¸°³ÿï°°±ÿï‚ÐéóÿïƒÁóãÿŸôÿ@@@@{1IN SENATV CONTRA €@@@@L. PISONEM}1 ‘@@Haec oratio dicta est Cn. Pompeio Magno &7ii& M. €Crasso &7ii& coss. ante paucos dies quam Cn. Pompeius €ludos faceret quibus theatrum a se factum dedicavit. Hoc €intellegi ex ipsius Ciceronis verbis potest quae in hac ora-€tione posuit. Dixit enim sic: 'Instant post hominum me-€moriam apparatissimi magnificentissimique ludi.' €* * * quidem posuit hanc inter eas orationes quas dixit €Cicero L. Domitio Appio Claudio coss. ultimam. Sed ut ego €ab eo dissentiam facit primum quod Piso reversus est ex pro-€vincia Pompeio et Crasso consulibus, Gabinius Domitio et €Appio: hanc autem orationem dictam ante Gabini reditum €ex ipsa manifestum est. Deinde magis quidem naturale €est ut Piso recenti reditu invectus sit in Ciceronem €responderitque insectationi eius qua revocatus erat ex €provincia quam post anni intervallum. Apparet autem €Ciceronem respondisse Pisoni. In summa, cum dicat in €ipsa oratione Cicero instare magnificentissimos apparatissi-€mosque ludos, non video quo modo hoc magis Domitio et €Appio coss. dictum sit, quibus consulibus nulli notabiliores @1 €ludi fuerunt, quam Pompeio et Crasso, quo anno Pompeius €exquisitissimis magnificentissimisque omnis generis ludis €theatrum dedicavit. @@Argumentum orationis huius breve admodum est. Nam €cum revocati essent ex provinciis Piso et Gabinius sententia €Ciceronis quam dixerat de provinciis consularibus Lentulo €et Philippo consulibus, reversus in civitatem Piso de €insectatione Ciceronis in senatu conquestus est et in eum €invectus, fiducia maxime Caesaris generi qui tum Gallias €obtinebat. Pisoni Cicero respondit hac oratione. ŠŠô±ÿ@@@@{1ENARRATIO}1 €@@@@{1CIRCA VERS. A PRIMO * * *}1 ˆŠ@@'Quod minimum specimen in te ingeni? Ingeni €autem? immo ingenui hominis ac liberi: qui colore €ipso patriam aspernaris, oratione genus, moribus €nomen.' €@@Tametsi haec oratio sic inscribitur: In L. Pisonem; €tamen non puto vos ignorare hunc Pisonem ex ea familia €esse quae Frugi appellata sit: et ideo dicit aspernari eum €moribus nomen. ‰“ô@@@@{1CIRCA VERS. LXXX}1 ˆ“@@'Hoc non ad contemnendam Placentiam pertinet €unde se is ortum gloriari solet: neque enim hoc €mea natura fert, nec municipi, praesertim de me €optime meriti, dignitas patitur.' €@@Magnopere me haesitare confiteor quid sit qua re Cicero @1 €Placentiam municipium esse dicat. Video enim in annali-€bus eorum qui Punicum bellum secundum scripserunt tradi €Placentiam coloniam deductam pridie Kal. Iun. primo €anno eius belli, [2P.]2 Cornelio Scipione, patre Africani prioris, €Ti. Sempronio Longo coss. Neque illud dici potest, sic €eam coloniam esse deductam quemadmodum post plures €aetates Cn. Pompeius Strabo, pater Cn. Pompei Magni, Transpadanas colonias deduxerit. Pompeius enim non €novis colonis eas constituit sed veteribus incolis manenti-€bus ius dedit Latii, ut possent habere ius quod ceterae €Latinae coloniae, id est ut petendo magistratus civitatem €Romanam adipiscerentur. Placentiam autem sex milia €hominum novi coloni deducti sunt, in quibus equites €ducenti. Deducendi fuit causa ut opponerentur Gallis €qui eam partem Italiae tenebant. Deduxerunt &7iii& viri €P. Cornelius Asina, P. Papirius Maso, Cn. Cornelius Scipio. €Eamque coloniam &7liii& * * * deductam esse invenimus: €deducta est autem Latina. Duo porro genera earum colo-€niarum quae a populo Romano deductae sunt fuerunt, ut €Quiritium aliae, aliae Latinorum essent. De se autem €optime meritos Placentinos ait, quod illi quoque honora-€tissima decreta erga Ciceronem fecerunt certaveruntque in €ea re cum tota Italia, cum de reditu eius actum est. @1 ‰’ô@@@@{1PAVLO POST}1 ˆ’@@'de avo Pisonis materno: €@@Hic cum a domo [2profectus]2 Placentiae forte €consedisset pauci[2s post annis]2 in eam civitatem_ €nam tum erat * * * _ascendit. Prius enim €Gallus, dein Gallica[2nus]2, extremo Placentinus €haberi [2coeptus]2 est.' @@Hoc quod dicit civitatem fuisse [2Placentiam]2, ab eadem €persuasione ponit municipium fuisse. Avum autem [2mater-€num]2 Pisonis primo Gallum fuisse ideo ait quod venisse €eum in Italiam dicit trans Alpis, [2dein Gallicanum,]2 quod in €Italia consederit, Placenti[2num denique]2, postquam adscitus €sit a Placenti[2nis. Sed Pisonis]2 avus multo post ea tempora €fuit quibus Placentia colonia est deducta. ‰‰ô@@@@{1CIRCA VERS. A PRIMO * * *}1 ˆ‰@@'Lautiorem * * * pater tuus socerum quam €C. Piso * * * in illo luctu meo. Ei enim €filiam meam collocavi quem ego, [2si mihi]2 potestas €tum omnium fuisset, unum potissimum dele-€gissem.' @1 €@@Quis fuerit socer Pisonis patris ipse supra dixit his €verbis: €@@'Insuber quidam fuit, idem mercator et praeco: €is cum Romam cum filia venisset, adulescentem €nobilem, Caesonini hominis furacissimi filium, €ausus est appellare, [2eique]2 filiam collocavit. Cal-€ventium aiunt eum appellatum.' €@@Ipsius Pisonis contra quem haec oratio est socerum €Rutilium Nudum Fenestella tradit. Cicero filiam post €mortem Pisonis generi P. Lentulo collocavit, apud quem €illa ex partu decessit. ‰‚ô@@@@{1CIR. VER. A PRIMO CCLXX}1 ‚@@Ego in C. Rabirio perduellio[2nis reo]2 &7xxxx& annis €ante me consulem interpositam senatus auctoritatem sustinui €contra invidiam atque defendi. €@@Possit aliquis credere [2errare]2 Ciceronem, quod dicat €quadraginta annis factum esse [2ut]2 ex S. C. [2arma ad]2versus €L. Appuleium Saturninum tribunum plebis sumerentur. €C. enim Mario L. [2Valerio]2 coss. id senatum decre[2visse, qui]2 €coss. [2annis]2 ante consulatum Ciceronis &7xxxvii& [2fuerint]2. Sed €hic non subtilis computatio annorum facta est verum sum- @1 €matim tempus comprehensum est, ut proinde [2debeamus]2 €accipere ac si dixerit: prope &7xxxx& annis. Haec consuetudo €in ipsis [2orationibus est]2: itaque idem Cicero in ea quoque €quam habuit in Catilinam in senatu, %ait * * * octavus deci-€mus dies esset postea quam factum [2est]2 senatus consultum €ut viderent consules ne quid res publica detrimenti caperet, €dixit vicesimum diem habere [2se]2 S. C. tamquam [2in vagina €reconditum]2. ‰”ô@@@@{1CIR. VERS. A PRIMO CCC}1 ˆ”@@'Ego cum in contione abiens magistratu dicere a tribuno plebis prohiberer quae consti-€tueram, cum is mihi tantum modo iurare permit-€teret, sine ulla dubitatione iuravi rem p. atque €hanc urbem mea unius opera esse salvam.' €@@Diximus iam antea a Q. Metello Nepote tr. pl. Cicero-€nem consulatu abeuntem prohibitum esse contionari de €rebus quas in eo magistratu gessit. ‰‰ô@@@@{1CIR. VER. A PRIMO CCCXX}1 ˆ‰@@dicit de ludis Compitaliciis: €@@'Quos Q. Metellus_facio iniuriam fortis- @1 €simo viro mortuo, qui illum cuius paucos pares €haec civitas tulit cum hac importuna belua con-€feram_, sed ille designatus consul, cum quidam €tr. pl. suo auxilio magistros ludos contra S. C. €facere iussisset, privatus fieri vetuit._Tu cum €in Kal. Ian. Compitaliorum dies incidisset, Sex. €Clodium, qui numquam ante praetextatus [2fuisset]2, €ludos facere et praetextatum volitare passus [2es]2.' €@@L. Iulio C. Marcio consulibus quos et ipse Cicero supra €memoravit senatus consulto collegia sublata sunt quae €adversus rem publicam videbantur esse [2constituta]2. Sole-€bant autem magistri collegiorum ludos facere, sicut magistri €vicorum faciebant, Compitalicios praetextati, qui ludi subla-€tis collegiis discussi sunt. Post &7vi& deinde annos quam €sublata erant P. Clodius tr. pl. lege lata restituit collegia. €Invidiam ergo et crimen restitutorum confert in Pisonem, quod, cum consul esset, passus sit ante quam lex ferretur €facere [2Kal. Ianuar.]2 praetextatum ludos Sex. Clodium. Is €fuit familiarissimus Clodii et operarum Clodianarum dux, €quo auctore postea illato ab eis corpore Clodii curia cum €eo incensa est. Quos ludos tunc quoque fieri prohibere €temptavit L. Ninnius tr. pl. Ante biennium autem quam €restituerentur collegia, Q. Metellus Celer consul designatus €magistros vicorum ludos Compitalicios facere prohibuerat, €ut Cicero tradit, quamvis auctore tribuno plebis fierent €ludi; cuius tribuni nomen adhuc non inveni. @1 ‰Œô@@@@{1PAVLO POST}1 ˆŒ@@'Ergo his fundamentis positis consulatus €tui, triduo post, inspectante te et tacente, a fatali þ¸°³ÿï°°±ÿï‚ÐéóÿïƒÁóãÿ—ˆŽportento prodigioque rei publicae lex Aelia et €Fufia eversa est, propugnacula murique tranquil-€litatis atque oti; collegia non ea solum quae €senatus sustulerat restituta, sed innumerabilia €quaedam ex omni faece urbis ac servitio conci-€tata. Ab eodem homine in stupris inauditis ne-€fariisque versato vetus illa magistra pudoris et €modestiae censura sublata est.' €@@Diximus L. Pisone A. Gabinio coss. P. Clodium tr. pl. €quattuor leges perniciosas populo Romano tulisse: anno-€nariam, de qua Cicero mentionem hoc loco non facit_fuit €enim summe popularis_ut frumentum populo quod antea €senis aeris ac trientibus in singulos modios dabatur gratis €daretur: alteram ne quis per eos dies quibus cum populo €agi liceret de caelo servaret; propter quam rogationem ait legem Aeliam et Fufiam, propugnacula et muros tranquilli-€tatis atque otii, eversam esse;_obnuntiatio enim qua perni-€ciosis legibus resistebatur, quam Aelia lex confirmaverat, €erat sublata_: tertiam de collegiis restituendis novisque €instituendis, quae ait ex servitiorum faece constituta: €quartam ne quem censores in senatu legendo praeterirent, €neve qua ignominia afficerent, nisi qui apud eos accusatus €et utriusque censoris sententia damnatus esset. Hac ergo @1 €eius lege censuram, quae magistra pudoris et modestiae est, €sublatam ait. ‰Œô@@@@{1PAVLO POST}1 ˆŒ@@'Persequere continentis his funeribus €dies. Pro Aurelio tribunali ne conivente quidem €te, quod ipsum esset scelus, sed etiam hilarioribus €oculis quam solitus eras intuente, dilectus servo-€rum habebatur ab eo qui nihil sibi umquam nec €facere nec pati turpe duxit.' €@@Profecto intellegitis P. Clodium significari. ‰”ô@@@@{1CIR. VER. A PRIMO [2DC]2}1 ˆ”@@dicit de Castoris templo: €@@'Id autem templum sublato aditu, revolsis €gradibus, a coniuratorum reliquiis atque a Cati-€linae praevaricatore quondam, tum ultore, armis €teneretur.' €@@Catilinam lege repetundarum absolutum esse accusante €P. Clodio iam supra dictum est. ‰‚ô@@@@{1STATIM}1 ‚@@'Cum equites Romani relegarentur, viri boni €lapidibus e foro pellerentur.' €@@L. Lamiam a Gabinio consule edicto relegatum esse iam €diximus. @1 ‰‡ô@@@@{1CIR. VER. A PRIMO DCXX}1 ‡@@'Seplasia me [2hercule]2, te ut primum aspexit, €Campanum consulem repudiavit.' €@@Dictum est in dissuasione legis agrariae apud populum €plateam esse Capuae quae Seplasia appellatur, in qua un-€guentarii negotiari sint soliti. Ergo eos quoque qui in ea €platea negotiarentur dicit invitos Pisonem vidisse, cum €Capuam consul venit, quod eos a quibus ipse expulsus €erat adiuvisset. ‰ô@@@@{1CIR. VER. A PRIMO DCXL}1 ˆ@@'Ecquod in hac urbe maius umquam in-€cendium fuit cui non consul subveniret? At tu €illo ipso tempore apud socrum tuam cuius do-€mum ad meam exhauriendam patefeceras sedebas.' €@@Post profectionem ex urbe Ciceronis bona eius P. Clo-€dius publicavit; postquam direpta sunt omnia quae aut in €domo aut in villis fuerunt, et ex eis ad ipsos consules lata €complura, domus direpta primum, deinde inflammata ac €diruta est. Socrus Pisonis quae fuerit invenire non potui, videlicet quod auctores rerum non perinde in domibus ac €familiis feminarum, nisi illustrium, ac virorum nomina tra-€diderunt. @1 ‰…ô@@@@{1PAVLO POST}1 …@@'Ac ne tum quidem emersisti, lutulente €Caesonine, e miserrimis naturae sordibus cum €experrecta tandem virtus celeriter et verum ami-€cum et optime meritum civem et suum pristinum €morem requisivit.' €@@Profecto Cn. Pompeium significari intellegitis. ‰Œô@@@@{1CIR. VER. A PRIMO DCCC}1 ˆŒ@@'De me cum omnes magistratus promul-€gassent praeter unum praetorem a quo non fuit €postulandum, fratrem inimici mei, praeterque duos €de lapide emptos tribunos, legem comitiis centu-€riatis tulit P. Lentulus consul.' €@@Frater ille inimici mei, id est P. Clodi. Ap. Claudius, €sicut iam saepe significavi, tum fuit praetor. Duos tribunos €de quibus ipsis quoque iam diximus, quos de lapide emptos €ait, quia mercede id faciebant, Sex. Atilium Serranum et €Q. Numerium significat. ‰—ô@@@@{1CIR. MEDIVM}1 ˆ—@@'Appellatus est hic volturius illius pro-€vinciae, si dis placet, imperator. Ne tum quidem, €Paule noster, tabellas cum laurea Romam mittere €audebas?' @1 €@@Confido vos intellegere L. Paulum hunc significari qui €fuit pater naturalis Africani posterioris, de Macedoniaque ultimum et Perse rege triumphavit. Macedoniam autem €Piso in quem haec oratio est obtinuit; propter quod Paulum €eum appellat, irridens eum quod ibi rem non prospere €gessit. ‰†ô@@@@{1CIR. MEDIVM}1 †@@'[2M.]2 Marcellus qui ter consul fuit summa €[2virtute]2, pietate, gloria militari, periit in mari: qui €tamen ob virtutem [2in]2 gloria et laude vivit.' €@@Fortasse quaeratis quem dicat Marcellum. Fuit autem €nepos M. Marcelli eius qui bello Punico secundo Syracusas €vicit et quinque consulatus adeptus est. Hic autem Mar-€cellus de quo Cicero dicit naufragio ad ipsam Africam €periit paulo ante coeptum bellum Punicum tertium. Idem €cum statuas sibi ac patri itemque avo poneret in monu-€mentis avi sui ad Honoris et Virtutis, decore subscripsit: €&7iii marcelli novies coss.& [2Fuit enim ipse ter consul,]2 avus €quinquies, pater semel: itaque neque mentitus est et apud €imperitiores patris sui splendorem auxit. ‰”ô@@@@{1CIR. VER. A NOV. DCCC[2C]2}1 ˆ”@@'Me consequentibus diebus in ea ipsa €domo qua tu me expuleras, quam incenderas, @1 €pontifices, consules, patres conscripti conlocarunt, €mihique, quod antea nemini, pecunia publica aedi-€ficandam domum censuerunt.' €@@Hoc Cicero oratorio more, non historico, videtur posuisse: €nam multis aetatibus ante Ciceronem nulli id contigisse ve-€rum est, nemini vero umquam antea videamus ne parum €caute dicat. Antiquis enim temporibus pluribus idem con-tigit; nam [2M.]2 Valerio Maximo, ut Antias tradidit, inter €alios honores domus quoque publice aedificata est in Palatio, €cuius exitus quo magis insignis esset in publicum versus €declinaretur, hoc est, extra privatum aperiretur. Varronem €autem tradere M. Valerio, quia Sabinos vicerat, aedes in €Palatio tributas, Iulius Hyginus dicit in libro priore de viris €claris, [2et]2 P. Valerio Volesi filio Publicolae aedium pub[2lice €lo]2cum sub Veliis, ubi nunc aedis Victoriae est, populum ex €lege quam ipse tulerat concessisse. Tradunt et Antiochi €regis filio obsidi domum publice aedificatam, inter quos €Atticus in annali: quae postea dicitur Lucili poetae fuisse. €Varro quoque in libro &7iii& de vita populi Romani, quo loco €refert quam gratus fuerit erga bene meritos, dicit Mutinae, €quod in Sicilia cum equitatu suo transierat ad nos, civitatem €Romae datam aedesque et pecuniam ex aerario. Videamus €tamen num ideo Cicero dicat sibi, quod antea nulli, domum €pecunia publica ex aerario aedificatam, quia illis aut locus €publice datus sit, aut domus quae non fuerant eorum pro-€pter illos publico sumptu aedificatae: Ciceroni domus quae @1 €fuerat ipisus et diruta atque incensa erat et consecrata pu-€blico sumptu aedificata sit: quod novum et huic primo et €adhuc etiam soli contigit. ‰˜ô@@@@{1CIR. VER. A NOVIS. DCCCXX}1 ˆ˜@@'O stultos Camillos, Curios, Fabricios, Ca-€latinos, Scipiones, Marcellos, Maximos! o amen-€tem Paulum, rusticum Marium, nullius consili €patres horum amborum consulum qui triumpha-€runt!' @@Diximus hanc orationem esse dictam Cn. Pompeio €Magno &7ii& M. Crasso &7ii& coss. Pompeii pater bello Italico €de Picentibus, M. Crassi pater P. Crassus ante bellum €Italicum de Hispanis triumphavit. ‰†ô@@@@{1CIR. VER. A NOV. DCLX}1 †@@'Eadem cupiditate vir summo ingenio €praeditus, [2C.]2 Cotta, nullo certo hoste [2flagravit]2. €Eorum neuter triumphavit, quod alteri illum €honorem collega, alteri mors peremit.' €@@Credo vos quaerere et quis hic Cotta et quis ille collega €Crassi fuerit. Fuit autem C. Cotta orator ille compar €P. Sulpici qui est in dialogis Ciceronis de Oratore scriptis. €Cum decretus illi esset triumphus, mortuus est ante diem €triumphi, cum cicatrix vulneris eius quod ante plures annos €in proelio acceperat rescissa esset repente. L. autem Crasso €collega fuit Q. Scaevola pontifex qui, cum animadverteret @1 €Crasso propter summam eius in re publica potentiam ac þ¸°³ÿï°°±ÿï‚ÐéóÿïƒÁóãÿ˜ˆ’dignitatem senatum in decernendo triumpho gratificari, non €dubitavit rei publicae magis quam collegae habere rationem €ac ne fieret S. C. intercessit. Idem provinciam, cuius cupi-€ditate plerique etiam boni viri deliquerant, deposuerat ne €sumptui esset %oratio. ‰˜ô@@@@{1STATIM}1 ˆ˜@@'Inrisa est a te paulo ante M. Pisonis cu-€piditas triumphandi a qua te longe dixisti abhor-€rere: qui etiam si minus magnum bellum gesserat, €istum honorem omittendum non putavit. Tu €eruditior quam Piso.' @@Quis hic M. Piso fuerit credo vos ignorare. Fuit autem, €ut puto iam nos dixisse, Pupius Piso eisdem temporibus €quibus Cicero, sed tanto aetate maior ut adulescentulum €Ciceronem pater ad eum deduceret, quod in eo et antiquae €vitae similitudo et multae erant litterae: orator quoque €melior quam frequentior habitus est. Biennio tamen serius €quam Cicero consul fuit; triumphavit procos. de Hispania €Q. Hortensio Q. Metello Cretico coss. ante Ciceronis €consulatum. ‰‹ô@@@@{1[2PAVLO POST]2}1 ˆ‹@@'Instant post hominum memoriam appara-€tissimi magnificentissimique ludi, quales non @1 €modo numquam fuerunt, sed ne [2quo]2 modo fieri €quidem posthac possint possum ullo pacto suspi-€cari.' €@@Cn. Pompeii ludos significat quibus theatrum a se factum €dedicavit, quibus ludis elephantorum pugnam primus omnium €dedit in Circo. ‰”ô@@@@{1VER. A NOVIS. DLX}1 ˆ”@@'Est quidam Graecus qui cum isto vivit, €homo, vere ut dicam_sic enim cognovi_huma-€nus, sed tam diu [2quam diu]2 aut cum aliis est aut €ipse secum.' €@@Philodemum significat qui fuit Epicureus illa aetate no-€bilissimus, cuius et poemata sunt lasciva. ‰›ô@@@@{1CIR. VER. A NOVIS. CCCXX}1 ˆ›@@'Quamquam, quod ad me attinet, €numquam istam imminuam curam infitiando tibi.' €@@Prope notius est quam ut indicandum sit hunc versum €esse L. Acci poetae et dici a Thyeste Atreo. ‰‚ô@@@@{1CIR. VER. A NOVIS. CC}1 ‚@@Quod populari illi sacerdoti sescentos ad bestias €socios stipendiariosque misisti. €@@Manifestum est P. Clodium significari. @1 ‰†ô@@@@{1CIR. VER. A. NOVIS. CXX}1 †@@'Ecquid vides, ecquid sentis, lege iudiciaria €lata, quos posthac iudices simus habituri?' €@@Legem iudiciariam ante aliquot annos quibus tempori-€bus accusatus est Verres a Cicerone tulit L. Aurelius Cotta €praetor, qua communicata sunt iudicia senatui et equitibus €Romanis et tribunis aerariis. Rursus deinde Pompeius in €consulatu secundo, quo haec oratio dicta est, promulgavit €ut amplissimo ex censu ex centuriis aliter atque antea lecti €iudices, aeque tamen ex illis tribus ordinibus, res iudicarent. ‰ô@@@@{1CIR. VER. A NOVIS. LXXXX}1 ˆ@@'L. Opimius eiectus patria est qui et post €praeturam et consul maximis periculis rem publi-€cam liberarat. Non in eo cui facta iniuria est sed €in eis qui fecerunt sceleris et conscientiae poena €permansit.' €@@Notum est Opimium in praetura Fregellas cepisse, quo €facto visus est ceteros quoque nominis Latini socios male €animatos repressisse, eundemque in consulatu Fulvium €Flaccum consularem et C. Gracchum tribunicium oppres-€sisse, ob quam invidiam postea iudicio circumventus est et €in exsilium actus. @1 ï°°²ÿï‚ÓãáõòÿïƒÁóãÿŸôÿ@@@@{1Q. ASCONI PEDIANI €@@@@PRO M. SCAVRO}1 ˜@@Hanc quoque orationem eisdem consulibus dixit quibus €pro Vatinio, L. Domitio Ahenobarbo et Appio Claudio €Pulchro coss. Summus iudicii dies fuit a. [2d.]2 &7iiii& Nonas €Septemb. ‰†ô@@@@{1ARGVMENTVM HOC EST}1 †@@M. Scaurus M. Scauri filius qui princeps senatus fuit €vitricum habuit Sullam: quo victore et munifico in socios €victoriae ita abstinens fuit ut nihil neque donari sibi vo-€luerit neque ab hasta emerit. Aedilitatem summa magnifi-€centia gessit, adeo ut in eius impensas opes suas absumpserit €magnumque aes alienum contraxerit. Ex praetura pro-€vinciam Sardiniam obtinuit, in qua neque satis abstinenter €se gessisse existimatus est et valde arroganter: quod genus €morum in eo paternum videbatur, cum cetera industria €nequaquam esset par. Erat tamen aliquando inter patro-€nos causarum et, postquam ex provincia redierat, dixerat €pro C. Catone, isque erat absolutus a. d. &7iiii& Nona Quint. €Ipse cum ad consulatus petitionem a. d. &7iii& Kal. Quint. €Romam redisset, querentibus de eo Sardis, a P. Valerio €Triario, adulescente parato ad dicendum et notae industriae @1 €_filio eius qui in Sardinia contra M. Lepidum arma tulerat €et post in Asia legatus Pontoque L. Luculli fuerat, cum is bellum contra Mithridatem gereret_postulatus [2est]2 apud M. €Catonem praetorem repetundarum, ut in Actis scriptum €est, pridie Nonas Quintil. post diem tertium quam [2C.]2 Cato €erat absolutus. Subscripserunt Triario in Scaurum L. Ma-€rius L. f., [2M.]2 et Q. Pacuvii fratres cognomine Claudi. Qui €inquisitionis in Sardiniam itemque in Corsicam insulas dies €tricenos acceperunt neque profecti sunt ad inquirendum: €cuius rei hanc causam reddebant, quod interea comitia con-€sularia futura essent; timere ergo se ne Scaurus ea pecunia €quam a sociis abstulisset emeret consulatum et, sicut pater €eius fecisset, ante quam de eo iudicari posset, magistratum €iniret ac rursus ante alias provincias spoliaret quam ratio-€nem prioris administrationis redderet. Scaurus summam €fiduciam in paterni nominis dignitate, magnam in necessitu-€dine Cn. Pompeii Magni reponebat. Habebat enim filium €liberorum Cn. Pompeii fratrem: nam Tertiam, Scaevolae €filiam, dimissam a Pompeio in matrimonium duxerat. M. €Catonem autem qui id iudicium, ut diximus, exercebat €metuebat admodum propter amicitiam quae erat illi cum €Triario: nam Flaminia, Triarii mater, et ipse Triarius soro-€rem Catonis Serviliam, quae mater M. Bruti fuit, familia-€riter diligebat; ea porro apud Catonem maternam obtinebat €auctoritatem. Sed in eo iudicio neque Pompeius propen-€sum adiutorium praebuit_videbatur enim apud animum @1 €eius non minus offensionis contraxisse, quod iudicium eius €in Muciam crimine impudicitiae ab eo dimissam levius €fecisse existimaretur, cum eam ipse probasset, quam gratiae €adquisisse necessitudinis iure, quod ex eadem uterque liberos €haberet_neque Cato ab aequitate ea quae et vitam eius et €magistratum illum decebat quoquam deflexit. Post diem €autem quartum quam postulatus erat Scaurus Faustus Sulla tum quaestor, filius Sullae Felicis, frater ex eadem matre €Scauri servis eius vulneratis prosiluit ex lectica et questus €est prope interemptum esse [2se a]2 competitoribus Scauri et €ambulare cum &7ccc& armatis seque, si necesse esset, vim vi €repulsurum. €@@Defenderunt Scaurum sex patroni, cum ad id tempus raro €quisquam pluribus quam quattuor uteretur: at post bella €civilia ante legem Iuliam ad duodenos patronos est perven-€tum. Fuerunt autem hi sex: P. Clodius Pulcher, M. €Marcellus, M. Calidius, M. Cicero, M. Messala Niger, €Q. Hortensius. Ipse quoque Scaurus dixit pro se ac ma-€gnopere iudices movit et squalore et lacrimis et aedilitatis €effusae memoria ac favore populari ac praecipue paternae €auctoritatis recordatione. Š‘ô±ÿ@@@@{1ENARRATIO}1 €@@@@{1CIRCA VER. [2A]2 PRIM. XXXX}1 ˆ‘@@cum enumerat iudicia quae pater Scauri expertus €est: @1 €@@'Subiit etiam populi iudicium inquirente Cn. €Domitio tribuno plebis.' €@@Cn. Domitius qui consul fuit cum [2C.]2 Cassio, cum esset €tribunus plebis, iratus Scauro quod eum in augurum colle-€gium non cooptaverat, diem ei dixit apud populum et €multam irrogavit, quod eius opera sacra populi Romani €deminuta esse diceret. Crimini dabat sacra publica populi Romani deum Penatium quae Lavini fierent opera eius mi-€nus recte casteque fieri. Quo crimine absolutus est Scaurus €quidem, sed ita ut a tribus tribubus damnaretur, a &7xxxii& €absolveretur, et in his pauca puncta inter damnationem et €absolutionem interessent. ‰‡ô@@@@{1IBIDEM}1 ‡@@'Reus est factus a Q. Servilio Caepione lege €Servilia, cum iudicia penes equestrem ordinem €essent et P. Rutilio damnato nemo tam innocens €videretur ut non timeret illa.' €@@Q. Servilius Caepio Scaurum ob legationis Asiaticae in-€vidiam et adversus leges pecuniarum captarum reum fecit €repetundarum lege quam tulit Servilius Glaucia. Scaurus €tanta fuit continentia animi et magnitudine ut Caepionem €contra reum detulerit et breviore die inquisitionis accepta þ¸°³ÿï°°²ÿï‚ÓãáõòÿïƒÁóãÿ˜“ˆeffecerit ut ille prior causam diceret; M. quoque Drusum €tribunum plebis cohortatus sit ut iudicia commutaret. @1 ‰“ô@@@@{1IBIDEM}1 ˆ“@@'Ab eodem etiam lege Varia custos ille rei €publicae proditionis est in crimen vocatus: vexa-€tus a Q. Vario tribuno plebis est.' €@@Non multo ante, Italico bello exorto, cum ob sociis nega-€tam civitatem nobilitas in invidia esset, Q. Varius tr. pl. €legem tulit ut quaereretur de iis quorum ope consiliove socii €contra populum Romanum arma sumpsissent. Tum Q. Caepio €vetus inimicus Scauri sperans se invenisse occasionem €opprimendi eius [2egit]2 ut Q. Varius tribunus plebis belli con-citati crimine adesse apud se Scaurum iuberet anno &7lxxii&. €Ille per viatorem arcessitus, cum iam ex morbo male solve-€retur, dissuadentibus amicis ne se in illa valetudine et €aetate invidiae populi obiceret, innixus nobilissimis iuvenibus €processit in forum, deinde accepto respondendi loco dixit: €'Q. Varius Hispanus M. Scaurum principem senatus socios €in arma ait convocasse; M. Scaurus princeps senatus negat; €testis nemo est: utri vos, Quirites, convenit credere?' Qua €voce ita omnium commutavit animos ut ab ipso etiam tri-€buno dimitteretur. €@@Dicit iterum de patre M. Scauri: €@@'Non enim tantum admiratus sum ego illum €virum, sicut omnes, sed etiam praecipue dilexi. Pri-€mus enim me flagrantem studio laudis in spem €impulit posse virtute me sine praesidio fortunae €quo contendissem labore et constantia pervenire.' @1 €@@Possit aliquis quaerere cur hoc dixerit Cicero, cum Scau-€rus patricius fuerit: quae generis claritas etiam inertes €homines ad summos honores provexit. Verum Scaurus €ita fuit patricius ut tribus supra eum aetatibus iacuerit €domus eius fortuna. Nam neque pater neque avus neque €etiam proavus_ut puto, propter tenues opes et nullam vitae €industriam_honores adepti sunt. Itaque Scauro aeque ac €novo homini laborandum fuit. €@@'Si, me hercule, iudices, pro L. Tubulo dicerem €quem unum ex omni memoria sceleratissimum et €audacissimum fuisse accepimus, tamen non time-€rem, venenum hospiti aut convivae si diceretur ce-€nanti ab illo datum cui neque heres neque iratus €fuisset.' €@@L. hic Tubulus praetorius fuit aetate patrum Ciceronis. €Is propter multa flagitia cum de exsilio arcessitus esset ut €in carcere necaretur, venenum bibit. ‰‚ô@@@@{1CIRCA TERTIAM PARTEM A PRIMO}1 ‚@@'[2Illa]2 audivimus; hoc vero meminimus ac €paene vidimus, eiusdem stirpis et nominis P. Cras-€sum, ne in manus incideret inimicorum, se ipsum €interemisse.' €@@Hic Crassus fuit pater Crassi eius qui aemulus potentiae €Cn. Pompeii fuit. Periit autem in dominatione L. Cinnae, €cum ille et alios principes optimatum et collegam suum Cn. €Octavium occidit. @1 ‰‹ô@@@@{1[STATIM}1 ˆ‹@@'Ac neque illius Crassi factum superioris €isdem honoribus usus, qui fortissimus in bellis €fuisset, [2M'.]2 Aquilius potuit imitari.' €@@Haec verba quibus Cicero nunc utitur, 'ac neque,' eam €videntur habere naturam ut semel poni non soleant; quia €est coniunctio disiunctiva et semper postulat ut rursus infe-€ratur 'neque', ut cum dicimus 'neque hoc neque illud'. €Quo autem casu acciderit quave ratione ut hoc loco Cicero €hoc verbo ita usus sit, praesertim cum adiecerit illam apposi-€tionem, ut non intulerit postea alterum, neque perspicere €potui et attendendum esse valde puto: moveor enim merita €viri auctoritate. Neque ignoro aliquando hoc verbum 'neque' €vel semel poni, ut in eadem hac oratione ante ipse Cicero €posuit: 'Sic, inquam, se, iudices, res habet; neque hoc €a me novum disputatur sed quaesitum ab aliis est.' €Sed hoc loco et sine praepositione illius verbi videmus esse €positum, et tamen quasi secundum aliquid inferri. Nam €cum dixerit 'neque hoc a me novum disputatur,' infert €'sed quaesitum ab aliis est.'] ‰ô@@@@{1PAVLO POST}1 @@'Quid vero alterum Crassum temporibus isdem €_num aut clarissimi viri Iulii aut summo ingenio €praeditus M. Antonius potuit imitari?' @1 €@@Hic alter Crassus idem est de quo supra diximus. Alte-€rum autem eum appellat, quia ante mentionem fecit P. €Crassi qui fuit pontifex maximus et bello Aristonici in Asia €dedit operam ut occideretur. Iulios autem cum dicit, duos €Caesares fratres C. et L. significat: ex quibus Lucius et €consul et censor fuit, Gaius aedilicius quidem occisus est, €sed tantum in civitate potuit ut causa belli civilis contentio €eius cum Sulpicio tr. fuerit. Nam et sperabat et id €agebat Caesar ut omissa praetura consul fieret: cui cum €primis temporibus iure Sulpicius resisteret, postea nimia €contentione ad ferrum et ad arma processit. Idem inter €primos temporis sui oratores et tragicus poeta bonus admo-€dum habitus est; huius sunt enim tragoediae quae inscribun-€tur Iuli. Et hi autem Iulii et Antonius a satellitibus Mari €sunt occisi, cum Crassus, ut supra diximus, eundem casum €sua manu praevenisset. ‰•ô@@@@{1CIR. MEDIVM}1 ˆ•@@'Neque vero haec ipsa cotidiana res Ap-€pium Claudium illa humanitate et sapientia praedi-€tum per se ipsa movisset, nisi hunc C. Claudi fratris €sui competitorem fore putasset. Qui sive patricius €sive plebeius esset_nondum enim certum constitu-€tum erat_cum illo sibi contentionem fore putabat.' €@@Fuerunt enim duae familiae Claudiae: earum quae Mar- @1 €cellorum appellata est plebeia, quae Pulchrorum patricia. €Sed hoc loco urbane Cicero lusit in [2C.]2 Claudium, cum quo in gratiam non redierat. Nam quia is P. Clodi erat frater €qui ex patricia in plebeiam familiam transierat per summam €infamiam, eum quoque dubitare adhuc dixit. ‰…ô@@@@{1POST DVAS PARTES ORATIONIS}1 …@@'dicit dein de Scauro quem defendit: €@@Nam cum ex multis unus ei restaret Dola-€bella paternus inimicus qui cum Q. Caepione pro-€pinquo suo contra Scaurum patrem suum subsigna-€verat: eas sibi inimicitias non susceptas sed €relictas et cetera.' €@@Ne forte erretis et eundem hunc Cn. Dolabellam putetis €esse in quem C. Caesaris orationes legitis, scire vos oportet €duos eodem [2eo]2 tempore fuisse et praenomine et nomine et €cognomine Dolabellas. Horum igitur alterum Caesar ac-€cusavit nec damnavit; alterum M. Scaurus et accusavit €et damnavit. ‰’ô@@@@{1POST TRES PARTES [2A]2 PRIMO}1 ˆ’@@quo loco defendit, quod tam magnificam domum Scaurus €habet: €@@'Praesertim cum propinquitas et celebritas €loci suspicionem desidiae tollat aut cupiditatis.' @1 €@@Demonstrasse vobis memini me hanc domum in ea parte €Palatii esse quae, cum ab Sacra via descenderis et per proxi-€mum vicum qui est a sinistra parte prodieris, posita est. €Possidet eam nunc Largus Caecina qui consul fuit cum €Claudio. In huius domus atrio fuerunt quattuor columnae €marmoreae insigni magnitudine quae nunc esse in regia theatri Marcelli dicuntur. Vsus erat iis aedilis_ut ipse €quoque significat_in ornatu theatri quod ad tempus per-€quam amplae magnitudinis fecerat. ‰…ô@@@@{1VER. A NOV. * * *}1 …@@'Haec cum tu effugere non potuisses, con-€tendes tamen et postulabis ut M. Aemilius cum €sua dignitate omni, cum patris memoria, cum avi €gloria, sordidissimae, vanissimae, levissimae genti €ac prope dicam pellitis testibus condonetur?' €@@Avum hunc Scauri maternum significat L. Metellum €pontificem maximum, quem postea nominat quoque. Nam €paternus avus proavusque Scauri humiles atque obscuri €fuerunt. ‰ô@@@@{1VER. A NOVIS. CLX}1 ˆ@@'Vndique mihi suppeditat quod pro M. Scauro €dicam, quocumque non modo mens verum etiam €oculi inciderunt. Curia illa vos de gravissimo @1 €principatu patris fortissimoque testatur; L. ipse €Metellus, avus huius, sanctissimos deos illo consti-€tuisse templo videtur in vestro conspectu, iudices, €ut salutem a vobis nepotis sui deprecarentur.' €@@Castoris et Pollucis templum Metellus quem nominat €refecerat. €@@Laudaverunt Scaurum consulares novem, L. Piso, L. Vol-€cacius, Q. Metellus Nepos, M. Perpenna, L. Philippus, M. €Cicero, Q. Hortensius, P. Servilius Isauricus pater, Cn. €Pompeius Magnus. Horum magna pars per tabellas lauda-verunt quia aberant: inter quos Pompeius quoque; nam €quod erat pro cos. extra urbem morabatur. Vnus praeterea €adulescens laudavit, frater eius, Faustus Cornelius Sullae €filius. Is in laudatione multa humiliter et cum lacrimis þ¸°³ÿï°°²ÿï‚ÓãáõòÿïƒÁóãÿ˜™…locutus non minus audientes permovit quam Scaurus ipse €permoverat. Ad genua iudicum, cum sententiae ferrentur, €bifariam se diviserunt qui pro eo rogabant: ab uno latere €Scaurus ipse et M'. Glabrio, sororis filius, et [2L.]2 Paulus et €P. Lentulus, Lentuli Nigri flaminis filius, et L. Aemilius €Buca filius et C. Memmius, Fausta natus, supplicaverunt; €ex altera parte Sulla Faustus, frater Scauri, et T. Annius €Milo, cui Fausta ante paucos menses nupserat dimissa a €Memmio, et C. Peducaeus et C. Cato et M. Laenas Curtia-€nus. €@@Sententias tulerunt senatores duo et &7xx&, equites tres et €&7xx&, tribuni aerarii &7xxv&: ex quibus damnaverunt senatores €&7iiii&, equites &7ii&, tribuni &7ii&. @1 €@@Cato praetor, [2Cicero]2 cum vellet de accusatoribus in €consilium mittere multique e populo manus in accusatores €intenderent, cessit imperitae multitudini ac postero die in €consilium de calumnia accusatorum misit. P. Triarius nullam €gravem sententiam habuit; subscriptores eius M. et Q. €Pacuvii fratres denas et L. Marius tres graves habuerunt. €@@Cato praetor iudicium, quia aestate agebatur, sine tunica €exercuit campestri sub toga cinctus. In forum quoque sic €descendebat iusque dicebat, idque repetierat ex vetere con-€suetudine secundum quam et Romuli et Tati statuae in Ca-€pitolio et in rostris Camilli fuerunt togatae sine tunicis. @1 ï°°³ÿï‚ÍéìÿïƒÁóãÿŸôÿ@@@@{1PRO MILONE}1 ˜š@@[2Orationem]2 hanc dixit Cn. Pompeio &7iii& cos. a. d. &7vii& €Id. April. Quod iudicium cum ageretur, exercitum in foro €et in omnibus templis quae circum forum sunt collocatum €a Cn. Pompeio fuisse [2non]2 tantum ex oratione et annalibus, €sed etiam ex libro apparet qui Ciceronis nomine inscribitur €de optimo genere oratorum. ‰ˆô@@@@{1ARGVMENTVM HOC EST}1 ˆˆ@@[2T.]2 Annius Milo et P. Plautius Hypsaeus et Q. Metellus €Scipio consulatum petierunt non solum largitione palam €profusa sed etiam factionibus armatorum succincti. Miloni €et Clodio summae erant inimicitiae, quod et Milo Ciceronis €erat amicissimus in reducendoque eo enixe operam tr. pl. €dederat, et P. Clodius restituto quoque Ciceroni erat €infestissimus ideoque summe studebat Hypsaeo et Scipioni €contra Milonem. Ac saepe inter se Milo et Clodius cum €suis factionibus Romae depugnaverant: et erant uterque €audacia pares, sed Milo pro melioribus partibus stabat. €Praeterea in eundem annum consulatum Milo, Clodius €praeturam petebat, quam debilem futuram consule Milone €intellegebat. Deinde cum diu tracta essent comitia consularia perficique ob eas ipsas perditas candidatorum @1 €contentiones non possent, et ob id mense Ianuario €nulli dum neque consules neque praetores essent tra-€hereturque dies eodem quo antea modo_cum Milo €quam primum comitia confici vellet confideretque cum €bonorum studiis, quod obsistebat Clodio, tum etiam populo €propter effusas largitiones impensasque ludorum scaeni-€corum ac gladiatorii muneris maximas, in quas tria patri-€monia effudisse eum Cicero significat; competitores eius €trahere vellent, ideoque Pompeius gener Scipionis et €T. Munatius tribunus plebis referri ad senatum de patriciis €convocandis qui interregem proderent non essent passi, €cum interregem prodere stata res esset_: a. d. &7xiii& Kal. €Febr._Acta etenim magis sequenda et ipsam orationem, €quae Actis congruit, puto quam Fenestellam qui a. d. &7xiiii& €Kal. Febr. tradit_Milo Lanuvium, ex quo erat municipio et €ubi tum dictator, profectus est ad flaminem prodendum po-€stera die. Occurrit ei circa horam nonam Clodius paulo ultra €Bovillas, rediens ab Aricia, prope eum locum in quo Bonae €Deae sacellum est; erat autem allocutus decuriones Arici-€norum. Vehebatur Clodius equo; servi &7xxx& fere expediti, €ut illo tempore mos erat iter facientibus, gladiis cincti €sequebantur. Erant cum Clodio praeterea tres comites €eius, ex quibus eques Romanus unus C. Causinius Schola, €duo de plebe noti homines P. Pomponius, [2C. Clodius]2. €Milo raeda vehebatur cum uxore Fausta, filia L. Sullae €dictatoris, et M. Fufio familiari suo. Sequebatur eos @1 magnum servorum agmen, inter quos gladiatores quoque €erant, ex quibus duo noti Eudamus et Birria. Ii in ultimo €agmine tardius euntes cum servis P. Clodi rixam commi-€serunt. Ad quem tumultum cum respexisset Clodius €minitabundus, umerum eius Birria rumpia traiecit. Inde €cum orta esset pugna, plures Miloniani accurrerunt. €Clodius vulneratus in tabernam proximam [2in]2 Bovillano €delatus est. Milo ut cognovit vulneratum Clodium, cum €sibi periculosius illud etiam vivo eo futurum intellegeret, €occiso autem magnum solacium esset habiturus, etiam si €subeunda esset poena, exturbari taberna iussit. Fuit ante-€signanus servorum eius M. Saufeius. Atque ita Clodius €latens extractus est multisque vulneribus confectus. Cadaver €eius in via relictum, quia servi Clodi aut occisi erant aut €graviter saucii latebant, Sex. Teidius senator, qui forte ex €rure in urbem revertebatur, sustulit et lectica sua Romam €ferri iussit; ipse rursus eodem unde erat egressus [2se]2 recepit. €Perlatum est corpus Clodi ante primam noctis horam, €infimaeque plebis et servorum maxima multitudo magno €luctu corpus in atrio domus positum circumstetit. Augebat €autem facti invidiam uxor Clodi Fulvia quae cum effusa €lamentatione vulnera eius ostendebat. Maior postera die €luce prima multitudo eiusdem generis confluxit, complures-€que noti homines visi sunt. Erat domus Clodi ante €paucos menses empta de M. Scauro in Palatio: eodem €[2T.]2 Munatius Plancus, frater L. Planci oratoris, et Q. €Pompeius Rufus, Sullae dictatoris ex filia nepos, tribuni @1 €plebis accurrerunt: eisque hortantibus vulgus imperitum €corpus nudum ac calcatum, sicut in lecto erat positum, ut €vulnera videri possent in forum detulit et in rostris posuit. Ibi pro contione Plancus et Pompeius qui competitoribus €Milonis studebant invidiam Miloni fecerunt. Populus duce €Sex. Clodio scriba corpus P. Clodi in curiam intulit €cremavitque subselliis et tribunalibus et mensis et codicibus €librariorum; quo igne et ipsa quoque curia flagravit, et €item Porcia basilica quae erat ei iuncta ambusta est. €Domus quoque M. Lepidi interregis_is enim magistratus €curulis erat creatus_et absentis Milonis eadem illa Clo-€diana multitudo oppugnavit, sed inde sagittis repulsa est. €Tum fasces ex luco Libitinae raptos attulit ad domum €Scipionis et Hypsaei, deinde ad hortos Cn. Pompeii, €clamitans eum modo consulem, modo dictatorem. €@@Incendium curiae maiorem aliquanto indignationem civi-€tatis moverat quam interfectio Clodi. Itaque Milo, quem €opinio fuerat ivisse in voluntarium exsilium, invidia adversa-€riorum recreatus nocte ea redierat Romam qua incensa erat €curia. Petebatque nihil deterritus consulatum; aperte €quoque tributim in singulos milia assium dederat. Contio-€nem ei post aliquot dies dedit M. Caelius tribunus plebis €ac Cicero ipse etiam causam egit ad populum. Dicebant €uterque Miloni a Clodio factas esse insidias. €@@Fiebant interea alii ex aliis interreges, quia comitia consu- @1 €laria propter eosdem candidatorum tumultus et easdem €manus armatas haberi non poterant. Itaque primo factum €erat S. C. ut interrex et tribuni plebis et Cn. Pompeius, €qui pro cos. ad urbem erat, viderent ne quid detrimenti €res publica caperet, dilectus autem Pompeius tota Italia €haberet. Qui cum summa celeritate praesidium compa-€rasset, postulaverunt apud eum familiam Milonis, item €Faustae uxoris eius exhibendam duo adulescentuli qui Appii Claudii ambo appellabantur; qui [2filii]2 erant C. €Claudi, qui frater fuerat Clodi, et ob id illi patrui sui €mortem velut auctore patre persequebantur. Easdem €Faustae et Milonis familias postulaverunt duo Valerii, €Nepos et Leo. L. Herennius Balbus P. Clodi quoque €familiam et comitum eius postulavit; eodem tempore €Caelius familiam Hypsaei et Q. Pompeii postulavit. Adfue-€runt Miloni Q. Hortensius, M. Cicero, M. Marcellus, €M. Calidius, M. Cato, Faustus Sulla. Verba pauca Q. €Hortensius dixit, liberos esse eos qui pro servis postu-€larentur; nam post recentem caedem manu miserat eos €Milo sub hoc titulo quod caput suum ulti essent. Haec þ¸°³ÿï°°³ÿï‚ÍéìÿïƒÁóãÿ˜žˆagebantur mense intercalari. Post diem tricesimum fere €quam erat Clodius occisus Q. Metellus Scipio in senatu €contra Q. Caepionem conquestus est de hac caede P. Clodi. €Falsum esse dixit, quod Milo sic se defenderet, sed €Clodium Aricinos decuriones alloquendi gratia abisse pro-€fectum cum sex ac &7xx& servis; Milonem subito post horam @1 €quartam, senatu misso, cum servis amplius &7ccc& armatis €obviam ei contendisse et supra Bovillas inopinantem [2in]2 €itinere aggressum. Ibi P. Clodium tribus vulneribus €acceptis Bovillas perlatum; tabernam in quam perfugerat €expugnatam a Milone; semianimem Clodium extractum €* * * in via Appia occisum esse anulumque eius ei €morienti extractum. Deinde Milonem, cum sciret in €Albano parvolum filium Clodi esse, venisse ad villam et, €cum puer ante subtractus esset, ex servo Halicore quaestio-€nem ita habuisse ut eum articulatim consecaret; vilicum €et duos praeterea servos iugulasse. Ex servis Clodi qui dominum defenderant undecim esse interfectos, Milonis €duos solos saucios factos esse: ob quae Milonem postero €die &7xii& servos qui maxime operam navassent manu misisse €populoque tributim singula milia aeris ad defendendos de €se rumores dedisse. Milo misisse ad Cn. Pompeium dice-€batur qui Hypsaeo summe studebat, quod fuerat eius €quaestor, desistere se petitione consulatus, si ita ei videre-€tur; Pompeius respondisse nemini se neque petendi neque €desistendi auctorem esse, neque populi Romani potestatem €aut consilio aut sententia interpellaturum. Deinde [2per]2 €C. Lucilium, qui propter M. Ciceronis familiaritatem amicus €erat Miloni, egisse quoque dicebatur ne se de hac re consu-€lendo invidia oneraret. €@@Inter haec cum crebresceret rumor Cn. [2Pompeium]2 creari €dictatorem oportere neque aliter mala civitatis sedari posse, @1 €visum est optimatibus tutius esse eum consulem sine collega €creari, et cum tractata ea res esset in senatu, facto in M. €Bibuli sententiam S. C. Pompeius ab interrege Servio €Sulpicio &7v& Kal. Mart. mense intercalario consul creatus est €statimque consulatum iniit. Deinde post diem tertium de €legibus novis ferendis rettulit: duas ex S. C. promulgavit, €alteram de vi qua nominatim caedem in Appia via factam €et incendium curiae et domum M. Lepidi interregis oppu-€gnatam comprehendit, alteram de ambitu: poena graviore et €forma iudiciorum breviore. Vtraque enim lex prius testes €dari, deinde uno die atque eodem et ab accusatore et a €reo perorari iubebat, ita ut duae horae accusatori, tres reo €darentur. His legibus obsistere M. Caelius tr. pl. studio-€sissimus Milonis conatus est, quod et privilegium diceret €in Milonem ferri et iudicia praecipitari. Et cum pertinacius €leges Caelius vituperaret, eo processit irae Pompeius ut diceret, si coactus esset, armis se rem publicam defensurum. €Timebat autem Pompeius Milonem seu timere se simula-€bat: plerumque non domi suae sed in hortis manebat, €idque ipsum in superioribus circa quos etiam magna €manus militum excubabat. Senatum quoque semel repente €dimiserat Pompeius, quod diceret timere se adventum €Milonis. Dein proximo senatu P. Cornificius ferrum Milo-€nem intra tunicam habere ad femur alligatum dixerat; €postulaverat ut femur nudaret, et ille sine mora tunicam €levarat: tum M. Cicero exclamaverat omnia illi similia €crimina esse quae in Milonem dicerentur alia. @1 €@@Deinde [2T.]2 Munatius Plancus tribunus plebis produxerat €in contionem M. Aemilium Philemonem, notum hominem, €libertum M. Lepidi. [2Is]2 se dicebat pariterque secum €quattuor liberos homines iter facientes supervenisse cum €Clodius occideretur, et ob id cum proclamassent, abreptos €et perductos per duos menses in villa Milonis praeclusos €fuisse; eaque res seu vera seu falsa magnam invidiam €Miloni contraxerat. Idem quoque Munatius et Pompeius €tribuni plebis in rostra produxerant triumvirum capitalem, €eumque interrogaverant an Galatam Milonis servum caedes €facientem deprehendisset. Ille dormientem in taberna pro €fugitivo prehensum et ad se perductum esse responderat. €Denuntiaverant tamen triumviro, ne servum remitteret: sed €postera die Caelius tribunus plebis et Manilius Cumanus €collega eius ereptum e domo triumviri servum Miloni €reddiderant. Haec, etsi nullam de his criminibus mentionem €fecit Cicero, tamen, quia ita compereram, putavi exponenda. Inter primos et Q. Pompeius et C. Sallustius et T. Munatius €Plancus tribuni plebis inimicissimas contiones de Milone €habebant, invidiosas etiam de Cicerone, quod Milonem €tanto studio defenderet. Eratque maxima pars multitudinis €infensa non solum Miloni sed etiam propter invisum patro-€cinium Ciceroni. Postea Pompeius et Sallustius in suspi-€cione fuerunt redisse in gratiam cum Milone ac Cicerone; €Plancus autem infestissime perstitit, atque in Ciceronem @1 €quoque multitudinem instigavit. Pompeio autem suspectum €faciebat Milonem, ad perniciem eius comparari vim vocifera-€tus: Pompeiusque ob ea saepius querebatur sibi quoque €fieri insidias et id palam, ac maiore manu se armabat. €Dicturum quoque diem Ciceroni Plancus ostendebat postea, €ante Q. Pompeius idem meditatus erat. Tanta tamen con-€stantia ac fides fuit Ciceronis ut non populi a se alienatione, €non Cn. Pompeii suspicionibus, non periculo futurum ut €sibi dies ad populum diceretur, non armis quae palam in €Milonem sumpta erant deterreri potuerit a defensione eius: €cum posset omne periculum suum et offensionem inimi-€cae multitudinis declinare, redimere autem Cn. Pompeii €animum, si paulum ex studio defensionis remisisset. €@@Perlata deinde lege Pompei, in qua id quoque scriptum €erat ut quaesitor suffragio populi ex iis qui consules fuerant €crearetur, statim comitia habita, creatusque est L. Domitius €Ahenobarbus quaesitor. Album quoque iudicum qui de ea €re iudicarent Pompeius tale proposuit ut numquam neque clariores viros neque sanctiores propositos esse constaret. €Post quod statim nova lege Milo postulatus [2est]2 a duobus €Appiis Claudiis adulescentibus iisdem a quibus antea familia €eius fuerat postulata; itemque de ambitu ab iisdem Appiis, €et praeterea a C. Ateio et L. Cornificio; de sodaliciis etiam @1 €a P. Fulvio Nerato. Postulatus autem erat et de sodaliciis €et de ambitu ea spe, [2quod]2 primum iudicium de vi futurum €apparebat, quo eum damnatum iri confidebant nec postea €responsurum. €@@Divinatio de ambitu accusatorum facta est quaesitore A. €Torquato, atque ambo quaesitores, Torquatus et Domitius, €prid. Non. April. reum adesse iusserunt. Quo die Milo ad €Domiti tribunal venit, ad Torquati amicos misit; ibi postu-€lante pro eo M. Marcello obtinuit ne prius causam de am-€bitu diceret quam de vi iudicium esset perfectum. Apud €Domitium autem quaesitorem maior Appius postulavit €a Milone servos exhiberi numero &7iiii& et &7l&, et cum ille €negaret eos qui nominabantur in sua potestate esse, Domitius €ex sententia iudicum pronuntiavit ut ex servorum suorum €numero accusator quot vellet ederet. Citati deinde testes €secundum legem quae, ut supra diximus, iubebat ut prius €quam causa ageretur testes per triduum audirentur, dicta €eorum iudices consignarent, quarta die adesse omnes iube-€rentur ac coram accusatore ac reo pilae in quibus nomina €iudicum inscripta essent aequarentur; dein rursus postera €die sortitio iudicum fieret unius et &7lxxx&: qui numerus €cum sorte obtigisset, ipsi protinus sessum irent; tum ad €dicendum accusator duas horas, reus tres haberet, resque €eodem die illo iudicaretur; prius autem quam sententiae €ferrentur, quinos ex singulis ordinibus accusator, totidem reus reiceret, ita ut numerus iudicum relinqueretur qui €sententias ferrent quinquaginta et unus. @1 €@@Primo die datus erat in Milonem testis [2C.]2 Causinius €Schola, qui se cum P. Clodio fuisse, cum is occisus esset, €dixit, atrocitatemque rei factae quam maxime potuit auxit. €Quem cum interrogare M. Marcellus coepisset, tanto €tumultu Clodianae multitudinis circumstantis exterritus est €ut vim ultimam timens in tribunal a Domitio reciperetur. €Quam ob causam Marcellus et ipse Milo a Domitio praesi-€dium imploraverunt. Sedebat eo tempore Cn. Pompeius þ¸°³ÿï°°³ÿï‚ÍéìÿïƒÁóãÿ˜£ˆ‹ad aerarium, perturbatusque erat eodem illo clamore: itaque €Domitio promisit se postero die cum praesidio descensurum, €idque fecit. Qua re territi Clodiani silentio verba testium €per biduum audiri passi sunt. Interrogaverunt eos M. Cicero €et M. Marcellus [2et]2 Milo ipse. Multi ex iis qui Bovillis €habitabant testimonium dixerunt de eis quae ibi facta erant: €coponem occisum, tabernam expugnatam, corpus Clodi in €publicum extractum esse. Virgines quoque Albanae dixerunt €mulierem ignotam venisse ad se quae Milonis mandato vo-€tum solveret, quod Clodius occisus esset. Vltimae testimo-€nium dixerunt Sempronia, Tuditani filia, socrus P. Clodi, et €uxor Fulvia, et fletu suo magnopere eos qui assistebant €commoverunt. Dimisso circa horam decimam iudicio T. €Munatius pro contione populum adhortatus est ut postero €die frequens adesset et elabi Milonem non pateretur, iudi-€ciumque et dolorem suum ostenderet euntibus ad tabellam €ferendam. Postero die, qui fuit iudicii summus a. d. &7vii& @1 Idus Aprilis, clausae fuerunt tota urbe tabernae; praesidia €in foro et circa omnis fori [2aditus]2 Pompeius disposuit; ipse €pro aerario, ut pridie, consedit saeptus delecta manu militum. €Sortitio deinde iudicum a prima die facta est: post tantum €silentium toto foro fuit quantum esse in aliquo foro posset. €Tum intra horam secundam accusatores coeperunt dicere €Appius maior et M. Antonius et P. Valerius Nepos. Vsi €sunt ex lege horis duabus. €@@Respondit his unus M. Cicero: et cum quibusdam pla-€cuisset ita defendi crimen, interfici Clodium pro re publica €fuisse_quam formam M. Brutus secutus est in ea oratione €quam pro Milone composuit et edidit quasi egisset_Cice-€roni id non placuit [2ut]2, quisquis bono publico damnari, idem €etiam occidi indemnatus posset. Itaque cum insidias Milo-€nem Clodio fecisse posuissent accusatores, quia falsum €id erat_nam forte illa rixa commissa fuerat_Cicero ap-€prehendit et contra Clodium Miloni fecisse insidias dispu-€tavit, eoque tota oratio eius spectavit. Sed ita constitit ut €diximus, nec utrius consilio pugnatum esse eo die, verum €et forte occurrisse et ex rixa servorum ad eam denique €caedem perventum. Notum tamen erat utrumque mortem €alteri saepe minatum esse, et sicut suspectum Milonem €maior quam Clodi familia faciebat, ita expeditior et paratior €ad pugnam Clodianorum quam Milonis fuerat. Cicero €cum inciperet dicere, exceptus [2est]2 acclamatione Clodiano-€rum, qui se continere ne metu quidem circumstantium @1 €militum potuerunt. Itaque non ea qua solitus erat con-€stantia dixit. Manet autem illa quoque excepta eius oratio: €scripsit vero hanc quam legimus ita perfecte ut iure prima €haberi possit. Šô±ÿ@@@@{1ENARRATIO}1 €@@@@{1VERS. A PRIMO L}1 @@'Vnum genus est adversum infestumque €nobis et cetera.' €@@Ita ut in causae expositione diximus, Munatius Plancus €pridie pro contione populum adhortatus erat ne pateretur €elabi Milonem. ‰‡ô@@@@{1VER. A PRIMO CC}1 ‡@@'Declarant huius ambusti tribuni plebis €illae intermortuae contiones quibus cotidie meam €potentiam invidiose criminabatur.' €@@T. Munatius Plancus et Q. Pompeius Rufus tribuni pl., €de quibus [2in]2 argumento huius orationis diximus, cum contra €Milonem Scipioni et Hypsaeo studerent, contionati sunt eo €ipso tempore plebemque in Milonem accenderunt quo €propter Clodi corpus curia incensa est, nec prius destiterunt €quam flamma eius incendii fugati sunt e contione. Erant €enim tunc rostra non eo loco quo nunc sunt sed ad €comitium, prope iuncta curiae. Ob hoc T. Munatium €'ambustum tribunum' appellat; fuit autem paratus €ad dicendum. ‰•ô@@@@{1PAVLO POST}1 ˆ•@@'Cur igitur incendium curiae, oppugna- @1 €tionem aedium M. Lepidi, caedem hanc ipsam €contra rem publicam senatus factam esse decrevit?' €@@Post biduum medium quam Clodius occisus erat inter-€rex primus proditus est M. Aemilius Lepidus. Non fuit €autem moris ab eo qui primus interrex proditus erat co-€mitia haberi. Sed Scipionis et Hypsaei factiones, quia €recens invidia Milonis erat, cum contra ius postularent ut interrex ad comitia consulum creandorum descenderet, €idque ipse non faceret, domum eius per omnes interregni €dies_fuerunt autem ex more quinque_obsederunt. Deinde €omni vi ianua expugnata et imagines maiorum deiecerunt €et lectulum adversum uxoris eius Corneliae, cuius castitas €pro exemplo habita est, fregerunt, itemque telas quae ex €vetere more in atrio texebantur diruerunt. Post quae €supervenit Milonis manus et ipsa postulans comitia; cuius €adventus fuit saluti Lepido: in se enim ipsae conversae €sunt factiones inimicae, atque ita oppugnatio domus inter-€regis omissa est. ‰ô@@@@{1PAVLO POST}1 ˆ@@'Quod si per furiosum illum tribunum pl. €senatui quod sentiebat perficere licuisset, novam €quaestionem nullam haberemus. Decernebat €enim ut veteribus legibus, tantum modo extra or-€dinem, quaereretur. Divisa sententia est postu-€lante nescio quo._Sic reliqua auctoritas senatus €empta intercessione sublata est.' €@@Quid sit dividere sententiam ut enarrandum sit €vestra aetas, filii, facit. €@@Cum aliquis in dicenda sententia duas pluresve res com- @1 €plectitur, si non omnes eae probantur, postulatur ut di-€vidatur, id est de rebus singulis referatur. Forsitan nunc €hoc quoque velitis scire qui fuerit qui id postulaverit. €Quod non fere adicitur: non enim ei qui hoc postulat €oratione longa utendum ac ne consurgendum quidem uti-que est; multi enim sedentes hoc unum verbum pronun-€tiant 'Divide': quod cum auditum est, liberum [2est]2 ei qui €facit relationem dividere. Sed ego, ut curiosius aetati €vestrae satisfaciam, Acta etiam totius illius temporis perse-€cutus sum; in quibus cognovi pridie Kal. Mart. S. C. esse €factum, P. Clodi caedem et incendium curiae et oppugna-€tionem aedium M. Lepidi contra rem p. factam; ultra €relatum [2in]2 Actis illo die nihil; postero die, id est Kal. €Mart., [2T.]2 Munatium in contione exposuisse populo quae €pridie acta erant in senatu: in qua contione haec dixit ad €verbum. 'Cum Hortensius dixisset ut extra ordi-€nem quaereretur apud quaesitorem; existimaret €futurum ut, cum pusillum dedisset dulcedinis, lar-€giter acerbitatis devorarent: adversus hominem €ingeniosum nostro ingenio usi sumus; invenimus €Fufium, qui diceret "Divide"; reliquae parti sen- @1 €tentiae ego et Sallustius intercessimus.' Haec €contio, ut puto, explicat et quid senatus decernere volu-€erit, et quis divisionem postulaverit, et quis intercesserit €et cur. Illud vos meminisse non dubito per Q. Fufium €illo quoque tempore quo de incesto P. Clodi actum est €factum ne a senatu asperius decerneretur. €@@De L. Domitio dicit: €@@'Dederas enim quam contemneres popu-€lares insanias iam ab adulescentia documenta €maxima.' €@@Constantiam L. Domiti quam in quaestura praestitit significat. Nam eo tempore cum C. Manilius tribunus €plebis subnixus libertinorum et servorum manu perdi-€tissimam legem ferret ut libertinis in omnibus tribubus €suffragium esset, idque per tumultum ageret et clivum €Capitolinum obsideret, discusserat perruperatque coetum €Domitius ita ut multi Manilianorum occiderentur. Quo €facto et plebem infimam offenderat et senatus magnam €gratiam inierat. €@@'Itaque illud Cassianum indicium in his €personis valeat.' €@@L. Cassius fuit, sicut iam saepe diximus, summae vir €severitatis. [2Is]2 quotiens quaesitor iudicii alicuius esset in €quo quaerebatur de homine occiso suadebat atque etiam €praeibat iudicibus hoc quod Cicero nunc admonet, ut quae-€reretur cui bono fuisset perire eum de cuius morte quaeritur. €Ob quam severitatem, quo tempore Sex. Peducaeus tribunus €plebis criminatus est L. Metellum pontificem max. totum- @1 €que collegium pontificum male iudicasse de incesto vir-€ginum Vestalium, quod unam modo Aemiliam damnaverat, €absolverat autem duas Marciam et Liciniam, populus hunc €Cassium creavit qui de eisdem virginibus quaereret. Isque €et utrasque eas et praeterea complures alias nimia etiam, ut €existimatio est, asperitate usus damnavit. €@@'Et aspexit me illis quidem oculis quibus €tunc solebat cum omnibus omnia minabatur. €Movet me quippe lumen curiae!' €@@Hic est Sex. Clodius quem in argumento huius orationis þ¸°³ÿï°°³ÿï‚ÍéìÿïƒÁóãÿ˜¨ˆœdiximus corpus Clodi in curiam intulisse et ibi cremasse €eoque incenso curiam conflagrasse; ideo lumen curiae dicit. €@@'Quando illius postea sica illa quam a €Catilina acceperat conquievit? Haec intenta €nobis est, huic ego obici vos pro me passus non €sum, haec insidiata Pompeio est.' @@'Haec intenta nobis est et obici vos pro me non €sum passus,' manifestum est pertinere ad id tempus quo €post rogationem a P. Clodio in eum promulgatam urbe €cessit. Qua re dicat 'insidiata Pompeio est' fortassis €quaeratis. Pisone et Gabinio coss. pulso Cicerone in €exsilium, cum &7iii& Idus Sextiles Pompeius in senatum venit, €dicitur servo P. Clodi sica excidisse, eaque ad Gabinium €consulem delata dictum est servo imperatum a P. Clodio €ut Pompeius occideretur. Pompeius statim domum rediit €[2et]2 ex eo domi [2se]2 tenuit. Obsessus est etiam a liberto @1 €Clodi Damione, ut ex Actis eius [2anni]2 cognovi, in quibus €&7xv& Kal. Sept. L. Novius tribunus plebis, collega Clodi, cum €Damio adversum [2L.]2 Flavium praetorem appellaret tribunos €et tribuni de appellatione cognoscerent, ita sententiam dixit: €'Et [2si ab]2 hoc apparitore P. Clodi vulneratus sum, €et hominibus armatis praesidiis dispositis a re €publica remotus Cn. Pompeius obsessus[2que]2 est, €cum appeller, non utar eius exemplo quem vitupero €et iudicium tollam,' et reliqua de intercessione. €@@'Haec viam Appiam monumentum nominis sui €nece Papiri cruentavit.' €@@Pompeius post triumphum Mithridaticum Tigranis filium €in catenis deposuerat apud Flavium senatorem: qui postea cum esset praetor eodem anno quo tribunus plebis Clodius, €petiit ab eo Clodius super cenam ut Tigranem adduci iube-€ret ut eum videret. Adductum collocavit in convivio, dein €Flavio non reddidit Tigranem; domum misit et habuit €extra catenas nec repetenti Pompeio reddidit. Postea in €navem deposuit, et cum profugeret ille, tempestate delatus €est Antium. Inde ut deduceretur ad se, Clodius Sex. €Clodium, de quo supra diximus, [2misit]2. Qui cum reduceret, €Flavius quoque re cognita ad eripiendum Tigranem profectus €est. Ad quartum lapidem ab urbe pugna facta est in qua €multi ex utraque parte ceciderunt, plures tamen ex Flavi, €inter quos et M. Papirius eques Romanus, publicanus, fami-€liaris Pompeio. Flavius sine comite Romam vix perfugit. @1 €@@'Haec eadem longo intervallo conversa rursus €est in me: nuper quidem, ut scitis, [2me]2 ad Regiam €paene confecit.' €@@Quo die periculum hoc adierit, ut Clodius eum ad Re-€giam paene confecerit, nusquam inveni; non tamen adducor €ut putem Ciceronem mentitum, praesertim cum adiciat ut €'scitis.' Sed videtur mihi loqui de eo die quo consulibus €Domitio et Messala qui praecesserant eum annum cum €haec oratio dicta est inter candidatorum Hypsaei et Milonis €manus in via Sacra pugnatum est, multique ex Milonianis €ex improviso ceciderunt. De cuius diei periculo suo ut €putem loqui eum facit et locus pugnae_nam in Sacra via €traditur commissa, in qua est Regia_et quod adsidue simul €erant cum candidatis suffragatores, Milonis Cicero, Hypsaei €Clodius. @@'Potuitne L. Caecili, iustissimi fortissimi-€que praetoris, obpugnata domo?' €@@L. Caecilius Rufus de quo dicitur fuit [2praetor]2 P. Lentulo €Spinthere Q. Metello Nepote coss., quo anno Cicero resti-€tutus est. Is cum faceret ludos Apollinares, ita infima €coacta multitudo annonae caritate tumultuata est ut omnes €qui in theatro spectandi causa consederant pellerentur. De €oppugnata domo nusquam adhuc legi; Pompeius tamen €cum defenderet Milonem apud populum, de vi accusante €Clodio, obiecit ei, ut legimus apud Tironem libertum €Ciceronis in libro &7iiii& de vita eius, oppressum L. Caecilium €praetorem. @1 ‰Žô@@@@{1PAVLO POST}1 ˆŽ@@'At quo die? quo, ut ante dixi, fuit insanis-€sima contio ab ipsius mercennario tribuno plebis €concitata.' €@@Hoc significat eo die quo Clodius occisus est contionatum €esse mercennarium eius tribunum plebis. Sunt autem con-€tionati eo die, ut ex Actis apparet, C. Sallustius et Q. Pom-€peius, utrique et inimici Milonis et satis inquieti. Sed €videtur mihi Q. Pompeium significare; nam eius seditiosior €fuit contio. €@@'Dixit C. Causinius Schola Interamnanus, €familiarissimus et idem comes Clodi, P. Clodium €illo die in Albano mansurum fuisse.' €@@Hic fuit Causinius [2apud]2 quem Clodius mansisse In-€teramnae videri volebat qua nocte deprehensus est in Cae-€saris domo, cum ibi in operto virgines pro populo Romano €sacra facerent. ‰ô@@@@{1PAVLO POST}1 @@'Scitis, iudices, fuisse qui in hac rogatione €suadenda diceret Milonis manu caedem esse fa-€ctam, consilio vero maioris alicuius. Me videlicet €latronem et sicarium abiecti homines ac perditi €describebant.' €@@Q. Pompeius Rufus et C. Sallustius tribuni fuerunt quos €significat. Hi enim primi de ea lege ferenda populum hor- @1 €tati sunt et dixerunt a manu Milonis occisum esse Clodium €[2et cetera]2. €@@'Atqui ut illi nocturnus adventus vitandus €fuit, sic Miloni, cum insidiator esset, si illum ad €urbem noctu accessurum sciebat, subsidendum' et €cetera. €@@Via Appia est prope urbem monumentum Basili qui locus €latrociniis fuit perquam infamis, quod ex aliis quoque multis €intellegi potest. €@@'Comites Graeculi quocumque ibat, etiam €cum in castra Etrusca properabat.' €@@Saepe obiecit Clodio Cicero socium eum coniurationis €Catilinae fuisse; quam rem nunc quoque reticens ostendit. €Fuerat enim opinio, ut Catilina ex urbe profugerat in castra €Manli centurionis qui tum in Etruria ad Faesulas exercitum €ei comparabat, Clodium subsequi eum voluisse et coepisse, €tum dein mutato consilio in urbem redisse. €@@'Non iam hoc Clodianum crimen timemus, €sed tuas, Cn. Pompei_te enim appello, et ea voce €ut me exaudire possis_tuas, inquam, suspiciones €perhorrescimus.' €@@Diximus in argumento orationis huius Cn. Pompeium simulasse timorem, seu plane timuisse Milonem, et ideo ne €domi quidem suae sed in hortis superioribus ante iudicium €mansisse, ita ut villam quoque praesidio militum circum-€daret. Q. Pompeius Rufus tribunus plebis, qui fuerat €familiarissimus omnium P. Clodio et sectam illam sequi se @1 €palam profitebatur, dixerat in contione paucis post diebus €quam Clodius erat occisus: 'Milo dedit quem in curia €cremaretis: dabit quem in Capitolio sepeliatis.' In €eadem contione idem dixerat_habuit enim eam a. d. &7viii& €Kal. Febr._cum Milo pridie, id est &7viiii& Kal. Febr., venire €ad Pompeium in hortos eius voluisset, Pompeium ei per €hominem propinquum misisse nuntium ne ad se veniret. €Prius etiam quam Pompeius ter consul crearetur, tres €tribuni, Q. Pompeius Rufus, C. Sallustius Crispus, T. €Munatius Plancus, cum cotidianis contionibus suis magnam €invidiam Miloni propter occisum Clodium excitarent, pro-€duxerant ad populum Cn. Pompeium et ab eo quaesierant €num ad eum delatum esset illius quoque [2rei]2 indicium, suae €vitae insidiari Milonem. Responderat Pompeius: Licinium €quendam de plebe sacrificulum qui solitus esset familias €purgare ad se detulisse servos quosdam Milonis itemque €libertos comparatos esse ad caedem suam, nomina quoque €servorum edidisse; [2se]2 ad Milonem misisse utrum in potestate €sua haberet; a Milone responsum esse, ex iis servis quos €nominasset partim neminem se umquam habuisse, partim €manumisisse; dein, cum Licinium apud se haberet, * * * €Lucium quendam de plebe ad corrumpendum indicem €venisse; qua re cognita in vincla eum publica esse con-iectum. Decreverat enim senatus ut cum interrege et €tribunis plebis Pompeius daret operam ne quid res publica €detrimenti caperet. Ob has suspiciones Pompeius in @1 €superioribus hortis se continuerat; deinde ex S. C. dilectu €per Italiam habito cum redisset, venientem ad se Milonem €unum omnium non admiserat. Item cum senatus in porticu €Pompeii haberetur ut Pompeius posset interesse, unum €eum excuti prius quam in senatum intraret iusserat. Hae €sunt suspiciones quas se dicit pertimescere. €@@'Quid enim minus illo dignum quam cogere €ut vos eum condemnetis in quem animadvertere €ipse et more maiorum et suo iure posset? sed €praesidio esse' et cetera. €@@Idem T. Munatius Plancus, ut saepe diximus, post audita þ¸°³ÿï°°³ÿï‚ÍéìÿïƒÁóãÿ˜®ˆet obsignata testium verba dimissosque interim iudices €vocata contione cohortatus erat populum ut clausis tabernis €postero die ad iudicium adesset nec pateretur elabi €Milonem. €@@'Incidebantur iam domi leges quae nos €servis nostris addicerent.' €@@Significasse iam puto nos fuisse inter leges P. Clodi quas €ferre proposuerat eam quoque qua libertini, qui non plus €quam in [2IIII]2 tribubus suffragium ferebant, possent in rusticis €quoque tribubus, quae propriae ingenuorum sunt, ferre. €@@'Senatus, credo, praetorem eum circum-€scripsisset. Ne cum solebat quidem id facere, in €privato eodem hoc aliquid [2profecerat]2.' €@@Significat id tempus quo P. Clodius, [2cum]2 adhuc quaestor @1 €designatus esset, [2deprensus]2 est, cum intrasset eo ubi sacri-ficium pro populo Romano fiebat. Quod factum notatum €erat * * * S. C., decretumque [2ut]2 extra ordinem [2de ea €re]2 iudicium fieret. ‰…ô@@@@{1VER. A NOVIS. CLX}1 …@@quo loco inducit loquentem Milonem cum bonarum par-€tium hominibus de meritis suis: €@@'Plebem et infimam multitudinem, quae P. €Clodio duce fortunis vestris imminebat, eam, quo €tutior esset vestra vita, se [2fecisse commemorat ut €non modo virtute]2 flecteret, sed etiam tribus suis €patrimoniis deleniret.' €@@Puto iam supra esse dictum Milonem ex familia fuisse €Papia, deinde adoptatum esse ab T. Annio, avo suo materno. €Tertium patrimonium videtur significare matris; [2aliud]2 enim €quod fuerit non inveni. €@@Peracta utrimque causa singuli quinos accusator et reus €senatores, totidem equites [2et]2 tribunos aerarios reiecerunt, €ita ut unus et &7l& sententias tulerint. Senatores condemna-€verunt &7xii&, absolverunt &7vi&; equites condemnaverunt &7xiii&, €absolverunt &7iiii&; tribuni aerarii condemnaverunt &7xiii&, €absolverunt &7iii&. Videbantur non ignorasse iudices inscio €Milone initio vulneratum esse Clodium, sed compererant, €post quam vulneratus esset, iussu Milonis occisum. Fuerunt €qui crederent M. Catonis sententia eum esse absolutum; @1 €nam et bene cum re publica actum esse morte P. Clodi non €dissimulaverat et studebat in petitione consulatus Miloni et €reo adfuerat. Nominaverat quoque eum Cicero praesentem €et testatus erat audisse eum a M. Favonio ante diem tertium €quam facta caedes erat, Clodium dixisse periturum esse eo triduo Milonem * * * Sed Milonis quoque notam audaciam €[2remo]2veri a re p[2ublica]2 utile visum est. Scire t[2amen]2 ne[2mo]2 €umquam potuit utram sententiam [2tulisset]2. Damnatum au-€tem opera maxime Appi Claudi pronuntiatum est. Milo €postero die factus reus ambitus apud Manlium Torquatum €absens damnatus est. Illa quoque lege accusator fuit eius €Appius Claudius, et cum ei praemium lege daretur, negavit €se eo uti. Subscripserunt ei [2in]2 ambitus iudicio P. Valerius €Leo et Cn. Domitius Cn. f. Post paucos dies quoque Milo €apud M. Favonium quaesitorem de sodaliciis damnatus est €accusante P. Fulvio Nerato, cui e lege praemium datum est. €Deinde apud L. Fabium quaesitorem iterum absens damna-€tus est de vi: accusavit L. Cornificius et Q. Patulcius. €Milo in exsilium Massiliam intra paucissimos dies profectus €est. Bona eius propter aeris alieni magnitudinem semuncia €venierunt. €@@Post Milonem eadem lege Pompeia primus est accusatus @1 €M. Saufeius M. f. qui dux fuerat in expugnanda taberna €Bovillis et Clodio occidendo. Accusaverunt eum L. Cassius, €L. Fulcinius C. f., C. Valerius; defenderunt M. Cicero, €M. Caelius, obtinueruntque ut una sententia absolveretur. €Condemnaverunt senatores &7x&, absolverunt &7viii&; condemna-€verunt equites Romani &7viiii&, absolverunt &7viii&; sed ex tri-€bunis aerariis &7x& absolverunt, &7vi& damnaverunt: manifestum-que odium Clodi saluti Saufeio fuit, cum eius vel peior €causa quam Milonis fuisset, quod aperte dux fuerat ex-€pugnandae tabernae. Repetitus deinde post paucos dies €apud [2C.]2 Considium quaesitorem est lege Plautia de vi, €subscriptione ea quod loca [2edita]2 occupasset et cum telo €fuisset; nam [2dux fuerat]2 operarum Milonis. Accusaverunt €C. Fidius, Cn. Aponius Cn. f., M. Seius * * * Sex. [2f.]2; €defenderunt M. Cicero, M. Terentius Varro Gibba. Absolu-€tus est sententiis plenius quam prius: graves habuit &7xviiii&, €absolutorias duas et &7xxx&; sed e contrario hoc ac priore €iudicio accidit: equites enim ac senatores eum absolverunt, €tribuni aerarii damnaverunt. €@@Sex. autem Clodius quo auctore corpus Clodi in curiam €illatum fuit accusantibus C. Caesennio Philone, M. Alfidio, €defendente T. Flacconio, magno consensu damnatus est, @1 €sententiis sex et &7xl&; absolutorias quinque omnino habuit, €duas senatorum, tres equitum. €@@Multi praeterea et praesentes et cum citati non respon-€dissent damnati sunt, ex quibus maxima pars fuit Clodia-€norum. @1 ï°°´ÿï‚ÃïòîÿïƒÁóãÿŸôÿ@@@@{1Q. ASCONI PEDIANI €@@@@INCIPIT €@@@@PRO CORNELIO DE MAIESTATE}1 ˜²@@Hanc orationem dixit L. Cotta L. Torquato coss. post €annum quam superiores. ‰„ô@@@@{1[2ARGVMENTVM]2}1 „@@[2C.]2 Cornelius homo non improbus vita habitus est. €Fuerat quaestor Cn. Pompeii, dein tribunus plebis C. Pisone €[2M'. Glabrione]2 coss. biennio ante quam haec dicta sunt. €In eo magistratu ita se gessit ut iusto pertinacior videretur. €Alienatus autem a senatu [2est]2 ex hac causa. Rettulerat ad €senatum ut, quoniam exterarum nationum legatis pecunia €magna daretur usura turpiaque et famosa ex eo lucra fierent, €ne quis legatis exterarum nationum pecuniam expensam €ferret. Cuius relationem repudiavit senatus et decrevit €satis cautum videri eo S. C. quod [2aliquot]2 ante annos €[2L.]2 Domitio C. Caelio coss. factum erat, cum senatus €ante pauculos annos [2ex eodem]2 illo S. C. decrevisset ne quis €Cretensibus pecuniam mutuam daret. Cornelius ea re @1 €offensus senatui questus est de ea [2in contio]2ne: exhauriri provincias usuris; providendum ut haberent legati unde €praesenti [2die]2 darent; promulgavitque legem qua auctoritatem €senatus minuebat, ne quis nisi per populum legibus solvere-€tur. Quod antiquo quoque iure erat cautum; itaque in €omnibus S. C. quibus aliquem legibus solvi placebat adici €erat solitum ut de ea re ad populum ferretur: sed paulatim €ferri erat desitum resque iam in eam consuetudinem venerat €ut postremo ne adiceretur quidem in senatus consultis de €rogatione ad populum ferenda; eaque ipsa S. C. per €pauculos admodum fiebant. Indigne eam Corneli roga-€tionem tulerant potentissimi quique ex senatu quorum gratia €magnopere minuebatur; itaque P. Servilius Globulus tri-€bunus plebis inventus erat qui C. Cornelio obsisteret. Is, €ubi legis ferundae dies venit et praeco subiciente scriba €verba legis recitare populo coepit, et scribam subicere et €praeconem pronuntiare passus non est. Tum Cornelius €ipse codicem recitavit. Quod cum improbe fieri C. Piso €consul vehementer quereretur [2tollique]2 tribuniciam interces-€sionem diceret, gravi convicio a populo exceptus est; et €cum ille eos qui sibi intentabant manus prendi a lictore €iussisset, fracti eius fasces sunt lapidesque etiam ex ultima €contione in consulem iacti: quo tumultu Cornelius per-€turbatus concilium dimisit [2actutum]2. Actum deinde eadem €de re in senatu est magnis contentionibus. Tum Cornelius @1 €ita ferre rursus coepit ne quis in senatu legibus solveretur nisi &7cc& adfuissent, neve quis, cum solutus esset, interce-€deret, cum de ea re ad populum ferretur. Haec sine €tumultu res acta est. Nemo enim negare poterat pro €senatus auctoritate esse eam legem; sed tamen eam tulit €invitis optimatibus, qui per paucos [2amicis]2 gratificari €solebant. Aliam deinde legem Cornelius, etsi nemo repu-€gnare ausus est, multis tamen invitis tulit, ut praetores ex €edictis suis perpetuis ius dicerent: quae res studium aut €gratiam ambitiosis praetoribus qui varie ius dicere assue-€verant sustulit. Alias quoque complures leges Cornelius €promulgavit, quibus plerisque collegae intercesserunt: per €quas contentiones totius tribunatus eius tempus peractum €est. €@@Sequenti deinde anno M'. Lepido L. Volcacio coss., quo €anno praetor Cicero fuit, reum Cornelium duo fratres Cominii €lege Cornelia de maiestate fecerunt. Detulit nomen Publius, þ¸°³ÿï°°´ÿï‚ÃïòîÿïƒÁóãÿ˜´ˆ‘subscripsit Gaius. Et cum P. Cassius praetor decimo die, €ut mos est, adesse iussisset, eoque die ipse non adfuisset €seu avocatus propter publici frumenti curam seu gratificans €reo, circumventi sunt ante tribunal eius accusatores a notis €operarum ducibus ita ut mors intentaretur, si mox non @1 €desisterent. Quam perniciem vix effugerunt interventu €consulum qui advocati reo descenderant. Et cum in scalas €quasdam Cominii fugissent, clausi in noctem ibi se occulta-€verunt, deinde per tecta vicinarum aedium profugerunt ex €urbe. Postero die, cum P. Cassius adsedisset et citati €accusatores non adessent, exemptum nomen est de reis €Corneli; Cominii autem magna infamia flagraverunt vendi-€disse silentium magna pecunia. €@@Sequente deinde anno L. Cotta L. Torquato coss., quo haec oratio a Cicerone praetura [2nuper]2 peracta dicta est, cum €primum apparu[2isset]2 Manilius qui iudicium per operarum duces €turbaverat, deinde quod ex S. C. ambo consules * * * €* * * praesidebant ei iudicio, non respondi[2sset at]2que esset €damnatus, recreavit se [2Cominius, ut infam]2iam acceptae €pecuniae tolleret, ac [2repetiit]2 Cornelium lege maiestatis. Res €acta est magna exspectatione. Paucos autem co[2mites]2 Cor-€nelius perterritus Manili exitu * * * in iudicium adhi-€buit, ut ne clamor quidem ullus ab advocatis eius oriretur. €@@Dixerunt in eum infesti testimonia principes civitatis qui €plurimum in senatu poterant Q. Hortensius, Q. Catulus, €Q. Metellus Pius, M. Lucullus, M'. Lepidus. Dixerunt €autem hoc: vidisse se cum Cornelius in tribunatu codicem @1 €pro rostris ipse recitaret, quod ante Cornelium nemo fecisse €existimaretur. Volebant videri se iudicare eam rem magno-€pere ad crimen imminutae maiestatis tribuniciae pertinere; €etenim prope tollebatur intercessio, si id tribunis permittere-€tur. Non poterat negare id factum esse [2Cicero]2, is eo con-€fugit ut diceret non ideo quod lectus sit codex a tribuno €imminutam esse tribuniciam potestatem. Qua vero arte et €scientia orationis ita ut et dignitatem clarissimorum civium €contra quos dicebat non violaret, et tamen auctoritate eorum €laedi reum non pateretur, quantaque moderatione rem tam €difficilem aliis tractaverit lectio ipsa declarabit. Adiumen-tum autem habuit quod, sicut diximus, Cornelius praeter €destrictum propositum animi adversus principum voluntatem €cetera vita nihil fecerat quod magnopere improbaretur; €praeterea quod et ipse Globulus qui [2interces]2serat aderat €Cornelio, [2et]2_quod ipsum quoque diximus_quod Cornelius €Pompeii Magni quaestor fuerat, apud duas [2decurias]2 profuit €equitum Romanorum et tribuno[2rum aerariorum]2 et ex tertia €quoque parte [2senatorum]2 apud plerosque exceptis eis [2qui €erant]2 familiares principum civitatis. Res acta est magno €conventu, magnaque exspectatione quis eventus iudicii fu-€turus esset * * * a summis viris dici testimo[2nia]2 et id €quod ei dicerent confiteri [2reum]2 animadvertebant. Exstat €oratio Comini accusatoris quam sumere in manus est ali- @1 €quod operae pretium, non solum propter Ciceronis orationes €quas pro Cornelio habemus sed etiam propter semet ipsam. €Cicero, [2ut]2 ipse significat, quatriduo Cornelium defendit; €quas actiones contulisse eum in duas orationes apparet. €Iudicium id exercuit Q. Gallius praetor. €@@[In hac causa tres sunt quaestiones: prima, cum sit Cor-€nelius reus maiestatis legis Corneliae, utrum certae aliquae €res sint ea lege comprehensae quibus solis reus maiestatis €teneatur, quod patronus defendit; an libera eius interpre-€tatio iudici relicta sit, quod accusator proponit. Secunda est an quod Cornelius fecit %ne ca maiestatis teneatur. €Tertia an minuendae maiestatis animum habuerit.] Š…ô±ÿ@@@@{1[2ENARRATIO]2}1 €@@@@{1VER. A PRIMO CIRCI. CLX}1 …@@'Postulatur apud me praetorem primum de pecu-€niis repetundis. Prospectat videlicet Cominius €quid agatur: videt homines faeneos in medium ad €temptandum periculum proiectos.' €@@Simulacra effigie hominum ex faeno fieri solebant quibus €obiectis ad spectaculum praebendum tauri irritarentur. €@@'Quid? Metellus summa nobilitate ac virtute, cum €bis iurasset, semel privatim, [2iterum lege,]2 privatim @1 €patris, publice legis * * * deiectus est? ratione an €vi? at utri[2mque omnem]2 suspicionem animi tollit [2et €C. Curionis]2 virtus ac dignitas et Q. Metelli s[2pectata]2 €adulescentia ad summam laudem omnibus rebus €ornata.' €@@Hoc exemplum affert hoc loco, quod vult probare de-€sistere eum debere ab accusatione_quamvis neque accusatus €sit neque fecerit pactionem_nam Metellus et postulaverat €Curionem et destiterat. Confugit autem orator ad Metelli €nobilitatem et ad C. Curionis industriam ut tegeret id quod illi utilius quam honestius fecerant. Res autem tota se sic €habet: in qua quidem illud primum explicandum est, de €quo Metello hoc dicit. Fuerunt enim tunc plures Quinti €Metelli, ex quibus duo consulares, Pius et Creticus, de €quibus apparet eum non dicere, duo autem adulescentes, €Nepos et Celer, ex quibus nunc Nepotem significat. Eius €enim patrem Q. Metellum Nepotem, Baliarici filium, Mace-€donici nepotem qui consul fuit cum T. Didio, Curio is de €quo loquitur accusavit: isque Metellus moriens petiit ab €hoc filio suo Metello ut Curionem accusatorem suum €accusaret, et id facturum esse iure iurando adegit. Metellus €fecit reum Curionem; cumque interim quendam civem €idem Metellus servum suum esse contendens vi arripuisset €ac verberibus affecisset, Curio assertorem ei comparavit. €Dein cum appareret eum exitum iudicii illius futurum ut @1 €liber is iudicaretur quem Metellus verberibus affectum esse €negare non poterat, inter Metellum et Curionem facta €concordia [2est]2 pactione ut neque arbitrium de libertate pera-€gere[2tur]2, esset tamen ille in libertate de quo [2agebatur]2, neque €Metellus perstaret in accusatione Curionis: eaque pactio ab €utroque servata est. Huc ergo illud pertinet, cum iurasse €dixit semel privatim * * * iterum lege, tum scilicet cum €in Curionem calumniam iuravit. Cum hoc autem Metello €postea Cicero simultates gessit; evasit enim Metellus malus €atque improbus civis. €@@Legem, inquit, de libertinorum suffragiis Cornelius C. Manilio dedit. Quid est hoc 'dedit'? Attulit? an rogavit? €an hortatus est? Attulisse ridiculum est, quasi legem €aliquam aut ad scribendum difficilem aut ad excogitandum €reconditam: quae lex paucis his annis non modo scripta €sed etiam lata esset. €@@P. Sulpicium in tribunatu hanc eandem legem tulisse iam €significavimus. Tulit autem L. Sulla qui postea Felix €appellatus [2est]2 Q. Pompeio consulibus ante &7xxiii& annos €quam haec dicta sunt, cum per vim rem p. possedisset [2et]2 €ab initiis bonarum actionum ad perditas progressus esset: €quod et initium bellorum civilium fuit, et propter quod ipse €Sulpicius consulum armis iure oppressus esse visus est. @1 €@@'In quo cum multa reprehensa sint, tum imprimis €celeritas actionis.' €@@Celeritatem actionis significat, quod Manilius, sicut iam €ostendimus, post pauculos statim dies quam inierat tribuna-€tum legem eandem Compitalibus pertulit. €@@'Petivit tamen a me praetor maxima contentione €ut causam Manili defenderem.' €@@C. Attium Celsum significat, sicut iam ante dictum est. ‰–ô@@@@{1VER. A PRI. DCCCL}1 ˆ–@@dicit de eodem Manili tribunatu: €@@Nam cum is tr. pl. duas leges in eo magistratu tulisset, €unam perniciosam, alteram egregiam: quod summae rei p. nocuisset ab illo ipso tr. abiectum est, bonum autem €quod * * * summa resp. manet et %in vestri ordina * * * dis €fuit. €@@Dictum est iam supra de his legibus, quarum una de €libertinorum suffragiis, quae cum S. C. damnata esset, ab €ipso quoque Manilio [2non]2 ultra defensa est: altera de bello €Mithridatico Cn. Pompeio extra ordinem mandando, ex qua €lege tum Magnus Pompeius bellum gerebat. @1 €@@Dicit de disturbato iudicio Maniliano: €@@'Aliis ille in illum furorem magnis hominibus €auctoribus impulsus est qui aliquod institui exem-€plum disturbandorum iudiciorum [2reip.]2 perniciosis-€simum, temporibus suis accommodatissimum, meis €alienissimum rationibus cupiverunt.' €@@L. Catilinam et Cn. Pisonem videtur significare. Fuit þ¸°³ÿï°°´ÿï‚ÃïòîÿïƒÁóãÿ˜ºˆautem Catilina patricius et eodem illo tempore erat reus €repetundarum, cum provinciam Africam obtinuisset et €consulatus candidatum se ostendisset. Accusator erat eius €P. Clodius, adulescens ipse quoque perditus, qui postea €cum Cicerone inimicitias gessit. Cn. quoque Piso, adu-€lescens potens et turbulentus, familiaris erat Catilinae omni-€umque consiliorum eius particeps et turbarum auctor. ‰˜ô@@@@{1VER. CIR. #150X}1 ˆ˜@@'Possum dicere hominem summa prudentia €spectatum, C. Cottam, de suis legibus abrogandis €ipsum ad senatum rettulisse.' €@@Hic est Cotta de quo iam saepe diximus, magnus orator €habitus et compar in ea gloria P. Sulpicio et C. Caesari * * * Videntur autem in rebus parvis fuisse leges illae, €quas cum tulisset, rettulit de eis abrogandis ad senatum. €Nam neque apud Sallustium neque apud Livium neque €apud Fenestellam ullius alterius latae ab eo legis [2est]2 mentio @1 €praeter eam quam in consulatu [2tulit invita]2 nobilitate magno €populi studio, ut eis [2qui tr. pl.]2 fuissent alios quoque magi-€stratus [2capere]2 liceret; quod lex [2a]2 dictatore L. Sulla paucis €[2ante annis]2 lata prohibebat: neque eam Cottae legem abroga-€tam esse significat. ‰‹ô@@@@{1SEQVITVR}1 ˆ‹@@'Possum etiam eiusdem Cottae legem de iudiciis €privatis anno post quam lata sit a fratre eius [2abro-€gatam]2.' €@@[2M.]2 Cottam significat. Fuerunt autem [2fratres]2 tres: duo €hi, C., M., tertius L. Cotta qui lege sua iudicia inter tres €ordines communicavit senatum, equites, tribunos aerarios; €adeptique sunt omnes consulatum. ‰“ô@@@@{1STATIM}1 ˆ“@@'Legem Liciniam et Muciam de civibus redigen-€dis video constare inter omnis, quamquam duo €consules omnium quos vidimus sapientissimi €tulissent, non modo inutilem sed perniciosam rei €publicae fuisse.' €@@L. Licinium Crassum oratorem et Q. Mucium Scaevolam €pont. max. eundemque et oratorem et iuris consultum signi-ficat. Hi enim legem eam de qua loquitur de redigendis €in suas civitates sociis in consulatu tulerunt. Nam cum @1 €summa cupiditate civitatis Romanae Italici populi tenerentur €et ob id magna pars eorum pro civibus Romanis se gereret, €necessaria lex visa est ut in suae quisque civitatis ius redi-€geretur. Verum ea lege ita alienati animi sunt principum €Italicorum populorum ut ea vel maxima causa belli Italici €quod post triennium exortum est fuerit. €@@'Quattuor omnino genera sunt, iudices, in quibus €per senatum more maiorum statuatur aliquid de €legibus. Vnum est eius modi placere legem abro-€gari: ut Q. Caecilio M. Iunio coss. quae leges rem €militarem impedirent, ut abrogarentur.' €@@Q. Caecilius Metellus Numidicus, M. Iunius Silanus, de €quibus facit mentionem, consules fuerunt bello Cimbrico €quod diu prave simul et infeliciter administratum est; €atque ipse quoque hic Iunius male rem adversus Cimbros €gessit * * * %ac plures leges quae per eos annos %quibus hec €significabantur populo latae erant, quibus militiae stipendia €minuebantur, abrogavit. €@@'Alterum, quae lex lata esse dicatur, ea non videri €populum teneri: ut L. Marcio Sex. Iulio coss. de €legibus Liviis.' €@@Puto vos reminisci has esse leges Livias quas illis consuli- @1 bus M. Livius Drusus tribunus plebis tulerit. Qui cum €senatus partes tuendas suscepisset et leges pro optimatibus €tulisset, postea eo licentiae est progressus ut nullum in his €morem servaret. Itaque Philippus cos. qui ei inimicus erat €obtinuit a senatu ut leges eius omnes uno S. C. tollerentur. €Decretum est enim contra auspicia esse latas neque eis €teneri populum. €@@'Tertium est de legum derogationibus_: quo de €genere persaepe S. C. fiunt, ut nuper de ipsa lege €Calpurnia cui derogaretur.' €@@Lex haec Calpurnia de ambitu erat. Tulerat eam ante €biennium C. Calpurnius Piso cos., in qua praeter alias €poenas pecuniaria quoque poena erat adiecta. €@@'P. Africanus ille superior, [2ut]2 dicitur, non solum €a sapientissimis hominibus qui tum erant verum €etiam a se ipso saepe accusatus est quod, cum con-€sul esset cum Ti. Longo, passus esset tum primum €a populari consessu senatoria subsellia separari.' €@@Hoc factum est secundo consulatu Scipionis post septi-€mum annum quam Carthaginensibus bello secundo data €est pax. Factum id esse autem Antias tradidit ludis €Romanis quos fecerunt aediles curules [2C.]2 Atilius Serranus, €L. Scribonius Libo, et id eos fecisse iussu censorum Sex. €Aeli Paeti, C. Corneli Cethegi. Et videtur in hac quidem €oratione hunc auctorem secutus Cicero dixisse passum esse @1 €Scipionem secerni a cetero consessu spectacula senatorum. €In ea autem quam post aliquot annos habuit de haruspicum responso, non passum esse Scipionem, sed ipsum auctorem €fuisse dandi eum locum senatoribus videtur significare. €Verba eius haec sunt: 'Nam quid ego de illis ludis €loquar quos in Palatio nostri maiores ante templum €Matris Magnae fieri celebrarique voluerunt?_ €quibus primum ludis ante populi consessum senatui €locum P. Africanus II cos. [2ille maior dedit]2 * * *' €et collega eius Sempronio Longo hoc tributum esse senatui €scribit, sed sine mentione Megalesium_aediles enim eos €ludos facere soliti erant_votivis ludis factum tradit quos €Scipio et Longus coss. fecerint. Non praeterire autem vos €volo esse oratoriae calliditatis ius ut, cum opus est, eisdem €rebus ab utraque parte vel a contrariis utantur. Nam cum €secundum Ciceronis opinionem auctore Scipione consule €aediles secretum ante omnis locum spectandi senatoribus €dederint, [2de]2 eodem illo facto Scipionis in hac quidem ora-€tione, quia causa popularis erat premebaturque senatus €auctoritate atque ob id dignitatem eius ordinis quam posset €maxime elevari causae expediebat, paenituisse ait Scipionem €quod passus esset id fieri; in ea vero de haruspicum responso, €quia in senatu habebatur cuius auribus erat blandiendum, €et magnopere illum laudat et non auctorem fuisse dandi_ €nam id erat levius_sed ipsum etiam dedisse dicit. @1 ‰™ô@@@@{1CIRCA MEDIVM}1 ˆ™@@Quo loco enumerat, cum lex feratur, quot loca inter-€cessionis sint, [2ante quam qui legem fert populum]2 iubeat €discedere. €@@'Est utique ius vetandi, cum ea feratur, quam diu * * * ferundi transferuntur; id est * * * €lex, dum privati dicunt, dum * * * dum sitella €defertur, dum aequantur sortes, dum sortitio fit, et €si qua sunt alia huius generis.' €@@%Alia populus confusus ut semper alias, ita et in contione. €%Id peractis, cum id solum superest ut populus sententiam €ferat, iubet eum is qui fert legem 'discedere': quod verbum €non hoc significat quod in communi consuetudine [2est]2, eant de €eo loco ubi lex feratur, sed in suam quisque tribum discedat €in qua est suffragium laturus. ‰Œô@@@@{1PAVLO POST}1 ˆŒ@@'Vnum tamen quod hoc ipso tr. pl. factum est €praetermittendum non videtur. Neque enim maius €est legere codicem, cum intercedatur, quam sitel-€lam ipsum coram ipso intercessore deferre, nec €gravius incipere ferre quam perferre, nec vehemen-€tius ostendere se laturum invito collega quam ipsi €collegae magistratum abrogare, nec criminosius €tribus ad legem accipiendam quam ad collegam @1 €reddendum privatum intro vocare: quae vir fortis, €huius collega, A. Gabinius in re optima fecit om-€nia; neque, cum salutem populo Romano atque €omnibus gentibus finem diuturnae turpitudinis et €servitutis afferret, passus est plus unius collegae €sui quam universae civitatis vocem valere et €voluntatem.' €@@Manifestum est de ea lege [2Gabini]2 Ciceronem nunc dicere €qua Cn. Pompeio bellum adversus piratas datum est. L. autem Trebellius [2est]2 tribunus plebis quem [2non]2 nominat: €quo perseverante intercedere_nam senatui promiserat €moriturum se ante quam illa lex perferretur_intro vocare €tribus Gabinius coepit ut Trebellio magistratum abrogaret, €sicut quondam Ti. Gracchus tribunus M. Octavio collegae €suo magistratum abrogavit. Et aliquam diu Trebellius ea re €non perterritus aderat perstabatque in intercessione, quod id €minari magis quam perseveraturum esse Gabinium arbitra-€batur; sed post quam &7x& et &7vii& tribus rogationem acceperunt, €ut una minus esset, et modo una supererat [2ut]2 populi €iussum conficeret, remisit intercessionem Trebellius: atque þ¸°³ÿï°°´ÿï‚ÃïòîÿïƒÁóãÿ˜ÀˆŒita legem Gabinius de piratis persequendis pertulit. €@@'At enim de corrigenda lege rettulerunt.' €@@Diximus iam in principio Cornelium primo legem pro-€mulgasse ne quis per senatum lege solveretur, [2tum]2 tulisse ut €tum denique de ea re S. C. fieret, cum adessent in senatu €non minus &7cc&. Haec est illa quam appellat correctio. @1 €@@'Idem, [2nisi]2 haec ipsa lex quam C. Cornelius tulit €obstitisset, decrevissent id quod palam iam isti €defensores iudiciorum propugnaverunt, senatui €non placere id iudicium de Sullae bonis fieri. Quam €ego causam longe aliter praetor in contione de-€fendi, cum id dicerem quod idem iudices postea €statuerunt, iudicium aequiore tempore fieri opor-€tere.' €@@Quia defuerat superioribus temporibus in aerario pecunia €publica, multa et saepe eius rei remedia erant quaesita; in €quibus hoc quoque ut pecuniae publicae quae residuae apud €quemque essent exigerentur. Id autem maxime pertinebat ad Cornelium Faustum dictatoris filium, quia Sulla per €multos annos quibus exercitibus praefuerat et rem publicam €tenuerat sumpserat pecunias ex vectigalibus et ex aerario €populi Romani; eaque res saepe erat agitata, saepe omissa €partim propter [2gratiam]2 Sullanarum partium, partim * * * €* * * quod iniquum videbatur post tot annos [2ut]2 quam quis €pecuniam acceperat resque * * * red-€deret rationem. ‰Šô@@@@{1STATIM}1 ˆŠ@@'Antea vero quam multarum rerum iudicia sub-€lata sint, et quia scitis praetereo et ne quem in €iudicium oratio mea revocare videatur.' €@@Bello Italico quod fuit adulescentibus illis qui tum in re €publica vigebant, cum multi Varia lege inique damnarentur, €quasi id bellum illis auctoribus conflatum esset, crebraeque @1 €defectiones Italicorum nuntiarentur, nanctus iustitii occa-€sionem senatus decrevit ne iudicia, dum tumultus Italicus €esset, exercerentur: quod decretum eorum in contionibus €populi saepe agitatum erat. Supererat autem ex eis qui €illa iudicia metuerant vigens tum maxime C. [2Curio, pater]2 €Curionis adulescentis eius qui bello civili Caesaris fuit €partium. ‰˜ô@@@@{1PAVLO POST}1 ˆ˜@@'Non Cn. Dolabella C. Volcacium, honestissimum €virum, communi et cotidiano iure privasset.' €@@Duo fuerunt eo tempore [2Cn.]2 Dolabellae, quorum alterum €C. Caesar accusavit, alterum M. Scaurus. @@'Non denique homo illorum et vita et prudentia €longe dissimilis, sed tamen nimis in gratificando €iure liber, L. Sisenna, bonorum Cn. Corneli pos-€sessionem ex edicto suo P. Scipioni, adulescenti €summa nobilitate, eximia virtute praedito, non €dedisset.' €@@Hoc solum hic adnotandum est hunc esse L. Sisennam €qui res Romanas scripsit. €@@'Qua re cum haec populus Romanus videret et €cum a tribunis plebis doceretur, nisi poena acces-€sisset in divisores, exstingui [2ambitum]2 nullo modo €posse, legem hanc Corneli flagitabat, illam quae ex @1 €S. C. ferebatur repudiabat, idque iure, ut docti su-€mus duorum consulum designatorum calamitate_' €@@et eadem de re paulo post: €@@'Vt spectaculum illud re et tempore salubre ac €necessarium, genere [2et]2 exemplo miserum ac fune-€stum videremus.' €@@P. Sullam et [2P.]2 Autronium significat, quorum alterum €L. Cotta, alterum L. Torquatus, qui cum haec Cicero dicebat €coss. erant, ambitus damnarant et in eorum locum creati erant. €@@'Quid ego nunc tibi argumentis respondeam posse €fieri ut alius aliquis Cornelius sit qui habeat Phile-rotem servum; volgare nomen esse Philerotis, €Cornelios vero ita multos ut iam etiam collegium €constitutum sit?' €@@Frequenter tum etiam coetus factiosorum hominum sine €publica auctoritate malo publico fiebant: propter quod €postea collegia et S. C. et pluribus legibus sunt sublata €praeter pauca atque certa quae utilitas civitatis desiderasset, €sicut fabrorum fictorumque. €@@'At enim extremi ac difficillimi temporis vocem €illam, C. Corneli, consulem mittere coegisti: qui €rem [2p.]2 salvam esse vellent, ut ad legem accipien-€dam adessent.' €@@[2C.]2 Piso qui consul eodem anno fuit quo Cornelius tri-€bunus plebis erat, cum legem de ambitu ex S. C. graviorem €quam fuerat antea ferret et propter multitudinem divisorum €qui per vim adversabantur e foro eiectus esset, edixerat id @1 €quod Cicero significat, et maiore manu stipatus ad legem €perferendam descenderat. €@@Plebem ex Maniliana offensione victam et domitam esse €dicit: €@@'Aiunt vestros animos propter illius tribuni €plebis temeritatem posse adduci ut omnino [2nomi]2ne €illius potestatis abalienentur; qui restituerunt €eam potestatem, alterum nihil unum posse contra €multos, alterum longe abesse?' €@@Manifestum puto esse vobis M. Crassum et Cn. Pom-€peium significari, e quibus Crassus iudex tum sedebat in €Cornelium, Pompeius in Asia bellum Mithridaticum gerebat. €@@'Tanta igitur in illis virtus fuit ut anno &7xvi& post €reges exactos propter nimiam dominationem po-€tentium secederent, leges sacratas ipsi sibi resti-tuerent, duo tribunos crearent, montem illum €trans Anienem qui hodie Mons Sacer nominatur, €in quo armati consederant, aeternae memoriae €causa consecrarent. Itaque auspicato postero €anno tr. pl. comitiis curiatis creati sunt.' €@@Inducor magis librariorum hoc loco esse mendam quam €ut Ciceronem parum proprio verbo usum esse credam. Illo €enim tempore de quo loquitur, quod fuit post &7xvi& annos €quam reges exacti sunt, plebs sibi leges sacratas non 'resti-€tuit'_numquam enim tribunos plebis habuerat_sed tum €primum eas 'constituit.' Numerum quidem annorum post €reges exactos cum id factum est diligenter posuit, isque €fuit A. Verginio Tricosto L. Veturio Cicurino coss. Ceterum @1 €quidam non duo tr. pl., ut Cicero dicit, sed quinque tradunt €creatos tum esse singulos ex singulis classibus. Sunt tamen €qui eundem illum duorum numerum quem Cicero ponant: €inter quos Tuditanus et Pomponius Atticus, Livius quoque €noster. Idem hic et Tuditanus adiciunt tres praeterea ab €illis duobus qui collegae [2essent lege]2 creatos esse. Nomina €duorum qui primi creati sunt haec traduntur: L. Sicinius L. €f. Velutus, L. Albinius C. f. Paterculus. €@@Reliqua pars huius loci quae pertinet ad secundam con-€stitutionem tribunorum et decemvirorum finitum imperium €et breviter et aperte ab ipso dicitur. Nomina sola non €adicit quis ille ex decemviris fuerit qui contra libertatem €vindicias dederit, et quis ille pater contra cuius filiam id €decrevit; scilicet quod notissimum est decemvirum illum €Appium Claudium fuisse, patrem autem virginis L. Vergi-€nium. Vnum hoc tantum modo explicandum, quo loco €primum de secunda secessione plebis, dehinc concordia €facta, sic dicit: @@'Tum interposita fide per tris legatos amplissimos €viros Romam armati revertuntur. In Aventino €consederunt; inde armati in Capitolium venerunt; €decem tr. pl. [2per]2 pontificem, quod magistratus €nullus erat, creaverunt.' €@@Legati tres quorum nomina non ponit hi fuerunt: Sp. €Tarpeius, C. Iulius, P. Sulpicius, omnes consulares; pontifex €max. fuit M. Papirius. @1 €@@'Etiam haec recentiora praetereo: Porciam prin-€cipium iustissimae libertatis; Cassiam qua lege €suffragiorum ius potestasque convaluit; alteram €Cassiam quae populi iudicia firmavit.' €@@Quae sit illa lex Cassia qua suffragiorum potestas con-€valuit manifestum est; nam ipse quoque paulo ante dixit €legem Cassium tulisse ut populus per tabellam suffragium €ferret. Altera Cassia lex quae populi iudicia firmavit quae €sit potest quaeri. Est autem haec: L. Cassius L. f. Lon-€ginus tribunus plebis C. Mario C. Flavio coss. plures leges €ad minuendam nobilitatis potentiam tulit, in quibus hanc €etiam ut quem populus damnasset cuive imperium abrogasset €in senatu ne esset. Tulerat autem eam maxime propter €simultates cum Q. Servilio qui ante biennium consul fuerat €et cui populus, quia male adversus Cimbros rem gesserat, €imperium abrogavit. €@@Dicit de nobilibus: €@@'Qui non modo cum Sulla verum etiam illo mortuo €semper hoc per se summis opibus retinendum puta-€verunt, inimicissimi C. Cottae fuerunt, quod is €consul paulum tribunis plebis non potestatis sed €dignitatis addidit.' €@@Hic Cotta, ut puto [2vos reminisci]2, legem tulit ut tribunis plebis liceret postea alios magistratus capere: quod lege þ¸°³ÿï°°´ÿï‚ÃïòîÿïƒÁóãÿ˜Æ‚Sullae eis erat ademptum. €@@'Quam diu quidem hoc animo erga vos illa plebs €erit quo se ostendit esse, cum legem Aureliam, cum €Rosciam non modo accepit sed etiam efflagitavit.' €@@Aurelia lege communicata esse iudicia inter senatores et €equestrem ordinem et tribunos aerarios %quam L. Roscius @1 €Otho biennio ante confirmavit, in theatro ut equitibus Ro-€manis &7xiiii& ordines spectandi gratia darentur. €@@'Memoria teneo, cum primum senatores cum equi-€tibus Romanis lege Plotia iudicarent, hominem €dis ac nobilitati perinvisum Cn. Pompeium causam €lege Varia de maiestate dixisse.' €@@M. Plautius Silvanus tribunus plebis Cn. Pompeio Stra-€bone L. Porcio Catone coss., secundo anno belli Italici cum €equester ordo in iudiciis dominaretur, legem tulit adiuvanti-€bus nobilibus; quae lex vim eam habuit quam Cicero signi-€ficat: nam ex ea lege tribus singulae ex suo numero quinos €denos suffragio creabant qui eo anno iudicarent. Ex eo €factum est ut senatores quoque in eo numero essent, et €quidam etiam ex ipsa plebe. ‰—ô@@@@{1[2PRO CORNELIO]2}1 ˆ—@@'Num in eo qui sint hi testes haesitatis? Ego €vobis edam. Duo reliqui sunt de consularibus, €inimici tribuniciae potestatis. Pauci praeterea €adsentatores eorum atque adseculae subsequuntur.' €@@M. Lucullum et M'. Lepidum significat. Quinque enim €consulares, ut iam diximus, in Cornelium testimonium dixe-€runt: Q. Catulus, Q. Hortensius, Q. Metellus Pius pont. max., quos hac secunda oratione tractat, et duo qui non[2dum]2 €dixerant quos nunc significat Lucullus et Lepidus. €@@'Quid? avunculus tuus clarissimus vir, clarissimo €patre avo maioribus, credo, silentio, favente nobili- @1 €tate, nullo intercessore comparato populo Romano €dedit et potentissimorum hominum conlegiis €eripuit cooptandorum sacerdotum potestatem.' €@@Hoc egere enarratione, quia hoc loco nomen non ponit €quis fecerit, ei demum videri potest qui oblitus sit minus €ante &7xx& versus haec [2de]2 eo ipso Ciceronem dixisse: €@@'Sed si familiariter ex Q. Catulo sapientissimo €viro atque humanissimo velim quaerere: utrius €tandem tibi tribunatus minus probari potest, C. €Corneli, an_non dicam P. Sulpici, non L. Saturnini, €non Gai Gracchi, non Tiberi, neminem quem isti €seditiosum existimant nominabo, sed avunculi tui, €Q. Catule, clarissimi patriaeque amantissimi viri? €quid mihi tandem responsurum putatis?' ‰”ô@@@@{1SEQVITVR}1 ˆ”@@'Quid? idem Domitius M. Silanum, consularem €hominem, quem ad modum tr. pl. vexavit?' €@@M. Silanus quinquennio ante consul fuerat quam Domitius €tr. pl. esset, atque ipse quoque adversus Cimbros rem male €gesserat: quam ob causam Domitius eum apud populum €accusavit. Criminabatur rem cum Cimbris iniussu populi €gessisse, idque principium fuisse calamitatum quas eo bello €populus accepisset; ac de eo tabellam quoque edidit. Sed €plenissime Silanus absolutus est; nam duae solae tribus €eum, Sergia et Quirina, damnaverunt. @1 @@'Haec est controversia eius modi ut mihi [2probe-€tur]2 tr. pl. Cn. Domitius, Catulo M. Terpolius.' €@@Contemptissimum nomen electum esse ex eis qui tr. pl. €fuerant post infractam tribuniciam potestatem [2a]2 Sulla, ante €restitutam a Cn. Pompeio apparet. Fuit autem is tr. pl. €ante &7xii& annos D. Bruto et Mam. Lepido coss.; Cn. Do-€mitius tribunus fuerat ante &7ii& de &7xl& annos C. Mario &7ii& €C. Fimbria coss. €@@Magno numero sententiarum Cornelius absolutus est. @1 ï°°µÿï‚ÔïçÃáîäÿïƒÁóãÿŸôÿ@@@@{1IN SENATV IN TOGA CANDIDA €@@@@CONTRA C. ANTONIVM €@@@@ET L. CATILINAM COMPETITORES}1 ˜É@@Haec oratio dicta est L. Caesare C. Figulo coss. post €annum quam pro Cornelio dixerat. ôÿ@@@@{1[2ARGVMENTVM]2}1 „@@Sex competitores in consulatus petitione Cicero habuit, €duos patricios, P. Sulpicium Galbam, L. Sergium Catilinam; €quattuor plebeios ex quibus duos nobiles, C. Antonium, €M. Antoni oratoris filium, L. Cassium Longinum, duos qui €tantum non primi ex familiis suis magistratum adepti erant, €Q. Cornificium et C. Licinium Sacerdotem. Solus Cicero €ex competitoribus equestri erat loco natus; atque in peti-€tione patrem amisit. Ceteri eius competitores modeste se €gessere, visique sunt Q. Cornificius et Galba sobrii [2ac]2 sancti €viri, Sacerdos nulla improbitate notus; Cassius quamvis €stolidus tum magis quam improbus videretur, post paucos €menses in coniuratione Catilinae esse eum apparuit ac €cruentissimarum sententiarum fuisse auctorem. Itaque hi €quattuor prope iacebant. Catilina autem et Antonius, @1 quamquam omnium maxime infamis eorum vita esset, €tamen multum poterant. Coierant enim ambo ut Ciceronem €consulatu deicerent, adiutoribus usi firmissimis M. Crasso €et C. Caesare. Itaque haec oratio contra solos Catilinam €et Antonium est. Causa orationis huius modi in senatu €habendae Ciceroni fuit quod, cum in dies licentia ambitus €augeretur propter praecipuam Catilinae et Antoni audaciam, €censuerat senatus ut lex ambitus aucta etiam cum poena €ferretur; eique rei Q. Mucius Orestinus tr. pl. intercesserat. €Tum Cicero graviter senatu intercessionem ferente surrexit €atque in coitionem Catilinae et Antoni invectus est ante €dies comitiorum paucos. ôÿ@@@@{1[2ENARRATIO]2}1 ˆŽ@@'Dico, P. C., superiore nocte cuiusdam hominis €nobilis et valde in hoc largitionis quaestu noti et €cogniti domum Catilinam et Antonium cum se-€questribus suis convenisse.' €@@Aut C. Caesaris aut M. Crassi domum significat. Ei €enim acerrimi ac potentissimi fuerunt Ciceronis refraga-€tores cum petiit consulatum, quod eius in dies civilem €crescere dignitatem animadvertebant: et hoc ipse Cicero in €expositione consiliorum suorum significat; eius quoque €coniurationis quae Cotta et Torquato coss. ante annum €quam haec dicerentur facta est a Catilina et Pisone arguit €M. Crassum auctorem fuisse. €@@'Quem enim aut amicum habere potest is qui tot @1 €civis trucidavit, aut [2clientem]2 qui in sua civitate €cum peregrino negavit se iudicio aequo certare €posse?' @@[2Dicitur]2 Catilina, cum in Sullanis partibus fuisset, crude-€liter fecisse. Nominatim etiam postea Cicero dicit quos €occiderit, Q. Caecilium, M. Volumnium, L. Tanusium. €M. etiam Mari Gratidiani summe popularis hominis, qui ob €id bis praetor fuit, caput abscisum per urbem sua manu €Catilina tulerat: quod crimen saepius ei tota oratione €obicit. Fuerat vero hic Gratidianus arta necessitudine €Ciceroni coniunctus. €@@Clientem autem negavit habere posse C. Antonium: nam €is multos in Achaia spoliaverat nactus de exercitu Sullano €equitum turmas. Deinde Graeci qui spoliati erant edu-€xerunt Antonium in ius ad M. Lucullum praetorem qui ius €inter peregrinos dicebat. Egit pro Graecis [2C. Caesar]2 etiam €tum adulescentulus, de quo paulo ante mentionem fecimus; €et cum Lucullus id quod Graeci postulabant decrevisset, €appellavit tribunos Antonius iuravitque se ideo eiurare quod €aequo iure uti non posset. Hunc Antonium Gellius et €Lentulus censores sexennio quo haec dicerentur senatu €moverunt titulosque subscripserunt, quod socios diripuerit, €quod iudicium recusarit, quod propter aeris alieni magni-€tudinem praedia manciparit bonaque sua in potestate non €habeat. @1 €@@'Nec senatum respexit cum gravissimis vestris €decretis absens notatus est.' €@@Catilina ex praetura Africam provinciam obtinuit: quam €cum graviter vexasset, legati Afri in senatu iam tum absente illo questi sunt, multaeque graves sententiae in €senatu de eo dictae sunt. €@@'In iudiciis quanta vis esset didicit cum est €absolutus: si aut illud iudicium aut illa absolutio €nominanda est.' €@@Ante annum quam haec dicerentur Catilina, cum redisset €ex Africa Torquato et Cotta coss., accusatus est repe-€tundarum a P. Clodio adulescente, qui postea inimicus €Ciceronis fuit. Defensus est Catilina, ut Fenestella tradit, €a M. Cicerone. Quod ego ut addubitem haec ipsa €Ciceronis oratio facit, maxime quod is nullam mentionem €rei habet, cum potuerit invidiam facere competitori tam €turpiter adversus se coeunti: praesertim cum alterum €competitorem suum Antonium in eadem hac oratione sua €admoneat suo beneficio eum ex ultimo loco praeturae €candidatum ad tertium pervenisse. €@@'Nescis me praetorem primum esse factum, te þ¸°³ÿï°°µÿï‚ÔïçÃáîäÿïƒÁóãÿ˜Ìˆ’concessione competitorum et collatione centuria-€rum et meo maxime beneficio ex postremo in €tertium locum esse subiectum?' €@@Qui igitur Antonio suffragationem suam imputandam €putat, is [2si]2 defendisset Catilinam, caput eius protectum €a se nonne imputaret? Quod ita esse manifestum est ex €eo quod statim dicit. Q. enim Mucius tr. pl. intercedebat @1 €ne lex ambitus ferretur; quod facere pro Catilina videbatur. €Hunc Mucium in hac oratione Cicero appellans sic ait: €@@'Te tamen, Q. Muci, tam male de populo Romano €existimare moleste fero qui hesterno die me esse €dignum consulatu negabas. Quid? p. R. minus diligenter sibi constitueret defensorem quam tu €tibi? Cum tecum furti L. Calenus ageret, me potis-€simum fortunarum tuarum patronum esse voluisti. €Cuius tute consilium in tua turpissima causa dele-€gisti, hunc honestissimarum rerum defensorem p. €R. auctore te repudiare potest? Nisi forte hoc €dicturus es, quo tempore cum L. Caleno furti €depectus sis, eo tempore in me tibi parum esse €auxili vidisse.' €@@Vere cum egerit Muci causam Cicero sicut Catilinae €egisse eum videri vult Fenestella, cur iam, quamvis male €existimet de causa Muci, tamen ei exprobret patrocinium €suum, non idem in Catilina faciat, si modo pro eo dixit? et €cur ipsum illud iudicium saepius in infamiam vocat? quod €parcius videtur fuisse facturus, si in eo iudicio fuisset patronus. €Atque ut alia omittam, hoc certe vix videtur dicturus fuisse, €si illo patrono Catilina repetundarum absolutus esset: €@@'Stupris se omnibus ac flagitiis contaminavit; €caede nefaria cruentavit; diripuit socios; leges €quaestiones iudicia violavit_et postea: €@@Quid ego ut violaveris provinciam praedicem? €Nam ut te illic gesseris non audeo dicere, quo- @1 €niam absolutus es. Mentitos esse equites Roma-€nos, falsas fuisse tabellas honestissimae civitatis €existimo, mentitum Q. Metellum Pium, mentitam €Africam: vidisse puto nescio quid illos iudices €qui te innocentem iudicarunt. O miser qui non sentias illo iudicio te non absolutum verum ad €aliquod severius iudicium ac maius supplicium re-€servatum!' €@@Verine ergo simile est haec eum Catilinae obicere, si illo €defendente absolutus esset? Praeterea movet me quod, €cum sint commentarii Ciceronis causarum, eius tamen €defensionis nullum [2est]2 commentarium aut principium. €@@Ita quidem iudicio absolutus est Catilina ut Clodius €infamis fuerit praevaricatus esse: nam et reiectio iudicum €ad arbitrium rei videbatur esse facta. €@@'Populum vero cum inspectante populo collum €secuit hominis maxime popularis quanti faceret €ostendit.' €@@Diximus et paulo ante Mari caput Catilinam per urbem €tulisse. €@@'Me qua amentia inductus sit ut contemneret con-€stituere non possum. Vtrum aequo animo laturum €putavit? At in suo familiarissimo viderat me ne €aliorum [2quidem]2 iniurias mediocriter posse ferre.' €@@Manifestum est C. Verrem significari. €@@'Alter pecore omni vendito et saltibus prope €addictis pastores retinet, ex quibus ait se cum €velit subito fugitivorum bellum excitaturum.' €@@C. Antonium significat. @1 €@@'Alter induxit eum quem potuit ut repente gladia-€tores populo non debitos polliceretur; eos ipse €consularis candidatus perspexit et legit et emit; [2id]2 €praesente populo Romano factum est.' €@@Q. Gallium, quem postea reum ambitus defendit, signifi-€care videtur. Hic enim cum esset praeturae candidatus, quod in aedilitate quam ante annum gesserat bestias non €habuerat, dedit gladiatorium [2munus]2 sub titulo patri se €id dare. €@@'Quam ob rem augete etiam mercedem, si voltis, €Q. Muci ut perseveret legem impedire, ut coepit €senatus consultum; sed ego ea lege contentus €sum qua duos consules designatos uno tempore €damnari vidimus.' €@@Legem Calpurniam significat quam C. Calpurnius Piso €ante triennium de ambitu tulerat. Quod dicit autem da-€mnatos esse designatos consules, P. Sullam et P. Autronium, €de quibus iam diximus, vult intellegi. Cognomen autem €Q. Mucio tribuno quem nominat fuit Orestinus. €@@'Atque ut istum omittam in exercitu Sullano €praedonem, in introitu gladiatorem, in victoria €quadrigarium.' €@@De Antonio dici manifestum est. Dicit eum in €exercitu Sullae praedonem propter equitum turmas €quibus Achaiam ab eo vexatam esse significavimus; in €'introitu gladiatorem' pertinet ad invidiam proscriptionis €quae tum facta est; 'in victoria quadrigarium,' quod, €cum Sulla post victoriam circenses faceret ita ut honesti €homines quadrigas agitarent, fuit inter eos C. Antonius. @1 €@@'Te vero, Catilina, consulatum sperare aut cogi-€tare non prodigium atque portentum est? A €quibus enim petis? A principibus civitatis? qui €tibi, cum L. Volcacio cos. in consilio fuissent, €ne petendi quidem potestatem esse voluerunt.' €@@Paulo ante diximus Catilinam, cum de provincia Africa €decederet petiturus consulatum et legati Afri questi de eo in €senatu graviter [2essent]2, supervenisse. Professus deinde est Catilina petere se consulatum. L. Volcacius Tullus consul €consilium publicum habuit an rationem Catilinae habere €deberet, si peteret consulatum: nam quaerebatur repetun-€darum. Catilina ob eam causam destitit a petitione. €@@'A senatoribus? qui te auctoritate sua spoliatum €ornamentis omnibus vinctum paene Africanis €oratoribus tradiderunt?' €@@Diximus modo de hoc. Nam iudicium quoque secutum €[2est]2 repetundarum, quo ipse per infamiam liberatus est Cati-€lina, sed ita ut senatorum urna damnaret, equitum et €tribunorum absolveret. €@@'Ab equestri ordine? quem trucidasti?' €@@Equester ordo pro Cinnanis partibus contra Sullam €steterat, multique pecunias abstulerant: ex quo saccularii €erant appellati, atque ob eius rei invidiam post Sullanam €victoriam erant interfecti. €@@'A plebe? cui spectaculum eius modi tua crudeli-€tas praebuit, ut [2te]2 nemo sine gemitu ac recorda-€tione luctus aspicere possit?' @1 €@@Eiusdem illius Mari Gratidiani quod caput gestarit obicit. €@@Quo loco dicit Catilinam caput M. Mari gestasse: €@@'Quod caput etiam tum plenum animae et spiritus €ad Sullam usque ab Ianiculo ad aedem Apollinis €manibus ipse suis detulit.' €@@Omnia sunt manifesta. Ne tamen erretis, quod his €temporibus aedes Apollinis in Palatio fuit nobilissima, €admonendi estis non hanc a Cicerone significari, utpote €quam post mortem etiam Ciceronis multis annis Imp. Caesar, quem nunc Divum Augustum dicimus, post Actia-€cam victoriam fecerit: sed illam demonstrari quae est extra €portam Carmentalem inter forum holitorium et circum €Flaminium. Ea enim sola tum quidem Romae Apollinis €aedes. €@@Loquitur cum Catilina: €@@'Quid tu potes in defensione tua dicere quod illi €non [2dixerint? at illi multa]2 dixerunt quae tibi €dicere non licebit_' €@@et paulo post: €@@'Denique illi negare potuerunt et negaverunt: tu €tibi ne infitiandi quidem impudentiae locum reli-€quisti. Qua re praeclara dicentur iudicia tulisse €si, qui infitiantem Luscium condemnarunt, Catili-€nam absolverint confitentem.' €@@Hic quem nominat L. Luscius, notus centurio Sullanus €divesque e victoria factus_nam amplius centies possederat_ €damnatus erat non multo ante quam Cicero dixit. Obiectae @1 €sunt ei tres caedes proscriptorum. Circa eosdem dies L. €quoque Bellienus damnatus est quem Cicero ait avunculum €esse Catilinae. Hic autem Lucretium Ofellam consulatum €contra voluntatem Sullae ad turbandum statum civitatis €petentem occiderat iussu Sullae tunc dictatoris. His ergo €negat ignotum esse, cum et imperitos se homines esse et, €si quem etiam interfecissent, imperatori ac dictatori paruisse €dicerent, ac negare quoque [2possent]2: Catilinam vero infitiari €non posse. Huius autem criminis periculum quod obicit €Cicero paucos post menses Catilina subiit. Post effecta €enim comitia consularia et Catilinae repulsam fecit eum €reum inter sicarios L. Lucceius paratus eruditusque, qui €postea consulatum quoque petiit. @@'Hanc tu habes dignitatem qua fretus me con-€temnis et despicis, an eam quam reliqua in vita es €consecutus? cum ita vixisti ut non esset locus tam €sanctus quo non adventus tuus, etiam cum culpa €nulla subesset, crimen afferret.' €@@Fabia virgo Vestalis causam incesti dixerat, cum ei þ¸°³ÿï°°µÿï‚ÔïçÃáîäÿïƒÁóãÿ˜Ò‡Catilina obiceretur, eratque absoluta. Haec Fabia quia €soror erat Terentiae Ciceronis, ideo sic dixit: 'etiam si €culpa nulla subesset.' Ita et suis pepercit et nihilo levius €inimico summi opprobrii turpitudinem obiecit. €@@'Cum deprehendebare in adulteriis, cum depre-€hendebas adulteros ipse, cum ex eodem stupro tibi €et uxorem et filiam invenisti.' €@@Dicitur Catilina adulterium commisisse cum ea quae ei €postea socrus fuit, et ex eo natam stupro duxisse uxorem, @1 €cum filia eius esset. Hoc Lucceius quoque Catilinae obicit €in orationibus quas in eum scripsit. Nomina harum mulie-€rum nondum inveni. €@@'Quid ego ut violaveris provinciam praedicem, €cuncto populo Romano clamante ac resistente? €nam ut te illic gesseris non audeo dicere, quoniam €absolutus es.' €@@Dictum est iam saepius Catilinam ex praetura Africam €obtinuisse et accusante eum repetundarum P. Clodio €absolutum esse. €@@'Praetereo nefarium illum conatum tuum et paene €acerbum et luctuosum rei publicae diem, cum Cn. €Pisone socio, ne quem alium nominem, caedem €optimatum facere voluisti.' €@@Quos [2non]2 nominet intellegitis. Fuit enim opinio Cati-€linam et Cn. Pisonem, adulescentem perditum, coniurasse €ad caedem senatus faciendam ante annum quam haec dicta sunt, Cotta et Torquato coss., eamque caedem €ideo non esse factam quod prius quam parati essent €coniuratis signum dedisset Catilina. Piso autem, cum €haec dicerentur, perierat, in Hispaniam missus a senatu €per honorem legationis ut %auus suus ablegaretur. Ibi €quidem dum iniurias provincialibus facit, occisus erat, ut €quidam credebant, a Cn. Pompeii clientibus Pompeio non €invito. €@@'An oblitus es te ex me, cum praeturam petere-€mus, petisse ut tibi primum locum concederem? €Quod cum saepius ageres et impudentius a me @1 €contenderes, meministi me tibi respondere impu-€denter te facere qui id a me peteres quod a te €Boculus numquam impetrasset?' €@@Diximus iam supra Sullae ludis quos hic propter victo-€riam fecerit quadrigas C. Antonium et alios quosdam €nobiles homines agitasse. Praeterea Antonius redemptas €habebat ab aerario vectigales quadrigas, quam redemptionem €senatori habere licet per legem. Fuit autem notissimus in €circo quadrigarum agitator Boculus. €@@Dicit de malis civibus: €@@'Qui postea quam illo [2quo]2 conati erant Hispani-€ensi pugiunculo nervos incidere civium Romano-€rum non potuerunt, duas uno tempore conantur €in rem publicam sicas destringere.' €@@Hispaniensem pugiunculum Cn. Pisonem appellat, quem €in Hispania occisum esse dixi. Duas sicas Catilinam et €Antonium appellari manifestum est. €@@'Hunc vos scitote Licinium gladiatorem iam im-€misisse capillum Catilinae %iudic. qua%26 Q. ue Cu-€rium hominem quaestorium.' @@Curius hic notissimus fuit aleator, damnatusque postea €est. In hunc est hendecasyllabus Calvi elegans: €@@@@Et talos Curius pereruditus. €@@Huic orationi Ciceronis et Catilina et Antonius contu-€meliose responderunt, quod solum poterant, invecti in @1 €novitatem eius. Feruntur quoque orationes nomine illorum €editae, non ab ipsis scriptae sed ab Ciceronis obtrecta-€toribus: quas nescio an satius sit ignorare. Ceterum Cicero €consul omnium consensu factus est: Antonius pauculis €centuriis Catilinam superavit, cum ei propter patris nomen €paulo speciosior manus suffragata esset quam Catilinae. @1 ðþ