¹¶³ÿï°°±ÿï‚çòáíÿïƒÐáìáåíÿŸôÿ@@@@{1FRAGMENTA €@@@@ARTIS GRAMMATICAE}1 ‘ïãÐòéóã® ¦³Ç̦ ²®³µËÿáúexilem ïãÐïíð® ¦³Ã® áòô® Äïî® Ç̦ µ®±³±Ëÿâú'doctusque Palaemon' ïãÑõéîô® ¦³Éîóô®¦ ±®´®²°ÿãúvocabulum . . . appellationem •ïãÃèáò® ¦³Ç̦ ±®±¸¶Ëÿäú@@adverbium est pars orationis quae €adiecta verbo significationem eius €explanat atque implet. ita nam cum €dico 'Palaemon docet', nondum €significo satis vim planam verbi, €nisi adiecero 'bene' aut 'male'. €sed quoniam multae species sunt €adverbiorum, singulas adiciemus. €qualitatis et quantitatis sunt quae €ex secundo ordine derivantur in €'e', velut 'doctus docte', item 'le-€pidus lepide'. excipiuntur autem €ex secundo ordine duo quae in 'e' €brevem veniunt, velut 'bene' 'male'. €sunt quae a tertio ordine derivantur €in 'ter', velut 'fortis fortiter' €'felix feliciter'. excipiuntur ex €tertio ordine, ut 'facilis facile' €'vilis vile'; sed in conpositione €'facilis', quod est 'difficilis', 'dif-€ficulter' facit. ïãÃèáò® ¦³Ç̦ ±®²³±Ëÿåú@@praepositiones sunt dictae ex eo €quod praeponantur tam casibus €quam verbis; casibus incusativo €tantum et ablativo. ™‡áïãÄéïí® ¦³Ç̦ ±®´±µËÿæú@@coniunctio est pars orationis co-€nectens ordinansque sententiam. €coniunctionum quaedam sunt prin-€cipales, aliae subsequentes, aliae €mediae, quibus utralibet parte po-€sitis sine vitio coniungitur oratio. €principalis igitur est coniunctio €'sed', velut 'sed te qui vivum casus €age fare vicissim', ut ait Vergi-€lius. ille enim ordo ubi €postponitur poeticus est per $A)NA-€$STROFH/N& factus, 'ipsa sed €in somnis inhumati venit imago %3 co-€niugis', 'sed ipsa'. subsequens est €'que', media est 'etiam'. ïãÃèáò® ¦³Ç̦ ±®²²¶Ëÿçúexpletivas ˜ˆïãÃèáò® ¦³Ç̦ ±®²³¸Ëÿèúˆ@@interiectiones sunt quae nihil €docibile habent: significant tamen €adfectum animi, velut 'heu' 'eheu' €'hem' 'ehem' 'eho' 'hoe' 'pop' 'pa-€pae' 'at' 'attatae'. ï°°²ÿï‚ÁòóÿïƒÐáìáåíÿŸôÿ@@@@{1ARS}1 ›„•‚@@Omnia nomina quinque vocalibus ablativo casu terminantur, a e i o €u, id est quicquid declinaveris de nomine, ablativum casum in has litte-€ras ducit, ut puta haec Iulia ab hac Iulia, hic paries ab hoc pariete, €hic et haec agilis ab hoc et ab hac agili, hic doctus ab hoc docto, hic €versus ab hoc versu; praeter pauca aptota, quae nos turbare non debent, €quia pauca sunt. ut puta nequam homo, ab hoc nequam homine, nugas €ab hoc nugas dicimus: hic videtur ablativus suscepisse m et s, sed in €aptotis, non legitimis et regularibus nominibus, quae certo ordine decli-€nantur. ergo ablativus casus singularis dat nobis regulam ad declinatio-€nem pluralis numeri, id est ad genetivum dativum et ablativum pluralem, €quo modo recte inveniantur. unde si ablativus habuerit a et o, parem €regulam dant, id est ut genetivum pluralem in rum mittant, dativum et €ablativum pluralem in is, ut ab hoc docto horum doctorum, ab hac docta €harum doctarum, sic ablativum in is, ab his doctis viris et ab his doctis €mulieribus; praeter haec pauca, quae contra artem suscepta sunt, ut €mulabus libertabus deabus natabus filiabus equabus asinabus, eodem modo €ambabus et duabus. diximus de duabus vocalibus, id est a et o, quae €parem regulam habent. restant tres vocales, i e u, quae similiter dispa-€rem regulam habent. nam si ablativus i habuerit, in ium; si e correpta €fuerit, in um; si producta, in rum; si u, in uum genetivum pluralem €mittunt, dativum et ablativum in bus, ut puta ab hoc forti horum for-€tium his et ab his fortibus, ab hoc homine horum hominum his et ab €his hominibus, ab hoc versu horum versuum his et ab his versibus, ab €hac re harum rerum his et ab his rebus. €@@Sed ut colligas ablativum, quando exeat in has litteras, regulam ge-€netivi singularis attende. si enim in ae exierit genetivus, ablativum in @1 a mittit, ut huius Iuliae ab hac Iulia, huius Musae ab hac Musa. si €genetivus in is exierit, plerumque in e, aliquando in i, numquam in o €mittit ablativum, ut puta huius parietis ab hoc pariete, huius hominis €ab hoc homine. in genere communi nominativus et genetivus si habue-€rint is, ablativum in i mittunt, ut hic et haec agilis, hic et haec facilis, €ab hoc et ab hac agili vel facili. siqua sunt quae differant ab hac re-€gula, magis usu quam ratione factum est: ut puta haec ovis huius ovis €ablativum in i mittere debuit, et tamen in e mittit, ut ab hac ove, non €ovi. sed hoc, ut diximus, usu magis quam ratione factum est. genetivus €si habuerit i in genere masculino, ablativum in o mittit, ut huius docti €huius iusti ab hoc docto ab hoc iusto. sed ideo dixi in genere mascu-€lino hoc observari debere, quia in genere feminino invenitur genetivus i €habere et in e exire ablativus, non in o, ut puta huius rei ab hac re, €huius speciei ab hac specie. genetivus si habuerit us, ablativum in u €mittit, ut huius versus huius fluctus, ab hoc versu ab hoc fluctu. sic €ergo de genetivo singulari trahis regulam ad ablativum singularem, quia €ablativus casus dat regulam ad genetivum et dativum pluralem, quam su-€pra memoravi. €@@Alia regula: nominativus si is habuerit, aut parem habebit geneti-€vum, ut hic ignis huius ignis, haec puppis huius puppis; aut si crescit €genetivus, per has crescit, per n r t d: per n, ut puta sanguis sangui-€nis; per r, ut cinis cineris, pulvis pulveris; per t, Samnis Samnitis; per €d, cuspis cuspidis. €@@Alia regula: ablativus cum habuerit e, numquam adiungit um in no-€minativo, ut puta verbere in ablativo, quaeritur utrum in nominativo um €habeat, ut dicamus hoc verberum. sed prohibemur regula ablativi, qui €cum habuerit e, in nominativo numquam habebit um. ergo si hoc ver-€berum non dicimus, quo modo dicemus? utique hoc verber, et dicimus €in ablativo ab hoc verbere et pluraliter haec verbera, quo modo ubera. €sic huic regulae contrarius [2non]2 est nominativus. nam si nominativus um €habuerit, numquam mittet ablativum in e, et hoc observabis perpetuo. €@@Alia regula: genetivus cum habuerit is, numquam mittet ablativum €in o, ut puta ne dicas 'paupero patre natus sum'. genetivus enim sin-€gularis is habebit, ut huius pauperis. ergo ablativus non potest exire in €o, sed aut in e aut in i. €@@Alia regula: genus neutrum in nominativo si habuerit e, in i termi-€natur ablativus, ut hoc mare ab hoc mari, non ab hoc mare. ne dicas €ab hoc monile, sed ab hoc monili. numquam enim genus neutrum quat-€tuor habet casus similes: ut in nominativo e, sic in accusativo, sic in €vocativo, et non in ablativo. deinde quia [2in]2 his nominibus generis neu-€tri ablativo casui adici debet a littera, ut possit statim fieri nominativus €pluralis, ut puta ab hoc monili, adice a litteram, et facit haec monilia: €ab hoc sedili, adice a, et facit haec sedilia: ab hoc facili, adice a, et @1 facit facilia. sic ergo per omnia observabis in talibus dumtaxat no-€minibus. €@@Alia regula: genus neutrum numquam in nominativo habet a nisi in €graecis, ut puta schema thema, huius schematis thematis. quo modo ge-€nus femininum in nominativo numquam exit in e nisi in graecis, ut An-€dromache. €@@Genus neutrum cum in us exierit nominativo, necesse est ut crescat €una syllaba in genetivo et ablativum in e mittat, ut puta hoc pecus huius €pecoris ab hoc pecore, hoc facinus huius facinoris ab hoc facinore: prae-€ter vulgus et pelagus, quia vulgus apud antiquos tam masculino genere €dictum est quam neutro. pelagus vero ideo ad hanc regulam non perti-€net, quia graecum est. €@@Genus neutrum quando in nominativo habet um, genetivo pares €syllabas dat, ut puta hoc templum huius templi, hoc telum huius teli. €genus neutrum quando in nominativo habet ium, in genetivo geminat i €litteram, ut puta hoc gaudium huius gaudii, hoc imperium huius imperii, €hoc ingenium huius ingenii. sic observabis in ceteris, quia genetivus €minor esse non debet nominativo. nam et in genere masculino si nomi-€nativus ius habuerit, necesse est in genetivo geminet i, ut puta hic filius €huius filii, hic Mercurius huius Mercurii, hic genius huius genii, hic €Iulius huius Iulii. si vero nominativus us tantum habuerit, non geminat €i in genetivo, ut puta hic Coronatus huius Coronati, non Coronatii, hic €Honoratus huius Honorati, non Honoratii. €@@Genus neutrum si habuerit nominativum in e, ut puta hoc monile þ¹¶³ÿï°°²ÿï‚ÁòóÿïƒÐáìáåíÿ›„—ˆ™hoc sedile, necesse est ut genetivus is habeat, ut huius monilis huius €sedilis, ablativus i, ut ab hoc monili ab hoc sedili. €@@Quodcumque nomen in nominativo er syllabam habet, tunc exit in €o ablativus ipsius, quando secundae est declinationis et non crescit una €syllaba in genetivo singulari, quando genetivus i habuerit, non is, ut puta €hic aper facit ablativo ab hoc apro, quia genetivum huius apri facit. si €vero nominativus er habuerit et genetivus is, ablativum non mittit in o, €sed in e, ut puta hic pater, ablativus in e, ab hoc patre, quia genetivus €singularis is habet, ut huius patris. €@@Omnia monosyllaba generis masculini et feminini accusativum in em €mittunt excepto uno nomine, id est vir virum. nam cetera in em mit-€tunt, ut diximus, ut puta sol hunc solem, Mars hunc Martem, ars hanc €artem, sors hanc sortem, mors hanc mortem, fons hunc fontem, ros €hunc rorem, lex hanc legem, mos hunc morem, Lar hunc Larem, par €hunc et hanc parem, fur hunc furem. vides omnia monosyllaba, ut dixi-€mus, in em exire accusativo casu. €@@Genus neutrum tres casus habet similes, nominativum accusativum €et vocativum. ideo hoc monemus, ut, si de pelago tibi mentio sit, dicas €'per medium pelagus navigavi', ideo quia accusativus similis est nomina-€tivo, scilicet in genere neutro. €@@Nunc regulam comparationis accipe. masculinum genus comparatur €per has syllabas, per us, per er, per ex: per us, ut doctus doctior €doctissimus; per er, ut asper asperior asperrimus, niger nigrior niger- @1 rimus, tener tenerior tenerrimus. per ex in genere masculino unum €nomen est quod vadit per gradus, senex senior, superlativum non habet: €neque enim dicimus senissimus. commune genus quod comparari potest €per has syllabas exit, per is et er: is, ut hic et haec agilis, hic et haec €agilior et hic agilissimus, sic brevis brevior brevissimus, sic levis levior €levissimus et haec levissima. sed ab hac regula defecerunt pauca eupho-€niae gratia, ut facillimus dicas, non facilissimus, quo modo fortissimus, €et simillimus, non similissimus. sed haec pauca nos turbare non debent. €per er vero comparatur genus commune, sed in paucis nominibus, ut €hic et haec acer acrior acerrimus haec acerrima, hic et haec pauper €pauperior pauperrimus haec pauperrima. genus omne per has syllabas €comparatur, per ax ex ix ox ux ans ens ons ers ors am us: ax positivo, €ut efficax, comparativo efficacior, superlativo efficacissimus, sic fallax €fallacior fallacissimus; ex, ut simplex simplicior simplicissimus; ix, ut €felix felicior felicissimus, pernix pernicior pernicissimus; ox, ut velox €velocior velocissimus, ferox ferocior ferocissimus; ux, ut trux trucior €trucissimus; ans, ut amans amantior amantissimus; ens, ut sapiens sa-€pientior sapientissimus; ons, ut insons insontior insontissimus; ers, ut €iners inertior inertissimus, sollers sollertior sollertissimus; ors, ut vecors €vecordior vecordissimus; am, ut nequam; us, ut vetus. dativo adicis or €et facis comparativum, fortior; genetivo adicis simus, ut fortissimus. a €nequam ut dicas nequior, de quovis casu tollis am et adicis i et or et €facis nequior; adicis issimus et facis nequissimus. ab eo vero quod €est vetus dativo adicis or et facis comparativum veterior; subducis huic €i et o et adicis imus et facis veterrimus. sic observabis et in femininis €et neutris et facies veterrima veterrimum. vetustissimus autem a vetusto €venit, et facit vetustus vetustior vetustissimus; sic feminino vetusta ve-€tustior vetustissima; sic neutro vetustum vetustius vetustissimum. €@@Sunt nomina generis neutri quae tres casus tantum in plurali nu-€mero habent, nominativum accusativum et vocativum, ut iura, accusativo €haec iura, vocativo o iura. sic et maria et vina et mella et fella et aera. €vocantur autem triptota. €@@Genetivus aut par esse debet nominativo aut [2non]2 plus una syllaba €excedere. sed inventa sunt pauca nomina contra regulam venire, ut an-€ceps, quod duarum syllabarum est, in genetivo duabus syllabis crevit: €facit enim ancipitis, praeceps praecipitis, supellex supellectilis, iter iti-€neris. quaestio est, si princeps principis et praeceps praecipitis, quare €non praecipis, quo modo principis, dicamus. sed princeps, quod primus €capiat, dictus est et venit a capiendo; praeceps autem a capitis significa-€tione dicitur, quod praebeat caput. €@@Quaestio est, quando producimus decoris, quando corripimus. genere €neutro corripimus ab eo quod est decus, masculino producimus ab eo @1 quod est decor. producitur autem decoris, quo modo honoris candoris €coloris. €@@Nomina quae finem significant non diminuuntur, ut ipse finis, non €dicimus finiculus; dicimus novissimus, non dicimus novissimulus; dicimus €extremus, non dicimus extremulus; dicimus ultimus, non dicimus ulti-€mulus. et ratione, quia quae in fine sunt non habent quo minuantur. €@@Sunt nomina in singulari numero neutri generis, in plurali mascu-€lini, hoc caelum hi caeli, non caela; quo modo sunt, quae in singulari €masculini, in plurali neutri, ut hic Tartarus, in plurali haec Tartara. €@@Nomina tertiae declinationis quae in o exeunt nominativo singulari €generis sunt feminini, exceptis paucis masculini generis, quorum numero €sunt ordo ligo, et iis quae communis generis sunt, ut homo nemo bubo €et mango. nam cetera feminine enuntiamus, ut Carthago Carthaginis, €virgo virginis, imago imaginis, indago indaginis, siligo siliginis, sartago €sartaginis, ferrugo ferruginis, farrago farraginis. €@@Est alia quaestio, quare dicamus in ablativo singulari ab hoc arcu et €plurali dativo et ablativo his et ab his arcubus, et non sic facit in dativo et €ablativo plurali a versu versubus [2a fluctu fluctubus]2, sed his et ab his versibus €et fluctibus. ea ratione fit, propter differentiam alterius similis nominis. si €ab eo quod est arcus arcibus diceremus, non arcubus, fieret confusio €illius nominis cum eo quod est arx arcis, licet sine discretione aliqua €specubus et tribubus dicamus ab eo quod est specus et tribus, et ab eo €quod est veru verubus eodem modo. versus vero et fluctus et cetera in €dativis et ablativis pluralibus i habent ideo, quia haec nomina non turbat €similium nominum confusio vel similitudo. ergo quo modo arcubus dici-€mus ab eo quod sunt arcus propter arces, sic artubus ab eo quod sunt €artus propter artes. hic vitus ab hoc vitu vitubus facit: nam vitibus ab €eo quod sunt vites. sic ergo observabis, cum similia nomina inveneris. €@@Quaestio est, unde intellegitur e productum in ablativo, unde cor-€reptum. si accipit rum genetivus pluralis, facit in ablativo singulari e €productum; si um, correptum, et e mutat in i. sed melior regula est €ut de dativo plurali cognoscamus, utrum productum est an correptum. €unde si productum est e in ablativo singulari, accipiet bus et facit dati-€vum pluralem. nam si correptum est, mutat in i, ut faciat dativum, ut €puta ab hac re, adice bus, et facit rebus; ab hac specie, adice bus, et €facit speciebus. ergo sic intellegis productum esse. ab e vero correpto €non sic, si adicias bus, ut ab hoc homine hominebus, sed mutat e in i €et accipit bus, et sic erit latinum, et correptum erit. €@@Omnes litterae generis neutri sunt numeri tantum singularis et aptote €dicuntur, ut puta hoc a, huius a, huic a, hoc a, o a, ab hoc a; sic b, sic c, @1 sic d, sic omnes. si vero adicias 'littera', fiunt generis feminini, ut €dicas a littera, c littera. et multa alia nomina quae ad pondus et €mensuram veniunt numeri sunt tantum singularis, ut puta aurum argen-€tum triticum oleum; sed 'multa alia' dicimus, non omnia. €@@Nomina quae in al exeunt, in el, in il, in ol, in ul, in ar, in er, €in ir, in or, in ur, in an, in en, in in, in on, in ablativo habent e, ut €puta nominativo al, Hannibal, ablativo ab hoc Hannibale; nominativo el, €ut fel mel, ablativo ab hoc felle melle; nominativo il, ut vigil pugil, €ablativo a vigile a pugile; nominativo ol, ut sol, ablativo sole; nomina-€tivo ul, ut exul, ablativo exule; nominativo ar, ut far, ablativo farre; €nominativo nectar, ablativo nectare. quae vero in ar exeunt neutri ge-€neris et a ante is producunt in genetivo, ablativum in i mittunt, ut hoc þ¹¶³ÿï°°²ÿï‚ÁòóÿïƒÐáìáåíÿ›„šˆcalcar huius calcaris, hoc lacunar huius lacunaris, ab hoc calcari lacu-€nari. ab eo quod est par pare vel pari dicimus. er si habuerit nomi-€nativus, attende genetivum: si is habuerit, tunc mittit in e, ut hic pater €huius patris ab hoc patre; quamvis ab imbri septembri dicamus, sicque €in aliis quibusdam, quae nota sunt et mensium tantum nomina. in ir €praeter vir cetera in e mittunt. nominativo or, ut marmor, ablativo a €marmore. nominativo ur, ut fur, ablativo a fure, augur ab augure. no-€minativo an, ut paean paeane. nominativo en, ut hic pecten, ablativo €a pectine, flamen flamine, lien liene, rien riene; in feminino haec Siren, €ablativo ab hac Sirene; in neutro hoc carmen ab hoc carmine; sic in €masculinis a cano compositis, ut tibicen tibicine, fidicen fidicine; in epi-€coeno oscen ab oscine. ea nomina quae nominativo in in finiuntur ne-€cesse est ut in ablativo e habeant, ut puta nominativo hic delphin del-€phine. sic etiam quae in on, ut hic Memnon, hic Orion, ab hoc Mem-€none Orione. et quaecumque huius modi inveniuntur, necesse est ut in €e mittant ablativum. sane quia dixi quae exeunt in al nominativo in e €exire ablativo, verum est. sed ne occurrat quaestio nominis illius quod €est tribunal (facit enim ablativo ab hoc tribunali, et cervical ab hoc cer-€vicali), facere deberet tribunale et cervicale, quia nominativus singularis €[2non]2 debet esse minor nominativo plurali duabus syllabis. sed in his €nominibus, quae perpauca sunt, magis usus obtinuit. quaeritur autem, €utrum hoc ossum dicamus an hoc os. sed si hoc ossum diceremus, num-€quam dativus pluralis in bus exiret, sed in is: ait enim Virgilius 'at-€que ossibus implicat ignem'. etenim nomina generis neutri in €nominativo um habentia in ablativo o habent, ut hoc templum ab €hoc templo, dativo plurali templis facit. unde si ossibus legimus €in Virgilio, non exiret dativus pluralis in bus nisi ablativo singulari €in e terminato. ablativus ergo exiret in e aut u aut i. sed quia nec u €exit, nec nominativus pluralis ossua facit, nec i terminatur, ne ossi di-€camus, remanet ab osse. nam genetivus ideo exit in is, quia nominati-€vus os habet, non um. unde declinamus sic, hoc os huius ossis huic @1 ossi hoc os o os ab hoc osse, et pluraliter haec ossa horum ossium his €ossibus haec ossa o ossa ab his ossibus. sed hoc nomen corripimus in €nominativo singulari; ab eo vero quod sunt ora, id est vultus, nomina-€tivo singulari producitur os, et facit hoc os huius oris huic ori hoc os €o os ab hoc ore, et pluraliter haec ora horum orum his oribus haec ora €o ora ab his oribus. €@@Alia regula est, quo modo declines terga et tergora. terga autem €sunt dorsa, et tergora veniunt a genere neutro quod in us exit in nomi-€nativo singulari, ut hoc tergus, et pluraliter nominativo haec tergora. et €declinabis hoc nomen sic, quo modo pecus et vulnus. tergum autem de-€clinabis, quo modo templum. €@@Alia regula est: nomina semper generis masculini et feminini, quae €habuerint a in nominativo, genetivum et dativum in ae mittunt, ut puta €hic Seneca huius Senecae huic Senecae, haec Iulia huius Iuliae huic Iuliae. €sed inveniuntur pauca nomina vel pronomina contra hanc regulam veni-€entia, ut, cum in nominativo a solum habeant, in genetivo ius accipiant, €in dativo i, ut sola solius soli, tota totius toti, una unius uni, ulla ullius €ulli, nulla nullius nulli, utra utrius utri, aliqua alicuius alicui, illa illius €illi, ista istius isti, ipsa ipsius ipsi. pauca sunt, quae turbare nos non €debent. superior autem regula in immensum tenditur, ut haec Musa €huius Musae. haec analogia est, id est regula perpetua. horum vero €nominum et pronominum anomalia est, id est inaequalis declinatio contra €regulam; sed in paucis est, ut dixi. €@@Nomina quae in as exeunt tunc exeunt in e ablativo singulari, si €genetivus is habuerit, ut Maecenas Maecenatis ab hoc Maecenate. ideo €dixi attendendum esse genetivum singularem, quia inveniuntur nomina €quae in as exeunt et tamen non in e mittunt ablativum, sed in a, ut €Aeneas ab hoc Aenea, Menalcas ab hoc Menalca. ergo cum inveneris €nominativo as, genetivum attende: si habuerit is, sic pronuntia, ablativus €quod in e exit. sed si tibi ablativus notus est et de genetivo dubitas, €scito quia in is exit, cum in e fuerit ablativus terminatus. gentilia quo-€que ablativum in i mittunt, ut Arpinas Arpinati, Capenas Capenati. sed €veteres haec nomina magis in is et in e nominativo pronuntiabant, ut hic €et haec Arpinatis et hoc Arpinate. €@@Nominativus in es ablativum in e mittit, ut heres herede, nisi €genetivus in ae exierit, ut Anchises Anchisae: tunc enim ablativus etiam €in a exit: et locuples, quod omnis generis est, a locuplete vel locupleti. €@@Nominativus [2in]2 is si fuerit in genere masculino vel feminino, ablativum €in e mittit, ut hic collis hic vomis hic lapis, ab hoc colle vomere lapide, €haec lis ab hac lite, haec vitis ab hac vite, haec cutis ab hac cute. €pauca vero masculina in i vel in e mittunt, ut ignis vectis amnis anguis €postis. illa quoque feminina in i etiam exeunt, quae accusativos in im €mittunt, ut puppim puppi, restim resti; et ab his quae sunt vis et stri-€gilis ab hac vi ab hac strigili ablativos dicimus; ab eo quod est avis ab €ave vel avi. in communi quoque genere is in nominativo ablativum in €e mittit, nisi neutrum genus sit in e, ut puta hic et haec hostis ab €hoc [2et ab hac]2 hoste; licet civis a cive vel civi faciat. @1 @@Os si habuerit nominativus, in e mittit ablativum, ut haec dos ab €hac dote, hic mos ab hoc more, hoc os ab hoc osse. €@@In genere neutro si nominativus us habuerit, ablativum in e mittit, €ut hoc vulnus huius vulneris ab hoc vulnere, praeter vulgus et pelagus. €vetus autem, quod est omnis generis, a vetere vel veteri, ablativum in €e et in i mittit. in genere masculino us si fuerit in nominativo, geneti-€vum in i mittit, ablativum in o, ut hic doctus huius docti ab hoc docto. €sic in femininis quae exeunt in us, si genetivus i habuerit, in o mittit €ablativum, ut haec laurus [2huius lauri]2 ab hac lauro, haec cypressus huius €cypressi ab hac cypresso. quod si genetivus is exierit, ablativum in e €mittit, ut haec virtus huius virtutis ab hac virtute. si vero nominativus €us habuerit et genetivus us, ablativum in u mittit, sic in masculinis, sic €in femininis: in masculinis, ut hic versus hic fluctus, genetivo huius €versus huius fluctus, ablativo ab hoc versu ab hoc fluctu; in femininis €nominativo haec porticus haec quercus, [2genetivo]2 huius porticus huius €quercus, ablativo ab hac porticu ab hac quercu. sic per cetera observa-€bis. sed si talium nominum te declinatio turbaverit, tanta vis est regu-€larum, ut aut de genetivo aut de dativo aut de ablativo, scilicet de istis €tribus uno invento, docearis de totius nominis declinatione singularis €pluralisve numeri. quare hoc dixerim: puta si sint nomina fluctus aut €versus, quorum declinationem nescias, mihi crede quia, in quacumque €lectione aut ablativum inveneris aut dativum aut genetivum, horum trium €unum si habeas notum, docebit te de omnibus casibus. ut puta si scias €quia ab hoc fluctu, sequitur quia nominativus singularis us habeat, sic €genetivus, et dativus ui habeat, accusativus um, vocativus us. ecce unus €casus docuit te declinationem omnium. sic si inveneris dictum in gene-€tivo huius versus, docebit te quod ablativus docuit. sic si inveneris ui €in dativo, huic versui, et ipse hoc te docebit, quod et ablativus et ge-€netivus. vides ergo uno invento casu in quacumque auctoritate lectionis €doceri te, quem ad modum totum nomen declines. in iis vero nominibus, €quae in o mittunt ablativum, regula est ut genetivus i habeat, dativus o: €ut puta si legas ablativo casu positum lauro, sequitur ut genetivus i ha-€beat, huius lauri, dativus huic lauro, sequitur ut nominativus us habeat, €laurus. €@@Verum quia lapsi sumus ad has supra dictas regulas, nunc redeamus €ad rem. loquebamur enim, si nominativus in as exierit, quando mittat €in a, quando in e; diximus de es regula, quae in a mittit ablativum et €in e; diximus et de regula os, quia semper in e mittit; diximus et de þ¹¶³ÿï°°²ÿï‚ÁòóÿïƒÐáìáåíÿ›„œˆ§us regula, quo modo observandum sit. quae regula plerumque in e ge-€nere neutro mittit praeter illa duo, vulgus et pelagus; in genere mascu-€lino vel feminino aut in u aut in o aut in e mittit. quod ut cognoscas, €quando in o, quando in e, quando in u, genetivum attende: si habuerit €et ipse us, in u mittit ablativum tam in masculino quam in feminino; et €si i, in o, et si is, in e. €@@Ergo quantum necessitas temporis passa est, regulas non paucas no- @1 minum scripsimus. pauca de pronominibus dicamus, in quibus non ardua €moles est. ‰„ô@@@@{1DE PRONOMINE}1 „@@Pronomina aut finita sunt aut infinita aut minus quam finita. finita €sunt quae notant certam personam, ut ego; infinita, ut quis quicumque €aliquis. minus quam finita sunt pronomina quae non sic plene definiunt €personam, ut non egeant monstratore, quo modo ego: nam et ipsum tu €non plene finitum est, nisi in personam direxeris digitum: sic ergo mi-€nus quam finita dicenda sunt. habent enim quandam designationem, sed €non plenae significationis, quo modo ego. ut puta pone esse turbam, €minime significanter dicitur in turba tu, quo modo de turba si dixerit €unus ego. sed ut de multis significemus quem quaerimus, aut nomen €adicimus aut digitum intendimus, ut appareat certius, quem vocemus. €ergo et tu et ille et iste et hic et alia, quae quasi possunt ex parte de-€finire personam, minus quam finita vocanda sunt. €@@Regula: prima persona, quae dicitur ego, tam in singulari quam in €plurali numero non habet vocativum casum, quia nemo se vocat. sed €cum forte contigerit ut dicamus o ego, o nos, non tam pronominis ra-€tione quam interiectionis, id est dolendi gratia quam vocandi. €@@Quaestio, a qua declinatione veniat quis, quod significat quibus, et €unde veniat ipsum quibus, cum dicimus. sed dativus pluralis cum exit €quis, ab ablativo singulari venit qui exit a quo, cum nominativus exit €qui, non quis: quo modo in nominibus a docto doctis, a iusto iustis, €sic a quo quis. dativus pluralis qui exit in bus, id est quibus, ab abla-€tivo venit singulari qui exit a qui: quo modo in nominibus omnia quae €exeunt in ablativo in i dativum pluralem in bus mittunt, sic in hoc pro-€nomine a qui ablativo, dativo in bus, quibus. eius nominativus erit €quis, non qui, quod antiqui communi genere dixerunt, hic et haec quis, €ab hoc et ab hac qui; ut ab eo frequenter invenimus lectum quicum, quod €significat cum quo vel cum qua. nam Virgilius ait, cum de femina loque-€retur, 'quicum partiri curas', id est cum qua partiri. €@@Quaestio alia pronominis, quae ita obscura est, ut vix a paucis sol-€vatur, quare, cum dicamus illud istud in genere neutro, ut puta illud vel €istud templum, ipsud non dicamus, sed ipsum. sed quae in e exierunt €in masculinis, ipsa sunt quae genus neutrum sic fecerunt, illud istud. €ipsum vero ideo, non ipsud, quia apud antiquos magis in us mittebant €nominativum generis masculini, ut dicerent ipsus. hoc habemus in Te-€rentio, 'ipsus Pamphilus' dixit, non ipse Pamphilus. et quo modo in €regula nominum omnia quae in masculino genere us habent nominativo €singulari in feminino a habent, in neutro um, ut doctus docta doctum, €pius pia pium, sic ex nominum regula emanavit analogia, ut ab hoc pro-€nomine, ut puta quia ipsus dicebant antiqui, fiat in feminino ipsa, in €neutro ipsum, quo modo dicimus de nomine iustus iusta iustum. @1 @@Pronomen quod dicitur idem et masculino et neutro servit: nam et €idem homo dicitur et idem tempus. is pronomen sic declinabis, is homo, €eius ei eum ab eo, et pluraliter ii eorum eis vel iis eos eis vel iis; fe-€mininum ea eius ei eam ab ea, et pluraliter eae earum eis vel iis eas €eis vel iis; neutrum id eius ei id ab eo, et pluraliter ea eorum iis vel €eis ea iis vel eis. ideo volui hoc pronomen declinatum esse, quia facit €aliquibus dubietatem, praecipue in accusativo casu. unde si tibi mentio €fuerit nominis neutralis in accusativo singulari, sic dicis, ut puta 'per id €templum transeamus', 'per id pelagus navigemus', 'per id iter progre-€diamur'. cui ad ornatum adiecta est em syllaba et facit idem, non quia €aliud significat id et aliud idem; sed idem ornatius dicimus, quo modo €quidam, dam syllaba ad ornatum accessit, non quia aliud significat qui €et aliud quidam. sic idem, sic eadem, acceperunt dem syllabam, non €ut aliud significarent, sed ut euphonia esset. etenim studium fuit omni-€bus musicare latinitatem et id addere, quod in aures laberetur, id de-€mere, quod rancidius offenderet auditum. €@@Dicta sunt de pronomine illa quae paulo obscura videntur; cetera €a diligentibus artigraphis plene declinata sunt, quae facile reperias. ‰”ô@@@@{1DE VERBO}1 ˆ”@@Verborum ratio ita lata est, ut nominis, ita quoque inusitata est, €ut in nominibus demonstravi. namque plurima in verbis, quae rancidule €audiebantur, polita sunt, ut per anomaliam mollius sonarent, quam per €rectam regulam, quam postea dicemus. verba tribus modis accipimus: €dicimus verba pro fallaciis, ut puta 'dedit mihi verba'; dicimus pro ser-€monibus quibusque, ut 'fecit verba Cicero'; dicimus verba haec, quae €per modos et tempora et personas declinamus. sunt autem principalia €verba activa passiva neutra communia deponentia. de ceteris vero dice-€mus istis catholicis et generalibus explicatis. activa sunt quibus nos ali-€quid agere significamus, ut lego legis legit, scribo scribis scribit. passiva €sunt quae de activis nascuntur, quibus nos pati aliquid enuntiamus, ut €legor legeris legitur, scribor scriberis scribitur. neutralia sunt quibus €nos nec agere nec pati aliquid demonstramus, ut sedeo iaceo sto et alia, €in quibus nullum negotium est nec agendi nec patiendi. communia sunt €quae in or desinunt, numquam in o, et tam agere quam pati significant, €ut criminor illum, criminor ab illo: nec enim dicimus crimino illum. €deponentia sunt, quod deponant passivitatem et sumant activitatem, et €cum passive enuntientur in r littera, nihil tamen patiuntur, sed solum €agunt, ut luctor luctaris luctatur, convivor loquor nanciscor et cetera €talia. sane illud monemus, quo modo in nominibus maior quantitas est €masculini et feminini generis, neutri vero minor et communis, sic et in €verbis multa sunt activa, multa aeque passiva, non tanta neutralia nec €communia nec deponentia. et propter hoc regula activorum passivorum-€que in immensum tenditur. ceterorum vero verborum regulae a diligen-€tibus colliguntur. @1 @@Ergo diximus de generibus, quot sunt; nunc dicendum de coniuga-€tionibus, per quarum regulas omnia verba sine offensione funduntur. €quas coniugationes siquis animadverterit diligenter, quasi ex vado vitio-€rum emergens citius ad portum latinitatis accedet. quaerendum est au-€tem de illis, quae sint et ubi quaerantur, quo proficiant, id est quid te €doceant cavere. sunt autem coniugationes a e i. sed tertia tam cor-€repta est quam producta; sed correpta aliam vim habet praeteritis suis, €aliam producta. diximus quot sint et quae sint; dicendum est, ubi quae-€rantur. quaeruntur autem in indicativo modo tempore presenti secunda €persona ante novissimam litteram, sed in activis et neutralibus; in aliis €vero tribus verbis, passivis et communibus et deponentibus, ante novissi-€mam syllabam. quod ut scias, apertius intimabo. dixi enim, ubi quaeren-€dum sit; restat quarta pars, quae nos docet, quare inventae sunt, id est €ob quam utilitatem. earum igitur utilitas duplex est: docet te de futuro €tempore, quando in am syllabam exeat, quando in bo; docet iterum in €finitum modum, quando corripiatur, quando producatur. ergo redeamus €ad primam coniugationem et de eadem lucidius tractemus. €@@Prima coniugatio, quae est a, quaeritur in activis et neutralibus €verbis, ut diximus, ante novissimam litteram in secunda persona. venit €ab his quattuor modis, ab o, ut clamo clamas clamat, ab eo, ut com-€meo commeas commeat, ab io, ut lanio lanias laniat, ab uo, ut fluctuo €fluctuas fluctuat. et quia cognoscis utique primam esse, iam quid te €doceat, hinc attentius considera, ut, talia cum inveneris, in bo mittas €futurum tempus ipsorum, ut clamabo dicas laniabo fluctuabo commeabo. €ecce docui te de promissivo tempore; de infinito docebo te. et quia pro-þ¹¶³ÿï°°²ÿï‚ÁòóÿïƒÐáìáåíÿ›„Ÿˆšducere debes eum, dicis clamare laniare fluctuare commeare, ut ante re €novissimam a littera produci possit semper. diximus de prima; dicendum €et de secunda, quae dicitur e et venit ab uno modo, id est ab eo tan-€tum, ut terreo terres, doceo doces, praebeo praebes, sedeo sedes, habeo €habes. ergo et haec, quo modo superior, parem regulam dat, ut pro-€missivum modum in bo mittat, terrebo docebo praebebo sedebo habebo. €et sic omnia huius regulae observabis. sic etiam infinitum producit, quo €modo prima coniugatio, terrere docere monere sedere. ergo duae istae €parem regulam habent. remanet tertia coniugatio, quae tam producta est €quam correpta, quae et ipsa quaeritur ubi etiam superiores, sed in €activis, ut diximus, et neutralibus verbis. venit autem ab his modis, ab €o, ut lego legis, scribo scribis, ab io, ut rapio rapis, facio facis, ab €uo, ut ruo ruis, fluo fluis. ergo et haec te docet, ut futurum tempus €mittas in am, non in bo, quo modo superiores, et facit futurum [2in]2 am, €ut faciam scribam legam. nec dicas faciebo scribebo legebo, quia tertia €coniugatio in am semper promissivum tempus mittit. quam coniugatio-€nem, ut dixi, quaeris in secunda persona ante novissimam litteram. in-€finitum vero modum corripit, ut legere facere scribere ruere, non, quo @1 modo superiores, producit. quantum apertius potuit, dictum est de ter-€tia correpta; nunc attende, quae sit ratio tertiae productae, vel quo modo €potest discerni a tertia correpta, cum utraque in uno i constet, quod €ante novissimam litteram inventum est. puta exempli gratia dicimus fugio €fugis et sentio sentis per is. unde habet intellegi, utrum correpta an €producta sit? sed intellegitur sic, id est de imperativo modo: si exeat €in i, a tertia producta venit, ut sentio sentis, imperativo modo senti €facit; haurio imperativo modo hauri facit; servio servis, imperativo modo €servi facit. tertia vero correpta, licet simili forma exeat, tamen hoc €discernitur de ipso imperativo, quem semper in e mittit, ut fugio fugis, €fuge facit; ruo ruis, rue facit. ergo discernuntur sic, quia correpta in €e mittit imperativum, producta in i. sed quid docet ipsa tertia producta, €attende: futurum tempus etiam in bo, sed magis in am, ut puta de futuro €sic dicimus, servio serviam et servibo, nescio nesciam et nescibo; sed €magis in am mittit quam in bo. infinitivum vero producit semper, ut €puta haurire sentire nescire. nam regula est activorum et neutralium €verborum, ut in quacumque coniugatione addas re syllabam ad imperati-€vum modum. ut puta a prima coniugatione exit imperativus in a, ut €clama voca lania; adice re, et facit infinitivum, clamare laniare vocare. a €secunda coniugatione exit imperativus in e productum; huic adice re, et €facit infinitivum, mone monere, doce docere, praebe praebere. a tertia €coniugatione correpta exit imperativus in e correptum; huic adice re, et €facit infinitivum, ut scribe scribere, lege legere, tolle tollere. a tertia €coniugatione producta imperativus exit in i; huic adice re, et facit infi-€nitivum, servi servire, audi audire, hauri haurire. sed quaestio de dic €duc et fac, numquid addita re integre sonuerit infinitivus. sed hoc usu €plurimum valuit. nam Virgilius dicit dice et Terentius face; quibus si €adicias re, faciunt integre sonare infinitivum modum, dicere facere ducere. €@@Abunde dicta sunt de coniugationibus activorum neutraliumque, quae €quaeruntur, ut diximus, in secunda persona ante novissimam litteram. €nunc restat de passivorum et communium et deponentium verborum con-€iugationibus dicere, quae quaeruntur ante novissimam syllabam, non lit-€teram, ut puta clamor clamaris: ante ris syllabam a habet prima coniu-€gatio, quae in bor habet mittere promissivum, ut clamabor clamaberis €clamabitur clamabimur clamabimini clamabuntur. in communibus primae €coniugationis, ut puta criminor criminaris, a ante ris syllabam, et in bor €habet mittere promissivum, ut criminabor criminaberis criminabitur cri-€minabimur criminabimini criminabuntur. in deponentibus primae coniu-€gationis, ut luctor luctaris, ante ris syllabam a littera est: prima coniu-€gatio quae in bor mittit promissivum modum, ut luctabor luctaberis €luctabitur luctabimur luctabimini luctabuntur. diximus de prima coniu-€gatione passivorum et communium deponentiumque verborum, quae ante €novissimam syllabam quaeruntur. nunc dicendum de secunda coniugatione €ipsorum verborum, quae similiter illic quaeruntur, ubi et prima in pas- @1 sivis, ut moneor moneris: ante ris e invenimus, quae est secunda coniu-€gatio, quae in promissivo tempore exit in bor, ut monebor moneberis €monebitur monebimur monebimini monebuntur. in communibus vereor €vereris, ante ris e invenies, quae mittit promissivum in bor, ut verebor €vereberis verebitur verebimur verebimini verebuntur: commune est enim, €ut vereor te, vereor a te. in deponentibus, ut medeor mederis, ante ris €e invenies, quae mittit futurum tempus in bor, ut medebor medeberis €medebitur medebimur medebimini medebuntur. remanet tertia coniuga-€tio, cuius locum implevit e littera correpta, ut in passivis legor legeris €legitur: ante ris e est. sed quia correptum est, locum tenet pro i; sic €per hoc, quoniam e correptum est, procedet; et quo modo in activis €promissivum modum in am mittit, non in bo, sic in passivis in ar mittit, €non in bor. sic in communibus ac deponentibus, ut puta sequor seque-€ris: ante ris e correptum est pro i correpto; mittit promissivum in ar, €ut sequar dicas, non sequebor. remanet tertia coniugatio producta, ut €puta in passivis, ut nutrior nutriris: ante ris i productum est. quia ter-€tia est, exit in ar, ut dicamus de futuro nutriar; et quia producta, exit €etiam in bor, ut dicamus et nutribor. ergo sic observabis in communi-€bus et deponentibus. infinitivus vero ipsorum verborum a prima coniu-€gatione secunda et tertia producta in ri exit, ut puta a prima, ut cla-€mari, a secunda moneri, a tertia producta nutriri. a tertia vero cor-€repta numquam exit in ri, sed in i, ut puta legi dicimus in infinitivo et €scribi, non legeri et scriberi; et ungi, non ungeri, quia ungo dicimus, €non ungeo. nam quo modo de ungeri et ungi habita quaestio est, quid €diceremus, sic de tergeri et de tergi. sed et infinitivo tergeri dici-€mus, non tergi, quia indicativo tergeo facit, non tergo. sic in ceteris €observabis, ut, ubi inveneris secundam coniugationem ri habere infinitivo €modo, eo dicas indicativo activae significationis, caveri doceri, terreor €terreri, coerceor coerceri; licet pauca primae coniugationis in eo exeant €in indicativo activae significationis, ut puta meo meas, beo beas, laqueo €laqueas, nauseo nauseas, enucleo enucleas, creo creas, excreo excreas. €eodem modo queo et eo, quae duo tantum tertiae coniugationi accesserunt €productae. sunt autem pauca verba quae magis per anomaliam dicuntur, €ut fero fers, volo vis, sum es, edo es. €@@Quantum ratio postulavit de coniugationum ordine tractavimus. nunc €de participiis pauca dicenda sunt. ‰¦ô@@@@{1DE PARTICIPIO}1 ˆ¦@@Participia dicta sunt, quod partem capiant nominis partemque verbi. €trahunt enim a nomine casus, a verbo tempora, ut puta legens lecturus. €ecce iam tractum a verbo aliquid, id est tempus: nam legens praesentis €temporis participium est, lecturus futuri. et declinantur quo modo no-€mina, ut puta hic legens huius legentis huic legenti; et sic per omnes €casus declines tam singulariter quam pluraliter. sic et hic lecturus huius @1 lecturi huic lecturo. ecce traxit a nomine declinationem. sane omnia €participia in praesenti tempore aut in ans exeunt et veniunt a prima €coniugatione, ut amans clamans, aut in ens et veniunt a secunda vel €tertia correpta vel producta, ut monens legens serviens. nam monens a €secunda coniugatione est, legens a tertia correpta, serviens a tertia pro-€ducta. futuri temporis participia semper in rus exeunt ab omnibus ver-€bis, nisi a passivis. praeteriti temporis semper aut in tus aut in sus €aut in xus: in tus, ut lectus scriptus amatus, in sus, ut falsus lapsus, in €xus, ut nexus. est et unum in uus, ut mortuus. futuri temporis parti-þ¹¶³ÿï°°²ÿï‚ÁòóÿïƒÐáìáåíÿ›„¢ˆŠcipia a passivis vel communibus semper in dus. nam deponens numquam €habet duo futura: nec enim dicimus 'luctandus est ille' aut nascendus, €sed habet unum, ut luctaturus nasciturus locuturus; licet apud veteres €talia quoque communis generis reperiantur. sane regula est, participia €omnia praesentis temporis generis esse omnis, id est quaeque exeunt in €ans quaeque in ens, ut hic et haec et hoc amans legens serviens. ‰‘ô@@@@{1DE ADVERBIO}1 ˆ‘@@Adverbia aut ab aliis veniunt aut ex se. sunt loci, temporis: ut €puta loci, hic istic illic et cetera quae locum significant; temporis, ut €hodie cras heri et cetera quae tempus significant. ab aliis adverbia ve-€niunt, aut a nomine aut a participio, ut a docto docte, a iusto iuste. €sane adverbiorum biformis regula est: ablativo enim diriguntur adverbia. €unde si habuerit ablativus o, adverbium in e mittit, ut supra dictum €est, a docto docte, a iusto iuste, ab impio impie, a religioso religiose. €si vero ablativus in i exierit, adverbium in ter mittit, ut a simili simi-€liter, ab agili agiliter, a veloci velociter, a forti fortiter, a grandi gran-€diter et cetera talia. ‰œô@@@@{1DE PRAEPOSITIONE}1 ˆœ@@Praepositiones notae sunt accusativae et ablativae: ut puta ad prae-€positio [2in]2 masculinis, ut ad illum vado, in femininis, ad illam vado, in €neutris, ad illud vado templum vel theatrum; et pluraliter in masculinis, €ad illos, in femininis, ad illas, in neutris, ad illa templa vado. sane sic €tibi per hoc nomen interrogatio fit, ut puta si dico 'ad quem vadis?' vel €ad quam? vel ad quod? in plurali vero vide ne dicas 'ad templa vadis?', €sed 'ad quae templa?'. sic 'ad quae loca pergis?' sic 'ad quae palatia? €ad quae spatia?' et alia similia. in ablativis autem dicimus 'a te venio'; €sic ab illo, a theatro, ab illa, a nobis, ab aedibus, ab illis venio. re-€manent praepositiones utriusque, quae discernuntur de motu et situ: de €motu, ut puta 'quo is?' vides quia moves. sed quid respondebitur? ad €accusativum casum, ut dicas in forum, in templum, in balneum. si vero €situs est, et significas te fuisse alicubi, ablativo respondebis, ut dicas 'in €foro fui'; sic 'in thermis fui'. ergo tu sic attende, ut, si fueris iam alicubi, @1 ablativo respondeas; si adhuc velis ire, accusativo. abunde dictum sit de €praepositionibus. nam cetera in artibus habemus plenissime dicta. ðþ