ï€°¸¶°ÿï°°±ÿï‚ÁìåøÿïƒÃõòôÿ¿ôÿ@@@@{1HISTORIAE ALEXANDRI MAGNI}1 ³¯ôÿ@@@@{1LIBER III}1 ¡@@Inter haec Alexander ad conducendum ex €Peloponneso militem Cleandro cum pecunia €misso Lyciae Pamphyliaeque rebus compositis €ad urbem Celaenas exercitum admovit. @8 Media €illa tempestate moenia interfluebat Marsyas €amnis, fabulosis Graecorum carminibus incli-€tus. @8 Fons eius ex summo montis cacumine ex-€currens in subiectam petram magno strepitu €aquarum cadit; inde diffusus circumiectos rigat €campos, liquidus et suas dumtaxat undas tra-€hens. @8 Itaque color eius placido mari similis lo-€cum poetarum mendacio fecit: quippe traditum €est nymphas amore amnis retentas in illa rupe €considere. @8 Ceterum quamdiu intra muros fluit, €nomen suum retinet; at cum extra munimenta €se evolvit, maiore vi ac mole agentem undas €Lycum appellant. @8 Alexander quidem urbem €destitutam ab suis intrat, arcem vero, in quam €confugerant, oppugnare adortus caduceatorem €praemisit, qui denuntiaret, ni dederent, ipsos €ultima esse passuros. @8 Illi caduceatorem in tur-€rem et situ et opere multum editam perductum, €quanta esset altitudo, intueri iubent ac nuntiare €Alexandro non eadem ipsum et incolas aestima-€tione munimenta metiri: se sciret inexpugnabiles @1 €esse, ad ultimum pro fide morituros. @8 Ceterum €ut circumsederi arcem et omnia sibi in dies ar-€tiora esse viderunt, sexaginta dierum indutias €pacti, ut, nisi intra eos auxilium Dareus ipse €misisset, dederent urbem, postquam nihil inde €praesidii mittebatur, ad praestitutam diem per-€misere se regi. @@Superveniunt deinde legati Atheniensium €petentes, ut capti apud Granicum amnem red-€derentur sibi. Ille non hos modo sed etiam cete-€ros Graecos restitui suis iussurum respondit fi-€nito Persico bello. @8 Ceterum Dareo imminens, €quem nondum Euphraten superasse cognoverat, €undique omnes copias contrahit, totis viribus €tanti belli discrimen aditurus. @@Phrygia erat, per quam ducebatur exercitus. €Pluribus vicis quam urbibus frequens tunc ha-€bebat nobilem quondam Midae regiam. @8 Gor-€dium nomen est urbi, quam Sangarius amnis €praeterfluit, pari intervallo Pontico et Cilicio €mari distantem. @8 Inter haec maria angustissi-€mum Asiae spatium esse comperimus, utroque €in artas fauces compellente terram. Quae quia €continenti adhaeret, sed magna ex parte cingi-€tur fluctibus, speciem insulae praebet, ac nisi €tenue discrimen obiceret, quae nunc dividit ma-€ria committeret. @8 Alexander urbe in dicionem €suam redacta Iovis templum intrat. Vehiculum, €quo Gordium, Midae patrem, vectum esse con-€stabat, aspexit, cultu haud sane a vilioribus vul-€gatisque usu abhorrens. @8 Notabile erat iugum €adstrictum compluribus nodis in semetipsos im- @1 €plicatis et celantibus nexus. @8 Incolis deinde ad-€firmantibus editam esse oraculo sortem, Asiae €potiturum, qui inexplicabile vinculum solvisset, €cupido incessit animo sortis eius explendae. Circa regem erat et Phrygum turba et Mace-€donum, illa expectatione suspensa, haec solli-€cita ex temeraria regis fiducia: quippe serie vin-€culorum ita adstricta, ut, unde nexus inciperet €quove se conderet, nec ratione nec visu perspici €posset, solvere adgressus iniecerat curam ei, ne €in omen verteretur inritum inceptum. @8 Ille ne-€quaquam diu luctatus cum latentibus nodis €"Nihil" inquit "interest, quomodo solvan-€tur", gladioque ruptis omnibus loris oraculi €sortem vel elusit vel implevit. @@Cum deinde Dareum ubicumque esset occu-€pare statuisset, ut a tergo tuta relinqueret, Am-€photerum classi ad oram Hellesponti, copiis €autem praefecit Hegelochum, Lesbum et Chium €Coumque praesidiis hostium liberaturos. @8 His €talenta ad belli usum quingenta attributa; ad €Antipatrum et eos, qui Graecas urbes tuebantur, €DC missa; ex foedere naves sociis imperatae, €quae Hellesponto praesiderent. @8 Nondum enim €Memnonem vita excessisse cognoverat, in quem €omnes intenderat curas, satis gnarus cuncta in €expedito fore, si nihil ab eo moveretur. @@Iamque ad urbem Ancyram ventum erat, €ubi numero copiarum inito Paphlagoniam in-€trat. Huic iuncti erant Heneti, unde quidam €Venetos trahere originem credunt. @8 Omnis haec €regio paruit regi, datisque obsidibus tributum, @1 €quod ne Persis quidem tulissent, pendere ne co-€gerentur impetraverunt. @8 Calas huic regioni €praepositus est; ipse adsumptis, qui ex Mace-€donia nuper advenerant, Cappadociam petiit. @@At Dareus nuntiata Memnonis morte €haud secus quam par erat motus omissa omni €alia spe statuit ipse decernere: quippe quae per €duces suos acta erant, cuncta damnabat, ratus €pluribus curam, omnibus afuisse fortunam. @8 Igi-€tur castris ad Babyloniam positis, quo maiore €animo capesserent bellum, universas vires in €conspectum dedit et circumdato vallo, quod €decem milium armatorum multitudinem cape-€ret, Xerxis exemplo numerum copiarum iniit. Orto sole ad noctem agmina sicut discripta €erant intravere vallum; inde emissa occupave-€rant Mesopotamiae campos, equitum peditum-€que propemodum innumerabilis turba, maiorem €quam pro numero speciem ferens. @8 Persarum €erant centum milia, in quis eques XXX imple-€bat. Medi decem [2milia]2 equitum, quinquaginta €peditum habebant. @8 Barcanorum equitum duo €milia fuere, armati bipennibus levibusque scutis €maxime cetrae speciem reddentibus; peditum €decem milia [equitum] pari armatu sequeban-€tur. @8 Armenii quadraginta [2milia]2 miserant pedi-€tum, additis septem milibus equitum. Hyrcani, €egregii, ut inter illas gentes, [2equites,]2 sex milia €expleverant, additis equitibus mille Tapuris. Derbices quadraginta peditum milia armave-€rant; pluribus aere aut ferro praefixae hastae, €quidam lignum igne duraverant. Hos quoque €duo milia equitum ex eadem gente comitata @1 €sunt. @8 A Caspio mari octo milium pedester exer-€citus venerat, ducenti equites. Cum iis erant €ignobiles aliae gentes: duo milia peditum, equi-€tum duplicem paraverant numerum. @8 His copiis €triginta milia Graecorum mercede conducta €egregiae iuventutis adiecta. Nam Bactrianos et €Sogdianos et Indos ceterosque Rubri maris ac-€colas, ignota etiam ipsi gentium nomina, festi-€natio prohibebat acciri. @8 Nec quicquam illi mi-€nus quam multitudo militum defuit. Cuius tum €universae aspectu admodum laetus, purpuratis €solita vanitate spem eius inflantibus, conversus €ad Charidemum Atheniensem belli peritum et €ob exilium infestum Alexandro_quippe Athe-€nis iubente eo fuerat expulsus_percontari coe-€pit, satisne ei videretur instructus ad obteren-€dum hostem. @8 At ille et suae sortis et regiae €superbiae oblitus "Verum" inquit "et tu forsi-€tan audire nolis et ego, nisi nunc dixero, alias €nequiquam confitebor. @8 Hic tanti apparatus €exercitus, haec tot gentium et totius Orientis €excita sedibus suis moles finitimis potest esse €terribilis: nitet purpura auroque, fulget armis €et opulentia, quantam, qui oculis non subiecere, €animis concipere non possunt. @8 Sed Macedo-€num acies, torva sane et inculta, clipeis hastis-€que immobiles cuneos et conferta robora viro-€rum tegit. Ipsi phalangem vocant, peditum sta-€bile agmen: vir viro, armis arma conserta sunt. €Ad nutum monentis intenti sequi signa, ordines €servare didicerunt. @8 Quod imperatur, omnes €exaudiunt: obsistere, circumire, discurrere in @1 €cornu, mutare pugnam non duces magis quam €milites callent. @8 Ac ne auri argentique studio €teneri putes, adhuc illa disciplina paupertate €magistra stetit: fatigatis humus cubile est; cibus, €quem occupant, satiat; tempora somni artiora €quam noctis sunt. @8 Iam Thessali equites et €Acarnanes Aetolique, invicta bello manus, fun-€dis, credo, et hastis igne duratis repellentur! €Pari robore opus est. In illa terra, quae hos €genuit, auxilia quaerenda sunt: argentum istud €atque aurum ad conducendum militem mitte." Erat Dareo mite ac tractabile ingenium, nisi €etiam naturam plerumque fortuna corrumperet. €Itaque veritatis impatiens hospitem ac suppli-€cem, tunc cum maxime utilia suadentem, abs-€trahi iussit ad capitale supplicium. @8 Ille ne €tum quidem libertatis oblitus "Habeo" inquit €"paratum mortis meae ultorem: expetet poenas €consilii mei spreti is ipse, contra quem tibi suasi. þï€°¸¶°ÿï°°±ÿï‚ÁìåøÿïƒÃõòôÿ³¢˜’…Tu quidem licentia regni tam subito mutatus €documentum eris posteris homines, cum se per-€misere fortunae, etiam naturam dediscere." Haec vociferantem, quibus imperatum erat, €iugulant. Sera deinde paenitentia subiit regem, €ac vera dixisse confessus sepeliri eum iussit. @@Thymodes erat Mentoris filius, impiger €iuvenis; cui praeceptum est a rege, ut omnes €peregrinos milites, in quis plurimum habebat €spei, a Pharnabazo acciperet opera eorum usu- @1 €rus in bello. Ipsi Pharnabazo tradit imperium, €quod antea Memnoni dederat. @@Anxium [de] instantibus curis agitabant €etiam per somnum species imminentium rerum, €sive illas aegritudo sive divinatio animi prae-€sagientis accersit. @8 Castra Alexandri magno ig-€nis fulgore conlucere ei visa sunt et paulo post €Alexander adduci ad ipsum in eo vestis habitu, €quo ipse [2quondam]2 fuisset, equo deinde per Ba-€byloniam vectus subito cum ipso equo oculis €esse subductus. @8 Ad haec vates varia interpreta-€tione curam distrinxerant. Alii laetum id regi €somnium esse dicebant, quod castra hostium ar-€sissent, quod Alexandrum deposita regia veste €in Persico et vulgari habitu perductum esse vi-€disset. @8 Quidam contra augurabantur: quippe €inlustria Macedonum castra visa fulgorem Alex-€andro portendere: quod ve[2stem Persicam]2 ha-€buisset, haud ambigue regnum Asiae occupa[2tu-€rum denuntia]2re, quoniam in eodem habitu Da-€reus fuisset, cum appellatus est rex. @8 Vetera €quoque omina, ut fere [2fit]2, sollicitudo revocave-€rat. Recensebant enim Dareum in principio im-€perii vaginam acinacis Persicam iussisse mutari €in eam formam, qua Graeci uterentur, protinus-€que Chaldaeos interpretatos imperium Persa-€rum ad eos transiturum, quorum arma esset €imitatus. @8 Ceterum ipse et vatum responso, €quod edebatur in vulgus, et specie, quae per €somnum oblata erat, admodum laetus castra ad €Euphraten moveri iubet. @@Patrio more Persarum traditum est orto sole €demum procedere. Die iam inlustri signum e €tabernaculo regis bucina dabatur. Super taber- @1 €naculum, unde ab omnibus conspici posset, ima-€go solis crystallo inclusa fulgebat. @8 Ordo autem €agminis erat talis. Ignis, quem ipsi sacrum et €aeternum vocabant, argenteis altaribus praefe-€rebatur. Magi proximi patrium carmen cane-€bant. @8 Magos trecenti et sexaginta quinque €iuvenes sequebantur puniceis amiculis velati, €diebus totius anni pares numero: quippe Persis €quoque in totidem dies discriptus est annus. Currum deinde Iovi sacratum albentes vehe-€bant equi; hos eximiae magnitudinis equus, €quem Solis appellabant, sequebatur. Aureae €virgae et albae vestes regentes equos adorna-€bant. @8 Haud procul erant vehicula decem mul-€to auro argentoque caelata. Sequebatur haec €equitatus duodecim gentium variis armis et mo-€ribus. @8 Proximi ibant, quos Persae Immortales €vocant, ad decem milia. Cultus opulentiae bar-€barae non alios magis honestabat: illi aureos €torques, illi vestem auro distinctam habebant €manicatasque tunicas gemmis etiam adornatas. Exiguo intervallo, quos cognatos regis appel-€lant, decem et quinque milia hominum. Haec €vero turba muliebriter propemodum culta luxu €magis quam decoris armis conspicua erat. @8 Do-€ryphoroe vocabantur proximum his agmen so-€liti vestem excipere regalem; hi currum regis an-€teibant, quo ipse eminens vehebatur. @8 Utrum-€que currus latus deorum simulacra ex auro €argentoque expressa decorabant; distinguebant €internitentes gemmae iugum, ex quo eminebant €duo aurea simulacra cubitalia, quorum alterum €Nini, alterum Beli. Inter haec aquilam auream €pinnas extendenti similem sacraverant. @8 Cul-€tus regis inter omnia luxuria notabatur: purpu-€reae tunicae medium album intextum erat, pal-€lam auro distinctam aurei accipitres, velut ros- @1 €tris inter se concurrerent, adornabant, @8 et zona €aurea muliebriter cinctus acinacem suspenderat, €cui ex gemma vagina erat. @8 Cidarim Persae vo-€cabant regium capitis insigne; hoc caerulea fas-€cia albo distincta circumibat. @8 Currum decem €milia hastatorum sequebantur; hastas argento €exornatas, spicula auro praefixa gestabant. Dextra laevaque regem ducenti ferme nobilis-€simi propinquorum comitabantur. Horum ag-€men claudebatur triginta milibus peditum, quos €equi regis CCCC sequebantur. @8 Intervallo de-€inde unius stadii matrem Darei Sisigambim cur-€rus vehebat, et in alio erat coniunx. Turba femi-€narum reginas comitantium equis vectabatur. Quindecim deinde, quas armamaxas appella-€bant, sequebantur. In his erant liberi regis et €quae educabant eos spadonumque grex haud €sane illis gentibus vilis. @8 Tum regiae paelices €trecentae et sexaginta vehebantur, et ipsae re-€gali cultu ornatuque. Post quas pecuniam regis €sexcenti muli et trecenti cameli vehebant, prae-€sidio sagittariorum prosequente. @8 Propinquo-€rum amicorumque coniuges huic agmini proxi-€mae lixarumque et calonum greges vehebantur. €Ultimi erant cum suis quisque ducibus, qui co-€gerent agmen, leviter armati. @@Contra si quis aciem Macedonum intuere-€tur, dispar facies erat, equis virisque non auro, €non discolori veste, sed ferro atque aere fulgen-€tibus: @8 agmen et stare paratum et sequi, nec €turba nec sarcinis praegrave, intentum ad ducis €non signum modo sed etiam nutum. Et castris €locus et exercitui commeatus suppetebant. @8 Er-€go Alexandro in acie miles non defuit; Dareus, €tantae multitudinis rex, loci in quo pugnavit @1 €angustiis redactus est ad paucitatem, quam in €hoste contempserat. @@Interea Alexander Abistamene Cappa-€dociae praeposito Ciliciam petens cum omnibus €copiis [2in]2 regionem, quae castra Cyri appellatur, €pervenerat. Stativa illic habuerat Cyrus, cum €adversus Croesum in Lydiam duceret. @8 Aberat €ea regio quinquaginta stadia ab aditu, quo Cili-€ciam intramus: Pylas incolae dicunt artissimas €fauces, munimenta, quae manu ponimus, natu-€rali situ imitante. @8 Igitur Arsames, qui Ciliciae €praeerat, reputans quid initio belli Memno sua-€sisset, quondam salubre consilium sero exequi €statuit: igni ferroque Ciliciam vastat, ut hosti €solitudinem faciat; quicquid usui potest esse, €corrumpit, sterile ac nudum solum, quod tueri €nequibat, relicturus. @8 Sed longe utilius fuit an-€gustias aditus, qui Ciliciam aperit, valido occu-€pare praesidio iugumque opportune itineri im-€minens obtinere, unde inultus subeuntem hos-€tem aut prohibere aut opprimere potuisset. Nunc paucis, qui callibus praesiderent, relictis €retro ipse concessit, populator terrae, quam a €populationibus vindicare debebat. Ergo qui re-€licti erant, proditos se rati, ne conspectum qui-€dem hostis sustinere valuerunt, cum vel paucio-€res locum obtinere potuissent. @8 Namque perpe-€tuo iugo montis asperi ac praerupti Cilicia in-€cluditur; quod cum a mari adsurgat, velut sinu €quodam flexuque curvatum rursus altero cornu €in diversum litus excurrit. @8 Per hoc dorsum, qua €maxime introrsus mari cedit, asperi tres aditus €et perangusti sunt, quorum uno Cilicia intranda @1 €est. @8 Campestris eadem, qua vergit ad mare, €planitiem eius crebris distinguentibus rivis: Py-€ramus et Cydnus, incliti amnes, fluunt. Cydnus €non spatio aquarum, sed liquore memorabilis: €quippe leni tractu e fontibus labens puro solo €excipitur, nec torrentes incurrunt, qui placide €manantis alveum turbent. @8 Itaque incorruptus €idemque frigidissimus, quippe multa riparum €amoenitate inumbratus, ubique fontibus suis si-€milis in mare evadit. @8 Multa in ea regione mo-€numenta vulgata carminibus vetustas exederat: €monstrabantur urbium sedes Lyrnesi et Thebes, €Typhonis quoque specus et Corycium nemus, €ubi crocum gignitur, ceteraque, in quibus nihil €praeter famam duraverat. @@Alexander fauces iugi, quae Pylae appel-€lantur, intravit. Contemplatus locorum situm €non alias magis dicitur admiratus esse felicita-€tem suam: obrui potuisse vel saxis confitebatur, €si fuissent, qui [2in]2 subeuntes propellerent. @8 Iter €vix quaternos capiebat armatos; dorsum montis €imminebat viae non angustae modo sed plerum-€que praeruptae, crebris oberrantibus rivis, qui €ex radicibus montium manant. @8 Thracas tamen €leviter armatos praecedere iusserat scrutarique þï€°¸¶°ÿï°°±ÿï‚ÁìåøÿïƒÃõòôÿ³¤˜ƒcalles, ne occultus hostis in subeuntes erumpe-€ret. Sagittariorum quoque manus occupaverat €iugum: intentos arcus habebant moniti non iter €ipsos inire sed proelium. @8 Hoc modo agmen €pervenit ad urbem Tarson, cui tum maxime €Persae subiciebant ignem, ne opulentum oppi- @1 €dum hostis invaderet. @8 At ille Parmenione ad €inhibendum incendium cum expedita manu €praemisso, postquam barbaros adventu suorum €fugatos esse cognovit, urbem a se conservatam €intrat. @@Mediam Cydnus amnis, de quo paulo €ante dictum est, interfluit; et tunc aestas erat, €cuius calor non aliam magis quam Ciliciae oram €vapore solis accendit, et diei fervidissimum tem-€pus exceperat. @8 Pulvere simul ac sudore perfu-€sum regem invitavit liquor fluminis, ut calidum €adhuc corpus ablueret. Itaque veste deposita in €conspectu agminis_decorum quoque futurum €ratus, si ostendisset suis levi et parabili cultu €corporis se esse contentum_descendit in flu-€men. @8 Vixque ingressi subito horrore artus rigere €coeperunt; pallor deinde suffusus est, et totum €propemodum corpus vitalis calor liquit. @8 Expi-€ranti similem ministri manu excipiunt nec satis €compotem mentis in tabernaculum deferunt. €Ingens sollicitudo et paene iam luctus in castris €erat. @8 Flentes querebantur in tanto impetu cur-€suque rerum omnis aetatis ac memoriae clarissi-€mum regem non in acie saltem, non ab hoste €deiectum, sed abluentem aqua corpus ereptum €esse et extinctum. @8 Instare Dareum, victorem €antequam vidisset hostem. Sibi easdem terras, €quas victoria peragrassent, repetendas: omnia €aut ipsos aut hostes populatos. Per vastas soli-€tudines, etiam si nemo insequi velit, euntes fame €atque inopia debellari posse. @8 Quem signum da-€turum fugientibus? quem ausurum Alexandro @1 €succedere? Iam ut ad Hellespontum fuga pene-€trarent, classem, qua transeant, quem praepa-€raturum? @8 Rursus in ipsum regem misericordia €versa illum florem iuventae, illam vim animi, €eundem regem et commilitonem divelli a se et €abrumpi immemores sui querebantur. @8 Inter €haec liberius meare spiritus coeperat, adlevabat-€que rex oculos et paulatim redeunte animo cir-€cumstantes amicos agnoverat, laxataque vis €morbi ob hoc solum videbatur, quia magnitudi-€nem mali sentiebat. @8 Animi autem aegritudo €corpus urgebat: quippe Dareum quinto die in €Cilicia fore nuntiabatur. Vinctum ergo se tradi €et tantam victoriam eripi sibi ex manibus ob-€scuraque et ignobili morte in tabernaculo extin-€gui se querebatur. @8 Admissisque amicis pariter €ac medicis "In quo me" inquit "articulo rerum €mearum fortuna deprehenderit, cernitis. Stre-€pitum hostilium armorum exaudire mihi videor €et, qui ultro intuli bellum, iam provocor. @8 Da-€reus ergo cum tam superbas litteras scriberet, €fortunam meam in consilio habuit; sed nequi-€quam, si mihi arbitrio meo curari licet. @8 Lenta €remedia et segnes medicos non expectant tem-€pora mea: vel mori strenue quam tarde conva-€lescere mihi melius est. Proinde, si quid opis, si €quid artis in medicis est, sciant me non tam €mortis quam belli remedium quaerere." @8 In-€gentem omnibus incusserat curam tam praeceps €temeritas eius. Ergo pro se quisque precari coe- @1 €pere, ne festinatione periculum augeret, sed es-€set in potestate medentium: @8 inexperta remedia €haud iniuria ipsis esse suspecta, cum ad perni-€ciem eius etiam a latere ipsius pecunia sollici-€taret hostis. @8 Quippe Dareus mille talenta in-€terfectori Alexandri daturum se pronuntiari €iusserat. Itaque ne ausurum quidem quemquam €arbitrabantur experiri remedium, quod propter €novitatem posset esse suspectum. @@Erat inter nobiles medicos ex Macedo-€nia regem secutus Philippus, natione Acarnan, €fidus admodum regi: puero comes et custos sa-€lutis datus non ut regem modo sed etiam ut €alumnum eximia caritate diligebat. @8 Is non €praeceps se sed strenuum remedium adferre tan-€tamque vim morbi potione medicata levaturum €esse promisit. Nulli promissum eius placebat €praeter ipsum, cuius periculo pollicebatur. Omnia quippe facilius quam moram perpeti €poterat: arma et acies in oculis erant, et victo-€riam in eo positam esse arbitrabatur, si tantum €ante signa stare potuisset, id ipsum, quod post €diem tertium medicamentum sumpturus esset €_ita enim medicus praedixerat_aegre ferens. Inter haec a Parmenione, fidissimo purpurato-€rum, litteras accipit, quibus ei denuntiabat, ne €salutem suam Philippo committeret: mille ta-€lentis a Dareo et spe nuptiarum sororis eius esse €corruptum. @8 Ingentem animo sollicitudinem lit-€terae incusserant, et quicquid in utramque par-€tem aut metus aut spes subiecerat, secreta aesti-€matione pensabat. @8 "Bibere perseverem, ut, si @1 €venenum datum fuerit, ne immerito quidem, €quicquid acciderit, evenisse videatur? Damnem €medici fidem? in tabernaculo ergo me opprimi €patiar? At satius est alieno me mori scelere €quam metu nostro." @8 Diu animo in diversa ver-€sato nulli, quid scriptum esset, enuntiat epistu-€lamque sigillo anuli sui impresso pulvino, cui €incubabat, subiecit. @8 Inter has cogitationes bi-€duo absumpto inluxit a medico destinatus dies, €et ille cum poculo, in quo medicamentum dilue-€rat, intravit. @8 Quo viso Alexander levato cor-€pore in cubili epistulam a Parmenione missam €sinistra manu tenens accipit poculum et haurit €interritus; tum epistulam legere Philippum iu-€bet nec a vultu legentis movit oculos, ratus ali-€quas conscientiae notas in ipso ore posse de-€prendere. @8 Ille epistula perlecta plus indigna-€tionis quam pavoris ostendit proiectisque ami-€culo et litteris ante lectum "Rex," inquit "sem-€per quidem spiritus meus ex te pependit, sed €nunc vere, arbitror, sacro et venerabili ore tra-€hitur [2tuo]2. @8 Crimen parricidii, quod mihi obiec-€tum est, tua salus diluet: servatus a me vitam €mihi dederis. Oro quaesoque, omisso metu pa-€tere medicamentum concipi venis; laxa paulis-€per animum, quem intempestiva sollicitudine €amici sane fideles, sed moleste seduli turbant." €Non securum modo haec vox sed etiam laetum €regem ac plenum bonae spei fecit. @8 Itaque "Si €di," inquit "Philippe, tibi permisissent, quo ma-€xime modo velles animum experiri meum, alio €profecto voluisses, sed certiore, quam expertus @1 €es, ne optasses quidem. @8 Hac epistula accepta €tamen, quod dilueras, bibi; et nunc crede me €non minus pro tua fide quam pro mea salute €esse sollicitum." Haec elocutus dextram Phi-€lippo offert. @8 Ceterum tanta vis medicamenti €fuit, ut, quae secuta sunt, criminationem Par-€menionis adiuverint. Interclusus spiritus arte €meabat. Nec Philippus quicquam inexpertum €omisit. Ille fomenta corpori admovit, ille tor-€pentem nunc cibi nunc vini odore excitavit. Atque ut primum mentis compotem esse sen-€sit, modo matris sororumque modo tantae vic-€toriae adpropinquantis admonere non destitit. Ut vero medicamentum se diffudit in venas €et sensim toto corpore salubritas percipi potuit, €primum animus vigorem suum, deinde corpus €quoque expectatione maturius recuperavit: €quippe post tertium diem, quam in hoc statu €fuerat, in conspectum militum venit. @8 Nec avi-€dius ipsum regem quam Philippum intuebatur €exercitus: pro se quisque dextram eius amplexi €grates habebant velut praesenti deo. Namque €haud facile dictu est, praeter ingenitam illi genti €erga reges suos venerationem, quantum huius €utique regis vel admirationi dediti [ei] fuerint €vel caritate flagraverint. @8 Iam primum nihil €sine divina ope adgredi videbatur: nam cum €praesto esset ubique fortuna, et temeritas in €gloriam cesserat. @8 Aetas quoque vix tantis ma-€tura rebus sed abunde sufficiens omnia eius €opera honestabat, et quae leviora haberi solent, €plerumque militari gratiora vulgo sunt: exerci-€tatio corporis inter ipsos, cultus habitusque €paulum a privato abhorrens, militaris vigor; @1 quis ille vel ingenii dotibus vel animi artibus, €ut pariter carus ac venerandus esset, effecerat. @@At Dareus nuntio de adversa valetu-€dine eius accepto celeritate quantam capere tam €grave agmen poterat ad Euphraten contendit €iunctoque eo pontibus quinque tamen diebus €traiecit exercitum Ciliciam occupare festinans. þï€°¸¶°ÿï°°±ÿï‚ÁìåøÿïƒÃõòôÿ³§’Iam Alexander viribus corporis receptis ad ur-€bem Solos pervenerat; cuius potitus ducentis €talentis multae nomine exactis arci praesidium €militum imposuit. @8 Vota deinde pro salute sus-€cepta per ludum atque otium reddens ostendit, €quanta fiducia barbaros sperneret: quippe Aes-€culapio et Minervae ludos celebravit. @8 Spec-€tanti nuntius laetus adfertur Halicarnaso Per-€sas acie a suis esse superatos, Myndios quoque €et Caunios et pleraque tractus eius suae facta €dicionis. @8 Igitur edito spectaculo ludicro castris-€que motis et Pyramo amne ponte iuncto ad ur-€bem Mallum pervenit, inde alteris castris ad €oppidum Castabulum. @8 Ibi Parmenio regi oc-€currit: praemiserat ad explorandum iter saltus, €per quem ad urbem Isson nomine penetrandum €erat. @8 Atque ille angustiis eius occupatis et prae-€sidio modico relicto Isson quoque desertam a €barbaris ceperat. Inde progressus, deturbatis qui €interiora montium obsidebant, praesidiis cuncta €firmavit occupatoque itinere, sicut paulo ante €dictum est, idem et auctor et nuntius venit. Isson deinde rex copias admovit; ubi consilio €habito, utrumne ultra progrediendum foret an @1 €ibi opperiundi essent novi milites, quos ex Ma-€cedonia adventare constabat, Parmenio non €alium locum proelio aptiorem esse censebat. Quippe illic utriusque regis copias numero fu-€turas pares, cum angustiae multitudinem non €caperent: planitiem ipsis camposque esse vitan-€dos, ubi circumiri, ubi ancipiti acie opprimi €possent. Timere, ne non virtute hostium, sed €lassitudine sua vincerentur: Persas recentes €subinde successuros, si laxius stare potuissent. Facile ratio tam salubris consilii accepta est. €Itaque inter angustias saltus hostem opperiri €statuit. Erat in exercitu regis Sisenes Perses. Quon-€dam a praetore Aegypti missus ad Philippum €donisque et omni honore cultus exilium patria €sede mutaverat; secutus deinde in Asiam Alex-€andrum inter fideles socios habebatur. @8 Huic €epistulam Cretensis miles obsignatam anulo, €cuius signum haud sane notum erat, tradidit. €Nabarzanes, praetor Darei, miserat eam horta-€baturque Sisenem, ut dignum aliquid nobilitate €atque moribus suis ederet: magno id ei apud €regem honori fore. @8 Has litteras Sisenes, utpote €innoxius, ad Alexandrum saepe deferre temp-€tavit; sed cum tot curis apparatuque belli re-€gem videret urgeri, aptius subinde tempus ex-€pectans suspicionem initi scelesti consilii prae-€buit. @8 Namque epistula, priusquam ei reddere-€tur, in manus Alexandri pervenerat, lectamque €eam et ignoti anuli sigillo impresso Siseni dari €iusserat ad aestimandam fidem barbari. @8 Qui €quia per complures dies non adierat regem, sce- @1 €lesto consilio eam visus est suppressisse et in €agmine a Cretensibus haud dubie iussu regis oc-€cisus. @@Iamque Graeci milites, quos Thymo-€des a Pharnabazo acceperat, praecipua spes et €propemodum unica, ad Dareum pervenerant. Hi magnopere suadebant, ut retro abiret spa-€tiososque Mesopotamiae campos repeteret; si id €consilium damnaret, at ille divideret saltem in-€numerabiles copias neu sub unum fortunae ic-€tum totas vires regni cadere pateretur. @8 Minus €hoc regi quam purpuratis eius displicebat: anci-€pitem fidem et mercede venalem proditioni im-€minere et dividi non ob aliud copias velle, quam €ut ipsi, in diversa digressi, si quid commissum €esset, traderent Alexandro: @8 nihil tutius fore €quam circumdatos eos exercitu toto obrui telis, €documentum non inultae perfidiae futuros. @8 At €Dareus, ut erat sanctus ac mitis, se vero tantum €facinus negat esse facturum, ut suam secutos €fidem, suos milites iubeat trucidari. Quem de-€inde amplius nationum exterarum salutem suam €crediturum sibi, si tot militum sanguine imbuis-€set manus? @8 Neminem stolidum consilium ca-€pite luere debere; defuturos enim qui suaderent, €si suasisse periculosum esset. Denique ipsos co-€tidie ad se advocari in consilium variasque sen-€tentias dicere, nec tamen melioris fidei haberi €qui prudentius suaserit. @8 Itaque Graecis nun-€tiari iubet ipsum quidem benevolentiae illorum €gratias agere; ceterum si retro ire pergat, haud €dubie regnum hostibus traditurum: fama bella @1 €stare, et eum qui recedat fugere credi. @8 Trahendi €vero belli vix ullam esse rationem. Tantae enim €multitudini, utique cum iam hiems instaret, in €regione vasta et invicem a suis atque hoste ve-€xata non suffectura alimenta. @8 Ne dividi qui-€dem copias posse servato more maiorum, qui €universas vires discrimini bellorum semper ob-€tulerint. @8 Et, hercule, terribilem antea regem et €absentia sua ad vanam fiduciam elatum, post-€quam adventare se senserit, cautum pro teme-€rario factum delituisse inter angustias saltus €ritu ignobilium ferarum, quae strepitu praeter-€euntium audito silvarum latebris se occulerent. Iam etiam valetudinis simulatione frustrari €suos milites. Sed non amplius ipsum esse passu-€rum detrectare certamen: in illo specu, in quem €pavidi recessissent, oppressurum esse cunctan-€tes. Haec magnificentius iactata quam verius. Ceterum pecunia omni rerumque pretiosissi-€mis Damascum Syriae cum modico praesidio €militum missis reliquas copias in Ciliciam duxit €insequentibus more patrio agmen coniuge ac €matre. Virgines quoque cum parvo filio comi-€tabantur patrem. @@Forte eadem nocte et Alexander ad fauces, €quibus Syria aditur, et Dareus ad eum locum, €quem Amanicas Pylas vocant, pervenit. @8 Nec €dubitavere Persae, quin Isso relicta, quam cepe-€rant, Macedones fugerent; nam etiam saucii €quidam et invalidi, qui agmen non poterant €persequi, excepti erant. @8 Quos omnis instinctu €purpuratorum barbara feritate saevientium @1 €praecisis adustisque manibus circumduci, ut co-€pias suas noscerent, satisque omnibus spectatis €nuntiare, quae vidissent, regi suo iussit. @8 Motis €ergo castris superat Pinarum amnem, in tergis, €ut credebat, fugientium haesurus. At illi, quo-€rum amputaverat manus, ad castra Macedonum €penetrant, Dareum, quanto maximo cursu pos-€set, sequi nuntiantes. @8 Vix fides habebatur; ita-€que speculatores [2in]2 maritimas regiones praemis-€sos explorare iubet, ipse adesset an praefecto-€rum aliquis speciem praebuisset universi ve-€nientis exercitus. @8 Sed cum speculatores rever-€terentur, procul ingens multitudo conspecta est. €Ignes deinde totis campis conlucere coeperunt, €omniaque velut continenti incendio ardere visa, €cum incondita multitudo maxime propter iu-€menta laxius tenderet. @8 Itaque eo ipso loco €metari suos castra iusserat, laetus_quod omni €expetierat voto_in illis potissimum angustiis €decernendum fore. @@Ceterum, ut solet fieri cum ultimi discrimi-€nis tempus adventat, in sollicitudinem versa €fiducia est. Illam ipsam fortunam, qua adspi-€rante res tam prospere gesserat, verebatur nec €iniuria ex iis, quae tribuisset sibi, quam muta-€bilis esset reputabat: unam superesse noctem, €quae tanti discriminis moraretur eventum. Rursus occurrebat maiora periculis praemia €et, sicut dubium esset an vinceret, ita illud uti-€que certum esse, honeste et cum magna laude €moriturum. @8 Itaque corpora milites curare ius-€sit ac deinde tertia vigilia instructos et armatos €esse. Ipse in iugum editi montis escendit multis-€que conlucentibus facibus patrio more sacrifi- @1 €cium dis praesidibus loci fecit. @8 Iamque ter-€tium, sicut praeceptum erat, signum tuba miles €acceperat itineri simul paratus ac proelio, stre-€nueque iussi procedere oriente luce pervenerunt €ad angustias, quas occupare decreverant. @8 Da-€reum XXX inde stadia abesse praemissi indica-€bant. Tunc consistere agmen iubet armisque €ipse sumptis aciem ordinat. €@@Dareo adventum hostium pavidi agrestes €nuntiaverunt vix credenti occurrere etiam, quos €ut fugientes sequebatur. @8 Ergo non mediocris €omnium animos formido [2occupavit]2_quippe €itineri [2quam]2 proelio aptiores erant_raptimque €arma capiebant. Sed ipsa festinatio discurren-€tium suosque ad arma vocantium maiorem me-€tum incussit. @8 Alii in iugum montis evaserant, €ut hostium agmen inde prospicerent; equos ple-€rique frenabant. Discors exercitus nec ad unum €intentus imperium vario tumultu cuncta turba-€verat. @8 þï€°¸¶°ÿï°°±ÿï‚ÁìåøÿïƒÃõòôÿ³¨ˆ˜›Dareus initio iugum montis cum parte €copiarum occupare statuit, et a fronte et a tergo €circumiturus hostem, a mari quoque, quo dex-€trum eius cornu tegebatur, alios obiecturus, ut €undique urgeret. @8 Praeter haec viginti milia €praemissa cum sagittariorum manu Pinarum €amnem, qui duo agmina interfluebat, transire €et obicere sese Macedonum copiis iusserat; si id €praestare non possent, retrocedere in montes et €occulte circumire ultimos hostium. @8 Ceterum €destinata salubriter omni ratione potentior for-€tuna discussit: @8 quippe alii prae metu imperium @1 €exequi non audebant, alii frustra exequeban-€tur, quia, ubi partes labant, summa turbatur. @@Acies autem hoc modo stetit. Nabarza-€nes equitatu dextrum cornu tuebatur additis €funditorum sagittariorumque viginti fere mili-€bus. @8 In eodem Thymodes erat, Graecis pediti-€bus mercede conductis, triginta milibus, prae-€positus. Hoc erat haud dubie robur exercitus, €par Macedonicae phalangi acies. @8 In laevo cor-€nu Aristomedes Thessalus XX [2milia]2 barbaro-€rum peditum habebat. In subsidiis pugnacissi-€mas locaverat gentes. @8 Ipsum regem in eodem €cornu dimicaturum tria milia delectorum equi-€tum, adsueta corporis custodia, et pedestris €acies, quadraginta milia, sequebantur; @8 Hyr-€cani deinde Medique equites; his proximi cete-€rarum gentium, ultra eos dextra laevaque dis-€positi. Hoc agmen sicut dictum est instructum €VI milia iaculatorum funditorumque antecede-€bant. @8 Quicquid in illis angustiis adiri poterat, €impleverant copiae, cornuaque hinc ab iugo, €illinc a mari stabant. Uxorem matremque regis €et alium feminarum gregem in medium agmen €acceperant. @@Alexander phalangem, qua nihil apud Ma-€cedonas validius erat, in fronte constituit. Dex-€trum cornu Nicanor, Parmenionis filius, tueba-€tur; huic proximi stabant Coenos et Perdiccas €et Meleager [2et]2 Ptolomaeus et Amyntas, sui quis-€que agminis duces. @8 In laevo, quod ad mare €pertinebat, Craterus et Parmenio erant, sed €Craterus Parmenioni parere iussus. Equites ab €utroque cornu locati: dextrum Macedones Thes-€salis adiunctis, laevum Peloponnesii tuebantur. Ante hanc aciem posuerat funditorum manum €sagittariis admixtis. Thraces quoque et Creten- @1 €ses ante agmen ibant, et ipsi leviter armati. @8 At €iis, qui praemissi ab Dareo iugum montis inse-€derant, Agrianos opposuit ex Thraecia nuper €advectos. Parmenioni autem praeceperat, ut, €quantum posset, agmen ad mare extenderet, €quo longius abesset acies montibus, quos occu-€paverant barbari. @8 At illi neque obstare venien-€tibus nec circumire praetergressos ausi fundito-€rum maxime aspectu territi profugerant, eaque €res Alexandro tutum agminis latus, quod ne €superne incesseretur timuerat, praestitit. @8 XXX €et duo armatorum ordines ibant: neque enim €latius extendi aciem patiebantur angustiae. €Paulatim deinde laxare se [et] sinus montium €et maius spatium aperire coeperant, ita ut non €pedes solum [pluribus] ordine incedere, sed €etiam lateribus circumfundi posset equitatus. @@Iam in conspectu, sed extra teli iactum €utraque acies erat, cum priores Persae incon-€ditum et trucem sustulere clamorem. @8 Redditur €et a Macedonibus, maior exercitus numero, iugis €montium vastisque saltibus repercussus: quippe €semper circumiecta nemora petraeque, quan-€tamcumque accepere vocem, multiplicato sono €referunt. @8 Alexander ante prima signa ibat €identidem manu suos inhibens, ne suspensi €acrius ob nimiam festinationem concitato spi-€ritu capesserent proelium. @8 Cumque agmini €obequitaret, varia oratione, ut cuiusque animis €aptum erat, milites adloquebatur. Macedones, €tot bellorum in Europa victores, ad subigendam €Asiam atque ultima Orientis non ipsius magis @1 €quam suo ductu profecti, inveteratae virtutis €admonebantur: @8 illos terrarum orbis liberatores €emensosque olim Herculis et Liberi Patris ter-€minos non Persis modo sed etiam omnibus gen-€tibus imposituros iugum: Macedonum provin-€cias Bactra et Indos fore. Minima esse, quae €nunc intuerentur, sed omnia victoria aperiri. Non in praeruptis petris Illyriorum et Thra-€ciae saxis sterilem laborem fore: spolia totius €Orientis offerri. Vix gladio futurum opus: to-€tam aciem suo pavore fluctuantem umbonibus €posse propelli. @8 Victor ad haec Atheniensium €Philippus pater invocabatur, domitaeque nuper €Boeotiae et urbis in ea nobilissimae ad solum €dirutae species repraesentabatur animis. Iam €Granicum amnem, iam tot urbes aut expugna-€tas aut in fidem acceptas omniaque, quae post €tergum erant, strata et pedibus ipsorum sub-€iecta memorabat. @8 Cum adierat Graecos, ad-€monebat ab his gentibus inlata Graeciae bella €Darei prius, deinde Xerxis insolentia, aquam €ipsos terramque poscentium, ut neque fontium €haustum nec solitos cibos relinquerent deditis. Ab his templa ruinis et ignibus esse deleta, ur-€bes eorum expugnatas, foedera divini humani-€que iuris violata referebat. Illyrios vero et €Thracas rapto vivere adsuetos aciem hostium €auro purpuraque fulgentem intueri iubebat, €praedam non arma gestantem: @8 irent et imbel-€libus feminis aurum viri eriperent, aspera mon- @1 €tium suorum iuga nudasque calles et perpetuo €rigentes gelu ditibus Persarum campis agrisque €mutarent. @@Iam ad teli iactum pervenerant, cum €Persarum equites ferociter in laevum cornu €hostium invecti sunt: quippe Dareus equestri €proelio decernere optabat, phalangem Macedo-€nici exercitus robur esse coniectans. Iamque €etiam dextrum Alexandri cornu circumibatur. Quod ubi Macedo conspexit, duabus alis equi-€tum ad iugum montis iussis subsistere ceteros in €medium belli discrimen strenue transfert. @8 Sub-€ductis deinde ex acie Thessalis equitibus prae-€fectum eorum occulte circumire tergum suorum €iubet Parmenionique coniungi et, quod is im-€perasset, impigre exequi. @8 Iamque ipsi in me-€dium Persarum * * * undique circumfusi egregie €tuebantur, sed conferti et quasi cohaerentes €tela vibrare non poterant: simul erant emissa, €in eosdem concurrentia implicabantur levique €et vano ictu pauca in hostem, plura in humum €innoxia cadebant. Ergo comminus pugnam €coacti conserere gladios impigre stringunt. Tum vero multum sanguinis fusum est: duae €quippe acies ita cohaerebant, ut armis arma €pulsarent, mucrones in ora dirigerent. Non ti-€mido, non ignavo cessare tum licuit: conlato €pede, quasi singuli inter se dimicarent, in eodem €vestigio stabant, donec vincendo locum sibi fa-€cerent. @8 Tum demum ergo promovebant gra-€dum, cum hostem prostraverant. At illos novus €excipiebat adversarius fatigatos, nec vulnerati, €ut alias solent, acie poterant excedere, cum hos-€tis instaret a fronte, a tergo sui urgerent. @8 Alex- @1 €ander non ducis magis quam militis munia €exequebatur, opimum decus caeso rege expe-€tens: quippe Dareus curru sublimis eminebat, €et suis ad se tuendum et hostibus ad incessen-€dum ingens incitamentum. @8 Ergo frater eius €Oxathres, cum Alexandrum instare ei cerneret, €equites, quibus praeerat, ante ipsum currum €regis obiecit. Armis et robore corporis multum €super ceteros eminens, animo vero et pietate in €paucissimis, illo utique proelio clarus, alios im-€provide instantes prostravit, alios in fugam €avertit. @8 At Macedones, [2qui]2 circa regem erant, €mutua adhortatione firmati cum ipso in equi-€tum agmen inrumpunt. Tum vero similis rui-€nae strages erat. Circa currum Darei iacebant €nobilissimi duces ante oculos regis egregia morte €defuncti, omnes in ora proni, sicut dimicantes €procubuerant adverso corpore vulneribus ac-€ceptis. @8 Inter hos Atizyes et Rheomithres et €Sabaces, praetor Aegypti, magnorum exerci-€tuum praefecti, noscitabantur; circa eos cumu-€lata erat peditum equitumque obscurior turba. €Macedonum quoque non quidem multi, sed €promptissimi tamen caesi sunt; inter quos Alex-€andri dextrum femur leviter mucrone perstric-€tum est. @8 Iamque qui Dareum vehebant equi, €confossi hastis et dolore efferati, iugum quatere €et regem curru excutere coeperant, cum ille ve-€ritus, ne vivus veniret in hostium potestatem, €desilit et in equum, qui ad hoc ipsum sequeba-€tur, imponitur insignibus quoque imperii, ne þï€°¸¶°ÿï°°±ÿï‚ÁìåøÿïƒÃõòôÿ³¨‹˜‹‡fugam proderent, indecore abiectis. @8 Tum vero @1 €ceteri dissipantur metu et, qua cuique ad fugam €patebat via, erumpunt arma iacientes, quae €paulo ante ad tutelam corporum sumpserant: €adeo pavor etiam auxilia formidat. @8 Instabat €fugientibus eques a Parmenione emissus, et forte €in illud cornu omnes fuga abstulerat. At in €dextro Persae Thessalos equites vehementer ur-€gebant. @8 Iamque una ala ipso impetu procul-€cata erat, cum Thessali strenue circumactis equis €dilapsi rursus in proelium redeunt sparsosque et €incompositos victoriae fiducia barbaros ingenti €caede prosternunt. @8 Equi pariter equitesque €Persarum, serie laminarum graves, agmen ad id €genus [2pugnae]2, quod celeritate maxime constat, €aegre moliebantur: quippe in circumagendis €equis suis Thessali inulti occupaverant. @@Hac tam prospera pugna nuntiata Alexan-€der, non ante ausus persequi barbaros, utrim-€que iam victor instare fugientibus coepit. Haud amplius regem quam mille equites se-€quebantur, cum ingens multitudo hostium cede-€ret; sed quis aut in victoria aut in fuga copias €numerat? Agebantur ergo a tam paucis peco-€rum modo, et idem metus, qui cogebat fugere, €fugientes morabatur. @8 At Graeci, qui in Darei €partibus steterant, Amynta duce_praetor hic €Alexandri fuerat, tunc transfuga_abrupti a €ceteris haud sane fugientibus similes evaserant. Barbari longe diversam fugam intenderunt: €alii, qua rectum iter in Persidem ducebat, qui-€dam circuitu rupes saltusque montium occultos @1 €petivere, pauci castra Darei. @8 Sed iam illa quo-€que victor intraverat omni quidem opulentia €ditia. Ingens auri argentique pondus, non belli, €sed luxuriae apparatum, diripuerant milites, €cumque plus raperent, [2quam capere possent,]2 €passim strata erant itinera vilioribus sarcinis, €quas in comparatione meliorum avaritia con-€tempserat. @8 Iamque ad feminas perventum €erat, quibus quo cariora ornamenta sunt, vio-€lentius detrahebantur. Ne corporibus quidem €vis ac libido parcebat. @8 Omni planctu tumultu-€que, prout cuique fortuna erat, castra repleve-€rant, nec ulla facies mali deerat, cum per omnes €ordines aetatesque victoris crudelitas ac licentia €vagaretur. @8 Tunc vero impotentis fortunae €species conspici potuit, cum ii, qui Dareo taber-€naculum exornaverant omni luxu et opulentia €instructum, eadem illa Alexandro, quasi veteri €domino, reservabant. Namque id solum intac-€tum omiserant milites, ita tradito more, ut vic-€torem victi regis tabernaculo exciperent. @8 Sed €omnium oculos animosque in semet averterant €captivae mater coniunxque Darei: illa non ma-€iestate solum sed etiam aetate venerabilis, haec €formae pulchritudine ne illa quidem sorte cor-€ruptae. Receperat in sinum filium nondum sex-€tum annum aetatis egressum, in spem tantae €fortunae, quantam pater eius paulo ante amise-€rat, genitum. @8 At in gremio anus aviae iacebant €adultae duae virgines, non suo tantum sed etiam €illius maerore confectae. Ingens circa eam nobi-€lium feminarum turba constiterat, laceratis cri- @1 €nibus abscissaque veste pristini decoris imme-€mores, reginas dominasque veris quondam, tunc €alienis nominibus invocantes. @8 Illae suae cala-€mitatis oblitae, in utro cornu Dareus stetisset, €quae fortuna discriminis fuisset, requirebant: €negabant se captas, si viveret rex. Sed illum €equos subinde mutantem longius fuga abstule-€rat. @@In acie autem caesa sunt Persarum peditum €C [2milia]2, decem equitum. At a parte Alexandri €[ad] quattuor et quingenti saucii fuere, ex pedi-€tibus XXX omnino et duo desiderati sunt, equi-€tum centum quinquaginta interfecti: tantulo €impendio ingens victoria stetit! @@Rex avidius Dareum persequendo fa-€tigatus, postquam et nox adpetebat et conse-€quendi spes non erat, in castra paulo ante a suis €capta pervenit. @8 Invitari deinde amicos, quibus €maxime adsueverat, iussit_quippe summa €dumtaxat cutis in femine perstricta non prohi-€bebat interesse convivio_ @8 cum repente e pro-€ximo tabernaculo lugubris clamor barbaro ulu-€latu planctuque permixtus epulantes conterruit. €Cohors quoque, quae excubabat ad tabernacu-€lum regis, verita ne maioris motus principium €esset, armare se coeperat. @8 Causa subiti pavoris €fuit, quod mater uxorque Darei cum captivis €nobilibus regem, quem interfectum esse crede-€bant, ingenti gemitu eiulatuque deflebant. Unus namque e captivis spadonibus, qui forte €ante ipsarum tabernaculum steterat, amiculum, €quod Dareus, sicut paulo ante dictum est, ne €cultu proderetur abiecerat, in manibus eius, qui €repertum ferebat, agnovit ratusque interfecto €detractum esse falsum nuntium mortis eius attu- @1 €lerat. @8 Hoc mulierum errore comperto Alexan-€der fortunae Darei et pietati earum inlacrimasse €fertur. Ac primo Mithrenem, qui Sardis tradi-€derat, peritum linguae Persicae, ire ad conso-€landas eas iusserat; @8 veritus deinde, ne proditor €captivarum iram doloremque renovaret, Leon-€natum ex purpuratis suis misit iussum indicare €falso lamentari eas vivum. Ille cum paucis ar-€migeris ad tabernaculum, in quo captivae erant, €pervenit missumque se a rege nuntiari iubet. @8 At €ii, qui in vestibulo erant, ut armatos conspe-€xere, rati actum esse de dominis in tabernacu-€lum currunt vociferantes adesse supremam ho-€ram missosque, qui occiderent captas. @8 Itaque, €ut quae nec prohibere possent nec admittere €auderent, nullo responso dato tacitae opperie-€bantur victoris arbitrium. @8 Leonnatus expec-€tato diu, qui se introduceret, postquam nemo €procedere audebat, relictis in vestibulo satelli-€tibus intrat in tabernaculum. Ea ipsa res tur-€baverat feminas, quod inrupisse non admissus €videbatur. @8 Itaque mater et coniunx provolu-€tae ad pedes orare coeperunt, ut, priusquam in-€terficerentur, Darei corpus ipsis patrio more €sepelire permitteret; functas supremo in regem €officio impigre esse morituras. @8 Leonnatus et €vivere Dareum et ipsas non incolumes modo sed €etiam apparatu pristinae fortunae reginas fore €[2adfirmat]2. Tum demum Darei mater adlevari se €passa est. @@Alexander postero die cum cura sepultis mi-€litibus, quorum corpora invenerat, Persarum €quoque nobilissimis eundem honorem haberi @1 €iubet matrique Darei permittit, quos vellet pa-€trio more sepeliret. @8 Illa paucos arta propin-€quitate coniunctos pro habitu praesentis fortu-€nae humari iussit, apparatum funerum, quo €Persae suprema officia celebrarent, invidiosum €fore existimans, cum victores haud pretiose cre-€marentur. @8 Iamque iustis defunctorum corpo-€ribus solutis praemittit ad captivas, qui nun-€tiarent ipsum venire, inhibitaque comitantium €turba tabernaculum cum Hephaestione intrat. Is longe omnium amicorum carissimus erat €regi, cum ipso pariter eductus, secretorum om-€nium arbiter; libertatis quoque in admonendo €eo non alius [2maius]2 ius habebat, quod tamen ita €usurpabat, ut magis a rege permissum quam €vindicatum ab eo videretur. Et sicut aetate par €erat regi, ita corporis habitu praestabat. @8 Ergo €reginae illum esse regem ratae suo more venera-€tae sunt. Inde ex captivis spadonibus, quis Alex-€ander esset, monstrantibus Sisigambis advo-€luta est pedibus eius ignorationem numquam €antea visi regis excusans. Quam manu adlevans €rex "Non errasti," inquit "mater: nam et hic €Alexander est." @8 Equidem hac continentia ani-€mi si ad ultimum vitae perseverare potuisset, €feliciorem fuisse crederem, quam visus est esse, €cum Liberi Patris imitaretur triumphum usque €ab Hellesponto ad Oceanum omnes gentes vic-€toria emensus. @8 Sic vicisset profecto superbiam €atque iram, mala invicta; sic abstinuisset inter €epulas caedibus amicorum egregiosque bello €viros et tot gentium secum domitores indicta €causa veritus esset occidere. @8 Sed nondum for-€tuna se animo eius superfuderat: itaque orien- @1 €tem tam moderate et prudenter tulit, ad ulti-€mum magnitudinem eius non cepit. @8 Tunc €quidem ita se gessit, ut omnes ante eum reges et €continentia et clementia vincerentur. Virgines €reginas excellentis formae tam sancte habuit, €quam si eodem quo ipse parente genitae forent; coniugem eiusdem, quam nulla aetatis suae €pulchritudine corporis vicit, adeo ipse non vio-þï€°¸¶°ÿï°°±ÿï‚ÁìåøÿïƒÃõòôÿ³¨Œ˜–ƒlavit, ut summam adhibuerit curam, ne quis €captivo corpori inluderet. @8 Omnem cultum €reddi feminis iussit, nec quicquam ex pristinae €fortunae magnificentia captivis praeter fidu-€ciam defuit. @8 Itaque Sisigambis "Rex," inquit €"mereris, ut ea precemur tibi, quae Dareo nostro €quondam precatae sumus, et, ut video, [2fide]2 dig-€nus es, qui tantum regem non felicitate solum €sed etiam aequitate superaveris. @8 Tu quidem €matrem me et reginam vocas, sed ego me tuam €famulam esse confiteor. Et praeteritae fortunae €fastigium capio et praesentis iugum pati pos-€sum: tua interest, quantum in nos licuerit, si id €potius clementia quam saevitia vis esse testa-€tum." @8 Rex bonum animum habere eas iussit. €Darei filium collo suo admovit, atque nihil ille €conspectu tum primum a se visi conterritus cer-€vicem eius manibus amplectitur. Motus ergo €rex constantia pueri Hephaestionem intuens €"Quam vellem," inquit "Dareus aliquid ex hac €indole hausisset!" Tum tabernaculo egressus. @@Tribus aris in ripa Pinari amnis Iovi atque €Herculi Minervaeque sacratis Syriam petit, Da-€mascum, ubi regis gaza erat, Parmenione prae-€misso. @1 @@Atque [2ille]2, cum praecessisse eo Darei €satrapam comperisset, veritus ne paucitas suo-€rum sperneretur, accersere maiorem manum sta-€tuit. @8 Sed forte in exploratores ab eo praemissos €incidit natione Mardus, qui ad Parmeniona per-€ductus litteras ad Alexandrum a praefecto Da-€masci missas tradit ei nec dubitare eum, quin €omnem regiam supellectilem cum pecunia tra-€deret, adiecit. @8 Parmenio adservari eo iusso lit-€teras aperit, in quis erat scriptum, ut mature €Alexander aliquem ex ducibus suis mitteret cum €manu exigua, [2cui traderet, quae]2cumque rex €penes ipsum reliquisset. Itaque Mardum datis €comitibus ad proditorem remittit. @8 Ille e mani-€bus custodientium lapsus Damascum ante lucem €intrat. Turbaverat ea res Parmenionis animum €insidias timentis, et ignotum iter sine duce non €audebat ingredi. Felicitati tamen regis sui con-€fisus agrestes, qui duces itineris essent, excipi €iussit; quibus celeriter repertis quarto die ad €urbem pervenit, iam metuente praefecto, ne sibi €fides habita non esset. @8 Igitur quasi parum mu-€nimentis oppidi fidens ante solis ortum pecu-€niam regiam_gazam Persae vocant_cum pre-€tiosissimis rerum efferri iubet fugam simulans, €re vera, ut praedam hosti offerret. @8 Multa milia €virorum feminarumque excedentem oppido se-€quebantur, omnibus miserabilis turba praeter €eum, cuius fidei commissa erat. Quippe quo €maior proditionis merces foret, obicere hosti €parabat gratiorem omni pecunia praedam: no-€biles viros, praetorum Darei coniuges liberos- @1 €que, praeter hos Graecarum urbium legatos, €quos Dareus velut in arce tutissima in proditoris €reliquerat manibus. @8 Gangabas Persae vocant €humeris onera portantes: ii cum tolerare non €possent_quippe et procella subito nivem effu-€derat et humus rigebat gelu_tum adstrictas €vestes, quas cum pecunia portabant, auro et €purpura insignes induunt nullo prohibere auso, €cum fortuna regis etiam humillimis in ipsum €licentiam faceret. @8 Praebuere ergo Parmenioni €non spernendi agminis speciem. Qui intentiore €cura suos quasi ad iustum proelium paucis ad-€hortatus equis calcaria iubet subdere et acri €impetu in hostem evehi. @8 At illi oneribus, quae €subierant, omissis per metum capessunt fugam; €armati quoque, qui eos prosequebantur, eodem €metu arma iactare ac nota deverticula petere €coeperunt. @8 Praefectus, quasi et ipse conterri-€tus, simulans cuncta pavore compleverat. Iace-€bant totis campis opes regiae, illa pecunia sti-€pendio ingenti militum praeparata, ille cultus €tot nobilium virorum, tot inlustrium femina-€rum, @8 aurea vasa, aurei freni, tabernacula re-€gali magnificentia ornata, vehicula quoque a €suis destituta ingentis opulentiae plena: facies €etiam praedantibus tristis, si qua res avaritiam €moraretur. Quippe tot annorum incredibili et €fidem excedente fortuna cumulata tunc alia €stirpibus lacerata, alia in caenum demersa erue-€bantur: non sufficiebant praedantium manus €praedae. @8 Iamque etiam ad eos, qui primi fu-€gerant, ventum erat. Feminae pleraeque parvos €trahentes liberos ibant; inter quas tres fuere @1 €virgines, Ochi, qui ante Dareum regnaverat, €filiae, olim quidem ex fastigio paterno rerum €mutatione detractae, sed tum sortem earum cru-€delius adgravante fortuna. @8 In eodem grege €uxor quoque eiusdem Ochi fuit Oxathrisque_ €frater hic erat Darei_filia et coniunx Artabazi, €principis purpuratorum, filius[2que]2 cui Ilioneo €fuit nomen. @8 Pharnabazi quoque, cui summum €imperium maritimae orae rex dederat, uxor cum €filio excepta est, Mentoris filiae tres ac nobilis-€simi ducis Memnonis coniunx et filius, vixque €ulla domus purpurati fuit tantae cladis [2expers. Item capti sunt]2 Lacedaemonii et Athenienses €societatis fide violata Persas secuti: Aristogiton €et Dropides et Iphicrates, inter Athenienses ge-€nere famaque longe clarissimi, Lacedaemonii €Pausippus et Onomastorides cum Monimo et €Callicratide, hi quoque domi nobiles. @8 Summa €pecuniae signatae fuit talentum II milia et ses-€centa, facti argenti pondus quingenta aequabat. €Praeterea XXX milia hominum cum VII mili-€bus iumentorum dorso onera portantium capta €sunt. @8 Ceterum tantae fortunae proditorem [2di]2 €semper ultores celeriter debita poena persecuti €sunt. Namque unus e consciis eius, credo, regis €vicem etiam in illa sorte reveritus, interfecti €proditoris caput ad Dareum tulit, opportunum €solacium prodito: quippe et ultus inimicum erat €et nondum in omnium animis memoriam maies-€tatis suae exolevisse cernebat. @1 °¯ôÿ@@@@{1LIBER IV}1 ¡@@Dareus, tanti modo exercitus rex, qui €triumphantis magis quam dimicantis more curru €sublimis inierat proelium, per loca, quae prope €immensis agminibus impleverat, iam inania et €ingenti solitudine vasta fugiebat. @8 Pauci regem €sequebantur: nam nec eodem omnes fugam in-€tenderant et deficientibus equis cursum eorum, €quos rex subinde mutabat, aequare non pote-€rant. @8 Onchas deinde pervenit, ubi excepere €eum Graecorum quattuor milia. Iam rectius €hinc ad Euphraten contendit, id demum credens €fore ipsius, quod celeritate praecipere potuisset. @@At Alexander Parmenionem, per quem apud €Damascum recepta erat praeda, iussum eam ip-€sam et captivos diligenti adservare custodia, €Syriae, quam Coelen vocant, praefecit. @8 No-€vum imperium Syri nondum belli cladibus sa-€tis domiti aspernabantur; sed celeriter subacti €obiedienter imperata fecerunt. Aradus quoque €insula deditur regi. @8 Maritimam tum oram et €pleraque longius etiam a mari recedentia rex €eius insulae Strato possidebat; quo in fidem ac-€cepto castra movit ad urbem Marathon. @8 Ibi illi €litterae a Dareo redduntur, quibus ut superbe €scriptis vehementer offensus est: praecipue eum €movit, quod Dareus sibi regis titulum nec eun-€dem Alexandri nomini adscripserat. @8 Postulabat €autem magis quam petebat, ut accepta pecunia, €quantamcumque tota Macedonia caperet, ma-€trem sibi et coniugem liberosque restitueret. De €regno aequo, si vellet, Marte contenderet. @8 Si @1 €saniora consilia tandem pati potuisset, conten-€tus patrio cederet alieni imperii finibus, socius €amicusque esset. In ea se fidem et dare para-€tum et accipere. @8 Contra Alexander in hunc €maxime modum rescripsit: "Rex Alexander €Dareo S. Cuius nomen sumpsisti, Dareus Grae-€cos, qui oram Hellesponti tenent, coloniasque €Graecorum Ionias omni clade vastavit, cum €magno deinde exercitu mare traiecit inlato Ma-€cedoniae et Graeciae bello. @8 Rursus Xerxes €gentis eiusdem ad oppugnandos nos cum imma-€nium barbarorum copiis venit; qui navali proe-€lio victus Mardonium tamen reliquit in Grae-€cia, ut absens quoque popularetur urbes, agros €ureret. @8 Philippum vero parentem meum quis €ignorat ab iis interfectum esse, quos ingentis €pecuniae spe sollicitaverant vestri? Impia enim €bella suscipitis et, cum habeatis arma, licemini €hostium capita, sicut tu proxime talentis mille, €tanti exercitus rex, percussorem in me emere €voluisti. @8 Repello igitur bellum, non infero. Et þï€°¸¶°ÿï°°±ÿï‚ÁìåøÿïƒÃõòôÿ´˜‚di quoque pro meliore stant causa: magnam €partem Asiae in dicionem redegi meam, te ip-€sum acie vici. Quem etsi nihil a me impetrare €oportebat, utpote qui ne belli quidem in me iura €servaveris, tamen, si veneris supplex, et matrem €et coniugem et liberos sine pretio recepturum €esse promitto. @8 Et vincere et consulere victis €scio. Quod si te committere nobis times, dabi- @1 €mus fidem impune venturum. De cetero, cum €mihi scribes, memento non solum regi te, sed €etiam tuo scribere." Ad hanc perferendam €Thersippus est missus. @@In Phoenicen [2deinde]2 descendit et oppidum €Byblon traditum recepit. Inde ad Sidona ven-€tum est, urbem vetustate famaque conditorum €inclitam. @8 Regnabat in ea Strato, Darei opibus €adiutus. Sed quia deditionem magis popularium €quam sua sponte fecerat, regno visus indignus, €Hephaestionique permissum, ut, quem eo fas-€tigio [2e]2 Sidoniis dignissimum arbitraretur, con-€stitueret regem. @8 Erant Hephaestionis hospites €clari inter suos iuvenes; qui facta ipsis potestate €regnandi negaverunt quemquam patrio more in €id fastigium recipi nisi regia stirpe ortum. @8 Ad-€miratus Hephaestion magnitudinem animi sper-€nentis, quod alii per ignes ferrumque peterent, €"Vos quidem macte virtute" inquit "estote, €qui primi intellexistis, quanto maius esset reg-€num fastidire quam accipere. Ceterum date ali-€quem regiae stirpis, qui meminerit a vobis ac-€ceptum habere se regnum." @8 Atque illi, cum €multos imminere tantae spei cernerent singulis €amicorum Alexandri ob nimiam regni cupidi-€tatem adulantes, statuunt neminem esse potio-€rem quam Abdalonymum quendam, longa qui-€dem cognatione stirpi regiae adnexum, sed ob €inopiam suburbanum hortum exigua colentem €stipe. @8 Causa ei paupertatis sicut plerisque pro-€bitas erat, intentusque operi diurno strepitum @1 €armorum, qui totam Asiam concusserat, non €exaudiebat. @8 Subito deinde, de quibus ante dic-€tum est, cum regiae vestis insignibus hortum in-€trant, quem forte steriles herbas eligens Abda-€lonymus repurgabat. @8 Tum rege eo salutato €alter ex his "Habitus" inquit "hic vestis, quem €cernis in meis manibus, cum isto squalore per-€mutandus tibi est. Ablue corpus inluvie terre-€nisque sordibus squalidum: cape regis animum €et in eam fortunam, qua dignus es, istam conti-€nentiam perfer. Et cum in regali solio residebis €vitae necisque omnium civium dominus, cave €obliviscaris huius [2status]2, in quo accipis regnum, €immo, hercule, propter quem." @8 Somnio simi-€lis res Abdalonymo videbatur; interdum, satis-€ne sani essent, qui tam proterve sibi inluderent, €percontabatur. Sed ut cunctanti squalor ablutus €est et iniecta vestis purpura auroque distincta €et fides a iurantibus facta, serio iam rex isdem €comitantibus in regiam pervenit. @8 Fama dein-€de, ut solet, strenue tota urbe discurrit. Aliorum €studium, aliorum indignatio eminebat; divitissi-€mus quisque humilitatem inopiamque eius apud €amicos Alexandri criminabatur. @8 Admitti eum €rex protinus iussit diuque contemplatus "Cor-€poris" inquit "habitus famae generis non re-€pugnat, sed libet scire, inopiam qua patientia €tuleris." Tum ille "Utinam" inquit "eodem €animo regnum pati possim! hae manus suffecere €desiderio meo: nihil habenti nihil defuit." @8 Mag-€nae indolis specimen ex hoc sermone Abdalony-€mi cepit. Itaque non Stratonis modo regiam su-€pellectilem attribui ei iussit, sed pleraque etiam @1 €ex Persica praeda; regionem quoque urbi adpo-€sitam dicioni eius adiecit. @@Interea Amyntas, quem ad Persas ab Alex-€andro transfugisse diximus, cum quattuor mili-€bus Graecorum ipsius ex acie persecutis fugam €Tripolin pervenit. Inde in naves militibus im-€positis Cyprum transmisit et, cum in illo statu €rerum id quemque, quod occupasset, habiturum €arbitraretur velut certo iure possessum, Aegyp-€tum petere decrevit, utrique regi hostis et sem-€per ex ancipiti mutatione temporum pendens. Hortatusque milites ad spem tantae rei docet €Sabacen, praetorem Aegypti, cecidisse in acie, €Persarum praesidium et sine duce esse et invali-€dum, Aegyptios semper praetoribus eorum in-€festos pro sociis ipsos, non pro hostibus aesti-€maturos. @8 Omnia experiri necessitas cogebat: €quippe cum primas spes fortuna destituit, futu-€ra praesentibus videntur esse potiora. Igitur €conclamant, duceret, quo videretur. Atque ille €utendum animis, dum spe calerent, ratus ad Pe-€lusii ostium penetrat, simulans a Dareo se esse €praemissum. @8 Potitus ergo Pelusii Memphim €copias promovit; ad cuius famam Aegyptii, €vana gens et novandis quam gerendis aptior re-€bus, ex suis quique vicis urbibusque [hoc ip-€sum] concurrunt ad delenda praesidia Persa-€rum. Qui territi tamen spem retinendi Aegyp-€tum non omiserunt. @8 Sed eos Amyntas proelio €superatos in urbem compellit, castrisque positis €victores ad populandos agros [2discurrunt]2. Velut €in medio positis bonis hostium cuncta ageban-€tur. @8 Itaque Mazaces, quamquam infelici proe- @1 €lio suorum animos territos esse cognoverat, ta-€men palantes et victoriae fiducia incautos osten-€tans perpulit, ne dubitarent ex urbe erumpere €et res amissas reciperare. @8 Id consilium non ra-€tione prudentius quam eventu felicius fuit: ad €unum omnes cum ipso duce occisi sunt. Has €poenas Amyntas utrique regi dedit, nihilo ma-€gis ei, ad quem transfugerat, fidus quam illi, €quem deseruerat. @@Darei praetores, qui proelio apud Isson su-€perfuerant, cum omni manu, quae fugientes €secuta erat, adsumpta etiam Cappadocum et €Paphlagonum iuventute Lydiam reciperare €temptabant. @8 Antigonus, praetor Alexandri, €Lydiae praeerat: qui quamquam plerosque mi-€litum ex praesidiis ad regem dimiserat, tamen €barbaris spretis in aciem suos eduxit. Eadem €illic quoque fortuna partium fuit: tribus proe-€liis alia atque alia regione commissis Persae fun-€duntur. @8 Eodem tempore classis Macedonum €ex Graecia accita Aristomenen, qui ad Helles-€ponti oram reciperandam a Dareo erat missus, €captis eius aut eversis navibus superat. @8 A Mi-€lesiis deinde Pharnabazus, praefectus Persicae €classis, pecunia exacta et praesidio in urbem €Chium introducto centum navibus Andrum et €inde Siphnum petiit. Has quoque insulas prae-€sidiis occupat, pecunia multat. @@Magnitudo belli, quod ab opulentissimis €Europae Asiaeque regibus in spem totius orbis €occupandi gerebatur, Graeciae quoque et Cre-€tae arma commoverat. @8 Agis, Lacedaemonio-€rum rex, octo milibus Graecorum, qui ex Cili-€cia profugi domos repetierant, contractis bel- @1 €lum Antipatro, Macedoniae praefecto, molie-€batur. @8 Cretenses has aut illas partes secuti €nunc Spartanorum nunc Macedonum praesidiis €occupabantur. Sed leviora inter illos fuere dis-€crimina, unum certamen, ex quo cetera pende-€bant, intuente fortuna. @@Iam tota Syria, iam Phoenice quoque €excepta Tyro Macedonum erat, habebatque rex €castra in continenti, a qua urbem angustum fre-€tum dirimit. @8 Tyros, et magnitudine et claritate €ante omnes urbes Syriae Phoenicesque memo-€rabilis, facilius societatem Alexandri acceptu-€ra videbatur quam imperium. Coronam igitur €auream donum legati adferebant commeatus-€que large et hospitaliter ex oppido advexerant. €Ille dona ut ab amicis accipi iussit benigneque €legatos adlocutus Herculi, quem praecipue Ty-€rii colerent, sacrificare velle se dixit: @8 Macedo-€num reges credere ab illo deo ipsos genus du-€cere, se vero ut id faceret etiam oraculo moni-€tum. @8 Legati respondent esse templum Herculis €extra urbem in ea sede, quam Palaetyron ipsi €vocent: ibi regem deo sacrum rite facturum. Non tenuit iram, cuius alioqui potens non erat. €Itaque "Vos quidem" inquit "fiducia loci, €quod insulam incolitis, pedestrem hunc exerci-€tum spernitis, sed brevi ostendam in continenti €vos esse. Proinde sciatis licet aut intraturum me €urbem aut oppugnaturum." @8 Cum hoc responso €dimissi suos monere coeperunt, ut regem, quem €Syria, quem Phoenice recepisset, ipsi quoque €urbem intrare paterentur. @8 At illi loco satis fisi @1 €obsidionem ferre decreverant. Namque urbem €a continenti quattuor stadiorum fretum dividit €Africo maxime obiectum, [2qui]2 crebros ex alto €fluctus in litus evolvit. @8 þï€°¸¶°ÿï°°±ÿï‚ÁìåøÿïƒÃõòôÿ´¢˜ˆNec accipiendo operi, €quo Macedones continenti insulam iungere pa-€rabant, quicquam magis quam ille ventus ob-€stabat. Quippe vix leni et tranquillo mari moles €agi possunt, Africus vero prima quaeque con-€gesta pulsu inlisi maris subruit, nec ulla tam €firma moles est, quam non exedant undae et per €nexus operum manantes et, ubi acrior flatus €existit, summi operis fastigio superfusae. @8 Prae-€ter hanc difficultatem haud minor alia erat. €Muros turresque urbis praealtum mare ambie-€bat: non tormenta nisi e navibus procul excussa €mitti, non scalae moenibus adplicari poterant, €praeceps in salum murus pedestre interceperat €iter; naves nec habebat rex et, si admovisset, €pendentes et instabiles missilibus arceri pote-€rant. @8 Inter quae parva dictu res Tyriorum fi-€duciam accendit. Carthaginiensium legati ad €celebrandum sacrum anniversarium more patrio €tunc venerant: quippe Carthaginem Tyrii con-€diderunt, semper parentum loco culti. @8 Hor-€tari ergo Poeni coeperunt, ut obsidionem for-€ti animo paterentur: brevi Carthagine auxilia €ventura. Namque ea tempestate magna ex parte €Punicis classibus maria obsidebantur. @8 Igitur €bello decreto per muros turresque tormenta €disponunt, arma iunioribus dividunt, opifices, €quorum copia urbs abundabat, in officinas dis-€tribuunt. Omnia belli apparatu strepunt. Fer-€reae quoque manus_harpagonas vocant_quas @1 €operibus hostium inicerent, corvique et alia tu-€endis urbibus excogitata praeparabantur. @8 Sed €cum fornacibus ferrum, quod excudi oportebat, €impositum esset admotisque follibus ignem fla-€tu accenderent, sanguinis rivi sub ipsis flam-€mis extitisse dicuntur: idque omen in Macedo-€num malum verterant Tyrii. @8 Apud Macedonas €quoque cum forte panem quidam militum fran-€gerent, manantis sanguinis guttas notaverunt, €territoque rege Aristander, peritissimus vatum, €si extrinsecus cruor fluxisset, Macedonibus id €triste futurum ait: contra, cum ab interiore par-€te manaverit, urbi, quam obsidere destinassent, €exitium portendere. @8 Alexander cum et clas-€sem procul haberet et longam obsidionem mag-€no sibi ad cetera impedimento videret fore, ca-€duceatores, qui ad pacem eos compellerent, mi-€sit; quos Tyrii contra ius gentium occisos prae-€cipitaverunt in altum. Atque ille suorum tam €indigna morte commotus urbem obsidere statuit. Sed ante iacienda moles erat, quae continenti €urbem committeret. Ingens ergo animis mili-€tum desperatio incessit cernentibus profundum €mare, quod vix divina ope posset impleri: quae €saxa tam vasta, quas tam proceras arbores posse €reperiri? exhauriendas esse regiones, ut illud €spatium exaggeraretur; exaestuare semper fre-€tum, quoque artius volutetur inter insulam et €continentem, hoc acrius furere. @8 At ille haud-€quaquam rudis pertractandi militares animos €speciem sibi Herculis in somno oblatam esse €pronuntiat dextram porrigentis: illo duce, illo €aperiente in urbem intrare se visum. Inter haec @1 €caduceatores interfectos, gentium iura violata €referebat: unam esse urbem, quae cursum vic-€toris morari ausa esset. @8 Ducibus deinde nego-€tium datur, ut suos quisque castiget, satisque €omnibus stimulatis opus orsus est. Magna vis €saxorum ad manum erat Tyro vetere praebente; €materies ex Libano monte ratibus et turribus €faciendis advehebatur. @8 Iamque a fundo maris €inaltitudinem modicam opus creverat, nondum €tamen aquae fastigium aequabat, @8 cum Tyrii €parvis navigiis admotis per ludibrium expro-€brabant illos armis inclitos dorso sicut iumenta €onera gestare; interrogabant etiam, num maior €Neptuno Alexander esset. Haec ipsa insectatio €alacritatem militum accendit. @8 Iamque paulum €moles aqua eminebat, et simul aggeris latitu-€do crescebat urbique admovebatur, cum Tyrii €magnitudine molis, cuius incrementum eos an-€tea fefellerat, conspecta levibus navigiis non-€dum commissum opus circumire coeperunt, mis-€silibus quoque eos, qui pro opere stabant, inces-€sere. @8 Multis ergo impune vulneratis, cum et €removere et adpellere scaphas in expedito esset, €ad curam semet ipsos tuendi ab opere conver-€terant; et quo longius moles agebatur a litore, €hoc magis quicquid ingerebatur praealtum ab-€sorbebat mare. @8 Igitur rex munientibus coria €velaque iussit obtendi, ut extra teli iactum es-€sent, duasque turres ex capite molis erexit, e €quibus in subeuntes scaphas tela ingeri possent. Contra Tyrii navigia procul a conspectu hos-€tium litori adpellunt expositisque militibus eos, €qui saxa gestabant, obtruncant. In Libano quo- @1 €que Arabum agrestes incompositos Macedonas €adorti XXX fere interficiunt paucioribus cap-€tis. @@Ea res Alexandrum dividere copias coe-€git, et, ne segniter adsidere uni urbi videre-€tur, operi Perdiccan Crateronque praefecit; ipse €cum expedita manu Arabiam petiit. @8 Inter haec €Tyrii navem magnitudine eximia saxis harena-€que a puppi oneratam, ita ut multum prora emi-€neret, bitumine ac sulphure inlitam remis con-€citaverunt, et, cum magnam vim venti vela €quoque concepissent, celeriter ad molem succes-€sit. @8 Tum prora eius accensa remiges desiluere €in scaphas, quae ad hoc ipsum praeparatae €sequebantur; navis autem igne concepto la-€tius fundere incendium coepit, quod, priusquam €posset occurri, turres et cetera opera in capite €molis posita comprendit. @8 At qui desiluerant €in parva navigia, faces et quicquid alendo igni €aptum erat in eadem opera ingerunt. Iamque €non [2imae]2 modo Macedonum turres, sed etiam €summa tabulata conceperant ignem, cum ii, qui €in turribus erant, partim haurirentur incendio, €partim armis omissis in mare semet ipsi immit-€terent. @8 At Tyrii, qui capere eos quam interfi-€cere mallent, natantium manus stipitibus saxis-€que lacerabant, donec debilitati impune navigiis €excipi possent. @8 Nec incendio solum opera con-€sumpta, sed forte eodem die vehementior ven-€tus motum ex profundo mare inlisit in molem, €crebrisque fluctibus compages operis verbera-€tae laxavere, saxaque interfluens unda medium €opus rupit. @8 Prorutis igitur lapidum cumulis, @1 €quibus iniecta terra sustinebatur, praeceps in €profundum ruit, tantaeque molis vix ulla ves-€tigia invenit Arabia rediens Alexander. Hic, €quod in adversis rebus solet fieri, alius in alium €culpam referebant, cum omnes verius de saevi-€tia maris queri possent. @8 Rex novi operis molem €orsus in adversum ventum non latere sed recta €fronte direxit: ea cetera opera velut sub ipsa €latentia tuebatur; latitudinem quoque aggeri €adiecit, ut turres in medio excitatae procul teli €iactu abessent. @8 Totas autem arbores cum in-€gentibus ramis in altum iaciebant, deinde saxis €onerabant rursusque cumulo eorum alias arbo-€res iniciebant, tum humus aggerebatur; super €quae alia strue saxorum arborumque cumulata €velut quodam nexu continens opus iunxerant. €Nec Tyrii, quicquid ad impediendam molem ex-€cogitari poterat, segniter exequebantur. @8 Prae-€cipuum auxilium erat, qui procul hostium con-€spectu subibant aquam occultoque lapsu ad €molem usque penetrabant, falcibus palmites ar-€borum eminentium ad se trahentes. Quae ubi €secutae erant, pleraque secum in profundum €dabant; tum levatos onere stipites truncosque €arborum haud aegre moliebantur, deinde totum €opus, quod stipitibus fuerat innixum, funda-€mento lapso sequebatur. @@Aegro animi Alexandro nec, perseveraret an €abiret, satis certo classis Cypro advenit eodem-€que tempore Cleander cum Graecis militibus in €Asiam nuper advectis. C et XC navigia in duo €dividit cornua: laevum Pnytagoras, rex Cy-€priorum, cum Cratero tuebatur, Alexandrum €in dextro quinqueremis regia vehebat. @8 Nec @1 €Tyrii, quamquam classem habebant, ausi na-€vale inire certamen: tris omnino ante ipsa moe-€nia opposuerunt, quibus rex invectus ipsas de-€mersit. @@Postera die classe ad moenia admota undi-€que tormentis et maxime arietum pulsu muros €quatit; quos Tyrii raptim obstructis saxis refe-€cerunt, interiorem quoque murum, ut, si prior €fefellisset, illo se tuerentur, [undique] orsi. @8 Sed €undique vis mali urgebat: moles intra teli iac-€tum erat, classis moenia circumibat, terrestri €simul navalique clade obruebantur. Quippe bi-þï€°¸¶°ÿï°°±ÿï‚ÁìåøÿïƒÃõòôÿ´£˜Ž…nas quadriremes Macedones inter se ita iunxe-€rant, ut prorae cohaererent, puppes interval-€lo, quantum capere poterant, distarent. @8 Hoc €puppium intervallum antemnis asseribusque €validis deligatis superque eos pontibus stratis, €qui militem sustinerent, impleverant. Sic in-€structas quadriremes ad urbem agebant: inde €missilia in propugnantes ingerebantur tuto, quia €proris miles tegebatur. @8 Media nox erat, cum €classem sic uti dictum est paratam circumire €muros iubet. Iamque naves urbi undique admo-€vebantur, et Tyrii desperatione torpebant, cum €subito spissae nubes intendere se caelo et quic-€quid lucis internitebat effusa caligine extinc-€tum est. @8 Tum inhorrescens mare paulatim €levari, deinde acriore vento concitatum fluctus €ciere et inter se navigia conlidere. Iamque scin-€di coeperunt vincula, quibus conexae quadrire-€mes erant, ruere tabulata et cum ingenti fragore €in profundum secum milites trahere. @8 Neque €enim conserta navigia ulla ope in turbido regi €poterant: miles ministeria nautarum, remex mi- @1 €litis officia turbabat, et, quod in eiusmodi casu €accidit, periti ignaris parebant: quippe guber-€natores, alias imperare soliti, tum metu mortis €iussa exequebantur. Tandem remis pertinacius €everberatum mare veluti eripientibus navigia €classicis cessit, adpulsaque sunt litori lacerata €pleraque. @@Isdem forte diebus Carthaginiensium legati €XXX superveniunt, magis obsessis solacium €quam auxilium: quippe domestico bello Poenos €impediri nec de imperio sed pro salute dimicare €nuntiabant. @8 Syracusani tum Africam urebant €et haud procul Carthaginis muris locaverant €castra. Non tamen defecere animis Tyrii, quam-€quam ab ingenti spe destituti erant; sed coniu-€ges liberosque devehendos Carthaginem tradi-€derunt, fortius quicquid accideret laturi, si ca-€rissimam sui partem extra sortem communis €periculi habuissent. @8 Cumque unus e civibus in €contione indicasset oblatam esse per somnum €sibi speciem Apollinis, quem eximia religione €colerent, urbem deserentis molemque a Mace-€donibus in salo iactam in silvestrem saltum esse €mutatam, @8 quamquam auctor levis erat, tamen €ad deteriora credenda proni metu aurea catena €devinxere simulacrum araeque Herculis, cuius €numini urbem dicaverant, inseruere vinculum, €quasi illo deo Apollinem retenturo. Syracusis €id simulacrum devexerant Poeni et in maiorum €locaverant patria multisque aliis spoliis urbium €a semet captarum non Carthaginem magis quam €Tyrum ornaverant. @8 Sacrum quoque, quod €equidem dis minime cordi esse crediderim, mul-€tis saeculis intermissum repetendi auctores qui- @1 €dam erant, ut ingenuus puer Saturno immo-€laretur_quod sacrilegium verius quam sacrum €Carthaginienses a conditoribus traditum usque €ad excidium urbis suae fecisse dicuntur_ac nisi €seniores obstitissent, quorum consilio cuncta €agebantur, humanitatem dira superstitio vicis-€set. @8 Ceterum efficacior omni arte necessitas €non usitata modo praesidia sed quaedam etiam €nova admovit. Namque ad implicanda navi-€gia, quae muros subibant, validos asseres fu-€nibus inligaverant, ut, cum tormento asseres €promovissent, subito laxatis funibus inicerent. Unci quoque et falces ex isdem asseribus de-€pendentes aut propugnatores aut ipsa navigia €lacerabant. Clipeos vero aereos multo igne tor-€rebant, quos repletos fervida harena caenoque €decocto e muris subito devolvebant. @8 Nec ulla €pestis magis timebatur: quippe ubi loricam cor-€pusque fervens harena penetraverat, nec ulla vi €excuti poterat et quicquid attigerat perurebat, €iacientesque arma laceratis omnibus, quis pro-€tegi poterant, vulneribus inulti patebant. Corvi €vero et ferreae manus tormento remissae pleros-€que rapiebant. @@Hic rex fatigatus statuerat soluta ob-€sidione Aegyptum petere. Quippe cum Asiam €ingenti velocitate percucurrisset, circa muros €unius urbis haerebat tot maximarum rerum op-€portunitate dimissa. @8 Ceterum tam discedere @1 €inritum quam morari pudebat, famam quoque, €qua plura quam armis everterat, ratus leviorem €fore, si Tyrum quasi testem se posse vinci reli-€quisset. Igitur ne quid inexpertum omitteret, €plures naves admoveri iubet delectosque mili-€tum imponi. @8 Et forte belua invisitatae magni-€tudinis super ipsos fluctus dorso eminens ad €molem, quam Macedones iecerant, ingens cor-€pus adplicuit diverberatisque fluctibus adlevans €semet utrimque conspecta est: @8 deinde a capite €molis rursus alto se immersit ac modo super €undas eminens magna sui parte modo superfusis €fluctibus condita haud procul munimentis urbis €emersit. @8 Utrisque laetus fuit beluae aspectus: €Macedones iter iaciendo operi monstrasse eam €augurabantur, Tyrii Neptunum, occupati ma-€ris vindicem, abripuisse beluam ac molem brevi €profecto ruituram. Laetique omine eo ad epulas €dilapsi oneravere se vino, quo graves orto sole €navigia conscendunt redimita floribus coronis-€que: adeo victoriae non omen modo sed etiam €gratulationem praeceperant! @8 Forte rex classem €in diversam partem agi iusserat XXX minori-€bus navigiis relictis in litore; e quibus Tyrii €duobus captis cetera ingenti terruerunt metu, €donec suorum clamore audito Alexander clas-€sem litori, a quo fremitus acciderant, admovit. Prima e Macedonum navibus quinqueremis ve-€locitate inter ceteras eminens occurrit; quam ut €conspexere Tyriae, duae ex diverso in latera @1 €eius invectae sunt, in quarum alteram quinque-€remis eadem concitata et ipsa rostro icta est et €illam invicem tenuit. @8 Iamque ea, quae non €cohaerebat, libero impetu evecta in aliud quin-€queremis latus invehebatur, cum opportunitate €mira triremis e classe Alexandri in eam ipsam, €quae quinqueremi imminebat, tanta vi [2impulsa €est]2, ut Tyrius gubernator in mare excuteretur €e puppi. @8 Plures deinde Macedonum naves su-€perveniunt, et rex quoque aderat, cum Tyrii €inhibentes remis aegre evellere navem, quae €haerebat, portumque omnia simul navigia re-€petunt. Confestim rex insecutus portum quidem €intrare non potuit, cum procul e muris missili-€bus summoveretur, naves autem omnes fere aut €demersit aut cepit. @@Biduo deinde ad quietem dato militibus ius-€sisque et classem et machinas pariter admovere, €ut undique territis instaret, ipse in altissimam €turrem ascendit ingenti animo, periculo maiore: quippe regio insigni et armis fulgentibus con-€spicuus unus praecipue telis petebatur. Et dig-€na prorsus spectaculo edidit: multos e muris €propugnantes hasta transfixit, quosdam etiam €comminus gladio clipeoque impulsos praecipi-€tavit: quippe turris, ex qua dimicabat, muris €hostium propemodum cohaerebat. @8 Iamque €crebris arietibus saxorum compage laxata mu-€nimenta defecerant et classis intraverat portum €et quidam Macedonum in turres hostium deser-€tas evaserant, cum Tyrii tot simul malis victi @1 €alii supplices in templa confugiunt, alii foribus €aedium obseratis occupant liberum mortis arbi-€trium, nonnulli ruunt in hostem haud inulti €tamen perituri, magna pars summa tectorum €obtinebat saxa et [2quic]2quid fors in manus dede-€rat ingerentes subeuntibus. @8 Alexander excep-€tis, qui in templa confugerant, omnes interfici €ignemque tectis inici iubet. @8 His per praecones €pronuntiatis nemo tamen armatus opem a dis €petere sustinuit: pueri virginesque templa com-€pleverant, viri in vestibulo suarum quisque €aedium stabant, parata saevientibus turba. Multis tamen saluti fuere Sidonii, qui intra €Macedonum praesidia erant. Hi urbem quidem €inter victores intraverant, sed cognationis cum €Tyriis memores_quippe utramque urbem Age-€norem condidisse credebant_multos Tyriorum €clam protegentes ad sua perduxere navigia, qui-€bus occultati Sidona devecti sunt. @8 XV milia €hoc furto subducta saevitiae sunt. Quantumque €sanguinis fusum sit, vel ex hoc aestimari potest, €quod intra munimenta urbis VI milia armato-€rum trucidata sunt. @8 Triste deinde spectaculum €victoribus ira praebuit regis: duo milia, in qui-€bus occidendis defecerat rabies, crucibus adfixi €per ingens litoris spatium pependerunt. @8 Car-€thaginiensium legatis pepercit addita denuntia-€tione belli, quod praesentium rerum necessitas €moraretur. þï€°¸¶°ÿï°°±ÿï‚ÁìåøÿïƒÃõòôÿ´¤˜“@@Tyros septimo mense, quam oppugnari €coepta erat, capta est, urbs et vetustate originis €et crebra fortunae varietate ad memoriam pos-€teritatis insignis. Condita ab Agenore diu mare €non vicinum modo sed quodcumque classes eius €adierunt dicionis suae fecit. Et, si famae libet @1 €credere, haec gens litteras prima aut docuit aut €didicit. Coloniae certe eius paene orbe toto dif-€fusae sunt: Carthago in Africa, in Boeotia The-€bae, Gades ad Oceanum. @8 Credo libero com-€meantes mari saepiusque adeundo ceteris incog-€nitas terras elegisse sedes iuventuti, qua tunc €abundabant, sive quia crebris motibus terrae €_nam hoc quoque traditur_cultores eius fati-€gati nova et externa domicilia armis sibimet €quaerere cogebantur. @8 Multis ergo casibus de-€functa et post excidium renata nunc tandem €longa pace cuncta refovente sub tutela Roma-€nae mansuetudinis adquiescit. @@Isdem ferme diebus Darei litterae adla-€tae sunt tandem ut regi scriptae. Petebat, uti €filiam suam_Statirae erat nomen_nuptiis €Alexander sibi adiungeret: dotem offerre om-€nem regionem inter Hellespontum et Halyn €amnem sitam, inde orientem spectantibus terris €contentum. @8 Si forte dubitaret, quod offerretur, €accipere, numquam diu eodem vestigio stare €fortunam, semperque homines, quantamcum-€que felicitatem habeant, invidiam tamen sen-€tire maiorem. @8 Vereri se, ne avium modo, quas €naturalis levitas ageret ad sidera, inani ac pue-€rili mente se efferret: nihil difficilius esse quam €in illa aetate tantam capere fortunam. @8 Multas €se adhuc reliquias habere nec semper inter an-€gustias posse deprendi: transeundum esse Alex-€andro Euphraten Tigrimque et Araxen et Cho-€aspen, magna munimenta regni sui; veniendum €in campos, ubi paucitate suorum erubescendum @1 €sit, in Mediam, Hyrcaniam, Bactra; @8 et Indos, €Oceani accolas, quando aditurum_ne Sogdi-€anos et Arachosios nominem ceterasque gentes €ad Caucasum et Tanain pertinentes? Senescen-€dum fore tantum terrarum vel sine proelio €obeunti. @8 Se vero ad ipsum vocare desineret: €namque illius exitio se esse venturum. @8 Alex-€ander iis, qui litteras attulerant, respondit Da-€reum sibi aliena promittere et, quod totum ami-€serit, velle partiri. Doti sibi dari Lydiam, Ionas, €Aeolidem, Hellesponti oram, victoriae suae €praemia. Leges autem a victoribus dici, accipi €a victis: in utro statu ambo essent, si solus igno-€raret, quam primum Marte decerneret. @8 Se quo-€que, cum transiret mare, non Ciliciam aut Ly-€diam_quippe tanti belli exiguam hanc esse €mercedem_sed Persepolim, caput regni eius, €Bactra deinde et Ecbatana ultimique Orientis €oram imperio destinasse. Quocumque ille fugere €potuisset, ipsum sequi posse: desineret terrere €fluminibus, quem sciret maria transisse. @@Reges quidem haec invicem scripserant. Sed €Rhodii urbem suam portusque dedebant Alex-€andro. Ille Ciliciam Socrati tradiderat, Philota €regioni circa Tyrum iusso praesidere. Syriam, €quae Coele appellatur, Andromacho Parme-€nio tradiderat bello, quod supererat, interfutu-€rus. @8 Rex Hephaestione Phoenices oram classe €praetervehi iusso ad urbem Gazam cum omni-€bus copiis venit. @1 @@Isdem fere diebus sollemne erat ludicrum €Isthmiorum, quod conventu totius Graeciae ce-€lebratur. In eo concilio Graeci, ut sunt tempo-€raria ingenia, decernunt, ut XV legarentur ad €regem, qui ob res pro salute ac libertate Grae-€ciae gestas coronam auream donum victoriae €ferrent. @8 Idem paulo ante incertae famae cap-€taverant auram, ut, quocumque pendentes ani-€mos tulisset fortuna, sequerentur. @@Ceterum non ipse modo rex obibat urbes €adhuc iugum imperii recusantes, sed praetores €quoque ipsius, egregii duces, pleraque invase-€rant, Calas Paphlagoniam, Antigonus Lyca-€oniam; Balacrus Hydarne, Darei praetore, su-€perato denuo Miletum cepit, @8 Amphoterus et €Hegelochus CLX navium classe insulas inter €Achaiam atque Asiam in dicionem Alexandri €redegerunt. Tenedo quoque recepta Chium in-€colis ultro vocantibus statuerant occupare; @8 sed €Pharnabazus, Darei praetor, comprehensis, qui €res ad Macedones trahebant, rursus Apollonidi €et Athenagorae, suarum partium viris, urbem €cum modico praesidio militum tradit. @8 Prae-€fecti Alexandri in obsidione urbis perseverabant €non tam suis viribus [2fisi]2 quam ipsorum, qui ob-€sidebantur, voluntate. Nec fefellit opinio: nam-€que inter Apolloniden et duces militum orta €seditio inrumpendi in urbem occasionem dedit, cumque porta effracta cohors Macedonum in-€trasset, oppidani olim consilio proditionis agi-€tato adgregant se Amphotero et Hegelocho, €Persarumque praesidio caeso Pharnabazus cum €Apollonide et Athenagora vincti traduntur, @1 XII triremes cum suo milite ac remige, praeter €eas XXX inanes et piratici lembi Graecorum-€que III milia a Persis mercede conducta. His €in supplementum copiarum suarum distributis €piratisque supplicio adfectis captivos remiges €adiecere classi suae. @@Forte Aristonicus, Methymnaeorum tyran-€nus, cum piraticis navibus ignarus omnium, €quae apud Chium acta erant, prima vigilia ad €portus claustra successit interrogatusque a cus-€todibus, quis esset, Aristonicum ad Pharnaba-€zum venire respondit. @8 Illi Pharnabazum qui-€dem iam quiescere et non posse tum adiri, cete-€rum patere socio atque hospiti portum et pos-€tero die Pharnabazi copiam fore adfirmant. Nec dubitavit Aristonicus primus intrare, se-€cuti sunt ducem piratici lembi, ac, dum adpli-€cant navigia crepidini portus, obicitur a vigili-€bus claustrum, et, qui proximi excubabant, ab €isdem excitantur. Nullo ex iis auso repugnare €omnibus catenae iniectae sunt, Amphotero dein-€de Hegelochoque traduntur. @8 Hinc Macedones €transiere Mytilenen, quam Chares Atheniensis €nuper occupatam II milium Persarum praesidio €tenebat; sed cum obsidionem tolerare non pos-€set, urbe tradita pactus, ut incolumi abire lice-€ret, Imbrum petit. Deditis Macedones peper-€cerunt. @@Dareus desperata pace, quam per lit-€teras legatosque impetrari posse crediderat, ad €reparandas vires bellumque impigre renovan-€dum intendit animum. @8 Duces ergo copiarum €Babyloniam convenire, Bessum quoque, Bac-€trianorum praetorem, quam maximo posset @1 €exercitu coacto, descendere ad se iubet. @8 Sunt €autem Bactriani inter illas gentes promptissimi, €horridis ingeniis multumque a Persarum luxu €abhorrentibus: siti haud procul Scytharum bel-€licosissima gente et rapto vivere adsueta semper €in armis erant. @8 Sed Bessus suspecta perfidia €haud sane aequo animo in secundo se continens €gradu regem terrebat: nam cum regnum adfec-€taret, proditio, qua sola id adsequi poterat, €timebatur. @@Ceterum Alexander, quam regionem Dareus €petisset, omni cura vestigans tamen explorare €non poterat more quodam Persarum arcana €regum mira celantium fide: @8 non metus, non €spes elicit vocem, qua prodantur occulta. Vetus €disciplina regum silentium vitae periculo san-€xerat; lingua gravius castigatur quam ullum €probrum, nec magnam rem [magis] sustineri €posse credunt ab eo, cui tacere grave sit, quod €homini facillimum voluerit esse natura. @8 Ob €hanc causam Alexander omnium, quae apud €hostem gererentur, ignarus urbem Gazam obsi-€debat. Praeerat urbi Betis, eximiae in regem €suum fidei, modicoque praesidio muros ingentis €operis tuebatur. @8 Alexander aestimato locorum €situ agi cuniculos iussit facili ac levi humo ac-€ceptante occultum opus: quippe multam hare-€nam vicinum mare evomit, nec saxa cotesque, €quae interpellent specus, obstant. @8 Igitur ab ea €parte, quam oppidani conspicere non possent, €opus orsus, ut a sensu eius averteret, turres muris €admoveri iubet. Sed eadem humus movendis @1 €inutilis turribus desidente sabulo agilitatem ro-€tarum morata [et] tabulata turrium perfrin-€gebat, multique vulnerabantur impune, cum €idem [2in]2 recipiendis qui admovendis turribus €labor eos fatigaret. @8 Ergo receptui signo dato €postero die muros corona circumdari iussit. Or-€toque sole, priusquam admoveret exercitum, €opem deum exposcens sacrum patrio more fa-€ciebat. @8 Forte praetervolans corvus glebam, €quam unguibus ferebat, subito amisit; quae cum €regis capiti incidisset, resoluta defluxit, ipsa þï€°¸¶°ÿï°°±ÿï‚ÁìåøÿïƒÃõòôÿ´¦˜‹„autem avis in proxima turre consedit. Inlita €erat turris bitumine ac sulphure, in qua alis €haerentibus frustra se adlevare conatus a cir-€cumstantibus capitur. @8 Digna res visa, de qua €vates consuleret; et erat non intactae a super-€stitione mentis. Ergo Aristander, cui maxima €fides habebatur: urbis quidem excidium augu-€rio illo portendi, ceterum periculum esse ne rex €vulnus acciperet. Itaque monuit, ne quid eo die €inciperet. @8 Ille quamquam unam urbem sibi, €quominus securus Aegyptum intraret, obstare €aegre ferebat, tamen paruit vati signumque re-€ceptui dedit. Hinc animus crevit obsessis, egres-€sique porta recedentibus inferunt signa cunc-€tationem hostium suam fore occasionem rati. Sed acrius quam constantius proelium inie-€runt: quippe ut Macedonum signa circumagi €videre, repente sistunt gradum. Iamque ad €regem proeliantium clamor pervenerat, cum €denuntiati periculi haud sane memor loricam €tamen, quam raro induebat, amicis orantibus €sumpsit et ad prima signa pervenit. @8 Quo con- @1 €specto Arabs quidam, Darei miles, maius for-€tuna sua facinus ausus, gladium clipeo tegens €quasi transfuga genibus regis advolvitur. Ille €adsurgere supplicem recipique inter suos iussit. At barbarus gladio strenue in dextram trans-€lato cervicem adpetit regis. Qui exigua cor-€poris declinatione evitato ictu in vanum manum €barbari lapsam amputat gladio, denuntiato in €illum diem periculo, ut arbitrabatur ipse, de-€functus. @8 Sed, ut opinor, inevitabile est fatum; €quippe dum inter primores promptius dimicat, €sagitta ictus est, quam per loricam adactam €stantem in humero medicus eius Philippus evel-€lit. @8 Plurimus deinde sanguis manare coepit €omnibus territis, quia non, quam alte penetras-€set telum, lorica obstante cognoverant. Ipse ne €oris quidem colore mutato supprimi sanguinem €et vulnus obligari iussit. @8 Diu ante ipsa signa €vel dissimulato vel victo dolore perstiterat, cum €suppressus paulo ante sanguis medicamento, €quo retentus erat, manare largius coepit, et vul-€nus, quod tepens adhuc dolorem non moverat, €frigente sanguine intumuit. @8 Linqui deinde ani-€mo et submitti genu coepit; quem proximi ex-€ceptum in castra receperunt. Et Betis interfec-€tum ratus urbem ovans victoria repetit. @8 At €Alexander nondum percurato vulnere aggerem, €quo moenium altitudinem aequaret, extruxit €pluribusque cuniculis muros subrui iussit. @8 Op-€pidani ad pristinum fastigium moenium novum €extruxere munimentum, sed ne id quidem tur-€res aggeri impositas poterat aequare: itaque @1 €interiora quoque urbis infesta telis erant. @8 Ul-€tima pestis urbis fuit cuniculo subrutus murus, €per cuius ruinas hostis intravit. Ducebat ipse €rex antesignanos, et, dum incautius subit, saxo €crus eius adfligitur. @8 Innixus tamen telo non-€dum prioris vulneris obducta cicatrice inter pri-€mores dimicat, ira quoque accensus, quod duo €in obsidione urbis eius vulnera acceperat. @8 Be-€tim egregia edita pugna multisque vulneribus €confectum deseruerunt sui, nec tamen segnius €proelium capessebat lubricis armis suo pariter €atque hostium sanguine. @8 Sed cum undique €telis * * * quo adducto insolenti gaudio iuvenis €elatus, alias virtutis etiam in hoste mirator, €"Non, ut voluisti," inquit "morieris, sed, quic-€quid in captivum inveniri potest, passurum esse €te cogita." @8 Ille non interrito modo sed con-€tumaci quoque vultu intuens regem nullam ad €minas eius reddidit vocem. @8 Tum Alexander €"Videtisne obstinatum ad tacendum?" inquit, €"num genu posuit? num vocem supplicem mi-€sit? Vincam tamen silentium et, si nihil aliud, €certe gemitu interpellabo." @8 Ira deinde vertit €in rabiem iam tum peregrinos ritus nova sub-€eunte fortuna. Per talos enim spirantis lora €traiecta sunt, religatumque ad currum traxere €circa urbem equi, gloriante rege Achillen, a quo €genus ipse deduceret, imitatum se esse poena in €hoste capienda. @8 Cecidere Persarum Arabum-€que circa X milia, nec Macedonibus incruenta @1 €victoria fuit. Obsidio certe non tam claritate €urbis nobilitata est quam geminato periculo €regis. Qui Aegyptum adire festinans Amyntan €cum X triremibus in Macedoniam ad inqui-€sitionem novorum militum misit. @8 Namque €etiam secundis atterebantur tamen copiae, de-€victarumque gentium militi minor quam do-€mestico fides habebatur. @@Aegyptii olim Persarum opibus infensi €_quippe avare et superbe imperitatum sibi esse €credebant_ad spem adventus eius erexerant €animos, utpote qui Amyntam quoque transfu-€gam et cum precario imperio venientem laeti €recepissent. @8 Igitur ingens multitudo Pelusium, €qua intraturus videbatur, convenerat. Atque €ille septimo die, postquam a Gaza copias move-€rat, in regionem Aegypti, quam nunc Castra €Alexandri vocant, pervenit. @8 Deinde pedestri-€bus copiis Pelusium petere iussis ipse cum ex-€pedita delectorum manu Nilo amne vectus est. €Nec sustinuere adventum eius Persae defectione €quoque perterriti. @8 Iamque haud procul Mem-€phi erat; in cuius praesidio Mazaces, praetor €Darei, relictus aurum omne supra octingenta €talenta Alexandro omnemque regiam supellec-€tilem tradidit. @8 A Memphi eodem flumine vec-€tus ad interiora Aegypti penetrat compositis-€que rebus ita, ut nihil ex patrio Aegyptiorum €more mutaret, adire Iovis Hammonis oraculum €statuit. @8 Iter expeditis quoque et paucis vix €tolerabile ingrediendum erat: terra caeloque €aquarum penuria est, steriles harenae iacent, @1 €quas ubi vapor solis accendit, fervido solo exu-€rente vestigia intolerabilis aestus existit. @8 Luc-€tandumque est non solum cum ardore et sicci-€tate regionis, sed etiam cum tenacissimo sabulo, €quod praealtum et vestigio cedens aegre moliun-€tur pedes. @8 Haec Aegyptii vero maiora iacta-€bant; sed ingens cupido animum stimulabat €adeundi Iovem, quem generis sui auctorem haud €contentus mortali fastigio aut credebat esse aut €credi volebat. @8 Ergo cum iis, quos ducere secum €statuerat, secundo amne descendit ad Mareotin €paludem. Eo legati Cyrenensium dona attulere, €pacem et ut adiret urbes suas petentes. Ille donis €acceptis amicitiaque coniuncta destinata exe-€qui pergit. @8 Ac primo quidem et sequente die €tolerabilis labor visus nondum tam vastis nu-€disque solitudinibus aditis, iam tamen sterili et €emoriente terra. @8 Sed ut aperuere se campi alto €obruti sabulo, haud secus quam profundum €aequor ingressi terram oculis requirebant: @8 nul-€la arbor, nullum culti soli occurrebat vestigium. €Aqua etiam defecerat, quam utribus cameli €vexerant, et in arido solo ac fervido sabulo nul-€la erat. @8 Ad hoc sol omnia incenderat, siccaque €et adusta erant ora, cum repente_sive illud €deorum munus sive casus fuit_obductae caelo €nubes condidere solem, ingens aestu fatigatis, €etiam si aqua deficeret, auxilium. @8 Enimvero €ut largum quoque imbrem excusserunt procel-€lae, pro se quisque excipere eum, quidam ob €sitim impotentes sui ore quoque hianti captare €coeperunt. @8 Quadriduum per vastas solitudi-€nes absumptum est. Iamque haud procul oraculi @1 €sede aberant, cum complures corvi agmini oc-€currunt: modico volatu prima signa anteceden-€tes [et] modo humi residebant, cum lentius €agmen incederet, modo se pennis levabant du-€centium iterque monstrantium ritu. @8 Tandem €ad sedem consecratam deo ventum est. Incre-€dibile dictu, inter vastas solitudines sita undi-€que ambientibus ramis, vix in densam umbram €cadente sole, contecta est, multique fontes dul-€cibus aquis passim manantibus alunt silvas. Caeli quoque mira temperies, verno tepori €maxime similis, omnes anni partes pari salu-€britate percurrit. @8 Accolae sedis sunt ab oriente €proximi Aethiopum. In meridiem versam Ara-€bes spectant_Trogodytis cognomen est_; ho-€rum regio usque ad Rubrum mare excurrit. @8 At €qua vergit ad occidentem, alii Aethiopes colunt, €quos Simuos vocant. A septentrione Nasamones €sunt, gens Syrtica, navigiorum spoliis quaestu-€osa: quippe obsident litora et aestu destituta €navigia notis sibi vadis occupant. @8 Incolae ne-€moris, quos Hammonios vocant, dispersis tugu-€riis habitant: medium nemus pro arce habent, €triplici muro circumdatum. @8 Prima munitio þï€°¸¶°ÿï°°±ÿï‚ÁìåøÿïƒÃõòôÿ´§˜•‚tyrannorum veterem regiam clausit, in proxima €coniuges eorum cum liberis et paelicibus habi-€tabant_hic quoque dei oraculum est_, ultima €munimenta satellitum armigerorumque sedes €erant. @8 Est et aliud Hammonis nemus: in medio €habet fontem_Solis aquam vocant. Sub lucis €ortum tepida manat, medio die, cuius vehemen-€tissimus est calor, frigida eadem fluit, inclinato €in vesperam calescit, media nocte fervida ex-€aestuat, quoque nox propius vergit ad lucem, €multum ex nocturno calore decrescit, donec sub €ipsum diei ortum adsueto tepore languescat. @1 Id, [2quod]2 pro deo colitur, non eandem effigiem €habet, quam vulgo diis artifices accommodave-€runt: umbilico maxime similis est habitus, zma-€ragdo et gemmis coagmentatus. @8 Hunc, cum €responsum petitur, navigio aurato gestant sacer-€dotes multis argenteis pateris ab utroque navigii €latere pendentibus; sequuntur matronae virgi-€nesque patrio more inconditum quoddam car-€men canentes, quo propitiari Iovem credunt, ut €certum edat oraculum. @8 Ac tum quidem regem €propius adeuntem maximus natu e sacerdotibus €filium appellat, hoc nomen illi parentem Iovem €reddere adfirmans. Ille se vero et accipere ait €et adgnoscere, humanae sortis oblitus. @8 Con-€suluit deinde, an totius orbis imperium fatis €sibi destinaretur. Vates aeque in adulationem €compositus terrarum omnium rectorem fore os-€tendit. @8 Post haec institit quaerere, an omnes €parentis sui interfectores poenas dedissent. Sa-€cerdos parentem eius negat ullius scelere posse €violari, Philippi autem omnes luisse supplicia; €adiecit invictum fore, donec excederet ad deos. Sacrificio deinde facto dona et sacerdotibus €et deo data sunt, permissumque amicis, ut ipsi €quoque consulerent Iovem. Nihil amplius quae-€sierunt quam an auctor esset sibi divinis hono-€ribus colendi suum regem. Hoc quoque accep-€tum fore Iovi vates respondet. @8 Vera et salubri €aestimatione [2pensanti]2 fidem oraculi vana pro-€fecto responsa [si] videri potuissent; sed for-€tuna, quos uni sibi credere coegit, magna ex €parte avidos gloriae magis quam capaces facit. Iovis igitur filium se non solum appellari pas- @1 €sus est, sed etiam iussit rerumque gestarum €famam, dum augere vult tali appellatione, cor-€rupit. @8 Et Macedones, adsueti quidem regio im-€perio, sed in maiore libertatis umbra quam cete-€rae gentes, immortalitatem adfectantem contu-€macius, quam aut ipsis expediebat aut regi, €aversati sunt. @8 Sed haec suo quaeque tempori €reserventur; nunc cetera exequi pergam. @@Alexander ab Hammone rediens ad €Mareotin paludem haud procul insula Pharo €sitam venit. Contemplatus loci naturam pri-€mum in ipsa insula statuerat urbem novam con-€dere; @8 inde ut apparuit magnae sedis insulam €haud capacem esse, elegit urbi locum, ubi nunc €est Alexandrea, appellationem trahens ex no-€mine auctoris. Complexus quicquid soli est inter €paludem ac mare octoginta stadiorum muris €ambitum destinat et, qui exaedificandae urbi €praeessent, relictis Memphin petit. @8 Cupido €haud iniusta quidem, ceterum intempestiva in-€cesserat non interiora modo Aegypti sed etiam €Aethiopiam invisere: Memnonis Tithonique ce-€lebrata regia cognoscendae vetustatis avidum €trahebat paene extra terminos solis. @8 Sed im-€minens bellum, cuius multo maior supererat €moles, otiosae peregrinationi tempora exeme-€rat. Itaque Aegypto praefecit Aeschylum Rho-€dium et Peucesten Macedonem quattuor mili-€bus militum in praesidium regionis eius datis; €claustra Nili fluminis Polemonem tueri iubet: €XXX ad hoc triremes datae. @8 Africae deinde, €quae Aegypto iuncta est, praepositus Apollo- @1 €nius, vectigalibus eiusdem Africae Aegyptique €Cleomenes. Ex finitimis urbibus commigrare €Alexandream iussis novam urbem magna mul-€titudine implevit. @8 Fama est, cum rex orbem €futuris muris polenta, ut Macedonum mos est, €destinasset, avium greges advolasse et polenta €esse pastas, cumque id omen pro tristi a pleris-€que esset acceptum, respondisse vates magnam €illam urbem advenarum frequentiam culturam, €multisque eam terris alimenta praebituram. @@Regem, cum secundo amne deflueret, adse-€qui cupiens Hector, Parmenionis filius, eximio €aetatis flore, in paucis Alexandro carus, par-€vum navigium conscendit pluribus, quam ca-€pere posset, impositis. @8 Itaque mersa navis om-€nes destituit. Hector diu flumini obluctatus, €cum madens vestis et adstricti crepidis pedes €natare prohiberent, in ripam tamen semianimis €evasit et, ut primum fatigatus spiritum laxa-€vit, quem metus et periculum intenderat, nullo €adiuvante_quippe in diversum evaserant alii_ €exanimatus est. @8 Amissi eius desiderio vehemen-€ter adflictus est repertumque corpus magnifico €extulit funere. €@@Oneravit hunc dolorem nuntius mortis An-€dromachi, quem praefecerat Syriae: vivum €Samaritae cremaverant. @8 Ad cuius interitum €vindicandum, quanta maxima celeritate potuit, €contendit, advenientique sunt traditi tanti sce-€leris auctores. @8 Andromacho deinde Menona €substituit adfectisque supplicio, qui praetorem €interemerant, tyrannos, inter quos Methym-€naeorum Aristonicum et Eurysilaum, populari- @1 €bus suis tradidit; quos illi ob iniurias tortos €necaverunt. @@Atheniensium deinde, Rhodiorum et Chio-€rum legatos audit. Athenienses victoriam gra-€tulabantur et, ut captivi Graecorum suis resti-€tuerentur, orabant; Rhodii et Chii de praesidio €querebantur. @8 Omnes aequa desiderare visi im-€petraverunt. Mytilenaeis quoque ob egregiam €in partes fidem et pecuniam, quam in bellum €impenderant, reddidit et magnam regionem fi-€nium adiecit. @8 Cypriorum quoque regibus, qui €et a Dareo defecerant ad ipsum et oppugnanti €Tyrum miserant classem, pro merito honos ha-€bitus est. @@Amphoterus deinde, classis praefectus, ad €liberandam Cretam missus_namque et Persa-€rum et Spartanorum armis pleraque eius insulae €obsidebantur_ante omnia mare a piraticis clas-€sibus vindicare iussus: quippe obnoxium prae-€donibus erat in bellum utroque rege converso. His compositis Herculi Tyrio ex auro crate-€ram cum XXX pateris dicavit imminensque €Dareo ad Euphraten iter pronuntiari iussit. @@At Dareus, cum Aegypto devertisse €in Africam hostem comperisset, dubitaverat, €utrumne circa Mesopotamiam subsisteret an in-€teriora regni sui peteret, haud dubie potentior €auctor praesens futurus ultimis gentibus im-€pigre bellum capessendi, quas aegre per prae-€fectos suos moliebatur. @8 Sed ut idoneis auctori-€bus fama vulgavit Alexandrum cum omnibus €copiis, quamcumque ipse adisset regionem, peti-€turum, haud ignarus, quam cum strenuo res €esset, omnia longinquarum gentium auxilia Ba- @1 €byloniam contrahi iussit. Bactriani Scythaeque €et Indi convenerant; iam et ceterarum gentium €copiae partibus simul adfuerunt. @8 Ceterum cum €dimidio ferme maior esset exercitus, quam in €Cilicia fuerat, multis arma deerant, quae sum-€ma cura comparabantur. Equitibus equisque €tegumenta erant ex ferreis lamminis serie inter €se conexis; quis antea praeter iacula nihil dede-€rat, scuta gladiique adiciebantur, @8 equorumque €domandi greges peditibus distributi sunt, ut €maior pristino esset equitatus. Ingensque, ut €crediderat, hostium terror, ducentae falcatae €quadrigae, unicum illarum gentium auxilium, €secutae sunt. @8 Ex summo temone hastae prae-€fixae ferro eminebant, utrimque a iugo ternos €direxerant gladios, inter radios rotarum plura €spicula eminebant in adversum; aliae deinde €falces summissae rotarum orbibus haerebant et €aliae in terram demissae, quicquid obvium con-€citatis equis fuisset, amputaturae. @@Hoc modo instructo exercitu ac perarmato €Babylone copias movit. A parte dextra erat €Tigris, nobilis fluvius, laevam tegebat Euphra-€tes, agmen Mesopotamiae campos impleverat. Tigri deinde superato cum audisset haud pro-€cul abesse hostem, Satropaten, equitum prae-€fectum, cum mille delectis praemisit. Mazaeo €praetori sex milia data, quibus hostem transitu €amnis arceret; @8 eidem mandatum, ut regionem, €quam Alexander esset aditurus, popularetur €atque ureret: quippe credebat inopia debellari €posse nihil habentem, nisi quod rapiendo occu-€passet; ipsi autem commeatus alii terra, alii þï€°¸¶°ÿï°°±ÿï‚ÁìåøÿïƒÃõòôÿ´¨‰˜ˆ†Tigri amne subvehebantur. @8 Iam pervenerat @1 €Arbela, vicum [2ignobilem]2 nobilem sua clade fac-€turus. Hic commeatuum sarcinarumque maiore €parte deposita Lycum amnem ponte iunxit et €per dies quinque, sicut ante Euphraten, traiecit €exercitum. @8 Inde octoginta fere stadia progres-€sus ad alterum amnem_Boumelo nomen est_ €castra posuit. Opportuna explicandis copiis re-€gio erat, equitabilis et vasta planities: ne stirpes €quidem et brevia virgulta operiunt solum, liber-€que prospectus oculorum etiam ad ea, quae pro-€cul recessere, permittitur. Itaque, si qua campi €eminebant, iussit aequari totumque fastigium €extendi. @@Alexandro, qui numerum copiarum eius, €quantum procul coniectari poterat, aestima-€bant, vix fecerunt fidem tot milibus caesis €maiores copias esse reparatas. @8 Ceterum omnis €periculi et maxime multitudinis contemptor €undecimis castris ad Euphraten pervenit. Quo €pontibus iuncto equites primos ire, phalangem €sequi iubet, Mazaeo, qui ad inhibendum trans-€itum eius cum sex milibus equitum occurrerat, €non auso periculum sui facere. @8 Paucis deinde €non ad quietem, sed ad praeparandos animos €diebus datis militi strenue hostem insequi coepit €metuens, ne interiora regni sui peteret sequen-€dusque esset per loca omni solitudine atque ino-€pia vasta. @8 Igitur quarto die praeter Armeniam €penetrat ad Tigrin. Tota regio ultra amnem re-€centi fumabat incendio: quippe Mazaeus quae-€cumque adierat haud secus quam hostis urebat. Ac primo caligine, quam fumus effuderat, €obscurante lucem insidiarum metu substitit; €deinde ut speculatores praemissi tuta omnia @1 €nuntiaverunt, paucos equitum ad temptandum €vadum fluminis praemisit. Cuius altitudo primo €summa equorum pectora, mox, ut in medium €alveum ventum est, cervices quoque aequa-€bat. @8 Nec sane alius ad Orientis plagam tam €violentus invehitur, multorum torrentium non €aquas solum sed etiam saxa secum trahens. Ita-€que a celeritate, qua defluit, Tigri nomen est €inditum, quia Persica lingua tigrin sagittam €appellant. @8 Igitur pedes velut divisus in cor-€nua circumdato equitatu, levatis super capita €armis, haud aegre ad ipsum alveum penetrat. Primus inter pedites rex egressus in ripam €vadum militibus manu, quando vox exaudiri €non poterat, ostendit. Sed gradum firmare vix €poterant, cum modo saxa lubrica vestigium fal-€lerent, modo rapidior unda subduceret. @8 Prae-€cipuus erat labor eorum, qui humeris onera €portabant: quippe cum semetipsos regere non €possent, in rapidos gurgites incommodo onere €auferebantur, et dum sua quisque spolia conse-€qui studet, maior inter ipsos quam cum amni €orta luctatio est, cumulique sarcinarum passim €fluitantes plerosque perculerant. @8 Rex monere, €ut satis haberent arma retinere, cetera se reddi-€turum. Sed neque consilium neque imperium €accipi poterat: obstrepebat hinc metus, prae-€ter hunc invicem luctantium mutuus clamor. Tandem, qua leniore tractu amnis aperit va-€dum, emersere, nec quicquam praeter paucas €sarcinas desideratum est. @8 Deleri potuit exer-€citus, si quis vincere ausus esset, sed perpetua €fortuna regis avertit inde hostem. Sic Grani-€cum tot milibus equitum peditumque in ulte-€riore stantibus ripa superavit, sic angustis in €Ciliciae callibus tantam multitudinem hostium. Audaciae quoque, qua maxime viguit, ratio @1 €minui potest, quia numquam in discrimen venit, €an temere fecisset. Mazaeus, qui, si transeunti-€bus flumen supervenisset, haud dubie oppres-€surus fuit incompositos, in ripa demum ad iam €perarmatos adequitare coepit. @8 Mille admo-€dum equites praemiserat. Quorum paucitate €Alexander explorata, deinde contempta prae-€fectum Paeonum equitum Aristona laxatis ha-€benis invehi iussit. @8 Insignis eo die pugna equi-€tum et praecipue Aristonis fuit: praefectum €equitatus Persarum Satropaten directa in gut-€tur hasta transfixit fugientemque per medios €hostes consecutus ex equo praecipitavit et ob-€luctanti gladio caput dempsit, quod relatum €magna cum laude ante regis pedes posuit. @@Biduo ibi stativa rex habuit; in proxi-€mum deinde pronuntiari [2iter]2 iussit. @8 Sed prima €fere vigilia luna deficiens primum nitorem side-€ris sui condidit, deinde sanguinis colore suffuso €lumen omne foedavit, sollicitisque sub ipsum €tanti discriminis casum ingens religio et ex ea €formido quaedam incussa est. @8 Dis invitis in €ultimas terras trahi se querebantur: iam nec €flumina posse adiri nec sidera pristinum servare €fulgorem, vastas terras, deserta omnia occur-€rere; in unius hominis iactationem tot milium €sanguinem impendi, fastidio esse patriam, ab-€dicari Philippum patrem, caelum vanis cogi-€tationibus petere. @8 Iam prope seditionem res €erat, cum ad omnia interritus duces principes-€que militum frequentes adesse praetorio iubet €Aegyptiosque vates, quos caeli ac siderum peri- @1 €tissimos esse credebat, quid sentirent expromere €iubet. @8 At illi, qui satis scirent temporum or-€bes implere destinatas vices lunamque deficere, €cum aut terram subiret aut sole premeretur, €rationem quidem ipsis perceptam non edocent €vulgus; @8 ceterum adfirmant solem Graecorum, €lunam esse Persarum, quotiensque illa deficiat, €ruinam stragemque illis gentibus portendi, vete-€raque exempla percensent Persidis regum, quos €adversis dis pugnasse lunae ostendisset defec-€tio. @8 Nulla res multitudinem efficacius regit €quam superstitio: alioqui impotens, saeva, mu-€tabilis, ubi vana religione capta est, melius va-€tibus quam ducibus suis paret. Igitur edita in €vulgus Aegyptiorum responsa rursus ad spem €et fiduciam erexere torpentes. @8 Rex impetu ani-€morum utendum ratus secunda vigilia castra €movit: dextra Tigrim habebat, a laeva montes, €quos Gordyaeos vocant. @8 Hoc ingressis iter spe-€culatores, qui praemissi erant, sub lucis ortum €Dareum adventare nuntiaverunt. Instructo igi-€tur milite et composito agmine antecedebat. Sed Persarum moratores erant mille ferme, €qui speciem magni agminis fecerant: quippe ubi €explorari vera non possunt, falsa per metum €augentur. @8 His cognitis rex cum paucis suorum €adsecutus agmen refugientium ad suos alios ce-€cidit, cepit alios; equitesque praemisit specula-€tum, simul ut ignem, quo barbari cremaverant €vicos, extinguerent. @8 Quippe fugientes raptim €tectis acervisque frumenti iniecerant flammas; €quae cum in summo haesissent, ad inferiora @1 €nondum penetraverant. @8 Extincto igitur igne €plurimum frumenti repertum est; copia alia-€rum quoque rerum abundare coeperunt. Ea res €ipsa militi ad persequendum hostem animum €incendit: quippe urente et populante eo terram €festinandum erat, ne incendio cuncta praecipe-€ret. @8 In rationem ergo necessitas versa est: €quippe Mazaeus, qui antea per otium vicos in-€cenderat, iam fugere contentus pleraque in-€violata hosti reliquit. @8 Alexander haud longius €CL stadiis Dareum a se abesse compererat. Ita-€que ad satietatem quoque copia commeatuum €instructus quadriduo in eodem loco substitit. @@Interceptae deinde Darei litterae sunt, qui-€bus Graeci milites sollicitabantur, ut regem aut €interficerent aut proderent, dubitavitque, an €eas pro contione recitaret, satis confisus Grae-€corum quoque erga se benevolentiae ac fidei. Sed Parmenio deterruit, [2non]2 esse talibus pro-€missis imbuendas aures militum adfirmans: €patere vel unius insidiis regem, nihil nefas €esse avaritiae. Secutus consilii auctorem castra €movit. @@Iter facienti spado e captivis, qui Darei €uxorem comitabantur, deficere eam nuntiat et €vix spiritum ducere. @8 Itineris continui labore €animique aegritudine fatigata inter socrus et €virginum filiarum manus conlapsa erat, deinde €et extincta. @8 Id ipsum nuntians alius super-€venit. Et rex, haud secus quam si parentis mors €nuntiata esset, crebros edidit gemitus lacrimis-€que obortis, quales Dareus profudisset, in taber-€naculum, in quo mater erat Darei defuncto ad-€sidens corpori, venit. @8 Hic vero renovatus est €maeror, ut prostratam humi vidit. Recenti malo @1 €priorum quoque admonita receperat in gremium €adultas virgines, magna quidem mutui doloris €solacia, sed quibus ipsa deberet esse solacio. @8 In þï€°¸¶°ÿï°°±ÿï‚ÁìåøÿïƒÃõòôÿ´¨Š˜–‚conspectu erat nepos parvulus, ob id ipsum mi-€serabilis, quod nondum sentiebat calamitatem €ex maxima parte ad ipsum redundantem. @8 Cre-€deres Alexandrum inter suas necessitudines flere €et solacia non adhibere sed quaerere. Cibo certe €abstinuit omnemque honorem funeri patrio Per-€sarum more servavit, dignus, hercule, qui nunc €quoque tantae et mansuetudinis et continentiae €ferat fructum. @8 Semel omnino eam viderat, €quo die capta est,_nec ut ipsam, sed ut Darei €matrem videret_eximiamque pulchritudinem €formae eius non libidinis habuerat invitamen-€tum sed gloriae. @@E spadonibus, qui circa reginam erant, Ty-€riotes inter trepidationem lugentium elapsus per €eam portam, quae, quia ab hoste aversa erat, €levius custodiebatur, ad Darei castra pervenit €exceptusque a vigilibus in tabernaculum regis €perducitur gemens et veste lacerata. @8 Quem €ut conspexit Dareus, multiplici doloris expecta-€tione commotus et, quid potissimum timeret, €incertus "Vultus" inquit "tuus nescio quod €ingens malum praefert, sed cave miseri hominis €auribus parcas: didici esse infelix, et saepe cala-€mitatis solacium est nosse sortem suam. @8 Num €_quod maxime suspicor, eloqui timeo_ludi-€bria meorum nuntiaturus es mihi et, ut credo, €ipsis quoque omni tristiora supplicio?" @8 Ad @1 €haec Tyriotes "Istud quidem procul abest" in-€quit; "quantuscumque enim reginis honos ab €iis, qui parent, haberi potest, tuis a victore ser-€vatus est. Sed uxor tua paulo ante excessit e €vita." @8 Tunc vero non gemitus modo sed etiam €eiulatus totis castris exaudiebantur. Nec dubi-€tavit Dareus, quin interfecta esset, quia nequis-€set contumeliam perpeti, exclamatque amens €dolore: "Quod ego tantum nefas commisi, €Alexander? quem tuorum propinquorum ne-€cavi, ut hanc vicem saevitiae meae [2redderes]2? €Odisti me, non quidem provocatus; sed finge €iustum intulisse te bellum: cum feminis ergo €agere debueras?" @8 Tyriotes adfirmare per deos €patrios nihil in eam gravius esse consultum: €ingemuisse etiam Alexandrum morti et non par-€cius flevisse quam ipse lacrimaret. @8 Ob haec €ipsa amantis animus in sollicitudinem suspicio-€nemque revolutus est, desiderium captivae pro-€fecto a consuetudine stupri ortum esse coniec-€tans. @8 Summotis igitur arbitris, uno dumtaxat €Tyriote retento, iam non flens, sed suspirans €"Videsne," inquit, "Tyriote, locum mendacio €non esse? tormenta iam hic erunt, sed ne expec-€taveris per deos, si quid tibi tui regis reveren-€tiae est: num, quod et scire expeto et quaerere €pudet, ausus est et dominus et iuvenis?" @8 Ille €quaestioni corpus offerre, deos testes invocare, €caste sancteque habitam esse reginam. @8 Tan-€dem ut fides facta est vera esse, quae adfirmaret €spado, capite velato diu flevit manantibusque €adhuc lacrimis, veste ab ore reiecta, ad caelum @1 €manus tendens "Di patrii," inquit "primum €mihi stabilite regnum; deinde, si de me iam €transactum est, precor, ne quis potius Asiae rex €sit quam iste tam iustus hostis, tam misericors €victor." @@Itaque quamquam frustra pace bis pe-€tita omnia in bellum consilia converterat, victus €tamen continentia hostis ad novas pacis condi-€ciones ferendas X legatos, cognatorum prin-€cipes, misit; quos Alexander consilio advocato €introduci iussit. @8 E quibus maximus natu "Da-€reum," inquit "ut pacem a te iam hoc tertio €peteret, nulla vis subegit, sed iustitia [2tua]2 et con-€tinentia expressit. @8 Matrem, coniugem, liberos €eius, nisi quod sine illo sunt, captos esse non €sensimus: pudicitiae earum, quae supersunt, cu-€ram haud secus quam parens agens reginas ap-€pellas, speciem pristinae fortunae retinere pate-€ris. @8 Vultum tuum video, qualis Darei fuit, cum €dimitteremur ab eo; et ille tamen uxorem, tu €hostem luges. Iam in acie stares, nisi cura te €sepulturae eius moraretur. Ecquid mirum est, €si tam ab amico animo pacem petit? Quid opus €est armis, inter quos odia sublata sunt? @8 Antea €imperio tuo finem destinabat Halym amnem, €qui Lydiam terminat; nunc, quicquid inter Hel-€lespontum et Euphraten est, in dotem filiae €offert, quam tibi tradit. @8 Ochum filium, quem €habes, pacis et fidei obsidem retine, matrem et @1 €duas virgines filias redde: pro tribus corporibus €XXX milia talentum auri precatur accipias. Nisi moderationem animi tui notam haberem, €non dicerem hoc esse tempus, quo pacem non €dare solum sed etiam occupare deberes. @8 Re-€spice, quantum post te reliqueris; intuere, quan-€tum petas. Periculosum est praegrave impe-€rium: difficile est enim continere, quod capere €non possis. Videsne, ut navigia, quae modum €excedunt, regi nequeant? Nescio an Dareus ideo €tam multa amiserit, quia nimiae opes magnae €iacturae locum faciunt. @8 Facilius quaedam vin-€cere quam tueri: quam, hercule, expeditius ma-€nus nostrae rapiunt quam continent! Ipsa mors €uxoris Darei admonere te potest minus iam €misericordiae tuae licere quam licuit." @8 Alex-€ander legatis excedere tabernaculo iussis, quid €placeret, ad consilium refert. Diu nemo, quid €sentiret, ausus est dicere incerta regis voluntate. Tandem Parmenio antea suasisse ait, ut cap-€tivos apud Damascum redimentibus redderet: €ingentem pecuniam potuisse redigi ex iis, qui €multorum vincti virorum fortium occuparent €manus. @8 Et nunc magnopere censere, ut unam €anum et duas puellas, itinerum agminumque €impedimenta, XXX milibus talentum auri per-€mutet. @8 Opimum regnum occupare posse con-€dicione, non bello, nec quemquam alium inter €Histrum et Euphraten possedisse terras ingen-€ti spatio intervalloque discretas. Macedoniam €quoque potius respiceret, quam Bactra et Indos €intueretur. @8 Ingrata oratio regi fuit; itaque ut @1 €finem dicendi fecit, "Et ego" inquit "pecu-€niam quam gloriam mallem, si Parmenion es-€sem: nunc Alexander de paupertate securus sum €et me non mercatorem memini esse sed regem. Nihil quidem habeo venale, sed fortunam €meam utique non vendo. Captivos si placet €reddi, honestius dono dabimus, quam pretio €remittemus." @8 Introductis deinde legatis ad €hunc modum respondit: "Nuntiate Dareo me, €quae fecerim clementer et liberaliter, non ami-€citiae eius tribuisse, sed naturae meae. @8 Bellum €cum captivis et feminis gerere non soleo: arma-€tus sit oportet, quem oderim. @8 Quodsi saltem €pacem bona fide peteret, deliberarem forsitan, €an darem; verumenimvero, cum modo milites €meos litteris ad proditionem modo amicos ad €perniciem meam pecunia sollicitet, ad interne-€cionem mihi persequendus est, non ut iustus €hostis, sed ut percussor veneficus. Condiciones €vero pacis, quas adfertis, si accepero, victorem €eum faciunt. @8 Quae post Euphraten sunt, libe-€raliter donat. Ubi igitur me adeatis, [nempe] €obliti estis: nempe ultra Euphraten sum. Libe-€ralissimum ergo dotis, quam promittit, termi-€num castra mea transeunt. Hinc me depellite, €ut sciam vestrum esse, quo ceditis. @8 Eadem €liberalitate dat mihi filiam suam: nempe quam €scio alicui servorum eius nupturam. Multum €vero mihi praestat, si me Mazaeo generum prae-€ponit! @8 Ite, nuntiate regi vestro, et quae amisit €et quae adhuc habet, praemia esse belli: hoc €regente utriusque terminos regni, id quemque @1 €habiturum, quod proximae lucis adsignatura €fortuna est." @8 Legati respondent, cum bellum €in animo sit, facere eum simpliciter, quod spe €pacis non frustraretur. Ipsos petere, ut quam €primum dimittantur ad regem: eum quoque €bellum parare debere. Dimissi nuntiant adesse €certamen. @@Ille quidem confestim Mazaeum cum €tribus equitum milibus ad itinera, quae hostis €petiturus erat, occupanda praemisit. @8 Alexander €corpori uxoris eius iustis persolutis omnique €graviore comitatu intra eadem munimenta cum €modico praesidio relicto ad hostem contendit. [2In]2 duo cornua diviserat peditem utrique lateri €equite circumdato; impedimenta sequebantur €agmen. @8 Praemissum deinde cum citis equi-€tibus Menidan iubet explorare, ubi Dareus es-€set. At ille, cum Mazaeus haud procul conse-€disset, non ausus ultra procedere, nihil aliud €quam fremitum hominum hinnitumque equo-€rum exaudisse nuntiat. @8 Mazaeus quoque con-€spectis procul exploratoribus in castra se rece-þï€°¸¶°ÿï°°±ÿï‚ÁìåøÿïƒÃõòôÿ´¨Œ•ƒpit, adventus hostium nuntius. Igitur Dareus, €qui in patentibus campis decernere optabat, ar-€mari militem iubet aciemque disponit. @8 In laevo €cornu Bactriani ibant equites, mille admodum, €Dahae totidem, et Arachosii Susianique quat-€tuor milia explebant. Hos centum falcati cur-€rus sequebantur. Proximus quadrigis erat Bes-€sus cum VIII milibus equitibus item Bactrianis. Massagetae duobus milibus agmen eius claude-€bant. Pedites his plurium gentium non immix-€tos, sed suae cuiusque nationis iunxerat copias. @1 €Persas deinde cum Mardis Sogdianisque Ario-€barzanes et Orontobates ducebant. @8 Illi parti-€bus copiarum, summae Orsines praeerat, a sep-€tem Persis oriundus, ad Cyrum quoque nobilis-€simum regem originem sui referens. @8 Hos aliae €gentes ne sociis quidem satis notae sequebantur. €Post quas L quadrigas Phradates magno Cas-€piorum agmine antecedebat. Indi ceterique Ru-€bri maris accolae, nomina verius quam auxilia, €post currus erant. @8 Claudebatur hoc agmen €aliis falcatis curribus, quis peregrinum militem €adiunxerat. Hunc Armenii, quos minores ap-€pellant, Armenios Babylonii, utrosque Belitae €et, qui montes Cossaeorum incolebant, seque-€bantur. @8 Post hos ibant Gortuae, gentis quidem €Euboicae, Medos quondam secuti, sed iam de-€generes et patrii moris ignari. Adplicuerat €his Phrygas et Cataonas. Parthyaeorum deinde €gens incolentium terras, quas nunc Parthi Scy-€thia profecti tenent, claudebant agmen. Haec €sinistri cornus facies fuit. @8 Dextrum tenebant €natio maioris Armeniae Cadusiique et Cappa-€doces et Syri ac Medi. His quoque falcati cur-€rus L erant. @8 Summa totius exercitus, equites €XLV milia, pedestris acies DC milia expleve-€rat. Hoc modo instructi X stadia procedunt €iussique subsistere armati hostem expectabant. @@Alexandri exercitum pavor, cuius causa non €suberat, invasit: quippe lymphati trepidare €coeperunt omnium pectora occulto metu per-€currente. Caeli fulgor tempore aestivo ardenti €similis internitens ignis praebuit speciem, flam-€masque ex Darei castris splendere, velut inlati @1 €temere praesidiis, credebant. @8 Quodsi perculsis €Mazaeus, qui praesidebat itineri, supervenisset, €ingens clades accipi potuit; nunc, dum ille seg-€nis in eo, quem occupaverat, tumulo sedet, con-€tentus non lacessi, @8 Alexander cognito pavore €exercitus signum, ut consisterent, dari, ante ip-€sos arma deponere ac levare corpora iubet, ad-€monens nullam subiti causam esse terroris, hos-€tem procul stare. @8 Tandem compotes sui pari-€ter arma et animos recepere. Nec quicquam ex €praesentibus tutius visum est quam eodem loco €castra munire. @8 Postero die Mazaeus_cum €delectis equitum in edito colle, ex quo Macedo-€num prospiciebantur castra, consederat_sive €metu sive quia speculari modo iussus erat, ad €Dareum rediit. @8 Macedones eum ipsum collem, €quem deseruerat, occupaverunt: nam et tutior €planitie erat et inde acies hostium, quae in €campo explicabatur, conspici poterat. @8 Sed ca-€ligo, quam circa humidi effuderant montes, €universam equidem rei faciem non abstulit, ce-€terum agminum discrimina atque ordinem pro-€hibuit perspici. Multitudo inundaverat campos, €fremitusque tot milium etiam procul stantium €aures impleverat. @8 Fluctuari animo rex et modo €suum modo Parmenionis consilium sera aesti-€matione perpendere: quippe eo ventum erat, €unde recipi exercitus nisi victor sine clade non €posset. @8 Itaque dissimulato [2pericu]2lo mercenna-€rium equitem ex Paeonia praecedere iubet. Ipse phalangem, sicut antea dictum est, in €duo cornua extenderat: utrumque cornu equi- @1 €tes tegebant. Iamque nitidior lux discussa cali-€gine aciem hostium ostenderat, et Macedones €sive alacritate sive taedio expectationis ingen-€tem pugnantium more edidere clamorem. Red-€ditus et a Persis nemora vallesque circumiectas €terribili sono impleverat. @8 Nec iam contineri €Macedones poterant, quin cursu quoque ad €hostem contenderent. Melius adhuc ratus in €eodem tumulo castra munire, vallum iaci iussit €strenueque opere perfecto in tabernaculum, ex €quo tota acies hostium conspiciebatur, secessit. @@Tum vero universa futuri discriminis €facies in oculis erat: armis insignibus equi viri-€que splendebant, et omnia intentiore cura prae-€parari apud hostem sollicitudo praetorum ag-€mina sua interequitantium ostendebat, @8 ac ple-€raque inania, sicut fremitus hominum, equorum €hinnitus, armorum internitentium fulgor, solli-€citam expectatione mentem turbaverant. @8 Igi-€tur sive dubius animi sive ut suos experiretur, €consilium adhibet, quid optimum factu esset €exquirens. @8 Parmenio, peritissimus inter duces €artium belli, furto, non proelio opus esse cen-€sebat: intempesta nocte opprimi posse hostes; €discordis moribus, linguis, ad hoc somno et im-€proviso periculo territos, quando in nocturna €trepidatione coituros? @8 At interdiu primum ter-€ribiles occursuras facies Scytharum Bactriano-€rumque: hirta illis ora et intonsas comas esse, €praeterea eximiam vastorum magnitudinem €corporum. Vanis et inanibus militem magis @1 €quam iustis formidinis causis moveri. @8 Deinde €tantam multitudinem circumfundi paucioribus €posse, [2cum]2 non in Ciliciae angustiis et inviis €callibus, sed in aperta et lata planitie dimica-€rent. @8 Omnes ferme Parmenioni adsentiebantur: €Polypercon haud dubie in eo consilio positam €victoriam arbitrabatur. @8 Quem intuens rex €_namque Parmenionem nuper acrius, quam €vellet, increpitum rursus castigare non sustine-€bat_"Latrunculorum" inquit "et furum ista €sollertia est, quam praecipitis mihi: quippe il-€lorum votum unicum est fallere. @8 Meae vero €gloriae semper aut absentiam Darei aut angus-€tias locorum aut furtum noctis obstare non pa-€tiar. Palam luce adgredi certum est: malo [2me]2 €meae fortunae paeniteat, quam victoriae pu-€deat. @8 Ad haec illud quoque accedit: vigilias €agere barbaros et in armis stare, ut ne decipi €quidem possint, compertum habeo. Itaque ad €proelium vos parate." Sic incitatos ad corpora €curanda dimisit. @@Dareus id, quod Parmenio suaserat, hostem €facturum esse coniectans frenatos equos stare €magnamque exercitus partem in armis esse ac €vigilias intentiore cura servari iusserat; ergo ig-€nibus tota eius castra fulgebant. @8 Ipse cum du-€cibus propinquisque agmina in armis stantium €circumibat, Solem et Mithrem sacrumque et €aeternum invocans ignem, ut illis dignam vetere €gloria maiorumque monumentis fortitudinem €inspirarent. @8 Et profecto, si qua divinae opis €auguria humana mente concipi possent, deos @1 €stare secum. Illos nuper Macedonum animis su-€bitam incussisse formidinem, adhuc lymphatos €ferri agique arma iacientes; expetere praesides €Persarum imperii debitas e vaecordibus poenas. Nec ipsum ducem saniorem esse: quippe ritu €ferarum praedam modo, quam expeteret, in-€tuentem in perniciem, quae ante praedam posita €esset, incurrere. €@@Similis apud Macedones quoque sollicitudo €erat noctemque, velut in eam certamine edicto, €metu egerunt. @8 Alexander non alias magis ter-€ritus ad vota et preces Aristandrum vocari €iubet. Ille in candida veste verbenas manu €praeferens capite velato praeibat preces regi €Iovem Minervamque Victoriam propitianti. Tunc quidem sacrificio rite perpetrato reli-€quum noctis adquieturus in tabernaculum re-€diit. Sed nec somnum capere nec quietem pati €poterat: modo e iugo montis aciem in dextrum €Persarum cornu demittere agitabat, modo recta €fronte concurrere hosti, interdum haesitare, an €potius in laevum detorqueret agmen. @8 Tandem €gravatum animi anxietate corpus altior somnus €oppressit. €@@Iamque luce orta duces ad accipienda im-€peria convenerant insolito circa praetorium si-€lentio attoniti: @8 quippe alias accersere ipsos et €interdum morantes castigare adsueverat, tunc €ne ultimo quidem rerum discrimine excitatum €esse mirabantur et non somno quiescere, sed pa-€vore marcere credebant. @8 Non tamen quis-€quam ex custodibus corporis intrare tabernacu- @1 €lum audebat. Et iam tempus instabat, nec miles €iniussu ducis aut arma capere poterat aut in €ordines ire. @8 Diu Parmenio cunctatus, cibum ut €caperent, ipse pronuntiat. Iamque exire necesse þï€°¸¶°ÿï°°±ÿï‚ÁìåøÿïƒÃõòôÿ´¨˜”ƒerat: tunc demum intrat tabernaculum saepius-€que nomine compellatum, cum voce non posset, €tactu excitavit. @8 "Multa lux" inquit "est: €instructam aciem hostis admovit, tuus miles ad-€huc inermis expectat imperium. Ubi est vigor €ille animi tui? nempe excitare vigiles soles." Ad haec Alexander: "Credisne me prius som-€num capere potuisse, quam exonerarem ani-€mum sollicitudine, quae quietem morabatur?" €signumque pugnae tuba dari iussit. Et cum in €eadem admiratione Parmenio perseveraret, €quod solutum se curis somnum cepisse dixisset, "Minime" inquit "mirum est: ego enim, €cum Dareus terram ureret, vicos excinderet, ali-€menta corrumperet, potens mei non eram; nunc vero quid metuam, cum acie decernere €paret? Hercule, votum meum implevit. Sed €huius consilii postea quoque ratio reddetur: vos €ite ad copias, quibus quisque praeest, ego iam €adero et, quid fieri velim, exponam." @8 Raro €admodum, admonitu magis amicorum quam €metu discriminis, [2quod]2 adeundum erat, [2lorica]2 €uti solebat; tunc quoque munimento corporis €sumpto processit ad milites. Haud alias tam €alacrem viderant regem et vultu eius interrito €certam spem victoriae augurabantur. @@Atque ille proruto vallo exire copias iubet €aciemque disponit. In dextro cornu locati sunt @1 €equites, quos agema appellabant; praeerat his €Clitus, cui iunxit Philotae turmas, ceterosque €praefectos equitum lateri eius adplicuit. @8 Ulti-€ma Meleagri ala stabat, quam phalanx seque-€batur. Post phalangem Argyraspides erant; his €Nicanor, Parmenionis filius, praeerat. @8 In sub-€sidiis cum manu sua Coenos, post eum Orestae €Lyncestaeque sunt [2positi]2; post illos Polypercon, €dux peregrini militis. %Huius agminis princeps €Amyntas erat: Philippus Balacri eos regebat in €societatem nuper adscitos. Haec dextri cornus €facies erat. @8 In laevo Craterus Peloponnensium €equites habebat, Achaeorum et Locrensium et €Malieon turmis sibi adiunctis. Hos Thessali €equites claudebant Philippo duce. Peditum €acies equitatu tegebatur. Frons laevi cornus €haec erat. @8 Sed ne circumiri posset a multitu-€dine, ultimum agmen valida manu cinxerat. €Cornua quoque subsidiis firmavit non recta €fronte, sed a latere positis, ut, si hostis circum-€venire aciem temptasset, parata pugnae forent. Hic Agriani erant, quibus Attalus praeerat, €adiunctis sagittariis Cretensibus. Ultimos ordi-€nes avertit a fronte, ut totam aciem orbe muni-€ret. Illyrii hic erant adiuncto milite mercede €conducto, Thracas quoque simul obiecerat levi-€ter armatos. @8 Adeoque aciem versabilem posuit, €ut, qui ultimi stabant, ne circumirentur, verti €tamen et in frontem circumagi possent. Itaque €non prima quam latera, non latera munitiora €fuere quam terga. @8 His ita ordinatis praecipit, @1 €ut, si falcatos currus cum fremitu barbari emit-€terent, ipsi laxatis ordinibus impetum incurren-€tium silentio exciperent, haud dubius sine noxa €transcursuros, si nemo se opponeret; sin autem €sine fremitu immisissent, eos ipsi clamore ter-€rerent pavidosque equos telis utrimque suffo-€derent. @8 Qui cornibus praeerant, extendere ea €iussi ita, ut nec circumvenirentur, si artius sta-€rent, nec tamen ultimam aciem exinanirent. Impedimenta cum captivis, inter quos mater €liberique Darei custodiebantur, haud procul €acie in edito colle constituit modico praesidio €relicto. Laevum cornu, sicut alias, Parmenioni €tuendum datum, ipse in dextro stabat. @@Nondum ad iactum teli pervenerant, cum €Bion quidam transfuga, quanto maximo cursu €potuerat, ad regem pervenit nuntians murices €ferreos in terram defodisse Dareum, qua hos-€tem equites emissurum esse credebat, notatum-€que certo signo locum, ut fraus evitari a suis €posset. @8 Adservari transfuga iusso duces con-€vocat expositoque, quod nuntiatum erat, mo-€net, ut regionem monstratam declinent equi-€temque periculum edoceant. @@Ceterum hortantem exercitus exaudire non €poterat usum aurium intercipiente fremitu €duorum agminum; sed [2in]2 conspectu omnium €duces et proximum quemque interequitans ad-€loquebatur: @@Emensis tot terras in spem victoriae, €de qua dimicandum foret, hoc unum superesse €discrimen. Granicum hic amnem Ciliciaeque €montes et Syriam Aegyptumque praetereunti- @1 €bus raptas, ingentia spei gloriaeque incitamenta, €referebat. @8 Reprehensos ex fuga Persas pugna-€turos, quia fugere non possent. Tertium iam €diem metu exangues armis suis oneratos in eo-€dem vestigio haerere. Nullum desperationis il-€lorum maius indicium esse, quam quod urbes, €quod agros suos urerent, quicquid non corrupis-€sent, hostium esse confessi. @8 Nomina modo €vana gentium ignotarum ne extimescerent: ne-€que enim ad belli discrimen pertinere, qui ab iis €Scythae quive Cadusii appellarentur. Ob id ip-€sum, quod ignoti essent, ignobiles esse: @8 num-€quam ignorari viros fortes, at imbelles ex late-€bris suis erutos nihil praeter nomina adferre. €Macedonas virtute adsecutos, ne quis toto orbe €locus esset, qui tales viros ignoraret. @8 Intueren-€tur barbarorum inconditum agmen: alium nihil €praeter iaculum habere, alium funda saxa libra-€re, paucis iusta arma esse. Itaque illinc plures €stare, hinc plures dimicaturos. @8 Nec postulare €se, ut fortiter capesserent proelium, ni ipse ce-€teris fortitudinis fuisset exemplum: se ante pri-€ma signa dimicaturum. Spondere pro se tot €cicatrices, totidem corporis decora; scire ipsos €unum paene se praedae communis exortem in €illis colendis ornandisque usurpare victoriae €praemia. @8 Haec se fortibus viris dicere. Si qui €dissimiles eorum essent, illa fuisse dicturum: €pervenisse eo, unde fugere non possent. Tot ter- @1 €rarum spatia emensis, tot amnibus montibusque €post tergum obiectis iter in patriam et penates €manu esse faciendum. Sic duces, sic proximi €militum instincti sunt. @@Dareus in laevo cornu erat, magno suorum €agmine, delectis equitum peditumque stipa-€tus, contempseratque paucitatem hostis vanam €aciem esse extentis cornibus ratus. @8 Ceterum, €sicut curru eminebat, dextra laevaque ad cir-€cumstantia agmina oculos manusque circum-€ferens "Terrarum," inquit "quas Oceanus hinc €adluit, illinc claudit Hellespontus, paulo ante €domini, iam non de gloria, sed de salute et, quod €saluti praeponitis, libertate pugnandum est. Hic dies imperium, quo nulla amplius vidit €aetas, aut constituet aut finiet. Apud Granicum €minima virium parte cum hoste certavimus, in €Cilicia victos Syria poterat excipere, magna €munimenta regni Tigris atque Euphrates erant. Ventum est eo, unde pulsis ne fugae quidem €locus est. Omnia tam diutino bello exhausta €post tergum sunt: non incolas suos urbes, non €cultores habent terrae. Coniuges quoque et libe-€ri sequuntur hanc aciem, parata hostibus prae-€da, nisi pro carissimis pignoribus corpora op-€ponimus. @8 Quod mearum fuit partium, exer-€citum, quem paene immensa planities vix cape-€ret, comparavi; equos, arma distribui; comme-€atus ne tantae multitudini deessent, providi; €locum, in quo acies explicari posset, elegi. @8 Ce-€tera in vestra potestate sunt: audete modo vin-€cere famamque, infirmissimum adversus fortes @1 €viros telum, contemnite. Temeritas est, quam €adhuc pro virtute timuistis; quae ubi primum €impetum effudit, velut quaedam animalia emis-€so aculeo, torpet. @8 Hi vero campi deprehen-€dere paucitatem, quam Ciliciae montes abscon-€derant. Videtis ordines raros, cornua extenta, €mediam aciem vanam [2et]2 exhaustam; nam ul-€timi, quos locavit aversos, terga iam praebent. €Obteri, mehercule, equorum ungulis possunt, €etiam si nihil praeter falcatos currus emisero. Et bello vicerimus, si vincimus proelio; nam €ne illis quidem ad fugam locus est: hinc Euphra-€tes, illinc Tigris prohibet inclusos. @8 Et quae €antea pro illis erant, in contrarium versa sunt. €Nostrum mobile et expeditum agmen est, illud €praeda grave. Implicatos ergo spoliis nostris €trucidabimus, eademque res et causa erit victo-€riae et fructus. @8 Quodsi quem e vobis nomen €gentis movet, cogitet Macedonum illic arma €esse, non corpora. Multum enim sanguinem in-€vicem hausimus, et semper gravior in paucitate €iactura est. @8 Nam Alexander, quantuscumque þï€°¸¶°ÿï°°±ÿï‚ÁìåøÿïƒÃõòôÿ´¨Ž˜’‚ignavis et timidis videri potest, unum animal €est et, si quid mihi creditis, temerarium et vae-€cors, adhuc nostro pavore quam sua virtute feli-€cius. @8 Nihil autem potest esse diuturnum, cui €non subest ratio. Licet felicitas adspirare videa-€tur, tamen ad ultimum temeritati non suffi-€cit. Praeterea breves et mutabiles vices rerum €sunt, et fortuna numquam simpliciter indulget. @1 Forsitan ita dii fata ordinaverint, ut Per-€sarum imperium, quod secundo cursu per €CCXXX annos ad summum fastigium evexe-€rant, magno motu concuterent magis quam ad-€fligerent admonerentque nos fragilitatis huma-€nae, cuius nimia in prosperis rebus oblivio est. Modo Graecis ultro bellum inferebamus, nunc €in sedibus nostris propulsamus inlatum: iacta-€mur invicem varietate fortunae. Videlicet im-€perium, quia mutuo adfectamus, una gens non €capit. @8 Ceterum, etiamsi spes non subesset, ne-€cessitas tamen stimulare deberet. Ad extrema €perventum est. Matrem meam, duas filias, €Ochum in spem huius imperii genitum, prin-€cipes, illam subolem regiae stirpis, duces vestros €reorum instar vinctos habet: nisi quid in vobis €opis est, ego maiore mei parte captivus sum. €Eripite viscera mea ex vinculis, restituite mihi €pignora, pro quibus ipsi mori non recusatis, €parentem, liberos; nam coniugem in illo carcere €amisi. @8 Credite nunc omnes hos tendere ad vos €manus, implorare patrios deos, opem vestram, €misericordiam, fidem exposcere, ut compedi-€bus, ut servitute, ut precario victu ipsos libere-€tis. An creditis aequo animo iis servire, quorum €reges esse fastidiunt? @8 Video admoveri hostium €aciem, sed quo propius discrimen accedo, hoc €minus iis, quae dixi, possum esse contentus. Per €ego vos deos patrios aeternumque ignem, qui €praefertur altaribus, fulgoremque solis intra fi-€nes regni mei orientis, per aeternam memoriam €Cyri, qui ademptum Medis Lydisque imperium €primus in Persidem intulit, vindicate ab ultimo @1 €dedecore nomen gentemque Persarum. @8 Ite ala-€cres et spiritus pleni, ut, quam gloriam accepis-€tis a maioribus vestris, posteris relinquatis. In €dextris vestris iam libertatem, opem, spem fu-€turi temporis geritis. Effugit mortem, quisquis €contempserit: timidissimum quemque consequi-€tur. @8 Ipse non patrio more solum, sed etiam, ut €conspici possim, curru vehor nec recuso, quo €minus imitemini me, sive fortitudinis exemplum €sive ignaviae fuero." @@Interim Alexander, ut et demonstra-€tum a transfuga insidiarum locum circumiret €et Dareo, qui cornu tuebatur, occurreret, agmen €obliquum incedere iubet. @8 Dareus quoque eodem €suum obvertit Besso admonito, ut Massagetas €equites in laevum Alexandri cornu [2a]2 latere inve-€hi iuberet. @8 Ipse ante se falcatos currus habebat, €quos signo dato universos in hostem effudit. €Ruebant laxatis habenis aurigae, quo plures €nondum satis proviso impetu obtererent. @8 Alios €ergo hastae multum ultra temonem eminentes, €alios ab utroque latere demissae falces lacera-€vere. Nec sensim Macedones cedebant, sed effu-€sa fuga turbaverant ordines. @8 Mazaeus quoque €perculsis metum incussit mille equitibus ad diri-€pienda hostis impedimenta circumvehi iussis, €ratus captivos quoque, qui simul adservaban-€tur, rupturos vincula, cum suos adpropinquan-€tes vidissent. @8 Non fefellerat Parmenionem, qui €in laevo erat: propere igitur Polydamanta mit-€tit [2ad regem]2, qui et periculum ostenderet et, €quid fieri iuberet, consuleret. @8 Ille audito Poly-€damante "Abi, nuntia" inquit "Parmenioni, €si acie vicerimus, non nostra solum nos recupe-€raturos, sed etiam, quae hostium sunt, occupa- @1 €turos. @8 Proinde non est, quod virium quicquam €subducat ex acie, sed, ut me, ut Philippo patre €dignum est, contempto sarcinarum damno for-€titer dimicet." @8 Interim barbari impedimenta €turbaverant, caesisque plerisque custodum cap-€tivi vinculis ruptis quicquid obvium erat, quo €armari possent, arripiunt et adgregati suorum €equitibus Macedonas ancipiti circumventos €malo invadunt. @8 Laeti, qui circa Sisigambim €erant, vicisse Dareum, ingenti caede prostratos €hostis, ad ultimum etiam impedimentis exutos €esse nuntiant: quippe eandem fortunam ubique €esse credebant et victores Persas ad praedam €discurrisse. @8 Sisigambis hortantibus captivis, ut €animum a maerore adlevaret, in eodem, quo €antea fuit, perseveravit. Non vox ulla excidit €ei, non oris color vultusve mutatus est: sedit €immobilis_credo, praecoqui gaudio verita in-€ritare fortunam_adeo ut, quid mallet, intuen-€tibus eam fuerit incertum. @8 Inter haec Meni-€das, praefectus equitum Alexandri, cum paucis €turmis opem impedimentis laturus advenerat €_[et] incertum, suone consilio an regis impe-€rio_sed non sustinuit Cadusiorum Scytharum-€que impetum: quippe vix temptato certamine €refugit ad regem, amissorum impedimentorum €testis magis quam vindex. @8 Iam consilium €Alexandri dolor vicerat, et, ne cura recuperandi €sua militem a proelio averteret, non immerito €verebatur. Itaque Areten, ducem hastatorum €_sarisophoros vocabant_adversus Scythas @1 €mittit. @8 Inter haec currus, qui circa signa prima €turbaverant aciem, in phalangem invecti erant: €Macedones confirmatis animis in medium ag-€men accipiunt. @8 Vallo similis acies erat: iun-€xerant hastas et ab utroque latere temere incur-€rentium ilia suffodiebant. Circumire deinde [et] €currus et propugnatores praecipitare coeperunt. Ingens ruina equorum aurigarumque aciem €compleverat: hi territos regere non poterant, €qui crebra iactatione cervicum non iugum modo €excusserant, sed etiam currus everterant, vul-€nerati interfectos trahebant, nec consistere ter-€riti nec progredi debiles poterant. @8 Paucae ta-€men evasere quadrigae in ultimam aciem iis, €quibus inciderunt, miserabili morte consumptis: €quippe amputata virorum membra humi iace-€bant, et, quia calidis adhuc vulneribus aberat €dolor, trunci quoque et debiles quidam arma €non omittebant, donec multo sanguine effuso €exanimati procumberent. @8 Interim Aretes Scy-€tharum, qui impedimenta diripiebant, duce oc-€ciso gravius territis instabat. Supervenere dein-€de a Dareo Bactriani pugnaeque vertere for-€tunam. Multi ergo Macedonum primo impetu €obtriti sunt, plures ad Alexandrum refugerunt. Tum Persae clamore sublato, qualem victores €solent edere, ferociter in hostem, quasi ubique €profligatum, incurrerunt. Alexander territos €castigare, adhortari, proelium, quod iam elan-€guerat, solus accendere, confirmatisque tandem €animis ire in hostem iubet. @8 Rarior acies erat @1 €in dextro cornu Persarum: namque inde Bac-€triani discesserant ad opprimenda impedimen-€ta. Itaque Alexander laxatos ordines invadit et €multa caede hostium invehitur. @8 At qui in laevo €cornu erant Persae, spe posse eum includi, ag-€men suum a tergo dimicantis opponunt; ingens-€que periculum in medio haerens adisset, ni equi-€tes Agriani calcaribus subditis circumfusos regi €barbaros adorti essent aversosque caedendo in €se obverti coegissent. €@@Turbata erat utraque acies. Alexander et €a fronte et a tergo hostem habebat. @8 Qui €averso ei instabant, [et] ab Agrianis equi-€tibus premebantur; Bactriani impedimentis €hostium direptis reversi ordines suos recu-€perara non poterant; plura simul abrupta €a ceteris agmina, ubicumque alium alii fors mis-€cuerat, dimicabant. @8 Duo reges iunctis prope €agminibus proelium accenderant. Plures Per-€sae cadebant, par ferme utrimque numerus vul-€nerabatur. Curru Dareus, Alexander equo ve-€hebatur. @8 Utrumque delecti tuebantur sui im-€memores: quippe amisso rege nec volebant salvi €esse nec poterant. Ante oculos sui quisque regis €mortem occumbere ducebat egregium. @8 Maxi-€mum tamen periculum adibant, quos maxime €tuebantur: quippe sibi quisque caesi regis expe-€tebat decus. @8 Ceterum, sive ludibrium oculo-€rum sive vera species fuit, qui circa Alexan-€drum erant vidisse se crediderunt paulum €super caput regis placide volantem aquilam, €non sono armorum, non gemitu morientium @1 €territam, diuque circa equum Alexandri pen-€denti magis quam volanti similis apparuit. Certe vates Aristander alba veste indutus et €dextra praeferens lauream militibus in pugnam þï€°¸¶°ÿï°°±ÿï‚ÁìåøÿïƒÃõòôÿ´¨˜›ƒintentis avem monstrabat, haud dubium victo-€riae auspicium. @8 Ingens ergo alacritas et fidu-€cia paulo ante territos accendit ad pugnam, €utique postquam auriga Darei, qui ante ipsum €sedens equos regebat, hasta transfixus est. Nec €aut Persae aut Macedones dubitavere, quin ipse €rex esset occisus. @8 Ergo lugubri ululatu et in-€condito clamore gemituque totam fere aciem €adhuc aequo Marte pugnantium turbavere cog-€nati Darei et armigeri. Laevumque cornu in €fugam effusum destituerat currum, quem a dex-€tra parte stipati in medium agmen receperunt. Dicitur acinace stricto Dareus dubitasse, an €fugae dedecus honesta morte vitaret. Sed emi-€nens curru nondum omnem suorum aciem proe-€lio excedentem destituere erubescebat, @8 dum-€que inter spem et desperationem haesitat, sensim €Persae cedebant et laxaverant ordines. Alexan-€der mutato equo_quippe plures fatigaverat_ €resistentium adversa ora fodiebat, fugientium €terga. @8 Iamque non pugna, sed caedes erat, €cum Dareus quoque currum suum in fugam ver-€tit. Haerebat in tergis fugientium victor, sed €prospectum oculorum nubes pulveris, quae ad €caelum efferebatur, abstulerat; ergo haud secus €quam in tenebris errabant ad sonum notae vo-€cis aut signum subinde coeuntes. @8 Exaudiebant €tamen strepitus habenarum, quibus equi currum @1 €vehentes identidem verberabantur: haec sola €fugientis vestigia excepta sunt. @@At in laevo Macedonum cornu_Par-€menio, sicut ante dictum, tuebatur_longe alia €fortuna utriusque partis res gerebatur. Mazaeus €cum omni suorum equitatu vehementer invec-€tus urgebat Macedonum alas. @8 Iamque abun-€dans multitudine aciem circumvehi coeperat, €cum Parmenio equites nuntiare iubet Alexan-€dro, in quo discrimine ipsi essent: ni mature €subveniretur, non posse sisti fugam. @8 Iam mul-€tum viae praeceperat rex imminens fugientium €tergis, cum a Parmenione tristis nuntius venit. €Refrenare equos iussi, qui vehebantur, agmen-€que constitit frendente Alexandro eripi sibi vic-€toriam e manibus et Dareum felicius fugere €quam se sequi. @8 Interim ad Mazaeum superati re-€gis fama pervenerat. Itaque, quamquam validior €erat, tamen fortuna partium territus perculsis €languidius instabat. Parmenio ignorabat qui-€dem causam sua sponte pugnae remissae, sed €occasione vincendi strenue est usus. @8 Thessalos €equites ad se vocari iubet: "Ecquid videtis" €inquit "istos, qui ferociter modo instabant, €pedem referre subito pavore perterritos? Nimi-€rum nobis quoque regis nostri fortuna vicit. €Omnia Persarum caede strata sunt. @8 Quid ces-€satis? an ne fugientibus quidem pares estis?" €Vera dicere videbatur, et spes languentis quo-€que erexerat. Subditis calcaribus proruere in €hostem. Et illi iam non sensim sed citato gradu €recedebant, nec quicquam fugae, nisi quod non- @1 €dum terga verterant, deerat. Parmenio tamen €ignarus, quaenam in dextro cornu fortuna regis €esset, repressit suos. @8 Mazaeus dato fugae spa-€tio non recto itinere, sed maiore et ob id tutiore €circuitu Tigrin superat et Babyloniam cum reli-€quiis devicti exercitus intrat. @@Dareus paucis fugae comitibus ad Lycum €amnem contenderat. Quo traiecto dubitavit, an €solveret pontem: quippe hostem iam adfore €nuntiabatur. Sed tot milia suorum, quae non-€dum ad amnem pervenerant, ponte rescisso €videbat hostis praedam fore. @8 Abeuntem, cum €intactum sineret pontem, dixisse constat malle €se sequentibus iter dare quam auferre fugien-€tibus. Ipse ingens spatium fuga emensus media €fere nocte Arbela pervenit. @@Quis tot ludibria fortunae_ducum, agmi-€num caedem multiplicem, devictorum fugam, €clades nunc singulorum nunc universorum_ €aut animo adsequi queat aut oratione complec-€ti? Propemodum saeculi res in unum illum diem €pro! fortuna cumulavit. @8 Alii qua brevissimum €patebat iter, alii devios saltus et ignotas sequen-€tibus calles petebant. Eques pedesque confusi, €sine duce armatis inermes, integris debiles im-€plicabantur. @8 Deinde misericordia in metum €versa, qui sequi non poterant, inter mutuos €gemitus deserebantur. Sitis praecipue fatigatos €et saucios perurebat, passimque omnibus rivis €prostraverant corpora praeterfluentem aquam €hianti ore captantes. @8 Quam cum avide tur-€bidam hausissent, tendebantur extemplo prae- @1 €cordia premente limo, resolutisque et torpen-€tibus membris, cum supervenisset hostis, novis €vulneribus excitabantur. @8 Quidam occupatis €proximis rivis deverterant longius, ut, quicquid €occulti humoris usquam manaret, exciperent, €nec ulla adeo avia et sicca lacuna erat, ut ves-€tigantium sitim falleret. @8 E proximis vero iti-€neri vicis ululatus senum feminarumque exau-€diebantur barbaro ritu Dareum adhuc regem €clamantium. @@Alexander, ut supra dictum est, inhibito €suorum impetu ad Lycum amnem pervenerat, €ubi ingens multitudo fugientium oneraverat €pontem, et plerique, cum hostis urgeret, in flu-€men se praecipitaverant gravesque armis et €proelio ac fuga defetigati gurgitibus haurieban-€tur. @8 Iamque non pons modo fugientes, sed ne €amnis quidem capiebat agmina sua improvide €subinde cumulantis: quippe ubi intravit animos €pavor, id solum metuunt, quod primum formi-€dare coeperunt. @8 Alexander instantibus suis, ne €impune abeuntem hostem intermitteret sequi, €hebetia esse tela et manus fatigatas tantoque €cursu corpora exhausta et praeceps in noctem €diei tempus causatus est; @8 re vera de laevo €cornu, quod adhuc in acie stare credebat, solli-€citus reverti ad ferendam opem suis statuit. €Iamque signa converterat, cum equites a Par-€menione missi illius quoque partis victoriam €nuntiant. @8 Sed nullum eo die maius periculum €adiit, quam dum copias reducit in castra. Pauci €eum et incompositi sequebantur ovantes victo-€ria_quippe omnes hostes aut in fugam effusos €aut in acie cecidisse credebant_ @8 cum repente @1 €ex adverso apparuit agmen equitum, qui primo €inhibuere cursum, deinde Macedonum pauci-€tate conspecta turmas in obvios concitaverunt. Ante signa rex ibat dissimulato magis periculo €quam spreto. Nec defuit ei perpetua in dubiis €rebus felicitas: @8 namque praefectum equitatus €avidum certaminis et ob id ipsum incautius in €se ruentem hasta transfixit; quo ex equo lapso €proximum ac dein plures eodem telo confodit. Invasere turbatos amici quoque. Nec Persae €inulti cadebant: quippe non universae acies €quam hae tumultuariae manus vehementius €iniere certamen. @8 Tandem barbari, cum obscu-€ra luce tutior fuga videretur esse quam pugna, €dispersis agminibus abiere. Rex extraordinario €periculo defunctus incolumis suos reduxit in €castra. @@Cecidere Persarum, quorum numerum vic-€tores finire potuerunt, milia XL; Macedonum €minus quam CCC desiderati sunt. @8 Ceterum €hanc victoriam rex maiore ex parte virtuti €quam fortunae suae debuit: animo, non, ut an-€tea, loco vicit. @8 Nam et aciem peritissime in-€struxit et promptissime ipse pugnavit et magno €consilio iacturam sarcinarum impedimentorum-€que contempsit, cum in ipsa acie summae rei €videret esse discrimen, dubioque adhuc pugnae €eventu pro victore se gessit; @8 perculsos deinde €hostium [2ut]2 fudit, fugientes, quod in illo ardore €animi vix credi potest, prudentius quam avi-€dius persecutus est. @8 Nam si parte exercitus €adhuc in acie stante instare cedentibus perse-€verasset, aut culpa sua victus esset aut aliena €virtute vicisset. Iam si multitudinem equitum @1 €occurrentium extimuisset, victori aut foede fu-€giendum aut miserabiliter cadendum fuit. @8 Ne €duces quidem copiarum sua laude fraudandi €sunt: quippe vulnera, quae quisque excepit, in-€dicia virtutis sunt: @8 Hephaestionis bracchium €hasta ictum est, Perdicca et Coenos et Menidas €sagittis prope occisi. @8 Et, si vere aestimare €Macedonas, qui tunc erant, volumus, fatebimur €et regem talibus ministris et illos tanto rege €fuisse dignissimos. °¯ôÿ@@@@{1LIBER V}1 ¡@@Quae interim ductu imperioque Alexan-€dri vel in Graecis vel Illyriis ac Thraecia gesta €sunt, si suis quaeque temporibus reddere vo-€luero, interrumpendae sunt res Asiae, @8 quas uti-€que ad fugam mortemque Darei universas in €conspectum dari et, sicut inter se cohaerent, þï€°¸¶°ÿï°°±ÿï‚ÁìåøÿïƒÃõòôÿµ’„ita opere ipso coniungi haud paulo aptius vi-€deri potest. Igitur, quae proelio apud Arbela €coniuncta sunt, ordiar dicere. @@Dareus media fere nocte Arbela pervenerat, €eodemque magnae partis amicorum eius ac mili-€tum fugam fortuna compulerat. @8 Quibus con-€vocatis exponit haud dubitare se, quin Alexan-€der celeberrimas urbes agrosque omni copia €rerum abundantes petiturus esset: praedam opi-€mam paratamque ipsum et milites eius spectare. Id suis rebus tali in statu saluti fore: quippe se €deserta cum expedita manu petiturum. Ultima €regni sui adhuc intacta esse: inde bello vires @1 €haud aegre reparaturum. @8 Occuparet sane ga-€zam avidissima gens et ex longa fame satiaret €se auro, mox futura praedae sibi: usu didicisse €pretiosam supellectilem paelicesque et spado-€num agmina nihil aliud fuisse quam onera et €impedimenta: eadem trahentem Alexandrum, €quibus rebus antea vicisset, inferiorem fore. Plena omnibus desperationis videbatur oratio, €quippe Babylona, urbem opulentissimam, dedi €cernentibus: iam Susa, iam cetera ornamenta €regni, causam[que] belli, victorem occupatu-€rum. @8 At ille docere pergit non speciosa dictu, €sed usu necessaria in rebus adversis sequenda €esse: ferro geri bella, non auro, viris, non ur-€bium tectis. Omnia sequi armatos: sic maiores €suos perculsos in principio rerum celeriter pris-€tinam reparasse fortunam. @8 Igitur sive confir-€matis eorum animis sive imperium magis quam €consilium sequentibus Mediae fines ingressus €est. @@Paulo post Alexandro Arbela traduntur re-€gia supellectile ditique gaza repleta_IIII milia €talentum fuere_praeterea pretiosa veste, to-€tius, ut supra dictum est, exercitus opibus in €illam sedem congestis. @8 Ingruentibus deinde €morbis, quos odor cadaverum totis iacentium €campis vulgaverat, maturius castra movit. Eun-€tibus a parte laeva * * * [2a dextra]2 Arabia, odorum €fertilitate nobilis regio. @8 Campestre iter est [2in €terra]2 inter Tigrin et Euphraten iacenti tam €uberi et pingui, ut a pastu repelli pecora dican- @1 €tur, ne satietas perimat. Causa fertilitatis est €humor, qui ex utroque amne manat, toto fere €solo propter venas aquarum resudante. @8 Ipsi €amnes ex Armeniae montibus profluunt ac mag-€no deinde aquarum divortio iter, quod coepe-€runt, percurrunt: II milia et quingenta stadia €emensi sunt, qui amplissimum intervallum cir-€ca Armeniae montes notaverunt. @8 Idem cum €Mediae et Gordyaeorum terram secare coepe-€runt, paulatim in artius coeunt et, quo longius €manant, hoc angustius inter se spatium terrae €relinquunt. @8 Vicini maxime sunt in campis, €quos incolae Mesopotamiam appellant: mediam €namque ab utroque latere cludunt. Tandem per €Babyloniorum fines in Rubrum mare inrum-€punt. @8 Alexander quartis castris ad Mennim €urbem pervenit. Caverna ibi est, ex qua fons €ingentem bituminis vim effundit, adeo ut satis €constet Babylonios muros ingentis operis huius €fontis bitumine interlitos esse. @@Ceterum Babylona procedenti Alexandro €Mazaeus, qui ex acie in eam urbem confugerat, €cum adultis liberis supplex occurrit urbem seque €dedens. Gratus adventus eius regi fuit: quippe €magni operis obsidio futura tam munitae ur-€bis. @8 Ad hoc vir inlustris et manu promptus €famaeque etiam proximo proelio celebris et ce-€teros ad deditionem suo incitaturus exemplo €videbatur. Igitur hunc quidem benigne cum li-€beris excipit; @8 ceterum quadrato agmine, quod €ipse ducebat, velut in aciem irent, ingredi €suos iubet. Magna pars Babyloniorum consti-€terat in muris avida cognoscendi novum regem, @1 €plures obviam egressi sunt. @8 Inter quos Bago-€phanes, arcis et regiae pecuniae custos, ne stu-€dio a Mazaeo vinceretur, totum iter floribus co-€ronisque constraverat argenteis altaribus utro-€que latere dispositis, quae non ture modo sed €omnibus odoribus cumulaverat. @8 Dona eum se-€quebantur greges pecorum equorumque; leo-€nes quoque et pardales caveis praeferebantur. Magi deinde suo more carmen canentes, post €hos Chaldaei Babyloniorumque non vates modo €sed etiam artifices cum fidibus sui generis ibant, €laudes hi regum canere soliti, Chaldaei siderum €motus et statas vices temporum ostendere. Equites deinde Babylonii suo equorumque cul-€tu ad luxuriam magis quam ad magnificentiam €exacto ultimi ibant. Rex armatis stipatus oppi-€danorum turbam post ultimos pedites ire iussit, €ipse cum curru urbem ac deinde regiam intra-€vit. Postero die supellectilem Darei et omnem €pecuniam recognovit. @@Ceterum ipsius urbis pulchritudo ac vetustas €non regis modo sed etiam omnium oculos in €semet haud immerito convertit. Samiramis eam €condiderat, non, ut plerique credidere, Belus, €cuius regia ostenditur. @8 Murus instructus later-€culo coctili bitumine interlitus spatium XXX €et duorum pedum [2in]2 latitudinem amplectitur: €quadrigae inter se occurrentes sine periculo €commeare dicuntur. @8 Altitudo muri L cubito-€rum eminet spatio; turres denis pedibus quam €murus altiores sunt. Totius operis ambitus €CCCLXV stadia complectitur: singulorum sta-€diorum structuram singulis diebus perfectam €esse memoriae proditum est. Aedificia non sunt €admota muris, sed fere spatium iugeri unius @1 €absunt. @8 Ac ne totam quidem urbem tectis oc-€cupaverunt_per LXXX stadia habitabatur_ €nec omnia continua sunt, credo, quia tutius €visum est pluribus locis spargi. Cetera serunt €coluntque, ut, si externa vis ingruat, obsessis €alimenta ex ipsius urbis solo subministrentur. Euphrates interfluit magnaeque molis crepi-€dinibus coercetur. Sed omnium operum magni-€tudinem circumveniunt cavernae ingentes, in €altitudinem pressae ad accipiendum impetum €fluminis, quod ubi adpositae crepidinis fasti-€gium excessit, urbis tecta corriperet, nisi essent €specus lacusque, qui exciperent. @8 Coctili later-€culo structi sunt, totum opus bitumine adstrin-€gitur. Pons lapideus flumini impositus iungit ur-€bem. Hic quoque inter mirabilia Orientis opera €numeratus est: quippe Euphrates altum limum €vehit, quo penitus ad fundamenta iacienda eges-€to vix sufficiens operi firmo reperiunt solum. Harenae autem subinde cumulatae et saxis, €quis pons sustinetur, adnexae morantur amnem, €qui retentus acrius, quam si libero cursu mea-€ret, inliditur. @8 Arcem quoque ambitu XX sta-€dia complexam habent. XXX pedes in terram €turrium fundamenta demissa sunt, ad LXXX €summum munimenti fastigium pervenit. @8 Su-€per arcem, vulgatum Graecorum fabulis mira-€culum, pensiles horti sunt, summam murorum €altitudinem aequantes multarumque arborum €umbra et proceritate amoeni. @8 Saxo pilae, quae €totum onus sustinent, instructae sunt; super €pilas lapide quadrato solum stratum est patiens €terrae, quam altam iniciunt, et humoris, quo @1 €rigant terras; adeoque validas arbores sustinet €moles, ut stipites earum VIII cubitorum spa-€tium crassitudine aequent, in L pedum altitu-€dinem emineant frugiferaeque sint, ut si terra €sua alerentur. @8 Et cum vetustas non opera so-€lum manu facta, sed etiam ipsam naturam pau-€latim exedendo perimat, haec moles, quae tot €arborum radicibus premitur tantique nemoris €pondere onerata est, inviolata durat: quippe €XX [2pedes]2 lati parietes sustinent XI pedum in-€tervallo distantes, ut procul visentibus silvae €montibus suis imminere videantur. @8 Syriae re-€gem Babylone regnantem hoc opus esse moli-€tum memoriae proditum est, amore coniugis €victum, quae desiderio nemorum silvarumque €in campestribus locis virum compulit amoeni-€tatem naturae genere huius operis imitari. @@Diutius in hac urbe quam usquam constitit €rex, nec alio loco disciplinae militari magis no-€cuit. Nihil urbis eius corruptius moribus, nihil €ad inritandas inliciendasque immodicas cupi-€ditates instructius. @8 Liberos coniugesque cum €hospitibus stupro coire, modo pretium flagitii €detur, parentes maritique patiuntur. Conviva-€les ludi tota Perside regibus purpuratisque cordi €sunt, Babylonii maxime in vinum et, quae ebrie-€tatem sequuntur, effusi sunt. @8 Feminarum con-€vivia ineuntium in principio modestus est habi-€tus, dein summa quaeque amicula exuunt pau-€latimque pudorem profanant, ad ultimum_ €honos auribus habitus sit_ima corporum vela-þï€°¸¶°ÿï°°±ÿï‚ÁìåøÿïƒÃõòôÿµ˜¦†menta proiciunt. Nec meretricum hoc dedecus €est sed matronarum virginumque, apud quas €comitas habetur vulgati corporis vilitas. @8 Inter €haec flagitia exercitus ille domitor Asiae per €XXXIIII dies saginatus ad ea, quae sequeban- @1 €tur, discrimina haud dubie debilior futurus fuit, €si hostem habuisset. €@@Ceterum quo minus damnum sentiret, identi-€dem incremento renovabatur. @8 Namque Amyn-€tas Andromeni ab Antipatro Macedonum pedi-€tum VI milia adduxit, D praeterea eiusdem €generis equites, @8 cum his DC Thracas adiunc-€tis peditibus suae gentis III milibus D, et ex €Peloponneso mercennarius miles ad IIII milia €advenerat cum trecentis octoginta equitibus. Idem Amyntas adduxerat L principum Mace-€doniae liberos adultos ad custodiam corporis: €quippe inter epulas hi sunt regibus ministri €idemque equos ineuntibus proelium admovent €venantesque comitantur et vigiliarum vices ante €cubiculi fores servant, magnorumque praefec-€torum et ducum haec incrementa sunt et rudi-€menta. @@Igitur rex arci Babyloniae Agathone prae-€sidere iusso cum septingentis Macedonum tre-€centisque mercede conductis praetores, qui €regioni Babyloniae ac Ciliciae praeessent, Me-€netem et Apollodorum relinquit. II milia his €militum cum mille talentis data; utrique prae-€ceptum, ut in supplementum milites legerent. Mazaeum transfugam satrapea Babyloniae €donat, Bagophanem, qui arcem tradiderat, se €sequi iussit; Armenia Mithreni, Sardium pro-€ditori, data est. @8 Ex pecunia deinde Babyloniae €tradita Macedonum equitibus sesceni denarii €tributi; peregrinus eques quingenos accepit; du-€ceni * * * pedes trium stipendium mensum. @@His ita compositis in regionem, quae sa-€trapea Sittacene vocatur, pervenit: fertilis ter-€ra, copia rerum et omni commeatu abundans. Itaque diutius ibi substitit ac, ne desides otio @1 €demitterent animos, iudices dedit praemiaque €proposuit de virtute militari certantibus. @8 No-€vem, qui fortissimi iudicati essent, singulis mili-€tum milibus praefuturi erant_chiliarchas vo-€cabant_tunc primum in hunc numerum copiis €distributis: namque antea quingenariae cohor-€tes fuerant nec fortitudinis praemia cesserant. Ingens militum turba convenerat egregio in-€terfutura certamini, testis eadem cuiusque fac-€torum et de iudicibus latura sententiam: quippe €verone an falso honos cuique haberetur, igno-€rari non poterat. @8 Primus omnium virtutis causa €donatus est Atarrhias senior, qui omissum apud €Halicarnason a iunioribus proelium unus maxi-€me accenderat, proximus ei Antigenes visus est, €tertium locum Philotas Augaeus obtinuit, quar-€tus Amyntae datus, post hos Antigonus et ab €eo Lyncestes Amyntas fuit, septimum locum €Theodotus, * * * ultimum obtinuit Hellanicus. In disciplina quoque militaris rei a maioribus €[2tradita]2 pleraque summa utilitate mutavit. Nam €cum ante equites in suam quisque gentem di-€scriberentur seorsus a ceteris, exempto nationum €discrimine praefectis non utique suarum gen-€tium, sed delectis attribuit. @8 Tuba, cum castra €movere vellet, signum dabat, cuius sonus ple-€rumque tumultuantium fremitu exoriente haud €satis exaudiebatur; ergo perticam, quae undique €conspici posset, supra praetorium statuit, ex qua €signum eminebat pariter omnibus conspicuum: €observabatur ignis noctu, fumus interdiu. @@Iamque Susa ei adituro Abulites, regionis @1 €eius praefectus, sive Darei iussu, ut Alexan-€drum praeda retineret, sive sua sponte filium €obviam misit, traditurum se urbem promittens. Benigne iuvenem excepit rex et eodem duce €ad Choaspin amnem pervenit, delicatam, ut €fama est, vehentem aquam. Hic Abulites cum €donis regalis opulentiae occurrit. @8 Dromades €cameli inter dona erant velocitatis eximiae, €XII elephanti a Dareo ex India acciti, iam non €terror, ut speraverant, Macedonum, sed auxi-€lium, opes victi ad victorem transferente for-€tuna. @8 Ut vero urbem intravit, incredibilem €ex thesauris summam pecuniae egessit: L milia €talentum argenti non signati forma, sed rudi €pondere. @8 Multi reges tantas opes longa aetate €cumulaverant liberis posterisque, ut arbitra-€bantur, quas una hora in externi regis manus €intulit. @8 Consedit deinde in regia sella multo €excelsiore quam pro habitu corporis. Itaque, €cum pedes summum gradum non contingerent, €unus ex regiis pueris mensam subdidit pedibus. Et cum spadonem, qui Darei fuerat, ingemis-€centem conspexisset rex, causam maestitiae re-€quisivit. Ille indicat Dareum vesci in ea soli-€tum, seque sacram eius mensam ad ludibrium €reccidentem sine lacrimis conspicere non posse. Subiit ergo regem verecundia violandi hos-€pitales deos, iamque subduci iubebat, cum Phi-€lotas: "Minime vero haec feceris, rex, sed omen €quoque accipe, mensam, ex qua libavit hostis €epulas, tuis pedibus esse subiectam." @@Rex Persidis finem aditurus Susa urbem @1 €Archelao et praesidium III milium tradidit, €Xenophilo arcis cura mandata est mille Mace-€donum aetate gravibus praesidere arcis custo-€diae iussis, @8 thesaurorum Callicrati tutela per-€missa, satrapea regionis Susianae restituta Abu-€litae. Matrem quoque et liberos [2regis]2 in eadem €urbe deponit. @8 Ac forte Macedonicas vestes €multamque purpuram dono ex Macedonia sibi €missam cum iis, quae confecerant, tradi Sisi-€gambi iubet_omni namque honore eam et filii €quoque pietate prosequebatur_ @8 admonerique €iussit, ut, si cordi [quoque] vestis esset, confi-€cere eam neptes suas adsuefaceret; dono se, quae €docerent, dare. Ad hanc vocem lacrimae obor-€tae prodidere animum aspernantis id munus: €quippe non aliud magis in contumeliam Persa-€rum feminae accipiunt quam admovere lanae €manus. @8 Nuntiant, qui dona tulerant, tristem €esse Sisigambim, dignaque res et excusatione et €solacio visa. Ipse ergo pervenit ad eam et "Ma-€ter," inquit "hanc vestem, qua indutus sum, €sororum non donum solum sed etiam opus vi-€des: nostri decepere me mores. @8 Cave, obsecro, €in contumeliam acceperis ignorationem meam. €Quae tui moris esse cognovi, ut spero, abunde €servata sunt. @8 Scio apud vos filio in conspectu €matris nefas esse considere, nisi cum illa per-€misit: quotienscumque ad te veni, donec, ut €considerem, adnueres, restiti. Procumbens vene-€rari me saepe voluisti: inhibui. Dulcissimae ma-€tri Olympiadi nomen debitum tibi reddo." @1 @@Mitigato animo eius rex quartis castris €pervenit ad Tigrim fluvium; Pasitigrim incolae €vocant. Oritur in montibus Uxiorum, et per L €stadia silvestribus ripis praeceps inter saxa de-€volvitur. @8 Accipiunt deinde eum campi, quos €clementiore alveo praeterit, iam navium pa-€tiens. DC sunt stadia mollioris soli, per quod €leni tractu aquarum Persico mari se insinuat. Amne superato cum VIIII milibus peditum et €Agrianis sagittariisque [2et]2 Graeorum mercenna-€riorum tribus milibus, additis mille Thracum, €in regionem Uxiorum pervenit. Finitima Susis €est et in primam Persidem excurrit artum inter €se et Susianos aditum relinquens. @8 Medates erat €regionis praefectus, haud sane temporum ho-€mo: quippe ultima pro fide experiri decreverat. Sed periti locorum Alexandrum docent occul-€tum iter esse per calles et aversum ab urbe: si €paucos misisset leviter armatos, super capita €hostium evasuros. @8 Cum consilium placuisset, €idem itinerum fuerunt duces. M et D mercede €conducti et Agriani fere M Tauroni praefecto €dati ac post solis occasum iter ingredi iussi. Ipse tertia vigilia castris motis circa lucis or-€tum superat angustias caesaque materia crati-€bus et pluteis faciundis, ut, qui turres admove-€rent, extra teli iactum essent, urbem obsidere €coepit. @8 Praerupta erant omnia saxis et cotibus €impedita. Multis ergo vulneribus depulsi, ut €quibus non cum hoste solum sed etiam cum loco €dimicandum esset, subibant tamen, @8 quia rex €inter primos constiterat interrogans, tot urbium @1 €victores an erubescerent haerere in obsidione €castelli exigui et ignobilis, simul admonens * * * €inter haec eminus petebatur; quem testudine €obiecta milites_ut decederet, perpellere ne-€quierant_tuebantur. @8 Tandem Tauron super €arcem urbis se cum suo agmine ostendit; ad €cuius conspectum et hostium animi labare et þï€°¸¶°ÿï°°±ÿï‚ÁìåøÿïƒÃõòôÿµ£˜Š„Macedones acrius proelium inire coeperunt. Anceps oppidanos malum urgebat, nec sisti €vis hostium poterat. Paucis ad moriendum, plu-€ribus ad fugam animus fuit, magna pars in €arcem concessit. Inde XXX oratoribus missis €ad deprecandum triste responsum a rege reddi-€tur non esse veniae locum. @8 Itaque supplicio-€rum quoque metu perculsi ad Sisigambim, Da-€rei matrem, occulto itinere ignotoque hostibus €mittunt, qui peterent, ut ipsa regem mitigaret, €haud ignari parentis eam loco diligi colique. Et €Medates sororis eius filiam secum matrimonio €iunxerat, Dareum propinqua cognatione con-€tingens. @8 Diu Sisigambis supplicum precibus €repugnavit abnuens deprecationem pro illis €[non] convenire fortunae, in qua esset, adicit-€que metuere sese, ne victoris indulgentiam fati-€garet, saepiusque cogitare captivam esse se quam €reginam fuisse. @8 Ad ultimum victa litteris Alex-€andrum ita deprecata est, ut ipsum excusaret, €quod deprecaretur: petere se, ut illis quoque, si €minus, sibi ignosceret; pro necessario ac propin-€quo suo, iam non hoste, sed supplice, tantum @1 €vitam precari. @8 Moderationem clementiamque €regis, quae tunc fuit, vel una haec res possit €ostendere: non Medati modo ignovit, sed omnes €et deditos et captivos [et] libertate atque immu-€nitate donavit, urbem reliquit intactam, agros €sine tributo colere permisit. A victore Dareo €plura mater non impetrasset. @@Uxiorum dein gentem subactam Susiano-€rum satrapae contribuit divisisque cum Parme-€nione copiis illum campestri itinere procedere €iubet, ipse cum expedito agmine iugum mon-€tium cepit, quorum perpetuum dorsum in Per-€sidem excurrit. @8 Omni hac regione vastata ter-€tio die Persidem, quinto angustias, quas illi €Susidas pylas vocant, intrat. Ariobarzanes has €cum XXV milibus peditum occupaverat, rupes €praeruptas et undique abscisas, in quarum cacu-€minibus extra teli iactum barbari stabant de €industria quieti et paventibus similes, donec in €artissimas fauces penetraret agmen. @8 Quod ubi €contemptu sui pergere vident, tum vero ingentis €magnitudinis saxa per montium prona devol-€vunt, quae incussa saepius subiacentibus petris €maiore vi incidebant nec singulos modo sed ag-€mina proterebant. @8 Fundis quoque excussi lapi-€des et sagittae undique ingerebantur. Nec id €miserrimum fortibus viris erat, sed quod inulti, €quod ferarum ritu veluti in fovea deprehensi €caederentur. @8 Ira igitur in rabiem versa emi-€nentia saxa complexi, ut ad hostem perveni-€rent, alius alium levantes conabantur ascen-€dere: ea ipsa multorum simul manibus convolsa €in eos, qui commoverant, reccidebant. @8 Nec @1 €stare ergo poterant nec niti, ne testudine qui-€dem protegi, cum tantae molis onera propelle-€rent barbari. Regem non dolor modo sed etiam €pudor temere in illas angustias coniecti exer-€citus angebat. @8 Invictus ante eam diem fuerat €nihil frustra ausus: impune Ciliciae fauces in-€traverat, mare quoque novum in Pamphyliam €iter aperuerat; tunc haesitabat deprehensa feli-€citas, @8 nec aliud remedium erat quam reverti, €qua venerat. Itaque signo receptui dato den-€satis ordinibus scutisque super capita consertis €retro evadere ex angustiis iubet. XXX fuere €stadia, quae remensi sunt. @@Tum castris undique aperto loco positis €non consultare modo, quid agendum esset, sed €vates quoque adhibere coepit a superstitione €animi. @8 Sed quid tunc praedicere Aristander, €cui [tum] plurimum credebat ex vatibus, pote-€rat? Itaque damnatis intempestivis sacrificiis €peritos locorum convocari iubet: per Mediam €iter ostendebant tutum apertumque. @8 Sed rex €deserere milites insepultos erubescebat ita tra-€dito more, ut vix ullum militiae tam sollemne €esset munus quam humandi suos. Captivos ergo, €quos nuper exceperat, vocari iubet. @8 Inter quos €erat quidam Graecae Persicaeque linguae peri-€tus, qui frustra eum in Persidem montium dor-€so exercitum ducere adfirmat, silvestres esse €calles vix singulis pervios, omnia contegi fron- @1 €dibus, implexosque arborum ramos silvas com-€mittere. @8 Namque Persis ab altero latere per-€petuis montium iugis clauditur. Hoc dorsum, €quod in longitudinem MDC, in latitudinem €CLXX stadia procurrit, a Caucaso monte ad €Rubrum mare pertinet, quaque defecit mons, €aliud munimentum, fretum, obiectum est. @8 Pla-€nities deinde sub radicibus montium spatiosa €procumbit, fertilis terra multisque vicis atque €urbibus frequens. @8 Araxes amnis per hos cam-€pos multorum aquas torrentium evolvit in Me-€dum; Medus [ad mare] ad meridiem versus_ €minor amnis eo, quem accepit_evehitur, @8 gig-€nendaeque herbae non alius est aptior, quicquid €adluit floribus vestiens. Platani quoque et po-€puli contegunt ripas, ita ut procul visentibus €continuata videantur montibus nemora ripa-€rum. Quippe obumbratus amnis presso in solum €alveo labitur, imminentque colles, ipsi quoque €frondibus laeti, radices eorum humore subeunte. Regio non alia tota Asia salubrior habetur: €temperat caelum hinc perpetuum iugum opa-€cum et umbrosum, quod aestus levat, illinc €mare adiunctum, quod modico tepore terras €fovet. @8 His captivus expositis interrogatus a €rege, auditune an oculis comperta haberet quae €diceret, pastorem se fuisse et omnes eas calles €percurrisse respondit; bis captum, semel a Per-€sis in Lycia, iterum ab ipso. @8 Subit animum €regis memoria oraculo editae sortis: quippe €consulenti responsum erat ducem in Persidem €ferentis viae Lycium civem fore. @8 Igitur pro-€missis, quanta et praesens necessitas exigebat €et ipsius fortuna capiebat, oneratum armari €iubet Macedonum more et, quod bene verteret, @1 €monstrare iter quamvis arduum et praeceps: €evasurum se esse cum paucis, nisi forte crederet, €qua ipse pecoris causa isset, Alexandrum pro €gloria et perpetua laude ire non posse. @8 Etiam €atque etiam docere captivus, quam difficile iter €esset, maxime armatis. Tum rex "Praedem" €inquit "me accipe neminem eorum, qui sequun-€tur, recusaturum ire, qua duces." @8 Cratero igi-€tur ad custodiam castrorum relicto cum pediti-€bus, quis adsueverat, et iis copiis, quas Meleager €ducebat, et sagittariis equitibus M praecipit, ut €castrorum specie manente plures de industria €ignes fieri imperet, quo magis barbari credant €ipsum regem in castris esse. @8 Ceterum, si forte €Ariobarzanes cognovisset per callium anfractus €intrare et ad occupandum iter suum partem €copiarum temptasset opponere, Craterus eum €inlato terrore retineret ad propius periculum €conversurum agmen; @8 sin autem ipse hostem €fefellisset et saltum occupasset, cum trepidan-€tium barbarorum tumultum exaudisset, perse-€quens tum regem id ipsum iter, quo pridie pulsi €fuerant, ne dubitaret ingredi: quippe vacuum €fore hostibus in semet aversis. @8 Ipse tertia €vigilia silenti agmine ac ne tuba quidem dato €signo pergit ad demonstratum iter callium; tri-€dui alimenta portare militem iusserat leviter €armatum. @8 Sed praeter invias rupes ac praerup-€ta saxa vestigium subinde fallentia nix cumu-€lata vento ingredientis fatigabat: quippe velut €in foveas delati hauriebantur et, cum a com-€militonibus adlevarentur, trahebant magis adiu-€vantes quam sequebantur. @8 Nox quoque et @1 €ignota regio ac dux_incertum, an satis fidus_ €multiplicabant metum: si custodes fefellisset, €quasi feras bestias ipsos posse deprendi. Ex €unius captivi vel fide vel anima pendere et regis €salutem et suam. @8 Tandem venere in iugum. A €dextra iter ad ipsum Ariobarzanen erat. Hic €Philotam et Coenon cum Amynta et Polyper-€conte expeditam habentes manum relinquit mo-€nitos, ut, quia eques pediti erat mixtus, qua €pinguissimum esset solum et pabuli fertile, sen-€sim procederent; duces erant itineris de captivis €dati. @8 Ipse cum armigeris et ala, quam agema €appellabant, ardua semita, sed longius a sta-€tionibus hostium remota multa cum vexatione €processit. @8 Medius erat dies et fatigatis neces-€saria quies: quippe tantundem itineris super-€erat, quantum emensi erant, sed minus prae-€cipitis atque ardui. @8 Itaque refectis cibo som-€noque militibus secunda vigilia surgit. Et cetera €quidem haud aegre praeterit; ceterum, qua se þï€°¸¶°ÿï°°±ÿï‚ÁìåøÿïƒÃõòôÿµ¤˜—„montium iugum paulatim ad planiora demittit, €ingens vorago concursu cavata torrentium iter €ruperat. @8 Ad hoc arborum rami alius alio im-€plicati et cohaerentes ut perpetuam obiecerant €saepem. Desperatio igitur ingens, adeo ut vix €lacrimis abstinerent, incesserat. @8 Praecipue ob-€scuritas terrori erat: nam etiam si qua sidera €internitebant, continenti fronde tectae arbores €conspicere prohibebant. Ne aurium quidem €usus supererat silvas quatiente vento, qui con-€currentibus ramis maiorem quam pro flatu €sonum edebat. @8 Tandem expectata lux omnia, €quae terribiliora nox fecerat, minuit: circumiri @1 €brevi spatio poterat eluvies, et sibi quisque dux €itineris coeperat fieri. @8 Evadunt ergo in editum €verticem; ex quo hostium statione conspecta €strenue armati a tergo se ostendunt nihil tale €metuentibus. Quorum pauci, qui congredi ausi €erant, caesi sunt. @8 Itaque hinc morientium ge-€mitus hinc ad suos recurrentium miserabilis €facies integros quoque, antequam discrimen ex-€perirentur, in fugam avertit. @8 Fremitu deinde €in castra, quis Craterus praesidebat, inlato ad €occupandas angustias, in quibus pridie haese-€rant, miles educitur. @8 Simul et Philotas cum €Polyperconte Amyntaque et Coeno diversum €iter ingredi iussus alium terrorem intulit bar-€baris. @8 Undique ergo Macedonum armis ful-€gentibus ancipiti malo oppressi memorabile €tamen proelium edunt. Ut opinor, ignaviam €quoque necessitas acuit, et saepe desperatio spei €causa est. @8 Nudi complectebantur armatos et €ingenti corporum mole secum ad terram de-€trahentes ipsorum telis plerosque fodiebant. Ariobarzanes tamen XL ferme equitibus et V €milibus peditum stipatus per mediam aciem €Macedonum cum multo suorum atque hostium €sanguine erupit, Persepolim urbem, caput regio-€nis, occupare festinans. @8 Sed a custodibus urbis €exclusus consecutis strenue hostibus cum omni-€bus fugae comitibus renovato proelio cecidit. €Craterus quoque raptim agmine acto super-€venit. @@Rex eodem loco, quo hostium copias €fuderat, castra communit. Quamquam enim €undique fugati hostes victoriam concesserant, €tamen praealtae praecipitesque fossae pluribus @1 €locis obiectae abruperant iter, sensimque et €caute progrediundum erat iam non hostium sed €locorum fraude suspecta. @8 Procedenti ei litterae €redduntur a Tiridate, custode pecuniae regiae, €indicantes eos, qui in urbe essent, audito eius €adventu diripere velle thesauros: properaret oc-€cupare thesauros dimissos; expeditum iter esse, €quamquam Araxes amnis interfluat. @8 Nullam €virtutem regis iustius quam celeritatem lauda-€verim: relictis pedestribus copiis tota nocte [2vec-€tus]2 cum equitibus itineris tanto spatio fatigatis €ad Araxen prima luce pervenit. @8 Vici erant in €propinquo, quibus dirutis pontem ex materia €eorum subditis saxis strenue induxit. @@Iamque haud procul urbe erant, cum mise-€rabile agmen, inter pauca fortunae exempla me-€morandum, regi occurrit. Captivi erant Graeci €ad IIII milia fere; quos Persae vario supplicio-€rum modo adfecerant. @8 Alios pedibus, quosdam €manibus auribusque amputatis inustisque bar-€bararum litterarum notis in longum sui ludi-€brium reservaverant; et cum se quoque alienae €dicionis esse cernerent, volentes regi occurrere €non prohibuerant. @8 Invisitata simulacra, non €homines videbantur, nec quicquam in illis prae-€ter vocem poterat agnosci. Plures igitur lacri-€mas commovere, quam profuderant ipsi: quip-€pe in tam multiplici variaque fortuna singulo-€rum intuentibus similes quidem, sed tamen @1 €dispares poenas, quis maxime miserabilis esset, €liquere non poterat. @8 Ut vero Iovem illi tan-€dem, Graeciae ultorem, aperuisse oculos con-€clamavere, omnes pari supplicio adfecti sibi €videbantur. Rex abstersis, quas profuderat, la-€crimis bonum habere animum iubet, visuros €urbes suas coniugesque, et castra inde duo ab €urbe stadia communit. @8 Graeci excesserant vallo €deliberaturi, quid potissimum a rege peterent; €cumque aliis sedem in Asia rogare, aliis reverti €domos placeret, Euctemon Cymaeus ita locutus €ad eos fertur: @8 "Ii, qui modo etiam ad opem €petendam ex tenebris et carcere procedere eru-€buimus, ut nunc est, supplicia nostra_quorum €nos pudeat magis an paeniteat, incertum est_ €ostentare Graeciae velut laetum spectaculum €cupimus. @8 Atqui optime miserias ferunt, qui €abscondunt, nec ulla tam familiaris est infelici-€bus patria quam solitudo et status prioris obli-€vio. Nam qui multum in suorum misericordia €ponunt, ignorant, quam celeriter lacrimae in-€arescant. @8 Nemo fideliter diligit, quem fas-€tidit: nam et calamitas querula est et superba €felicitas. Ita suam quisque fortunam in consilio €habet, cum de aliena deliberat. Nisi mutuo mi-€seri essemus, olim alius alii potuissemus esse €fastidio: quid mirum est fortunatos semper pa-€rem quaerere? @8 Obsecro vos, olim vita defuncti €quaeramus locum, in quo haec semesa obru-€amus. Grati prorsus coniugibus, quas iuvenes @1 €duximus, revertemur! Liberi in flore et aetatis €et rerum agnoscent patres ergastuli detrimenta! Et quota pars nostrum tot obire terras potest? €Procul Europa in ultima Orientis relegati, €senes, debiles, maiore membrorum parte mul-€cati tolerabimus scilicet, quae armatos et vic-€tores fatigarunt! @8 Coniuges deinde, quas captis €fors et necessitas unicum solacium adplicuit, €parvosque liberos trahimus nobiscum an relin-€quimus? @8 Cum his venientes nemo agnoscere €volet: relinquemus ergo extemplo praesentium €pignora, cum incertum sit, an visuri simus illa, €quae petimus? Inter hos latendum est, qui nos €miseros nosse coeperunt." Haec Euctemon. Contra Theaetetus Atheniensis orsus est dice-€re: Neminem pium habitu corporis suos aesti-€maturum, utique saevitia hostis, non natura €calamitosos. Dignum esse omni malo, qui eru-€besceret fortuito: tristem enim de mortalitate €ferre sententiam et desperare misericordiam, €quia ipse alteri denegaturus sit. @8 Deos, quod €ipsi numquam optare ausi forent, offerre: pa-€triam, coniuges, liberos et quicquid homines vel €vita aestimant vel morte redimunt. @8 Quin illi €ex hoc carcere erumperent? alium domi esse €caeli haustum, alium lucis aspectum. Mores, €sacra, linguae commercium etiam a barbaris ex- @1 €peti, quae ingenita ipsi omissuri sint sua sponte, €non ob aliud tam calamitosi, quam quod illis €carere coacti essent. @8 Se certe rediturum ad €penates et in patriam tantoque beneficio regis €usurum: si quos contubernii liberorumque, quos €servitus coegisset agnoscere, amor detineret, re-€linquerent, quibus nihil patria carius est. @8 Pau-€ci huius sententiae fuere, ceteros consuetudo na-€tura potior vicit. Consenserunt petendum esse a €rege, ut aliquam ipsis attribueret sedem. @8 C ad €hoc electi sunt. Quos Alexander ratus, quod €ipse praestare cogitabat, petituros, "Iumenta" €inquit "adsignari, quae vos veherent, et singu-€lis vestrum milia denarium dari iussi. Cum €redieritis in Graeciam, praestabo, ne qui statum €suum, si haec calamitas absit, vestro credat esse €meliorem." @8 Illi obortis lacrimis terram in-€tuebantur nec aut erigere vultus aut loqui aude-€bant; tandem rege tristitiae causam exigente €Euctemon similia iis, quae in consilio dixerat, €respondit. @8 Atque ille non fortunae solum €eorum sed etiam paenitentiae miseretur: terna €milia denarium singulis dari iussit; denae vestes €adiectae sunt et armenta cum pecoribus ac fru-€mento data, ut coli serique attributus iis ager €posset. @@Postero die convocatos duces copiarum €docet nullam infestiorem urbem Graecis esse €quam regiam veterum Persidis regum: hinc illa €immensa agmina infusa, hinc Dareum prius, €dein Xerxem Europae impium intulisse bellum: @1 €excidio illius parentandum esse maioribus. @8 Iam-€que barbari deserto oppido, qua quemque metus €agebat, diffugerant, cum rex phalangem nihil €cunctatus inducit. Multas urbes refertas opu-€lentia regia partim expugnaverat partim in €fidem acceperat, sed urbis huius divitiae vicere €praeterita. @8 In hanc totius Persidis opes con-€gesserant barbari: aurum argentumque cumu-€latum erat, vestis ingens modus, supellex non €ad usum sed ad ostentationem luxus comparata. þï€°¸¶°ÿï°°±ÿï‚ÁìåøÿïƒÃõòôÿµ¦”Itaque inter ipsos victores ferro dimicabatur: €pro hoste erat, qui pretiosiorem occupaverat €praedam, et cum omnia, quae reperiebant, ca-€pere non possent, iam res non occupabantur, €sed aestimabantur. @8 Lacerabant regias vestes ad €se quisque partem trahentes, dolabris pretiosae €artis vasa caedebant, nihil neque intactum erat €neque integrum ferebatur, abrupta simulacro-€rum membra, ut quisque avellerat, trahebat. Neque avaritia solum sed etiam crudelitas €in capta urbe grassata est: auro argentoque €onusti vilia captivorum corpora trucidabant, €passimque obvii caedebantur, quos antea pre-€tium sui miserabilis fecerat. @8 Multi ergo hostium €manus voluntaria morte occupaverunt, pretio-€sissima vestium induti e muris semetipsos cum €coniugibus ac liberis in praeceps iacientes. Qui-€dam ignes, quod paulo post facturus hostis vide-€batur, subiecerant aedibus, ut cum suis vivi €cremarentur. @8 Tandem suos rex corporibus et @1 €cultu feminarum abstinere iussit. Ingens cap-€tivae pecuniae modus traditur, prope ut fidem €excedat. @8 Ceterum aut de aliis quoque dubita-€bimus aut credemus in huius urbis gaza fuisse €C et XX [2milia]2 talentum. Ad quae vehenda_ €namque ad usus belli secum portare decreverat €_iumenta et camelos et a Susis et a Babylone €contrahi iussit. @8 Accessere ad hanc pecuniae €summam captis Parsagadis sex milia talentum. €Cyrus Parsagada urbem condiderat, quam €Alexandro praefectus eius Gobares tradidit. @@Rex arcem Persepolis tribus milibus Ma-€cedonum praesidio relictis Nicarchiden tueri €iubet. Tiridati quoque, qui gazam tradiderat, €servatus est honos, quem apud Dareum habu-€erat. Magnaque exercitus parte et impedimentis €ibi relictis Parmeniona Craterumque praefecit. Ipse cum mille equitibus peditumque expedita €manu interiorem Persidis regionem sub ipsum €Vergiliarum sidus petiit multisque imbribus et €prope intolerabili tempestate vexatus procedere €tamen, quo intenderat, perseveravit. @8 Ventum €erat ad iter perpetuis obsitum nivibus, quas fri-€goris vis gelu adstrinxerat, locorumque squalor €et solitudines inviae fatigatum militem terre-€bant humanarum rerum terminos se videre cre-€dentem. Omnia vasta atque sine ullo humani €cultus vestigio attoniti intuebantur et, ante-€quam lux quoque et caelum ipsos deficerent, €reverti iubebant. @8 Rex castigare territos super-€sedit, ceterum ipse equo desiluit pedesque per €nives et concretam glaciem ingredi coepit. Eru-€buerunt non sequi primum amici, deinde co-€piarum duces, ad ultimum milites. Primusque @1 €rex dolabra glaciem perfringens iter sibi fecit; €exemplum regis ceteri imitati sunt. @8 Tandem €propemodum invias silvas emensi humani cul-€tus rara vestigia et passim errantes pecorum €greges repperere. Et incolae, qui sparsis tuguriis €habitabant, cum se callibus inviis saeptos esse €credidissent, ut conspexere hostium agmen, in-€terfectis, qui comitari fugientes non poterant, €devios montes et nivibus obsitos petiverunt. Inde per conloquia captivorum paulatim feri-€tate mitigata tradidere se regi, nec in deditos €gravius consultum. @@Vastatis inde agris Persidis vicisque com-€pluribus redactis in potestatem ventum est in €Mardorum gentem bellicosam et multum a cete-€ris Persis cultu vitae abhorrentem. Specus in €montibus fodiunt, in quos seque ac coniuges et €liberos condunt; pecorum aut ferarum carne €vescuntur. @8 Ne feminis quidem pro naturae €habitu molliora ingenia sunt: comae prominent €hirtae, vestis super genua est, funda vinciunt €frontem: hoc et ornamentum capitis et telum €est. @8 Sed hanc quoque gentem idem fortunae €impetus domuit. Itaque tricesimo die, postquam €a Persepoli profectus erat, eodem redit. @8 Dona €deinde amicis ceterisque pro cuiusque merito €dedit: propemodum omnia, quae in ea urbe €ceperat, distributa. @@Ceterum ingentia animi bona, illam €indolem, qua omnes reges antecessit, illam in €subeundis periculis constantiam, in rebus mo-€liendis efficiendisque velocitatem, in deditos €fidem, in captivos clementiam, in voluptatibus €permissis quoque et usitatis temperantiam, haud @1 €tolerabili vini cupiditate foedavit. @8 Hoste et €aemulo regni reparante cum maxime bellum, €nuper subactis, quos vicerat, novumque impe-€rium aspernantibus de die inibat convivia, qui-€bus feminae intererant, non quidem quas vio-€lari nefas esset, quippe paelices licentius, quam €decebat, cum armato vivere adsuetae. @8 Ex his €una, Thais, et ipsa temulenta, maximam apud €omnes Graecos initurum gratiam adfirmat, si €regiam Persarum iussisset incendi: expectare €hoc eos, quorum urbes barbari delessent. @8 Ebrio €scorto de tanta re ferente sententiam unus, alter, €et ipsi mero onerati, adsentiuntur. Rex quoque €avidior fuit quam patientior: "Quin igitur ul-€ciscimur Graeciam et urbi faces subdimus?" Omnes incaluerant mero: itaque surgunt temu-€lenti ad incendendam urbem, cui armati peper-€cerant. Primus rex ignem regiae iniecit, tum €convivae et ministri paelicesque. Multa cedro €aedificata erat regia, quae celeriter igne con-€cepto late fudit incendium. @8 Quod ubi exer-€citus, qui haud procul urbe tendebat, conspexit, €fortuitum ratus ad opem ferendam concurrit. Sed ut ad vestibulum regiae ventum est, vident €regem ipsum adhuc aggerentem faces. Omissa €igitur, quam portaverant, aqua ipsi aridam €materiem in incendium iacere coeperunt. @@Hunc exitum habuit regia totius Orientis, €unde tot gentes antea iura petebant, patria tot €regum, unicus quondam Graeciae terror, molita €M navium classem et exercitus, quibus Europa €inundata est, contabulato mari molibus perfos- @1 €sisque montibus, in quorum specus fretum im-€missum est. @8 Ac ne tam longa quidem aetate, €quae excidium eius secuta est, resurrexit. Alias €urbes, quas habuere Macedonum reges, nunc €habent Parthi: huius vestigium non inveniretur, €nisi Araxes amnis ostenderet. Haud procul moe-€nibus fluxerat: inde urbem fuisse XX stadiis €distantem credunt magis quam sciunt accolae. Pudebat Macedones tam praeclaram urbem a €comissabundo rege deletam esse. Itaque res in €serium versa est, et imperaverunt sibi, ut cre-€derent illo potissimum modo fuisse delendam. Ipsum, ut primum gravato ebrietate mentem €quies reddidit, paenituisse constat et dixisse €maiores poenas Graecis Persas daturos fuisse, si €ipsum in solio regiaque Xerxis conspicere coacti €essent. @8 Postero die Lycio, itineris, quo Persi-€dem intraverat, duci, XXX talenta dono dedit. €@@Hinc in regionem Mediae transiit, ubi sup-€plementum novorum e Cilicia militum occur-€rit: peditum erant V milia, equites M; utrisque €Platon Atheniensis praeerat. His copiis auctus €Dareum persequi statuit. @@Ille iam Ecbatana pervenerat. Caput €Mediae urbs haec: nunc tenent Parthi, eaque €aestiva agentibus sedes est. Adire deinde Bac-€tra decreverat, sed veritus, ne celeritate Alex-€andri occuparetur, consilium iterque mutavit. Aberat ab eo Alexander stadia MD, sed iam €nullum intervallum adversus velocitatem eius €satis longum videbatur. Itaque proelio magis €quam fugae se praeparabat. @8 XXX milia pedi- @1 €tum sequebantur, in quibus Graecorum erant €IIII milia fide erga regem ad ultimum invicta. Funditorum quoque et sagittariorum manus €IIII milia expleverat. Praeter hos III milia et €CCC equites erant, maxime Bactrianorum: €Bessus praeerat, Bactrianae regionis praefectus. Cum hoc agmine paulum declinavit via mili-€tari iussis praecedere lixis impedimentorumque €custodibus. @8 Consilio deinde advocato "Si cum €ignavis" inquit "et pluris qualemcumque vi-€tam honesta morte aestimantibus [2me]2 fortuna €iunxisset, tacerem potius quam frustra verba €consumerem. @8 Sed maiore, quam vellem, docu-€mento et virtutem vestram et fidem expertus €magis etiam coniti debeo, ut dignus talibus €amicis sim, quam dubitare, an vestri similes €adhuc sitis. @8 Ex tot milibus, quae sub imperio €fuerunt meo, bis me victum, bis fugientem €persecuti estis. @8 Fides vestra et constantia, €ut regem me esse credam, facit. Proditores et €transfugae in urbibus meis regnant, non, her-€cule, quia tanto honore digni habentur, sed ut €praemiis eorum vestri sollicitentur animi. Meam €fortunam tamen quam victoris maluistis sequi, þï€°¸¶°ÿï°°±ÿï‚ÁìåøÿïƒÃõòôÿµ¨ˆ˜‰‡dignissimi, quibus, si ego non possim, dii pro €me gratiam referant. @8 Et, mehercule, referent. €Nulla erit tam surda posteritas, nulla tam in-€grata fama, quae non in caelum vos debitis €laudibus ferat. Itaque etiam si consilium fugae, €a qua multum abhorret animus, agitassem, ves-€tra tamen virtute fretus obviam issem hosti. Quousque enim in regno exulabo et per fines €imperii mei fugiam externum et advenam re- @1 €gem, cum liceat experto belli fortunam aut re-€parare, quae amisi, aut honesta morte defungi? Nisi forte satius est expectare victoris arbi-€trium et Mazaei et Mithrenis exemplo preca-€rium accipere regnum nationis unius_ut iam €malit ille gloriae suae quam irae obsequi. @8 Nec €di siverint, ut hoc decus mei capitis aut demere €mihi quisquam [2queat]2 aut condonare! [2Numquam]2 €hoc imperium vivus amittam, idemque erit reg-€ni mei, qui spiritus, finis. @8 Si hic animus, si €haec lex, nulli non parta libertas est. Nemo e €vobis fastidium Macedonum, nemo vultum su-€perbum ferre cogetur. Sua cuique dextera aut €ultionem tot malorum pariet aut finem. @8 Equi-€dem, quam versabilis fortuna sit, documentum €ipse sum nec immerito mitiores vices eius ex-€pecto. Sed si iusta ac pia bella di aversantur, €fortibus tamen viris licebit honeste mori. @8 Per €ego vos decora maiorum, qui totius Orientis €regna cum memorabili laude tenuerunt, per illos €viros, quibus stipendium Macedonia quondam €tulit, per tot navium classes in Graeciam mis-€sas, per tot tropaea regum oro et obtestor, ut no-€bilitate vestra gentisque dignos spiritus capia-€tis, @8 ut eadem constantia animorum, qua prae-€terita tolerastis, experiamini, quicquid deinde €fors tulerit. Me certe in perpetuum aut victoria €egregia nobilitabit aut pugna." @@Haec dicente Dareo praesentis periculi @1 €species omnium simul corda animosque horrore €perstrinxerat, nec aut consilium suppetebat aut €vox, cum Artabazus, vetustissimus amicorum, €quem hospitem fuisse Philippi supra diximus, €"Nos vero" inquit "pretiosissimam vestem €induti armisque, quanto maximo cultu possu-€mus, adornati regem in aciem sequemur, ea qui-€dem mente, ut victoriam speremus, mortem non €recusemus." @8 Adsensu excepere ceteri hanc vo-€cem, sed Nabarzanes, qui in eodem consilio €erat, cum Besso inauditi antea facinoris socie-€tate inita regem suum per milites, quibus ambo €praeerant, comprehendere et vincire decreve-€rant, ea mente, ut, si Alexander ipsos insecutus €foret, tradito rege vivo inirent gratiam victoris, €magno profecto cepisse Dareum aestimaturi, €sin autem eum effugere potuissent, interfecto €Dareo regnum ipsi occuparent bellumque reno-€varent. @8 Hoc parricidium cum diu volutassent, €Nabarzanes aditum nefariae spei praeparans €"Scio me" inquit "sententiam esse dicturum €prima specie haudquaquam auribus tuis gra-€tam; sed medici quoque graviores morbos aspe-€ris remediis curant, et gubernator, ubi naufra-€gium timet, iactura, quicquid servari potest, €redimit. @8 Ego tamen, non ut damnum quidem €facias, suadeo, sed ut te ac regnum tuum salu-€bri ratione conserves. Dis adversis bellum ini=-€mus, et pertinax fortuna Persas urgere non desi-€nit: novis initiis et ominibus opus est. Auspi-€cium et imperium interim alii trade, qui tam @1 €diu rex appelletur, donec Asia decedat hostis, €victor deinde regnum tibi reddat. @8 Hoc autem €brevi futurum ratio promittit: Bactra intacta €sunt, Indi et Sacae in tua potestate; tot popu-€los, tot exercitus, tot equitum peditumque mi-€lia, ad [2res]2 renovandas vires paratas, habes, ut €maior belli moles supersit quam exhausta sit. Quid ruimus beluarum ritu in perniciem non €necessariam? Fortium virorum est magis mor-€tem contemnere quam odisse vitam. @8 Saepe tae-€dio laboris ad vilitatem sui compelluntur igna-€vi; at nihil virtus inexpertum omittit. Itaque €ultimum omnium mors est, ad quam non pigre €ire satis est. @8 Proinde si Bactra, quod tutissi-€mum receptaculum est, petimus, praefectum €regionis eius Bessum regem [2constituamus]2 tem-€poris gratia; [2rebus]2 compositis iusto regi tibi €fiducia[2rium]2 restituet imperium." @@Haud mirum est Dareum non temperasse €animo, quamquam, tam impiae voci quantum €nefas [2sub]2esset, latebat. Itaque "Pessimum" in-€quit "mancipium, repperisti exoptatum tibi €tempus, quo parricidium aperires?" strictoque €acinace interfecturus eum videbatur, @8 ni pro-€pere Bessus Bactrianique, [2quasi]2 deprecarentur, €tristium specie, ceterum, si perseveraret, vinctu-€ri circumstetissent. @8 Nabarzanes interim elap-€sus, mox et Bessus consecutus: copias, quibus €praeerant, a cetero exercitu secedere iubent se-€cretum inituri consilium. @8 Artabazus conve- @1 €nientem praesenti fortunae sententiam orsus €mitigare Dareum temporum identidem admo-€nens coepit: ferret aequo animo qualiumcum-€que, suorum tamen vel stultitiam vel errorem. €Instare [tamen] Alexandrum, gravem, etiamsi €omnes praesto essent: quid futurum, si per-€secuti fugam ipsius alienentur? @8 Aegre rex €paruit Artabazo et, quamquam movere castra €statuerat, turbatis tamen omnium animis eodem €in loco substitit. Sed attonitus maestitia simul €et desperatione tabernaculo se inclusit. @8 Ergo €in castris, quae nullius regebantur imperio, varii €animorum motus erant, nec in commune ut ante €consulebatur. @8 Dux Graecorum militum Pa-€tron arma capere suos iubet paratosque esse ad €exequendum imperium. @8 Persae secesserant: €Bessus cum Bactrianis erat temptabatque Per-€sas abducere, Bactra et intactae regionis opu-€lenta simulque, quae manentibus instarent peri-€cula, ostentans. Persarum omnium eadem fere €fuit vox, nefas esse deseri regem. @8 Inter haec €Artabazus omnibus imperatoriis fungebatur of-€ficiis: ille Persarum tabernacula circumire, hor-€tari, monere nunc singulos nunc universos non €ante destitit, quam satis constaret imperata €facturos. Idem aegre a Dareo impetravit, ut €cibum caperet animumque rebus adverteret. @@At Bessus et Nabarzanes olim agitatum @1 €scelus exequi statuunt regni cupiditate accensi; €Dareo autem incolumi tantas opes sperare non €poterant. @8 Quippe in illis gentibus regum exi-€mia maiestas est: ad nomen quoque barbari con-€veniunt, et pristinae veneratio fortunae sequi-€tur adversam. @8 Inflabat impios animos regio, €cui praeerant, armis virisque et spatio locorum €nulli earum gentium secunda: tertiam partem €Asiae tenet, multitudo iuniorum exercitus, quos €amiserat Dareus, aequabat. @8 Itaque non illum €modo sed etiam Alexandrum spernebant, inde €vires imperii repetituri, si regis potiri contigis-€set. @8 Diu omnibus cogitatis placuit per milites €Bactrianos ad omne obsequium destinatos regem €comprehendere mittique nuntium ad Alexan-€drum, qui indicaret vivum adservari eum; @8 si, €id quod timebant, proditionem aspernatus es-€set, occisuri Dareum et Bactra cum suarum gen-€tium manu petituri. @8 Ceterum propalam com-€prehendi Dareus non poterat tot Persarum mi-€libus laturis opem regi; Graecorum quoque fides €timebatur. @8 Itaque, quod vi non poterant, frau-€de adsequi temptant: paenitentiam secessionis €simulare decreverant et excusare apud regem €consternationem suam. Interim, qui Persas sol-€licitarent, mittuntur. @8 Hinc spe hinc metu mili-€tares animos versant: ruinae rerum subdere @1 €illos capita, in perniciem trahi, cum Bactra €pateant exceptura eos bonis et opulentia, ani-€mis quam concipere non possint. @@Haec agitantibus Artabazus supervenit sive €regis iussu sive sua sponte adfirmans mitigatum €esse Dareum et eundem illis amicitiae gradum €patere apud regem. @8 Illi lacrimantes nunc pur-€gare se, nunc Artabazum orare, ut causam ip-€sorum tueretur precesque perferret. @8 Sic perac-€ta nocte sub lucis exortum [2Bessus]2 et Nabarza-€nes cum Bactrianis militibus in vestibulo prae-€torii aderant titulum sollemnis officii occulto €sceleri praeferentes. Dareus signo ad eundum €dato currum pristino more conscendit. @8 Nabar-€zanes ceterique parricidae procumbentes humi, €quem paulo post in vinculis habituri erant, sus-€tinuere venerari; lacrimas etiam paenitentiae €indices profuderunt: adeo humanis ingeniis pa-€rata simulatio est! @8 Preces deinde suppliciter þï€°¸¶°ÿï°°±ÿï‚ÁìåøÿïƒÃõòôÿµ¨Š˜Ž‚admotae Dareum natura simplicem et mitem €non credere modo, quae adfirmabant, sed flere €etiam coegerunt. @8 Ac ne tum quidem cogitati €sceleris paenituit, cum intuerentur, qualem et €regem et virum fallerent. Ille quidem securus €periculi, quod instabat, Alexandri manus, quas €solas timebat, effugere properabat. @@Patron autem, Graecorum dux, prae-€cipit suis, ut arma, quae in sarcinis antea fe-€rebantur, induerent ad omne imperium suum €parati et intenti. @8 Ipse currum regis sequebatur @1 €occasioni imminens adloquendi eum: quippe €Bessi facinus praesenserat. Sed Bessus id ipsum €metuens, custos verius quam comes, a curru non €recedebat. @8 Diu ergo Patron cunctatus ac sae-€pius sermone revocatus, inter fidem timorem-€que haesitans regem intuebatur. @8 Qui ut tandem €advertit oculos, Bubacen spadonem inter proxi-€mos currum sequentem percontari iubet, num-€quid ipsi velit dicere. Patron se vero, sed remo-€tis arbitris loqui velle cum eo respondit iussus-€que propius accedere sine interprete_nam haud €rudis Graecae linguae Dareus erat_ @8 "Rex," €inquit "ex L milibus Graecorum supersumus €pauci, omnis fortunae tuae comites et in hoc €tuo statu idem, qui florente te fuimus, quas-€cumque terras elegeris, pro patria et domesticis €rebus petituri. @8 Secundae adversaeque res tuae €copulavere nos tecum. Per hanc fidem invictam €oro et obtestor, in nostris castris tibi taber-€naculum statui, nos corporis tui custodes esse €patiaris. Omisimus Graeciam, nulla Bactra sunt €nobis, spes omnis in te: utinam etiam ceteris €esset! Plura dici non attinet. Custodiam cor-€poris tui externus et alienigena non deposce-€rem, si crederem alium posse praestare." @8 Bessus €quamquam erat Graeci sermonis ignarus, tamen €stimulante conscientia indicium profecto Pa-€tronem detulisse credebat: et interpretes celato €sermone Graeci exempta dubitatio est. Dareus €autem, quantum ex voltu concipi poterat, haud €sane territus percontari Patrona causam consi-€lii, quod adferret, coepit. @8 Ille non ultra diffe- @1 €rendum ratus "Bessus" inquit "et Nabarzanes €insidiantur tibi: in ultimo discrimine et fortu-€nae tuae et vitae hic dies aut parricidis aut tibi €futurus [2est]2 ultimus." @8 Et Patron quidem egre-€giam conservati regis gloriam tulerat. @8 Eludant €[vide] licet, quibus forte temere humana nego-€tia volvi agique persuasum est; [2equidem fato €crediderim]2 nexuque causarum latentium et €multo ante destinatarum suum quemque ordi-€nem immutabili lege percurrere: @8 Dareus certe €respondit, quamquam sibi Graecorum militum €fides nota sit, numquam tamen a popularibus €suis recessurum. Difficilius sibi esse damnare €quam decipi. Quicquid fors tulisset, inter suos €perpeti malle quam transfugam fieri. Sero se €perire, si salvum esse milites sui nollent. @8 Pa-€tron desperata regis salute ad eos, quibus prae-€erat, rediit omnia pro fide experiri paratus. @@At Bessus occidendi protinus regis im-€petum ceperat. Sed veritus, ne gratiam Alexan-€dri, nisi vivum eum tradidisset, inire non pos-€set, dilato in proximam noctem sceleris consilio €agere gratias incipit, quod perfidi hominis in-€sidias iam Alexandri opes spectantis prudenter €cauteque vitasset: donum eum hosti laturum €fuisse regis caput. @8 Nec mirari hominem mer-€cede conductum omnia habere venalia: sine pig-€nore, sine lare, terrarum orbis exulem, ancipi-€tem hostem ad nutum licentium circumferri. @1 Purganti deinde se deosque patrios testes fi-€dei suae invocanti Dareus vultu adsentiebatur, €haud dubius, quin vera deferrentur a Graecis; €sed eo rerum ventum erat, ut tam periculosum €esset non credere suis quam decipi. @8 XXX mi-€lia erant, quorum inclinata in scelus levitas €timebatur, IIII milia Patron habebat. Quibus €si credidisset salutem suam damnata popula-€rium fide, parricidio excusationem videbat of-€ferri. Itaque praeoptabat immerito quam iure €violari. @8 Besso tamen insidiarum consilium pur-€ganti respondit Alexandri sibi non minus iusti-€tiam quam virtutem esse perspectam. Falli eos, €qui proditionis ab eo praemium expectent: vio-€latae fidei neminem acriorem fore vindicem €ultoremque. @8 Iamque nox adpetebat, cum Per-€sae more solito armis positis ad necessaria ex €proximo vico ferenda discurrunt. At Bactriani, €ut imperatum a Besso erat, armati stabant. @8 In-€ter haec Dareus Artabazum acciri iubet, expo-€sitisque, quae Patron detulerat, haud dubitare €Artabazus, quin transeundum esset in castra €Graecorum: Persas quoque periculo vulgato €secuturos. @8 Destinatus sorti suae et iam nullius €salubris consilii patiens unicam in illa fortuna €opem Artabazum, ultimum illud visurus, am-€plectitur perfususque mutuis lacrimis inhaeren-€tem sibi avelli iubet; capite deinde velato, ne €inter gemitus digredientem velut a rogo intuere- @1 €tur, in humum pronum corpus abiecit. @8 Tum €vero custodiae eius adsueti, quos regis salutem €vel periculis vitae tueri oportebat, dilapsi sunt, €tot armatis, quos iam adventare credebant, €haud rati se futuros pares. Ingens ergo in taber-€naculo solitudo erat paucis spadonibus, quia, €quo discederent, non habebant, circumstanti-€bus regem. @8 At ille remotis arbitris diu aliud €atque aliud consilium animo volutabat. Iamque €solitudinem, quam paulo ante pro solacio peti-€verat, perosus Bubacen vocari iubet. @8 Quem €intuens "Ite," inquit "consulite vobis ad ulti-€mum regi vestro, ut decebat, fide exhibita; ego €hic legem fati mei expecto. Forsitan mireris, €quod vitam non finiam: alieno scelere quam €meo mori malo." @8 Post hanc vocem spado €gemitu non tabernaculum modo sed etiam cas-€tra complevit. Inrupere deinde alii laceratisque €vestibus lugubri et barbaro ululatu regem de-€plorare coeperunt. @8 Persae ad illos clamore €perlato attoniti metu nec arma capere, ne in €Bactrianos inciderent, nec quiescere audebant, €ne impie deserere regem viderentur. @8 Varius ac €dissonus clamor sine duce ac sine imperio totis €castris referebatur. Besso et Nabarzani nuntia-€verant sui regem a semetipso interemptum esse: €planctus eos deceperat. @8 Itaque citatis equis €advolant sequentibus, quos ad ministerium sce-€leris delegerant, et cum tabernaculum intras-€sent, quia regem vivere spadones indicabant, @1 €comprehendi vincirique iusserunt. @8 Rex curru €paulo ante vectus et deorum [auspiciis] a suis €honoribus cultus nulla externa ope admota cap-€tivus servorum suorum in sordidum vehiculum €[pellibus undique contectus] imponitur. @8 Pe-€cunia regis et supellex quasi belli iure diripitur, €onustique praeda per scelus ultimum parta fu-€gam intendunt. @8 Artabazus cum iis, qui im-€perio parebant, Graecisque militibus Parthie-€nen petebat omnia tutiora parricidarum con-€tuitu ratus. @8 Persae promissis Bessi onerati, €maxime quia nemo alius erat, quem sequeren-€tur, coniunxere se Bactrianis agmen eorum ter-€tio adsecuti die. @8 Ne tamen honos regi non €haberetur, aureis compedibus Dareum vinciunt, €nova ludibria subinde excogitante fortuna. Et €ne forte cultu regio posset agnosci, sordidis pel-€libus vehiculum intexerant; ignoti iumenta age-€bant. Ne percontantibus in agmine monstrari €posset, custodes procul sequebantur. @@Alexander audito Dareum movisse ab €Ecbatanis, omisso itinere, quod petebat, in Me-€diam, fugientem insequi pergit strenue. @8 Tabas €_oppidum est in Paraetacene ultima_per-€venit: ibi transfugae nuntiant praecipitem fuga €Bactra petere Dareum. @8 Certiora deinde cog-€noscit ex Bagistane Babylonio: [2non]2 equidem €vinctum regem, sed in periculo esse aut mortis €aut vinculorum adfirmabat. @8 Rex ducibus con- @1 €vocatis "Maximum" inquit "opus, sed labor €brevissimus superest. Dareus haud procul de-€stitutus a suis aut oppressus. In illo corpore po-€sita est nostra victoria, et tanta res celeritatis €est praemium." @8 Omnes pariter conclamant €paratos ipsos sequi: nec labori nec periculo par-€ceret. Igitur raptim agmen cursus magis quam €itineris modo ducit, ne nocturna quidem quiete €diurnum laborem relaxante. @8 Itaque D stadia €processit, perventumque erat in vicum, in quo €Dareum Bessus comprehenderat. @8 Ibi Melon, €Darei interpres, excipitur: corpore aeger non þï€°¸¶°ÿï°°±ÿï‚ÁìåøÿïƒÃõòôÿµ¨—ƒpotuerat agmen adsequi et deprehensus celeri-€tate regis transfugam se esse simulabat. Ex hoc €acta cognoscit. @8 Sed fatigatis necessaria quies €erat. Itaque delectis equitum VI milibus CCC, €quos dimachas appellabant, adiungit. Dorso hi €graviora arma portabant, ceterum equis vehe-€bantur; cum res locusque posceret, pedestris €acies erat. @@Haec agentem Alexandrum adeunt Orsilos €et Mithracenes: Bessi parricidium exosi trans-€fugerant nuntiabantque stadia D abesse Persas, €ipsos brevius iter monstraturos. @8 Gratus regi €adventus transfugarum fuit. Itaque prima ves-€pera ducibus isdem cum expedita equitum manu €monstratam viam ingreditur phalange, quan-€tum festinare posset, sequi iussa. Ipse quadrato €agmine incedens ita cursum regebat, ut primi €coniungi ultimis possent. @8 CCC stadia proces-€serant, cum occurrit Brochubelus, Mazaei filius, €Syriae quondam praetor. Is quoque transfuga €nuntiabat Bessum haud amplius quam CC sta-€dia abesse; exercitum, utpote [2qui nihil]2 praeca- @1 €veret, incompositum inordinatumque proce-€dere. Hyrcaniam videri petituros. Si festinaret €sequi palantes, superventurum. Dareum adhuc €vivere. @8 Strenuo alioqui cupiditatem conse-€quendi transfuga iniecerat. Itaque calcaribus €subditis effuso cursu eunt. Iamque fremitus €hostium iter ingredientium exaudiebatur, sed €prospectum ademerat pulveris nubes. Paulisper €ergo inhibuit cursum, donec consideret pulvis. Iamque conspecti a barbaris erant et abeun-€tium agmen conspexerant nequaquam futuri pa-€res, si Besso tantum animi fuisset ad proelium, €quantum ad parricidium fuerat. Namque et nu-€mero barbari praestabant et robore; ad hoc re-€fecti cum fatigatis certamen inituri erant. @8 Sed €nomen Alexandri et fama, maximum in bello €utique momentum, pavidos in fugam avertit. Bessus vero et ceteri facinoris eius participes €vehiculum Darei adsecuti coeperunt hortari €eum, conscenderet equum et se hosti fuga eri-€peret. @8 Ille deos ultores adesse testatur et Alex-€andri fidem implorans negat se parricidas velle €comitari. Tum vero ira quoque accensi tela coi-€ciunt in regem multisque confossum vulneribus €relinquunt. @8 Iumenta quoque, ne longius prose-€qui possent, convulnerant duobus servis, qui €regem comitabantur, occisis. @8 Hoc edito faci-€nore, ut vestigia fugae spargerent, Nabarzanes €Hyrcaniam, Bessus Bactra paucis equitum co-€mitantibus petebant. Barbari ducibus destituti, €qua quemque aut spes ducebat aut pavor, dissi-€pabantur; D tantum equites congregaverant se @1 €incerti adhuc, resistere melius esset an fugere. Alexander hostium trepidatione comperta Ni-€canorem cum equitum parte ad inhibendam €fugam emittit, ipse cum ceteris sequitur. Tria €ferme milia resistentia occisa sunt, reliquum €agmen pecudum more intactum agebatur iuben-€te rege, ut caedibus abstineretur. @8 Nemo cap-€tivorum erat, qui monstrare Darei vehiculum €posset: singula, ut quaeque prenderent, scruta-€bantur, nec tamen ullum vestigium fugae regis €extabat. @8 Festinantem Alexandrum vix III mi-€lia equitum persecuta sunt. At in eos, qui len-€tius sequebantur, incidebant universa fugien-€tium agmina. @8 Vix credibile dictu, plures cap-€tivi quam qui caperent erant: adeo omnem €sensum territis fortuna penitus excusserat, ut €nec hostium paucitatem nec multitudinem suam €satis cernerent. @@Interim iumenta, quae Dareum vehebant, €nullo regente decesserant militari via et errore €delata per quattuor stadia in quadam valle con-€stiterant aestu simulque vulneribus fatigata. Haud procul erat fons, ad quem monstratum €a peritis Polystratus Macedo siti maceratus €accessit, ac dum galea haustam aquam sorbet, €tela iumentorum deficientium corporibus infixa €conspexit. @8 Miratusque confossa potius quam €abacta esse, semivivi hominis * * * °¯ôÿ@@@@{1LIBER VI}1 ¡@@* * * pugnae discrimen immisit obtrunca-€tisque, qui promptius resistebant, magnam par-€tem hostium propulit. @8 Coeperant fugere vic- @1 €tores [2et]2, donec avidius sequentes in planum de-€duxere, inulti cadebant; sed ut primum locus, €in quo stare possent, fuit, aequis viribus dimi-€catum est. @8 Inter omnes tamen Lacedaemonios €rex eminebat, non armorum modo et corporis €specie, sed etiam magnitudine animi, quo uno €vinci non potuit. @8 Undique nunc comminus €nunc eminus petebatur diuque arma circum-€ferens alia tela clipeo excipiebat, corpore alia €vitabat, donec hasta femina perfossa plurimo €sanguine effuso destituere pugnantem. @8 Ergo €clipeo suo exceptum armigeri raptim in castra €referebant iactationem vulnerum haud facile €tolerantem. @8 Non tamen omisere Lacedaemonii €pugnam et, ut primum sibi quam hosti aequi-€orem locum capere potuerunt, densatis ordini-€bus effuse fluentem in se aciem excepere. @8 Non €aliud discrimen vehementius fuisse memoriae €proditum est. Duarum nobilissimarum bello €gentium exercitus pari Marte pugnabant. @8 Lace-€daemonii vetera, Macedones praesentia decora €intuebantur; illi pro libertate, hi pro domina-€tione pugnabant; Lacedaemoniis dux, Macedo-€nibus locus deerat. @8 Diei quoque unius tam mul-€tiplex casus modo spem modo metum utriusque €partis augebat, velut de industria inter fortissi-€mos viros certamen aequante fortuna. @8 Cete-€rum angustiae loci, in quo haeserat pugna, non €patiebantur totis ingredi viribus: spectabant €ergo plures quam inierant proelium, et qui extra €teli iactum erant, clamore invicem suos accen- @1 €debant. @8 Tandem Laconum acies languescere €lubrica arma sudore vix sustinens, pedem dein-€de referre coepit et urgente hoste apertius fu-€gere. @8 Insequebatur dissipatos victor et emen-€sus cursu omne spatium, quod acies Laconum €obtinuerat, ipsum Agin persequebatur. @8 Ille ut €fugam suorum et proximos hostium conspexit, €deponi se iussit; expertusque membra, an im-€petum animi sequi possent, @8 postquam deficere €sensit, poplitibus semet excepit galeaque stre-€nue sumpta clipeo protegens corpus hastam €dextera vibrabat ultro vocans hostem, si quis €iacenti spolia demere auderet. @8 Nec quisquam €fuit, qui sustineret comminus congredi: procul €missilibus adpetebatur, ea ipsa in hostem retor-€quens, donec lancea nudo pectori infixa est. €Qua ex vulnere evolsa inclinatum ac deficiens €caput clipeo paulisper excepit, dein linquente €spiritu pariter ac sanguine moribundus in arma €procubuit. @8 Cecidere Lacedaemoniorum V mi-€lia et CCC, ex Macedonibus haud amplius M; €ceterum vix quisquam nisi saucius revertit in €castra. €@@Haec victoria non Spartam modo sociosque €eius, sed etiam omnis, qui fortunam belli spec-€taverant, fregit. @8 Nec fallebat Antipatrum dis-€sentire ab animis gratulantium vultus, sed bel-€lum finire cupienti opus erat decipi. Et quam-€quam fortuna rerum placebat, invidiam tamen. €quia maiores res erant quam quas praefecti €modus caperet, metuebat. @8 Quippe Alexander €hostes vinci voluerat, Antipatrum vicisse ne €tacitus quidem indignabatur suae demptum glo- @1 €riae existimans, quicquid cessisset alienae. @8 Ita-€que Antipater, qui probe nosset spiritus eius, €non est ausus ipse agere arbitria victoriae, sed €concilium Graecorum, quid fieri placeret, con-€suluit. @8 A quo Lacedaemonii nihil aliud quam €ut oratores mittere ad regem liceret precati €veniam defectionis praeter auctores impetrave-€runt. Megalopolitanis, quorum urbs obsessa erat €a defectionis sociis, Achaei et Elei centum XX €talenta dare iussi sunt. @8 Hic fuit exitus belli, €quod repente ortum prius tamen finitum est, €quam Dareum Alexander apud Arbela supe-€raret. @@Sed ut primum instantibus curis laxatus €est animus militarium rerum quam quietis otii-€que patientior, excepere eum voluptates, et €quem arma Persarum non fregerant, vitia vice-€runt: @8 tempestiva convivia et perpotandi per-€vigilandique insana dulcedo ludique et greges €paelicum. Omnia in externum lapsa morem; €quem aemulatus quasi potiorem suo ita popu-€larium animos oculosque pariter offendit, ut a €plerisque amicorum pro hoste haberetur. @8 Tena-€ces quippe disciplinae suae solitosque parco ac €parabili victu ad implenda naturae desideria €defungi in peregrina et devictarum gentium €mala impulerat. @8 Hinc saepius comparatae in þï€°¸¶°ÿï°°±ÿï‚ÁìåøÿïƒÃõòôÿ¶¢”‚caput eius insidiae, secessio militum et liberior €inter mutuas querelas dolor, ipsius deinde nunc €ira nunc suspiciones, quas excitabat inconsultus €pavor, ceteraque his similia, quae deinde dicen-€tur. @1 @@Igitur cum tempestivis conviviis dies pariter €noctesque consumeret, satietatem epularum lu-€dis interpellabat non contentus artificum, quos €e Graecia exciverat, turba: quippe captivae €iubebantur suo ritu canere inconditum et ab-€horrens peregrinis auribus carmen. @8 Inter quas €unam rex ipse conspexit maestiorem quam ce-€teras et producentibus eam verecunde reluctan-€tem. Excellens erat forma, et formam pudor €honestabat: deiectis in terram oculis et, quan-€tum licebat, ore velato suspicionem praebuit €regi nobiliorem esse, quam ut inter convivales €ludos deberet ostendi. @8 Ergo interrogata, quae-€nam esset, neptim se Ochi, qui nuper regnasset €in Persis, filio eius genitam esse respondit, uxo-€rem Hystaspis fuisse. Propinquus hic Darei €fuerat, magni et ipse exercitus praetor. @8 Adhuc €in animo regis tenues reliquiae pristini moris €haerebant. Itaque fortunam regia stirpe genitae €et tam celebre nomen [neptem] Ochi reveritus non dimitti modo captivam, sed etiam restitui €ei suas opes iussit, virum quoque requiri, ut €reperto coniugem redderet. Postero autem die €praecepit Hephaestioni, ut omnes captivos in €regiam iuberet adduci. Ibi singulorum nobili-€tate spectata secrevit a vulgo, quorum emine-€bat genus. M hi fuerunt; inter quos repertus est €Oxathres, Darei frater, non illius fortuna quam €indole animi sui clarior. @8 XXVI [2milia]2 talen-€tum proxima praeda redacta erant; e quis duo- @1 €decim milia in congiarium militum absumpta €sunt, par huic pecuniae summa custodum frau-€de subtracta est. @8 Oxydates erat nobilis Perses, €qui a Dareo capitali supplicio destinatus cohi-€bebatur in vinculis; huic liberato satrapeam €Mediae attribuit, fratremque Darei recepit in €cohortem amicorum omni vetustae claritatis €honore servato. @@Hinc in Parthienen perventum est, tunc €ignobilem gentem, nunc caput omnium, qui €post Euphraten et Tigrim amnes siti Rubro €mari terminantur. @8 Scythae regionem campes-€trem ac fertilem occupaverunt, graves adhuc €accolae. Sedes habent et in Europa et in Asia: €qui super Bosphorum colunt, adscribuntur Asiae, €at qui in Europa sunt, a laevo Thraciae latere €ad Borysthenem atque inde ad Tanaim [alium €amnem] recta plaga attinent. @8 Tanais Euro-€pam et Asiam medius interfluit. Nec dubitatur, €quin Scythae, qui Parthos condidere, non a Bos-€phoro sed ex Europae regione penetraverint. Urbs erat ea tempestate clara Hecatompylos, €condita a Graecis; ibi stativa rex habuit com-€meatibus undique advectis. Itaque rumor, otiosi €militis vitium, sine auctore percrebruit regem €contentum rebus, quas gessisset, in Macedoniam €protinus redire statuisse. @8 Discurrunt lympha-€tis similes [2in]2 tabernacula et itineri sarcinas ap-€tant: signum datum crederes, ut vasa collige-€rent. Totis castris tumultus hinc contubernales €suos requirentium, hinc onerantium plaustra €perfertur ad regem. @8 Fecerant fidem rumori €temere vulgato Graeci milites redire iussi do- @1 €mos; quorum equitibus singulis denarium sena €milia [2cum distributa essent, peditibus singula,]2 €ipsis quoque finem militiae adesse credebant. Haud secus quam par erat territus, qui Indos €atque ultima Orientis peragrare statuisset, prae-€fectos copiarum in praetorium contrahit obor-€tisque lacrimis ex medio gloriae spatio revocari €se victi magis quam victoris fortunam in pa-€triam relaturum conquestus est; @8 nec sibi igna-€viam militum obstare, sed deum invidiam, qui €fortissimis viris subitum patriae desiderium ad-€movissent, paulo post in eandem cum maiore €laude famaque redituris. @8 Tum vero pro se €quisque operam suam offerre, difficillima quae-€que poscere, polliceri militum quoque obse-€quium, si animos eorum leni et apta oratione €permulcere voluisset: @8 numquam infractos et €abiectos recessisse, quotiens ipsius alacritatem €et tanti animi spiritus haurire potuissent. Ita se €facturum esse respondit; illi modo vulgi aures €praepararent sibi. Satisque omnibus, quae in €rem videbantur esse, compositis vocari ad con-€tionem exercitum iussit, apud quem talem ora-€tionem habuit: @@"Magnitudinem rerum, quas gessimus, €milites, intuentibus vobis minime mirum est et €desiderium quietis et satietatem gloriae occur-€rere. @8 Ut omittam Illyrios, Triballos, Boeotiam, €Thraciam, Spartam, Achaeos, Peloponnesum, €quorum alia ductu meo alia imperio auspicio-€que perdomui, @8 ecce orsi bellum ab Hellesponto €Ionas, Aeolidem servitio barbariae impotentis @1 €exemimus, Cariam, Lydiam, Cappadociam, €Phrygiam, Paphlagoniam, Pamphyliam, Pisi-€das, Ciliciam, Syriam, Phoenicen, Armeniam, €Persidem, Medos, Parthienen habemus in potes-€tate. @8 Plures provincias complexus sum, quam €alii urbes ceperunt, et nescio an enumeranti €mihi quaedam ipsa rerum multitudo subduxe-€rit. @8 Itaque si crederem satis certam esse posses-€sionem terrarum, quas tanta velocitate domui-€mus, ego vero, milites, ad penates meos, ad €parentem sororesque et ceteros cives vel reti-€nentibus vobis erumperem, ut ibi potissimum €parta vobiscum laude et gloria fruerer, ubi nos €uberrima victoriae praemia expectant, liberum, €coniugum parentumque laetitia, pax, quies, re-€rum per virtutem partarum secura possessio. Sed in novo et_si verum fateri volumus_pre-€cario imperio adhuc iugum eius rigida cervice €subeuntibus barbaris tempore, milites, opus est, €dum mitioribus ingeniis imbuuntur et efferatos €melior consuetudo permulcet. @8 Fruges quoque €maturitatem stato tempore expectant: adeo €etiam illa sensus omnis expertia tamen sua lege €mitescunt. @8 Quid? creditis tot gentes alterius €imperio ac nomine adsuetas, non sacris, [2non]2 €moribus, non commercio linguae nobiscum co-€haerentes eodem proelio domitas esse, quo vic-€tae sunt? Vestris armis continentur, non suis €moribus, et qui praesentes metuunt, in absentia €hostes erunt. Cum feris bestiis res est, quas cap-€tas et inclusas, quia ipsarum natura non potest, €longior dies mitigat. @8 Et adhuc sic ago, tam-€quam omnia subacta sint armis, quae fuerunt in €dicione Darei. Hyrcaniam Nabarzanes occu- @1 €pavit, Bactra non possidet solum parricida Bes-€sus, sed etiam minatur; Sogdiani, Dahae, Mas-€sagetae, Sacae, Indi sui iuris sunt. @8 Omnes hi, €simul terga nostra viderint, insequentur: illi €enim eiusdem nationis sunt, nos alienigenae et €externi. Suis [2quis]2que autem placidius paret, €etiam cum is praeest, qui magis timeri potest. Proinde aut, quae cepimus, omittenda sunt €aut, quae non habemus, occupanda. Sicut in cor-€poribus aegris, milites, nihil, quod nociturum €est, medici relinquunt, sic nos quicquid obstat €imperio recidamus. Parva saepe scintilla con-€tempta magnum excitavit incendium. Nil tuto €in hoste despicitur: quem spreveris valentiorem €neglegentia facias. @8 Ne Dareus quidem here-€ditarium Persarum accepit imperium, sed in €sedem Cyri beneficio Bagoae, castrati hominis, €admissus: ne vos magno labore credatis Bessum €vacuum regnum occupaturum. @8 Nos vero pec-€cavimus, milites, si Dareum ob hoc vicimus, ut €servo eius traderemus imperium, qui ultimum €ausus scelus regem suum, etiam externae opis €egentem, certe cui nos victores pepercissemus, €quasi captivum in vinculis habuit, ad ultimum, €ne a nobis conservari posset, occidit. @8 Hunc €vos regnare patiemini? Quem equidem cruci ad-€fixum videre festino omnibus regibus gentibus-€que et fidei, quam violavit, meritas poenas sol-€ventem. @8 At, hercules, si mox eundem Graeco-€rum urbes aut Hellespontum vastare nuntiatum @1 €erit vobis, quo dolore adficiemini Bessum prae-€mia vestrae occupavisse victoriae? Tunc ad €repetendas res festinabitis, tunc arma capietis. €Quanto autem praestat territum adhuc et vix €mentis suae compotem opprimere! @8 Quadridui €nobis iter superest, qui tot proculcavimus nives, €tot amnes superavimus, tot montium iuga trans-€cucurrimus. Non mare illud, quod exaestuans €iter fluctibus occupat, euntes nos moratur, non €Ciliciae fauces et angustiae includunt: plana þï€°¸¶°ÿï°°±ÿï‚ÁìåøÿïƒÃõòôÿ¶£˜‡omnia et prona sunt. In ipso limine victoriae €stamus. @8 Pauci nobis fugitivi et domini sui €interfectores supersunt. Egregium, mehercule, €opus et inter prima gloriae vestrae numerandum €posteritati famaeque tradetis, Dareum quoque €hostem finito post mortem illius odio [parrici-€das] esse vos ultos, neminem impium effugisse €vestras manus. @8 Hoc perpetrato quanto credi-€tis Persas obsequentiores fore, cum intellexerint €vos pia bella suscipere et Bessi sceleri, non no-€mini suo irasci?" @@Summa militum alacritate iubentium, €quocumque vellet, duceret, oratio excepta est. Nec rex moratus impetum tertioque per Par-€thienen die ad fines Hyrcaniae penetrat Cra-€tero relicto cum iis copiis, quibus praeerat, et €ea manu, quam Amyntas ducebat, additis DC €equitibus et totidem sagittariis, ut ab incursione €barbarorum Parthienen tueretur. @8 Erigyium im-€pedimenta modico praesidio dato campestri iti-€nere ducere iubet. Ipse cum phalange et equitatu €CL stadia emensus castra in valle, qua Hyrca-€niam adeunt, communit. Nemus praealtis den- @1 €sisque arboribus umbrosum est pingue vallis €solum rigantibus aquis, quae ex petris immi-€nentibus manant. @8 Ex ipsis radicibus montium €Ziobetis amnis effunditur, qui tria fere stadia €in longitudinem universus fluit, deinde saxo, €quod alveolum interpellat, repercussus duo iti-€nera velut dispensatis aquis aperit. @8 Inde torrens €et saxorum, per quae incurrit, asperitate violen-€tior terram praeceps subit. Per CCC stadia con-€ditus labitur rursusque velut ex alio fonte con-€ceptus editur et novum alveum intendit priore €sui parte spatiosior_ @8 quippe in latitudinem X €et trium stadiorum diffunditur_rursusque an-€gustioribus coercitus ripis iter cogit. Tandem in €alterum amnem cadit: Rhidagno nomen est. @8 In-€colae adfirmabant, quaecumque demissa essent €in cavernam, quae propior est fonti, rursus, ubi €aliud os amnis aperitur, existere. Itaque Alex-€ander duos [2equos]2, qua subeunt aquae terram, €praecipitari iubet, quorum corpora, ubi rursus €erumpit, expulsa videre, qui missi erant, ut ex-€ciperent. @@Quartum iam diem eodem loco quietem mi-€liti dederat, cum litteras Nabarzanis, qui Da-€reum cum Besso interceperat, accepit, quarum €sententia haec erat: se Dareo non fuisse inimi-€cum, immo etiam, quae credidisset utilia esse, €suasisse et, quia fidele consilium regi dedisset, €prope occisum ab eo. @8 Agitasse Dareum custo-€diam corporis sui contra ius fasque peregrino €militi tradere damnata popularium fide, quam €per ducentos et triginta annos inviolatam regi-€bus suis praestitissent. @8 Se in praecipiti et lu-€brico stantem consilium a praesenti necessitate €repetisse. Dareum quoque, cum occidisset Ba- @1 €goan, hac excusatione satisfecisse popularibus, €quod insidiantem interemisset. @8 Nihil esse mi-€seris mortalibus spiritu carius: amore eius ad €ultima esse propulsum. Sed ea magis esse secu-€tum quam optasse. @8 In communi calamitate €suam quemque habere fortunam. Si venire se €iuberet, sine metu esse venturum. Non timere, €ne fidem datam tantus rex violaret: deos a deo €falli non solere. @8 Ceterum si, cui fidem daret, €videretur indignus, multa exilia patere fugien-€ti: patriam esse, ubicumque vir fortis sedem sibi €elegerit. @8 Nec dubitavit Alexander fidem, quo €Persae modo accipiebant, dare, inviolatum, si €venisset, fore. €@@Quadrato tamen agmine et composito ibat €speculatores subinde praemittens, qui explora-€rent loca. @8 Levis armatura ducebat agmen, pha-€lanx eam sequebatur, post pedites erant impe-€dimenta. Et gens bellicosa et naturae situs dif-€ficilis aditu curam regis intenderat. @8 Namque €perpetua vallis iacet usque ad mare Caspium €patens. Duo terrae eius velut bracchia excur-€runt: media flexu modico sinum faciunt lunae €maxime similem, cum eminent cornua nondum €totum orbem sidere implente. @8 Cercetae et €Mossyni et Chalybes a laeva sunt et ab altera €parte Leucosyri et Amazonum campi; et illos, €qua vergit ad septentrionem, hos ad occasum €conversa prospectat. @8 Mare Caspium dulcius €ceteris ingentis magnitudinis serpentes alit; pis-€cium in eo longe diversi ab aliis colores. Quidam €Caspium, quidam Hyrcanium appellant; alii @1 €sunt, qui Maeotiam paludem in id cadere putent €et argumentum adferant aquam, quod dulcior €sit quam cetera maria, infuso paludis humore €mitescere. @8 A septentrione ingens in litus mare €incumbit longeque agit fluctus et magna parte €exaestuans stagnat. Idem alio caeli statu recipit €in se fretum eodemque impetu, quo effusum est, €relabens terram naturae suae reddit. Et quidam €credidere non clausum mare esse, sed ex India €in Hyrcaniam cadere, cuius fastigium, ut supra €dictum est, perpetua valle submittitur. @@Hinc rex XX stadia processit semita pro-€pemodum invia, cui silva imminebat, torrentes-€que et eluvies iter morabantur. Nullo tamen €hoste obvio penetrat, tandemque ad cultiora €perventum est. @8 Praeter alios commeatus, quo-€rum tum copia regio abundabat, pomorum quo-€que ingens modus nascitur, et uberrimum gig-€nendis uvis solum est. @8 Frequens arbor faciem €quercus habet, cuius folia multo melle tingun-€tur, sed, nisi solis ortum incolae occupaverint, €vel modico tepore sucus extinguitur. @@XXX hinc stadia processerat, cum Phrata-€phernes ei occurrit seque et eos, qui post Darei €mortem profugerant, dedens; quibus benigne €exceptis ad oppidum Arvas pervenit. Hic ei €Craterus et Erigyius occurrunt. @8 Praefectum €Tapurorum gentis Phradatem adduxerant; hic €quoque in fidem receptus multis exemplo fuit €experiendi clementiam regis. @8 Satrapen deinde €Hyrcaniae dedit Manapin: exul hic regnante €Ocho ad Philippum pervenerat. Tapurorum €quoque gentem Phradati reddidit. @1 @@Iamque ultima Hyrcaniae intraverat, €cum Artabazus, quem Dareo fidissimum fuisse €supra diximus, cum propinquis Darei ac suis €liberis modicaque Graecorum militum manu oc-€currit. @8 Dextram venienti obtulit rex: quippe et €hospes Philippi fuerat, cum Ocho regnante exu-€laret, et hospitii pignora in regem suum ad ulti-€mum fides conservata vincebat. @8 Comiter igitur €exceptus "Tu quidem," inquit "rex, deos €quaeso, perpetua felicitate floreas; ego ceteris €laetus hoc uno torqueor, quod praecipiti senec-€tute diu frui tua bonitate non possum." Nona-€gesimum et quintum annum agebat. @8 Novem €iuvenes omnes eadem matre geniti patrem comi-€tabantur; hos Artabazus dexterae regis admovit €precatus, ut tam diu viverent, donec utiles €Alexandro essent. @8 Rex pedibus iter plerumque €faciebat; tunc admoveri sibi et Artabazo equos €iussit, ne ipso ingrediente pedibus senex equo €vehi erubesceret. @@Ut deinde castra sunt posita, Graecos, quos €Artabazus adduxerat, convocari iubet; at illi, €nisi fides Lacedaemoniis quoque et Sinopensi-€bus daretur, respondent se, quid agendum ipsis €foret, deliberaturos. @8 Legati erant Lacedaemo-€niorum missi ad Dareum; quo victo adplicue-€rant se Graecis mercede apud Persas militan-€tibus. @8 Rex omissis sponsionum fideique pigno-€ribus venire eos iussit, fortunam, quam ipse €dedisset, habituros. Diu cunctantes plerisque €consilia variantibus tandem venturos se polli-€centur. @8 At Democrates Atheniensis, qui maxi-€me Macedonum opibus semper obstiterat, de-€sperata venia gladio se transfigit. Ceteri, sicut @1 €constituerant, dicioni Alexandri ipsos se per-€mittunt. @8 M et D milites erant, praeter hos €legati ad Dareum missi XC. In supplementum €distributus miles, ceteri remissi domum praeter €Lacedaemonios, quos tradi in custodiam iussit. @@Mardorum erat gens confinis Hyrcaniae, €cultu vitae aspera et latrociniis adsueta; haec €sola nec legatos miserat nec videbatur imperata €factura. Itaque rex indignatus, si una gens pos-€set efficere, ne invictus esset, impedimentis cum €praesidio relictis valida manu comitante pro-€cedit. @8 Noctu iter fecerat, et prima luce hostis €in conspectu erat. Tumultus magis quam proe-€lium fuit. Deturbati ex collibus, quos occupa-€verant, barbari profugerunt, proximique vici €ab incolis deserti capiuntur. @8 Interiora regionis €eius haud sane adiri sine magna vexatione exer-€citus poterant: iuga montium praealtae silvae þï€°¸¶°ÿï°°±ÿï‚ÁìåøÿïƒÃõòôÿ¶¥˜„rupesque inviae saepiunt; ea, quae plana sunt, €novo munimenti genere impedierant barbari. Arbores densae sunt de industria consitae, €quarum teneros adhuc ramos manu flectunt, €quos intortos rursus inserunt terrae; inde velut €ex alia radice laetiores virent trunci. @8 Hos, qua €natura fert, adolescere non sinunt, quippe alium €alii quasi nexu conserunt; qui ubi multa fronde €vestiti sunt, operiunt terram. Itaque occulti ra-€morum velut laquei perpetua saepe iter cludunt. Una ratio erat caedendo aperire saltum, sed €hoc quoque magni operis. Crebri namque nodi €duraverant stipites, et in se implicati arborum @1 €rami suspensis circulis similes lento vimine frus-€trabantur ictus. @8 Incolae autem ritu ferarum €virgulta subire soliti tum quoque intraverant €saltum occultisque telis hostem lacessebant. Ille €venantium modo latibula scrutatus plerosque €confodit; ad ultimum circumire saltum milites €iubet, ut, si qua pateret, inrumperent. @8 Sed €ignotis locis plerique oberrabant, exceptique €sunt quidam, inter quos equus regis_Bucepha-€lam vocabant_quem Alexander non eodem €quo ceteras pecudes animo aestimabat. Namque €ille nec in dorso insidere suo patiebatur alium €et regem, cum vellet escendere, sponte genua €submittens excipiebat credebaturque sentire, €quem veheret. @8 Maiore ergo, quam decebat, ira €simul ac dolore stimulatus equum vestigari €iubet et per interpretem pronuntiari, ni reddi-€dissent, neminem esse victurum. Hac denuntia-€tione territi cum ceteris donis equum adducunt. Sed ne sic quidem mitigatus caedi silvas iubet €adgestaque humo e montibus planitiem ramis €impeditam exaggerari. @8 Iam [2in]2 aliquantum al-€titudinis opus creverat, cum barbari desperato €regionem, quam occupaverant, posse retineri €gentem suam dedidere. Rex obsidibus acceptis €Phradati parere eos iussit. @@Inde quinto die in stativa revertitur. Arta-€bazum deinde geminato honore, quem Dareus €habuerat ei, remittit domum. Iam ad urbem €Hyrcaniae, in qua regia Darei fuit, ventum €erat; ibi Nabarzanes accepta fide occurrit dona @1 €ingentia ferens. @8 Inter quae Bagoas erat, specie €singulari spado atque in ipso flore pueritiae, cui €et Dareus adsuetus fuerat et mox Alexander €adsuevit; eiusque maxime precibus motus Na-€barzani ignovit. @@Erat, ut supra dictum est, Hyrcaniae fini-€tima gens Amazonum, circa Thermodonta am-€nem Themiscyrae incolentium campos. @8 Regi-€nam habebant Thalestrin, omnibus inter Cau-€casum montem et Phasin amnem imperitantem. €Haec cupidine visendi regis accensa finibus €regni sui excessit et, cum haud procul abesset, €praemisit indicantes venisse reginam adeundi €eius cognoscendique avidam. @8 Protinus facta €potestate veniendi, ceteris iussis subsistere, tre-€centis feminarum comitata processit atque, ut €primum rex in conspectu fuit, equo ipsa desiluit €duas lanceas dextera praeferens. @8 Vestis non €toto Amazonum corpori obducitur: nam laeva €pars ad pectus est nuda, cetera deinde velantur. €Nec tamen sinus vestis, quem nodo colligunt, €infra genua descendit. @8 Altera papilla intacta €servatur, qua muliebris sexus liberos alant; adu-€ritur dextera, ut arcus facilius intendant et tela €vibrent. @8 Interrito vultu regem Thalestris in-€tuebatur habitum eius haudquaquam rerum fa-€mae parem oculis perlustrans: quippe omnibus €barbaris in corporum maiestate veneratio est, €magnorumque operum non alios capaces putant €quam quos eximia specie donare natura dignata €est. @8 Ceterum interrogata, num aliquid petere €vellet, haud dubitavit fateri ad communicandos €cum rege liberos se venisse, dignam, ex qua ipse @1 €regni generaret heredes; feminini sexus se reten-€turam, marem reddituram patri. @8 Alexander, €an cum ipso militare vellet, interrogat; et illa €causata sine custode regnum reliquisse petere €perseverabat, ne se inritam spei abire pateretur. Acrior ad venerem feminae cupido quam re-€gis, [ac] ut paucos dies subsisteret, perpulit. €XIII dies in obsequium desiderii eius absumpti €sunt. Tum illa regnum suum, rex Parthienen €petiverunt. @@Hic vero palam cupiditates suas solvit €continentiamque et moderationem, in altissima €quaque fortuna eminentia bona, in superbiam €ac lasciviam vertit. @8 Patrios mores disciplinam-€que Macedonum regum salubriter temperatam €et civilem habitum velut leviora magnitudine €sua ducens Persicae regiae par deorum poten-€tiae fastigium aemulabatur. @8 Iacere humi vene-€rabundos ipsum paulatimque servilibus minis-€teriis tot victores gentium imbuere et captivis €pares facere expetebat. @8 Itaque purpureum dia-€dema distinctum albo, quale Dareus habuerat, €capiti circumdedit vestemque Persicam sump-€sit, ne omen quidem veritus, quod a victoris in-€signibus in devicti transiret habitum. @8 Et ille se €quidem spolia Persarum gestare dicebat, sed €cum illis quoque mores induerat, superbiamque €habitus animi insolentia sequebatur. @8 Litteras €quoque, quas in Europam mitteret, veteris anuli €gemma obsignabat, iis, quas in Asiam scriberet, €Darei anulus imprimebatur, ut appareret unum €animum duorum non capere fortunam. @8 Ami-€cos vero et equites_hi namque principes mili- @1 €tum_aspernantes quidem, sed recusare non €ausos Persicis oneraverat vestibus. @8 Paelices €CCC et LX, totidem quot Darei fuerant, regiam €implebant; quas spadonum greges, et ipsi mu-€liebria pati adsueti, sequebantur. @8 Haec luxu et €peregrinis infecta moribus veteres Philippi mi-€lites, rudis natio ad voluptates, palam aversa-€bantur, totisque castris unus omnium sensus ac €sermo erat plus amissum victoria quam bello €esse quaesitum: @8 [2tum]2 cum maxime vinci ipsos €dedique alienis moribus et externis. Quo tandem €ore domos quasi in captivo habitu reversuros? €Pudere iam sui regem: victis quam victoribus €similiorem ex Macedoniae imperatore Darei sa-€trapen factum. @8 Ille non ignarus et principes €amicorum et exercitum graviter offendi gra-€tiam liberalitate donisque reparare temptabat; €sed, opinor, liberis pretium servitutis ingratum €est. @8 Igitur, ne in seditionem res verteretur, €otium interpellandum erat bello, cuius materia €opportune alebatur. @8 Namque Bessus veste re-€gia sumpta Artaxerxen appellari se iusserat €Scythasque et ceteros Tanais accolas contrahe-€bat. Haec Satibarzanes nuntiabat, quem recep-€tum in fidem regioni, quam antea obtinuerat, €praefecit. @8 Et cum grave spoliis apparatuque €luxuriae agmen vix moveretur, suas primum, €deinde totius exercitus sarcinas exceptis admo-€dum necessariis conferri iussit in medium. @8 Pla-€nities spatiosa erat, in quam vehicula onusta @1 €perduxerant. Expectantibus cunctis, quid dein-€de esset imperaturus, iumenta iussit abduci suis-€que primum sarcinis face subdita ceteras incen-€di praecepit. @8 Flagrabant exurentibus dominis, €quae ut intacta ex urbibus hostium raperent, €saepe flammas restinxerant, nullo sanguinis €pretium audente deflere, cum regias opes idem €ignis exureret. @8 Brevi deinde ratio mitigavit €dolorem, habilesque militiae et ad omnia parati €laetabantur sarcinarum potius quam disciplinae €fecisse iacturam. @8 Igitur Bactrianam regionem €petebant. Sed Nicanor, Parmenionis filius, su-€bita morte correptus magno desiderio sui ad-€fecerat cunctos. @8 Rex ante omnes maestus €cupiebat quidem subsistere funeri adfuturus, €sed penuria commeatuum festinare cogebat: ita-€que Philotas cum duobus milibus et DC relictus, €ut iusta fratri persolveret; ipse contendit ad €Bessum. @@Iter facienti ei litterae adferuntur a finiti-€mis satraparum, e quibus cognoscit Bessum qui-€dem hostili animo occurrere cum exercitu, cete-€rum Satibarzanen, quem satrapeae Ariorum €ipse praefecisset, defecisse ab eo. @8 Itaque quam-€quam Besso imminebat, tamen Satibarzanen €opprimendum praeverti optimum ratus levem €armaturam et equestres copias educit totaque €nocte itinere strenue facto improvisus hosti su-€pervenit. @8 Cuius cognito adventu Satibarzanes €cum duobus milibus equitum_nec plures subito €contrahi poterant_Bactra perfugit; ceteri €proximos montes occupaverunt. @8 Praerupta €rupes est, qua spectat occidentem; eadem, qua €vergit ad orientem, leniore summissa fastigio þï€°¸¶°ÿï°°±ÿï‚ÁìåøÿïƒÃõòôÿ¶¦˜—„multis arboribus obsita perennem habet fontem, @1 €ex quo large aquae manant. Circuitus eius XXX €et duo stadia comprendit. @8 In vertice herbidus €campus: in hoc multitudinem imbellem consi-€dere iubent; ipsi, qua rupes deerat, arborum €truncos et saxa obmoliuntur. XIII milia armata €erant. @8 In quorum obsidione Cratero relicto €ipse Satibarzanen sequi festinat. Et quia lon-€gius abesse eum cognoverat, ad expugnandos €eos, qui edita montium occupaverant, redit. Ac primo repurgari iubet, quicquid ingredi €possent; deinde, ut occurrebant inviae cotes €praeruptaeque rupes, inritus labor videbatur €obstante natura. @8 Ille, ut erat animi semper €obluctantis difficultatibus, cum et progredi ar-€duum et reverti periculosum esset, versabat se €ad omnes cogitationes aliud atque aliud_ita €ut fieri solet, ubi prima quaeque damnamus_ €subiciente animo. Haesitanti, quod ratio non €potuit, fortuna consilium subministravit. @8 Ve-€hemens favonius erat, et multam materiam ce-€ciderat miles aditum per saxa molitus. Haec €vapore torrido iam inaruerat; @8 ergo adgeri alias €arbores iubet et igni dari alimenta, celeriterque €stipitibus cumulatis fastigium montis aequatum €est. @8 Tunc undique ignis iniectus cuncta com-€prendit. Flammam in ora hostium ventus fere-€bat, fumus ingens velut quadam nube abscon-€derat caelum. @8 Sonabant incendio silvae, atque €ea quoque, quae non incenderat miles, concepto €igne proxima quaeque adurebant. Barbari sup-€pliciorum ultimum, si qua intermoreretur ignis, €effugere temptabant; sed, qua flamma dederat €locum, hostis obstabat. @8 Varia igitur caede con- @1 €sumpti sunt: alii in medios ignes, alii petris prae-€cipitavere se, quidam hostium manibus obtule-€runt, pauci semustulati venere in potestatem. @@Hinc ad Craterum, qui Artacana obsidebat, €redit. Ille omnibus praeparatis regis expectabat €adventum, captae urbis titulo, sicut par erat, €cedens. @8 Igitur Alexander turres admoveri €iubet, ipsoque aspectu barbari territi e muris €supinas manus tendentes orare coeperunt, iram €in Satibarzanen, defectionis auctorem, reserva-€ret, supplicibus semet dedentibus parceret. Rex €data venia non obsidionem modo solvit, sed €omnia sua incolis reddidit. @@Ab hac urbe digresso supplementum novo-€rum militum occurrit: Zoilus D equites ex Grae-€cia adduxerat, III milia ex Illyrico Antipater €miserat, Thessali equites C et XXX cum Phi-€lippo erant, ex Lydia II milia et sescenti, pere-€grinus miles, advenerant, CCC equites gentis €eiusdem sequebantur. @8 Hac manu adiecta [2adit]2 €Drangas: bellicosa natio est. Satrapes erat Bar-€zaentes, sceleris in regem suum particeps Besso: €is suppliciorum, quae meruerat, metu profugit €in Indiam. @@Iam nonum diem stativa erant, cum €[2ab]2 externa vi non tutus modo rex, sed invictus, €intestino facinore petebatur. @8 Dymnus, modicae €apud regem auctoritatis et gratiae, exoleti, cui €Nicomacho erat nomen, amore flagrabat obse-€quio uni sibi dediti corporis vinctus. @8 Is, quod €ex vultu quoque perspici poterat, similis atto-€nito remotis arbitris cum iuvene secessit in tem-€plum arcana se et silenda adferre praefatus, @1 suspensumque expectatione per mutuam cari-€tatem et pignora utriusque animi rogat, ut ad-€firmet iureiurando, quae commisisset, silentio €esse tecturum. @8 Et ille ratus nihil, quod etiam €cum periurio detegendum foret, indicaturum €per praesentes deos iurat. @8 Tum Dymnus aperit €in tertium diem regi insidias comparatas seque €eius consilii fortibus viris et inlustribus esse par-€ticipem. @8 Quibus iuvenis auditis se vero fidem €in parricidio dedisse constanter abnuit nec €ulla religione, ut scelus tegat, posse constringi. Dymnus et amore et metu amens dexteram €exoleti complexus et lacrimans orare primum, €ut particeps consilii operisque fieret; @8 si id sus-€tinere non posset, attamen ne proderet se, cuius €erga ipsum benevolentiae praeter alia hoc quo-€que haberet fortissimum pignus, quod caput €suum permisisset fidei adhuc inexpertae. @8 Ad €ultimum aversari scelus perseverantem mortis €metu terret: ab illo capite coniuratos pulcherri-€mum facinus incohaturos. @8 Alias deinde effe-€minatum et muliebriter timidum, alias prodi-€torem amatoris appellans, nunc ingentia pro-€mittens, interdumque regnum quoque, versabat €animum tanto facinore procul abhorrentem. Strictum deinde gladium modo illius modo €suo admovens iugulo, supplex idem et infestus, €expressit, ut tandem non solum silentium, sed €etiam operam polliceretur. @8 Namque abunde €constantis animi et dignus, qui pudicus esset, @1 €nihil ex pristina voluntate mutaverat, sed cap-€tum Dymni amore simulabat nihil recusare. Sciscitari inde pergit, cum quibus tantae rei €societatem inisset: plurimum referre, quales viri €tam memorabili operi admoturi manus essent. Ille et amore et scelere male sanus simul gra-€tias agit, simul gratulatur, quod fortissimis €iuvenum non dubitasset se adiungere, Deme-€trio, corporis custodi, Peucolao, Nicanori; adi-€cit his Aphobetum, Iolaum, Dioxenum, Arche-€polim, Amyntam. @8 Ab hoc sermone dimissus €Nicomachus ad fratrem_Cebalino erat nomen €_quae acceperat defert. Placet ipsum subsistere €in tabernaculo, ne, si regiam intrasset non ad-€suetus adire regem, coniurati proditos se esse €resciscerent. @8 Ipse Cebalinus ante vestibulum €regiae_neque enim propius aditus ei patebat_ €consistit opperiens aliquem ex prima cohorte €amicorum, [2a]2 quo introduceretur ad regem. Forte ceteris dimissis unus Philotas, Parme-€nionis filius_incertum quam ob causam_sub-€stiterat in regia. Huic Cebalinus ore confuso €magnae perturbationis notas prae se ferens ape-€rit, quae ex fratre compererat, et sine dilatione €nuntiari regi iubet. @8 Philotas conlaudato eo €protinus intrat ad Alexandrum multoque in-€vicem de aliis rebus sermone consumpto nihil €eorum, quae ex Cebalino cognoverat, nuntiat. Sub vesperam eum prodeuntem in vestibulo €regiae excipit iuvenis, an mandatum executus €foret, requirens. @8 Ille non vacasse sermoni suo €regem causatus discessit. Postero die Cebalinus @1 €venienti in regiam praesto est intrantemque ad-€monet pridie communicatae cum ipso rei. Ille €curae sibi esse respondet: ac ne tum quidem regi, €quae audierat, aperit. @8 Coeperat Cebalino esse €suspectus. Itaque non ultra interpellandum ra-€tus nobili iuveni_Metron erat ei nomen_super €armamentarium posito, quod scelus pararetur, €indicat. @8 Ille Cebalino in armamentario abs-€condito protinus regi corpus forte curanti, quid €index detulisset, ostendit. @8 Rex ad comprehen-€dendum Dymnum missis satellitibus armamen-€tarium intrat. Ibi Cebalinus gaudio elatus "Ha-€beo te" inquit "incolumem ex impiorum mani-€bus ereptum." @8 Percontatus deinde Alexander, €quae noscenda erant, ordine cuncta cognoscit. €Rursusque institit quaerere, quotus dies esset, €ex quo Nicomachus ad eum detulisset indi-€cium. @8 Atque illo fatente iam tertium esse, €existimans haud incorrupta fide tanto post de-€ferre, quae audierat, vinciri eum iussit. @8 Ille €clamitare coepit eodem temporis momento, quo €audisset, ad Philotan decucurrisse: ab eo operiri €comperta. @8 Rex identidem quaerens, an Philo-€tan adisset, an institisset ei, ut pervenirent ad €se, perseverante eo adfirmare, quae dixerat, €manus ad caelum tendens manantibus lacrimis €hanc sibi a carissimo quondam amicorum rela-€tam gratiam querebatur. @8 Inter haec Dymnus €haud ignarus, quam ob causam accerseretur a €rege, gladio, quo forte erat cinctus, graviter se €vulnerat occursuque satellitum inhibitus per- @1 €fertur in regiam. @8 Quem intuens rex "Quod" €inquit "in te, Dymne, tantum cogitavi nefas, €ut tibi Macedonum regno dignior Philotas me €quoque ipso videretur?" Illum iam defecerat €vox; itaque edito gemitu vultuque a conspectu €regis averso subinde conlapsus extinguitur. @@Rex Philota venire in regiam iusso "Ceba-€linus" inquit "ultimum supplicium meritus, si €in caput meum praeparatas insidias biduo texit, €huius criminis Philotan reum substituit, ad €quem protinus indicium detulisse se adfirmat. Quo propiore gradu amicitiae me contingis, €hoc maius est dissimulationis tuae facinus, et þï€°¸¶°ÿï°°±ÿï‚ÁìåøÿïƒÃõòôÿ¶§˜ ƒego Cebalino magis quam Philotae id conve-€nire fateor. Faventem habes iudicem, si, quod €admitti non potuit, saltem negari potest." @8 Ad €haec Philotas haud sane trepidus, si animus €vultu aestimaretur, Cebalinum quidem scorti €sermonem ad se detulisse, sed ipsum tam levi €auctore nihil credidisse respondit, veritum, ne €iurgium inter amatorem et exoletum non sine €risu aliorum detulisset: @8 cum Dymnus semet €interemerit, qualiacumque erant, non fuisse reti-€cenda. Complexusque regem orare coepit, ut €praeteritam vitam potius quam culpam, silentii €tamen, non facti ullius, intueretur. @8 Haud fa-€cile dixerim, credideritne ei rex an altius iram €suppresserit; dexteram reconciliatae gratiae @1 €pignus obtulit et contemptum magis quam cela-€tum indicium esse videri sibi dixit. @@Advocato tum consilio amicorum, cui €tamen Philotas adhibitus non est, Nicomachum €introduci iubet. @8 Is eadem, quae detulerat ad €regem, ordine exposuit. Erat Craterus regi ca-€rus in paucis et eo Philotae ob aemulationem €dignitatis adversus, @8 neque ignorabat saepe €Alexandri auribus nimia iactatione virtutis at-€que operae gravem fuisse et ob ea non quidem €sceleris, sed contumaciae tamen esse suspectum. Non aliam premendi inimici occasionem ap-€tiorem futuram ratus odio suo pietatis praefe-€rens speciem "Utinam" inquit "in principio €quoque huius rei nobiscum deliberasses! @8 Sua-€sissemus, si Philotae velles ignoscere, patereris €potius ignorare eum, quantum deberet tibi, €quam usque ad mortis metum adductum coge-€res saepius de periculo suo quam de tuo cogitare €beneficio. Ille enim semper insidiari tibi poterit, €tu non semper Philotae poteris ignoscere. @8 Nec €est, quod existimes eum, qui tantum ausus est, €venia posse mutari. Scit eos, qui misericordiam €consumpserunt, amplius sperare non posse. @8 At €ego, etiam si ipse vel paenitentia vel beneficio €tuo victus quiescere volet, patrem eius Parme-€nionem, tanti ducem exercitus et inveterata €apud milites tuos auctoritate haud multum in-€fra magnitudinis tuae fastigium positum, scio €non aequo animo salutem filii sui debiturum @1 €tibi. @8 Quaedam beneficia odimus. Meruisse mor-€tem confiteri pudet: superest, ut malit videri €iniuriam accepisse quam vitam. Proinde scito €tibi cum illis de salute esse pugnandum. @8 Satis €hostium superest, ad quos persequendos ituri €sumus: latus a domesticis hostibus muni. Hos €si submoves, nihil metuo ab externo." Haec €Craterus. @8 Nec ceteri dubitabant, quin coniu-€rationis indicium suppressurus non fuisset nisi €auctor aut particeps. Quem enim pium et bonae €mentis, non amicum modo, sed ex ultima plebe, €auditis, quae ad eum delata erant, non protinus €ad regem fuisse cursurum? @8 ne Cebalini quidem €exemplo, qui ex fratre comperta ipsi nuntias-€set, Parmenionis filium, praefectum equitatus, €omnium arcanorum regis arbitrum! Simulasse €etiam non vacasse sermoni suo regem, ne index €alium internuntium quaereret. @8 Nicomachum €religione quoque deum adstrictum conscientiam €suam exonerare properasse: Philotam consump-€to per ludum iocumque paene toto die gravatum €esse pauca verba pertinentia ad caput regis tam €longo et forsitan supervacuo inserere sermoni. At enim non credidisse talia deferentibus pue-€ris! Cur igitur extraxisset biduum, tamquam in-€dicio haberet fidem? dimittendum fuisse Ceba-€linum, si delationem eius damnabat. @8 In suo €quemque periculo magnum animum habere, €cum de salute regis timeretur, credulos esse de- @1 €bere, vana quoque deferentis admittere. @8 Om-€nes igitur quaestionem de eo, ut participes sce-€leris indicare cogeretur, habendam esse decer-€nunt. Rex admonitos, uti consilium silentio pre-€merent, dimittit. Pronuntiari deinde iter in €posterum iubet, ne qua novi initi consilii dare-€tur nota. @8 Invitatus est etiam Philotas ad ulti-€mas ipsi epulas, et rex non cenare modo sed €etiam familiariter conloqui cum eo, quem dam-€naverat, sustinuit. @8 Secunda deinde vigilia lu-€minibus extinctis cum paucis in regiam coeunt €Hephaestion et Craterus et Coenus et Erigyius, €hi ex amicis, ex armigeris autem Perdiccas et €Leonnatus. Per hos imperatum, ut, qui [2ad]2 prae-€torium excubabant, armati vigilarent. @8 Iam ad €omnes aditus dispositi erant equites, itinera €quoque obsidere iussi, ne quis ad Parmenionem, €qui tum Mediae magnisque copiis praeerat, oc-€cultus evaderet. @8 Atarrhias autem cum CCC €armatis intraverat regiam; huic decem satellites €traduntur, quorum singulos deni armigeri se-€quebantur. @8 Hi ad alios coniuratos comprehen-€dendos distributi sunt; Atarrhias cum trecentis €ad Philotam missus clausum aditum domus mo-€liebatur L iuvenum promptissimis stipatus: nam €ceteros cingere undique domum iusserat, ne oc-€culto aditu Philotas posset elabi. @8 Illum sive €securitate animi sive fatigatione resolutum som-€nus oppresserat; quem Atarrhias torpentem ad-€huc occupat. @8 Tandem ei sopore discusso cum @1 €inicerentur catenae, "Vicit" inquit "bonita-€tem tuam, rex, inimicorum meorum acerbitas." €Nec plura elocutum capite velato in regiam ad-€ducunt. @@Postero die rex edixit, omnes armati coi-€rent. VI milia fere militum venerant, praeterea €turba lixarum calonumque impleverant regiam. Philotan armigeri agmine suo tegebant, ne €ante conspici posset a vulgo, quam rex adlocu-€tus milites esset. @8 De capitalibus rebus vetusto €Macedonum modo inquirebat exercitus_in €pace erat vulgi_et nihil potestas regum vale-€bat, nisi prius valuisset auctoritas. @8 Igitur €Dymni primum cadaver infertur plerisque, quid €parasset quove casu extinctus esset, ignaris. @@Rex deinde in contionem procedit vul-€tu praeferens dolorem animi. Amicorum quo-€que maestitia expectationem haud parvam rei €fecerat. @8 Diu rex demisso in terram vultu atto-€nito stupentique similis stetit. Tandem recepto €animo "Paene," inquit "milites, hominum €scelere vobis ereptus sum: deum providentia et €misericordia vivo. Conspectusque vestri vene-€rabilis coegit, ut vehementius parricidis iras-€cerer, quoniam is primus, immo unus vitae meae €fructus est, tot fortissimis viris et de me optime €meritis referre adhuc gratiam posse." @8 Inter-€rupit orationem militum gemitus, obortaeque €sunt omnibus lacrimae. Tum rex "Quanto" @1 €inquit "maiorem in animis vestris motum ex-€citabo, cum tanti sceleris auctores ostendero! €Quorum mentionem adhuc reformido et, tam-€quam salvi esse possint, nominibus abstineo. Sed vincenda est memoria pristinae caritatis et €coniuratio impiorum civium detegenda. Quo-€modo autem tantum nefas sileam? Parmenio, €illa aetate, tot meis, tot parentis mei meritis €devinctus, omnium nobis amicorum vetustissi-€mus, ducem se sceleri tanto praebuit. @8 Minister €eius Philotas Peucolaum et Demetrium et hunc €Dymnum, cuius corpus aspicitis, ceterosque €eiusdem amentiae in caput meum subornavit." Fremitus undique indignantium querentium-€que tota contione obstrepebat, qualis solet esse €multitudinis et maxime militaris, ubi aut studio €agitur aut ira. @8 Nicomachus deinde et Metron €et Cebalinus producti, quae quisque detulerat, €exponunt. Nullius eorum indicio Philotas ut €particeps sceleris destinabatur. Itaque indigna-€tione expressa vox [indicum] silentio excepta €est. @8 Tum rex "Qualis" inquit "ergo animi €vobis videtur, qui huius rei delatum indicium €ad ipsum suppressit? Quod non fuisse vanum €Dymni exitus declarat. @8 Incertam rem deferens €tormenta non timuit Cebalinus, [2Metron]2 ne mo-€mentum quidem temporis distulit exonerare se, €ut eo, ubi lavabar, inrumperet: @8 Philotas solus €nihil timuit, nihil credidit. O magni animi vi-€rum! Iste regis periculo commoveretur, vultum @1 €mutaret, indicem tantae rei sollicitus audiret! Subest nimirum silentio facinus, et avida spes €regni praecipitem animum ad ultimum nefas €impulit. Pater Mediae praeest; ipse apud mul-€tos copiarum duces meis praepotens viribus €maiora, quam capit, spirat. @8 Orbitas quoque €mea, quod sine liberis sum, spernitur. Sed errat €Philotas: in vobis liberos, parentes, consangui-€neos habeo: vobis salvis orbus esse non pos-€sum." @8 Epistulam deinde Parmenionis inter-€ceptam, quam ad filios Nicanorem et Philotan þï€°¸¶°ÿï°°±ÿï‚ÁìåøÿïƒÃõòôÿ¶¨‰˜ƒscripserat, recitat haud sane indicium gravioris €consilii praeferentem. @8 Namque summa eius €haec erat: "Primum vestri curam agite, deinde €vestrorum: sic enim, quae destinavimus, effi-€ciemus." @8 Adiecitque rex sic esse scriptam, ut, €sive ad filios pervenisset, a consciis posset intel-€legi, sive intercepta esset, falleret ignaros. @8 "At €enim Dymnus, cum ceteros participes sceleris €indicaret, Philotan non nominavit! Hoc qui-€dem illius non innocentiae sed potentiae indi-€cium est, quod sic ab iis timetur etiam, a quibus €prodi potest, ut, cum de se fateantur, illum €tamen celent. Ceterum Philotan ipsius indicat €vita. @8 Hic Amyntae, qui mihi consobrinus fuit €et in Macedonia capiti meo impias comparavit €insidias, socium se et conscium adiunxit. Hic €Attalo, quo graviorem inimicum non habui, so-€rorem suam in matrimonium dedit. @8 Hic, cum €scripsissem ei pro iure tam familiaris usus atque €amicitiae, qualis sors edita esset Iovis Hammo-€nis oraculo, sustinuit rescribere mihi se quidem @1 €gratulari, quod in numerum deorum receptus €essem, ceterum misereri eorum, quibus viven-€dum esset sub eo, qui modum hominis exce-€deret. @8 Haec sunt et iam pridem animi alienati €a me et invidentis gloriae meae indicia. Quae €equidem, milites, quamdiu licuit, in animo meo €pressi: videbar enim mihi partem viscerum €meorum abrumpere, si, in quos tam magna con-€tuleram, viliores mihi facerem. @8 Sed iam non €verba punienda sunt: linguae temeritas per-€venit ad gladios. Hos, si mihi creditis, Philotas €in me acuit, si ipsi, admisit. @8 Quo me confe-€ram, milites? cui caput meum credam? Equi-€tatui, optimae exercitus parti, principibus no-€bilissimae iuventutis, unum praefeci; salutem, €spem, victoriam meam fidei eius tutelaeque €commisi. @8 Patrem in idem fastigium, in quo €me ipsi posuistis, admovi; Mediam, qua nulla €opulentior regio est, et tot civium sociorumque €milia imperio eius dicionique subieci. Unde €praesidium petieram, periculum extitit. @8 Quam €feliciter in acie occidissem, potius hostis praeda €quam civis victima! Nunc servatus ex periculis, €quae sola timui, in haec incidi, quae timere non €debui. @8 Soletis identidem a me, milites, petere, €ut saluti meae parcam. Ipsi mihi praestare po-€testis, quod suadetis, ut faciam. Ad vestras €manus, ad vestra arma confugio: invitis vobis €salvus esse nolo, volentibus non possum, nisi €vindicor." @1 @@Tum Philotan religatis post tergum mani-€bus obsoleto amiculo velatum iussit induci. Fa-€cile apparebat motos esse tam miserabili habitu €non sine invidia paulo ante conspecti. @8 Ducem €equitatus pridie viderant, sciebant regis inter-€fuisse convivio: repente reum quidem, sed, ut €iam damnatum, [immo] vinctum intuebantur. Subibat animos Parmenionis quoque, tanti du-€cis, tam clari civis fortuna, qui [quo] modo duo-€bus filiis, Hectore ac Nicanore, orbatus cum eo, €quem reliquum calamitas fecerat, absens dice-€ret causam. @8 Itaque Amyntas, regius praetor, €inclinantem ad misericordiam contionem rur-€sus aspera in Philotan oratione commovit: pro-€ditos eos esse barbaris, neminem ad coniugem €suam in patriam et ad parentes fuisse reditu-€rum: velut truncum corpus dempto capite sine €spiritu, sine nomine aliena terra ludibrium hos-€tis futuros. @8 Haudquaquam pro spe ipsius €Amyntae oratio grata regi fuit, quod coniugum, €quod patriae admonitos pigriores ad cetera mu-€nia exequenda fecisset. @8 Tum Coenus, quam-€quam Philotae sororem matrimonio secum con-€iunxerat, tamen acrius quam quisquam in Phi-€lotan invectus est parricidam esse regis, patriae, €exercitus clamitans @8 saxumque, quod forte ante €pedes iacebat, arripuit emissurus in eum, ut ple-€rique crediderunt, tormentis subtrahere cupiens. €Sed rex manum eius inhibuit, dicendae prius €causae debere fieri potestatem reo nec aliter €iudicari passurum se adfirmans. @8 Tum dicere @1 €iussus Philotas, sive conscientia sceleris sive €periculi magnitudine amens et attonitus, non €attollere oculos, non hiscere audebat. @8 Lacri-€mis deinde manantibus linquente animo in eum, €a quo tenebatur, incubuit abstersisque amiculo €eius oculis paulatim recipiens spiritum ac vocem €dicturus videbatur. @8 Iamque rex intuens eum €"Macedones" inquit "de te iudicaturi sunt: €quaero, an patrio sermone sis apud eos usurus." Tum Philotas "Praeter Macedonas" inquit €"plerique adsunt, quos facilius, quae dicam, €percepturos arbitror, si eadem lingua fuero €usus, qua tu egisti non ob aliud, credo, quam ut €oratio tua intellegi posset a pluribus." @8 Tum €rex: "Ecquid videtis odio etiam sermonis patrii €Philotan teneri? solus quippe fastidit eum dis-€cere. Sed dicat sane, utcumque ei cordi est, dum €memineritis aeque illum a nostro more quam €sermone abhorrere." Atque ita contione ex-€cessit. @@Tum Philotas "Verba" inquit "inno-€centi reperire facile est, modum verborum mi-€sero tenere difficile. @8 Itaque inter optimam €conscientiam et iniquissimam fortunam desti-€tutus ignoro, quomodo et animo meo et tempori €paream. @8 Abest quidem optimus causae meae €iudex: qui cur me ipse audire noluerit, non, €mehercule, excogito, cum illi utrimque cognita €causa tam damnare me liceat quam absolvere, €non cognita vero liberari [2ab]2 absente non pos- @1 €sum, qui a praesente damnatus sum. @8 Sed quam-€quam vincti hominis non supervacua solum sed €etiam invisa defensio est, qui iudicem non do-€cere videtur sed arguere, tamen, utcumque licet €me dicere, memet ipse non deseram nec com-€mittam, ut damnatus etiam mea sententia vi-€dear. @8 Equidem, cuius criminis reus sim, non €video: inter coniuratos nemo me nominat, de €me Nicomachus nihil dixit, Cebalinus plus €quam audierat scire non potuit. @8 Atqui coniura-€tionis caput me fuisse credit rex! Potuit ergo €Dymnus eum praeterire, quem sequebatur, prae-€sertim cum quaerenti socios vel falso fuerim no-€minandus, quo facilius, qui temptabatur, posset €impelli? @8 Non enim detecto facinore nomen €meum praeteri=t, ut possit videri socio peper-€cisse: Nicomacho, quem taciturum arcana cre-€debat, de semet ipso confessus aliis nominatis €me unum subtrahebat. @8 Quaeso, commilitones, €si Cebalinus me non adisset, nihil me de coniu-€ratis scire voluisset, num hodie dicerem causam €nullo me nominante? @8 Dymnus sane et vivat €adhuc et velit mihi parcere: quid ceteri? qui de €se confitebuntur, me videlicet subtrahent! Ma-€ligna est calamitas, et fere noxius, cum suo sup-€plicio crucietur, adquiescit alieno. @8 Tot conscii €nec in eculeum quidem impositi verum fatebun-€tur? Atqui nemo parcit morituro nec cuiquam @1 €moriturus, ut opinor. @8 Ad verum crimen et ad €unum praevertendum mihi est: cur rem delatam €ad te tacuisti? cur tam securus audisti? Hoc, €qualecumque est, confesso mihi, ubicumque es, €Alexander, remisisti: dexteram tuam amplexus, €reconciliati pignus animi, convivio quoque in-€terfui. @8 Si credidisti mihi, absolutus sum, si pe-€percisti, dimissus: vel iudicium [2vel beneficium]2 €tuum serva. Quid hac proxima nocte, qua di-€gressus sum a mensa tua, feci? quod novum €facinus delatum ad te mutavit animum tuum? Gravi sopore adquiescebam, cum me malis in-€dormientem meis inimici vinciendo excitave-€runt. Unde et parricidae et proditori tam alti €quies somni? @8 Scelerati conscientia obstrepente €condormire non possunt: agitant eos Furiae, €non consummato modo sed etiam cogitato par-€ricidio. At mihi securitatem primum innocen-€tia mea, deinde tua dextera obtulerat: non €timui, ne plus alienae crudelitati apud te liceret €quam clementiae tuae. @8 Sed ne te mihi credi-€disse paeniteat, res ad me deferebatur a puero, €qui non testem, non pignus indicii exhibere €poterat, impleturus omnes metu, si coepisset €audiri. @8 Amatoris et scorti iurgio interponi €aures meas credidi infelix et fidem eius suspec-€tam habui, quod non ipse deferret, sed fratrem @1 €potius subornaret. @8 Timui, ne negaret man-€dasse se Cebalino et ego viderer multis amico-€rum regis fuisse periculi causa. @8 Sic quoque, €cum laeserim neminem, inveni, qui mallet perire €me quam incolumem esse: quid inimicitiarum €creditis excepturum fuisse, si insontes lacessis-€sem? @8 þï€°¸¶°ÿï°°±ÿï‚ÁìåøÿïƒÃõòôÿ¶¨Š˜“At enim Dymnus se occidit! Num igitur €facturum eum divinare potui? Minime. Ita, €quod solum indicio fidem fecit, id me, cum a €Cebalino interpellatus sum, movere non pote-€rat. @8 At hercules, si conscius Dymno tanti sce-€leris fuissem, biduo illo proditos esse nos dissi-€mulare non debui: Cebalinus ipse tolli de medio €nulloque negotio potuit. @8 Denique post dela-€tum indicium, [2quod]2 operturus eram, cubiculum €regis solus intravi, ferro quidem cinctus: cur €distuli facinus? An sine Dymno non sum ausus? Ille igitur princeps coniurationis fuit! sub il-€lius umbra Philotas latebam, qui regnum Ma-€cedonum adfecto! Ecquis e vobis corruptus est €donis? Quem ducem, quem praefectum impen-€sius colui? @8 Mihi quidem obicitur, quod socie-€tatem patrii sermonis asperner, quod Macedo-€num mores fastidiam: sic ego imperio, quod €dedignor, immineo. Iam pridem nativus ille ser-€mo commercio aliarum gentium exolevit: tam €victoribus quam victis peregrina lingua discen-€da est. @8 Non, mehercule, ista me magis laedunt, €quam quod Amyntas, Perdiccae filius, insidia-€tus est regi. Cum quo quod amicitia fuerit mihi, @1 €non recuso defendere, si fratrem regis non opor-€tuit diligi a nobis. @8 Sin autem in illo fortunae €gradu positum etiam venerari necesse erat, €utrum, quaeso, quod non divinavi, reus sum, €an impiorum amicis insontibus quoque morien-€dum est? Quod si aequum est, cur tam diu vivo? €si iniustum, cur nunc demum occidor? @8 At enim €scripsi misereri me eorum, quibus vivendum €esset sub eo, qui se Iovis filium crederet. Fides €amicitiae, veri consilii periculosa libertas, me €decepistis! vos, quae sentiebam, ne reticerem, €impulistis! @8 Scripsisse me haec fateor regi, non €de rege scripsisse. Non enim faciebam invidiam, €sed pro eo timebam. Dignior mihi Alexander €videbatur, qui Iovis stirpem tacitus agnosceret, €quam qui praedicatione iactaret. @8 Sed quoniam €oraculi fides certa est, sit deus causae meae tes-€tis: retinete me in vinculis, dum consulitur €Hammon, num arcanum et occultum scelus €inierim. Qui regem nostrum dignatus est filium, €neminem eorum, qui stirpi suae insidiati sunt, €latere patietur. @8 Si certiora oraculis creditis esse €tormenta, ne hanc quidem exhibendae veritatis €fidem deprecor. @8 Solent rei capitis adhibere €vobis parentes. Duos fratres ego nuper amisi, €patrem nec ostendere possum nec invocare €audeo, cum et ipse tanti criminis reus sit. @8 Pa-€rum est enim tot modo liberum parentem, in @1 €unico filio adquiescentem, eo quoque orbari, nisi €ipse in rogum meum imponitur. @8 Ergo, caris-€sime pater, et propter me morieris et mecum. €Ego tibi vitam adimo, ego senectutem tuam ex-€tinguo. Quid enim me procreabas infelicem ad-€versantibus diis? an ut hos ex me fructus perci-€peres, qui te manent? @8 Nescio, adulescentia €mea miserior sit an senectus tua: ego in ipso €robore aetatis eripior, tibi carnifex spiritum €adimet, quem, si fortuna expectare voluisset, €natura poscebat. @8 Admonuit me patris mei €mentio, quam timide et cunctanter, quae Ceba-€linus detulerat ad me, indicare debuerim. Par-€menio enim, cum audisset venenum a Philippo €medico regi parari, deterrere eum voluit epis-€tula scripta, quominus medicamentum biberet, €quod medicus dare constitueret. Num creditum €est patri meo? num ullam auctoritatem eius €litterae habuerunt? @8 Ego ipse quotiens, quae €audieram, detuli et cum ludibrio credulitatis €repulsus sum! Si et, cum indicamus, invisi et, €cum tacemus, suspecti sumus, quid facere nos €oportet?" @8 Cumque unus e circumstantium €turba exclamasset, bene meritis non insidiari, €Philotas "Recte," inquit "quisquis es, dicis. Itaque si insidiatus sum, poenam non depre-€cor, et finem facio dicendi, quoniam ultima ver-€ba gravia sunt visa auribus." Abducitur deinde €ab iis, qui custodiebant eum. @@Erat inter duces manu strenuus Bolon €quidam, pacis artium et civilis habitus rudis, @1 €vetus miles, ab humili ordine ad eum gradum, €in quo tunc erat, promotus; @8 qui tacentibus ce-€teris stolida audacia ferox admonere eos coepit, €quotiens suis quisque deversoriis, quae occupas-€sent, proturbatus esset, ut purgamenta servo-€rum Philotae reciperentur eo, unde commili-€tones expulissent. @8 Auro argentoque vehicula €eius onusta totis vicis stetisse, ac ne in viciniam €quidem deversorii quemquam commilitonum €receptum esse, sed per dispositos, quos supra €somnum habebat, omnis procul relegatos, ne €femina illa murmurantium inter se silentio ve-€rius quam sono excitaretur. @8 Ludibrio ei fuisse €rusticos homines Phrygasque et Paphlagonas €appellatos, qui non erubesceret, Macedo natus, €homines linguae suae per interpretem audire. Nunc cur Hammonem consuli vellet? eundem €Iovis arguisse mendacium Alexandrum filium €agnoscentis, scilicet veritum, ne invidiosum es-€set, quod dii offerrent. @8 Cum insidiaretur capiti €regis et amici, non consuluisse eum Iovem: nunc €ad oraculum mittere, dum pater eius sollicitet, €quis praesit in Media, et pecunia, cuius custodia €commissa sit, perditos homines ad societatem €sceleris impellat. @8 Ipsos missuros ad oraculum, €non qui Iovem interrogent, quod ex rege cog-€noverint, sed qui gratias agant, qui vota pro €incolumitate regis optimi persolvant. @@Tum vero universa contio accensa est, et a €corporis custodibus initium factum claman-€tibus discerpendum esse parricidam manibus €eorum. Id quidem Philotas, qui graviora sup- @1 €plicia metueret, haud sane iniquo animo audie-€bat. @8 Rex in contionem reversus, sive ut in cus-€todia quoque torqueret, sive ut diligentius cunc-€ta cognosceret, concilium in posterum diem €distulit et, quamquam in vesperam inclinabat €dies, tamen amicos convocari iubet. @8 Et ceteris €quidem placebat Macedonum more obrui saxis, €Hephaestio autem et Craterus et Coenos tor-€mentis veritatem exprimendam esse dixerunt, €et illi quoque, qui aliud suaserant, in horum €sententiam transeunt. @@Consilio ergo dimisso Hephaestion cum Cra-€tero et Coeno ad quaestionem de Philota haben-€dam consurgunt. @8 Rex Cratero accersito et ser-€mone habito, cuius summa non edita est, in in-€timam deversorii partem secessit et remotis ar-€bitris in multam noctem quaestionis expectavit €eventum. @8 Tortores in conspectum Philotae €omnia crudelitatis instrumenta proponunt. @8 Et €ille ultro "Quid cessatis" inquit "regis inimi-€cum, interfectorem confitentem occidere? quid €quaestione opus est? cogitavi, volui." Craterus €exigere, ut, quae confiteretur, in tormentis quo-€que diceret. @8 Tum corripitur et, dum obligan-€tur oculi, dum vestis exuitur, deos patrios, gen-€tium iura nequiquam apud surdas aures invo-€cabat. Per ultimos deinde cruciatus, utpote et €damnatus et inimicis in gratiam regis torquen-€tibus, laceratur. @8 Ac primo, quamquam hinc €ignis illinc verbera iam non ad quaestionem sed €ad poenam ingerebantur, non vocem modo sed @1 €etiam gemitus habuit in potestate; @8 sed post-€quam intumescens corpus ulceribus flagellorum €ictus nudis ossibus incussos ferre non poterat, si €tormentis adhibituri modum essent, dicturum €se, quae scire expeterent, pollicetur. @8 Sed finem €quaestioni fore iurare eos per Alexandri salutem €volebat removerique tortores. Et utroque im-€petrato "Cratere," inquit "dic, quid me velis €dicere." @8 Illo indignante ludificari eum rur-€susque revocante tortores tempus petere coepit, €dum reciperet spiritum, cuncta, quae sciret, in-€dicaturus. @8 Interim equites, nobilissimus quis-€que et ii maxime, qui Parmenionem propinqua €cognatione contingebant, postquam Philotan €torqueri fama vulgaverat, legem Macedonum €veriti, qua cautum erat, ut propinqui eorum, €qui regi insidiati essent, cum ipsis necarentur, €alii se interficiunt, alii in devios montes vastas-€que solitudines fugiunt ingenti per tota castra €terrore diffuso, donec rex tumultu cognito €legem se [2de]2 supplicio coniunctorum sontibus €remittere edixit. @8 Philotas verone an mendacio €liberare se a cruciatu voluerit, anceps coniec-€tura est, quoniam et vera confessis et falsa di-€centibus idem doloris finis ostenditur. @8 Cete-€rum "Pater" inquit "meus Hegelocho quam þï€°¸¶°ÿï°°±ÿï‚ÁìåøÿïƒÃõòôÿ¶¨‹˜–ƒfamiliariter usus sit, non ignoratis; illum dico €Hegelochum, qui in acie cecidit: omnium malo-€rum nobis fuit causa. @8 Nam cum primum Iovis €filium se salutari iussit rex, id indigne ferens €ille 'Hunc igitur regem agnoscimus,' inquit €'qui Philippum dedignatur patrem? Actum @1 €est de nobis, si ista perpeti possumus. @8 Non €homines solum sed etiam deos despicit, qui pos-€tulat deus credi. Amisimus Alexandrum, amisi-€mus regem: incidimus in superbiam nec dis, qui-€bus se exaequat, nec hominibus, quibus se exi-€mit, tolerabilem. @8 Nostrone sanguine deum fe-€cimus, qui nos fastidiat? qui gravetur morta-€lium adire concilium? Credite mihi, et nos, si €viri sumus, a dis adoptabimur. @8 Quis proavum €huius Archelaum, quis deinde Alexandrum, quis €Perdiccan occisos ultus est? Hic quidem inter-€fectoribus patris ignovit.' @8 Haec Hegelochus €dixit super cenam; et postero die prima luce a €patre accersor. Tristis erat et me maestum vide-€bat: audieramus enim, quae sollicitudinem in-€cuterent. @8 Itaque, ut experiremur, utrumne €vino gravatus effudisset illa an altiore concepta €consilio, accersi eum placuit. Venit eodemque €sermone ultro repetito adiecit, se, sive audere-€mus duces esse, proximas a nobis partes vindi-€caturum, sive deesset animus, consilium silen-€tio esse tecturum. @8 Parmenioni vivo adhuc Da-€reo intempestiva res videbatur: non enim sibi €sed hosti esse occisuros Alexandrum, Dareo €vero sublato praemium regis occisi Asiam et €totum Orientem interfectoribus esse cessura. €Adprobatoque consilio in haec fides et data est €et accepta. @8 Quod ad Dymnum pertinet, nihil €scio, et haec confessus intellego non prodesse €mihi, quod praesentis sceleris expers sum." @1 Illi rursus tormentis admotis, cum ipsis quo-€que hastis os oculosque eius everberarent, ex-€pressere, ut hoc quoque crimen confiteretur. Exigentibus deinde, ut ordinem cogitati scele-€ris exponeret, cum diu Bactra retentura regem €viderentur, timuisse respondit, ne pater LXX €natus annos, tanti exercitus dux [tantus], tan-€tae pecuniae custos, interim extingueretur, ipsi-€que spoliato tantis viribus occidendi regis causa €non esset. @8 Festinasse ergo se, dum praemium €in manibus haberet, repraesentare consilium; €cuius patrem [2expertem]2 fuisse nisi crederent, €tormenta, quamquam iam tolerare non posset, €tamen non recusare. @8 Illi conlocuti satis quae-€situm videri ad regem revertuntur, qui postero €die et, quae confessus erat Philotas, recitari et €ipsum, quia ingredi non poterat, iussit adferri. Omnia agnoscente eo Demetrius, qui proximi €sceleris particeps esse arguebatur, producitur. €Multa adfirmatione animique pariter [et] con-€stantia et vultus abnuens, quicquam sibi in €regem cogitatum esse, tormenta etiam deposce-€bat in semetipsum, @8 cum Philotas circumlatis €oculis, ut incidere in Calin quendam haud pro-€cul stantem, propius eum iussit accedere. Illo €perturbato et recusante transire ad eum "Pa-€tieris" inquit "Demetrium mentiri rursusque €me excruciari?" @8 Calin vox sanguisque defe-€cerant, et Macedones Philotan inquinare in-€noxios velle suspicabantur, quia nec a Nico-€macho nec ab ipso Philota, cum torqueretur, €nominatus esset adulescens. Qui ut praefectos €regis circumstantes se vidit, Demetrium et se- @1 €metipsum id facinus cogitasse confessus est. Omnes ergo [a Nicomacho nominati] more €patrio dato signo saxis obruerunt. @@Magno non salutis sed etiam invidiae peri-€culo liberatus erat Alexander: quippe Parmenio €et Philotas, principes amicorum, nisi palam €sontes, sine indignatione totius exercitus non €potuissent damnari. @8 Itaque anceps quaestio €fuit: dum infitiatus est facinus, crudeliter tor-€queri videbatur; post confessionem [et] iam €neque [Philotas] amicorum misericordiam me-€ruit. °¯ôÿ@@@@{1LIBER VII}1 ¡@@Philotan sicut recentibus sceleris eius ves-€tigiis iure adfectum supplicio censuerant mili-€tes, ita, postquam desierat esse quem odissent, €invidia in misericordiam vertit. @8 Moverat et €claritas iuvenis et patris eius senectus atque or-€bitas. @8 Primus Asiam aperuerat regi, omnium €periculorum eius particeps semper alterum in €acie cornu defenderat, Philippo quoque ante €omnes amicus et ipsi Alexandro tam fidus, ut €occidendi Attalum non alio ministro uti mal-€let. @8 Horum cogitatio subibat exercitum, sedi-€tiosaeque voces referebantur ad regem. Quis €ille haud sane motus satisque prudens otii vitia €negotio discuti edicit, ut omnes in vestibulo €regiae praesto sint. @8 Quos ubi frequentes adesse @1 €cognovit, in contionem processit. Haud dubie €ex composito Atarrhias postulare coepit, ut €Lyncestes Alexander, qui multo ante quam Phi-€lotas regem voluisset occidere, exhiberetur. @8 A €duobus indicibus, sicut supra diximus, delatus €tertium iam annum custodiebatur in vinculis. €Eundem in Philippi quoque caedem coniurasse €cum Pausania pro comperto fuit, sed quia pri-€mus Alexandrum regem salutaverat, supplicio €magis quam crimini fuerat exemptus; @8 tum €quoque Antipatri soceri eius preces iustam regis €iram morabantur. Ceterum recruduit suppura-€tus dolor: quippe veteris periculi memoriam €praesentis cura renovabat. @8 Igitur Alexander €ex custodia educitur iussusque dicere, quam-€quam toto triennio meditatus erat defensionem, €tamen haesitans et trepidus pauca ex iis, quae €composuerat, protulit, ad ultimum non memo-€ria solum sed etiam mens eum destituit. @8 Nulli €erat dubium, quin trepidatio conscientiae indi-€cium esset, non memoriae vitium. Itaque ex iis, €qui proximi adstiterant, obluctantem adhuc €oblivioni lanceis confoderunt. @@Cuius corpore ablato rex introduci iussit €Amyntam et Simmiam; nam Polemon, minimus €ex fratribus, cum Philotan torqueri comperisset, €profugerat. @8 Omnium Philotae amicorum hi €carissimi fuerant, ad magna et honorata minis-€teria illius maxime suffragatione producti, me-€mineratque rex summo studio ab eo conciliatos €sibi nec dubitabat huius quoque ultimi consilii €fuisse participes. @8 Igitur olim sibi esse suspec-€tos matris suae litteris, quibus esset admonitus, @1 €ut ab his salutem suam tueretur; ceterum se in-€vitum deteriora credentem nunc manifestis in-€diciis victum iussisse vinciri. @8 Nam pridie quam €detegeretur Philotae scelus, quin in secreto cum €eo fuissent, non posse dubitari. Fratrem vero, €qui profugerit, cum de Philota quaereretur, €aperuisse fugae causam. @8 Nuper praeter con-€suetudinem officii specie amotis longius ceteris €admovisse semetipsos lateri suo nulla probabili €causa, seque mirantem, quod non vice sua tali €fungerentur officio, et ipsa trepidatione eorum €perterritum strenue ad armigeros, qui proxime €sequebantur, recessisse. @8 Ad haec accedere, €quod, cum Antiphanes scriba equitum Amyn-€tae denuntiasset, pridie quam Philotae scelus €deprehensum esset, ut ex suis equis more solito €daret iis, qui amisissent equos, superbe respon-€disset, nisi incepto desisteret, brevi sciturum, €quis ipse esset. @8 Iam linguae violentiam teme-€ritatemque verborum, quae in semetipsum iacu-€larentur, nihil aliud esse quam scelesti animi €indicem ac testem. Quae si vera essent, idem €meruisse eos quod Philotan, si falsa, exigere ip-€sum, ut refellant. @8 Productus deinde Antipha-€nes de equis non traditis et adiectis etiam super-€be minis indicat. @8 Tum Amyntas facta dicen-€di potestate "Si nihil" inquit "interest €regis, peto ut, dum dico, vinculis liberer." Rex €solvi utrumque iubet, desiderantique Amyntae, €ut habitus quoque redderetur armigeri, lanceam €dari iussit. @8 Quam ut laeva comprehendit, evi- @1 €tato eo loco, in quo Alexandri corpus paulo €ante iacuerat, "Qualiscumque" inquit "exitus €nos manet, rex, confitemur prosperum tibi de-€bituros, tristiorem fortunae imputaturos. @8 Sine €praeiudicio dicimus causam liberis corporibus €animisque; habitum etiam, in quo te comitari €solemus, reddidisti. Causam non possumus, for-€tunam timere desi=mus. @8 Et, quaeso, permittas €mihi id primum defendere, quod a te ultimum €obiectum est. Nos, rex, sermonis adversus ma-€iestatem tuam habiti nullius conscii sumus no-€bis. Dicerem iam pridem vicisse te invidiam, þï€°¸¶°ÿï°°±ÿï‚ÁìåøÿïƒÃõòôÿ·˜•†nisi periculum esset, ne alia malignius dicta €crederes blanda oratione purgari. @8 Ceterum €etiamsi militis tui vel in agmine deficientis et €fatigati vel in acie periclitantis vel in taberna-€culo aegri et vulnera curantis aliqua vox aspe-€rior esset accepta, merueramus fortibus factis, €ut malles ea tempori nostro imputare quam ani-€mo. @8 Cum quid accidit tristius, omnes rei sunt: €corporibus nostris, quae utique non odimus, in-€festas admovemus manus; parentes, liberis si €occurrant, et ingrati et invisi sunt. Contra cum €donis honoramur, cum praemiis onusti reverti-€mur, quis ferre nos potest? quis illam animorum €alacritatem continere? @8 Militantium nec indig-€natio nec laetitia moderata est. Ad omnes ad-€fectus impetu rapimur: vituperamus laudamus, €miseremur irascimur, utcumque praesens movit @1 €adfectio. Modo Indiam adire et Oceanum libet, €modo coniugum et liberorum patriaeque me-€moria occurrit. @8 Sed has cogitationes, has inter €se conloquentium voces signum tuba datum €finit: in suos quisque ordines currimus, et quic-€quid irarum in tabernaculo conceptum est, in €hostium effunditur capita. Utinam Philotas €quoque intra verba peccasset! @8 Proinde ad id €praevertar, propter quod rei sumus. Amicitiam, €quae nobis cum Philota fuit, adeo non eo infi-€tias, ut expetisse quoque nos magnosque ex ea €fructus percepisse confitear. @8 An vero Parme-€nionis, quem tibi proximum esse voluisti, filium €omnes paene amicos tuos dignatione vincentem €cultum a nobis esse miraris? @8 Tu, hercules, si €verum audire vis, rex, huius nobis periculi es €causa. Quis enim alius effecit, ut ad Philotan €decurrerent, qui placere vellent tibi? Ab illo €traditi ad hunc gradum amicitiae tuae ascendi-€mus. Is apud te fuit, cuius et gratiam expetere €et iram timere possemus. @8 An non propemo-€dum [2in]2 tua verba tui omnes te praeeunte iura-€vimus eosdem nos inimicos amicosque habituros €esse, quos tu haberes? Hoc sacramento pietatis €obstricti aversaremur scilicet, quem tu omnibus €praeferebas! @8 Igitur, si hoc crimen est, paucos €innocentes habes, immo, hercules, neminem. €Omnes enim Philotae amici esse voluerunt, sed €totidem, quot volebant, esse non poterant. Ita, €si a consciis amicos non dividis, ne ab amicis €quidem separabis illos, qui idem esse voluerunt Quod igitur conscientiae adfertur indicium? @1 €Ut opinor, quia pridie familiariter et sine arbi-€tris locutus est nobiscum. At ego purgare non €possem, si pridie quicquam ex vetere vita ac €more mutassem. Nunc vero, si, ut omnibus die-€bus, illo quoque, qui suspectus est, fecimus, con-€suetudo diluet crimen. @8 Sed equos Antiphani €non dedimus, et pridie quam Philotas detectus €est, hinc mihi cum Antiphane res erat. Qui si €nos suspectos facere vult, quod illo die equos €non dederimus, semetipsum, quod eos desidera-€verit, purgare non poterit. @8 Anceps enim cri-€men est inter retinentem et exigentem, nisi quod €melior est causa suum non tradentis quam pos-€centis alienum. @8 Ceterum, rex, equos decem €habui, e quibus Antiphanes octo iam distribu-€erat iis, qui amiserant suos, omnino duos ipse €habebam; quos cum vellet abducere homo su-€perbissimus, certe iniquissimus, nisi pedes mili-€tare vellem, retinere cogebar. @8 Nec infitias eo €liberi hominis animo locutum esse me cum ig-€navissimo et hoc unum militiae ius usurpante, €ut alienos equos pugnaturis distribuat. Huc €enim malorum ventum est, ut verba mea eodem €tempore et Alexandro excusem et Antiphani. At, hercule, mater de nobis inimicis tuis scrip-€sit! Utinam prudentius esset sollicita pro filio €et non inanes quoque species anxio animo figu- @1 €raret! Quare enim non adscribit metus sui cau-€sam, denique non ostendit auctorem? Quo facto €dictove nostro mota tam trepidas tibi litteras €scripsit? @8 O miseram condicionem meam, quia €forsitan non periculosius est tacere quam dicere! €Sed utcumque cessura res est, malo tibi defen-€sionem meam displicere quam causam. Agnosces €autem, quae dicturus sum: quippe meministi, €cum me ad perducendos ex Macedonia milites €mitteres, dixisse te multos integros iuvenes in €domo tuae matris abscondi. @8 Praecepisti igitur €mihi, ne quem praeter te intuerer, sed detrectan-€tes militiam perducerem ad te. Quod equidem €feci et liberius, quam expediebat mihi, executus €sum tuum imperium. Gorgiam et Hecataeum et €Gorgatan, quorum bona opera uteris, inde per-€duxi. @8 Quid igitur iniquius est quam me, qui, €si tibi non paruissem, iure daturus fui poenas, €nunc perire, quia parui? Neque enim ulla alia €matri tuae persequendi nos causa est, quam €quod utilitatem tuam muliebri praeposuimus €gratiae. @8 VI milia Macedonum peditum et DC €equites adduxi, quorum pars secutura me non €erat, si militiam detrectantibus indulgere vo-€luissem. Sequitur ergo, ut, quia illa propter €hanc causam irascitur nobis, tu mitiges ma-€trem, qui irae eius nos obtulisti." @@Dum haec Amyntas agit, forte super-€venerunt, qui fratrem eius Polemonem, de quo €ante est dictum, fugientem consecuti vinctum €reducebant. Infesta contio vix inhiberi potuit, €quin protinus suo more saxa in eum iaceret. @1 Atque ille sane interritus "Nihil" inquit €"pro me deprecor, modo ne fratrum innocen-€tiae fuga imputetur mea. Haec si defendi non €potest, meum crimen sit. Horum ob id ipsum €melior est causa, quod ego, qui profugi, sus-€pectus sum." @8 At haec elocuto universa contio €adsensa est; lacrimae deinde omnibus manare €coeperunt adeo in contrarium repente mutatis, €ut solum pro eo esset, quod maxime laeserat. Iuvenis erat primo aetatis flore pubescens, €quem inter equites tormentis Philotae contur-€batos alienus terror abstulerat. Desertum eum €a comitibus et haesitantem inter revertendi fu-€giendique consilium, qui secuti erant, occupa-€verunt. @8 Is tum flere coepit et os suum conver-€berare maestus non suam vicem, sed propter €ipsum periclitantium fratrum. @8 Moveratque €iam regem quoque, non contionem modo, sed €unus erat implacabilis frater, qui terribili vul-€tu intuens eum "Tum," ait "demens, lacri-€mare debueras, cum equo calcaria subderes, €fratrum desertor et desertorum comes. Miser, €quo et unde fugiebas? Effecisti, ut reus capitis €accusatoris uterer verbis." @8 Ille peccasse se, et €gravius in fratres quam in semetipsum fateba-€tur. Tum vero neque lacrimis neque adclama-€tionibus, quibus studia sua multitudo profite-€tur, temperaverunt. Una vox erat pari emissa €consensu, ut insontibus et fortibus viris par-€ceret. Amici quoque data misericordiae occa-€sione consurgunt flentesque regem deprecantur. @1 Ille silentio facto "Et ipse" inquit "Amyn-€tan mea sententia fratresque eius absolvo. Vos €autem, iuvenes, malo beneficii mei oblivisci €quam periculi vestri meminisse. Eadem fide red-€ite in gratiam mecum, qua ipse vobiscum re-€vertor. @8 Nisi, quae delata essent, excussissem, €alte dissimulatio mea suppurare potuisset. Sed €satius est purgatos esse quam suspectos. Cogi-€tate neminem absolvi posse, nisi qui dixerit cau-€sam. @8 Tu, Amynta, ignosce fratri tuo; erit hoc €simpliciter etiam mihi reconciliati animi tui €pignus." @@Contione deinde dimissa Polydamanta vo-€cari iubet. Longe acceptissimus Parmenioni erat, €proximus lateri in acie stare solitus. @8 Et quam-€quam conscientia fretus in regiam venerat, ta-€men, ut iussus est fratres suos exhibere admo-€dum iuvenes et regi ignotos ob aetatem, fiducia €in sollicitudinem versa trepidare coepit, saepius, €quae nocere possent, quam quibus eluderet, re-€putans. @8 Iam armigeri, quibus imperatum erat, €produxerant eos, cum exanguem metu Polyda-€manta propius accedere iubet summotisque om-€nibus "Scelere" inquit "Parmenionis omnes €pariter adpetiti sumus, maxime ego ac tu, quos €amicitiae specie fefellit. @8 Ad quem persequen-€dum puniendumque_vide, quantum fidei tuae €credam_te ministro uti statui. Obsides, dum €hoc peragis, erunt fratres tui. @8 Proficiscere in @1 €Mediam et ad praefectos meos litteras scriptas €manu mea perfer. Velocitate opus est, qua cele-€ritatem [2famae]2 antecedas. Noctu pervenire illuc €te volo, postero die, quae scripta erunt, exequi. Ad Parmeniona quoque epistulas feres, unam þï€°¸¶°ÿï°°±ÿï‚ÁìåøÿïƒÃõòôÿ·¢˜‚a me, alteram Philotae nomine scriptam. Sig-€num anuli eius in mea potestate est. Si pater €credit a filio impressum, cum te viderit, nihil €metuet." @8 Polydamas tanto liberatus metu im-€pensius etiam, quam exigebatur, promittit ope-€ram conlaudatusque et promissis oneratus de-€posita veste, quam habebat, Arabica induitur. Duo Arabes, quorum interim coniuges ac libe-€ri, vinculum fidei, obsides apud regem erant, €dati comites. Per deserta etiam ob siccitatem €loca camelis undecimo die, quo destinaverat, €perveniunt. @8 Et priusquam ipsius nuntiaretur €adventus, rursus Polydamas vestem Macedoni-€cam sumit et in tabernaculum Cleandri_prae-€tor hic regius erat_quarta vigilia pervenit. Redditis deinde litteris constituerunt prima €luce ad Parmenionem coire; namque ceteris quo-€que litteras regis attulerat. Iam ad eum venturi €erant, cum Parmenioni Polydamanta venisse €nuntiaverunt. @8 Qui dum laetatur adventu ami-€ci, simulque noscendi, quae rex ageret, avidus €_quippe longo intervallo nullam ab eo epistu-€lam acceperat_Polydamanta requiri iubet. Deversoria regionis illius magnos recessus ha-€bent amoenosque nemoribus manu consitis; ea €praecipue regum satraparumque voluptas erat. Spatiabatur in nemore Parmenion medius in-€ter duces, quibus erat imperatum litteris regis, @1 €ut occiderent. Agendae autem rei constituerant €tempus, cum Parmenion a Polydamante litteras €traditas legere coepisset. @8 Polydamas procul €veniens, ut a Parmenione conspectus est, vultu €laetitiae speciem praeferente ad complectendum €eum cucurrit. Mutua gratulatione functi Poly-€damas epistulam a rege scriptam ei tradidit, Parmenion vinculum epistulae solvens, quid-€nam rex ageret, requirebat. Ille ex ipsis litteris €cogniturum esse respondit. @8 Quibus Parmenion €lectis "Rex" inquit "expeditionem parat in €Arachosios. Strenuum hominem et numquam €cessantem! Sed tempus saluti suae tanta iam €parta gloria parcere." @8 Alteram deinde epis-€tulam Philotae nomine scriptam laetus, quod ex €vultu notari poterat, legebat. Tum eius latus €gladio haurit Cleander, deinde iugulum ferit; €ceteri exanimum quoque confodiunt. @8 Et armi-€geri, qui ad aditum nemoris adstiterant, cognita €caede, cuius causa ignorabatur, in castra per-€veniunt et tumultuoso nuntio milites concitant. Illi armati ad nemus, in quo perpetrata caedes €erat, coeunt et, ni Polydamas ceterique eiusdem €noxae participes dedantur, murum circumda-€tum nemori eversuros denuntiant omniumque €sanguine duci parentaturos. @8 Cleander primo-€res eorum intromitti iubet litterasque regis €scriptas ad milites recitat, quibus insidiae Par-€menionis in regem precesque, ut ipsum vindi-€carent, continebantur. @8 Igitur cognita regis vo-€luntate non quidem indignatio, sed tamen sedi-€tio compressa est. Dilapsis pluribus pauci re-€manserunt, qui, saltem ut corpus ipsius sepelire €permitterent, precabantur. @8 Diu id negatum est @1 €Cleandri metu, ne offenderet regem. Pertina-€cius deinde precantibus materiem consternatio-€nis subtrahendam ratus capite deciso truncum €humare permisit; ad regem caput missum est. @@Hic exitus Parmenionis fuit, militiae domi-€que clari viri. Multa sine rege prospere, rex sine €illo nihil magnae rei gesserat. Felicissimo regi et €[ad] omnia ad fortunae suae exigenti modum €satisfecit. LXX natus annos iuvenis ducis et €saepe etiam gregarii militis munia explevit, acer €consilio, manu strenuus, carus principibus, vul-€go militum acceptior. @8 Haec impulerint illum €ad regni cupiditatem an tantum suspectum fece-€rint, ambigi potest, quia, Philotas ultimis cru-€ciatibus victus verane dixerit, quae facta pro-€bari non poterant, an falsis tormentorum petie-€rit finem, re quoque recenti, cum magis posset €liquere, dubitatum est. @@Alexander, quos libere mortem Parmenionis €conquestos esse compererat, separandos a cetero €exercitu ratus in unam cohortem secrevit du-€cemque his Leonidam dedit, et ipsum Parme-€nioni quondam intima familiaritate coniunc-€tum. @8 Fere idem erant, quos alioqui rex habu-€erat invisos. Nam cum experiri vellet militum €animos, admonuit, qui litteras in Macedoniam €ad suos scripsisset, iis, quos ipse mittebat, per-€laturis cum fide traderet. Simpliciter ad neces-€sarios suos quisque scripserat, quae sentiebat: @1 €aliis gravis erat, plerisque non ingrata militia. Ita et agentium gratias [et querentium] litte-€rae exceptae sunt et qui forte taedium laboris €per litteras erant questi. Hanc seorsus cohortem €a ceteris tendere ignominiae causa iubet, forti-€tudine usurus in bello, libertatem linguae ab €auribus credulis remoturus. Et consilium, teme-€rarium forsitan_quippe fortissimi iuvenes con-€tumelia inritati erant_sicut omnia alia felicitas €regis excepit. @8 Nihil illis ad bella promptius €fuit: incitabat virtutem et ignominiae demen-€dae cupido et quia fortia facta in paucis latere €non poterant. @@His ita compositis Alexander [2Arsame]2 €Ariorum satrape constituto iter pronuntiari €iubet in Arimaspos, quos iam tunc mutato no-€mine Euergetas appellabant, ex quo frigore vic-€tusque penuria Cyri exercitum adfectum tectis €et commeatibus iuverant. @8 Quintus dies erat, ut €in eam regionem pervenerat. Cognoscit Sati-€barzanem, qui ad Bessum defecerat, cum equi-€tum manu inrupisse rursus in Arios. Itaque Ca-€ranum [2et]2 Erigyium cum Artabazo et Andronico €eo [2misit]2; VI milia Graecorum peditum, DC €equites sequebantur. @8 Ipse LX diebus gentem €Euergetarum ordinavit magna pecunia ob egre-€giam in Cyrum fidem donata. @8 Relicto deinde, €qui iis praeesset, Amedine_scriba is Darei fue-€rat_Arachosios, quorum regio ad Ponticum €mare pertinet, subegit. Ibi exercitus, qui sub @1 €Parmenione fuerat, occurrit: sex milia Mace-€donum erant et CC nobiles et V milia Graeco-€rum cum equitibus DC, haud dubie robur om-€nium virium regis. @8 Arachosiis datus Menon €praetor IIII milibus peditum et DC equitibus €in praesidium relictis. €@@Ipse rex nationem ne finitimis quidem satis €notam, quippe nullo commercio colentem mu-€tuos usus, cum exercitu intravit. @8 Parapamisa-€dae appellantur, agreste hominum genus et in-€ter barbaros maxime inconditum. Locorum as-€peritas hominum quoque ingenia duraverat. Gelidissimum septentrionis axem ex magna €parte spectant, Bactrianis ab occidente con-€iuncti sunt, meridiana regio ad mare Indicum €vergit. @8 Tuguria latere ab imo struunt et, quia €sterilis est terra materia [in] nudo etiam montis €dorso, usque ad summum aedificiorum fasti-€gium eodem laterculo utuntur. @8 Ceterum struc-€tura latior ab imo paulatim incremento operis €in artius cogitur, ad ultimum in carinae maxime €modum coit. Ibi foramine relicto superne lumen €admittunt. @8 Vites et arbores, si quae in tanto €terrae rigore durare potuerunt, obruunt peni-€tus. Hieme defossae latent; cum [2nix]2 discussa €aperire humum coepit, caelo solique redduntur. Ceterum adeo altae nives premunt terram €gelu et perpetuo paene rigore constrictae, ut ne €avium quidem feraeve ullius vestigium extet. €Obscura caeli verius umbra quam lux nocti €similis premit terram, vix ut, quae prope sunt, €conspici possint. @8 In hac tum omnis humani €cultus solitudine destitutus exercitus, quicquid €malorum tolerari potest, pertulit, inopiam, fri-€gus, lassitudinem, desperationem. @8 Multos exa-€nimavit rigor insolitus nivis, multorum adussit @1 €pedes, plurimorum oculos. Praecipue pernicia-€bilis fuit fatigatis: quippe in ipso gelu deficien-€tia corpora sternebant, quae, cum moveri desis-€sent, vis frigoris ita adstringebat, ut rursus ad €surgendum coniti non possent. @8 A commilito-€nibus torpentes excitabantur, neque aliud reme-€dium erat quam ut ingredi cogerentur. Tum €demum vitali calore moto membris aliquis redi-€bat vigor. @8 Si qui tuguria barbarorum adire €potuerunt, celeriter refecti sunt. Sed tanta cali-€go erat, ut aedificia nulla alia res quam fumus €ostenderet. @8 Illi numquam ante in terris suis €advena viso cum armatos repente conspicerent, €exanimati metu, quicquid in tuguriis erat, €adferebant, ut corporibus ipsorum parceretur €orantes. @8 Rex agmen circumibat pedes, iacen-€tes quosdam erigens et alios, cum aegre seque-þï€°¸¶°ÿï°°±ÿï‚ÁìåøÿïƒÃõòôÿ·£˜‘ƒrentur, adminiculo corporis sui excipiens. Nunc €ad prima signa, nunc in medio, nunc in ulti-€mo agmine itineris multiplicato labore aderat. Tandem ad loca cultiora perventum est com-€meatuque largo recreatus exercitus; simul et, €qui consequi non potuerant, in illa castra vene-€runt. @@Inde agmen processit ad Caucasum mon-€tem, cuius dorsum Asiam perpetuo iugo dividit. €Hinc simul mare, quod Ciliciam subit, illinc €Caspium fretum et amnem Araxen aliaque re-€gione Scythiae deserta spectat. @8 Taurus, secun-€dae magnitudinis mons, committitur Caucaso; €a Cappadocia se attollens Ciliciam praeterit €Armeniaeque montibus iungitur. @8 Sic inter se €iuga velut serie cohaerentia perpetuum habent @1 €dorsum, ex quo Asiae omnia fere flumina alia €in Rubrum, alia in Caspium mare, alia in Hyr-€canium et Ponticum decidunt. @8 XVII dierum €spatio Caucasum superavit exercitus. Rupes in €eo X in circuitu stadia complectitur, IIII in €altitudinem excedit, in qua vinctum Promethea €fuisse antiquitas tradidit. @8 Condendae in radi-€cibus montis urbi sedes electa est. VII milibus €seniorum Macedonum et praeterea militibus, €quorum opera uti desisset, permissum in nova €urbe considere. Hanc quoque Alexandream in-€colae appellaverunt. @@At Bessus Alexandri celeritate perter-€ritus dis patriis sacrificio rite facto, sicut illis €gentibus mos est, cum amicis ducibusque copia-€rum inter epulas de bello consultabat. @8 Graves €mero suas vires extollere, hostium nunc teme-€ritatem, nunc paucitatem spernere incipiunt. Praecipue Bessus ferox verbis et parto per €scelus regno superbus ac vix potens mentis di-€cere orditur socordia Darei crevisse hostium €famam. @8 Occurrisse enim in Ciliciae angustissi-€mis faucibus, cum retrocedendo posset perdu-€cere incautos in loca naturae situ tuta, tot flu-€minibus obiectis, tot montium latebris, inter €quas deprehensus hostis ne fugae quidem, ne-€dum resistendi occasionem fuerit habiturus. Sibi placere in Sogdianos recedere: Oxum am-€nem velut murum obiecturum hosti, dum ex €finitimis gentibus valida auxilia concurrerent. Venturos autem Chorasmios et Dahas Sacas-€que et Indos et ultra Tanain amnem colentes @1 €Scythas; quorum neminem adeo humilem esse, €ut humeri eius non possent Macedonis militis €verticem aequare. @8 Conclamant temulenti unam €hanc sententiam salubrem esse, et Bessus cir-€cumferri merum largius iubet debellaturus super €mensam Alexandrum. @8 Erat in eo convivio Co-€bares, natione Medus, sed magicae artis_si €modo ars est, non vanissimi cuiusque ludibrium €_magis professione quam scientia celeber, alio-€qui moderatus et probus. @8 Is cum praefatus €esset scire servo utilius esse parere dicto quam €adferre consilium, cum illos, qui pareant, idem €quod ceteros maneat, qui vero suadeant, pro-€prium sibi periculum [2contrabant, Bessus cum €dicere iussit intrepidum,]2 poculum etiam, quod €habebat in manu, tradidit. @8 Quo accepto Co-€bares "Natura" inquit "mortalium hoc quo-€que nomine prava et sinistra dici potest, quod €in suo quisque negotio hebetior est quam in €alieno. @8 Turbida sunt consilia eorum, qui sibi €suadent. Obstat metus, alias cupiditas, non-€numquam naturalis eorum, quae excogitaveris, €amor; nam in te superbia non cadit. Expertus €es utique, quod ipse reppereris, aut solum aut €optimum ducere. @8 Magnum onus sustines ca-€pite, regium insigne; hoc aut moderate perfe-€rendum est aut, quod abominor, in te ruet. Con-€silio, non impetu opus est." @8 Adicit deinde, €quod apud Bactrianos vulgo usurpabant, canem €timidum vehementius latrare quam mordere, €altissima quaeque flumina minimo sono labi. €Quae inserui, ut, qualiscumque inter barbaros €potuit esse prudentia, traderetur. @8 [In] His @1 €audientium expectationem suspenderat. Tum €consilium aperit utilius Besso quam gratius. "In €vestibulo" inquit "regiae tuae velocissimus €consistit rex. Ante ille agmen quam tu mensam €istam movebis. @8 Nunc ab Tanai exercitum ac-€cerses et armis flumina oppones. Scilicet, qua €tu fugiturus es, hostis sequi non potest! Iter €utrique commune est, victori tutius. Licet stre-€nuum metum putes esse, velocior tamen spes €est. @8 Quin validioris occupas gratiam dedisque €te, utcumque cesserit, meliorem fortunam dedi-€tus quam hostis habiturus? @8 Alienum habes €regnum, quo facilius eo careas. Incipies forsitan €iustus esse rex, cum ipse fecerit, qui tibi et dare €potest regnum et eripere. @8 Consilium habes €fidele, quod diutius exequi supervacuum est. €Nobilis equus umbra quoque virgae regitur, €ignavus ne calcari quidem concitari potest." Bessus et ingenio et multo mero ferox adeo €exarsit, ut vix ab amicis, quo minus occideret €eum,_nam strinxerat quoque acinacem_con-€tineretur. Certe convivio prosiluit haudqua-€quam potens mentis. Cobares inter tumultum €elapsus ad Alexandrum transfugit. @@VIII milia Bactrianorum habebat armata €Bessus. Quae quamdiu propter caeli intempe-€riem Indiam potius Macedonas petituros credi-€derant, oboedienter imperata fecerunt; post-€quam adventare Alexandrum compertum est, €in suos quisque vicos dilapsi Bessum relique- @1 €runt. @8 Ille cum clientium manu, qui non muta-€verant fidem, Oxo amne superato exustisque €navigiis, quibus transierat, ne isdem hostis ute-€retur, novas copias in Sogdianis contrahebat. @@Alexander Caucasum quidem, ut supra dic-€tum est, transierat, sed inopia frumenti quoque €prope ad famem ventum erat. @8 Suco ex sesama €expresso haud secus quam oleo artus perungue-€bant. Sed huius suci ducenis quadragenis dena-€riis amphorae singulae, mellis denariis trecenis €nonagenis, trecenis vini aestimabantur; tritici €nihil aut admodum exiguum reperiebatur. @8 Si-€ros vocabant barbari [2specus,]2 quos ita sollerter €abscondunt, ut, nisi qui defoderunt, invenire €non possint; in his conditae fruges erant. In €quarum penuria milites fluviatili pisce et her-€bis sustinebantur. @8 Iamque haec ipsa alimenta €defecerant, cum iumenta, quibus onera porta-€bant, caedere iussi sunt; horum carne, dum in €Bactrianos perventum, traxere vitam. @@Bactrianae terrae multiplex et varia natura €est. Alibi multa arbor et vitis largos mitesque €fructus alit. Solum pingue crebri fontes rigant; €quae mitiora sunt, frumento conseruntur, cetera €armentorum pabulo cedunt. @8 Magnam deinde €partem eiusdem terrae steriles harenae tenent: €squalida siccitate regio non hominem, non fru-€gem alit; cum vero venti a Pontico mari spirant, €quicquid sabuli in campis iacet, converrunt. €Quod ubi cumulatum est, magnorum collium €procul species est, omniaque pristini itineris €vestigia intereunt. @8 Itaque qui transeunt cam-€pos, navigantium modo noctu sidera observant, €ad quorum cursum iter dirigunt, et propemo-€dum clarior est noctis umbra quam lux. @8 Ergo €interdiu invia est regio, quia nec vestigium, @1 €quod sequantur, inveniunt et nitor siderum ca-€ligine absconditur. Ceterum si quos ille ventus, €qui a mari exoritur, deprehendit, harena obruit. Sed qua mitior terra est, ingens hominum €equorumque multitudo gignitur; itaque Bac-€triani equites XXX milia expleverant. @8 Ipsa €Bactra, regionis eius caput, sita sunt sub monte €Parapamiso. Bactrus amnis praeterit moenia; is €urbi et regioni dedit nomen. @@Hic regi stativa habenti nuntiatur ex Grae-€cia Peloponnesiorum Laconumque defectio_ €nondum enim victi erant, cum proficiscerentur €tumultus eius principia nuntiaturi_et alius €praesens terror adfertur, Scythas, qui ultra Ta-€naim amnem colunt, adventare Besso ferentes €opem. Eodem tempore, quae in gente Ariorum €Caranus et Erigyius gesserant, perferuntur. €Commissum erat proelium inter Macedonas €Ariosque. @8 Transfuga Satibarzanes barbaris €praeerat; qui cum pugnam segnem utrimque €aequis viribus stare vidisset, in primos ordines €adequitavit demptaque galea inhibitis, qui tela €iaciebant, si quis viritim dimicare vellet, pro-€vocavit ad pugnam: nudum se caput in certa-€mine habiturum. @8 Non tulit ferociam barbari €[2Erigyius]2 [dux illius exercitus], gravis quidem €aetate, sed et animi et corporis robore nulli iuve-€num postferendus. Is galea dempta canitiem €ostentans "Venit" inquit "dies, quo aut vic-þï€°¸¶°ÿï°°±ÿï‚ÁìåøÿïƒÃõòôÿ·¤˜¢†toria aut morte honestissima, quales amicos et €milites Alexander habeat, ostendam." @8 Nec €plura elocutus equum in hostem egit. Crederes €imperatum, ut acies utraeque tela cohiberent: €protinus certe recesserunt dato libero spatio, in-€tenti in eventum non duorum modo, sed etiam @1 €suae sortis, quippe alienum discrimen secuturi. Prior barbarus emisit hastam, quam Erigyius €modica capitis declinatione vitavit atque ipse €infestam sarisam equo calcaribus concitato in €medio barbari gutture ita fixit, ut per cervicem €emineret. @8 Praecipitatus ex equo barbarus ad-€huc tamen repugnabat. Sed ille extractam e vul-€nere hastam rursus in os dirigit. Satibarzanes €manu complexus, quo maturius interiret, ictum €hostis adiuvit. @8 Et barbari duce amisso, quem €magis necessitate quam sponte secuti erant, tunc €haud immemores meritorum Alexandri arma €Erigyio tradunt. @8 Rex his quidem laetus, de €Spartanis haudquaquam securus, magno tamen €animo defectum eorum tulit, dicens non ante €ausos consilia nudare, quam ipsum ad fines In-€diae pervenisse cognossent. @8 Ipse Bessum per-€sequens copias movit; cui Erigyius barbari ca-€put, opimum belli decus, praeferens occurrit. @@Igitur Bactrianorum regione Artabazo €tradita sarcinas et impedimenta ibi cum praesi-€dio relinquit, ipse cum expedito agmine loca €deserta Sogdianorum intrat nocturno itinere €exercitum ducens. @8 Aquarum, ut ante dictum €est, penuria prius desperatione quam desiderio €bibendi sitim accendit. Per CCCC stadia ne mo-€dicus quidem humor existit. @8 Harenas vapor €aestivi solis accendit; quae ubi flagrare coepe-€runt, haud secus quam continenti incendio cunc-€ta torrentur. @8 Caligo deinde immodico terrae €fervore excitata lucem tegit, camporumque non @1 €alia quam vasti et profundi aequoris species €est. @8 Nocturnum iter tolerabile videbatur, quia €rore et matutino frigore corpora levabantur. €Ceterum cum ipsa luce aestus oritur, omnem-€que naturalem absorbet humorem siccitas; ora €visceraque penitus uruntur. @8 Itaque primum €animi, deinde corpora deficere coeperunt. Pige-€bat et consistere et progredi. @8 Pauci a peritis re-€gionis admoniti praepararant aquam; haec pau-€lisper repressit sitim, deinde crescente aestu rur-€sus desiderium humoris accensum est. Ergo quic-€quid vini oleique erat [hominibus] ingerebatur, €tantaque dulcedo bibendi fuit, ut in posterum €sitis non timeretur. @8 Graves deinde avide hausto €humore non sustinere arma, non ingredi pote-€rant, et feliciores videbantur, quos aqua defe-€cerat, cum ipsi sine modo infusam vomitu coge-€rentur egerere. @8 Anxium regem tantis malis cir-€cumfusi amici ut meminisset orabant animi sui €magnitudinem unicum remedium deficientis €exercitus esse, @8 cum ex iis, qui praecesserant ad €capiendum locum castris, duo occurrunt utribus €aquam gestantes, ut filiis suis, quos in eodem €agmine esse et aegre pati sitim non ignorabant, €succurrerent. @8 Qui cum in regem incidissent, €alter ex his utre resoluto vas, quod simul fere-€bat, implet porrigens regi. Ille accipit; percon-€tatus, quibus aquam portarent, filiis ferre cog-€noscit. @8 Tunc poculo pleno, sicut oblatum est, €reddito "Nec solus" inquit "bibere sustineo €nec tam exiguum dividere omnibus possum. Vos €currite et liberis vestris, quod propter illos attu-€listis, date." @1 @@Tandem ad flumen Oxum ipse pervenit pri-€ma fere vespera, sed exercitus magna pars non €potuerat consequi. In edito monte ignes iubet €fieri, ut ii, qui aegre sequebantur, haud procul €castris ipsos abesse cognoscerent; @8 eos autem, €qui primi agminis erant, mature cibo ac potione €firmatos implere alios utres, alios vasa, quibus-€cumque aqua portari posset, iussit ac suis opem €ferre. @8 Sed qui intemperantius hauserant, in-€tercluso spiritu extincti sunt, multoque maior €horum numerus fuit, quam ullo amiserat proe-€lio. @8 At ille thoracem adhuc indutus nec aut €cibo refectus aut potu, qua veniebat exercitus, €constitit nec ante ad curandum corpus recessit, €quam praeterierant, qui agmen [2claudebant]2, to-€tamque eam noctem cum magno animi motu €perpetuis vigiliis egit. @8 Nec postero die laetior €erat, quia nec navigia habebat nec pons erigi €poterat, circum amnem nudo [2solo]2 et materia €maxime sterili. Consilium igitur, quod unum €necessitas subiecerat, init: utres quam plurimos €stramentis refertos dividit. @8 His incubantes €transnavere amnem, quique primi transierant, €in statione erant, dum traicerent ceteri. Hoc €modo sexto demum die in ulteriore ripa totum €exercitum exposuit. @@Iamque ad persequendum Bessum statuerat €progredi, cum ea, quae in Sogdianis erant, cog-€noscit. Spitamenes erat inter omnes amicos €praecipuo honore cultus a Besso, sed nullis meri-€tis perfidia mitigari potest; @8 quae tamen iam €minus in eo invisa esse poterat, quia nihil ulli €nefastum in Bessum, interfectorem regis sui, €videbatur. Titulus facinori speciosus praefere-€batur, vindicta Darei; sed fortunam, non scelus @1 €oderat Bessi. @8 Namque ut Alexandrum flumen €Oxum superasse cognovit, Dataphernem et Ca-€tanen, quibus a Besso maxima fides habebatur, €in societatem cogitatae rei adsciscit. Illi promp-€tius adnuunt quam rogabantur, adsumptisque €VIII fortissimis iuvenibus talem dolum inten-€dunt. @8 Spitamenes pergit ad Bessum et remotis €arbitris comperisse ait se insidiari ei Datapher-€nen et Catanen, ut vivum Alexandro traderent, €agitantes; a semet occupatos esse, vinctos teneri. Bessus tanto merito, ut credebat, obligatus €partim gratias agit, partim avidus explendi €supplicii adduci eos iubet. @8 Illi manibus sua €sponte religatis a participibus consilii traheban-€tur. Quos Bessus truci vultu intuens consurgit €manibus non temperaturus. Atque illi simula-€tione omissa circumsistunt eum et frustra re-€pugnantem vinciunt derepto ex capite regni in-€signi lacerataque veste, quam e spoliis occisi €regis induerat. @8 Ille deos sui sceleris ultores €adesse confessus adiecit non Dareo iniquos fuis-€se, quem sic ulciscerentur, sed Alexandro pro-€pitios esse, cuius victoriam semper etiam hostes €adiuvissent. @8 Multitudo an vindicatura Bes-€sum fuerit, incertum est, nisi illi, qui vinxerant, €iussu Alexandri fecisse ipsos ementiti dubios €adhuc animi terruissent. In equum impositum €Alexandro tradituri ducunt. @@Inter haec rex, quibus matura erat missio, €electis nongentis fere bina talenta equiti dedit, €pediti terna denarium milia, monitosque, ut €liberos generarent, remisit domum. Ceteris gra- @1 €tiae actae, quod ad reliqua belli navaturos €operam pollicebantur. @8 [Tum Bessus perduci-€tur.] €@@Perventum erat ad parvulum oppidum. €Branchidae eius incolae erant. Mileto quondam €iussu Xerxis, cum e Graecia rediret, transierant €et in ea sede constiterant, quia templum, quod €Didymeon appellatur, in gratiam Xerxis vio-€laverant. @8 Mores patrii nondum exoleverant; €sed iam bilingues erant, paulatim a domestico €externo sermone degeneres. Magno igitur gau-€dio regem excipiunt urbem seque dedentes. Ille €Milesios, qui apud ipsum militarent, convocari €iubet. @8 Vetus odium Milesii gerebant in Bran-€chidarum gentem. Proditis ergo, sive iniuriae €sive originis meminisse mallent, liberum de €Branchidis permittit arbitrium. @8 Variantibus €deinde sententiis se ipsum consideraturum, quid €optimum factu esset, ostendit. Postero die oc-€currentibus Branchidis secum procedere iubet, €cumque ad urbem ventum esset, ipse cum expe-€dita manu portam intrat, @8 phalanx moenia €oppidi circumire iussa et dato signo diripere €urbem, proditorum receptaculum, ipsosque ad €unum caedere. @8 Illi inermes passim trucidan-€tur, nec aut commercio linguae aut supplicum €velamentis precibusque inhiberi crudelitas pot-€est. Tandem, ut deicerent fundamenta muro-€rum, ab imo moliuntur, ne quod urbis vesti-€gium extaret. @8 Nemora quoque [2et]2 lucos sacros €non caedunt modo, sed etiam extirpant, ut vasta €solitudo et sterilis humus excisis etiam radicibus @1 €linqueretur. @8 Quae si in ipsos proditionis auc-€tores excogitata essent, iusta ultio esse, non cru-€delitas videretur; nunc culpam maiorum pos-€teri luere, qui ne viderant quidem Miletum, ideo þï€°¸¶°ÿï°°±ÿï‚ÁìåøÿïƒÃõòôÿ·¥˜£…et Xerxi non potuerant prodere. @@Inde processit ad Tanain amnem. Quo per €ductus est Bessus non vinctus modo sed etiam €omni velamento corporis spoliatus. Spitamenes €eum tenebat collo inserta catena, tam barbaris €quam Macedonibus gratum spectaculum. @8 Tum €Spitamenes "Et te" inquit "et Dareum, reges €meos, ultus interfectorem domini sui adduxi eo €modo captum, cuius ipse fecit exemplum. Ape-€riat ad hoc spectaculum oculos Dareus! Existat €ab inferis, qui illo supplicio indignus fuit et hoc €solacio dignus est!" @8 Alexander multum €conlaudato Spitamene conversus ad Bessum €"Cuius" inquit "ferae rabies occupavit ani-€mum tuum, cum regem de te optime meritum €prius vincire, deinde occidere sustinuisti? Sed €huius parricidii mercedem falso regis nomine €persolvisti tibi." @8 Ille facinus purgare non €ausus regis titulum se usurpare dixit, ut gentem €suam tradere ipsi posset; qui si cessasset, alium €fuisse regnum occupaturum. @8 Et Alexander €Oxathren, fratrem Darei, quem inter corporis €custodes habebat, propius iussit accedere tra-€dique Bessum ei, ut cruci adfixum mutilatis €auribus naribusque sagittis configerent barbari €adservarentque corpus, ut ne aves quidem con-€tingerent. @8 Oxathres cetera sibi curae fore pol-€licetur, aves non ab alio quam a Catane posse €prohiberi adicit eximiam eius artem cupiens os- @1 €tendere; namque adeo certo ictu destinata ferie-€bat, ut aves quoque exciperet. @8 Nunc forsitan €sagittarum tam celebri usu minus admirabilis €videri ars haec possit, tum ingens visentibus €miraculum magnoque honori Catani fuit. @8 Do-€na deinde omnibus, qui Bessum adduxerant, €data sunt. Ceterum supplicium eius distulit, ut €eo loco, in quo Dareum ipse occiderat, neca-€retur. @@Interea Macedones ad petendum pabu-€lum incomposito agmine egressi a barbaris, qui €de proximis montibus decurrerunt, opprimun-€tur, pluresque capti sunt quam occisi; @8 barbari €autem captivos prae se agentes rursus in mon-€tem recesserunt. XX milia latronum erant; fun-€dis sagittisque pugnam invadunt. @8 Quos dum €obsidet rex, inter promptissimos dimicans sa-€gitta ictus est, quae in medio crure fixa relique-€rat spiculum. @8 Illum quidem maesti et attoniti €Macedones in castra referebant, sed nec barba-€ros fefellit subductus ex acie: quippe ex edito €monte cuncta prospexerant. @8 Itaque postero die €misere legatos ad regem, quos ille protinus iussit €admitti solutisque fasciis magnitudinem vulne-€ris dissimulans crus barbaris ostendit. @8 Illi iussi €considere adfirmant non Macedonas quam ip-€sos tristiores fuisse cognito vulnere ipsius; cuius €si auctorem repperissent, dedituros fuisse: cum €dis enim pugnare sacrilegos tantum. @8 Ceterum €se gentem in fidem dedere superatos vulnere €illius. Rex fide data et captivis receptis gentem @1 €in deditionem accepit. @8 Castris inde motis lec-€tica militari ferebatur, quam pro se quisque €eques pedesque subire certabant. Equites, cum €quibus rex proelia inire solitus erat, sui muneris €id esse censebant; pedites contra, cum saucios €commilitones ipsi gestare adsuevissent, eripi sibi €proprium officium tum potissimum, cum rex €gestandus esset, querebantur. @8 Rex in tanto €utriusque partis certamine et sibi difficilem et €praeteritis gravem electionem futuram ratus in-€vicem subire eos iussit. @@Hinc quarto die ad urbem Maracanda per-€ventum est_LXX stadia murus urbis amplec-€titur; arx [2hinc]2 * * * , illinc cingitur muro_ac prae-€sidio urbis relicto proximos vicos depopulatur €atque urit. @@Legati deinde Abiorum Scytharum super-€veniunt, liberi, ex quo decesserat Cyrus, tum €imperata facturi. Iustissimos barbarorum con-€stabat: armis abstinebant, nisi lacessiti; liber-€tatis modico et aequali usu principibus humi-€liores pares fecerant. @8 Hos benigne adlocutus €ad eos Scythas, qui Europam incolunt, Derdam €quendam misit ex amicis, qui denuntiaret his, €ne Tanain amnem [regionis] iniussu regis trans-€irent. Eidem mandatum, ut contemplaretur €locorum situm et illos quoque Scythas, qui super €Bosphorum colunt, viseret. @8 Condendae urbi €sedem super ripam Tanais elegerat, claustrum €et iam perdomitorum et quot deinde adire €decreverat. Sed consilium distulit Sogdiano-€rum nuntiata defectio, quae Bactrianos quoque €traxit. @8 VII milia equitum erant, quorum auc-€toritatem ceteri sequebantur. Alexander Spita- @1 €menen et Catanen, a quibus ei traditus erat Bes-€sus, haud dubius, quin eorum opera redigi pos-€sent in potestatem, [coercendo] qui novaverant €res, iussit accersi. @8 At illi, defectionis, ad quam €coercendam evocabantur, auctores, vulgaverant €fama Bactrianos equites a rege omnes, ut occi-€derentur, accersi, idque imperatum ipsis; non €sustinuisse tamen exequi, ne inexpiabile in po-€pulares facinus admitterent. Non magis Alex-€andri saevitiam quam Bessi parricidium ferre €potuisse. Itaque sua sponte iam motos metu €poenae haud difficulter ad arma concitaverunt. Alexander transfugarum defectione comperta €Craterum obsidere Cyropolim iubet, ipse aliam €urbem regionis eiusdem corona capit, signoque, €ut puberes interficerentur, dato reliqui in prae-€dam cessere victoris. Urbs diruta est, ut ceteri €cladis eius exemplo continerentur. @8 Memaceni, €valida gens, obsidionem non ut honestiorem €modo sed etiam ut tutiorem ferre decreverant. €Ad quorum pertinaciam mitigandam rex L €equites praemisit, qui clementiam ipsius in de-€ditos simulque inexorabilem animum in devic-€tos ostenderent. @8 Illi nec de fide nec de poten-€tia regis ipsos dubitare respondent equitesque €tendere extra munimenta urbis iubent; hospita-€liter deinde exceptos gravesque epulis et somno €intempesta nocte adorti interfecerunt. @8 Alex-€ander haud secus quam par erat motus urbem €corona circumdedit, munitiorem, quam ut pri-€mo impetu capi posset. Itaque Meleagrum et @1 €Perdiccan in obsidionem iungit, [2ipse proficis-€citur ad Craterum]2 Cyropolim, ut ante dictum €est, obsidentem. @8 Statuerat autem parcere urbi €conditae a Cyro: quippe non alium gentium €illarum magis admiratus est quam hunc regem €et Samiramin, quos et magnitudine animi et €claritate rerum longe emicuisse credebat. @8 Ce-€terum pertinacia oppidanorum iram eius accen-€dit; itaque captam urbem diripi iussit. Deleta €ea Memacenis haud iniuria infestus ad Melea-€grum et Perdiccam redit. @8 Sed non alia urbs €fortius obsidionem tulit: quippe et militum €promptissimi cecidere et ipse rex ad ultimum €periculum venit. Namque cervix eius saxo ita €icta est, ut oculis caligine offusa conlaberetur, €ne mentis quidem compos; exercitus certe velut €erepto [in] eo ingemuit. @8 Sed invictus adversus €ea, quae ceteros terrent, nondum percurato vul-€nere acrius obsidioni institit naturalem celeri-€tatem ira concitante. Cuniculo ergo suffossa €moenia ingens nudavere spatium, per quod in-€rupit, victorque urbem dirui iussit. @@Hinc Menedemum cum tribus milibus pedi-€tum et DCCC equitibus ad urbem Maracanda €misit. Spitamenes transfuga praesidio Macedo-€num inde deiecto muris urbis eius incluserat se, €haud oppidanis consilium defectionis adpro-€bantibus; sequi tamen videbantur, quia prohi-€bere non poterant. @8 Interim Alexander ad Ta-€nain amnem redit et, quantum soli occupaverat €castris, muro circumdedit: LX stadiorum urbis €murus fuit. Hanc quoque urbem Alexandream €appellari iussit. @8 Opus tanta celeritate perfec-€tum est, ut XVII die, quam munimenta exci-€tata erant, tecta quoque urbis absolverentur. @1 €Ingens militum certamen inter ipsos fuerat, ut €suum quisque munus_nam divisum erat_pri-€mus ostenderet. @8 Incolae novae urbi dati cap-€tivi, quos reddito pretio dominis liberavit. Quo-€rum posteri nunc quoque non apud eos tam €longa aetate propter memoriam Alexandri exo-€leverunt. @@At rex Scytharum, cuius tum ultra Ta-€naim imperium erat, ratus eam urbem, quam in €ripa amnis Macedones condiderant, suis impo-€sitam esse cervicibus, fratrem, Carthasim no-€mine, cum magna equitum manu misit ad di-€ruendam eam proculque amne submovendas €Macedonum copias. @8 Bactrianos Tanais ab Scy-€this, quos Europaeos vocant, dividit; idem €Asiam et Europam finis interfluit. @8 Ceterum þï€°¸¶°ÿï°°±ÿï‚ÁìåøÿïƒÃõòôÿ·§“‚Scytharum gens haud procul Thracia sita ab €oriente ad septentrionem se vertit, Sarmata-€rumque, ut quidam credidere, non finitima, sed €pars est. @8 Recta deinde regione saltum ultra Is-€trum iacentem colit; ultima Asiae, qua Bactra €sunt, stringit. Habitant, quae septentrioni pro-€piora sunt; profundae inde silvae vastaeque €solitudines excipiunt. Rursus quae Tanain et €Bactra spectant, humano cultu haud disparia €sunt primis. @8 Cum hac gente non provisum bel-€lum Alexander gesturus, cum in conspectu eius €obequitaret hostis, adhuc aeger ex vulnere, €praecipue voce deficiens, quam et modicus cibus €et cervicis extenuabat dolor, amicos in consi-€lium advocari iubet. @8 Terrebat eum non hostis, €sed iniquitas temporis. Bactriani defecerant, @1 €Scythae etiam lacessebant: ipse non insistere in €terra, non equo vehi, non docere, non hortari €suos poterat. @8 Ancipiti periculo implicitus deos €quoque incusans querebatur se iacere segnem, €cuius velocitatem nemo antea valuisset effu-€gere: vix suos credere non simulari valetudinem. Ita, qui post Dareum victum hariolos et vates €consulere desierat, rursus ad superstitionem, hu-€manarum mentium ludibria revolutus Aristan-€drum, cui credulitatem suam addixerat, explo-€rare eventum rerum sacrificiis iubet. Mos erat €haruspicibus exta sine rege spectare et, quae €portenderentur, referre. @8 Inter haec rex, dum €fibris pecudum explorantur eventus latentium €rerum, propius ipsum considere [deinde] ami-€cos iubet, ne contentione vocis cicatricem infir-€mam adhuc rumperet. Hephaestio, Craterus et €Erigyius erant cum custodibus in tabernaculum €admissi. @8 "Discrimen" inquit "me occupavit €meliore hostium quam meo tempore; sed neces-€sitas ante rationem est, maxime in bello, quo €raro permittitur tempora eligere. @8 Defecere €Bactriani, in quorum cervicibus stamus, et, €quantum in nobis animi sit, alieno Marte expe-€riuntur. Haud dubia fortuna: si omiserimus €Scythas ultro arma inferentes, contempti ad €illos, qui defecerunt, revertemur; @8 si vero Ta-€naim transierimus et ubique invictos esse nos €Scytharum pernicie ac sanguine ostenderimus, €quis dubitabit parere etiam Europae victori-€bus? @8 Fallitur, qui terminos gloriae nostrae me- @1 €titur spatio, quod transituri sumus. Unus amnis €interfluit: quem si traicimus, in Europam arma €proferimus. @8 Et quanti aestimandum est, dum €Asiam subigimus, in alio quodammodo orbe tro-€paea statuere et, quae tam longo intervallo €natura videtur diremisse, una victoria subito €committere? @8 At, hercule, si paulum cessaveri-€mus, in tergis nostris Scythae haerebunt. An €soli sumus, qui flumina transnare possumus? €Multa in nosmetipsos reccident, quibus adhuc €vicimus. @8 Fortuna belli artem victos quoque €docet. Utribus amnem traiciendi exemplum fe-€cimus nuper: hoc, ut Scythae imitari nesciant, €Bactriani docebunt. @8 Praeterea unus gentis €huius exercitus adhuc venit, ceteri expectantur. €Ita bellum vitando alemus et, quod inferre pos-€sumus, accipere cogemur. @8 Manifesta est con-€silii mei ratio. Sed an permissuri sint mihi Ma-€cedones animo uti meo, dubito, quia, ex quo hoc €vulnus accepi, non equo vectus sum, non pedi-€bus ingressus. @8 Sed si me sequi vultis, valeo, €amici. Satis virium est ad toleranda ista; aut, €si iam adest vitae meae finis, in quo tandem €opere melius extinguar?" @8 Haec quassa adhuc €voce subdeficiens vix proximis exaudientibus €dixerat, cum omnes a tam praecipiti consilio €regem deterrere coeperunt, @8 Erigyius maxime, €qui, haud sane auctoritate proficiens apud ob-€stinatum animum, superstitionem, cuius potens €non erat rex, incutere temptavit dicendo deos @1 €quoque obstare consilio magnumque periculum, €si flumen transisset, ostendi. @8 Intranti Erigyio €tabernaculum regis Aristander occurrerat tris-€tia exta fuisse significans: haec ex vate com-€perta Erigyius nuntiabat. @8 Quo inhibito Alex-€ander non ira solum sed etiam pudore confusus, €quod superstitio, quam celaverat, detegebatur, €Aristandrum vocari iubet. @8 Qui ut venit, in-€tuens eum "Non rex," inquit "sed privatus, €[sum] sacrificium ut faceres, mandavi: quid eo €portenderetur, cur apud alium quam apud me €professus es? Erigyius arcana mea et secreta te €prodente cognovit: quem certum, mehercule, €habeo extorum interprete uti metu suo. @8 Tibi €autem, qui % saepius quam potest, denuntio, ipsi €mihi indices, quid extis cognoveris, ne possis €infitiari dixisse, quae dixeris." @8 Ille exanguis €attonitoque similis stabat per metum etiam voce €suppressa, tandemque eodem metu stimulante, €ne regis expectationem moraretur, "Magni" €inquit "laboris, non inriti discrimen instare €praedixi, @8 nec me ars mea quam benevolentia €perturbat. Infirmitatem valetudinis tuae video €et, quantum in uno te sit, scio. Vereor, ne prae-€senti fortunae tuae sufficere non possis." @8 Rex €iussit eum confidere felicitati suae: ad alia [2aliis]2, €sibi ad gloriam concedere deos. @8 Consultanti €inde cum isdem, quonam modo flumen transi-€rent, supervenit Aristander non alias laetiora €exta vidisse se adfirmans, utique prioribus longe €diversa: tum sollicitudinis causas apparuisse, €nunc prorsus egregie litatum esse. @1 @@Ceterum, quae subinde nuntiata sunt regi, €continuae felicitati rerum eius imposuerant la-€bem. @8 Menedemum, ut supra dictum est, mise-€rat ad obsidendum Spitamenen, Bactrianae de-€fectionis auctorem. Qui comperto hostis ad-€ventu, ne muris urbis includeretur, simul fretus €excipi posse, qua venturum sciebat, consedit €occultus. @8 Silvestre iter aptum insidiis tegendis €erat: ibi Dahas condidit. Equi binos armatos €vehunt, quorum invicem singuli repente desi-€liunt, equestris pugnae ordinem turbant. @8 Equo-€rum velocitati par est hominum pernicitas. Hos €Spitamenes saltum circumire iussos pariter et a €lateribus et a fronte et a tergo hosti ostendit. Menedemus undique inclusus, ne numero qui-€dem par, diu tamen resistit clamitans nihil aliud €superesse locorum fraude deceptis quam hones-€tae mortis solacium ex hostium caede. @8 Ipsum €praevalens equus vehebat, quo saepius in cu-€neos barbarorum effusis habenis evectus magna €strage eos fuderat. @8 Sed cum unum omnes pe-€terent, multis vulneribus exanguis Hypsidem €quendam ex amicis hortatus est, ut in equum €suum escenderet et se fuga eriperet. Haec agen-€tem anima defecit, corpusque ex equo defluxit €in terram. @8 Hypsides poterat quidem effugere, €sed amisso amico mori statuit. Una erat cura, €ne inultus occideret: itaque subditis calcaribus €equo in medios hostis se immisit et memorabili €edita pugna obrutus telis est. @8 Quod ubi videre, €qui caedi supererant, tumulum paulo quam €cetera editiorem capiunt; quos Spitamenes fame @1 €in deditionem subacturus obsedit. @8 Cecidere eo €proelio peditum II milia, CCC equites. Quam €cladem Alexander sollerti consilio texit, morte €denuntiata iis, qui ex proelio advenerant, si acta €vulgassent. @@Ceterum cum animo disparem vul-€tum diutius ferre non posset, in tabernaculum €super ripam fluminis de industria locatum se-€cessit. @8 Ibi sine arbitris singula animi consulta €pensando noctem vigiliis extraxit saepe pellibus €tabernaculi adlevatis, ut conspiceret hostium €ignes, e quibus coniectare poterat, quanta homi-€num multitudo esset. @8 Iamque lux adpetebat, €cum thoracem indutus procedit ad milites, tum €primum post vulnus proxime acceptum. @8 Tanta €erat apud eos veneratio regis, ut facile periculi, €quod horrebant, cogitationem praesentia eius €excuteret. @8 Laeti ergo et manantibus gaudio la-€crimis consalutant eum et, quod ante recusa-€verant bellum, feroces deposcunt. @8 Ille se rati-€bus equitem phalangemque transportaturum €esse pronuntiat; super utres iubet nare levius €armatos. @8 Plura nec dici res desideravit nec rex €dicere per valetudinem potuit. Ceterum tanta €alacritate militum rates iunctae sunt, ut intra €triduum ad XII milia effecta sint. @8 Iamque ad €transeundum omnia aptaverant, cum legati €Scytharum XX more gentis per castra equis €vecti nuntiari iubent regi velle ipsos ad eum €mandata perferre. @8 Admissi in tabernaculum €iussique considere in vultu regis defixerant ocu-þï€°¸¶°ÿï°°±ÿï‚ÁìåøÿïƒÃõòôÿ·¨ˆ˜‰ƒlos; credo, quia magnitudine corporis animum €aestimantibus modicus habitus haudquaquam €famae par videbatur. @8 Scythis autem non ut @1 €ceteris barbaris rudis et inconditus sensus est: €quidam eorum sapientiam quoque capere di-€cuntur, quantamcumque gens capit semper ar-€mata. @8 Sic, quae locutos esse apud regem me-€moriae proditum est, abhorrent forsitan mori-€bus nostris et tempora et ingenia cultiora sor-€titis. Sed ut possit oratio eorum sperni, tamen €fides nostra non debet; quae, utcumque sunt €tradita, incorrupta perferemus. @8 Igitur unum €ex his maximum natu locutum accepimus: "Si €di habitum corporis tui aviditati animi parem €esse voluissent, orbis te non caperet: altera manu €Orientem, altera Occidentem contingeres, et hoc €adsecutus scire velles, ubi tanti numinis fulgor €conderetur. Sic quoque concupiscis, quae non €capis. @8 Ab Europa petis Asiam, ex Asia transis €in Europam; deinde, si humanum genus omne €superaveris, cum silvis et nivibus et fluminibus €ferisque bestiis gesturus es bellum. @8 Quid? tu €ignoras arbores magnas diu crescere, una hora €extirpari? Stultus est, qui fructus earum spec-€tat, altitudinem non metitur. Vide, ne, dum ad €cacumen pervenire contendis, cum ipsis ramis, €quos comprehenderis, decidas. @8 Leo quoque ali-€quando minimarum avium pabulum fuit, et fer-€rum robigo consumit. Nihil tam firmum est, cui €periculum non sit etiam ab invalido. @8 Quid €nobis tecum est? Numquam terram tuam atti-€gimus. Quis sis, unde venias, licetne ignorare in €vastis silvis viventibus? Nec servire ulli possu-€mus nec imperare desideramus. @8 Dona nobis @1 €data sunt, ne Scytharum gentem ignores, iugum €boum et aratrum, sagitta, hasta, patera. His €utimur et cum amicis et adversus inimicos. Fruges amicis damus boum labore quaesitas, €patera cum isdem vinum dis libamus; inimicos €sagitta eminus, hasta comminus petimus. Sic €Syriae regem et postea Persarum Medorumque €superavimus, patuitque nobis iter usque in €Aegyptum. @8 At tu, qui te gloriaris ad latrones €persequendos venire, omnium gentium, quas €adisti, latro es. Lydiam cepisti, Syriam occu-€pasti, Persidem tenes, Bactrianos habes in potes-€tate, Indos petisti: iam etiam ad pecora nostra €avaras et insatiabiles manus porrigis. @8 Quid €tibi divitiis opus est, quae esurire te cogunt? €Primus omnium satietate parasti famem, ut, €quo plura haberes, acrius, quae non habes, cupe-€res. @8 Non succurrit tibi, quam diu circum Bac-€tra haereas? Dum illos subigis, Sogdiani bellare €coeperunt: bellum tibi ex victoria nascitur. €Nam ut maior fortiorque sis quam quisquam, €tamen alienigenam dominum pati nemo vult. Transi modo Tanain: scies, quam late pateant, €numquam tamen consequeris Scythas. Pauper-€tas nostra velocior erit quam exercitus tuus, qui €praedam tot nationum vehit. Rursus, cum pro-€cul abesse nos credes, videbis in tuis castris. €Eadem enim velocitate et sequimur et fugimus. Scytharum solitudines Graecis etiam prover-€biis audio eludi; at nos deserta et humano cultu @1 €vacua magis quam urbes et opulentos agros se-€quimur. @8 Proinde fortunam tuam pressis mani-€bus tene: lubrica est nec invita teneri potest. €Salubre consilium sequens quam praesens tem-€pus ostendit melius: impone felicitati tuae fre-€nos, facilius illam reges. @8 Nostri sine pedibus €dicunt esse Fortunam, quae manus et pinnas €tantum habet: cum manus porrigit, pinnas quo-€que comprehende. @8 Denique, si deus es, tribuere €mortalibus beneficia debes, non sua eripere; sin €autem homo es, id quod es, semper esse te cogita. €Stultum est eorum meminisse, propter quae tui €obliviscaris. @8 Quibus bellum non intuleris, bonis €amicis poteris uti. Nam et firmissima est inter €pares amicitia, et videntur pares, qui non fece-€runt inter se periculum virium. @8 Quos viceris, €amicos tibi esse cave credas: inter dominum et €servum nulla amicitia est; etiam in pace belli €tamen iura servantur. @8 Iurando gratiam Scy-€thas sancire ne credideris: colendo fidem iurant. €Graecorum ista cautio est, qui pacta consignant €et deos invocant; nos religionem in ipsa fide €ponimus: qui non reverentur homines, fallunt €deos. Nec tibi amico opus est, de cuius benevo-€lentia dubites. @8 Ceterum nos et Asiae et Euro-€pae custodes habebis: Bactra, nisi dividat Ta-€nais, contingimus, ultra Tanain [et] usque ad €Thraciam colimus, Thraciae Macedoniam con-€iunctam esse fama fert. Utrique imperio tuo €finitimos hostes an amicos velis esse, consi-€dera." Haec barbarus. @@Contra rex fortuna sua et consiliis @1 €eorum se usurum esse respondet: nam et for-€tunam, cui confidat, et consilium suadentium, €ne quid temere et audacter faciat, secuturum. Dimissisque legatis in praeparatas rates exer-€citum imposuit. In proris clipeatos locaverat €iussos in genua subsidere, quo tutiores essent €adversus ictus sagittarum. @8 Post hos, qui tor-€menta intenderent, stabant et ab utroque latere €et a fronte circumdati armatis. Reliqui, qui post €tormenta constiterant, remigem lorica [2non]2 in-€dutum scutorum testudine armati protegebant. Idem ordo in illis quoque ratibus, quae equitem €vehebant, servatus est. Maior pars a puppe nan-€tes equos loris trahebat. At illos, quos utres sar-€mento repleti vehebant, obiectae rates tueban-€tur. @8 Ipse rex cum delectis primus ratem solvit €et in ripam dirigi iussit. Cui Scythae admotos €ordines equitum in primo ripae margine oppo-€nunt, ut ne adplicari quidem terrae rates pos-€sent. @8 Ceterum praeter hanc speciem ripis prae-€sidentis exercitus ingens navigantes terror in-€vaserat: namque cursum gubernatores, cum €obliquo flumine impellerentur, regere non pote-€rant, vacillantesque milites et, ne excuterentur, €solliciti nautarum ministeria turbaverant. @8 Ne €tela quidem conati nisu vibrare poterant, cum €prior standi sine periculo quam hostem inces-€sendi cura esset. Tormenta saluti fuerunt, qui-€bus in confertos ac temere se offerentes haud €frustra excussa sunt tela. @8 Barbari quoque in-€gentem vim sagittarum infudere ratibus, vixque €ullum fuit scutum, quod non pluribus simul spi- @1 €culis perforaretur. @8 Iamque terrae rates adpli-€cabantur, cum acies clipeata consurgit et hastas €certo ictu, utpote libero nisu, mittit e ratibus. €Et ut territos recipientesque equos videre, ala-€cres mutua adhortatione in terram desilire, tur-€batis acriter pedem inferre coeperunt. @8 Equi-€tum deinde turmae, quae frenatos habebant €equos, perfregere barbarorum aciem. Interim €ceteri agmine dimicantium tecti aptavere se €pugnae. @8 Ipse rex, quod vigoris aegro adhuc €corpori deerat, animi firmitate supplebat. Vox €adhortantis non poterat audiri nondum bene €obducta cicatrice cervicis, sed dimicantem €cuncti videbant. @8 Itaque ipsi quidem ducum €fungebantur officio, aliusque alium adhortati €in hostem salutis immemores ruere coeperunt. Tum vero non ora, non arma, non clamorem €hostium barbari tolerare potuerunt omnesque €effusis habenis_namque equestris acies erat_ €capessunt fugam. Quos rex, quamquam vexa-€tionem invalidi corporis pati non poterat, €per LXXX tamen stadia insequi perseveravit. Iamque linquente animo suis praecepit, ut, €donec lucis aliquid superesset, fugientium tergis €inhaererent; ipse exhaustis etiam animi viribus €in castra se recepit [2ibique diei]2 reliquum substi-€tit. @8 Transierant iam Liberi Patris terminos, €quorum monumenta lapides erant crebris inter-€vallis dispositi arboresque procerae, quarum sti-€pites hedera contexerat. @8 Sed Macedonas ira €longius provexit: quippe media fere nocte in €castra redierunt multis interfectis, pluribus cap-€tis, equosque M et DCCC abegere. Ceciderunt @1 €autem Macedonum equites LX, pedites C fere, €M saucii fuerunt. @@Haec expeditio deficientem magna ex parte €Asiam fama tam opportunae victoriae domuit. €Invictos Scythas esse crediderant; quibus frac-€tis nullam gentem Macedonum armis parem €fore confitebantur. Itaque Sacae misere legatos, €qui pollicerentur gentem imperata facturam. Moverat eos regis non virtus magis quam cle-€mentia in devictos Scythas: quippe captivos €omnes sine pretio remiserat, ut fidem faceret €sibi cum ferocissimis gentium de fortitudine, þï€°¸¶°ÿï°°±ÿï‚ÁìåøÿïƒÃõòôÿ·¨‰˜’…non de ira fuisse certamen. @8 Benigne igitur ex-€ceptis Sacarum legatis comitem Elpinicon dedit, €adhuc admodum iuvenem, aetatis flore conci-€liatum sibi, qui cum specie corporis aequaret €Hephaestionem, ei lepore haud sane virili par €non erat. @8 Ipse Cratero cum maiore parte exer-€citus modicis itineribus sequi iusso ad Mara-€canda urbem [2contendit]2, ex qua Spitamenes €comperto eius adventu Bactra perfugerat. @8 Ita-€que quadriduo rex longum itineris spatium €emensus pervenerat in eum locum, in quo Me-€nedemo duce duo milia peditum et CCC equites €amiserat. Horum ossa tumulo contegi iussit et €inferias more patrio dedit. @8 Iam Craterus cum €phalange subsequi iussus ad regem pervenerat. €Itaque, ut omnes, qui defecerant, pariter belli €clade premerentur, copias dividit urique agros €et interfici puberes iubet. @1 @@Sogdiana regio maiore ex parte deserta €est: octingenta fere stadia in latitudinem vas-€tae solitudines tenent. @8 Ingens spatium rectae €regionis est, per quam amnis_Polytimetum €vocant incolae_fertur. Torrentem eum ripae €in tenuem alveum cogunt, deinde caverna acci-€pit et sub terram rapit. @8 Cursus absconditi in-€dicium est aquae meantis sonus, cum ipsum €solum, sub quo tantus amnis fluit, ne modico €quidem resudet humore. @8 Ex captivis Sogdia-€norum ad regem XXX nobilissimi corporum €robore eximio perducti erant. Qui [2ut]2 per inter-€pretem cognoverunt iussu regis ipsos ad suppli-€cium tradi, carmen laetantium modo canere tri-€pudiisque et lasciviori corporis motu gaudium €quoddam animi ostentare coeperunt. @8 Admira-€tus est rex tanta magnitudine animi oppetere €mortem: revocari eos iussit, causam tam effu-€sae laetitiae, cum supplicium ante oculos habe-€rent, requirens. @8 Illi, si ab alio occiderentur, €tristes morituros fuisse respondent; nunc a tan-€to rege, victore omnium gentium, maioribus €suis redditos honestam mortem, quam fortes viri €voto quoque expeterent, carminibus sui moris €laetitiaque celebrare. @8 Tum rex admiratus mag-€nitudinem animi "Quaero," inquit "an vivere €velitis non inimici mihi, cuius beneficio victuri €estis?" @8 Illi numquam se inimicos ei, sed bello €lacessitos se inimicos hosti fuisse respondent: si €quis ipsos beneficio quam iniuria experiri ma-€luisset, certaturos fuisse, ne vincerentur officio. Interrogantique, quo pignore fidem obligaturi @1 €essent, vitam, quam acciperent, pignori futu-€ram esse dixerunt: reddituros, quandoque repe-€tisset. Nec promissum fefellerunt. Nam qui €remissi domos erant, fide continuere populares; €quattuor inter custodes corporis retenti nulli €Macedonum in regem caritate cesserunt. @8 In €Sogdianis Peucolao cum III milibus peditum_ €neque enim maiore praesidio indigebat_relicto €Bactra pervenit. Inde Bessum Ecbatana duci €iussit interfecto Dareo poenas capite persolu-€turum. @8 Isdem fere diebus Ptolomaeus et Meni-€das peditum IIII milia et equites M adduxerunt €mercede militaturos. @8 Asander quoque ex Lycia €cum pari numero peditum et D equitibus venit. €Totidem ex Syria Asclepiodorum sequebantur. €Antipater Graecorum VIII milia, in quis DC €equites erant, miserat. @8 Itaque exercitu aucto €ad ea, quae defectione turbata erant, compo-€nenda processit, interfectisque consternationis €auctoribus quarto die ad flumen Oxum perven-€tum est. Hic, quia limum vehit, turbidus sem-€per, insalubris est potui. @8 Itaque puteos miles €coeperat fodere, nec tamen humo alte egesta €existebat humor. Tandem in ipso tabernaculo €regis conspectus est fons, quem quia tarde nota-€verant, subito extitisse finxerunt, rexque ipse €credi voluit [2deum]2 donum id fuisse. @8 Superatis €deinde amnibus Ocho et Oxo ad urbem Mar-€gianam pervenit. Circa eam VI oppidis con-€dendis electa sedes est: duo ad meridiem versa, €IIII spectantia orientem modicis inter se spatiis €distabant, ne procul repetendum esset mutuum €auxilium. @8 Haec omnia sita sunt in editis colli-€bus: tum velut freni domitarum gentium, nunc @1 €originis suae oblita serviunt, quibus impera-€verunt. @@Et cetera quidem pacaverat rex. Una €erat petra, quam Arimazes Sogdianus cum €XXX milibus armatorum obtinebat alimentis €ante congestis, quae tantae multitudini vel per €biennium suppeterent. @8 Petra in altitudinem €XXX eminet stadia, circuitu C et L complecti-€tur; undique abscisa et abrupta semita peran-€gusta aditur. @8 In medio altitudinis spatio habet €specum, cuius os artum et obscurum est; paula-€tim deinde ulteriora panduntur, ultima etiam €altos recessus habent. Fontes per totum fere €specum manant, e quibus conlatae aquae per €prona montis flumen emittunt. @8 Rex loci diffi-€cultate spectata statuerat inde abire; cupido €deinde incessit animo naturam quoque fatigan-€di. @8 Prius tamen quam fortunam obsidionis ex-€periretur, Cophen_Artabazi hic filius erat_ €misit ad barbaros, qui suaderet, ut dederent €rupem. Arimazes loco fretus superbe multa re-€spondit; ad ultimum, an Alexander etiam vola-€re posset, interrogat. @8 Quae nuntiata regi sic ac-€cendere animum, ut adhibitis, cum quibus con-€sultare erat solitus, indicaret insolentiam bar-€bari eludentis ipsos, quia pinnas non haberent; €se autem proxima nocte effecturum, ut crede-€ret Macedones etiam volare. @8 "CCC" inquit €"pernicissimos iuvenes ex suis quisque copiis €perducite ad me, qui per calles et paene invias €rupes domi pecora agere consueverant." @8 Illi €praestantes et levitate corporum et ardore ani-€morum strenue adducunt. Quos intuens rex @1 €"Vobiscum," inquit "o iuvenes et mei aequa-€les, urbium invictarum ante me munimenta €superavi, montium iuga perenni nive obruta €emensus sum, angustias Ciliciae intravi, Indiae €sine lassitudine vim frigoris sum perpessus. Et €mei documenta vobis dedi et vestra habeo. @8 Pe-€tra, quam videtis, unum aditum habet, quem €barbari obsident, cetera neglegunt: nullae vigi-€liae sunt, nisi quae castra nostra spectant. @8 In-€venietis viam, si sollerter rimati fueritis aditus €ferentes ad cacumen. Nihil tam alte natura con-€stituit, quo virtus non possit eniti. Experiendo, €quae ceteri desperaverint, Asiam habemus in €potestate. @8 Evadite in cacumen; quod cum ce-€peritis, candidis velis signum mihi dabitis, ego €copiis admotis hostem in nos a vobis convertam. Praemium erit ei, qui primus occupaverit ver-€ticem, talenta X; uno minus accipiet, qui proxi-€mus ei venerit, eademque ad decem homines €servabitur portio. Certum autem habeo vos non €tam liberalitatem intueri meam quam volun-€tatem." @8 His animis regem audierunt, ut iam €cepisse verticem viderentur; dimissique ferreos €cuneos, quos inter saxa defigerent, validosque €funes parabant. @8 Rex circumvectus petram, €qua minime asper ac praeruptus aditus vide-€batur, secunda vigilia, quod bene verteret, in-€gredi iubet. Illi alimentis in biduum sumptis €gladiis modo atque hastis armati subire coepe-€runt. @8 Ac primo pedibus ingressi sunt; deinde, €ut in praerupta perventum est, alii manibus €eminentia saxa complexi levavere semet, alii €adiectis funium laqueis evasere, quidam, cum @1 €cuneos inter saxa defigerent, gradus subdidere, €quis insisterent. Diem inter metum laborem-€que consumpserunt. @8 Per aspera enisis duriora €restabant, et crescere altitudo petrae videba-€tur. Illa vero miserabilis erat facies, cum ii, €quos instabilis gradus fefellerat, ex praecipiti €devolverentur: mox eadem in se patienda alieni €casus ostendebat exemplum. @8 Per has tamen €difficultates enituntur in verticem montis, om-€nes fatigatione continuati laboris adfecti, qui-€dam mulcati parte membrorum, pariterque eos €et nox et somnus oppressit. @8 Stratis passim cor-€poribus in inviis et asperis saxorum periculi in-€stantis obliti in lucem quieverunt; tandemque, €velut ex alto sopore excitati, occultas subiec-€tasque ipsis valles rimantes, ignari, in qua parte €petrae tanta vis hostium condita esset, fumum €specu infra se ipsos evolutum notaverunt. @8 Ex €quo intellectum illam hostium latebram esse. €Itaque hastis imposuere, quod convenerat sig-€num; totoque e numero II et XXX in ascensu €interisse adgnoscunt. @8 Rex non cupidine magis €potiundi loci quam vice eorum, quos ad tam þï€°¸¶°ÿï°°±ÿï‚ÁìåøÿïƒÃõòôÿ·¨‹˜”ƒmanifestum periculum miserat, sollicitus toto €die cacumina montis intuens restitit; noctu €demum, cum obscuritas conspectum oculorum €ademisset, ad curandum corpus recessit. @8 Pos-€tero die nondum satis clara luce primus vela, €signum capti verticis, conspexit. Sed, ne falle-€retur acies, dubitare cogebat varietas caeli, nunc €internitente lucis fulgore [2nunc]2 condito. Ve-€rum ut liquidior lux apparuit caelo, dubitatio €exempta est; @8 vocatumque Cophen, per quem @1 €barbarorum animos temptaverat, mittit ad eos, €qui moneret, nunc saltem salubrius consilium €inirent; sin autem fiducia loci perseverarent, €ostendi a tergo iussit, qui ceperant verticem. Cophes admissus suadere coepit Arimazi pe-€tram tradere gratiam regis inituro, si tantas res €molientem in unius rupis obsidione haerere non €coegisset. Ille ferocius superbiusque quam antea €locutus abire Cophen iubet. @8 At is prensum €manu barbarum rogat, ut secum extra specum €prodeat. Quo impetrato iuvenes in cacumine €ostendit [2et]2 eius superbiae haud immerito inlu-€dens pinnas habere ait milites Alexandri. @8 Iam-€que [2e]2 Macedonum castris signorum concentus et €totius exercitus clamor audiebatur. Ea res, sicut €pleraque belli vana et inania, barbaros ad dedi-€tionem traxit: quippe occupati metu paucita-€tem eorum, qui a tergo erant, aestimare non €poterant. @8 Itaque Cophen_nam trepidantes €reliquerat_strenue revocant et cum eo XXX €principes mittunt, qui petram tradant et, ut in-€columibus abire liceat, paciscantur. @8 Ille quam-€quam verebatur, ne conspecta iuvenum pauci-€tate deturbarent eos barbari, tamen et fortunae €suae confisus et Arimazi superbiae [2infensus]2 €nullam se condicionem deditionis accipere re-€spondit. @8 Arimazes desperatis magis quam per-€ditis rebus cum propinquis nobilissimisque gen-€tis suae descendit in castra; quos omnis verberi-€bus adfectos sub ipsis radicibus petrae crucibus @1 €iussit adfigi. @8 Multitudo deditorum incolis no-€varum urbium cum pecunia capta dono data €est, Artabazus in petrae regionisque, quae ad-€posita esset ei, tutela relictus. °¯ôÿ@@@@{1LIBER VIII}1 ¡@@Alexander maiore fama quam gloria in €dicionem redacta petra, cum propter vagum €hostem spargendae manus essent, in tres partes €divisit exercitum. Hephaestionem uni, Coenon €alteri duces dederat; ipse ceteris praeerat. @8 Sed €non eadem mens omnibus barbaris fuit: armis €quidam subacti, plures ante certamen imperata €fecerunt, quibus eorum, qui in defectione per-€severaverant, urbes agrosque iussit attribui. @8 At €exules Bactriani cum DCCC Massagetarum €equitibus proximos vicos vastaverunt. Ad quos €coercendos Attinas, regionis eius praefectus, €CCC equites insidiarum, quae parabantur, ig-€narus eduxit. @8 Namque hostis in silvis_et forte €campo erant iunctae_armatum militem con-€didit paucis propellentibus pecora, ut improvi-€dum ad insidias praeda perduceret. @8 Itaque in-€composito agmine solutisque ordinibus Attinas €praedabundus sequebatur; quem praetergres-€sum silvam, qui in ea consederant, ex improviso €adorti cum omnibus interemerunt. @8 Celeriter ad €Craterum huius cladis fama perlata est, qui cum €omni equitatu supervenit. Et Massagetae qui-€dem iam refugerant, Dahae M oppressi sunt, €quorum clade totius regionis finita defectio est. @1 Alexander quoque Sogdianis rursus subactis €Maracanda repetit. Ibi Derdas, quem ad Scy-€thas super Bosphorum colentes miserat, cum €legatis gentis occurrit. @8 Phrataphernes quoque, €qui Chorasmiis praeerat, Massagetis et Dahis €regionum confinio adiunctus, miserat, qui fac-€turum imperata pollicerentur. @8 Scythae pete-€bant, ut regis sui filiam matrimonio sibi iunge-€ret: si dedignaretur adfinitatem, principes Ma-€cedonum cum primoribus suae gentis conubio €coire pateretur; ipsum [regum] quoque regem €venturum ad eum pollicebantur. @8 Utraque lega-€tione benigne audita Hephaestionem et Arta-€bazum opperiens stativa habuit. Quibus adiunc-€tis in regionem, quae appellatur Bazaira, per-€venit. @@Barbarae opulentiae in illis locis haud ulla €sunt maiora indicia quam magnis nemoribus sal-€tibusque nobilium ferarum greges clusi. @8 Spa-€tiosas ad hoc eligunt silvas, crebris perennium €aquarum fontibus amoenas; muris nemora cin-€guntur turresque habent venantium recepta-€cula. @8 Quattuor continuis aetatibus intactum €saltum fuisse constabat. Quem Alexander cum €toto exercitu ingressus agitari undique feras ius-€sit. @8 Inter quas cum leo magnitudinis rarae €ipsum regem invasurus incurreret, forte Lysi-€machus, qui postea regnavit, proximus Alexan-€dro venabulum obicere ferae coeperat. Quo rex €repulso et abire iusso adiecit tam a semet uno €quam a Lysimacho leonem interfici posse. @8 Ly-€simachus enim quondam, cum venarentur in €Syria, occiderat quidem eximiae magnitudinis €feram solus, sed laevo humero usque ad ossa €lacerato ad ultimum periculi pervenerat. @8 Id @1 €ipsum exprobrans ei rex fortius quam locutus €est fecit: nam feram non excepit modo, sed €etiam uno vulnere occidit. @8 Fabulam, quae €obiectum leoni a rege Lysimachum temere vul-€gavit, ab eo casu, quem supra diximus, ortam €esse crediderim. @8 Ceterum Macedones, quam-€quam prospero eventu defunctus erat Alex-€ander, tamen scivere gentis suae more, ne aut €pedes venaretur aut sine delectis principum at-€que amicorum. @8 Ille IIII milibus ferarum de-€iectis in eodem saltu cum toto exercitu epulatus €est. €@@Inde Maracanda reditum est, acceptaque €aetatis excusatione ab Artabazo provinciam €eius destinat Clito. @8 Hic erat, qui apud Grani-€cum amnem nudo capite regem dimicantem €clipeo suo texit et Rhosacis manum capiti regis €imminentem gladio amputavit, vetus Philippi €miles multisque bellicis operibus clarus. @8 Hel-€lanice, quae Alexandrum educaverat, soror eius, €haud secus quam mater a rege diligebatur. Ob €has causas validissimam imperii partem fidei €eius tutelaeque commisit. @8 Iamque iter parare €in posterum iussus sollemni et tempestivo adhi-€betur convivio. In quo rex cum multo incaluis-€set mero, immodicus aestimator sui celebrare, €quae gesserat, coepit, gravis etiam eorum auri-€bus, qui sentiebant vera memorari. @8 Silentium €tamen habuere seniores, donec Philippi res orsus €obterere nobilem apud Chaeroneam victoriam €sui operis fuisse iactavit ademptamque sibi ma-€lignitate et invidia patris tantae rei gloriam. Illum quidem seditione inter Macedones mili-€tes et Graecos mercennarios orta debilitatum @1 €vulnere, quod in ea consternatione acceperat, €iacuisse, non alias quam simulatione mortis €tutiorem; se corpus eius protexisse clipeo suo, €ruentesque in illum sua manu occisos. @8 Quae €patrem numquam aequo animo esse confessum, €invitum filio debentem salutem suam. Itaque €post expeditionem, quam sine eo fecisset ipse in €Illyrios, victorem scripsisse se patri fusos fuga-€tosque hostes nec adfuisse usquam Philippum. Laude dignos esse non qui Samothracum initia €viserent, cum Asiam uri vastarique oporteret, €sed eos, qui magnitudine rerum fidem anteces-€sissent. @8 Haec et his similia laeti audiere iuve-€nes, ingrata senioribus erant, maxime propter €Philippum, sub quo diutius vixerant, @8 cum €Clitus, ne ipse quidem satis sobrius, ad eos, qui €infra ipsum cubabant, conversus Euripidis ret-€tulit carmen, ita ut sonus magis quam sermo €exaudiri posset a rege, @8 quo significabatur male €instituisse Graecos, quod tropaeis regum dum-€taxat nomina inscriberent: alieno enim san-€guine partam gloriam intercipi. Itaque rex, cum €suspicaretur malignius habitum esse sermonem, €percontari proximos coepit, quid ex Clito €audissent. @8 Et illis ad silendum obstinatis Cli-€tus paulatim maiore voce Philippi acta bella-€que in Graecia gesta commemorat, omnia prae-€sentibus praeferens. @8 Hinc inter iuniores senes-€que orta contentio est, et rex, velut patienter €audiret, quis Clitus obterebat laudes eius, in-€gentem iram conceperat. @8 Ceterum cum animo €videretur imperaturus, si finem procaciter orto €sermoni Clitus imponeret, nihil eo remittente €magis exasperabatur. @8 Iamque Clitus etiam @1 €Parmenionem defendere audebat et Philippi de €Atheniensibus victoriam Thebarum praefere-þï€°¸¶°ÿï°°±ÿï‚ÁìåøÿïƒÃõòôÿ¸ˆ˜¡„bat excidio, non vino modo sed etiam animi €prava contentione provectus. @8 Ad ultimum "Si €moriendum" inquit "est pro te, Clitus est pri-€mus; at cum victoriae arbitrium agis, praeci-€puum ferunt, qui procacissime patris tui memo-€riae inludunt. @8 Sogdianam regionem mihi attri-€buis, totiens rebellem et non modo indomitam, €sed quae ne subigi quidem possit. Mittor ad €feras bestias praecipitia ingenia sortitas. Sed, €quae ad me pertinent, transeo. @8 Philippi mi-€lites spernis oblitus, nisi hic Atarrhias senex €iuniores pugnam detrectantes revocasset, adhuc €nos circa Halicarnasum haesuros fuisse. @8 Quo-€modo igitur Asiam etiam cum istis iunioribus €subegisti? Verum est, ut opinor, quod avuncu-€lum tuum in Italia dixisse constat, ipsum in €viros incidisse, te in feminas." @8 Nihil ex omni-€bus inconsulte ac temere iactis regem magis mo-€verat quam Parmenionis cum honore mentio in-€lata. Dolorem tamen rex pressit, contentus ius-€sisse, ut convivio excederet. @8 Nec quicquam €aliud adiecit quam forsitan eum, si diutius lo-€cutus foret, exprobraturum sibi fuisse vitam a €semet ipso datam: hoc enim superbe saepe iac-€tasse. @8 Atque illum cunctantem adhuc surgere, €qui proximi ei cubuerant, iniectis manibus iur-€gantes monentesque conabantur abducere. Clitus, cum abstraheretur, ad pristinam vio-€lentiam ira quoque adiecta, suo pectore tergum €illius esse defensum, nunc, postquam tanti me-€riti praeterierit tempus, etiam memoriam invi-€sam esse proclamat. @8 Attali quoque caedem @1 €obiciebat et ad ultimum Iovis, quem patrem €sibi Alexander adsereret, oraculum eludens ve-€riora se regi quam patrem eius respondisse dice-€bat. @8 Iam tantum irae conceperat rex, quan-€tum vix sobrius ferre potuisset. Enimvero olim €mero sensibus victis ex lecto repente prosiluit. Attoniti amici ne positis quidem, sed abiectis €poculis consurgunt in eventum rei, quam tanto €impetu acturus esset, intenti. @8 Alexander rapta €lancea ex manibus armigeri Clitum adhuc ea-€dem linguae intemperantia furentem percutere €conatus a Ptolomaeo et Perdicca inhibetur. Medium complexi et obluctari perseverantem €morabantur; Lysimachus et Leonnatus etiam €lanceam abstulerant. @8 Ille militum fidem im-€plorans comprehendi se a proximis amicorum, €quod Dareo nuper accidisset, exclamat signum-€que tuba dari, ut ad regiam armati coirent, €iubet. @8 Tum vero Ptolomaeus et Perdiccas ge-€nibus advoluti orant, ne in tam praecipiti ira €perseveret spatiumque potius animo det: omnia €postero die iustius executurum. @8 Sed clausae €erant aures obstrepente ira. Itaque impotens €animi procurrit in regiae vestibulum et vigili €excubanti hasta ablata constitit in aditu, quo €necesse erat iis, qui simul cenaverant, egredi. Abierant ceteri, Clitus ultimus sine lumine €exibat. Quem rex, quisnam esset, interrogat. €Eminebat etiam in voce sceleris, quod parabat, €atrocitas. @8 Et ille iam non suae, sed regis irae €memor Clitum esse et de convivio exire respon-€dit. @8 Haec dicentis latus hasta transfixit mo- @1 €rientisque sanguine adspersus "I nunc" inquit €"ad Philippum et Parmenionem et Attalum." @@Male humanis ingeniis natura consuluit, €quod plerumque non futura, sed transacta per-€pendimus. Quippe rex, postquam ira mente de-€cesserat, etiam ebrietate discussa magnitudinem €facinoris sera aestimatione perspexit. @8 Videbat €tunc immodica libertate abusum, sed alioqui €egregium bello virum et, nisi erubesceret fateri, €servatorem sui occisum. Detestabile carnificis €ministerium occupaverat rex, verborum licen-€tiam, quae vino poterat imputari, nefanda caede €ultus. @8 Manabat toto vestibulo cruor paulo €ante convivae; vigiles attoniti et stupentibus si-€miles procul stabant, liberioremque paeniten-€tiam solitudo excipiebat. @8 Ergo hastam ex cor-€pore iacentis evolsam retorsit in semet; iamque €admoverat pectori, cum advolant vigiles et re-€pugnanti e manibus extorquent adlevatumque €in tabernaculum deferunt. @8 Ille humi prostra-€verat corpus gemitu eiulatuque miserabili totam €personans regiam. Laniare deinde os unguibus et €circumstantes rogare, ne se tanto dedecori su-€perstitem esse paterentur. @8 Inter has preces tota €nox extracta est. Scrutantemque, num ira deo-€rum ad tantum nefas actus esset, subit anniver-€sarium sacrificium Libero Patri non esse reddi-€tum stato tempore: itaque inter vinum et epulas €caede commissa iram dei fuisse manifestam. Ceterum magis eo movebatur, quod omnium @1 €amicorum animos videbat attonitos: neminem €cum ipso sociare sermonem postea ausurum: vi-€vendum esse in solitudine velut ferae bestiae €terrenti alias timentique. @8 Prima deinde luce ta-€bernaculo corpus, sicut adhuc cruentum erat, €iussit inferri. Quo posito ante ipsum lacrimis €obortis "Hanc" inquit "nutrici meae gratiam €rettuli, cuius duo filii apud Miletum pro mea €gloria occubuere mortem, hic frater, unicum or-€bitatis solacium, a me inter epulas occisus est. Quo nunc se conferet misera? Omnibus eius €unus supersum, quem solum aequis oculis videre €non poterit. Et ego, servatorum meorum latro, €revertar in patriam, ut ne dexteram quidem €nutrici sine memoria calamitatis eius offerre €possim!" @8 Et cum finis lacrimis querellisque €non fieret, iussu amicorum corpus ablatum est. €Rex triduum iacuit inclusus. @8 Quem ut armi-€geri corporisque custodes ad moriendum obsti-€natum esse cognoverunt, universi in tabernacu-€lum inrumpunt diuque precibus ipsorum reluc-€tatum aegre vicerunt, ut cibum caperet. @8 Quo-€que minus caedis puderet, iure interfectum Cli-€tum Macedones decernunt sepultura quoque €prohibituri, ni rex humari iussisset. @@Igitur X diebus maxime ad confirmandum €pudorem apud Maracanda consumptis cum €parte exercitus Hephaestionem in regionem €Bactrianam misit commeatus in hiemem para-€turum. @8 Quam Clito ante destinaverat provin-€ciam, Amyntae dedit, ipse Xenippa pervenit. €Scythiae confinis est regio habitaturque pluri- @1 €bus ac frequentibus vicis, quia ubertas terrae €non indigenas modo detinet, sed etiam advenas €invitat. @8 Bactrianorum exulum, qui ab Alexan-€dro defecerant, receptaculum fuerat; sed post-€quam regem adventare compertum est, pulsi ab €incolis II milia fere et D congregantur. @8 Omnes €equites erant, etiam in pace latrociniis adsueti: €tum ferocia ingenia non bellum modo sed etiam €veniae desperatio efferaverat. Itaque ex impro-€viso adorti Amyntan, praetorem Alexandri, diu €anceps proelium fecerant; @8 ad ultimum DCC €suorum amissis, quorum CCC hostis cepit, de-€dere terga victoribus haud sane inulti: quippe €LXXX Macedonum interfecerunt, praeterque €eos CCC et L saucii facti sunt. @8 Veniam tamen €etiam post alteram defectionem impetraverunt. @@His in fidem acceptis in regionem, quam €Nautaca appellant, rex cum toto exercitu venit. €Satrapes erat Sisimithres, duobus ex sua matre €filiis genitis: quippe apud eos parentibus stupro €coire cum liberis fas est. @8 Is armatis populari-€bus fauces regionis, qua in artissimum cogitur, €valido munimento saepserat. Praeterfluebat €torrens amnis, terga petra claudebat; hanc €manu perviam incolae fecerant. @8 Sed aditu spe-€cus accipit lucem; interiora nisi inlato lumine €ob[2scura]2 sunt. Perpetuus cuniculus iter praebet €in campos ignotum nisi indigenis. @8 At Alexan-€der, quamquam angustias naturali situ munitas €[ac] valida manu barbari tuebantur, tamen €arietibus admotis munimenta, quae manu ad-€iuncta erant, concussit fundisque et sagittis pro-€pugnantium plerosque deiecit; quos ubi disper- @1 €sos fugavit, ruinas munimentorum supergressus €ad petram admovit exercitum. @8 Ceterum inter-€veniebat fluvius coeuntibus aquis ex superiore €fastigio in vallem, magnique operis videbatur €tam vastam voraginem explere. @8 Caedi tamen €arbores et saxa congeri iussit, ingensque barba-€ros pavor rudes ad talia opera concusserat ex-€citatam molem subito cernentes. @8 Itaque rex ad €deditionem metu posse compelli ratus Oxarten €misit nationis eiusdem, sed dicionis suae, qui €suaderet duci, ut traderet petram. @8 Interim ad €augendam formidinem et turres admovebantur €et excussa tormentis tela emicabant. Itaque ver-þï€°¸¶°ÿï°°±ÿï‚ÁìåøÿïƒÃõòôÿ¸ˆ¢˜š„ticem petrae omni alio praesidio damnato peti-€verunt. @8 At Oxartes trepidum diffidentemque €rebus suis Sisimithren coepit hortari, ut fidem €quam vim Macedonum mallet experiri neu mo-€raretur festinationem victoris exercitus in In-€diam tendentis: cui quisquis semet offerret, in €suum caput alienam cladem esse versurum. @8 Et €ipse quidem Sisimithres deditionem adnuebat; €ceterum mater eademque coniunx morituram se €ante denuntians, quam in ullius veniret potesta-€tem, barbari animum ad honestiora quam tu-€tiora converterat, pudebatque libertatis maius €esse apud feminas quam apud viros pretium. Itaque dimisso internuntio pacis obsidionem €ferre decreverat. Sed cum hostis vires suasque €pensaret, rursus muliebris consilii, quod prae-€ceps magis quam necessarium esse credebat, @1 €paenitere eum coepit, @8 revocatoque strenue €Oxarte futurum se in regis potestate respondit, €unum id precatus, ne voluntatem et consilium €matris suae proderet, quo facilius venia illi €quoque impetraretur. @8 Praemissum igitur Ox-€arten cum matre liberisque et totius cognationis €grege sequebatur, ne expectato quidem fidei €pignore, quod Oxartes promiserat. @8 Rex equite €praemisso, qui reverti eos iuberet opperirique €praesentiam ipsius, supervenit et victimis Mi-€nervae [ac] Victoriae caesis imperium Sisimi-€thri restituit spe maioris etiam provinciae facta, €si cum fide amicitiam ipsius coluisset. @8 Duos €illi iuvenes patre tradente secum militaturos €sequi iussit. €@@Relicta deinde phalange ad subigendos, qui €defecerant, cum equite processit. @8 Arduum et €impeditum saxis iter primo utcumque tolera-€bant, mox equorum non ungulis modo attritis, €sed corporibus etiam fatigatis sequi plerique €non poterant, et rarius subinde agmen fiebat €pudorem, ut fere fit, immodico labore vincente. Rex tamen subinde equos mutans sine inter-€missione fugientes insequebatur. Nobiles iuve-€nes comitari eum soliti defecerant praeter Phi-€lippum. Lysimachi erat frater, tum primum €adultus et, quod facile appareret, indolis rarae. Is pedes_incredibile dictu_per D stadia €vectum regem comitatus est, saepe equum suum €offerente Lysimacho, nec tamen, ut digredere-€tur a rege, effici potuit, cum lorica indutus €arma gestaret. @8 Idem, cum perventum esset in €saltum, in quo se barbari abdiderant, nobilem @1 €edidit pugnam regemque comminus cum hoste €dimicantem protexit. @8 Sed postquam barbari €in fugam effusi deseruere silvas, animus, qui in €ardore pugnae corpus sustentaverat, liquit, €subitoque ex omnibus membris profuso sudore €arboris proximae stipiti se adplicuit; @8 deinde €ne illo quidem adminiculo sustinente manibus €regis exceptus est, inter quas conlapsus extin-€guitur. Maestum regem alius haud levis dolor €excepit. @8 Erigyius inter claros duces fuerat; €quem extinctum esse, paulo ante quam reverte-€retur in castra, cognovit. Utriusque funus omni €apparatu atque honore celebratum est. @@Dahas deinde statuerat petere; ibi nam-€que Spitamenen esse cognoverat. Sed hanc quo-€que expeditionem, ut pleraque alia, fortuna in-€dulgendo ei numquam fatigata pro absente €transegit. Spitamenes uxoris immodico amore €flagrabat; quam aegre fugam et nova subinde €exilia tolerantem in omne discrimen comitem €trahebat. @8 Illa malis fatigata identidem mulie-€bres adhibere blanditias, ut tandem fugam sis-€teret victorisque Alexandri clementiam exper-€tus placaret, quem effugere non posset. @8 Tres €adulti erant liberi ex eo geniti; quos cum pectori €patris admovisset, ut saltem eorum misereri €vellet, orabat; et, quo efficaciores essent preces, €haud procul erat Alexander. @8 Ille se prodi, non €moneri ratus et formae profecto fiducia cupere €eam quam primum dedi Alexandro acinacem @1 €strinxit percussurus uxorem, nisi prohibitus es-€set fratrum eius occursu. @8 Ceterum abire e con-€spectu iubet addito metu mortis, si se oculis eius €obtulisset, et ad desiderium levandum noctes €agere inter paelices coepit. @8 Sed penitus haerens €amor fastidio praesentium accensus est. Itaque €rursus uni ei deditus orare non destitit, ut tali €consilio abstineret patereturque sortem, quam-€cumque iis fortuna fecisset: sibi mortem dedi-€tione esse leviorem. @8 At illa purgare se, quod, €quae utilia esse censebat, muliebriter forsitan, €sed fida tamen mente suasisset; de cetero futu-€ram in viri potestate. @8 Spitamenes simulato €captus obsequio de die convivium apparari iu-€bet vinoque et epulis gravis et semisomnus in €cubiculum fertur. @8 Quem ut alto et gravi somno €sopitum esse sensit uxor, gladium, quem veste €occultaverat, stringit caputque eius abscisum €cruore respersa servo suo conscio facinoris tra-€dit. @8 Eodem comitante, sicuti erat cruenta ves-€te, in Macedonum castra pervenit nuntiarique €Alexandro iubet esse, quae ex ipsa deberet €agnoscere. @8 Ille protinus barbaram iussit ad-€mitti. Quam ut respersam cruore conspexit, ra-€tus ad deplorandam contumeliam venisse, di-€cere quae vellet iubet. @8 At illa servum, quem €in vestibulo stare iusserat, introduci desidera-€vit. Qui, quia caput Spitamenis veste tectum €habebat, suspectus scrutantibus, quid occuleret, €ostendit. @8 Confuderat oris exanguis notas pal-€lor, nec, quis esset, nosci satis poterat. Ergo rex, @1 €certior factus humanum caput adferre eum, ta-€bernaculo excessit percontatusque, quid rei sit, €illo profitente cognoscit. @8 Variae hinc cogita-€tiones invicem animum diversa agitantem com-€moverant. Meritum ingens in semet esse crede-€bat, quod transfuga et proditor, tantis rebus, si €vixisset, iniecturus moram, interfectus esset. €Contra facinus ingens aversabatur, cum optime €meritum de ipsa, communium parentem libe-€rum, per insidias interemisset. @8 Vicit tamen €gratiam meriti sceleris atrocitas, denuntiarique €iussit, ut excederet castris neu licentiae barbarae €exemplar in Graecorum mores et mitia ingenia €transferret. @8 Dahae Spitamenis caede comperta €Dataphernen, defectionis eius participem, vinc-€tum Alexandro seque dedunt. Ille maxima €praesentium curarum parte liberatus convertit €animum ad vindicandas iniurias eorum, quibus €a praetoribus suis avare ac superbe imperaba-€tur. @8 Ergo Phratapherni Hyrcaniam et Mardos €cum Tapuris tradidit mandavitque, ut Phrada-€ten, cui succedebat, ad se in custodiam mitteret. €Arsami, Drangarum praefecto, substitutus est €Stasanor, Arsaces in Mediam missus, ut Oxyda-€tes inde discederet. Babylonia demortuo Ma-€zaeo Stameni subiecta est. @@His compositis tertio mense ex hibernis €movit exercitum regionem, quae Gazaba appel-€latur, aditurus. @8 Primus dies quietum iter prae-€buit; proximus ei nondum quidem procellosus €et tristis, obscurior tamen pristino non sine mi-€nis crescentis mali praeteri=t. @8 Tertio ab omni @1 €parte caeli emicare fulgura et nunc internitente €luce nunc condita non oculos modo meantis €exercitus, sed etiam animos terrere coeperunt. Erat prope continuus caeli fragor, et passim €cadentium fulminum species visebatur, attoni-€tisque auribus stupens agmen nec progredi nec €consistere audebat. @8 Tum repente imber gran-€dinem incutiens torrentis modo effunditur. Ac €primo quidem armis suis tecti exceperant, sed €iam nec retinere arma lubrica [et] rigentes ma-€nus poterant nec ipsi destinare, in quam regio-€nem obverterent corpora, cum undique tem-€pestatis violentia maior, quam vitabatur, oc-€curreret. @8 Ergo ordinibus solutis per totum sal-€tum errabundum agmen ferebatur, multique €prius metu quam labore defetigati prostraverant €humi corpora, quamquam imbrem vis frigoris €concreto gelu adstrinxerat. @8 Alii se stipitibus €arborum admoverant: id plurimis et adminicu-€lum et suffugium erat. @8 Nec fallebat ipsos morti €locum eligere, cum immobilis vitalis calor lin-€queret; sed grata erat pigritia corporum fatiga-€tis, nec recusabant extingui quiescendo. Quippe €non vehemens modo sed etiam pertinax vis mali €insistebat, lucemque, naturale solacium, praeter €tempestatem haud disparem nocti silvarum €quoque umbra suppresserat. @8 Rex unus tanti €mali patiens circumire milites, contrahere dis-€persos, adlevare prostratos, ostendere procul €evolutum ex tuguriis fumum hortarique, ut þï€°¸¶°ÿï°°±ÿï‚ÁìåøÿïƒÃõòôÿ¸ˆ¤˜‰…proxima quaeque suffugia occuparent. @8 Nec €ulla res magis saluti fuit, quam quod multipli-€cato labore sufficientem malis, [2quis]2 ipsi cesse- @1 €rant, regem deserere erubescebant. @8 Ceterum €efficacior in adversis necessitas quam ratio fri-€goris remedium invenit. Dolabris enim silvas €sternere adgressi passim acervos struesque ac-€cenderunt. @8 Continenti incendio ardere crede-€res saltum et vix inter flammas agminibus relic-€tum locum. Hic calor stupentia membra com-€movit, paulatimque spiritus, quem continuerat €rigor, meare libere coepit. @8 Excepere alios tecta €barbarorum, quae in ultimo saltu abdita neces-€sitas investigaverat, alios castra, quae in humi-€do quidem, sed iam caeli mitescente saevitia €locaverunt. Duo milia militum atque lixarum €calonumque pestis illa consumpsit. @8 Memoriae €proditum est quosdam adplicatos arborum trun-€cis et non solum viventibus, sed etiam inter se €conloquentibus similis esse conspectos durante €adhuc habitu, in quo mors quemque depren-€derat. @8 Forte Macedo gregarius miles [2aegre]2 €seque et arma sustentans tamen in castra per-€venerat; quo viso rex, quamquam ipse tum €maxime admoto igne refovebat artus, ex sella €sua exiluit torpentemque militem et vix com-€potem mentis demptis armis in sua sede iussit €considere. @8 Ille diu nec, ubi requiesceret, nec, a €quo esset exceptus, agnovit. Tandem recepto €calore vitali, ut regiam sedem regemque vidit, €territus surgit. @8 Quem intuens Alexander "Ec-€quid intellegis, miles," inquit "quanto meliore €sorte quam Persae sub rege vivatis? Illis enim €in sella regis consedisse capital foret, tibi saluti @1 €fuit." @8 Postero die convocatis amicis copia-€rumque ducibus pronuntiari iussit ipsum om-€nia, quae amissa essent, redditurum. Et pro-€misso fides extitit. @8 Nam Sisimithres multa €iumenta et camelorum II milia adduxit peco-€raque et armenta; quae distributa pariter mi-€litem et damno et fame liberaverunt. @8 Rex, €gratiam sibi relatam a Sisimithre praefatus, €sex dierum cocta cibaria ferre milites iussit, €Sacas petens. Totam hanc regionem depopula-€tus XXX milia pecorum ex praeda Sisimithri €dono dat. @@Inde pervenit in regionem, cui Oxyartes, €satrapes nobilis, praeerat, qui se regis potestati €fideique permisit. Ille imperio ei reddito haud €amplius, quam ut duo ex tribus filiis secum €militarent, exegit. @8 Satrapes etiam eo, qui €penes ipsum relinquebatur, tradito barbara opu-€lentia convivium, quo regem accipiebat, in-€struxerat. @8 Id cum multa comitate celebraret, €introduci XXX nobiles virgines iussit. Inter €quas erat filia ipsius, Roxane nomine, eximia €corporis specie et decore habitus in barbaris €raro. @8 Quae quamquam inter electas proces-€serat, omnium tamen oculos convertit in se, €maxime regis minus iam cupiditatibus suis im-€perantis inter obsequia fortunae, contra quam €non satis cauta mortalitas est. @8 Itaque ille, qui €uxorem Darei, qui duas filias virgines, quibus €forma praeter Roxanen comparari nulla po-€tuerat, haud alio animo quam parentis aspexe-€rat, tunc in amorem virgunculae, si regiae stirpi €compararetur, ignobilis ita effusus est, ut dice-€ret ad stabiliendum regnum pertinere Persas et @1 €Macedones conubio iungi: hoc uno modo et €pudorem victis et superbiam victoribus detrahi €posse. @8 Achillem quoque, a quo genus ipse de-€duceret, cum captiva coisse. Ne inferri nefas €arbitrentur, illam matrimonii iure velle iungi. Insperato gaudio laetus pater sermonem eius €excipit, et rex in medio cupiditatis ardore iussit €adferri patrio more panem_hoc erat apud €Macedonas sanctissimum coeuntium pignus_ €quem divisum gladio uterque libabat. @8 Credo €eos, qui gentis mores condiderunt, parco et €parabili victu ostendere voluisse iungentibus €opes, quantulo contenti esse deberent. @8 Hoc €modo rex Asiae et Europae introductam inter €convivales ludos matrimonio sibi adiunxit, e €captiva geniturus, qui victoribus imperaret. Pudebat amicos super vinum et epulas soce-€rum ex deditis esse delectum, sed post Cliti cae-€dem libertate sublata vultu, qui maxime servit, €adsentiebantur. @@Ceterum Indiam et inde Oceanum peti-€turus, ne quid a tergo, quod destinata impedire €posset, moveretur, ex omnibus provinciis XXX €milia iuniorum legi iussit et ad se armata per-€duci, obsides simul habiturus et milites. @8 Cra-€terum autem ad persequendos Haustanen et €Catanen, qui ab ipso defecerant, misit; quorum €Haustanes captus est, Catanes in proelio occi-€sus. Polypercon quoque regionem, quae Buba-€cene appellatur, in dicionem redegit. Itaque @1 €omnibus compositis cogitationes in bellum In-€dicum vertit. @8 Dives regio habebatur non auro €modo sed gemmis quoque margaritisque, ad €luxum magis quam ad magnificentiam exculta. Periti militares auro et ebore fulgere dicebant. €Itaque, necubi vinceretur, cum ceteris praesta-€ret, scutis argenteas laminas, equis frenos aureos €addidit, loricas quoque alias auro, alias argento €adornavit. CXX milia armatorum erant, quae €regem ad id bellum sequebantur. @8 Iamque om-€nibus praeparatis [2ratus]2, quod olim prava mente €conceperat, tunc esse maturum, quonam modo €caelestes honores usurparet coepit agitare. Iovis €filium non dici tantum se, sed etiam credi vole-€bat, tamquam perinde animis imperare posset €ac linguis, @8 iussitque more Persarum Macedonas €venerabundos ipsum salutare prosternentes hu-€mi corpora. Non deerat talia concupiscenti per-€niciosa adulatio, perpetuum malum regum, quo-€rum opes saepius adsentatio quam hostis ever-€tit. @8 Nec Macedonum haec erat culpa_nemo €enim illorum quicquam ex patrio more labare €sustinuit_sed Graecorum, qui professionem €honestarum artium malis corruperant moribus. Agis quidam Argivus, pessimorum carminum €post Choerilum conditor, et ex Sicilia Cleo_hic €quidem non ingenii solum sed etiam nationis €vitio adulator_et cetera urbium suarum pur-€gamenta [quae] propinquis etiam maximorum-€que exercituum ducibus a rege [2prae]2ferebantur. €Hi tum caelum illi aperiebant Herculemque et €Patrem Liberum et cum Polluce Castorem novo @1 €numini cessuros esse iactabant. @8 Igitur festo die €omni opulentia convivium exornari iubet, cui €non Macedones modo et Graeci principes ami-€corum, sed etiam [2barbari]2 nobiles adhiberentur. €Cum quibus cum discubuisset rex, paulisper €epulatus convivio egreditur. @8 Cleo, sicut prae-€paratum erat, sermonem cum admiratione lau-€dum eius instituit; merita deinde percensuit, €quibus uno modo referri gratiam posse, si, quem €intellegerent deum esse, confiterentur, exigua €turis impensa tanta beneficia pensaturi. @8 Per-€sas quidem non pie solum sed etiam prudenter €reges suos inter deos colere: maiestatem enim €imperii salutis esse tutelam. Ne Herculem qui-€dem et Patrem Liberum prius dicatos deos, €quam vicissent secum viventium invidiam: tan-€tundem quoque posteros credere, quantum €praesens aetas spopondisset. @8 Quodsi ceteri €dubitent, semetipsum, cum rex inisset convi-€vium, prostraturum humi corpus. Debere idem €facere ceteros et in primis sapientia praeditos: €ab illis enim cultus in regem exemplum esse €prodendum. @8 Haud perplexe in Callisthenen €dirigebatur oratio. Gravitas viri et prompta li-€bertas invisa erat regi, quasi solus Macedonas €paratos ad tale obsequium moraretur. @8 Is tum €silentio facto unum illum intuentibus ceteris €"Si rex" inquit "sermoni tuo adfuisset, nul- @1 €lius profecto vox responsuri tibi desideraretur: €ipse enim peteret, ne in peregrinos ritus exter-€nosque degenerare se cogeres neu rebus felicis-€sime gestis invidiam tali adulatione contra-€heres. @8 Sed quoniam abest, ego tibi pro illo €respondeo nullum esse eundem et diuturnum et €praecoquem fructum, caelestesque honores non €dare te regi, sed auferre. Intervallo enim opus €est, ut credatur deus, semperque hanc gratiam €magnis viris posteri reddunt. @8 Ego autem seram €immortalitatem precor regi, et ut vita diuturna €sit et aeterna maiestas. Hominem consequi-€tur aliquando, numquam comitatur divinitas. Herculem modo et Patrem Liberum consecra-€tae immortalitatis exempla referebas. Credisne €illos unius convivii decreto deos factos? Prius þï€°¸¶°ÿï°°±ÿï‚ÁìåøÿïƒÃõòôÿ¸ˆ¥˜‘„ab oculis mortalium amolita natura est, quam €in caelum fama perveheret. @8 Scilicet ego et tu, €Cleo, deos facimus: a nobis divinitatis suae auc-€toritatem accepturus est rex! Potentiam tuam €experiri libet: fac aliquem regem, si deum potes €facere! Facilius est caelum dare quam impe-€rium. @8 Di propitii sine invidia, quae Cleo dixit, €audierint eodemque cursu, quo fluxere adhuc €res, ire patiantur. Nostris moribus velint nos €esse contentos. Non pudet patriae, nec desidero, €ad quem modum rex mihi colendus sit, discere €[2a victis]2. @8 Quos equidem victores esse confiteor, €si ab illis leges, quis vivamus, accipimus." @1 €Aequis auribus Callisthenes, veluti vindex pu-€blicae libertatis, audiebatur. Expresserat non €adsensionem modo sed etiam vocem, seniorum €praecipue, quibus gravis erat inveterati moris €externa mutatio. @8 Nec quicquam eorum, quae €invicem iactata erant, rex ignorabat, cum post €aulaea, quae lectis obduxerat, staret. Igitur ad €Agin et Cleonem misit, ut sermone finito bar-€baros tantum, cum intrasset, procumbere suo €more paterentur, et paulo post, quasi potiora €quaedam egisset, convivium repetit. @8 Quem €venerantibus Persis Polypercon, qui cubabat €super regem, unum ex iis mento contingentem €humum per ludibrium coepit hortari, ut vehe-€mentius id quateret ad terram, elicuitque iram €Alexandri, quam olim animo capere non pot-€erat. @8 Itaque rex "Tu autem" inquit "non €veneraberis me? An tibi uni digni videmur esse €ludibrio?" Ille nec regem ludibrio nec se con-€temptu dignum esse respondit. @8 Tum detrac-€tum eum lecto rex praecipitat in terram et, cum €is pronus corruisset, "Videsne" inquit "idem €te fecisse, quod in alio paulo ante ridebas?" Et €tradi eo in custodiam iusso convivium solvit. @@Polyperconti quidem postea castigato €diu ignovit; in Callisthenen olim contumacia €suspectum pervicacioris irae fuit. Cuius ex-€plendae matura obvenit occasio. @8 Mos erat, ut €supra dictum est, principibus Macedonum €adultos liberos regibus tradere ad munia haud @1 €multum servilibus ministeriis abhorrentia. @8 Ex-€cubabant servatis noctium vicibus proximi €foribus eius aedis, in qua rex adquiescebat. Per €hos paelices introducebantur alio aditu, quam €quem armati obsidebant. @8 Idem acceptos ab €agasonibus equos, cum rex ascensurus esset, ad-€movebant comitabanturque et venantem et in €proeliis, omnibus artibus studiorum liberalium €exculti. @8 Praecipuus honor habebatur, quod €licebat sedentibus vesci cum rege. Castigandi €eos verberibus nullius potestas praeter ipsum €erat. @8 Haec cohors velut seminarium ducum €praefectorumque apud Macedonas fuit: hinc €habuere posteri reges, quorum stirpi post mul-€tas aetates Romani opes ademerunt. @8 Igitur €Hermolaus, puer nobilis ex regia cohorte, cum €aprum telo occupasset, quem rex ferire desti-€naverat, iussu eius verberibus adfectus est. €Quam ignominiam aegre ferens deflere apud €Sostratum coepit. @8 Ex eadem cohorte erat So-€stratus, amore eius ardens. Qui cum laceratum €corpus, in quo deperibat, intueretur, forsitan €olim ob aliam quoque causam regi infestus, €iuvenem sua sponte iam motum data fide ac-€ceptaque perpulit, ut occidendi regem consi-€lium secum iniret. @8 Nec puerili impetu rem €executi sunt: quippe sollerter legerunt, quos in €societatem sceleris adsciscerent. Nicostratum, €Antipatrum Asclepiodorumque et Philotan €placuit adsumi; per hos adiecti sunt Anticles, €Elaptonius et Epimenes. @8 Ceterum agendae rei €haud sane facilis patebat via: opus erat eadem €omnis coniuratos nocte excubare, ne ab exper-€tibus consilii impedirentur, forte autem alius @1 €alia nocte excubabat. @8 Itaque in permutandis €stationum vicibus ceteroque apparatu exequen-€dae rei XXX et duo dies absumpti sunt. @8 Ad-€erat nox, qua coniurati excubare debebant, mu-€tua fide laeti, cuius documentum tot dies fue-€rant. Neminem metus spesve mutaverat: tanta €omnibus vel in regem ira vel fides inter ipsos €fuit. @8 Stabant igitur ad fores aedis eius, in qua €rex vescebatur, ut convivio egressum in cubi-€culum deducerent. @8 Sed fortuna ipsius simul-€que epulantium comitas provexit omnes ad lar-€gius vinum; ludi etiam convivales extraxere €tempus, nunc laetantibus coniuratis, quod sopi-€tum adgressuri essent, nunc sollicitis, ne in €lucem convivium extraheret. @8 Quippe alios in €stationem oportebat prima luce succedere ipso-€rum post septimum diem reditura vice, nec spe-€rare poterant in illud tempus omnibus dura-€turam fidem. @8 Ceterum cum iam lux adpeteret, €et convivium solvitur et coniurati exceperunt €regem, laeti occasionem exequendi sceleris ad-€motam, cum mulier attonitae, ut creditum est, €mentis conversari in regia solita, quia instinctu €videbatur futura praedicere, non occurrit modo €abeunti, sed etiam semet obiecit vultuque et €oculis motum praeferens animi, ut rediret in €convivium, monuit. @8 Et ille per ludum bene €deos suadere respondit revocatisque amicis in €horam diei ferme secundam convivii tempus €extraxit. @8 Iam alii ex cohorte in stationem suc-€cesserant ante cubiculi fores excubituri, adhuc €tamen coniurati stabant vice officii sui expleta: @1 €adeo pertinax spes est, quam humanae mentes €devoraverunt. @8 Rex benignius quam alias adlo-€cutus discedere eos ad curanda corpora, quon-€iam tota nocte perstitissent, iubet. Data singu-€lis L sestertia conlaudatique, quod etiam aliis €tradita vice tamen excubare perseverassent. Illi tanta spe destituti domos abeunt. Et ceteri €quidem expectabant stationis suae noctem; Epi-€menes sive comitate regis, qua ipsum inter con-€iuratos exceperat, repente mutatus, sive quia €coeptis deos obstare credebat, fratri suo Eury-€locho, quem antea expertem esse consilii volu-€erat, quid pararetur, aperit. @8 Omnibus Philotae €supplicium in oculis erat. Itaque protinus inicit €fratri manum et in regiam pervenit excitatisque €custodibus corporis ad salutem regis pertinere, €quae adferret, adfirmat. @8 Et tempus, quo vene-€rant, et vultus haud sane securi animi index et €maestitia e duobus alterius Ptolomaeum ac €Leonnatum excubantes ad cubiculi limen exci-€taverunt. Itaque apertis foribus et lumine inlato €sopitum mero ac somno excitant regem. Ille €paulatim mente collecta, quid adferrent, inter-€rogat. @8 Nec cunctatus Eurylochus non ex toto €domum suam aversari deos dixit, quia frater €ipsius, quamquam impium facinus ausus foret, €tamen et paenitentiam eius ageret et per se €potissimum profiteretur indicium. In eam ipsam €noctem, quae decederet, insidias comparatas €fuisse; auctores scelesti consilii esse, quos mini-€me crederet rex. @8 Tum Epimenes cuncta ordine €consciorumque nomina exponit. Callisthenen @1 €non ut participem facinoris nominatum esse €constabat, sed solitum puerorum sermonibus €vituperantium criminantiumque regem faciles €aures praebere. @8 Quidam adiciunt, cum Her-€molaus apud eum quoque verberatum se a rege €quereretur, dixisse Callisthenen meminisse de-€bere eos iam viros esse; idque ad consolandam €patientiam verberum an ad incitandum iuve-€num dolorem dictum esset, in ambiguo fuisse. Rex animi corporisque sopore discusso, cum €tanti periculi, quo evaserat, imago oculis ober-€raret, Eurylochum L talentis et cuiusdam Tiri-€datis opulentis bonis protinus donat fratrem-€que, antequam pro salute eius precaretur, resti-€tuit. @8 Sceleris autem auctores, interque eos Cal-€listhenen, vinctos adservari iubet. Quibus in €regiam adductis toto die et nocte proxima mero €ac vigiliis gravis adquievit. @8 Postero autem fre-€quens consilium adhibuit, cui patres propinqui-€que eorum, de quibus agebatur, intererant, ne €de sua quidem salute securi: quippe Macedonum €more perire debebant omnium devotis capiti-€bus, qui sanguine contigissent reos. @8 Rex intro-€duci coniuratos praeter Callisthenen iussit, at-€que, quae agitaverant, sine cunctatione confessi €sunt. @8 Increpantibus deinde universis eos ipse €rex, quo suo merito tantum in semet cogitassent €facinus, interrogat. @@Stupentibus ceteris Hermolaus "Nos €vero," inquit "quoniam, quasi nescias, quaeris, €occidendi te consilium ini=mus, quia non ut in-€genuis imperare coepisti, sed quasi in mancipia @1 þï€°¸¶°ÿï°°±ÿï‚ÁìåøÿïƒÃõòôÿ¸ˆ§…dominaris." @8 Primus ex omnibus pater ipsius €Sopolis parricidam etiam parentis sui clamitans €esse consurgit et ad os manu obiecta scelere et €malis insanientem ultra negat audiendum. @8 Rex €inhibito patre dicere Hermolaum iubet, quae ex €magistro didicisset Callisthene. Et Hermolaus €"Utor" inquit "beneficio tuo et dico, quae €nostris malis didici. @8 Quota pars Macedonum €saevitiae tuae superest? quotus quidem non e €vilissimo sanguine? Attalus et Philotas et Par-€menio et Lyncestes Alexander et Clitus, quan-€tum ad hostes pertinet, vivunt, stant in acie, te €clipeis suis protegunt et pro gloria tua, pro vic-€toria vulnera excipiunt. Quibus tu egregiam €gratiam rettulisti. @8 Alius mensam tuam san-€guine suo adspersit, alius ne simplici quidem €morte defunctus est; duces exercituum tuorum €in eculeum impositi Persis, quos vicerant, fuere €spectaculo. Parmenio indicta causa trucidatus €est, per quem Attalum occideras. @8 Invicem enim €miserorum uteris manibus ad expetenda sup-€plicia et, quos paulo ante ministros caedis ha-€buisti, subito ab aliis iubes trucidari." @8 Obstre-€punt subinde cuncti Hermolao, pater supremum €strinxerat ferrum, percussurus haud dubie, ni €inhibitus esset a rege: quippe Hermolaum dicere €iussit peti=tque, ut causas supplicii augentem pa-€tienter audirent. @8 Aegre ergo coercitis rursus €Hermolaus "Quam liberaliter" inquit "pueris €rudibus ad dicendum agere permittis! At Cal- @1 €listhenis vox carcere inclusa est, quia solus €potest dicere. @8 Cur enim non producitur, cum €etiam confessi audiuntur? Nempe quia liberam €vocem innocentis audire metuis ac ne vultum €quidem pateris. @8 Atqui nihil eum fecisse con-€tendo. Sunt hic, qui mecum rem pulcherrimam €cogitaverunt: nemo est, qui conscium fuisse €nobis Callisthenen dicat, cum morti olim de-€stinatus sit a iustissimo et patientissimo rege. Haec ergo sunt Macedonum praemia, quorum €ut supervacuo et sordido abuteris sanguine! €At tibi XXX milia mulorum captivum aurum €vehunt, cum milites nihil domum praeter gra-€tuitas cicatrices relaturi sint. Quae tamen om-€nia tolerare potuimus, antequam nos barbaris €dederes et novo more victores sub iugum mit-€teres. @8 Persarum te vestis et disciplina delectat, €patrios mores exosus es. Persarum ergo, non €Macedonum regem occidere voluimus et te €transfugam belli iure persequimur. @8 Tu Mace-€donas voluisti genua tibi ponere venerarique te €ut deum; tu Philippum patrem aversaris et, si €quis deorum ante Iovem haberetur, fastidires €etiam Iovem. @8 Miraris, si liberi homines super-€biam tuam ferre non possumus? Quid speramus €ex te, quibus aut insontibus moriendum est aut, €quod tristius morte est, in servitute vivendum? Tu quidem, si emendari potes, multum mihi €debes. Ex me enim scire coepisti, quid ingenui €homines ferre non possint. De cetero parce: €quorum orbas senectutem, suppliciis ne onera- @1 €veris. Nos iube duci, ut, quod ex tua morte €petieramus, consequamur ex nostra." Haec €Hermolaus. @@At rex "Quam falsa sint," inquit €"quae iste tradita a magistro suo dixit, patien-€tia mea ostendit. @8 Confessum enim ultimum €facinus tamen non solum ipse [2audivi, sed ut vos]2 €audiretis expressi, non imprudens, cum permi-€sissem latroni huic dicere, usurum eum rabie, €qua compulsus est, ut me, quem parentis loco €colere deberet, vellet occidere. @8 Nuper cum pro-€cacius se in venatione gessisset, more patrio et €ab antiquissimis Macedoniae regum usurpato €castigari eum iussi. Hoc et oportet fieri et ferunt €a tutoribus pupilli, a maritis uxores; servis quo-€que pueros huius aetatis verberare concedimus. Haec est saevitia in ipsum mea, quam impia €caede voluit ulcisci. Nam in ceteros, qui mihi €permittunt uti ingenio meo, quam mitis sim €non ignoratis: commemorare supervacuum est. Hermolao parricidarum supplicia non probari, €cum eadem ipse meruerit, minime hercule ad-€miror. Nam cum Parmenionem et Philotan lau-€dat, suae servit causae. @8 Lyncestem vero Alex-€andrum bis insidiatum capiti meo liberavi, a €duobus indicibus rursus convictum per trien-€nium tamen distuli, donec vos postularetis, ut €tandem debito supplicio scelus lueret. @8 Attalum, €antequam rex essem, hostem meo capiti fuisse @1 €meministis. Clitus utinam non coegisset me sibi €irasci! cuius temerariam linguam probra dicen-€tis mihi et vobis diutius tuli, quam ille eadem €me dicentem tulisset. @8 Regum ducumque cle-€mentia non in ipsorum modo sed etiam in illo-€rum, qui parent, ingeniis sita est. Obsequio €mitigantur imperia; ubi vero reverentia excessit €animis et summa imis confundi videmus, vi €opus est, ut vim repellamus. @8 Sed quid ego mirer €istum crudelitatem mihi obiecisse, qui avari-€tiam exprobrare ausus sit? Nolo singulos ves-€trum excitare, ne invisam mihi liberalitatem €meam faciam, si pudori vestro gravem fecero. €Totum exercitum adspicite: qui paulo ante nihil €praeter arma habebat, nunc argenteis cubat lec-€tis; mensas auro onerant, servorum greges du-€cunt, spolia de hostibus sustinere non possunt. At enim Persae, quos vicimus, in magno ho-€nore sunt apud me! [2Id]2 quidem moderationis €meae certissimum indicium est, quod ne victis €quidem superbe impero. Veni enim in Asiam, €non ut funditus everterem gentes nec ut dimidia €parte terrarum solitudinem facerem, sed ut illos, €quos bello subegissem, victoriae meae non pae-€niteret. @8 Itaque militant vobiscum, pro imperio €vestro sanguinem fundunt, qui superbe habiti €rebellassent. Non est diuturna possessio, in €quam gladio inducimur; beneficiorum gratia €sempiterna est. @8 Si habere Asiam, non transire €volumus, cum his communicanda est nostra cle-€mentia: horum fides stabile et aeternum faciet @1 €imperium. Et sane plus habemus quam capimus. €Insatiabilis autem avaritiae est adhuc implere €velle, quod iam circumfluit. @8 Verumtamen €eorum [2mores]2 in Macedonas transfundo! In mul-€tis enim gentibus esse video, quae non erubes-€camus imitari; nec aliter tantum imperium apte €regi potest, quam ut quaedam et tradamus illis €et ab isdem discamus. @8 Illud paene dignum risu €fuit, quod Hermolaus postulabat a me, ut aver-€sarer Iovem, cuius oraculo adgnoscor. @8 An €etiam, quid di respondeant, in mea potestate €est? Obtulit nomen filii mihi: recipere ipsis €rebus, quas agimus, haud alienum fuit. Utinam €Indi quoque deum esse me credant! Fama enim €bella constant, et saepe etiam, quod falso cre-€ditum est, veri vicem obtinuit. @8 An me luxu-€riae indulgentem putatis arma vestra auro ar-€gentoque adornasse? Adsuetis nihil vilius hac €videre materia volui ostendere Macedonas in-€victos ceteris ne auro quidem vinci. @8 Oculos €ergo primum eorum sordida omnia et humilia €expectantium capiam et docebo nos non auri €aut argenti cupidos, sed orbem terrarum subac-€turos venire. Quam gloriam tu, parricida, inter-€cipere voluisti et Macedonas rege adempto de-€victis gentibus dedere. @8 At nunc mones me, ut €vestris parentibus parcam! Non oportebat qui-€dem vos scire, quid de his statuissem, quo tris-€tiores periretis, si qua vobis parentum memoria €et cura est; sed olim istum morem occidendi @1 €cum scelestis insontes propinquos parentesque €solvi et profiteor in eodem honore futuros €omnes eos, in quo fuerunt. @8 Nam tuum Cal-€listhenen, cui uni vir videris, quia latro es, scio, €cur produci velis: ut coram his probra, quae in €me modo iecisti, modo audisti, illius quoque ore €referantur. Quem, si Macedo esset, tecum intro-€duxissem, dignissimum te discipulo magistrum; €nunc Olynthio non idem iuris est." @8 Post haec €consilium dimisit tradique damnatos homini-€bus, qui ex eadem cohorte erant, iussit. Illi, ut €fidem suam saevitia regi adprobarent, excru-€ciatos necaverunt. @8 Callisthenes quoque tortus €interiit, initi consilii in caput regis innoxius, sed €haudquaquam aulae et adsentantium accommo-€datus ingenio. @8 Itaque nullius caedes maiorem €apud Graecos Alexandro excitavit invidiam, €quod praeditum optimis moribus artibusque, a €quo revocatus ad vitam erat, cum interfecto €Clito mori perseveraret, non tantum occiderit, €sed etiam torserit indicta quidem causa. @8 Quam €crudelitatem sera paenitentia consecuta est. þï€°¸¶°ÿï°°±ÿï‚ÁìåøÿïƒÃõòôÿ¸ˆ¨‰@@Sed ne otium serendis rumoribus natum €aleret, in Indiam movit, semper bello quam post €victoriam clarior. @8 India tota ferme spectat €orientem, minus in latitudinem quam recta €regione spatiosa. @8 Quae austrum accipiunt, in €altius terrae fastigium excedunt; plana sunt €cetera multisque inclitis amnibus Caucaso mon- @1 €te ortis placidum per campos iter praebent. @8 In-€dus gelidior est quam ceteri; aquas vehit a colore €maris haud multum abhorrentes. @8 Ganges, om-€nium ab Oriente fluvius eximius, a meridiana re-€gione decurrit et magnorum montium iuga recto €alveo stringit; inde eum obiectae rupes inclinant €ad orientem. @8 Uterque Rubro mari accipitur. In-€dus ripas multasque arbores cum magna soli par-€te exorbet, saxis quoque impeditus, quis crebro €reverberatur; @8 ubi mollius solum repperit, stag-€nat insulasque molitur. Acesines eum auget. Ganges * decursurum in mare intercipit, mag-€noque motu amnis uterque conliditur: quippe €Ganges asperum os influenti obicit, nec reper-€cussae aquae cedunt. @8 Diardines minus celeber €auditu est, quia per ultima Indiae currit; cete-€rum non crocodillos modo, uti Nilus, sed etiam €delphinos ignotasque aliis gentibus beluas alit. Ethymantus crebris flexibus subinde curvatus €ab accolis rigantibus carpitur; ea causa est, cur €tenues reliquias iam sine nomine in mare emit-€tat. @8 Multis praeter hos amnibus tota regio €dividitur, sed ignobiles, quia non adeuntur, €fluunt. @8 Ceterum quae propiora sunt mari, €aquilone maxime deuruntur; is cohibitus iugis €montium ad interiora non penetrat, ita alendis €frugibus mitia. @8 Sed adeo in illa plaga mundus €statas temporum vices mutat, ut, cum alia fer-€vore solis exaestuant, Indiam nives obruant, €rursusque, ubi cetera rigent, illic intolerandus €aestus existat. Nec, cur ibi se natura [2verterit, €cernitur]2 causa. @8 Mare certe, quo adluitur, ne @1 €colore quidem abhorret a ceteris: ab Erythro €rege inditum est nomen, propter quod ignari €rubere aquas credunt. @8 Terra lini ferax; inde €plerisque sunt vestes. Libri arborum teneri haud €secus quam chartae litterarum notas capiunt. Aves ad imitandum humanae vocis sonum €dociles sunt, animalia invisitata ceteris gentibus €nisi invecta. Eadem terra rhinocerotas alit, non €generat. @8 Elephantorum maior est vis quam €quos in Africa domitant, et viribus magnitudo €respondet. @8 Aurum flumina vehunt, quae leni €modicoque lapsu segnes aquas ducunt. @8 Gem-€mas margaritasque mare litoribus infundit, ne-€que alia illis maior opulentiae causa est, utique €postquam vitiorum commercium vulgavere in €exteras gentes: quippe aestimantur purgamenta €exaestuantis freti pretio, quod libido constituit. Ingenia hominum, sicut ubique, apud illos €locorum quoque situs format. @8 Corpora usque €pedes carbaso velant; soleis pedes, capita linteis €vinciunt; lapilli ex auribus pendent; bracchia €quoque et lacertos auro colunt, quibus inter €populares aut nobilitas aut opes eminent. @8 Ca-€pillum pectunt saepius quam tondent, mentum €semper intonsum est, reliquam oris cutem ad €speciem levitatis exaequant. @8 Regum tamen €luxuria, quam ipsi magnificentiam appellant, €super omnium gentium vitia. Cum rex semet in €publico conspici patitur, turibula argentea mi-€nistri ferunt totumque iter, per quod ferri desti-€navit, odoribus complent. @8 Aurea lectica mar-€garitis circumpendentibus recubat; distincta €sunt auro et purpura carbasa, quae indutus est; €lecticam sequuntur armati corporisque custodes, @1 inter quos * * * ramis aves pendent, quas cantu €seriis rebus obstrepere docuerunt. @8 Regia aura-€tas columnas habet: totas eas vitis auro caelata €percurrit, aviumque, quarum visu maxime gau-€dent, argenteae effigies opera distinguunt. @8 Re-€gia adeuntibus patet, cum capillum pectit atque €ornat: tunc responsa legationibus, tunc iura €popularibus reddit. Demptis soleis odoribus in-€linuntur pedes. @8 Venatus maximus labor est in-€clusa vivario animalia inter vota cantusque €paelicum figere. Binum cubitorum sagittae sunt, €quas emittunt maiore nisu quam effectu: quippe €telum, cuius in levitate vis omnis est, inhabili €pondere oneratur. @8 Breviora itinera equo con-€ficit; longior ubi expeditio est, elephanti vehunt €currum, et tantarum beluarum corpora tota €contegunt auro. Ac ne quid perditis moribus €desit, lecticis aureis paelicum longus ordo se-€quitur; separatum a reginae ordine agmen est €aequatque luxuriam. @8 Feminae epulas parant; €ab isdem vinum ministratur, cuius omnibus In-€dis largus est usus. Regem mero somnoque sopi-€tum in cubiculum paelices referunt patrio car-€mine noctium invocantes deos. @8 Quis credat €inter haec vitia curam esse sapientiae? Unum €agreste et horridum genus est, quod sapientes €vocant. @8 Apud hos occupare fati diem pul-€chrum, et vivos se cremari iubent, quibus aut €segnis aetas aut incommoda valetudo est. Ex- @1 €pectatam mortem pro dedecore vitae habent, €nec ullus corporibus, quae senectus solvit, honos €redditur: inquinari putant ignem, nisi qui spi-€rantes recipit. @8 Illi, qui in urbibus publicis €moribus degunt, siderum motus scite spectare €dicuntur et futura praedicere. Nec quemquam €admovere leti diem credunt, cui expectare in-€territo liceat. @8 Deos putant, quicquid colere €coeperunt, arbores maxime, quas violare capital €est. @8 Menses in quinos denos discripserunt dies, €anni plena spatia servantur. @8 Lunae cursu €notant tempora, non, ut plerique, cum orbem €sidus implevit, sed cum se curvare coepit in €cornua, et idcirco breviores habent menses, €quia spatium eorum ad hunc lunae modum diri-€gunt. @8 Multa et alia traduntur, quibus morari €ordinem rerum haud sane operae videbatur. @@Igitur Alexandro finis Indiae ingresso €gentium suarum reguli occurrerunt imperata €facturi, illum tertium Iove genitum ad ipsos €pervenisse memorantes: Patrem Liberum atque €Herculem fama cognitos esse, ipsum coram €adesse cernique. @8 Rex benigne exceptos sequi €iussit, isdem itinerum ducibus usurus. Ceterum €cum amplius nemo occurreret, Hephaestionem €et Perdiccan cum copiarum parte praemisit ad €subigendos, qui aversarentur imperium, iussit-€que ad flumen Indum procedere et navigia €facere, quis in ulteriora transportari posset €exercitus. @8 Illi, quia plura flumina superanda €erant, sic iunxere naves, ut solutae plaustris vehi @1 €possent rursusque coniungi. @8 Ipse Cratero cum €phalange iusso sequi equitatum ac levem arma-€turam eduxit eosque, qui occurrerunt, levi proe-€lio in urbem proximam compulit. @8 Iam super-€venerat Craterus. Itaque, ut principio terrorem €incuteret genti nondum arma Macedonum ex-€pertae, praecipit, ne cui parceretur munimentis €urbis, quam obsidebat, incensis. @8 Ceterum, dum €obequitabat moenibus, sagitta ictus. Cepit ta-€men oppidum, et omnibus incolis eius trucidatis €etiam in tecta saevitum est. @@Inde domita ignobili gente ad Nysam urbem €pervenit. Forte castris ante ipsa moenia in sil-€vestri loco positis nocturnum frigus vehemen-€tius quam alias horrore corpora adfecit, oppor-€tunumque remedium ignis oblatum est: @8 caesis €quippe silvis flammam excitaverunt. Quae €lignis alita oppidanorum sepulcra comprendit. €Vetusta cedro erant facta conceptumque ignem €late fudere, donec omnia solo aequata sunt. @8 Et €ex urbe primum canum latratus, deinde etiam €hominum fremitus auditus est. Tunc et oppidani €hostem et Macedones ad urbem ipsos venisse €cognoscunt. @8 Iamque rex eduxerat copias et €moenia obsidebat, cum hostium, qui discrimen €temptaverant, obruti telis sunt. Aliis ergo dedi-€tionem, aliis pugnam experiri placebat. Quorum €dubitatione comperta circumsederi tantum eos €et abstineri caedibus iussit; tandemque obsi-€dionis malis fatigati dedidere se. @8 A Libero €Patre conditos se esse dicebant, et vera haec @1 €origo erat. @8 Sita est [2urbs]2 sub radicibus montis, €quem Meron incolae appellant; inde Graeci €mentiendi traxere licentiam Iovis femine Libe-€rum Patrem esse celatum. @8 Rex situ montis €cognito ex incolis cum toto exercitu praemissis €commeatibus verticem eius ascendit. Multa €hedera vitisque toto gignitur monte; multae €perennes aquae manant. @8 þï€°¸¶°ÿï°°±ÿï‚ÁìåøÿïƒÃõòôÿ¸ˆ¨Š˜ŽPomorum quoque €varii salubresque suci sunt sua sponte fortui-€torum seminum fruges humo nutriente. Lauri €baccarisque [et] multa in illis rupibus agrestis €est silva. @8 Credo equidem non divino instinctu €sed lascivia esse provectos, ut passim hederae €ac vitium folia decerperent redimitique fronde €toto nemore similes bacchantibus vagarentur. Vocibus ergo tot milium praesidem nemoris €eius deum adorantium iuga montis collesque €resonabant, cum orta licentia a paucis, ut fere €fit, in omnes se repente vulgasset. @8 Quippe €velut in media pace per herbas adgestamque €frondem prostravere corpora. Et rex fortuitam €laetitiam non aversatus large ad epulas omnibus €praebitis per X dies Libero Patri operatum €habuit exercitum. @8 Quis neget eximiam quoque €gloriam saepius fortunae quam virtutis esse €beneficium? Quippe ne epulantes quidem et €sopitos mero adgredi ausus est hostis, haud secus €bacchantium ululantiumque fremitu perterri-€tus, quam si proeliantium clamor esset auditus. €Eadem felicitas ab Oceano revertentes temulen-€tos comissantesque inter ora hostium texit. @@Hinc ad regionem, quae Daedala vocatur, €perventum est. Deseruerant incolae sedes et in €avios silvestresque montes confugerant. Ergo @1 €Acadira transit aeque usta et destituta incolen-€tium fuga. @8 Itaque rationem belli necessitas €mutavit: divisis enim copiis pluribus simul locis €arma ostendit, oppressique, ubi non expectave-€rant hostem, omni clade perdomiti sunt. @8 Pto-€lomaeus plurimas urbes, Alexander maximas €cepit; rursusque, quas distribuerat, copias iun-€xit. @8 Superato deinde Choaspe amne Coenon €in obsidione urbis opulentae_Beira incolae vo-€cant_reliquit, ipse ad Mazagas venit. Nuper €Assacano, cuius regnum fuerat, demortuo re-€gioni urbique praeerat mater eius Cleophis. XXXVIII milia peditum tuebantur urbem €non situ solum sed etiam opere munitam. Nam €qua spectat orientem, cingitur amne torrenti, €qui praeruptis utrimque ripis aditum ad urbem €impedit. @8 Ab occidente et a meridie velut de €industria rupes praealtas obmolita natura est, €infra quas cavernae et voragines longa vetus-€tate in altum cavatae iacent, quaque desinunt, €fossa ingentis operis obiecta est. @8 XXXV sta-€dium murus urbem complectitur, cuius ima €saxo, superiora crudo latere sunt structa. Lateri €vinculum lapides sunt, quos interposuere, ut €duriori materiae fragilis incumberet, simulque €terra humore diluta. @8 Ne tamen universa con-€sideret, impositae erant trabes validae, quibus €iniecta tabulata muros et tegebant et pervios €fecerant. @8 Haec munimenta contemplantem €Alexandrum consiliique incertum, quia nec €cavernas nisi aggere poterat implere nec tor-€menta aliter muris admovere, quidam e muro @1 €sagitta percussit. @8 [Tum] Forte in suram inci-€dit telum; cuius spiculo evolso admoveri equum €iussit, quo vectus ne obligato quidem vulnere €haud segnius destinata exequebatur. @8 Ceterum €cum crus saucium penderet et cruore siccato €frigescens vulnus adgravaret dolorem, dixisse €fertur se quidem Iovis filium dici, sed corporis €aegri vitia sentire. @8 Non tamen ante se recepit €in castra, quam cuncta perspexit et, quae fieri €vellet, edixit. Ergo, sicut imperatum erat, alii €extra urbem tecta demoliebantur ingentemque €vim materiae faciendo aggeri detrahebant, alii €magnarum arborum stipites [cumulis] ac moles €saxorum in cavernas deiciebant. @8 Iamque agger €aequaverat summae fastigium terrae. Itaque €turres erigebantur, quae opera ingenti militum €ardore intra nonum diem absoluta sunt. Ad ea €visenda rex nondum obducta vulneri cicatrice €processit laudatisque militibus admoveri machi-€nas iussit, e quibus ingens vis telorum in pro-€pugnatores effusa est. @8 Praecipue rudes talium €operum terrebant mobiles turres, tantasque mo-€les nulla ope, quae cerneretur, adiutas deorum €numine agi credebant; pila quoque muralia et €excussas tormentis praegraves hastas negabant €convenire mortalibus. @8 Itaque desperata urbis €tutela concessere in arcem. Inde, quia nihil ob-€sessis praeter deditionem patebat, legati ad €regem descenderunt veniam petituri. @8 Qua im-€petrata regina venit cum magno nobilium femi-€narum grege aureis pateris vina libantium. @8 Ip-€sa genibus regis parvo filio admoto non veniam €modo sed etiam pristinae fortunae impetravit €decus: quippe appellata regina est. Et credidere @1 €quidam plus formae quam miserationi datum. Puero quoque certe postea ex ea utcumque €genito Alexandro fuit nomen. @@Hinc Polypercon ad urbem Noram cum €exercitu missus inconditos oppidanos proelio €vicit: intra munimenta compulsos secutus ur-€bem in dicionem redegit. @8 Multa ignobilia op-€pida deserta a suis venere in regis potestatem. €Quorum incolae armati petram Aornin nomine €occupaverunt. Hanc ab Hercule frustra obses-€sam esse terraeque motu coactum absistere fama €vulgaverat. @8 Inopem consilii Alexandrum, quia €undique praeceps et abrupta rupes erat, senior €quidam peritus locorum cum duobus filiis adiit, €si pretium operae esset, aditum se monstraturum €esse promittens. @8 LXXX talenta constituit da-€turum Alexander et altero ex iuvenibus obside €retento ipsum ad exequenda, quae obtulerat, €dimisit. @8 Leviter armatis dux datus est Mulli-€nus, scriba regis; hos enim circuitu, quo fallerent €hostem, in summum iugum placebat evadere. Petra non, ut pleraeque, modicis ac mollibus €clivis in sublime fastigium crescit, sed in metae €maxime modum erecta est, cuius ima spatiosiora €sunt, altiora in artius coeunt, summa in acutum €cacumen exurgunt. @8 Radices eius Indus amnis €subit, praealtus, utrimque asperis ripis; ab altera €parte voragines eluviesque praeruptae sunt. Nec €alia expugnandi patebat via, quam ut repleren-€tur. @8 Ad manum silva erat, quam rex ita caedi €iussit, ut nudi stipites iacerentur; quippe rami €fronde vestiti impedissent ferentes. Ipse primus @1 €truncam arborem iecit, clamorque exercitus €[se], index alacritatis, secutus est nullo detrec-€tante munus, quod rex occupavisset. @8 Intra sep-€timum diem cavernas expleverant, cum rex €sagittarios et Agrianos iubet per ardua eniti. €Iuvenesque promptissimos ex sua cohorte XXX €delegit; @8 duces his dati sunt Charus et Alexan-€der, quem rex nominis, quod sibi cum eo com-€mune esset, admonuit. Ac primo, quia tam €manifestum periculum erat, ipsum regem dis-€crimen subire non placuit; @8 sed ut signum tuba €datum est, vir audaciae promptae conversus ad €corporis custodes sequi se iubet primusque in-€vadit in rupem. Nec deinde quisquam Mace-€donum substitit, relictisque stationibus sua €sponte regem sequebantur. @8 Multorum misera-€bilis fuit casus, quos ex praerupta rupe lapsos €amnis praeterfluens hausit, triste spectaculum €etiam non periclitantibus; cum vero alieno exi-€tio, quid ipsis timendum foret, admonerentur, €in metum misericordia versa non extinctos sed €semet ipsos deflebant. @8 Et iam eo perventum €erat, unde sine pernicie nisi victores redire non €possent, ingentia saxa in subeuntes provolven-€tibus barbaris, quis perculsi instabili et lubrico €gradu praecipites reccidebant. @8 Evaserant ta-€men Alexander et Charus, quos cum XXX €delectis praemiserat rex, et iam pugnare com-€minus coeperant; sed cum superne tela barbari €ingererent, saepius ipsi feriebantur quam vul-€nerabant. @8 Ergo Alexander et nominis sui et €promissi memor, dum acrius quam cautius dimi-€cat, confossus undique obruitur. @8 Quem ut @1 €Charus iacentem conspexit, ruere in hostem €omnium praeter ultionem immemor coepit mul-€tosque hasta, quosdam gladio interemit. Sed €cum tot unum incesserent manus, super amici €corpus procubuit exanimis. @8 Haud secus quam €par erat promptissimorum iuvenum ceterorum-€que militum interitu commotus rex signum €receptui dedit. @8 Saluti fuit, quod sensim et in-€trepidi se receperunt, et barbari hostem depu-€lisse contenti non institere cedentibus. @8 Cete-€rum Alexander, cum statuisset desistere incepto €_quippe nulla spes potiundae petrae offere-€batur_tamen speciem ostendit in obsidione €perseverantis: nam et itinera obsideri iussit et €turres admoveri et fatigatis alios succedere. Cuius pertinacia cognita Indi per biduum þï€°¸¶°ÿï°°±ÿï‚ÁìåøÿïƒÃõòôÿ¸ˆ¨‹˜”‚quidem ac duas noctes cum ostentatione non €fiduciae modo sed etiam victoriae epulati sunt €tympana suo more pulsantes. @8 Tertia vero €nocte tympanorum quidem strepitus desierat €audiri, ceterum ex tota petra faces refulgebant, €quas accenderant barbari, ut tutior esset ipsis €fuga obscura nocte per invia saxa cursuris. Rex Balacro, qui specularetur, praemisso co-€gnoscit petram fuga Indorum esse desertam. €Tum dato signo, ut universi conclamarent, in-€composite fugientibus metum incussit, @8 multi-€que, tamquam adesset hostis, per lubrica saxa €perque invias cotes praecipitati occiderunt, plu-€res aliqua membrorum parte mulcati ab integris €deserti sunt. @8 Rex, locorum magis quam hos-€tium victor, tamen magnae victoriae [2speciem]2 €sacrificiis et cultu deum fecit. Arae in petra @1 €locatae sunt Minervae Victoriae [que]. @8 Duci-€bus itineris, quo subire iusserat leviter armatos, €etsi promissis minora praestiterant, pretium €cum fide redditum est, petrae regionisque ei €adiunctae Sisocosto tutela permissa. @@Inde processit Ecbolima et, cum an-€gustias itineris obsideri XX milibus armatorum €ab Erice quodam comperisset, gravius agmen €exercitus Coeno ducendum modicis itineribus €tradidit. @8 Ipse praegressus [2per]2 funditores ac €sagittarios deturbatis, qui obsederant saltum, €sequentibus se copiis viam fecit. @8 Indi sive odio €ducis sive gratiam victoris inituri Ericen fugien-€tem adorti interemerunt caputque eius atque €arma ad Alexandrum detulerunt. Ille facto im-€punitatem dedit, honorem denegavit exemplo. @@Hinc ad flumen Indum sextisdecumis castris €pervenit omniaque, ut praeceperat, ad trai-€ciendum praeparata ab Hephaestione repperit. Regnabat in ea regione Omphis, qui patri quo-€que fuerat auctor dedendi regnum Alexandro €et post mortem parentis legatos miserat, qui €consulerent eum, regnare se interim vellet an €privatum opperiri eius adventum. @8 Permisso-€que, ut regnaret, non tamen ius datum usurpare €sustinuit. Is benigne quidem exceperat Hephae-€stionem gratuitum frumentum copiis eius ad-€mensus, non tamen ei occurrerat, ne fidem ullius €nisi regis experiretur. @8 Itaque venienti obviam €cum armato exercitu egressus est; elephanti €quoque per modica intervalla militum agmini €immixti procul castellorum fecerant speciem. @1 Ac primo Alexander non socium sed hostem €adventare credebat iamque et ipse arma milites €capere et equites discedere in cornua iusserat €paratus ad pugnam. At Indus cognito Mace-€donum errore iussis subsistere ceteris ipse con-€citat equum, quo vehebatur; idem Alexander €quoque fecit, sive hostis sive amicus occurreret, €vel sua virtute vel illius fide tutus. @8 Coiere, €quod ex utriusque vultu posset intellegi, amicis €animis; ceterum sine interprete non poterat con-€seri sermo. Itaque adhibito eo barbarus occur-€risse se dixit cum exercitu totas imperii vires €protinus traditurum nec expectasse, dum per €nuntios daretur fides. @8 Corpus suum et regnum €permittere illi, quem sciret gloriae militantem €nihil magis quam famam timere perfidiae. Lae-€tus simplicitate barbari rex et dexteram fidei €suae pignus dedit et regnum restituit. @8 LVI €elephanti erant, quos tradidit Alexandro, mul-€taque pecora eximiae magnitudinis, tauros ad €III milia, pretiosum in ea regione acceptum-€que animis regnantium armentum. @8 Quaerenti €Alexandro, plures agricultores haberet an mili-€tes, cum duobus regibus bellanti sibi maiore €militum quam agrestium manu opus esse respon-€dit. @8 Abisares et Porus erant, sed in Poro emi-€nebat auctoritas. Uterque ultra Hydaspen am-€nem regnabat et belli fortunam, quisquis arma €inferret, experiri decreverat. @8 Omphis permit-€tente Alexandro et regium insigne sumpsit et €more gentis suae nomen, quod patris fuerat: €Taxilen appellavere populares sequente nomine €imperium, in quemcumque transiret. @8 Igitur @1 €cum per triduum hospitaliter Alexandrum ac-€cepisset, quarto die et, quantum frumenti copiis, €quas Hephaestion duxerat, praebitum a se esset, €ostendit et aureas coronas ipsi amicisque omni-€bus, praeter haec signati argenti LXXX talenta €dono dedit. @8 Qua benignitate eius Alexander €mire laetus et, quae is dederat, remisit et M €talenta ex praeda, quam vehebat, adiecit multa-€que convivalia ex auro et argento vasa, pluri-€mum Persicae vestis, XXX equos ex suis cum €isdem insignibus, quis adsueverant, cum ipsum €veherent. @8 Quae liberalitas sicut barbarum ob-€strinxerat, ita amicos ipsius vehementer offen-€dit. E quibus Meleager super cenam largiore €vino usus gratulari se Alexandro dixit, quod €saltem in India repperisset dignum talentis M. Rex haud oblitus, quam aegre tulisset, quod €Clitum ob linguae temeritatem occidisset, iram €quidem tenuit, sed dixit invidos homines nihil €aliud quam ipsorum esse tormenta. @@Postero die legati Abisarae adiere re-€gem. Omnia dicioni eius, ita ut mandatum erat, €permittebant firmataque invicem fide remit-€tuntur ad regem. @8 Porum quoque nominis sui €fama ratus ad deditionem posse compelli misit €ad eum Cleocharen, qui denuntiaret ei, ut sti-€pendium penderet et in primo suorum finium €aditu occurreret regi. Porus alterum ex his fac-€turum sese respondit, ut intranti regnum suum €praesto esset, sed armatus. @8 Iam Hydaspen €Alexander superare decreverat, cum Barzaen-€tes, defectionis Arachosiis auctor, vinctus tri-€gintaque elephanti simul capti perducuntur, €opportunum adversus Indos auxilium: quippe @1 €plus in beluis quam in exercitu spei ac virium €illis erat. @8 Samaxus quoque, rex exiguae partis €Indorum, qui Barzaenti se coniunxerat, vinctus €adductus est. @8 Igitur transfuga et regulo in cus-€todiam, elephantis autem Taxili traditis ad €amnem Hydaspen pervenit, in cuius ulteriore €ripa Porus consederat transitu prohibiturus hos-€tem. @8 LXXX et V elephantos obiecerat eximio €corporum robore, ultraque eos currus CCC et €peditum XXX fere milia, in quis erant sagit-€tarii, sicuti ante dictum est, gravioribus telis, €quam ut apte excuti possent. @8 Ipsum vehebat €elephantus super ceteras beluas eminens, arma-€que auro et argento distincta corpus rarae mag-€nitudinis honestabant. Par animus robori cor-€poris et, quanta inter rudes poterat esse, sapien-€tia. @8 Macedonas non conspectus hostium solum, €sed etiam fluminis, quod transeundum erat, €magnitudo terrebat. IIII in latitudinem stadia €diffusus profundo alveo et nusquam vada ape-€riente speciem vasti maris fecerat. @8 Nec pro €spatio aquarum late stagnantium impetum €coercebat, sed quasi in artum coeuntibus ripis €torrens et elisus ferebatur, occultaque saxa €inesse ostendebant pluribus locis undae reper-€cussae. @8 Terribilior facies erat ripae, quam equi €virique compleverant. Stabant ingentes vasto-€rum corporum moles et de industria inritatae €horrendo stridore aures fatigabant. @8 Hinc am-€nis, hinc hostis capacia quidem bonae spei pec-€tora et saepe se experta improviso tamen pavore €percusserant. Quippe instabiles rates nec dirigi €ad ripam nec tuto adplicari posse credebant. Erant in medio amne insulae crebrae, in quas €et Indi et Macedones nantes levatis super capita @1 €armis transibant. Ibi levia proelia consereban-€tur, et uterque rex parvae rei discrimine sum-€mae experiebatur eventum. @8 Ceterum in Mace-€donum exercitu temeritate atque audacia insig-€nes fuere Hegesimachus et Nicanor, nobiles €iuvenes et perpetua partium felicitate ad sper-€nendum omne periculum accensi. @8 Quis duci-€bus promptissimi iuvenum lanceis modo armati €transnavere in insulam, quam frequens hostis €tenebat, multosque Indorum nulla re melius €quam audacia armati interemerunt. @8 Abire €cum gloria poterant, si umquam temeritas felix €inveniret modum; sed dum supervenientes con-€temptim et superbe quoque expectant, circum-€venti ab iis, qui occulti enaverant, eminus obruti €telis sunt. @8 Qui effugerant hostem, aut impetu €amnis ablati sunt aut verticibus impliciti. Eaque €pugna multum Pori fiduciam erexit cuncta cer-€nentis e ripa. @@Alexander inops consilii tandem ad fallen-€dum hostem talem dolum intendit. Erat insula €in flumine amplior ceteris, silvestris eadem et þï€°¸¶°ÿï°°±ÿï‚ÁìåøÿïƒÃõòôÿ¸ˆ¨˜‘„tegendis insidiis apta. Fossa quoque praealta €haud procul ripa, quam tenebat ipse, non pedi-€tes modo sed etiam cum equis viros poterat €abscondere. @8 Igitur ut a custodia huius oppor-€tunitatis oculos hostium averteret, Ptolomaeum €omnibus turmis obequitare iussit procul insula €et subinde Indos clamore terrere, quasi flumen €transnaturus foret. @8 Per complures dies Ptolo-€maeus id fecit eoque consilio Porum quoque €agmen suum ei parti, quam se petere simulabat, €coegit advertere. @8 Iam extra conspectum hostis €insula erat. Alexander in diversa parte ripae @1 €statui suum tabernaculum iussit adsuetamque €comitari ipsum cohortem ante id tabernaculum €stare et omnem apparatum regiae magnificen-€tiae hostium oculis de industria ostendi. @8 Atta-€lum etiam, aequalem sibi et haud disparem €habitu oris et corporis, utique cum procul vise-€retur, veste regia exornat praebiturum speciem €ipsum regem illi ripae praesidere nec agitare de €transitu. @8 Huius consilii effectum primo mo-€rata tempestas est, mox adiuvit, incommoda €quoque ad bonos eventus vertente fortuna. Traicere amnem cum ceteris copiis in regio-€nem insulae, de qua ante dictum est, parabat €averso hoste in eos, qui cum Ptolomaeo inferio-€rem obsederant ripam, cum procella imbrem €vix sub tectis tolerabilem effundit, obrutique €milites nimbo in terram refugerunt navigiis €ratibusque desertis. Sed tumultuantium fremi-€tus obstrepentibus ventis ab hoste non poterat €audiri. @8 Deinde momento temporis repressus €est imber, ceterum adeo spissae intendere se €nubes, ut conderent lucem, vixque conloquen-€tium inter ipsos facies noscitarentur. @8 Terruis-€set alium obducta nox caelo, cum ignoto amne €navigandum esset, forsitan hoste eam ipsam €ripam, quam caeci atque improvidi [2petebant, €tenente]2. @8 At rex periculo gloriam accersens et €obscuritatem, quae ceteros terrebat, suam occa-€sionem ratus dato signo, ut omnes silentio escen-€derent in rates, eam, qua ipse vehebatur, pri-€mam iussit expelli. @8 Vacua erat ab hostibus €ripa, quae petebatur: quippe adhuc Porus Pto-€lomaeum tantum intuebatur. Una ergo navi, €quam petrae fluctus inliserat, haerente ceterae @1 €evadunt, armaque capere milites et ire in ordi-€nes iussit. @@Iamque agmen in cornua divisum ipse €ducebat, cum Poro nuntiatur armis virisque €ripam obtineri et rerum adesse discrimen. Ac €primo humani ingenii vitio spei suae indulgens €Abisaren belli socium_et ita convenerat_ad-€ventare credebat. @8 Mox liquidiore luce ape-€riente aciem hostium C quadrigas et IIII milia €equitum venienti agmini obiecit. Dux erat co-€piarum, quas praemisit, Spitaces, frater ipsius. €Summa virium in curribus: @8 senos viros singuli €vehebant, duos clipeatos, duos sagittarios ab €utroque latere dispositos, aurigae erant ceteri €haud sane inermes: quippe iacula complura, ubi €comminus proeliandum erat, omissis habenis in €hostem ingerebant. @8 Ceterum vix ullus usus €huius auxilii eo die fuit. Namque, ut supra dic-€tum est, imber violentius quam alias fusus cam-€pos lubricos et inequitabiles fecerat, gravesque €et propemodum immobiles currus inluvie ac €voraginibus haerebant. @8 Contra Alexander ex-€pedito ac levi agmine strenue invectus est. Scy-€thae et Dahae primi omnium invasere Indos, €Perdiccam deinde cum equitibus in dextrum €cornu hostium emisit. @8 Iam undique pugna se €moverat, cum ii, qui currus agebant, illud ulti-€mum auxilium suorum rati effusis habenis in €medium discrimen ruere coeperunt. @8 Anceps id €malum utrisque erat. Nam et Macedonum pedi-€tes primo impetu obterebantur et per lubrica €atque invia immissi currus excutiebant eos, a €quibus regebantur. @8 Aliorum turbati equi non €in voragines modo lacunasque, sed etiam in am- @1 €nem praecipitavere curricula; pauci telis hos-€tium exacti penetravere ad Porum acerrime €pugnam cientem. @8 Is, ut dissipatos tota acie €currus vagari sine rectoribus vidit, proximis €amicorum distribuit elephantos. @8 Post eos posu-€erat peditem ac sagittarios [2et]2 tympana pulsare €solitos: id pro cantu tubarum Indis erat, nec €strepitu eorum movebantur olim ad notum €sonum auribus mitigatis. @8 Herculis simulacrum €agmini peditum praeferebatur: id maximum €erat bellantibus incitamentum, et deseruisse ge-€stantus militare flagitium habebatur. @8 Capitis €etiam sanxerant poenam iis, qui ex acie non ret-€tulissent, metu, quem ex illo hoste quondam €conceperant, etiam in religionem venerationem-€que converso. Macedonas non beluarum modo €sed etiam ipsius regis aspectus parumper inhi-€buit. @8 Beluae dispositae inter armatos speciem €turrium procul fecerant; ipse Porus humanae €magnitudinis propemodum excesserat formam. €Magnitudini Pori adicere videbatur belua, qua €vehebatur, tantum inter ceteras eminens, quan-€to aliis ipse praestabat. @8 Itaque Alexander con-€templatus et regem et agmen Indorum "Tan-€dem" inquit "par animo meo periculum video: €cum bestiis simul et cum egregiis viris res est." Intuensque Coenon "Cum ego" inquit "Pto-€lomaeo Perdiccaque et Hephaestione comitatus €in laevum hostium cornu impetum fecero vide-€risque me in medio ardore certaminis, ipse dex-€trum move et turbatis signa infer. Tu, Anti-€gene, et tu, Leonnate, et Tauron, invehemini in €mediam aciem et urgebitis frontem. @8 Hastae €nostrae praelongae et validae non alias magis €quam adversus beluas rectoresque earum usui €esse poterunt: deturbate eos, qui vehuntur, et €ipsas confodite. Anceps genus auxilii est et in @1 €suos acrius furit: in hostem enim imperio, in €suos pavore agitur." @8 Haec elocutus concitat €equum primus. Iamque, ut destinatum erat, in-€vaserat ordines hostium, cum Coenus ingenti vi €in laevum cornu invehitur. @8 Phalanx quoque €mediam Indorum aciem uno impetu perrupit. €At Porus, qua equitem invehi senserat, beluas €agi iussit; sed tardum et paene immobile animal €equorum velocitatem aequare non poterat. Ne €sagittarum quidem ullus erat barbaris usus: quippe longas et praegraves, nisi prius in terra €statuerent arcum, haud satis apte et commode €imponunt. Tum humo lubrica et ob id impe-€diente conatum molientes ictus celeritate hos-€tium occupantur. @8 Ergo spreto regis imperio_ €quod fere fit, ubi turbatis acrius metus quam €dux imperare coepit_totidem erant impera-€tores, quot agmina errabant. @8 Alius iungere €aciem, alius dividere, stare quidam et nonnulli €circumvehi terga hostium iubebant. Nihil in €medium consulebatur. @8 Porus tamen cum pau-€cis, quibus metu potior fuerat pudor, colligere €dispersos, obvius hosti ire pergit elephantosque €ante agmen suorum agi iubet. @8 Magnum beluae €iniecere terrorem, insolitusque stridor non equos €modo, tam pavidum ad omnia animal, sed viros €quoque ordinesque turbaverat. @8 Iam fugae cir-€cumspiciebant locum paulo ante victores, cum €Alexander Agrianos et Thracas leviter armatos, €meliorem concursatione quam comminus mili- @1 €tem, emisit in beluas. @8 Ingentem hi vim telo-€rum iniecere et elephantis et regentibus eos; €phalanx quoque instare constanter territis coe-€pit. @8 Sed quidam avidius persecuti beluas in €semet inritavere vulneribus. Obtriti ergo pedi-€bus earum ceteris, ut parcius instarent, fuere €documentum. @8 Praecipue terribilis illa facies €erat, cum manu arma virosque corriperent et €super se regentibus traderent. @8 Anceps ergo €pugna nunc sequentium nunc fugientium ele-€phantos in multum diei varium certamen ex-€traxit, donec securibus_id namque genus €auxilii praeparatum erat_pedes amputare coe-€perunt. @8 Copidas vocabant gladios leviter €curvatos, falcibus similes, quis adpetebant be-€luarum manus. Nec quicquam inexpertum non €mortis modo, sed etiam in ipsa morte novi sup-€plicii timor omittebat. @8 Ergo elephanti vul-€neribus tandem fatigati suos impetu sternunt, €et, qui rexerant eos, praecipitati in terram ab €ipsis obterebantur. Itaque pecorum modo magis €pavidi quam infesti ultra aciem exigebantur, cum Porus destitutus a pluribus tela multa €ante praeparata in circumfusos ex elephanto €suo coepit ingerere multisque eminus vulneratis €expositus ipse ad ictus undique petebatur. @8 No-€vem iam vulnera hinc tergo illinc pectore ex-þï€°¸¶°ÿï°°±ÿï‚ÁìåøÿïƒÃõòôÿ¸ˆ¨Ž˜ ƒceperat multoque sanguine profuso languidis €manibus magis elapsa quam excussa tela mit-€tebat. @8 Nec segnius belua instincta rabie non-€dum saucia invehebatur ordinibus, donec rector €beluae regem conspexit fluentibus membris @1 €omissisque armis vix compotem mentis. @8 Tum €beluam in fugam concitat sequente Alexandro; €sed equus eius multis vulneribus confossus defi-€ciensque procubuit posito magis rege quam €effuso. Itaque, dum equum mutat, tardius in-€secutus est. @8 Interim frater Taxilis, regis Indo-€rum, praemissus ab Alexandro monere coepit €Porum, ne ultima experiri perseveraret dederet-€que se victori. @8 At ille, quamquam exhaustae €erant vires deficiebatque sanguis, tamen ad €notam vocem excitatus "Agnosco" inquit €"Taxilis fratrem, imperii regnique sui prodi-€toris," et telum, quod unum forte non efflu-€xerat, contorsit in eum, quod per medium pec-€tus penetravit ad tergum. @8 Hoc ultimo virtutis €opere edito fugere acrius coepit; sed elephantus €quoque, qui multa exceperat tela, deficiebat. €Itaque sistit fugam peditemque sequenti hosti €obiecit. @8 Iam Alexander consecutus erat et per-€tinacia Pori cognita vetabat resistentibus parci. €Ergo undique et in pedites et in ipsum Porum €tela congesta sunt, quis tandem gravatus labi ex €belua coepit. @8 Indus, qui elephantum regebat, €descendere eum ratus more solito elephantum €procumbere iussit in genua; qui ut se submisit, €ceteri quoque_ita enim instituti erant_demi-€sere corpora in terram. Ea res et Porum et cete-€ros victoribus tradidit. @8 Rex spoliari corpus €Pori, interemptum esse credens, iubet, et, qui €detraherent loricam vestemque, concurrere, cum €belua dominum tueri et spoliantes coepit adpe-€tere levatumque corpus eius rursus dorso suo @1 €imponere. Ergo telis undique obruitur, confos-€soque eo in vehiculum Porus imponitur. @8 Quem €rex ut vidit adlevantem oculos, non odio sed €miseratione commotus "Quae, malum," inquit €"amentia te coegit rerum mearum cognita fama €belli fortunam experiri, cum Taxilis esset in €deditos clementiae meae tam propinquum tibi €exemplum?" @8 At ille "Quoniam" inquit €"percontaris, respondebo ea libertate, quam €interrogando fecisti. Neminem me fortiorem €esse censebam. Meas enim noveram vires, non-€dum expertus tuas: fortiorem esse te belli docuit €eventus. Sed ne sic quidem parum felix sum, €secundus tibi." @8 Rursus interrogatus, quid ipse €victorem statuere debere censeret, "Quod hic" €inquit "dies tibi suadet, quo expertus es, quam €caduca felicitas esset." @8 Plus monendo pro-€fecit, quam si precatus esset: quippe magnitu-€dinem animi eius interritam ac ne fortuna qui-€dem infractam non misericordia modo sed etiam €honore excipere dignatus est. @8 Aegrum curavit €haud secus, quam si pro ipso pugnasset; con-€firmatum contra spem omnium in amicorum €numerum recepit, mox donavit ampliore regno, €quam tenuit. @8 Nec sane quicquam ingenium €eius solidius aut constantius habuit quam admi-€rationem verae laudis et gloriae; simplicius €tamen famam aestimabat in hoste quam in cive. €Quippe a suis credebat magnitudinem suam de-€strui posse, eandem clariorem fore, quo maiores €fuissent, quos ipse vicisset. @1 °¯ôÿ@@@@{1LIBER IX}1 ¡@@Alexander tam memorabili victoria lae-€tus, qua sibi Orientis finis apertos esse censebat, €Soli victimis caesis milites quoque, quo promp-€tioribus animis reliqua belli obirent, pro con-€tione laudatos docuit, quicquid Indis virium €fuisset, illa dimicatione prostratum: @8 cetera €opimam praedam fore celebratasque opes in ea €regione eminere, quam peterent. Proinde iam €vilia et obsoleta esse spolia de Persis: gemmis €margaritisque et auro atque ebore Macedoniam €Graeciamque, non suas tantum domos repletu-€ros. @8 Avidi milites et pecuniae et gloriae, simul €quia numquam eos adfirmatio eius fefellerat, €pollicentur operam; dimissisque cum bona spe €navigia exaedificari iubet, ut, cum totam Asiam €percucurrisset, finem terrarum, mare, inviseret. Multa materia navalis in proximis montibus €erat; quam caedere adgressi magnitudinis invi-€sitatae repperere serpentes. @8 Rhinocerotes quo-€que, rarum alibi animal, in isdem montibus €erant. Ceterum hoc nomen beluis inditum a €Graecis sermonis eius ignaris; [2Indi]2 aliud lingua €sua usurpant. @8 Rex duabus urbibus conditis in €utraque fluminis, quod superaverat, ripa copia-€rum duces coronis et M aureis singulos donat. €Ceteris quoque pro portione aut gradus, quem €in amicitia obtinebant, aut navatae operae ho-€nos habitus est. @8 Abisares, qui, priusquam cum €Poro dimicaretur, legatos ad Alexandrum mi-€serat, rursus alios misit pollicentes omnia fac-€turum, quae imperasset, modo ne cogeretur cor- @1 €pus suum dedere: neque enim aut sine regio im-€perio victurum aut regnaturum esse captivum. Cui Alexander nuntiari iussit, si gravaretur ad €se venire, ipsum ad eum esse venturum. €@@Hinc %poro amne superato ad interiora In-€diae processit. @8 Silvae erant prope in immen-€sum spatium diffusae procerisque et in eximiam €altitudinem editis arboribus umbrosae. @8 Pleri-€que rami instar ingentium stipitum flexi in hu-€mum rursus, qua se curvaverant, erigebantur, €adeo ut species esset non rami resurgentis, sed €arboris ex sua radice generatae. @8 Caeli tempe-€ries salubris, quippe et vim solis umbrae levant €et aquae large manant e fontibus. @8 Ceterum €hic quoque serpentium magna vis erat squamis €fulgorem auri reddentibus. Virus haud ullum €magis noxium est: quippe morsum praesens €mors sequebatur, donec ab incolis remedium €oblatum est. @8 Hinc per deserta ventum est ad €flumen Hyarotim. Iunctum erat flumini nemus €opacum arboribus alibi invisitatis agrestiumque €pavonum multitudine frequens. @8 Castris inde €motis oppidum haud procul positum corona €capit obsidibusque acceptis stipendium impo-€nit. €@@Ad magnam deinde, ut in ea regione, urbem €pervenit, non muro solum sed etiam palude mu-€nitam. @8 Ceterum barbari vehiculis inter se €iunctis dimicaturi occurrerunt; tela aliis hastae, €aliis secures erant, transiliebantque in vehicula €strenuo saltu, cum succurrere laborantibus suis €vellent. @8 Ac primo insolitum genus pugnae €Macedonas terruit, cum eminus vulnerarentur. €Deinde spreto tam incondito auxilio ab utro-€que latere vehiculis circumfusi repugnantes fo- @1 €dere coeperunt. @8 Et vincula, quis conserta €erant, iussit incidi, quo facilius singula circum-€venirentur. Itaque VIII milibus suorum amissis €in oppidum refugerunt. @8 Postero die scalis un-€dique admotis muri occupantur. Paucis perni-€citas saluti fuit, qui cognito urbis excidio palu-€dem transnavere [2et]2 in vicina oppida ingentem €intulere terrorem, invictum exercitum et deo-€rum profecto advenisse memorantes. @@Alexander ad vastandam eam regionem €Perdicca cum expedita manu misso partem co-€piarum Eumeni tradidit, ut is quoque barbaros €ad deditionem compelleret; ipse ceteros ad ur-€bem validam, in quam aliarum quoque confu-€gerant incolae, duxit. @8 Oppidani missis, qui €regem deprecarentur, nihilo minus bellum pa-€rabant. Quippe orta seditio in diversa consilia €diduxerat vulgum: alii omnia deditione potio-€ra, quidam nullam opem in ipsis esse ducebant. Sed dum nihil in commune consulitur, qui de-€ditioni imminebant, apertis portis hostem reci-€piunt. @8 Alexander quamquam belli auctoribus €iure poterat irasci, tamen omnibus venia data €et obsidibus acceptis ad proximam deinde ur-€bem castra movit. @8 Obsides ducebantur ante €agmen. Quos cum ex muris agnovissent, utpote €gentis eiusdem, in conloquium convocaverunt. €Illi clementiam regis simulque vim commemo-€rando ad deditionem eos compulere; ceterasque €urbes simili modo domitas in fidem accepit. @@Hinc in regnum Sophitis perventum est. €Gens, ut barbari credunt, sapientia excellet bo-€nisque moribus regitur. @8 Genitos liberos non €parentum arbitrio tollunt aluntque, sed eorum, @1 €quibus spectandi infantum habitum cura man-€data est. Si quos insignes aut aliqua parte mem-€brorum inutiles notaverunt, necari iubent. Nuptiis coeunt non genere ac nobilitate con-€iunctis, sed electa corporum specie, quia eadem €aestimatur in liberis. @8 Huius gentis oppidum, þï€°¸¶°ÿï°°±ÿï‚ÁìåøÿïƒÃõòôÿ¸‰˜›‚cui Alexander admoverat copias, ab ipso So-€phite obtinebatur. Clausae erant portae, sed €nulli in muris turribusque se armati ostende-€bant, dubitabantque Macedones, deseruissent €urbem incolae an fraude se occulerent, @8 cum €subito patefacta porta rex Indus cum duobus €adultis filiis occurrit multum inter omnes bar-€baros eminens corporis specie. @8 Vestis erat auro €purpuraque distincta, quae etiam crura vela-€bat; aureis soleis inseruerat gemmas; lacerti €quoque et bracchia margaritis ornata erant. Pendebant ex auribus insignes candore ac €magnitudine lapilli. Baculum aureum berylli €distinguebant. Quo tradito precatus, ut sospes €acciperet, se liberosque et gentem suam dedidit. @@Nobiles ad venandum canes in ea regione €sunt; latratu abstinere dicuntur, cum viderunt €feram, leonibus maxime infesti. @8 Horum vim €ut ostenderet Alexandro, in consaeptum leonem €eximiae magnitudinis iussit emitti et quattuor €omnino admoveri canes, qui celeriter feram oc-€cupaverunt. Tum ex iis, qui adsueverant tali-€bus ministeriis, unus canis leoni cum aliis in-€haerentis crus avellere et, quia non sequebatur, €ferro amputare coepit. @8 Ne sic quidem perti-€nacia victa rursus aliam partem secare institit €et inde non segnius inhaerentem ferro subinde @1 €caedebat. Ille in vulnere ferae dentes moribun-€dus quoque infixerat: tantam [in] illis anima-€libus ad venandum cupiditatem ingenerasse na-€turam memoriae proditum est. @8 Equidem plura €transcribo quam credo: nam nec adfirmare €sustineo, de quibus dubito, nec subducere, quae €accepi. @8 Relicto igitur Sophite in suo regno ad €fluvium Hypasin processit Hephaestione, qui €diversam regionem subegerat, coniuncto. @@Phegeus erat gentis proximae rex; qui po-€pularibus suis colere agros, ut adsueverant, ius-€sis Alexandro cum donis occurrit, nihil, quod €imperaret, detrectans. @@Biduum apud eum substitit rex. Tertio €die amnem superare decreverat, transitu diffi-€cilem non spatio solum aquarum, sed etiam €saxis impeditum. @8 Percontatus igitur Phegea, €quae noscenda erant, XI dierum ultra flumen €per vastas solitudines iter esse cognoscit, @8 exci-€pere deinde Gangen, maximum totius Indiae €fluminum, ulteriorem ripam colere gentes Gan-€garidas et Prasios eorumque regem esse Ag-€grammen, XX milibus equitum ducentisque €peditum obsidentem vias. @8 Ad hoc quadrigarum €II milia trahere et, praecipuum terrorem, ele-€phantos, quos III milium numerum explere di-€cebat. @8 Incredibilia regi omnia videbantur. Igi-€tur Porum_nam cum eo erat_percontatur, an €vera essent, quae dicerentur. @8 Ille vires quidem €gentis et regni haud falso iactari adfirmat; ce-€terum, qui regnaret, non modo ignobilem esse, €sed etiam ultimae sortis: quippe patrem eius, €tonsorem vix diurno quaestu propulsantem €famem, propter habitum haud indecorum cordi €fuisse reginae. @8 Ab ea in propiorem eius, qui @1 €tum regnasset, amicitiae locum admotum inter-€fecto eo per insidias sub specie tutelae liberum €eius invasisse regnum necatisque pueris hunc, €qui nunc regnat, generasse, invisum vilemque €popularibus, magis paternae fortunae quam €suae memorem. @8 Adfirmatio Pori multiplicem €animo regis iniecerat curam. Hostem beluasque €spernebat, situm locorum et vim fluminum ex-€timescebat. @8 Relegatos in ultimum paene rerum €humanarum persequi terminum et eruere ar-€duum videbatur; rursus avaritia gloriae et in-€satiabilis cupido famae nihil invium, nihil re-€motum videri sinebat. @8 Et interdum dubitabat, €an Macedones tot emensi spatia terrarum, in €acie et in castris senes facti, per obiecta flumi-€na, per tot naturae obstantes difficultates secu-€turi essent: abundantes onustosque praeda ma-€gis parta frui velle quam adquirenda fatigari. Non idem sibi et militibus animi esse: [2se]2 totius €orbis imperium mente complexum adhuc in €operum suorum primordio stare, militem labore €defetigatum proximum quemque fructum fini-€to tandem periculo expetere. @8 Vicit ergo cupi-€do rationem, et ad contionem vocatis militibus €ad hunc maxime modum disseruit: "Non igno-€ro, milites, multa, quae terrere vos possent, ab €incolis Indiae per hos dies de industria esse €iactata. @8 Sed non est improvisa vobis mentien-€tium vanitas. Sic Ciliciae fauces, sic Mesopo- @1 €tamiae campos, Tigrim et Euphraten, quorum €alterum vado transiimus, alterum ponte, terri-€biles fecerant Persae. @8 Numquam ad liqui-€dum fama perducitur: omnia illa tradente €maiora sunt vero. Nostra quoque gloria, cum €sit ex solido, plus tamen habet nominis quam €operis. @8 Modo quis beluas offerentes moenium €speciem, quis Hydaspem amnem, quis cetera €auditu maiora quam vero sustineri posse cre-€debat? Olim, hercules, fugissemus ex Asia, si €nos fabulae debellare potuissent. @8 Creditisne €elephantorum greges maiores esse quam usquam €armentorum sunt, cum et rarum sit animal nec €facile capiatur multoque difficilius mitigetur? Atqui eadem vanitas copias peditum equi-€tumque numeravit. Nam flumen, quo latius €fusum est, hoc placidius stagnat: quippe an-€gustis ripis coercita et in angustiorem alveum €elisa torrentes aquas invehunt; contra spatio €alvei segnior cursus est. @8 Praeterea in ripa €omne periculum est, ubi adplicantes navigia €hostis expectat: ita, quantumcumque flumen €intervenit, idem futurum discrimen est eva-€dentium in terram. @8 Sed omnia ista vera esse €fingamus. Utrumne vos magnitudo beluarum €an multitudo hostium terret? Quod pertinet €ad elephantos, praesens habemus exemplum: €in suos vehementius quam in nos incucurre-€runt; tam vasta corpora securibus falcibusque €mutilata sunt. @8 Quid autem interest, totidem €sint, quot Porus habuit, an III milia, cum €uno aut altero vulneratis [2constet]2 ceteros in €fugam declinari? @8 Dein paucos quoque [et] €incommode regunt; congregata vero tot milia €ipsa se elidunt, ubi nec stare nec fugere potue-€rint inhabiles vastorum corporum moles. Equi- @1 €dem sic animalia ista contempsi, ut, cum habe-€rem ipse, non opposuerim, satis gnarus plus suis €quam hostibus periculi inferre. @8 At enim equi-€tum peditumque multitudo vos commovet! €Cum paucis enim pugnare soliti estis et nunc €primum inconditam sustinebitis turbam. @8 Tes-€tis adversus multitudinem invicti Macedonum €roboris Granicus amnis et Cilicia inundata €cruore Persarum et Arbela, cuius campi devic-€torum a nobis ossibus strati sunt. @8 Sero hostium €legiones numerare coepistis, postquam solitudi-€nem in Asia vincendo fecistis. Cum per Helles-€pontum navigaremus, de paucitate nostra co-€gitandum fuit: nunc nos Scythae sequuntur, €Bactriana auxilia praesto sunt, Dahae Sogdia-€nique inter nos militant. @8 Nec tamen illi tur-€bae confido: vestras manus intueor, vestram €virtutem rerum, quas gesturus sum, vadem €praedemque habeo. Quamdiu vobiscum in acie €stabo, nec mei nec hostium exercitus numero. €Vos modo animos mihi plenos alacritatis ac €fiduciae adhibete. @8 Non in limine operum la-€borumque nostrorum, sed in exitu stamus. Per-€venimus ad solis ortum et Oceanum; nisi obstat €ignavia, inde victores perdomito fine terrarum €revertemur in patriam. Nolite, quod pigri agri-€colae faciunt, maturos fructus per inertiam €amittere e manibus. @8 Maiora sunt periculis €praemia: dives eadem et imbellis est regio. Ita-€que non tam ad gloriam vos duco quam ad €praedam. Digni estis, qui opes, quas illud mare €litoribus invehit, referatis in patriam, digni, qui @1 €nihil inexpertum, nihil metu omissum relinqua-€tis. @8 Per vos gloriamque vestram, qua huma-€num fastigium exceditis, perque et mea in vos €et in me vestra merita, quibus invicti conten-€dimus, oro quaesoque, ne humanarum rerum €terminos adeuntem alumnum commilitonem-€que vestrum, ne dicam regem, deseratis. @8 Ce-€tera vobis imperavi, hoc unum debiturus sum. €Et is vos rogo, qui nihil umquam vobis prae-€cepi, quin primus me periculis obtulerim, qui €saepe aciem clipeo meo texi. Ne infregeritis in €manibus meis palmam, qua Herculem Liberum-€que Patrem, si invidia afuerit, aequabo. @8 Date €hoc precibus meis et tandem obstinatum silen-€tium rumpite. Ubi est ille clamor, alacritatis €vestrae index? ubi ille meorum Macedonum þï€°¸¶°ÿï°°±ÿï‚ÁìåøÿïƒÃõòôÿ¸‰¢˜ž…vultus? Non agnosco vos, milites, nec agnosci €videor a vobis. Surdas iamdudum aures pulso, €aversos animos et infractos excitare conor." Cumque illi in terram demissis capitibus ta-€cere perseverarent, "Nescio quid" inquit "in €vos imprudens deliqui, quod me ne intueri qui-€dem vultis. In solitudine mihi videor esse. €Nemo respondet, nemo saltem negat. @8 Quos €adloquor? quid autem postulo? Vestram glo-€riam et magnitudinem vindicamus. Ubi sunt €illi, quorum certamen paulo ante vidi conten-€dentium, qui potissimum vulnerati regis corpus €exciperent? Desertus, destitutus sum, hostibus €deditus. @8 Sed solus quoque ire perseverabo. €Obicite me fluminibus et beluis et illis gentibus, €quarum nomina horretis. Inveniam qui deser-€tum a vobis sequantur: Scythae Bactrianique @1 €erunt mecum, hostes paulo ante, nunc milites €nostri. @8 Mori praestat quam precario impera-€torem esse. Ite reduces domos! ite deserto rege €ovantes! Ego hic a vobis desperatae victoriae €aut honestae morti locum inveniam." @@Ne sic quidem ulli militum vox expri-€mi potuit. Expectabant, ut duces principesque €ad regem perferrent vulneribus et continuo la-€bore militiae fatigatos non detrectare munia, €sed sustinere non posse. Ceterum illi metu atto-€niti in terram ora defixerant. @8 Igitur primo fre-€mitus sua sponte, deinde gemitus quoque oritur, €paulatimque liberius dolor erigi coepit manan-€tibus lacrimis, adeo ut rex ira in misericordiam €versa ne ipse quidem, quamquam cupierat, €temperare oculis potuerit. @8 Tandem universa €contione effusius flente Coenus ausus est cunc-€tantibus ceteris propius tribunal accedere, sig-€nificans se loqui velle. @8 Quem ut videre milites €detrahentem galeam capiti_ita enim regem €adloqui mos est_hortari coeperunt, ut causam €exercitus ageret. @8 Tum Coenus "Dii prohi-€beant" inquit "a nobis impias mentes! Et pro-€fecto prohibent: idem animus est tuis, qui fuit €semper, ire quo iusseris, pugnare, periclitari, €sanguine nostro commendare posteritati tuum €nomen. Proinde si perseveras, inermes quoque €et nudi et exangues, utcumque tibi cordi est, €sequimur vel antecedimus. @8 Sed si audire vis €non fictas tuorum militum voces, verum neces- @1 €sitate ultima expressas, praebe, quaeso, propi-€tias aures imperium atque auspicium tuum con-€stantissime secutis et, quocumque pergis, secu-€turis. @8 Vicisti, rex, magnitudine rerum non €hostes modo sed etiam milites. Quicquid mor-€talitas capere poterat, implevimus. Emensis €maria terrasque melius nobis quam incolis om-€nia nota sunt. @8 Paene in ultimo mundi fine con-€sistimus. In alium orbem paras ire et Indiam €quaeris Indis quoque ignotam. Inter feras ser-€pentesque degentes eruere ex latebris et cubili-€bus suis expetis, ut plura quam sol videt vic-€toria lustres. @8 Digna prorsus cogitatio animo €tuo, sed altior nostro. Virtus enim tua semper €[2in]2 incremento erit, nostra vis iam in fine est. Intuere corpora exanguia, tot perfossa vulne-€ribus, tot cicatricibus putria. Iam tela hebetia €sunt, iam arma deficiunt. Vestem Persicam in-€duti, quia domestica subvehi non potest, in ex-€ternum degeneravimus cultum. @8 Quoto cuique €lorica est? quis equum habet? Iube quaeri, quam €multos servi ipsorum persecuti sint, quid cuique €supersit ex praeda. Omnium victores omnium €inopes sumus. Nec luxuria laboramus, sed bello €instrumenta belli consumpsimus. @8 Hunc tu €pulcherrimum exercitum nudum obicies beluis? €Quarum ut multitudinem augeant de industria €barbari, magnum tamen esse numerum etiam ex €mendacio intellego. @8 Quodsi adhuc penetrare @1 €in Indiam certum est, regio a meridie minus €vasta est; qua subacta licebit decurrere in illud €mare, quod rebus humanis terminum voluit esse €natura. @8 Cur circuitu petis gloriam, quae ad €manum posita est? Hic quoque occurrit Ocea-€nus. Nisi mavis errare, pervenimus, quo tua €fortuna ducit. @8 Haec tecum quam sine te cum €his loqui malui, non uti inirem circumstantis €exercitus gratiam, sed ut vocem loquentium €potius quam gemitum murmurantium audires." Ut finem orationi Coenus imposuit, clamor €undique cum ploratu oritur regem, patrem, do-€minum confusis appellantium vocibus. @8 Iam-€que et alii duces praecipueque seniores, quis ob €aetatem et excusatio honestior erat et auctori-€tas maior, eadem precabantur. @8 Ille nec casti-€gare obstinatos nec mitigari poterat iratus. Ita-€que inops consilii desiluit e tribunali claudique €regiam iussit omnibus praeter adsuetos adire €prohibitis. @8 Biduum irae datum est. Tertio die €processit e regia [2erigi]2que duodecim aras ex qua-€drato saxo, monumentum expeditionis suae, €munimenta quoque castrorum iussit extendi cu-€biliaque amplioris formae quam pro corporum €habitu relinqui, ut speciem omnium augeret, €posteritati fallax miraculum praeparans. @@Hinc repetens, quae emensus erat, ad flu-€men Acesinen locat castra. Ibi forte Coenus @1 €morbo extinctus est; cuius morte ingemuit qui-€dem rex, adiecit tamen propter paucos dies €longam orationem eum exorsum, tamquam so-€lus Macedoniam visurus esset. @8 Iam in aqua €classis, quam aedificari iusserat, stabat. Inter €haec Memnon ex Thracia in supplementum €equitum V milia, praeter eos ab Harpalo pedi-€tum VII milia adduxerat armaque XXV mili-€bus auro et argento caelata pertulerat. @8 Quis €distributis vetera cremari iussit. Mille navigiis €aditurus Oceanum discordesque et vetera odia €retractantes Porum et Taxilen, Indiae reges, €firmatae per adfinitatem gratiae reliquit in suis €regnis, summo in aedificanda classe amborum €studio usus. @8 Oppida quoque duo condidit, €quorum alterum Nicaeam appellavit, alterum €Bucephalum, equi, quem amiserat, memoriae €ac nomini dedicans urbem. @8 Elephantis deinde €et impedimentis terra sequi iussis secundo amne €defluxit quadraginta ferme stadia singulis die-€bus procedens, ut opportunis locis exponi sub-€inde copiae possent. @@Perventum erat in regionem, in qua €Hydaspes amnis Acesini committitur. Hinc de-€currit in fines Siborum. @8 Hi de exercitu Hercu-€lis maiores suos esse memorant: aegros relictos €[esse] cepisse sedem, quam ipsi obtinebant. Pelles ferarum pro veste, clavae tela erant, €multaque etiam, cum Graeci mores exolevis-€sent, stirpis ostendebant vestigia. @8 Hinc escen-€sione facta CC et L stadia excessit depopula-€tusque regionem oppidum, caput eius, corona @1 €cepit. @8 XL milia peditum alia gens in ripa flu-€minum opposuerat; quae amne superato in fu-€gam compulit inclusosque moenibus expugnat. €Puberes interfecti sunt, ceteri venierunt. @8 Alte-€ram deinde urbem expugnare adortus magna-€que vi defendentium pulsus multos Macedonum €amisit. Sed cum in obsidione perseverasset, op-€pidani desperata salute ignem subiecere tectis €seque ac liberos coniugesque incendio cremant. Quod cum ipsi augerent, hostes extinguerent, €nova forma pugnae erat: delebant incolae ur-€bem, hostes defendebant. Adeo etiam naturae €iura bellum in contrarium mutat. @8 Arx erat op-€pidi intacta, in qua praesidium dereliquit. Ipse €navigiis circumvectus arcem. Quippe III flu-€mina tota India praeter Gangen maxima mu-€nimento arcis adplicant undas: a septentrione €Indus adluit, a meridie Acesines Hydaspi con-€funditur. @8 Ceterum amnium coetus maritimis €similes fluctus movet, multoque ac turbido €limo, quod aquarum concursu subinde turbatur, €iter, qua meatur navigiis, in tenuem alveum €cogitur. @8 Itaque cum crebri fluctus se invehe-€rent et navium hinc proras, hinc latera pulsa-€rent, subducere nautae vela coeperunt. Sed mi-€nisteria eorum hinc aestu, hinc praerapida cele-€ritate fluminum occupantur. @8 In oculis om-€nium duo maiora navigia submersa sunt; levio-€ra, cum et ipsa nequirent regi, in ripam tamen €innoxia expulsa sunt. Ipse rex in rapidissimos €vertices incidit, quibus intorta navis obliqua et €gubernaculi impatiens agebatur. @8 Iam vestem €detraxerat corpori proiecturus semet in flumen, @1 €amicique, ut exciperent eum, haud procul na-€bant, apparebatque anceps periculum tam na-€taturi quam navigare perseverantis. @8 Ergo in-€genti certamine concitant remos, quantaque vis €humana esse poterat admota est, ut fluctus, qui þï€°¸¶°ÿï°°±ÿï‚ÁìåøÿïƒÃõòôÿ¸‰¤˜„se invehebant, everberarentur. @8 Findi crederes €undas et retro gurgites cedere. Quibus tandem €navis erepta non tamen ripae adplicatur, sed in €proximum vadum inliditur. Cum amne bellum €fuisse crederes. Ergo aris pro numero fluminum €positis sacrificioque facto XXX stadia proces-€sit. @@Inde ventum est in regionem Sudracarum €Mallorumque, quos alias bellare inter se solitos €tunc periculi societas iunxerat. Nonaginta milia €iuniorum peditum in armis erant, praeter hos €equitum X milia nongentaeque quadrigae. @8 At €Macedones, qui omni discrimine iam defunctos €se esse crediderant, postquam integrum bellum €cum ferocissimis Indiae gentibus superesse cog-€noverunt, improviso metu territi rursus seditio-€sis vocibus regem increpare coeperunt: @8 Gan-€gen amnem et, quae ultra essent, coactum trans-€mittere non tamen finisse, sed mutasse bellum. €Indomitis gentibus se obiectos, ut sanguine suo €aperirent ei Oceanum. @8 Trahi extra sidera et €solem cogique adire, quae mortalium oculis na-€tura subduxerit. Novis identidem armis novos €hostes existere. Quos ut omnes fundant fugent-€que, quod praemium ipsos manere? caliginem €ac tenebras et perpetuam noctem profundo in-€cubantem mari, repletum immanium beluarum €gregibus fretum, immobiles undas, in quibus €emoriens natura defecerit. @8 Rex non sua, sed @1 €militum sollicitudine anxius contione advocata €docet imbelles esse, quos metuant. Nihil deinde €praeter has gentes obstare, quominus terrarum €spatia emensi ad finem simul mundi laborum-€que perveniant. @8 Cessisse [2se]2 illis metuentibus €Gangen et multitudinem nationum, quae ultra €amnem essent; declinasse iter eo, ubi par gloria, €minus periculum esset. @8 Iam prospicere se €Oceanum, iam perflare ad ipsos auram maris. €Ne inviderent sibi laudem, quam peteret. Her-€culis et Liberi Patris terminos transituros illos, €regi suo parvo impendio immortalitatem famae €daturos. Paterentur se ex India redire, non fu-€gere. @8 Omnis multitudo et maxime militaris €mobili impetu effertur: ita seditionis non re-€media quam principia maiora sunt. @8 Non €alias tam alacer clamor ab exercitu est redditus €iubentium, duceret dis secundis aequaretque €gloria, quos aemularetur. Laetus his adclama-€tionibus ad hostes protinus castra movit. @8 Va-€lidissimae Indorum gentes erant et bellum im-€pigre parabant ducemque ex natione Sudraca-€rum spectatae virtutis elegerant. Qui sub radi-€cibus montis castra posuit lateque ignes, ut spe-€ciem multitudinis augeret, ostendit, clamore €quoque ac sui moris ululatu identidem adquies-€centes Macedonas frustra terrere conatus. @8 Iam €lux adpetebat, cum rex fiduciae ac spei plenus @1 €alacres milites arma capere et exire in aciem €iubet. Sed_haud traditur metune an oborta €seditione inter ipsos_subito profugerunt bar-€bari; @8 certe avios montes et impeditos occupa-€verunt. Quorum agmen rex frustra persecutus €impedimenta cepit. €@@Perventum deinde est ad oppidum Sudraca-€rum, in quod plerique confugerant, haud ma-€iore fiducia moenium quam armorum. @8 Iam €admovebat rex, cum vates monere eum coepit, €ne committeret aut certe differret obsidionem: €vitae eius periculum ostendi. @8 Rex Demophon-€tem_is namque vates erat_intuens "Si quis" €inquit "te arti tuae intentum et exta spectan-€tem sic interpellet, non dubitem, quin incom-€modus ac molestus videri tibi possit." @8 Et cum €ille ita prorsus futurum respondisset, "Cen-€sesne" inquit "tantas res, non pecudum fibras €ante oculos habenti ullum esse maius impedi-€mentum quam vatem superstitione captum?" Nec diutius quam respondit moratus admo-€veri iubet scalas cunctantibusque ceteris evadit €in murum. Angusta muri corona erat: non pin-€nae, sicut alibi, fastigium eius distinxerant, sed €perpetua lorica obducta transitum saepserat. Itaque rex haerebat magis quam stabat in €margine clipeo undique incidentia tela pro-€pulsans; @8 nam undique eminus ex turribus €petebatur, nec subire milites poterant, quia €superne vi telorum obruebantur. Tandem mag-€nitudinem [telorum] periculi pudor vicit: €quippe cernebant cunctatione sua dedi hostibus €regem. @8 Sed festinando morabantur auxilia. €Nam dum pro se quisque certat evadere, onera- @1 €vere scalas; quis non sufficientibus devoluti €unicam spem regis fefellerunt. Stabat enim in €conspectu tanti exercitus velut in solitudine €destitutus. @@Iamque laevam, qua clipeum ad ictus €circumferebat, lassaverat clamantibus amicis, €ut ad ipsos desiliret, stabantque excepturi, cum €ille rem ausus est incredibilem atque inauditam €multoque magis ad famam temeritatis quam €gloriae insignem. @8 Namque in urbem hostium €plenam praecipiti saltu semet ipse immisit, cum €vix sperare posset dimicantem certe et non in-€ultum esse moriturum: quippe antequam adsur-€geret, opprimi poterat et capi vivus. @8 Sed forte €ita libraverat corpus, ut se pedibus exciperet. €Itaque stans init pugnam, et, ne circumiri pos-€set, fortuna providerat. @8 Vetusta arbor haud €procul muro ramos multa fronde vestitos velut €de industria regem protegentes obiecerat. Huius €spatioso stipiti corpus, ne circumiri posset, ad-€plicuit clipeo tela, quae ex adverso ingereban-€tur, excipiens. @8 Nam cum [comminus] unum €procul tot manus peterent, nemo tamen aude-€bat propius accedere; missilia ramis plura quam €clipeo incidebant. @8 Pugnabat pro rege primum €celebrati nominis fama, deinde desperatio, €magnum ad honeste moriendum incitamentum. Sed cum subinde hostis adflueret, iam ingen-€tem vim telorum exceperat clipeo, iam galeam €saxa perfregerant, iam continuo labore gravata @1 €genua succiderant. @8 Itaque contemptim et in-€caute, qui proximi steterant, incurrerunt; e qui-€bus duos gladio ita excepit, ut ante ipsum exa-€nimes procumberent. Nec cuiquam deinde pro-€pius incessendi eum animus fuit: procul iacula €sagittasque mittebant. @8 Ille ad omnes ictus ex-€positus non aegre tamen exceptum poplitibus €corpus tuebatur, donec Indus duorum cubito-€rum sagittam_namque Indis, ut antea diximus, €huius magnitudinis sagittae erant_ita excussit, €ut per thoracem paulum super latus dexterum €infigeret. @8 Quo vulnere adflictus magna vi €sanguinis emicante remisit arma moribundo si-€milis adeoque resolutus, ut ne ad vellendum €quidem telum sufficeret dextra. @8 Itaque ad €spoliandum corpus, qui vulneraverat, alacer €gaudio accurrit. Quem ut inicere corpori suo €manus sensit, credo, ultimi dedecoris indigni-€tate commotus linquentem revocavit animum €et nudum hostis latus subiecto mucrone hausit. Iacebant circa regem tria corpora procul stu-€pentibus ceteris. Ille ut, antequam ultimus spi-€ritus deficeret, dimicans tamen extingueretur, €clipeo se adlevare conatus est @8 et, postquam €ad conitendum nihil supererat virium, dextera €impendentes ramos complexus temptabat ad-€surgere. Sed ne sic quidem potens corporis rur-€sus in genua procumbit manu provocans hostes, €si quis congredi auderet. @8 Tandem Peucestes €per aliam oppidi partem deturbatis propugna-€toribus muri vestigia persequens regis superve-€nit. @8 Quo conspecto Alexander iam non vitae €suae, sed mortis solacium supervenisse ratus cli-€peo fatigatum corpus excepit. Subinde Timaeus @1 €et paulo post Leonnatus, huic Aristonus super-€venit. @8 Indi quoque, cum intra moenia regem €esse comperissent, omissis ceteris illuc concur-€rerunt urgebantque protegentes. Ex quibus Ti-€maeus multis adverso corpore vulneribus ac-€ceptis egregiaque edita pugna cecidit; @8 Peuces-€tes quoque tribus iaculis confossus non se tamen €scuto, sed regem tuebatur; Leonnatus, dum €avide ruentes barbaros submovet, cervice gra-€viter icta semianimis procubuit ante regis pe-€des. @8 Iam et Peucestes vulneribus fatigatus sub-€miserat clipeum. In Aristono spes ultima hae-€rabat. Hic quoque graviter saucius tantam vim €hostium ultra sustinere non poterat. @8 Inter €haec ad Macedonas regem cecidisse fama per-€lata est. Terruisset alios, quod illos incitavit. €Namque periculi omnis immemores dolabris €perfregere murum et, qua moliti erant aditum, €inrupere in urbem Indosque plures fugientes €quam congredi ausos ceciderunt. @8 Non senibus, þï€°¸¶°ÿï°°±ÿï‚ÁìåøÿïƒÃõòôÿ¸‰¥˜”‚non feminis, non infantibus parcitur: quisquis €occurrerat, ab illo vulneratum regem esse cre-€debant. Tandemque internecione hostium ius-€tae irae parentatum est. @8 Ptolomaeum, qui €postea regnavit, huic pugnae adfuisse auctor €est Clitarchus et Timagenes; sed ipse, scilicet €gloriae suae non refragatus, afuisse se missum €in expeditionem memoriae tradidit. Tanta €componentium vetusta rerum monumenta vel €securitas vel, par huic vitium, credulitas fuit. @@Rege in tabernaculum relato medici lignum €sagittae corpori infixae ita, ne spiculum move-€retur, abscidunt. @8 Corpore deinde nudato anim- @1 €advertunt hamos inesse telo nec aliter id sine €pernicie corporis extrahi posse quam ut secando €vulnus augerent. @8 Ceterum, ne secantes pro-€fluvium sanguinis occuparet, verebantur: quip-€pe ingens telum adactum erat et penetrasse in €viscera videbatur. @8 Critobulus, inter medicos €artis eximiae, sed in tanto periculo territus, €[2manus]2 admovere metuebat, ne in ipsius caput €parum prosperae curationis reccideret eventus. Lacrimantem eum ac metuentem et sollicitu-€dine propemodum exanguem rex conspexerat: €"Quid" inquit "quodve tempus expectas et €non quam primum hoc dolore me saltem mori-€turum liberas? An times, ne reus sis, cum in-€sanabile vulnus acceperim?" @8 At Critobulus €tandem vel finito vel dissimulato metu hortari €eum coepit, ut se continendum praeberet, dum €spiculum evelleret: etiam levem corporis mo-€tum noxium fore. @8 Rex cum adfirmasset nihil €opus esse iis, qui semet continerent, sicut prae-€ceptum erat, sine motu praebuit corpus. Igitur €patefacto latius vulnere et spiculo evolso ingens €vis sanguinis manare coepit linquique animo €rex et caligine oculis offusa velut moribundus €extendi. @8 Cumque profluvium medicamentis €frustra inhiberent, clamor simul atque ploratus €amicorum oritur regem expirasse credentium. €Tandem constitit sanguis, paulatimque animum €recepit et circumstantes coepit agnoscere. @8 To-€to eo die ac nocte, quae secuta est, armatus €exercitus regiam obsedit confessus omnes unius €spiritu vivere. Nec prius recesserunt quam com- @1 €pertum est somno paulisper adquiescere. Hinc €certiorem spem salutis eius in castra rettulerunt. @@Rex VII diebus curato vulnere necdum €obducta cicatrice, cum audisset convaluisse €apud barbaros famam mortis suae, duobus na-€vigiis iunctis statui in medium undique conspi-€cuum tabernaculum iussit, ex quo se ostenderet €perisse credentibus, conspectusque ab incolis €spem hostium falso nuntio conceptam inhibuit. Secundo deinde amne defluxit aliquantum in-€tervalli a cetera classe praecipiens, ne quies per-€invalido adhuc necessaria pulsu remorum im-€pediretur. @@Quarto postquam navigare coeperat die per-€venit in regionem desertam quidem ab incolis, €sed frumento et pecoribus abundantem. Placuit €is locus et ad suam et ad militum requiem. @8 Mos €erat principibus amicorum et custodibus corpo-€ris excubare ante praetorium, quotiens adversa €regi valetudo incidisset. Hoc tum quoque more €servato universi cubiculum eius intrant. @8 Ille €sollicitus, ne quid novi adferrent, quia simul €venerant, percontatur, num hostium repens €nuntiaretur adventus. @8 At Craterus, cui manda-€tum erat, ut amicorum preces perferret ad eum, €"Credisne" inquit "adventu magis hostium €_ut iam in vallo consisterent_sollicitos esse €quam cura salutis tuae, ut nunc est, tibi vilis? Quantalibet vis omnium gentium conspiret in €nos, impleat armis virisque totum orbem, clas-€sibus maria consternat, invisitatas beluas indu-€cat: tu nos praestabis invictos. @8 Sed quis deo- @1 €rum hoc Macedoniae columen ac sidus diutur-€num fore polliceri potest, cum tam avide mani-€festis periculis offeras corpus oblitus tot civium €animas trahere te in casum? @8 Quis enim tibi €superstes aut optat esse aut potest? Eo perveni-€mus auspicium atque imperium secuti tuum, €unde, nisi te reduce, nulli ad penates suos iter €est. @8 Quodsi adhuc de Persidis regno cum Da-€reo dimicares, etsi nemo vellet, tamen ne admi-€rari quidem posset tam promptae esse te ad €omne discrimen audaciae: nam ubi paria sunt €periculum ac praemium, et secundis rebus am-€plior fructus est et adversis solacium maius. Tuo vero capite ignobilem vicum emi, quis €ferat non tuorum modo militum, sed ullius gen-€tis barbarae civis, qui tuam magnitudinem no-€vit? @8 Horret animus cogitationem rei, quam €paulo ante vidimus. Eloqui timeo invicti cor-€poris spolia inertissimas manus fuisse infectu-€ras, nisi te interceptum misericors in nos for-€tuna servasset. @8 Totidem proditores, totidem €desertores sumus, quot te non potuimus perse-€qui. Universos licet milites ignominia notes, €nemo recusabit luere id quod ne admitteret €praestare non potuit. @8 Patere nos, quaeso, alio €modo esse viles tibi. Quocumque iusseris, ibi-€mus. Obscura pericula et ignobiles pugnas nobis €deposcimus: temetipsum ad ea serva, quae mag-€nitudinem tuam capiunt. Cito gloria obsolescit €in sordidis hostibus, nec quicquam indignius est €quam consumi eam, ubi non possit ostendi." @1 Eadem fere Ptolomaeus et similia his ceteri. €Iamque confusis vocibus flentes eum orabant, €ut tandem exatiatus laudi modum faceret ac €saluti suae, id est publicae, parceret. @8 Grata €erat regi pietas amicorum; itaque singulos fami-€liarius amplexus considere iubet @8 altiusque ser-€mone repetito "Vobis quidem," inquit "o fi-€dissimi piissimique civium atque amicorum, €grates ago habeoque non solum eo nomine, quod €hodie salutem meam vestrae praeponitis, sed €quod a primordiis belli nullum erga me bene-€volentiae pignus atque indicium omisistis, adeo €ut confitendum sit numquam mihi vitam meam €fuisse tam caram, quam esse coepit, ut vobis diu €frui possim. @8 Ceterum non eadem est cogitatio €eorum, qui pro me mori optant, et mea, [2qui]2 €quidem hanc benevolentiam vestram virtute €meruisse me iudico. Vos enim diuturnum fruc-€tum ex me, forsitan etiam perpetuum percipere €cupiatis: ego me metior non aetatis spatio, sed €gloriae. @8 Licuit paternis opibus contento intra €Macedoniae terminos per otium corporis expec-€tare obscuram et ignobilem senectutem; quam-€quam ne pigri quidem sibi fata disponunt, sed €unicum bonum diuturnam vitam existimantes €saepe acerba mors occupat. Verum ego, qui non €annos meos, sed victorias numero, si munera €fortunae bene computo, diu vixi. @8 Orsus a Ma-€cedonia imperium Graeciae teneo, Thraciam et €Illyrios subegi, Triballis Maedisque imperito, @1 €Asiam, qua Hellesponto, qua Rubro mari sub-€luitur, possideo. Iamque haud procul absum €fine mundi, quem egressus aliam naturam, €alium orbem aperire mihi statui. @8 Ex Asia in €Europae terminos momento unius horae trans-€ivi. Victor utriusque regionis post nonum regni €mei, post vicesimum atque octavum annum €[2vitae]2 videorne vobis in excolenda gloria, cui me €uni devovi, posse cessare? Ego vero non deero €et, ubicumque pugnabo, in theatro terrarum €orbis esse me credam. @8 Dabo nobilitatem igno-€bilibus locis, aperiam cunctis gentibus terras, €quas natura longe submoverat. In his operibus €extingui mihi, si fors ita feret, pulchrum est: ea €stirpe sum genitus, ut multam prius quam lon-€gam vitam debeam optare. @8 Obsecro vos, cogi-€tate nos pervenisse in terras, quibus feminae ob €virtutem celeberrimum nomen est. Quas urbes €Samiramis condidit! quas gentis redegit in po-€testatem! quanta opera molita est! Nondum fe-€minam aequavimus gloria, et iam nos laudis €satietas cepit? @8 Di faveant, maiora adhuc res-€tant. Sed ita nostra erunt, quae nondum adi-€imus, si nihil parvum duxerimus, in quo mag-€nae gloriae locus est. Vos modo me ab intestina €fraude et domesticorum insidiis praestate secu-€rum: belli Martisque discrimen impavidus subi-€bo. @8 Philippus in acie tutior quam in theatro €fuit: hostium manus saepe vitavit, suorum effu-€gere non valuit. Aliorum quoque regum exitus €si reputaveritis, plures a suis quam ab hoste in- @1 €teremptos numerabitis. @8 Ceterum, quoniam €olim rei agitatae in animo meo nunc promendae €occasio oblata est, mihi maximus laborum at-€que operum meorum erit fructus, si Olympias €mater immortalitati consecretur, quandoque þï€°¸¶°ÿï°°±ÿï‚ÁìåøÿïƒÃõòôÿ¸‰¦˜š†excesserit vita. Hoc, si licuerit, ipse praestabo; €hoc, si me praeceperit fatum, vos mandasse [2me]2 €mementote." Ac tum quidem amicos dimisit; €ceterum per complures dies ibi stativa habuit. @@Haec dum in India geruntur, Graeci €milites nuper in colonias a rege deducti circa €Bactra orta inter ipsos seditione defecerant, non €tam Alexandro infensi quam metu supplicii. Quippe occisis quibusdam popularium, qui va-€lidiores erant arma spectare coeperunt et Bac-€triana arce, quae casu neglegentius adservata €erat, occupata barbaros quoque in societatem €defectionis impulerant. @8 Athenodorus erat prin-€ceps eorum, qui regis quoque nomen adsump-€serat non tam imperii cupidine quam in pa-€triam revertendi cum iis, qui auctoritatem ip-€sius sequebantur. @8 Huic Biton quidam nationis €eiusdem, sed ob aemulationem infestus compa-€ravit insidias invitatumque ad epulas per Bo-€xum quendam Bactrianum in convivio occidit. Postero die contione advocata Bito ultro insi-€diatum sibi Athenodorum plerisque persuase-€rat; sed aliis suspecta erat fraus Bitonis, et pau-€latim in plures coepit manare suspicio. @8 Itaque €Graeci milites arma capiunt occisuri Bitonem, €si daretur occasio; ceterum principes eorum €iram multitudinis mitigaverunt. @8 Praeter spem @1 €suam Biton praesenti periculo ereptus paulo €post insidiatus auctoribus salutis suae. Cuius €dolo cognito et ipsum comprehenderunt et Bo-€xum. @8 Ceterum Boxum protinus placuit inter-€fici, Bitonem etiam per cruciatum necari. Iam-€que corpori tormenta admovebantur, cum €Graeci_incertum ob quam causam_lympha-€tis similes ad arma discurrunt. @8 Quorum fre-€mitu exaudito, qui torquere Bitonem iussi erant, €omisere veriti, ne id facere tumultuantium vo-€ciferatione prohiberentur. @8 Ille, sicut nudatus €erat, pervenit ad Graecos, et miserabilis facies €supplicio destinati in diversum animos repente €mutavit, dimittique eum iusserunt. @8 Hoc modo €poena bis liberatus cum ceteris, qui colonias a €rege attributas reliquerunt, revertit in patriam. €Haec circa Bactra et Scytharum terminos €gesta. @@Interim regem duarum gentium, de quibus €ante dictum est, C legati adeunt. Omnes curru €vehebantur eximia magnitudine corporum, de-€coro habitu: lineae vestes intexto auro purpura-€que distinctae. @8 Ei se dedere ipsos, urbes agros-€que referebant, per tot aetates inviolatam liber-€tatem illius primum fidei dicionique permissu-€ros: deos sibi deditionis auctores, non metum, €quippe intactis viribus iugum excipere. @8 Rex €consilio habito deditos in fidem accepit stipen-€dio, quod Arachosiis utraque natio pensitabat, €imposito. Praeterea II milia et D equites impe-€rat, et omnia oboedienter a barbaris facta. @8 In-€vitatis deinde ad epulas legatis gentium regu-€lisque exornari convivium iussit. C aurei lecti €modicis intervallis positi erant, lectis circum- @1 €dederat aulaea purpura auroque fulgentia, €quicquid aut apud Persas vetere luxu aut apud €Macedonas nova immutatione corruptum erat, €confusis utriusque gentis vitiis in illo convivio €ostendens. @@Intererat epulis Dioxippus Atheniensis, €pugil nobilis et ob eximiam virtutem virium €iam et regi pernotus et gratus. Invidi maligni-€que increpabant per seria et ludum saginati €corporis sequi inutilem beluam: cum ipsi proe-€lium inirent, oleo madentem praeparare ven-€trem epulis. @8 Eadem igitur in convivio Horra-€tas Macedo iam temulentus exprobrare ei coe-€pit et postulare, ut, si vir esset, postero die €secum ferro decerneret: regem tandem vel de €sua temeritate vel de illius ignavia iudicaturum. Et a Dioxippo contemptim militarem elu-€dente ferociam accepta condicio est. Ac postero €die rex, cum etiam acrius certamen exposcerent, €quia deterrere non poterat, destinata exequi €passus est. @8 Ingens vis militum, inter quos erant €Graeci, Dioxippo studebant. Macedo iusta €arma sumpserat, aereum clipeum hastamque €_sarisam vocant_laeva tenens, dextera lan-€ceam, gladioque cinctus, velut cum pluribus €simul dimicaturus. @8 Dioxippus oleo nitens et €coronatus laeva puniceum amiculum, dextra €validum nodosumque stipitem praeferebat. Ea €ipsa res omnium animos expectatione suspen-€derat: quippe armato congredi nudum demen-€tia, non temeritas videbatur. @8 Igitur Macedo, €haud dubius eminus interfici posse, lanceam @1 €emisit. Quam Dioxippus cum exigua corporis €declinatione vitasset, antequam ille hastam €transferret in dextram, adsiluit et stipite me-€diam eam fregit. @8 Amisso utroque telo Macedo €gladium coeperat stringere. Quem occupatum €complexu pedibus repente subductis Dioxippus €arietavit in terram ereptoque gladio pedem su-€per cervicem iacenti imposuit stipitem inten-€tans elisurusque eo victum, ni prohibitus esset €a rege. @8 Tristis spectaculi eventus non Macedo-€nibus modo sed etiam Alexandro fuit, maxime €quia barbari adfuerant: quippe celebratam Ma-€cedonum fortitudinem ad ludibrium reccidisse €verebatur. @8 Hinc ad criminationem invidorum €adapertae sunt regis aures. Et post paucos dies €inter epulas aureum poculum ex composito sub-€ducitur, ministrique, quasi amisissent, quod €amoverant, regem adeunt. @8 Saepe minus est €constantiae in rubore quam in culpa: coniectum €oculorum, quibus ut fur destinabatur, Dioxip-€pus ferre non potuit et, cum excessisset convi-€vio, litteris conscriptis, quae regi redderentur, €ferro se interemit. @8 Graviter mortem eius tulit €rex existimans indignationis esse, non paeniten-€tiae testem, utique postquam falso insimulatum €eum nimium invidorum gaudium ostendit. @@Indorum legati dimissi domos paucis €post diebus cum donis revertuntur. CCC erant €equites, MXXX currus, quos quadriiugi equi €ducebant, lineae vestis aliquantum, mille scuta @1 €Indica et ferri candidi talenta C @8 leonesque ra-€rae magnitudinis et tigres, utrumque animal ad €mansuetudinem domitum, lacertarum quoque €ingentium pelles et dorsa testudinum. @8 Cratero €deinde imperat rex, haud procul amne, per €quem erat ipse navigaturus, copias duceret; eos €autem, qui comitari eum solebant, imponit in €naves et in fines Mallorum secundo amne deve-€hitur. @@Inde Sabarcas adiit, validam Indiae gentem, €quae populi, non regum imperio regebatur. LX €milia peditum habebant, equitum VI milia; has €copias currus D sequebantur. III duces specta-€tos virtute bellica elegerant. @8 At qui in agris €erant proximi flumini_frequentes autem vicos €maxime in ripa habebant_ut videre totum €amnem, qua prospici poterat, navigiis constra-€tum et tot militum arma fulgentia, territi nova €facie deorum exercitum et alium Liberum Pa-€trem, celebre in illis gentibus nomen, adventare €credebant. @8 Hinc militum clamor, hinc remo-€rum pulsus variaeque nautarum voces hortan-€tium pavidas aures impleverant. @8 Ergo universi €ad eos, qui in armis erant, currunt furere cla-€mitantes et cum dis proelium inituros: navigia €non posse numerari, quae invictos viros vehe-€rent. Tantumque in exercitum suorum intulere €terroris, ut legatos mitterent gentem dedituros. @@His in fidem acceptis ad alias deinde gentes €quarto die pervenit. Nihilo plus animi his fuit €quam ceteris fuerat. Itaque oppido ibi condito, €quod Alexandream appellari iusserat, fines €eorum, qui Musicani appellantur, intravit. @8 Hic €de Teriolte satrape, quem Parapamisadis prae- @1 €fecerat, isdem arguentibus cognovit multaque €avare ac superbe fecisse convictum interfici €iussit. @8 Oxyartes, praetor Bactrianorum, non €absolutus modo sed etiam iure amoris amplioris €imperii donatus est finibus. Musicanis deinde €in dicionem redactis urbi eorum praesidium im-€posuit. @@Inde Praestos, et ipsam Indiae gentem, per-€ventum est. Porticanus rex erat, qui se munitae €urbi cum magna manu popularium incluserat. €Hanc Alexander tertio die, quam coeperat ob-€sidere, expugnavit. @8 Et Porticanus, cum in ar-€cem confugisset, legatos de condicione deditio-€nis misit ad regem; sed antequam adirent eum, €duae turres cum ingenti fragore prociderant, €per quarum ruinas Macedones evasere in arcem, €qua capta Porticanus cum paucis repugnans €occiditur. @@Diruta igitur arce et omnibus captivis ve-€nundatis Sambi regis fines ingressus est multis-þï€°¸¶°ÿï°°±ÿï‚ÁìåøÿïƒÃõòôÿ¸‰¨ˆ˜ƒque oppidis in fidem acceptis validissimam €gentis urbem cuniculo cepit. @8 Barbaris simile €monstri visum est rudibus militarium operum: €quippe in media ferme urbe armati terra exis-€tebant nullo suffossi specus ante vestigio facto. LXXX milia Indorum in ea regione caesa €Clitarchus est auctor multosque captivos sub €corona venisse. @8 Rursus Musicani defecerunt, €ad quos opprimendos missus est Pithon, qui €captum principem gentis eundemque defectio-€nis auctorem adduxit ad regem. Quo Alexander €in crucem sublato rursus amnem, in quo clas-€sem expectare se iusserat, repetit. @1 @@Quarto deinde die secundo amne pervenit €ad oppidum, quod in regno erat Sambi. Nuper €se ille dediderat, sed oppidani detrectabant im-€perium et clauserant portas. @8 Quorum pauci-€tate contempta rex D Agrianos moenia subire €iussit et sensim recedentes elicere extra muros €hostem secuturum profecto, si fugere eos cre-€deret. @8 Agriani, sicut imperatum erat, lacessito €hoste subito terga verterunt. Quos barbari ef-€fuse sequentes in alios, inter quos ipse rex erat, €incidunt. Renovato ergo proelio ex III milibus €barbarorum DC caesi sunt, M capti, ceteri moe-€nibus urbis inclusi. @8 Sed non ut prima specie €laeta victoria, ita eventu quoque fuit: quippe €barbari veneno tinxerant gladios. Itaque saucii €subinde expirabant, nec causa tam strenuae €mortis excogitari poterat a medicis, cum etiam €leves plagae insanabiles essent. @8 Barbari autem €speraverant incautum et temerarium regem ex-€cipi posse. Et forte inter promptissimos dimi-€cans intactus evaserat. @8 Praecipue Ptolomaeus, €laevo humero leviter quidem saucius, sed maio-€re periculo quam vulnere adfectus, regis solli-€citudinem in se converterat. Sanguine coniunc-€tus erat, et quidam Philippo genitum esse cre-€debant; certe paelice eius ortum constabat. Idem corporis custos promptissimusque bella-€tor et pacis artibus quam militiae maior et cla-€rior, modico civilique cultu, liberalis imprimis €adituque facili nihil ex fastu regiae adsump-€serat. @8 Ob haec regi an popularibus carior es-€set, dubitari poterat. Tum certe primum exper- @1 €tus suorum animos, adeo ut fortunam, in quam €postea ascendit, in illo periculo Macedones €ominati esse videantur: @8 quippe non levior illis €Ptolomaei fuit cura quam regis. Qui et proelio €et sollicitudine fatigatus cum Ptolomaeo adsi-€deret, lectum, in quo ipse adquiesceret, iussit €inferri. @8 In quem ut se recepit, protinus altior €insecutus est somnus. Ex quo excitatus per quie-€tem vidisse se exponit speciem draconis obla-€tam herbam ferentis ore, quam veneni reme-€dium esse monstrasset; @8 colorem quoque her-€bae referebat, agniturum, si quis repperisset, €adfirmans. Inventam deinde_quippe a multis €simul erat requisita_vulneri imposuit, proti-€nusque dolore finito intra breve spatium cica-€trix quoque obducta est. @8 Barbaros ut prima €spes fefellerat, se ipsos urbemque dediderunt. €@@Hinc in proximam gentem Pataliam perven-€tum est. Rex erat Moeris, qui urbe deserta in €montes profugerat. @8 Itaque Alexander oppido €potitur agrosque populatur. Magnae inde prae-€dae actae sunt pecorum armentorumque, magna €vis reperta frumenti. @8 Ducibus deinde sumptis €amnis peritis defluxit ad insulam medio ferme €alveo enatam. @@Ibi diutius subsistere coactus, quia du-€ces socordius adservati profugerant, misit, qui €conquirerent alios; nec repertis pervicax cupido €visendi Oceanum adeundique terminos mundi €sine regionis peritis flumini ignoto [2compulit]2 €caput suum totque fortissimorum virorum sa-€lutem permittere. @8 Navigabant ergo omnium, €per quae ferebantur, ignari. Quantum inde @1 €abesset mare, quae gentes colerent, quam placi-€dum amnis os, quam patiens longarum navium €esset, anceps et caeca aestimatio augurabatur. €Unum erat temeritatis solacium perpetua feli-€citas. @8 Iam CCCC stadia processerant, cum gu-€bernatores agnoscere ipsos auram maris et haud €procul videri sibi Oceanum abesse indicant regi. Laetus ille hortari nauticos coepit, incumbe-€rent remis: adesse finem laboris omnibus votis €expetitum. Iam nihil gloriae deesse, nihil ob-€stare virtuti, sine ullo Martis discrimine, sine €sanguine orbem terrae ab illis capi. Ne naturam €quidem longius posse procedere: brevi incognita €nisi immortalibus esse visuros. @8 Paucos tamen €navigio emisit in ripam, qui agrestes vagos ex-€ciperent, e quibus certiora nosci posse sperabat. €Illi scrutati omnia tuguria tandem latentes rep-€perere. @8 Qui interrogati, quam procul abessent €mari, responderunt nullum ipsos mare ne fama €quidem accepisse; ceterum tertio die perveniri €posse ad aquam amaram, quae corrumperet €dulcem. Intellectum est mare destinari ab igna-€ris naturae eius. @8 Itaque ingenti alacritate nau-€tici remigant, et proximo quoque die, quo pro-€pius spes admovebatur, crescebat ardor animo-€rum. Tertio iam die mixtum flumini subibat €mare leni adhuc aestu confundente dispares un-€das. @8 Tum aliam insulam medio amni sitam @1 €evecti paulo lentius, quia cursus aestu reverbe-€rabatur, adplicant classem et ad commeatus pe-€tendos discurrunt, securi casus eius, qui super-€venit ignaris. @@Tertia ferme hora erat, cum stata vice Ocea-€nus exaestuans invehi coepit et retro flumen €urgere. Quod primo coercitum, deinde vehe-€mentius pulsum maiore impetu adversum age-€batur, quam torrentia praecipiti alveo incur-€runt. @8 Ignota vulgo freti natura erat, monstra-€que et irae deum indicia cernere videbantur. €Identidem intumescens mare et in campos paulo €ante siccos descendere superfusum. @8 Iamque €levatis navigiis et tota classe dispersa, qui ex-€positi erant, undique ad naves trepidi et im-€proviso malo attoniti recurrunt. @8 Sed in tumul-€tu festinatio quoque tarda est. Hi contis navigia €pellebant, hi, dum remos aptari prohibebant, €consederant; @8 quidam enavigare properantes, €sed non expectatis, qui simul esse debebant, €clauda et inhabilia navigia languide molieban-€tur; aliae navium inconsulte ruentes non rece-€perant, pariterque et multitudo et paucitas fes-€tinantes morabatur. @8 Clamor hinc expectare, €hinc ire iubentium dissonaeque voces nusquam €idem atque unum tendentium non oculorum €modo usum sed etiam aurium abstulerant. @8 Ne €in gubernatoribus quidem quicquam opis erat, €quorum nec exaudiri vox a tumultuantibus po-€terat nec imperium a territis incompositisque @1 €servari. @8 Ergo conlidi inter se naves absterge-€rique invicem remi et alii aliorum navigia ur-€gere coeperunt. Crederes non unius exercitus €classem vehi, sed duorum navale inisse certa-€men. @8 Incutiebantur puppibus prorae, preme-€bantur a sequentibus, qui antecedentes turbave-€rant; iurgantium ira perveniebat etiam ad ma-€nus. @8 Iamque aestus totos circa flumen campos €inundaverat tumulis dumtaxat eminentibus ve-€lut insulis parvis, in quos plerique trepidi omis-€sis navigiis enare properant. @8 Dispersa classis €partim in praealta aqua stabat, qua subsede-€rant valles, partim in vado haerebat, utcumque €inaequale terrae fastigium occupaverant undae, €cum subito novus et pristino maior terror incu-€titur. @8 Reciprocari coepit mare magno tractu €aquis in suum fretum recurrentibus reddebat-€que terras paulo ante profundo salo mersas. €Igitur destituta navigia alia praecipitantur in €proras, alia in latera procumbunt. Strati erant €campi sarcinis, armis, avulsarum tabularum €remorumque fragmentis. @8 Miles nec egredi in €terram nec in nave subsistere audebat, identi-€dem praesentibus graviora, quae sequerentur, €expectans. Vix, quae perpetiebantur, videre €ipsos credebant, in sicco naufragia, in amni €mare. @8 Nec finis malorum: quippe aestum €paulo post mare relaturum, quo navigia adleva-€rentur, ignari famem et ultima sibimet omina-€bantur. Beluae quoque fluctibus destitutae ter-€ribiles vagabantur. @8 Iamque nox adpetebat, et @1 €regem quoque desperatio salutis aegritudine €adfecerat. Non tamen invictum animum curae €obruunt, quin tota nocte persederet in speculis €equitesque praemitteret ad os amnis, ut, cum €mare rursus exaestuare sensissent, praecederent. Navigia quoque et lacerata refici et eversa þï€°¸¶°ÿï°°±ÿï‚ÁìåøÿïƒÃõòôÿ¸‰¨‰˜˜‚fluctibus erigi iubet paratosque esse et intentos, €cum rursus mare terras inundasset. @8 Tota ea €nocte inter vigilias adhortationesque consump-€ta celeriter et equites ingenti cursu refugere et €secutus est aestus. Qui primo aquis leni tractu €subeuntibus coepit levare navigia, mox totis €campis inundatis etiam impulit classem. @8 Plau-€susque militum, nauticorum insperatam salu-€tem immodico celebrantium gaudio litoribus €ripisque resonabat. Unde tantum redisset subito €mare, quo pridie refugisset, quaenam esset eius €elementi natura modo discors, modo imperio €temporum obnoxia, mirabundi requirebant. Rex cum ex eo, quod acciderat, coniectaret €post solis ortum statum tempus esse, media €nocte, ut aestum occuparet, cum paucis navigiis €secundo amne defluxit. Evectusque os eius €CCCC stadia processit in mare tandem voti sui €compos. Praesidibusque et maris et locorum dis €sacrificio facto ad classem rediit. @@Hinc adversum flumen subit classis et €altero die adpulsa est haud procul lacu salso, €cuius incognita natura plerosque decepit temere €ingressos aquam. Quippe scabies corpora in-€vasit, et contagium morbi etiam in alios vulga- @1 €tum est. Oleum remedio fuit. @8 Leonnato deinde €praemisso, ut puteos foderet, qua terrestri iti-€nere ducturus exercitum videbatur_quippe €sicca erat regio_, ipse cum copiis subsistit ver-€num tempus expectans. @8 Interim et urbes ple-€rasque condidit [2et]2 Nearcho atque Onesicrito €nauticae rei peritis imperavit, ut validissimas €navium deducerent in Oceanum progressique, €quoad tuto possent, naturam maris noscerent: €vel eodem amne vel Euphrate subire eos posse, €cum reverti ad se vellent. @@Iamque mitigata hieme et navibus, quae in-€utiles videbantur, crematis terra ducebat exer-€citum. @8 Nonis castris in regionem Arabiton, €inde totidem diebus in Cedrosiorum perventum €est. Liber hic populus concilio habito dedidit se, €nec quicquam deditis praeter commeatus impe-€ratum est. @8 Quinto hinc die venit ad flumen: €Arabum incolae appellant. Regio deserta et €aquarum inops excipit. Quam emensus in Ho-€ritas transit. Ibi maiorem exercitus partem €Hephaestioni tradidit, levem armaturam cum €Ptolomaeo Leonnatoque partitus est. @8 Tria si-€mul agmina populabantur Indos, magnaeque €praedae actae sunt: maritimos Ptolomaeus, ce-€teros ipse rex et ab alia parte Leonnatus ure-€bant. In hac quoque regione urbem condidit, €deductique sunt in eam Arachosii. @@Hinc pervenit ad maritimos Indos. Deser-€tam vastamque regionem late tenent ac ne cum €finitimis quidem ullo commercii iure miscentur. Ipsa solitudo natura quoque immitia efferavit €ingenia: prominent ungues numquam recisi, co-€mae hirsutae et intonsae sunt. @8 Tuguria conchis @1 €et ceteris purgamentis maris instruunt. Ferarum €pellibus tecti piscibus sole duratis et maiorum €quoque beluarum, quas fluctus eiecit, carne ves-€cuntur. @8 Consumptis igitur alimentis Macedo-€nes primo inopiam, deinde ad ultimum famem €sentire coeperunt, radices palmarum_namque €sola ea arbor gignitur_ubique rimantes. @8 Sed €cum haec quoque alimenta defecerant, iumenta €caedere adgressi ne equis quidem abstinebant; €et cum deessent, quae sarcinas veherent, spolia €de hostibus, propter quae ultima Orientis pera-€graverant, cremabant incendio. @8 Famem dein-€de pestilentia secuta est: quippe insalubrium €ciborum novi suci, ad hoc itineris labor et aegri-€tudo animi vulgaverant morbos, et nec manere €sine clade nec progredi poterant: manentes fa-€mes, progressos acrior pestilentia urgebat. @8 Er-€go strati erant campi paene pluribus semivivis €quam cadaveribus. Ac ne levius quidem aegri €sequi poterant: quippe agmen raptim agebatur €tantum singulis ad spem salutis ipsos proficere €credentibus, quantum itineris festinando prae-€ciperent. @8 Igitur, qui defecerant, notos igno-€tosque, ut adlevarentur, orabant; sed nec iu-€menta erant, quibus excipi possent, et miles vix €arma portabat, imminentisque et ipsis facies €mali ante oculos erat. Ergo saepius revocati ne €respicere quidem suos sustinebant misericordia €in formidinem versa. @8 Illi relicti deos testes et €sacra communia regisque implorabant opem, €cumque frustra surdas aures fatigarent, in ra-€biem desperatione versi parem suo exitum simi-€lesque ipsis amicos et contubernales precaban- @1 €tur. @8 Rex dolore simul ac pudore anxius, quia €causa tantae cladis ipse esset, ad Phratapher-€nen, Parthyaeorum satrapen, misit, qui iuberet €camelis cocta cibaria adferri, aliosque finitima-€rum regionum praefectos certiores necessitatis €suae fecit. Nec cessatum est ab his. @8 Itaque €fame dumtaxat vindicatus exercitus tandem in €Cedrosiae fines perducitur. Omnium rerum sola €fertilis regio est, in qua stativa habuit, ut vexa-€tos milites quiete firmaret. @8 Hic Leonnati lit-€teras accepit conflixisse ipsum cum VIII mili-€bus peditum et CCCC equitibus Horitarum €prospero eventu. A Cratero quoque nuntius €venit Ozinen et Zariaspen, nobilis Persas, de-€fectionem molientes oppressos a se in vinculis €esse. @8 Praeposito igitur regioni Sibyrtio_nam-€que Menon, praefectus eius, nuper interierat €morbo_in Carmaniam ipse processit. @8 Astas-€pes erat satrapes gentis, suspectus res novare €voluisse, dum in India rex est. Quem occurren-€tem dissimulata ira comiter adlocutus, dum €exploraret, quae delata erant, in eodem honore €habuit. @8 Cum inde praefecti, sicut imperatum €erat, equorum iumentorum[2que]2 iugalium vim €ingentem ex omni, quae sub imperio erat, regio-€ne misissent, quibus deerant impedimenta, re-€stituit. @8 Arma quoque ad pristinum refecta €sunt cultum: quippe haud procul a Perside abe-€rant non pacata modo sed etiam opulenta. @8 Igi-€tur, ut supra dictum est, aemulatus Patris Li-€beri non gloriam solum, quam ex illis gentibus €deportaverat, sed etiam famam, sive illud €triumphus fuit ab eo primum institutus, sive @1 €bacchantium lusus, statuit imitari animo super €humanum fastigium elato. @8 Vicos, per quos iter €erat, floribus coronisque sterni iubet, liminibus €aedium creterras vino repletas et alia eximiae €magnitudinis vasa disponi, vehicula deinde €constrata, ut plures capere milites possent, in €tabernaculorum modum ornari, alia candidis €velis, alia veste pretiosa. @8 Primi ibant amici et €cohors regia variis redimita floribus coronisque €_alibi tibicinum cantus, alibi lyrae sonus audie-€batur_item vehiculis pro copia cuiusque ador-€natis comissabundus exercitus armis, quae ma-€xime decora erant, circumpendentibus. Ipsum €convivasque currus vehebat creterris aureis €eiusdemque materiae ingentibus poculis prae-€gravis. @8 Hoc modo per dies VII bacchabun-€dum agmen incessit, parata praeda, si quid vic-€tis saltem adversus comissantes animi fuisset: €mille, hercule, viri modo et sobrii, VII dierum €crapula graves in suo triumpho capere potue-€runt. @8 Sed fortuna, quae rebus famam pretium-€que constituit, hoc quoque militiae probrum €vertit in gloriam. Et praesens aetas et posteri-€tas deinde mirata est per gentes nondum satis €domitas incessisse temulentos barbaris, quod €temeritas erat, fiduciam esse credentibus. Hunc apparatum carnifex sequebatur: quip-€pe satrapes Astaspes, de quo ante dictum est, €interfici iussus est: adeo nec luxuriae quicquam €crudelitas nec crudelitati luxuria obstat. @1 °¯ôÿ@@@@{1LIBER X}1 ¡@@Isdem fere diebus Cleander et Sitalces et €cum Agathone Heracon superveniunt, qui Par-€menionem iussu regis occiderant. @8 V milia pedi-€tum cum equitibus M, sed et accusatores eos e €provincia, cui praefuerant, sequebantur; nec €tot facinora, quot admiserant, compensare po-€terat caedis perquam gratae regi ministerium. Quippe cum omnia profana spoliassent, ne €sacris quidem abstinuerant, virginesque et prin-€cipes feminarum stupra perpessae corporum €ludibria deflebant. @8 Invisum Macedonum no-€men avaritia eorum ac libido barbaris fecerat. Inter omnes tamen eminebat Cleandri furor, €qui nobilem virginem constupratam servo suo €paelicem dederat. @8 Plerique amicorum Alexan-€dri non tam criminum, quae palam obicieban-€tur, atrocitatem quam memoriam occisi per €illos Parmenionis, quod tacitum prodesse reis þï€°¸¶°ÿï°°±ÿï‚ÁìåøÿïƒÃõòôÿ¸Š–…apud regem poterat, intuebantur, laeti recci-€disse iram in irae ministros, nec ullam poten-€tiam scelere quaesitam cuiquam esse diuturnam. Rex cognita causa pronuntiavit ab accusatori-€bus unum et id maximum crimen esse praeteri-€tum, desperationem salutis suae: numquam €enim talia ausuros, qui ipsum ex India sospitem €aut optassent reverti aut credidissent reversu-€rum. @8 Igitur hos quidem vinxit, DC autem mi- @1 €litum, qui saevitiae eorum ministri fuerant, in-€terfici iussit. @8 Eodem die sumptum est suppli-€cium de iis quoque, quos auctores defectionis €Persarum Craterus adduxerat. @@Haud multo post Nearchus et Onesicritus, €quos longius in Oceanum procedere iusserat, €superveniunt. @8 Nuntiabant autem quaedam €audita, alia comperta: insulam ostio amnis ob-€iectam auro abundare, inopem equorum esse: €singulos eos compererant ab iis, qui ex conti-€nenti traicere auderent, singulis talentis emi. Plenum esse beluarum mare: aestu secundo €eas ferri magnarum navium corpora aequantes, €truci cantu deterritas sequi classem cum magno €aequoris strepitu velut demersa navigia subisse €aquas. @8 Cetera incolis crediderant, inter quae: €Rubrum mare non a colore undarum, ut pleri-€que crederent, sed ab Erythro rege appellari; esse haud procul a continenti insulam palme-€tis frequentibus consitam et in medio fere ne-€more columnam eminere, Erythri regis monu-€mentum, litteris gentis eius scriptam. @8 Adicie-€bant navigia, quae lixas mercatoresque vexis-€sent, famam auri secutis gubernatoribus in in-€sulam esse transmissa nec deinde ab iis postea €visa. @8 Rex cognoscendi plura cupidine accen-€sus rursus eos terram legere iubet, donec ad €Euphratis [2os]2 adpellerent classem, inde adverso €amne Babylona subituros. @@Ipse animo infinita complexus statuerat €omni ad orientem maritima regione perdomita €ex Syria petere Africam, Carthagini infensus, €inde Numidiae solitudinibus peragratis cursum @1 €Gadis dirigere_ibi namque columnas Hercu-€lis esse fama vulgaverat_, @8 Hispanias deinde, €quas Hiberiam Graeci a flumine Hibero voca-€bant, adire et praetervehi Alpes Italiaeque €oram, unde in Epirum brevis cursus est. @8 Igitur €Mesopotamiae praetoribus imperavit [ut] ma-€teria in Libano monte caesa devectaque ad ur-€bem Syriae Thapsacum septingentarum carinas €navium ponere: septiremis omnes esse deduci-€que Babylona. Cypriorum regibus imperatum, €ut aes stuppamque et vela praeberent. @8 Haec €agenti Pori et Taxilis regum litterae traduntur, €Abisaren morbo, Philippum, praefectum ipsius, €ex vulnere interisse oppressosque, qui vulneras-€sent eum. @8 Igitur Philippo substituit Eudae-€monem_dux erat Thracum_, Abisaris regnum €filio eius attribuit. @@Ventum est deinde Parsagada: Persica est €gens, cuius satrapes Orsines erat, nobilitate ac €divitiis inter omnes barbaros eminens. @8 Genus €ducebat a Cyro, quondam rege Persarum; opes €et a maioribus traditas habebat et ipse longa €imperii possessione cumulaverat. @8 Is regi cum €omnis generis donis, non ipsi modo ea sed etiam €amicis eius daturus, occurrit. Equorum domiti €greges sequebantur currusque argento et auro €adornati, pretiosa supellex et nobiles gemmae, €aurea magni ponderis vasa vestesque purpu-€reae et signati argenti talentum III milia. Ceterum tanta benignitas barbaro causa mor-€tis fuit. Nam cum omnes amicos regis donis €super ipsorum vota coluisset, Bagoae spadoni, €qui Alexandrum obsequio corporis devinxerat €sibi, nullum honorem habuit, @8 admonitusque a @1 €quibusdam aeque Alexandro cordi esse, respon-€dit amicos regis, non scorta se colere, nec moris €esse Persis mares ducere, qui stupro effemina-€rentur. @8 His auditis spado potentiam flagitio €et dedecore quaesitam in caput nobilissimi et in-€sontis exercuit. Namque gentis eiusdem levis-€simos falsis criminibus adstruxit, monitos tum €demum ea deferre, cum ipse iussisset. @8 Interim €quotiens sine arbitris erat, credulas regis aures €implebat dissimulans causam irae, quo gravior €criminantis auctoritas esset. @8 Nondum suspec-€tus erat Orsines, iam tamen vilior. Reus enim €in secreto agebatur latentis periculi ignarus, et €importunissimum scortum, ne in stupro quidem €et dedecoris patientia fraudis oblitum, quotiens €amorem regis in se accenderat, Orsinen modo €avaritiae, interdum etiam defectionis arguebat. Iam matura erant in perniciem innocentis €mendacia, et fatum, cuius inevitabilis sors est, €adpetebat. Forte enim sepulchrum Cyri Alex-€ander iussit aperiri, in quo erat conditum eius €corpus, cui dare volebat inferias. @8 Auro argen-€toque [conditum] repletum esse crediderat_ €quippe ita fama Persae vulgaverant_, sed prae-€ter clipeum eius putrem et arcus duos Scythicos €et acinacem nihil repperit. @8 Ceterum corona €aurea imposita amiculo, cui adsuerat ipse, so-€lium, in quo corpus iacebat, velavit miratus €tanti nominis regem tantis praeditum opibus €haud pretiosius sepultum esse, quam si fuisset €e plebe. @8 Proximus erat lateri spado, qui re- @1 €gem intuens "Quid mirum" inquit "est inania €sepulchra esse regum, cum satraparum domus €aurum inde egestum capere non possint? @8 Quod €ad me attinet, ipse hoc bustum antea non vide-€ram, sed ex Dareo ita accepi, III milia talen-€tum condita esse cum Cyro. @8 Hinc illa benigni-€tas in te, ut, quod impune habere non poterat €Orsines, donando etiam gratiam iniret." @8 Con-€citaverat iam animum in iram, cum ii, quibus €negotium idem dederat, superveniunt: hinc Ba-€goas, hinc ab eo subornati falsis criminibus oc-€cupant aures. @8 Antequam accusari se suspica-€retur, Orsines in vincula est traditus. Non con-€tentus supplicio insontis spado ipse morituro €manum iniecit. Quem Orsines intuens "Audie-€ram" inquit "in Asia olim regnasse feminas; €hoc vero novum est, regnare castratum!" @8 Hic €fuit exitus nobilissimi Persarum nec insontis €modo, sed eximiae quoque benignitatis in re-€gem. @8 Eodem tempore Phradates regnum ad-€fectasse suspectus occiditur. Coeperat esse €praeceps ad repraesentanda supplicia, item ad €deteriora credenda. @8 Scilicet res secundae va-€lent commutare naturam, et raro quisquam erga €bona sua satis cautus est. Idem enim paulo ante €Lyncestem Alexandrum delatum a duobus in-€dicibus damnare non sustinuerat, @8 humiliores €quoque reos contra suam voluntatem, quia cete-€ris videbantur insontes, passus absolvi; hosti-€bus victis regna reddiderat: @8 ad ultimum ta- @1 €men ita ab semetipso degeneravit, ut in[2victi]2 €quondam adversus libidinem animi arbitrio €scorti aliis regna daret, aliis adimeret vitam. @@Isdem fere diebus litteras a Coeno accipit €de rebus in Europa et Asia gestis, dum ipse In-€diam subegit. @8 Zopyrio, Thraciae praepositus, €cum expeditionem in Getas faceret, tempesta-€tibus procellisque subito coortis cum toto exer-€citu oppressus erat. @8 Qua cognita clade Seuthes €Odrysas, populares suos, ad defectionem com-€pulerat. Amissa propemodum Thracia ne Grae-€cia quidem * * * @@Igitur XXX navibus Sunium transmit-€tunt_promunturium est Atticae terrae_unde €portum urbis petere decreverant. @8 His cognitis €rex Harpalo Atheniensibusque iuxta infestus €classem parari iubet Athenas protinus petitu-€rus. @8 Quod consilium clam agitanti litterae red-€duntur: Harpalum intrasse quidem Athenas, €pecunia conciliasse sibi principum animos; mox €concilio plebis habito iussum urbe excedere ad €Graecos milites pervenisse, quibus in Cretam €traiectis a[2mico]2 quodam auctore interemptum €per insidias. @8 His laetus in Europam traiciendi €consilium omisit, sed exules praeter eos, qui €civili sanguine aspersi erant, recipi ab omnibus €Graecorum civitatibus, quis pulsi erant, iussit. Et Graeci haud ausi imperium aspernari, €quamquam solvendarum legum id principium €esse censebant, bona quoque, quae extarent, @1 €restituere damnatis. @8 Soli Athenienses, non suae €modo sed etiam publicae vindices [2libertatis]2, col-€luvionem ordinum hominumque aegre ferebant €non regio imperio, sed legibus moribusque €patriis regi adsueti. @8 Prohibuere igitur exules €finibus omnia potius toleraturi, quam purga-€menta quondam urbis suae, tunc etiam exilii, €admitterent. þï€°¸¶°ÿï°°±ÿï‚ÁìåøÿïƒÃõòôÿ¸Š¢˜ˆ@@Alexander senioribus militum in patriam re-€missis XIII milia peditum et II milia equitum, €quae in Asia retineret, eligi iussit existimans €modico exercitu continere posse Asiam, quia €pluribus locis praesidia disposuisset nuperque €conditas urbes colonis replesset res novare cu-€pi[2entes coerc]2entibus. @8 Ceterum priusquam ex-€cerneret, quos erat retenturus, edixit, ut omnes €milites aes alienum profiterentur. Grave pleris-€que esse compererat et, quamquam ipsorum luxu €contractum erat, dissolvere tamen ipse decreve-€rat. @8 Illi temptari ipsos rati, quo facilius ab in-€tegris sumptuosos discerneret, prolatando ali-€quantum extraxerant temporis. Et rex satis €gnarus professioni aeris pudorem, non contu-€maciam obstare, mensas totis castris poni iussit €et X milia talentum proferri. @8 Tum demum €[2cum]2 fide facta professio est. Nec amplius ex €tanta pecunia quam C et XXX talenta super-€fuere. Adeo ille exercitus tot divitissimarum €gentium victor plus tamen victoriae quam prae-€dae deportavit ex Asia. @8 Ceterum ut cognitum €est alios remitti domos, alios retineri, perpe-€tuam eum regni sedem in Asia habiturum rati @1 €vaecordes et disciplinae militaris immemores €seditiosis vocibus castra complent regemque fe-€rocius quam alias adorti omnes simul missionem €postulare coeperunt deformia ora cicatricibus €canitiemque capitum ostentantes. @8 Nec aut €praefectorum castigatione aut verecundia regis €deterriti tumultuoso clamore et militari violen-€tia volentem loqui inhibebant palam professi €nusquam inde nisi in patriam vestigium esse €moturos. @8 Tandem silentio facto, magis quia €motum esse credebant quam quia ipsi moveri €poterant, quidnam acturus esset, expectabant. Ille "Quid haec" inquit "repens consterna-€tio et tam procax atque effusa licentia denun-€tiat? Eloqui metuo. Palam certe rupistis impe-€rium, et precario rex sum, cui non adloquendi, €non noscendi monendique aut intuendi vos ius €reliquistis. @8 Equidem cum alios dimittere in €patriam, alios mecum paulo post deportare sta-€tuerim, tam illos adclamantes video, qui abituri €sunt, quam hos, cum quibus praemissos subse-€qui statui. @8 Quid hoc est rei? dispari in causa €idem omnium clamor est. Pervelim scire, utrum €qui discedunt an qui retinentur de me queran-€tur." @8 Crederes uno ore omnes sustulisse cla-€morem: ita pariter ex tota contione responsum €est omnes queri. @8 Tum ille "Non, hercule," €inquit "potest fieri, ut adducar querendi simul @1 €omnibus hanc causam esse, quam ostenditis, in €qua maior pars exercitus non est, utpote cum €plures dimiserim quam retenturus sum. @8 Sub-€est nimirum altius malum, quod omnes avertit €a me. Quando enim regem universus deseruit €exercitus? Ne servi quidem uno grege profu-€giunt dominos, sed est quidam in illis pudor a €ceteris destitutos relinquendi. @8 Verum ego tam €furiosae consternationis oblitus remedia insana-€bilibus conor adhibere. Omnem, hercule, spem, €quam ex vobis conceperam, damno nec ut cum €militibus meis_iam enim esse desistis_sed ut €cum ingratissimis operis agere decrevi. @8 Secun-€dis rebus, quae circumfluunt vos, insanire coe-€pistis obliti status eius, quem beneficio exuistis €meo, digni, hercule, qui in eodem consenescatis, €quoniam facilius est vobis adversam quam se-€cundam regere fortunam. @8 En tandem, Illyrio-€rum paulo ante et Persarum tributariis Asia et €tot gentium spolia fastidio sunt! Modo sub Phi-€lippo seminudis amicula ex purpura sordent, €aurum et argentum oculi ferre non possunt: €lignea enim vasa desiderant et ex cratibus scuta €rubiginemque gladiorum. @8 Hoc cultu nitentes €vos accepi et D talenta aeris alieni, cum omnis €regia supellex haud amplius quam LX talenta €[2esset, tant]2orum mox operum fundamenta: qui-€bus tamen_absit invidia_imperium maximae €terrarum partis imposui. @8 Asiaene pertaesum €est, quae vos gloria rerum gestarum dis pares @1 €fecit? In Europam ire properatis rege deserto, €cum pluribus vestrum defuturum viaticum fue-€rit, ni aes alienum luissem, nempe in Asiatica €praeda. @8 Nec pudet profundo ventre devicta-€rum gentium spolia circumferentes reverti velle €ad liberos coniugesque, quibus pauci praemia €victoriae potestis ostendere: nam ceterorum, €dum etiam spei vestrae obviam istis, arma quo-€que pignori sunt. @8 Bonis vero militibus caritu-€rus sum, paelicum suarum concubinis, quibus €hoc solum ex tantis opibus superest, in quod €impenditur! Proinde fugientibus me pateant li-€mites: facessite hinc ocius, ego cum Persis ab-€euntium terga tutabor. Neminem teneo: libe-€rate oculos meos, ingratissimi cives! @8 Laeti vos €excipient parentes liberique sine vestro rege red-€euntes; obviam ibunt desertoribus transfugis-€que! @8 Triumphabo, mehercule, de fuga vestra €et, ubicumque ero, expetam poenas hos, cum €quibus me relinquitis, colendo praeferendoque €vobis. Iam autem scietis, et quantum sine rege €valeat exercitus et quid opis in me uno sit." Desiluit deinde frendens de tribunali et in me-€dium armatorum agmen se immisit, notatos €quoque, qui ferocissime oblocuti erant, singulos €manu corripit nec ausos repugnare XIII adser-€vandos custodibus corporis tradidit. @@Quis crederet saevam paulo ante con-€tionem obtorpuisse subito metu, @8 [et] cum ad @1 €supplicium videret trahi nihilo ausos graviora €quam ceteros? @8 Sive nominis, quod gentes, quae €sub regibus [2vivunt, reges]2 inter deos colunt, sive €propria ipsius veneratio sive fiducia tanta vi €exercentis imperium conterruit eos: @8 singulare €certe ediderunt patientiae exemplum adeoque €non sunt accensi supplicio commilitonum, cum €sub noctem interfectos esse cognossent, ut nihil €omiserint, quod singuli magis oboedienter et €pie facerent. @8 Nam cum postero die prohibiti €aditu venissent Asiaticis modo militibus admis-€sis, lugubrem totis castris edidere clamorem, €denuntiantes protinus esse morituros, si rex €perseveraret irasci. @8 At ille pervicacis ad omnia, €quae agitasset, animi peregrinorum militum €contionem advocari iubet Macedonibus intra €castra cohibitis et, cum frequentes coissent, ad-€hibito interprete talem orationem habuit: "Cum ex Europa traicerem in Asiam, multas €nobiles gentes, magnam vim hominum imperio €meo me additurum esse sperabam. Nec decep-€tus sum, quod de his credidi famae. @8 Sed ad illa €hoc quoque accessit, quod video fortes viros [2et]2 €erga reges suos pietatis invictae. @8 Luxu omnia €fluere credideram et nimia felicitate mergi in €voluptates. At, hercules, munia militiae hoc €animorum corporumque robore aeque impi-€gre toleratis et, cum fortes viri sitis, non €fortitudinem magis quam fidem colitis. @8 Hoc €ego [non] nunc primum profiteor, sed olim €scio. Itaque et dilectum e vobis iuniorum habui @1 €et vos meorum militum corpori immiscui. Idem €habitus, eadem arma sunt vobis, obsequium €vero et patientia imperii longe praestantior est €quam ceteris. @8 Ergo ipse Oxyartis Persae filiam €mecum [in] matrimonio iunxi non dedignatus €ex captiva liberos tollere. @8 Mox deinde cum €stirpem generis mei latius propagare cuperem, €uxorem Darei filiam duxi proximisque amico-€rum auctor fui ex captivis generandi liberos, ut €hoc sacro foedere omne discrimen victi et vic-€toris excluderem. @8 Proinde genitos esse vos €mihi, non ascitos milites credite. Asiae et Euro-€pae unum atque idem regnum est. Macedonum €vobis arma do, inveteravi peregrinam novita-€tem: et cives mei estis et milites. @8 Omnia eun-€dem ducunt colorem: nec Persis Macedonum €morem adumbrare nec Macedonibus Persas €imitari indecorum. Eiusdem iuris esse debent, €qui sub eodem rege victuri sunt." * * * @@"Quousque" inquit "animo tuo etiam €per supplicia et quidem externi moris obseque-€ris? Milites tui, cives tui incognita causa et cap-€tivis suis ducentibus trahuntur ad poenam. Si €mortem meruisse iudicas, saltem ministros sup-€plicii muta." @8 Amico animo, si veri patiens €fuisset, admonebatur, sed in rabiem ira perve-€nerat. Itaque rursus_nam parumper, quibus €imperatum erat, dubitaverant_mergi in am-€nem, sicut vincti erant, iussit. @8 Nec hoc quidem @1 €supplicium seditionem militum movit. Namque €copiarum duces atque amicos eius manipuli þï€°¸¶°ÿï°°±ÿï‚ÁìåøÿïƒÃõòôÿ¸Š¤“„adeunt petentes, ut, si quos adhuc pristina noxa €iudicaret esse contactos, iuberet interfici: offer-€re se corpora irae, trucidaret. * * * @@Intuentibus lacrimae obortae praebuere €speciem iam non regem, sed funus eius visentis €exercitus. @8 Maeror tamen circumstantium lec-€tum eminebat; quos ut rex aspexit, "Invenie-€tis," inquit "cum excessero, dignum talibus €viris regem?" @8 Incredibile dictu audituque, in €eodem habitu corporis, in quem se composuerat, €cum admissurus milites esset, durasse, donec a €toto exercitu illud ultimum persalutatus est. €Dimissoque vulgo velut omni vitae debito libe-€ratus fatigata membra reiecit, @8 propiusque ad-€ire iussis amicis_nam et vox deficere iam coe-€perat_detractum anulum digito Perdiccae tra-€didit adiectis mandatis, ut corpus suum ad €Hammonem ferri iuberent. @8 Quaerentibusque €his, cui relinqueret regnum, respondit ei, qui esset €optimus; ceterum providere iam se ob id cer-€tamen magnos funebres ludos parari sibi. @8 Rur-€sus Perdicca interrogante, quando caelestes ho-€nores haberi sibi vellet, dixit tum velle, cum ipsi €felices essent. Suprema haec vox fuit regis, et €paulo post extinguitur. @@Ac primo ploratu lamentisque et planctibus €tota regia personabat; mox velut in vasta soli-€tudine omnia tristi silentio muta torpebant, ad €cogitationes, quid deinde futurum esset, dolore €converso. @8 Nobiles pueri custodiae corporis eius €adsueti nec doloris magnitudinem capere nec @1 €se ipsos intra vestibulum regiae tenere potue-€runt: vagique et furentibus similes tantam ur-€bem luctu ac maerore compleverant nullis €questibus omissis, quos in tali casu dolor sug-€gerit. @8 Ergo qui extra regiam adstiterant Mace-€dones pariter barbarique concurrunt, nec pote-€rant victi a victoribus in communi dolore dis-€cerni. Persae iustissimum ac mitissimum domi-€num, Macedones optimum ac fortissimum re-€gem invocantes certamen quoddam maeroris €edebant. @8 Nec maestorum solum sed etiam in-€dignantium voces exaudiebantur, tam viridem €et in flore aetatis fortunaeque invidia deum €ereptum esse rebus humanis. Vigor eius et vul-€tus educentis in proelium milites, obsidentis ur-€bes, evadentis in muros, fortes viros pro con-€tione donantis occurrebant oculis. @8 Tum Mace-€dones divinos honores negasse ei paenitebat, €impiosque et ingratos fuisse se confitebantur, €quod aures eius debita appellatione fraudas-€sent. Et cum diu nunc in veneratione nunc in €desiderio regis haesissent, in ipsos versa mise-€ratio est. @8 Macedonia profecti ultra Euphraten €[2in]2 mediis hostibus novum imperium aspernan-€tibus destitutos se esse cernebant: sine certo €regis herede, sine herede regni publicas vires ad €se quemque tracturum. @8 Bella deinde civilia, €quae secuta sunt, mentibus augurabantur: ite-€rum, non de regno Asiae, sed de rege, ipsis san-€guinem esse fundendum, novis vulneribus vete-€res rumpendas cicatrices: @8 senes, debiles, modo @1 €petita missione [2a]2 iusto rege, nunc morituros pro €potentia forsitan satellitis alicuius ignobilis. @@Has cogitationes volventibus nox superve-€nit terroremque auxit. Milites in armis vigila-€bant, Babylonii alius e muris, alius culmine sui €quisque tecti prospectabant quasi certiora vi-€suri. @8 Nec quisquam lumina audebat accen-€dere. Et quia oculorum cessabat usus, fremitus €vocesque auribus captabant ac plerumque vano €metu territi per obscuras semitas alius alii oc-€cursantes invicem suspecti ac solliciti fereban-€tur. @8 Persae comis suo more detonsis in lugu-€bri veste cum coniugibus ac liberis non ut victo-€rem et modo [ut] hostem, sed ut gentis suae ius-€tissimum regem vero desiderio lugebant. Ad-€sueti sub rege vivere non alium, qui imperaret €ipsis, digniorem fuisse confitebantur. @8 Nec €muris urbis luctus continebatur, sed proximam €regionem ab ea, deinde magnam partem Asiae €cis Euphraten tanti mali fama pervaserat. @8 Ad €Darei quoque matrem celeriter perlata est. Ab-€scissa ergo veste, quam induta erat, lugubrem €sumpsit laceratisque crinibus humi corpus abie-€cit. @8 Adsidebat ei altera ex neptibus nuper €amissum Hephaestionem, cui nupserat, lugens €propriasque causas doloris in communi maesti-€tia retractabat. @8 Sed omnium suorum mala Si-€sigambis una capiebat: illa suam, illa neptium €vicem flebat. Recens dolor etiam praeterita re-€vocaverat. Crederes modo amissum Dareum, et €pariter miserae duorum filiorum exequias esse €ducendas. Flebat simul mortuos vivosque. @1 Quem enim puellarum acturum esse curam? €quem alium futurum Alexandrum? iterum esse €se captas, iterum excidisse regnum. Qui mortuo €Dareo ipsas tueretur, repperisse; qui post Alex-€andrum respiceret, utique non reperturas. Subibat inter haec animum LXXX fratres €suos eodem die ab Ocho, saevissimo regum, tru-€cidatos adiectumque stragi tot filiorum patrem; €e septem liberis, quos genuisset ipsa, unum su-€peresse; ipsum Dareum floruisse paulisper, ut €crudelius posset extingui. @8 Ad ultimum dolori €succubuit obvolutoque capite accidentes geni-€bus suis neptem nepotemque aversata cibo pa-€riter abstinuit et luce. Quinto, postquam mori €statuerat, die extincta est. @8 Magnum profecto €Alexandri indulgentiae in eam iustitiaeque in €omnes captivos documentum est mors huius, €quae cum sustinuisset post Dareum vivere, €Alexandro esse superstes erubuit. @@Et, hercule, iuste aestimantibus regem €liquet bona naturae eius fuisse, vitia vel fortu-€nae vel aetatis. @8 Vis incredibilis animi, laboris €patientia propemodum nimia, fortitudo non in-€ter reges modo excellens, sed inter illos quoque, €quorum haec sola virtus fuit, @8 liberalitas saepe €maiora tribuentis, quam a dis petuntur, cle-€mentia in devictos_tot regna aut reddita, qui-€bus ea ademerat bello, aut dono data_, @8 mor-€tis, cuius metus ceteros exanimat, perpetua con-€temptio, gloriae laudisque ut iusto maior cupi-€do, ita ut iuveni et in tantis sane remittenda @1 €rebus; @8 iam pietas erga parentes, quorum €Olympiada immortalitati consecrare decreve-€rat, Philippum ultus erat, @8 iam in omnes fere €amicos benignitas, erga milites benevolentia, €consilium par magnitudini animi et, quantam €vix poterat aetas eius capere, sollertia, @8 modus €immodicarum cupiditatum, veneris intra natu-€rale desiderium usus nec ulla nisi ex permisso €voluptas_ingenii profecto dotes erant. @8 Illa €fortunae: dis aequare se et caelestes honores €accersere et talia suadentibus oraculis credere €et dedignantibus venerari ipsum vehementius €quam par esset irasci, in externum habitum mu-€tare corporis cultum, imitari devictarum gen-€tium mores, quos ante victoriam spreverat. Nam iracundiam et cupidinem vini sicuti iu-€venta inritaverat, ita senectus mitigare potuis-€set. @8 Fatendum est tamen, cum plurimum vir-€tuti debuerit, plus debuisse fortunae, quam €solus omnium mortalium in potestate habuit. €Quotiens illum a morte revocavit! quotiens te-€mere in pericula vectum perpetua felicitate €protexit! @8 Vitae quoque finem eundem illi €quem gloriae statuit. Expectavere eum fata, €dum Oriente perdomito aditoque Oceano, €quicquid mortalitas capiebat, impleret. @@Huic regi ducique successor quaerebatur, €sed maior moles erat, quam ut unus subire eam €posset. Itaque nomen quoque eius et fama re-€rum in totum propemodum orbem reges ac €regna diffudit, clarissimique sunt habiti, qui €etiam minimae parti tantae fortunae adhaese-€runt. @1 @@Ceterum Babylone_inde enim dever-€tit oratio_corporis eius custodes in regiam €principes amicorum ducesque copiarum advo-€cavere. Secuta est militum turba cupientium €scire, in quem Alexandri fortuna esset transi-€tura. @8 Multi duces frequentia militum exclusi €regiam intrare non poterant, cum praeco excep-€tis, qui nominatim citarentur, adire prohiberet. €Sed precarium spernebatur imperium. @8 Ac pri-€mum eiulatus ingens ploratusque renovatus est, €deinde futuri expectatio inhibitis lacrimis si-€lentium fecit. @8 Tunc Perdicca regia sella in con-€spectum volgi data, in qua diadema vestisque €Alexandri cum armis erant, anulum sibi pridie €traditum a rege in eadem sede posuit. Quorum €aspectu rursus obortae omnibus lacrimae inte-€gravere luctum. @8 þï€°¸¶°ÿï°°±ÿï‚ÁìåøÿïƒÃõòôÿ¸Š¦•Et Perdicca "Ego quidem" €inquit "anulum, quo ille regni atque imperii €vires obsignare erat solitus, traditum ab ipso €mihi reddo vobis. @8 Ceterum quamquam nulla €clades huic, qua adfecti sumus, par ab iratis dis €excogitari potest, tamen magnitudinem rerum, €quas egit, intuentibus credere licet, tantum vi-€rum deos adcommodasse rebus humanis, qua-€rum sorte completa cito repeterent eum suae €stirpi. @8 Proinde quoniam nihil aliud ex eo su-€perest, quam quod semper ab immortalitate €seducitur, corpori nominique quam primum €iusta solvamus haud obliti, in qua urbe, inter €quos simus, quali praeside ac rege spoliati. Tractandum est, commilitones, cogitandum-€que, ut victoriam partam inter hos, de quibus @1 €parta est, obtinere possimus. Capite opus est: €hocine uno an [2pluribus]2, in vestra potestate est. €Illud scire debetis, militarem sine duce turbam €corpus esse sine spiritu. @8 Sextus mensis est, ex €quo Roxane praegnans est. Optamus, ut marem €enitatur, cuius regnum dis adprobantibus futu-€rum, quandoque adoleverit. Interim a [2quot]2 €quibusque regi velitis, destinate." Haec Per-€dicca. @8 Tum Nearchus Alexandri modo san-€guinem ac stirpem regiae maiestati convenire €neminem ait posse mirari; @8 ceterum expectari €nondum ortum regem et, qui iam sit, praeteriri, €nec animis Macedonum convenire nec tempori €rerum. Esse e Barsine filium regis: huic diadema €dandum. @8 Nulli placebat oratio. Itaque suo €more hastis scuta quatientes obstrepere perse-€verabant, iamque prope ad seditionem perve-€nerant Nearcho pervicacius tuente sententiam. Tum Ptolomaeus "Digna prorsus est subo-€les," inquit "quae Macedonum imperet genti, €Roxanes vel Barsines filius, cuius nomen quo-€que Europam dicere pigebit maiore ex parte €captivi! @8 Est, cur Persas vicerimus, ut stirpi €eorum serviamus, quod iusti illi reges Dareus €et Xerxes tot milium agminibus tantisque clas-€sibus nequiquam petiverunt! @8 Mea sententia €haec est, ut sede Alexandri in regia posita, qui €consiliis eius adhibebantur, coeant, quotiens in €commune consulto opus fuerit, eoque, quod €maior pars eorum decreverit, stetur; duces prae- @1 €fectique copiarum his pareant." @8 Ptolomaeo €quidam, pauciores Perdiccae adsentiebantur. €Tum Aristonus orsus est dicere Alexandrum €consultum, cui relinqueret regnum, voluisse op-€timum deligi; iudicatum autem ab ipso opti-€mum Perdiccam, cui anulum tradidisset. @8 Ne-€que enim unum eum adsedisse morienti, sed cir-€cumferentem oculos ex turba amicorum dele-€gisse, cui traderet. Placere igitur summam im-€perii ad Perdiccam deferri. @8 Nec dubitavere, €quin vera censeret. Itaque universi procedere €in medium Perdiccam et regis anulum tollere €iubebant. Haerebat inter cupiditatem pudo-€remque et, quo modestius, quod expectabat, ad-€peteret, pervicacius oblaturos esse credebat. Itaque cunctatus diuque, quid ageret, incertus €ad ultimum tamen recessit et post eos, qui sede-€rant proximi, constitit. @8 At Meleager, unus e €ducibus, confirmato animo, quem Perdiccae €cunctatio erexerat, "Nec di sierint," inquit €"ut Alexandri fortuna tantique regni fastigium €in istos humeros ruat: homines certe non ferent. €Nihil dico de nobilioribus quam hic est, sed de €viris tantum, quibus invitis nihil perpeti necesse €est. @8 Nec vero interest, Roxanes filium, quan-€doque genitus erit, an Perdiccan regem habea-€tis, cum iste sub tutelae specie regnum occupa-€turus sit. Itaque nemo ei rex placet, nisi qui €nondum natus est, et in tanta omnium festina- @1 €tione non iusta modo sed etiam necessaria exac-€tos menses solus expectat et iam divinat marem €esse conceptum. Quem vos dubitetis paratum €esse vel subdere? @8 Si, mediusfidius, Alexander €hunc nobis regem pro se reliquisset, id solum ex €iis, quae imperasset, non faciendum esse cense-€rem. @8 Quin igitur ad diripiendos thesauros dis-€curritis? harum enim opum regiarum utique €populus est heres." @8 Haec elocutus per medios €armatos erupit, et, qui abeunti viam dederant, €ipsum ad pronuntiatam praedam sequebantur. @@Iamque armatorum circa Meleagrum €frequens globus erat in seditionem ac discor-€diam versa contione, cum quidam plerisque €Macedonum ignotus ex infima plebe @8 "Quid €opus est" inquit "armis civilique bello haben-€tibus regem, quem quaeritis? Arrhidaeus, Phi-€lippo genitus, Alexandri paulo ante regis fra-€ter, sacrorum caerimoniarumque consors modo, €nunc solus heres, praeteritur a vobis. Quo suo €merito? quidve fecit, cur etiam gentium com-€muni iure fraudetur? Si Alexandro similem €quaeritis, numquam reperietis, si proximum, €hic solus est." @8 His auditis contio primo silen-€tium velut iussa habuit; conclamant deinde pa-€riter Arrhidaeum vocandum esse mortemque €meritos, qui contionem sine eo habuissent. Tum Pithon plenus lacrimarum orditur dicere, €nunc vel maxime miserabilem esse Alexandrum, €qui tam bonorum civium militumque fructu et @1 €praesentia fraudatus esset: nomen enim memo-€riamque regis sui tantum intuentes ad cetera €caligare eos. @8 Haud ambigue iuvenem, cui reg-€num destinabatur, %inpense probra, quae obie-€cerat, magis ipsi odium quam Arrhidaeo con-€temptum attulerunt: quippe dum miserentur, €etiam favere coeperunt. @8 Igitur non alium re-€gem se quam eum, qui ad hanc spem genitus €esset, passuros pertinaci adclamatione decla-€rant vocarique Arrhidaeum iubent. @8 Quem Me-€leager infestus invisusque Perdiccae strenue €perducit in regiam, et milites Philippum con-€salutatum regem appellant. @@Ceterum haec vulgi erat vox, principum alia €sententia. E quibus Pithon consilium Perdiccae €exequi coepit tutoresque destinat filio ex Ro-€xane futuro Perdiccam et Leonnatum, stirpe €regia genitos. @8 Adiecit, ut in Europa Craterus €et Antipater res administrarent. Tum iusiuran-€dum a singulis exactum futuros in potestate €regis geniti Alexandro. @8 Meleager_haud in-€iuria metu supplicii territus cum suis secesse-€rat_rursus Philippum trahens secum inrupit €regiam clamitans suffragari spei publicae de €novo rege paulo ante conceptae robur aetatis: €experirentur modo stirpem Philippi et filium €ac fratrem regum duorum: sibimet ipsis potis-€simum crederent. @8 Nullum profundum mare, €nullum vastum fretum et procellosum tantos €ciet fluctus, quantos multitudo motus habet, €utique si nova et brevi duratura libertate luxu- @1 €riat. @8 Pauci Perdiccae modo electo, plures Phi-€lippo, quem spreverant, imperium dabant. Nec €velle nec nolle quicquam diu poterant, paenite-€batque modo consilii, modo paenitentiae ipsius. €Ad ultimum tamen in stirpem regiam inclina-€vere studiis. @8 Cesserat ex contione Arrhidaeus €principum auctoritate conterritus, et abeunte €illo conticuerat magis quam elanguerat milita-€ris favor. Itaque revocatus vestem fratris, eam €ipsam, quae in sella posita fuerat, induitur. @8 Et €Meleager thorace sumpto capit arma, novi regis €satelles. Sequitur phalanx hastis clipeos qua-€tiens, expletura se sanguine illorum, qui adfec-€taverant nihil ad ipsos pertinens regnum. @8 In €eadem domo familiaque imperii vires reman-€suras esse gaudebant: hereditarium imperium €stirpem regiam vindicaturam: adsuetos esse €nomen ipsum colere venerarique, nec quem-€quam id capere nisi genitum, ut regnaret. @8 Igi-€tur Perdicca territus conclave, in quo Alexan-€dri corpus iacebat, obserari iubet. DC cum ipso €erant spectatae virtutis; Ptolomaeus quoque se €adiunxerat ei puerorumque regia cohors. @8 Ce-€terum haud difficulter a tot milibus armatorum €claustra perfracta sunt. Et rex quoque inrupe-€rat stipatus satellitum turba, quorum princeps €Meleager. @8 Iratusque Perdicca hos, qui Alex-€andri corpus tueri vellent, sevocat, sed qui in-€ruperant eminus tela in ipsum iaciebant. Mul-€tisque vulneratis tandem seniores demptis ga-€leis, quo facilius nosci possent, precari eos, qui €cum Perdicca erant, coepere, ut absisterent bello @1 €regique et pluribus cederent. @8 Primus Perdicca €arma deposuit, ceterique idem fecere. Meleagro €deinde suadente, ne a corpore Alexandri disce-€derent, insidiis locum quaeri rati diversa regiae €parte ad Euphraten fugam intendunt. @8 Equi-€tatus, qui ex nobilissimis iuvenum constabat, þï€°¸¶°ÿï°°±ÿï‚ÁìåøÿïƒÃõòôÿ¸Š§˜”ƒPerdiccam et Leonnatum frequens sequebatur, €placebatque excedere urbe et tendere in campis. Sed Perdicca ne pedites quidem secuturos ip-€sum desperabat; itaque, ne abducendo equites €abrupisse a cetero exercitu videretur, in urbe €subsistit. @@At Meleager regem monere non de-€stitit ius imperii Perdiccae morte sanciendum €esse: ni occupetur impotens animus, res nova-€turum. Meminisse eum, quid de rege meruisset; €neminem autem ei satis fidum esse, quem me-€tuat. @8 Rex patiebatur magis quam adsentieba-€tur. Itaque Meleager silentium pro imperio ha-€buit misitque regis nomine, qui Perdiccam ac-€cerserent; isdem mandatum, ut occiderent, si €venire dubitaret. @8 Perdicca nuntiato satellitum €adventu sedecim omnino pueris regiae cohortis €comitatus in limine domus suae constitit casti-€gatosque et Meleagri mancipia identidem ap-€pellans sic animi vultusque constantia terruit, €ut vix mentis compotes fugerint. @8 Perdicca pue-€ros equos iussit conscendere et cum paucis ami-€corum ad Leonnatum pervenit iam firmiore €praesidio vim propulsaturus, si quis inferret. Postera die indigna res Macedonibus videbatur €Perdiccam ad mortis periculum adductum, et @1 €Meleagri temeritatem armis ultum ire decreve-€rant. @8 Atque ille seditione provisa * * * cum €regem adisset, interrogare eum coepit, an Per-€diccam comprehendi ipse iussisset. Ille Melea-€gri instinctu se iussisse respondit; ceterum non €debere tumultuari eos, Perdiccam enim vivere. Igitur contione dimissa Meleager equitum ma-€xime defectione perterritus inopsque consilii €_quippe in ipsum periculum recciderat, quod €inimico paulo ante intenderat_triduum fere €consumpsit incerta consilia volvendo. @8 Et pris-€tina quidem regiae species manebat, nam et €legati gentium regem adibant et copiarum du-€ces aderant et vestibulum satellites armatique €compleverant. @8 Sed ingens sua sponte maestitia €ultimae desperationis index erat, suspectique €invicem non adire propius, non conloqui aude-€bant secretas cogitationes intra se quoque vol-€vente, et ex comparatione regis novi desiderium €excitabatur amissi. @8 Ubi ille esset, cuius im-€perium, cuius auspicium secuti erant, require-€bant. Destitutos se inter infestas indomitasque €gentes expetituras tot suarum cladium poenas, €quandoque oblata esset occasio. @8 His cogitatio-€nibus animos exedebant, cum adnuntiatur equi-€tes, qui sub Perdicca essent, occupatis circa Ba-€bylona campis frumentum, quod in urbem ve-€hebatur, retinuisse. @8 Itaque inopia primum, €deinde fames esse coepit, et, qui in urbe erant, €aut reconciliandam cum Perdicca gratiam aut €armis certandum esse censebant. @8 Forte ita ac-€ciderat, ut, qui in agris erant, populationem €villarum vicorumque veriti confugerent in ur-€bem, oppidani, cum ipsos alimenta deficerent, €[2excederent]2 urbe, et utrique generi tutior aliena @1 €sedes quam sua videretur. @8 Quorum conster-€nationem Macedones veriti in regiam coeunt, €quaeque ipsorum sententia esset, exponunt. €Placebat autem legatos ad equites mitti [et] de €finienda discordia armisque ponendis. @8 Igitur €a rege legatur Pasas Thessalus et Amissus Me-€galopolitanus et Perilaus. Qui cum mandata €regis edidissent, non aliter posituros arma equi-€tes, quam si rex discordiae auctores dedidisset, €tulere responsum. @8 His renuntiatis sua sponte €arma milites capiunt. Quorum tumultu e regia €Philippus excitus "Nihil" inquit "seditione €est opus; nam inter se certantium praemia, qui €quieverint, occupabunt. @8 Simul mementote €rem esse cum civibus, quibus spem gratiae cito €abrumpere ad bellum civile properantium est. Altera legatione, an mitigari possint, experia-€mur. Et credo nondum regis corpore sepulto ad €praestanda ei iusta omnis esse coituros. @8 Quod €ad me attinet, reddere hoc imperium malo €quam exercere civium sanguine, et si nulla alia €concordiae spes est, oro quaesoque, eligite po-€tiorem." @8 Obortis deinde lacrimis diadema €detrahit capiti dexteram, qua id tenebat, pro-€tendens, ut, si quis se digniorem profiteretur, €acciperet. @8 Ingentem spem indolis ante eum €diem fratris claritate suppressae tam moderata €excitavit oratio. Itaque cuncti instare coepe-€runt, ut, quae agitasset, exequi vellet. @8 Eosdem €rursus legat petituros, ut Meleagrum tertium @1 €ducem acciperent. Haud aegre id impetratum €est; nam et abducere Meleagrum Perdicca a €rege cupiebat et unum duobus imparem futu-€rum esse censebat. @8 Igitur Meleagro cum pha-€lange obviam egresso Perdicca equitum turmas €antecedens occurrit. Utrumque agmen mutua €salutatione facta coit, in perpetuum, ut arbitra-€bantur, concordia et pace firmata. @@Sed iam fatis admovebantur Macedo-€num genti bella civilia; nam et insociabile est €regnum et a pluribus expetebatur. @8 Primum €ergo conlisere vires, deinde disperserunt; et cum €pluribus corpus, quam capiebat, [2capitibus]2 one-€rassent, cetera membra deficere coeperunt, €quodque imperium sub uno stare potuisset, dum €a pluribus sustinetur, ruit. @8 Proinde iure meri-€toque populus Romanus salutem se principi suo €debere profitetur, qui noctis, quam paene su-€premam habuimus, novum sidus inluxit. @8 Hu-€ius, hercule, non solis ortus lucem caliganti red-€didit mundo, cum sine suo capite discordia €membra trepidarent. @8 Quot ille tum extinxit €faces! quot condidit gladios! quantam tempes-€tatem subita serenitate discussit! Non ergo re-€virescit solum sed etiam floret imperium. @8 Ab-€sit modo invidia, excipiet huius saeculi tempora €eiusdem domus utinam perpetua, certe diutur-€na posteritas. @@Ceterum, ut ad ordinem, a quo me contem-€platio publicae felicitatis averterat, redeam, €Perdicca unicam spem salutis suae in Meleagri €morte ponebat: vanum eundem et infidum ce- @1 €leriterque res novaturum et sibi maxime infes-€tum occupandum esse. @8 Sed alta dissimulatione €consilium premebat, ut opprimeret incautum. €Ergo clam quosdam ex copiis, quibus praeerat, €subornavit, ut, quasi ignoraret ipse, quereren-€tur palam Meleagrum aequatum esse Perdiccae. Quorum sermone Meleager ad se relato furens €ira Perdiccae, quae comperisset, exponit. Ille €velut nova re exterritus admirari, queri dolen-€tisque speciem ostentare ei coepit; ad ultimum €convenit, ut comprehenderentur tam seditiosae €vocis auctores. @8 Agit Meleager gratias ample-€xusque Perdiccam fidem eius in se ac benevo-€lentiam conlaudat. @8 Tum communi consilio €rationem opprimendi noxios ineunt. Placet €exercitum patrio more lustrari, et probabilis €causa videbatur praeterita discordia. @8 Mace-€donum reges ita lustrare soliti erant milites, ut €discissae canis viscera ultimo in campo, in €quem deduceretur exercitus, ab utraque abice-€rent parte, intra id spatium armati omnes sta-€rent, hinc equites, illinc phalanx. @8 Itaque eo €die, quem huic sacro destinaverant, rex cum €equitibus elephantisque constiterat contra pedi-€tes, quis Meleager praeerat. @8 Iam equestre ag-€men movebatur, et pedites subita formidine ob €recentem discordiam haud sane pacati quic-€quam expectantes parumper addubitavere, an €in urbem subducerent copias: quippe pro equi-€tibus planities erat. @8 Ceterum veriti, ne temere €commilitonum fidem damnarent, substitere €praeparatis ad dimicandum animis, si quis vim @1 €inferret. Iam agmina coibant, parvumque in-€tervallum erat, quod aciem utramque divide-€ret: @8 itaque rex cum una ala obequitare pediti-€bus coepit discordiae auctores, quos tueri ipse €debebat, instinctu Perdiccae ad supplicia de-€poscens, minabaturque omnes turmas cum ele-€phantis inducturum se in recusantes. @8 Stupe-€bant improviso malo pedites, nec plus in ipso €Meleagro erat aut consilii aut animi. Tutissi-€mum ex praesentibus videbatur expectare po-€tius quam movere fortunam. @8 Tum Perdicca, €ut torpentes et obnoxios vidit, CCC fere, qui €Meleagrum erumpentem ex contione, quae pri-€ma habita est post mortem Alexandri, secuti €erant, a ceteris discretos elephantis in conspectu €totius exercitus obicit, omnesque beluarum pe-€dibus obtriti sunt nec prohibente Philippo nec €auctore: @8 apparebatque id modo pro suo vin-€dicaturum, quod adprobasset eventus. Hoc bel-€lorum civilium Macedonibus et omen et prin-þï€°¸¶°ÿï°°±ÿï‚ÁìåøÿïƒÃõòôÿ¸Š¨‰˜“„cipium fuit. @8 Meleager sero intellecta fraude €Perdiccae tum quidem, quia ipsius corpori vis €non adferebatur, in agmine quietus stetit; @8 [et] €mox damnata spe salutis, cum eius nomine, €quem ipse fecerat regem, in perniciem suam €abutentis videret inimicos, confugit in templum €ac ne loci quidem religione defensus occiditur. @@Perdicca perducto in urbem exercitu €consilium principum virorum habuit, in quo €imperium ita dividi placuit, ut rex quidem €summam eius obtineret, satrapes Ptolomaeus @1 €Aegypti [2esset]2 et Africae gentium, quae in di-€cione erant. @8 Laomedonti Syria cum Phoenice €data est, Philotae Cilicia destinata, Lyciam €cum Pamphylia et maiore Phrygia obtinere ius-€sus Antigonus, in Cariam Cassander, Menan-€der in Lydiam missi. Phrygiam minorem Hel-€lesponto adiunctam Leonnati provinciam esse €iusserunt. @8 Cappadocia Eumeni cum Paphla-€gonia cessit; praeceptum est, ut regionem eam €usque ad Trapezunta defenderet, bellum cum €Ariarathe gereret: solus hic detrectabat impe-€rium. @8 Pithon Mediam, Lysimachus Thraciam €adpositasque Thraciae Ponticas gentes obtinere €iussi. Qui Indiae quique Bactris et Sogdianis €ceterisque aut Oceani aut Rubri maris accolis €praeerant, quibus quisque finibus habuisset im-€perium, obtinerent decretum est; Perdicca ut €cum rege esset copiisque praeesset, quae regem €sequebantur. @8 Credidere quidam testamento €Alexandri distributas esse provincias; sed fa-€mam eius rei, quamquam ab auctoribus tradita €est, vanam fuisse comperimus. @8 Et quidem suas, €[2quas]2 quisque opes divisis imperii partibus tue-€bantur, ipsi fundaverant, si umquam adversus €immodicas cupiditates terminus staret. @8 Quippe €paulo ante regis ministri specie imperii alieni €procurandi singuli ingentia invaserant regna €sublatis certaminum causis, cum et omnes eius-€dem gentis essent et a ceteris sui quisque im-€perii regione discreti. @8 Sed difficile erat eo con-€tentos esse, quod obtulerat occasio: quippe sor-€dent prima quaeque, cum maiora sperantur. €Itaque omnibus expeditius videbatur augere €regna, quam fuisset accipere. @1 @@Septimus dies erat, ex quo corpus regis iace-€bat in solio, curis omnium ad formandum pu-€blicum statum a tam sollemni munere aversis. Et non alia quam Mesopotamiae regione fer-€vidior aestus existit, adeo ut pleraque animalia, €quae in nudo solo deprendit, extinguat: tantus €est vapor solis et caeli, quo cuncta velut igne €torrentur. @8 Fontes aquarum et rari sunt et in-€colentium fraude celantur: ipsis usus patet, ig-€notus est advenis. @8 Traditum magis quam cre-€ditum refero: ut tandem curare corpus exani-€mum amicis vacavit, nulla tabe, ne minimo qui-€dem livore corruptum videre, qui intraverant. €Vigor quoque, qui constat ex spiritu, nondum €destituerat vultum. @8 Itaque Aegyptii Chal-€daeique iussi corpus suo more curare primo non €sunt ausi admovere velut spiranti manus. Dein-€de precati, ut ius fasque esset mortalibus at-€trectare deum, purgavere corpus, repletumque €est odoribus aureum solium et capiti adiecta €fortunae eius insignia. @8 Veneno necatum esse €credidere plerique: filium Antipatri inter mi-€nistros, Iollam nomine, patris iussu dedisse. €Saepe certe audita erat vox Alexandri Anti-€patrum regium adfectare fastigium maiorem-€que esse praefecti opibus ac titulo Spartanae €victoriae inflatum, omnia a se data adserentem €sibi; @8 credebant etiam Craterum cum veterum €militum manu ad interficiendum eum missum. Vim autem veneni, quod in Macedonia gigni-€tur, talem esse constat, ut ferrum quoque exu-€rat; ungulam iumenti dumtaxat patientem esse @1 €constat suci. @8 Stygem appellant fontem, ex €quo pestiferum virus emanat. Hoc per Cassan-€drum adlatum traditumque fratri Iollae et ab €eo supremae regis potioni inditum. @8 Haec, ut-€cumque sunt credita, eorum, quos rumor asper-€serat, mox potentia extinxit. Regnum enim €Macedoniae Antipater et Graeciam quoque in-€vasit; @8 suboles deinde excepit interfectis omni-€bus, quicumque Alexandrum etiam longinqua €cognatione contigerant. @@Ceterum corpus eius a Ptolomaeo, cui Ae-€gyptus cesserat, Memphim et inde paucis post €annis Alexandream translatum est, omnisque €memoriae ac nomini honos habetur. @1 ðþ