¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¯ôÿ@@@@{1NATVRALIS HISTORIA}1 ¯ðòÿŸóáÿ@@@@PLINIVS SECVNDVS €@@@@VESPASIANO CAESARI SVO S. ‘@@Libros Naturalis Historiae, novicium Camenis €Quiritium tuorum opus, natos apud me proxima fetura €licentiore epist[2u]2la narrare constitui tibi, iucundissime Im-€perator; sit enim haec tui praefatio, verissima, dum ma-€xim[2i]2 consenescit in patre. "namque tu solebas nugas €esse aliquid meas putare," ut obiter emolliam Catullum €conterraneum meum (agnoscis et hoc castrense verbum): €ille enim, ut scis, permutatis prioribus syllabis duriusculum €se fecit quam volebat existimari, a Veraniolis [2s]2uis et Fa-[2b]2ul[2l]2is. simul ut hac mea petulantia fiat quod proxime €non fieri questus es in alia procaci epist[2u]2la nostra, ut in €quaedam acta exeat sciantque omnes quam ex aequo tecum @1 vivat imperium. triumphalis et censorius tu sexiesque €consul ac tribuniciae potestatis particeps et, quod his no-€bilius fecisti, dum illud patri pariter et equestri ordini €praestas, praefectus praetorii eius omniaque haec rei pu-€blicae es: nobis quidem qualis in castrensi contubernio, €nec quicquam in te mutavit fortunae amplitudo, nisi ut prodesse tantundem posses [2e]2t velles. itaque cum ceteris €in veneratione tui pateant omnia [2a]2lia, nobis ad colendum €te familiarius audacia sola superest: hanc igitur tibi im-€putabis et in nostra culpa tibi ignosces. perfricui faciem €nec tamen profeci, quoniam alia via occurris ingens et longius etiam summoves ingenii fascibus. fulgurar[2e]2 in nullo €umquam verius dicta vis eloquentiae, tribunicia potestas €facundiae. quanto tu ore patris laudes tonas! quanto €fratris amas! quantus in poetica es! o magna fecunditas €animi! quem ad modum fratrem quoque imitareris exco-€gitasti. @@Sed haec quis possit intrepidus aestimare subiturus €ingenii tui iudicium, praesertim lacessitum? neque enim €similis est condicio publicantium et nominatim tibi dican-€tium. tum possem dicere: 'Quid ista legis, Imperator? €humili vulgo scripta sunt, agricolarum, opificum turbae, €denique studiorum otiosis. quid te iudicem facis? [2c]2um €hanc operam condicerem, no[2n]2 e[2r]2as in hoc albo. maiorem @1 te sciebam, quam ut descensurum huc putarem.' praeterea €est quaedam publica etiam eruditorum reiectio. utitur illa €et M. Tullius extra omnem ingeni[2i]2 al[2e]2am positus et, quod €miremur, per advocatum defenditur: "nec doctissimis. €Manium Persium haec legere nolo, Iunium Congium €volo." quod si hoc Lucilius, qui primus condidit stili €nasum, dicendum sibi putavit, Cicero mutuandum, prae-€sertim cum de re publica scriberet, quanto nos causatius ab aliquo iudice defendimur? sed haec ego mihi nunc €patrocinia ademi nuncupatione, quoniam plurimum refert, €sortiatur aliquis iudicem an eligat, multumque apparatus interest apud invitatum hospitem et oblatum. cum apud €Catonem, illum ambitus hostem et repulsis tamquam hono-€ribus ine[2m]2ptis gaudentem, flagrantibus comitiis pecunias €deponerent candidati, hoc se facere, quod tum pro innocentia €e[2x]2 rebus humanis summum esset, profitebantur. inde illa €nobilis M. Ciceronis suspiratio: "O te felicem, M. Porci, a quo rem inprobam petere nemo audet!" cum €tribunos appellaret L. Scipio Asiaticus, inter quos erat €Gracchus, hoc adtestabatur vel inimico iudici se probari @1 €posse. adeo summum quisque causae suae iudicem facit quemcumque, cum eligit. unde provocatio appellatur. te €quidem in excelsissimo generis humani fastigio positum, €summa eloquentia, summa eruditione praeditum, religiose €adiri etiam a salutantibus scio, et ideo cura[2n]2t, quae tibi €dicantur ut digna sint. verum dis lacte rustici multaeque €gentes et mola litant salsa qui non habent tura, nec ulli €fuit vitio deos colere quoquo modo posset. @@Meae quidem temeritati accessit hoc quoque, quod €levioris operae hos tibi dedicavi libellos. nam nec ingenii €sunt capaces, quod alioqui [2i]2n nobis perquam mediocre €erat, neque admittunt excessus aut orationes sermonesve €au[2t]2 casus mirabiles vel eventus varios, iucunda dictu aut legentibus blanda sterili materia: rerum natura, hoc est €vita, narratur, et haec sordidissima sui parte a[2c]2 plurimarum €rerum aut rusticis vocabulis aut externis, immo barbaris etiam, cum honoris praefatione ponendis. praeterea iter €est non trita auctoribus via nec qua peregrinari animus €expet[2a]2t. nemo apud nos qu[2i]2 idem temptaverit, nemo apud €Graecos qui unus omnia ea tractaverit. magna pars @1 €studiorum amoenitates quaerimus; quae vero tractata ab €aliis dicuntur inmensae subtilitatis, obscuris rerum tenebris €premuntur. an[2te]2 omnia attingenda quae Graeci $TH=S E)G-€$KUKLI/OU PAIDEI/AS& vocant, et tamen ignota aut incerta €ingeniis facta; alia vero ita multis prodita, ut in fastidium sint adducta. res ardua vetustis novitatem dare, novis €auctoritatem, obsoletis nitorem, obscuris lucem, fastiditis €gratiam, dubiis fidem, omnibus vero naturam et naturae €sua omnia. itaque etiam non assecutis voluisse abunde €pulchrum atque magnificum est. @@Equidem ita sentio, peculiarem in studiis causam €eorum esse, qui difficultatibus victis utilitatem iuvandi €praetulerint gratiae placendi, idque iam et in aliis operibus €ipse feci et profiteor mirari me T. Livium, auctorem €celeberrimum, in historiarum suarum, quas repetit ab €origine urbis, quodam volumine sic orsum: "iam sibi €satis gloriae quaesitum, et potuisse se desidere, €ni animus inquies pasceretur opere." profecto enim €populi gentium victoris et Romani nominis gloriae, non €suae, composuisse illa decuit. maius meritum esset operis €amore, non animi causa, perseverasse et hoc populo Romano praestitisse, non sibi. rerum dignarum cura €_quoniam, ut ait Domitius Piso, thesauros oportet esse, €non libros_lectione voluminum circiter , quorum pauca @1 €admodum studiosi attingunt propter secretum materiae, ex €exquisitis auctoribus centum inclusimus XXXVI voluminibus, €adiectis rebus plurimis, quas aut ignoraverant priores aut postea invenerat vita. nec dubitamus multa esse quae et €nos praeterierint. homines enim sumus et occupati officiis €subsicivisque temporibus ista curamus, id est nocturnis, €ne quis vestrum putet his cessatum horis. dies vobis €inpendimus, cum somno valetudinem computamus, vel hoc €solo praemio contenti, quod, dum ista, ut ait M. Varro, €musinamur, pluribus horis vivimus. profecto enim vita vigilia est. quibus de causis atque difficultatibus nihil €auso promittere hoc ipsum tu praestas, quod ad te scribimus. €haec fiducia operis, haec est indicatura. multa valde €pretiosa ideo videntur, quia sunt templis dicata. @@Vos quidem omnes, patrem, te fratremque, diximus €opere iusto, temporum nostrorum historiam orsi a fine €Aufidii. ubi sit ea, quaeres. iam pridem peracta sancitur €et alioqui statutum erat heredi mandare, ne quid ambitioni €dedisse vita iudicaretur. proinde occupantibus locum faveo, €ego vero et posteris, quos scio nobiscum decertaturos, sicut ipsi fecimus cum prioribus. argumentum huius stomachi €mei habebis quod in his voluminibus auctorum nomina €praetexui. est enim benignum, ut arbitror, et plenum €ingenui pudoris fateri per quos profeceris, non ut plerique ex [2i]2is, quos attigi, fecerunt. scito enim conferentem @1 €auctores me deprehendisse a iuratissimis e[2x]2 proximis veteres €transcriptos ad verbum neque nominatos, non illa Vergiliana €virtute, ut certarent, non Tul[2l]2iana simplicitate, qui de €re publica Platonis se comitem profitetur, in consolatione €filiae "Crantorem", inquit, "sequor," item Panaetium de €officiis, quae volumina ediscenda, non modo in manibus cotidie habenda, nosti. obnoxii profecto animi et infelicis €ingenii est deprehendi in furto malle quam mutuum reddere, €cum praesertim sors fiat ex usura. @@Inscriptionis apud Graecos mira felicitas: $KHRI/ON €inscripsere, quod volebant intellegi favum, alii $KE/RAS €$*)AMALQEI/AS&, quod copiae cornu, ut vel lactis gallinacei €sperare possis in volumine haustum; iam $I)/A, *MOU=SAI, €$PANDE/KTAI, E)GXEIRI/DIA, LEIMW/N, PI/NAC, SXEDI/WN&: inscrip-€tiones, propter quas vadimonium deseri possit; at cum €intraveris, di deaeque, quam nihil in medio invenies! þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¯ðòÿ˜˜ˆˆnostri gr[2av]2iores Antiquitatium, Exemplorum Artium-€que, facetissimi Lucubration[2u]2m, puto quia [2B]2ibaculus €erat et vocabatur. paulo minus asserit Varro in satiris @1 suis S[2e]2s[2c]2uli[2xe]2 et Flex[2t]2abula. apud Graecos desiit €nugari Diodorus et $BIBLIOQH/KHS& historiam suam inscripsit. €Apion quidem grammaticus_hic quem Tiberius Caesar €cymbalum mundi vocabat, [2c]2um [2pro]2pr[2i]2ae famae tympanum €potius videri posset_immortalitate donari a se scripsit ad quos aliqua componebat. me non paenitet nullum €festiviorem excogitasse titulum et, ne in totum videar €Graecos insectari, ex illis mox velim intellegi ping[2endi €fingend]2ique conditoribus, quos in libellis his invenies ab-€soluta opera et illa quoque, quae mirando non satiamur, €pendenti titulo inscripsisse, ut &7apelles faciebat& aut €&7polyclitus&, tamquam inchoata semper arte et inperfecta, €ut contra iudiciorum varietates superesset artifici regressus €ad veniam velut emendaturo quicquid desideraretur, si non esset interceptus. quare plenum verecundiae illud, quod €omnia opera tamquam novissima inscripsere et tamquam €singulis fato adempti. tria non amplius, ut opinor, ab-€solute traduntur inscripta &7ille fecit&, quae suis locis €reddam. quo apparuit summam artis securitatem auctori €placuisse, et ob id magna invidia fuere omnia ea. @@Ego plane meis adici posse multa confiteor, nec his €solis, sed et omnibus quos edidi, ut obiter caveam istos €Homeromastigas (ita enim verius dixerim), quoniam audio €et Stoicos et dialecticos Epicureosque_nam de grammaticis €semper expectavi_parturire adversus libellos, quos de @1 €grammatica edidi, et subinde abortus facere iam decem annis, cum celerius etiam elephanti pariant. ceu vero €nesciam adversus Theophrastum, hominem in eloquentia €tantum, ut nomen divinum inde invenerit, scripsisse etiam €feminam, et proverbium inde natum suspendio arborem eligendi. non queo mihi temperare quo minus ad hoc €pertinentia ipsa censorii Catonis verba ponam, ut appareat €etiam Catoni de militari disciplina commentanti, qui €sub Africano, immo vero et sub Hannibale didicisset €militare et ne Africanum quidem ferre potuisset, qui €imperator triumphum reportasset, paratos fuisse istos, qui €obtrectatione alienae scientiae famam sibi aucupantur: €"Quid enim?" a[2i]2t in eo volumine, "scio ego, quae scripta €sunt si palam proferantur, multos fore qui vitili-€tigent, sed ii potissimum, qui verae laudis expertes sunt. eorum ego orationes si[2v]2i praeterfluere." nec €Plancus inlepide, cum diceretur Asinius Pollio orationes €in eum parare, quae ab ipso aut libertis post mortem €Planci ederentur, ne respondere posset: "cum mortuis €non nisi larvas luctari." quo dicto sic repercussit illas, ut apud eruditos nihil impudentius iudicetur. ergo securi €etiam contra vitilitigatores, quos Cato eleganter ex vitiis @1 €et litigatoribus composuit_quid enim illi aliud quam €litigant aut litem quaerunt?_, exequemur reliqua propositi. quia occupationibus tuis publico bono parcendum erat, €quid singulis contineretur libris, huic epistulae subiunxi €summaque cura, ne legendos eos haberes, operam dedi. €tu per hoc et aliis praestabis ne perlegant, sed, ut quisque €desiderabit aliquid, id tantum quaerat et sciat quo loco €inveniat. hoc ante me fecit in litteris nostris Valerius €Soranus in libris, quos $E)POPTI/DWN& inscripsit. @1 ¡Ÿôÿ@@@@{1LIBER I}1 ™‚áôÿ@@@@{1LIBRO II CONTINENTVR}1 An finitus sit mundus et an €unus €de forma eius €de motu eius. cur mundus €dicatur €de elementis €de deo €de siderum errantium na-€tura €de lunae et solis defectibus. €de nocte €de magnitudine siderum €quae quis invenerit in ob-€servatione caelesti €de lunae motu €errantium motus et luminum €canonica €quare eadem altiora, alias €propiora videantur €catholica siderum errantium €quae ratio colores eorum €mutet €solis motus. dierum inae-€qualitatis ratio €quare fulmina Iovi adsignen-€tur €intervalla siderum €de sideribus musica €de mundo geometrica €de repentinis sideribus. de €cometis. natura et situs et €genera eorum €Hipparchea de sideribus ag-€noscendis @1 €de caelestibus prodigiis per €exempla historica €lampades, bolides €trabes caelestes, chasma caeli €de caeli coloribus €de flamma caelesti €de coronis caelestibus €de circulis repentinis €plures soles €plures lunae €dierum [2modo]2 noctibus lux €clipei ardentes €ostentum caeli semel notatum €de discursu stellarum €de stellis quae Castores vo-€cantur €de ae+re €de statis tempestatibus €@@de caniculae ortu €@@vis temporum anni stata €de incertis tempestatibus. de €imbribus et quare lapidibus €pluat €de tonitribus et fulgetris €qua ratione echo reddatur. €ventorum genera, naturae, €observationes €ecnephias, typhon €turbines, presteres, vertices, €alia prodigiosa genera tempe-€statum €de fulminibus €@@quibus in terris non cadant €@@et quare €@@genera fulgurum et miracula €@@Etrusca observatio in [2i]2is et €@@Romana €@@de fulminibus evocandis €@@catholica fulgurum €@@quae numquam feriantur €lacte pluisse, sanguine, carne, €ferro, lana, lateribus coctis €[2port]2ent[2a]2 €de lapidibus caelo caden-€tibus. Anaxagorea de his €arcus caelestis €natura grandinis, nivis, prui-€nae, nebulae, roris. nubium €imagines €proprietates caeli in locis €natura terrae €de forma eius €an sint antipodes. quomodo €aqua terrae innexa. quae €ratio fluminum @1 €an circumdatus terrae oce-€anus €quae portio terrae habitetur €mediam esse mundi terram €de obliquitate zonarum €de inaequalitate climatum €ubi eclipses non appareant €et quare €quae ratio diurnae lucis in €terris €gnomonica de ea re €ubi et quando nullae umbrae, €ubi bis anno. ubi in con-€trarium umbrae ferantur €[ubi longissimi dies, ubi €brevissimi] €de primo horologio €quo modo observentur dies €differentia gentium ad ratio-€nem mundi €de terrae motibus. de terrae €hiatibus. signa motus futuri €auxilia contra motus futuros €portenta terrarum semel tra-€dita €miracula terrae motus €quibus locis maria recesse-€rint. insularum enascentium €ratio €quae et quibus temporibus €enatae sint €quas terras interruperint €maria €quae insulae continenti ad-€iunctae sint €quae terrae in totum mari €permutatae €quae terrae ipsae se minu-€erint €urbes haustae mari €de spiraculis €de terris semper trementibus. €de insulis semper fluctuan-€tibus €quibus locis non inpluat €acervata terrarum miracula €qua ratione aestus maris €accedant et recedant €ubi aestus extra rationem €idem faciant €miracula maris @1 €@@quae potentia lunae ad ter-€@@rena et marina €@@quae solis €@@quare salsum mare €@@ubi altissimum mare €mirabilia fontium et flumi-€num €ignium et aquarum iuncta €miracula €@@de maltha €@@de naphtha €@@quae loca semper ardeant €ignium per se miracula €terrae universae mensura €harmonica mundi ratio €Summa: res et historiae et €observationes CCCCXVII ôÿ@@@@{1EX AVCTORIBVS}1 M. Varrone. Sulpicio Gallo. €Tito Caesare Imperatore. Q. €Tuberone. Tullio Tirone. L. €Pisone. T. Livio. Cornelio €Nepote. Seboso. Caelio Anti-€patro. Fabiano. Antiate. €Muciano. Caecina qui de €Etrusca disciplina. Tarquitio €qui item. Iulio Aquila qui €item. Sergio Plauto. ôÿ@@@@{1EXTERNIS}1 Hipparcho. Timaeo. Sosigene. €Petosiri. Nec[2h]2epso. Pytha-€goricis. Posidonio. [2An]2a[2xi]2-€mandro. Epigene. Eudoxo. €Democrito. Critodemo. Thra-€syllo. Serapione gnomonico. €Euclide. Coerano philosopho. €Dicaearcho. Archimede. One-€sicrito. Eratosthene. Pythea. €Herodoto. Aristotele. Ctesia. €Artemidoro Ephesio. Isidoro €Characeno. Theopompo. ™ƒáôÿ@@@@{1L. III CONTINENTVR}1 situs, gentes, maria, oppida, €portus, montes, flumina, men-€surae, populi qui sunt aut €fuerunt €Baeticae €Hispaniae citerioris €Narbonensis provinciae €Italiae usque Locros €@@Tiberis, Roma €@@insularum LXIIII, in his @1 €@@Baliarium €@@Corsicae €@@Sardiniae €@@Siciliae €Italiae Locris usque Raven-€nam €de Pado €Italiae trans Padum €Histriae €Alpium et gentium Alpinarum €Illyrici, Liburniae €Dalmatiae €Noricorum €Pannoniae €Moesiae €insularum Ionii et Hadriatici €Summa: oppida et gentes . . . €Summa: flumina clara . . . €Summa: montes clari . . . €Summa: insulae . . . €Summa: quae intercidere op-€pida aut gentes . . . þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¡™ƒáˆ¡Summa: res et historiae et €observationes. . . . ôÿ@@@@{1EX AVCTORIBVS}1 Turranio Gracile. Cornelio Ne-€pote. T. Livio. Catone censorio. €M. Agrippa. M. Varrone. Divo €Augusto. Varrone Atacino. €Antiate. Hygino. L. Vetere. €Pomponio Mela. Curione patre. €Caelio. Arruntio. Seboso. €Licinio Muciano. Fabricio €Tusco. L. Ateio. [2Ateio]2 Capi-€tone. Verrio Flacco. L. Pisone. €Gelliano. Valeriano. ôÿ@@@@{1EXTERNIS}1 Artemidoro. Alexandro poly-€histore. Thucydide. Theo-€phrasto. Isidoro. Theopompo. €Metrodoro Scepsio. Callicrate. €Xenophonte Lampsaceno. Dio-€doro Syracusano. Nympho-€doro. Calliphane. Timagene. ™„áôÿ@@@@{1L. IIII CONTINENTVR}1 situs, gentes, maria, oppida, €portus, montes, flumina, men-€surae, populi qui sunt aut €fuerunt @1 €Epiri €Achaiae €Graeciae €Thessaliae €Magnesiae €Macedoniae €Thraciae €insularum ante eas terras, €inter quas €@@Creta €@@Euboea €@@Cyclades €@@Sporades €Hellesponti, Ponti, Maeotidis €Daciae, Sarmatiae, Scythiae €insularum Ponti €Germaniae €insularum in Gallico oceano €XCVI, quas inter Britannia €Belgicae Galliae €Lugdunensis Galliae €Aquitanicae Galliae €citerioris Hispaniae ab oceano €Lusitaniae €insularum in mari Atlantico €universae Europae mensura €Summa: oppida et gentes . . . €Summa: flumina clara . . . €Summa: montium clari . . . €Summa: insulae . . . €Summa: quae intercidere op-€pida aut gentes . . . €Summa: res et historiae et €observationes . . . ôÿ@@@@{1EX AVCTORIBVS}1 Catone censorio. M. Varrone. €M. Agrippa. Divo Augusto. €Varrone Atacino. Cornelio €Nepote. Hygino. L. Vetere. €Mela Pomponio. Licinio Mu-€ciano. Fabricio Tusco. Ateio €Capitone. Ateio philologo. ôÿ@@@@{1EXTERNIS}1 Polybio. Hecataeo. Hellanico. €Damaste. Eudoxo. Dicaearcho. €Timosthene. Eratosthene. @1 €Ephoro. Cratete grammatico. €Serapione Antiochense. Calli-€macho. Artemidoro. Apollo-€doro. Agathocle. Timaeo €Siculo. Myrsilo. Alexandro €polyhistore. Thucydide. Do-€siade. Anaximandro. Philistide €Mallote. Dionysio. Aristide. €Callidemo. Menaechmo. Agl[2a]2-€osthene. Anticlide. Heraclide. €Philemone. Xenophonte. Py-€thea. Isidoro. Philonide. Xena-€gora. Astynomo. Staphylo. €Aristocrito. Metrodoro. Cleo-€bulo. Posidonio. ™…áôÿ@@@@{1L. V CONTINENTVR}1 situs, gentes, maria, oppida, por-€tus, montes, flumina, mensu-€rae, populi qui sunt aut fuerunt €Mauretaniarum €Numidiae €Africae €Syrtium €Cyrenaicae €insularum circa Africam €aversorum Africae €Aegypti €@@Chorae, Thebaidis, Nili €Arabiae quae est ad mare €Aegyptium €Idumaeae, Syriae, Palaestines, €Samariae €Iudaeae €Phoenices €Syriae Coeles, Syriae Anti-€ochiae €Euphratis €Ciliciae et iunctarum gen-€tium €Isauricae, Omanadum €Pisidiae €Lycaoniae €Pamphyliae €Tauri montis €Lyciae €Cariae €Ioniae €Aeolidis €Troadis et iunctarum gen-€tium @1 €insularum ante Asiam CCXII. €in iis €@@Cypri €@@Rhodi, Coi €@@Sami €@@Chii €@@Lesbi €Hellespontus, Mysia €Phrygia €Galatia et iunctae gentes €Bithynia €Summa: oppida et gentes . . . €Summa: flumina clara . . . €Summa: montium clari . . . €Summa: insulae CXVIII €Summa: quae intercidere op-€pida aut gentes . . . €Summa: res et historiae et €observationes . . . ôÿ@@@@{1EX AVCTORIBVS}1 Agrippa. Suetonio Paulino. €M. Varrone. Varrone Atacino. €Cornelio Nepote. Hygino. L. €Vetere. Mela. Domitio Corbu-€lone. Licinio Muciano. Claudio €Caesare. Arruntio. Livio filio. €Seboso. actis triumphorum. ôÿ@@@@{1EXTERNIS}1 Iuba rege. Hecataeo. Hellanico. €Damaste. Dicaearcho. Baetone. €Timosthene. Philonide. Xena-€gora. Astynomo. Staphylo. €Dionysio. Aristotele. Aristo-€crito. Ephoro. Eratosthene. €Hipparcho. Panaetio. Sera-€pione Antiocheno. Callimacho. €Agathocle. Polybio. Timaeo €mathematico. Herodoto. Myr-€silo. Alexandro polyhistore. €Metrodoro. Posidonio qui €$PERI/PLOUN& aut $PERIH/GHSIN&. €Sotade. Pyrrandro. Aristarcho €Sicyonio. Eudoxo. Antigene. €Callicrate. Xenophonte Lamp-€saceno. Diodoro Syracusano. €Hannone. Himilcone. Nym-€phodoro. Calliphane. Artemi-€doro. Megasthene. Isidoro. €Cleobulo. Aristocreonte. ™†áôÿ@@@@{1L. VI CONTINENTVR}1 situs, gentes, maria, oppida, €portus, montes, flumina, men-€surae, populi qui sunt aut €fuerunt @1 €Ponti, Mariandynorum €Paphlagonum €Cappadocum €Themiscyrena regio et in ea €gentes. Heniochi €regio Colica et gentes. Achae-€orum gentes. ceterae eodem €tractu gentes €Bosporus Cimmerius €Maeotis. gentes circa Mae-€otim €Armenia minor, Armenia €maior €Cyrus fluvius, Araxes fluvius €Albania, Hiberia et iunc-€tae portae Caucasiae €insulae in Ponto €gentes a Scythico oceano €Caspium et Hyrcanium mare €Adiabene €Media, portae Caspiae €gentes circa Hyrcanium mare €Scytharum gentes €situs ab oceano Eoo. Seres €Indi €@@Ganges €@@Indus €Taprobane €Ariani et iunctae gentes €navigationes in Indiam €Carmania €sinus Persicus €Parthorum regna €Mesopotamia €@@Tigris €Arabia €sinus maris Rubri €Trogodytice €Aethiopia €insulae Aethiopici maris €de insulis Fortunatis €terrae per mensuras con-€paratae €digestio terrarum in paralle-€los et umbras pares €Summa: oppida MCXCV €Summa: gentes DLXXVI €Summa: flumina clara CXV @1 €Summa: montes clari XXXVIII €Summa: insulae CVIII €Summa: quae intercidere op-€pida aut gentes XCV €Summa: res et historiae et ob-€servationes MMCCXIIII. ôÿ@@@@{1EX AVCTORIBVS}1 M. Agrippa. M. Varrone. Var-€rone Atacino. Cornelio Ne-€pote. Hygino. L. Vetere. Mela €Pomponio. Domitio Corbu-€lone. Licinio Muciano. Claudio €Caesare. Arruntio. Seboso. €Fabricio Tusco. T. Livio €[2filio]2. Seneca. Nigidio. ôÿ@@@@{1EXTERNIS}1 Iuba rege. Hecataeo. Hella-€nico. Damaste. Eudoxo. Dicae-€archo. Baetone. Timosthene. €Patrocle. Demodamante. Cli-€tarcho. Eratosthene. Alexan-€dro Magno. Ephoro. Hip-€parcho. Panaetio. Callimacho. €Artemidoro. Apollodoro. Aga-€thocle. Polybio. Timaeo Sicu-€lo. Alexandro polyhistore. Isi-€doro. Amometo. Metrodoro. €Posidonio. Onesicrito. Near-€cho. Megasthene. Diogneto. €Aristocreonte. Bione. Dalione. €Simonide minore. Basile. €Xenophonte Lampsaceno. ™‡áôÿ@@@@{1L. VII CONTINENTVR}1 gentium mirabiles figurae €prodigiosi partus €de homine generando. pari-€endi tempora per inlustria €exempla a mensibus VII ad €XIII €signa sexus in gravidis per-€tinentia ante partum €monstruosi partus €excisi utero €qui sint vopisci €de conceptu hominum. de €generatione hominum €similitudinum exempla €numerosissimae subolis ex-€empla €ad quos annos generatio €mensum in feminis mira-€cula €quae ratio generandi €historica circa dentes. his-€torica circa infantes @1 €magnitudinum exempla €praeproperi infantes €insignia corporum €vires eximiae €velocitas praecipua €visus eximii €auditus miraculum €patientia corporis €memoria €vigor animi €clementia, animi magnitudo €rerum gestarum claritas sum-€ma €tres summae virtutes in eo-€dem, innocentia summa €fortitudo summa €ingenia praecipua €qui sapientissimi €praecepta vitae utilissima €de divinatione €vir optimus iudicatus €matronae pudicissimae €summae pietatis exempla €artibus excellentes €@@astrologia, [grammatica], €@@medicina €@@geometria, architectura €@@pictura, scalptura aeraria, €@@marmoraria, eboraria, cae-€@@latura €pretia hominum insignia €de felicitate summa €raritas continuationis in fa-€miliis €varietatis exempla mirabilia. €bis proscriptus €honorum exempla mirabilia €decem res in uno felicissi-€mae €divi Augusti adversa €quos di felicissimos iudica-€verint €quem viventem ut deum coli €iusserint. fulgur mirabile €de spatiis vitae longissimis €de varietate nascendi €in morbis exempla varia €de morte €qui [2e]2la[2t]2i revixerint €subitae mortis exempla €de sepultura €de manibus, de anima €quae quis in vita invenerit €in quibus rebus primi gen- @1 €tium consensus. de antiquis €litteris €quando primum tonsores €quando primum horologia €Summa: res et historiae et €observationes DCCXLVII. ôÿ@@@@{1EX AVCTORIBVS}1 Verrio Flacco. Gnaeo Gellio. €Licinio Muciano. Masurio Sa-€bino. Agrippina Claudi. M. €Cicerone. Asinio Pollione. €M. Varrone. Messala Rufo. €Nepote Cornelio. Vergilio. T. €Livio. Cordo. Melisso. Seboso. €Cornelio Celso. Maximo Va-€lerio. Trogo. Nigidio Figulo. €Pomponio Attico. Pediano €Asc[2o]2nio. Fabiano. Catone cen-€sorio. actis. Fabio Vestale. þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¡™‡ãôÿ@@@@{1EXTERNIS}1 Herodoto. Aristea. Baetone. €Isigono. Cratete. Agathar-€chide. Calliphane. Aristotele. €Nymphodoro. Apollonide. €Ph[2y]2larc[2h]2o. Damone. Mega-€sthene. Ctesia. Taurone. €Eudoxo. Onesicrito. Clitarcho. €Duride. Artemidoro. Hippo-€crate medico. Asclepiade me-€dico. Hesiodo. Anacreonte. €Theopompo. Hellanico. Da-€maste. Ephoro. Epigene. €Beroso. Petosiri. Nec[2h]2pso. €Alexandro polyhistore. Xeno-€phonte. Callimacho. Demo-€crito. Diyllo historico. Stra-€tone qui contra Ephori €$EU(RH/MATA& scripsit. Heraclide €Pontico. Asclepiade qui €$TRAGW|DOU/MENA&. Philoste-€phano. Hegesia. Arch[2e]2macho. €Thucydide. Mnesigitone. Xe-€nagora. Metrodoro Scepsio. €Anticlide. Critodemo. ™ˆáôÿ@@@@{1L. VIII CONTINENTVR}1 de elephantis €@@de sensu eorum €@@quando primum iuncti €@@de docilitate eorum @1 €@@mirabilia in factis eorum €@@de natura ferarum ad peri-€@@cula sua intellegenda €@@quando primum in Italia visi €@@elephanti €@@pugnae eorum €@@quibus modis capiantur €@@quibus domentur €@@de partu eorum et reliqua €@@natura €@@ubi nascantur. discordia €@@eorum et draconum €de sollertia animalium €de draconibus €mirae magnitudines serpen-€tium €de Scythicis animalibus. de €septentrionalibus, de bisonti-€bus, uris €alce, achli, bona[2so]2 €de leonibus €@@quomodo gignantur €@@quae genera eorum €@@quae propria naturae €@@quis primus leontomachiam €@@Romae, quis plurimos in €@@ea leones donaverit €@@quis primus Romanorum €@@iunxerit. mirabilia in leo-€@@num factis €a dracone agnitus et serva-€tus €de pantheris €@@senatusconsultum et leges €@@de Africanis. quis primus €@@Romae Africanas et quando; €@@quis plurimas €de tigribus. quando primum €Romae visa tigris. de natura €earum [2fetu]2 ca[2p]2to €de camelis. genera eorum €de camelopardali. quando €primum Romae visa €de chama. de cephis €de rhinocerote €de lynce et sp[2h]2ingibus. de €crocottis. de cercopithecis @1 €Aethiopiae terrestria animalia €item Indiae. bestia visu inter-€ficiens €de basiliscis serpentibus €de lupis. unde fabula versi-€pelli[2um]2 €serpentium genera €de ichneumone €de crocodilo €de scinco €de hippopotamio €quis primus ostenderit eum €Romae et crocodilum €medicinae ab animalibus re-€pertae €prognostica periculorum ex €animalibus €gentes ab animalibus sub-€latae €de hyaenis €de corocottis. de mantichoris €de onagris €de aquaticis et iisdem ter-€restribus €@@de fibris, de lutris. de vitulo €@@marino, de stellionibus €de cervis €de chamaeleonte €de reliquis colorem mutanti-€bus, tarandro, lycaone, thoe €de hystrice €de ursis. de fetu eorum €de muribus Ponticis et Alpi-€nis €irenaceis €leontophono. lynces €meles, sciuri €de cocleis €de lacertis €canum natura €@@exempla eorum circa domi-€@@nos. qui proeliorum causa €@@canes habuerint. €@@de generatione eorum €@@contra rabiem remedia €equorum natura €@@de ingeniis equorum. mira-€@@bilia quadrigarum. €@@generatio equorum €@@vento concipientes €de asinis. generatio in his €mularum natura et reliquo-€rum iumentorum @1 €de bubus €@@generatio eorum. €@@Apis in Aegypto €pecorum natura €@@generatio eorum. genera la-€@@nae et colorum €@@genera vestium €caprarum natura et gene-€ratio €suum item €de feris subus. €quis primus vivaria besti-€arum instituerit €de simiis €de leporum generibus €de semiferis animalibus €quae quibus locis animalia €non sint €ubi et quae advenis tan-€tum noceant. ubi et quae €indigenis tantum €Summa: res et historiae et €observationes DCCLXXXVII. ôÿ@@@@{1EX AVCTORIBVS}1 Muciano. Procilio. Verrio €Flacco. L. Pisone. Cornelio €Valeriano. Catone censorio. €Fenestella. Trogo. actis. Colu-€mella. Vergilio. Varrone. €Lucilio. Metello Scipione. €Cornelio Celso. Nigidio. €Trebio Nigro. Pomponio Mela. €Mamilio Sura. ôÿ@@@@{1EXTERNIS}1 Iuba rege. Polybio. Herodoto. €Antipatro. Aristotele. Deme-€trio physico. Democrito. Theo-€phrasto. Euanthe. [2S]2copa qui €$*)OLUMPIONI/KAS&. Hierone rege. €Attalo rege. Philometore rege. €Ctesia. Duride. Philisto. €Archyta. Phylarcho. Amphi-€locho Athenaeo. Anaxipoli €Thasio. Apollodoro Lemnio. €Aristophane Milesio. Antigono €Cymaeo. Agathocle Chio. €Apollonio Pergameno. Ari-€standro Athenaeo. Bacchio €Milesio. Bione Solense. Chae-€rea Athenaeo. Diodoro €Prieneo. Dione Colophonio. €Epigene Rhodio. Euagone €Thasio. Euphronio Athenaeo. €Hegesia Maroneo. Menandris €Prieneo et Heracleote. Mene-€crate poeta. Androtione qui @1 €de agricultura scripsit. €Aeschrione qui item. Lysi-€macho qui item. Dionysio €qui Magonem transtulit. Dio-€phane qui ex Dionysio epi-€toma[2s]2 fecit. Archelao rege. €Nicandro. ™‰áôÿ@@@@{1L. IX CONTINENTVR}1 aquatilium naturae. €quare maxima in mari ani-€malia €Indici maris beluae €quae in quoque oceano maxi-€mae €de Tritonum et Nereidum €figuris. de elephantorum mari-€norum figuris €de bal[2a]2enis, de orcis €an spirent pisces, an dor-€miant €de delphinis €@@quos amaverint €@@quibus in locis societate €@@cum hominibus piscentur €@@alia circa eos mira €de thyrsionibus €de testudinibus €@@quae genera aquatilium tes-€@@tudinum et quo modo ca-€@@piantur €@@quis primus testudinem se-€@@care instituerit €digestio aquatilium per spe-€cies €de vitulis marinis sive pho-€cis. quae pilo careant et quo €modo pariant €quot genera piscium €qui maximi pisces €cordylae, pelamydes, thynni. €membratim ex his salsura. €apolecti, cybia €amiae, scombri €qui non sint pisces in Ponto. €qui intrent, qui alia redeant @1 €quare pisces extra aquam €exiliant. gladius piscis €esse auguria ex piscibus €in quo genere piscium mares €non sint €qui calculum in capite ha-€beant. qui lateant hieme. qui €hieme non capiantur nisi €statis diebus €qui aestate lateant. qui side-€rentur pisces €de mugile €de acipensere €de lupo, de asello €de scaro, de mustela €mullorum genera. sargus €mirabilia piscium pretia €non ubique eadem genera €placere ce[2n]2i[2t]2a[2r]2i €de branchis. de squamis €vocales et sine branchis pis-€ces €qui in terram exeant. tempora €capturae €digestio piscium in figuras €corporum. rhomborum et pas-€serum differentia. de longis €piscibus €de piscium pinnis et natandi €ratione €anguillae €murenae €planorum piscium genera €echeneis. effectus eius €qui pisces colorem mutent €de hirundine. de pisce qui €noctibus lucet. de cornut[2a]2. €de dracone marino €de piscibus sanguine caren-€tibus. qui pisces molles €appellentur €de saepia. de lolligine. de €pectunculis. qui volent extra €aquam €de polypis €@@de navigatore polypo €de navigatore nauplio €crusta intecti @1 €@@de locustis €@@cancrorum genera. de pino-€@@tere. de echinis. de coc-€@@leis. de pectinibus €@@concharum genera €quanta luxuriae materia mari €sit €de margaritis €@@quomodo nascantur et ubi €@@quomodo inveni[2a]2ntur €@@quae genera unionum €@@quae observanda in iis. quae €@@natura eorum €@@exempla circa eos €@@quando primum in usum €@@venerint Romae €muricum natura €@@de purpuris €@@quae nationes purpurae €@@quomodo ex his lanae tin-€@@guantur €@@quando purpurae usus Ro-€@@mae, quando lati clavi et €@@praetextae €@@de conchyliatis vestibus €@@de amethysto tinguendo, de €@@Tyrio, de hys[2g]2ino, de cocco €de pina et pinotere €de sensu aquatilium. torpedo, €pastinaca, scolopendrae, gla-€nis. de ariete pisce €de [2i]2is quae tertiam naturam €habent animalium et fruticum. €de urticis €de spongeis. quae genera €earum et ubi nascantur. €animal esse eas €de caniculis €de [2i]2is quae silicea testa clu-€duntur. quae sine sensu ullo €in mari. de reliquis sordium €animalibus €de venenatis marinis €de morbis piscium €de generatione eorum €@@mira generationum €@@qui intra se et ova pariant €@@et animal €@@quorum in partu rumpatur €@@venter, dein coeat €@@qui volvas habeant. qui €@@ipsi se ineant @1 €quae longissima vita piscium €quis primus vivaria piscium €instituerit. de ostreis €quis murenarum vivaria in-€stituerit. insignia piscinarum €quis primus coclearum vivaria €instituerit €pisces terreni €de muribus in Nilo €quo modo capiantur anthiae €pisces €de stellis marinis €de dactylorum miraculis €de inimicitiis inter se aqua-€tilium et amicitiis €Summa: res et historiae et €observationes DCL. þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¡™‰âôÿ@@@@{1EX AVCTORIBVS}1 Turranio Gracile. Trogo. €Maecenate. Alfio Flavo. Cor-€nelio Nepote. Laberio mimo-€grapho. Fabiano. Fenestella. €Muciano. Aelio Stilone. Se-€boso. Melisso. Seneca. Cice-€rone. Macro Aemilio. Messala €Corvino. Trebio Nigro. Nigidio. ôÿ@@@@{1EXTERNIS}1 Aristotele. Archelao rege. €Callimacho. Democrito. Theo-€phrasto. Thrasyllo. Hegesi-€demo. Sudine. Alexandro €@@polyhistore. ™Šáôÿ@@@@{1L. X CONTINENTVR}1 volucrum naturae. €de struthocamelo €phoenice €aquilarum genera €natura earum €quando legionum signa esse €coeperint €de aquila quae in rogum €virginis se misit €vultur €avis sanqualis. inmusulus €accipitres €@@buteo €@@in quibus locis societate acci-€@@pitres et homines aucupen-€@@tur @1 €@@quae avis sola a suo genere €@@interimatur. quae avis sin-€@@gula ova pariat €milui €digestio avium per genera €de inauspicatis avibus. cor-€nices quibus mensibus non €sint inauspicatae €de corvis €de bubone €aves quarum vita aut notitia €intercidit €quae a cauda nascantur €de noctuis €de pico Martio €de iis quae uncos ungues €habent €de iis quae digitos habent €@@de pavonibus €@@quis primus pavonem cibi €@@causa occiderit. quis farcire €@@instituerit €@@de gallinaceis €@@quo modo castrentur. de gal-€@@linaceo locuto €de ansere €quis primu[2s]2 iecur anserinum €institu[2er]2it €de Commageno €chenalopeces, chenerotes, te-€traones, otides €grues €de ciconiis €de palmipede reliquo genere €@@de oloribus €de avibus peregrinis quae €veniunt €@@coturnices, glottides, cychra-€@@mus, otus €de avibus nostris quae disce-€dunt, et quo abeant €@@hirundines, turdi, merulae, €@@sturni €de avibus quae plumas amit-€tunt in occultatione €@@turtur, palumbis €quae avium perennes, quae €semestres, quae trimestres. €@@galguli, upupae €Memnonides @1 €Meleagrides €Seleucides €ibis €quae quibus locis aves non €sint €quae mut[2e]2nt colorem et vo-€cem €@@de oscinum genere €@@de luscinis €@@de melancoryphis. €@@erithaci, phoenicuri €@@oenanthe, chlorio €tempus avium geniturae €halcyones. dies earum na-€vigabiles €de reliquo aquaticarum ge-€nere €sollertia avium in nidis €@@hirundinum opera mira. ri-€@@pariae €@@a[2c]2a[2n]2thyllis €@@merops. de perdicibus €de columbis. opera earum €mirabilia et pretia €differentiae volatus avium et €incessus €apodes sive cypseli €de pastu avium. caprimulgi, €platea €de ingeniis avium. €@@carduelis, taurus, anthus €de avibus quae locuntur €@@psittaci €@@picae glandares €@@propter corvum loquentem €@@seditio populi Romani €Diomediae €quae animalia nihil discant €de potu avium. de porphy-€rione €himantopodes €de pastu avium €@@onocrotali €de peregrinis avibus. €@@Phalerides, Phasianae, Numi-€@@dicae €@@phoenicopteri, attagenae, €@@phalacrocoraces, pyrrhoco-€@@races, lagopodes €de novis avibus. €bibiones €de fabulosis avibus @1 €qui gallinas farcire institu-€eri[2n]2t, quique hoc primi c[2o]2n-€s[2ul]2es vetuer[2i]2nt €quis primus aviaria institu-€erit. €@@de Aesopi patina €generatio avium €@@quae praeter aves ova gig-€@@nant €@@ovorum genera et naturae €@@vitia et remedia incuban-€@@tium €@@Augustae ex ovis augurium €@@quales gallinae optimae €@@morbi earum et remedia €@@ard[2e]2olarum genera €@@quae sint ova urina, quae €@@cynosura, quae hypenemia. €@@quo modo optime serven-€@@tur ova €quae volucrum sola animalia €pariat et lacte nutriat €quae terrestrium ova pariant. €serpentium generatio €terrestrium omnium gene-€ratio €@@quae sit animalium in uteris €@@positio €@@quorum animalium origo ad-€@@huc incerta sit €@@de salamandris €@@quae nascantur ex non geni-€@@tis. quae nata nihil gignant. €@@in quibus neuter sexus sit €de sensibus animalium €@@tactus omnibus esse. item €@@gustatus. quibus visus prae-€@@cipuus, quibus odoratus, qui-€@@bus auditus. de talpis. an €@@ostreis auditus €@@qui ex piscibus clarissime €@@audiant €@@qui ex piscibus maxime €@@odorentur €diversitas animalium in pastu €@@quae venenis vivant, €@@quae terra. quae fame aut €@@siti non intereant @1 €de diversitate potus €quae inter se dissideant €amicitiam animalium esse et €affectus animalium. exempla €affectus serpentium €de somno animalium €quae somnient €Summa: res et historiae et €observationes DCCXCIIII. ôÿ@@@@{1EX AVCTORIBVS}1 Manilio. Cornelio Valeriano. ac-€tis. Umbricio Meliore. Masurio €Sabino. Antistio Labeone. Tro-€go. Cremutio. M. Varrone. €Macro Aemilio. Melisso. Mu-€ciano. Nepote. Fabio Pictore. €T. Lucretio. Cornelio Celso. €Horatio. Deculone. Hygino. Sa-€sernis. Nigidio. Mamilio Sura. ôÿ@@@@{1EXTERNIS}1 Homero. Phemonoe. Philemo-€ne. Boetho qui $O)RNIQOGONI/AN&. €[2Hy]2la qui de auguriis. Aristo-€tele. Theophrasto. Callimacho. €Aeschylo. Hierone rege. Phi-€lometore rege. Archyta Ta-€rentino. Amphilocho Athe-€niense. Anaxipoli Thasio. €Apollodoro Lemnio. Aristo-€phane Milesio. Antigono Cy-€maeo. Agathocle Chio. Apol-€lonio Pergameno. Aristandro €Athenaeo. Bacchio Milesio. €Bione Solense. Chaerea Athe-€niense. Diodoro Prieneo. Di[2n]2o-€ne Colophonio. Democrito. €Diophane Nicaeense. Epigene €Rhodio. Euagone Thasio. €Euphronio Athenaeo. Iuba. €Androtione qui de agricultura. €Aeschrione qui item. Lysi-€macho qui item. Dionysio qui €Magonem transtulit. Diophane €qui ex Dionysio epitoma[2s]2 €fecit. Nicandro. Onesicrito. €Phylarcho. Hesiodo. @1 ™‹áôÿ@@@@{1L. XI CONTINENTVR}1 insectorum animalium €genera. subtilitas in his re-€bus naturae €an spirent. an habeant san-€guinem €de corpore eorum €de apibus €@@qui ordo in opere earum €@@quid sit in eo commosis. €@@quid sit pissoceros. quid €@@sit propolis €@@quid erithace sive sandaraca €@@sive cerinthos €@@ex quibus floribus opera €@@fiant €@@apium studio capti €@@de fucis €@@quae natura mellis €@@quae optima mella €@@quae genera mellis in sin-€@@gulis locis €@@quomodo probentur. de erice €@@sive tetra[2l]2ice sive sisyro €@@quomodo apes generent €@@quae regum in [2i]2is ratio €@@aliquando et laetum omen €@@esse examinum €@@genera apium €@@de morbis apium €@@quae inimica apibus €@@de continendis apibus €@@de reparandis €de vespis, crabronibus. quae €animalia ex alieno suum €faciant €de bombyce Assyria €@@de bombyliis, necydalis. €@@quae prima invenerit bom-€@@bycinam vestem €@@de bombyce Coa. quo modo €@@conficiatur Coa vestis €de araneis €@@qui ex iis texant. quae mate-€@@riae natura ad texendum €@@generatio araneorum €de scorpionibus €de stellionibus €de cicadis. sine ore esse €et sine exitu cibi @1 €de pinnis insectorum €de scarabaeis. lampyrides. €reliqua scarabaeorum generis €de locustis €de formicis €chrysallides, asilus, papiliones €de [2i]2is animalibus quae ex ligno €aut in ligno nascuntur €sordium hominis animalia. €quod animal minimum. aesta-€tis animalia €animal cui cibi exitus non €sit €tineae, cantharides, culices. €nivis animal €ignium animal, pyrallis sive €pyrotocum €hemerobion €animalium omnium per €singula membra naturae €et historiae €quae apices habeant, quae €cristas €cornuum genera. quibus mo-€bilia €de capitibus. quibus nulla €de capillo €de ossibus capitis €de cerebro €de auribus. quae aures non €habeant. quae sine auribus et €sine foraminibus audiant €de facie. de fronte. de su-€perciliis €de oculis €@@quae sine oculis animalia. €@@quae singulos tantum oculos €@@habeant €@@de diversitate oculorum €@@quae ratio visus. noctu €@@videntes €@@de natura pupillae. quae non €@@coniveant. quibus eruti oculi €@@renascantur @1 €@@de palpebris €@@quibus non sint, quibus ab €@@altera tantum parte sint €@@quibus genae non sint €de malis €de naribus €buccis, labris, mento, ma-€xillis €de dentibus €@@quae genera eorum. €@@quibus non utraque parte €@@sint, quibus cavi €@@de serpentium dentibus. de €@@veneno earum. €@@cui volucri dentes €@@mirabilia dentium €@@aetas ruminantium ab iis €de lingua €quae sine ea. de ranarum €sono. €de palato €de tonsillis. €uva, epiglossis. €arteriae, gula €cervix, collum, spina €guttur, fauces, stomachus €de corde €@@sanguine, animo €@@quibus maxima corda, qui-€@@bus minima, quibus bina €@@quando in extis aspici coepta €de pulmone €quibus maximus, quibus mi-€nimus. €quibus nihil aliud quam pulmo €intus. €quae causa velocitatis ani-€malium €de iocinere €@@de capite extorum. harus-þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¡™‹á‹†@@picum circa id observationes. €@@quibus animalibus et in €@@quibus locis bina iocinera €@@de felle €@@ubi et quibus geminum. €@@quibus animalium non sit. €@@quibus animalium aliubi €@@quam in iocinere @1 €@@quae vis eius €@@quibus crescat cum luna et €@@decrescat iocur. €@@haruspicum circa ea obser-€@@vationes et prodigia mira €praecordia. risus natura €de ventre. quibus nullus. €quae sola vomant €lactes, hillae, alvus, colon. €quare quaedam insatiabilia €animalia €de omento. de splene. €quibus animalium non sint €de renibus €ubi quaterni animalibus. €quibus nulli €pectus, costae €vesica. quibus animalium €non sit. €ilia. de membranis €uterus. de locis. de volvis. €de suum volva, sumine €quae adipem, quae sebum €habeant. €de natura utriusque. €quae non pinguescant €de medullis. quibus non €sint €de ossibus. de spinis. €quibus nec ossa nec spinae. €cartilagines €de nervis. quae sine nervis €arteriae, venae €@@quae nec venas nec arterias €@@habeant. €@@de sanguine. de sudore €@@quorum celerrime sanguis €@@spissetur, quorum non coeat. €@@quibus crassissimus, quibus €@@tenuissimus, quibus nullus €@@quibus certis temporibus €@@anni nullus €@@an in sanguine principatus €de tergore €de pilis et vestitu tergoris. €quibus os intus et pedes sub-€tus hirti @1 €de mammis €quae volucrum mammas ha-€beant. €notabilia animalium in ube-€ribus €de lacte €@@quod solum animal sugat €@@in cursu. €@@de colostris. de caseis. ex €@@quibus non fiant. €@@de coagulo. €@@genera alimenti ex lacte €@@genera caseorum €differentiae membro-€rum hominis a reliquis €animalibus €@@de bracchiis, de digitis €@@de simiarum similitudine €@@de unguibus €@@de genibus et poplitibus €@@in quibus membris corporis €@@humani religio €@@varices €@@de gressu. de pedibus et €@@cruribus €@@de ungulis €@@volucrum pedes €@@pedes animalium a binis €@@ad centenos. €@@de pumilionibus €@@de genitalibus. €@@de hermaphroditis €@@de testibus. €@@trium generum semiviri €@@de caudis €@@de vocibus animalium €@@de agnascentibus membris €vitalitatis et morum notae €ex membris hominum €de anima. de victu €quae veneno pasta ipsa non €pereant et gustata necent €quibus de causis homo non €concoquat €de remediis cruditatium €quem ad modum corpulentia €contingat €quem ad modum minuatur €quae gustu famem et sitim €sedent @1 €Summa: res et historiae et €observationes MMDCC. ôÿ@@@@{1EX AVCTORIBVS}1 M. Varrone. Hygino. Scrofa. €Saserna. Celso Cornelio. Aemi-€lio Macro. Vergilio. Columella. €Iulio Aquila qui de Etrusca €disciplina scripsit. Tarquitio €qui item. Umbricio Meliore €qui item. Catone censorio. €Domitio Calvino. Trogo. Me-€lisso. Fabiano. Muciano. Nigi-€dio. Mamilio. Oppio. ôÿ@@@@{1EXTERNIS}1 Aristotele. Democrito. Neo-€ptolemo qui $MELITOURGIKA/&. €Aristomacho qui item. Phi-€lisco qui item. Nicandro. €Menecrate. Dionysio qui Ma-€gonem transtulit. Empedocle. €Callimacho. Attalo rege. Apol-€lodoro qui de bestiis vene-€natis. Hippocrate. Herophilo. €Erasistrato. Asclepiade. The-€misone. Posidonio Stoico. €Menandris Prieneo et Hera-€cl[2eote]2. Euphronio Athenaeo. €Theophrasto. Hesiodo. Philo-€metore rege. ™Œáôÿ@@@@{1L. XII CONTINENTVR}1 arborum naturae. €honor earum €de peregrinis arboribus €platanus €@@quando primum in Italiam €@@et unde €@@natura earum €@@miracula ex iis €@@chamaeplatani. €quis primus viridiaria ton-€dere instituerit @1 €malum Assyrium. quo modo €seratur €Indiae arbores €@@quando primum hebenus €@@Romae visa. €@@quae genera eius €@@spina Indica €@@ficus Indica €@@Indicarum arborum formae €@@sine nominibus. €@@liniferae Indorum arbores. €@@arbor pala. pomum ariera €@@piperis arbores. €@@genera piperis. bregma. €@@zingiberi sive zimpiberi €@@caryophyllon. lycium sive €@@pyxacanthum Chironium €@@machir €@@saccaron €arbores Arianae gentis, item €Gedrosiae, item Hyrcaniae €item Bactriae. €bdellium sive brochum sive €malachan sive maldacum. €scordasti. €in omnibus odoribus aut con-€dimentis dicuntur adultera-€tiones, experimenta, pretia €Persidis arbores €Persici maris insularum ar-€bores. €gossypinum arbor €cynas arbor. €ex quibus arboribus lintea €in oriente fiant €quo in loco arborum nullis €folia decidant @1 €quibus modis constent arbo-€rum fructus €de costo €de nardo. differentiae eius €XII €asaron €amomum, amomis €cardamomum €de turifera regione €@@de arboribus, quae tus €@@ferunt €@@quae natura turis et quae €@@genera €de murra €@@de arboribus quae ferunt €@@eam €@@natura et genera murrae €de mastiche €de ladano, storbo €enhaemo €bratus arbor €stobrum arbor €de felicitate Arabiae €de cinnamo, cinnamomo, xylo-€cinnamo €casia €cancamum, tarum €serichatum, gabalium €myrobalanus €phoenicobalanus €de calamo odorato €de iunco odorato €Hammoniacum €sphagnos €cypros €aspalathos sive erysisceptron €maron €de balsamo, opobalsamo, xylo-€balsamo €styrax €galbanum €de panace €spondylion €de malobathro €de omphacio €bryon, oenanthe, massaris €elate vel spathe €cinnamum comacum €Summa: res et historiae et €observationes CCCCLXVIIII. @1 ôÿ@@@@{1EX AVCTORIBVS}1 M. Varrone. Muciano. Vergilio. €Fabiano. Seboso. Pomponio €Mela. Fa[2b]2io Proculo. Hygino. €Trogo. Claudio Caesare. Cor-€nelio Nepote. Sextio Nigro €qui Graece de medicina scrip-€sit. Cassio Hemina. L. Pisone. €Tuditano. Antiate. ôÿ@@@@{1EXTERNIS}1 Theophrasto. Herodoto. Cal-€listhene. Isigono. Clitarcho. €Anaximene. Duride. Nearcho. €Onesicrito. Polyc[2l]2ito. Olym-€piodoro. Diogneto. Nicobul[2e]2. €Anticlide. Charete Mytilenaeo. €Menaechmo. Dorotheo Athe-€naeo. Lyco. Antaeo. Ephippo. €Dinone. Adimanto. Ptolemaeo €Lag[2i]2. Marsya Macedone. Zoilo €item. Democrito. Amphilocho. €Aristomacho. Alexandro poly-€histore. Iuba. Apollodoro qui €de odoribus. Heraclide medi-€co. Bo[2t]2r[2y]2e medico. Arche-€demo item. Dionysio item. €Democle item. Euphrone item. €Mneside item. Diagora item. €Iolla item. Heraclide Taren-€tino. Xenocrate Ephesio. ™áôÿ@@@@{1L. XIII CONTINENTVR}1 de peregrinis arboribus. €de unguentis €@@quando coeperint €@@genera eorum et conpositio-€@@nes XXI €@@diapasmata, magmata. pro-€@@batio unguenti €@@quanta in unguentis luxu-€@@ria @1 €@@quando primum Romanis in €@@usu €de palmis €@@de natura earum €@@quo modo serantur €@@genera fructus earum et in-€@@signia XLVIIII €Syriae arbores €pistacia, cottana, Damascena, €myxae €cedru[2s]2. €quae arbores trium annorum €fructum pariter habeant €terebinthus €rhuus €Aegypti arbores. ficus Alexan-€drina €ficus Cypria €siliqua ceraunia €Persica arbor. €quibus arboribus assidue €subnascantur fructus €cuci €spina Aegyptia €cummium genera VIII €sarcocolla €de papyro €@@de chartae usu. quando coe-€@@perit €@@quo modo fiat €@@genera eius VIIII €@@probatio chartarum €@@vitia chartarum €@@de glutino chartarum €@@de libris Numae €Aethiopiae arbores €Atlantica arbor €de citri arbore €@@de citreis mensis €@@quae probentur aut vitu-€@@perentur in iis €@@malum citreum €lotos €Cyrenaicae arbores. paliurus €Punici mali genera VIII €balaustium €Asiae et Graeciae arbores €@@epicactis. erice. granum €@@Cnidium sive thymelaea sive @1 €@@chamelaea sive pyrosachne €@@sive cnestor sive cneorum €@@tragion, tragacantha €@@tragos sive scorpio, myrice €@@sive brya, ostrys €@@euonymos €@@leon arbor €@@andrachle €@@coccygia, apharce €@@ferula €@@thapsia €@@capparis sive cynosbaton €@@sive ophios staphyle €@@saripha €@@spina regia €@@cytisus €arbores et frutices in mari €nostro €item in Rubro €item in Indico €item in Trogodytico. €@@phycos, grasson sive zoster, €@@bryon marinum, Isidos ploca-€@@mos, Chariton blepharon €Summa: res et historiae et €observationes CCCCLXVIII. ôÿ@@@@{1EX AVCTORIBVS}1 M. Varrone. Muciano. Vergilio. €Fabiano. Seboso. Pomponio €Mela. Fabio Proculo. Hygino. €Trogo. Claudio Caesare. Cor-€nelio Nepote. Sextio Nigro €qui Graece de medicina scrip-€sit. Cassio Hemina. L. Pisone. €Tuditano. Antiate. ôÿ@@@@{1EXTERNIS}1 Theophrasto. Herodoto. Cal-€listhene. Isigono. Clitarcho. €Anaximene. Duride. Nearcho. €Onesicrito. Polyc[2l]2ito. Olym-€piodoro. Diogneto. Nicobul[2e]2. €Anticlide. Charete Mytilenaeo. €Menaechmo. Dorotheo Athe- @1 €niense. Lyco. Antaeo. Ephippo. €Dinone. Adimanto. Ptolemaeo €Lagi. Marsya Macedone. Zoilo þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¡™ãˆ‹item. Democrito. Amphilocho. €Aristomacho. Alexandro poly-€histore. Iuba. Apollodoro qui €de odoribus scripsit. Hera-€clide medico. Botrye item. €Arch[2e]2demo item. Dionysio €item. Democle item. Euphrone €item. Mneside item. Diagora €item. Iolla item. Heraclide Ta-€rentino. Xenocrate Ephesio. ™Žáôÿ@@@@{1L. XIV CONTINENTVR}1 frugiferae arbores. €de vitium natura €quibus modis serantur. €de uvarum natura et cura €vitium et uvarum genera €XCI €insignia culturae et vine-€arum €de inventione mulsi €vina generosa L €vina generosa transmarina €XXXVIII €de vino Opimiano €notabilia circa apothecas €de natura vini €vini salsi genera VII €de passi et hepsematum et €dulcium generibus XVII €secundari vini genera III €quam nuper coeperint vina €generosa in Italia @1 €de vino observationes a Ro-€mulo rege €quibus vinis usi antiqui €quando primum vini quat-€tuor genera [2ap]2posita €ex labrusca usus V €qui frigidissimus natura sucus €vini fictici genera LXVI €hydromeli sive apomeli sive €melicraton €oxymeli €vini prodigiosa genera XII €quibus vinis ad sacra uti €fas non sit €quibus generibus musta con-€diant €@@de pice, resinis €de vasis vinariis €de aceto. de faece €de cellis €de ebrietate €ex aqua et frugibus vini €vim fieri €Summa: res et historiae et €observationes DX. ôÿ@@@@{1EX AVCTORIBVS}1 Cornelio Valeriano. Vergilio. €Celso. Catone censorio. Sa-€sernis patre et filio. Scrofa. €M. Varrone. D. Silano. Fabio €Pictore. Trogo. Hygino. Flac-€co Verrio. Graecino. Attico €Iulio. Columella. Masurio €Sabino. Fenestella. Tergilla. €Maccio Plauto. Fabio Dos-€senno. Scaevola. L. Aelio. €Ateio Capitone. Cotta Messa-€lino. L. Pisone. Pompeio Le-€naeo. Fabiano. Sextio Nigro. €Vibio Rufino. ôÿ@@@@{1EXTERNIS}1 Hesiodo. Theophrasto. Ari-€stotele. Democrito. Hierone €rege. Philometore rege. Attalo @1 €rege. Archyta. Xenophonte. €Amphilocho Athenaeo. Anaxi-€poli Thasio. Apollodoro Lem-€nio. Aristophane Milesio. An-€tigono Cymaeo. Agathocle €Chio. Apollonio Pergameno. €Aristandro Athenaeo. Bacchio €Milesio. Bione Solense. Chae-€rea Atheniense. Cheresto item. €Diodoro Prieneo. Dinone €Colophonio. Epigene Rhodio. €Euagone Thasio. Euphronio €Athenaeo. Androtione qui de €agricultura scripsit. Aesch-€rione qui item. Lysimacho €qui item. Dionysio qui Ma-€gonem transtulit. Diophane €qui ex Dionysio epitomas €fecit. Asclepiade medico. €Erasistrato item. Commiade €qui de conditura vini scripsit. €Aristomacho qui item. Hicesio €qui item. Themisone medico. €Onesicrito. Iuba rege. ™áôÿ@@@@{1L. XV CONTINENTVR}1 naturae frugiferarum €arborum. €de olea €@@quamdiu apud Graecos tan-€@@tum fuerit. €@@quando primum in Italia, €@@Hispania, Africa esse coe-€@@perit €@@de oleo. nationes et boni-€@@tates olei €@@quae natura olivae et olei €@@incipientis €@@olivarum genera XV €@@de natura olei €@@cultura olearum. de servan-€@@dis olivis. quo modo facien-€@@dum oleum @1 €@@olei fictici genera XLVIII. €@@cici arbor sive croto sive €@@sibi sive sesamon €@@de amurca €pomorum omnium ge-€nera et natura €@@nucum pinearum genera IIII €@@struthiorum genera IIII €@@cotoneorum genera IIII €@@Punicorum genera VIIII €@@Persicorum genera VII €@@prunorum genera XII €@@de persea €@@malorum genera XXX €@@quo quaeque tempore ex-€@@terna poma venerint in €@@Italiam et unde €@@quae novissime €@@pirorum genera XLI €@@de insitorum varietate et €@@fulgurum piatione €@@de pomis servandis et uvis €@@ficorum genera XXVIIII €@@de ficis historica €@@de caprificatione €@@mespilae genera III €@@sorvorum genera IIII €@@nucum genera VIIII €@@castanearum genera VIII €@@siliquae €@@de carnosis pomis. €@@de moris €@@de unedone €@@acinorum naturae €@@bacarum naturae €@@cerasorum genera VIIII €@@corna. lentisci €@@sucorum differentiae XIII €myrtus €@@historica de myrto €@@genera eius XI €laurus. genera eius XIII €Summa: res et historiae et €observationes DXX. @1 ôÿ@@@@{1EX AVCTORIBVS}1 Fenestella. Fabiano. Vergilio. €Cornelio Valeriano. Celso. €Catone censorio. Sasernis pa-€tre et filio. Scrofa. M. Varrone. €D. Silano. Fabio Pictore. €Trogo. Hygino. Flacco Verrio. €Graecino. Attico Iulio. Colu-€mella. Masurio Sabino. Ter-€gilla. Cotta Messalino. L. €Pisone. Pompeio Lenaeo. €Maccio Plauto. Fabio Dos-€senno. Scaevola. L. Aelio. €Ateio Capitone. Sextio Nigro. €Vibio Rufino. ôÿ@@@@{1EXTERNIS}1 Hesiodo. Theophrasto. Ari-€stotele. Democrito. Hierone €rege. Philometore rege. Attalo €rege. Archyta. Xenophonte. €Amphilocho Athenaeo. Anaxi-€poli Thasio. Apollodoro Lem-€nio. Aristophane Milesio. Anti-€gono Cymaeo. Agathocle Chio. €Apollonio Pergameno. Arist-€andro Athenaeo. Bacchio Mi-€lesio. Bione Solense. Chaerea €Athenaeo. Cheresto item. €Diodoro Prieneo. Dinone €Colophonio. Epigene Rhodio. €Euagone Thasio. Euphronio €Athenaeo. Androtione qui de €agricultura scripsit. Aes-€chrione qui item. Lysimacho €qui item. Dionysio qui Ma-€gonem transtulit. Diophane €qui ex Dionysio epitomas €fecit. Asclepiade medico. €Erasistrato item. Commiade €qui de conditura vini scrip-€sit. Aristomacho qui item. €Hicesio qui item. Themi-€sone medico. Onesicrito. €Iuba rege. @1 ™áôÿ@@@@{1L. XVI CONTINENTVR}1 silvestrium arborum na-€turae. €gentes sine arbore €miracula in septentrionali €regione arborum €de glandiferis €@@de civica corona €@@de coronarum origine €@@qui frondea corona donati €@@glandium genera XIII €@@de fago €@@de reliquis glandibus €@@de carbone €@@de galla €@@quam multa praeter glan-€@@dem ferant eaedem arbores €@@cachrys €@@coccum €@@agaricum €quarum arborum cortices in €usu €de scandulis €de pinu €pinastro €picea, abiete €larice, taeda €taxo €quibus modis fiat pix liquida. €quo modo cedrium fiat €quibus modis spissa pix fiat. €quibus coquatur resina €zopissa €quarum arborum materiae €in pretio €@@fraxini genera IIII €@@tiliae genera II €@@aceris genera X €@@bruscum, molluscum, sta-€@@phylodendron €@@buxi genera III €@@ulmorum genera VI €arborum natura per situs €@@quae montanae €@@quae campestres €@@quae siccaneae €@@quae aquaticae €@@quae communes €divisio generum €quibus folia non decidant. €de rhododendro €quibus non omnia folia cadant. €quibus in locis nulli arborum €de natura foliorum cadentium €quibus foliorum varii colores. €populorum genera III @1 €quorum foliorum figura mu-€tetur €quae folia versentur omnibus €annis €foliorum e palmis cura et €usus €foliorum mirabilia €ordo naturae in satis €quae arbores numquam flo-€reant €de iuniperis €de conceptu arborum. de €germinatione. de partu €quo ordine floreant €de cornu. quo quaeque tem-€pore ferant €anniferae. in triennium fe-€rentes €quae fructum non ferant €quae infelices existimentur €quae facillime perdant fru-€ctum aut florem €quae ubique non ferant €quo modo quaeque ferant €quibus fructus ante quam €folium nascatur €biferae. triferae €quae celerrime senescant €quae tardissime. €praecoces fructus. serotini €in quibus plura rerum genera €gignantur €crataegum €differentiae arborum per cor-€pora et ramos €@@lotos sive faba Graeca €@@de ramis €@@cortice €@@radicibus €arbores quae sponte resur-€rexerint €quibus modis [sponte] nas-€cantur arbores €naturae differentiae non €omnia ubique generantis €@@ubi quae non nascantur €@@de cupressis €nasci saepe ex terra quae €ante nata non sint €de hedera. genera eius XX @1 €smilax €de aquaticis €@@de calamis. harundinum €@@genera XXVIII €@@de sagittariis et €@@scriptoriis et €@@fistulatoriis calamis €@@de Orchomenia harundine €@@et aucupatoria et piscatoria €@@de vinitoria harundine €@@de alno €@@de salice, genera eius VIII €@@quae praeter salicem ad-€@@ligando utilia €@@de scirpis, candelis, cannis, €@@tegulo €@@de sabucis, de rubis €de arborum sucis €de natura materiarum €de arboribus caedendis €de magnitudine arborum €de materiis architectonica €de sappino €igniaria e ligno €quae cariem non sentiant, €quae rimam €historica de perpetuitate ma-€teriarum €teredinum genera €de materiis fabrilia €de glutinanda materia €de laminis sectilibus €arborum durantium vetustas €@@ab Africano priore sata €@@in urbe Roma D annorum €@@arbor €@@ab urbe condita arbores €@@vetustiores urbe in subur-€@@banis €@@ab Agamemnone satae ar-€@@bores €@@a primo anno belli Troiani €@@arbores þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¡™á‹•@@ab Ili appellatione arbores €@@apud Troiam antiquiores €@@bello Troiano €@@item Argis €@@ab Hercule satae €@@ab Apolline satae €@@arbor antiquior quam Athe-€@@nae €quae genera arborum minume €durent €arbores ex eventu nobiles €quae sedem nascendi suam €non habeant @1 €quae in arboribus vivant et €in terra nasci non possint. €genera earum VIIII €cassytas, hyphear, stelis, hip-€pophaeston €de visci et similium natura €de visco faciendo €Summa: res et historiae et €observationes MCXXXV ôÿ@@@@{1EX AVCTORIBVS}1 M. Varrone. Fetiale. Nigidio. €Cornelio Nepote. Hygino. Ma-€surio. Catone. Muciano. L. Pi-€sone. Trogo. Calpurnio Basso. €Cremutio. Sextio Nigro. Corne-€lio Boccho. Vitruvio. Graecino. ôÿ@@@@{1EXTERNIS}1 Alexandro polyhistore. He-€siodo. Theophrasto. Demo-€crito. Homero. Timaeo mathe-€matico. ™‘áôÿ@@@@{1L. XVII CONTINENTVR}1 sativarum arborum na-€turae. €arborum pretia mirabilia €caeli natura ad arbores €quam partem caeli spectare €vineae debeant €qualis terra optima €de terrae, qua Graeci, [2Bri]2-€[2tanni]2ae et Galliae laetant, €generibus VIII €de cineris usu €de fimo €quae sata uberiorem terram €faciant, quae urant €quibus modis fimo utendum €quibus modis arbores se-€rantur €semine nascentia €quae numquam degenerent €plantis nascentia €avolsione nascentia [2et]2 sur-€culo @1 €de seminariis. de transfe-€rendis seminariis €de ulmis serendis €de scrobibus €de intervallis arborum €de umbra €de stillicidiis €quae tarde crescant, quae €celeriter €propagine nascentia €de insitione €@@quo modo inventa sit €@@genera insitionum €@@inoculatio €@@emplastratio €@@de vite inserenda €ramo nascentia €quae taleis et quo modo €serantur €olearum cultura €operum surcularium per tem-€pora anni digestio €de ablaqueandis et adcumu-€landis €de salicto €harundineta €de ceteris ad perticas et palos €caeduis €vinearum ratio et arbustorum €ne uvae ab animalibus in-€festentur €morbi arborum €prodigia ex arboribus €medicinae arborum €@@quo modo rigandum €@@mirabilia de riguis €@@de s[2ca]2r[2iph]2atione €@@quo modo circumfo[2ra]2n-€@@dum €@@castratio arborum €@@caprificatio €@@quae putationis €@@[2quae]2 stercoration[2is]2 vitia ar-€@@boribus €@@medicamenta €Summa: res et historiae et €observationes MCCCLXXX ôÿ@@@@{1EX AVCTORIBVS}1 Cornelio Nepote. Catone cen-€sorio. M. Varrone. Celso. €Vergilio. Hygino. Sasernis €patre et filio. Scrofa. Cal-€purnio Basso. Trogo. Aemilio @1 €Macro. Graecino. Columella. €Attico Iulio. Fabiano. Mamilio €Sura. Dessio Mundo. C. Epi-€dio. L. Pisone. ôÿ@@@@{1EXTERNIS}1 Hesiodo. Theophrasto. Aristo-€tele. Democrito. Theopompo. €Hierone rege. Philometore €rege. Attalo rege. Archelao €rege. Archyta. Xenophonte. €Amphilocho Atheniense. Ana-€xipoli Thasio. Apollodoro €Lemnio. Aristophane Milesio. €Antigono Cymaeo. Agathocle €Chio. Apollonio Pergameno. €Bacchio Milesio. Bione So-€lense. Chaerea Atheniense. €Cheresto item. Diodoro Prie-€neo. Di[2n]2one Colophonio. Epi-€gene Rhodio. Euagone Thasio. €Euphronio Athenaeo. Andro-€tione qui de agricultura €scripsit. Aeschrione qui item. €Lysimacho qui item. Dionysio €qui Magonem transtulit. Dio-€phane qui ex Dionysio epi-€toma[2s]2 fecit. Aristandro qui €de portentis scripsit. ™’áôÿ@@@@{1L. XVIII CONTINENTVR}1 naturae frugum. €antiquorum studium in agri-€cultura €quae prima Romae corona. €de spicea corona €de iugero €quotiens et quibus tempo-€ribus fuerit summa vilitas €annonae €qui inlustres de agricultura €scripserint €quae observanda in agro pa-€rando €de villarum positione €praecepta antiquorum de agro €colendo €genera frugum €naturae per genera frumenti €@@de farre €@@tritico @1 €@@hordeo €@@polenta €@@[2p]2tisana €@@trago €@@amylo €@@siligine, similagine €@@arinca sive olyra €@@semine sive zea €@@de reliquis in oriente gene-€@@ribus €@@de pisturis €@@de sesima €@@de erysimo sive irione €@@de hormino €@@milio €@@panico €@@de fermentis €@@panis faciendi ratio et gene-€@@ra €@@quando pistorum initium €@@Romae €de leguminibus €@@faba €@@ciceris genera €@@faseoli €@@pisum €@@de rapis €@@napis €@@lupino €pabularia €@@vicia €@@ervum €@@silicia €@@secale sive asia €@@farrago €@@de ocino. ervilia €@@medica €de avena. morbi frugum €remedia €quid in quoque terrae gene-€rum debeat seri €diversitas gentium in sationi-€bus €vomerum genera €ratio arandi €de occando, runcando, sa-€riendo. de cratitione €de summa fertilitate soli €ratio saepius anno serendi €idem arvum €stercoratio €seminum probatio @1 €quantum ex quoque genere €frumenti in iugero serendum €de temporibus serendi €@@digestio siderum in dies €@@et notae terrestres rerum €@@in agro agendarum €quid quoque mense in agro €fieri oporteat €@@de papavere €@@de faeno €@@causae sterilitatium et re-€@@media €@@de messibus €@@de frumento servando €@@de vindemia et autumni €@@operibus €lunaris ratio €ventorum ratio €limitatio agrorum €prognostica €@@a sole €@@a luna €@@stellis €@@tonitribus €@@nubibus €@@nebulis €@@ignibus terrestribus €@@aquis €@@ab ipsis tempestatibus €@@ab animalibus aquatilibus €@@a volucribus €@@a quadrupedibus €Summa: res et historiae et €observationes MMLX ôÿ@@@@{1EX AVCTORIBVS}1 Masurio Sabino. Cassio He-€mina. Verrio Flacco. L. Pisone. €Cornelio Celso. Turranio Gra-€cile. D. Silano. M. Varrone. €Catone censorio. Scrofa. Sa-€sernis patre et filio. Domitio €Calvino. Hygino. Vergilio. Tro-€go. Ovidio. Graecino. Colu-€mella. Tuberone. L. Tarutio €qui Graece de astris scripsit. €Caesare dictatore qui item. €Sergio Plauto. Sabino Fabiano. €M. Cicerone. Calpurnio Basso. €Ateio Capitone. Mamilio Sura. €Attio qui Praxidica[2m]2 scrip-€sit. @1 ôÿ@@@@{1EXTERNIS}1 Hesiodo. Theophrasto. Aristo-€tele. Democrito. Hierone rege. €Philometore rege. Attalo rege. €Archelao rege. Archyta. Xeno-€phonte. Amphilocho Athenaeo. €Anaxipoli Thasio. Apollodoro €Lemnio. Aristophane Milesio. €Antigono Cymaeo. Agathocle €Chio. Apollonio Pergameno. €Aristandro Athenaeo. Bacchio €Milesio. Bione Solense. Chae-€rea Atheniense. Cheresto item. €Diodoro Prieneo. Dinone Co-€lophonio. Epigene Rhodio. €Euagone Thasio. Euphronio €Athenaeo. Androtione qui de €agricultura scripsit. Aeschri-€one qui item. Lysimacho qui €item. Dionysio qui Magonem €transtulit. Diophane qui ex €Dionysio epitoma[2s]2 fecit. Tha-€lete. Eudoxo. Philippo. Cal-€[2l]2ippo. Dositheo. Parmenisco. €Metone. Critone. Oenopide. €Conone. Euctemone. Harpalo. €Hecataeo. Anaximandro. So-€sigene. Hipparcho. Arato. €Zoroastre. Archibio. ™“áôÿ@@@@{1L. XIX CONTINENTVR}1 lini natura et miracula €@@genera eius excellentia XVII €@@quo modo seratur et perfi-€@@ciatur €@@quando primum in theatris €@@vela €de sparti natura €@@quo modo perficiatur €@@quando primum usus eius €de eriophoro bulbo €quae sine radice nascantur €et vivant €quae nascantur et seri non €possint €misy, iton, geranion €de tuberibus €pezicae €de laserpicio et lasere €maspetum. magydaris €de rubia €de radicula @1 €hortorum gratia €digestio terra enascentium €praeter fruges et frutices €natura et genera et historiae €nascentium in hortis rerum €X €@@de omnium earum radicibus. €@@floribus, foliis €@@quibus hortensiorum folia €@@cadant €@@quoto quaeque die nascan-€@@tur €@@seminum natura. quo modo €@@quaeque serantur €@@quorum singula genera, quo-€@@rum plura sint €natura et genera et historiae €@@ad condimenta in horto €@@satarum rerum XXIII €@@lacrima s[2ua]2 nascens €ferulacea genera IIII €cannabis €morbi hortensiorum €remedia €@@quibus modis formicae ne-€@@centur €@@contra urucas remedia, con-€@@tra culices €@@quibus salsae aquae prosint. €ratio rigandi hortos €de sucis et saporibus horten-€siorum €de piperitide et libanotide €et zmyrn[2i]2o €Summa: res et historiae et €observationes MCXLIIII ôÿ@@@@{1EX AVCTORIBVS}1 Maccio Plauto. M. Varrone. €D. Silano. Catone censorio. €Hygino. Vergilio. Muciano. €Celso. Columella. Calpurnio €Basso. Mamilio Sura. Sabin[2i]2o €Tirone. Licinio Macro. Q. Bir- @1 €rio. [2V]2ibio Rufino. Caesennio €qui $KHPOURIKA\& scripsit. Ca-€stritio item. Firmo item. Po-€tito item. ôÿ@@@@{1EXTERNIS}1 Herodoto. Theophrasto. Demo-€crito. Aristomacho. Menandro €qui $BIO/XRHSTA& scripsit. Ana-€xilao. þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¡™”áôÿ@@@@{1L. XX CONTINENTVR}1 medicinae ex [2i]2is quae in €hortis seruntur. €cucumere silvestri XXVI €elaterio XXVII €anguino cucumere sive er-€ratico V €cucumere sativo VIIII €pepone XI €cucurbita [2sil]2v[2estr]2i sompho €I €colocynthide XIII €rapis VIIII €rapo silvestri I €napis sive bunio sive buni-€ade V €raphano sativo XLIII €armoracia I €pastinaca €hibisco sive plistolochia sive €moloche agria XI €staphylino sive pastinaca er-€ratica XXII €gingidio I €sisere XI €sile XII €inula XI €caepa XXVII €porro sectivo XXXII €porro capitato XXXVIIII €alio LXI €lactuca XLII €caprina IIII €caesapo I @1 €isati I €lactuca silvatica VII €hieracia XVII €beta XXIIII €limonio sive neuroide IIII €intubo quae ambubaia IIII €cichorio sive chresto sive €pancratio XII €hedypnoide IIII €seris gener[2ibus]2 II medicinae €VII €brassica LXXXVII €cyma €brassica silvestri XXVII €lapsana I €marina brassica I €scilla XXIIII €bulbis XXX €bulbine I. bulbo vomitorio €asparago sativo XVII €corruda sive ormino sive Li-€byco XXIIII €apio XVII €apiastro sive melissophyllo €olusatro sive hipposelino XI €or[2e]2oselino II. hel[2e]2oselino I €petroselino I. buselino I €ocimo XXVIII €eruca XII €nasturcio XLII €ruta LXXXIIII €mentastro XX €menta XLI €puleio XXV €puleio silvestri XVIIII €nepeta VIIII €cumino XVI €cumino silvestri XXVI €ami X €cappari XVIII €ligustico sive panace III €cunila bubula V @1 €cunila gallinacea sive origano €V €cunilagine VIII €cunila molli II €libanotide II €cunila sativa III €cunila montana VII €piperitide sive siliquastro €V €origano oniti sive prasio VI €tragorigano VIIII €origano Heraclio, gener[2um]2 III, €medicinae XXX €lepidio III €git sive melanthio XXIII €aneso sive aniceto LXI €aneto VIIII €sacopenio sive sagapeno XIII €papavere albo II €papavere nigro VIII €de sopore. de opio. contra €potiones quas $A)NWDU/NOUS& et €$LHCIPURE/TOUS& et $PEPTIKA\S €et $KOILIAKA\S& vocant €papavere silvestri II. meconio €papavere rho[2e]2a II €papaver[2e]2 ceratiti sive glaucio €sive parali[2o]2 V €papavere Heracli[2o]2 sive aphro-€d[2e]2 II. $DIA\ KWDUW=N €papaver[2e]2 tithymalo sive pa-€ralio III €quo modo sucus herbarum €colligendus @1 €porcilaca XLV. pepli XLV €coriandro XXI €atriplice XIIII €malva malope XLVI €malva malache I €malva althaea sive plistoloc[2h]2ia €XVIIII €lapatho silvestri sive oxalide €sive lapatho canterino sive €rumice I €oxylapatho VII €hydrolapatho II €hippolapatho VI €lapatho sativo XXI €bulapatho I €sinapi, gener[2um]2 III, medicinae €XLVIII €adarca XLVIII €marrubio sive prasio sive €linostropho sive philopaede €sive philochare XXVIIII €serpyllo XVIII €sisymbrio sive Thymbraeo €XIII €lini semine XXVII €blito VI €meo Athamantico sive Atha-€manico VII €feniculo XXIII €hippomarat[2h]2o sive myrsineo €V €cannabi VII €ferula VIII €carduo sive scolymo VI @1 €theriacae conpositio €Summa: medicinae et histo-€riae et observationes MDCVI ôÿ@@@@{1EX AVCTORIBVS}1 Catone censorio. M. Varrone. €Pompeio Lenaeo. C. Valgio. €Hygino. Sextio Nigro qui €Graece scripsit. Iulio Basso €qui item. Celso. Antonio €Castore. ôÿ@@@@{1EXTERNIS}1 Democrito. Theophrasto. Or-€pheo. Menandro qui $BIO/XRH-€$STA& scripsit. Pythagora. Ni-€candro. €MEDICIS Hippocrate. Chry-€sippo. Diocle. Oph[2i]2one. He-€raclide. Hicesio. Dionysio. €Apollodoro Citiense. Apollo-€doro Tarentino. Praxagora. €Plistonico. Medio. Dieuche. €Cleophanto. Philistione. As-€clepiade. Crateua. Petronio €Diodoto. Iolla. Erasistato. €Diagora. Andrea. Mneside. €Epicharmo. Damione. Dalione. €Sosimene. Tlepolemo. Me-€trodoro. Solone. Lyco. Olym-€piade Thebana. Philino. Pe-€tricho. Miccione. Glaucia. €Xenocrate. ™•áôÿ@@@@{1L. XXI CONTINENTVR}1 naturae florum et coro-€namentorum. €de strophiolis. serta €qui invenerint miscere flores. €quando primum corollae ap-€pellatae et quare €quis primu[2s]2 coronas foliis ar-€genteis et aureis dederit €quare corollaria dicta. de €lemniscis. quis primu[2s]2 cae-€laverit eos €quantus honor coronarum €apud antiquos fuerit €severitas antiquorum in co-€ronis €quem floribus honoraverit €populus Romanus @1 €pactiles coronae €de sutilibus coronis €de nardinis. de Sericis €Cleopatrae reginae factum in €coronis €de rosa. gen. eius XII. €med. XXXII €lili gen. III. med. XXI €lacrima s[2ua]2 nascens €narcissi gen. III med. €XVI €quorum semen tinguatur, ut €infecta nascantur €quem ad modum quae-€que nascantur, serantur, €colantur sub singulis €generibus €violae colores III. med. €XVII €luteae gen. V med. X €caltha. regius flos €baccar. med. XVII €combretum med. I €crocum. med. XX €ubi optimi flores. qui flores €Troianis temporibus in usu €de natura odorum €iris. med. XLI €saliunca med. II €polium sive teuthrion €med. XVIII €qui flos alium colorem mane €habeat, alium meridie, alium €sole occidente €vestium aemulatio cum flo-€ribus €amarantus €cyanus. med. II €holochrysos med. III €petilium. bellio €chrysocome sive chrysitis. €med. VI. €qui frutices flore coronent €qui folio. @1 €melot[2h]2rum. spiraea. [2o]2riganum. €cneorum sive casia, gen. II. €melissophyllum sive melit-€[2ta]2ena. med. XXI €melilotos quae sertula Cam-€pana. med. XIII €trifoli gen. III. med. IIII. €myophonum €thymi genera II. med. €XXXIII. flore nascentia, €non semine €conyza €Iovis flos. hemerocalles. €med. IIII €Helenium med. V €phlox. quae ramis et folio €odorata €habrotonum. med. XXII. €Adonium. genera II ipsa €se propagantia €leucanthemum med. I €amarac[2um]2 sive sampsuchum. €med. X[2I]2 €nyctegreton sive chenamyche €sive nyctalops €quo ordine temporum flores €nascantur €anemone coronaria sive phre-€nion med. X €oenanthe herba med. VI. €melanium. heliochrysos €med. XI €lychnis. med. VII €gladiolus. hyacinthus €med. VIII €tiphyon. pothi gen. II. or-€sinae gen. II €vicapervica sive chamae-€daphne med. IIII €quae semper vireat herba €quam longa cuique vita flo-€rum €quae propter apes serenda €inter flores. cerintha @1 €de pabulo apium. de morbis €earum et remediis €de venenato melle et reme-€diis eius €de melle insano €de melle quod muscae non €attingunt €de alvariis. de alvis et cura €earum €si famem apes sentiant €de cera facienda €quae optima eius genera €de cera Punica €sponte nascentium her-€barum in quibuscumque €gentibus usus, naturae, €miracula €fraga. tamnum. €ruscum med. IIII €batis gen. II med. II €pastinaca pratensis. lupus €salictarius €colocasia. med. II €anthalium €ant[2hy]2llium sive ant[2h]2yllum €med. VI €oetum. quae radices nihil €supra terram gignant: ar[2a]2-€chidne, aracos €candryala. hypochoeris. cau-€calis. enthryscum. scandix, €eadem tragopogon. parthe-€nium sive leucanthes sive €ama[2r]2acum sive pe[2rdi]2cium sive €muralis med. VIII €trychnum sive strychnum sive €[2h]2alicacabum sive cal[2l]2ias sive €dorycnion sive manicon sive €perit[2t]2on sive neuras sive mo-€rio sive moly med. III @1 €corchorus med. VI €aphace. ac[2h]2ynops. epipetron. €quae numquam floreat, quae €semper €cneci gen. III. med. III €aculeati generis herbae €erynge. glycyrriza €tribulus €anonis €pheos sive stoebe. hippo-€phaes €urticae gen. IIII. lamium. €scorpio €acorna. leucacanthos. chalceos. €[2c]2necos. polyacanthos. onopy-€[2x]2os. helxine. scolymos. chamae-€leon. tetralix. [2atractylis]2 sive €phonos. acanthice mastiche €cactos. [tenica, pappum, as-€calia] €herbarum genera per €caules: coronopus. anchusa. €anthemis. phyllanthes. €crepis. lotos €differentiae herbarum €per folia: €quibus folia non cadant. €quae particulatim floreant €heliotropium, adiantum, her-€bae quarum medicinae se-€quenti libro dicentur €spicatarum genera: €stan[2y]2o[2p]2s. alopecuros. stele-€ph[2u]2ros sive ortyx sive plan-€tago. [2th]2ryallis €perdicium. ornithogale €post annum nascentes €a summo florentes, item ab €imo €lappa herba quae intra se €parit. Opuntia e folio radicem €faciens @1 €iasine. chondrylla. pi[2c]2ris. €quae toto anno floreant €quibus flos ante quam caules €exeant, quibus caulis ante €quam flos. quae ter floreat €cypiros med. VIII. €thesium. €asphodelus sive [2h]2astula regia. €anthericus sive albucum €iunci gen. VI. med. IIII €cyperus. med. XIIII €cyperis €cypira €[2h]2ol[2o]2sch[2o]2enos €med. ex iunco odorato sive €teuchite X €med. ex asaro VIII þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¡™•á‹Ímed. ex Gallico nardo VIII €med. ex herba quam phun €vocant IIII €[Syrium] crocomagma, med. €II €pesoluta. med. I €Graecorum nominum in pon-€deribus et mensuris inter-€pretatio €Summa: medicinae et histo-€riae et observationes DCCXXX ôÿ@@@@{1EX AVCTORIBVS}1 Catone censorio. M. Varrone. €Masurio. Antiate. Caepione. €[2Ve]2stino. Vibio Rufino. Hy-€gino. Pomponio Mela. Pom-€peio Lenaeo. Cornelio Celso. €Calpurnio Basso. [2C]2. Va[2l]2gio. Li-€cinio Macro. Sextio Nigro qui €Graece scripsit. Iulio Basso €qui item. Antonio Castore. @1 ôÿ@@@@{1EXTERNIS}1 Theophrasto. Democrito. Or-€pheo. Pythagora. Magone. Me-€nandro qui $BIO/XRHSTA& scrip-€sit. Nicandro. Homero. He-€siodo. Musaeo. Sophocle. Ana-€xilao. €MEDICIS Mnesitheo qui de €coronis. Callimacho qui item. €Phania physico. Timari[2s]2to. €Simo. Hippocrate. Chrysip-€po. Diocle. Ophione. Hera-€clide. Hicesio. Dionysio. Apol-€lodoro Citiense. Apollodoro €Tarentino. Praxagora. Plisto-€nico. Medio. Dieuche. Cleo-€phanto. Philistione. Asclepi-€ade. Crateua. Petronio Dio-€doto. Iolla. Erasistrato. Dia-€gora. Andrea. Mneside. Epi-€charmo. Damione. Dalione. €Sosimene. Tlepolemo. Metro-€doro. Solone. Lyco. Olym-€piade Thebana. Philino. Pe-€tricho. Miccione. Glaucia. €Xenocrate. ™–áôÿ@@@@{1L. XXII CONTINENTVR}1 auctoritas herbarum €gentes herbis formae gratia €uti €herbis infici vestes, item €pigment[2o]2 G[2a]2ll[2icae]2 cortina[2e]2. €de sag[2m]2inibus. de verbenis €et clarigatione €de corona graminea. de ra-€ritate eius €qui soli corona ea donati €qui solus centurio €medicinae ex reliquis €coronamentis: €erynge sive eryngio [2q]2u[2a]2e €centum capita XXX €acano I €glycyrriza sive adipso XV €stomatice I @1 €tribuli gen. II med. XII €stoebe sive pheos €hippop[2ha]2es. gen. II. med. €II €urtica LXI €lamio VII €scorpionis gen. II med. I €leucacantha [2q]2u[2a]2e phy[2ll]2os sive €ischas sive polygonatos IIII €helxine XII €perdicio sive Parthenio sive €siderite quae urceolaris si-€ve astercum XI €chamaeleone sive ixia sive €ulophyto sive cynozolo, gen. €II, med. XII. mastiche €coronopode €anchusa XIIII €pseudoanchusa [2q]2u[2a]2e echis si-€ve doris III €onochilo sive archebio sive €onocheli sive rhexia sive €enchrysa X €cuius radices colorem mutent €anthemide sive leucanthe-€mide sive leucanthemo sive €chamaemelo sive melanthio, €gen. III, med. XI €loto herba III €lotometra II €heliotropio sive helioscopio €sive verrucaria XII €heliotropio sive tricocco sive €scorpiuro XIIII €adianto sive callitricho sive €trichomane sive polytricho €sive saxifraga, gen. II, med. €XXVIII €frutex sine radice €picride I. thesio I €asphodelo LI €halimo XIIII €acantho sive paederote sive €melamphyllo V €bupleuro V @1 €bupresti I €elaphobosco VIIII €scandice VIII €enthrysco II €iasine IIII €caucalide XII €sio XI €sillybo €scolymo sive limonio V €sonco, gen. II, med. XV €condrio sive condrille VI €de boletis. proprietas eo-€rum in nascendo €de fungis. notae venenato-€rum. med. ex [2i]2is VIIII €silphio VII €laseri XXXVIIII €propoli V. mellis XVI €aquae mulsae XVIII €quare genere ciborum mores €quoque mutentur €mulso VI €melitite III €cera VIII €contra conpositiones medi-€corum €medicinae ex frugibus €@@siligine I. tritico [2II]2. palea II. €@@farre I. furfuribus I. arinca. €@@athera II €@@farina per genera. medi-€@@cinae XXXVIIII €@@polenta VIII €@@polline V. pulte I. farina €@@chartaria I €@@alica VI €@@milio VI @1 €@@panico IIII €@@sesima VII. sesamoide III. €@@Anticyrico IIII €@@hordeo VIIII. hordeo muri-€@@no quam Graeci Phoeniceam €@@I €@@ptisana IIII €@@amylo VIII. avena I €@@pane XXI €@@faba XIIII €@@lente XX[2X]2II €@@$FA/KW| E)PI\ TELMA/TWN& II €@@elelisphaco sive sphaco quae €@@salvia XIII €@@cicere et cicercula XX[2V]2I €@@ervo XX €@@lupino XXXV €@@irione sive erysimo quod €@@Galli velam XV €@@hormino VI €lolio V €miliaria herba I €bromo I €oroba[2n]2che sive cynomorio €I €contra leguminum bestiolas €I €de zytho I. spuma €Summa: medicinae et hi-€storiae et observationes €DCCCCVI ôÿ@@@@{1EX AVCTORIBVS}1 iisdem quibus priore libro et €praeter eos Chrysermo. Era-€tosthene. Alcaeo. ™—áôÿ@@@@{1L. XXIII CONTINENTVR}1 medicinae ex arboribus €cultis: €vitibus XX @1 €foliis et pampinis vitium €[2X]2II €omphacio vitium XIIII €oenanthe XXI €uvis recentibus €uvarum servatarum generibus €med. XI €sarmentis uvarum I €nucleis acinorum VI €vinaceis III €uva theriace IIII €uva passa sive astaphide X[2V]2II €astaphide agria sive staphide €sive pituitaria XII €labrusca sive uva taminia €quae et ampelos agria XII €salicastro XII €vite alba sive ampelo leuce €sive staphyle sive melot[2h]2ro €sive psilot[2h]2ro sive archezosti €sive cedros[2t]2i sive mado €XXXI €vite nigra sive bryonia sive €Chironia sive gynaecanthe €sive apronia XXXV €musto XV €Falerno VI. Albano II. Surren-€tino III €Setino I. Statano I. Signino €I €ceteris vinis XIIII €observationes circa vina LXI €quibus aegris danda, quando €danda, quomodo danda. ob-€servationes circa ea XCI €aceto XX[2X]2III €aceto scillino XVII @1 €oxymelite VII. oxyalme VII €sapa VII €faece vini XII €faece aceti XVII €faece sapae IIII €foliis oleae XXIII €flore IIII. olea ipsa VI €olivis albis IIII. olivis nigris €III €amurca XXI €foliis oleastri X[2X]2I €omphacio III €oenanthino oleo XXVIII €cicino XVI €amygdalino XVI €laureo VIIII €myrteo XX €chamaemyrsinae sive oxymyr-€sinae, cupressino, citreo, €caryino, Cnidio, lentiscino, €balanino €cyprino et cypro ipsa XV €gleucino I, balsamino XV €malobathro V €byoscyamino II. thermino I. €narcissino I. raphanino II. €sesamino III. lilino III[2I]2. Sel-€gitico I. Iguino I €elaeomeli II. pissino II €palmis VIIII €palma myrobalano III €palma elate XV €medicinae ex singulorum €generum flore, foliis, fructu, €ramis, cortice, suco, ligno, €radice, cinere €@@malorum observationes VI €@@cotoneorum XX[2V]2 €@@struthiorum I €@@dulcium malorum VI €@@austerorum I €@@citreorum V €@@Punicorum XX[2II]2I €@@stomatice XIIII €@@cytino VIIII @1 €@@balaustio X[2V]2 €@@pirorum observationes XIII €@@ficorum CXI €@@caprificorum XLII €@@erineo herba III €@@prunis IIII €@@Persicis II €@@prunis silvestribus II €@@lichene arborum II €@@moris [2X]2XXXVIIII €@@stomatice sive arteriace [si-€@@ve] panchrestos IIII €@@cerasis V €@@mespilis II. sorbis II €@@nucibus pineis XIII €@@amygdalis XXVIIII €@@nucibus Graecis [2V]2 €@@iuglandibus XXIIII. anti-€@@doto €@@abellanis III. pistaciis VIII. €@@castaneis V €@@siliquis V. corn[2o]2 I. unedoni-€@@bus €@@lauris LXVIIII €@@myrtis LX €@@myrtidano XIII €@@oxymyrsine sive chamae-€@@myrsine [2q]2u[2a]2e ruscum VI €Summa: medicinae et hi-€storiae et observationes €MCCCCXVIII ôÿ@@@@{1EX AVCTORIBVS}1 C. Valgio. Pompeio Lenaeo. €Sextio Nigro qui Graece €scripsit. Iulio Basso qui item. €Antonio Castore. M. Varrone. €Cornelio Celso. Fabiano. ôÿ@@@@{1EXTERNIS}1 Theophrasto. Democrito. Or-€pheo. Pythagora. Magone. €Menandro qui $BIO/XRHSTA&. €Nicandro. Homero. Hesiodo. €Musaeo, Sophocle, Anaxilao. €MEDICIS Mnesitheo. Calli-€macho. Phania physico. Tima-€risto. Simo. Hippocrate. Chry-€sippo. Diocle. Ophione. €Heraclide. Hicesio. Dionysio. €Apollodoro Citiense. Apollo- @1 €doro Tarentino. Praxagora. €Plistonico. Medio. Dieuche. €Cleophanto. Philistione. Ascle-€piade. Crateua. Petronio €Diodoto. Iolla. Erasistrato. €Diagora. Andrea. Mneside. €Epicharmo. Damione. Dalione. €Sosimene. Tlepolemo. Metro-€doro. Solone. Lyco. Olympiade €Thebana. Philino. Petricho. €Miccione. Glaucia. Xenocrate. ™˜áôÿ@@@@{1L. XXIV CONTINENTVR}1 medicinae ex arboribus €silvestribus: €loto Italica VI €glandibus XIII €cocco ilicis III €galla XXIII €visco IX €pilulis glandiferarum I €cerro VIII €subere II €fago IIII €cupresso XXIII €cedro XIII €cedride X €galbano XX[2V]2I €Hammoniaco XXIIII €styrace X[2II]2 €spondylio XVII €sphagno sive sphaco sive €bryo V €terebintho VI €picea VIII €chamaepity XV €pityusa VI €resinis XX[2V]2 €pice XX[2V]2II €pisselaeo sive palimpissa €XVI €pissasphalto II €zopissa I €taeda I €lentisco XXII €platano XV €fraxino V €acere I €populo VIII €ulmo XVI @1 €tilia V €sabuco XV €iunipero XXI €salice XIIII. Amerina I €vitice XXXIII €erice I €genista V €myrice quae et tamarica €III €virga sanguinea I þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¡™˜áˆ°brya XVIIII €silere III €ligustro VIII €alno I €hederis XXXVIIII €cisto V €cisso erythrano II. chamae-€cisso II. milace II. clematide €II €harundine XVIIII €papyro, charta III €hebeno V €rhododendro I €rhus gen. II medicinae VI. €stomatice €rhu erythro VIIII €erythrodano XI €alysso II €radicula sive struthio X[2V]2I €apocyno II €rore marino XVIII €cachry V €herba Sabina VII €selagine II €samolo II €cummi XI €spina Arabica IIII €spina alba II. acanthio I €acacia XVIII €aspalatho sive [2e]2rysisceptro €sive adipsatheo sive dia[2x]2y[2l]2o €VIIII €spina appendice II. pyracantha €I @1 €paliuro X €aquifolia X. taxo I €rubis LI. stomatice €cynosbato III €Idaeo rubo III €rhamni gen. II med. V €Lycio XVIII €sarcocolla II €oporice II €trixagine sive chamaedrye €sive chamaerope sive Teucria €XVI €chamaedaphne VI €chamelaea VI €chamaesyce VIII €chamaecisso herba I €chamaeleuce sive farfaro sive €farfugio I €chamaepeuce [2II]2. chamaecy-€parisso II. ampelopraso VI. €stachye I €clinopodio sive cleopiceto €sive zopyrontio sive ocimoide €III €clematide centunculo III €clematide sive [2a]2etite sive €lagine X €clematide Aegyptia sive daph-€noide sive polygonoide II €aro X[2L]2II €dracunculo II €ari IIII €milifolio sive myriophyllo VII €pseudobunio IIII €myr[2r]2ide sive myr[2r]2a sive €myriza VIII €oenobreche III €Magica de herbis €@@coracesia et calicia €@@Min[2y]2ade sive Corinthia I @1 €@@aproxi. Pythagorea de reci-€@@divis morborum €@@aglaophotide sive marm[2a]2ri-€@@tide. Achaemenide sive €@@hippophobade. theombrotio €@@sive semnio. adamantide. €@@Arianide, theronarca. Aethio-€@@pide sive Meroide. ophiusa. €@@thalass[2a]2egle sive potamau-€@@[2g]2ide. theangelide. geloto-€@@phyllide. hestiateride sive €@@protomedia sive casignete €@@sive Dionysonymphade. he-€@@lianthide sive heliocallide. €@@hermesiade. aeschynomene. €@@crocide. onothuride. ana-€@@campserote €eriphia €herba lanaria I. lactoris I. €militaris I €stratiotes V €herba de capite statuae I €herba de fluminibus I €lingua herba I €herba de cribro I €herba de fimetis I €herba a canum urina I €rodarum III €impia II €Veneris pecten I €exedum I. notia I €philanthropos I. lappa canaria €II €tordylon sive syreon III €gramen XVII €dactylos V €faenum Graecum quae silicia €XXXI €Summa: medicinae et hi-€storiae et observationes €MCLXXVI ôÿ@@@@{1EX AVCTORIBVS}1 C. Valgio. Pompeio Lenaeo. €Sextio Nigro qui Graece €scripsit. Iulio Basso qui item. €Antonio Castore. Cornelio €Celso. @1 ôÿ@@@@{1EXTERNIS}1 Theophrasto. Apollodoro. De-€mocrito. Orpheo. Pythagora. €Magone. Menandro qui $BIO/-€$XRHSTA& scripsit. Nicandro. €Homero. Hesiodo. Musaeo. €Sophocle. Anaxilao. MEDICIS €Mnesitheo. Callimacho. Phania €physico. Timaristo. Simo. €Hippocrate. Chrysippo. Diocle. €Ophione. Heraclide. Hicesio. €Dionysio. Apollodoro Citiense. €Apollodoro Tarentino. Praxa-€gora. Plistonico. Medio. €Dieuche. Cleophanto. Phili-€stione. Asclepiade. Crateua. €Petronio Diodoto. Iolla. Era-€sistrato. Diagora. Andrea. €Mneside. Epicharmo. Dami-€one. Sosimene. Tlepolemo. €Metrodoro. Solone. Lyco. €Olympiade Thebana. Philino. €Petricho. Miccione. Glaucia. €Xenocrate. ™™áôÿ@@@@{1L. XXV CONTINENTVR}1 naturae herbarum spon-€te nascentium. €auctoritas herbarum €de origine usus earum €qui Latine usus earum scrip-€serint €quando ad Romanos ea notitia €pervenerit €qui primi Graecorum de his €conposuerint €quare minus exerceantur ea €remedia €herbae mirabiliter inventae. €cynorrodum, med. II. dra-€cunculus caulis I. Britannica €V €de maximo dolore €nobilium herbarum in-€ventores €moly III €$DW/DEKA QEW=N& I €paeonia sive pentorobos sive €glyc[2ys]2ides I €panaces Asclepion II @1 €panaces Heraclion III €panaces Chironion IIII €panaces Centaurion sive €Pharnacion III €Heraclion siderion IIII €hyoscyamos quae Apollinaris €sive altercum, gen. V. med. €IIII €linozostis sive parthenion €sive Hermu poa quae Mer-€curialis, gen. II. med. XXII €Achillea sideritis sive pana-€ces Heracleum quae mili-€folium aut scopa regia, gen. €VI. med. III €Teucria sive hermione sive €splenios II €Melampodium sive elleborum €quod veratrum, gen. III €quo modo colligatur, quo modo €probetur €med. ex nigro XXIIII. quo-€modo sumendum €item in albo. med. ex eo €XXIII €quibus non dandum. obser-€vationes circa utrumque ge-€nus LXXXVIII €Mithridatia II €scordotis sive scordion IIII €Polemonia sive Phil[2e]2taeria €sive chil[2i]2odynamus VI €Eupatoria I €Centaurion sive Chironion €XX €Centaurion lepton sive liba-€dion quod fel terrae XXII €Centauris triorchis II €Clymenos II €Gentiana XIII €Lysimachia VIII €Artemisia sive parthenis sive €botrys sive ambrosia V €nymphaea sive Heraclion sive €rhopalon sive mallos, gen. €II. med. XIIII @1 €Euphorbeae gen. II. med. €IIII €plantaginis gen. II. med. €XLVI €buglossos II €cynoglossos III €bup[2h]2thalmos sive chalca I €herbae quas gentes invene-€runt €@@Scythice III €@@hippace III €@@[2i]2sch[2a]2emon II €@@cestros sive psychrotrop[2h]2on €@@quae Vettonica sive serra-€@@tu[2l]2a XLVIII €@@Cantabrica II €@@consiligo I €@@Hiberis VII €herbae ab animalibus reper-€tae €@@chelidonia VI €@@canaria I €@@dictamnon VIII. pseudodi-€@@ctamnon sive c[2h]2ondris €quibus locis potentissimae €herbae €propter herbas in Arcadia €lac potari €aristolochia sive clematitis €sive Cretica sive plistolochia €sive lochia polyrrizos quae €malum terrae XXII €argemonia IIII €agaricum XXXIII €echios, gen. III. med. II €hierabotane sive aristereon €quae verbenaca, gen. II. med. €X €blattaria I €molemonium I €pentapetes sive pentaphyllon €sive chamaezelon quae quin-€quefolium, med. XXXIII €sparganion I €dauci gen. IIII. med. XVIII €theronarca II €persollata sive arcion VIII @1 €cyclaminos quae tuber terrae €XII €cyclaminos cissanthemos IIII €cyclaminos chamaecissos III €peucedanum XXVIII €ebulum VI €polemonia I €phlomos quae verbascum XV €phlomides II. phlomis lych-€nitis sive [2th]2ryallis €thely[2ph]2onon sive scorpio I €phrynion sive neuras sive €poterion I €alcima sive damasonion sive €lyron XVIII €peristereos VI €antirrinon sive pararrinon €sive lychnis agria III €euplia I €pericarpum, gen. II. med. II €nymphaea Heraclia II €lingulaca I €cacalia sive le[2o]2ntice III €callithrix I €hyssopum XX €lonchitis IIII €xiphion sive phasganion IIII €psyllion sive cynois sive €chrysallion sive Sicelicon €sive cynomyia XVI €thrysellion I €remedia oculorum €anagallis sive acoron quae @1 €felis oculus, gen. II. med. VI €aegilops II €mandragoras sive Circe[2i]2on €sive morion sive hippophlo-€mon, gen. II. med. XIIII €cicuta XIII €cremnos agrios I[2II]2 €molybdaena I €capnos [2t]2run[2c]2a quae pedes €gallinacei I €capnos fruticosa III €acoron sive acorion X[2V]2II €cotyledonis gen. II. med. LXI €aizoum maius sive bup[2h]2thal-€mon sive zoop[2h]2thalmon sive €stergethron sive h[2y]2p[2o]2ge[2s]2on €sive ambrosion sive ame-€rimnon quae sedum magnum €aut oculus aut digitellus, €med. XXXI €aizoum minus sive erith[2a]2les €sive [2t]2rith[2a]2les sive erysithales €quae is[2o]2etes aut sedum, med. €XXXII €andrachle agria quae ille-€cebra XXXII €erigeron sive pappos sive €acanthis quae senecio VIII €ephemeron II €labrum Vener[2e]2um I €batrachion quae ranunculus €sive strumos, gen. IIII. med. €XIII €stomatice, gen. II €Summa: medicinae et hi-€storiae et observationes €MCCXCII @1 ôÿ@@@@{1EX AVCTORIBVS}1 [2C]2. Valgio. Pompeio Lenaeo. €Sextio Nigro qui Graece €scripsit. Iulio Basso qui item. €Antonio Castore. Cornelio €Celso. Fabiano. ôÿ@@@@{1EXTERNIS}1 Theophrasto. Apollodoro. €Democrito. Iuba. Orpheo. €Pythagora. Magone. Menandro €qui $BIO/XRHSTA& scripsit. Ni-€candro. Homero. Hesiodo. €Musaeo. Sophocle. Xantho. €Anaxilao. MEDICIS Mnesi-€theo. Callimacho. Phania €physico. Timaristo. Simo. €Hippocrate. Chrysippo. Diocle. €Ophione. Heraclide. Hicesio. €Dionysio. Apollodoro Citiense. €Apollodoro Tarentino. Praxa-€gora. Plistonico. Medio. €Dieuche. Cleophanto. Phili-€stione. Asclepiade. Crateua. €Petronio Diodoto. Iolla. Erasi-€strato. Diagora. Andrea. Mne-€side. Epicharmo. Damione. €Sosimene. Tlepolemo. Metro-€doro. Solone. Lyco. Olympiade €Thebana. Philino. Petricho. €Miccione. Glaucia. Xenocrate. þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¡™šáôÿ@@@@{1L. XXVI CONTINENTVR}1 reliquae per genera me-€dicinae €de novis morbis €quid sint lichenes €quando primum in Italia €coeperint €item carbunculus €item elephantiasis €item colum €de nova medicina €de Asclepiade medico €qua ratione medicinam ve-€terem mutaverit €contra Magos €lichen, gen. II. med. V €Proserpinaca I €bellis II €condurdum I €bechion sive arcion sive €chamaeleuce quae tussilago €III €bechion quae salvia IIII @1 €molon sive syron I €amomon III €ephedra sive anabasis III €geum III €tripolion III €gromphaena €malundrum II €chalcetum I €[molemonium I] €halus sive cotonea V €chamaerops I. [2s]2toechas I €astragalus VI €ladanum XIII €chondris sive pseudodictam-€num I €hypocist[2h]2is sive orob[2e]2thr[2on]2, €gen. II. med. VIII €laver sive sion II €potamogiton VIII. statice III €ceratia II €leontopodion sive le[2u]2ceoron €sive doripetron sive thorybe-€thron . . . €lagopus II €epithymon sive hippopheos €VIII €pycnocomon IIII €polypodion III €scamonia VIII €tithymalos characias . . . €tithymalos myrtites sive ca-€ry[2i]2t[2e]2s XXI @1 €tithymalos paralius sive tithy-€malis IIII €tithymalos helioscopios XVIII €tithymalos cyparit[2t]2ias XVIII €tithymalos platyphyllos sive €corymbites sive amygdalites €III €tithymalos dendroides sive €cobios sive leptophyllos €XVIII €apios ischas sive raphanos €agria II €crethmon XI. cachry €anthyllion II. anthyllis II €cepaea I €hypericon sive chamaepitys €sive corisson VIIII €caros sive hyperico[2n]2 X €callit[2h]2rix I €perpressa I €chrysanthemum I €anthemis I €silaus I €herba Fulviana €inguinalis sive argemo €Chrysippeos I €orchis sive Serapias V €satyrion III. satyrion Ery-€thraicon IIII €lappago sive mollugo I €asperugo I €phycos quod fucus marinus, €gen. III. med. V €lappa boaria €geranion sive myrris sive €myrtis, gen. III. med. VI €onothera sive onear III €acte sive ebulum. chamae-€acte €hippuris sive ephedron sive @1 €anabasis quae equisaetum, €gen. III. med. XVII €stephanomelis €erysithales I €polycnemon I €arsenogonon I. thelygonon €I €mastos I €ophrys €Summa: medicinae et histo-€riae et observationes MXVIIII ôÿ@@@@{1EX AVCTORIBVS}1 M. Varrone. C. Valgio. Pom-€peio Lenaeo. Sextio Nigro €qui Graece scripsit. Iulio €Basso qui item. Antonio Ca-€store. Cornelio Celso. ôÿ@@@@{1EXTERNIS}1 Theophrasto. Apollodoro. De-€mocrito. Iuba. Orpheo. Py-€thagora. Magone. Menandro €qui $BIO/XRHSTA& scripsit. Ni-€candro. Homero. Hesiodo. €Musaeo. Sophocle. Xantho. €Anaxilao. MEDICIS Mnesi-€theo. Callimacho. Phania phy-€sico. Timaristo. Simo. Hip-€pocrate. Chrysippo. Diocle. €Ophione. Heraclide. Hicesio. €Dionysio. Apollodoro Citiense. €Apollodoro Tarentino. Pra-€xagora. Plistonico. Medio. €Dieuche. Cleophanto. Phili-€stione. Asclepiade. Crateua. €Petronio Diodoto. Iolla. Era-€sistrato. Diagora. Andrea. €Mneside. Epicharmo. Dami-€one. Sosimene. Tlepolemo. €Metrodoro. Solone. Lyco. €Olympiade Thebana. Philino. €Petricho. Miccione. Glaucia. €Xenocrate. ™›áôÿ@@@@{1L. XXVII CONTINENTVR}1 reliqua genera herba-€rum. medicinae ex [2i]2is. €aconitum sive thelyphonon si-€ve cammaron sive pardalian-€ches sive scorpion, med. IIII €Aethiopis IIII @1 €ageraton IIII €aloe XXVIIII €alcea IIII €alypon I €alsine ad eadem quae hel-€xine V €androsaces [2II]2I €androsaemon sive ascyron €VI €ambrosia sive botrys sive Ar-€temisia III €anonis sive ononis V €anagyros sive aco[2p]2on VI €anonymos V €aparine sive ompha[2l]2ocarpos €sive philanthropos IIII €arction sive arcturon V €asplenos sive hemionios II €Asclepias II €aster sive bubonion III €ascyron et ascyroides IIII €aphaca III €alcibium I €alectoros lophos quae cri €sta II €alum quod symphyton pe-€traeum XIIII €alga rufa I €actaea I €ampelos agria IIII €absinthium, gen. III. med. €XLVIII €absinthium marinum sive se-€riphum I[2I]2 €ballote sive porrum nigrum €III €botrys sive Artemisia I €brabilla I €bryon marinum V €bupleuron I @1 €catanance I. cemos I €calyx III €calyx sive anchusa sive rhi-€no[2c]2lia II €Circeia III €cirsion I €crataegonon, gen. II. med. €VIII €crocodileon II €cynosorchis sive orchis IIII €chrysolachani gen. II. med. III €coagulum terrae II €cucullus sive strumus sive €strychnos VI €conferva II €coccum Cnidium II €dipsacos III €dryopteris II €drabe I €elatine II €empetros quam nostri calci-€fraga[2m]2 IIII €epicactis sive elleborine II €epimedion III €enneaphyllon III €felicis gen. II, quam Graeci €pterim, alii blachron, item €thelypterim, nymphae[2a]2m pte-€ri[2m]2 vocant, XI €femur bubulum €galeopsis sive galeobdolon €sive galio[2n]2 VI €glaux I €glaucion III. collyrium, med. €II @1 €glycyside sive Paeonia sive €pentorobon XX €gnaphalion sive chamaezelon €VI €gallidraga I €holcus sive aristis €hyoseris I €holosteon III €hippophaeston VIII €hypoglossa I €hypecoon €Idaea IIII €isopyron sive phaselion III €lathyris II €leontopetalon sive r[2h]2apadion €II €lycapsos II €lithospermon sive exonychon €sive $*DIO\S PURO\N& sive $*(HRA-€$KLE/OUS& II €lapidis muscus I €limeum I €leuce sive mesoleucium sive €leucas III €leucographis V €medion III €myosota sive myosotis III €myagros I €nyma I €natrix I €odontitis I €othonna I €ono[2s]2ma I €onopradon V €osyris IIII €oxys II €polyanthemon sive batrachion €III €polygonos sive polygon[2i]2o[2n]2 €sive thalattias sive carcino-€thron sive clema sive myr-€topetalos quae sanguinaria €sive orios, gen. IIII. med. €XXXIII €pancration XII @1 €peplis sive syce sive meco-€nion sive mecon aphrodes €III €periclymenon V €pelecinos II €polygala I €poterion sive p[2h]2rynion sive €neuras IIII €phalangitis sive phalangion €sive leucacanth[2a]2 IIII €phyteuma I €phyllon I €pellandrion II €phaleris II €polyrrizon II €Proserpinaca V €rhecoma XXXVI €reseda II €stoechas III €solanum quam Graeci strych-€non II €Smyrnion XXXII. sinon II €Telep[2h]2ion IIII €trichomanes V €thali[2c]2trum I €thlaspi sive Persicon nap[2y]2 €IIII €Trachinia I €tragonis sive tragion I[2II]2 €tragos sive scorpio IIII €tragopogon sive come I €de aetatibus herbarum €quo modo cuiusque vires €efficaciores €gentium vitia diversa @1 €Summa: medicinae et histo-€riae et observationes DCII ôÿ@@@@{1EX AVCTORIBVS}1 C. Valgio. Pompeio Lenaeo. €Sextio Nigro qui Graece scrip-€sit. Iulio Basso qui item. Anto-€nio Castore. Cornelio Celso. ôÿ@@@@{1EXTERNIS}1 Theophrasto. Apollodoro. De-€mocrito. Aristogitone. Orpheo. €Pythagora. Magone. Menandro €qui $BIO/XRHSTA& scripsit. Nic-€andro. MEDICIS Mnesitheo. €Callimacho. Timaristo. Si-€mo. Hippocrate. Chrysippo. €Diocle. Ophione. Heraclide. €Hicesio. Dionysio. Apollo-€doro Citiense. Apollodoro €Tarentino. Praxagora. Pli-€stonico. Medio. Dieuche. Cleo-€phanto. Philistione. Ascle-€piade. Crateua. [2Petronio Dio-€doto.]2 Iolla. Erasistrato. Dia-€gora. Andrea. Mneside. Epi-€charmo. Damione. Sosimene, €Tlepolemo. Metrodoro. So-€lone. Lyco. Olympiade The-€bana. Philino. Petric[2h]2o. Mic-€cione. Glaucia. Xenocrate. ™œáôÿ@@@@{1L. XXVIII CONTINENTVR}1 medicinae ex animalibus. €an sit in medendo verborum €aliqua vis €ostenta et sanciri et depelli €ex homine remedia €contra Magos €ex viro medicinae et obser-€vationes CCXXVI, puero VIII €muliere LXI €ex peregrinis animalibus €@@elephanto VIII €@@leone X €@@camelo X €@@hyaena LXXVIIII €@@crocodilo XVIIII. crocodilea €@@XI €@@chamaeleone XV €@@scinco IIII €@@hippopotamio VII €@@lynce V @1 €medicinae communes ex ani-€malibus feris aut eiusdem €generis placidis €@@lactis usus et observationes €@@LVII €@@de caseis XII €@@butyro XXV €@@oxygala I €@@adipis usus et observationes €@@LII €@@de se[2b]2o €@@de medulla €@@de felle €@@de sanguine €privatae ex animalibus me-€dicinae digestae in morbos €@@ex apro XLI €@@sue LX €@@cervo LII €@@lupo XXVII €@@urso XXVIIII €@@onagro XII €@@asino LXXVI €@@polea III €@@equifero XI €@@e[2c]2ulei coagul[2o]2 I €@@equo XLII €@@hippace I €@@bubus feris II €@@bove LXXXI €@@tauro LIII €@@vitulo LVIIII €@@lepore LXIIII €@@volpe XX €@@mele II €@@fele V €@@capra CXXIIII €@@hirco XXXI €@@haedo XXI €@@de glutino taurino proban-€@@do, et medicinae ex eo €@@VII €Summa: medicinae et hi-€storiae et observationes €MDCLXXXII þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¡™œâôÿ@@@@{1EX AVCTORIBVS}1 M. Varrone. L. Pisone. An-€tiate. F[2l]2a[2cc]2o Verrio. Fabiano. €Catone censorio. Ser[2v]2io Sul-€picio. Licinio Macro. Celso. €Masurio. Sextio Nigro qui €Graece scripsit. Bitho Dur- @1 €racheno. Rabirio medico. €Ofilio medico. Granio medico. ôÿ@@@@{1EXTERNIS}1 Democrito. Apollonio qui et €Mys. M[2e]2leto. Artemone. Sex-€tilio Antaeo. Homero. Theo-€phrasto. Lysimacho. Attalo. €Xenocrate. Orpheo qui $I)DIO-€$FUH=& scripsit. Archelao qui €item. Demetrio. Sotira. La-€ide. Elephantide. Salpe. Olym-€piade Thebana. Diotimo The-€bano. Iolla. Andrea. Marci-€one Smyrnaeo. Aeschine me-€dico. Hippocrate. Aristotele. €Metrodoro Sceps[2i]2o. Hicetida €medico. Apelle medico. He-€siodo. Bialcone. Caecilio Bi-€one qui $PERI\ DUNA/MEWN €scripsit. Anaxilao. Iuba rege. ™áôÿ@@@@{1L. XXIX CONTINENTVR}1 medicinae ex animalibus. €de origine medicinae €de Hippocrate €quando primum clinice €quando primum iatraliptice €de Chrysippo medico. de €Erasistrato €de empirice €de Herophilo. de reliquis €inlustribus medicis €quotiens ratio medicinae mu-€tata sit €quis primus Romae medicus €et quando €quid de medicis antiqui Ro-€mani iudicaverint €vitia medicinae €remedia ex lanis XXXV et €sequenti lib[2ro]2 XXV: LX @1 €oesypo XXXII, seq. l. XX: LII €ovis XXII, seq. l. XLIII: LXV €quae sitista ova. quo modo €fiant tota lutea €de serpentium ovis €de Commageno conficiendo. €medicinae ex eo V €remedia ex animalibus quae €placida non sint aut fera €ariete V et seq. l. VII: XII €pecude XXII et seq. l. LV: €LXXVII €mulis I et seq. l. V: VI €caballis I et seq. l. III: IIII €cane XVI et seq. l. XLI: LVII €cane rabioso III et seq. l. II: V €ichneumone I. mure XIIII €et seq. l. XXVIII: XLII €mure araneo IIII et seq. l. €I: V €glire II et seq. l. [2II]2I: V €sorice I et seq. l. II: III €mustela XVIIII et seq. l. €XXV: XLIIII €stelione IIII et seq. l. XII: XVI €irenaceo V et seq. l. XIII: XVIII €hystrice I et seq. l. II: III €lacerta XIII et seq. l. XXX: €XLIII €salamandra I et seq. l. [2III]2: [2IIII]2 €coclea VI et seq. l. LXIII: €LXVI[2III]2 €aspide I et seq. l. III: IIII €basilisco IIII @1 €dracone VI et seq. l. IIII: X €vipera XIIII et seq. l. XXI: €XXXV €de viperino sale €$QHRIAKH\ E)/XEWN €angue VIII et seq. l. XXVII: €XXXV €hydro I €bova IIII et seq. l. III: VII €enhydride I et seq. l. II: III €serpentibus ceteris VIII et €seq. l. VII: XV €scorpione IIII et seq. l. II: VI €araneorum et phalangiorum €gen. XI. med. ex [2i]2is IX et €seq. l. XXVII: XXXVI €gryllo e[2t]2 tauro I et seq. l. €VII: VIII €scolopendra sive multipeda €sive milipeda sive centipeda €sive onisco sive iulo I et €seq. l. XX: XXI €admiratio naturae nihil sine €usu gignentis €limace I et seq. l. III: IIII €[uruca I et seq. l. II: III] €verme terreno II et seq. l. €X[2X]2II: XXI[2III]2 €verme ex arboribus I et seq. €l. IIII: V €ex volucribus €aquila IIII et seq. l. III: VII €vulture VIII et seq. l. VIIII: €XVII €gallinaceo XXXI et seq. l. €XXV: LVI €gallina X et seq. l. XXII: €XXXII €ansere VII et seq. l. XV: XXII €[cygno I et seq. l. V: VI] €de adipe avium conficiendo €corvo II et seq. l. IIII: VI €cornice II et seq. l. I: III @1 €accipitre II et seq. l. II: I[2V]2 €miluo II et seq. l. VI: VIII €cenchride II €ciconia II et seq. l. I: III €anate IIII et seq. l. II: VI €perdice VII et seq. l. [2VII]2: €X[2II]2II €columba VII et seq. l. XXV: €XXXII €palumbe II et seq. l. XIIII: €XVI €pico Martio I €turture IIII et seq. l. V: VIIII €hirundine VIIII et seq. l. €XXIIII: XXXIII €noctua [2V]2II et seq. l. [2II]2: VIIII €[ulula I et seq. l. I: II] €bubone II et seq. l. V: VII €vespertilione IIII et seq. l. €[2X]2II: X[2V]2I €apibus [2I]2V et seq. l. VIII: XII €bupresti [2V]2 et seq. l. [2I]2: VI €pityocampe [2V]2 [et seq. l. €IIII: VI] €naturae benignitatem etiam €foedis animalibus inseruisse €magna remedia €scarabaeo I et seq. l. VII: VIII €blatta IIII et seq. l. XIII: XVII €de genere cant[2h]2aridum €med. ex [2i]2is V et seq. l. XI: XVI €cimice VIII[2I]2 et seq. l. [2II]2: X[2I]2 €musca VII et seq. l. V: XII €[locustis IIII et seq. l. III: VII] €attelebis I €formicis III et seq. l. V: VIII @1 €Summa: medicinae et histo-€riae et observationes DCXXI ôÿ@@@@{1EX AVCTORIBVS}1 M. Varrone. L. Pisone. Flac-€co Verrio. Antiate. Nigidio. €Cassio Hemina. Cicerone. €Plauto. Celso. Sextio Nigro €qui Graece scripsit. Caeci-€lio medico. Metello Scipione. €Ovidio poeta. Licinio Macro. ôÿ@@@@{1EXTERNIS}1 Palaephato. Homero. Aristo-€tele. Orpheo. Democrito. Ana-€xilao. €MEDICIS Botrye. Apollodoro. €Archedemo. Aristogene. Xe-€nocrate. Democrate. Diodoro. €Chrysippo [philosopho]. Oro. €Nicandro. Apollonio Pitanaeo. ™žáôÿ@@@@{1L. XXX CONTINENTVR}1 medicinae ex animalibus €reliquae prioris libri. €de origine magices €quando et a quo coeperit. €a quibus celebrata sit €an exercuerit eam Italia €quando primum senatus ve-€tuerit hominem immolari €de Galliarum Druidis €de generibus magices €opinio Magorum de talpis. €med. V €reliquae medicinae per mor-€bos digestae in animalibus €quorum genera non sunt €placida aut fera €pecude [2L]2V et priore l. XXII: €LXXVII €ariete VII et pr. l. V: XII €lana XXV et pr. l. XXXV: LX €oesypo XX et pr. l. XXXII: LII €mulis V et pr. l. I: VI €caballis III et pr. l. I: IIII €cane XLI et pr. l. XVI: LVII €cane rabioso II et pr. l. III: V €viverra I €mure XXVIII et pr. l. XIIII: €XLII €mure araneo I et pr. l. IIII: V @1 €glire [2II]2I et pr. l. II: V €sorice II et pr. l. I: III €mustela XXV et pr. l XVIIII: €XLIIII €stelione XII et pr. l. IIII: XVI €irenaceo XIII et pr. l. V: XVIII €hystrice II et pr. l. I: III €lacerta XXX et pr. l. XIII: €XLIII €salamandra III et pr. l. I: IIII €coclea LXIII et pr. l. VI: €LXVIIII €$A)KERA/TWN& medicamentum €aspide III et pr. l. I: IIII €dracone IIII et pr. l. VI: X €vipera XXI et pr. l. XIIII: €XXXV €angue XXVII et pr. l. VIII: €XXXV €bova III et pr. l. IIII: VII €enhydride II et pr. l. I: III €amphisbaena III €serpentibus ceteris VII et €pr. l. VIII: XV €scorpione II et pr. l. IIII: €VI €araneorum et phalangiorum €gen. XI. med. XXVII et pr. l. €[2I]2X: XXXVI €gryllo e[2t]2 tauro VII et pr. l. €I: VIII €tr[2o]2xalide III €p[2h]2ryganione I €scolopendra sive multipeda €sive milipeda sive centipeda €sive onisco sive iulo XX et €pr. l. I: XXI €[admiratio naturae nihil sine €usu gignentis] €limace III et pr. l. I: IIII @1 €uruca I €verme terreno XXII et pr. l. €II: XXII[2II]2 €verme ex arboribus IIII et €pr. l. I: V €verme ex herba IIII €herpete I €ricino III[2I]2 €ex volucribus €aquila III et pr. l. IIII: VII €vulture VIIII et pr. l. VIII: XVII €ossifrago [2II]2I €gallinaceo XXV et pr. l. XXXI: €LVI €gallina XXII et pr. l. X: XXXII €ovis XLIII et pr. l. XXII: LXV €[Commageno V et pr. l. III[2I:]2 €VIIII] €[2ansere XV et pr. l. VII: €XXII]2 €cygno V [et pr. l. I: VI] €otide II €corvo IIII et pr. l. II: VI €cornice I et pr. l. II: III €accipitre II et pr. l. II: IIII €miluo VI et pr. l. II: VIII €grue I[2I]2 €ciconia I et pr. l. II: III €ibide II €ardiola I €anate II et pr. l. IIII: VI €mergo I €perdice VI[2I]2 et pr. l. VII: XIIII €columba XXV et pr. l. VII: €XXXII €palumbe XIIII et pr. l. II: XVI @1 €galerita IIII €cuculo I €pico Martio I €turture V et pr. l. IIII: VIIII €turdis III €merula I €hirundine XXIIII et pr. l. €VIIII: XXXIII €noctua [2II]2 et pr. l. [2V]2II: VIIII €ulula I [et pr. l. I: II] €upupa I €bubone V et pr. l. II: VII €passere V €galgulo II €vespertilione [2X]2II et pr. l. €IIII: X[2V]2I €cicadis I €apibus VII[2I]2 et pr. l. [2I]2V: XII €vespis II €bupresti I et pr. l. [2V]2: VI €[pityocampis IIII et pr. l. II: €VI] €[naturae benignitatem et €foedis animalibus inseruisse €magna remedia] €scarabaeo VII et pr. l. I: VIII €blatta XIII et pr. l. IIII: XVII €de genere cantharidum. med. €ex [2i]2is XI et pr. l. V: XVI €cimice [2II]2 et pr. l. VIIII: XI €musca V et pr. l. VII: XII €locustis III[2I]2 €formicis V et pr. l. III: VIII €Summa: medicinae et hi-€storiae et observationes €DCCCLIIII ôÿ@@@@{1EX AVCTORIBVS}1 M. Varrone. Nigidio. M. Ci-€cerone. Sextio Nigro qui €Graece scripsit. Licinio Macro. þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¡™žãôÿ@@@@{1EXTERNIS}1 Eudoxo. Aristotele. Hermippo. €Homero. Apione. Orpheo. €Democrito. Anaxilao. @1 €MEDICIS Botrye. Apollodoro. €Menandro. Archedemo. Ari-€stogene. Xenocrate. Diodoro. €Chrysippo philosopho. Phi-€lippo. Oro. Nicandro. Apol-€lonio Pitanaeo. ™Ÿáôÿ@@@@{1L. XXXI CONTINENTVR}1 medicinae ex aquatilibus. €aquarum mirabilia €aquarum differentiae €medicinae. observationes €CCLXVI €@@quales oculis aquae prosint €@@quales fecunditatem faciant €@@quales insaniae medeantur €@@quales calculosis €@@quales volneribus €@@quales partum custodiant €@@quales vitiliginem tollant €@@quae colorem lanis faciant €@@quae hominibus €@@quae memoriam, quae ob-€@@livionem €@@quae sensus subtilitatem, €@@quae tarditatem, quae ca-€@@noram vocem €@@quae vini taedium, quae €@@inebrient €@@quae olei vicem praestent €@@quae salsae et amarae €@@saxa egerentes, risum aut €@@ploratum facientes €@@quae amorem sanare dican-€@@tur €@@per triduum calentes hau-€@@stus €aquarum miracula €@@in quibus omnia mergantur, €@@in quibus nihil €@@aquae necantes, pisces ve-€@@nenati €@@quae lapideae fiant aut la-€@@pidem faciant €de salubritate aquarum €de vitiis aquarum €probatio aquarum €de aqua Marcia €de aqua Virgine €aquas inveniendi ratio €signa aquarum €differentia aquarum per ge-€nera terrae @1 €ratio aquarum per tempora €anni €aquarum subito nascentium €aut desinentium observatio €historica €ratio aquae ducendae €quo modo medicatis uten-€dum et a[2d]2 quae genera valitu-€dinum €item marinis XXVIIII €quid prosit navigatio V €quo modo marina aqua in me-€diterraneis possit fieri I €quo modo thalassomeli I €quo modo hydromeli I €remedium contra peregrinas €aquas €ex musco medicinae VI €medicinae ex harenis €de salis generibus et con-€fecturis et medicinis obser-€vation[2e]2s CCIIII €de salis auctoritate historica €CXX €spuma salis €flos salis XX. salsugo II €de garo XV €de muria XV €de allece VIII €de natura salis €de nitri generibus et con-€fecturis et medicinis obser-€vationes CCXXI €de spongeis. medicinae et €observation[2e]2s XCII €Summa: medicinae et hi-€storiae et observationes €DCCCCXXIIII ôÿ@@@@{1EX AVCTORIBVS}1 M. Varrone. Cassio Parmense €Cicerone. Muciano. Caelio. €Celso. Trogo. Ovidio. Polybio. €Sornatio. ôÿ@@@@{1EXTERNIS}1 Callimacho. Ctesia. Eudico. €Theophrasto. Eudoxo. Theo-€pompo. Polyclito. Iuba. Lyco. €Apione. Epigene. Pelope. €Apelle. Democrito. Thrasyllo. €Nicandro. Menandro comoedo. €Attalo. Sallustio Dionysio. €Andrea. Nicerato. Hippocrate. €Anaxilao. @1 ™ áôÿ@@@@{1L. XXXII CONTINENTVR}1 medicinae ex aquatilibus. €summa naturae vis in anti-€pathia €de echenaide II €de torpedine VII €de lepore marino V €mirabilia Rubri maris €de ingeniis piscium €proprietates piscium mira-€biles €@@ubi responsa dentur ex €@@piscibus €@@ubi ex manu edant €@@ubi vocem agnoscant €@@ubi amari sint, ubi salsi, €@@ubi dulces, ubi non muti. €@@esse et locorum sympathi-€@@am vel antipathiam €quando marini pisces in usu €P. R. esse coeperint €Numae regis constitutio de €piscibus €de curalio. medicinae et ob-€servationes XLIII €de discordia inter se mari-€norum €pastinaca VIIII. galeo, mullo €XV €de iis quibus in aqua et in €terra victus est €de castoreis. medicinae et ob-€servationes LVI €de testudine. medicinae et €observationes LXVI €aurata IIII. stella marina VII €dracone marino III €salsamento XXV €sardis I. cybia €rana marina VI. fluviatiles LII €rana rubeta €observationes circa eas XXXII €enhydris [2II]2I €cancri fluviatiles X[2L]2V. can-€cri marini VII @1 €e[2x]2 cocleis fluviatilibus VII €coracini[2s]2 IIII €porco pisce II €vitulo marino X €murena I €hippocampo VIIII €echinis XI €ostreorum genera et obser-€vationes et medicinae LVIIII €purpura VIIII €alga marina II €mus marinus II €e[2x]2 scorpione marino XI €sanguisugis VI €murices XIII €conchylia V €piscium adips II €callionymi III €coracini fel I €pectunculi I €sepiae XXIIII €ic[2h]2thyocolla V €batia I €bacchus sive mizyes II €marini peduculi II €canicula IIII €cetum I €e[2x]2 delphinis VIII €coluthia sive coryphia III €alcyoneum VII €thynnus V €menae X[2V]2I €scolopendra II €saurus I €conchis I €siluro XV €strombo sive concha longa VI €tethea V @1 €olus marinum I €myaces [2X]2XXV €mituli VIII €pelorides I €seriphum II €erythinis II €solea pisce I €rhombo I €blendia I €urtica marina II €pulmone marino IV €onyches IIII €ex colubra aquatica I €ex hydro I €mugile I €ex pelamyde IIII €sciaena I €perca IIII €ex squatina III €zmarides III €ophidio I €ex fibro IIII €bryon I €ex asello pisce I €phagro I €ex balaena I €polypo I €ex glano I €glaucisco I €rubellio I €uva marina I €anguilla I €hippopotamio I €crocodilo I €adarca sive calamochnus III €calamo VIII €animalium omnium in mari vi-€ventium nomina CLXXVI €Summa: medicinae et hi-€storiae et observationes €DCCCCXC ôÿ@@@@{1EX AVCTORIBVS}1 Licinio Macro. Trebio Nigro. @1 €Sextio Nigro qui Graece €scripsit. Ovidio poeta. Cassio €Hemina. Maecenate. Iaccho. €Sornatio. ôÿ@@@@{1EXTERNIS}1 Iuba. Andrea. Salpe. Apione. €Pelope. Apelle. Thrasyllo. €Nicandro. ™¡áôÿ@@@@{1L. XXXIII CONTINENTVR}1 metallorum naturae. €de auro €quae prima commendatio €eius €de anulorum aureorum ori-€gine €de modo auri apud antiquos €de equestri ordine. de iure €anulorum aureorum €@@de decuriis iudicum €@@quotiens nomen equestris €@@ordinis mutatum €de donis militaribus aureis €et argenteis €quando primum corona au-€rea data €de reliquo usu auri, femi-€narum €de nummo aureo €quando primum signatum aes, €argentum, aurum. antequam €ea signarentur, quis mos in €aere €quae maxima pecunia primi €census €quotiens et quibus tempori-€bus aucta sit aeris aut nummi €signati aestimatio €de cupiditate auri €qui plurimum auri et argenti €possederint €quando primum argenti ap-€paratus in harena, quando €in scaena €quibus temporibus plurimum €in aerario populi Romani €auri et argenti fuerit @1 €quando primum lacunaria €inaurata €quibus de causis praecipua €auctoritas auro €ratio inaurandi €de inveniendo auro €de auripigmento €de electro €primae aureae statuae €medicinae ex auro VIII €de chrysocolla €ratio eius in picturis €medicinae ex chrysocolla VII €de aurificum chrysocolla sive €santerna €mirabilia naturae glutinandis €inter se et perficiendis me-€tallicis rebus €de argento €de argento vivo €de stimi sive stibi sive ala-€bastro sive larbasi sive pla-€tyop[2h]2thalmo. medicinae ex €eo VII €de scoria argenti. medicinae €ex ea VI €de spuma argenti. medicinae €ex ea VII €de minio €quam religiosum apud anti-€quos fuerit €de inventione eius et origine €de cinnabari €ratio eius in picturis et €medicina €genera mini €ratio eius in picturis €de hydrargyro €medicina ex minio €de argento inaurando €de coticulis aurariis €argenti genera et experi-€menta €de speculis €de Aegyptio argento €de inmodica pecunia €quorum maximae opes fuerint €quando primum populus Ro- @1 €manus stipem sparserit €de luxuria in vasis argenteis €frugalitatis antiquae in ar-€gento exempla €quando primum lectis argen-€tum additum €quando lances inmodicae fa-€ctae €quando repositoriis argentum €additum €quando tympana facta €inmodica argenti pretia €de statuis argenteis €nobilitates operum et arti-€ficum in argento €de sile €qui primi sile pinxerint et €qua ratione €de caeruleo. medicinae ex €eo II €Summa: medicinae et hi-€storiae et observationes €CCLXXXVIII ôÿ@@@@{1EX AVCTORIBVS}1 Domitiano Caesare. Iunio €Gracchano. L. Pisone. M. €Varrone. Corvino. Attico Pom-€ponio. Calvo Licinio. Cornelio €Nepote. Muciano. Boccho. Fe-€tiale. Fenestella. Valerio Ma-€ximo. Iulio Basso qui de €medicina Graece scripsit. €Sextio Nigro qui item. ôÿ@@@@{1EXTERNIS}1 Theophrasto. Democrito. Iuba. €Timaeo historico. Qui de €medicina metallica scrip-€s[2erun]2t: Heraclide. Andrea. €Diagora. Botrye. Archedemo. €Dionysio. Aristogene. Demo-€cle. Mneside. Attalo medico. €Xenocrate item. Theomnesto. €Nymphodoro. Iolla. Apollo- @1 €doro. Pasitele qui mirabilia €opera scripsit. Antigono qui €de toreutice scripsit. Me-€naechmo qui item. ™¢áôÿ@@@@{1L. XXXIV CONTINENTVR}1 aeris metalla €genera aeris €quae Corinthia €quae Deliaca €quae Aeginetica €de tricliniis aeratis €de candelabris €de templorum ornamentis ex €aere þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¡™¢áˆŠquod primum dei simulacrum €Romae ex aere factum €de origine statuarum et ho-€nore €statuarum genera et figurae. €antiquas statuas togatas sine €tunicis fuisse €quae primae statuae Romae. €quibus primum publice po-€sitae, quibus primum in co-€lumna, quando rostra €quibus externis Romae pu-€blice positae €quibus Romae mulieribus in €publico positae €quae prima Romae statua €equestris publice posita €quando omnes privatim po-€sitae statuae ex publico sub-€latae €quae prima ab externis pu-€blice posita €fuisse antiquitus et in Italia €statuarios €de pretiis signorum inmo-€dicis €de colossis in urbe celeber-€rimis €nobilitates ex aere operum €et artificum CCCLXVI €differentiae aeris et mixturae. €de pyropo €de Campano aere €de servando aere @1 €de cadmia €med. ex ea XV €aeris usti effectus in medi-€cina X €de scoria aeris. de flore aeris, €squama aeris, stomomate €aeris. med. ex iis XLVII €aerugo. med. ex ea XVIII €hieracium €scolex aeris. med. ex eo €XVIII €de chalcitide. med. ex ea VII €psoricon €sori. med. ex eo III €misy. med. ex eo XIII €chalcanthum sive atramentum €sutorium. med. ex eo XVII €pompholyx. spodium. med. €ex [2i]2is VI €antispodi gen. XV €smegma €de diphryge €de triente Servilio €de ferrariis metallis €simulacra ex ferro €caelaturae ex ferro €differentiae ferri €de ferro quod vivum appel-€lant €ferri temperatura €robiginis remedia €med. ex ferro VII €med. ex robigine XIIII €med. ex squama ferri XVII €hygremplastrum €de plumbi metallis €de plumbo albo €de argentario. de stagno €de plumbo nigro €med. ex plumbo XV €med. ex scoria plumbi XV @1 €spodium ex plumbo €de molybd[2a]2ena. med. ex ea €V €psimythium sive cerussa. med. €ex ea VI €sandaraca. med. ex ea XI €arrhenicum €Summa: medicinae CCLVIII. €ex iis ad canis morsus, ad €caput, alopecias, oculos XXV, €aures, nares, oris vitia, le-€pras, gingivas, dentes, uvam, €pituitam, fauces, to[2n]2sillas, €angina[2m]2, tussim, vomitiones, €pectus, stomachum, suspiria, €lateris dolores, splenem, ven-€trem, tenesmum, dysenteriam, €sedem, verenda, sanguinem €sist[2endum]2, podagra[2s]2, hydro-€picos, ulcera, volnera XXVI, €suppurata, ossa, paronychia, €ignem sacrum, haemorroidas, €fistulas, callum, pusulas, sca-€biem, cicatrices, infantes, €muliebria vitia, psilotrum, €venerem inhibendam, ad €vocem, contra lymphationes. €Summa: res et historiae et €observationes DCCCCXV ôÿ@@@@{1EX AVCTORIBVS}1 L. Pisone. Antiate. Verrio. €M. Varrone. Cornelio Nepote. €Messala Rufo. Marso poeta. €Boccho. Iulio Basso qui de €medicina Graece scripsit. €Sextio Nigro [2qui]2 item. Fabio €Vestale. ôÿ@@@@{1EXTERNIS}1 Democrito. Metrodoro Scep-€sio. Menaechmo qui de to-€reutice scripsit. Xenocrate €qui item. Antigono qui item. €Duride qui item. Heliodoro @1 €qui Atheniensium anathemata €scripsit. Pasitele qui mira-€bilia opera scripsit. Timaeo. €Qui de medicina metallica €scripserunt: Nymphodoro. €Iolla. Apollodoro. Andrea. €Heraclide. Diagora. Botrye. €Archedemo. Dionysio. Ari-€stogene. Democle. Mneside. €Xenocrate Zenonis. Theo-€mnesto. ™£áôÿ@@@@{1L. XXXV CONTINENTVR}1 honos picturae €honos imaginum €quando primum clupei [2vice]2 €imaginum instituti €quando primum in publico €positi €quando in domibus €de picturae initiis €de monochromatis picturis €de primis pictoribus €antiquitas picturarum in €Italia €de pictoribus Romanis €quando primum dignitas pi-€cturae et quibus ex causis €Romae €qui victorias suas pictas €proposuer[2i]2nt €quando primum externis €picturis dignitas Romae €ratio pingendi €de pigmentis praeter metal-€lica €de coloribus facticiis €de Sinopide. med. ex ea XI €de rubrica. de terra Lemnia. €med. ex ea VIIII @1 €de [2A]2egyptia terra €de ochra. med. ex rubrica €III €leucophorum €Paraetonium €Melinum. med. ex eo VI €cerussa usta €Eretria terra. med. ex ea €VI €sandaraca €sandyx €Syricum €atramentum €purpurrissum €Indicum. med. ex eo III €Armenium. med. ex eo I €viride Appianum €anulare €qui colores udo non indu-€cantur €quibus coloribus antiqui €pinxerint €quando primum gladiatorum €pugnae pictae et propositae €sint €de aetate picturae €operum et artificum in pictura €nobilitates CCCCV €@@picturae primum certa-€@@men €qui penicillo pinxerint €@@de avium cantu compescen-€@@do €qui encausta cauterio vel €cestro vel penicillo pinxerint €@@quae quis primus invenerit €@@in pictura €@@quid difficillimum in pictura. €@@de generibus picturae €@@quis primus lacunaria pin-€@@xerit. quando primum ca-€@@marae pictae €@@pretia mirabilia picturarum. €@@de talento €plastices primi inventores @1 €quis primus ex facie ima-€ginem expresserit €nobilitates artificum in plas-€tice XIIII €de figlinis operibus. de Si-€gninis €terrae varietates €de pulvere Puteolano et aliis €terrae generibus quae in la-€pidem vertuntur €de parietibus formaceis €de latericiis et laterum ra-€tione €de sulpure et generibus eius. €med. XIIII €de bitumine et generibus €eius. med. XXVII €de alumine et generibus eius. €med. ex eo XXX[2X]2IIII €de terra Samia. med. ex ea €III €Eretriae terrae genera €de terra ad medicinam la-€vanda €de Chia terra. med. ex ea III €de Selinusia. med. ex ea III €de pnigitide. med. ex ea VIIII €de ampelitide. med. ex ea €IIII €cretae ad vestium usus €Cimolia. med. ex ea VIIII €Sarda. Vmbrica. saxum €argentaria. qui et quorum €liberti praepotentes €terra ex Galata. terra Clupea. €terra Baliarica. terra Ebu-€sitana. med. ex [2i]2is IIII €Summa: medicinae et hi-€storiae et observationes €DCCCCLVI ôÿ@@@@{1EX AVCTORIBVS}1 Messala oratore. Messala sene. €Fenestella. Attico. M. Varrone. €Ve[2r]2rio. Nepote Cornelio. @1 €Deculone. Muciano. Melisso. €Vitruvio. Cassio Severo. Lon-€gulano. Fabio Vestale. ôÿ@@@@{1EXTERNIS}1 Qui de pictura scrips[2erunt:]2 €Pasitele. Apelle. Melanthio. €Asclepiodoro. Euphranore. €Heliodoro qui anathemata €Atheni[2en]2s[2ium]2 scripsit. Me-€trodoro qui de architectonice €scripsit. Democrito. Theo-€phrasto. Apione grammatico. €Qui de metallica medicina €scrips[2erunt]2: Nymphodoro. €Iolla. Apollodoro. Andrea. €Heraclide. Diagora. Botrye. €Archedemo. Dionysio. Ari-€stogene. Democle. Mneside. €Xenocrate Zenonis. Theo-€mnesto. ™¤áôÿ@@@@{1L. XXXVI CONTINENTVR}1 naturae lapidum. €luxuria in marmoribus €@@quis primus peregrino mar-€@@more columnas habuerit €@@Romae €@@quis primus in publicis €@@operibus ostenderit €qui primi laudati in mar-€more scalpendo et quibus €temporibus €@@de Mausoleo Cariae €nobilitates operum et arti-€ficum in marmore CCXXV €quando primum marmorum €in aedificiis usus €qui primi marmora secu-€erint et quando €quis primus Romae crusta-€verit parietes @1 €quibus aetatibus quaeque €marmora in usum venerint €Romae €ratio secandi marmora. de €harenis quibus secantur €de Naxio. de Armenio €de Alexandrinis marmori-€bus €de onyche [2sive]2 alabastrite. €med. ex e[2o II]2I €de lygdino, corallitico, Ala-€bandico, Thebaico, Syenite €de obeliscis €de eo qui pro gnomone in €campo Martio est €opera mirabilia in terris €@@Sphinx Aegyptia. pyrami-€@@des €@@Pharos €@@labyrinthi €@@pensiles horti. pensile op-€@@pidum €@@de templo Ephesiae Dia-€@@nae €@@aliorum templorum admi-€@@rabilia €@@de lapide fugitivo. echo €@@septiens resonans. sine €@@clavo aedificia €Romae miracula operum €XVIII €de magnete lapide. med. ex €eo III €Syrius lapis €de sarcophago sive Assio. €med. ex eo X €de che[2rn]2ite. de poro €de lapidibus osseis. de pal-€matis. de Taenariis. de Co-€ranis. de nigris marmori-€bus €de molaribus lapidibus. py-€rites. med. ex eo VII €ostracites. med. ex eo IIII. €amiantus. med. ex eo II €geodes. med. ex eo III @1 €melitinus. med. ex eo VI €gagates. med. ex eo VI €spongites. med. ex eo II €Phrygius €haematites. med. ex eo V €schistos. med. ex eo VII €androdamas. med. ex eo II. €Arabicus. miltites sive he-€patites. anthracites €ae+tites. Taphiusius. calli-€mus €Samius. med. ex eo VIII €Arabus. med. ex eo II €de pumice. med. ex eo €VIIII €de mortariis medicinalibus €et aliis. Etesius lapis. cha-€lazius €Siphnius. lapides molles €lapides speculares €phengites €de cotibus €de tophis €de silicum natura. de reli-€quis ad structuram lapidi-€bus €genera structurae €de cisternis €de calce €harenae genera. mixtura €harenae et calcis þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¡™¤áˆávitia structurae. de tecto-€riis €de columnis. genera colum-€narum €med. ex calce V €de maltha €de gypso €de pavimentis €@@asarotos oecos €@@quod primum pavimentum €@@Romae €@@de subdialibus pavimen-€@@tis @1 €@@Graecanica pavimenta €@@quando primum lithostrota €quando primum camarae €vitreae €origo vitri €genera eius et ratio facien-€di €de Obsianis €miracula ignium €medicinae ex igni et cinere €III €prodigia foci €Summa: medicinae ex iis €LXXXVIIII: €ad serpentes III, bestiarum €morsus, ad venena, caput, €oculos, epinyct[2i]2das, dentes, €dentifricia, fauces, strumas, €stomachum, iocinera, pitui-€tam, testes, vesicam, calculos, €panos, haemorroidas, poda-€gras, sanguini sistendo, san-€guinem reicientibus, luxata, €phreneticos, lethargicos, co-€mitiales, melancholicos, ver-€tigines, ulcera, volnera uren-€da, secanda, convolsa, con-€tusa, maculas, usta, p[2h]2thisin, €mammas, muliebria vitia, car-€bunculos, pestilentia. €Summa omnis: res et hi-€storiae et observationes €CCCCXXXIIII ôÿ@@@@{1EX AVCTORIBVS}1 M. Varrone. C. Galba. Cincio. €Muciano. Nepote Cornelio. €L. Pisone. Q. Tuberone. €Fabio Vestale. Annio Fetiale. €Fabiano. Seneca. Catone cen-€sorio. Vitruvio. ôÿ@@@@{1EXTERNIS}1 Theophrasto. Pasitele. Iuba €rege. Nicandro. Sotaco. Su-€dine. Alexandro polyhistore. €Apione Plistonice. Duride. €Herodoto. Euhemero. Arista-€gora. Dionysio. Artemidoro. €Butorida. Antisthene. Deme-€trio. Demotele. Lycea. @1 ™¥áôÿ@@@@{1L. XXXVII CONTINENTVR}1 origo gemmarum €de Polycratis tyranni gem-€ma, de Pyrrhi regis €qui scalptores optimi €nobilitates scalpturae €quae prima Romae dacty-€liothece €gemmae in Pompei Magni €triumpho translatae €quando primum myrrhina €invecta. luxuria circa ea €natura eorum €de crystallo €@@medicina ex eo €@@luxuria in crystallo €de sucino €@@quae mentiti sint auctores €@@de eo €@@gen. eius VII. med. ex his . . . €lyncurium. med. II €de adamante sive an[2an]2cite. €@@gen. adamantis VI. med. II €de smaragdis €@@gen. eorum XII €@@vitia eorum €@@tanos gemma. c[2h]2alcosma-€@@ragdos €de beryllis. genera eorum €VIII. vitia eorum €de opalis. genera eorum VII. €@@vitia eorum et experimen-€@@ta €de sardonyche. gen. eius . . . . €vitia eius €de onyche. gen. eius . . . . @1 €de carbunculis €@@gen. eorum XII €@@vitia eorum et experimen-€@@ta €anthracitis €sandastros. sandaresus €lychnis. gen. eius IIII €Carchedonia €sarda. gen. eius V €de topazo. gen. eius II €de callaina €de prasi[2o]2. gen. eius III €nilion €molochitis €de iaspide €@@gen. eius XVII. vitia eorum €de cyano. gen. eius I[2II]2 €de sappiro €amethystos €@@gen. eius V. socondion. sa-€@@penos. pharanitis. Aphro-€@@dites ble[2ph]2aron sive ante-€@@ros sive paederos €hyacinthus €de chrysolitho. gen. eius [2II]2II €de chryselectro €leucochrysos. gen. eius III €melichrysi, xuthi €paederos sive sangenon sive €syenites €asteria €astrion @1 €astriotes €astolon €ceraunia. gen. eius IIII. bae-€tylos €iris €leros €Achatae. gen. eorum XIIII. €acopos. med. ex ea . . . ala-€bastritis. med. ex ea . . . €alectoriae. androdamas. ar-€gyrodamas. antipathes. Ara-€bica. aromatit[2i]2s. asbestos. €aspisatis. atizoe. augitis. a[2m]2-€phidanes sive chrysocolla. €Aphrodisiaca. apsyctos. Ae-€gyptilla €Balanitae. batrachitis. baptes. €Beli oculus. Belus. baropte-€nus sive baripe. botry[2i]2tis. €bostryc[2h]2itis. bucardia. bron-€tea. bol[2o]2e. €Cadmitis. callais. capnitis. €Cappadocia. callaica. cato-€chitis. catoptritis. cepitis sive €cepolatitis. ceramitis. cinae-€diae. ceritis. circos. corsoides. €corallachates. corallis. crate-€ritis. crocallis. cyitis. chal-€cophonos. chelidoniae. che-€loniae. chelonitis. chloritis. €Choaspitis. chrysolampsis. €chrysopis. cetionides €Daphnea. diadochos. diphyes. €Dionysias. dracontias @1 €Encardia sive [2e]2nariste. enor-€chis. exhebenus. erythallis. €erotylos sive amphicom[2o]2s €sive hieromnemon. eumeces. €eumithres. eupetalos. eureos. €eurotias. eusebes. epimelas €Galaxias. galactitis sive leu-€cogaea sive leucograp[2h]2itis €sive synechitis. gallaica. gas-€sinnade. glossopetra. Gorgo-€nia. goniaea €Heliotropion. Hephaestitis. €Hermu aedoeon. hexecontali-€thos. hieracitis. hammitis. €Hammonis cornu. hormiscion. €hyaeniae. haematitis meniu €sive x[2u]2thos €Idaei dactyli. icterias. Iovis €gemma sive drosolithos. In-€dic[2a]2e. ion €Lepidot[2is]2. Lesbi[2a]2. leuco-€p[2h]2thalmos. leucopoecilos. liba-€nochr[2u]2s. limoniatis. liparea. €lysimachos. leucochrysos €Memnonia. Media. meconitis. €mithrax. moroc[2h]2th[2o]2s. mor-€morion sive promnion sive @1 €Alexandrion. myr[2r]2itis. myr-€mecias. myrsinitis. mesoleu-€cos. mesomelas €Nasamonitis. nebritis. Nip-€parena €Oica. ombria sive notia. ono-€cardia. oritis sive sideritis. €ostracias sive ostracitis. os-€tritis. op[2h]2icardelos. obsiana €Panchrus. pangonus. paneros €sive panerastos. Ponticae. €gen. IIII. phloginos sive €chrysitis. phoenicitis. phyci-€tis. perileucos. paeanitis sive €gaeanis €Solis gemma. sagda. Samo-€thracia. sauritis. sarcitis. se-€lenitis. sideritis. sideropoe-€cilos. spongitis. synodontitis. €Syrtitis. syringitis €Trichrus. thely[2r]2rhizos. the-€lycardios sive mucul. Thra-€cia, gen. III. tephritis. teco-€lithos €Veneris crines. Ve[2i]2entana €Zathene. zamilam[2p]2is. zora-€niscaea €hepatitis. steatitis. Adadu €nephros. Adadu op[2h]2thalmos. €Adadu dactylos. triop[2h]2thal-€mos €carcinia[2s]2. echitis. scorpitis. €scaritis. triglitis. aegop[2h]2thal-€mos. hyop[2h]2thalmos. gerani-€tis. ae+titis. myrmecitis. can-€tharias. lycop[2h]2thalmos. taos. €timictonia @1 €ammochrysos. cenchritis. €dryitis. cissitis. narcissitis. €cyamias. pyren. phoenicitis. €c[2h]2ala[2z]2ias. pyritis. polyzonos. €astrapaea. p[2h]2logitis. anthra-€citis. enygros. polyt[2h]2rix. €leontios. pardalios. drosoli-€thos. melichrus. melich[2l]2oros. €crocias. polias. spartopolia. €rhoditis. melitis. chalcitis. €sycitis. bostryc[2h]2itis. [2ch]2e[2r]2-€[2n]2itis. anancitis. synochitis. €dendritis €coc[2h]2lides €de figura gemmarum €ratio probandi €comparatio naturae per terras. €comparatio rerum per pretia €Summa: res et historiae et €observationes MCCC ôÿ@@@@{1EX AVCTORIBVS}1 M. Varron[2e]2. actis trium-€ph[2orum]2. Maecenate. [2I]2accho. €Cornelio B[2oc]2cho. ôÿ@@@@{1EXTERNIS}1 Iuba rege. Xenocrate Zeno-€nis. Sudine. Aeschylo. Phi-€loxen[2o]2. Euripide. Nicandro. €Satyro. Theophrasto. C[2h]2arete. €Philemone. Demostrato. Zeno-€themi. Metrodoro. Sotaco. @1 €P[2y]2t[2h]2ea. Tim[2a]2eo Siculo. Nicia. €Theochresto. Asaruba. Mna-€sea. Theomene. Ctesia. Mi-€thridate. Sophocle. Archelao €rege. Callistrato. Democrito. €Ismenia. Olympico. Alexandro €pol[2yh]2istore. Apione. Oro. €Zoroastre. Zachalia.  Ÿôÿ@@@@{1LIBER II}1 ‘@@Mundum et hoc quodcumque nomine alio caelum €appellare libuit, cuius circumflexu degunt cuncta, numen €esse credi par est, aeternum, inmensum, neque genitum €neque interiturum umquam. huius extera indagare nec €interest hominum nec capit humanae coniectura mentis. sacer est, aeternus, immensus, totus in toto, immo vero €ipse totum, infinitus ac finito similis, omnium rerum certus €et similis incerto, extra intra cuncta conplexus in se, idemque rerum naturae opus et rerum ipsa natura. furor €est mensuram eius animo quosdam agitasse atque prodere €ausos, alios rursus occasione hinc sumpta aut hi[2c]2 data €innumerabiles tradidisse mundos, ut totidem rerum naturas €credi oporteret aut, si una omnes incubaret, totidem tamen @1 €soles totidemque lunas et cetera etiam in uno et inmensa €et innumerabilia sidera, quasi non eaedem quaestiones semper €in termino cogitationi sint occursurae desiderio finis alicuius €aut, si haec infinitas naturae omnium artifici possit adsignari, €non idem illud in uno facilius sit intellegi, tanto praesertim opere. furor est profecto, furor egredi ex eo et, tamquam €interna eius cuncta plane iam nota sint, ita scrutari extera, €quasi vero mensuram ullius rei possit agere qui sui nesciat, €aut me[2ns]2 hominis videre quae mundus ipse non capiat. @@Formam eius in speciem orbis absoluti globatam €esse nomen in primis et consensus in eo mortalium orbem €appellantium, sed et argumenta rerum docent, non solum þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¢•„quia talis figura omnibus sui partibus vergit in sese ac €sibi ipsa toleranda est seque includit et continet nullarum €egens compagium nec finem aut initium ullis sui partibus €sentiens, nec quia ad motum, quo subinde verti mox €adparebit, talis aptissima est, sed oculorum quoque pro-€batione, quod convexus mediusque quacumque cernatur, €cum id accidere in alia non possit figura. @@Hanc ergo formam eius aeterno et inrequieto €ambitu, inenarrabili celeritate, viginti quattuor horarum €spatio circumagi solis exortus et occasus haut dubium @1 €reliquere. an sit inmensus et ideo sensum aurium ex-€cedens tantae molis rotatae vertigine adsidua sonitus, non €equidem facile dixerim, non, Hercule, magis quam cir-€cumactorum simul tinnitus siderum suosque volventium €orbes an dulcis quidam et incredibili suavitate concentus. €nobis qui intus agimus iuxta diebus noctibusque tacitus labitur mundus. esse innumeras ei effigies animalium €rerumque cunctarum inpressas nec, ut in volucrum notamus €ovis, levitate continua lubricum corpus, quod clarissimi €auctores dixere, terrenorum argumentis indicatur, quoniam €inde deciduis rerum omnium seminibus innumerae, in €mari praecipue ac plerumque confusis monstrificae, gig-€nantur effigies, praeterea visus probatione, alibi ursi, tauri €alibi, alibi litterae figura, candidiore medio per verticem circulo. equidem et consensu gentium moveor; nam-€que et Graeci nomine ornamenti appellavere eum et nos €a perfecta absolutaque elegantia mundum. caelum quidem €haut dubie caelati argumento diximus, ut interpretatur M. Varro. adiuvat rerum ordo discripto circulo qui €signifer vocatur in duodecim animalium effigies et per €illas solis cursus congruens tot saeculis ratio. @1 @@Nec de elementis video dubitari quattuor esse €ea: ignium summum, inde tot stellarum illos conlucentium €oculos; proximum spiritus, quem Graeci nostrique eodem €vocabulo ae+ra appellant, vitalem hunc et per cuncta rerum €meabilem totoque consertum; huius vi suspensam cum €quarto aquarum elemento librari medio spatii tellurem. ita mutuo conplexu diversitatis effici nexum et levia €ponderibus inhiberi quo minus evolent, contraque gravia €ne ruant suspendi, levibus in sublime tendentibus. sic €pari in diversa nisu in suo quaeque consistere, inrequieto €mundi ipsius constricta circuitu, quo semper in se [2re]2currente €imam atque mediam in toto esse terram, eandemque uni-€verso cardine stare pendentem, librantem per quae pendeat, €ita solam inmobilem circa eam volubili universitate; ean-dem ex omnibus necti eidemque omnia inniti. inter €hanc caelumque eodem spiritu pendent certis discreta €spatiis septem sidera, quae ab incessu vocamus errantia, €cum errent nulla minus illis. eorum medius sol fertur, €amplissima magnitudine ac potestate nec temporum modo €terrarumque, sed siderum etiam ipsorum caelique rector. hunc esse mundi totius animum ac planius mentem, hunc €principale naturae regimen ac numen credere decet opera €eius aestimantes. hic lucem rebus ministrat aufertque €tenebras, hic reliqua sidera occultat, inlustrat; hic vices @1 €temporum annumque semper renascentem ex usu naturae €temperat; hic caeli tristitiam discutit atque etiam humani €nubila animi serenat; hic suum lumen ceteris quoque €sideribus fenerat, praeclarus, eximius, omnia intuens, omnia €etiam exaudiens, ut principi litterarum Homero placuisse €in uno eo video. @@Quapropter effigiem dei formamque quaerere €inbecillitatis humanae reor. quisquis est deus, si modo est €alius, et quacumque in parte, totus est sensus, totus visus, €totus auditus, totus animae, totus animi, totus sui. innumeros €quidem credere atque etiam ex vitiis hominum, ut Pudi-€citiam, Concordiam, Mentem, Spem, Honorem, Clementiam, €Fidem, aut, ut Democrito placuit, duos omnino, Poenam et Beneficium, maiorem ad socordiam accedit. fragilis et €laboriosa mortalitas in partes ita digessit infirmitatis suae €memor, ut portionibus coleret quisque quo maxime indigeret. €itaque nomina alia aliis gentibus et numina in iisdem €innumerabilia invenimus, inferis quoque in genera d[2i]2-€scriptis morbisque et multis etiam pestibus, dum esse placatas trepido metu cupimus. ideoque etiam publice €Febris fanum in Palatio dicatum est, Orbonae ad aedem €Larum, ara et Malae Fortunae Esquiliis. quam ob rem €maior caelitum populus etiam quam hominum intellegi €potest, cum singuli quoque ex semet ipsis totidem deos @1 €faciant Iunones Geniosque adoptando sibi, gentes vero €quaedam animalia et aliqua etiam obscena pro dis habeant €ac multa dictu magis pudenda, per fetidos cibos, alia et similia, iurantes. matrimonia quidem inter deos credi €tantoque aevo ex [2i]2is neminem nasci et alios esse grandaevos €semper canosque, alios iuvenes atque pueros, atri coloris, €aligeros, claudos, ovo editos et alternis diebus viventes €morientesque, puerilium prope deliramentorum est, sed €super omnem inpudentiam, adulteria inter ipsos fingi, mox €iurgia et odia, atque etiam furtorum esse et scelerum numina. deus est mortali iuvare mortalem, et haec ad €aeternam gloriam via. hac proceres iere Romani, hac €nunc caelesti passu cum liberis suis vadit maximus omnis €aevi rector Vespasianus Augustus fessis rebus subveniens. hic est vetustissimus referendi bene merentibus gratiam €mos, ut tales numinibus adscribant. quippe et aliorum €nomina deorum et quae supra retuli siderum ex hominum €nata sunt meritis. Iovem quidem aut Mercurium aliterve alios inter se vocari et esse caelestem nomenclaturam, quis €non interpretatione naturae fateatur inridendum? agere €curam rerum humanarum illud, quicquid est, summum ac €[2vel]2 tam tristi atque multiplici ministerio non pollui cre-€damus dubitemusne? vix pro[2d]2est iudicare, utrum magis €conducat generi humano, quando aliis nullus est deorum @1 respectus, aliis pudendus. externis famulantur sacris ac €digitis deos gestant, monstra quoque colunt, damnant et €excogitant cibos, imperia dira in ipsos, ne somno quidem €quieto, inrogant. non matrimonia, non liberos, non denique €quicquam aliud nisi iuvantibus sacris deligunt. alii in €Capitolio fallunt ac fulminantem periurant Iovem. et hos €iuvant scelera, illos sacra sua poenis agunt. @@Invenit tamen inter has utrasque sententias medium €sibi ipsa mortalitas numen, quo minus etiam plana de €deo coniectatio esset. toto quippe mundo et omnibus €locis omnibusque horis omnium vocibus Fortuna sola in-€vocatur ac nominatur, una accusatur, rea una agitur, una €cogitatur, sola laudatur, sola arguitur et cum conviciis €colitur, volubilis * * * que, a plerisque vero et caeca exi-€stimata, vaga, inconstans, incerta, varia indignorumque €fautrix. huic omnia expensa, huic feruntur accepta, et in €tota ratione mortalium sola utramque paginam facit, adeoque €obnoxiae sumus sortis, ut prors[2us]2 ipsa pro deo sit qua deus probatur incertus. pars alia et hanc pellit astro-€que suo eventus adsignat et nascendi legibus, semelque €in omnes futuros umquam deo decretum, in reliquum €vero otium datum. sedere coepit sententia haec, pariter-€que et eruditum vulgus et rude in eam cursu vadit. @1 ecce fulgurum monitus, oraculorum praescita, haruspicum €praedicta atque etiam parva dictu in auguriis sternumenta €et offensiones pedum. Divus Augustus prodidit laevum €sibi calceum praepostere inductum quo die seditione militari prope adflictus est. quae singula inprovidam €mortalitatem involvunt, solum ut inter ista vel certum sit €nihil esse certi nec quicquam miserius homine aut super-€bius. ceteris quippe animantium sola victus cura est, in €quo sponte naturae benignitas sufficit, uno quidem vel €praeferendo cunctis bonis, quod de gloria, de pecunia, €ambitione superque de morte non cogitant. @@Verum in his deos agere curam rerum humanarum €credi ex usu vitae est poenasque maleficiis aliquando €seras, occupato deo in tanta mole, numquam autem inritas €esse nec ideo proximum illi genitum hominem, ut vilitate iuxta beluas esset. inperfectae vero in homine naturae €praecipua solatia, ne deum quidem posse omnia_namque €nec sibi potest mortem consciscere, si velit, quod homini €dedit optimum in tantis vitae poenis, nec mortales aeternitate þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¢˜›…donare aut revocare defunctos nec facere ut qui vixit non €vixerit, qui honores gessit non gesserit_nullumque habere €in praeterita ius praeterquam oblivionis atque (ut facetis €quoque argumentis societas haec cum deo copuletur) ut €bis dena viginti non sint aut multa similiter efficere non €posse. per quae declaratur haut dubie naturae potentia idque €esse quod deum vocemus. in haec divertisse non fuerit €alienum, vulgata [2ia]2m propter adsiduam quaestionem de deo. @1 @@Hinc redeamus ad reliqua naturae. sidera, €quae adfixa diximus mundo, non illa, ut existimat volgus, €singulis attributa nobis et clara divitibus, minora pauperibus, €obscura defectis ac pro sorte cuiusque lucentia adnumerata €mortalibus, cum suo quaeque homine orta moriuntur nec aliquem exstingui decidua significant. non tanta caelo €societas nobiscum est, ut nostro fato mortalis sit ibi quoque €siderum fulgor. illa nimio alimento tracti umoris ignea €vi abundantiam reddunt, cum decidere creduntur, ut apud €nos quoque luminibus accensis liquore olei notamus acci-dere. ceterum aeterna caelestibus est natura intexen-€tibus mundum intextuque concretis, potentia autem ad €terram magnopere eorum pertinens, quae propter effectus €claritatemque et magnitudinem in tanta subtilitate nosci €potuerunt, sicut suo demonstrabimus loco. circulorum €quoque caeli ratio in terrae mentione aptius dicetur, €quando ad eam tota pertinet, signiferi modo invento[2r]2ibus €non dilatis. obliquitatem eius intellexisse, hoc est rerum fores aperuisse, Anaximander Milesius traditur primus Olym-€piade quinquagesima octava, signa deinde in eo Cleostratus, et €prima arietis ac sagittarii, sphaeram ipsam ante multo Atlas. €@@Nunc relicto mundi ipsius corpore reliqua inter caelum terrasque tractentur. summum esse quod vocant @1 €Saturni sidus ideoque minimum videri et maximo ambire €circulo ac tricesimo anno ad brevissima sedis suae prin-€cipia regredi certum est, omnium autem errantium siderum €meatus, interque ea solis et lunae, contrarium mundo €agere cursum, id est laevum, illo semper in dextra praecipiti. et quamvis adsidua conversione immensae celeritatis attol-€lantur ab eo rapianturque in occasum, adverso tamen ire €motu per suos quaeque passus. ita fieri, ne convolutus €aer eandem in partem aeterna mundi vertigine ignavo €globo torpeat, sed fundatur adverso siderum verbere dis-cretus et digestus. Saturni autem sidus gelidae ac rigentis €esse naturae, multumque ex eo inferiorem Iovis circulum €et ideo motu celeriore duodenis circumagi annis. tertium €Martis, quod quidam Herculis vocant, igne ardens solis €vicinitate, binis fere annis converti, ideoque huius ardore €nimio et rigore Saturni, interiectum ambobus, ex utroque temperari Iovem salutaremque fieri. deinde solis meatum €esse partium quidem trecentarum sexaginta, sed ut ob-€servatio umbrarum eius redeat ad notas, quinos annis dies €adici superque quartam partem diei. quam ob causam €quinto anno unus intercalarius dies additur, ut temporum €ratio solis itineri congruat. @1 @@Infra solem ambit ingens sidus appellatum Veneris, €alterno meatu vagum ipsisque cognominibus aemulum solis €ac lunae. praeveniens quippe et ante matutinum exoriens €luciferi nomen accepit ut sol alter diemque maturans, €contra ab occasu refulgens nuncupatur vesper ut prorogans lucem vicemve lunae reddens. quam naturam eius Py-€thagoras Samius primus deprehendit Olympiade circiter €XLII, qui fuit urbis Romae annus CXLII. iam magnitudine €extra cuncta alia sidera est, claritatis quidem tantae, ut €unius huius stellae radiis umbrae reddantur. itaque et in €magno nominum ambitu est. alii enim Iunonis, alii Isidis, alii Matris Deum appellavere. huius natura cuncta generantur €in terris. namque in alterutro exortu genitali rore con-€spergens non terrae modo conceptus inplet, verum animantium €quoque omnium stimulat. signiferi autem ambitum peragit €trecenis et duodequinquagenis diebus, a sole numquam €absistens partibus sex atque quadraginta longius, ut Timaeo €placet. @@Simili ratione, sed nequaquam magnitudine aut vi, €proximum illi Mercurii sidus, a quibusdam appellatum €Apollinis, inferiore circulo fertur VIIII diebus ociore ambitu, €modo ante solis exortum, modo post occasum splendens, @1 €numquam ab eo XXII partibus remotior, ut Cidenas et €Sosigenes docent. ideo et peculiaris horum siderum ratio est neque communis cum supra dictis. nam ea et €quarta parte caeli a sole abesse et tertia, et adversa soli €saepe cernuntur, maioresque alios habent cuncta plenae €conversionis ambitus in magni anni ratione dicendos. @@Sed omnium admirationem vincit novissimum sidus, €terris familiarissimum et in tenebrarum remedium ab na-€tura repertum, lunae. multiformis haec ambigua torsit in-genia contemplantium et proximum ignorare sidus maxime €indignantium, crescens semper aut senescens et modo curvata €in cornua facie, modo aequa portione divisa, modo sinuata in €orbem, maculosa eademque subito praenitens, inmensa orbe €pleno ac repente nulla, alias pernox, alias sera et parte diei €solis lucem adiuvans, deficiens et in defectu tamen conspicua _quae mensis exitu latet, [2t]2um laborare non creditur_, €iam vero humilis et excelsa, et ne id quidem uno modo, sed €alias admota caelo, alias contigua montibus, nunc in aqui-€lonem elata, nunc in austros deiecta. quae singula in ea €deprehendit hominum primus Endymion; ob id amor eius €fama traditur. non sumus profecto grati erga eos qui €labore curaque lucem nobis aperuere in hac luce, miraque @1 €humani ingeni peste sanguinem et caedes condere anna-€libus iuvat, ut scelera hominum noscantur mundi ipsius ignaris. proxima ergo cardini, ideoque minimo ambitu, €vicenis diebus septenisque et tertia diei parte peragit €spatia eadem, quae Saturni sidus altissimum XXX, ut €dictum est, annis. dein morata in coitu solis biduo, cum €tardissime, a tricesima luce rursum ad easdem vices exit, €haut scio an omnium, quae in caelo pernosci potuerunt, €magistra: in XII mensium spatia oportere dividi annum, quando ips[2a]2 totiens solem redeuntem ad principia conse-€quitur; solis fulgore, ut reliqua siderum, regi, siquidem €in totum mutuata ab eo luce fulgere, qualem in reper-€cussu aquae volitare conspicimus; ideo molliore et inper-€fecta vi solvere tantum umorem atque etiam augere, quem €solis radii absumant. ideo inaequali lumine adspici, quia, €ex adverso demum plena, reliquis diebus tantum ex se terris ostendat, quantum a sole ipsa concipiat; in coitu €quidem non cerni, quoniam haustum omnem lucis aversa €illo regerat, unde acceperit. sidera vero haut dubie umore €terreno pasci, quia dimidio orbe numquam maculoso €cernatur, scilicet nondum suppetente ad hauriendum ultra €iusta vi; masculas enim non aliud esse quam terrae raptas €cum umore sordes. defectus autem suos et solis, @1 €rem in tota contemplatione naturae maxime miram et €ostento similem, magnitudinum umbraeque indices exsistere. quippe manifestum est solem interventu lunae occultari €lunamque terrae obiectu ac vices reddi, eosdem solis €radios luna interpositu suo auferente terrae terraque lunae. €hac subeunte repentinas obduci tenebras rursumque illius €umbra sidus hebetari. neque aliud esse noctem quam €terrae umbram, figuram autem umbrae similem metae ac €turbini inverso, quando mucrone tantum ingruat neque €lunae excedat altitudinem, quoniam nullum aliud sidus €eodem modo obscuretur et talis figura semper mucrone deficiat. spatio quidem consumi umbras indicio sunt €volucrum praealti volatus. ergo confinium illis est ae+ris €terminus initiumque aetheris. supra lunam pura omnia ac €diurnae lucis plena. a nobis autem per noctem cernuntur €sidera, ut reliqua lumina e tenebris, et propter has causas €nocturno tempore deficit luna. stati autem atque menstrui €non sunt utrique defectus propter obliquitatem signiferi €lunaeque multivagos, ut dictum est, flexus, non semper in €scripulis partium congruente siderum motu. @@Haec ratio mortales animos subducit in €caelum ac velut inde contemplantibus trium maximarum €rerum naturae partium magnitudinem detegit. non posset €quippe totus sol adimi terris intercedente luna, si terra þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¢˜±…maior esset quam luna. tertia ex utroque vastitas @1 €solis aperietur, ut non sit necesse amplitudinem eius oculo-rum argumentis atque coniectura animi scrutari: inmensum €esse, quia arborum in limitibus porrectarum in quotlibet €passuum milia umbras paribus iaciat intervallis, tamquam €toto spatio medius, et quia per aequinoctium omnibus in €meridiana plaga habitantibus simul fiat a vertice, item €quia circa solstitialem circulum habitantium meridie ad €septentrionem umbrae cadant, ortu vero ad occasum, quae €fieri nullo modo possent, nisi multo quam terra maior €esset, nec non quod montem Idam exoriens latitudine €exsuperet, dextra laevaque large amplectens, praesertim €tanto discretus intervallo. @@Defectus lunae magnitudinem eius haut dubia ratione €declarat, sicut terrae parvitatem ipse deficiens. namque €cum sint tres umbrarum figurae constetque, si par lumini €sit materia quae iaciat, umbram columnae effigie iaci nec €habere finem, si vero maior materia quam lumen, turbinis €recti, ut sit imum eius angustissimum et simili modo €infinita longitudo, si minor materia quam lux, metae €existere effigiem in cacuminis finem desinentem talemque cerni umbram deficiente luna: palam fit, ut nulla amplius €relinquatur dubitatio, superari magnitudinem terrae. id €quidem et tacitis naturae ipsius indiciis: cur enim partitis @1 €vicibus anni brumalis abscedit aut noctium opacitate terras €reficit? exusturus haut dubie, et sic quoque exurens quadam €in parte. tanta magnitudo est. @@Et rationem quidem defectus utriusque €primus Romani generis in vulgum extulit Sulpicius €Gallus, qui consul cum M. Marcello fuit, sed tum tribunus €militum, sollicitudine exercitu liberato pridie quam Perses €rex superatus a Paulo est in concionem ab imperatore €productus ad praedicendam eclipsim, mox et composito €volumine. apud Graecos autem investigavit primus omnium €Thales Milesius Olympiadis XLVIII anno quarto praedicto €solis defectu, qui Alyatte rege factus est urbis conditae €anno CLXX. post eos utriusque sideris cursum in sexcentos €annos praececinit Hipparchus, menses gentium diesque et €horas ac situs locorum et visus populorum complexus, €aevo teste haut alio modo quam consiliorum naturae parti-ceps. viri ingentes supraque mortalia, tantorum numinum €lege deprehensa et misera hominum mente ia[2m]2 soluta, in €defectibus scelera aut mortem aliquam siderum pavente €_quo in metu fuisse Stesichori et Pindari vatum sub-€limia ora palam est deliquio solis_aut in luna venefi-€cia arguente mortalitate et ob id crepitu dissono auxiliante @1 €_quo pavore ignarus causae Nicias Atheniensium im-€perator veritus classem portu educere opes eorum adflixit_: €macte ingenio este, caeli interpretes rerumque naturae capaces, argumenti repertores, quo deos hominesque vicistis! €quis enim haec cernens et statos siderum (quoniam ita €appellare placuit) labores non suae necessitati mortales €genitos ignoscat? €@@Nunc confessa de iisdem breviter atque capitulatim €attingam ratione admodum necessariis locis strictimque €reddita, nam neque instituti operis talis argumentatio est €neque omnium rerum afferri posse causas minus mirum €est quam constare in aliquis. @@Defectus CCXXIII mensibus redire in suos €orbes certum est, solis defectus non nisi novissima primave €fieri luna, quod vocant coitum, lunae autem non nisi €plena, semperque citra quam proxime fuerint; omnibus €autem annis fieri utriusque sideris defectus statis diebus €horisque sub terra nec tamen, cum superne fiant, ubique €cerni, aliquando propter nubila, saepius globo terrae obstante convexitatibus mundi. intra ducentos annos €Hipparchi sagacitate compertum est et lunae defectum €aliquando quinto mense a priore fieri, solis vero septimo, €eundem bis in XXX diebus super terras occultari, sed ab €aliis hoc cerni, quaeque sunt in hoc miraculo maxime €mira, cum conveniat umbra terrae lunam hebetari, nunc €ab occasus parte hoc ei accidere, nunc ab exortus, quanam €ratione, cum solis exortu umbra illa hebetatrix sub terra @1 €esse debeat, semel iam acciderit ut in occasu luna deficeret €utroque super terram conspicuo sidere. nam ut XV diebus €utrumque sidus quaereretur, et nostro aevo accidit impera-€toribus Vespasianis patre III. filio consulibus. @@Lunam semper aversis a sole cornibus, si €crescat, ortus spectare, si minuatur, occasus, haut dubium €est; lucere dodrantes semuncias horarum ab secunda €adicientem usque ad plenum orbem detrahentemque in €deminutionem; intra XIIII autem partes solis semper occultam €esse. quo argumento amplior errantium stellarum quam €lunae magnitudo colligitur, quando illae et a septenis €interdum partibus emergant. sed altitudo cogit minores €videri, sicut adfixas caelo solis fulgor interdiu non cerni, €cum aeque ac noctu luceant idque manifestum fiat defectu €solis et praealtis puteis. @@Errantium autem tres, quas supra solem €diximus sitas, occultantur meantes cum eo, exoriuntur vero €matutino discedentes partibus numquam amplius undenis. €postea radiorum eius contactu reguntur et in triquetro €a partibus CXX stationes matutinas faciunt, quae et primae €vocantur, mox in adverso a partibus CLXXX exortus €vespertinos, iterumque in CXX ab alio latere appropin-€quantes stationes vespertinas, quas et secundas vocant, €donec assecutus in partibus duodenis occultet illas, qui @1 vespertini occasus appellantur. Martis stella, ut propior, €etiam ex quadrato sentit radios, a XC partibus, unde et €nomen accepit motus primus et secundus nonagenarius €dictus ab utroque exortu. eadem stationalis senis mensibus €commoratur in signis, alioqui bimenstris, cum ceterae utraque statione quaternos menses non inpleant. inferiores €autem duae occultantur in coitu vespertino simili modo, €relictaeque a sole totidem in partibus faciunt exortus €matutinos, ad quos longissimis distantiae suae metis solem €insequuntur adeptaeque occasu matutino conduntur ac €praetereunt. mox eodem intervallo vespere exoriuntur €usque ad quos diximus terminos. ab his retrogradiuntur €ad solem et occasu vespertino delitescunt. Veneris stella €et stationes duas, matutinam vespertinamque, ab utroque €exortu facit a longissimis distantiae suae finibus, Mercurii €stationum breviore momento quam ut deprehendi possint. @@Haec est luminum occultationumque ratio, per-€plexior motu multisque involuta miraculis, siquidem mag-€nitudines suas et colores mutant, et eaedem ad septentrionem €accedunt abeuntque ad austrum terrisque propiores aut €caelo repente cernuntur. in quibus aliter multa quam €priores tradituri fatemur ea quoque illorum esse muneris €qui primi vias quaerendi demonstraverint, modo ne quis desperet saecula proficere semper. pluribus de causis €haec omnia accidunt: prima circulorum, quos Graeci $A)YI=-€$DAS& in stellis vocant; etenim Graecis utendum erit voca-€bulis. sunt autem hi sui cuique earum aliique quam mundo, @1 €quoniam terra a verticibus duobus, quos appellaverunt €polos, centrum caeli nec non et signiferi est oblique inter €eos siti. omnia autem haec constant ratione circini semper €indubitata. ergo ab alio cuique centro apsides suae exsur-€gunt ideoque diversos habent orbes motusque dissimiles, €quoniam interiores apsidas necesse est breviores esse. igitur a terrae centro apsides altissimae sunt Saturno €in scorpione, Iovi in virgine, Marti in leone, soli in ge-€minis, Veneri in sagittario, Mercurio in capricorno, [2lunae €in tauro,]2 mediis omnium partibus, et e contrario ad €terrae centrum humillimae atque proximae. sic fit ut €tardius moveri videantur, cum altissimo ambitu feruntur, €non quia adcelerent tardentve naturales motus, qui certi €ac singuli sunt illis, sed quia deductas ab summa apside €lineas coartari ad centrum necesse est, sicut in rotis €radios, idemque motus alias maior, alias minor centri propinquitate sentitur. altera sublimitatium causa, quoniam €a suo centro apsidas altissimas habent in aliis signis, €Saturnus in librae parte vicesima, Iuppiter cancri quinta €decima, Mars capricorni XXVIII, sol arietis XVIIII, Venus €piscium [2X]2XVII, Mercurius virginis XV, luna tauri III. tertia €altitudinum ratio caeli mensura, non circuli, intellegitur, þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¢˜Á‡subire eas aut descendere per profundum ae+ris oculis €aestimantibus. @1 @@Huic conexa latitudinum signiferi obliquitatisque causa €est. per hunc stellae quas diximus feruntur, nec aliud €habitatur in terris quam quod illi subiacet, reliqua a €polis squalent. Veneris tantum stella excedit eum binis €partibus, quae causa intellegitur efficere ut quaedam ani-€malia et in desertis mundi nascantur. luna quoque per €totam latitudinem eius vagatur, sed omnino non excedens €eum. ab his Mercurii stella laxissime, ut tamen e duo-€denis partibus_tot enim sunt latitudinis_non amplius €octonas pererret, neque has aequaliter, sed duas [2in]2 medio eius et supra quattuor, infra duas. sol deinde medio €fertur inter duas partes flexuoso draconum meatu inae-€qualis, Martis stella quattuor mediis, Iovis media et super €eam duabus, Saturni duabus ut sol. haec erit latitudinum €ratio ad austrum descendentium aut ad aquilonem sube-€untium. hac constare et tertiam illam a terra subeuntium €in caelum, et pariter scandi eam quoque existimavere €plerique falso. qui ut coarguantur, aperienda est subtilitas €inmensa et omnes eas conplexa causas. @@Convenit stellas in occasu vespertino proximas esse €terrae et altitudine et latitudine, exortusque matutinos in €initio cuiusque fieri, stationes in mediis latitudinum arti-€culis, quae vocant ecliptica. perinde confessum est motum €augeri, quamdiu in vicino sint terrae; cum abscedant in €altitudinem, minui. quae ratio lunae maxime sublimitatibus €adprobatur. aeque non est dubium in exortibus matutinis €etiamnum augeri atque a stationibus primis tris superi- @1 ores deminuere [2se]2 usque ad stationes secundas. quae €cum ita sint, manifestum erit ab exortu matutino latitu-€dines scandi, quoniam in eo primum habitu incipiat parcius €adici motus, in stationibus vero primis et altitudinem €subir[2i]2, quoniam tum primum incipiant detrahi numeri €stellaeque retroire. cuius rei ratio privatim reddenda €est. percussae in qua diximus parte et triangulo solis €radio inhibentur rectum agere cursum et ignea vi levantur in sublime. hoc non protinus intellegi potest visu nostro, €ideoque existimantur stare, unde et nomen accepit statio. €progreditur deinde eiusdem radii violentia et retroire cogit €vapore percussas. multo id magis in vespertino earum €exortu, toto sole adverso cum in summas apsidas expel-€luntur minimaeque cernuntur, quoniam altissime absunt, €et minimo feruntur motu, tanto minore, cum hoc in altissimis apsidum evenit signis. ab exortu vespertino latitudo €descenditur parcius iam se minuente motu, non tamen €ante stationes secundas augente, cum et altitudo descen-€ditur, superveniente ab alio latere radio eademque vi rur-€sus ad terras deprimente, qua sustulerat in caelum e €priore triquetro. tantum interest, subeant radii an super-€veniant, multoque eadem magis in vespertino occasu ac-€cidunt. haec est superiorum stellarum ratio; difficilior reli-€quarum et a nullo ante nos reddita. @@Primum igitur dicatur, cur Veneris stella @1 €numquam longius XLVI partibus, Mercurii XX ab sole €abscedant, saepe citra eas ad solem reciprocent. conversas €habent utraeque apsidas ut infra solem sitae, tantumque €circulis earum subter est quantum superne praedictarum, €et ideo non possunt abesse amplius, quoniam curvatura €apsidum ibi non habet longitudinem maiorem. ergo utrique €simili ratione modum statuunt apsidum suarum margines, €ac spatia longitudinis latitudinum evagatione pensant. at enim cur non semper ad quadraginta sex et ad partes €viginti perveniunt? immo vero, sed ratio canonicos fallit. €namque apparet apsidas quoque earum moveri, quod €numquam transeant solem. itaque cum in partem ipsam €eius incidere margines alterutro latere, tum et stellae €ad longissima sua intervalla pervenire intelleguntur. cum €citra fuere margines, totidem partibus et ipsae ocius redire €coguntur, cum sit illa semper utrique extremitas summa. @@Hinc et ratio motuum conversa intellegitur. superi-€ores enim celerrime feruntur in occasu vespertino, hae €tardissime; illae a terra altissime absunt, cum tardissime €moventur, hae, cum ocissime, quia, sicut in illis propin-€quitas centri adcelerat, ita in his extremitas circuli. illae €ab exortu matutino minuere celeritatem incipiunt, hae €vero augere; illae retro cursum agunt a statione matutina €usque ad vespertinam, Veneris a vespertina usque ad matutinam. incipit autem ab exortu matutino latitudinem €scandere, altitudinem vero ac solem insequi a statione @1 €matutina, ocissima in occasu matutino et altissima, degredi €autem latitudine motumque minuere ab exortu vespertino, €retro quidem ire simulque altitudine degredi ab statione €vespertina, Mercurii rursus stella utroque modo scandere €ab exortu matutino, degredi vero latitudine a vespertino, €consecutoque sole ad quindecim partium intervallum consistit quadriduo prope inmobilis. mox ab altitudine €descendit retroque graditur ab occasu vespertino usque €ad exortum matutinum, tantumque haec et luna totidem €diebus, quot subiere, descendunt. Veneris quindecies pluri-€bus subit, rursus Saturni et Iovis duplicato degrediuntur, €Martis etiam quadruplicato. tanta est naturae varietas, sed €ratio evidens. nam quae in vaporem solis nituntur, etiam €descendunt aegre. @@Multa promi amplius circa haec possunt secreta €naturae legesque, quibus ipsa serviat, exempli gratia in €Martis sidere, cuius est maxime inobservabilis cursus, €numquam id stationem facere Iovis sidere triquetro, raro €admodum LX partibus discreto, qui numerus sexangulas €mundi efficit formas, nec exortus nisi in duobus signis €tantum, cancri et leonis, simul edere, Mercurii vero sidus €exortus vespertinos in piscibus raros facere, creberrimos €in virgine, in libra matutinos, item matutinos in aquario, €rarissimos in leone, retrogradum in tauro et geminis non €fieri, in cancro vero non citra vicesimam quintam partem, lunam bis coitum cum sole in nullo alio signo facere €quam geminis, non coire aliquando in sagittario tantum, €novissimam vero primamque eadem die vel nocte nullo @1 €alio in signo quam ariete conspici_id quoque paucis €mortalium contigit, et inde fama cernendi Lynceo_, non €conparere in caelo Saturni sidus et Martis, cum plurimum, €diebus CLXX, Iovis XXXVI aut, cum minimum, denis €detractis diebus, Veneris LXVIIII aut, cum minimum, LII, €Mercuri XIII aut, cum plurimum, XVII. @@Colores ratio altitudinum temperat, siquidem €earum similitudinem trahunt, in quarum ae+ra venere €subeundo, tinguitque adpropinquantes utralibet alieni meatus €circulus, frigidior in pallorem, ardentior in ruborem, ven-€tosus in horrorem, sol atque commissurae apsidum extre-€maeque orbitae atram in obscuritatem. suus quidem €cuique color est: Saturno candidus, Iovi clarus, Marti €igneus, Lucifero candens, Vesperi refulgens, Mercurio €radians, lunae blandus, soli, cum oritur, ardens, postea €radians, his causis conexo visu et earum quae caelo con-tinentur. namque modo multitudo conferta inest circa €dimidios orbes lunae, placida nocte leniter inlustrante eas, €modo raritas, ut fugisse miremur, plenilunio abscondente €aut cum solis suprave dictarum radii visus pr[2a]2estrinxere €nostros. et ipsa autem luna ingruentium solis radiorum €haut dubie differentias sentit, hebetante cetero inflexos €mundi convexitate eos praeterquam ubi recti angulorum €conpetant ictus. itaque in quadrato solis dividua est, in @1 €triquetro seminani ambitur orbe, inpletur autem in ad-€verso, rursusque minuens easdem effigies paribus edit €intervallis, simili ratione qua super solem tria sidera. @@Sol autem ipse quattuor differentias habet, €bis aequata nocte diei, vere et autumno, in centrum incidens €terrae octavis in partibus arietis ac librae, bis permutatis €spatiis, in auctum diei bruma, octava in parte capricorni, €noctis vero solstitio, totidem in partibus cancri. inae-€qualitatis causa obliquitas e[2st]2 signiferi, cum pars aequa €mundi super subterque terras omnibus fiat momentis. €sed quae recta in exortu suo consurgunt signa longiore €tractu tenent lucem; quae vero obliqua, ociore transeunt €spatio. @@Latet plerosque magna caeli adsectatione þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¢˜Ò‚conpertum principibus doctrinae viris, superiorum trium €siderum ignes esse qui decidui ad terras fulminum nomen €habeant, sed maxime [2Iov]2is medio loco siti, fortassis €quoniam contagium nimii umoris ex superiore circulo at-€que ardoris ex subiecto per hunc modum egerat, ideoque €dictum Iovem fulmina iaculari. ergo ut e flagrante ligno €carbo cum crepitu, sic a sidere caelestis ignis exspuitur €praescita secum adferens, ne abdicata quidem sui parte €in divinis cessante operibus. idque maxime turbato fit €ae+re, quia collectus umor abundantiam stimulat aut quia €turbatur quodam ceu gravidi sideris partu. @@Intervalla quoque siderum a terra multi @1 €indagare temptarunt, et solem abesse a luna undeviginti €partes quantam lunam ipsam a terra prodiderunt. Pytha-€goras vero, vir sagacis animi, a terra ad lunam €stadiorum esse collegit, ad solem ab ea duplum, inde ad €duodecim signa triplicatum, in qua sententia et Gallus €Sulpicius fuit noster. @@Sed Pythagoras interdum et musica ratione €appellat tonum quantum absit a terra luna, ab ea ad €Mercurium dimidium spatii et ab eo ad Veneris, a quo €ad solem sescuplum, a sole ad Martem tonum [id est €quantum ad lunam a terra], ab eo ad Iovem dimidium €et ab eo ad Saturni, et inde sescuplum ad signiferum; €ita septem tonis effici quam $DIA\ PASW=N A(RMONI/AN& vocant, €hoc est universitatem concentus; in ea Saturnum Dorio €moveri p[2h]2thongo, Iovem Phrygio et in reliquis similia, iu-€cunda magis quam necessaria subtilitate. @@Stadium XXV nostros efficit passus, hoc €est pedes DCXXV. Posidonius non minus XL stadiorum €a terra altitudinem esse, in quam nubila ac venti nubesque €perveniant, inde purum liquidumque et inperturbatae lucis @1 €ae+ra, sed a turbido ad lunam viciens C milia stadiorum, €inde ad solem quinquiens miliens, et spatio fieri, ut tam €inmensa eius magnitudo non exurat terras. plures autem €DCCCC in altitudinem nubes subire prodiderunt. incon-€perta haec et inextricabilia, sed prodenda, quia sunt pro-€dita, in quis tamen una ratio geometricae collectionis €numquam fallacis possit non repudiari, si cui libeat altius €ista persequi, nec ut mensura_id enim velle paene €dementis otii est_, sed ut tantum aestimatio coniectanti constet animo. nam cum CCCLX et fere sex partibus €orbis solis ex circuitu eius patere appareat circulum, per €quem meat, semperque dimetiens tertiam partem ambitus €et tertiae paulo minus septimam colligat, apparet dempta €eius dimidia, quoniam terra centralis interveniat, sextam €fere partem huius inmensi spatii, quod circa terram circuli €solaris animo conprehenditur, inesse altitudinis spatio, lunae €vero duodecimam, quoniam tanto breviore quam sol ambitu currit. ita fieri eam in medio solis ac terrae. miror €quo procedat inprobitas cordis humani parvolo aliquo in-€vitata successu, sicut in supra dictis occasionem inpudentiae €ratio largitur. ausique divinare solis ad terram spatia €eadem ad caelum agunt, quoniam sit medius sol, ut pro-€tinus mundi quoque ipsius mensura veniat in digitos. €quantas enim dimetiens habeat septimas, tantas habere €circulum duoetvicesimas, tamquam plane a perpendiculo mensura caeli constet. Aegyptia ratio, quam Petosiris @1 €et Nechepsos ostendere, singulas partes in lunari circulo, €ut dictum est, minimo XXXIII stadiis paulo amplius patere €colligit, in Saturni amplissimo duplum, in solis, quem €medium esse diximus, utriusque mensurae dimidium. quae €computatio plurimum habet pudoris, quoniam ad Saturni €circulum addito signiferi ipsius intervallo nec numerabilis €multiplicatio efficitur. @@Restant pauca de mundo. namque et in €ipso caelo stellae repente nascuntur. plura earum genera. €cometas Graeci vocant, nostri crinitas, horrentes crine €sanguineo et comarum modo in vertice hispidas. iidem €pogonias quibus inferiore ex parte in speciem barbae €longae promittitur iuba. acontiae iaculi modo vibrantur, €ocissimo significatu. haec fuit, de qua quinto consulatu €suo Titus Imperator Caesar praeclaro carmine per-€scripsit, ad hunc diem novissima visa. easdem breviores €et in mucronem fastigatas xiphias vocavere, quae sunt €omnium pallidissimae et quodam gladii nitore ac sine ullis €radiis, quos et disceus, nomini similis, colore autem electro, raros e margine emittit. pitheus doliorum cernitur figura, €in concavo fumidae lucis. ceratias cornus speciem habet, @1 €qualis fuit cum Graecia apud Salamina depugnavit. lam-€padias ardentes imitatur faces, hippeus equinas iubas, €celerrimi motus atque in orbem circa se euntes. fit et €candidus $*DIO\S& cometes, argenteo crine ita refulgens, ut €vix contueri liceat, specieque humana dei effigiem in se €ostendens. fiunt et hirci, villorum specie et nube aliqua €circumdati. semel adhuc iubae effigies mutata in hastam €est, Olympiade CVIII, urbis anno CCCCVIII. brevissimum €quo cernerentur spatium VII dierum adnotatum est, lon-€gissimum [2C]2LXXX. @@Moventur autem aliae errantium modo, aliae €inmobiles haerent, omnes ferme sub ipso septentrione €aliqua eius parte non certa, sed maxime in candida, quae €lactei circuli nomen accepit. Aristoteles tradit et simul €plures cerni, nemini conpertum alteri, quod equidem sciam, €ventos autem ab iis graves aestusve significari. fiunt et €hibernis mensibus et in austrino polo, sed ibi citra ullum €iubar. diraque conperta Aethiopum et Aegypti populis €cui nomen aevi eius rex dedit Typhon, ignea specie ac €spirae modo intorta, visu quoque torvo, nec stella verius quam quidam igneus nodus. sparguntur aliquando et @1 €errantibus stellis ceterisque crines. sed cometes numquam €in occasura parte caeli est, terrificum magna ex parte €sidus atque non leviter piatum, ut civili motu Octavio €consule iterumque Pompei et Caesaris bello, in nostro €vero aevo circa veneficium, quo Claudius Caesar imperium €reliquit Domitio Neroni, ac deinde principatu eius adsiduum €prope ac saevum. referre arbitrantur, in quas partes sese €iaculetur aut cuius stellae vires accipiat quasque simili-tudines reddat et quibus in locis emicet: tibiarum specie €musicae arti portendere, obscenis autem moribus in verendis €partibus signorum, ingeniis et eruditioni, si triquetram €figuram quadratamve paribus angulis ad aliquos perennium €stellarum situs edat; venena fundere in capite septentrionalis €austrinaeve serpentis. €@@Cometes in uno totius orbis loco colitur in templo €Romae, admodum faustus Divo Augusto iudicatus ab ipso, €qui incipiente eo apparuit ludis, quos faciebat Veneri €Genetrici non multo post obitum patris Caesaris in collegio ab eo instituto. namque his verbis in * * * gaudium €prodit is: "Ipsis ludorum meorum diebus sidus cri-€nitum per septem dies in regione caeli sub septem-€trionibus est conspectum. id oriebatur circa €undecimam horam diei clarumque et omnibus e €terris conspicuum fuit. eo sidere significari @1 €vulgus credidit Caesaris animam inter deorum €inmortalium numina receptam, quo nomine id €insigne simulacro capitis eius, quod mox in foro €consecravimus, adiectum est." haec ille in publicum; €interiore gaudio sibi illum natum seque in eo nasci inter-€pretatus est. et, si verum fatemur, salutare id terris fuit. €@@Sunt qui et haec sidera perpetua esse credant suoque €ambitu ire, sed non nisi relicta ab sole cerni; alii vero €qui nasci umore fortuito et ignea vi ideoque solvi. @@Idem Hipparchus numquam satis laudatus, €ut quo nemo magis adprobaverit cognationem cum homine €siderum animasque nostras partem esse caeli, novam stellam €et aliam in aevo suo genitam deprehendit eiusque motu, €qua fulsit, ad dubitationem est adductus, anne hoc saepius €fieret moverenturque et eae, quas putamus adfixas, ideoque €ausus rem etiam deo inprobam, adnumerare posteris stellas €ac sidera ad nomen expungere organis excogitatis, per €quae singularum loca atque magnitudines signaret, ut €facile discerni posset ex eo non modo an obirent ac €nascerentur, sed an omnino aliquae transirent moverentur-€que, item an crescerent minuerenturque, caelo in heredi-€tate cunctis relicto, si quisquam, qui cretionem eam caperet, €inventus esset. @@Emicant et faces, non nisi cum decidunt visae, @1 þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¢˜à‚qualis Germanico Caesare gladiatorum spectaculum edente €praeter ora populi meridiano transcucurrit. duo genera €earum. lampadas vocant plane faces, alterum bolidas, €quale Mutinensibus malis visum est. distant quod faces €vestigia longa faciunt priore ardente parte, bolis vero €perpetua ardens longiorem trahit limitem. €@@Emicant et trabes simili modo, quas $DOKOU\S €vocant, qualis cum Lacedaemonii classe victi imperium €Graeciae amisere. fit et caeli ipsius hiatus, quod vocant chasma, fit et sanguinea species et, quo nihil €terribilius mortalium timori est, incendium ad terras cadens €inde, sicut Olympiadis CVII anno tertio, cum rex Philippus €Graeciam quateret. atque ego haec s[2t]2atis temporibus €naturae [2vi]2, ut cetera, arbitror existere, non, ut plerique, €variis de causis, quas ingeniorum acumen excogitat, quippe €ingentium malorum fuere praenuntia; sed ea accidisse non €quia haec facta sunt arbitror, verum haec ideo facta quia €incasura erant illa, raritate autem occultam eorum esse €rationem ideoque non, sicut exortus supra dictos defectus-€que et multa alia, nosci. @@Cernuntur et stellae cum sole totis diebus, €plerumque et circa solis orbem ceu spiceae coronae et €versicolores circuli, qualiter Augusto Caesare in prima €iuventa urbem intrante post obitum patris ad nomen ingens @1 €capessendum. existunt eaedem coronae circa lunam €et circa nobilia astra caeloque inhaerentia. circa €solem arcus adparuit L. Opimio Q. Fabio cos., orbis €[2C.]2 Porcio M'. Acilio, circulus rubri coloris L. Iulio €P. Rutilio cos. €@@Fiunt prodigiosi et longiores solis defectus, €qualis occiso dictatore Caesare et Antoniano bello totius paene anni pallore continuo. et rursus soles €plures simul cernuntur, nec supra ipsum nec infra, sed €ex obliquo, numquam iuxta nec contra terram nec noctu, €sed aut oriente aut occidente. semel et meridie conspecti €in Bosporo produntur, qui ab matutino tempore duraverunt €in occasum. trinos soles et antiqui saepius videre, sicut €Sp. Postumio Q. Mucio et Q. Marcio M. Porcio et M. An-€tonio P. Dolabella et M. Lepido L. Planco cos., et nostra €aetas vidit Divo Claudio principe, consulatu eius Cornelio €Orfito collega. plures quam tres simul visi ad hoc aevi €numquam produntur. €@@Lunae quoque trinae, ut Cn. Domitio C. Fan-€nio consulibus, apparuere. @@Quod plerique appellaverunt soles nocturnos, €lumen de caelo noctu visum est C. Caecilio Cn. Papirio €consulibus et saepe alias, ut diei species nocte luceret. @1 €@@Clipeus ardens ab occasu ad ortum scin-€tillans transcucurrit solis occasu L. Valerio C. Mario €consulibus. €@@Scintillam [2visam]2 e stella cadere et augeri €terrae adpropinquantem ac, postquam lunae magnitudine €facta sit, inluxisse ceu nubilo die, dein, cum in caelum €se reciperet, lampadem factam semel umquam proditur €Cn. Octavio C. Scribonio consulibus. vidit id Silanus €proconsul cum comitatu suo. €@@Fieri videntur et discursus stellarum num-€quam temere, ut non ex ea parte truces venti coori-€antur. @@Existunt stellae et in mari terrisque. vidi €nocturnis militum vigiliis inhaerere pilis pro vallo fulgorem €effigie ea; et antemnis navigantium aliisque navium partibus €ceu vocali quodam sono insistunt, ut volucres sedem ex €sede mutantes, graves, cum solitariae venere, mergentesque €navigia et, si in carinae ima deciderint, exurentes, geminae €autem salutares et prosperi cursus nuntiae, quarum ad-€ventu fugari diram illam ac minacem appellatamque Helenam €ferunt et ob id Polluci ac Castori id numen adsignant €eosque in mari invocant. hominum quoque capita vespertinis €magno praesagio circumfulgent. omnia incerta ratione et €in naturae maiestate abdita. @1 @@Hactenus de mundo ipso sideribusque: €nunc reliqua caeli memorabilia. namque et hoc caelum €appellavere maiores quod alio nomine ae+ra, omne quod €inani simile vitalem hunc spiritum fundit. infra lunam €haec sedes multoque inferior, ut animadverto propemodum €constare, infinitum ex superiore natura ae+ris, infinitum €terreni halitus miscens utraque sorte confunditur. hinc €nubila, tonitrua et alia fulmina, hinc grandines, pruinae, €imbres, procellae, turbines, hinc plurima mortalium mala et rerum naturae pugna secum. terrena in caelum ten-€dentia deprimit siderum vis eademque quae sponte non €subeant ad se trahit. decidunt imbres, nebulae subeunt, €siccantur amnes, ruunt grandines. torrent radii et terram €in medium undique inpellunt, iidem infracti resiliunt et €quae potuere auferunt secum. vapor ex alto cadit rursus-€que in altum redit. venti ingruunt inanes iidemque cum €rapina remeant. tot animalium haustus spiritum e sublimi €trahit, at ille contra nititur, tellusque ut inani caelo spiritum fundit. sic ultro citro commeante natura ut €tormento aliquo mundi celeritate discordia accenditur. €nec stare pugnae licet, sed adsidue rapta convolvitur et €circa terram inmenso rerum causas globo ostendit, subinde €per nubes caelum aliud obtexens. ventorum hoc regnum. €itaque praecipua eorum natura ibi et ferme reliquas com-€plexa eas causas, quoniam tonitruum et fulminum iactus @1 €horum violentiae plerique adsignant, quin et ideo lapidibus €pluere interim, quia vento sint rapti, et multa similiter. €quam ob rem simul plura dicenda sunt. @@Tempestatum [2imb]2r[2i]2umque quasdam statas €esse causas, quasdam vero fortuitas aut adhuc rationis €inconpertae, manifestum est. quis enim aestates et €hiemes quaeque in temporibus annua vice intelleguntur €siderum motu fieri dubitet? ergo ut solis natura temperando €intellegitur anno, sic reliquorum quoque siderum propria €est [2c]2uiusque vis et ad suam cuique naturam fertilis. €alia sunt in liquorem soluti umoris fecunda, alia concreti €in pruinas aut coacti in nives aut glaciati in grandines, €alia flatus, teporis alia [2a]2ut vaporis, alia roris, alia rigoris. €nec vero haec tanta debent existimari, quanta cernuntur, €cum esse eorum nullum minus luna tam inmensae alti-tudinis ratio declaret. igitur in suo quaeque motu naturam €suam exercent, quod manifestum Saturni maxime transitus €imbribus faciunt. nec meantium modo siderum haec vis €est, sed multorum etiam adhaerentium caelo, quotiens €errantium accessu inpulsa aut coniectu radiorum exsti-€mulata sunt, qualiter in suculis sentimus accidere, quas €Graeci ob id pluvio nomine appellant. quin et sua sponte €quaedam statisque temporibus, ut haedorum exortus. @1 €arcturi vero sidus non ferme sine procellosa grandine €emergit. @@Nam caniculae exortu accendi solis vapores €quis ignorat? cuius sideris effectus amplissimi in terra €sentiuntur: fervent maria exoriente eo, fluctuant in cellis €vina, moventur stagna. orygem appellat Aegyptus feram, €quam in exortu eius contra stare et contueri tradit ac €velut adorare, cum sternuerit. canes quidem toto eo €spatio maxime in rabiem agi non est dubium. @@Quin partibus quoque signorum quorundam €sua vis inest, ut autumnali aequinoctio brumaeque, cum €tempestatibus confici sidus intellegimus, nec imbribus €tantum tempestatibusque, sed multis et corporum et ruris €experimentis. adflantur alii sidere, alii commoventur statis €temporibus alvo, nervis, capite, mente. olea et populus €alba et salices solstitio folia circumagunt. floret ipso brumali die suspensi in tectis arentis herba pulei. rum-€puntur intentae spiritu membranae. miretur hoc qui non €observet cotidiano experimento, herbam unam, quae vocatur €heliotropium, abeuntem solem intueri semper omnibusque @1 €horis cum eo verti, vel nubilo obumbrante. iam quidem €lunari potestate ostrearum conchyliorumque et concharum €omnium corpora augeri ac rursus minui, quin et soricum €fibras respondere numero lunae exquisivere diligentiores, €minimumque animal, formicam, sentire vires sideris inter-lunio semper cessantem. quo turpior homini inscitia est €fatenti praecipue iumentorum quorundam in oculis morbos €cum luna increscere ac minui. patrocinatur vastitas rei, €inmensa discreta altitudine in duo atque septuaginta signa, €hoc est rerum aut animantium effigies, in quas digessere €caelum periti. in [2i]2is quidem MDC adnotavere stellas, in-€signes scilicet effectu visuve, exempli gratia in cauda tauri þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¢˜îˆˆseptem quas appellavere vergilias, in fronte suculas, booten, €quae sequitur septem triones. @@Extra has causas non negaverim exsistere €imbres ventosque, quoniam umidam a terra, alias vero €propter vaporem fumidam exhalari caliginem certum est €nubesque liquore egresso in sublime aut ex ae+re coacto in li-€quorem gigni. densitas earum corpusque haut dubio coniecta-€tur argumento, cum solem obumbrent, perspicuum alias etiam €urinantibus in quamlibet profundam aquarum altitudinem. @@Igitur non eam infitias posse in has et €ignes superne stellarum decidere, quales sereno saepe @1 €cernimus, quorum ictu concuti ae+ra verum est, quando €et tela vibrata stridunt, cum vero in nubem perveniunt, €vaporem dissonum gigni, ut candente ferro in aquam €demerso, et fumidum verticem volvi. hinc nasci procellas €et, si in nube luctetur flatus aut vapor, tonitrua edi; si €erumpat ardens, fulmina; si longiore tractu nitatur, fulgetras. €his findi nubem, illis perrumpi, et esse tonitrua inpactorum €ignium plagas, ideoque protinus coruscare igneas nubium rimas. posse et repulsu siderum depressum qui a terra €meaverit spiritum nube cohibitum tonare, natura strangu-€lante sonitum, dum rixetur, edito fragore, cum erumpat, €ut in membrana spiritu intenta. posse et attritu, dum €praeceps feratur, illum, quisquis est, spiritum accendi. €posse et conflictu nubium elidi, ut duorum lapidum, €scintillantibus fulgetris. sed haec omnia esse fortuita. €hinc bruta fulmina et vana, ut quae nullam habeant €rationem naturae. his percuti montes, his maria, omnes-€que alios inritos iactus. illa vero fatidica ex alto statis-€que de causis et ex suis venire sideribus. @@Simili modo ventos vel potius flatus posse et @1 €arido siccoque anhelitu terrae gigni non negaverim, posse et €aquis ae+ra exspirantibus, qui neque in nebulam densetur €nec crassescat in nubes, posse et solis inpulsu agi, quoniam €ventus haut aliud intellegatur quam fluctus ae+ris, pluri-€busque etiam modis. namque et e fluminibus ac nivibus €et e mari videmus, e[2t]2 quidem tranquillo, et alios, quos €vocant altanos, e terra consurgere. qui, cum e mari €redeunt, tropaei vocantur, si pergunt, apogei. @@Montium vero flexus crebrique vertices et con-€flexa cubito aut confracta in umeros iuga, concavi vallium €sinus, scindentes inaequalitate ideo resultantem ae+ra_ €quae causa etiam voces multis in locis reciprocas facit_, €sine fine ventos generant. iam quidem et specus, €qualis in Dalmatia ore vasto, praeceps hiatu, in quem €deiecto levi pondere quamvis tranquillo die turbini similis €emicat procella; nomen loco est Senta. quin et in Cyrenaica €provincia rupes quaedam austro traditur sacra, quam €profanum sit attrectari hominis manu, confestim austro €volvente harenas. in domibus etiam multis madefacta @1 €inclusa opacitate conceptacula auras suas habent. adeo €causa non deest. @@Sed plurimum interest, flatus sit an ventus. €illos statos atque perspirantes, quos non tractus aliquis, €verum terrae sentiunt, qui non aura, non procella, sed, €mares appellatione quoque ipsa, venti sunt, sive adsiduo €mundi [2mo]2tu et contrario siderum occursu nascuntur, sive €hic est ille generabilis rerum naturae spiritus huc illuc €tamquam in utero aliquo vagus, sive disparili errantium €siderum ictu radiorumque multiformi iactu flagellatus €ae+r, sive a suis sideribus exeunt his propioribus sive ab €illis caelo adfixis cadunt, palam est illos quoque legem €habere naturae non ignotam, etiamsi nondum percognitam. viginti amplius auctores Graeci veteres prodidere de his €observationes. quo magis miror orbe discordi et in regna, €hoc est in membra, diviso tot viris curae fuisse tam ardua €inventu, inter bella praesertim et infida hospitia, piratis €etiam, omnium mortalium hostibus, transitu[2ro]2s fam[2a]2 €terrentibus, ut hodie quaedam in suo quisque tractu ex €eorum commentariis, qui numquam eo accessere, verius €noscat quam indigenarum scientia, nunc vero pace tam €festa, tam gaudente proventu rerum artiumque principe, €omnino nihil addisci nova inquisitione, immo ne veterum quidem inventa perdisci. non erant maiora praemia, in €multos dispersa fortunae magnitudine, et ista plures sine @1 €praemio alio quam posteros iuvandi eruerunt. namque €mores hominum senuere, non fructus, et inmensa multi-€tudo aperto, quo[2d]2cumque est, mari hospitalique litorum €omnium adpulsu navigat, sed lucri, non scientiae, gratia. €nec reputat caeca mens et tantum avaritiae intenta id €ipsum scientia posse tutius fieri. quapropter scrupulosius, €quam instituto fortassis conveniat operi, tractabo ventos, €tot milia navigantium cernens. @@Veteres quattuor omnino servavere per €totidem mundi partes_ideo nec Homerus plures nominat €_hebeti, ut mox iudicatum est, ratione; secuta aetas €octo addidit nimis subtili atque concisa. proximis inter €utramque media placuit, ad brevem ex numerosa additis €quattuor. sunt ergo bini in quattuor caeli partibus, ab €oriente aequinoctiali subsolanus, ab oriente brumali vul-€turnus. illum apelioten, hunc Graeci eurum appellant. €a meridie auster et ab occasu brumali Africus; notum et €Liba nominant. ab occasu aequinoctiali favonius, ab €occasu solstitiali corus; zephyrum et argesten vocant. a €septentrionibus septentrio, interque eum et exortum solstitialem aquilo, apar[2c]2tias et boreas dicti. numerosior @1 €ratio quattuor his interiecerat, thra[2s]2cian media regione €inter septentrionem et occasum solstitialem, itemque cae-€cian media inter aquilonem et exortum aequinoctialem €ab ortu solstitiali, Phoenica media regione inter ortum €brumalem et meridiem, item inter Liba et notum conpo-€situm ex utroque medium inter meridiem et hibernum €occidentem Libonotum. nec finis. alii quippe mesen €nomine etiamnum addidere inter borean et caecian, et €inter eurum notumque euronotum. sunt e[2t]2i[2a]2m quidam €peculiares quibusque gentibus venti, non ultra certum €procedentes tractum, ut Atheniensibus sciron, paulo ab €argeste deflexus, reliquae Graeciae ignotus. aliubi [2f]2latus idem Olympias vocatur. consuetudo omnibus his nominibus €argesten intellegit. caecian aliqui vocant Hellespontian, €et eosdem alii aliter. item in Narbonensi provincia cla-€rissimus ventorum est circius nec ullo [2om]2ni[2um]2 violentia €inferior, Ostiam plerumque [2s]2ecto Ligustico mari perferens. €idem non modo in reliquis partibus caeli ignotus est, sed €ne Viennam quidem eiusdem provinciae urbem attingens: €paucis ante milibus iugi modici occursu tantus ille @1 €ventorum coercitus! et austros in Aegyptum penetrare negat €Fabianus. quo fit manifesta lex naturae, ventis etiam €et tempore et fine dicto. @@Ver ergo aperit navigantibus maria, cuius in €principio favonii hibernum molliunt caelum sole aquarii XXV €obtinente partem. is dies sextus Februarias ante idus. €conpetit ferme et hoc omnibus, quos deinde ponam, per €singulas intercalationes uno die anticipantibus rursusque €lustro sequenti ordinem servantibus. favonium quidam €a. d. VIII kalendas Marti[2as]2 chelidonian vocant ab hirundinis €visu, nonnulli vero ornithian, uno et LXX die post bru-€mam ab adventu avium flantem per dies VIIII. favonio contrarius est quem subsolanum appellavimus. dat aestatem €exortus vergiliarum in totidem partibus tauri VI diebus €ante Maias idus, quod tempus austrinum est, huic vento €septentrione contrario. ardentissimo autem aestatis tem-€pore exoritur caniculae sidus sole primam partem leonis €ingrediente, qui dies XV ante Augustas kalendas est. €huius exortum diebus VIII ferme aquilones antecedunt, quos prodromos appellant. post biduum autem exortus €iidem aquilones constantius perflant diebus XL. quos @1 €etesias appellant. mollire eos creditur solis vapor geminatus €ardore sideris, nec ulli ventorum magis stati sunt. post €eos rursus austri frequentes usque ad sidus arcturi, quod €exoritur XI diebus ante aequinoctium autumni. cum hoc €corus incipit. corus autumnat; huic est contrarius vul-turnus. post id aequinoctium diebus fere IIII et XL €vergiliarum occasus hiemem inchoat, quod tempus in III €idus Novembres incidere consuevit; hoc est aquilonis €hiberni multumque aestivo illi dissimilis, cuius ex adverso þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¢˜ý…est Africus. ante brumam autem VII diebus totidemque €post eam sternitur mare alcyonum feturae, unde nomen €[2i]2i dies traxere. reliquum tempus hiemat. nec tamen €saevitia tempestatum concludit mare. piratae primum €coegere mortis periculo in mortem ruere et hiberna €experiri maria; nunc idem avaritia cogit. @@Ventorum frigidissimi sunt quos a septentrione €diximus spirare et vicinus [2i]2is corus. hi et reliquos €conpescunt et nubes abigunt. umidi Africus et praecipue €auster Italiae. narrant et in Ponto caecian in se trahere €nubes. sicci corus et vulturnus, praeterquam desinentes. €nivales aquilo et septentrio. grandines septentrio inportat €et corus. aestuosus auster, tepidi vulturnus et favonius. €iidem subsolano sicciores, et in totum omnes a septentrione @1 et occidente sicciores quam a meridie et oriente. saluber-€rimus autem omnium aquilo, noxius auster et magis siccus, €fortassis quia umidus frigidior est. minus esurire eo €spirante creduntur animantes. etesiae noctu desinunt fere €et a tertia diei oriuntur. in Hispania et Asia ab oriente €flatus est eorum, in Ponto ab aquilone, reliquis in parti-€bus a meridie. spirant autem et a bruma, cum vocantur €ornithiae, sed leniores et paucis diebus. permutant et €duo naturam cum situ: auster Africae serenus, aquilo nubilus. omnes venti vicibus suis spirant, maiore ex €parte aut[2em]2 ut contrarius desinenti incipiat. cum proximi €cadentibus surgunt, a laevo latere in dextrum ut sol €ambiunt. de ratione eorum menstrua quarta maxime €luna decernit. isdem autem ventis in contrarium navi-€gatur prolatis pedibus, ut noctu plerumque adversa vela €concurrant. austro maiores fluctus eduntur quam aquilone, €quoniam ille inferus ex imo mari spirat, hic summo. ideoque post austros noxii praecipue terrae motus. noctu €auster, interdiu aquilo vehementior, et ab ortu flantes €diuturniores sunt ab occasu flantibus. septentriones inpari €fere desinunt numero, quae observatio et in aliis multis @1 €rerum naturae partibus valet; mares itaque existimantur €inpares numeri. sol et auget et conprimit flatus: auget €exoriens, occidens, conprimit meridianus aestivis temporibus. €itaque medio diei aut noctis plerumque sopiuntur, quia €aut nimio frigore aut aestu solvuntur. et imbribus venti €sopiuntur. exspectantur autem maxime unde nubes discussae adaperuere caelum. omnium quidem_si libeat observare €minimos ambitus_redire easdem vices quadriennio €exacto Eudoxus putat, non ventorum modo, verum et €reliquarum tempestatum magna ex parte. et est principium €lustri eius semper intercalario anno caniculae ortu. de €generalibus ventis haec. @@Nunc de repentinis flatibus, qui exhalante €terra, ut dictum est, coorti rursusque deiecti, interim €obducta nubium cute, multiformes exsistunt. vagi quippe €et ruentes torrentium modo, ut aliquis placere ostendimus, €tonitrua et fulgura edunt. maiore vero inlati pondere €incursuque, si late siccam rupere nubem, procellam gignunt, €quae vocatur a Graecis ecnephias; sin vero depresso sinu €artius rotati effregerunt, sine igni, hoc est sine fulmine, €verticem faciunt, qui typhon vocatur, id est vibratus ecne- @1 phias. defert hic secum aliquid abruptum e nube gelida, €convolvens versansque et ruinam suam illo pondere ad-€gravans ac locum ex loco mutans rapida vertigine, prae-€cipua navigantium pestis, non antemnas modo, verum €ipsa navigia contorta frangens, tenui remedio aceti in €advenientem effusi, cui frigidissima est natura. idem €inlisu ipso repercussus correpta secum in caelum refert sorbetque in excelsum. quod si maiore depressae €nubis eruperit specu, sed minus lato quam procella, nec €sine fragore, turbinem vocant, proxima quaeque prosternentem. €idem ardentior accensusque, dum furit, prester vocatur, €amburens contacta pariter et proterens. non fit autem €aquilonius typhon, nec nivalis aut nive iacente ecnephias. €quod si simul rupit nubem exarsitque et ignem habuit, non postea concepit, fulmen est. distat a prestere quo €flamma ab igni. hic late funditur flatu, illud conglobatur €impetu. vertex autem remeando distat a turbine et quo €stridor a fragore, procella latitudine ab utroque, disiecta €nube verius quam rupta. fit et caligo beluae similis i[2n]2 €nube, dira navigantibus. vocatur et columna, cum spissatus @1 €umor rigensque ipse se sustinet, ex eodem genere et aulon, €cum veluti fistula nubes aquam trahit. @@Hieme et aestate rara fulmina contrariis €de causis, quoniam hieme densatus ae+r nubium crassiore €corio spissatur, omnisque terrarum exhalatio rigens ac €gelida quicquid accipit ignei vaporis exstinguit. quae €ratio inmunem Scythiam et circa rigentia a fulminum €casu praestat, e diverso nimius ardor Aegyptum, siquidem €calidi siccique halitus terrae raro admodum tenuesque et infirmas densantur in nubes. vere autem et autumno €crebriora fulmina, corruptis in utroque tempore aestatis €hiemisque causis, qua ratione crebra in Italia, quia €mobilior aer mitiore hieme et aestate nimbosa semper €quodammodo vernat vel autumnat. Italiaeque partibus iis, €quae a septentrione descendunt ad teporem, qualis est €urbis et Campaniae tractus, iuxta hieme et aestate fulgurat, €quod non in alio situ. @@Fulminum ipsorum plura genera traduntur. €quae sicca veniunt, non adurunt, sed dissipant; quae €umida, non urunt, sed infuscant. tertium est quod clarum €vocant, mirificae maxime naturae, quo dolia exhauriuntur €intactis operimentis nulloque alio vestigio relicto, aurum @1 €et aes et argentum liquatur intus, sacculis ipsis nullo €modo ambustis ac ne confuso quidem signo cerae. Marcia, €* * * princeps Romanorum, icta gravida partu exanimato €ipsa citra ullum aliud incommodum vixit. in Catilinianis €prodigiis Pompeiano ex municipio M. Herennius decurio €sereno die fulmine ictus est. @@Tuscorum litterae novem deos emittere €fulmina existimant, eaque esse undecim generum; Iovem €enim trina iaculari. Romani duo tantum ex iis servavere, €diurna attribuentes Iovi, nocturna Summano, rariora sane €eadem de causa frigidioris caeli. Etruria erumpere terra €quoque arbitratur, quae infera appellat, brumali tempore €facta saeva maxime et exsecrabilia, cum sint omnia, quae €terrena existimant, non illa generalia nec a sideribus €venientia, sed ex proxima atque turbidiore natura. argumen-€tum evidens, quod omnia superiora e caelo decidentia €obliquos habent ictus, haec autem, quae vocant terrena, rectos. e[2t]2 qua[2e]2 ex propiore materia cadunt, ideo creduntur €e terra exire, quoniam ex repulsu nulla vestigia edunt, €cum sit illa ratio non inferi ictus, sed adversi. a Saturni €ea sidere proficisci subtilius ista consectati putant, sicut @1 €cremantia a Martis, qualiter cum Volsinii, oppidum Tuscorum €opulentissimum, totum concrematum est fulmine. vocant €et familiaria in totam vitam fatidica, quae prima fiunt €familiam suam cuique indepto. ceterum existimant non €ultra decem annos portendere privata, praeterquam aut €primo patrimonio facta aut natali die, publica non ultra €tricesimum annum, praeterquam in deductione oppidi. @@Exstat annalium memoria sacris quibus-€dam et precationibus vel cogi fulmina vel impetrari. vetus €fama Etruriae est, impetratum Volsinios urbem depopulatis €agris subeunte monstro, quod vocavere Oltam, evocatum €a Porsina suo rege. et ante eum a Numa saepius hoc €factitatum in primo annalium suorum tradidit L. Piso, €gravis auctor, quod imitatum parum rite Tullum Hostilium €ictum fulmine. lucosque et aras et sacra habemus inter-€que Statores ac Tonantes et Feretrios Elicium quoque accepimus Iovem. varia in hoc vitae sententia et pro €cuiusque animo. imperare naturae sacra audacis est credere, €nec minus h[2e]2betis beneficiis abrogare vires, quando in €fulgurum quoque interpretatione eo profecit scientia, ut €ventura alia finito die praecinat et an peremptura sint €factum aut prius alia facta quae lateant, innumerabilibus @1 €in utroque publicis privatisque experimentis. quam ob €rem sint ista ut rerum naturae libuit, alias certa alias €dubia, aliis probata aliis damnanda: nos de cetero quae €sunt in his memorabilia non omittemus. @@Fulgetrum prius cerni quam tonitrua audiri, þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¢›Ž‚cum simul fiant, certum est, nec mirum, quoniam lux €sonitu velocior, ictum autem et sonitum congruere ita €modulante natura, sed sonitum profecti esse fulminis, non €inlati, etiamnum spiritum ociorem fulmine, ideo quati €prius omne et adflari quam percuti, nec quemquam tangi €qui prior viderit fulmen aut tonitrua audierit. laeva €prospera existimantur, quoniam laeva parte mundi ortus €est. nec tam adventus spectatur quam reditus, sive ab €ictu resilit ignis sive opere confecto aut igne consumpto spiritus remeat. in sedecim partes caelum in eo spectu €divisere Tusci. prima est a septemtrionibus ad aequinoctialem €exortum, secunda ad meridiem, tertia ad aequinoctialem €occasum, quarta obtinet quod est reliquum ab occasu ad €septemtriones. has iterum in quaternas divisere partes, €ex quibus octo ab exortu sinistras, totidem e contrario €appellavere dextras. ex iis maxime dirae quae septemtriones €ab occasu attingunt. itaque plurimum refert unde venerint @1 €fulmina et quo concesserint. optimum est in exortivas redire partes. ideo cum a prima caeli parte venerint et €in eandem concesserint, summa felicitas portendetur, quale €Sullae dictatori ostentum datum accepimus. cetera [2ad]2 €ipsius mundi portione[2m]2 minus prospera aut dira. quaedam €fulgura enuntiare non putant fas nec audire, praeterquam €si hospiti indicentur aut parenti. magna huius observationis €vanitas tacta Iunonis aede Romae deprehensa est Scauro consule, qui mox princeps fuit. noctu magis quam interdiu €sine tonitribus fulgurat. €@@Vnum animal, hominem, non semper exstinguit, cetera €ilico, hunc videlicet natura tribuente honorem, cum tot €beluae viribus praestent. omnia contrarias incubant partes. €homo, nisi convertatur in percussas, non respirat. superne €icti considunt. vigilans ictus coniventibus oculis, dormiens €patentibus reperitur. hominem ita exanimatum cremari €fas non est, condi terra religio tradidit. nullum animal €nisi exanimatum fulmine accenditur. vulnera fulminatorum frigidiora sunt reliquo corpore. ex [2i]2is, quae €terra gignuntur, lauri fruticem non icit nec umquam €quinque altius pedibus descendit in terram. ideo pavidi €altiores specus tutissimos putant aut tabernacula pellibus @1 €beluarum, quas vitulos appellant, quoniam hoc solum €animal ex marinis non percutiat, sicut nec e volucribus €aquilam, quae ob hoc armigera huius teli fingitur. in €Italia inter Tarracinam et aedem Feroniae turres belli €c[2ivil]2is temporibus desiere fieri, nulla non earum fulmine €diruta. @@Praeter haec inferiore caelo relatum in €monumenta est lacte et sanguine pluisse M'. Acilio €C. Porcio cos. et saepe alias, sicut carne P. Volumnio €Servio Sulpicio cos., exque ea non perputruisse quod non €diripuissent aves, item ferro in Lucanis anno ante quam €M. Crassus a Parthis interemptus est omnesque cum eo €Lucani milites, quorum magnus numerus in exercitu erat. €effigies qu[2o]2 pluit ferri spongiarum similis fuit. haruspices €praemonuerunt superna volnera. L. autem Paulo C. Mar-€cello cos. lana pluit circa castellum Carissanum, iuxta quod €post annum T. Annius Milo occisus est. eodem causam €dicente lateribus coctis pluisse in acta eius anni rela-€tum est. @@Armorum crepitus et tubae sonitus auditos €e caelo Cimbricis bellis accepimus, crebroque et prius et €postea. tertio vero consulatu Mari ab Amerinis et Tuder- @1 €tibus spectata arma caelestia ab ortu occasuque inter se €concurrentia, pulsis quae ab occasu erant. ipsum ardere €caelum minime mirum est et saepius visum maiore igni €nubibus correptis. @@Celebrant Graeci Anaxagoran Clazomenium €Olympiadis LXXVIII secundo anno praedixisse caelestium €litterarum scientia, quibus diebus saxum casurum esset e €sole, idque factum interdiu in Thraciae parte ad Aegos €flumen, qui lapis etiam nunc ostenditur magnitudine vehis, €colore adusto, comete quoque illis noctibus flagrante. quod €si quis praedictum credat, simul fateatur necesse est, €maioris miraculi divinitatem Anaxagorae fuisse solvique €rerum naturae intellectum et confundi omnia, si aut ipse €sol lapis esse aut umquam lapidem in eo fuisse credatur. decidere tamen crebro non erit dubium. in Abydi gymnasio €ex ea causa colitur hodieque modicus quidem, sed quem €in media terrarum casurum idem Anaxagoras praedixisse €narretur. colitur et Cassandriae, quae Potidaea [2quondam]2 €vocitata est, ob id deducta. ego ipse vidi in Vocontiorum €agro paulo ante delatum. €@@Arcus vocamus extra miraculum frequentes €et extra ostentum. nam ne pluvios quidem aut serenos €dies cum fide portendunt. manifestum est radium solis @1 €inmissum cavae nubi repulsa acie in solem refringi, €colorumque varietatem mixtura nubium, ignium, ae+ris €fieri. certe nisi sole adverso non fiunt nec umquam nisi €dimidia circuli forma nec noctu, quamvis Aristoteles €prodat aliquando visum, quod tamen fatetur idem non nisi XXX luna posse fieri. fiunt autem hieme maxime €ab aequinoctio autumnali die decrescente. quo rursus €crescente ab aequinoctio verno non exsistunt, nec circa €solstitium longissimis diebus, bruma vero [id est brevissimis] €frequenter, iidem sublimes humili sole humilesque sublimi, €et minores oriente aut occidente, sed in latitudinem dimissi, €meridie exiles, verum ambitus maioris. aestate autem €per meridiem non cernuntur, post autumni aequinoctium €quacumque hora, nec umquam plures simul quam duo. @@Cetera eiusdem naturae non multis dubia esse €video: grandinem conglaciato imbre gigni et nivem €eodem umore mollius coacto, pruinam autem ex rore gelido; €per hiemem nives cadere, non grandines, ipsasque grandines €interdiu saepius quam noctu, et multo celerius resolvi €quam nives; nebulas nec aestate nec maximo frigore €exsistere, rores neque gelu neque ardoribus neque ventis €nec nisi serena nocte; gelando liquorem minu[2i]2, resolutaque €glacie non eundem inveniri modum; varietates colorum @1 €figurarumque in nubibus cerni, prout admixtus ignis superet €aut vincatur. @@Praeterea quasdam proprietates quibusdam €locis esse, roscidas aestate Africae noctes, in Italia [2L]2ocris €et in lacu Velino nullo non die apparere arcus, Rhodi €et Syracusis numquam tanta nubila obduci, ut non aliqua €hora sol cernatur, qualia aptius suis referentur locis. €haec sint dicta de ae+re. @@Sequitur terra, cui uni rerum naturae €partium eximia propter merita cognomen indidimus maternae €venerationis. sic hominum illa, ut caelum dei, quae nos €nascentes excipit, natos alit semelque editos et sustinet €semper, novissime conplexa gremio iam a reliqua natura €abdicatos, tum maxime ut mater operiens, nullo magis €sacra merito quam quo nos quoque sacros facit, etiam €monimenta ac titulos gerens nomenque prorogans nostrum €et memoriam extendens contra brevitatem aevi, cuius €numen ultimum iam nullis precamur irati grave, tamquam €nesciamus hanc esse solam quae numquam irascatur homini. aquae subeunt in imbres, rigescunt in grandines, tumescunt €in fluctus, praecipitantur in torrentes, aer densatur nubibus, €furit procellis: at haec benigna, mitis, indulgens ususque €mortalium semper ancilla, quae coacta generat, quae sponte €fundit, quos odores saporesque, quos sucos, quos tactus, €quos colores! quam bona fide creditum f[2a]2enus reddit! @1 €quae nostra causa alit! pestifera enim animantia, vitali €spiritu habente culpam: illi necesse est semina excipere et €genita sustinere; sed in malis generantium noxa est. illa €serpentem homine percusso amplius non recipit poenasque €etiam inertium nomine exigit. illa medicas fundit herbas et semper homini parturit. quin et venena nostri miseritam €instituisse credi potest, ne in taedio vitae fames, mors €terrae meritis alienissima, lenta nos consumeret tabe, ne €lacerum corpus abrupta dispergerent, ne laquei torqueret €poena praepostera incluso spiritu, cui quaereretur exitus, €ne in profundo quaesita morte sepultura pabulo fieret, €ne ferri cruciatus scinderet corpus. ita est, miserita €genuit id, cuius facillimo haustu inlibato corpore et cum €toto sanguine exstingueremur, nullo labore, sitientibus €similes, qualiter defunctos non volucres, non ferae attin-gerent terraeque servaretur qui sibi ipsi periisset. verum þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¢›‚fateamur: terra nobis malorum remedium genuit, nos €illud vitae facimus venenum. non enim et ferro, quo €carere non possumus, simili modo utimur? nec tamen €quereremur merito, etiamsi maleficii causa tulisset. ad-€versus unam quippe naturae partem ingrati sumus. quas €non ad delicias quasque non ad contumelias servit homini? €in maria iacitur aut, ut freta admittamus, eroditur. aquis, @1 €ferro, igni, ligno, lapide, fruge omnibus cruciatur horis €multoque plus, ut deliciis quam ut alimentis famuletur nostris. et tamen quae summa patitur atque extrema €cute tolerabilia videantur: penetramus in viscera, auri €argentique venas et aeris ac plumbi metalla fodientes, €gemmas etiam et quosdam parvulos quaerimus lapides €scrobibus in profundum actis. viscera eius extrahimus, €ut digito gestetur gemma, quo petitur. quot manus €atteruntur, ut unus niteat articulus! si ulli essent inferi, €iam profecto illos avaritiae atque luxuriae cuniculi refo-€dissent. et miramur, si eadem ad noxam genuit aliqua! ferae enim, credo, custodiunt illam arcentque sacrilegas €manus. non inter serpentes fodimus et venas auri trac-€tamus cum veneni radicibus? placatiore tamen dea ob €haec, quod omnes hi opulentiae exitus ad scelera caedesque €et bella tendunt, quodque sanguine nostro rigamus in-€sepultisque ossibus tegimus, quibus tamen velut exprobrato €furore tandem ipsa se obducit et scelera quoque mortalium €occultat. €@@Inter crimina ingrati animi et hoc duxerim quod naturam eius ignoramus. est autem figura €prima, de qua consensus iudicat. orbem certe dicimus €terrae globumque verticibus includi fatemur. neque enim €absoluti orbis est forma in tanta montium excelsitate, €tanta camporum planitie, sed cuius amplexus, si cuncta @1 €liniarum conprehendantur ambitu, figuram absoluti orbis €efficiat, id quod ipsa rerum natura cogit, non isdem causis, €quas attulimus in caelo. namque in illo cava in se €convexitas vergit et cardini suo, hoc est terrae, undique €incumbit. haec ut solida ac conferta adsurgit intumescenti €similis extraque protenditur. mundus in centrum vergit, €at terra exit a centro, inmensum eius globum in formam €orbis adsidua circa eam mundi volubilitate cogente. @@Ingens hic pugna litterarum contraque €vulgi, circumfundi terrae undique homines conversisque €inter se pedibus stare, et cunctis similem esse verticem, €simili modo e[2t]2 quacumque parte media calcari, illo quae-€rente, cur non decidant contra siti, tamquam non ratio €praesto sit, ut nos non decidere mirentur illi. intervenit €sententia quamvis indocili probabilis turbae, inaequali €globo, ut si sit figura pineae nucis, nihilo minus terram undique incoli. sed quid hoc refert, alio miraculo exoriente, €pendere ipsam ac non cadere nobiscum, ceu spiritus vis, €mundo praesertim inclusi, dubia sit, aut possit cadere, €natura repugnante et quo cadat negante. nam sicut ignium €sedes non est nisi in ignibus, aquarum nisi in aquis, €spiritus nisi in spiritu, sic terrae, arcentibus cunctis, nisi €in se locus non est. globum tamen effici mirum est in €tanta planitie maris camporumque. cui sententiae adest @1 €Dicaearchus, vir in primis eruditus, regum cura per-€mensus montes, ex quibus altissimum prodidit Pelium €MCCL passuum ratione perpendiculi, nullam esse eam €portionem universae rotunditatis colligens. mihi incerta €haec videtur coniectatio, haud ignaro quosdam Alpium €vertices longo tractu nec breviore quinquaginta milium passuum adsurgere. sed vulgo maxime haec pugna est, €si coactam in verticem aquarum quoque figuram credere €cogatur. atqui non aliud in rerum natura adspectu €manifestius. namque et dependentes ubique guttae parvis €globantur orbibus et pulveri inlatae frondiumque lanugini €inpositae absoluta rotunditate cernuntur, et in poculis €repletis media maxime tument, quae propter subtilitatem €umoris mollitiamque in se residentem ratione facilius €quam visu deprehenduntur. idque etiam magis mirum, €in poculis repletis addito umore minimo circumfluere €quod supersit, contra evenire ponderibus additis ad vicenos €saepe denarios, scilicet quia intus recepta liquorem in €verticem attollant, at cumulo eminenti infusa delabantur. eadem est causa, propter quam e navibus terra non cer-€natur, e navium malis conspicua, ac procul recedente €navigio, si quid quod fulgeat religetur in mali cacumine, €paulatim descendere videatur et postremo occultetur. €denique oceanus, quem fatemur ultimum, quanam alia €figura cohaereret atque non decideret nullo ultra margine €includente? id ipsum ad miraculum redit, quonam modo, €etiamsi globetur, extremum non decidat mare. contra @1 €quod, ut sint plana maria et qua videntur figura, non €posse id accidere, magno suo gaudio magnaque gloria inventores Graeci subtilitate geometrica docent. namque €cum e sublimi in inferiora aquae ferantur et sit haec €natura earum confessa nec quisquam dubitet in litore €ullo accessisse eas quo longissime devexitas passa sit, €procul dubio apparere, quo quid humilius sit, propius €a centro esse terrae, omnesque linias, quae emittantur €ex eo ad proximas aquas, breviores fieri quam quae ad €extremum mare a primis aquis; ergo totas omnique ex €parte aquas vergere in centrum ideoque non decidere, €quoniam in interiora nitantur. @@Quod ita formasse artifex natura credi debet, €ut, cum terra arida et sicca constare per se ac sine €umore non posset, nec rursus stare aqua nisi sustinente €terra, mutuo inplexu iungerentur, hac sinus pandente, €illa vero permeante totam, intra extra, supra [2infra,]2 venis €ut vinculis discurrentibus, atque etiam in summis iugis €erumpente, quo spiritu acta et terrae pondere expressa €siphonum modo emicat tantumque a periculo decidendi €abest, ut in summa quaeque et altissima exsiliat. qua €ratione manifestum est, quare tot fluminum cotidiano €accessu maria non crescant. est igitur in toto suo €globo tellus medio ambitu praecincta circumfluo mari, €nec argumentis hoc investigandum, sed iam experimentis €cognitum. @@A Gadibus columnisque Herculis Hispaniae €et Galliarum circuitu totus hodie navigatur occidens. @1 €septentrionalis vero oceanus maiore ex parte navigatus €est, auspiciis Divi Augusti Germaniam classe circumvecta €ad Cimbrorum promunt[2u]2rium et inde inmenso mari pro-€specto aut fama cognito Scythicam ad plagam et umore €nimio rigentia. propter quod minime verisimile est illic €maria deficere, ubi umoris vis superet. iuxta vero ab €ortu ex Indico mari sub eodem sidere pars tota vergens €in Caspium mare pernavigata est Macedonum armis Seleuco €atque Antiocho regnantibus, qui et Seleucida et Antiochida ab ipsis appellari voluere. et circa Caspium multa oceani €litora explorata parvoque brevius quam totus hinc aut €illinc septentrio eremigatus, ut [2i]2am coniecturae locum sic €quoque non relinquat ingens argumentum paludis Maeoticae, €sive ea illius oceani sinus est, ut multos adverto credidisse, €sive angusto discreti situ restagnatio. alio latere Gadium €ab eodem occidente magna pars meridiani sinus ambitu €Mauretaniae navigatur hodie. maiorem quidem eius partem €et orientis victoriae Magni Alexandri lustravere usque in €Arabicum sinum, in quo res gerente C. Caesare Augusti €filio signa navium ex Hispaniensibus naufragiis feruntur agnita. et Hanno Carthaginis potentia florente circumvectus €a Gadibus ad finem Arabiae navigationem eam prodidit €scripto, sicut ad extera Europae noscenda missus eodem €tempore Himilco. praeterea Nepos Cornelius auctor €est Eudoxum quendam sua aetate, cum Lathyrum regem €fugeret, Arabico sinu egressum Gades usque pervectum, @1 €multoque ante eum Caelius Antipater vidisse se qui €navigasset ex Hispania in Aethiopiam commercii gratia. idem Nepos de septentrionali circuitu tradit Quinto Me-€tello Celeri, Afrani in consulatu collegae, sed tum Galliae €proconsuli, Indos a rege Sueborum dono datos, qui ex €India commercii causa navigantes tempestatibus essent in €Germaniam abrepti. sic maria circumfusa undique dividuo €globo partem orbis auferunt nobis, nec inde huc nec hinc €illo pervio tractu. quae contemplatio apta detegendae €mortalium vanitati poscere videtur, ut totum hoc, quic-þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¢›ªˆ‰quid est, in quo singulis nihil satis est, ceu subiectum €oculis quantum sit ostendam. @@Iam primum in dimidio conputari videtur, €tamquam nulla portio ipsi decedat oceano, qui toto cir-€cumdatus medio et omnes ceteras fundens recipiensque €aquas et quicquid exit in nubes ac sidera ipsa tot ac €tantae magnitudinis pascens, quo tandem amplitudinis spatio €credetur habitare? inproba et infinita debet esse tam vastae molis possessio. adde quod ex relicto plus abstulit caelum. €nam cum sint eius quinque partes, quas vocant zonas, €infesto rigore et aeterno gelu premitur omne, quicquid €est subiectum duabus extremis utrimque circa vertices, €hunc, qui trionum septem vocatur, eumque, qui adversus €illi austrinus appellatur. perpetua caligo utrobique et €alieno molliorum siderum adspectu maligna ac pruina tan- @1 €tum albicans lux. ver[2um]2 media terrarum, qua solis orbita €est, exusta flammis et cremata comminus vapore torretur. €circa duae tantum inter exustam et rigentes temperantur €eaeque ipsae inter se non perviae propter incendium side-rum. ita terrae tres partes abstulit caelum; oceani rapina €in incerto est. sed et relicta nobis una portio haud scio €an etiam in maiore damno sit, idem siquidem oceanus €infusus in multos, ut dicemus, sinus adeo vicino accessu €interna maria adlatrat, ut centum quindecim milibus pas-€suum Arabicus sinus distet ab Aegyptio mari, Caspius vero € a Pontico, idem interfusus intrat per tot maria, €quibus Africam, Europam, Asiam dispescit, [2ut]2 quantum terrarum occupet? conputetur etiamnu[2m]2 mensura tot flu-€minum, tantarum paludium, addantur et lacus, stagna, iam €elata in caelum et ardua aspectu quoque iuga, iam silvae €vallesque praeruptae et solitudines ac mille causis deserta; €detrahantur hae tot portiones terrae, immo vero, ut plures €tradidere, mundi puncto (neque enim aliud est terra in €universo): haec est materia gloria nostrae, haec sedes. €hic honores gerimus, hic exercemus imperia, hic opes €cupimus, hic tumultuamur humanum genus, hic instauramus €bella etiam civilia mutuisque caedibus laxiorem facimus terram! et, ut publicos gentium furores transeam, haec, €in qua conterminos pellimus furtoque vicini caespitem @1 €nostro solo adfodimus, ut, qui latissime rura metatus fuerit €ultraque famam exegerit adcolas, quota terrarum parte €gaudeat vel, cum ad mensuram avaritiae suae propagave-€rit, quam tandem portionem eius defunctus obtineat? @@Mediam esse mundi totius haut dubiis con-€stat argumentis, sed clarissimo aequinocti paribus horis. €nam nisi in medio esset, aequales dies noctesque habere €non posse deprehendere e[2s]2t dioptraeque vel maxime con-€firmant, cum aequinoctiali tempore ex eadem linia ortus €occasusque cernatur, solstitiali exortus per suam liniam, €brumali occasus. quae accidere nullo modo possent nisi in €centro sita. @@Tres autem circuli supra dictis zonis in-€plexi inaequalitates temporum distingunt: solstitialis a parte €signiferi excelsissima nobis ad septentrionalem plagam ver-€sus, contraque ad alium polum brumalis, item medio am-€bitu signiferi orbis incedens aequinoctialis. €@@Reliquorum quae miramur causa in ipsius ter-€rae figura est, quam globo similem et cum ea aquas is-€dem intellegitur argumentis. sic enim fit haut dubie, ut €nobis septentrionalis plagae sidera numquam occidant, con- @1 €tra meridianae numquam oriantur, rursusque haec illis €non cernantur, attollente se contra medios visus terrarum globo. septentriones non cernit Trogodytice et confinis €Aegyptus, nec canopum Italia et quem vocant Berenices €crinem, item quem sub Divo Augusto cognominavere Cae-€saris thronon, insignes ibi stellas. adeoque manifesto €adsurgens fastigium curvatur, ut canopus quartam fere €partem signi unius supra terram eminere Alexandriae in-€tuentibus videatur, eadem a Rhodo terram quodammodo €ipsam stringere, in Ponto omnino non cernatur, ubi ma-€xime sublimis septentrio. idem a Rhodo absconditur €magisque Alexandriae, in Arabia Novembri mense, prima €vigilia occultus, secunda se ostendit, in Meroe+ solstitio €vesperi paulisper apparet paucisque ante exortum arcturi diebus pariter cum die cernitur. navigantium haec ma-€xime cursus deprehendunt, in alia adverso, in alia prono €mari, subitoque conspicuis atque ut e freto emergentibus, €quae in anfractu pilae latuere, sideribus. neque enim, €ut dixere aliqui, mundus hoc polo excelsiore se attollit_ €aut undique cernerentur haec sidera_, verum haec ea-€dem quibusque proximis sublimiora creduntur eademque €demersa longinquis, utque nunc sublimis in deiectu positis €videtur hic vertex, sic in illam terrae devexitatem trans-€gressis illa se attollunt, residentibus quae hic excelsa fu-€erant, quod nisi in figura pilae accidere non posset. @@Ideo defectus solis ac lunae vespertinos orientis @1 €incolae non sentiunt nec matutinos ad occasum habitantes, €meridianos vero serius nobis il[2l]2i. apud Arbilam Magni €Alexandri victoria luna defecisse noctis secunda hora est €prodita eademque in Sicilia exoriens. solis defectum Vip-€s[2t]2ano et Fonteio cos., qui fuere ante paucos annos, factum €pridie kalendas Maias Campania hora diei inter septimam €et octavam sensit, Corbulo dux in Armenia inter horam €diei decimam et undecimam prodidit visum, circuitu globi €alia aliis detegente et occultante. quod si plana esset €terra, simul omnia apparerent cunctis noctesque non fie-€rent inaequales; nam aeque aliis quam in medio sitis pa-€ria duodecim horarum intervalla cernerentur, quae nunc €non in omni parte simili modo congruunt. @@Ideo nec nox diesque, quamvis eadem, toto €orbe simul est, oppositu globi noctem aut ambitu diem €adferente. multis hoc cognitum experimentis, in Africa €Hispaniaque turrium Hannibalis, in Asia vero propter pi-€raticos terrores simili specularum praesidio excitato, in €quis praenuntios ignes sexta hora diei accensos saepe con-€pertum est tertia noctis a tergo ultimis visos. eiusdem €Alexandri cursor Philonides ex Sicyone Elin mille et du-€centa stadia novem diei confecit horis indeque, quamvis €declivi itinere, tertia noctis hora remensus est saepius. @1 €causa, quod eunti cum sole iter erat, eundem remeans €obvium contrario praetervertebat occursu. qua de causa €ad occasum navigantes, quamvis brevissimo die, vincunt €spatia nocturnae navigationis, ut solem ipsum comitantes. @@Vasaque horoscopa non ubique eadem sunt €usui, in trecenis stadiis aut, ut longissime, in quingenis €mutantibus semet umbris solis. itaque umbilici, quem €gnomonem appellant, umbra in Aegypto meridiano tempore €aequinoctii die paulo plus quam dimidiam gnomonis men-€suram efficit, in urbe Roma nona pars gnomonis deest um-€brae, in oppido Ancona superest quinta tricesima, in €parte Italiae, quae Venetia appellatur, isdem horis umbra €gnomoni par fit. @@Simili modo tradunt in Syene oppido, quod €est supra Alexandriam quinque milibus stadium, solstiti die €medio nullam umbram iaci puteumque eius experimenti €gratia factum totum inluminari. ex quo apparere tum €solem illi loco supra verticem esse, quod et in India supra €flumen Hypasim fieri tempore eodem Onesicritus scribit. €constatque in Berenice urbe Trogodytarum, et inde stadiis € DCCCXX in eadem gente Ptolemaide oppido, quod in €margine Rubri maris ad primos elephantorum venatus €conditum est, hoc idem ante solstitium quadragenis quinis €diebus totidemque postea fieri, et per eos XC dies in @1 meridiem umbras iaci. rursus in Meroe+_insula haec €caputque gentis Aethiopum V milibus stadium a Syene in €amne Nilo habitatur_bis anno absumi umbras, sole €duodevicesimam tauri partem et quartam decimam leonis €tunc obtinente. in Indiae gente Oretum mons est Maleus €nomine, iuxta quem umbrae aestate in austrum, hieme in €septentrionem iaciuntur. quindecim tantum noctibus ibi €apparet septentrio. in eadem India Patalis, celeberrimo portu, sol dexter oritur, umbrae in meridiem cadunt. sep-€tentrionem ibi Alexandro morante adnotatum prima tantum €parte noctis aspici. Onesicritus, dux eius, scripsit, €quibus in locis Indiae umbrae non sint, septentrionem €non conspici, et ea loca appellari ascia, nec horas dinume-þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¢›¹†rari ibi. et tota Trogodytice umbras bis qua-€drag[2e]2n[2is]2 quin[2is]2 diebus in anno Eratosthenes in con-trarium cadere prodidit. sic fit, ut vario lucis €incremento in Meroe+ longissimus dies XII horas aequinoc-€tiales et octo partes unius horae colligat, Alexandriae vero €XIIII horas, in Italia XV, in Britannia XVII, ubi aestate €lucidae noctes haut dubie [2s]2e promittunt, id quod cogit €ratio credi, solstiti diebus accedente sole propius verticem @1 €mundi angusto lucis ambitu subiecta terrae continuos dies €habere senis mensibus noctesque e diverso ad brumam remoto. quod fieri in insula Thyle Pytheas Massiliensis €scribit, sex dierum navigatione in septentrionem a Britan-€nia distante, quidam vero et in Mona, quae distat a Cama-€loduno Britanniae oppido circiter , adfirmant. €@@Vmbrarum hanc rationem et quam vocant €gnomonicen invenit Anaximenes Milesius, Anaximandri, de €quo diximus, discipulus, primusque horologium, quod ap-€pellant sciothericon, Lacedaemone ostendit. @@Ipsum diem alii aliter observavere: Baby-€lonii inter duos solis exortus, Athenienses inter duos €occasus, Vmbri a meridie ad meridiem, vulgus omne a €luce ad tenebras, sacerdotes Romani et qui diem finiere €civilem, item Aegyptii et Hipparchus a media nocte in €mediam. minora autem intervalla esse lucis inter ortus €solis iuxta solstitia quam aequinoctia apparet, quia positio €signiferi circa media sui obliquior est, iuxta solstitium €autem rectior. @@Contexenda sunt his caelestibus nexa causis. €namque et Aethiopas vicini sideris vapore torreri adustisque €similes gigni, barba et capillo vibrato, non est dubium, @1 €et adversa plaga mundi candida atque glaciali cute esse €gentes, flavis promissas crinibus, truces vero ex caeli €rigore has, illas mobilitate sa[2pi]2entes, ipsoque crurum €argumento illis in supera sucum revocari natura vaporis, €his in inferas partes depelli umore deciduo; hic graves €feras, illic varias effigies animalium provenire et maxime €alitum multas figuras igni volucres; corporum autem pro-€ceritatem utrobique, illic ignium nisu, hic umoris alimento; medio vero terrae salubri utrimque mixtura fertil[2e]2s ad €omn[2i]2a tractus, modicos corporum habitus magna et in €colore temperie, ritus molles, sensus liquidos, ingenia €fecunda totiusque naturae capacia, isdem imperia, quae €numquam extim[2is g]2entibus fuerint, sicut ne illae quidem €his paruerint, avolsae ac pro nu[2m]2i[2n]2e naturae urguentis €illas solitariae. @@Babyloniorum placita et motus terrae hiatus-€que, qua cetera omnia, siderum vi existimant fieri, sed illo-€rum trium, quibus fulmina adsignant, fieri autem meantium @1 €cum sole aut congruentium et maxime circa quadrata mundi. €praeclara quaedam et inmortalis in eo, si credimus, divi-€nitas perhibetur Anaximandro Milesio physico, quem ferunt €Lacedaemoniis praedixisse ut urbem ac tecta custodirent, €instare enim motum terrae, cum et urbs tota eorum corruit €et Taygeti montis magna pars, ad formam puppis eminens, €abrupta cladem eam insuper ruina pressit. perhibetur et €Pherecydi, Pythagorae doctori, alia coniectatio, sed et illa €divina, haustu aquae e puteo praesensisse ac praedixisse [2civ]2ib[2us]2 terrae motum. quae si vera sunt, quantum a deo €tandem videri possunt tales distare, dum vivant? et haec €quidem arbitrio cuiusque existimanda relinquantur: ventos €in causa esse non dubium reor. neque enim umquam €intremiscunt terrae nisi sopito mari caeloque adeo tran-€quillo, ut volatus avium non pendeant, subtracto omni €spiritu qui vehit, nec umquam nisi post ventos, condito €scilicet in venas et cava eius occulta flatu. neque aliud €est in terra tremor quam in nube tonitruum, nec hiatus €aliud quam cum fulmen erumpit incluso spiritu luctante €et ad libertatem exire nitente. @@Varie itaque quatitur, et mira eduntur €opera, alibi prostratis moenibus, alibi hiatu profundo €haustis, alibi egestis molibus, alibi emissis amnibus, non-€numquam etiam ignibus calidisve fontibus, alibi averso @1 €fluminum cursu. praecedit vero comitaturque terribilis €sonus, alias murmuri similis, alias mugitibus aut clamori €humano armorumve pulsantium fragori, pro qualitate ma-€teriae excipientis formaque vel cavernarum vel cuniculi, €per quem meet, exilius grassante in angusto, eodem rauco €in recurvis, resultante in duris, fervente in umidis, fluctuante in stagnantibus, furente contra solida. itaque et sine motu €saepe editur sonus. nec simplici modo quatitur umquam, €sed tremit vibratque. hiatus vero alias remanet ostendens €quae sorbuit, alias occultat ore conpresso rursusque ita €inducto solo, ut nulla vestigia exstent, urbibus plerumque €devoratis agrorumque tractu hausto. maritima autem ma-€xime quatiuntur, nec montuosa tali malo carent. exploratum mihi est Alpes Appenninumque saepius tremuisse. et €autumno ac vere terrae crebrius moventur, sicut fulmina. €ideo Galliae et Aegyptus minime quatiuntur, quoniam hic €aestatis causa obstat, illic hiemis. item noctu saepius €quam interdiu. maximi autem motus existunt matutini €vespertinique, sed propinqua luce crebri, interdiu autem €circa meridiem. fiunt et solis lunaeque defectu, quoniam €tempestates tunc sopiuntur, praecipue vero cum sequitur €imbres aestus imbresve aestum. @1 @@Navigantes quoque sentiunt non dubia €coniectura, sine flatu intumescente fluctu subito aut qua-€tiente ictu. intremunt vero et in navibus post[2es]2 aeque €quam in aedificiis crepituque praenuntiant. quin et volucres €non inpavidae sedent. est et in caelo signum praeceditque €motu futuro aut interdiu aut paulo post occasum sereno €tenuis ceu lineae nube in longum porrecta spatium. @@Est et in puteis turbidior aqua nec sine €odoris taedio, sicut in isdem et remedium, quale et crebri €specus praebent; conceptum enim spiritum exhalant. quod €in totis notatur oppidis: minus quatiuntur crebris ad elu-€viem cuniculis cavata, multoque sunt tutiora in isdem €illis quae pendent, sicuti Neapoli in Italia intellegitur, €parte eius, quae solida est, ad tales casus obnoxia. tu-€tissimi sunt aedificiorum fornices, anguli quoque parietum €postesque, alterno pulsu renitente. et latere terreno facti parietes minore noxa quatiuntur. magna differentia est €et in ipso genere motus, pluribus siquidem modis quatitur. €tutissimum est cum vibrat crispante aedificiorum crepitu €et cum intumescit adsurgens alternoque motu residit; €innoxium et cum concurrentia tecta contrario ictu arietant, €quoniam alter motus alteri renititur. undantis inclinatio €et fluctus more quaedam volutatio infesta est aut cum in @1 €unam partem totus se motus inpellit. desinunt autem €tremores, cum ventus emersit; sin vero duravere, non €ante XL dies sistuntur, plerumque et tardius, utpote cum €quidam annuo et bienni spatio duraverint. @@Factum est semel, quod equidem in Etruscae €disciplinae voluminibus invenio, ingens terrarum por-€tentum L. Marcio Sexto Iulio cos. in agro Mutinensi. €namque montes duo inter se concurrerunt crepitu maximo €adsultantes recedentesque, inter eos flamma fumoque in €caelum exeunte interdiu, spectante e via Aemilia magna €equitum Romanorum familiarumque et viatorum multitudine. €eo concursu villae omnes elisae, animalia permulta, quae €intra fuerant, exanimata sunt, anno ante sociale bellum, €quod haud scio an funestius terrae ipsi Italiae fuerit quam €civilia. non minus mirum ostentum et nostra cognovit €aetas anno Neronis principis supremo, sicut in rebus eius €exposuimus, pratis oleisque intercedente publica via in €contrarias sedes transgressis in agro Marrucino praediis €Ve[2t]2ti Marcelli equitis Romani res Neronis procurantis. @@Fiunt simul cum terrae motu et inun-€dationes maris, eodem videlicet spiritu infusi aut [2ter]2r[2a]2e €sidentis sinu recepti. maximus terrae memoria mortalium €exstitit motus Tiberii Caesaris principatu, XII urbibus Asiae €una nocte prostratis; creberrimus Punico bello intra eundem @1 €annum septies ac quinquagies nuntiatus Romam, quo qui-€dem anno ad Trasimenum lacum dimicantes maximum €motum neque Poeni sensere nec Romani. nec vero simplex €malum aut in ipso tantum motu periculum est, sed par þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¢›ÈˆŠaut maius ostento. numquam urbs Roma tremuit, ut non €futuri eventus alicuius id praenuntium esset. @@Eadem nascentium causa terrarum est, €cum idem ille spiritus adtollendo potens solo non valuit €erumpere. nascuntur enim, nec fluminum tantum invectu, €sicut Echinades insulae ab Acheloo amne congestae maior-€que pars Aegypti a Nilo, in quam a Pharo insula noctis €et diei cursum fuisse Homero credimus, nec recessu €maris, sicuti o[2li]2m Cerceis. quod accidisse et in Ambraciae €portu decem milium passuum intervallo et Atheniensium €quinque milium ad Piraeeum memoratur. et Ephesius €quondam aedem Dianae adluebat. Herodoto quidem si €credimus, mare fuit supra Memphim usque ad Aethiopum €montes itemque a planis Arabiae, mare circa Ilium et tota €Teuthranie quaque campos intulerit Maeander. @@Nascuntur et alio modo terrae ac repente €in aliquo mari emergunt, velut paria secum faciente natura €quaeque hauserit hiatus alio loco reddente. @1 €@@Clarae iam pridem insulae Delos et Rhodos €memoriae produntur; et natae postea minores, ultra Melon €Anaphe, inter Lemnum et Hellespontum Neae, inter Lebedum €et Teon Halone, inter Cycladas Thera et Therasia, inter €easdem Olympiadis CXLV anno quarto [post annos CXXX] €Hiera eademque Automate, et ab ea duobus stadiis post €annos [2C]2CX[2LII]2 nostro aevo Iunio Silano [2V]2ale[2r]2io [Balbo] cos. a. d. VIII idus Iulias Thia. ante nos et iuxta Ita-€liam inter Aeolias insulas, item iuxta Cretam emersit MM D €passuum una cum calidis fontibus, altera Olympiadis €CLXIII anno tertio in Tusco sinu, flagrans haec violento €cum flatu, proditurque memoriae, magna circa eam multi-€tudine piscium fluitante confestim expirasse quibus ex his €cibus fuisset. sic et Pithecussas in Campano sinu ferunt €ortas, mox in his montem Epopon, cum repente flamma €ex eo emicuisset, campestri aequatum planitie[2i]2. in eadem €et oppidum haustum profundo, alioque motu terrae sta-€gnum emersisse, et alio provolutis montibus insulam ex-€titisse Prochytam. @1 @@Namque et hoc modo insulas rerum natura €fecit: avellit Siciliam Italiae, Cyprum Syriae, Euboeam €Boeotiae, Euboeae Atalanten et Macrian, Besbicum Bithy-€niae, Leucosiam Sirenum promunturio. rursus €abstulit insulas mari iunxitque terris, Antissam Lesbo, €Zephyrium Halicarnaso, Aethusan Myndo, Dromiscon et €Pernen Mileto, Narthecusam Parthenio promunturio. Hy-€banda, quondam insula Ioniae, ducentis nunc a mari abest €stadiis, Syrien Ephesus in mediterraneo habet, Derasidas et Sapphoniam vicina ei Magnesia. Epidaurus et Oricum €insulae esse desierunt. in totum abstulit terras €primum omnium ubi Atlanticum mare est, si Platoni €credimus, inmenso spatio, mox interno quoque: videmus €hodie mersam Acarnaniam Ambracio sinu, Achaiam Co-€rinthio, Europam Asiamque Propontide et Ponto. ad hoc €perrupit mare Leucada, Antirrhium, Hellespontum, Bospo-€ros duos. €@@Atque ut sinus et stagna praeteream, ipsa €se comest terra. devoravit Cibotum altissimum montem €cum oppido Cari[2a]2e, Sipylum in Magnesia et prius in eo-€dem loco clarissimam urbem, quae Tantalis vocabatur, @1 €Galenes et Gamales urbium in Phoenice agros cum ipsis, €Phegium, Aethiopiae iugum excelsissimum, tamquam non infida grassarentur et litora. Pyrram et Antissam €circa Maeotim pontus abstulit, Helicen et Buram sinus €Corinthius, quarum in alto vestigia apparent. ex insula €Cea amplius triginta milia passuum abrupta subito cum €plurimis mortalium rapuit et in Sicilia dimidiam Tynda-€rida urbem ac quicquid ab Italia deest, similiter in Boe-€otia Eleusina. €@@Motus enim terrae sileantur et quicquid €est, ubi saltem busta urbium exstant, simul ut terrae mi-€racula potius dicamus quam scelera naturae. et, Hercules, non caelestia enarratu difficiliora fuerint. metallorum opu-€lentia tam varia, tam dives, tam fecunda, tot saeculis sub-€oriens, cum tantum cotidie orbe toto populentur ignes, €ruinae, naufragia, bella, fraudes, tantum vero luxuria et €tot mortales conterant; gemmarum pictura tam multiplex, €lapidum tam discolores maculae interque eos candor ali-€cuius praeter lucem omnia excludens; medicatorum fon-€tium vis; ignium tot locis emicantium perpetua tot sae-€culis incendia; spiritus letales aliubi aut scrobibus emissi €aut ipso loci situ mortiferi, aliubi volucribus tantum, ut €Soracte vicino urbi tractu, aliubi praeter hominem ceteris @1 animantibus, nonnumquam et homini, ut in Sinuessano €agro et Puteolano! spiracula vocant, alii Charonea, scro-€bes mortiferum spiritum exhalantes, item in Hirpinis Am-€psancti ad Mephitis aedem locum, quem qui intravere mo-€riuntur; simili modo Hierapoli in Asia, Matris tantum €Magnae sacerdoti innoxium. aliubi fatidici specus, quorum €exhalatione temulenti futura praecinant, ut Delphis nobi-€lissimo oraculo. quibus in rebus quid possit aliud causae €adferre mortalium quispiam quam diffusae per omne na-€turae subinde aliter atque aliter numen erumpens? @@Quaedam vero terrae ad ingressus tremunt, €sicut in Gabiensi agro non procul urbe Roma iugera ferme €ducenta equitantium cursu; similiter in Reatino. quae-€dam insulae semper fluctuantur, sicut in agro Caecubo et €eodem Reatino, Mutinensi, Statoniensi, in Vadimonis lacu, €ad Cutilias aquas opaca silva, quae numquam die ac nocte €eodem loco visitur, in Lydia quae vocantur Calaminae, €non ventis solum, sed etiam contis quo libeat inpulsae, €multorum civium Mithridatico bello salus. sunt et in €Nymphaeo parvae, Sal[2i]2ares dictae, quoniam in symphoniae @1 €cantu ad ictus modulantium pedum moventur. in Tar-€quiniensi lacu magno Italiae duae nemora circumferunt, €nunc triquetram figuram edentes, nunc rotundam conplexu €ventis inpellentibus, quadratam numquam. @@Celebre fanum habet Veneris Paphos, in €cuius quandam aream non inpluit, item in Nea, oppido €Troadis, circa simulacrum Minervae; in eodem et relicta sacrificia non putrescunt. iuxta Harpasa oppidum €Asiae cautes stat horrenda, uno digito mobilis, eadem, si €toto corpore inpellatur, resistens. in Taurorum paeninsula €in civitate Parasino terra est, qua sanantur omnia vulnera. €at circa A[2s]2son Troadis lapis nascitur, quo consumuntur €omnia corpora; sarcophagus vocatur. duo sunt montes €iuxta flumen Indum: alteri natura ut ferrum omne teneat, €alteri ut respuat, itaque, si sint clavi in calciamento, vesti-€gia evelli in altero non possint, in altero sisti. Locris et €Crotone pestilentiam numquam fuisse nec in Ilio terrae €motum adnotatum est, in Lycia vero semper a terrae mo-€tu quadraginta dies serenos esse. in agro Arpano fru-€mentum satum non nascitur; ad aras Mucias in Veiente €et apud Tusculanum et in silva Ciminia loca sunt, in €quibus in terram depacta non extrahuntur. in Crustumino €natum faenum ibi noxium, extra salubre est. @1 @@Et de aquarum natura complura dicta sunt, €sed aestus maris accedere ac reciprocare maxime mirum, €pluribus quidem modis, verum causa in sole lunaque. €bis inter duos exortus lunae adfluunt bisque remeant €vicenis quaternisque semper horis, et primum attollente se €cum ea mundo intumescentes, mox a meridiano caeli fa-€stigio vergente in occasum residentes, rursusque ab occasu €subter ad caeli ima et meridiano contraria accedente inundantes, hinc, donec iterum exoriatur, [2se]2 resorbentes €nec umquam eodem tempore quo pridie reflui, velut anhe-€lantes sidere avido trahente secum haustu maria et adsidue €aliunde quam pridie exoriente, paribus tamen intervallis reci-€proci senisque semper horis, non cuiusque diei aut noctis €aut loci, sed aequinoctialibus ideoque inaequales vulgarium €horarum spatio, utcumque plures in e[2o]2s aut diei aut noc-tis illarum mensurae cadant, et aequinoctio tantum pares @1 €ubique. ingens argumentum plenumque lucis ac vocis €etiam diurnae, hebetes esse qui negent subtermeare sidera €ac rursus eadem exsurgere, similemque terris, immo vero €naturae universae, et inde faciem in isdem ortus occasus-€que operibus, non aliter sub terra manifesto sideris cursu €aliove effectu quam cum praeter oculos nostros feratur. @@Multiplex etiamnum lunaris differentia, primumque €septenis diebus. quippe modici a nova ad dividuam €aestus, pleniores ab ea exundant plenaque maxime fervent. þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¢›×„inde mitescunt, pares ad septimam primis, iterumque alio €latere dividua augentur. in coitu solis pares plenae. €eadem in aquilonia et a terris longius recedente mitiores €quam cum in austros digressa propiore nisu vim suam exer-€cet. per octonos quo[2s]2que annos ad principia motus et paria €incrementa centesimo lunae revocantur ambitu. augent €ea cuncta solis annuis causis, duobus aequinoctiis maxime €tumentes et autumnali amplius quam verno, inanes vero bruma et magis solstitio. nec tamen in ipsis quos dixi €temporum articulis, sed paucis post diebus, sicuti neque €in plena aut novissima, sed postea, nec statim ut lunam €mundus ostendat occultetve aut media plaga declinet, ve-€rum fere duabus horis aequinoctialibus serius, tardiore €semper ad terras omnium, quae geruntur in caelo, effectu €cadente quam visu, sicuti fulguris et tonitrus et fulminum. @1 @@Omnes autem aestus in oceano maiora integunt spatia €nudantque quam in reliquo mari, sive quia in totum uni-€versitate animosius quam parte est, sive quia magnitudo €aperta sideris vim laxe grassantis efficacius sentit, eandem €angustiis arcentibus. qua de causa nec lacus nec amnes €similiter moventur._(octogenis cubitis supra Britanniam €intumescere aestus Pytheas Massiliensis auctor est.)_ et interiora autem maria terris clauduntur ut portu; qui-€busdam tamen in locis spatiosior laxitas dicioni paret, €utpote cum plura exempla sint in tranquillo mari nullo-€que velorum pulsu tertio die ex Italia pervectorum Vticam €aestu fervente. circa litora autem magis quam in alto €deprehenduntur hi motus, quoniam et in corpore extrema €pulsum venarum, id est spiritus, magis sentiunt. in ple-€risque tamen aestuariis propter dispares siderum in quo-€que tractu exortus diversi existunt aestus, tempore, non €ratione discordes, sicut in Syrtibus. @@Et quorundam tamen privata natura est, velut €Tauromenitani euripi saepius et in Euboea septies die ac €nocte reciprocantis. idem aestus triduo in mense consistit, €septima, octava nonaque luna. Gadibus qui est delubro €Herculis proximus fons, inclusus ad putei modum, alias €simul cum oceano augetur minuiturque, alias utrumque €contrariis temporibus; eodem in loco alter oceani motibus @1 €consentit. in ripa Baetis oppidum est, cuius putei cre-€scente aestu minuuntur, augescunt decedente, mediis tem-€porum immobiles. eadem natura Hispali oppido uni puteo, €ceteris vulgaris. et Pontus semper extra meat in Pro-€pontidem, introrsus in Pontum numquam refluo mari. @@Omnia plenilunio maria purgantur, quae-€dam et stato tempore. circa Messanam et Mylas fimo €similia expuuntur in litus purgamenta, unde fabula e[2st]2 €Solis boves ibi stabulari. his addit_ut nihil, quod €equidem noverim, praeteream_Aristoteles nullum €animal nisi aestu recedente expirare. observatum id €multis in Gallico oceano et dumtaxat in homine com-pertum. quo vera coniectatio existit, haut €frustra spiritus sidus lunam existimari; hoc esse quod €terras saturet accedensque corpora impleat, abscedens €inaniat. ideo cum incremento eius augeri conchylia et €maxime spiritum sentire quibus sanguis non sit, sed et €sanguinem, hominum etiam, cum lumine eius augeri ac €minui, frondes quoque et pabula_ut suo loco dicetur_ sentire, in omnia eadem penetrante vi. ita-€que solis ardore siccatur liquor, et hoc esse masculum €sidus accepimus, torrens cuncta sorbensque. sic €mari late patenti saporem incoqui salis, aut quia exhausto @1 €inde dulci tenuique, quod facillime trahat vis ignea, omne €asperius crassiusque linquatur_ideo summam aequorum €aquam dulciorem profunda; hanc esse veriorem causam €asperi saporis quam quod mare terrae sudor sit aeternus_ €aut quia plurimus ex arido misceatur illi vapor aut quia €terrae natura sicut medicatas aquas inficiat. est in exem-€plis Dionysio Siciliae tyranno, cum pulsus est ea potentia, €accidisse prodigium, ut uno die in portu dulcesceret mare. e contrario ferunt lunae femineum ac molle sidus, €atque nocturnum solvere umorem et trahere, non auferre. €id manifestum esse, quod ferarum occisa corpora in tabem €visu suo resolvat somnoque sopitis torporem contractum €in caput revocet, glaciem refundat cunctaque umifico €spiritu laxet. ita pensari naturae vices semperque sufficere, €aliis siderum elementa cogentibus, aliis vero fundentibus. €sed in dulcibus aquis lunae alimentum esse, sicut in ma-€rinis solis. @@Altissimum mare XV stadiorum Fabianus €tradit. alii in Ponto ex adverso Coraxorum gentis_vo-€cant Bathea Ponti_trecentis fere a continente stadiis €inmensam altitudinem maris tradunt, vadis numquam @1 €repertis. mirabilius id faciunt aquae dulces €iuxta mare ut fistulis emicantes. nam nec aquarum natura €miraculis cessat. dulces mari invehuntur, leviores haut €dubie; ideo et marinae, quarum natura gravior, magis in-€vecta sustinent. quaedam vero et dulces inter se supermeant €alias, ut in Fucino lacu invectus [2Pitonius]2 amnis, in Lario €Addua, in Verbanno Ticinus, in Benaco Mincius, in Sebinno €Ollius, in Lemanno Rhodanus: hic trans Alpis, superiores €in Italia, multorum milium transitu hospitali suas tantum €nec largiores quam intulere aquas evehentes. proditum hoc et in Oronte amne Syriae multisque aliis. quidam €vero odio maris ipsa subeunt vada, sicut Arethusa, fons €Syracusanus, in quo redduntur iacta in Alpheum, qui per €Olympiam fluens Peloponnesiaco litori infunditur. subeunt €terras rursusque redduntur Lycus in Asia, Erasinus in €Argolica, Tigris in Mesopotamia et, quae in Aesculapi fonte €Athenis mersa sunt, in Phalerico redduntur. et in Atinate €campo fluvius mersus post XX milia passuum exit et in Aquileiensi Timavus. nihil in Asphaltite Iudaeae lacu, qui @1 €bitumen gignit, mergi potest nec in Armeniae maioris €Aretissa; is quidem nitrosus pisces alit. in Sallentino €iuxta oppidum Manduriam lacus, ad margines plenus, €neque exhaustis aquis minuitur neque infusis augetur. in €Ciconum flumine et in Piceno lacu Velino lignum deiectum €lapideo cortice obducitur et in Surio Colchidis flumine €adeo, ut lapidem plerumque durans adhuc integat cortex. €similiter in flumine Silero ultra Surrentum non virgulta €modo inmersa, verum et folia lapidescunt, alias salubri €potu eius aquae. in exitu paludis Reatinae saxum crescit €[et in Rubro mari oleae virentesque frutices enascuntur]. @@Sed fontium plurimorum natura mira est fervore, €idque etiam in iugis Alpium ipsoque in mari inter Italiam €et Aenariam in Baiano sinu et in Liri fluvio multisque €aliis. nam dulcis haustus in mari plurimis locis, ut ad €Chelidonias insulas et Aradum et in Gaditano oceano. €Patavinorum aquis calidis herbae virentes innascuntur, €Pisanorum ranae, ad Vetulonios in Etruria non procul a €mari pisces. in Casinate fluvius appellatur Scatebra, fri-€gidus, abundantior aestate; in eo, ut in Arcadia Stymphali, @1 nascuntur aquatiles musculi. in Dodone Iovis fons, cum €sit gelidus et inmersas faces extinguat, si extinctae ad-€moveantur, accendit. idem meridie semper deficit, qua €de causa $A)NAPAUO/MENON& vocant, mox increscens ad medium €noctis exuberat, ab eo rursus sensim deficit. in Illyricis €supra fontem frigidum expansae vestes accenduntur. Iovis €Hammonis stagnum, interdiu frigidum, noctibus fervet. €in Trogodytis fons Solis appellatur dulcis et circa meridiem €maxime frigidus; mox paulatim tepescens ad noctis media €fervore et amaritudine infestatur. @@Padi fons mediis diebus aestivis velut interquiescens €semper aret. in Tenedo insula fons semper a tertia noctis €hora in sextam ab aestivo solstitio exundat, et in Delo €insula Inopus fons eodem quo Nilus modo ac pariter cum €eo decrescit augeturve. contra Timavum amnem insula €parva in mari est cum fontibus calidis, qui pariter cum €aestu maris crescunt minuunturque. in agro Pitinate trans €Appenninum fluvius Novanus, omnibus solstitiis torrens, €bruma siccatur. @@In Falisco omnis aqua pota candidos boves facit, in @1 €Boeotia amnis Melas oves nigras, Cephisus ex eodem lacu €profluens albas, rursus nigras Penius rufasque iuxta Ilium €Xanthus, unde et nomen amni. in Ponto fluvius A[2xi]2aces €rigat campos, in quibus pastae nigro lacte equae gentem þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¢›æ†alunt. in Reatino fons Neminie appellatus alio atque alio €loco exoritur, annonae mutationem significans. Brundisi €in portu fons incorruptas praestat aquas navigantibus. €L[2y]2ncestis aqua quae vocatur acidula vini modo temulentos facit; item in Paphlagonia et in agro Caleno. Andro in €insula templo Liberi patris fontem nonis Ianuariis semper €vini saporem fu[2nd]2ere Mucianus ter consul credit. dies €$*QEODOSI/A& vocatur. iuxta Nonacrim in Arcadia Styx, nec €odore differens nec colore, pota ilico necat; item in Liberoso €Taurorum colle tres fontes sine remedio, sine dolore mor-€tiferi. in Carrinensi Hispaniae agro duo fontes iuxta €fluunt, alter omnia respuens, alter obsorbens. in eadem €gente alius aurei coloris omnes ostendit pisces, nihil extra illam aquam differentes. in Comensi iuxta Larium lacum @1 €fons largus horis singulis semper intumescit ac residit. €in Cydonea insula ante Lesbum fons calidus vere tantum €fluit. lacus Sannaus in Asia circa nascente absinthio €inficitur. Colophone in Apollinis Clarii specu lacuna est, €cuius potu mira redduntur oracula, bibentium breviore €vita. amnes retro fluere et nostra vidit aetas Neronis €principis supremis, sicut in rebus eius rettulimus. @@Iam omnes fontes aestate quam hieme gelidiores esse €quem fallit? sicut illa permira naturae opera, aes ac €plumbum in massa mergi, dilatatum fluitare, eiusdemque €ponderis alia sidere, alia invehi, onera in aqua facilius €moveri, Syrium lapidem quamvis grandem innatare eun-€demque comminutum mergi, recentia cadavera ad vadum €labi, intumescentia attolli, inania vasa haud facilius quam €plena extrahi; pluvias salinis aquas dulciores esse quam reliquas, nec fieri salem nisi admixtis dulcibus; marinas €tardius gelari, celerius accendi; hieme mare calidius esse, €autumnale salsius; omne oleo tranquillari, et ob id uri-€nantes ore spargere, quoniam mitiget naturam asperam €lucemque deportet; nives in alto mari non cadere; cum €omnis aqua deorsum feratur, exilire fontes atque etiam €in Aetnae radicibus, flagrantis in tantum, ut quinquagena, €centena milia passuum harenas flammarum globo eructet. @1 namque et ignium, quod est naturae quartum ele-€mentum, reddamus aliqua miracula, sed primum ex aquis. €@@In urbe Commagenes Samosata stagnum €est emittens limum_maltham vocant_flagrantem. cum €quid attigit solidi, adhaeret; praeterea tactu et sequitur €fugientes. sic defendere muros oppugnante Lucullo: flag-€rabat miles armis suis. aquis et accenditur; terra tantum €restingui docuere experimenta. similis est €natura naphthae. ita appellatur circa Babylonem et in €Austacenis Parthiae profluens bituminis liquidi modo. huic €magna cognatio ignium, transiliuntque in eam protinus €undecumque visam. ita ferunt a Medea paelicem crematam, €postquam sacrificatura ad aras accesserat, corona igne rapto. verum in montium miraculis ardet €Aetna noctibus semper tantoque aevo materia ignium €sufficit, nivalis hibernis temporibus egestumque cinerem €pruinis operiens. nec in illo tantum natura saevit exustionem €terris denuntians: flagrat in Phaselitis mons Chimaera, €et quidem inmortali diebus ac noctibus flamma; ignem €eius accendi aqua, extingui vero terra aut f[2im]2o Cnidius @1 €Ctesias tradit. eadem in Lycia Hephaesti montes taeda €flammante tacti flagrant, et adeo ut lapides quoque rivorum €et harenae in ipsis aquis ardeant, aliturque ignis ille €pluviis; baculo si quis ex iis accenso traxerit sulcum, €rivos ignium sequi narrant. flagrat in Bactris Cophanti noctibus vertex. flagrat in Medis et in [2S]2itta[2c]2ene confinio €Persidis, Susis quidem ad Turrim Albam XV caminis, €maximo eorum et interdiu, campus. Babylone flagrat [2e]2 €quadam veluti piscina iugeri magnitudine, Aethiopum iuxta €Hesperu montem stellarum modo campi noctu; similiter €in Megalopolitanorum agro. nam si intermisit ille iucundus €frondemque densi supra se nemoris non adurens et iuxta €gelidum fontem semper ardens Nymphaei crater, dira €Apolloniatis suis portendit, ut Theopompus tradidit; €augetur imbribus egeritque bitumen temperandum fonte illo €ingustabili, [2et]2 alias omni bitumine dilutius. sed quis haec miretur? in medio mari Hiera [2et Lipara]2 insulae Aeoliae @1 €iuxta Italiam cum ipso mari arsere per aliquot dies sociali €bello, donec legatio senatus piavit. maximo tamen ardet €incendio Theon ochema dictum Aethiopum iugum torren-€tesque solis ardoribus flammas egerit. tot locis, tot in-€cendiis rerum natura terras cremat! @@Praeterea cum sit huius unius elementi €ratio fecunda seque ipsa pariat et minimis crescat a scintillis, €quid fore putandum est in tot rogis terrae? quae est illa €natura, quae voracitatem in toto mundo avidissimam sine €damno sui pascit? addantur his sidera innumera ingens-€que sol, addantur humani ignes et lapidum quoque insiti €naturae attrit[2i]2que inter se ligni, iam nubium et origines €fulminum: excedet profecto miracula omnia ullum diem €fuisse, quo non cuncta conflagrarent, cum specula quoque €concava adversa solis radiis facilius etiam accendant quam ullus alius ignis. quid quod innumerabiles parvi, sed €naturales, scatent? in Nymphaeo exit e petra flamma, quae €pluviis accenditur; exit et ad aquas Scantias, haec quidem €invalida, cum transit, nec longe in alia durans materia_ €viret aeterno hunc fontem igneum contegens fraxinus_; €exit in Mutinensi agro statis Volcano diebus. reperitur €apud auctores subiectis Ariciae arvis, si carbo deciderit, €ardere terram, in agro Sabino et Sidicino unctum flagrare €lapidem, in Sallentino oppido Gnatia inposito ligno in sa- @1 €xum quoddam ibi sacrum protinus flammam existere, in €Laciniae Iunonis ara sub diu sita cinerem inmobilem esse perflantibus undique procellis; quin et repentinos existere €ignes et in aquis et in corporibus, etiam humanis: Trasi-€menum lacum arsisse totum; Servio Tullio dormienti in €pueritia ex capite flammam emicuisse, L. Marcio in Hispa-€nia interemptis Scipionibus contionanti et milites ad ul-€tionem exhortanti arsisse simili modo Valerius Antias €narrat. plura mox et distinctius; nunc enim quadam €mixtura rerum omnium exhibentur miracula. verum egressa €mens interpretationem naturae festinat legentium animos €per totum orbem veluti manu ducere. @@Pars nostra terrarum, de qua memoro, €ambienti, ut dictum est, oceano velut innatans longissime €ab ortu ad occasum patet, hoc est ab India ad Herculis €columnas Gadibus sacratas <30LXXXV>30 p., ut Arte-€midoro auctori placet, ut vero Isidoro, <30XCVIII>30 . €Artemidorus adicit amplius a Gadibus circuitu Sacri €promunturii ad promunturium Artabrum, quo longissime frons procurrat Hispaniae, D. mensura currit @1 €duplici via: a Gange amne ostioque eius, quo se in E[2o]2um €oceanum effundit, per Indiam Parth[2y]2enenque ad Myriandrum €urbem Syriae in Issico sinu positam <30LII>30 , inde pro-€xima navigatione Cyprum insulam, Patara Lyciae, Rhodum, €Astypalaeam in Carpathio mari insulam, Taenarum Laco-€nicae, Lilybaeum Siciliae, Caralim Sardiniae <30XXI>30 , €deinde Gades <30XII>30 , quae mensura universa ab Eo[2o]2 mari efficit <30LXXXV>30 . alia via, quae certior [2e]2t iniri €terreno maxime potest, a Gange ad Eu[2ph]2raten amnem €<30LI>30 , inde Cappadociae Mazaca , inde per €Phrygiam, Cariam, Ephesum , ab Epheso per €Aeg[2a]2eum pelagus Delum , Isthmum D, inde terra @1 €[et Laconico mari] et Corinthiaco sinu Patras Peloponnesi €<[2X]2C>, Leucadem D, Corcyram totidem, Acroce-€raunia <[2L]2XXXII> D, Brundisium D, Romam , €Alpes usque ad [2S]2cingomagum vicum , per Galliam €ad Pyrenaeos montes Illiberim , ad oceanum €et Hispaniae oram , traiectu Gadis D, quae €mensura Artemidori ratione <30LXXXIX>30 efficit. @@Latitudo autem terrae a meridiano situ ad septen-€triones, dimidio fere min[2or]2, [2Isid]2oro colligit <30LIIII>30 , €quo palam fit quantum et hinc vapor abstulerit et illinc €rigor. neque enim deesse terris arbitror aut non esse €globi formam, sed inhabitabilia utrimque inconperta esse. @1 þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¢›õ†haec mensura currit a litore Aethiopici oceani, qua modo €habitatur, ad Meroen , inde Alexandriam <30XII>30 , €Rhodum , Cnidum D, Coum , €Samum , Chium , Mytilenen , Tenedum , €Sigeum promunturium D, os Ponti D, Cara[2m]2-€bin promunturium , os Maeotis D, ostium Ta-€nais , qui cursus conpendiis maris brevior fieri potest . ab ostio Tanais nihil [2in]2modicum diligen-€tissimi auctores fecere. Artemidorus ulteriora inconperta €existimavit, cum circa Tanain Sarmatarum gentes degere €fateretur ad septentriones versus; Isidorus adiecit <30XII>30 €usque ad Thylen, quae coniectura divinationis est. ego €non minore quam proxime dicto spatio Sarmatarum fines €nosci intellego. et alioqui quantum esse debet quod in-€numerabiles gentes subinde sedem mutantes capiat? unde @1 €ulteriorem mensuram inhabitabilis plagae multo esse mai-€orem arbitror. nam et a Germania inmensas insulas non €pridem conpertas cognitum habeo. @@De longitudine ac latitudine haec sunt, quae digna €memoratu putem. universum autem circuitum Erato-€sthenes, in omnium quidem litterarum subtilitate, [2s]2et in €hac utique praeter ceteros solers, quem cunctis probari €video, CCLII milium stadiorum prodidit, quae mensura €Romana conputatione efficit trecentiens quindeciens centena €milia passuum: inprobum ausum, verum ita subtili argu-€mentatione conprehensum, ut pudeat non credere. Hip-€parchus, et in coarguendo eo et in reliqua omni dili-gentia mirus, adicit stadiorum paulo minus . alia €Dionysodoro fides. neque enim subtraham exemplum €vanitatis Graecae maximum. Melius hic fuit, geometricae €scientia nobilis; senecta diem obiit in patria. funus du-€xere ei propinquae, ad quas pertinebat hereditas. hae €cum secutis diebus iusta peragerent, invenisse dicuntur €in sepulchro epistulam Dionysodori nomine ad superos €scriptam: pervenisse eum a sepulchro ad infimam terram; €esse eo stadiorum . nec defuere geometrae qui inter- @1 €pretarentur, significare epistulam a medio terrarum orbe €missam, quod deorsum ab summo longissimum esset spa-€tium et idem pilae medium. ex quo consecuta conputatio €est, ut circuitum esse stadiorum pronuntiarent. €@@Harmonica ratio, quae cogit rerum naturam €sibi ipsam congruere, addit huic mensurae stadiorum €terramque XCVI partem totius mundi facit.  Ÿôÿ@@@@{1LIBER III}1 ‘@@Hactenus de situ et miraculis terrae aquarumque €et siderum ac ratione universitatis atque mensura. nunc €de partibus, quamquam infinitum id quoque existimatur €nec temere sine aliqua reprehensione tractatum, haut ullo €in genere venia iustiore, si modo minime mirum est ho-€minem genitum non omnia humana novisse. quapropter €auctorem neminem unum sequar, sed ut quemque verissi-€mum in quaque parte arbitrabor, quoniam commune ferme €omnibus fuit, ut eos quisque diligentissime situs diceret, in quibus ipse prodebat. ideo nec culpabo aut coarguam @1 €quemquam. locorum nuda nomina et quanta dabitur bre-€vitate ponentur, claritate causisque dilatis in suas partes; €nunc enim sermo de toto est. quare sic accipi velim, ut €si vidua fama sua nomina, qualia fuere primordio ante €ullas res gestas, nuncupentur et sit quaedam in his nomen-€clatura quidem, sed mundi rerumque naturae. @@Terrarum orbis universus in tres dividitur partes, €Europam, Asiam, Africam. origo ab occasu solis et Gadi-€tano freto, qua inrumpens oceanus Atlanticus in maria €interiora diffunditur. hinc intranti dextera Africa est, laeva €Europa, inter has Asia. termini amnes Tanais et Nilus. € p. in longitudinem quas diximus fauces oceani patent, € in latitudinem, a vico Mellaria Hispaniae ad promuntu-€rium Africae Album, auctore Turranio Gracile iuxta genito. T. Livius ac Nepos Cornelius latitudinis €tradiderunt minus p., ubi vero plurumum, : tam €modico ore tam inmensa aequorum vastitas panditur. nec €profunda altitudo miraculum minuit. frequentes quippe €taeniae candicantis vadi carinas territant. qua de causa @1 €limen interni maris multi eum locum appellavere. pro-€ximis autem faucibus utrimque inpositi montes coercent €claustra, Abila Africae, Europae Calpe, laborum Herculis €metae, quam ob causam indigenae columnas eius dei vo-€cant creduntque perfossas exclusa antea admisisse maria €et rerum naturae mutasse faciem. @@Primum ergo de Europa, altrice victoris omnium €gentium populi longeque terrarum pulcherrima, quam €plerique merito non tertiam portionem fecere, verum €aequam, in duas partes ab amne Tanai ad Gaditanum €fretum universo orbe diviso. oceanus a quo dictum est €spatio Atlanticum mare infundens et avido meatu terras, €quaecunque venientem expavere, demergens resistentes €quoque flexuoso litorum anfractu lambit, Europam vel €maxime recessibus crebris excavans, sed in quattuor prae-€cipuos sinus, quorum primus a Calpe Hispaniae extimo, ut €dictum est, monte Locros, Bruttium usque promunturium, €inmenso ambitu flectitur. @@In eo prima Hispania terrarum est, ulterior €appellata, eadem Baetica, mox a fine [2M]2urgitano citerior €eademque Tarraconensis ad Pyrenaei iuga. ulterior in €duas per longitudinem provincias dividitur, si quidem Bae-€ticae latere septentrionali praetenditur Lusitania, amne Ana @1 €discreta. ortus hic in Laminitano agro citerioris Hispaniae €et modo in stagna se fundens, modo in angustias resorbens €aut in totum cuniculis condens et saepius nasci gaudens €in Atlanticum oceanum effunditur. Tarraconensis autem, €adfixa Pyrenaeo totoque eius a latere decurrens et simul €ad Gallicum oceanum Hiberico a mari transversa se pan-€dens, Solorio monte et Oretanis iugis Carpetanisque et Astu-€rum a Baetica atque Lusitania distinguitur. @@Baetica, a flumine mediam secante cognominata, €cunctas provinciarum diviti cultu et quodam fertili ac pecu-€liari nitore praecedit. iuridici conventus ei IIII, Gaditanus, €Cordubensis, Astigitanus, Hispalensis. oppida omnia numero €CLXXV, in iis coloniae VIIII, municipia c. R. X, Latio anti-€quitus donata XXVII, libertate VI, foedere III, stipendiaria €CXX. ex his digna memoratu aut Latio sermone dictu €facilia, a flumine Ana litore oceani oppidum Ossonoba, Aestu-€aria cognominatum, inter [2con]2fluentes Luxiam et Vrium, €Hareni montes, Baetis fluvius, litus Curense inflexo sinu, @1 €cuius ex adverso Gadis inter insulas dicenda, promuntu-€rium Iunonis, portus Baesippo, oppidum Baelo, Mellaria, €fretum ex Atlantico mari, Carteia, Tartesos a Graecis dicta, mons Calpe. dein litore interno oppida Barbesula cum €fluvio, item Salduba, oppidum Suel, Malaca cum fluvio €foederatorum. dein Maenuba cum fluvio, Sexi cognomine €Firmum Iulium, Sel, Abdara, Murgi, Baeticae finis. oram €eam in universum originis Poenorum existimavit M. Agrippa; €ab Ana autem Atlantico oceano obversa Bastulorum Tur-€dulorumque est. in universam Hispaniam M. Varro per-€venisse Hiberos et Persas et Phoenicas Celtasque et Poenos €tradit. lusum enim Liberi patris aut lyssam cum eo bac-€chantium nomen dedisse Lusitaniae et Pana praefectum €eius universae. at quae de Hercule ac Pyrene vel Saturno €traduntur fabulosa in primis arbitror. @@Baetis, in Tarraconensis provinciae non, ut aliqui €dixere, Mentesa oppido, sed Tugiensi exoriens saltu_ €iuxta quem Tader fluvius, qui Carthaginiensem agrum ri- @1 €gat_, Ilorci refugit Scipionis rogum versusque in occasum €oceanum Atlanticum, provinciam adoptans, petit, modicus €primo, sed multorum fluminum capax, quibus ipse famam €aquasque aufert. Baeticae primum ab Ossigitania infusus, €amoeno blandus alveo, crebris dextra laevaque accolitur €oppidis. @@Celeberrima inter hunc et oceani oram in mediter-€raneo Segida quae Augurina cognominatur, Vlia quae Fiden-€tia, Vrgao quae Alba, Ebora quae Cerialis, Iliberri quod €[2F]2l[2o]2re[2nt]2ini, Ilipula quae Laus, Artigi quod Iulienses, Vesci €quod Faventia, Singili, Ategua, Arialdunum, Agla Minor, €Baebro, Castra Vinaria, Cisimbrium, Hippo Nova, Ilurco, €Osca, Oscua, Sucaelo, Vnditanum, Tucci Vetus, omnia [2B]2aste-€taniae vergentis ad mare. conventus vero Cordubensis circa €flumen ipsum Ossigi quod cognominatur Latonium, Iliturgi þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ£˜ŠˆŠquod Forum Iulium, Ipra, Isturgi quod Triumphales, Vcia €et p. remotum in mediterraneo Obulco quod Ponti- @1 €ficense appellatur, mox Ripa, Epora foederatorum, Sacili €Martialium, Onuba et dextra Corduba colonia Patricia co-€gnomine, inde primum navigabili Baete oppida Carbula, €Detumo, fluvius Singilis, eodem Baetis latere incidens. @@Oppida Hispalensis conventus Celti, Axati, Arua, Ca-€nama, [2N]2aeva, Ilipa cognomine Ilpa, Italica et a laeva Hispal €colonia cognomine Romulensis, ex adverso oppidum Osset €quod cognominatur Iulia Constantia, Lucurgentum quod €Iuli Genius, Orippo, Caura, Siarum, fluvius Maenuba, [2Baeti]2 €et ipse a dextro latere infusus. at inter aestuaria Baetis €oppida Nabrissa cognomine Veneria et Colobana, coloniae €Hasta quae Regia dicitur et in mediterraneo Asido quae €Caesarina. @@Singilis fluvius, in Baetim quo dictum est ordine in-€rumpens, Astigitanam coloniam adluit, cognomine Augustam €Firmam, ab ea navigabilis. huius conventus sunt reliquae €coloniae inmunes Tucci quae cognominatur Augusta Gemella, @1 €Ituci quae Virtus Iulia, Vcubi quae Claritas Iulia, Vrso quae €Gen[2eti]2va Vrbanorum, inter quae fuit Munda, cum Pompeio €filio rapta; oppida libera Astigi vetus, Ostippo; stipendiaria €Callet, Callicula, Castra Gemina, Ilipula Minor, Marruca, €Sacrana, Obulcula, Oningi, Sabora, Ventip[2p]2o. Maenubam €amnem, et ipsum navigabilem, haut procul accolunt [2O]2lontigi, €[2L]2aelia, Lastigi. @@Quae autem regio a Baete ad fluvium Anam tendit €extra praedicta, Baeturia appellatur, in duas divisa partes €totidemque gentes: Celticos, qui Lusitaniam attingunt, Hispa-€lensis conventus, Turdulos, qui Lusitaniam et Tarraconensem €accolunt, iura Cordubam petunt. Celticos a Celtiberis ex €Lusitania advenisse manifestum est sacris, lingua, oppido-€rum vocabulis, quae cognominibus in Baetica distinguntur: Seriae adicitur Fama Iulia, Nertobrigae Concordia Iulia, €Segidae Restituta Iulia, Contributa Iulia Vgultunia[2e]2, cum €qua et Curiga nunc est, Lacimurgae Constantia Iulia, Stere-€sibus Fortunales et Callensibus Aeneanici. praeter haec in €Celtica Acinippo, Arunda, Arunci, Turobriga, Lastigi, Sal- @1 €pesa, Saepone, Serippo. altera [2Ba]2eturia, quam diximus €Turdulorum et conventus Cordubensis, habet oppida non €ignobilia Arsam, Mellariam, Mirobrigam Regin[2am]2, Sosintigi, Sisaponem. Gaditani conventus civium Romanorum Regina, €Latinorum L[2a]2epia Regia, Carisa cognomine Aurelia, Vrgia €cognominata Castrum Iulium, item Caesaris Salutariensis; €stipendiaria Besaro, Belippo, Barbesula, [2B]2lacippo, Ba[2e]2sip[2p]2o, €Callet, Cappa cum Oleastro, I[2p]2tuci, [2I]2brona, Lascu[2t]2a, Saguntia, €Saudo, Vsaepo. @@Longitudinem universam eius prodidit M. Agrippa € p., latitudinem , sed cum termini Car-€thaginem usque procederent: quae causa magnos errores €conputatione mensurae saepius parit, alibi mutato provin-€ciarum modo, alibi itinerum, auctisque aut deminutis passi-€bus. incubuere maria tam longo aevo, alibi processere @1 €litora, torsere se fluminum aut correxere flexus. praeterea €aliunde aliis exordium mensurae est et alia meatus. ita fit ut nulli duo concinant. Baeticae longitudo nunc a €Castulonis oppidi fine Gadis et a Murgi maritima ora € p. amplior, latitudo a Carteia Anam ora p. €Agrippam quidem in tanta viri diligentia praeterque in €hoc opere cura, cum orbem terrarum orbi spectandum €propositur[2u]2s esset, errasse quis credat et cum eo Divum €Augustum? is namque conplexam eum porticum ex €destinatione et commentariis M. Agrippae a sorore eius €inchoatam peregit. @@Citerioris Hispaniae sicut conplurium provin-€ciarum aliquantum vetus forma mutata est, utpote cum €Pompeius Magnus tropaeis suis, quae statuebat in Pyrenaeo, €DCCCLXVI oppida ab Alpibus ad fines Hispaniae ulterioris €in dicionem ab se redacta testatus sit. nunc universa pro-€vincia dividitur in conventus VII, Carthaginiensem, Tarra-€conensem, Caesaraugustanum, Cluniensem, Asturum, Lucen-€sem, Bracarum. accedunt insulae, quarum mentione seposita €civitates provincia ipsa praeter contributas aliis CCXCIII €continet, oppida CLXXVIIII, in iis colonias XII, oppida ci- @1 €vium Romanorum XIII, Latinorum veterum XVIII, foedera-€torum unum, stipendiaria CXXXV. @@Primi in ora Bastuli, post eos quo dic[2e]2tur ordine €intus recedentes Mentesani, Oretani et ad Tagum Carpetani, €iuxta eos Vaccaei, Vettones et Celtiberi Arevaci. oppida €orae proxima Vrci adscriptumque Baeticae Baria, regio €Bastitania, mox deinde Contestania, Carthago Nova colonia, €cuius a promunturio, quod Saturni vocatur, Caesaream €Mauretaniae urbem p. traiectus. reliqua in €ora flumen Tader, colonia inmunis Ilici, unde Ilicitanus sinus. in eam contribuuntur Icositani. mox Latinorum €Lucentum, Dianium stipendiarium, Sucro fluvius et quondam €oppidum, Contestaniae finis. regio Ed[2e]2tania, amoeno prae-€tendente se stagno, ad Celtiberos recedens. Valentia colonia € p. a mari remota, flumen Turium, et tantundem a mari €Saguntum civium Romanorum, oppidum fide nobile, flumen Vdiva. regio Ilergaonum, Hiberus amnis, navigabili com-€mercio dives, ortus in Cantabris haut procul oppido @1 €Iuliobrica, per p. fluens, navium per a Vareia €oppido capax, quem propter universam Hispaniam Graeci €appellavere Hiberiam. regio Cessetania, flumen Subi, colonia €Tarracon, Scipionum opus, sicut Carthago Poenorum. regio €Ilergetum, oppidum Subur, flumen Rubricatum, a quo Lae[2e]2tani et Indigetes. post eos quo dicetur ordine intus €recedentes radice Pyrenaei Ausetani [Fitani], [2I]2acetani per-€que Pyrenaeum Ceretani, dein Vascones. in ora autem €colonia Barcino cognomine Faventia, oppida civium Roma-€norum B[2a]2etulo, Iluro, flumen Arnum, Blandae, flumen Alba, €Emporiae, geminum hoc veterum incolarum et Graecorum, €qui Phoc[2a]2eensium fuere suboles, flumen Ticer. ab eo €Pyrenaea Venus in latere promunturii altero . @@Nunc per singulos conventus reddentur insignia praeter €supra dicta. Tarracone disceptant populi XLII, quorum €celeberrimi civium Romanorum Dertosani, Bisgargitani; €Latinorum Ausetani, Ceretani qui Iuliani cognominantur €et qui Augustani, Edetani, Gerundenses, Iessonienses, Teari @1 €qui Iulienses; stipendiariorum Aquicaldenses, Aesonenses, €Baeculonenses. @@Caesaraugusta colonia immunis, amne Hibero adfusa, €ubi oppidum antea vocabatur Salduba, regionis Edetaniae, €recipit populos LV: ex his civium Romanorum Bilbilitanos, €Celsenses ex colonia, Calagurritanos qui Nasici cognomi-€nantur, Ilerdenses Surdaonum gentis, iuxta quos Sicoris €fluvius, Oscenses regionis [2S]2uessetaniae, Turiassonenses; €Latinorum veterum Cascantenses, Ergavicenses, Graccurri-€tanos, Leonicenses, Osi[2c]2erdenses; foederatos Tarracenses; €stipendiarios Arcobrigenses, Andelonenses, Aracelitanos, Bur-€saonenses, Calagurritanos qui Fibularenses cognominantur, €Conplutenses, Carenses, Cincienses, Cortonenses, Damani-€tanos, [2I]2spallenses, Ilursenses, Iluberitanos, [2I]2acetanos, Libi-€enses, Pompelonenses, Segienses. @1 @@Carthaginem conveniunt populi LXV exceptis insularum €incolis ex colonia Accitana Gemellense, e[2x]2 Libisos[2a]2na co-€gnomine Foroaugustana, quibus duabus ius Italiae datum, €ex colonia Salariense, oppidani Lati veteris Castulonenses €qui Caesari[2i Iu]2venales appellantur, Saetabitani qui Augustani, €Valerienses. stipendiariorum autem celeberrimi Alabanenses, €Bastitani, Consaburrenses, Dianenses, Egelestani, Ilorcitani, €Laminitani, Mentesani qui et Oretani, Mentesani qui et €Bastuli, Oretani qui et Germani cognominantur, caputque €Celtiberiae Segobrigenses, Carpetaniae Toletani Tago flumini €inpositi, dein Viatienses et Virgilienses. @@In Cluniensem conventum Varduli ducunt populos XIIII, €ex quibus Alabanenses tantum nominare libeat, Turmogidi IIII, €in quibus Segisamonenses et Segisamaiulienses. in eundem €conventum Carietes et Vennenses V civitatibus vadunt, qua-€rum sunt Velienses. eodem Pelendones Celtiberum IIII @1 €populis, quorum Numantini fuere clari, sicut in Vaccaeorum €XVII civitatibus Intercatienses, Palantini, Lacobrigenses, þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ£˜›Caucenses. nam in Cantabricis VII[2II]2 populis Iuliobriga €sola memoretur, in Autrigonum X civitatibus Tritium et €Virovesca. Arevacis nomen dedit fluvius Areva. horum VI €oppida, Secontia et Vxama, quae nomina crebro aliis in €locis usurpantur, praeterea Segovia et Nova Augusta, Termes €ipsaque Clunia, Celtiberiae finis. ad oceanum reliqua ver-€gunt Vardulique ex praedictis et Cantabri. @@Iunguntur iis Asturum XXII populi divisi in Augustanos €et Transmontanos, Asturica urbe magnifica. in iis sunt €Gigurri, Paesici, Lancienses, Zoelae. numerus omnis multi-€tudinis ad CCXL liberorum capitum. €@@Lucensis conventus populorum est sedecim, praeter €Celticos et Lemavos ignobilium ac barbarae appellationis, €sed liberorum capitum ferme . €@@Simili modo Bracarum XXIIII civitates €capitum, ex quibus praeter ipsos Bracaros [2B]2ibali, Coelerni, @1 €Callaeci, [2E]2quaesi, Li[2mi]2ci, Querquerni citra fastidium no-€minentur. @@Longitudo citerioris Hispaniae est ad finem Castulonis €a Pyrenaeo VII p. et ora paulo amplius, latitudo a Tarra-€cone ad litus Oiarsonis , e radicibus Pyrenaei, ubi €cuneatur angustiis inter duo maria; paulatim deinde se €pandens, qua contingit ulteriorem Hispaniam, tantundem et amplius latitudini adicit. metallis plumbi, ferri, aeris, €argenti, auri tota ferme Hispania scatet, citerior et specu-€laris lapidis, Baetica et minio. sunt et marmorum lapi-€cidinae. universae Hispaniae Vespasianus Imperator Augustus €iactatum procellis rei publicae Latium tribuit. Pyrenaei €montes Hispanias Galliasque disterminant promunturiis in €duo diversa maria proiectis. @@Narbonensis provincia appellatur pars Galliarum €quae interno mari adluitur, Bracata antea dicta, amne Varo €ab Italia discreta Alpiumque vel saluberrimis Romano im-€perio iugis, a reliqua vero Gallia latere septentrionali monti-€bus Cebenna et Iuribus, agrorum cultu, virorum morumque €dignatione, amplitudine opum nulli provinciarum postferenda breviterque Italia verius quam provincia. in ora regio @1 €Sordonum intusque Consuaranorum, flumina Tecum, Verno-€dubrum, oppida Illiber[2is]2, magnae quondam urbis tenue €vestigium, Ruscino Latinorum, flumen Atax, e Pyrenaeo €Rubrensem permeans lacum, Narbo Martius Decumanorum €colonia p. a mari distans, flumina Araris, Liria. oppida de cetero rara praeiacentibus stagnis: Agatha quondam €Massiliensium et regio Volcarum Tectosagum atque ubi €Rhoda Rhodiorum fuit, unde dictus multo Galliarum ferti-€lissimus Rhodanus amnis, ex Alpibus se rapiens per Leman-€num lacum segnemque deferens Ararim nec minus se ipso €torrentes Isaram et Druantiam. Libica appellantur duo €eius ora modica, ex his alterum Hispaniense, alterum Meta-€pinum, tertium idemque amplissimum Massalioticum. sunt €auctores et Heracleam oppidum in ostio Rhodani fuisse. ultra fossae ex Rhodano, C. Mari opere et nomine insigne[2s]2, €stagnum Mastromela, oppidum Maritima Avaticorum, super-€que Campi Lapidei, Herculis proeliorum memoria, regio €Anatiliorum et intus Dexivatium Cavarumque; rursus a mari €Tricorium et intus Tritollorum Vocontiorumque et Sego- @1 €vellaunorum, mox Allobrogum. at in ora Massilia Grae-€corum Phoc[2a]2eensium foederata, promunturium Zao, Citha-€rista portus, regio Camactulicorum, dein Suelteri supraque Verucini. in ora autem Athenopolis Massiliensium, Forum €Iuli Octavanorum colonia, quae Pacensis appellatur et Classica, €amnis [2nom]2ine Argenteus, regio Oxubiorum Ligaunorumque, €super quos Suebri, Quariates, Adunicates. at in ora oppi-€dum Latinum Antipolis, regio Deciatium, amnis Varus, ex €Alpium monte Caenia profusus. @@In mediterraneo coloniae Arelate Sextanorum, Baeter-€rae Septimanorum, Arausio Secundanorum, in agro Cavarum €Valentia, Vienna Allobrogum. oppida Latina Aquae Sextiae €Salluviorum, Avennio Cavarum, Apta Iulia Vulgientium, €Alebaece Reiorum Apollinarium, Alba Helvorum, Augusta €Tricastinorum, A[2n]2atilia, Aerea, Bormani, Comani, Cabellio, €Carcasum V[2o]2l[2c]2arum Tectosagum, Cessero, Carbantorate Me-€minorum, Caenicenses, Cambolectri qui Atlantici cognomi-nantur, Forum Voconi, Glanum Libii, Lutevani qui et @1 €Foroneronienses, Nemausum Arecomicorum, Piscinae, Ruteni, €Samnagenses, Tolosani Tectosagum Aquitaniae contermini, €Tasgoduni, Tarusconienses, Vmbranici, Vocontiorum civi-€tatis foederatae duo capita Vasio et Lucus Augusti, oppida €vero ignobilia XVIIII, sicut XXIIII Nemausiensibus adtributa. €adiecit formulae Galba Imperator ex Inalpinis A[2v]2anticos €atque Bodionticos, quorum oppidum Dinia. longitudinem €provinciae Narbonensis p. Agrippa tradit, lati-€tudinem . @@Italia dehinc primique eius Ligures, mox €Etruria, Vmbria, Latium, ibi Tiberina ostia et Roma, terra-€rum caput, p. intervallo a mari. V[2o]2lscum postea litus €et Campaniae, Picentinum inde ac Lucanum Bruttiumque, €quo longissime in meridiem ab Alpium paene lunatis iugis €in maria excurrit Italia. ab eo Graeciae ora, mox Sal[2l]2en-€tini, P[2o]2educuli, Apuli, P[2a]2eligni, Frentani, Marrucini, Vestini, €Sabini, Picentes, Galli, Vmbri, Tusci, Veneti, Carni, Iapudes, Histri, Liburni. nec ignoro ingrati ac segnis animi exi-€stimari posse merito, si obiter atque in transcursu ad hunc €modum dicatur terra omnium terrarum alumna eadem et @1 €parens, numine deum electa quae caelum ipsum clarius €faceret, sparsa congregaret imperia ritusque molliret et tot €populorum discordes ferasque linguas sermonis commercio €contraheret ad conloquia et humanitatem homini daret €breviterque una cunctarum gentium in toto orbe patria fieret. sed quid agam? tanta nobilitas omnium locorum, €quos quis attigerit, tanta rerum singularum populorumque €claritas tenet. urbs Roma vel sola in ea, * * * et digna €iam tam festa cervice facies, quo tandem narrari debet €opere? qualiter Campaniae ora per se felixque illa ac €beata amoenitas, ut palam sit uno in loco gaudentis opus esse naturae? iam vero tota ea vitalis ac perennis salu-€britas, talis caeli temperies, tam fertiles campi, tam aprici €colles, tam innoxii saltus, tam opaca nemora, tam munifica €silvarum genera, tot montium adflatus, tanta frugum vitium-€que et olearum fertilitas, tam nobilia pecudi vellera, tam €opima tauris colla, tot lacus, tot amnium fontiumque ubertas €totam eam perfundens, tot maria, portus, gremiumque ter-€rarum commercio patens undique et tamquam iuvandos ad mortales ipsa avide in maria procurrens! neque ingenia €ritusque ac viros et lingua manuque superatas commemoro €gentes. ipsi de ea iudicavere Grai, genus in gloriam sui €effusissimum, quotam partem ex ea appellando Graeciam €Magnam! nimirum id, quod in caeli mentione fecimus, @1 €hac quoque in parte faciendum est, ut notas quasdam et €pauca sidera attingamus. legentes tantum quaeso memine-€rint ad singula toto orbe edissertanda festinari. @@Est ergo folio maxime querno adsimulata, multo pro-€ceritate amplior quam latitudine, in laevam se flectens €cacumine et Amazonicae figura desinens parmae, ubi a €medio excursu Cocynthos vocatur, per sinus lunatos duo €cornua emittens, Leucopetram dextra, Lacinium sinistra. €patet longitudine ab Inalpino fine Praetoriae Augustae per €urbem Capuamque cursu meante Regium oppidum, in €umero eius situm, a quo veluti cervicis incipit flexus, de-€cies centena et viginti milia passuum, multoque amplior €mensura fieret Lacinium usque, ni talis obliquitas in latus degredi videretur. latitudo eius varia est, quadringentorum €decem milium inter duo maria Inferum et Superum amnes-€que Varum atque Arsiam, media autem ferme circa urbem €Romam ab ostio Aterni amnis in Hadriaticum mare in-€fluentis ad Tiberina ostia , et paulo minus a Castro €Novo Hadriatici maris Alsium ad Tuscum aequor, haud ullo €in loco latitudinem excedens. universae autem ambitus a Varo ad Arsiam <30XX>30 p. efficit. abest a circum- @1 €datis terris Histria ac Liburnia quibusdam locis centena milia, €ab Epiro et Illyrico quinquaginta, ab Africa minus ducenta, €ut auctor est M. Varro, ab Sardinia centum viginti milia, €ab Sicilia MD, a Corcyra minus , ab Issa . incedit þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ£˜­†per maria caeli regione ad meridiem quidem, sed, si quis €id diligenti subtilitate exigat, inter sextam horam primam-€que brumalem. @@Nunc ambitum eius urbesque enumerabimus, qua in €re praefari necessarium est auctorem nos Divum Augustum €secuturos discriptionemque ab eo factam Italiae totius in €regiones XI, sed ordine eo, qui litorum tractu fiet; urbium €quidem vicinitates oratione utique praepropera servari non €posse, itaque interiore parte digestionem in litteras eius-€dem nos secuturos, coloniarum mentione signata, quas €ille in eo prodidit numero. nec situs originesque persequi €facile est, Ingaunis Liguribus_ut ceteri omittantur_agro tricies dato. €@@Igitur ab amne Varo Nicaea a Massiliensibus condi-€tum, fluvius Palo, Alpes populique Inalpini multis nominibus, €sed maxime Capillati, oppido Vediantiorum civitatis [2C]2emen[2e]2-€lo, portus Herculis Monoeci, Ligustina ora. Ligurum celeber-€rimi ultra Alpes Sallui, Deciates, Oxubi, citra Veneni, Turri, @1 €Soti, Bagienni, Statielli, Binbelli, Maielli, C[2a]2burriates, €Casmonates, Velleiates et quorum oppida in ora proxime dicemus. flumen Rutuba, oppidum Album Intimilium, €flumen Merula, oppidum Album Ingaunum, portus Vadorum €Sabatium, flumen Porcifera, oppidum Genua, fluvius Fertor, €portus Delphini, Tigulia intus, Segesta Tiguliorum, flumen €Macra, Liguriae finis. a tergo autem supra dictorum om-€nium Appenninus mons Italiae amplissimus, perpetuis iugis ab Alpibus tendens ad Siculum fretum. ab altero eius €latere ad Padum amnem Italiae ditissimum omnia nobilibus €oppidis nitent, Libarna, Dertona colonia, Iria, Vardacate, €Industria, Pollentia, Carrea quod Potentia cognominatur, €Foro Fulvi quod Valentinum, Augusta Bagiennorum, Alba €Pompeia, Hasta, Aquis Statiellorum. haec regio ex discri-€ptione Augusti nona est. patet ora Liguriae inter amnes €Varum et Macram p. @@Adnectitur septima, in qua Etruria est ab amne €Macra, ipsa mutatis saepe nominibus. Vmbros inde exegere €antiquitus Pelasgi, hos Lydi, a quorum rege Tyrrheni, mox @1 €a sacrifico ritu lingua Graecorum Tusci sunt cognominati. €primum Etruriae oppidum Luna, portu nobile, colonia Luca €a mari recedens propiorque Pisae inter amnes Auserem €et Arnum, ortae a Pelopi[2d]2is sive a Teutanis, Graeca gente. €vada Volaterrana, fluvius Caecina, Populonium, Etruscorum quondam hoc tantum in litore. hinc amnes Prile, mox €Vmbro, navigiorum capax, et ab eo tractus Vmbriae portus-€que Telamo, Cosa Volcientium a populo Romano deducta, €Graviscae, Castrum Novum, Pyrgi, Caeretanus amnis et €ipsum Caere intus m. p. VII, Agylla a Pelasgis conditori-€bus dictum, Alsium, Fregenae, Tiberis amnis a Macra € p. intus coloniae Falisca, Argis orta, ut auctor €est Cato, quae cognominatur Etruscorum, Lucus F[2e]2roniae, Rusellana, Seniensis, Sutrina. de cetero Arretini Veteres, €Arretini Fidentiores, Arretini Iulienses, Amitinenses, Aquen-€ses cognomine Taurini, Blerani, Cortonenses, Capenates, €Clusini Novi, Clusini Veteres, Florentini praefluenti Arno €adpositi, Faesulae, Ferentinum, Fescennia, Hortanum, Her-€banum, Nepet, Novem Pagi, Praefectura Claudia Foroclodi, €Pistorium, Perusia, Suanenses, Saturnini qui ante Aurini @1 €vocabantur, Subertani, Staton[2i]2enses, Tarquinienses, Tusca-€nienses, Vetulonienses, Veientani, [2V]2esentini, Volaterrani, €Vol[2c]2entani cognomine Etrusci, Volsinienses. in eadem parte €oppidorum veterum nomina retinent agri Crustuminus, €Caletranus. @@Tiberis, antea Thybris appellatus et prius Albula, €e media fere longitudine Appennini finibus Arretinorum €profluit, tenuis primo nec nisi piscinis corrivatus emissus-€que navigabilis, sicuti Ti[2n]2ia et [2C]2lanis influentes in eum, €novenorum ita conceptu dierum, si non adiuvent imbres. €sed Tiberis propter aspera et confragosa ne sic quidem, €praeterquam trabibus verius quam ratibus, longe meabilis €fertur, per p. non procul Tiferno Perusiaque et Ocri-€culo Etruriam ab Vmbris ac Sabinis, mox citra p. €urbis Veientem agrum a Crustumino, dein Fidenatem Lati-numque a Vaticano dirimens. sed infra Arretinum Clanim €duobus et quadraginta fluviis auctus, praecipuis autem Nare €et Aniene, qui et ipse navigabilis Latium includit a tergo, €nec minus tamen aquis ac tot fontibus in urbem perductis, €et ideo quamlibet magnarum navium ex Italo mari capax, €rerum in toto orbe nascentium mercator placidissimus, €pluribus prope solus quam ceteri in omnibus terris amnes accolitur aspiciturque villis. nullique fluviorum minus licet €inclusis utrimque lateribus, nec tamen ipse depugnat, quam- @1 €quam creber ac subitus incrementis e[2s]2t, nusquam magis €aquis quam in ipsa urbe stagnantibus. quin immo vates €intellegitur potius ac monitor, auctu semper religiosus verius €quam saevus. @@Latium antiquum a Tiberi Cerceios servatum est m. €p. L longitudine: tam tenues primordio imperi fuere radices. €colonis saepe mutatis tenuere alii aliis temporibus, Abori-€gines, Pelasgi, Arcades, Siculi, Aurunci, Rutuli et ultra €Cerceios Volsci, Osci, Ausones, unde nomen Lati processit €ad Lirim amnem. in principio est Ostia colonia ab Romano €rege deducta, oppidum Laurentum, l[2u]2cus [2I]2o[2v]2is Indigetis, amnis Numicius, Ardea a Danae+ Persei matre condita. dein €quondam Aphrodisium, Antium colonia, Astura flumen et €insula, fluvius Nymphaeus, Clostra Romana, Cercei, quondam €insula inmenso quidem mari circumdata, ut creditur Ho-€mero, et nunc planitie. mirum est quod hac de re tra-€dere hominum notitiae possumus. Theophrastus, qui €primus externorum aliqua de Romanis diligentius scripsit €_nam Theopompus, ante quem nemo mentionem habuit, €urbem dumtaxat a Gallis captam dixit, Clitarc[2h]2us, ab €eo proximus, legationem tantum ad Alexandrum missam_ hic iam plus quam ex fama Cerceiorum insulae et men-€suram posuit stadia LXXX in eo volumine, quod scripsit €Nicodoro Atheniensium magistratu, qui fuit urbis nostrae @1 €CCCCXL anno. quicquid ergo terrarum est praeter p. €ambitus adnexum insulae, post eum annum accessit Italiae. aliud miraculum a Cerceis palus Pomptina est, quem locum €XXIIII urbium fuisse Mucianus ter consul prodidit. dein €flumen Aufentum, supra quod Tarracina oppidum, lingua €V[2o]2lscorum Anxur dictum, et ubi fuere Amyclae sive Amyn-€clae, a serpentibus deletae, dein locus Speluncae, lacus €Fundanus, Caieta portus, oppidum Formiae, Hormiae dictum, €ut existimavere, antiqua Laestrygonum sedes. ultra fuit €oppidum Pirae, est colonia Minturnae, Liri amne divisa, €[2C]2lani o[2lim]2 appellato, Sinuessa, extremum in adiecto Latio, quam quidam Sinopen dixere vocitatam. hinc felix illa €Campania, ab hoc sinu incipiunt vitiferi colles et temulentia €nobilis suco per omnes terras incluto atque, ut veteres €dixere, summum Liberi Patris cum Cerere certamen. hinc €Setini et Caecubi protenduntur agri; his iunguntur Falerni, €Caleni, dein consurgunt Massici, Gaurani Surrentinique €montes. ibi Leborini campi sternuntur et in delicias alicae €politur messis. haec litora fontibus calidis rigantur praeter-€que cetera in toto mari conchylio et pisce nobili adnotantur. €nusquam generosior oleae liquor e[2s]2t, hoc quoque certamen @1 €humanae voluptatis. tenuere Osci, Graeci, Vmbri, Tusci, Campani. in ora Savo fluvius, Volturnum oppidum cum €amne, Liternum, Cumae Chalcidensium, Misenum, portus €Baiarum, Bauli, lacus Lucrinus et Avernus, iuxta quem €Cimmerium oppidum quondam, dein Puteoli colonia Dicae-€archea dicti, postque P[2h]2legraei campi, Acherusia palus Cumis vicina; litore autem Neapolis, Chalcidensium et ipsa, €Part[2h]2enope a tumulo Sirenis appellata, Herculaneum, Pompei €haud procul spectato monte Vesuvio, adluente vero Sarno €amne, ager Nucerinus et p. a mari ipsa Nuceria, €Surrentum cum promunturio Minervae, Sirenum quondam €sede. navigatio a Cerceis de patet. regio ea a €Tiberi prima Italiae servatur ex discriptione Augusti. @@Intus coloniae Capua, ab campo dicta, Aquinum, €Suessa, Venafrum, Sora, Teanum Sidicinum cognomine, €Nola; oppida Abellinum, Aricia, Alba Longa, Acerrani, €Allifani, Atinates, Aletrinates, Anagnini, Atellani, Aefulani, þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ£˜¿…Arpinates, Auximates, A[2b]2ellani, Alfaterni et qui ex agro €Latino, item Hernico, item Labicano cognominantur, Bov[2i]2llae, @1 €Ca[2i]2atia, Casinum, Calenum, Capitulum H[2e]2rn[2ic]2um, Cere[2a]2t[2i]2ni €qui Mariani cognominantur, Corani a Dardano Troiano orti, Cubulterini, Castrimo[2e]2nienses, Cingulani, [2C]2abienses in monte €Albano, Foropopulienses ex Falerno, Frusinates, Ferentinates, €Freginates, Fabraterni Veteres, Fabraterni Novi, Ficolenses, €Fregellani, Forum Appi, Forentani, Gabini, Interamnates €Sucasini qui et Lirenates vocantur, Ilionenses, La[2ni]2vini, €Norbani, Nomentani, Praenestini urbe quondam Stephane €dicta, Privernates, Setini, Signini, Suessulani, Telesini, Tre-€bulani cognomine Ballienses, Trebani, Tusculani, Verulani, Veliterni, Vlubrenses, Vrbanates superque Roma ipsa, cuius €nomen alterum dicere [2nisi]2 arcanis caerimoniarum nefas €habetur optimaque et salutari fide abolitum enuntiavit €Valerius Soranus luitque mox poenas. non alienum videtur €inserere hoc loco exemplum religionis antiquae ob hoc €maxime silentium institutae. namque diva Angerona, cui €sacrificatur a. d. XII kal. Ian., ore obligato obsignatoque €simulacrum habet. @@Vrbem tris portas habentem Romulus reliquit aut, ut @1 €plurimas tradentibus credamus, IIII. moenia eius coll[2e]2gere €ambitu imperatoribus censoribusque Vespasianis anno con-€ditae DCCCXXVI m. p. XIII CC, conplexa montes septem. €ipsa dividitur in regiones XIIII, compita Larum CCLXV. €eiusdem spatium mensura currente a miliario in capite €Romani fori statuto ad singulas portas, quae sunt hodie €numero XXXVII, ita ut XII portae semel numerentur €praetereanturque ex veteribus VII, quae esse desierunt, efficit passuum per directum XX M DCCLXV. ad extrema €vero tectorum cum castris praetoriis ab eodem miliario per €vicos omnium viarum mensura colligit paulo amplius <[2L]2X> p. €quod si quis altitudinem tectorum addat, dignam profecto €aestimationem concipiat fateaturque nullius urbis magnitu-€dinem in toto orbe potuisse ei comparari. clauditur ab €oriente aggere Tarquini Superbi, inter prima opere mira-€bili; namque eum muris aequavit qua maxime patebat €aditu plano. cetera munita erat praecelsis muris aut ab-€ruptis montibus, nisi quod exspatiantia tecta multas addi-€dere urbes. @@In prima regione praeterea fuere in Latio clara oppida €Satricum, Pometia, Scaptia, Politorium, Tellena, Tifata, €C[2a]2e[2n]2ina, Ficana, Crustumeri[2a]2, [2Ameriol]2a, Medullum, Corni- @1 €culum, Saturnia ubi nunc Roma est, Antipolis quod nunc €Ianiculum in parte Romae, Antemnae, Camerium, Collatia, Amitinum, Norbe, Sulmo, et cum iis carnem in monte €Albano soliti accipere populi Albenses: Albani, Aesolani, €Accienses, Abolani, Bubetani, Bolani, Cusuetani, Coriolani, €Fidenates, Foreti, Hortenses, Latinienses, Longani, Manates, €Mac[2r]2ales, Munienses, Numinienses, Olliculani, Octulani, €Pedani, Poletaurini, Querquetulani, Sicani, Sisolenses, Tole-€rienses, Tutienses, Vimitellari, Velienses, Venetulani, Vitel-lenses. ita ex antiquo Latio LIII populi interiere sine €vestigiis. in Campano autem agro Stabiae oppidum fuere €usque ad Cn. Pompeium L. Catonem cos. pr. kal. Mai., quo €die L. Sulla legatus bello sociali id delevit, quod nunc in €villam abiit. intercidit ibi et Taurania. sunt morientes €Ca[2si]2lini reliquiae. praeterea auctor est Antias oppidum €Latinorum Ap[2i]2olas captum a L. Tarquinio rege, ex cuius €praeda Capitolium is inchoaverit. a Surrentino ad Silerum €amnem XXX m. p. ager Picentinus fuit Tuscorum, templo €Iunonis Argivae ab Iasone condito insignis. intus oppidum €Salerni, Picentia. @1 @@A Silero regio tertia et ager Lucanus Bruttiusque €incipit, nec ibi rara incolarum mutatione. tenuerunt eum €Pelasgi, Oenotri, Itali, Morgetes, Siculi, Graeciae maxime €populi, novissime Lucani Samnitibus orti duce Lucio. oppi-€dum Paestum, Graecis Posidonia appellatum, sinus Paestanus, €oppidum Elea quae nunc Velia, promunturium Palinurum, €a quo sinu recedente traiectus ad Columnam Regiam C m. p. proximum autem flumen Melpes, oppidum Buxentum, Grae-€ciae Pyxus, Laus amnis. fuit et oppidum eodem nomine. €ab eo Bruttium litus, oppidum Blanda, flumen Baletum, €portus Parthenius Phocensium et sinus Vibonensis, locus €Clampetiae, oppidum Tempsa, a Graecis Temese dictum, €et Crotoniensium Terina sinusque ingens Terin[2ae]2us. op-pidum Consentia intus. in p[2a]2eninsula fluvius Acheron, a €quo oppidani Aceruntini. Hippo, quod nunc Vibonem Valen-€tiam appellamus, portus Herculis, Metaurus amnis, Tauroen-€tum oppidum, portus Orestis et Med[2m]2a. oppidum Scyl-€laeum, [2C]2rataeis fluvius, mater, ut dixere, Scyllae. dein @1 €Columna Regia, Siculum fretum ac duo adversa promun-€turia, ex Italia C[2a]2enus, e Sicilia Pelorum, XII stadiorum intervallo, unde Regium X[2C]2I[2V]2. inde Appennini silva Sila, €promunturium Leucopetra p., ab ea
  • Locri, cogno-€minati a promunturio Zephyrio. absunt a Silero . €@@Et includitur Europae sinus primus. in eo maria €nuncupantur: unde inrumpit, Atlanticum, ab aliis Magnum; €qua intrat, Porthmos a Graecis, a nobis Gaditanum fretum; €cum intravit, Hispanum quatenus Hispanias adluit, ab aliis €Hibericum aut Baliaricum; mox Gallicum ante Narbonensem provinciam; hinc Ligusticum; ab eo ad Siciliam insulam €Tuscum, quod ex Graecis alii Notium, alii Tyrrenum, e €nostris plurimi Inferum vocant. ultra Siciliam quod est ad €Sallentinos, Ausonium Polybius appellat, Eratosthenes €autem inter ostium oceani et Sardiniam quicquid est Sar-€doum, inde ad Siciliam Tyrrenum, ab hac Cretam usque €Siculum, ab ea Creticum. @@Insulae per haec maria primae omnium Pit[2y]2ussae €Graecis dictae a frutice pineo; nunc Ebusus vocatur utra-€que, civitate foederata, angusto freto interfluente. patent @1 €, absunt ab Dianio DCC stadia, totidem Dianium per €continentem a Carthagine Nova, tantundem a Pit[2y]2ussis in altum Baliares duae et Sucronem versus Colubraria. Baliares €funda bellicosas Graeci Gymnasias dixere. maior p. est €longitudine, circuitu vero . oppida habet civium €Romanorum Palmam et Pollentiam, Latina [2G]2uium et Tucim, €et foederatum Bocchorum fuit. ab ea distat minor, €longitudine , circuitu . civitates habet [2I]2a[2m]2onem, Saniseram, Magonem. a maiore in altum abest Capraria, €insidiosa naufragiis, et e regione Palmae urbis Menariae €ac Tiquadra et parva Hannibalis. Ebusi terra serpentes €fugat, Colubrariae parit, ideo infesta omnibus nisi Ebusita-€nam terram inferentibus; Graeci Ophiussam dixere. nec €cuniculos Ebusus gignit, populantes Baliarium messes. @@Sunt aliae viginti ferme parvae mari vadoso, Galliae €autem ora in Rhodani ostio Metina, mox quae Blascorum €vocatur, et tres Stoechades a vicinis Massiliensibus dictae @1 €propter ordinem quo sitae sunt. nomina singulis Prote, €Mese, quae et Pomponiana vocatur, tertia Hypaea, ab iis €Sturium, Phoenice, Ph[2i]2la, [2L]2ero et Lerina adversum Anti-€polim, in qua Berconi oppidi memoria. @@In Ligustico mari est Corsica, quam Graeci €Cyrnon appellavere, sed Tusco propior, a septentrione in €meridiem proiecta, longa passuum , lata maiore ex parte €, circuitu . abest a Vadis Volaterranis , €civitates habet XXXII et colonias Marianam, a C. Mario €deductam, Aleriam, a dictatore Sulla. citra est Oglasa, €intra vero, et p. a Corsica, Plana[2s]2ia a specie dicta, aequalis freto ideoque navigiis fallax. amplior Vrgo et €Capraria, quam Graeci Aegilion dixere, item Igilium et €Dianium, quam Artemisiam, ambae contra Cosanum litus, €et Barpana, Menaria, Columbaria, Venaria, Ilva cum ferri €metallis, circuitus , a Populonio , a Graecis Aethalia €dicta. ab ea Planasia . ab iis ultra Tiberina ostia €in Antiano [2A]2stura, mox Palmaria, Sinonia, adversum For- @1 mias Pontiae. in Puteolano autem sinu Pandateria, Prochyta, €non ab Aeneae nutrice, sed quia profusa ab Aenaria erat, €Aenaria a statione navium Aeneae, Homero Inarime dicta, €Pithecusa, non a simiarum multitudine, ut aliqui existima-€vere, sed a figlinis doliorum. inter Pausilypum et [2N]2ea-þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ£˜Ò†polim Megaris, mox a Surrento distantes Tiberi prin-cipis arce nobiles Capreae circuitu X[2I]2 M, Leucothea €extraque conspectum pelagus Africum attingens Sardinia, €minus p. a Corsicae extremis, etiamnum angustias eas €artantibus insulis parvis, quae Cuniculariae appellantur, €itemque Phintonis et Fossae, a quibus fretum ipsum Taphros €nominatur. @@Sardinia ab oriente patens p., ab €occidente , a meridie , a septentrione , €circuitu , abest ab Africa Caralitano promunturio €, a Gadibus <30XII>30 L. habet et a Gorditano promunturio €duas insulas quae vocantur Herculis, a Sulcensi Enosim, a Caralitano Ficariam. quidam haut procul ab ea et @1 €Leberidas ponunt et Callode et quam vocant Hera[2s]2 l[2u]2tra. €celeberrimi in ea populorum Ilienses, [2B]2alari, Corsi, oppi-€dorum XVIII Sulcitani, Valentini, Neapolitani, Bitienses, €Caralitani civium R. et Norenses, colonia autem una, quae €vocatur Ad Turrem Libisonis. Sardiniam ipsam Timaeus €Sandaliotim appellavit ab effigie soleae, Myrsilus Ichnusam €a similitudine vestigii. contra Paestanum sinum Leuc[2o]2sia €est, a Sirene ibi sepulta appellata, contra Veliam Pontia €et Isacia, utraeque uno nomine Oenotrides, argumentum €possessae ab Oenotris Italiae, contra Vibonem parvae quae €vocantur Ithacesiae [2ab]2 Ulixis specula. @@Verum ante omnes claritate Sicilia, Sicania €Thucydid[2i]2 dicta, Trinacria pluribus aut Trinacia a triangula €specie, circuitu patens, ut auctor est Agrippa, €p., quondam Bruttio agro cohaerens, mox interfuso mari €avulsa, in longitudinem freto, in latitudinem autem @1 €M D p. iuxta Columnam Regiam. ab hoc dehiscendi argu-€mento Rhegium Graeci nomen dedere oppido in margine Italiae sito. in eo freto est scopulus Scylla, item Charybdis €mare verticosum, amb[2a]2e clarae saevitia. ipsius triquetrae, €ut diximus, promunturium Pelorum vocatur adversus €Scyllam vergens in Italiam, Pachynum in Graeciam, € ab eo distante Peloponneso, Lilybaeum in Africam € intervallo a Mercuri promunturio et a Caralitano €Sardiniae . inter se autem promunturia ac latera €distant his spatiis: terreno itinere a Peloro Pachynum €, inde Lilybaeum , unde Pelorum <[2C]2CXLII>, coloniae ibi [2V]2, urbes aut civitates LXIII. a Peloro mare €Ionium ora spectante oppidum Messana civium R., qui €Mamertini vocantur, promunturium Drepanum, colonia €Tauromenium, quae antea Naxos, flumen Asines, mons €Aetna, nocturnis mirus incendiis. crater eius patet ambitu €stadia viginti; favilla Tauromenium et Catinam usque €pervenit fervens, fragor vero ad Maroneum et Gemellos colles. scopuli tres Cyclopum, portus Vlixis, colonia Catina, €flumina Sym[2a]2et[2h]2um, Terias. intus Laestrygoni campi. €oppida Leontini, Megaris, amnis Pantagies, colonia Syracusae @1 €cum fonte Arethusa, quamquam et Tem[2e]2nitis et Archidemia €et Magea et Cyane et Milic[2h]2ie fontes in Syracusano €potantur agro, portus Naustathmus, flumen Elorum, pro-€munturium Pachynum, a quo * * * fronte Siciliae flumen €Hyrminum, oppidum Camarina, fluvius Gelas, oppidum Agragas, quod Agrigentum nostri dixere, Thermae colonia, €amnes Achate[2s]2, Ma[2za]2r[2a]2, Hypsa, Selinuus, oppidum Lilybaeum, €ab eo promunturium, Drepana, mons Eryx, oppida Pan-€hormum, Soluus, Himera cum fluvio, Cephaloedis, [2H]2aluntium, €Agathyrnum, Tyndaris colonia, oppidum Mylae et, unde coepimus, Pelorias. intus autem Latinae condicionis €Centuripini, Netini, Segestani, stipendiarii Assorini, Aetnenses, €Agyrini, Acestaei, Acrenses, Bidini, Citarini, Drepanitani, €Ergetini, Echet[2l]2ienses, Erycini, Entellini, Egguini, Gelani, €Galacteni, Hal[2a]2esini, Hennenses, Hyblenses, Herbitenses, €Herbe[2sse]2nses, Herbulenses, Halicuenses, Hadranitani, Ima-€carenses, I[2ch]2anenses, I[2a]2etenses, Mutustra[2ti]2ni, Magellini, @1 €Murgentini, Mutycenses, Menaini, Naxi, Noini, Petrini, €Paropini, Phintienses, Semelitani, Scher[2i]2ni, Selinunti, €Symaethii, [2T]2alarenses, Tissienses, Triocalini, Tyracinenses. €Zanclaei Messeniorum in Siculo freto sunt. @@Insulae [2in]2 Africam versae Gaulos, Melita a Camarina €, a Lilybaeo , Cossyra, [2Hi]2ero[2n]2n[2e]2sos, Caene, €Galata, L[2o]2padusa, Aethusa, quam alii Aegusam scripserunt, €Bucinna et a Solunte Osteodes contraque Paropinos €Vstica. citra vero Siciliam ex adverso Metauri amnis € ferme p. ab Italia septem Aeoliae appellatae, eaedem €Liparaeorum, [2H]2ephaestiades a Graecis, a nostris Volcaniae, €Aeoliae, quod Aeolus Iliacis temporibus ibi regnavit. Lipara cum civium Romanorum oppido, dicta a Liparo @1 €rege, qui successit Aeolo, antea Milogonis vel Meligunis €vocitata, abest ab Italia, ipsa circuitu paulo minor €. inter hanc et Siciliam altera, antea Therasia appellata, €nunc Hiera, quia sacra Volcano est, colle in ea nocturnas evomente flammas. tertia Strong[2y]2le, a Lipara p. ad €exortum solis vergens, in qua regnavit Aeolus; quae a €Lipara liquidiore tantum flamma differt, e cuius fumo, €quinam flaturi sint venti in triduo, praedicere incolae €traduntur; unde ventos Aeolo paruisse existimatum. quarta €Didyme, minor quam Lipara. quinta Eri[2c]2usa, sexta €Phoenicusa, pabulo proximarum relictae. novissima eadem-€que minima Euonymos. hactenus de primo Europae sinu. @@A Locris Italiae frons incipit, Magna €Graecia appellata, in tris sinus recedens Ausonii maris, €quoniam Ausones tenuere primi. patet , ut auctor €est Varro; plerique fecere. in ea ora flumina €innumera, sed memoratu digna a Locris Sagra et vestigia €oppidi Caulonis, Mustiae, Consilinum castrum, Cocynt[2h]2um, €quod esse longissimum Italiae promunturium aliqui existimant. €dein sinus et [2oppidum]2 Scola[2c]2ium, Scylaceum et Scyl[2l]2etium @1 €Atheniensibus, cum conderent, dictum, quem locum oc-€currens Terinaeus sinus p[2a]2eninsulam efficit, et in ea €portus qui vocatur Castra Hannibalis, nusquam angustiore €Italia: p. latitudo est; itaque Dionysius maior inter-cisam eo loco adicere Siciliae voluit. amnes ibi navigabiles €Carcinus, Crotalus, Semirus, Arogas, Thagines, oppidum €intus Pet[2e]2lia, mons Clibanus, promunturium Lacinium, €cuius ante oram insula a terra Dioscoron, altera Caly-€psus, quam Ogygiam appellasse Homerus existimatur, prae-€terea Tyris, Eranusa, Meloessa. ipsum a Caulone abesse € prodit Agrippa. @@A Lacinio promunturio secundus Europae sinus €incipit, magno ambitu flexus et Acroceraunio Epiri finitus €promunturio, a quo abest . oppidum Croto, amnis €Neaethus, oppidum T[2h]2uri inter duos amnes Crat[2h]2im et €Sybarim, ubi fuit urbs eodem nomine. similiter est inter €Sirim et Acirim Heraclea, aliquando Siris vocitata. flu-€mina Talandrum, Casuentum, oppidum Metapontum, quo tertia Italiae regio finitur. mediterranei Bruttiorum Apru-€stani tantum; Lucanorum autem Atinates, Bantini, Eburini, @1 €Grumentini, Potentini, Sontini, Sirini, Tergilani, Vrsentini, €Volcentani, quibus Numestrani iunguntur. praeterea inter-€isse Thebas Lucanas Cato auctor est, et [2P]2a[2n]2do[2s]2iam €Lucanorum urbem fuisse Theopompus, in qua Alexander €Epirotes occubuerit. @@Conectitur secunda regio amplexa Hirpinos, €Calabriam, Apuliam, Sallentinos, sinu qui Tarentinus €appellatur ab oppido Laconum_in recessu hoc intimo €situm, contributa eo maritima colonia, quae ibi fuerat, €abest a Lacinio promunturio_, adversam ei €Calabriam in paeninsulam emittens. Graeci Messapiam €a duce appellavere et ante Peucetiam a Peucetio Oenotri €fratre in Sallentino agro. inter promunturia intersunt. €latitudo p[2a]2eninsulae a Tarento Brundisium terreno itinere <[2X]2XXXV> patet multoque brevius a portu Sasine. oppida €per continentem a Tarento Vria, cui cognomen [2ob]2 Apulam €Messapiae, A[2let]2ium, [2in]2 ora vero Senum, Callipolis, quae €nunc est Anxa, a Tarento. inde promun-€turium quod Acran Iapygiam vocant, quo longissime in €maria excurrit Italia. ab eo Basta oppidum et Hydruntum @1 €decem ac novem milia passuum, ad discrimen Ionii et €Hadriatici maris, qua in Graeciam brevissimus transitus, þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ£˜äˆ‰ex adverso Apolloniatum oppidi latitudine intercurrentis freti non amplius. hoc intervallum pedestri continuare €transitu pontibus iactis primum Pyrrus Epiri rex cogitavit, €post eum M. Varro, cum classibus Pompei piratico bello €praeesset; utrumque aliae inpedivere curae. ab Hydrunte €Soletum desertum, dein Fratue[2n]2tium, portus Tarentinus, €statio Miltopes, Lupia, Balesium, Caelia, Brundisium p. €ab Hydrunte, in primis Italiae portu nobile ac velut cer-€tiore transitu sicuti longiore, excipiente Illyrici urbe Dur-rachio traiectu. Brundisio conterminus Poediculo-€rum ager. novem adulescentes totidemque virgines ab €Illyriis XII populos genuere. Poediculorum oppida Rudiae, €Gnatia, Barium, amnes Iapyx a Daedali filio rege, a quo €et Iapygia Amita, Pactius, Aufidus ex Hirpinis montibus Canusium praefluens. hinc Apulia Dauniorum cognomine €a duce Diomedis socero, in qua oppidum Salapia Hanni-€balis meretricio amore inclutum, Sipuntum, Vria, amnis @1 €Cerbalus, Dauniorum finis, portus Aggasus, promunturium €montis Gargani, a Sallentino sive Iapygio am-€bitu Gargani, portus Garnae, lacus Pantanus, flumen por-€tuosum Fertor. Teanum Apulorum itemque Larinum, Cliternia, Tifernus amnis. inde regio Frentana. ita Apulorum genera €tria: Teani a duce e Grais; Lucani subacti a Calchante, quae €nunc loca tenent Atinates; Dauniorum praeter supra dicta €coloniae Luceria, Venusia, oppida Canusium, Arpi, ali-€quando Argos Hippium Diomede condente, mox Argyripa €dictum. Diomedes ibi delevit gentes Monadorum Dardo-€rumque et urbes duas, quae in proverbii ludicrum vertere, Apinam et Tricam. cetera intus in secunda regione Hir-€pinorum colonia una Beneventum auspicatius mutato no-€mine, quae quondam appellata Maleventum, Aeculani, Aqui-€loni, Abellinates cognomine Protropi, Compsani, Caudini, €Ligures qui cognominantur Corneliani et qui B[2a]2ebiani, €Vescellani. A[2us]2culani, Aletrini, Abellinates cognominati €Marsi, Atrani, Aecani, Alfellani, Atinates, Arpani, Borcani, €Collatini, Corinenses et nobiles clade Romana Cannenses, €Dirini, Forentani, Genusini, Herdonienses, Irini, Larinates @1 €cognomine Frentani, Metinates ex Gargano, Mateolani, Neretini, €[2N]2atini, Rubustini, Silvini, Strapellini, Turnantini, Vibinates, €Venusini, Vlurtini._Calabrorum mediterranei Ae[2z]2etini, €Apamestini, Argetini, Butuntinenses, Deciani, Grumbestini, €Norbanenses, Palionenses, Stulnini, Tutini._Sal[2l]2entinorum €Aletini, Basterbini, Neretini, V[2z]2entini, Veretini. @@Sequitur regio quarta gentium vel fortis-€simarum Italiae. in ora Frentanorum a Tiferno flumen €Trinium portuosum, oppida Histonium, Buca, Hortona, €Aternus amnis. intus Anxani cognomine Frentani, Care-€[2c]2ini Supernates et Infernates, [2I]2uanenses._Marrucinorum €Tea[2t]2ini._Paelignorum Corfinienses, Superaequani, Sul-€monenses._Marsorum Anxatini, A[2n]2tinates, Fucentes, €Lucenses, Marruvini._Albensium Alba ad Fucinum lacum._Aequiculanorum Cliternini, Carseolani._Vesti-€norum Angulani, Pennienses, Peltuinates, quibus iunguntur €Aufinates Cismontani._Samnitium, quos Sabellos et €Graeci Saunitas dixere, colonia[2e]2 Bovianum Vetus et alterum @1 €cognomine Vndecumanorum, Aufidenates, Aesernini, Fagifu-€lani, Ficolenses, S[2a]2epinates, Ter[2e]2ventinates._Sabinorum €Amiternini, Curenses, Forum Deci, Forum Novum, Fidenates, €Interamnates, Nursini, Nomentani, Reatini, Trebulani qui €cognominantur Mutuesci et qui Suffenates, Tiburtes, [2T]2ari-nates. in hoc situ ex Aequicolis interiere Comini, Tadiates, €Caedici, Alfaterni. Gellianus auctor est lacu Fucino €haustum Marsorum oppidum Archippe, conditum a Marsya €duce Lydorum; item Vidicinorum in Piceno deletum a €Romanis Valerianus. Sabini, ut quidam existimavere, a €religione et deum cultu Sebini appellati, Velinos accolunt lacus, roscidis collibus. Nar amnis exhaurit illos sulpureis €aquis Tiberim ex his petens, replet e monte Fiscello €Ave[2n]2s iuxta Vacunae nemora et Reate in eosdem conditus. €at ex alia parte Anio, in monte Trebanorum ortus, lacus €tris amoenitate nobiles, qui nomen dedere Sublaqueo, €defert in Tiberim. in agro Reatino Cutiliae lacum, in €quo fluctuetur insula, Italiae umbilicum esse M. Varro €tradit. infra Sabinos Latium est, a latere Picenum, a €tergo Vmbria, Appennini iugis Sabinos utrimque vallantibus. @1 @@Quinta regio Piceni est, quondam uber-€rimae multitudinis. Picentium in fidem p. R. €venere. orti sunt a Sabinis voto vere sacro. tenuere ab €Aterno amne, ubi nunc ager Hadrianus et Hadria colonia €a mari . flumen Vomanum, ager Praetutianus Palmen-€sisque, item Castrum Novum, flumen Batinum, Truentum €cum amne, quod solum Liburnorum in Italia relicum est, €flum[2i]2n[2a]2 Albula, Tessuinum, Helvinum, quo finitur Praetu-tiana regio et Picent[2i]2um incipit. Cupra oppidum, Castel-€lum Firmanorum et super id colonia Asculum, Piceni €nobilissima intus, Novana. in ora Cluana, Potentia, Numana €a Siculis condita, ab iisdem colonia Ancona, adposita €promunturio Cunero in ipso flectentis se orae cubito, a €Gargano . intus Auximates, Beregrani, Cingulani, €Cuprenses cognomine Montani, Fal[2e]2rienses, Pausulani, €Planinenses, Ricinenses, Septempedani, Tolentina[2t]2es, Tra[2i]2-€enses, Vrbesalvia Pollentini. @@Iungetur his sexta regio Vmbriam conplexa @1 €agrumque Gallicum citra Ariminum. ab Ancona Gallica €ora incipit Togatae Galliae cognomine. Siculi et Liburni €plurima eius tractus tenuere, in primis Palmensem, Prae-€tutianum Hadrianumque agrum. Vmbri eos expulere, hos €Etruria, hanc Galli. Vmbrorum gens antiquissima Italiae €existimatur, ut quos [2O]2mbrios a Graecis putent dictos, €quod [2in]2 inundatione terrarum imbribus superfuissent. trecenta eorum oppida Tusci debellasse reperiuntur. nunc €in ora flumen Aesis, Senagallia, Metaurus fluvius, coloniae €Fanum Fortunae, Pisaurum cum amne et intus Hispellum, €Tuder. de cetero Amerini, Attidiates, Asisinates, Arnates, €Aesinates, Camertes, Casuentillani, Carsulani, Dolates cog-€nomine Sallentini, Fulginiates, Foroflaminienenses, Foro-€iulienses cognomine Concupienses, Forobrentani, Forosem-€pronienses, Iguini, Interamnates cognomine Nartes, Meva-€nates, Mevanio[2l]2enses, Matilicates, Narnienses, quod oppidum Nequinum antea vocitatum est, Nucerini cognomine Favo-€nienses et Camellani, Ocriculani, Ostrani, Pit[2i]2na[2tes]2 cog-€nomine Pisuertes et alii Mergentini, Plestini, Sentinates, @1 €Sarsinates, Spoletini, Suasani, Sestinates, Suillates, Tadi-€nates, Trebiates, Tuficani, Tifernates cognomine Tiberini €et alii Metaurenses, Vesinicates, Vrvinates cognomine €Metaurenses et alii Hortenses, [2V]2ettonenses, Vindinates, €Visuentani. in hoc situ interiere Feliginates et qui €Clusiolum tenuere supra Interamnam et Sarranates cum €oppidis Acerris quae Vafriae cognominabantur, Turocaelo €quod Vettiolum, item Solinates, Curiates, Falinates, Sapi-€nates. interiere et Arinates cum Crinivolo et Vsidicani et €Plangenses, Paesinates, Caelestini. Ameriam supra scriptam €Cato ante Persei bellum conditam annis DCCCCLXIII prodit. @@Octava regio determinatur Arimino, Pado, Ap-€pennino. in ora fluvius Crustumium, Ariminum colonia cum €amnibus Arimino et Aprusa, fluvius Rubico, quondam finis €Italiae. ab eo Sapis et Vtis et Anemo, Ravenna Sabinorum €oppidum cum amne Bedese, ab Ancona , nec procul a mari @1 €Vmbrorum Butrium. intus coloniae Bononia, Felsina vo-€citata tum cum princeps Etruriae esset, Brixillum, Mutina, Parma, Placentia. oppida Caesena, Claterna, For[2a]2 Clodi, €Livi, Popili, [2D]2ruentinorum, Corneli, Licini, Faventini, Fi-€dentini, Otesini, Padinates, Regienses a Lepido, Solonates €Saltusque Galliani qui cognominantur Aquinates, Tannetani, €Veleiates cognomine Vetti Regiates, Vrbanates. in hoc €tractu interierunt Boi, quorum tribus CXII fuisse auctor €est Cato, item Senones, qui ceperunt Romam. @@Padus, e gremio Vesuli montis celsissimum in €cacumen Alpium elati finibus Ligurum Bagiennorum visendo €fonte profluens condensque se cuniculo et in Forovibien-€sium agro iterum exoriens, nullo amnium claritate inferior, €Graecis dictus Eridanus ac poena Phaet[2h]2ontis inlustratus, þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ£˜õ†augetur ad canis ortus liquatis nivibus, agris quam navi-€giis torrentior, nihil tamen ex rapto sibi vindicans atque, ubi linquit, ubertate largitor. p. a fonte addens @1 €meatu duo de LXXXX nec amnes tantum Appenninos Al-€pinosque navigabiles capiens, sed lacus quoque inmensos €in eum sese exonerantes, omni numero XXX flumina in €mare Hadriaticum defert, celeberrima ex iis Appennini €latere Iactum, Tanarum, Trebiam Placentinum, Tarum, €Inciam, Gabellum, Scultennam, Rhenum, Alpium vero €Sturam, Orgum, Durias duas, Sesitem, Ticinum, Lambrum, Adduam, Ollium, Mincium. nec alius amnium tam brevi €spatio maioris incrementi est. urguetur quippe aquarum €mole et in profundum agitur, gravis terrae, quamquam €d[2i]2ductus in flumina et fossas inter Ravennam Altinumque €per , tamen, qua largius vomit, Septem Maria dictus €facere. Augusta fossa Ravennam trahitur, ubi Padusa vo-€catur, quondam Messanicus appellatus. proximum inde €ostium magnitudinem portus habet qui Vatreni dicitur, €qua Claudius Caesar e Britannia triumphans praegrandi illa domo verius quam nave intravit Hadriam. hoc ante €Eridanum ostium dictum est, ab aliis Spineticum ab urbe €Spina, quae fuit iuxta, praevalens, ut Del[2ph]2icis creditum €est thesauris, condita a Diomede. auget ibi Padum Va-€trenus amnis ex Forocorneliensi agro. proximum inde €ostium Caprasiae, dein Sagis, dein Volane, quod ante €Olane vocabatur, omnia ea fossa Flavia, quam primi a @1 €Sagi fecere Tusci egesto amnis impetu per transversum €in Atrianorum paludes quae Septem Maria appellantur, €nobili portu oppidi Tuscorum Atriae, a quo Atriaticum mare ante appellabatur quod nunc Hadriaticum. inde €ostia plena Carbonaria, Fossiones ac [2Ph]2ilistina, quod alii €Tartarum vocant, omnia ex Philistinae fossae abundatione €nascentia, accedentibus Atesi ex Tridentinis Alpibus et €Togisono ex Patavinorum agris. pars eorum et proximum €portum facit Brundulum, sicut Aedronem Meduaci duo ac €fossa Clodia. his se Padus miscet ac per haec effundit, €plerisque, ut in Aegypto Nilus quod vocant Delta, trique-€tram figuram inter Alpes atque oram maris facere pro-ditus, stadiorum [2II]2 circuitu. pudet a Graecis Italiae ra-€tionem mutuari, Metrodorus tamen Scepsius dicit, €quoniam circa fontem arbor multa sit picea, quales Gallice €vocentur padi, hoc nomen accepisse, Ligurum quidem €lingua amnem ipsum Bodincum vocari, quod significet fundo €carentem. cui argumento adest oppidum iuxta Industria €vetusto nomine Bodincomagum, ubi praecipua altitudo €incipit. @@Transpadana appellatur ab eo regio un-€decima, tota in mediterraneo, cui mari[2n]2a cuncta fructuoso €alveo inportat. oppida Vibi Forum, Segusio, coloniae ab @1 €Alpium radicibus Augusta Taurinorum_inde navigabili €Pado_antiqua Ligurum stirpe, dein Salassorum Augusta €Praetoria iuxta geminas Alpium fores, Graias atque Poeninas €_his Poenos, Grais Herculem transisse memorant_, €oppidum Eporedia Sibyllinis a populo Romano conditum €iussis. eporedias Galli bonos equorum domitores vocant. Vercellae Libiciorum ex Salluis ortae, Novaria ex Verta-€mocoris, Vocontiorum hodieque pago, non, ut Cato existimat, €Ligurum, ex quibus Laevi et Marici condidere Ticinum €non procul a Pado, sicut Boi Transalpibus profecti Laudem €Pompeiam, Insubres Mediolanum. Oromobiorum stirpis €esse Comum atque Bergomum et Licini Forum aliquotque €circa populos auctor est Cato, sed originem gentis ignorare €se fatetur, quam docet Cornelius Alexander ortam [2a]2 €Graecia interpretatione etiam nominis vitam in montibus degentium. in hoc situ interiit oppidum Oromobiorum €Parra, unde Bergomates Cato dixit ortos, etiamnum €prodente se altius quam fortunatius situm. interiere et €Caturiges, Insubrum exsules, et Spina supra dicta, item @1 €Melpum opulentia praecipuum, quod ab Insubribus et Bois €et Senonibus deletum eo die, quo Camillus Veios ceperit, €Nepos Cornelius tradidit. @@Sequitur decima regio Italiae, Hadriatico €mari adposita, cuius Venetia, fluvius Silis ex montibus €Tarvisanis, oppidum Altinum, flumen Liquentia ex montibus €Opiterginis et portus eodem nomine, colonia Concordia, €flumina et portus Reatinum, Tiliaventum Maius Minusque, €Anaxum, quo Varamus defluit, Alsa, Natiso cum Turro, €praefluentes Aquileiam coloniam p. a mari sitam. Carnorum haec regio iunctaque Iapudum, amnis Timavus, €castellum nobile vino Pucinum, Tergestinus sinus, colonia €Tergeste, ab Aquileia. ultra quam sex milia p. €Formio amnis, ab Ravenna , anticus auctae €Italiae terminus, nunc vero Histriae. quam cognominatam €a flumine Histro, in Hadriam effluente e Danuvio amne €eodemque Histro exadversum Padi fauces, contrario eorum €percussu mari interiecto dulcescente, plerique dixere falso, et Nepos etiam Padi accola; nullus enim ex Danuvio €amnis in mare Hadriaticum effunditur. deceptos credo, €quoniam Argo navis flumine in mare Hadriaticum descendit €non procul Tergeste, nec iam constat quo flumine. umeris €travectam Alpis diligentiores tradunt, subisse autem Histro, @1 €dein Savo, dein Nauporto, cui nomen ex ea causa est inter €Emonam Alpisque exorienti. @@Histria ut p[2a]2eninsula excurrit. latitudinem €eius , circuitum prodidere quidam, item adhaerentis €Liburniae et [2F]2lanatici sinus, alii , alii Liburniae €. nonnulli in Flanaticum sinum Iapudiam promo-€vere a tergo Histriae , dein Liburniam fecere. €Tuditanus, qui domuit Histros, in statua sua ibi inscripsit: €&7ab aqvileia ad titivm flvmen stadia m&[2&7m&]2. oppida €Histriae civium Romanorum Agida, Parentium, colonia €Pola, quae nunc Pietas Iulia, quondam a Colchis condita; €abest a Tergeste . mox oppidum Nesactium et_ €nunc finis Italiae_fluvius [2A]2rsia. ad Polam ab Ancona €traiectus p. est. @@In mediterraneo regionis decimae coloniae Cremona, €Brixia Cenomanorum agro, Venetorum autem Ateste et €oppida Acelum, Patavium, Opitergium, [2B]2elunum, Vicetia. €Mantua Tuscorum trans Padum sola reliqua. Venetos €Troiana stirpe ortos auctor est Cato, Cenomanos iuxta @1 €Massiliam habitasse in Volcis. Fe[2l]2trini et Tridentini et €Beruenses Raetica oppida, Raetorum et Euganeorum €Verona, Iulienses Carnorum. dein, quos scrupulosius €dicere non attineat, Alutrenses, Asseriates, Flamonienses €Vanienses et ali[2i]2 cognomine C[2a]2rici, Foroiulienses cognomine €Transpadani, Foretani, Nedinates, Quarqueni, Tarvisani, Togienses, Varvari. in hoc situ interiere per oram Irmene, €Pellaon, Palsicium, ex Venetis Atina et Caelina, Carn[2i]2s €Segesta et Ocra, Tauriscis Noreia. et ab Aquileia ad XII €lapidem deletum oppidum etiam invito senatu a M. Claudio €Marcello L. Piso auctor est. €@@In hac regione et undecuma lacus incluti sunt amnes-€que eorum partus aut alumni, si modo acceptos reddunt, €ut Ad[2d]2uam Larius, Ticinum Verbannus, Mincium Benacus, €Ollium Sebinnus, Lambrum Eupilis, omnes incolas Padi. @@Alpis in longitudinem <30X>30 p. patere a Supero mari €ad Inferum Caelius tradit, Timagenes p. deductis, €in latitudinem autem Cornelius Nepos , T. Livius € stadiorum, uterque diversis in locis. namque et centum @1 €milia excedunt aliquando, ubi Germaniam ab Italia summo-€vent, nec inplent reliqua sui parte graciles, veluti €naturae providentia. latitudo Italiae subter radices earum €a Varo per Vada Sabatia, Taurinos, Comum, Brixiam, €Veronam, Vicetiam, Opitergium, Aquileiam, Tergeste, Polam, €Arsiam p. colligit. @@Incolae Alpium multi populi, sed inlustres €a Pola ad Tergestis regionem Fecusses, Subocrini, Catali, €Menoncaleni iuxtaque Carnos quondam Taurisci appellati, €nunc Norici. his contermini Raeti et Vindelici, omnes in €multas civitates divisi. Raetos Tuscorum prolem arbitrantur €a Gallis pulsos duce Raeto. verso deinde [2in]2 Italiam pectore €Alpium Latini iuris Euganeae gentes, quarum oppida XXXIIII enumerat Cato. ex iis Trumplini, venalis cum agris €suis populus, dein Camunni conpluresque similes finitimis €adtributi municipis. Lepontios et Salassos Tauriscae gentis €idem Cato arbitratur; ceteri fere Lepontios relictos ex €comitatu Herculis interpretatione Graeci nominis credunt, þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ£›††praeustis in transitu Alpium nive membris. eiusdem €exercitus et Graios fuisse Graiarum Alpium incolas prae-€stantesque genere Euganeos, inde tracto nomine. caput @1 eorum Stoenos. Raetorum Vennonenses Sarunetesque €ortus Rheni amnis accolunt, Lepontiorum qui Vberi €vocantur fontem Rhodani eodem Alpium tractu. sunt €praeterea Latio donati incolae, ut Octodurenses et finitimi €Ceut[2r]2ones, Cottianae civitates et Turi Liguribus orti, [2B]2agienni €Ligures et qui Montani vocantur Capillatorumque plura €genera ad confinium Ligustici maris. @@Non alienum videtur hoc loco subicere inscriptio-€nem e tropaeo Alpium, quae talis est: €@@&7imp& %146 &7caesari divi filio avg& %146 &7pont& %146 &7max& %146 &7imp& %146 €&7xiiii& %146 &7tr& %146 &7pot& %146 &7xvii& %146 &7s& %146 &7p& %146 &7q& %146 &7r& %146 &7qvod eivs dvctv €&7avspiciisqve gentes alpinae omnes qvae a mari €&7svpero ad infervm pertinebant svb imperivm p& %146 &7r& %146 €&7svnt redactae& %146 &7gentes alpinae devictae trvm&-&7pilini& %146 &7camvnni& %146 &7venostes& %146 &7vennonetes& %146 &7isarci& %146 €&7brevni& %146 [2&7g&]2&7enavnes& %146 &7focvnates& %146 &7vindelicorvm gen&-€&7tes qvattvor& %146 &7cosvanetes& %146 &7rvcinates& %146 &7licates& %146 €&7catenates& %146 &7ambisontes& %146 &7rvgvsci& %146 &7svanetes& %146 &7calv&-€&7cones& %146 &7brixenetes& %146 &7leponti& %146 &7vberi& %146 &7nantvates& %146 €&7sedvni& %146 &7varagri& %146 &7salassi& %146 &7acitavones& %146 &7medvlli& %146 @1 €&7vcenni& %146 &7catvriges& %146 &7brigiani& %146 &7sogionti& %146 &7brodionti& %146 €&7nemaloni& %146 &7edenates& %146 [2&7v&]2&7esvbiani& %146 &7veamini& %146 &7gallitae& %146 €&7trivllati& %146 &7ecdini& %146 &7vergvnni& %146 &7egvi& %146 &7tvri& %146 &7nematvri& %146 €&7oratelli& %146 &7nerusi& %146 &7velavni& %146 &7svetri&. @@Non sunt adiectae Cottianae civitates XV, quae non €fuerant hostiles, item adtributae municipiis lege Pompeia. €@@Haec est Italia diis sacra, hae gentes eius, haec €oppida populorum. super haec Italia, quae L. Aemilio €Paulo C. Atilio Regulo cos. nuntiato Gallico tumultu sola €sine externis ullis auxiliis atque etiam tunc sine Transpada-€nis equitum , peditum armavit, metallorum €omnium fertilitate nullis cedit terris; sed interdictum id €vetere consulto patrum Italiae parci iubentium. @@Arsiae gens Liburnorum iungitur usque ad €flumen Titium. pars eius fuere Mentores, Himani, Encheleae, €Bu[2l]2ini et quos Callimachus Peucetios appellat, nunc €totum uno nomine Illyricum vocatur generatim. populo-€rum pauca effatu digna aut facilia nomina. conventum €Scardonitanum petunt Iapudes et Liburnorum civitates €XIIII, ex quibus Lacinienses, Stulpinos, Burnistas, Olbonen- @1 €ses nominare non pigeat. ius Italicum habent [2ex]2 eo €conventu Alutae, Flanates, a quibus sinus nominatur, Lopsi, €Varvarini inmunesque Asseriates, et ex insulis Fertinates, Curictae. cetero per oram oppida a Nesactio Alvona, €Flanona, Tarsatica, Senia, Lopsica, Ortoplinia, [2V]2egium, €Arg[2y]2runtum, Corinium, Aenona, civitas Pasini. flumen €Telav[2i]2um, quo finitur Iapudia. insulae eius sinus cum €oppidis praeter supra significatas Absortium, Arba, Crexi, €Gissa, Portunata. rursus in continente colonia Iader, quae €a Pola abest, inde Colentum insula, €ostium Titii fluminis. @@Liburniae finis et initium Delmatiae Scar-€dona in amne eo passuum a mari. dein Tariotarum €antiqua regio et castellum Tariona, promunturium Dio-€medis vel, ut alii, paeninsula Hyllis circuitu , Tragurium €civium Romanorum, marmore notum, Siculi, in quem lo-€cum Divus Claudius veteranos misit, Salona colonia ab Iader . petunt in eam iura viribus discriptis in de- @1 €curias CCCXLII Delmatae, XXV Deuri, CCXXXVIIII Ditiones, €CCLXVIIII Maezei, LII Sardeates. in hoc tractu sunt €Burnum, Andetrium, Tribulium, nobilitata proeliis castella. €petunt et ex insulis [2Is]2saei, [2S]2olentini, Separi, Epetini. ab €his castella Petunti[2u]2m, Nar[2es]2te, Oneum. Narona colonia €tertii conventus a Salona p., adposita cognominis €sui fluvio a mari p. M. Varro LXXXVIIII civitates eo ventitasse auctor est; nunc soli prope noscuntur Cerauni €decuriis XXIIII, Daversi XVII, Desitiates CIII, Docleat[2a]2e €XXXIII, Deretini XIIII, Deraemistae XXX, Dindari XXXIII, €Glinditiones XLIIII, Melcumani XXIIII, Naresi CII, Scirtari €LXXII, Siculotae XXIIII populatoresque quondam Italiae €Vardaei non amplius quam XX decuriis. praeter hos te- @1 €nuere tractum eum Ozuaei, Partheni, [2C]2avi, Haemasi, Mas-thitae, Arinistae. a Narone amne p. abest Epidaurum €colonia. ab Epidauro sunt oppida civium Romanorum €Rhizinium, Acruium, Butuanum, Olcinium, quod antea €Colchinium dictum est, a Colchis conditum, amnis Drino €superque eum oppidum civium Romanorum Scodra ab €mari , praeterea multorum Graeciae oppidorum de-€ficiens memoria nec non et civitatium validarum: eo nam-€que tractu fuere Labeatae, Senedi, Rudini, Sasaei, Grabaei; €proprieque dicti Illyri et Taulanti et Pyraei retinent nomen. €in ora Nymphaeum promunturium. Lissum oppidum civium Romanorum ab Epidauro p. a Lisso Macedonia €provincia. gentes Partheni et a tergo eorum Dassaretae, €montes Candaviae a Dyrrachio p., in ora vero €Denda civium Romanorum, Epidamnum colonia, propter @1 €inauspicatum nomen a Romanis Dyrrachium appellata, flumen €A[2o]2us, a quibusdam Aeas nominatum, Apollonia, quondam €Corinthiorum colonia, p. a mari recedens, cuius in €finibus celebre Nymphaeum accolunt barbari Amantes et €Bul[2i]2ones. at in ora oppidum Oricum, a Colchis conditum. €inde initium Epiri, montes Acroceraunia, quibus hunc €Europae determinavimus sinum. Oricum a Sallentino €Italiae promunturio distat . @@A tergo Carnorum et Iapudum, qua se fert €magnus Hister, Raetis iunguntur Norici. oppida eorum €Virunum, Celeia, Teurnia, Aguntum, Iuva[2u]2m, omnia Claudia, €Flavium Solvense. Noricis iunguntur lacus Pe[2l]2so, deserta €Boiorum; iam tamen colonia Divi Claudi Sa[2v]2aria et oppido €Scarabantia Iulia habitantur. @@Inde glandifera Pannoniae, qua mitescentia €Alpium iuga per medium Illyricum a septentrione ad €meridiem versa molli in dextra ac laeva devexitate con-€sidunt. quae pars ad mare Hadriaticum spectat, appel-€latur Delmatia et Illyricum supra dictum; ad septentriones €Pannonia vergit. finitur inde Danuvio. in ea coloniae €Emona, Siscia. amnes clari et navigabiles in Danuvium €defluunt Draus e Noricis violentior, Saus ex Alpibus Car- @1 €nicis placidior, intervallo: Draus per Serretes, Sera-€pillos, Iasos, Andizetes, Saus per Colapianos Breucosque. populorum haec capita; praeterea Arviates, Azali, Aman-€ti[2ni]2, Belgites, Catari, Cornacates, Eravisci, Hercuniates, €Latovici, Oseriates, Varciani. mons Claudius, cuius in €fronte Scordisci, in tergo Taurisci. insula in Sao Metu-€barbis, amnicarum maxima. praeterea amnes memorandi: €Colapis in Saum influens iuxta Sisciam gemino alveo in-€sulam ibi efficit quae Segestica appellatur; alter amnis €Bacuntius in Saum * * * Sirmio oppido influit, ubi civitas €Sirmiensium et Amantinorum. inde Taurunum, ubi €Danuvio miscetur Saus. supra influunt Valdasus, Urpanus, €et ipsi non ignobiles. @@Pannoniae iungitur provincia quae Moesia €appellatur, ad Pontum usque cum Danuvio decurrens. in-€cipit a confluente supra dicto. in ea Dardani, Celegeri, €Triballi, Timachi, Moesi, Thraces Pontoque contermini Scy-€thae. flumina clara e Dardanis Margus, Pingus, Timachus, €ex Rhodope Oescus, ex Haemo Vtus, Asamus, Ieterus. @1 @@Illyrici latitudo qua maxima est p. colligit, €longitudo a flumine Arsia ad flumen Drinium . a Drinio €ad promunturium Acroceraunium Agrippa prodi-€dit, universum autem sinum Italiae et Illyrici ambitu <30XVII>30. €in eo duo maria quo distinximus fine, Ionium in prima €parte, interius Hadriaticum, quod Superum vocant. @@Insulae in Ausonio mari praeter iam dictas €memoratu dignae nullae, in Ionio paucae Calabro litore €ante Brundisium, quarum obiectu portus efficitur, contra €Apulum litus Diomedia, conspicua monumento Diomedis, þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ£›—…et altera eodem nomine, a quibusdam Teutria appellata. €Illyrici ora mille amplius insulis frequentatur, natura va-€doso mari aestuariisque tenui alveo intercursantibus. clarae €ante ostia Timavi calidorum fontium cum aestu maris €crescentium, iuxta Histrorum agrum Cissa, Pullariae et €Absyrtides Grais dictae a fratre Medeae ibi interfecto. iuxta eas Electridas vocavere in quibus proveniret sucinum, €quod illi electrum appellant, vanitatis Graecae certissimum €documentum, adeo ut quas earum designent haut umquam €constiterit. contra Iader est Lissa et quae appellata e[2st]2, @1 €contra Liburnos Crateae aliquot nec pauciores Liburnicae, €Celadussae, contra [2Tra]2gurium Bova et capris laudata €Brattia, [2Is]2sa civium Romanorum et cum oppido Pharia. €ab Issa Cor[2c]2yra Melaena cognominata cum Cnidiorum €oppido distat , inter quam et Illyricum Melite, unde €catulos Melit[2ae]2os appellari Callimachus auctor est. €ab ea VII Elaphites, in Ionio autem mari ab Orico MM p. €Sasonis, piratica statione nota.  Ÿôÿ@@@@{1LIBER IV}1 ‘@@Tertius Europae sinus Acrocerauniis incipit mon-€tibus, finitur Hellesponto, amplectitur praeter minores €sinus <30XIX>30 passuum. in eo Epiros, Acarnania, Ae- @1 €tolia, Phocis, Locris, Achaia, Messenia, Laconica, Argolis, €Megaris, Attice, Boe[2o]2tia iterumque ab alio mari eadem €Phocis et Locris, Doris, Ph[2th]2iotis, Thessalia, Magnesia, €Macedonia, Thracia. omnis Graeciae fabulositas sicut et €litterarum claritas ex hoc primum sinu effulsit, quapropter €paululum in eo conmorabimur. @@Epiros in universum appellata a Cerauniis incipit €montibus. in ea primi Chaones, a quibus Chaonia, dein €T[2h]2esproti, Antigonenses, locus Aorno[2s]2 et pestifera avibus €exhalatio, Cestrini, Perrhaebi, quorum mons Pindus, Cas-€sopaei, Dryopes, Selloe, [2H]2el[2l]2opes, Molossi, apud quos Do-€donaei Iovis templum oraculo inlustre, Talarus mons, €centum fontibus circa radices Theopompo celebratus. Epiros ipsa, ad Magnesiam Macedoniamque tendens, a €tergo suo Dassaretas supra dictos, liberam gentem, mox €feram Dardanos habet. Dardanis laevo Triballi praeten-€duntur latere et Moesicae gentes, a fronte iunguntur Maedi €ac Denselatae, quibus Threces ad Pontum usque pertinentes. €ita succincta Rhodopes, mox et Haemi, vallatur excelsitas. @1 in Epiri ora castellum in Acrocerauniis Chimera, sub eo €Aquae Regiae fons, oppida Maeandria, Cestria, flumen €Thesprotiae Thyamis, colonia But[2h]2rotum, maximeque nobi-€litatus Ambracius sinus, D passuum faucibus spatiosum €aequor accipiens, longitudinis , latitudinis . in €eum defertur amnis Acheron, e lacu Thesprotiae Acherusia €profluens passuum inde et mille pedum ponte €mirabilis omnia sua mirantibus. in sinu oppidum Am-€bracia. Molossorum flumina Aphas, Arat[2th]2us, civitas Anac-€torica, l[2o]2cus Pandosia. @@Acarnaniae, quae antea Curetis vocabatur, oppida €Heraclia, Echinus et in ore ipso colonia Augusti Actium €cum templo Apollinis nobili ac civitate libera Nicopolitana. €egressos sinu Ambracio in Ionium excipit Leucadium litus, €promunturium Leucates, dein sinus et Leucadia ipsa paen-€insula, quondam Neritis appellata, opere accolarum abscisa €continenti ac reddita ventorum flatu congeriem harenae €adtumulantium, qui locus vocatur Dior[2y]2ctos stadiorum lon-€gitudine trium. oppidum in ea Leucas, quondam Neritum €dictum. deinde Acarnanum urbes Alyzia, Stratos, Argos €Amphilochicum cognominatum. amnis Achelous e Pindo @1 €fluens atque Acarnaniam ab Aetolia dirimens et Artemitam €insulam adsiduo terrae invectu continenti adnectens. @@Aetolorum populi Athamanes, Tymphaei, Ephyri, €Aenienses, Perrhaebi, Dolopes, Maraces, Atraces, a quibus €Atrax amnis Ionio mari infunditur. Aetoliae oppidum €Calydon est D passuum a mari iuxta Euenum amnem. €dein Macynia, Molycria, cuius a tergo Chalcis mons et €[2T]2aph[2i]2assus. at in ora promunturium Antirrhium, ubi €ostium Corinthiaci sinus minus M p. latitudine influentis €Aetolosque dirimentis a Peloponneso. promunturium quod €contra procedit appellatur Rhion. sed in Corinthio sinu €oppida Aetoliae Naupactos, Eupalimna et in mediterraneo €Pleuron, Hali[2c]2arna. montes clari in Dodone Tomarus, in €Ambracia Crania, in Acarnania Aracynthus, in Aetolia €Achaton, Panaetolium, Mac[2y]2nium. @@Proximi Aetolis Locri cognominantur Ozolae, €immunes. oppidum Oeanthe, portus Apollinis Phaesti, €sinus Crisaeus. intus oppida Argyna, Eup[2a]2l[2i]2a, Phaestum, @1 €Calamisus. ultra Cirrhaei Phocidis campi, oppidum Cirr[2h]2a, €portus Chalaeon, a quo p. introrsus liberum oppidum €Delphi sub monte Parnaso, clarissimi in terris oraculi Apollinis. fons Castalius, amnis Cephisus praefluens Del-€phos, ortus in Lilaea urbe. quondam praeterea oppidum €Crisa et cum Bulensibus Anticyra, Naulochum, Pyrrha, €Amphisa immunis, Ti[2t]2hrone, Tit[2h]2or[2ea]2, [2A]2mbr[2ys]2us, Mirana, €quae regio Daulis appellatur. deinde in intimo sinu an-€gulus Boeotiae adluitur cum oppidis Sip[2h]2is, Thebis quae €Corsiae cognominatae sunt iuxta Heliconem montem. ter-€tium ab hoc mari Boeotiae oppidum Pagae, unde Pelo-€ponnesi prosilit cervix. @@Peloponnesus, Apia antea appellata et Pelasgia, €paeninsula haut ulli terrae nobilitate postferenda, inter duo €maria Aegaeum et Ionium, platani folio similis propter €angulosos recessus, circuitu p. colligit auctore €Isidoro; eadem per sinus paene tantundem adicit. an-€gustiae, unde procedit, Isthmos appellatur. in eo loco @1 €inrumpentia e diverso quae dicta sunt maria a septen-€trione et exortu eius omnem ibi latitudinem vorant, donec €contrario incursu tantorum aequorum V milium passuum €intervallo exesis utrimque lateribus angusta cervice Pelo-ponnesum contineat Hellas. Corinthiacus hinc, illinc Saroni-€cus appellatur sinus; Lecheae hinc, Cenchreae illinc angustia-€rum termini, longo et ancipiti navium ambitu quas magnitudo €plaustris transvehi prohibet. quam ob causam perfodere €navigabili alveo angustias eas temptavere Demetrius rex, €dictator Caesar, Gaius princeps, Domitius Nero, nefasto, ut omnium exitu patuit, incepto. in medio hoc intervallo, quod €Isthmon appellavimus, adplicata colli habitatur colonia Corin-€thus, antea Ep[2h]2yra dicta, sexagenis ab utroque litore stadiis, €e summa sua arce, quae vocatur Acrocorinthos, in qua €fons Pirene, diversa duo maria prospectans. p. €ad Corinthiacum sinum traiectus est Patras a Leucade. €Patrae, colonia in longissimo promunturio Peloponnesi €condita ex adverso Aetoliae et fluminis Eueni minus M p., €ut dictum est, intervallo in ipsis faucibus, sinum Corin-€thiacum in longitudinem usque ad Isthmon trans-€mittunt. @@Achaiae nomen provinciae ab Isthmo incipit. €antea Aegialos vocabatur propter urbes in litore per or- @1 €dinem dispositas. primae ibi quas diximus Lecheae, Co-€rinthiorum portus, mox Olyros, Pellenaeorum castellum, €oppida Helice, Bura, in quae refugere haustis prioribus, €Sicyon, Aegira, Aegium, Erineos. intus Cleonae, Hysiae. Panhormus portus demonstratumque iam Rhium, a quo €promunturio absunt Patrae, quas supra memoravimus. €locus Pherae. in Achaia novem montium Scioessa notis-€simus, fons Cymothoe. ultra Patras oppidum Olenum, €colonia Dyme, loca Buprasium, Hyrmine, promunturium €Araxus, Cyllen[2ius]2 sinus, promunturium Chelonates, unde €Cyllenen <[2X]2V> p., castellum Phliu[2s]2, quae regio ab Homero Araethyrea dicta est, postea Asopis. inde Eliorum ager, €qui antea Epioe vocabantur. ipsa Elis in mediterraneo et €a P[2y]2lo intus delubrum Olympii Iovis, ludorum cla-€ritate fastos Graeciae complexum, Pisaeorum quondam oppi-€dum, praefluente Alpheo amne. at in ora promunturium €Ic[2h]2thys, amnis Alpheus_navigatur p._, oppida Au-€lon, Leprium, promunturium Platanodes. omnia haec ad @1 occasu[2m]2 versa, ad meridiem autem Cyparissius sinus €cum urbe Cyparisso circuitu, oppida Pylos, Mot[2h]2one, €locus Helos, promunturium Acritas, sinus Asinaeus ab €oppido Asine, Coronaeus a Corone. finiuntur Taenaro €promunturio. ibi regio Messenia duodeviginti montium, €amnis Pamisus, intus autem ipsa Messene, Ithome, Oechalia, þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¤˜‡Arene, Pteleon, Thryon, Dorion, Zancle, variis quaeque €clara temporibus. huius sinus circuitus , traiectus €vero . @@Dehinc a Taenaro ager Laconicus liberae gentis €et sinus circuitu , traiectu . oppida T[2a]2ena-€rum, Amyclae, Pherae, Leuctra et intus Sparta, Thera[2p]2ne €atque ubi fuere Cardamyle, Pitane, Ant[2h]2ia, locus Thyreae, €Gerania. mons Taygetus, amnis Eurotas. sinus Aegilodes, €oppidum Psamathus. sinus Gytheates ab oppido, ex quo €Cretam [2in]2 insulam certissimus cursus. omnes autem €Maleo promunturio includuntur. @1 @@Qui sequitur sinus ad Scyll[2a]2eum Argolicus appel-€latur, traiectu , idem ambitu . oppida Boea, Epi-€daurus Limera cognomine, Zarax, Cyphans portus. amnes €Inachus, Erasinus, inter quos Argos Hippium cognominatum €supra locum Lernen a mari MM, novemque additis milibus €Mycenae et ubi fuisse Tiryntha tradunt et locus Mantinea. €montes Artemi[2si]2us, Apesantus, Asterion, Parparus aliique XI numero. fontes Niobe, Amymone, Psamathe. a Scyl-€laeo ad Isthmon p. oppida Hermione, Troezen, €Coryphasium appellatumque alias Inachium, alias Dipsium €Argos, portus Schoenitas. sinus Saronicus, olim querno €nemore redimitus, unde nomen, ita Graecia antiqua ap-€pellante quercum; in eo Epidaurum oppidum, Aesculapi €delubro celebre, Spiraeum promunturium, portus Anthedus €et Bucephalus et quas supra dixeramus Cenchreae, Isthmi €pars altera cum delubro Neptuni quinquennalibus incluto ludis. tot sinus Peloponnesi oram lancinant, tot maria €adlatrant, siquidem a septentrione Ionium inrumpit, ab €occidente Siculo pulsatur, a meridie Cretico urguetur, ab €oriente brumali Aegaeo, ab oriente solstitiali Myrtoo, quod €a Megarico incipiens sinu totam Atticen adluit. @1 @@Mediterranea eius Arcadia maxime tenet un-€dique a mari remota, initio Drymodes, mox Pelasgis ap-€pellata. oppida eius Psophis, Mantinea, S[2t]2ymphalum, Tegea, €Antigonea, Or[2c]2homenum, Pheneum, Pallantium, unde Pala-€tium Romae, Megalepolis, [2Go]2rt[2y]2na, Bucolium, Carn[2i]2on, €Parrhasie, Thelpusa, Mela[2e]2nae, Herae[2a]2, Pylae, Pallene, €Agrae, [2E]2pi[2um]2, Cynaet[2h]2ae, Lepre[2on]2 Arcadiae, Parthenium, €Alea, Methydrium, Enispe, Macistum, Lampia, Clitorium, €Cleonae. inter quae duo oppida regio Nemea est, [2e]2t [2B]2embinadia vocitata. montes in Arcadia Pholoe+ cum €oppido, item Cyllene, Lycaeus, in quo Lycaei Iovis delu-€brum, Maenalus, Artemisius, Parthenius, Lampeus, Nonacris €praeterque ignobiles VIII. amnes Ladon e paludibus €Phenei, Erymanthus e monte eiusdem nominis in Alpheum defluens. reliquae civitates in Achaia dicendae Ali[2p]2h[2e]2r[2a]2ei, @1 €Abeatae, P[2y]2rgenses, Par[2or]2eatae, Phar[2y]2genitae, Tortuni, €T[2y]2panei, Thriusi, Tritienses. universae Achaiae libertatem €Domitius Nero dedit. Peloponnesus in latitudinem a pro-€munturio Maleae ad oppidum Aegium Corinthiaci sinus € patet, at in transversum ab Elide Epidaurum , €ab Olympia Argos per Arcadiam ; ab eodem loco €ad [2Py]2lu[2m i]2a[2m]2 dicta mensura est. universa autem, velut €pensante aequorum incursus natura, in montes sex atque €LXX attollitur. @@Ab Isthmi angustiis Hellas incipit, nostris €Graecia appellata. in ea prima Attice, antiquitus Acte €vocata. attingit Isthmum parte sui quae appellatur Megaris €ab colonia Megara, e regione Pagarum. duo haec oppida €excurrente Peloponneso sita sunt, utraque ex parte velut €in umeris Helladis, Pagaei et amplius Aegosthenenses €contributi Megarensibus. in ora autem portus [2S]2c[2h]2oenos, €oppida Sidous, Cremmyon, Scironia saxa longitudine, @1 Gerania, Megara, Eleusin. fuere et Oen[2o]2e et Probalinthos. €nunc sunt ab Isthmo Piraeus et Phalera portus, €muro recedentibus Athenis iuncti. libera haec civitas nec €indiga ullius praeconii amplius: tanta claritas superfluit. €in Attica fontes Cephisia, Larine, Callir[2r]2oe Enneacrunos, €montes Brilessus, Aegialeus, Icarius, Hymettus, Lycabettus, €locus Ilisos. a Piraeo Sunium promunturium, [2Th]2o-€ricos promunturium, Po[2tam]2os, [2S]2ter[2i]2a, Brauron, quondam €oppida, R[2h]2amnus pagus, locus Marathon, campus T[2h]2riasius, €oppidum Melita et Oropus in confinio Boeotiae. @@Cuius Anthedon, Onc[2h]2estos, Thespiae liberum €oppidum, Lebadea nec cedentes Athenis claritate quae €cognominantur Boeotiae Thebae, duorum numinum Liberi €atque Herculis, ut volunt, patria. et Musis natalem in €nemore Heliconis adsignant. datur et his Thebis saltus @1 €Cithaeron, amnis Ismenus. praeterea fontes in Boeotia €Oedipodia, Psamathe, Dirce, Epi[2c]2rane, Arethusa, Hippocrene, €Aganippe, Gargaphie. montes extra praedictos Mycalesus, Hadylius, Acontius. reliqua oppida inter Megaricam et €Thebas Eleutherae, Haliartus, Plat[2a]2eae, Pherae, Aspledon, €Hyle, Thisbe, Erythrae, Glissa, Copae, iuxta Ceph[2i]2sum €amnem Lamiae et Anichiae, Medeon, Phlygone, [2Ac]2raephi[2a]2, €Coronea, Chaeronea. in ora autem infra Thebas Ocale[2e]2, €Eteon[2os]2, Scolos, Schoenos, Peteon, Hyrie, Mycalesos, Ire-€seum [2e]2t Eleon, Ollarum, Tanagra, liber populus, et in ipsis €faucibus Euripi, quem facit obiecta insula Euboea, Aulis €capaci nobilis portu. Boeotos Hyantas antiquitus dixere. Locri deinde Epi[2c]2nemidi[2i]2 cognominantur, olim Leleges €appellati, per quos amnis Cephisus defertur in mare. @1 €oppida Opus, unde et sinus Opuntius, Cynus. Phocidis €in litore unum Daphnus, introrsus autem Larisa, Elatea €et in ripa Cephisi, ut diximus, Lilaea Delphosque versae €Cnemis et Hyampolis. rursus Locrorum ora, in qua La-€rumna, T[2h]2ronium, iuxta quod Boagrius amnis defertur in €mare. oppida Narycum, Alope, Scarp[2h]2ia. postea Maliacus €sinus ab incolis dictus, in quo oppida Halcyone, Ae[2g]2onia, Phalara. Doris deinde, in qua Sparthos, Erineon, €Bo[2i]2on, Pindus, Cytinum. Doridis a tergo mons Oeta est. €@@Sequitur mutatis saepe nominibus Haemonia, €eadem Pelasgis et Pelasgicon Argos, Hellas, eadem Thes-€salia et Dryopis, semper a regibus cognominata. ibi geni-€tus rex nomine Graecus, a quo Graecia; ibi Hellen, a quo €Hellen[2e]2s. hos eosdem Homerus tribus nominibus appel-€lavit Myrmidonas et Hellenas et Achaeos. ex his Phthio-€tae nominantur Dorida accolentes. eorum oppida Echinus, €in faucibus Sperchii fluminis Thermopylarum angustiae, €quo argumento inde Heraclea Trechin dicta est. mons @1 €ibi Callidromus; oppida celebrata Hellas, Halos, Lamia, €Phthia, Arne. @@In Thessalia autem Orchomenus, Miny[2i]2us €antea dictus, et oppidum Alimon, ab aliis Holmon, Atrax, €Palamna, fons Hyperia, oppida Pherae, quarum a tergo €Pieria ad Macedoniam protenditur, Larisa, Gomphi, Thebae €Thessalae, nemus Pteleon, sinus Pagasicus, oppidum Pa-€gasa, idem postea Demetrias dictum, Tricca, Pharsali campi €cum civitate libera, Crannon, Iletia. montes Phthiotidis €Nymphaeus, quodam topiario naturae opere spectabilis, €Buzygaeus, Donac[2o]2es[2s]2a, Bromiaeus, Daphusa, Chimarone, Athamas, Stephane. in Thessalia quattuor atque triginta, €quorum nobilissimi Cercetii, Olympus Pierius, Ossa, cuius €ex adverso Pindus et Othrys, Lapitharum sedes, hi ad €occasum vergentes, ad ortus Pelius, omnes theatrali modo €inflexi, caveatis ante eos LXXV urbibus. flumina Thes-€saliae Apidanus, Phoenix, Enipeus, Onochonus, [2P]2amisus, €fons Messeis, lacus Boebeis et ante cunctos claritate Pe- @1 €nius, ortus iuxta Gomphos interque Ossam et Olympum €nemorosa convalle defluens D stadiis, dimidio eius spatii navigabilis. in eo cursu Tempe vocant, passuum lon-€gitudine et ferme sesquiiugeri latitudine, ultra visum ho-€minis attollentibus se dextra laevaque leniter convexis €iugis, intus s[2il]2va l[2at]2e viridante, ac labitur Penius viridis €calculo, amoenus circa ripas gramine, canorus avium con-€centu. accipit amnem Horcon nec recipit, sed olei modo €supernatantem, ut dictum est Homero, brevi spatio por-€tatum abdicat, poenales aquas dirisque genitas argenteis €suis misceri recusans. @@Thessaliae adnexa Magnesia est, cuius fons €Libethra, oppida [2I]2olcus, Ormenium, Pyr[2ra]2, Methone, Oli-€zon, promunturium Sepias, oppida Castana, Spalathra, pro-€munturium Aeantium, oppida Meliboea, Rhizus, Erymnae, þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¤˜ …ostium Penii, oppida [2H]2omolium, Orthe, Iresiae, Pelinna, @1 €Thaumacie, [2G]2yrton, Crannon, Acharne, Do[2t]2ion, Melite, Phy-€lace, Potniae. €@@Epiri, Achaiae, Atticae, Thessaliae in porrectum lon-€gitudo traditur, latitudo . @@Macedonia postea CL populorum, duobus €incluta regibus quondamque terrarum imperio, Emathia €antea dicta. haec ad Epiroticas gentes in solis occasum €recedens post terga Magnesiae atque Thessaliae infestatur €a Dardanis; partem eius septentrionalem Paeonia ac Pela-€gonia protegunt a Triballis. oppida Aegae, in quo sepe-€liri mos reges, Beroea et in regione, quae Pieria appel-latur a nemore, Aegi[2n]2ium. in ora Heraclea, flumen Api-€las, oppida Py[2d]2na, [2A]2loros, amnis Haliacmon. intus Aloritae, €Vallaei, Phylacaei, Cyrrestae, Tyrissaei, Pella colonia, op-€pidum Stobi civium Romanorum, mox Antigonea, Europus €ad Axium amnem, eodemque nomine per quod Rhoedias fluit, Scydra, [2E]2ordaea, Mi[2e]2za, Gordyniae. mox in ora @1 €Ichnae, fluvius Axius. ad hunc finem Dardani, Treres, €Pieres Macedoniam accolunt. ab hoc amne Paeoniae gen-€tes Para[2xi]2aei, Eordenses, Almopi, Pelagones, Mygdones. €montes Rhodope, Scopius, Orbelus. dein praeiacente gre-€mio terrarum Arethusii, Antiochienses, Idomenenses, Do-€beri, [2A]2estrienses, Allantenses, Audaristenses, Morylli, Gar-€resci, Lyncestae, Othryonei et liberi [2A]2mantini atque €Orestae, coloniae Bullidenses et Dienses, Xylopolitae, Sco-€tusaei liberi, Heraclea Sintica, Tymphaei, Toronaei. @@In ora sinus Macedonica oppidum Chalastra et intus €Piloros, Lete medioque litoris flexu Thessalonice liberae €condicionis_ad hanc a Dyrrhachio _, Therme €in Thermaico sinu, oppida Dicaea, Palinandrea, Scione, €promunturium Canastraeum, oppida Pallene, Phlegra. qua @1 €in regione montes Hypsizo[2n]2us, Epytus, Alcyon, Elaeuomne, €oppida Nissos, Phryxelon, Mendae et in Pallenensi Isthmo €quondam Potidaea, nunc Cassandrea colonia, Anthemus, Olop[2h]2yxus, sinus Mecyberna, oppida Myscella, Ampelos, €Torone, Siggos, [2S]2t[2o]2los, fretum, quo montem Atho Xerxes €Persarum rex continenti abscidit in longitudinem passu-€um MD. mons ipse a planitie excurrit in maria €passuum, ambitus radicis colligit. oppidum in cacu-€mine fuit Acrotho[2o]2n; nunc sunt Vranopolis, Pal[2a]2ehorium, €Thy[2s]2sus, Cleonae, Apollonia, cuius incolae Macrobii cog-nominantur. oppidum Cassera faucesque alterae Isthmi, €Acanthus, Stagira, Sithone, Heraclea et regio Mygdoniae @1 €subiacens, in qua recedentes a mari Apollonia, Arethusa. €in ora rursus Posidium et sinus cum oppido Cermoro, €Amphipolis liberum, gens Bisaltae. dein Macedoniae ter-€minus amnis Strymon, ortus in Haemo. memorandum in €septem lacus eum fundi, priusquam derigat cursum. @@Haec est Macedonia terrarum imperio potita quon-€dam, haec Asiam, Armeniam, Hiberiam, Albaniam, Cappa-€dociam, Syriam, Aegyptum, Taurum, Caucasum transgressa, €haec in Bactris, Medis, Persis dominata toto oriente pos-€sesso, haec etiam Indiae victrix per vestigia Liberi Patris €atque Herculis vagata. haec eadem est Macedonia, cuius €uno die Paulus Aemilius imperator noster LXXII urbes €direptas vendidit. tantam differentiam sortis praestitere €duo homines! @@Thracia sequitur, inter validissimas Euro-€pae gentes, in strategias L divisa. populorum eius, quos €nominare non pigeat, amnem Strymonem accolunt dextro €latere Denseletae et Maedi ad Bisaltas usque supra dictos, €laevo Digerri Bessorumque multa nomina ad Mestum am-€nem ima Pangaei montis ambientem inter Haletos, Dio- @1 €bessos, Carbilesos, inde Bri[2g]2as, Sapaeos, [2O]2domantos. Odry-€sarum gens fundit Hebrum accolentibus Carbiletis, Pyrogeris, €Drugeris, Caenicis, Hypsaltis, Benis, Corpilis, Bottiaeis, Edonis. eodem sunt in tractu Sialetae, Priantae, Dolon-€gae, Thyni, C[2o]2elaletae maiores Haemo, minores Rhodopae €subditi. inter quos Hebrus amnis, oppidum sub Rhodope €Poneropolis antea, mox a conditore [2Ph]2ilippopolis, nunc a €situ Trimontium dicta. Haemi excelsitas passuum sub-€itur. aversa eius et in Histrum devexa Moesi, Getae, €Aedi, Scaugdae Clariaeque et sub iis Arraei Sarmatae, €quos Areatas vocant, Scythaeque et circa Ponti litora Mo-riseni Sitonique, Orphei vatis genitores, optinent. ita finit €Hister a septentrione, ab ortu Pontus ac Propontis, a me-€ridie Aegaeum mare. cuius in ora a Str[2y]2mone Apollonia, €Oes[2y]2ma, Neapolis, [2D]2atos. intus Philippi colonia_absunt @1 €a Dyrrhachio _, Scotusa, Topiros civitas. Mesti €amnis ostium, mons Pangaeus. Heraclea, Olynthos, Ab-€dera libera civitas. stagnum Bistonum et gens. oppidum €fuit Tirida, Diomedis equorum stabulis dirum; nunc sunt €Dicaea, Ismaron, locus Parthenion, Phalesina, Maronea, prius Orthagurea dicta. mons Serrium, Zone, tum locus €Doriscum, hominum capax_ita Xer[2x]2es ibi dinumeravit €exercitum_, os Hebri, portus [2S]2tentoris, oppidum Aenos €liberum cum Polydori tumulo, Ciconum quondam regio. €a Dorisco incurvatur ora ad Macron Tichos p., circa €quem locum fluvius Melas, a quo sinus appellatur. oppida €Cypsela, Bisant[2h]2e, Macron Tic[2h]2os, dictum quia a Propon-€tide ad Mela[2n]2em sinum inter duo maria porrectus murus procurrentem excludit Cherronesum. namque T[2h]2racia al-€tero latere a Pontico litore incipiens, ubi Hister amnis €inmergitur, vel pulcherrimas in ea parte urbes habet, €Histropolin Milesiorum, Tomos, Callatim, quae antea Cer- @1 €batis vocabatur, Heracleam. habuit et Bizonen terrae €hiatu raptam; nunc habet Dionysopolim, Crunon antea €dictam; a[2d]2luit Zyras amnis. totum eum tractum Scythae €Aroteres cognominati tenuere. eorum oppida Aphrodisias, €Libistos, Zygere, Rhocobae, Eumenia, Parthenopolis, Ge-€rania, ubi Pygmaeorum gens fuisse proditur; Catizos bar-bari vocabant, creduntque a gruibus fugatos. in ora a €Dionysopoli est Odessus Milesiorum, flumen Pannysis, op-€pidum [2E]2reta, Nauloc[2h]2us. mons Haemus, vasto iugo pro-€cumbens in Pontum, oppidum habuit in vertice Aristaeum; €nunc in ora Mesembria, Anchialum, ubi Messa fuerat. €Astice regio habuit oppidum Anthium; nunc est Apollonia. €flumina Panisos, Iuras, Tearus, Orosines; oppida Thynias, €Halmydesos, Devel[2t]2on cum stagno, quod nunc Deultum €vocatur veteranorum, Phinopolis, iuxta quam Bosporos. €ab Histri ostio ad os Ponti passuum alii fecere, Agrippa @1 € adiecit; inde ad murum supra dictum , ab eo Cherronesi ._Sed a Bosporo sinus [2L]2asthenes, €portus Senum et alter qui Mulierum cognominatur. pro-€munturium Chrys[2e]2on Ceras, in quo oppidum Byzantium €liberae condicionis, antea Lygos dictum; abest a Dyrrha-€chio p.: tantum patet longitudo terrarum inter Ha-driaticum mare et Propontidem. amnes Bathynias, Pida-€ras sive Athy[2r]2as. oppida Selymbria, Perinthus, latitudine €CC pedum continenti adnexa. intus Bizye, arx regum €Thraciae, a T[2e]2rei nefasto invisa hirundinibus, regio Cae-€nica, colonia Flaviopolis, ubi antea Caela oppidum voca-€batur, et a Bizye p. Apros colonia, quae a Philippis €abest . at in ora amnis Erginus; oppidum €fuit Ganos. deseritur et Lysimachea iam in Cherroneso. alius namque ibi Isthmos angustias similes eodem nomine €et pari latitudine inlustrat. duae urbes utrimque litora @1 €haut dissimili modo tenuere, Pactye a Propontide, Cardia €a Melane sinu, haec ex facie loci nomine accepto, utrae-€que conprehensae postea Lysimachea p. a Longis Muris. €Cherronesos a Propontide habuit Tiristasin, Crithoten, €Cissam flumini Aegos adpositam; nunc habet a colonia Apro p. Resisthon, ex adverso coloniae Parianae. et €Hellespontus VII, ut diximus, stadiis Europam ab Asia €dividens, IIII inter se contrarias urbes habet, in Europa €Callipolim et Seston, in Asia Lam[2p]2sacon et Abydon. dein €promunturium Cherronesi Mastusia adversum Sigeo, cuius €in fronte obliqua Cynossema_ita appellatur Hecubae €tumulus_, statio Achaeorum et turris, delubrum Prote-€silai et in extrema Cherronesi fronte, quae vocatur Aeo-€lium, oppidum Elaeus. dein petenti Melana sinum portus €Coelos et Panhormus et supra dicta Cardia. @@Tertius Europae sinus ad hunc modum clauditur. þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¤˜²‚montes extra praedictos Thraciae Edonus, Gygemeros, €Meritus, Melamphyllos. flumina in Hebrum cadentia Bar- @1 €gus, Syrmus. Macedoniae, Thraciae, Hellesponti longitudo est €supra dicta; quidam faciunt. latitudo est. Aegaeo mari nomen dedit scopulus inter Ten[2ed]2um €et Chium verius quam insula, Aex nomine a specie caprae, €quae ita Graecis appellatur, repente e medio mari exiliens. €cernunt eum ab dextera parte An[2tan]2drum navigantes ab €Achaia, dirum ac pestiferum. Aegaei pars Myrtoo datur. €appellatur ab insula parva, quae cernitur Macedoniam a €Ger[2a]2esto petentibus haut procul Euboeae Carysto. Ro-€mani omnia haec maria duobus nominibus appellant, Ma-€cedonicum quacumque Macedoniam aut Thraciam attingit, €Graeciense qua Graeciam adluit. nam Graeci et Ionium €dividunt in Siculum ac Creticum ab insulis, item Icarium, €quod est inter Samum et Myconum. cetera nomina sinus €dedere quod diximus. @@Et maria quidem gentesque in tertio Eu-€ropae sinu ad hunc modum se habent; insulae autem ex €adverso Thesprotiae a Buthroto p., eadem ab Acroce-€rauniis , cum urbe eiusdem nominis Corcyra liberae civi-€tatis et oppido Cassiope temploque Cassi Iovis, in €longitudinem patens, Homero dicta Scheria et Phaeacia, @1 €Callimacho etiam Drepane. circa eam aliquot, sed ad €Italiam vergens Othronos, ad Leucadiam Paxo[2s]2, [2Subota]2e duae, discretae a Corcyra. nec procul ab iis ante Cor-€cyram Ericusa, Marathe, Elaphusa, Malthace, Trac[2h]2ie, Py-€thionia, Ptychia, Tarac[2h]2ie et a Phala[2c]2ro, Corcyrae promun-€turio, scopulus in quem mutatam Vlixis navem a simili €specie fabula est. ante Leucadiam autem et [2Aetol]2iam per-€multae, quarum Teleboides eaedemque Taphiae ab incolis €ante Leucadiam appellantur Taphi[2a]2s, [2C]2arn[2os]2, Oxia, Pri-€n[2o]2essa, ante Aetoliam Echinades Aegialia, Cotonis, Thya-€tira, Geoaris, Dionysia, Cyrnus, Chalcis, Pinara, Nystrus. ante eas in alto Cephallania, Zacynthus, utraque libera, €Ithaca, Dulichium, Same, Crocyle. a Paxo Cephallania, @1 €quondam Melaena dicta, p. abest, circuitu patet . €Same diruta a Romanis adhuc tamen oppida tria habet. €inter hanc et Achaiam cum oppido magnifica et fertilitate €praecipua Zac[2y]2nthus, aliquando appellata Hyrie, a Cephal-€laniae meridiana parte abest. mons Elatus ibi no-bilis; ipsa circuitu colligit . ab ea Ithaca di-€stat, in qua mons Neritus; tota vero circuitu patet . €ab ea Araxum, Peloponnesi promunturium, . ante hanc €in alto Asteris, Prote, ante Zacynthum in eurum €ventum Strophades duae, ab aliis Plotae dictae, ante Ce-€phallaniam Letoia, ante Pylum III Sphag[2i]2ae, totidem ante Messenen Oenus[2s]2a[2e]2. in Asin[2a]2eo sinu tres Thyrides, in €Laconico Thegan[2u]2sa, Cothon, Cythera cum oppido, antea €Porphyris appellata. haec sita est a Maleae promunturio € passuum, ancipiti propter angustias ibi navium ambitu. €in Argolico Pityusa, Arine, Ephyre. contra Herm[2i]2onium €agrum Tri[2c]2arenus, Aperopia, Colonis, Aristera, contra @1 €Troezenium Calauria, distans Plateis, Bel[2b]2ina, Lasia, Baucidias, contra Epidaurum Cecryphalos, Pityonesos a €continente. ab hac Aegina liberae condicionis , cuius € praenavigatio est; eadem autem a Piraeo Athenien-€sium portu abest, ante Oenone vocitata. Spiraeo pro-€munturio obiacent Eleusa, Adendros, Craugiae duae, Cae-€ciae duae, Selacosa; [2et]2 a Cenchr[2e]2is Aspis et in Megarico €sinu Methurides , Aegila autem a Cythera, eadem-€que a Cretae Phalasarna oppido . @@Ipsa Creta, altero latere ad austrum, altero ad €septentrionem versa, inter ortum occasumque porrigitur €centum urbium clara fama. Dosiades eam a Crete nym-€pha, Hesperidis filia, Anaximander a rege Curetum, @1 €Philistides M[2all]2o[2t]2es [2et]2 Crates primum Ae+riam dictam, €deinde postea Curetim; et Macaron nonnulli a temperie €caeli appellatam existimavere. latitudine nusquam ex-€cedens et circa mediam sui partem maxime patens lon-€gitudine implet , circuitu , flectensque €se in Creticum pelagus ab ea dictum, qua longissima est, €ad orientem promunturium Samonium adversum Rhodo, ad occidentem Criu Metopon Cyrenas versus expellit. oppida €eius insignia Phalasarna, Elaea, Cisamon, Pergamum, Cy-€donea, Minoium Apteron, Pantomatrium, Amph[2i]2mala, R[2h]2i-€thymna, Pan[2h]2ormum, Cyt[2a]2eum, Apollonia, Matium, Heraclea, €Miletos, Ampelos, Hierapy[2t]2na, Lebena, Hierapolis, et in €mediterraneo Gortyna, Phaestum, Gnosus, Polyr[2r]2henum, €Myrina, Lycastos, Rhamnus, Lyctus, Dium, Asium, Pyloros, €Rhytion, Elatos, Pherae, Olopyxos, Lasos, Eleut[2h]2ernae, @1 €Therapnae, Marathusa, [2T]2ylisos; et aliorum circiter LX op-€pidorum memoria extat. montes Cadistus, Idaeus, Dictyn-[2n]2aeus, Cor[2y]2cus. ipsa abest promunturio suo, quod vocatur €Criu Metopon, ut prodit Agrippa, a Cyrenarum promun-€turio Phycunte , item Cadisto * * * a Malea Pelo-€ponnesi , a Carpatho insula promunturio Samon[2i]2o € in favonium ventum. haec inter eam et Rhodum in-teriacet; reliquae circa eam ante Peloponnesum duae Cory-€coe, totidem Mylae, et latere septentrionali dextra Cretam €habenti contra Cydoneam Leuce et duae Budroe, contra €Matium Dia, contra Itanum promunturium Onysia, Leuce, €contra Hierapytnam C[2h]2r[2y]2sea, Gaudos. eodem tractu Ophi-€ussa, Butoa, Ramnus circumvectisque Criu Metopon tres @1 €Acusagorus appellatae. ante Samonium promunturium €Phocoe, Platiae, Syrnides, Naulochos, Harmedon, Zephyre. @@At in Hellade, etiamnum in Aegaeo, Lichades, Scar-€phia, Corese, Phocasia conpluresque aliae ex adverso Atti-€cae, sine oppidis et ideo ignobiles. sed contra Eleusina €clara Salamis. ante eam Psyttalia, a Sunio vero Helene € distans. dein Ceos ab ea totidem, quam nostri quidam €dixere Ceam, Graeci et Hydrusam, avolsam Euboeae. €quingentos longa stadios fuit quondam, mox quattuor fere €partibus, quae ad Boeotiam vergebant, eodem mari devo-€ratis oppida habet reliqua Iulida, Carthaeam; intercidere €Coresus, Poeeessa. ex hac profectam delicatiorem feminis €vestem auctor est Varro. @@Euboea, et ipsa avolsa Boeotiae, tam modico €interfluente Euripo, ut ponte iungantur, ad meridiem pro-€munturiis duobus, Geraesto ad Atticam vergente et ad @1 €Hellespontum Caphereo, insignis, a septentrione Cenaeo, €nusquam latitudinem ultra extendit, nusquam intra MM €contrahit, sed in longitudinem universae Boeotiae ab Attica €ad Thessaliam usque praetenta in , circuitu vero . abest ab Hellesponto parte Capherei , urbibus quon-€dam Pyrrha, Porthmo, Neso, Cerintho, Oreo, Dio, Aedepso, €Oechalia, nunc Chalcide, cuius ex adverso in continent[2e]2 €Aulis est, Geraesto, Eretria, Car[2y]2sto, Oritano, Artemisio, €fonte Arethusa, flumine Lelanto aquisque calidis quae Ello-€piae vocantur nobilis, notior tamen marmore Car[2y]2stio. €antea vocitata est Chalcodontis aut Macris, ut Dionysius €et Ephorus tradunt, ut Aristides, Macra, ut Callidemus, €Chalcis aere ibi primum reperto, ut Menaechmus, Aban-€tias, ut poetae vulgo, Asopis. @@Extra eam in Myrtoo multae, sed maxime inlu-€stres Glauconnesos et Aeg[2i]2lia et a promunturio Geraesto @1 €circa Delum in orbem sitae, unde et nomen traxere, Cy-€clades. prima earum Andrus cum oppido abest a Gerae-€sto , a Ceo . ipsam Myrsilus Cauron, deinde €Antandron cognominatam tradit, Callimachus Lasiam, alii €Nonagriam, Hydrusam, Epagrim; patet circuitu . €ab eadem Andro passus mille et a Delo Tenos cum €oppido in porrecta, quam propter aquarum abundan-€tiam Aristoteles Hydrusam appellatam ait, aliqui Ophiu-€sam. ceterae Myconus cum monte Dimasto a Delo , Siphnus, ante Meropia et Acis appellata, circuitu , €Seriphus Prepesinthus, Cyt[2h]2nos ipsaque longe clarissi-€ma et Cycladum media ac templo Apollinis et mercatu €celebrata Delos, quae diu fluctuata, ut proditur, sola motum €terrae non sensit ad M. Varronis aetatem; Mucianus €prodidit bis concussam. hanc Aristoteles ita appellatam €tradit, quoniam repente apparuerit enata, Agl[2a]2ost[2h]2enes Cyn-þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¤˜Âˆˆthiam, alii Ortygiam, Asteriam, Lagiam, Ch[2l]2amydiam, Cyne-€thum, Pyrpylen igne ibi primum reperto. cingitur passuum, @1 adsurgit Cynthio monte. proxima ei Rhene, quam Anti-€clides Celadusam vocat, item Artemiten, Celadi[2n]2e[2n]2. Syros, €quam circuitu patere prodiderunt veteres, Mucianus €, Olearos, Paros cum oppido, ab Delo , mar-€more nobilis, quam primo Platean, postea Minoida vocarunt. €ab ea D Naxus, a Delo , cum oppido, quam €Strongylen, deinde Dian, mox Dionysiada a vinearum ferti-€litate, alii Siciliam minorem aut Callipolim appellarunt. €patet circuitu p. dimidioque maior est quam Parus. @@Et hactenus quidem Cycladas servant, ceteras €quae secuntur Sporadas. sunt autem Helene, Ph[2a]2cusa, €[2Ni]2casia, Schinusa, Pholegandros et a Naxo p. €Icaros, quae nomen mari dedit, tantundem ipsa in longi-€tudinem patens, cum oppidis duobus tertio amisso, antea €vocitata Doliche et Macris et Ic[2h]2thyusa. sita est ab exortu €solstitiali Deli eademque a Samo , inter Euboeam @1 €et Andrum passuum freto, ab ea Geraestum D passuum. nec deinde servari potest ordo; acervatim ergo €ponentur reliquae. Scyros, Ios a Naxo , Homeri se-€pulchro veneranda, longitudine , antea Phoenice appel-€lata, Odia, Oletandros. Gyara cum oppido, circuitu p., €abest ab Andro , ab ea Syrnos , Cynet[2h]2us, Telos €unguento nobilis, a Callimacho Agathusa appellata, Do-n[2u]2sa, Patmus circuitu , C[2o]2rass[2i]2ae, Lebinthus, Gyrus, €Cinara, Sicinus quae antea Oeno[2e]2, Herac[2l]2ia quae Onus, €Casos quae Astrabe, Cimolos quae Echinusa, Melos cum €oppido, quam Aristides Mimblida appellat, Aristoteles €Zephyriam, Callimachus Mimallida, Heraclides Siphin €et Acyta[2n]2; haec insularum rotundissima est. Buport[2hmos]2, @1 €Machia, Hypere, quondam Patage, ut alii, Platage, nunc €Amorgos, Polyaegas, Sapyle, Thera, cum primum emersit, €Calliste dicta. ex ea avolsa postea Therasia, atque inter €duas enata mox Automate, eadem Hiera, et in nostro aevo €T[2h]2ia iuxta easdem enata. distat Ios a Thera p. secuntur Lea, Ascania, Anaphe, Hippuris. Astypal[2a]2ea, li-€berae civitatis, circuitus , abest a [2Cad]2isto Cretae €, ab ea Platea , unde Caminia , Azibin-€tha, Lamse, Atragia, Pharmacusa, Thetaedia, Chalcia, Calym-€na, in qua oppidum, Coos, Eulimna, a qua Carpathum, €quae nomen Carpathio mari dedit, . inde Rhodum €Africo vento , a Carpatho Casum , a Caso Samonium, €Cretae promunturium, . in Euripo autem Euboico @1 €primo fere introitu Petaliae IIII insulae et in exitu Ata-€lante. Cyclades et Sporades ab oriente litoribus Icariis €Asiae, ab occidente Myrtois Atticae, a septentrione Aegaeo €mari, a meridie Cretico et Carpathio inclusae per €in longitudinem et per in latitudinem iacent. @@Pagasicus sinus ante se habet Euthiam, [2Ci]2cynethum, €Scyrum supra dictam, sed Cycladum et Sporadum extimam, €Gerontiam, Scandiram, Thermaeus Iresiam, Solymniam, €Eudemiam, Neam, quae Minervae sacra est, Athos ante se €IIII, Peparethum cum oppido, quondam Euo[2e]2non dictam, €novem milia, Sciathum , Imbrum cum oppido . €eadem abest a Mastusia Cherronesi p., ipsa circuitur D; perfunditur amne Ilisso. ab ea Lemnos , €quae ab Atho ; circuitu patet D p., oppida @1 €habet Hephaestiam et Myrinam, in cuius forum solstitio €Athos eiaculatur umbram. ab ea Thasos libera p., €olim Ae+ria vel Aet[2h]2ria dicta. inde Abdera continentis €, Athos D, tantundem insula Samothrace libera €ante Hebrum, ab Imbro , a Lemno D p., a €Thraciae ora ; circuitur , attollitur monte €Saoce p. altitudinis, vel inportuosissima omnium. Calli-machus eam antiquo nomine Dardaniam vocat. inter €Cherronesum et Samothracen, utrimque fere , Halonesos, €ultra Gethone, Lamponia, Alopeconnesus haud procul a €Coelo, Cherronesi portu, et quaedam ignobiles. desertis €quoque reddantur in hoc sinu quarum modo inveniri po-€tuere nomina: Avesticos, Sarnos, Cissyros, Charbrusa, €Calathusa, Scyllia, Dialeon, Dictaea, Melanthia, Dracanon, €Ar[2c]2onesos, Diethusa, Ascapos, Capheris, Mesate, Aeantion, €Pateronnesos, Pateria, Calathe, Neriphus, Pelendos. @1 @@Quartus e magnis Europae sinus ab Hellesponto €incipiens Maeotis ostio finitur. sed totius Ponti forma €breviter conplectenda est, ut facilius partes noscantur. €vastum mare, praeiacens Asiae et ab Europa porrecto €Cherronesi litore expulsum, angusto meatu inrumpit in €terras, VII stadiorum, ut dictum est, intervallo Europam €auferens Asiae. primas angustias Hellespontum vocant; €hac Xerxes Persarum rex constrato in navibus ponte duxit €exercitum. porrigitur deinde tenuis Euripus spatio €ad Priapum urbem Asiae, qua Magnus Alexander transcen-dit. inde exspatiatur aequor rursusque in artum coit. €laxitas Propontis appellatur, angustiae Thracius Bosporus, €latitudine quingentorum passuum, qua Darius pater Xerxis €copias ponte transvexit. tota ab Hellesponto longitudo €. dein vastum mare Pontus Euxinus, qui quon-€dam Axenus, longe refugientes occupat terras magnoque €litorum flexu retro curvatus in cornua ab iis utrimque €porrigitur, ut sit plane arcus Scythici forma. medio flexu €iungitur ostio Maeotii lacus. Cimmerius Bosporus id os vocatur, quingento[2rum]2 passu[2um]2 latitudine. at inter €duos Bosporos Thracium et Cim[2m]2erium derecto cursu, ut @1 €auctor est Pol[2y]2bius, intersunt. circuitu[2s]2 vero totius €Ponti viciens semel [2L]2, ut auctor est Varro et fere veteres. €Nepos Cornelius adicit, Artemidorus vicies €novies decem novem milia facit, Agrippa <30XX[2V]2>30 , €Mucianus <30XXIIII>30 . simili modo de Europae latere €mensuram alii <30XIIII>30 determinavere, alii <30XI>30. M. Varro ad hunc modum metitur: ab ostio Ponti Apol-€loniam D p., Callatim tantundem, ad ostium €Histri , ad Bor[2y]2sthenem , Cherronesum Hera-€cleotarum oppidum p., ad [2P]2anticapaeum, quod €aliqui Bosporum vocant, extremum in Europae ora, D, €quae summa efficit <30XIII>30 D. Agrippa a Byzan-€tio ad flumen Histrum , inde Panticapaeum . €lacus ipse Maeotis, Tanain amnem ex Ripaeis montibus €defluentem accipiens, novissimum inter Europam Asiamque €finem, <30XIIII>30 circuitu patere traditur, ab aliis <30XI>30 . @1 €ab ostio eius ad Tanais ostium derecto cursu €esse constat. accolae sinus eius in mentione Thraciae €dicti sunt Histropolin usque. inde ostia Histri. @@Ortus hic in Germania iugis montis Abnouae ex ad-€verso Raurici Galliae oppidi, multis ultra Alpes milibus €ac per innumeras lapsus gentes Danuvi nomine, inmenso €aquarum auctu et unde primum Illyricum adluit Hister €appellatus, LX amnibus receptis, medio ferme eorum nu-€mero navigabili, in Pontum vastis sex fluminibus evolvitur. €primum ostium Peuces, mox ipsa Peuce insula, in qua €proximus alveus appellatus p. magna palude sorbetur. €ex eodem alveo et super Histropolim lacus gignitur €passuum ambitu; [2H]2almyrin vocant. secundum ostium €Naracustoma appellatur, tertium Calon Stoma iuxta insulam €Sarmaticam, quartum Pseudostomon et insula Conopon €Diabasis, postea Borion Stoma et Psi[2l]2on Stoma. singula €autem ora sunt tanta, ut prodatur in passuum longi-€tudinis vinci mare dulcemque intellegi haustum. @@Ab eo in plenum quidem omnes Scytharum @1 €sunt gentes, varie tamen litori adposita tenuere, alias €Getae, Daci Romanis dicti, alias Sarmatae, Graecis Sauro-€matae, eorumque [2H]2amaxobii aut Aorsi, alias Scythae de-€generes et a servis orti aut Trogodytae, mox Alani et €Rhoxolani; superiora autem inter Danuvium et H[2e]2rcynium €saltum usque ad Pannonica hiberna Carnunti Germanorum-€que ibi confinium, campos et plana Iazyges Sarmatae, €montes vero et saltus pulsi ab iis Daci ad Pathissum am-nem, a Maro, sive Duria est a Suebis regnoque Vanniano €dirimens eos, aversa Basternae tenent aliique inde Ger-€mani. Agrippa totum eum tractum ab Histro ad ocea-þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¤˜Ñ„num bis ad decies cent[2en]2um milium passuum in longitu-€dinem, quattuor milibus minus in latitudinem, ad €flumen Vist[2l]2am a desertis Sarmatiae prodidit. Scytharum €nomen usquequaque transi[2i]2t in Sarmatas atque Germanos. €nec aliis prisca illa duravit appellatio quam qui extremi €gentium harum, ignoti prope ceteris mortalibus, degunt. @1 @@Verum ab Histro oppida Cremnisco[2e]2, Aepolium, €montes Macrocremni, clarus amnis Tyra, oppido nomen €inponens ubi antea Ophiusa dicebatur. in eodem insulam €spatiosam incolunt Tyragetae; abest a Pseudostomo Histri €ostio . mox A[2x]2iacae cognomines flumini, ultra quos €Crob[2yz]2i, flumen Rhode, sinus Saggarius, portus Ordesos €et a Tyra flumen Borysthenes lacusque et gens eo-€dem nomine et oppidum ab mari recedens passuum, Olbiopolis et Miletopolis antiquis nominibus. rursus litore €portus Achaeorum, insula Achillis, tumulo eius viri clara, €et ab ea passuum paeninsula ad formam gladii in €transversum porrecta, exercitatione eiusdem cognominata €Dromos Achilleos, cuius longitudinem tradidit Agrip-€pa. totum eum tractum tenent Sardi Scythae et Siraci. €inde silvestris regio Hylaeum mare, quo adluitur, cogno-€minavit; Enoecadioe vocantur incolae. ultra Panticapes €amnis, qui Nomadas et Georgos disterminat, mox Ace-€sinus. quidam Panticapen confluere intra Olbiam cum @1 €Borysthene tradunt, diligentiores Hypanim, tanto errore €eorum, qui illum in Asiae parte prodidere. @@Mare subit magno recessu, donec passuum inter-€vallo absit a Maeotide, vasta ambiens spatia multasque €gentes. sinus [2C]2arcinites appellatur. flumen Pacyris; op-€pida Navarum, Carcine. a tergo lacus Bu[2c]2es, foss[2a]2 emis-€sus in mare. ipse Bu[2c]2es a Coreto, Maeot[2i]2 lacus sinu, €petroso discluditur dorso. recipit amnes Bu[2c]2em, Gerrhum. €Hypanim, ex diverso venientes tractu. nam Gerrhus Ba-€silidas et Nomadas separat, Hypanis per Nomadas et Hy-€laeos fluit, manu facto alveo in Bucen, naturali in Coretum. €regio Scythiae S[2i]2ndica nominatur. @@Sed a Carcinite Taurica incipit, quondam mari cir-€cumfusa et ipsa qua nunc campi iacent; dein vastis attol-€litur iugis. triginta sunt eorum populi, ex [2i]2is mediterra-€nei XXIII; VI oppida Orgocini, C[2h]2ara[2c]2eni, Assyrani, Stactari, €Acisalitae, Caliordi. iugum ipsum Scythotauri tenent; clu- @1 €duntur ab occidente Cherroneso Nea, ab ortu Scythis Sa-€ta[2r]2cis. in ora a Carcine oppida Ta[2ph]2r[2a]2e in ipsis angustiis €p[2a]2eninsulae, mox Heraclea Cherronesus, libertate a Romanis €donatum; Megarice vocabatur antea, praecipui nitoris, in €toto eo tractu custoditis Graeciae moribus, passuum ambiente muro. inde Parthenium promunturium, Tauro-€rum civitas Placia, S[2y]2mbolum portus, promunturium Criu €Metopon adversum Carambico Asiae promunturio, per me-€dium Euxinum procurrens intervallo, quae maxime €ratio Scythici arcus formam efficit. ab eo Taurorum por-€tus multi et lacus. oppidum Theodosia a Criu Metopo € p., a Cherroneso vero . ultra fuere oppida Cytae, Zephyrium, Acr[2a]2e, Nymphaeum, Dia. restat longe €validissimum in ipso Bospori introitu Panticapaeum Mile-€siorum, a Theodosia D p., a Cimmerio vero oppi-€do trans fretum sito MM D, ut diximus, passuum. haec €ibi latitudo Asiam ab Europa separat, eaque ipsa pedibus €plerumque pervia glaciato freto. Bospori Cimmerii l[2ong]2i-€tudo D passuum. oppida habet Hermisium, Myrmecium @1 €et intus insulam Alopecen. per Maeotim autem ab extremo €Isthmo, qui locus Taphrae vocatur, ad os Bospori €longitudo colligit. @@A Taphris per continentem introrsus tenent Auchetae, €apud quos Hypanis oritur, Neuroe, apud quos Borysthenes, €Geloni, Th[2y]2ssagetae, Budini, Basilidae et caeruleo capillo €Agathyrsi. super eos Nomades, deinde Ant[2h]2ropo[2ph]2agi, a €Buce vero super Maeotim Sauromatae et Essedones. at €per oram ad Tanain usque Maeotae, a quibus lacus nomen €accepit, ultimique a tergo eorum Arimaspi. mox Ripaei €montes et adsiduo nivis casu pinnarum similitudine Pte-€rophoros appellata regio, pars mundi damnata a rerum €natura et densa mersa caligine neque in alio quam rigoris €opere gelidisque Aquilonis conceptaculis. @@Pone eos montes ultraque Aquilonem gens felix, si €credimus, quos Hyperboreos appellavere, annoso degit aevo, €fabulosis celebrata miraculis. ibi creduntur esse cardines €mundi extremique siderum ambitus semenstri luce [et una @1 €die] solis adversi, non, ut imperiti dixere, ab aequinoctio €verno in autumnum: semel in anno solstitio oriuntur iis €soles brumaque semel occidunt. regio aprica, felici tem-€perie, omni adflatu noxio carens. domus iis nemora luci-€que, et deorum cultus viritim gregatimque, discordia ig-€nota et aegritudo omnis. mors non nisi satietate vitae €epulatis delibutoque senio luxu e quadam rupe in mare salienti[2b]2u[2s]2; hoc genus sepulturae beatissimum. quidam €eos in prima parte Asiae litorum posuere, non in Europa, €quia sunt ibi similitudine et situs Attacorum nomine. alii €medios fecere eos inter utrumque solem, antipodum occa-€sus exorientemque nostrum, quod fieri nullo modo potest €tam vasto mari interveniente. qui alibi quam in semen-€stri luce constituere eos, serere matutinis, meridie metere, €occidente fetus arborum decerpere, noctibus in specus condi tradiderunt. nec licet dubitare de gente ea: tot €auctores produnt frugum primitias solitos Delum mittere €Apollini, quem praecipue colunt. virgines ferebant eas, €hospitiis gentium per annos aliquot venerabiles, donec €violata fide in proximis accolarum finibus deponere sacra €ea instituere iique ad conterminos deferre atque ita Delum @1 €usque. mox et hoc ipsum exolevit. Sarmatiae, Scythiae, €Tauricae omnisque a Borysthene amne tractus longitudo €, latitudo a M. Agrippa tradita est. €ego incertam in hac terrarum parte mensuram arbitror. €@@Verum instituto ordine reliqua huius sinus di-€cantur, et maria quidem eius nuncupavimus. @@Hellespontus insulas non habet in Europa di-€cendas. in Ponto duae, M D ab Europa, ab ostio, €Cyaneae, ab aliis Symplegades appellatae traditaeque fa-€bulis inter se concucurrisse, quoniam parvo discretae in-€tervallo ex adverso intrantibus geminae cernebantur pau-€lumque deflexa acie coeuntium speciem praebebant. citra €Histrum Apolloniatarum una, p. a Bosporo Thracio, €ex qu[2a]2 M. Lucullus Capitolinum Apollinem advexit. inter ostia Histri quae essent diximus. ante Borysthenen Achil-€lea est supra dicta, eadem Leuce et Macaron appellata. €hanc temporum horum demonstratio a Borysthene €ponit, a Tyra , a Peuce insula ; cingitur circiter p. €reliquae in Carcinite sinu Cephalonesos, Spodusa, Macra. @1 €non est omittenda multorum opinio, priusquam digredia-€mur a Ponto, qui maria omnia interiora illo capite nasci, €non Gaditano freto, existimavere, haut inprobabili argu-€mento, quoniam aestus semper e Ponto profluens numquam €reciprocet. @@Exeundum deinde est, ut extera Europae dicantur, €transgressisque Ripaeos montes litus oceani septentrionalis €in laeva, donec perveniatur Gadis, legendum. insulae €complures sine nominibus eo situ traduntur, ex quibus €ante Scythiam quae appellatur Baunonia unam abesse diei €cursu, in quam veris tempore fluctibus electrum eiciatur, €Timaeus prodidit. reliqua litora incerta. signata fama €septentrionalis oceani. Amalchium eum Hecataeus ap-€pellat a Parapaniso amne, qua Scythiam adluit, quod nomen eius gentis lingua significat congelatum. Philemon Mo-€rimarusam a Cimbris vocari, hoc est mortuum mare, inde €usque ad promunturium Rusbeas, ultra deinde Cronium. €Xenophon Lampsacenus a litore Scytharum tridui €navigatione insulam esse inmensae magnitudinis Balciam €tradit, eandem Pytheas Basiliam nominat. feruntur et @1 €Oeonae, in quibus ovis avium et avenis incolae vivant, €aliae, in quibus equinis pedibus homines nascantur, Hippo-€podes appellati, [2Ph]2anesiorum aliae, in quibus nuda alioqui €corpora praegrandes ipsorum aures tota contegant. @@Incipit deinde clarior aperiri fama ab gente Inguae-€onum, quae est prima in Germania. mons Saevo ibi, in-þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¤˜àƒmensus nec Ripaeis iugis minor, inmanem ad Cimbrorum €usque promunturium efficit sinum, qui Codanus vocatur, €refertus insulis, quarum clarissima est Scatinavia, incon-€pertae magnitudinis, portionem tantum eius, quod notum €sit, Hillevionum gente quingentis incolente pagis: qua[2r]2e €alterum orbem terrarum eam appellant. nec minor est opinione Aeningia. quidam haec habitari ad Vis[2t]2lam us-€que fluvium a Sarmatis, Venedis, Sciris, Hirris tradunt, €sinum Cylipenum vocari et in ostio eius insulam Latrim, @1 €mox alterum sinum Lagnum, conterminum Cimbris. pro-€munturium Cimbrorum excurrens in maria longe paen-€insulam efficit, quae Tastris appellatur. XXIII inde in-€sulae Romanis armis cognitae. earum nobilissimae Burcana, €Fabaria nostris dicta a frugis m[2u]2l[2t]2itudine sponte prove-€nientis, item Glaesaria a sucino militiae appellata, barbaris €Austeravia, praeterque Actania. @@Toto autem mari ad Scaldim usque fluvium €Germaniae accolunt gentes, haud explicabili mensura: tam €inmodica prodentium discordia est. Graeci et quidam €nostri <30XXV>30 oram Germaniae tradiderunt, Agrippa cum €Raetia e[2t]2 Norico longitudinem , latitudinem €, Raetiae prope unius maiore latitudine, €sane circa excessum eius subactae; nam Germania multis postea annis nec tota percognita est. si coniectare per-€mittitur, haut multum ora deerit Graecorum opinioni et €longitudini ab Agrippa proditae. Germanorum genera €quinque: Vandili, quorum pars Burgodiones, Varinnae, @1 €Charini, Gutones. alterum genus Ing[2u]2aeones, quorum pars Cimbri, Teutoni ac Chaucorum gentes. proximi €autem Rheno Ist[2u]2aeones, quorum * * * mediterranei Her-€miones, quorum Suebi, Hermunduri, Chatti, Cherusci. €quinta pars Peucini, Basternae, supra dictis contermini €Dacis. amnes clari in oceanum defluunt Guthalus, Vis-€culus sive Vistla, Albis, Visurgis, Amisis, Rhenus, Mosa. €introrsus vero nullo inferius nobilitate Herc[2y]2nium iugum praetenditur. in Rheno autem ipso, prope in €longitudinem, nobilissima Batavorum insula et Cannenefa-€tium et aliae Frisiorum, Chaucorum, Frisiavonum, Sturio-€rum, Marsaciorum, quae sternuntur inter Helinium ac €Flevum. ita appellantur ostia, in quae effusus Rhenus a €septentrione in lacus, ab occidente in amnem Mosam se €spargit, medio inter haec ore modicum nomini suo custo-€diens alveum. @1 @@Ex adverso huius situs Britannia insula, €clara Graecis nostrisque monimentis, inter septentrionem €et occidentem iacet, Germaniae, Galliae, Hispaniae, multo €maximis Europae partibus, magno intervallo adversa. Al-€bion ipsi nomen fuit, cum Britanniae vocarentur omnes €de quibus mox paulo dicemus. haec abest a Gesoriaco €Morinorum gentis litore proximo traiectu . circuitu pa-€tere <30XXXXVIII>30 Pytheas et Isidorus tradunt, €XXX prope iam annis notitiam eius Romanis armis non €ultra vicinitatem silvae Calidoniae propagantibus. Agrippa €longitudinem esse, latitudinem credit, eandem Hiberniae, sed longitudinem minorem. super eam €haec sita abest brevissimo transitu a Silurum gente . €reliquarum nulla amplior circuitu proditur. sunt €autem XL Orcades, modicis inter se discretae spatiis, VII €Haemodae, XXX Hebudes et inter Hiberniam ac Britan-€niam Mona, Monapia, Riginia, Vectis, Silumnus, Andros, @1 €infra vero Samnis et Axanthos et ab adversa in Germani-€cum mare sparsae Glaesiae, quas Electridas Graeci recen-tiores appellavere, quod ibi electrum nasceretur. ultima €omnium quae memorantur Tyle, in qua solstitio nullas €esse noctes indicavimus, cancri signum sole transeunte, €nullosque contra per brumam dies. hoc quidam senis €mensibus continuis fieri arbitrantur. Timaeus historicus €a Britannia introrsus sex dierum navigatione abesse dicit €insulam Ictim, in qua candidum plumbum proveniat; ad €eam Britannos vitilibus navigiis corio circumsutis navi-€gare. sunt qui et alias prodant, Scandias, Dumnam, Ber-€gos maximamque omnium Berricen, ex qua in Tylen na-€vigetur. a Tyle unius diei navigatione mare concretum €a nonnullis Cronium appellatur. @@Gallia omnis Comata uno nomine appellata €in tria populorum genera dividitur, amnibus maxime dis-€tincta. a Scalde ad Sequanam Belgica, ab eo ad Garun-€nam Celtica eademque Lugdunensis, inde ad Pyrenaei @1 €montis excursum Aquitanica, Aremorica antea dicta. uni-€versam oram <30XVII>30 Agrippa, Galliarum inter Rhenum €et Pyrenaeum atque oceanum ac montes Cebennam et Iu-€res, quibus Narbonensem Galliam excludit, longitudinem , latitudinem computavit. a Scaldi in-€colunt [texero] Texuandri pluribus nominibus, dein Menapi, €Morini ora Marsacis iuncti pago qui [2G]2es[2o]2riacus vocatur, €Britanni, Ambiani, Bellovaci, Bassi. introrsus Catoslugi, €Atrebates, Nervi liberi, Veromandui, Suaeuconi, Suessiones €liberi, Vlmanectes liberi, Tungri, Sunuci, Frisiavones, Bae-€tasi, Leuci liberi, Treveri liberi antea et Lingones foe-€derati, Remi foederati, Mediomatrici, Sequani, Raurici, @1 €Helveti, coloniae Equestris et Raurica. Rhenum autem €accolentes Germaniae gentium in eadem provincia Nemetes, €Triboci, Vangiones, in Vbi[2s]2 colonia Agrippinensis, Guberni, €Batavi et quos in insulis diximus Rheni. @@Lugdunensis Gallia habet Lexovios, Vel[2i]2o-€casses, [2C]2aletos, Venetos, Abrincatuos, Ossismos, flumen €clarum Ligerem, sed paeninsulam spectatiorem excurren-€tem in oceanum a fine Ossismorum circuitu , €cervice in latitudinem . ultra eum Namnet[2e]2s, intus €autem Aedui foederati, Carnuteni foederati, Boi, Senones, €Aulerci qui cognominantur Eburovices et qui Cenomani, €Meldi liberi, Parisi, Tricasses, Andecavi, Viducasses, Bo-€diocasses, Venelli, Coriosvelites, Diablinti, Riedones, Turo- @1 €nes, Atesui, Se[2g]2usiavi liberi, in quorum agro colonia Lu-€gudunum. @@Aquitanicae sunt Ambilatri, Anagnutes, €Pictones, Santoni liberi, Bituriges liberi cognomine Vi-€visci, Aquitani, unde nomen provinciae, Sediboviates. mox €in oppidum contributi Convenae, Begerri, Tarbelli Quat-€tuorsignani, Cocosates Sexsignani, Venami, Onobrisates, €Belendi, saltus Pyrenaeus infraque Monesi, Oscidates Mon-€tani, Sybillates, Camponi, Bercorcates, Pinpedunni, Lassun-€ni, Vellates, Toruates, Consoranni, Ausci, Elusates, Sotti-€ates, Oscidates Campestres, Succasse[2s]2, Latusates, Basaboiates, Vassei, Sennates, Cambolectri Agessinates. Pictonibus iuncti €autem Bituriges liberi qui Cubi appellantur, dein Lemo-€vices, Arverni liberi, Vel[2l]2avi liberi, Gabales. rursus Nar- @1 €bonensi provinciae contermini Ruteni, Cadurci, N[2i]2t[2i]2obroges €Tarneque amne discreti a Tolosanis Petrocori. €@@Maria circa oram ad Rhenum septentrionalis oceanus. €inter Rhenum et Sequanam Britannicus, inter id et Pyre-€naeum Gallicus. insulae conplures Venestorum et quae €Veneticae appellantur et in Aquitanico sinu Vliaros. @@A Pyrenaei promunturio Hispania incipit, €angustior non Gallia modo, verum etiam semet ipsa, ut €diximus, inmensum quantum hinc oceano, illinc Hiberico €mari comprimentibus. ipsa Pyrenaei iuga ab exortu ae-€quinoctiali in occasum brumalem breviores quam latere €meridiano Hispanias faciunt. proxima ora citerioris est €eiusdemque Tarraconensis situs. a Pyrenaeo per oceanum €Vasconum saltus, Olarso, Va[2r]2dulorum oppida, Morogi, €Menosca, Vesperies, Amanum portus, ubi nunc Flaviobrica colonia. civitatium novem regio Cantabrorum. flumen €Sauga. portus Victoriae Iuliobrigensium; ab eo loco fontes €Hiberi p. portus Blendium. Orgenomesci e Cantabris; @1 €portus eorum Veseiasueca. regio Asturum, Noega oppidum. €in paeninsula Paesici et deinde conventus Lucensis a flu-€mine Navia Albiones, Cibarci, Egi, Varri cognomine Na-€marini, Adovi, Arroni, Arrotrebae. promunturium Celticum, €amnes Florius, Nelo. Celtici cognomine Neri et super €Tamarci, quorum in paeninsula tres arae Sestianae Au-€gusto dicatae, Copori, oppidum Noeta, Celtici cognomine €Praestamarci, Cileni. ex insulis nominandae Corticata et Aunios. a Cilenis conventus Bracarum Helleni, Grovi, €castellum Tyde, Graecorum subolis omnia. insulae Siccae, €oppidum Abobrica. Minius amnis, ore spatiosus, Leuni, þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¤˜ð„Seurbi, Bracarum oppidum Augusta, quos super Gallaecia. @1 €flumen Limia, Durius amnis e maximis Hispaniae, ortus €in Pelendonibus et iuxta Numantiam lapsus, dein per Are-€vacos Vaccaeosque, disterminatis ab Asturia Vettonibus, a €Lusitania Gallaecis, ibi quoque Turdulos a Bracaris ar-€cens. omnis, quae dicta regio a Pyrenaeo, metallis re-€ferta auri, argenti, ferri, plumbi nigri albique. @@A Durio Lusitania incipit. Turduli veteres, €Paesuri, flumen Vagia, oppidum Talabrica, oppidum et flu-€men Aeminium, oppida Conimbriga, Collippo, Eburobrittium. €excurrit deinde in altum vasto cornu promunturium, quod €aliqui Artabrum appellavere, alii Magnum, multi Olisipo-€nense ab oppido, terras, maria, caelum discriminans. illo €finitur Hispaniae latus et a circuitu eius incipit frons. septentrio hinc oceanusque Gallicus, occasus illinc, €oceanus Atlanticus. promunturi excursum prodidere, €alii , ad Pyrenaeum inde non pauci <30XII>30 , et ibi €gentem Artabrum, quae numquam fuit, manifesto errore. €Arrotrebas enim, quos ante Celticum diximus promuntu-rium, hoc in loco posuere litteris permutatis. erratum et @1 €in amnibus inclutis. ab Minio, quem supra diximus, , €ut auctor est Varro, abest Aeminius, quem alibi quidam €intellegunt et Limaeam vocant, Oblivionis antiquis dictus €multumque fabulosus, ab Durio Tagus interveniente €Munda. Tagus auriferis harenis celebratur. ab eo €promunturium Sacrum e media prope Hispaniae fronte €prosilit. <30XIIII>30 inde ad Pyrenaeum medium colligi Varro tradit, ad Anam vero, quo Lusitaniam a Baetica discrevi-€mus, , a Gadibus additis. gentes Celtic[2i]2 Turduli €et circa Tagum Vettones, ab Ana ad Sacrum Lusitani. €oppida a Tago memorabilia in ora Olisipo, equarum e fa-€vonio vento conceptu nobile, Salacia cognominata Vrbs €Imperatoria, Merobrica. promunturium Sacrum et alterum €Cuneus. oppida Ossonoba, Balsa, Myrtili[2s]2. @@Vniversa provincia dividitur in conventus tres, Eme-€ritensem, Pacensem, Scalabitanum, tota populorum XLV, €in quibus coloniae sunt quinque, municipium civium Roma-€norum, Latii antiqui III, stipendiaria XXXVI. coloniae @1 €Augusta Emerita, Anae fluvio adposita, Met[2e]2llinensis, Pa-€censis, Norbensis Caesarina cognomine; contributa sunt in €ea[2m]2 Castra Servilia, Castra Caecilia. quinta est Scalabis €quae Praesidium Iulium vocatur. municipium civium Ro-€manorum Olisipo, Felicitas Iulia cognominatum. oppida €veteris Latii Ebora, quod i[2t]2em Liberalitas Iulia, et Myrtilis ac Salacia, quae diximus. stipendiariorum quos nominare €non pigeat, praeter iam dictos in Baeticae cognominibus, €Augustobrigenses, Aemin[2i]2enses, Aranditani, A[2r]2abricenses, €Balsenses, Caesarobrigenses, Caperenses, Caur[2i]2enses, Colar-€ni, Cibilitani, Concordienses, E[2l]2bocori, Intera[2n]2n[2i]2enses, Lan-€cienses, Mirobrigenses qui Celtici cognominantur, Medu-€brigenses qui Plumbari, Ocelenses, Turduli qui Bardili €et Tapori. €@@Lusitaniam cum Asturia et Gallaecia patere longitudine @1 €, latitudine , Agrippa prodidit. omnes autem €Hispaniae a duobus Pyrenaei promunturiis per maria totius €orae circuitu <30XXVIIII>30 colligere existimantur, ab €aliis <30XXVI>30. @@Ex adverso Celtiberiae conplures sunt insulae, €Cassiterides dictae Graecis a fertilitate plumbi, et e regione €Arrotrebarum promunturi Deorum VI, quas aliqui Fortunatas €appellavere. in ipso vero capite Baeticae ab ostio freti €p. Gadis, longa, ut Polybius scribit, , lata . €abest a continente proxima parte minus pedes DCC, reliqua €plus . ipsius spatium est. habet oppidum civium €Romanorum, qui appellantur Augustani Vrbe Iulia Gaditana. ab eo latere, quo Hispaniam spectat, passibus fere C altera €insula est, longa M passus, M lata, in qua prius oppidum €Gadium fuit. vocatur ab Ephoro et Phili[2sti]2de Erythea, €a Timaeo et Sileno Aphrodisias, ab indigenis Iunonis. @1 €maiorem Timaeus [2C]2otinusam aput e[2o]2s vocitatam ait; €nostri Tarteson appellant, Poeni [2G]2adir, ita Punica lingua €saepe[2m]2 significante. Erythea dicta est, quoniam Tyri €aborigine[2s]2 earum orti ab Erythro mari ferebantur. in hac €Geryones habitasse a quibusdam existimatur, cuius armenta €Hercules abduxerit. sunt qui aliam esse eam et contra €Lusitaniam arbitrentur, eodemque nomine qu[2a]2ndam ibi €appellant. @@Peracto ambitu Europae reddenda consum-€matio est, ne quid non in expedito sit noscere volentibus. €longitudinem eius Artemidorus atque Isidorus a Tanai €Gades <30LXXXVII>30 prodiderunt. Polybius latitudinem €Europae ab Italia ad oceanum scripsit <30XII>30 esse, etiam tum incomperta magnitudine. est autem ipsius Italiae, ut €diximus, <30X>30 XX ad Alpes, unde Lugdunum [2et]2 ad portum @1 €[2M]2orinorum Britannicum, qua videtur mensuram agere €Polybius, <30XI>30 . sed certior mensura ac longior €ad occasum solis aestivi ostiumque Rheni per castra legio-€num Germaniae ab iisdem Alpibus derigitur, <30XII>30 . €@@Hinc deinde Africa atque Asia dicentur.  Ÿôÿ@@@@{1LIBER V}1 ‘@@Africam Graeci Libyam appellavere et mare ante €eam Libycum; Aegyptio finitur, nec alia pars terrarum €pauciores recipit sinus, longe ab occidente litorum obliquo €spatio. populorum eius oppidorumque nomina vel maxime €sunt ineffabilia praeterquam ipsorum linguis, et alias castella €ferme inhabitant. @@Principio terrarum Mauretaniae appellantur, usque €ad C. Caesarem Germanici filium regna, saevitia eius in €duas divisae provincias. promunturium oceani extumum @1 €Ampelusia nominatur a Graecis. oppida fuere Lissa et €Cottae ultra columnas Herculis, nunc est Tingi, quondam €ab Antaeo conditum, postea a Claudio Caesare, cum coloniam €faceret, appellatum Traducta Iulia. abest a B[2a]2elone oppido €Baeticae proximo traiectu . ab eo in ora oceani €colonia Augusti Iulia Constantia Zulil, regum dicioni €exempta et iura in Baeticam petere iussa. ab ea €colonia a Claudio Caesare facta Lixos, vel fabulosissime antiquis narrata: ibi regia Antaei certamenque cum Hercule €et Hesperidum horti. adfunditur autem aestuarium e mari €flexuoso meatu, in quo dracones custodiae instar fuisse €nunc interpretantur. amplectitur intra se insulam, quam €solam e vicino tractu aliquanto excelsiore non tamen aestus €maris inundant. exstat in ea et ara Herculis nec praeter oleastros aliud ex narrato illo aurifero nemore. minus €profecto mirentur portentosa Graeciae mendacia de his et €amne Lixo prodita qui cogitent nostros nuperque paulo €minus monstrifica quaedam de iisdem tradidisse, prae-€validam hanc urbem maioremque Magna Carthagine, €praeterea ex adverso eius sitam et prope inmenso tractu @1 €ab Tingi, quaeque alia Cornelius Nepos avidissime credidit. ab Lixo in mediterraneo altera Augusti €colonia est Babba, Iulia Campestris appellata, et tertia €Banasa p., Valentia cognominata. ab ea €Volubile oppidum, tantundem a mari utroque distans. at €in ora a Lixo amnis Sububus, praeter Banasam coloniam €defluens, magnificus et navigabilis. ab eo totidem milibus €oppidum Sala, eiusdem nominis fluvio inpositum, iam soli-€tudinibus vicinum elephantorumque gregibus infestum, €multo tamen magis Autololum gente, per quam iter est €ad montem Africae vel fabulosissimum Atlantem. @@E mediis hunc harenis in caelum attolli prodidere, €asperum, squalentem qua vergat ad litora oceani, cui cog-€nomen inposuit, eundem opacum nemorosumque et scatebris €fontium riguum qua spectet Africam, fructibus omnium €generum sponte ita subnascentibus, ut numquam satias voluptatibus desit. incolarum neminem interdiu cerni; €silere omnia haut alio quam solitudinum horrore; subire €tacitam religionem animos propius accedentium praeterque €horrorem elati super nubila atque in vicina lunaris circuli. €eundem noctibus micare crebris ignibus, Aegipanum Satyro-€rumque lascivia inpleri, tibiarum ac fistulae cantu tym-€panorumque et cymbalorum sonitu strepere. haec celebrati €auctores prodidere praeter Herculi et Perseo laborata ibi. @1 spatium ad eum inmensum incertumque. fuere et Hannonis €Carthaginiensium ducis commentarii Punicis rebus floren-þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¥˜ˆƒtissimis explorare ambitum Africae iussi, quem secuti plerique €e Graecis nostrisque et alia quidem fabulosa et urbes €multas ab eo conditas ibi prodidere, quarum nec memoria €ulla nec vestigium exstat. @@Scipione Aemiliano res in Africa gerente Polybius anna-€lium conditor, ab eo accepta classe scrutandi illius orbis €gratia circumvectus, prodidit a monte eo ad occasum versus €saltus plenos feris, quas generat Africa; ad flumen Anatim €, ab eo Lixum . Agrippa Lixum a €Gaditano freto abesse; inde sinum qui vocetur Sagigi, €oppidum in promunturio Mulelacha, flumina Sububam et €Salat, portum Rutubis a Lixo , inde promunturium €Solis, portum Rhysaddir, Gaetulos Autoteles, flumen Quo-€senum, gente[2s]2 Selatitos et Masatos, flumen Masathat, flumen Darat, in quo crocodilos gigni. dein sinum includi €montis Bracae promunturio excurrente in occasum, quod €appelletur Surrentium. postea flumen Salsum, ultra quod @1 €Aethiopas Perorsos, quorum a tergo P[2h]2arusios. his iungi €[2in]2 mediterraneo Gaetulos Daras, at in ora Aethiopas Dara-€titas, flumen Bambotum, crocodilis et hippopotamis refertum. €ab eo montes perpetuos usque ad eum, quem Theon €Ochema dicemus. inde ad promunturium Hesperu navi-€gatione[2m]2 dierum ac noctium decem. in medio eo spatio €Atlantem locavit, ceteris omnibus in extremis Mauretaniae €proditum. @@Romana arma primum Claudio principe in Mauretania €bellavere, Ptolemaeum regem a Gaio Caesare interemptum €ulciscente liberto Aedemone, refugientibusque barbaris €ventum constat ad montem Atlantem. nec solum consulatu €perfunctis atque e senatu ducibus, qui tum res gessere, €sed equitibus quoque Romanis, qui ex eo praefuere ibi, Atlantem penetrasse in gloria fuit. quinque sunt, ut €diximus, Romanae coloniae in ea provincia, perviumque €famae videri potest, sed id plerumque fallacissimum ex-€perimento deprehenditur, quia dignitates, [2s]2i indagare vera €pigeat, ignorantiae pudore mentiri non piget, haut alio €fidei proniore lapsu quam ubi falsae rei gravis auctor €existit. equidem minus miror inconperta quaedam esse €equestris ordinis viris, iam vero et senatum inde intrantibus, €quam luxuriae, cuius efficacissima vis sentitur atque maxima, @1 €cum ebori, citro silvae exquirantur, omnes scopuli Gaetuli muricibus, purpuris. indigenae tamen tradunt in ora ab €Salat flumen Asanam, marino haustu, sed portu spectabile, €mox amnem, quem vocant Fut, ab eo ad Dirim_hoc €enim Atlanti nomen esse eorum lingua convenit_, €interveniente flumine, cui nomen est Ivor. ibi [2p]2au[2ca]2 €extare circa vestigia habitati quondam soli, vinearum palmetorumque reliquias. Suetonius Paulinus, quem €consulem vidimus, primus Romanorum ducum transgressus €quoque Atlantem aliquot milium spatio, prodidit de excel-€sitate quidem eius quae ceteri, imas radices densis altis-€que repletas silvis incognito genere arborum, proceritatem €spectabilem esse enodi nitore, frondes cupressi similes €praeterquam gravitate odoris, tenui eas obduci lanugine, €quibus addita arte posse quales e bombyce vestes confici. verticem altis etiam aestate operiri nivibus. decumis se €eo pervenisse castris et ultra ad fluvium, qui Ger vocatur, @1 €per solitudines nigri pulveris, eminentibus interdum velut €exustis cautibus, loca inhabitabilia fervore, quamquam €hiberno tempore, experto. qui proximos inhabitent saltus, €refertos elephantorum ferarumque et serpentium omni €genere, Canarios appellari, quippe victum eius animalis promiscuum iis esse et dividua ferarum viscera. iunctam €Aethiopum gentem, quos Perorsos vocant, satis constat. €Iuba Ptolemaei pater, qui primus utrique Mauretaniae €imperitavit, studiorum claritate memorabilior etiam quam €regno, similia prodidit de Atlante, praeterque gigni herbam €ibi euphorbeam nomine, ab inventore medico suo appel-€latam. cuius lacteum sucum miris laudibus celebrat in €claritate visus contraque serpentes et venena omnia privatim €dicato volumine. et satis superque de Atlante. @@Tingitanae provinciae longitudo est. gentes €in ea: quondam praecipua Maurorum_unde nomen_ €quos plerique Maurusios dixerunt, attenuata bellis ad pau-€cas recidit familias. proxima illi Masaesylorum fuerat; €simili modo extincta est. Gaetulae nunc tenent gentes, €Baniurae multoque validissimi Autololes et horum pars €quondam Nesimi, qui avolsi iis propriam fecere gentem versi ad Aethiopas. ipsa provincia ab oriente montuosa @1 €fert elephantos, in Abila quoque monte et quos Septem €Fratres a simili altitudine appellant. freto imminent €iuncti Abilae. ab [2i]2is ora interni maris, flumen Tamuda €navigabile, quondam et oppidum, flumen Laud, et ipsum €navigiorum capax. Rhysaddir oppidum et portus, Malvane fluvius navigabilis. Siga oppidum ex adverso Malacae in €Hispania siti, Syphacis regia, alterius iam Mauretaniae. €namque diu regum nomina obtinuere, ut Bogutiana appel-€laretur extuma, itemque Bocchi quae nunc Caesariensis. €ab ea portus Magnus, a spatio appellatus, civium Roma-€norum oppido. amnis Mulucha, Bocchi Masaesylorumque €finis. Quiza Cenitana peregrinorum oppidum, Arsennaria Latinorum, a mari; Cartenna, colonia Augusti legio[2ne]2 €secunda, item colonia eiusdem deducta cohorte praetoria €Gunugu. promunturium Apollinis oppidumque ibi celeber-€rimum Caesarea, ante vocitatum Iol, Iubae regia a Divo €Claudio coloniae iure donata; eiusdem iussu deductis ve-€teranis Oppidum Novum et Latio dato Tipasa, itemque a @1 €Vespasiano Imperatore eodem munere donatum Icosium; €colonia Augusti Rusguniae, Rusucurium civitate honoratum €a Claudio, Rusazus colonia Augusti, Saldae colonia eiusdem, item Igilgili; oppidum Tucca, inpositum mari et flumini €Ampsagae. intus colonia Augusti Aquae, item Succhabar, €item Tubusuptu, civitates Timici, Tigavae. flumina Sarda-€bal, Aves, Nabar. gens Macurebi, flumen Vsar, gens €Nababes. flumen Ampsaga abest a Caesarea . €utriusque Mauretaniae longitudo <30X>30 , latitudo €. @@Ab Ampsaga Numidia est, Masinissae clara €nomine, Metagonitis terra a Graecis appellata, Numidae €vero Nomades a permutandis pabulis, mapalia sua, hoc €est domos, plaustris circumferentes. oppida Chullu, Ru-€sicade, et ab eo ad in mediterraneo colonia Cirta @1 €Sit[2t]2ianorum cognomine, et alia intus Sicca liberumque €oppidum Bulla Regia. at in ora Tacatua, Hippo Regius, €flumen Armua, oppidum Thabraca civium Romanorum, €Tusca fluvius, Numidiae finis. nec praeter marmoris €Numidici ferarumque proventum aliud insign[2e]2 ei. @@A Tusca Zeugitana regio et quae proprie vo-€cetur Africa est. tria promunturia, Candidum, mox Apol-€linis adversum Sardiniae, Mercuri adversum Siciliae, in €altum procurrentia duos efficiunt sinus, Hipponiensem €proximum ab oppido quod Hipponem Dirutum vocant, €Diarrhytum Graecis dictum propter aquarum rigua. cui €finitimum Theudalis inmune oppidum, longius a litore. dein promunturium Apollinis et in altero sinu Vtica civium €Romanorum, Catonis morte nobilis, flumen Bagrada, locus €Castra Cornelia, colonia Carthago Magnae in vestigiis Car-€thaginis, colonia Maxula, oppida Carpi, Mis[2s]2ua et liberum €Clypea in promunturio Mercuri, item libera Curubis, Nea-€polis. mox Africae ipsius alia distinctio. Libyphoenices €vocantur qui Byzacium incolunt. ita appellatur regio €p. circuitu, fertilitatis eximiae, cum centesima fruge agri- @1 colis faenus reddente terra. hic oppida libera Leptis, Ha-€drumetum, Ruspina, Thapsus. inde Thena[2e]2, Aves, Maco-€mades, Tacape, Sabrata, contingens Syrtim Minorem, ad €quam Numidiae et Africae ab Ampsaga longitudo , €latitudo, qua cognitum est, . ea pars, quam Africam €appellavimus, dividitur in duas provincias, veterem et no-€vam, discretas fossa inter Africanum sequentem et reges €Thenas usque perducta, quod oppidum a Carthagine abest €. @@Tertius sinus dividitur in geminos, duarum Syr-€tium vadoso ac reciproco mari diros. ad proximam, quae €minor est, a Carthagine Polybius tradit, ipsam cen-€tum milium passuum aditu, trecentorum ambitu. et terra €autem siderum observatione ad eam per deserta * * * . þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¥˜š†harenis perque serpentes iter est. excipiunt saltus repleti €ferarum multitudine et introrsus elephantorum solitudines, €mox deserta vasta ultraque Garamantes, ab Augilis dierum XII itinere distantes. super illos fuere gens Psylli, super €quos lacus Lycomedis, desertis circumdatus. Augilae ipsi €medio fere spatio locantur, ab Aethiopia, quae ad occi-€dentem vergit, et a regione, quae inter duas Syrtis inter-€iacet, pari utrimque intervallo, sed litore inter duas Syr- @1 €tis . ibi civitas Oeensis, Cinyps fluvius ac regio, €oppida Neapolis, Taphra, Habrotonum, Leptis altera, quae €cognominatur Magna. inde Syrtis Maior, circuitu , aditu autem , [inde] accolit gens Cisippadum. in €intimo sinu fuit ora Lotophagon, quos quidam [2M]2achroas €dixere, ad Philaenorum aras; ex harena sunt hae. ab €[2i]2is non procul a continente palus vasta amnem Tritonem €nomenque ab eo accipit, Pallant[2i]2as appellata Callimacho €et citra Minorem Syrtim esse dicta, multis vero inter €duas Syrtis. promunturium, quod Maiorem cludit, Borion €appellatur. ultra Cyrenaica provincia. @@Ad hunc finem Africa a fluvio Ampsaga populos €DXVI habet, qui Romano pareant imperio, in his colonias €sex, praeter iam dictas Vthinam, Thuburbi. oppida civium €Romanorum XV, ex quibus in mediterraneo dicenda Ab-€suritanum, Abutucense, Aboriense, Canopicum, Chiniavense, €Simithuense, Thunusidense, Thuburnicense, Thinidrumense, @1 €Tibigense, Vcitana duo, Maius et Minus, Vagense. oppi-€dum Latinum unum Vzalitanum. oppidum stipendiarium unum Castris Corneliis. oppida libera XXX, ex quibus €dicenda intus Achollitanum, Accaritanum, Avi[2tt]2ense, Ab-€ziritanum, Canopitanum, Melizitanum, Materense, Salaphi-€tanum, Tusdritanum, Thisicense, Tunisense, The[2u]2dense, €Tagesense, [2T]2ig[2i]2ense, Vlusubburitanum, Vagense aliud, . . . €ense, Zamense. ex reliquo numero non civitates tantum, €sed plerique etiam nationes iure dici possunt, ut Nattabu-€[2t]2es, Capsitani, Musulami, Sabarbares, Massyli, Nicives, Va-€macures, Cinithi, Musuni, Marchubi et tota Gaetulia ad €flumen Nigrim, qui Africam ab Aethiopia dirimit. @1 @@Cyrenaica, eadem Pentapolitana regio, inlu-€stratur Hammonis oraculo, quod a Cyrenis abest p., €fonte Solis, urbibus maxime quinque, Berenice, Arsinoe, €Ptolemaide, Apollonia ipsaque Cyrene. Berenice in Syrtis €extimo cornu est, quondam vocata Hesperidum supra dic-€tarum, vagantibus Graeciae fabulis. nec procul ante op-€pidum fluvius Lethon, lucus sacer, ubi horti memorantur. abest ab Lepti . ab ea Arsinoe, Teuchira vo-€citata, et deinde Ptolemais, antiquo nomine Barce, €. mox promunturium Phycuus per Creticum €mare excurrit, distans p. a Taenaro Laconicae pro-€munturio, a Creta vero ipsa . post id Cyrene, ab €mari passuum, a Phycunte Apolloniam , ad Cherronesum , unde Catabathmum . ac-€colunt Marmaridae, a Paraetoni ferme regione ad Syrtim €Maiorem usque porrecti. post eos Acrauceles ac iam in €ora Syrtis Nasamones, quos antea Mesammones Grai ap-€pellavere ab argumento loci, medios inter harenas sitos. €Cyrenaicus ager p. latitudine a litore et arboribus fer- @1 €tilis habetur, intus eodem spatio frugibus tantum, mox latitudine et longitudine las[2e]2r[2e]2 modo. post €Nasamonas Asbytae et Macae vivunt; ultra eos Amantes €XI dierum itinere a Syrtibus Maioribus ad occidentem et €ipsi versus harenis circumdati, puteos tamen haut difficile €binum ferme cubitorum altitudine inveniunt ibi restagnan-€tibus Mauretaniae aquis. domos sale montibus suis ex-€ciso ceu lapide construunt. ab [2i]2is ad Trogodytas hiberni €occasus plaga dierum septem iter, cum quibus commer-€cium gemmae tantum, quam carbunculum vocamus, ex Aethiopia invectae. intervenit ad solitudines Africae super €Minorem Syrtim dictas versa Phazania, ubi gentem Pha-€zaniorum urbesque Alelen et Cillibam subegimus, item €Cidamum e regione Sabratae. ab [2i]2is mons longo spatio €in occasum ab ortu tendit, Ater nostris dictus a natura, adusto similis aut solis repercussu accenso. ultra eum €deserta, Mathelgae oppidum Garamantum itemque Debris @1 €adfuso fonte a medio die ad mediam noctem aquis fer-€ventibus totidemque horis ad medium diem rigentibus, €clarissimumque Garama, caput Garamantum, omnia ar-€mis Romanis superata et a Cornelio Balbo triumphata, €unius omnium curru externo et Quiritium iure donato; €quippe Gadibus genito civitas Romana cum maiore Balbo €patruo data est. et hoc mirum, supra dicta oppida ab eo €capta auctores nostros prodidisse, ipsum in triumpho €praeter Cidamum et Garamam omnium aliarum gentium €urbiumque nomina ac simulacra duxisse, quae iere hoc ordine: Tabudium oppidum, Niteris natio, Miglis Gemella €oppidum, Bubeium natio vel oppidum, Enipi natio, Thuben €oppidum, mons nomine Niger, Nitibrum, Rapsa oppida, €Viscera natio, Decri oppidum, flumen Nathabur, Thapsagum €oppidum, Tamiagi natio, Boin oppidum, Pege oppidum, €flumen Dasibari, mox oppida continua Baracum, Buluba, €Alasit, Galsa, Balla, Maxalla, Cizania, mons Gyri, in quo gemmas nasci titulus praecessit. ad Garamantas iter in-€explicabile adhuc fuit, latronibus gentis eius puteos_ @1 €qui sunt non alte fodiendi, si locorum notitia adsit_ €harenis operientibus. proxumo bello, quod cum Oeen-€sibus gessere initiis Vespasiani Imperatoris, conpendium €viae quadridui deprehensum est. hoc iter vocatur Praeter €Caput Saxi. finis Cyrenaicus [2C]2atabathmos appellatur, oppi-€dum et vallis repente convexa. ad eum terminum Cyre-€naica Africa a Syrti Minore <30X>30 in longitudinem patet, €in latitudinem, qua cognitum est, . @@Quae sequitur regio Mareotis Libya appella-€tur, Aegypto contermina. tenent Marmarides, Adyrmachi-€dae, dein Mareotae. mensura a Catabathmo Paraetonium €. in eo tractu intus Apis interest, nobilis reli-€gione Aegypti locus. ab eo Paraetonium D, inde €Alexandriam . latitudo est. Eratosthenes €a Cyrenis Alexandriam terrestri itinere prodit. Agrippa totius Africae a mari Atlantico cum inferiore €Aegypto <30XXX>30 longitudinem, Polybius et Era-€tosthenes, diligentissimi existimati, ab oceano ad Car-€thaginem magnam <30XI>30, ab ea Canopum, Nili proximum €ostium, <30XVI>30 fecerunt, Isidorus a Tingi Ca- @1 €nopum <30XXXV[2I]2>30 , Artemidorus XL M minus quam €Isidorus. @@Insulas non ita multas complectuntur haec €maria. clarissima est Meninx, longitudine , latitudine €, ab Eratosthene Lotophagitis appellata; oppida €habet duo, Meningen ab Africae latere et altero Thoar, €ipsa a dextro Syrtis Minoris promunturio passibus MD sita. €ab ea p. contra laevum Cercina cum urbe eiusdem no-€minis libera, longa , lata dimidium eius, ubi plurimum, €at in extremo non plus . huic perparva Carthaginem versus Cercinitis ponte iungitur. ab [2i]2is fere passuum €L[2e]2padusa, longa ; mox Gaulo[2s]2, Galata, cuius terra scor-€piones, dirum animal Africae, necat. dicuntur et in Clupea €emori, cuius ex adverso Coss[2y]2ra cum oppido. at contra €Carthaginis sinum duae Aegimoer[2o]2e, Arae autem scopuli €verius quam insulae, inter Siciliam maxime et Sardiniam. €auctores sunt et has quondam habitatas subsedisse. @1 @@Interiore autem ambitu Africae ad meridiem €versus superque Gaetulos, intervenientibus desertis, primi €omnium Libyes Aegyptii, deinde Leucoe Aethiopes habitant. €super eos Aethiopum gentes Nigritae a quo dictum est €flumine, Gymnetes Pharusi, iam oceanum attingentes quos €in Mauretaniae fine diximus Perorsi. ab his omnibus €vastae solitudines orientem versus usque ad Garamantas €Augilasque et Trogod[2y]2tas, verissima opinione eorum, qui €desertis Africae duas Aethiopias superponunt, et ante omnes €Homeri, qui bipertitos tradit Aethiopas, ad orientem occasumque versos. Nigri fluvio eadem natura quae Nilo. €calamum ac papyrum et easdem gignit animantes isdemque €temporibus augescit. oritur inter Tarraelios Aethiopas et €Oechalicas. horum oppidum Magium. quidam solitudinibus €interposuerunt Atlantas, iuxta eas Aegipanas semiferos et þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¥˜¬†Blemmyas et Gamphasantas et Satyros et Himantopodas. Atlantes degeneres sunt humani ritus, si credimus. nam €neque nominum ullorum inter ipsos appellatio est et solem @1 €orientem occidentemque dira inprecatione contuentur ut €exitialem ipsis agrisque, neque in somno visunt qualia €reliqui mortales. Trogodytae specus excavant; hae illis €domus, victus serpentium carnes, stridorque, non vox: €adeo sermonis commercio carent. Garamantes matri-€moniorum exortes passim cum feminis degunt. Augilae €inferos tantum colunt. Gamphasantes, nudi proeliorumque expertes, nulli externo congregantur. Blemmyis traduntur €capita abesse, ore et oculis pectori adfixis; Satyris praeter €figuram nihil moris humani; Aegipanum qualis vulgo €pingitur forma; Himantopodes loripedes quidam, quibus €serpendo ingredi natura sit; Pharusi, quondam Persae, €comites fuisse Herculis ad Hesperidas tendentis. nec de €Africa plura quae memorentur occurrunt. @@Adhaeret Asia, quam patere a Canopico ostio €ad Ponti ostium Timosthenes <30XXVI>30 p. tradit, €ab ore autem Ponti ad os Maeotis Eratosthenes <30XV>30 , €universam vero cum Aegypto ad Tanain Artemidorus €et Isidorus <30L>30 DCCL. maria eius conplura ab €accolis traxere nomina: quare simul indicabuntur. @1 @@Proxima Africae incolitur Aegyptus, introrsus ad €meridiem recedens, donec a tergo praetendantur Aethiopes. €inferiorem eius partem Nilus dextera laevaque divisus €amplexu suo determinat, Canopico ostio ab Africa, ab Asia €Pelusiaco, passuum intervallo. quam ob causam €inter insulas quidam Aegyptum retulere, ita se findente €Nilo, ut triquetram terrae figuram efficiat, ideoque multi €Graecae litterae vocabulo Delta appellavere Aegyptum. €mensura ab unitate alvei, unde se primum findit in latera, €ad Canopicum ostium , ad Pelusiacum est. summa pars contermina Aethiopiae Thebais vocatur. divi-€ditur in praefecturas oppidorum, quas $NO/MOUS& vocant: €Ombiten, Apollo[2no]2politen, Hermo[2n]2t[2h]2iten, T[2h]2initen, Phaturiten, €Coptiten, Tentyriten, Dio[2s]2politen, Antaeopoliten, Aphrodito-€politen, Lycopoliten. quae iuxta Pelusium est regio nomos €habet Pharbaet[2h]2iten, Bubastiten, Sethroiten, Taniten. reliqua €autem Arabicum, Hammoniacum tendentem ad Hammonis €Iovis oraculum, Oxyrynchiten, Leontopoliten, Athribiten, @1 €Cynopoliten, Hermopoliten, Xoiten, Mendesium, Sebennyten, €Cabasiten, Latopoliten, Heliopoliten, Prosopiten, Panopolite[2n]2, €Busiriten, Onuphiten, Saiten, Ptenethum, Ptemphum, Naucra-€titen, Meteliten, Gynaecopoliten, Menelaiten, Alexandriae regione[2m]2, item Libyae, Mareotis. Heracleopolites est in €insula Nili longa p. , in qua et oppidum, Herculis appel-€latum. Arsinoitae duo sunt; hi et Memphites usque ad €summum Delta perveniunt, cui sunt contermini ex Africa €duo Oasitae. quidam ex [2i]2is aliqua nomina permutant et €substituunt alios nomos, ut Heroopoliten et Crocodilopoliten. €inter Arsinoiten autem ac Memphiten lacus fuit circuitu €aut, ut Mucianus tradit, et altitudinis quinquaginta €passuum, manu factus, a rege qui fecerat Moeridis ap-€pellatus. inde p. abest Memphis, quondam arx Aegypti €regum, unde ad Hammonis oraculum XII dierum iter, ad €scissuram autem Nili, quod appellavimus Delta, . @@Nilus incertis ortus fontibus, ut per deserta @1 €et ardentia et inmenso longitudinis spatio ambulans famaque €tantum inermi quaesitus sine bellis, quae ceteras omnes €terras invenere, originem, ut Iuba rex potuit exquirere, €in monte inferioris Mauretaniae non procul oceano habet €lacu protinus stagnante, quem vocant Nilidem. ibi pisces €reperiuntur alabetae, coracini, siluri. crocodilus quoque €inde ob argumentum hoc Caesareae in Iseo dicatus ab eo €spectatur hodie. praeterea observatum est, prout in €Mauretania nives imbresve satiaverint, ita Nilum increscere. ex hoc lacu profusus indignatur fluere per harenosa et €squalentia conditque se aliquot dierum itinere, mox alio €lacu maiore in Caesariensis Mauretaniae gente Masaesylum €erumpit et hominum c[2o]2etus veluti circumspicit, isdem €animalium argumentis. iterum harenis receptus conditur €rursus XX dierum desertis ad proximos Aethiopas atque, €ubi iterum sensit hominem, prosilit, fonte, ut verisimile est, illo quem Nigr[2i]2m vocavere. inde Africam ab Aethiopia €dispescens, etiamsi non protinus populis, feris tamen et €beluis frequens silvarumque opifex, medios Aethiopas secat, @1 €cognominatus Astapus, quod illarum gentium lingua signifi-€cat aquam e tenebris profluentem. insulas ita innumeras €spargit quasdamque tam vastae magnitudinis, quamquam €rapida celeritate, ut tamen dierum V cursu, non breviore, €transvolet, circa clarissimam earum Meroen Ast[2a]2bores laevo €alveo dictus, hoc est ramus aquae venientis e tenebris, €dextra vero Astosapes, quod alteris significationem adicit, €nec ante Nilus quam se totum aquis rursus concordibus €iunxit, sic quoque etiamnum Giris ante nominatus per €aliquot milia et in totum Homero Aegyptus aliisque Triton. subinde insulis impactus, totidem incitatus inrita-€mentis, postremo inclusus montibus, nec aliunde torrentior, €vectus aquis properantibus ad locum Aethiopum, qui €Catadupi vocantur, novissimo catarracte inter occursantes €scopulos non fluere inmenso fragore creditur, sed ruere. €postea lenis et confractis aquis domitaque violentia, aliquid €et spatio fessus, multis quamvis faucibus in Aegyptium €mare se evomat, certis tamen diebus auctu magno per €totam spatiatus Aegyptum fecundus innatat terrae. @@Causas huius incrementi varias prodidere, sed maxime €probabiles etesiarum eo tempore ex adverso flantium €repercussum, ultra in ora acto mari, aut imbres Aethiopiae €aestivos, isdem etesiis nubila illo ferentibus e reliquo orbe. @1 €Timaeus mathematicus occultam protulit rationem: Phialam €appellari fontem eius, mergique in cuniculos ipsum amnem €vapore anhelantem, fumidis cautibus ubi conditur. verum €sole per eos dies comminus facto extrahi ardoris vi et suspensum abundare ac, ne devoretur, abscondi. id evenire €a canis ortu per introitum solis in leonem, contra perpen-€diculum fontis sidere stante, cum eo tractu absumantur €umbrae, plerisque e diverso opinatis largiorem fluere ad €septentriones sole discedente, quod in cancro et leone €evenit, ideoque tunc minus siccari, rursus in capricornum €et austrinum polum reverso sorberi et ob id parcius fluere. €sed Timaeo si quis extrahi posse credat, umbrarum de-€fectus iis diebus et locis sine fine adest. @@Incipit crescere luna nova, quaecumque post solstitium €est, sensim modiceque cancrum sole transeunte, abundan-€tissime autem leonem, et residit in virgine isdem quibus €adcrevit modis. in totum autem revocatur intra ripas in €libra, ut tradit Herodotus, centesimo die. cum crescit, €reges aut praefectos navigare eo nefas iudicatum est. €auctus per puteos mensurae notis deprehenduntur. iustum incrementum est cubitorum XVI. minores aquae non €omnia rigant, ampliores detinent tardius recedendo. hae €serendi tempora absumunt solo madente, illae non dant €sitiente. utrumque reputat provincia. in XII cubitis famem €sentit, in XIII etiamnum esurit, XIIII cubita hilaritatem @1 €adferunt, XV securitatem, XVI delicias. maximum in-€crementum ad hoc aevi fuit cubitorum XVIII Claudio €principe, minimum V Pharsalico bello, veluti necem Magni €prodigio quodam flumine aversante. cum stetere aquae, €apertis molibus admittuntur. ut quaeque liberata est terra, €seritur. idem amnis unus omnium nullas exspirat auras. @@Dicionis Aegyptiae esse incipit a fine Aethiopiae €Syene; ita vocatur paeninsula M passuum ambitu, in qua €castra sunt, latere Arabiae, et ex adverso insula e[2st]2 , €Philae, p. a Nili fissura, unde appellari diximus €Delta. hoc spatium edidit Artemidorus et in eo CCL €oppida fuisse, Iuba p., Aristocreon ab Elephan-€tide ad mare . Elephantis insula intra novissimum €cata[2r]2racten p. et supra Syenen habitatur, navi-€gationis Aegypti[2a]2e finis, ab Alexandria p.: in €tantum erravere supra scripti. ibi Aethiopicae veneunt €naves; namque eas plicatiles umeris transferunt, quotiens þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¥˜»ˆŒad catarractas ventum est. @@Aegyptus super ceteram antiquitatis gloriam €urbium sibi Amase regnante habitata praefert, nunc quo- @1 €que multis etiamsi ignobilibus frequens. celebrantur tamen €Apollinis, mox Leucotheae, Diospolis Magna, eadem Thebe €portarum centum nobilis fama, Coptos, Indicarum Arabica-€rumque mercium Nilo proximum emporium, mox Veneris €oppidum et iterum Iovis ac Tentyris, infra quod Abydus, €Memnonis regia et Osiris templo inclutum, D p. in Libyam remotum a flumine. dein Ptolemais et Panopolis €ac Veneris iterum et in Libyco L[2y]2con, ubi montes finiunt €Thebaidem. ab iis oppida Mercuri, Alabastron, Canum et €supra dictum Herculis. deinde Arsinoes ac iam dicta €Memphis, inter quam et Arsinoiten nomon in Libyco tur-€res quae pyramides vocantur, et labyrinthus, in M[2oe]2ridis €lacu nullo addito ligno exaedificatus, et oppidum Crialon. €unum praeterea intus et Arabiae conterminum claritatis €magnae, Solis oppidum. @@Sed iure laudetur in litore Aegyptii maris Ale-€xandria, a Magno Alexandro condita in Africae parte ab €ostio Canopico p. iuxta Mareotim lacum, qui locus €antea Rhacotes nominabatur. metatus est eam Dinochares €architectus pluribus modis memorabili ingenio, p. laxi-€tate insessa ad effigiem Macedonicae chlamydis orbe @1 €gyrato laciniosam, dextra laevaque anguloso procursu, iam tum tamen quinta situs parte regiae dicata. Mareotis €lacus a meridiana urbis parte euripo e Canopico ostio €mittit ex mediterraneo commerci[2a]2, insulas quoque plures €amplexus, traiectu, ambitu, ut tradit Claudius €Caesar. alii schoenos in longitudinem patere XL faciunt €schoenumque stadia XXX: ita fieri longitudinis p., tan-tundem et latitudinis. sunt in honore et intra decursus €Nili multa oppida, praecipue quae nomina ostiis dedere, €non omnibus_XII enim reperiuntur superque quattuor, €quae ipsi falsa ora appellant_, sed celeberrimis VII, pro-€ximo Alexandriae Canopico, dein Bolbitino, Sebennytico, €Phatmitico, Mendesico, Tanitico ultimoque Pelusiaco. prae-€terea Butos, Pharb[2ae]2t[2h]2os, Leontopolis, At[2h]2ribis, Isidis €oppidum, Busiris, Cynopolis, Aphrodites, Sais, Naucratis, €unde ostium quidam Naucratiticum nominant quod alii €Heracleoticum, Canopico, cui proximum est, praeferentes. @@Vltra Pelusiacum Arabia est, ad Rubrum €mare pertinens et odoriferam illam ac divitem [2terram]2 et @1 €Beatae cognomine inclutam. haec [2C]2atabanum et Esboni-€tarum et Scenitarum Arabum vocatur, sterilis, praeterquam €ubi Syriae confinia attingit, nec nisi Casio monte nobilis. €his Arabes iunguntur, ab oriente Canchlei, a meridie €Cedrei, qui deinde ambo Nabataeis. Heroopoliticu[2s]2 vocatur €alterque Lae[2aniticus vel Ae]2laniticus sinus Rubri maris in €Aegyptum vergentis, intervallo inter duo oppida, Lae-€ana et in nostro mari Gaza[2m]2. Agrippa a Pelusio Arsi-€noen, Rubri maris oppidum, per deserta p. tradit: €tam parvo distat ibi tanta rerum naturae diversitas. @@Iuxta Syria litus occupat, quondam terra-€rum maxuma et plurimis distincta nominibus. namque €Palaestine vocabatur qua contingit Arabas, et Iudaea et €Coele, dein Phoenice et qua recedit intus Damascena, ac €magis etiamnum meridiana Babylonia, eadem Mesopotamia €inter Euphraten et Tigrin quaque transit Taurum Sophene, €citra vero eam Commagene et ultra Armeniam Adiabene, €Assyria ante dicta, et ubi Ciliciam attingit Antiochia. longitudo eius inter Ciliciam et Arabiam p. est, @1 €latitudo a Seleucia Pieria ad oppidum in Euphrate Zeugma €. qui subtilius dividunt, circumfundi Syria Phoe-€nicen volunt et esse oram maritimam Syriae, cuius pars €sit Idumaea et Iudaea, dein Phoenicen, dein Syriam. id €quod praeiacet mare totum Phoenicium appellatur. ipsa €gens Phoenicum in magna gloria litterarum inventionis et €siderum navaliumque ac bellicarum artium. @@A Pelusio Chabriae castra, Casius mons, delu-€brum Iovis Casii, tumulus Magni Pompei. Ostracine €Arabia finitur, a Pelusio p. mox Idumaea in-€cipit et Palaestina ab emersu Sirbonis lacus, quem quidam € circuitu tradidere. Herodotus Casio monti adplicuit, €nunc est palus modica. oppida Rhinocolura et intus €R[2h]2aphea, Gaza et intus Anthedon, mons Argaris. regio €per oram Samaria; oppidum Ascalo liberum, Azotos, Iam-ne[2ae]2 duae, altera intus. Iope Phoenicum, antiquior terra-€rum inundatione, ut ferunt, insidet collem, praeiacente €saxo, in quo vinculorum Andromedae vestigia ostendit. @1 €colitur illic fabulosa Ceto. inde Apollonia, Stratonis Turris, €eadem Caesarea ab Herode rege condita, nunc colonia €Prima Flavia a Vespasiano Imperatore deducta, finis Palae-€stines, p. a confinio Arabiae. dein Phoenice; €intus autem Samariae oppida Neapolis, quod antea Mamortha €dicebatur, Sebaste in monte, et altiore Gamala. @@Supra Idumaeam et Samari[2a]2m Iudaea longe €lateque funditur. pars eius Syriae iuncta Galilaea vocatur, €Arabiae vero et Aegypto proxima Peraea, asperis dispersa €montibus et a ceteris Iudaeis Iordane amne discreta. €reliqua Iudaea dividitur in toparchias decem quo dicemus €ordine: Hiericuntem palmetis consitam, fontibus riguam, €Emmaum, Lyddam, Iopicam, Acrabatenam, Gophaniticam, €Thamniticam, Bethole[2p]2tephenen, Orinen, in qua fuere €Hierosolyma, longe clarissima urbium orientis, non Iudaeae €modo, Herodium cum oppido inlustri eiusdem nominis. @@Iordanes amnis oritur e fonte Pan[2e]2ade, qui cog- @1 €nomen dedit Caesareae, de qua dicemus. amnis amoenus €et, quatenus locorum situs patitur, ambitiosus accolisque €se praebens velut invitus Asphaltiten lacum dirum natura €petit, a quo postremo ebibitur aquasque laudatas perdit, €pestilentibus mixtas. ergo ubi prima convallium fuit €occasio, in lacum se fundit, quem plures Genesaram €vocant, p. longitudinis, latitudinis, amoenis circum-€saeptum oppidis, ab oriente Iuliade et Hippo, a meridie €Tarichea, quo nomine aliqui et lacum appellant, ab occi-€dente Tiberiade, aquis calidis salubri. @@Asphaltites nihil praeter bitumen gignit, unde et €nomen. nullum corpus animalium recipit, tauri camelique €fluitant; inde fama nihil in eo mergi. longitudine excedit € p., latitudine maxima implet, minima . pro-€spicit eum ab oriente Arabia Nomadum, a meridie Machaerus, €secunda quondam arx Iudaeae ab Hierosolymis. eodem €latere est calidus fons medicae salubritatis Callirrhoe, €aquarum gloriam ipso nomine praeferens. @@Ab occidente litora Esseni fugiunt usque qua €nocent, gens sola et in toto orbe praeter ceteras mira, €sine ulla femina, omni venere abdicata, sine pecunia, €socia palmarum. in diem ex aequo convenarum turba €renascitur, large frequentantibus quos vita fessos ad mores €eorum fortuna fluctibus agit. ita per saeculorum milia @1 €_incredibile dictu_gens aeterna est, in qua nemo €nascitur. tam fecunda illis aliorum vitae paenitentia est! €infra hos Engada oppidum fuit, secundum ab Hierosoly-€mis fertilitate palmetorumque nemoribus, nunc alterum €bustum. inde Masada castellum in rupe, et ipsum haut €procul Asphaltite. et hactenus Iudaea est. @@Iungitur ei latere Syriae Decapolitana €regio, a numero oppidorum, in quo non omnes eadem €observant, primum tamen Damascum epoto riguis amne €Chrysorroa fertilem, Philadelphiam, Rhaphanam, omnia in €Arabiam recedentia, Scythopolim, antea Nysam, a Libero €Patre sepulta nutrice ibi Scythis deductis, Gadara, Hiero-€mice praefluente, et iam dictum Hippon, Dion, Pellam €aquis divitem, Ga[2r]2asam, Canatham. intercursant cingunt-€que has urbes tetrarchiae_regnorum instar singulae, et €regna contribuuntur_Trachonitis, Paneas, in qua Caesarea €cum supra dicto fonte, Abila, Arca, Ampeloessa, Gabe. @@Hinc redeundum est ad oram atque Phoenicen. €fuit oppidum Crocodilon, est flumen. memoria urbium €Dorum, Sycaminum. promunturium Carmelum et in monte @1 €oppidum eodem nomine, quondam Acbatana dictum. iuxta €Getta, Geba, rivus Pacida sive Belus, vitri fertiles harenas €parvo litori miscens; ipse e palude Cendebia a radicibus €Carmeli profluit. iuxta colonia Claudi Caesaris Ptolemais, €quae quondam Acce. oppidum Ecdippa, promunturium þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¥˜ÌAlbum. Tyros, quondam insula praealto mari DCC passibus €divisa, nunc vero Alexandri oppugnantis operibus continens; €olim partu clara, urbibus genitis Lepti, Vtica et illa aemula €terrarumque orbis avida Carthagine, etiam Gadibus extra €orbem conditis: nunc omnis eius nobilitas conchylio atque €purpura constat. circuitus est, intra Palaetyro €inclusa; oppidum ipsum XXII stadia optinet. inde Sarepta €et Ornithon oppida et Sidon, artifex vitri Thebarumque Boeotiarum parens. a tergo eius Libanus mons orsus €MD stadiis [2Z]2imyram usque porrigitur, quae Coeles Syriae €cognominatur. huic par, interiacente valle, mons adversus €Antilibanus obtenditur, quondam muro coniunctus. post €eum introrsus Decapolitana regio praedictaeque cum ea @1 tetrarchiae et Palaestines tota laxitas. at in ora [2i]2tem €subiecta Libano fluvius Magoras, Berytus colonia, quae €Felix Iulia appellatur, Leontos oppidum, flumen Lycos, €Palaebyblos, flumen Adonis, oppida Byblos, Botrys, [2G]2i[2g]2ar[2t]2a, €Trieris, Calamos, Tripolis, quon[2i]2am Tyrii et Sidonii et €Aradii optinent, Orthosia, Eleutheros flumen, oppida Zimyra, €Marathos contraque Arados, septem stadiorum oppidum et €insula ducentis passibus a continente distans, regio, in €qua supradicti desinunt montes, et interiacentibus campis €Bargylus mons. @@Incipit hinc rursus Syria, desinente Phoenice. €oppida Carne, Balanea, Paltos, Gabala, promunturium, in €quo Laodicea libera, Dipolis, Heraclea, Charadrus, Posidium. €dein promunturium Syriae Antiochiae. intus ipsa €Antiochia libera, Epi Daphnes cognominata; Oronte amne €dividitur. in promunturio autem Seleucia libera, Pieria appellata. super eam mons eodem quo alius nomine, €Casius. cuius excelsa altitudo quarta vigilia orientem per €tenebras solem aspicit, brevi circumactu corporis diem €noctemque pariter ostendens. ambitus ad cacumen @1 €p. est, altitudo per derectum . at in ora amnis Orontes, €natus inter Libanum et Antilibanum iuxta Heliopolim. €oppida Rhosos et a tergo Portae, quae Syriae appellantur, €intervallo Rhosiorum montium et Tauri. in ora oppidum €Myriandros, mons Amanus, in quo oppidum Bomitae. ipse €ab Syris Ciliciam separat. @@Nunc interiora dicantur. Coele habet €Apameam, Marsya amne divisam a Nazerinorum tetrarchia, €Bambycen, quae alio nomine Hierapolis vocatur, Syris vero €Mabog_ibi prodigiosa Atargatis, Graecis autem Derceto €dicta, colitur_, Chalcidem cognominatam Ad Belum, unde €regio Chalcidena fertilissima Syriae, et inde Cyrresticae €[2C]2yr[2rum]2, [2G]2azetas, Gindarenos, Gabenos, tetrarchias duas €quae Granucomatitae vocantur, Hem[2e]2senos, Hylatas, Iturae-€orum gentem et qui ex [2i]2is Baethaemi vocantur, Mariam-nitanos, tetrarchiam quae Mammisea appellatur, Paradisum, €Pagras, Penelenitas, Seleucias praeter iam dictam duas, €quae Ad Euphraten et quae Ad Belum vocantur, Tardytenses. €reliqua autem Syria habet, exceptis quae cum Euphrate @1 €dicentur, Arethusios, Beroeenses, Epiphanenses ad Orontem, €Laodicenos, qui Ad Libanum cognominantur, Leucadios, €Larisaeos, praeter tetrarchias in regna discriptas barbaris €nominibus XVII. @@Et de Euphrate hoc in loco dixisse ap-€tissimum fuerit. oritur in praefectura Armeniae Maioris €Caranitide, ut prodidere ex iis, qui proxime viderunt, €Domitius Corbulo, in monte Aga, Licinius Mucianus, €sub radicibus montis, quem Capoten appellant, supra Zimaram € p., initio Pyxurates nominatus. fluit Derzenen primum, €mox Anaeticam, Armeniae regiones a Cappadocia excludens. Dascusa abest a Zimara p.; inde navigatur Sartonam €, Melitenen Cappadociae , Elegeam Armeniae X, €acceptis fluminibus Lyco, Arsania, Arsano. apud Elegeam €occurrit ei Taurus mons nec resistit, quamquam p. €latitudine praevalens. Ommam vocant inrumpentem, mox €ubi perfregit, Euphraten, ultra quoque saxosum et violentum. Arabiam inde laeva, Or[2r]2oeon dictam regionem, trisc[2h]2oena @1 €mensura, dextraque Commagenen disterminat, pontis tamen, €etiam ubi Taurum expugnat, patiens. apud Claudiopolim €Cappadociae cursum ad occasum solis agit. primo hunc €illic in pugna Taurus aufert victusque et abscisus sibimet €alio modo vincit ac fractum expellit in meridiem. ita €naturae dimicatio illa aequatur, hoc eunte quo vult, illo €prohibente ire qua velit. a catarractis iterum navigatur. € p. inde Commagenes caput Samosata. @@Arabia supra dicta habet oppida Edessam, quae €quondam Antiochia dicebatur, Callirrhoen, a fonte nominatam, €Carrhas, Crassi clade nobile. iungitur praefectura Meso-€potamiae, ab Assyriis originem trahens, in qua Anthemusia €et Nicephorium oppida. mox Arabes qui Praetavi vocantur; €horum caput Singara. a Samosatis autem latere Syriae €Marsyas amnis influit. Cingilla Commagenen finit, Imeneorum €civitas incipit. oppida adluuntur Epiphania et Antiochia, €quae Ad Euphraten vocantur, item Zeugma p. a €Samosatis, transitu Euphratis nobile. ex adverso Apameam Seleucus, idem utriusque conditor, ponte iunxerat. qui €cohaerent Mesopotamiae, Rhoali vocantur. at in Syria €oppida Europum, Thapsacum quondam, nunc Amphipolis; €Arabes Scenitae. ita fertur usque [2S]2uram locum, in quo @1 €conversus ad orientem relinquit Syriae Palmyrenas solitudines, €quae usque ad Petram urbem et regionem Arabiae Felicis €appellatae pertinent. @@Palmyra, urbs nobilis situ, divitiis soli et aquis €amoenis, vasto undique ambitu harenis includit agros ac, €velut terris exempta a rerum natura, privata sorte inter €duo imperia summa Romanorum Parthorumque e[2s]2t, prima €in discordia semper utrimque cura. abest ab Seleucia €Parthorum, quae vocatur Ad Tigrim, p., a €proximo vero Syriae litore et a Damasco €propius. @@Infra Palmyrae solitudines Telendena regio est €dictaeque iam Hierapolis ac Beroea et Chalcis. ultra €Palmyram quoque ex solitudinibus his aliquid obtinet €Hemesa, [2i]2tem Elatium, dimidio propior Petrae quam €Damascus. a Sura autem proxime est Philiscum, oppi-€dum Parthorum ad Euphraten. ab eo Seleuciam dierum decem navigatio, totidemque fere Babylonem. scinditur €enim Euphrates a Zeugmate p. circa vicum €Masicen et parte laeva in Mesopotamiam vadit, per ipsam €Seleuciam circaque eam praefluenti infusus Tigri, dexteriore €autem alveo Babylonem, quondam Chaldaeae caput, petit @1 €mediamque permeans, item quam Mothrim vocant, distrahitur €in paludes. increscit autem et ipse Nili modo statis diebus, €paulum differens, ac Mesopotamiam inundat sole optinente €XX partem cancri. minui incipit in virginem e leone €transgresso, in totum vero remeat in XXVIIII parte virginis. @@Sed redeamus ad oram Syriae, cui proxima €est Cilicia. flumen Diaphanes, mons Crocodilus, Portae €Amani montis, flumina Androcus, Pinarus, Lycus, sinus €Issicus, oppidum Issos, item Alexandria, flumen Chlorus, €oppidum Aeg[2a]2eae liberum, amnis Pyramus, Portae Ciliciae, €oppida Mallos, Magirsos et intus Ta[2r]2sos. campi Alei, €oppida Casyponis, Mopsos liberum, Pyramo inpositum, Tyros, Zephyrium, Anchiale. amnes Saros, Cydnos, Tarsum €liberam urbem procul a mari secans. regio Celenderitis €cum oppido, locus Nymphaeum, Soloe Cilicii, nunc Pompeio-€polis, Adana, Cibyra, Pinare, Pedalie, Al[2a]2e, Selinus, Arsinoe, €[2Io]2ta[2p]2e, Dorion iuxtaque mare Corycos, eodem nomine @1 €oppidum et portus et specus. mox flumen Calycadnus, €promunturium Sarpedon, oppida Holmoe, Myle, promunturium et oppidum Veneris, a quo proxime Cyprus insula. sed €in continente oppida Mysanda, Anemurium, Coracesium, €finisque antiquus Ciliciae Melas amnis. intus autem dicendi €Anazarbeni, qui nunc Caesarea, Augusta, Castabala, Epiphania, €quae ante Oeniandos, Ele+usa, Iconium, Seleucia supra amnem €Cal[2y]2cadnum, Tracheotis cognomine, ab mari relata ubi €vocabatur Hermia. praeterea intus flumina Liparis, Bombos, €Paradisus, mons I[2m]2barus. @@Ciliciae Pamphyliam omnes iunxere neglecta €gente Isaurica. oppida eius intus Isaura, Clibanus, Lalasis; €decurrit autem ad mare Anemuri e regione supra dicti. €simili modo omnibus, qui eadem composuere, ignorata est €contermina illi gens Omanadum, quorum intus oppidum þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¥˜Þ†Omana. cetera castella XLIIII inter asperas convalles latent. €@@Insident verticem Pisidae, quondam appellati €Solymi, quorum colonia Caesarea, eadem Antiochia. oppida €Oroanda, [2S]2agalessos. @1 @@Hos includit Lycaonia, in Asiaticam iurisdictionem €versa, cum qua conveniunt Philomelienses, Tymbriani, €Leucolithi, Pelteni, Tyrienses. datur et tetrarchia ex €Lycaonia, qua parte Galatiae contermina est, civitatium €XIIII, urbe celeberrima Iconio. ipsius Lycaoniae celebrantur €Thebasa in Tauro, Ide in confinio Galatiae atque Cappa-€dociae. a latere autem eius super Pamphyliam veniunt €Thracum suboles Milyae, quorum Arycanda oppidum. @@Pamphylia ante Mopsopia appellata est. mare €Pamphylium Cilicio iungitur. oppida Side et in monte €Aspendum, Plantanistum, Perga. promunturium Leucolla, €mons Sardemisus. amnes Eurymedon, iuxta Aspendum €fluens, Catarractes, iuxta quem Lyrnesus et Olbia ultima-€que eius orae Phaselis. @@Iunctum mare Lycium est gensque Lycia, unde €vastus sinus. Taurus mons, ab Eois veniens litoribus, €Chelidonio promunturio disterminat, inmensus ipse et in-€numerarum gentium arbiter, dextro latere septentrionalis, €ubi primum ab Indico mari exsurgit, laevo meridianus et €ad occasum tendens mediamque distrahens Asiam, nisi €opprimenti terras occurrerent maria. resilit ergo ad @1 €septentriones flexusque inmensum iter quaerit, velut de €industria rerum natura subinde aequora opponente, hinc €Phoenicium, hinc Ponticum, illinc Caspium et Hyrcanium contraque Maeotium lacum. torquetur itaque collisus inter €haec claustra et tamen victor flexuosus evadit usque ad €cognata Ripaeorum montium iuga, numerosis nominibus €et novis, quacumque incedit, insignis: Imaus prima parte €dictus, mox Emodus, Paropanisus, Circius, Cambades, €Pariades, Choatras, Oreges, Oroandes, Niphates, Taurus €atque, ubi se quoque exuperat, Caucasus, ubi brachia €emittit subinde temptanti maria similis, Sarpedon, Corace-sius, [2C]2ragus, iterumque Taurus, etiam ubi dehiscit seque €populis aperit, Portarum tamen nomine unitatem sibi €vindicans, quae aliubi Armeniae, aliubi Caspiae, aliubi €Ciliciae vocantur. quin etiam confractus, effugiens quoque €maria, plurimis se gentium nominibus hinc et illinc implet, €a dextra Hyrcanius, Caspius, a laeva Parihedrus, Moschicus, €Amazonicus, Coraxicus, Scythicus appellatus, in universum €vero Graece Ceraunius. @1 @@In Lycia igitur a promunturio eius oppidum €Simena, mons Chimaera, noctibus flagrans, Hephaestium €civitas, et ipsa saepe flagrantibus iugis. oppidum Olympus €ibi fuit, nunc sunt montana Gagae, Corydalla, Rhodiopolis. €iuxta mare Limyra cum amne, in quem Arycandus influit, €mons Masicytus, Andria civitas, Myra, oppida Aper[2l]2ae et €Antiphellos, quae quondam Habesos, atque in recessu €Phellos. dein Pyrrha, item Xanthus, a mari , flumen-€que eodem nomine. deinde Patara, quae prius Pataros, et in monte Sidyma, promunturium Cragus. ultra par €sinus priori; ibi Pinara et quae Lyciam finit Telmesus. €Lycia LXX quondam oppida habuit, nunc XXXVI habet. €ex his celeberrima praeter supra dicta Canas, Candyba, €ubi laudatur Eunias nemus, Podalia, Choma praefluente €Aedesa, Cyaneae, Ascandiandalis, Amelas, Noscopium, T[2l]2os, €Tel[2a]2nd[2r]2us. conprehendit in mediterraneis et Cabaliam, @1 cuius tres urbes Oenianda, Balbura, Bubon. a Telmeso €Asiaticum mare sive Carpathium et quae proprie vocatur €Asia. in duas eam partes Agrippa divisit: unam inclusit €ab oriente Phrygia et Lycaonia, ab occidente Aegaeo mari, €a meridie Aegyptio, a septentrione Paphlagonia; huius €longitudinem , latitudinem fecit. alteram €determinavit ab oriente Armenia Minore, ab occidente €Phrygia, Lycaonia, Pamphylia, a septentrione provincia €Pontica, a meridie mari Pamphylio, longam , latam €. @@In proxima ora Caria est, mox Ionia, ultra eam €[2A]2eolis. Caria mediae Doridi circumfunditur, ad mare €utroque latere ambiens. in ea promunturium Pedalium, €amnis Glaucus, deferens Telmedium, oppida Daedala, Crya €fugitivorum, flumen Axon, oppidum Calynda. amnis €Indus, in Cibyratarum iugis ortus, recipit LX perennes fluvios, torrentes vero amplius centum. oppidum Caunos €liberum, dein Pyrnos. portus Cressa, a quo Rhodus insula €passuum . locus Loryma, oppida Tisanusa, Paridon, €Larymna, sinus Thymnias, promunturium Aphrodisias, €oppidum Hydas, sinus Schoenus, regio Bubassus. oppidum @1 €fuit Acanthus, alio nomine Dulopolis. est in promunturio €Cnidos libera, Triopia, dein Pegusa et Stadia appellata. €ab ea Doris incipit. @@Sed prius terga et mediterraneas iurisdictiones indi-€casse conveniat. una appellatur Cibyratica; ipsum oppidum €Phrygiae est. conveniunt eo XXV civitates, celeberrima €urbe Laodicea. imposita est Lyco flumini, latera €adluentibus Asopo et Capro, appellata primo Diospolis, dein €Rhoas. reliqui in eo conventu, quos nominare non pigeat, €Hydrelitae, Themisones, Hierapolitae. alter conventus a €Synnade accepit nomen; conveniunt Lycaones, Appiani, €Corpeni, Dorylaei, Midaei, Iulienses et reliqui ignobiles populi XV. tertius Apameam vadit, ante appellatam Celae-€nas, deinde Ciboton. sita est in radice montis Signiae, €circumfusa Marsya, Obrima, Orba fluminibus in Maeandrum €cadentibus. Marsyas ibi redditur, ortus ac paulo mox €conditus. ubi certavit tibiarum cantu cum Apolline, €Aulocrene [2est]2; ita vocatur convallis, p. ab Apamea €Phrygiam petentibus. ex hoc conventu deceat nominare €Metropolitas, Dionysopolitas, Euphorbenos, Acmonenses, €Peltenos, Silbianos. reliqui ignobiles VIIII. @1 @@Doridis in sinu Leucopolis, Hamaxitos, Eleus, Etene. €dein Cariae oppida Pitaium, Eutane, Halicarnasus. sex €oppida contributa ei sunt a Magno Alexandro, Th[2e]2a[2n]2gela, €Side, Medmassa, Vranium, Pedasum, Telmisum. habitatur €inter duos sinus, Ceramicum et Iasium. inde Myndos et €ubi fuit Palaemyndus, Nariandos, Neapolis, [2C]2aryanda, €Termera libera, Bargylia et, a quo sinus Iasius, oppidum Iasus. Caria interiorum nominum fama praenitet. quippe €ibi sunt oppida Mylasa libera, Antiochia, ubi fuere Sym-€maethos et Cranaos oppida; nunc eam circumfluunt Mae-€ander et [2M]2ors[2y]2nus. fuit in eo tractu et Maeandropolis, €est Eumenia, Cludro flumini adposita, Glaucus amnis, €Lysias oppidum et Orth[2o]2s[2i]2a, Berecynth[2i]2us tractus, Nysa, €Trallis, eadem Euanthia et Seleucia et Antiochia dicta; adluitur Eudone amne, perfunditur Thebaite. quidam ibi €Pygmaeos habitasse tradunt. praeterea sunt Thydonos, €Pyrrha, Eurome, Heraclea, Amyzon, Alabanda libera, quae €conventum eum cognominavit, Stratonicea libera, L[2a]2brayn- @1 €dos, Ceramus, Troezene, Phorontis. longinquiores eodem fo-€ro disceptant Orthronienses, Ali[2n]2dienses, Euhippini, Xystiani, €Hydissenses, Apolloniatae, Trapezopolitae, Aphrodisienses €liberi. praeter haec sunt Coscinus, Harpasa, adposita €fluvio Harpaso, quo et Tra[2l]2licon, cum fuit, adluebatur. @@Lydia autem perfusa flexuosis Maeandri amnis €recursibus super Ioniam procedit, Phrygiae ab exortu solis €vicina, ad septentrionem Mysiae, meridiana parte Cariam €amplectens, Maeonia ante appellata. celebratur maxime €Sardibus in latere Tmoli montis, qui ante Timolus appel-€labatur, conditis; ex quo profluente Pactolo eodemque €Chrysorroa ac fonte Tarni a M[2a]2eonis civitas ipsa Hyde vocitata est, clara stagno Gygaeo. Sardiana nunc appel-€latur ea iurisdictio, conveniuntque in eam extra praedictos €Macedones Cadieni, [2Ph]2iladelphini et ipsi in radice Tmoli €Cogamo flumini adpositi Maeonii, Tripolitani, iidem et €Antoniopolitae_Maeandro adluuntur_, Apollonhieritae, €Mysotimolitae et alii ignobiles. @@Ionia, ab Iasio sinu incipiens, numerosiore amb- @1 €itu litorum flectitur. in ea primus sinus Basilicus, €Posideum promunturium et oppidum, Oraculum Branchi-€darum appellatum, nunc Didymei Apollinis, a litore stadiis €XX, et inde CLXXX Miletus, Ioniae caput, Lelegeis ante €et Pityusa et Anactoria nominata, super LXXXX urbium €per cuncta maria genetrix nec fraudanda cive Cadmo, qui primus prorsam orationem condere instituit. amnis €Maeander, ortus e lacu in monte Aulocrene plurimisque þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¥˜ñƒadfusus oppidis et repletus fluminibus crebris, ita sinuosus €flexibus, ut saepe credatur reverti, Apamenam primum €pervagatur regionem, mox Eumeneticam ac deinde Hyrga-€leticos campos, postremo Cariam, placidus omnesque eos €agros fertilissimo rigans limo, ad decumum a Mileto stadium €lenis inlabitur mari. inde mons Latmus, oppida Heraclea, €montis eius cognominis Carice, M[2y]2uus, quod primo con-€didisse Iones narrantur Athenis profecti, Naulochum, Priene, €in ora, quae Troglea appellatur, G[2a]2esus amnis, regio omnibus Ionibus sacra et ideo Panionia appellata; iuxta @1 €fugitivis conditum, uti nomen indicio est, Phygela fuit et €Marathesium oppidum. supra haec Magnesia Maeandri €cognomine insignis, Thessalica Magnesia orta. abest Epheso € p., Trallibus eo amplius MMM. antea Thessaloche et €[2M]2androl[2y]2tia nominata et litori adposita Derasidas insulas secum abstulit mari. intus et Thya[2tir]2a adluitur Lyco, €Pelopia aliquando et Euhippia cognominata. in ora autem €Matium, Ephesus, Amazonum opus, multis antea expetita €nominibus, Alopes, cum pugnatum apud Troiam est, mox €Ortygiae, Amorges. vocata et Smyrna est, cognomine €Trachia, et Haemonion et Ptelea. attollitur monte Pione, €adluitur Caystro, in Cilbianis iugis orto multosque amnes €deferente et stagnum Pegaseum, quod Phyrites amnis ex-€pellit. ab iis multitudo limi est, qua terras propagat €mediisque iam campis Syrien insulam adiecit. fons in €urbe Callippia et templum Dianae conplexi e diversis @1 regionibus duo Selenuntes. ab Epheso Matium aliud €Colophoniorum et intus ipsa Colophon, Haleso adfluente. €inde Apollinis Clarii fanum, Lebedos_fuit et Notium €oppidum_, promunturium Cyrenaeum, mons Mimas p. €excurrens atque in continentibus campis residens. quo in €loco Magnus Alexander intercidi planitiem eam iusserat € D p. longitudine, ut duos sinus iungeret Erythrasque cum Mimante circumfunderet. iuxta eas fuerunt oppida €Pteleon, Helos, Dorion, nunc est Aleon fluvius, Corynaeum, €Mimantis promunturium, Clazomenae, Parthenie et Hippi, €Chyt[2r]2ophoria appellatae, cum insulae essent. i[2usser]2a[2t]2 €Alexander idem per duo stadia continenti adnecti. €interiere intus Daphnus et Hermesta et Sipylum, quod €ante Tantalis vocabatur, caput Maeoniae, ubi nunc est €stagnum Sale. obiit et Archaeopolis, substituta Sipylo, et inde illi Colpe et huic Libade. regredientibus inde abest € p., ab Amazone condita, restituta ab Alexandro, in €ora Zmyrna, amne Melete gaudens non procul orto. montes @1 €Asiae nobilissimi in hoc tractu fere explicant se: Mastusia €a tergo Zmyrnae et Termetis Olympi radicibus iunctus in €Dracone desinit, Draco in Tmolo, Tmolus in Cadmo, ille in Tauro. a Zmyrna Hermus amnis campos [2se]2cat et €nomini suo adoptat. oritur iuxta Dorylaum, Phrygiae €civitatem, multosque colligit fluvios, inter quos Phrygem, €qui nomine genti dato a Caria eam disterminat, Hyllum €et Cryon, ip[2s]2os Phrygiae, Mysiae, Lydiae amnibus repletos. €fuit in ore eius oppidum Temnos, nunc in extremo sinu €Myrmeces scopuli, oppidum Leucae in promunturio, quod insula fuit, finisque Ioniae Phocaea. Zmyrnaeum conventum €magna pars et Aeoliae, quae mox dicetur, frequentat €praeterque Macedones Hyrcani cognominati et Magnetes a €Sipylo. verum Ephesum, alterum lumen Asiae, remotiores €conveniunt Caesarienses, Metropolitae, Cilbiani Inferiores €et Superiores, Mysomacedones, M[2as]2taurenses, Briullitae, €Hypaepeni, Dioshieritae. @@Aeolis proxima est, quondam M[2y]2sia appellata, €et quae Hellesponto adiacet Troas. ibi a Phocaea Ascanius €portus. dein fuerat Larisa, sunt Cyme, Myrina quae @1 €Sebastopolim se vocat, et intus Aeg[2a]2eae, Itale, Posidea, €Neon Tichos, Temnos. in ora autem Titanus amnis et €civitas ab eo cognominata_fuit et Grynia, nunc tantum €portus, oli[2m]2 insula adprehensa_, oppidum Elaea et ex €M[2y]2sia veniens Caicus amnis, oppidum Pitane, Canaitis amnis. intercidere Canae, Lysimachea, Atarnea, Carene, €Cisthene, Cilla, Cocylium, Thebe, Astyre, Chrysa, Palaescepsis, €Gerg[2i]2tha, Neandros; nunc est Perperene civitas, Heracleotes €tractus, Coryphas oppidum, amnes Grylios, Ollius, regio €Aphrodisias quae antea Politice Orgas, regio Scepsis, flumen €Euenum, cuius in ripis intercidere Lyrnesos, Miletos. in €hoc tractu Ide mons et in ora, quae sinum cognominavit €et conventum, Adramytteos, olim Pedasus dicta, flumina €Astron, Cormalos, Crianos, Alabastros, Hieros ex Ida; intus mons Gargara eodemque nomine oppidum. rursus in litore €Antandros, Edonis prius vocata, dein Cimmeris, As[2s]2os, €eadem Apollonia_fuit et Palamedium oppidum_, €promunturium Lectum disterminans Aeolida et Troada. @1 €fuit et Polymedia civitas, Chrysa et Larisa alia. Zminthium €templum durat. intus Colone intercidit. deportant Adra-€mytteum negotia Apolloniatae a Rhyndaco amne, Eresi, €Miletopolitae, Poemaneni, Macedones Asculacae, Polichnaei, €Pionitae, Cilices Mandacandeni, Mysi Abretteni et Hellespontii €appellati et alii ignobiles. @@Troadis primus locus Hamaxitus, dein Cebrenia €ipsaque Troas, Antigonia dicta, nunc Alexandria colonia €Romana, oppidum Nee, Scamander amnis navigabilis et in €promunturio quondam Sigeum oppidum; dein portus €Achaeorum, in quem influit Xanthus Simoenti iunctus €stagnumque prius faciens Palaescamander; ceteri Homero €celebrati, Rhesus, Heptaporus, Caresus, Rhodius, vestigia €non habent. Granicus diverso tractu in Propontida fluit. €est tamen, [2u]2t prius, Scamandria civitas parva ac MM D p. €remotum a portu Ilium immune, unde omnis rerum claritas. extra sinum sunt Rhoetea litora, Rhoeteo et Dardanio et €Arisbe oppidis habitata. fuit et Achilleon oppidum, iuxta @1 €tumulum Achillis conditum a Mytilenaeis et mox Atheniensibus, €ubi classis eius steterat in Sigeo. fuit et Aeantion, a €Rhodiis conditum in altero cornu, Aiace ibi sepulto XXX €stadiorum intervallo a Sigeo, et ipso in statione classis €suae. supra Aeolida et partem Troadis in mediterraneo €est quae vocatur Teuthrania, quam Mysi antiquitus tenuere. €ibi Caicus amnis iam dictus oritur. gens ampla per se, etiam cum totum Mysia appellaretur. in ea Pioniae, Andera, €Idale, Stabulum, Conisium, Teium, Balce, Tiare, Teuthranie, €Sarnaca, Haliserne, Lycide, Parthenium, Cambre, Oxyopum, €Lygdamum, Apollonia longeque clarissimum Asiae Pergamum, €quod intermeat Selinus, praefluit Cetius profusus Pindaso €monte. abest haud procul Elaea, quam in litore diximus. €Pergamena vocatur eius tractus iurisdictio. ad eam con-€veniunt Thyatireni, Mossyni, Mygdones, Bregmeni, Hieroco-€metae, Perpereni, Tiareni, Hierolophienses, Hermocapelitae, €Attalenses, Panteenses, Apollonidienses aliaeque inhonorae @1 civitates. a Rhoeteo Dardanium oppidum parvum abest €stadia LXX. inde promunturium Trapeza, unde €primum concitat se Hellespontus. €@@Ex Asia interisse gentes tradit Eratosthenes Soly-€morum, Lelegum, Bebrycum, Colycantiorum, Tripsedorum, €Isidorus Arieneos et Capreatas, ubi sit Apamea condita €a Seleuco rege inter Ciliciam, Cappadociam, Cataoniam, €Armeniam, et quoniam ferocissimas gentes domuisset, initio €Dameam vocatam. @@Insularum ante Asiam prima est in Canopico €ostio Nili, a Canopo, Menelai gubernatore, ut ferunt, dicta; €altera iuncta ponte Alexandriae, colonia Caesaris dictatoris, €Pharos, quondam diei navigatione distans ab Aegypto, nunc €e turri nocturnis ignibus cursum navium regens: namque €fallacibus vadis Alexandria tribus omnino aditur alveis mari, €Stegano, Posideo, Tauro. in Phoenicio deinde mari est €ante Iopen Paria, tota oppidum, in qua obiectam beluae €Andromedam ferunt, et iam dicta Arados, inter quam et €continentem L cubita alto mari, ut auctor est Mucianus, €e fonte dulcis aqua tubo coriis facto usque a vado trahitur. @@Pamphylium mare ignobiles insulas habet, Cilicium €ex quinque maximis Cyprum, ad ortum occasumque Ciliciae @1 €ac Syriae obiectam, quondam novem regnorum sedem. €huius circuitum Timosthenes D p. prodidit, €Isidorus . longitudinem inter duo promunturia, €Clidas et Acamanta, quod est ab occasu, Artemidorus € D, Timosthenes ; vocatam ante Acamantida þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¥›ˆˆPhilonides, Cerastim Xenagoras et Aspeliam et Ama-€thusiam et Macar[2i]2am, Astynomus Crypton et Colinian. oppida in ea XV, Nea Paphos, Palaepaphos, Curias, Citium, €Corinaeum, Salamis, Amathus, Lapethos, Soloe, Tamasos, €Epidaurum, Chytri, Arsinoe, Carpasium, Golgoe. fuere et €Ciny[2r]2ia, Mareum, Idalium. abest ab Anemurio Ciliciae . €mare quo[2d]2 praetenditur vocant Aulona Cilicium. in eodem €situ El[2a]2eusa insula est et quattuor ante promunturium ex €adverso Syriae Clides rursusque ab altero capite Stiria, @1 €contra Neam Paphum Hier[2a]2 Cepia, contra Salamina Salaminiae. in Lycio autem mari I[2d]2yris, Telendos, Atte-€lebussa, Cypriae tres steriles et Dionysia, prius Charaeta €dicta, dein contra Tauri promunturium pestiferae navigantibus €Chelidoniae totidem, ab [2i]2is cum oppido Leucolla, Pactyae, €Lasia, Nymphais, Macris, Megista, cuius civitas interiit. €multae deinde ignobiles, sed contra Chimaeram Dolichiste, €Choerogylion, Crambusa, R[2h]2oge, Xenagora VIII, Daedaleon €duae, Cryeon tres, Strongyle et contra Sidyma Antiochi €Glaucumque versus amnem Lagusa, Macris, Didymae, Hel-€bo, Scope, Aspis et, in qua oppidum interiit, Telandria proxi-€maque Cauno Rhodusa. @@Sed pulcherrima e[2s]2t libera Rhodos, circuitu € aut, si potius Isidoro credimus, , habitata ur- @1 €bibus Lindo, Camiro, Ialyso, nunc Rhodo. distat ab €Alexandria Aegypti , ut Isidorus tradit, ut €Eratosthenes, , ut Mucianus , a Cypro €. vocitata est antea Ophiusa, Aster[2i]2a, Aethria, €Trinacrie, Cor[2y]2mbia, P[2o]2eeessa, Atabyria ab rege, dein Macaria et Oloessa. Rhodiorum insulae Carpathus, quae €mari nomen dedit, Casos, Ha[2g]2ne, E[2u]2limna, [2N]2isyros, distans €a Cnido D, Porphyris antea dicta, et eodem tractu €media inter Rhodum Cnidumque Syme; cingitur D, €portus benigne praebet VIII. praeter eas circa Rhodum €Cyclop[2i]2s, Teganon, Cordylusa, Diabatae IIII, Hymos, Chalce €cum oppido, [2T]2eutlusa, Narthecusa, Dimastos, Progne et a @1 €Cnido Cisserusa, Therionarcia, Calydne cum tribus oppidis, €Notio, Nisyro, Mendetero, et in Arconneso oppidum Ceramus. €in Cariae ora quae vocantur Argiae numero XX et H[2y]2etusa, Lepsia, Leros. nobilissima autem in eo sinu Coos, ab €Halicarnaso distans, circuitu , ut plures existimant, €Merope vocata, Cea, ut Staphylus, Meropis, ut Dionysius, €dein Nymphaea. mons ibi Prion; et Nisyron abruptam €illi putant, quae Porphyris antea dicta est. Caryanda cum €oppido, nec procul ab Halicarnaso Pidossus; in Ceramico €autem sinu Priaponesos, Hipponesos, Pserima, Lampsa, €Aemyndus, Passala, Crusa, Pyrraethusa, Sepiusa, Melano €paulumque a continente distans quae vocata est Cinaedopolis, €probrosis ibi relictis a rege Alexandro. @@Ioniae ora Aegeas et Corseas habet et Icaron, €de qua dictum est, Laden, quae prius Late vocabatur, €atque inter ignobiles aliquot duas Camelitas Mileto vicinas, €Mycalae Trogilias tres, Philion, Argennon, Sandalion, Samon @1 €liberam, circuitu D aut, ut Isidorus, . Parthe-€niam primum appellatam Aristoteles tradit, postea €Dryusam, deinde Anthemusam; Aristocritus adicit €Melamphyllum, dein Cyparissiam, alii Parthenoarrhusam, €Stephanen. amnes in ea Imbrasus, Chesius, Hibiethes, €fontes Gigartho, Leucothea, mons Cercetius. adiacent €insulae Rhypara, Nymphaea, Achillea. @@Par claritate ab ea distat cum oppido €Chios libera, quam Aethaliam Ephorus prisco nomine €appellat, Metrodorus et Cleobulus Chiam a Chione €nympha, aliqui a nive, et Macrim et Pityusam. montem €habet Pelinnaeum, marmor Chium. circuitu colligit, €ut veteres tradidere, Isidorus adicit. posita est €inter Samum et Lesbum, ex adverso maxime Erythrarum. finitimae sunt Tellusa, quam alii Daphnusam scribunt, €Oenusa, Ela[2ph]2i[2ti]2s, Euryanassa, Arginusa cum oppido. iam @1 €hae circa Ephesum et quae Pisistrati vocantur Anthinae, €Myonnesos, D[2ia]2r[2rh]2eusa_in utraque oppida intercidere_, €Po[2r]2oselene cum oppido, Cerciae, Halone, Commone, Illetia, €Lepria, [2A]2ethre, Sph[2a]2eria, Procusae, Bolbulae, Pheate, €Priapos, Syce, Melane, Aenare, Sidusa, Pele, Dr[2y]2musa, €Anhydros, Scopelos, Sycusa, Marathusa, Psile, Perirrheusa multaeque ignobiles. clara vero in alto Teos cum oppido, €a Chio D, tantundem ab Erythris. iuxta Zmyrnam €sunt Peristerides, Carteria, Alopece, Elaeusa, Bacchina, €Pystira, C[2r]2ommy[2o]2nesos, Megale, ante Troada Ascaniae, €Plateae tres, dein Lamiae, Plitaniae duae, Plate, Scopelos, €Getone, Arthedon, Coele, Lagusae, Didymae. @@Clarissima autem Lesbos, a Chio , Himerte €et Lasia, Pelasgia, Aegira, Aethiope, Macaria appellata. @1 €fuit VIIII oppidis incluta: ex his Pyrrha hausta est mari, €Arisbe terrarum motu subversa, Antissam Methymna traxit €in se, ipsa VIIII urbibus Asiae in p. vicina. et €Agamede obiit et Hiera; restant Eresos, Pyrrha et libera Mytilene, annis MD potens. tota insula circuitur, ut €Isidorus, , ut veteres, . montes habet €Lepet[2y]2mnum, Ordymnum, Macistum, Creonem, Olympum. €a proxima continente abest D p. insulae adpositae €Sandalium, Leucae V, ex iis [2Cydo]2nea cum [2f]2o[2n]2te calido. €Arg[2i]2nusae ab Aege p. distant. dein [2Ph]2el[2l]2usa, Pedna. €extra Hellespontum adversa Sigeo litori iacet Tenedus, €Leucop[2h]2r[2y]2s dicta et Phoenice et Lyrnesos; abest a Lesbo €, a Sigeo D. @@Impetum deinde sumit Hellepontus, et mare €incumbit, verticibus limitem fodiens, donec Asiam abrumpat €Europae. promunturium id appellavimus Trapezam. ab €eo p. Abydum oppidum, ubi angustiae VII stadiorum. €deinde Percote oppidum et Lampsacum, antea Pityussa @1 €dictum, Parium colonia quam Homerus Adrastiam appellavit, €oppidum Priapos, amnis Aesepus, Zelia, Propontis_ita €appellatur ubi se dilatat mare_, flumen Granicum, Arta[2c]2e portus ubi oppidum fuit. ultra insulam continenti iunxit €Alexander, in qua oppidum Milesiorum Cyzicum, ante €vocitatum Arc[2t]2onnesus et Dolionis et Didymis, cuius a €vertice mons Didymus. mox oppida Placia, Ariace, Scylace, €quorum a tergo mons Olympus, Mysius dictus, civitas €Olympena, amnes Horisius et R[2hy]2ndacus, ante Lycus €vocatus; oritur in stagno Artynia iuxta Miletopolim, recipit €Ma[2c]2eston et plerosque alios, Asiam Bithyniamque dister-minans. ea appellata est Cronia, dein Thessalis, dein €Malianda et Strymonis. hos Homerus Halizonas dixit, €quando praecingitur gens mari. urbs fuit inmensa Atussa €nomine, nunc sunt XII civitates, inter quas Gordiu Come, €quae Iuliopolis vocatur. in ora Dascylos, dein flumen €Gelbes et intus Helgas oppidum, quae Germanicopolis, alio €nomine Booscoete, sicut Apamea, quae nunc Myrlea €Colophoniorum, flumen Echeleos, anticus Troadis finis et Mysiae initium. postea sinus in quo flumen Ascanium, @1 €oppidum Bryalion, amnes Hylas et Cios cum oppido eiusdem €nominis, quod fuit emporium non procul accolentis Phrygiae, €a Milesiis quidem conditum, in loco tamen qui Ascania €[2Ph]2rygiae vocabatur. quapropter non aliubi aptius de ea €dicatur. @@Phrygia, Troadi superiecta populisque a promun-€turio Lecto ad flumen [2E]2c[2h]2eleum praedictis, septentrionali €sui parte Galatiae contermina, meridiana Lycaoniae, Pisidiae, €Mygdoniae, ab oriente Cappadociam attingit. oppida ibi €celeberrima praeter iam dicta Ancyra, Andria, Celaenae, €Colossae, Carina, Coti[2ai+]2on, Cerai+ne, Conium, Mid[2a]2i+um. €sunt auctores transisse ex Europa Moesos et Brygos et €T[2hy]2nos, a quibus appellentur Mysi, Phryges, Bithyni. @@Simul dicendum videtur et de Galatia, quae €superposita agros maiore ex parte Phrygiae tenet caputque €quondam eius Gordium. qui partem eam insedere Gallorum €Tolostob[2o]2gi et Voturi et Ambitouti vocantur; qui Maeoniae €et Paphlagoniae regionem, Trogmi. praetenditur Cappadocia €a septentrione et solis ortu, cuius uberrimam partem @1 €occupavere Tectosages. ac toto [2tr]2actu gentes quidem hae, €populi vero ac tetrarchiae omnes numero CXCV. oppida €Tectosagum Ancyra, Trogmorum Tavium, To[2l]2ostobo[2g]2iorum Pisinuus. praeter hos celebres A[2t]2talenses, A[2r]2assenses, þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¥›“‚Comenses, Di[2ct]2ienses, Hierorenses, Lystreni, Neapolitani, €Oeandenses, Seleucenses, Sebasteni, Timoniacenses, Theba-€seni. attingit Galatia et Pamphyliae Cabaliam et Milyas €qui circa Barim sunt et Cyllanicum et Oro[2a]2n[2d]2icum Pisidiae €tractum, item Lycaoniae partem Obizenen. flumina sunt €in ea praeter iam dicta Saggarium et Gallus, a quo nomen €traxere Matris deum sacerdotes. @@Nunc reliqua in ora. a Cio intus in Bithynia €Prusa, ab Hannibale sub Olympo condita_inde Nicaeam € p. interveniente Ascanio lacu_, dein Nicaea in €ultimo Ascanio sinu, quae prius Olbia et Prusias, item @1 €altera sub H[2y]2pio monte. fuere Pythopolis, Parthenopolis, €C[2o]2r[2y]2phanta. sunt in ora amnes Aesius, Bryazon, Plataneus, €Areus, Aesyros, Geudos, qui et Chrysorroas, promunturium €in quo Megarice oppidum fuit. inde Craspedites sinus €vocabatur, quoniam id oppidum velut in lacinia erat. fuit €et Astacum, unde et ex eo Astacenus idem sinus; fuit et €Libyssa oppidum, ubi nunc Hannibalis tantum tumulus. e[2s]2t in intimo sinu Nicomedia Bithyniae praeclara. Leucatas €promunturium, quo includitur Astacenus sinus, a Nicomedia € D p., rursusque coeuntibus terris angustiae perti-€nentes usque ad Bosporum Thracium. in his Calc[2h]2adon €libera, a Nicomedia D p., Procerastis ante dicta, dein €Colpusa, postea [2C]2aecorum oppidum, quod locum eligere €nescissent, VII stadiis distante Byzantio, tanto feliciore €omnibus modis sede. ceterum intus in Bithynia colonia €Apamena, Agrippenses, Iuliopolitae, Bithynion. flumina €Syrium, Laphias, Pharnacias, Alces, Serinis, Lilaeus, Scopas, Hieros, qui Bithyniam et Galatiam disterminat. ultra €Calchadona Chrysopolis fuit, dein Nicopolis, a qua nomen @1 €etiamnum sinus retinet, in quo portus Amyci. dein €Naulochum promunturium, Estiae, templum Neptuni. Bos-€porus, D p. intervallo Asiam Europae iterum auferens, abest €a Calchadone D p., inde fauces primae DCCL p., ubi €Spiropolis oppidum fuit. tenent oram omnem Thyni, inte-€riora Bithyni. is finis Asiae est populorumque CCLXXXII, €qui ad eum locum a fine Lyciae numerantur. spatium Helle-€sponti et Propontidis ad Bosporum Thrac[2i]2um <[2CC]2XXXVIIII> p. €diximus. a Calchadone Sig[2e]2um Isidorus D p. €tradit. @@Insulae in Propontide ante Cyzicum Elaphonnesus, €unde Cyzicenum marmor, eadem Neuris et Proconnesus €dicta. secuntur Ophiusa, [2A]2canthus, Phoebe, Scopelos, €Porphyrione, Halone cum oppido, Delphacie, Polydora, €Art[2a]2caeon cum oppido. est et contra Nicomediam Demon-€zesos, item ultra Heracleam adversa Bithyniae Thynias, €quam barbari Bithyniam vocant. est et Antiochia et @1 €contra fauces Rhyndaci Besbicos, p. circuitu. est €et Elaea et duae Rhodusae, Erebinthote, Megale, Chalcitis, €Pityodes.  Ÿôÿ@@@@{1LIBER VI}1 ‘@@Pontus Euxinus, antea ab inhospitali feritate €Axinus appellatus, peculiari invidia naturae sine ulla fine €indulgentis aviditati maris et ipse in[2ter]2 Europam Asiamque €funditur. non fuerat satis oceano ambisse terras et partem €earum aucta inanitate abstulisse, non inrupisse fractis €montibus Calpeque Africae avolsa tanto maiora absorbuisse €quam reliquerit spatia, non per Hellespontum Propontida €infudisse iterum terris devoratis: a Bosporo quoque in €aliam vastitatem panditur nulla satietate, donec exspatianti @1 lacus Maeotii rapinam suam iungant. invitis hoc accidisse €terris indicio sunt tot angustiae atque tam parva naturae €repugnantis intervalla, ad Hellespontum DCCCLXXV p., ad €Bosporos duos vel bubus meabili transitu_unde nomen €ambobus_, etiam quaedam in dissociatione germanitas €concors: alitum quippe cantus canumque latratus invicem €audiuntur, vocis etiam humanae commercia, inter duos €orbes manente conloquio, nisi cum id ipsum auferunt venti. mensuram Ponti a Bosporo ad Maeotium lacum quidam €fecere <30XIIII>30 D, Eratosthenes minorem. €Agrippa a Calchadone ad Phasim <30X>30, inde Bosporum €Cimmerium . nos intervalla generatim ponimus €conperta in aevo nostro, quando etiam in ipso ore Cimmerio €pugnatum est. @@Ergo a faucibus Bospori est amnis Rebas, quem €aliqui Rhesum dixerunt. dein Syris, portus Calpas, Sangaris €fluvius ex inclutis. oritur in Phrygia, accipit vastos amnes, €inter quos Tembrogium et Gallum, idem Sagiarius pleris-€que dictus, Coralius, a quo incipiunt Mariandyni, sinus €oppidumque Heraclea, L[2y]2co flumini adpositum_abest @1 €a Ponti ore _, portus Acone, veneno aconito dirus, €specus Acherusia, flumina Paedopides, Callic[2h]2orum, Sonautes, €oppidum Tium, ab Heraclea p., fluvius Billis. ultra quem gens Paphlagonia, quam P[2y]2laem[2e]2niam €aliqui dixerunt, inclusam a tergo Galatia, oppidum Mastya €Milesiorum, dein Cromna, quo loco Enetos adicit Nepos €Cornelius, a quibus in Italia ortos cognomines eorum €Venetos cre[2di]2 de[2be]2re putat, Sesamon oppidum, quod nunc €Amastris, mons C[2y]2torus, a Tio p., oppida Cimolis, Stephane, amnis Parthenius. promunturium C[2a]2rambis €vasto excursu abest a Ponti ostio [2au]2t, ut aliis €placuit, , tantundem a Cimmerio aut, ut aliqui €maluere, D. fuit et oppidum eodem nomine et €aliud inde Armine, nunc est colonia Sinope, a Cytoro €, flumen Varecum, gens Cappadocum, oppidum €Caturia [2G]2azelum, amnis Hal[2y]2s, a radicibus Tauri per €Cataoniam Cappadociamque decurrens, oppida Gangre, @1 Carusa, Amisum [2l]2iberum, [2a]2 Sinope , eiusdemque €nominis sinus tanti recessus, ut Asiam paene insulam €faciat, [2h]2aut amplius per continentem ad Issicum €Ciliciae sinum. quo in omni tractu proditur tres tantum €gentes Graecas iure dici, Doricam, Ionicam, Aeolicam, €ceteras barbarorum esse. Amiso iunctum fuit oppidum €Eupatoria, a Mithridate conditum; victo eo utrumque €Pompeiopolis appellatum est. @@Cappadocia intus habet coloniam Claudi Cae-€saris Archelaidem, quam praeflu[2it am]2n[2i]2s Halys, oppida €Comana, quod Salius, Neocaesaream, quod Lycus, Amasiam, €quod [2I]2ris, in regione hoc [2G]2azacena, in Colopene vero €Sebastiam et Sebastopolim_haec parva, sed paria supra €dictis_, reliqua sui parte Melitam, a Samiramide con-€ditam haud procul Euphrate, Diocaesaream, Tyana, Casta-€[2ba]2la, Magnopolim, Zelam et sub monte Arga[2e]2o Mazacum, quae nunc Caesarea nominatur. Cappadociae pars praetenta €Armeniae Maiori Melitene vocatur, Commagenis Cataonia, €Phrygiae Ga[2r]2sauritis, [2S]2argaurasana, Cammaneni, Galatiae @1 €Morimene, ubi disterminat eas Cappadox amnis, a quo €nomen traxere antea Leucosyri dicti. a Neocaesarea supra €dicta Minorem Armeniam Lycus amnis disterminat. est €et Coeranus intus clarus, in ora autem ab Amiso oppidum €et flumen Chadisia, Lycastum, a quo T[2h]2emiscyrena regio, Iris flumen deferens Lycum. civitas Ziela intus, nobilis €clade Triarii et victoria C. Caesaris. in ora amnis Ther-€modon, ortus ad cast[2ell]2um quod vocant Phanorian, praeter-€que radices Amazoni montis lapsus. fuit oppidum eodem €nomine et alia quinque, Amazoniu[2m]2, Themiscyra, Sotira, Amasia, Coma[2n]2a, nunc Matium. gentes [2G]2en[2et]2arum, €Chalybum, oppidum Cotyorum, gentes Tibareni, M[2o]2ssyni €notis signantes corpora, gens Macrocephali, oppidum €Cerasus, portus Cordule, gentes Bechires, Buxeri, flumen €Melas, gens Machorones, Sid[2e]2ni flumenque Sidenum, quo €alluitur oppidum P[2o]2lemonium, ab Amiso . inde @1 €flumina [2I]2asonium, Melant[2h]2ium et ab Amiso Phar-€nacea oppidum, Tripolis castellum et fluvius, item Philo-€calia et sine fluvio Liviopolis, et a Pharnacea Trapezus liberum, monte vasto clausum. ultra quod gens Armeno-€c[2h]2al[2y]2bes et Maior Armenia, p. distans. in ora ante €Trapezunta flumen est Pyxites, ultra vero gens Sannorum €Heniochorum, flumen Absarru[2m]2 cum castello cognomine €in faucibus, a Trapezunte . eius loci a tergo montium €Hiberia est, in ora vero Heniochi, Ampreutae, Lazi, flumina €Acampseon, Isis, Nogrus, Bath[2y]2s, gentes Col[2c]2horum, oppidum €Matium, flumen Heracleum et promunturium eodem nomine clarissimusque Ponti Phasis. oritur in Moschis, navigatur €quamlibet magnis navigiis D p., inde minoribus þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¦˜ƒlongo spatio, pontibus CXX pervius. oppida in ripis €habuit conplura, celeberrima T[2y]2ndarida, [2Cir]2c[2a]2eum, Cygnum €et in faucibus Phasim. maxime autem inclaruit [2A]2ea, € p. a mari, ubi Hippos et Cyan[2e]2os vasti amnes e diverso @1 €in eum confluunt; nunc habet Surium tantum, et ipsum €ab amne influente ibi cognominatum usque quo magnarum €navium capacem esse diximus. et alios accipit fluvios €magnitudine numeroque mirabiles, inter quos [2G]2laucum. €in ore eius insula e[2st]2 sine nomine, [2ab]2 Absarro . inde aliud flumen C[2h]2arien, gens Saltiae, antiquis Pht[2h]2iro-€phagi dicti, et alia Sanni, flumen Chobum, e Caucaso per €Suanos fluens, dein Rhoan, regio Egritice, amnes Siga[2m]2a, €Thersos, Astel[2e]2phus, Chrysor[2rh]2oas, gens Absilae, castellum €Se[2b]2astopolis, a Phaside , gens Sanigarum, oppidum €Cygnus, flumen et oppidum Penius. deinde multis nomi-€nibus Henioc[2h]2orum gentes. @@Subicitur Ponti regio Colica, in qua iuga €Caucasi ad Ripaeos montes torquentur, ut dictum est, €altero latere in Eu[2x]2inum et Maeotium devexa, altero in €Caspium et Hyrcanium mare. reliqua litora ferae nationes €tenent Me[2l]2anc[2h]2laeni, Coraxi, urbe Colchorum Dioscuriade €iuxta fluvium Anthemunta nunc deserta, quondam adeo @1 €clara, ut Timosthenes in eam CCC nationes dissimilibus €linguis descendere prodiderit; et postea [2a]2 nostris CXXX interpretibus negotia gesta ibi. sunt qui conditam eam €ab Amphito et Telchio, Castoris ac Pollucis aurigis, putent, €a quibus ortam Heniochorum gentem fere constat. a €Dioscuriade oppidum Heracle[2um]2 distat, a Sebastopoli . €Achaei, Mardi, Cercetae, post eos Ser[2ac]2i, Cephalotomi. in €intimo eo tractu Pity[2u]2s oppidum opulentissimum ab Heni-€ochis direptum est. a tergo eius Epagerritae, Sarmatarum populus in Caucasi iugis, post qu[2a]2e Sauromatae. ad hos €profugerat Mithridates Claudio principe narravitque Thalos €[2i]2is esse confines, qui ab oriente Caspii maris fauces €attingerent; siccari eas aestu recedente. in ora autem €iuxta Cercetas flumen Icarus, Achaei cum oppido Hiero €et flumine, ab Heracleo . inde promunturium €Crunoe, a quo supercilium arduum tenent T[2o]2retae, civitas €Sindica, ab Hiero D, flumen Setheries. inde ad €Bospori Cimmerii introitum D. @1 @@Sed ipsius paeninsulae inter Po[2n]2tum et Maeotium €lacum excurrent[2i]2s non amplior D p. longitudo est, €latitudo nusquam infra duo iugera; Eonem vocant. ora €ipsa Bospori utrimque ex Asia atque Europa curvatur in €Maeotim. oppida in aditu [Bospori primo] Hermonasa, €dein Cep[2o]2e Milesiorum, mo[2x]2 Stratoclia et Phanagoria ac €paene desertum Apaturos ultumoque in ostio Cimmerium, €quod antea Chimerion vocabatur. inde Maeotis lacus, €in Europa dictus. @@A Cimmerio accolunt Maeotici, [2V]2ali, Ser[2b]2i, €Serrei, Scizi, Gnissi. dein Tanain amnem gemino ore €influentem incolunt Sarmatae, Medorum, ut ferunt, suboles, €et ipsi in multa genera divisi. primi Sauromatae [2G]2ynaeco-€[2c]2ratumenoe, Amazonum conubia; dein Naevazae, Coit[2a]2e, €Cizici, Messeniani, Co[2s]2tob[2o]2ci, Zecetae, Zigae, Tindari, @1 €Thussagetae, Tyrcae usque ad solitudines saltuosis con-€vallibus asperas, ultra quas Arimphaei, qui ad Ripaeos pertinent montes. Tanaim ipsum Scythae Si[2li]2m vocant, €Maeotim Temarundam, quo significant matrem maris. €oppidum in Tanais quoque ostio. tenuere finitima primo €Cares, dein Clazomeni et Maeones, postea Panticapaeenses. €sunt qui circa Maeotim ad Ceraunios montes has tradant gentes: a litore Napitas supraque Essedonas Colchis iunctos €montium cacuminibus, dein Camacas, Oranos, Autacas, €Mazamacas, Cantiocaptas, Agamathas, Picos, Rymosolos, €Acascomarcos et ad iuga Caucasi Icatalas, Imadochos, €Ramos, Anclacas, Tydios, Carastaseos, Authiandas; Lagoum €amnem ex montibus Catheis, in quem defluat Opharus, @1 €ibi gentes Cauthadas, Opharitas; amnes Menotharum, €Imit[2y]2en ex montibus Cissiis; in[2f]2r[2a]2 Acdeos, Carnas, Vs-€cardeos, Accisos, Gabros, Gegaros circaque fontem Imityis Imit[2y]2os et Apartaeos. alii influxisse eo Scythas Auchetas, €Atherneos, Asampatas, ab [2i]2is Tanaitas et Napaeos viritim €deletos. aliqui flumen Ocharium labi per Canticos et €Sapaeos, Tanain vero transisse Satharcheos Herticheos, €Spondolicos, Synhietas, Anasos, Issos, Cataeetas, Tagoras, €Caronos, Neripos, Agandaeos, Meandaraeos, Satharcheos €Spalaeos. @@Peracta est interior ora [2a]2c [2l]2o[2c]2a amnesque, €accolae: nunc reddatur ingens in mediterraneo si[2t]2us, in €quo multa aliter ac veteres proditurum me non eo in-€fitias, anxia perquisita cura rebus nuper in eo situ gestis €a Domitio Corbulone regibusque inde missis supplicibus @1 €au[2t]2 re[2g]2um liberis obsidibus. ordiemur autem a Cappa-docum gente. longissime haec Ponticarum omnium in-€trorsus recedens Minorem Armeniam Maioremque et Com-€magenen laevo suo latere transit, dextro vero omnes in €Asia dictas gentes, [2p]2lu[2r]2imis superfusa populis, magnoque €impetu scandens ad ortum solis et Tauri iuga transit €Lycaoniam, Pisidiam, Ciliciam, vadit super Antiochiae €tractum et usque ad Cyrresticam eius regionem parte sua €quae vocatur Cataonia contendit. itaque ibi longitudo €Asiae <30XII>30 efficit, latitudo . @@Armenia autem Maior incipit a Parihedris €montibus, Euphrate amne, ut dictum est, aufertur Cappa-€dociae et, qua discedit Euphrates, Mesopotamiae haut €minus claro amne Tigri. utrumque fundit ipsa et initium €Mesopotamiae facit inter duos amnes [2ex]2iturae; quod interest €ibi, tenent Arabes Or[2r]2o[2e]2i. sic finem usque in Adiabenen €perfert, ab ea transversis iugis inclusa latitudinem in €laeva pandit ad Cyrum amnem transversa Araxen, longi-€tudinem vero ad Minorem usque Armeniam, Absarro amne €in Pontum defluente et Parihedris montibus, qui fundunt €Absarrum, disc[2r]2eta ab illa. @@[2Cyr]2us oritur in Heniochis montibus, quos alii €Coraxicos vocavere, Araxos eodem monte quo Euphrates, @1 € p. intervallo, auctusque amne Vsi et ipse, ut plures €existimavere, Cyro defertur in Caspium mare. oppida €celebrantur in Minore Caesarea, [2A]2za, Nicopolis, in Maiore €Arsamo[2sa]2ta Euphrati proximum, Tigri [2C]2ar[2c]2athiocerta, in €excelso autem Tigranocerta, at in campis iuxta Araxen Artaxata. universae magnitudinem Aufidius quinquagiens €centena milia prodidit, Claudius Caesar longitudinem €a Dascusa ad confinium Caspii maris <30XIII>30 p., latitudinem €dimidium eius Tigranocerta ad Hiberiam. dividitur, quod €certum est, in praefecturas, quas strategias vocant, quas-€dam ex his vel singula regna quondam, barbaris nominibus €CXX. claudunt eam montes ab oriente, sed non statim Cerauni nec Adiabene regio. quod interest spatii, Cepheni €tenent; ab his iuga ultra Adiaben[2i]2 tenent, per convalles €autem proximi Armeniae sunt Menobardi et Moscheni. €Adiabenen Tigris et montes invii cingunt. ab laeva eius €regio Medorum est ad prospectum Caspii maris. ex €oceano hoc, ut suo loco dicemus, infunditur, totumque €Caucasis montibus cingitur. incolae per confinium Arme-€niae nunc dicentur. @@Planitiem omnem a Cyro usque Albanorum @1 €gens tenet, mox Hiberum, discreta ab [2i]2is amne Ocazane €in Cyru[2m]2 Caucasis montibus defluente. praevalent oppida €Albaniae Cabalaca, Hiberiae Harmas[2t]2us iuxta flumen, Neoris. €regio Thasie et Thriare usque ad Par[2i]2hedros montes. €ultra sunt Colchicae solitudines, quarum a latere ad €Ceraunios verso Armenoc[2h]2al[2y]2bes habitant et Moschorum €tractus ad Hiberum amnem in Cyrum defluentem et infra €eos Sacasani et deinde Macerones ad flumen Absarrum. €sic plana aut devexa optinentur. rursus ab Albaniae €confinio tota montium fronte gentes Silvorum fera[2e]2 et €infra Lupeniorum, mox Diduri et Sodi. @@Ab iis sunt Portae Caucasiae, magno errore €multis Caspiae dictae, ingens naturae opus montibus €interruptis repente, ubi fores a[2d]2ditae ferratis trabibus, €subter medias amne diri odoris fluente citraque in rupe €castello, quod vocatur Cumania, communito ad arcendas €transitu gentes innumeras, ibi loci terrarum orbe portis €discluso, ex adverso maxime H[2a]2rmasti oppidi Hiberum. þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¦˜žˆˆa Portis Caucasis per montes Gurdinios Valli, Suani, in-€domitae gentes, auri tamen metalla fodiunt. ab his ad @1 €Pontum usque Heniochorum plurima genera, mox Ac[2h]2ae-orum. ita se habet [2haec]2 terrarum e clarissimis. aliqui €inter Pontum et Caspium mare p. non amplius €interesse tradiderunt, Cornelius Nepos : tantis €iterum angustiis infestatur Asia. Claudius Caesar a €Cimmerio Bosporo ad Caspium mare prodidit eaque €perfodere cogitasse Nicatorem Seleucum quo tempore sit €ab Ptol[2e]2maeo Cerauno interfectus. a Portis Caucasiis ad €Pontum esse constat fere. @@Insulae in Ponto Plan[2c]2tae sive Cyaneae €sive Symplegades; deinde Apollonia Thynias dicta, ut €distingueretur ab ea quae est in Europa_distat [2a]2 €continente p. M, cingitur _et contra Pharnaceam €Chalceritis, quam Graeci Ariam dixerunt Martique sacram €et in ea volucres cum advenis pugnasse pinnarum ictu. @@Nunc omnibus quae sunt Asiae interiora €dictis Ripaeos montes transcendat animus extraque litore €oceani incedat. tribus hic partibus caeli adluens Asiam €Scythicus a septentrione, ab oriente Eous, a meridie In-€dicus vocatur varieque per sinus et a[2c]2cola[2rum]2 conplura @1 €nomina dividitur. verum Asiae quoque magna portio ad-€posita septentrioni iniuria sideris rigens vastas solitudines habet. ab extremo aquilone ad initium orientis aestivi €Scythae sunt. extra eos ultraque aquilonis initia Hyper-€boreos aliqui posuere, pluribus in Europa dictos. primum €inde noscitur promunturium C[2e]2lticae Lytharmis, fluvius €Carambucis, ubi lassata cum siderum vi Ripaeorum mon-€tium deficiunt iuga, ibique Arimphaeos quosdam accepimus, haut dissimilem Hyperboreis gentem. sedes illis nemora, €alimenta bacae, capillus iuxta feminis virisque in probro €existimatus, ritus clementes. itaque sacros haberi narrant €inviolatosque esse etiam feris accolarum populis, nec ipsos €modo, sed illos quoque qui ad eos profugerint. ultra eos €plane iam Scythae, Cimmerii, Cis[2s]2i, Ant[2h]2i, Georgi et Ama-€zonum gens, haec usque ad Caspium et Hyrcanium mare. @@Nam et inrumpit e Scythico oceano in aversa €Asiae; pluribus nominibus accolarum appellatum cel[2e]2ber[2r]2i-€mum e[2s]2t duobus, Caspium et Hyrcanium. non minus hoc @1 €esse quam Pontum Euxinum Clitarchus putat, Erato-€sthenes ponit et mensuram ab exortu et meridie per €Cadusiae et Albaniae oram CCCC stadia, inde per [2An]2a-€[2r]2iacos, Amar[2d]2os, Hyrcanos ad ostium Zoni fluminis DCCC, €ab eo ad ostium Iaxartis MM CCCC, quae summa efficit <30XV>30 p. Artemidorus hinc detrahit p. Agrippa €Caspium mare gentesque quae circa sunt et cum [2i]2is €Armeniam, determinatas ab oriente oceano [2S]2erico, ab €occidente Caucasi iugis, a meridie Tauri, a septentrione €oceano Scythico, [2p]2atere qua cognitum est in €longitudinem, in latitudinem prodidit. non desunt €vero qui eius maris universum circuitum a freto <30XXV>30 p. €tradunt. @@Inrumpit autem artis faucibus et in longitudinem €spatiosis atque, ubi coepit in latitudinem pandi, lunatis €obliquatur cornibus, velut ad Maeotium lacum ab ore €descendens, sicilis, ut auctor est M. Varro, similitudine. €primus sinus appellatur Scythicus; utrimque enim accolunt €Scythae angustias et inter se commeant, hinc Nomades et @1 €Sauromatae multis nominibus, illinc Abzoae non paucioribus. €ab introitu dextra mucronem ipsum faucium tenent Vdini, €Scytharum populus, dein per oram Albani, ut ferunt, ab Iasone [2o]2rti, [2u]2n[2d]2e quod mare [2i]2b[2i]2 est Albanum nominatur. €haec gens superfusa montibus Caucasis ad Cyrum amnem, €Armeniae confinium atque Hiberiae, descendit, ut dictum €est. supra maritima eius Vdinorumque gentem [2S]2armatae, €Vti, [2A]2orsi, Aroteres praetenduntur, quorum a tergo indi-€catae iam Amazones Sauromatides. flumina per Albaniam €decurrunt in mare Casus et Albanus, dein Cambyses, in €Caucasis ortus montibus, mox Cyrus, in Coraxicis, uti €diximus. oram omnem a Caso praealtis rupibus accessum €[2ne]2gare per p. auctor est Agrippa. a Cyro €Caspium mare vocari incipit; accolunt Caspi. @@Corrigendus est in hoc loco error multorum, etiam €qui in Armenia res proxime cum Corbulone gessere. €namque ii Caspias appellavere Portas Hiberiae, quas €Caucasias diximus vocari, situsque depicti et inde missi €hoc nomen inscriptum habent. et Neronis principis €comminatio ad Caspias Portas tendere dicebatur, cum @1 €peteret illas, quae per Hiberiam in Sarmatas tendunt, vix €ullo propter oppositos montes aditu ad Caspium mare. €sunt autem aliae Caspiis gentibus iunctae, quod dinosci €non potest nisi comitatu rerum Alexandri Magni. @@Namque Persarum regna, quae nunc Parthorum €intellegimus, inter duo maria Persicum et Hyrcanium €Caucasi iugis attolluntur. utrimque per devexa laterum €Armeniae Maiori a frontis parte, quae vergit in Commagenen, €Cephenia, ut diximus, copulatur eique Adiabene, Assyriorum €initium, cuius pars est Arbilitis, ubi Darium Alexander debellavit, proxime Syriae. totam eam Macedones M[2y]2gdoniam €cognominaverunt a similitudine. oppida Alexandria, item €Antiochia quam Nesebin vocant; abest ab Artaxatis p. €fuit et Ninos, inposita Tigri, ad solis occasum spectans, €quondam clarissima. reliqua vero fronte, quae tendit ad €Caspium mare, Atrapatene, ab Armenia[2e]2 Otene regione €discreta Araxe. oppidum eius Gazae, ab Artaxat[2is]2 €p., totidem ab Ecbatanis Medorum, quorum pars sunt €Atrapateni. @@Ecbatana, caput Mediae, Seleucus rex con-€didit, a Seleucia Magna p., a Portis vero Caspiis @1 €. reliqua Medorum oppida Phisganzaga, Apamea, Rhagiane €cognominata. causa Portarum nominis eadem quae supra, €interruptis angusto transitu iugis ita ut vix singula meent €plaustra, longitudine p., toto opere manu facto. dextra €laevaque ambustis similes inpendent scopuli sitiente tractu €per p. angustias impedit corrivatus salis e cautibus €liquor atque eadem emissus; praeterea serpentium multitudo €nisi hieme transitum non sinit. @@Adiabenis conectuntur Carduchi quondam dicti, €nunc Cordueni, praefluente Tigri, his Pratitae $PAR' O(DO\N €appellati, qui tenent Caspias Portas. [2i]2is ab latere altero €occurrunt deserta Parthiae et Citheni iuga. mox eiusdem €Parthiae amoenissimus situs, qui vocatur Choara. duae €urbes ibi Parthorum oppositae quondam Medis, Calliope €et alia in rupe Issatis; ipsum vero Parthiae caput Hecatom-€pylos; abest a Portis p. ita Parthorum quoque regna foribus discluduntur. egressos Portis excipit protinus €gens Caspia ad litora usque, quae nomen portis et mari @1 €dedit. laeva montuosa. ab ea gente retrorsus ad Cyrum €amnem produntur p., ab eodem amne si subeatur €ad Portas, . hunc enim cardinem Alexandri Magni €itinerum fecere ab [2i]2is Portis ad Indiae principium stadia € DCLXXXX prodendo, ad Bactra oppidum, quod appellant €Zariasta, MMM DCC, inde ad Iaxartem amnem . @@A Caspiis ad orientem versus regio est €Apavortene dicta et in ea fertilitatis inclutae locus Dareium, €mox gentes [2T]2apyri, [2A]2nari[2a]2ci, Staures, Hyrcani, a quorum €litoribus idem mare Hyrcanium vocari incipit a flumine €Sideri. citra id amnes Maziris, Strator, omnia ex Caucaso. €sequitur regio Margiane apricitatis inclutae, sola in eo €tractu vitifera, undique inclusa montibus amoenis, ambitu €stadiorum M D, difficilis aditu propter harenosas solitudines per p., et ipsa contra Parthiae tractum sita. in qua @1 €Alexander Alexandriam condiderat, qua diruta a barbaris €Antiochus Seleuci filius eodem loco restituit Syrianam €interfluente Margo, qui corrivatur in Zotha lac[2u]2; maluerat €illam Antiochiam appellari. urbis amplitudo circumitur stadiis €LXX. in hanc Orodes Romanos Crassiana clade captos €deduxit. ab huius excelsis per iuga Caucasi protenditur €ad Bactros usque gens Mardorum fera, sui iuris. sub €eo tractu gentes Orciani, Commori, Berdrigae, [2P]2harma[2c]2o-trop[2h]2i, C[2h]2omarae, C[2h]2o[2a]2mani, Murrasiar[2a]2e, Mandruani, €flumina Mandrum, Chindrum, ultraque Chorasmi, Gandari, €Pariani, Zarang[2a]2e, Arasmi, Marotiani, Arsi, Gaeli, quos þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¦˜°„Graeci Cadusios appellavere, Matiani, oppidum Heraclea, €ab Alexandro conditum, quod deinde subversum ac restitutum @1 €Antiochus Achaida appellavit, Dribyces, quorum medios €fines secat Oxus amnis, ortus in lacu Oaxo, Syrmatae, €Oxyttagae, Moci, Bateni, Saraparae, Bactri, quorum oppidum €Zariastes, quod postea Bactrum a flumine appellatum est. €gens haec optinet aversa montis Paropanisi exadversus fontes Indi; includitur flumine Ocho. ultra Sogdiani, €oppidum Panda et in ultimis eorum finibus Alexandria, €ab Alexandro Magno conditum. arae ibi sunt ab Hercule €ac Libero Patre constitutae, item Cyro et Samiramide €atque Alexandro, finis omnium eorum ductus ab illa parte €terrarum, includente flumine Iaxarte, quod Scythae Silim €vocant, Alexander militesque eius Tanain putavere esse. €transcendit eum amnem Demo[2dam]2as, Seleuci et Antiochi €regum dux, quem maxime sequimur in his, arasque €Apollini Didymaeo statuit. @@Vltra sunt Scytharum populi. Persae illos €Sa[2c]2as universos appellavere a proxima gente, antiqui @1 €Aramios, Scythae ipsi Persas Chorsaros et Caucasum montem €Croucasim, hoc est nive candidum. multitudo populorum €innumera et quae cum Parthis ex aequo degat. celeberrimi €eorum Sacae, Massagetae, Dahae, Essedones, Astacae, €Rumnici, Pestici, Homodoti, Histi, Edones, Camae, Camacae, €Euchatae, Cotieri, Authusiani, Psacae, Arimaspi, Antacati, €Chroasai, Oetaei. ibi Napaei interisse dicuntur a Palaeis. nobilia apud eos flumina Mandragaeum et Caspasum. nec €in alia parte maior auctorum inconstantia, credo propter €innumeras vagasque gentes. haustum ipsius maris dulcem €esse et Alexander Magnus prodidit et M. Varro talem €perlatum Pompeio iuxta res gerenti Mithridatico bello, €magnitudine haut dubie influentium amnium victo sale. adicit idem Pompei ductu exploratum, in Bactros septem €diebus ex India perveniri ad [2B]2ac[2t]2rum flumen quod in @1 €Oxum influat, et ex eo per Caspium in Cyrum subvectos, €et V n[2on a]2mplius dierum terreno itinere ad Phasim in €Pontum Indicas posse devehi merces. €@@Insulae toto eo mari multae, volgata una maxime €Zazata. @@A Caspio mari Scythicoque oceano in E[2o]2um €cursus inflectitur, ad orientem conversa litorum fronte. €inhabitabilis eius prima pars a Scythico promunturio ob €nives; proxima inculta saevitia gentium. Anthropophagi €Scythae insident humanis corporibus vescentes; ideo iuxta €vastae solitudines ferarumque multitudo, haut dissimilem €hominum inmanitatem obsidens. iterum deinde Scythae €iterumque deserta cum beluis usque ad iugum incubans €mari quod vocant Tabim. nec ante dimidiam ferme €longitudinem eius orae, quae spectat aestivum orientem, inhabitatur illa regio. primi sunt hominum qui noscantur €Seres, lanicio silvarum nobiles, perfusam aqua depectentes €frondium canitiem, unde geminus feminis nostris labos €redordiendi fila rursusque texendi: tam multiplici opere, €tam longinquo orbe petitur ut in publico matrona traluceat. €Seres mites quidem, sed et ipsi feris similes coetum @1 reliquorum mortalium fugiunt, commercia exspectant. primum €eorum noscitur flumen Psitharas, proximum Cambari, tertium €Lanos, a quo promunturium Chryse, sinus Cirnaba, flumen €Atianos, sinus et gens hominum Attacorum, apricis ab €omni noxio adflatu seclusa collibus, eadem, qua Hyperborei €degunt, temperie. de [2i]2is privatim condidit volumen €Amometus, sicut Hecataeus de Hyperboreis. ab At[2t]2acoris €gentes [2Ph]2uni et Thocari et, iam Indorum, Casiri introrsus €ad Scythas versi_humanis corporibus vescuntur_, €Nomades quoque Indiae vagantur. [2s]2u[2nt]2 qui ab aquilone €contingi ab ipsis Ciconas dixere et Brisaros. @@Sed unde plane constent gentes, Hemodi montes €adsurgunt Indorumque gens incipit, non Eo[2o]2 tantum €mari adiacens, verum et meridiano quod Indicum appel-€lavimus. quae pars orienti [2e]2s[2t]2 adversa, recto praetenditur €spatio ad flexum et initio Indici maris <30XVIII>30 colligit, @1 €deinde qua[2e]2 se flexit in meridiem, <30XXIIII>30 , ut €Eratosthenes tradit, usque ad Indum amnem, qui est ab occidente finis Indiae. conplures autem totam eius €longitudinem XL dierum noctiumque velifico navium cursu €determinavere et a septentrione ad meridiem <30XXVIII>30 , €Agrippa longitudinis <30XXXIII>30, latitudinis <30XIII>30 prodidit. €Posidonius ab aestivo solis ortu ad hibernum exortum €metatus est eam, adversam Galliam statuens, quam [2ab]2 occi-€dente aestivo ad occidentem hibernum metabatur, totam a €favonio; itaque adversum eius venti adflatu[2m]2 iuvar[2e]2 Indiam salubremque fieri haut dubia ratione docuit. alia illi caeli €facies, alii siderum ortus; binae aestates in anno, binae €messes, media inter illas hieme etesiarum flatu[2s]2, nostra vero €bruma lenes ibi aurae, mare navigabile. gentes ei urbes-€que innumerae, si quis omnes persequi velit. etenim €patefacta est non modo Alexandri Magni armis regumque €qui successere e[2i]2, circumvectis etiam in Hyrcanium mare €et Caspium Seleuco et Antiocho praefectoque classis eorum €Patrocle, verum et aliis auctoribus Graecis, qui cum €regibus Indicis morati, sicut Megasthenes et Dionysius @1 €a Philadelpho missus, ex ea causa vires quoque gentium prodidere. non tamen est diligentiae locus: adeo diversa €et incredibilia traduntur. Alexandri Magni comites €in eo tractu Indiae, quem is subegerit, scripserunt €oppidorum fuisse, nullum Co[2o]2 minus, gentium , Indiam-€que tertiam partem esse terrarum omnium, multitudinem €populorum innumeram, probabili sane ratione: Indi enim €gentium prope soli numquam migravere finibus suis. €colliguntur a Libero Patre ad Alexandrum Magnum reges €eorum CLIII annis CCCCLI; adiciunt et menses III. amnium mira vastitas; proditur Alexandrum nullo die €minus stadia DC navigasse Indo nec potuisse ante menses €V enavigare adiectis paucis diebus, et tamen minorem €Gange esse constat. Seneca, etiam apud nos temptata €Indiae commentatione, LX amnes eius prodidit, gentes €duodeviginti centumque. par labos sit montes enumerare. €iunguntur inter se Imavus, Hemodus, Paropanisus, Caucasus, €a quibus tota decurrit in planitiem inmensam et Aegypto €similem. @@Verum ut terrena demonstratio intellegatur, Alexandri @1 €Magni vestigiis insistimus. Diognetus et Baeton, itinerum €eius mensores, scripsere a Portis Caspiis Hecatompylon €Parthorum quo[2t]2 diximus milia esse, inde Alexandriam €Arion, quam urbem is rex condidit, , Prophthasiam €Drangarum , Arac[2h]2osiorum oppidum , Orto-spanum , inde ad Alexandri oppidum _in qui-€busdam exemplaribus diversi numeri reperiuntur_; hanc €urbem sub ipso Caucaso esse positam; ab ea ad flumen €Copheta et oppidum Indorum Peucolatim , unde €ad flumen Indum et oppidum Taxilla , ad Hydaspen €fluvium clarum , ad Hypasim non ignobiliorem [<30XXV>30 ] €, qui fuit Alexandri itinerum terminus, exuperato €tamen amne arisque in adversa ripa dicatis. epistulae quoque regis ipsius consentiunt his. reliqua inde Seleuco €Nicatori peragrata sunt: ad Sydrum , Iomanem am-€nem tantundem_aliqua exemplaria adiciunt passu[2um]2_, €inde ad Gangen D, ad R[2h]2oda[2ph]2an _alii @1 € in hoc spatio produnt_, ad Callinipaza oppidum € D_alii _, inde ad confluentem Iomanis €et Gangis _plerique adiciunt D_, [2ad]2 €oppidum Palibothra , ad ostium Gangis D. gentes, quas memorare non pigeat, a montibus Hemodis, €quorum promunturium Imaus vocatur incolarum lingua €nivosum [2sic]2 significante, Isari, Cosiri, Izi et per iuga €Chirotosagi multarumque gentium cognomen Bragmanae, €quorum Mactocalingae; flumina Prinas et Cainnas, quod €in Gangen influit, ambo navigabilia; gentes Calingae mari €proximi et supra Mandaei, Malli quorum mons Mallus, €finisque tractus eius Ganges. @@Hunc alii incertis fontibus ut Nilum €rigantemque vicina eodem modo, alii in Scythicis montibus €nasci dixerunt; influere in eum XVIIII amnes, ex [2i]2is €navigabiles praeter iam dictos Crenaccam, Rhamnumbovam, €Casuagum, Sonum. alii cum magno fragore ipsius statim þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¦˜Á†fontes erumpere, deiectumque per scopulosa et abrupta, €ubi primum molles planities contingat, in quodam lacu @1 €hospitari, inde lenem fluere, ubi minimum, p. latitudine, €ubi modicum, stadiorum C, altitudine nusquam minore €passuum XX, novissima gente Gangaridum Calingarum. regia Pertalis vocatur; regi peditum, equites M, €elephanti DCC in procinctu bellorum excubant. namque €vita mitioribus populis Indorum multipertita degitur: tellurem €exercent, militiam alii capessunt, merces alii suas evehunt, €externas invehunt, res publicas optumi ditissimique temperant, €iudicia reddunt, regibus adsident. quintum genus, celebrata[2e]2 €i[2b]2i et prope in religionem versae sapientiae deditum, €voluntaria semper morte vitam accenso prius rogo finit. €unum super h[2ae]2c est semiferum ac plenum laboris in-€mensi_a quo supra dicta continentur_venandi €elephantos domandique: his arant, his vehuntur, haec €maxime novere pecuaria, his militant dimicantque pro €finibus; dilectum in bella vires et aetas atque magnitudo faciunt. insula in Gange est magnae amplitudinis, gentem €continens unam, nomine Modogalingam. ultra siti sunt €Modubae, Molindae, Vberae cum oppido eiusdem nominis €magnifico, Modressae, Praeti, Calissae, Sasuri, [2P]2ass[2a]2lae, @1 €Colebae, Orumcolae, Abali, Thalutae. rex horum peditum €, equitum , elephantorum in armis habet. vali-€dior deinde gens Andarae, plurimis vicis, XXX oppidis €quae muris turribusque muniuntur, regi praebet peditum €, equitum , elephantos M. fertilissimi sunt auri Dardae, Setae vero et argenti. sed omnium in India prope, non €modo in hoc tractu, potentiam claritatemque antecedunt €[2P]2rasi amplissima urbe ditissimaque Palibothra, unde quidam €ipsam gentem Palibothros vocant, immo vero tractum €universum a Gange. regi eorum peditum , equitum €, elephantorum per omnes dies stipendiantur, unde coniectatio ingens opum est. ab his in interiore €situ Monaedes et Suari, quorum mons Maleus, in quo €umbrae ad septentrionem cadunt hieme, aestate in austrum, €per senos menses. septentriones eo tractu semel anno €adparere, nec nisi quindecim diebus, Baeton auctor est; €hoc idem pluribus locis Indiae fieri Megasthenes. €austrinum polum Indi D[2i]2amasa vocant. amnis Iomanes €[2in]2 Gangen per Palibothros decurrit inter oppida Methora @1 et Chr[2y]2sobora. a Gange versa ad meridiem plaga tin-€guntur sole populi, iam quidem infecti, nondum tamen €Aethiopum modo exusti; quantum ad Indum accedunt, €tantum colore praeferunt. Indus statim a Prasiorum gente, €quorum in montanis Pygmaei traduntur. Artemidorus €inter duos amnes <30XXI>30 interesse tradit. @@Indus, incolis Sindus appellatus, in iugo €Caucasi montis quod vocatur Paropanisus adversus solis €ortum effusus, et ipse undeviginti recipit amnes, sed €clarissimos Hydaspen quattuor alios adferentem, Cantabam €tris, per se vero navigabiles Acesinum et Hypasim, quadam €tamen aquarum modestia nusquam latior L stadiis aut €altior XV pass[2ib]2us, amplissimam insulam efficiens, quae Prasiane nominatur, et alia[2m]2 minore[2m]2, quae Patale. ipse €per <30XII>30 passuum, parcissimis auctoribus, navigatur et €quodam solis comitatu in occasum versus oceano infunditur. €mensuram orae ad eum ponam, ut invenio, generatim, €quamquam inter se nullae congruunt. ab ostio Gangis €ad promunturium Calingon et oppidum Dandaguda , €ad Tropina <30XII>30 , ad Perimulae promunturium, ubi @1 €est celeberrimum Indiae emporium, , ad oppidum in €insula quam supra diximus Patalam . @@Gentes montanae inter eum et Iomanem Caesi, €Caetriboni silvestres, dein Megallae, quorum regi D elephanti, €peditum equitumque numerus incertus, Chrysei, Parasangae, €Asmagi, tigri fera scatentes; armant peditum , ele-€phantos CCC, equites DCCC. hos Indus includit montium €corona circumdatos et solitudinibus. infra soli-€tudines Dari, Surae, iterumque solitudines per , €plerumque harenis ambientibus haut alio modo quam insulas mari. infra deserta haec Malthaecorae, Singae, €Maroae, Rarungae, Moru[2ni]2. hi montium, qui perpetuo €tractu oceani [2in]2 ora pertinent, incolae liberi et regum €expertes multis urbibus montanos optinent colles. Nareae €deinde, quos claudit mons altissimus Indicorum Capitalia; €huius incolae alio latere late auri et argenti metalla fodiunt. ab his Oratae, quorum regi elephanti quidem X, €sed amplae vires peditum, Suarattaratae_et hi sub €rege elephantos non alunt fiducia equitum peditumque €_Odonbaeorae, Sarabastrae Thorace urbe pulchra, fossis @1 €palustribus munita, per quas crocodili humani corporis €avidissimi aditum nisi ponte non dant. et aliud apud €illos laudatur oppidum Automula, inpositum litori quinque €amnium in unum confluente concursu, emporio nobili. €regi eorum elephanti M DC, peditum , equitum . €pauperior Charmarum rex elephantos LX parvasque reliquas vires habet. ab his gens Pandae, sola Indorum regnata €feminis. unam Herculi sexus eius genitam ferunt ob €idque gratiorem, praecipuo regno donatam; ab ea dedu-€centes originem imperitant CCC oppidis, peditum , €elephantis D. post hanc trecentarum urbium seriem €Derangae, Posingae, Butae, Gogaraei, Vmbrae, Nereae, €Brangosi, Nobundae, Cocondae, Nesei, Palatitae, Salobriasae, €Orostrae Patalam insulam attingentes, a cuius extremo €litore ad Caspias Portas <30XVIIII>30 produntur. @@Hinc deinde accolunt Indum, adverso eo sca[2n]2dente €demonstratione, Mathoae, Bolingae, Gallitalutae, Dimuri, €Megari, Ardabae, Mesae, Abis[2a]2ri, Silae; mox deserta in €, quibus exuperatis Organagae, Abortae, Brasuertae, et €ab his solitudines prioribus pares. dein Sorofages, Arbae, €Marogomatrae, Vmbritae Ceaeque, quorum XII nationes @1 €singulisque binae urbes, Asini, trium urb[2iu]2m incolae; €caput eorum Bucephala, Alexandri regis equo, cui fuerat hoc nomen, ibi sepulto conditum. montani super hos €Caucaso subiecti Sosaeadae, Sondrae transgressisque Indum €et cum eo decurrentibus Samarabiae, Sambraceni, Bisam-€britae, Orsi, Andiseni, Taxilae cum urbe celebri. iam €in plana demisso tractu, cui universo nomen Amendae, €populi quattuor, Peucolitae, Arsagalitae, Geretae, Assoi. €etenim plerique ab occidente non Indo amne determinant, €sed adiciunt quattuor satrapias, Gedrosos, Arachotas, Arios, €Paropanisidas, ultimo fine Cophete fluvio, quae omnia Ariorum esse aliis placet. nec non et Nysam urbem €plerique Indiae adscribunt montemque Merum, Libero Patri €sacrum, unde origo fabulae, Iovis femine editum; item €Aspaganos gentem, vitis et lauri et buxi pomorumque €omnium in Graecia nascentium fertilem. quae memoranda €ac prope fabulosa de fertilitate terrae et genere frugum €arborumque aut ferarum ac volucrum et aliorum animalium €traduntur, suis quaeque locis in reliqua parte operis €commemorabuntur, quattuor satrapiae mox paulo, ad €Taprobane[2n]2 insulam festinante animo. @1 @@Sed ante sunt ali[2a]2e: Patale, quam significavimus in €ipsis faucibus Indi, triquetra figura, p. latitudine; €extra ostium Indi Chryse et Argyre, fertilis metallis, ut €credo: nam quod aliqui tradidere, aureum argenteumque €his solum esse, haut facile crediderim. ab his p. €Crocala et ab ea Bibaga, ostreis ac conchyliis referta, €dein Coralliba, a supra dicta, multaeque ignobiles. @@Taprobanen alterum orbem terrarum esse €diu existimatum est Antichthonum appellatione. ut in-€sulam liqueret esse Alexandri Magni aetas resque prae-€stitere. Onesicritus, classis eius praefectus, elephantos €ibi maiores bellicosioresque quam in India gigni scripsit, €Megasthenes flumine dividi, incolasque Pal[2a]2eogonos €appellari, auri margaritarumque grandium fertiliores quam €Indos. Eratosthenes et mensuram prodidit, longitudinis € stadium, latitudinis , nec urbes esse, sed vicos DCC[2L]2. incipit ab Eo[2o]2 mari inter ortum occasumque solis Indiae €praetenta et quondam credita XX dierum navigatione a €Prasiana gente distare, mox, quia papyraceis navibus €armamentisque Nili peteretur, ad nostrarum navium cursus @1 €VII dierum intervallo taxata. mare interest vadosum, senis þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¦˜Ò†non amplius altitudinis passibus, sed certis canalibus ita €profundum, ut nullae anchorae sidant. ob id navibus €utrimque prorae, ne per angustias alvei circumagi sit necesse; magnitudo ad terna milia a[2mph]2orum. siderum €in navigando nulla observatio; septentrio non cernitur. €volucres secum vehunt emittentes saepius meatumque €earum terram petentium comitantur. nec plus quaternis €mensibus anno navigant. cavent a solstitio maxime centum €dies, tunc illo mari hiberno. @@Hactenus a priscis memorata. nobis diligent[2io]2r €notitia Claudi principatu contigit legatis etiam ex ea insula €advectis. id accidit hoc modo. Anni Plocami, qui maris €Rubri vectigal a fisco redemerat, libertus circa Arabiam €navigans aquilonibus raptus praeter Carmaniam, XV die €Hippuros portum eius invectus, hospitali regis clementia €sex mensum tempore inbutus adloquio percunctanti postea narravit Romanos et Caesarem. mirum in modum in €auditis iustitiam ille suspexit, quod pari pondere denarii €essent in captiva pecunia, cum diversae imagines indicarent €a pluribus factos, et hoc maxime sollicitatus ad amicitiam @1 €legatos quattuor misit principe eorum Rachia. ex [2i]2is €cognitum, D esse oppida, portum contra meridiem ad-€positum oppido Palaesimundo, omnium ibi clarissimo ac regio, plebis. stagnum intus Megisba p. €ambitu, insulas pabuli tantum fertiles conplexum; ex eo €duos amnes erumpere, Palaesimundum iuxta oppidum €eiusdem nominis influentem in portum tribus alveis, €quinque stadiorum artissimo, XV amplissimo, alterum ad €septentriones Indiamque versum, Cydara nomine. proximum €esse Indiae promunturium quod vocetur Coliacum, quadridui navigatione, medio in cursu Solis insula occurrente. mare €i[2d]2 colore perviridi, praeterea fruticosum arboribus, iubas €earum gubernaculis deterentibus. septentriones vergiliasque €apud nos veluti in novo caelo mirabantur, ne lunam €quidem apud ipsos nisi ab octava in XVI supra terram €aspici fatentes; Canopum lucere noctibus, sidus ingens et €clarum. sed maxime mirum iis erat umbras suas in €nostrum caelum cadere, non in suum, solemque a laeva €oriri et in dexteram occidere potius quam e diverso. iidem narravere latus insulae quod praetenderetur Indiae @1 € stadiorum esse ab oriente hiberno; ultra montes Hemodos €Seras quoque ab ipsis aspici, notos etiam commercio; €patrem Rachiae commeasse eo; advenis ibi feras occursare, €ipsos vero excedere hominum magnitudinem, rutilis comis, €caeruleis oculis, oris sono truci, nullo commercio linguae. €cetera eadem quae nostri negotiatores: fluminis ulteriore €ripa merces positas iuxta venalia tolli ab iis, si placeat €permutatio, non aliter odio iustiore luxuriae quam si €perducta mens illuc usque cogitet, quid et quo petatur et quare. sed ne Taprobane quidem, quamvis extra €orbem a natura relegata, nostris vitiis caret. aurum €argentumque et ibi in pretio; marmor testudini simile, €margaritae gemmaeque in honore; multo praestantior est €totus luxuriae nostrae cumulus. ipsorum opes maiores €esse dicebant, sed apud nos opulentiae maiorem usum. €servum nemini, non in diem aut interdiu somnum, aedificia €modice ab humo exstantia, annonam numquam augeri, €non fora litesve esse, coli Herculem, eligi regem a populo €senecta clementiaque, liberos non habentem, et, si postea gignat, abdicari, ne fiat hereditarium regnum. rectores ei €a populo XXX dari, nec nisi plurium sententia quemquam €capitis damnari; sic quoque appellationem esse ad populum @1 €et LXX iudices dari: si liberent ii reum, amplius XXX €iis nullam esse dignationem, gravissimo probro. regi cultum Liberi Patris, ceteris Arabum. regem, si quid €delinquat, morte multari, nullo interemente, aversantibus €cunctis et commercia etiam sermonis negantibus. festa €venatione absumi; gratissimam eam tigribus elephantisque €constare. agros diligenter coli, vitis usum non esse, €pomis abundare. esse et in piscatu voluptatem, testudinum €maxime, quarum superficie familias habitantium contegi: €tanta reperiri magnitudine. vitam hominum centum annis €modicam. @@Haec conperta de Taprobane. quattuor satrapiae, €quas in hunc locum distulimus, ita se habent. a €proximis Indo gentibus montana. Capisene habuit Capisam €urbem, quam diruit Cyrus. Arachosia cum flumine et €oppido eiusdem nominis, quod quidam Cu[2f]2im dixere, a €Samiramide conditum. amnis Erymandus, praefluens Para-€besten Arachosiorum. proximos his a meridie ad partem €Arachotarum faciunt Dexendrusos, a septentrione Paro-€panisidas, Cartana oppidum sub Caucaso, quod postea @1 €Tetragonis dictum. haec regio est ex adverso Bactria[2e]2, €[2Ari]2orum deinde cuius oppidum Alexandria, a conditore €dictum, Sydraci, Dangalae, Parapinae, Cataces, Mazi; ad Caucasum Cadrusi, oppidum ab Alexandro conditum. infra €haec omnia [2plani]2ora. ab Indo Ariana regio, ambusta €fervoribus desertisque circumdata, multa tamen interfusa €opacitate cultores congregat circa duos maxime fluvios, €Tonberon et Arosapen. oppidum Artacoana, [2A]2rius amnis, €qui praefluit Alexandriam ab Alexandro conditam. patet €oppidum stadia XXX multoque pulchrius sicut antiquius €Artacabene, iterum ab Antiocho munitum, stadia quinqua-ginta. Dorsigi gens; amnes Pharnacotis, Ophradus; Pro-€p[2h]2thasia, oppidum Zarasparum, Drangae, [2Eu]2ergetae, Zarangae, €Gedrusi, oppida Peucolis, Lyphorta, Methorcum; deserta; €amnis Manain, Acutri gens, flumen Eorum, gens Orbi, @1 €flumen navigabile Pomanus Pand[2a]2rum finibus, item Cabirus €Suarorum, ostio portuosum, oppidum Condigramma, flumen €Cophes. influunt in eum navigabilia Saddaros, Parospus, Sodamus. Arianae partem esse Daritim aliqui volunt €mensuramque produnt utriusque longitudinem <30XVIII>30, lati-€tudinem dimidio minorem quam Indiae. alii Gedrusos et €Sires posuere per p., mox Ic[2h]2thyophagos Oritas €propria, non Indorum, lingua loquentes per p. Ic[2h]2-€thyophagos omnes Alexander vetuit piscibus vivere. deinde €posuere Arbiorum gentem per p. ultra deserta; dein €Carmania ac Persis atque Arabia. @@Sed priusquam generatim haec persequamur, €indicari convenit quae prodidit Onesicritus classe Alexandri €circumvectus in mediterranea Persidis ex India, enarrata €proxime a Iuba, deinde eam navigationem, quae his annis €comperta servatur hodie. €@@Onesicriti et Nearchi navigatio nec nomina [2omnia]2 €habet mansionum nec spatia, primumque X[2y]2l[2i]2nepolis ab @1 €Alexandro condita, unde ceperunt exordium, iuxta quod flumen aut ubi fuerit non satis explanatur. haec tamen €digna memoratu produntur ab [2i]2is; oppidum a Nearcho €conditum in navigatione et flumen Arbium navium capax; €contra insula, distans LXX stadiis, Alexandria condita a €Leonnato iussu Alexandri in finibus gentis, Argeruus portu €salubri, flumen Tonberum navigabile, circa quod Pa[2s]2irae; €deinde Ic[2h]2thyophagi tam longo tractu, ut XXX dierum €spatio praenavigaverint; insula quae Solis appellatur et €eadem Nympharum Cubile, rubens, in qua nullum non animal absumitur incertis causis; Ori gens, flumen Car-€maniae Hyctanis, portuosum et auro fertile. ab eo primum €septentriones apparuisse adnotavere, arcturum neque omnibus €cerni noctibus nec totis umquam. Achaemenidas usque €illo tenuisse. aeris et ferri metalla et arrenici a[2c]2 mini €exerceri. inde promunturium Carmaniae est, ex quo in €adversa[2m]2 ora[2m]2 ad gentem Arabiae Macas traiectus distat € p.; insulae tres, quarum Orac[2t]2a tantum habitatur aquosa, @1 €a continente p., insulae quattuor iam in sinu ante €Persida_circa has hydri marini vicenum cubitorum ad-natantes terruere classem_, insula Athotadrus, item €Gauratae, in quibus Gyani gens; flumen Hyperis in medio €sinu Persico, onerariarum navium capax, flumen Sitioganus, €quo Pasargadas septimo die navigatur, flumen navigabile €Phristimus, insula sine nomine, flumen Granis modicarum €navium_per Susianen fluit, dextra eius accolunt Dexi €montani, qui bitumen perficiunt_, flumen Zarotis, ostio €difficili nisi peritis, insulae duae parvae; inde vadosa €navigatio, palustri similis, per euripos tamen quosdam peragitur; ostium Euphratis, lacus quem faciunt Eulaeus þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¦˜ä‚et Tigris iuxta Characen, inde Tigri Susa. festos dies ibi €agentem Alexandrum invenerunt septimo mense post quam €digressus ab iis fuerat Patalis, tertio navigationis. sic €Alexandri classis navigavit; postea ab Syagro Arabiae €promunturio Patalen favonio, quem hip[2p]2alum ibi vocant, €peti certissimum videbatur, <30XIII>30 p. aestimatione. @@Secuta aetas propiorem cursum tutioremque iudicavit, €si ab eodem promunturio Sigerum portum Indiae peteret, @1 €diuque ita navigatum est, donec conpendia invenit mercator €lucroque India admota est: quippe omnibus annis naviga-€tur, sagittariorum cohortibus inpositis; etenim piratae ma-€xime infestabant. nec pigebit totum cursum ab Aegypto €exponere, nunc primum certa notitia patescente: digna €res, nullo anno minus HS <30D>30 imperii nostri exhauriente €India et merces remittente, quae apud nos centiplicato veneant. MM p. ab Alexandria abest oppidum Iuliopolis; €inde navigant Nilo Coptum p., qui cursus etesiis €flantibus peragitur XII diebus. a Copto camelis itur, €aquationum ratione mansionibus dispositis: prima appel-€latur Hydreuma , secunda in monte diei itinere, €tertia in altero H[2y]2dr[2eu]2mate a Copto , deinde in €monte; mox ad Hydreum[2a]2 Apollinis a Copto , €rursus in monte; mox ad Novum Hydreum[2a]2 a Copto . est et aliud Hydreuma Vetus_Trogodyticum €nominatur_, ubi praesidium excubat deverticulo duum €milium; distat a Novo Hydreumate . inde Berenice €oppidum, ubi portus Rubri maris, a Copto p. sed €quia maior pars itineris conficitur noctibus propter aestus €et stativis dies absumuntur, totum a Copto Berenicen iter @1 duodecimo die peragitur. navigare incipiunt aestate media €ante canis ortum aut ab exortu protinus veniuntque €tricesimo circiter die Ocelim Arabiae aut Canen turiferae €regionis. est et tertius portus qui vocatur Muza, quem €Indica navigatio non petit nec nisi turis odorumque Ara-€bicorum mercatores. intus oppidum, regia eius, appellatur €Sapphar, aliudque Save. Indos autem petentibus ultilissimum €est ab Oceli egredi; inde vento hippalo navigant diebus €XL ad primum emporium Indiae Muzirim. non expetendum €propter vicinos piratas, qui optinent locum nomine Nitrias, €neque est abundans mercibus; praeterea longe a terra €abest navium statio, lintribusque adferuntur onera et €egeruntur. regnabat ibi, cum proderem haec, Caelobothras. alius utilior portus gentis Neacyndon, qui vocatur Becare. €ibi regnabat Pandion, longe ab emporio in mediterraneo €distante oppido quod vocatur Modura. regio autem, ex €qua piper monoxylis lintribus Becaren convehunt, vocatur €Cottonara. quae omnia gentium portuumve aut oppidorum €nomina apud neminem priorum reperiuntur, quo apparet mutari locorum status. ex India renavigant mense Aegyptio €Tybi incipiente, nostro Decembri, aut utique Mechiris @1 €Aegyptii intra diem sextum, quod fit intra idus Ianuarias €nostras: ita evenit ut eodem anno remeent. navigant €autem ex India vento volturno et, cum intravere Rubrum €mare, Africo vel austro. nunc revertemur ad propositum. @@Carmaniae oram patere duodeciens quinquaginta €milia passuum Nearchus scripsit. ab initio eius ad €flumen Sabim p.; inde vineas coli et arva ad flumen €Ananim XXV milium spatio; regio vocatur Arm[2uz]2ia. €oppida Carmaniae Zetis et Alexandria. €@@Inrumpit deinde et in hac parte geminum mare €in terras, quod Rubrum dixere nostri, Graeci Erythrum a €rege Erythra aut, ut alii, solis repercussu talem reddi €existimantes colorem, alii ab harena terraque, alii tali aquae ipsius natura. sed in duos dividitur sinus. €is qui ab oriente est Persicus appellatur, <30XXV>30 circuitu, €ut Eratosthenes tradit; ex adverso est Arabia, cuius €<30XV>30 longitudo. rursus altero ambitur sinu Arabico nominato. €oceanum qui influit Azanium appellant. Persicum introitu € latitudinis, alii fecerunt. ab eo ad inti[2m]2um sinum @1 €recto cursu <30XI>30 propemodum constat esse et situm eius humani capitis effigie. Onesicritus et Nearchus €ab Indo amne in sinum Persicum atque illinc Babylonem €Euphratis paludibus scripserunt <30XVII>30 esse. €@@In Carmaniae angulo Chelonophagi, testudinum super-€ficie casas tegentes, carne vescentes. a flumine Arabi €promunturium ipsum inhabitant, praeter capita toto corpore hirti coriisque piscium vestiti. ab horum tractu €Indiam versus Ca[2e]2candrus, deserta insula, in oceano p. €traditur iuxtaque eam freto interfluente Stoidis, quaestuosa €margaritis. a promunturio Carmanis iunguntur Harmozaei. €quidam interponunt Arbios, p. toto litore. ibi €portus Macedonum et arae Alexandri in promunturio. amnes Siccanas, dein Dratinus et Salsum. ab eo pro-€munturium Themisteas; insula Aphrodisias habitatur. €inde Persidis initium ad flumen Oratim, quo dividitur ab €Elymaide. contra Persidem insulae Psilos, Cassandra, €Aracha cum monte praealto Neptuno sacra. ipsa Persis @1 €adversus occasum sita optinet litore
    p., etiam in luxum €dives, in Parthorum iam pridem translata nomen. horum €de imperio nunc in paucis. @@Regna Parthorum duodeviginti sunt omnia; ita €enim dividunt provincias circa duo, ut diximus, maria, €Rubrum a meridie, Hyrcanium a septentrione. ex his €XI, quae superiora dicuntur, incipiunt a confinio Armeniae €Caspiisque litoribus, pertinent ad Scythas, cum quibus ex €aequo degunt; reliqua VII regna inferiora appellantur. €quod ad Parthos attinet, semper fuit Parthyaea in radicibus €montium saepius dictorum, qui omnes eas gentes prae-texunt. habet ab ortu Arios, a meridie Carmaniam et €Arianos, ab occasu Pratitas Medos, a septentrione Hyrcanos, €undique desertis cincta. ulteriores Parthi Nomades appel-€lantur. citra deserta ab occasu urbes eorum quas diximus, €Issatis et Calliope, ab oriente aestivo Pyropum, ab hiberno €Maria, in medio Hecatompylos, Arsace, regio Nisiaea €Parthyenes nobilis, ubi Alexandropolis a conditore. €@@Necessarium est hoc in loco signare et Medorum situm terrarumque faciem circumagere ad Persicum mare, €quo facilius dein reliqua noscantur. namque Media, ab €occasu transversa oblique Parthiae occurrens, utraque @1 €regna praecludit. habet ergo ipsa ab ortu Caspios et €Parthos, a meridie Sittacenen et Susianen, Persida, ab occasu Adiabenen, a[2b]2 septentrione Armeniam. Persae €Rubrum mare semper accoluere, propter quod is sinus €Persicus vocatur. regio ibi maritima Ceribobus; qua vero €ipsa subit ad Medos, Climax Megale appellatur locus arduo €montis ascensu per gradus, introitu angusto, ad Persepolim, €caput regni, dirutam ab Alexandro. praeterea habet in extremis finibus Laodiceam ab Antiocho conditam. inde €ad orientem Magi optinent [2Ph]2rasargida castellum, in quo €Cyri sepulchrum; est et horum Ecbatana oppidum, trans-€latum ab Dario rege ad montes. inter Parthos et Arianos €excurrunt Paraetaceni. his gentibus et Euphrate inferiora €regna cluduntur. reliqua dicemus a Mesopotamia, ex-€cepto mucrone eius Arabumque populis in priore dictis €volumine. @@Mesopotamia tota Assyriorum fuit, vicatim dis-€persa praeter Babylona et Ninum. Macedones eam in €urbes congregavere propter ubertatem soli. oppida praeter €iam dicta habet Seleuciam, La[2o]2diceam, Artemitam; item @1 €in Arabum gente qui [2O]2rroei vocantur et Ma[2r]2dani Antio-€chiam, quae a praefecto Mesopotamiae Nicanore condita Arabis vocatur. iunguntur his Arabes introrsus Eldamari, €supra quos ad Pallacontam flumen Bura oppidum, Salmani €et Masei Arabes; Gord[2y]2aeis vero iuncti Azoni, per quos €Zerbis fluvius in Tigrim cadit, Azonis Silices montani et €Orontes, quorum ad occidentem oppidum Gau[2g]2amela, item €Suae in rupibus. supra Silicas Sitrae, per quos Lycus ex €Armenia fertur; ab Sitris ad hibernum exortum Azochis €oppidum, mox in campestribus oppida Diospege, Polytelia, Stratonicea, Anthemus. in vicinia Euphratis Nicephorion, €quod diximus, Alexander iussit condi propter loci oppor-€tunitatem. dicta est et in Zeu[2g]2mate Apamea, ex qua €orientem petentes excipit oppidum Caphrena munitum, €quondam stadiorum LXX amplitudine et satraparum regia €appellatum, quo tributa conferebantur, nunc in arcem þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¦˜øredactum. durant, ut fuere, Thebata et, ductu Pompei @1 €Magni terminus Romani imperi, Oruros, a Zeugmate CC. €sunt qui tradunt Euphraten Gobaris praefecti opere diduc-€tum esse ubi diximus findi, ne praecipiti cursu Babylona €infestaret, ab Assyriis vero universis appellatum Narmal-€chan, quod significat regium flumen. qua dirivatur, €oppidum fuit Agranis e maximis, quod diruere Persae. Babylon, Chaldaicarum gentium caput, diu summam clari-€tatem inter urbes obtinuit toto orbe, propter quod reliqua €pars Mesopotamiae Assyriaeque Babylonia appellata est, € p. amplexa [2II]2 muris ducenos pedes altis, quinquagenos €latis, in singulos pedes ternis digitis mensura ampliore €quam nostra, interfluo Euphrate, mirabili opere utroque. €durat adhuc ibi Iovis Beli templum; inventor hic fuit sideralis scientiae. cetero ad solitudinem rediit exhausta €vicinitate Seleuciae, ob id conditae a Nicatore intra X[2L]2 €lapidem in confluente Euphratis fossa perducti atque Tigris, €quae tamen Babylonia cognominatur, libera hodie ac sui €iuris Macedonumque moris. ferunt ei plebis urbanae € esse, situm vero moenium aquilae pandentis alas, agrum €totius orientis fertilissimum. invicem ad hanc exhaurien-€dam Ctesiphontem iuxta tertium ab ea lapidem in @1 €Chalonitide condidere Parthi, quod nunc caput est reg-€norum, et postquam nihil proficiebatur, nuper Vologesus €rex aliud oppidum Vologesocertam in vicino condidit. sunt etiamnum in Mesopotamia oppida Hipparenum, Chal-€daeorum doctrina et hoc, sicut Babylon, iuxta fluvium €[Narragam] qui cadit in Narragam, unde civitati nomen. €muros Hipparenorum Persae diruere. Orcheni quoque, €tertia Chaldaeorum doctrina, in eodem situ locantur ad €meridiem versi. ab his Notitae et Orothophanitae et €Gne[2s]2iochartae. @@Euphrate navigari Babylonem e Persico mari p. €tradunt Nearchus et Onesicritus; qui vero postea €scripsere, ad Seleuciam ; Iuba a Bab[2y]2lone C[2h]2a-€racen D. fluere aliqui ultra Babylona continuo €alveo, prius quam distrahitur ad rigua, , universo €autem cursu <30XII>30 p. inconstantiam mensurae diversitas @1 €auctorum facit, cum Persae quoque schoenos et parasangas alii alia mensura determinent. ubi des[2i]2it alveo munire, €ad confinium Characis accedente tractu, statim infestant €Attali latrones, Arabum gens, ultra quos Scenitae, ambitu €vero Euphratis Nomades Arabiae usque ad deserta Syriae, €unde in meridiem flecti eum diximus, solitudines Palmy-renas relinquentem. Seleucia abest a capite Mesopotamiae €Euphrate navigantibus <30XI>30 p., a mari Rubro, si Tigri €navigetur, , a Zeugmate , Zeugma ab €Seleucia Syriae ad nostrum litus . haec est ibi €latitudo terrarum inter duo maria, Parthici vero regni €. €@@Est etiamnum oppidum Mesopotamiae in ripa Tigris circa confluentes, quod vocant Digbam. sed €et de Tigri ipso dixisse conveniat. €@@Oritur in regione Armeniae Maioris, fonte conspicuo €in planitie. loco nomen Elegosine est; ipsi qua tardior €fluit Diglito; unde concitatur, a celeritate Tigris incipit €vocari: ita appellant Medi sagittam. influit in lacum €Aretissam, omnia inlata pondera sustinentem et nitrum €nebulis exhalantem. unum genus ei piscium est, idque €transcurrentis non miscetur alveo, sicut neque e Tigri @1 pisces in lacum transnatant. fertur autem et cursu et €colore dissimilis transvectusque occurrente Tauro monte €in specum mergitur subterque lapsus a latere altero eius €erumpit. locus vocatur Zoaranda; eundem esse manifestum, €quod demersa perfert. alterum deinde transit lacum, qui €Th[2o]2spites appellatur, rursusque in cuniculos mergitur, post € p. circa Nymphaeum redditur. tam vicinum Arsaniae €fluere eum in regione Ar[2r]2hene Claudius Caesar auctor €est, ut, cum intumuere, confluant nec tamen misceantur €leviorque Arsanias innatet MMMM ferme spatio, mox divisus in Euphraten mergatur. Tigris autem, ex Armenia acceptis €fluminibus claris Parthenia ac Nicephorione, Arabas Or[2r]2oeos €Adiabenosque disterminans et quam diximus Mesopotamiam €faciens, lustratis montibus [2G]2ord[2y]2aeorum circa Apameam €Mesenes oppidum, citra Seleuciam Babyloniam p. €divisus in alveos duos, altero meridiem ac Seleuciam petit €Mesenen perfundens, altero ad septentrionem flexus eiusdem €gentis tergo campos Cauchas secat. ubi remeavere aquae, Pasitigris appellatur, postea recipit ex Media Choaspen €atque, ut diximus, inter Seleuciam et Ctesiphontem vectus @1 €in lacus Chaldaicos se fundit eosque p. amplitudine €implet; mox vasto alveo profusus dextra Characis oppidi €infertur mari Persico p. ore. inter duorum amnium €ostia p. fuere, ut alii tradunt, , utroque navigabili. €sed longo tempore Euphraten praeclusere Orcheni et accolae €agros rigantes, nec nisi per Tigrim defertur in mare. @@Proxima Tigri regio Parapotamia appellatur. in ea €dictum est de Mesene; oppidum eius Dabitha. c[2ui]2 iungitur €Chalonitis cum Ctesiphonte, non palmetis modo, verum et €olea pomisque arbust[2a]2. ad eam pervenit Zagrus mons, ex €Armenia inter Medos Adiabenosque veniens supra Parae-€tacenen et Persida. Chalonitis abest a Perside p.; €tantum a Caspio mari et a Syria abesse conpendio itineris aliqui tradunt. inter has gentes atque Mesenen Sittacene €est, eadem Arbelitis et Palaestine dicta. oppidum eius €Sittace Graecorum, ab ortu et Sabdata, ab occasu autem €Antiochia inter duo flumina Tigrim et Tornadotum, item €Apamea, cui nomen Antiochus matris suae inposuit; Tigri @1 circumfunditur haec, dividitur Archoo. infra est Susiane, €in qua vetus regia Persarum Susa, a Dario Hystaspis filio €condita; abest ab Seleucia Babylonia p., tantundem €ab Ecbatanis Medorum per montem Carbantum. in septen-€trionali Tigris alveo oppidum est Barbitace; abest a Susis €CXXXV p. ibi mortalium soli aur[2i]2 mi[2ro]2 odio contrahunt €id defodiuntque, ne cui sit in usu. Susianis ad orientem €versus iunguntur Oxii latrones et Mizaeorum XL populi, liberae feritatis. supra eos parent Parthis Mardi et Saitae €ii qui praetenduntur supra Elymaida, quam Persidi in ora €iunximus. Susa a Persico mari absunt p. qua €subiit ad eam classis Alexandri Pasitigri, vicus ad lacum €Chaldaicum vocatur Aple, unde Susa navigatione D p. €absunt. Susianis ab oriente proximi sunt Cossiaei, supra €Cossiaeos ad septentrionem Massaba[2t]2ene sub monte Cam-€balido, qui est Caucasi ramus, inde mollissimo transitu €in Bactros. @1 @@Susianen ab Elymaide disterminat amnis Eulaeus, €ortus in Medis modicoque spatio cuniculo conditus ac €rursus exortus et per M[2a]2ssabatenen lapsus. circumit €arcem Sus[2o]2rum ac Dianae templum augustissimum illis €gentibus, et ipse in magna caerimonia, siquidem reges €non ex alio bibunt et ob id in longinqua portant. recipit €amnes Hedyp[2h]2on praeter Asylum Persarum venientem, €Adunam ex Susianis. oppidum iuxta eum Magoa, a Charace € p.; quidam hoc in extrema Susiane ponunt solitudinibus proximum. infra Eulaeum Elymais est in ora iuncta €Persidi, a flumine Orati ad Characem p. oppida €eius Seleucia et Sos[2t]2rate, adposita monti Chasiro. oram, €quae praeiacet, minorum Syrtium vice diximus inaccessam €caeno, plurimum limi deferentibus Brixa et Ortacia am-€nibus, madente et ipsa Elymaide in tantum, ut nullus sit @1 €nisi circuitu eius ad Persidem aditus. infestatur et €serpentibus, quos flumina deportant. pars eius maxime €invia Characene vocatur ab oppido Arabiae claudente regna €ea, de quo dicemus exposita prius M. Agrippae sententia. namque is Mediam et Parthiam et Persidem ab oriente €Indo, ab occidente Tigri, a septentrione Tauro Caucasio, €a meridie Rubro mari terminatas patere in longitudinem €<30XIII>30 p., in latitudinem prodidit, praeterea €per se Mesopotamiam, ab oriente Tigri, ab occasu Euphrate, €a septentrione Tauro, a meridie mari Persico inclusam, €longitudine p., latitudine . @@Charax, oppidum Persici sinus intimum, a quo Arabia €Eudaemon cognominata excurrit, habitatur in colle manu €facto inter confluentes dextra Tigrim, laeva Eulaeum, p. þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¦›Š„laxitate. conditum est primum ab Alexandro Magno, colonis €ex urbe regia Durine, quae tum interiit, deductis, militum €inutilibus ibi relictis; Alexandriam appellari iusserat pagum-€que Pell[2a]2eum a patria sua, quem proprie Macedonum fecerat. flumina id oppidum expugnavere; postea restituit €Antiochus quintus regum et suo nomine appellavit, iterum-€que infestatum Spaosines Sagdodonaci filius, rex finitimorum @1 €Arabum, quem Iuba satrapen Antiochi fuisse falso tradit, €oppositis molibus restituit nomenque suum dedit, emunito €situ iuxta in longitudinem p., in latitudinem paulo €minus. prius fuit a litore stadiis X_maritimum etiam €Vipsan[2i]2a porticus habet_, Iuba vero prodente p.; nunc abesse a litore legati Arabum nostrique nego-€tiatores, qui inde venere, adfirmant. nec ulla in parte €plus aut celerius prof[2e]2cere terrae fluminibus invectae. €magis id mirum est, aestu longe ultra id accedente non repercussas. hoc in loco genitum esse Dionysium, terrarum €orbis situs recentissimum auctorem, quem ad commentanda €omnia in orientem praemiserit Divus Augustus ituro in €Armeniam ad Parthicas Arabicasque res maiore filio, non €me praeterit nec sum oblitus sui quemque situs diligen-€tissimum auctorem visum nobis introitu operis: in hac €tamen parte arma Romana sequi placet nobis Iubamque €regem, ad eundem Gaium Caesarem scriptis voluminibus €de eadem expeditione Arabica. @@Arabia, gentium nulli postferenda amplitu-€dine, longissime a monte Amano e regione Ciliciae Comma-€genesque descendit, ut diximus, multis gentibus eorum @1 €deductis illo a Tigrane Magno, sponte vero ad mare €nostrum litusque Aegyptium, ut docuimus, nec non et in €media Syriae ad Libanum montem penetrantibus Nubaeis, quibus iunguntur Ramisi, dein Teranei, dein Patami. ipsa €vero paeninsula Arabia, inter duo maria Rubrum Persi-€cumque procurrens, quodam naturae artificio ad similitu-€dinem atque magnitudinem Italiae mari circumfusa, in €eandem etiam caeli partem nulla differentia spectat, haec €quoque in illo situ felix. popul[2o]2s eius a nostro mari €usque ad Palmyrenae solitudines diximus: reliqua nunc €inde peragemus. €@@Nomadas infestatoresque Chaldaeorum Scenitae, ut €diximus, cludunt, et ipsi vagi, sed a tabernaculis cogno-minati, quae ciliciis metantur ubi libuit. deinde Nabataei €oppidum incolunt, Petram nomine, in convalle paulo minus € p. amplitudinis, circumdatum montibus inaccessis, amne €interfluente. abest ab Gaza oppido litoris nostri , a €sinu Persico . h[2u]2c convenit utrumque bivium, €eorum qui ex Syria Palmyram petiere et eorum qui a Gaza venerunt. a Petra incoluere Omani ad Characen €usque, oppidis quondam claris ab Samiramide conditis @1 €Abaesamide et Soractia; nunc sunt solitudines. deinde €est oppidum quod Characenorum regi paret in Pasitigris €ripa, Forat nomine, in quod a Petra conveniunt, Chara-€cenque inde p. secundo aestu navigant, e Parthico €autem regno navigantibus vicus Teredon. infra confluentem €Euphratis et Tigris laeva fluminis Chaldaei optinent, dextra Nomades Scenitae. quidam et alia duo oppida longis €intervallis Tigri praenavigari tradunt, Barbatiam, mox €Dumatham, quod abesse a Petra dierum X navigatione. €nostri negotiatores dicunt Characenorum regi parere et €Apameam, sitam ubi restagnatio Euphratis cum Tigri con-€fluat; itaque molientes incursionem Parthos operibus obiectis €inundatione arceri. @@Nunc a Charace dicemus oram, Epiphani primum €exquisitam. locus ubi Euphratis ostium fuit, flumen €Salsum, promunturium Caldone, voragini similius quam €mari [2aestuarium]2 per orae, flumen Achenum, deserta p. €usque ad insulam [2Ic]2arum, sinus Capeus, quem accolunt €Gaulopes et Gattaei, sinus Gerrhaicus, oppidum Gerr[2h]2a, € p. amplitudine; turres habet ex salis quadratis molibus. @1 a litore regio Attene, ex adverso Tylos insula, totidem €milibus a litore, plurimis margaritis celeberrima cum €oppido eiusdem nominis, iuxtaque altera minor, a pro-€munturio eius D p. ultra magnas aspici insulas tra-€dunt, ad quas non sit perventum; huius ambitum D p., €a Perside longius abesse, adiri uno alveo angusto. insula €Ascliae, gentes Nochaeti, Zurazi, Borgodi, Catharraei, Nomades, flumen Cynos. ultra navigationem inconpertam €ab eo latere propter scopulos tradit Iuba praetermissa €mentione oppidi Omanorum Batrasavaves et Omanae, quod €priores celebre[2m]2 portum Carmaniae fecere, item Homnae €et Attanae, quae nunc oppida maxime celebrari a Persico €mari nostri negotiatores dicunt. a flumine Canis, ut Iuba, €mons adusto similis, gentes Epimaranitae, mox Ic[2h]2thyo-phagi, insula deserta, gentes Bathymi * * * Eblythaei €montes, insula Omoemus, portus Mochorbae, insulae Etaxalos, €Inchobriche, gens Cadaei, insulae sine nominibus multae, @1 €celebres vero Isura, Rhinnea et proxima, in qua scriptae €sunt stelae lapideae litteris incognitis, Coboea portus, €Bragae insulae desertae, gens Taludaei, Dabanegoris regio, €mons Orsa cum portu, sinus Duatas, insulae multae, mons €Tricoryphos, regio Chardaleon, insulae Solanades, Cachina, €item Ic[2h]2thyophagorum. dein Clari, litus Mamaeum, ubi €auri metalla, regio Canauna, gentes Apitami, Casani, insula €Devade, fons Coralis, Carphati, insulae Alaea, Amnamethus, gens Darae, insulae Chelonitis, Ic[2h]2thyophagon multae, €Odanda deserta, Basa, multae Sabaeorum. flumina Thanar, €Amnum, insulae Doricae, fontes Daulotos, Dora, insulae €Pteros, Labatanis, Coboris, Sambrachate et oppidum eodem €nomine in continente. a meridie insulae multae, maxima €Camari, flumen Musecros, portus Laupas, Scenitae Sabaei, €insulae multae, emporium eorum Acila, ex quo in Indiam navigatur, regio Amithoscatta, Damnia, Mizi maiores et €minores, Drymatina, Macae; horum promunturium contra @1 €Carmaniam distat p. mira res ibi traditur; Numenium, €ab Antiocho rege Mesenae praepositum, ibi vicisse eodem €die classe aestuque reverso iterum equitatu contra Persas €dimicantem et gemina tropaea eodem in loco Iovi ac Neptuno statuisse. insula in alto obiacet Ogyris, clara €Erythra rege ibi sepulto; distat a continente p., €circumitur D. nec minus altera clara in Azanio €mari Dioscuridu, distans a Syagro extumo promunturio €. reliqui in continente a noto etiamnum Auta-€ridae, in montes VIII dierum transitus, gens Larendani et €Cata[2b]2ani, [2G]2ebbanitae pluribus oppidis, sed maximis Nagia €et Thomna, templorum LXV; haec est amplitudinis signifi-catio. promunturium, a quo ad continentem Trogodytarum €, Thoani, Actaei, Chat[2r]2amotitae, Tonabaei, Antiadalaei, €Lexianae, Agraei, Cerbani, Sabaei, Arabum propter tura @1 €clarissimi, ad utraque maria porrectis gentibus. oppida €eorum in Rubro litore Merme, Marma, Corolia, Sab[2b]2atha; €intus oppida Nascus, Cardava, Carnus et, quo merces odorum deferunt, Thomala. pars eorum Atramitae, quorum €caput Sabota LX templa muris includens; regia tamen €est omnium Mare[2b]2bata. sinum optinent , refertum €insulis odoriferis. Atramitis in mediterraneo iunguntur €Minaei. mare accolunt et Aelamitae oppido eiusdem €nominis, [2i]2is iuncti Chaculatae, oppidum Sibi, quod Graeci €Apaten vocant, Arsi, Codani, Vadaei oppido magno, Bara-€sasaei, Lechieni, Sygaros insula, quam canes non intrant expositique circa litora errando moriuntur. sinus intimus, €in quo Laeanitae, qui nomen ei dedere; regia eorum Agra €et in sinu Laeana vel, ut alii, Aela[2n]2a: nam et ipsum €sinum nostri Laeaniticum scripsere, alii Aelaniticum, @1 €Artemidorus Alaeniticum, Iuba Leaniticum. circuitus €Arabiae a Charace Laeana colligere proditur <30XLVII>30 p., €Iuba paulo minus <30XL>30 putat. latissima est a septentrione inter oppida Heroum et Characem. nam et reliqua medi-€terranea eius dicantur. Nabataeis Thimaneos iunxerunt €veteres, nunc sunt Taveni, Suelleni, Araceni, Arreni oppid[2o]2 €in quo[2d]2 negotiatio omnis convenit, Hemnatae, Avalitae, €oppida Domata, Haegra, Thamudaei, oppidum Baclanaza, €Chariatta[2e]2i, Toali, oppidum Phodaca, Minaei, a rege Cretae €Minoe, ut existimant, originem trahentes, quorum Car-€mei; oppidum p. Maribba, Paramalacum, et ipsum þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¦›žnon spernendum, item Canon. Rhadamaei_et horum @1 €origo Rhadamanthus putatur, frater Minois_, Homeritae €Mesala oppido, Hamiroei, Gedranitae, Amphryaei, Lysanitae, €Bachylitae, Samnaei, Amaitaei oppidis Nessa et Chenneseri, €Zamareni oppidis Sagiatta, Canthace, Bacaschami Riphearina €oppido, quo vocabulo hordeum appellant, Autaei, Ethravi, €Cyrei Elmataeis oppido, Chodae Aiathuri in montibus oppido € p., in quo fons Aenuscabales, quod significat came-lorum, oppidum Ampelome, colonia Milesiorum, Athrida €oppidum, Calingi, quorum Mariba oppidum significat dominos €omnium, oppida Pallon, Murannimal iuxta flumen, per €quod Euphraten emergere putant, gentes Agraei, Ammoni, €oppidum Athenae, Caunaravi, quod significat ditissimos @1 €armento, Chorranitae, Cesani, Choani. fuerunt et Graeca €oppida Arethusa, Larisa, Chalcis, deleta variis bellis. @@Romana arma solus in eam terram adhuc intulit €Aelius Gallus ex equestri ordine, nam C. Caesar Augusti €filius prospexit tantum Arabiam. Gallus oppida diruit, €non nominata auctoribus qui ante scripserunt, Negranam, €Nestum, Nescam, Magusum, Caminacum, Labaetiam et supra €dictam Maribam circuitu , item Caripetam, quo longis-sime processit. cetera explorata retulit: Nomadas lacte €et ferina carne vesci, reliquos vinum ut Indos palmis ex-€primere, oleam sesamae. numerosissimos esse Homeritas, €Min[2a]2eis fertiles agros palmetis arbustos, in pecore divitias. €Ce[2r]2banos et A[2g]2r[2a]2eos armis praestare, maxime Chatramotitas. €Carreis latissimos et fertilissimos agros, Sabaeos ditissimos €silvarum fertilitate odorifera, auri metallis, agrorum riguis, €mellis ceraeque proventu. de odoribus suo dicemus volumine. Arabes mitrati degunt aut intonso crine; barba €a[2b]2raditur praeterquam in superiore labro; aliis et haec €intonsa. mirumque dictu, ex innumeris populis pars aequa @1 €in commerciis aut latrociniis degit. in universum gentes €ditissimae, ut apud quas maximae opes Romanorum Partho-€rumque subsidant, vendentibus quae e mari aut silvis €capiunt nihilque invicem redimentibus. @@Nunc reliquam oram Arabiae contrariam perse-€quemur. Timosthenes totum sinum quadridui navigatione €in longitudinem taxavit, bidui in latitudinem, angustias € D p.; Eratosthenes ab ostio <30XII>30 in quamque partem; Artemidorus Arabiae latere <30XVII>30 , Trogodytico €vero <30XI>30 D p. Ptol[2e]2maida usque; Agrippa €<30XVII>30 sine differentia laterum. plerique latitudinem € prodiderunt, faucesque hiberno orienti ob-€versas alii , alii D, alii patere. @@Situs autem ita se habet: a sinu Laeanitico alter €sinus quem Arabes Aean vocant, in quo Heroon oppidum €est. fuit et Cambysu inter Nelos et Marchadas, deductis €eo aegris exercitus. gens Tyro, Daneon portus, ex quo @1 €navigabilem alveum perducere in Nilum, qua parte ad €Delta dictum decurrit, D intervallo, quod inter flumen €et Rubrum mare interest, primus omnium Sesostris Aegypti €rex cogitavit, mox Darius Persarum, deinde Ptol[2e]2maeus €sequens, qui et duxit fossam latitudine pedum C, altitudine €XXX, in longitudinem D p. usque ad Fontes Amaros; ultra deterruit inundationis metus, excelsiore €tribus cubitis Rubro mari conperto quam terra Aegypti. €aliqui non eam adferunt causam, sed ne inmisso mari €corrumperetur aqua Nili, quae sola potus praebet. nihilo €minus iter totum terreno frequentatur a mari Aegyptio, €quod est triplex; unum a Pelusio per harenas, in quo, €nisi calami defixi regant, via non reperitur, subinde aura vestigia operiente; alterum ultra Casium montem, quod €a p. redit in Pelusiacam viam_accolunt Arabes €Autaei_; tertium a Gerrho, quod Agipsum vocant, per €eosdem Arabas propius, sed asperum montibus et €inops aquarum. eae omnes viae Arsinoen ducunt, conditam €sororis nomine in sinu Carandra a Ptol[2e]2maeo Philadelpho, €qui primus Trogodyticen excussit; amnem qui Arsinoen praefluit Ptol[2e]2maeum appellavit. mox oppidum parvum €est Aenum_alii pro hoc Philoterias scribunt_, deinde @1 €sunt Asaraei, ex Trogodytarum conubiis Arabes feri, insulae €Sap[2i]2rine, Scytala, mox deserta ad Myos Hormon, ubi fons €Tatnos, mons Aeas, insula Iambe, portus multi, Berenice €oppidum, matris Philadelphi nomine, ad quod iter a Copto diximus, Arabes Autaei et Gebadaei. Trogodytice, €quam prisci Midoen, alii Midioen dixere, mons Pente-€dactylos, insulae Stenae [2D]2irae aliquot, Halonesi non €pauciores, Cardamine, Topazos, quae gemmae nomen dedit. €sinus insulis refertus: ex his quae Mareu vocantur, aquo-€sae, quae Eratonos, sitientes; regum hi praefecti fuere. €introrsus Candaei, quos Ophiophagos vocant, serpentibus vesci adsueti; neque alia regio fertilior est earum. Iuba, €qui videtur diligentissime persecutus haec, omisit in hoc €tractu_nisi exemplarium vitium est_Berenicen €alteram, quae Panchrysos cognominata est, et tertiam, €quae Epi Dires, insignem loco: est enim sita in cervice @1 €longe procurrente, ubi fauces Rubri maris D p. ab €Arabia distant. insula ibi Citis, topazum ferens et ipsa. ultra silvae, ubi Ptol[2e]2mais, a Philadelpho condita ad venatus €elephantorum, ob id Epi Theras cognominata, iuxta lacum €Monoleum. haec est regio secundo volumine a nobis €significata, in qua XLV diebus ante solstitium totidemque €postea hora sexta consumuntur umbrae et in meridiem €reliquis horis cadunt, ceteris diebus in septentrionem, cum €in Berenice quam primam posuimus ipso die solstitii sexta €hora umbrae in totum absumantur nihilque adnotetur €aliud novi, p. intervallo a Ptol[2e]2maide: res ingentis €exempli locusque subtilitatis inmensae, mundo ibi depre-€henso, cum indubitata ratione umbrarum Eratosthenes mensuram terrae prodere inde conceperit. hinc Azanium €mare, promunturium quod aliqui Hi[2p]2palum scripsere, €lacus Mandalum, insula Colocasitis et in alto multae, in €quibus testudo plurima. oppidum Sace, insula Daphnidis, €oppidum Aduliton; Aegyptiorum hoc servi profugi a dominis condidere. maximum hic emporium Trogodytarum, etiam €Aethiopum; abest a Ptolemaide V dierum navigatione. €deferunt plurimum ebur, rhinocerotum cornua, hippopo-€tamiorum coria, c[2h]2elium testudinum, sphingia, mancipia. @1 €supra Aethiopas Aroteras insulae quae Aliaeu vocantur, €item Bacchias et Antibacchias et Stratioton. hinc in ora €Aethiopiae sinus incognitus, quod miremur, cum ulteriora €mercatores scrutentur, promunturium in quo fons Cucios, expetitus navigantibus; ultra Isidis portus, decem dierum €remigio ab oppido Adulitarum distans; in eum Trogodytis €myrra confertur. insulae ante portum duae Pseud[2o]2pylae €vocantur, interiores totidem Pylae; in altera stelae lapideae €litteris ignotis. ultra sinus Avalitu, dein insula Diodori et €aliae desertae, per continentem quoque deserta, oppidum €Gaza, promunturium et portus Mossylites, quo cinnamum €devehitur. hucusque Sesostris exercitum duxit. aliqui €unum Aethiopiae oppidum ultra ponunt in litore Baragaza. @@A Mossylico promunturio Atlanticum mare incipere €vult Iuba praeter Mauretanias suas Gadis usque navigandum €coro, cuius tota sententia hoc in loco subtrahenda non €est. a promunturio Indorum quod vocetur Lepte Acra, €ab aliis Drepanum, proponit recto cursu praeter Exustam €[2ad]2 Malichu insulam <30XV>30 p. esse, inde ad locum quem @1 €vocant Sceneos p., inde ad insulas Adanu : sic fieri ad apertum mare <30XVIII>30 p. reliqui omnes €propter ardorem solis navigari posse non putaverunt. €quin et commercia ipsa infestant ex insulis Arabes, Ascitae €appellati, quoniam bubulos utres binos insternentes ponte €piraticam exercent sagittis venenatis. gentes Trogodytarum €i[2d]2em Iuba tradit Therothoas a venatu dictos, mirae €velocitatis, sicut Ic[2h]2thyophagos, natantes ceu maris ani-€malia, Bangenos, Zangenas, Thalibas, Saxinas, Sirechas, Daremas, Domazenes. quin et accolas Nili a Syene non €Aethiopum populos, sed Arabum esse dicit usque Meroen; €Solis quoque oppidum, quod non procul Memphi in €Aegypti situ diximus, Arabas conditores habere. sunt qui €et ulteriorem ripam Aethiopiae auferant adnectantque þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¦›±†Africae. [ripas autem incoluere propter aquam.] nos €relicto cuique intellegendi arbitrio oppida quo traduntur €ordine utrimque ponemus a Syene. @@Et prius Arabiae latere gens Catadupi, deinde €Syenitae, oppida Tacompson, quam quidam appellarunt €Thaticen, Aramum, Sesamos, Andura, Nasarduma, Aindoma @1 €Com[2e]2 cum Arabeta et Boggia, Leupitorga, Tantarene, €[2E]2meae, Chindita, Noa, Goploa, Gistate, Megadale, [2P]2remni, €Nups, Direa, Patigga, Bacata, Dumana, Radata, in quo felis €aurea pro deo colebatur, Boron, in mediterraneo Mallo proximum Mero[2a]2e. sic prodidit Bion. Iuba aliter: €oppidum mun[2i]2tum Megatichos inter Aegyptum et Aethio-€piam, quod Arabes Mirsion vocaverunt, dein Tacompson, €Aramum, Sesamum, Pide, Mamuda, Orambim iuxta bitu-€minis fontem, Amodata, Prosda, Parenta, Mania, Tessata, €Gallas, Zoton, Grau Comen, Emeum, Pidibotas, Aendonda- @1 €cometas, Nomadas in tabernaculis viventes, Cistaepen, €Magadalen, Par[2v]2a[2m]2 Primi[2n]2, Nups, Direlin, Patingan, €Breves, Magasneos, Egasmala, Cramda, Denna, Cadeum, €Atthena, Batta, Alanam, Macua, Scammos, Goram in insula, €ab iis Abale, Androgalim, Serem, Mallos, Agocem. @@Ex Africae latere tradita sunt eodem nomine Tacompsos €altera sive pars prioris, Mogore, Saea, Aedosa, Penariae, €P[2r]2i[2m]2is, Magassa, Buma, Linthuma, Spintum, Sidop, Censoe. €Pindicitor, Acug, Orsum, Suara, Maumarum, Vrbim, Mulon, €quod oppidum Graeci Hypaton vocarunt, Pagoarca, Zamnes, @1 €unde elephanti incipiant, Mambli, Berressa, Coetum. fuit €quondam et Epis oppidum contra Meroen, antequam Bion €scriberet deletum. @@Haec sunt prodita usque Meroen, ex quibus hoc €tempore nullum prope utroque latere exstat. certe soli-€tudines nuper renuntiavere principi Neroni missi ab eo €milites praetoriani cum tribuno ad explorandum, inter €reliqua bella et Aethiopicum cogitanti. intravere autem €et eo arma Romana Divi Augusti temporibus duce P. Petronio, €et ipso equestris ordinis praefecto Aegypti. is oppida €expugnavit, quae sola invenimus quo dicemus ordine, €Pselcin, Primi, Bocchin, Forum Cambusis, Attenam, Sta-€dissim, ubi Nilus praecipitans se fragore auditum accolis aufert. diripuit et Napata. longissime autem a Syene €progressus est p. nec tamen arma Romana €ibi solitudinem fecerunt: Aegyptiorum bellis attrita est €Aethiopia vicissim imperitando serviendoque, clara et potens €etiam usque ad Troiana bella Memnone regnante. et €Syriae imperitasse eam nostroque litori aetate regis Cephei €patet Andromedae fabulis. @1 @@Simili modo et de mensura eius varia prodidere, €primus Dalion ultra Meroen longe subvectus, mox Ari-€stocreon et Bion et Basilis, Simonides minor etiam €quinquennio in Meroe moratus, cum de Aethiopia scriberet. €nam Timosthenes, classium Philadelphi praefectus, sine €mensura dierum LX a Syene Meroen iter prodidit, Era-€tosthenes , Artemidorus , Sebosus ab €Aegypti extremis <30XVI>30 , unde proxime dicti <30XII>30 . verum omnis haec finita nuper disputatio est, quoniam a €Syene Neronis exploratores renuntiavere his €modis: a Syene Hieran sycaminon p., inde Tama € regione Euonymiton Aethiopum, Primi , Acinam €, Pitaram , Tergedum . insulam Gagauden €esse in medio eo tractu; inde primum visas aves psittacos €et ab altera, quae vocetur Artigula, animal sp[2h]2ingion, a €Terg[2e]2do c[2y]2nocephalos. inde Nabata ; oppidum id €parvum inter praedicta solum. ab eo ad insulam Meroen . herbas circa Meroen demum viridiores, silvarum-€que aliquid apparuisse et rhinocerotum elephantorumque @1 €vestigia. ipsum oppidum Meroen ab introitu insulae abesse € p., iuxtaque aliam insulam Tadu dextro subeuntibus alveo, quae portum faceret. aedificia oppidi pauca; reg-€nare feminam Candacen, quod nomen multis iam annis ad €reginas transiit; delubrum Hammonis et ibi religiosum €et toto tractu sacella. cetero cum potirentur rerum €Aethiopes, insula ea magnae claritatis fuit. tradunt arma-€torum dare solitam, artificum . al[2ii]2 reges Aethi-opum XLV e[2sse]2 hodie traduntur. universa vero gens €Aetheria appellata est, deinde Atlantia, mox a Vulcani €filio Aethiope. animalium hominumque monstrificas effigies €circa extremitates eius gigni minime mirum, artifici ad €formanda corpora effigiesque caelandas mobilitate ignea. €ferunt certe ab orientis parte intima gentes esse sine €naribus, aequali totius oris planitie, alias superiore labro orbas, alias sine linguis. pars etiam ore concreto et €naribus carens uno tantum foramine spirat potumque €calamis avenae trahit et grana eiusdem avenae sponte €provenientis ad vescendum. quibusdam pro sermone nutus €motusque membrorum est. quibusdam ante Ptolemaeum €Lathyrum regem Aegypti ignotus fuit usus ignium. quidam €et Pygmaeorum gentem prodiderunt inter paludes ex @1 €quibus Nilus oriretur. in ora autem ubi di[2c]2emus continui €montes ardentibus similes rubent. @@Trogodytis et Rubro mari a Meroe tractus omnis €superponitur, a Napata tridui itinere ad Rubrum litus, €aqua pluvia ad usum conpluribus locis servata, fertilissima €regione quae interest auri. ulteriora Atabuli, Aethiopum €gens, tenent. dein contra Meroen Megabarri, quos aliqui €Adiabaros nominavere; oppidum habent Apollinis. pars eorum Nomades quae elephantis vescitur. ex adverso in €Africae parte Macrobii, rursus a Megabarris Memnones et €Dabelli dierumque XX intervallo Critensi. ultra eos €Dochi, dein Gymnetes, semper nudi, mox Anderae, Mattitae, €Mesaches; hi p[2u]2dore atri coloris tota corpora rubrica €inlinunt. at ex Africae parte Medimni, dein Nomades, €cynocephalorum lacte viventes, Alabi, Syrbotae, qui octonum cubitorum esse dicuntur. Aristocreon Libyae latere a €Meroe oppidum Tollen dierum V itinere tradit; inde €dierum XII Esar oppidum Aegyptiorum qui Psammetichum €fugerint; in eo prodente se habitasse; contra in @1 €Arabico latere Diaron oppidum esse eorum. Bion autem €Sapen vocat quod ille Esar; et ipso nomine advenas sig-€nificari. caput eorum in insula Sembobitin, et tertium in €Arabia Sinat. inter montes autem et Nilum Simbarri €sunt, Phalliges, in ipsis vero montibus Asachae multis €nationibus. abesse a mari dicuntur dierum V itinere; €vivunt elephantorum venatu. insula in Nilo Sembritarum reginae paret. ab ea Nubaei Aethiopes dierum VIII itinere; €oppidum eorum Nilo inpositum Tenupsis. Sesambri, apud €quos quadrupedes omnes sine auribus, etiam elephanti. €at ex Africae parte Ptonebari, Ptoemphani, qui canem pro €rege habent, motu eius imperia augurantes, Harusbi oppido €longe ab Nilo sito, postea Archisarmi, Phalliges, Marigarri, Chasamari. Bion et alia oppida in insulis tradit: a Sem-€bobiti Meroen versus dierum toto itinere XX proximae €insulae oppidum Seberritarum sub regina et aliud Asara, @1 €alterius oppidum Darden; tertiam Medoen vocant, in qua €oppidum Asel, quartam eodem quo oppidum nomine Gar-€roen. inde per ripas oppida Nautis, Modum, Demadatin, €Secundum, Collocat, Secande, Navectabe cum agro Psegipta, Candragori, Arabam, Summaram. regio supra Sirbitum, €ubi desinunt montes, traditur a quibusdam habere mari-€timos Aethiopas, Nisicathas, Nisitas, quod significat ternum €et quaternum oculorum viros, non quia sic sint, sed quia €sagittis praecipua contemplatione utantur. ab ea vero €parte Nili, quae supra Syrtes Maiores oceanumque meri-€dianum protendatur, Dalion Vacathos esse dicit, pluvia €tantum aqua utentes, Cisoros, Logonporos ab Oecalicibus €dierum V itinere, Vsibalchos, Isbelos, Perusios, Ballios, Cispios. reliqua deserta, dein fabulosa: ad occidentem @1 €versus Nigroe, quorum rex unum oculum in fronte habeat, €Agriophagi, pantherarum leonumque maxime carnibus €viventes, Pamphagi, omni mandentes, Anthropophagi, hu-€mana carne vescentes, Cynamolgi caninis capitibus, Arta-€batitae quadrupedes, ferarum modo vagi, deinde Hesperi[2o]2e, €Perorsi et quos in Mauretaniae confinio diximus. pars €quaedam Aethiopum locustis tantum vivit fumo et sale €duratis in annua alimenta; hi quadragesimum vitae annum €non excedunt. @@Aethiopum terram universam cum mari Rubro patere þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¦›Ä‚in longitudinem <30XXI>30 p., in latitudinem cum superiore €Aegypto <30XII>30 Agrippa existimavit. quidam longitu-€dinem ita diviserunt: a Meroe Sirbitum XII dierum navigatio-€nem, ab ea XV ad Dabellos, ab his ad oceanum Aethiopicum €VI dierum iter. in totum ab oceano ad Meroen p. €esse inter auctores fere convenit, inde Syenen quantum diximus. sita est Aethiopia ab oriente hiberno ad occi-€dentem hibernum. meridiano cardine silvae, hebeno @1 €maxime, virent. a media eius parte imminens mari mons €excelsus aeternis ardet ignibus, Theon Ochema dictus €Graeci[2s]2. a quo navigatio[2ne]2 quadridui promunturium quod €Hesperu Ceras vocatur, confine Africae iuxta Aethiopas €Hesperios. quidam et in eo tractu modicos colles amoena €opacitate vestitos Aegipanum Satyrorumque produnt. @@Insulas toto eo mari et Ephorus conplures €esse tradidit et Eudoxus et Timosthenes, Clitarchus €vero Alexandro regi renuntiatam adeo divitem, ut equos €incolae talentis auri permutarent, alteram ubi sacer mons €opacus silva repertus esset, destillante arboribus odore €mirae suavitatis. contra sinum Persicum Cerne nominatur €insula adversa Aethiopiae, cuius neque magnitudo neque €intervallum a continente constat; Aethiopas tantum populos habere proditur. Ephorus auctor est a Rubro mari €navigant[2e]2s in eam non posse propter ardores ultra quas-€dam columnas_ita appellantur parvae insulae_pro-€vehi. Polybius in extrema Mauretania contra montem €Atlantem a terra stadia VIII abesse prodidit Cernen, Nepos €Cornelius ex adverso maxime Carthaginis a continente €p. M, non ampliorem circuitu . traditur et alia insula €contra montem Atlantem, et ipsa Atlantis appellata. ab €ea V dierum praenavigatione solitudines ad Aethiopas €Hesperios et promunturium quod vocavimus Hesperu Ceras, €inde primum circumagente se terrarum fronte in occasum @1 ac mare Atlanticum. contra hoc quoque promunturium €Gorgades insulae narrantur, Gorgonum quondam domus, €bidui navigatione distantes a continente, ut tradit Xenophon €Lampsacenus. penetravit in eas Hanno Poenorum im-€perator prodiditque hirta feminarum corpora, viros perni-€citate evasisse; duarum Gorgadum cutes argumenti et €miraculi gratia in Iunonis templo posuit, spectatas usque ad Carthaginem captam. ultra has etiamnum duae He-€speridum insulae narrantur, adeoque omnia circa hoc €incerta sunt, ut Statius Sebosus a Gorgonum insulis €praenavigatione Atlantis dierum XL ad Hesperidum insulas €cursum prodiderit, ab his ad Hesperu Ceras unius. nec €Mauretaniae insularum certior fama est. paucas modo €constat esse ex adverso Autolol[2u]2m a Iuba repertas, in €quibus Gaetulicam purpuram tinguere instituerat. @@Sunt qui ultra eas Fortunatas putent esse €quasdamque alias, quo [2in]2 numero idem Sebosus etiam €spatia conplexus Iunoniam abesse a Gadibus p. €tradit, ab ea tantundem ad occasum versus Pluvialiam €Caprariamque; in Pluvialia non esse aquam nisi ex imbri. €ab iis Fortunatas contra laevam Mauretaniae in VIII €horam solis; vocari Invallem a convexitate et Planasiam @1 €a specie, Invallis circuitu p.; arborum ibi proceritatem ad CXL pedes adulescere. Iuba de Fortunatis ita inqui-€sivit: sub meridiem quoque positas esse prope occasum, €a Purpurariis p., sic ut supra occasum navi-€getur, dein per ortus petatur. primam vocari €Ombrion, nullis aedificiorum vestigiis; habere in montibus €stagnum, arbores similes ferulae, ex quibus aqua exprimatur, e nigris amara, ex candidioribus potui iucunda. alteram €insulam Iunoniam appellari; in ea aediculam esse tantum €lapide exstructam. ab ea in vicino eodem nomine minorem, €deinde Caprariam, lacertis grandibus refertam. in con-€spectu earum esse Ninguariam, quae hoc nomen acceperit a perpetua nive, nebulosam. proximam ei Canariam €vocari a multitudine canum ingentis magnitudinis_ex €quibus perducti sunt Iubae duo_; appare[2re]2 ibi vestigia €aedificiorum. cum omnes autem copia pomorum et avium €omnis generis abundent, hanc et palmetis caryotas feren-€tibus ac nuce pinea abundare; esse copiam et mellis, €papyrum quoque et siluros in amnibus gigni. infestari €eas beluis, quae expellantur adsidue, putrescentibus. €@@Et abunde orbe terrae extra intra indicato @1 colligenda in artum mensura aequorum videtur. Poly-€bius a Gaditano freto longitudinem directo cursu ad os €Maeotis <30XXXIIII>30 D prodidit, ab eodem initio €Siciliam <30XII>30 , Cretam , Rhodum D, €Chelidonias tantundem, Cyprum , inde Syriae €Seleuciam Pieriam , quae computatio efficit <30XXIIII>30 . Agrippa hoc idem intervallum a freto Gaditano ad sinum €Issicum per longitudinem derectam <30XXXIIII>30 taxat, €in quo haud scio an sit error numeri, quoniam idem a €Siculo freto Alexandriam cursus <30XIII>30 tradidit. universus €autem circuitus per sinus dictos ab eodem exordio colligit €intra Maeotim lacum <30CL[2V]2>30 , Artemidorus adicit €, idem cum Maeotide <30CLXXIII>30 p. esse tradidit. haec est mensura inermium et pacata audacia fortunam €provocantium hominum. €@@Nunc ipsarum partium magnitudo conparabitur, utcum-€que difficultatem adferet auctorum diversitas, aptissime €tamen spectabitur ad longitudinem latitudine addita. est @1 €ergo ad hoc praescriptum Europae magnitudo * * * [2lon-€gitudo]2 <30LXXX[2V]2II>30 . Africae_ut media ex omni €varietate prodentium sumatur computatio_efficit longitudo €<30XXXVII>30 ; latitudo, qua colitur, nusquam ex-cedit. sed quoniam in Cyrenaica eius parte €eam fecit Agrippa, deserta eius ad Garamantas usque, €qua noscebantur, complectens, universa mensura, quae €veniet in comparationem, <30XLVI[2I]2>30 efficit. Asiae lon-€gitudo in confesso est <30L>30 DCCL; latitudo sane com-€putetur ab Aethiopico mari Alexandriam iuxta Nilum sitam, €ut per Meroen et Syenen mensura currat, <30XVIII>30 . apparet ergo Europam paulo minus dimidia Asiae parte €maiorem esse quam Asiam, eandem altero tanto et sexta €parte Africae ampliorem quam Africam. quod si mi-€sceantur omnes summae, liquido patebit Europam totius €terrae tertiam esse partem et octavam paulo amplius, €Asiam vero quartam et quartam decimam, Africam autem €quintam et insuper sexagesimam. @@His addemus etiamnum unam Graecae inven- @1 €tionis scientiam vel exquisitissimae subtilitatis, ut nihil €desit in spectando terrarum situ indicatisque regionibus €noscatur et cum qua cuique [2sid]2erum societas sit sive €cognatio dierum ac noctium quibusque inter se pares €umbrae et aequa mundi convexitas. ergo reddetur hoc €etiam, terraeque universae in membra caeli digerentur. €plura sunt autem segmenta mundi, quae nostri circulos €appellavere, Graeci parallelos. @@Principium habet Indiae pars versa ad austrum. €patet usque Arabiam et Rubri maris accolas. continentur €Gedrosi, Carmani, Persae, Elymaei, Parthyene, Aria, Susiane, €Mesopotamia, Seleucia cognominata Babylonia, Arabia ad €Petras usque, Syria Coele, Pelusium, Aegypti inferiora, €quae Chora vocatur, Alexandria, Africae maritima, Cyre-€naica oppida omnia, Thapsus, Hadrumetum, Clupea, Carthago, €Vtica, uterque Hippo, Numidia, Mauretania utraque, At-€lanticum mare, columnae Herculis. in hoc caeli circum-€plexu aequinoctii die medio umbilicus, quem gnomonem €vocant, VII pedes longus umbram non amplius IIII pedes €longam reddit, noctis vero dieique longissima spatia XIIII €horas aequinoctiales habent, brevissima ex contrario X. @1 @@Sequens circulus incipit ab India vergente ad occasum, €vadit per medios Parthos, Persepolim, citima Persidis, €Arabiam citeriorem, Iudaeam, Libani montis accolas, am-€plectitur Babylonem, Idumaeam, Samariam, Hierosolyma, €Ascalonem, Iopen, Caesaream, Phoenicen, Ptolemaidem, €Sidonem, Tyrum, Berytum, Botr[2yn]2, Tripolim, Byblum, €Antiochiam, Laodiceam, Seleuciam, Ciliciae maritima, Cypri €austrina, Cretam, Lilybaeum in Sicilia, septentrionalia €Africae et Numidiae. umbilicus, aequinoctio XXXV pedum, €umbram XXIIII pedes longam facit, dies autem noxque €maxima XIIII horarum aequinoctialium est accedente bis €quinta parte unius horae. þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¦›Ö@@Tertius circulus ab Indis Imavo proximis oritur. €tendit per Caspias Portas, Mediae proxima, Cataoniam, €Cappadociam, Taurum, Amanum, Issum, Cilicias Portas, €Solos, Tarsum, Cyprum, Pisidiam, Pamphyliam, Siden, €Lycaoniam, Lyciam, Patara, Xanthum, Caunum, Rhodum, €Coum, Halicarnassum, Cnidum, Dorida, Chium, Delum, €Cycladas medias, [2G]2ythium, Malean, Argos, Laconicam, Elim, €Olympiam, Messaniam Peloponnesi, Syracusas, Catinam, €Siliciam mediam, Sardiniae austrina, Carteiam, Gadis. €gnomonis C unciae umbram LXXVII unciarum faciunt. @1 €longissimus dies est aequinoctialium horarum XIIII atque €dimidiae cum tricesima unius horae. @@Quarto subiacent circulo quae sunt ab altero latere €Imavi, Cappadociae austrina, Galatia, Mysia, Sardis, Zmyrna, €Sipylus, Tmolus mons, Lydia, Caria, Ionia, Trallis, Colophon, €Ephesus, Miletus, Chios, Samos, Icarium mare, Cycladum €septentrio, Athenae, Megara, Corinthus, Sicyon, Achaia, €Patrae, Isthmus, Epirus, septentrionalia Siciliae, Narbonensis €Galliae exortiva, Hispaniae maritima a Carthagine Nova €et inde ad occasum. gnomoni XXI pedum respondent €umbrae XVI pedum. longissimus dies habet aequinoctiales €horas XIIII et tertias duas unius horae. @@Quinto continentur segmento ab introitu Caspii maris €Bactri, Hiberia, Armenia, Mysia, Phrygia, Hellespontus, €Troas, Tenedus, Abydos, Scepsis, Ilium, Ida mons, Cyzicum, €Lampsacum, Sinope, Amisum, Heraclea in Ponto, Paphla-€gonia, Lemnus, Imbrus, Thasus, Cassandria, Thessalia, €Macedonia, Larisa, Amphipolis, Thessalonice, Pella, Edesus, €Beroea, Pharsalia, Carystum, Euboea Boeotum, Chalcis, €Delphi, Acarnania, Aetolia, Apollonia, Brundisium, Taren-€tum, Thurii, Locri, Regium, Lucani, Neapolis, Puteoli, €Tuscum mare, Corsica, Baliares, Hispania media. gnomoni €septem pedes, umbris sex. magnitudo diei summa horarum €aequinoctialium XV. @@Sexta comprehensio, qua continetur urbs Roma, am-€plectitur Caspias gentes, Caucasum, septentrionalia Armeniae, €Apolloniam supra Rhyndacum, Nicomediam, Nicaeam, Cal- @1 €chadonem, Byzantium, Lysimacheam, Cherronesum, Melanem €sinum, Abderam, Samothraciam, Maroneam, Aenum, Bessi-€cam, Thraciam, Maedicam, Paeoniam, Illyrios, Durrachium, €Canusium, Apuliae extuma, Campaniam, Etruriam, Pisas, €Lunam, Lucam, Genuam, Liguriam, Antipolim, Massiliam, €Narbonem, Tarraconem, Hispaniam Tarraconensem mediam et €inde per Lusitaniam. gnomoni pedes VIIII, umbrae VIII. lon-€gissima [2diei]2 spatia horarum aequinoctialium XV addita €VIIII parte unius horae aut, ut Nigidio placuit, quinta. @@Septima divisio ab altera Caspii maris ora incipit, €vadit super Callatim, Bosporum, Borysthenen, Tomos, €Thraciae aversa, Triballos, Illyrici reliqua, Hadriaticum €mare, Aquileiam, Altinum, Venetiam, Vicetiam, Patavium, €Veronam, Cremonam, Ravennam, Anconam, Picenum, Marsos, €Paelignos, Sabinos, Vmbriam, Ariminum, Bononiam, Placen-€tiam, Mediolanum omniaque ab Appennino, transque Alpis €Galliam Aquitanicam, Viennam, Pyrenaeum, Celtiberiam. €umbilico XXXV pedum umbrae XXXVI, ut tamen in parte €Venetiae exaequetur umbra gnomoni. amplissima die[2i €spatia]2 horarum aequinoctialium XV et quintarum partium €horae trium. @@Hactenus antiquorum exacta celebravimus. sequentium €diligentissimi quod superest terrarum supra tribus adsi- @1 €gnavere segmentis, a Tanai per Maeotim lacum et Sarmatas €usque Borysthenen atque ita per Dacos partemque Ger-€maniae, Gallias oceani litora amplexi, quod esset horarum €XVI, alterum per Hyperboreos et Britanniam horarum €XVII, postremum Scythicum a Ripaeis iugis in Thylen, €in quo dies continuarentur, ut diximus, noctesque per vices. [2i]2idem et ante principia quae fecimus posuere cir-€culos duos: primum per insulam Meroen et Ptolemaidem €in Rubro mari ad elephantorum venatus conditam, ubi €longissimus dies XII horarum esset dimidia hora amplior, €secundum per Syenen Aegypti euntem, qui esset horarum €XIII, [2i]2idemque singulis dimidia horarum spatia usque ad €ultimum adiecere circulis. €@@Et hactenus de terris. @1  Ÿôÿ@@@@{1LIBER VII}1 ‘@@Mundus et in eo terrae, gentes, maria, * * * insignia, €insulae, urbes ad hunc modum se habent, animantium in €eodem natura nullius prope partis contemplatione minore, €etsi [2ne hic]2 quidem omnia exsequi humanus animus queat. €@@Principium iure tribuetur homini, cuius causa videtur €cuncta alia genuisse natura, magna, saeva mercede contra €tanta sua munera, non ut sit satis aestimare, parens melior homini an tristior noverca fuerit. ante omnia unum ani-€mantium cunctorum alienis velat opibus. ceteris [2sua]2 varie €tegimenta tribuit, testas, cortices, coria, spinas, villos, sae- @1 €tas, pilos, plumam, pinnas, squamas, vellera; truncos etiam €arboresque cortice, interdum gemino, a frigoribus et calore €tutata est: hominem tantum nudum et in nuda humo natali €die abicit ad vagitus statim et ploratum, nullumque tot ani-€malium aliud ad lacrimas, et has protinus vitae principio; €at Hercule risus praecox ille et celerrimus ante XL diem nulli datur. ab hoc lucis rudimento quae ne feras quidem €inter nos genitas vincula excipiunt et omnium membrorum €nexus; itaque feliciter natus iacet manibus pedibusque de-€vinctis, flens animal ceteris imperaturum, et a suppliciis €vitam auspicatur unam tantum ob culpam, qua natum est. €heu dementia ab his initiis existimantium ad superbiam se genitos! prima roboris spes primumque temporis munus €quadripedi similem facit. quando homini incessus! quando €vox! quando firmum cibis os! quam diu palpitans vertex, €summae inter cuncta animalia inbecillitatis iudicium! iam €morbi totque medicinae contra mala excogitatae, et hae quo-€que subinde novitatibus victae! et cetera sentire naturam €suam, alia pernicitatem usurpare, alia praepetes volatus, alia €nare: hominem nihil scire, nihil sine doctrina, non fari, non @1 €ingredi, non vesci, breviterque non aliud naturae sponte €quam flere! itaque multi extitere qui non nasci optimum censerent aut quam ocissime aboleri. uni animantium luctus €est datus, uni luxuria et quidem innumerabilibus modis ac €per singula membra, uni ambitio, uni avaritia, uni inmensa €vivendi cupido, uni superstitio, uni sepulturae cura atque €etiam post se de futuro. nulli vita fragilior, nulli rerum €omnium libido maior, nulli pavor confusior, nulli rabies €acrior. denique cetera animantia in suo genere probe de-€gunt. congregari videmus et stare contra dissimilia: leonum €feritas inter se non dimicat, serpentium morsus non petit €serpentes, ne maris quidem beluae ac pisces nisi in diversa €genera saeviunt. at Hercule homini plurima ex homine sunt €mala. @@Et de universitate quidem generis humani magna €ex parte in relatione gentium diximus. neque enim ritus €moresque nunc tractabimus innumeros ac totidem paene €quot sunt coetus hominum, quaedam tamen haut omittenda €duco maximeque longius ab mari degentium, in quibus pro-€digiosa aliqua et incredibilia multis visum iri haud dubito. €quis enim Aethiopas ante quam cerneret credidit? aut quid €non miraculo est, cum primum in notitiam venit? quam €multa fieri non posse prius quam sunt facta iudicantur? naturae vero rerum vis atque maiestas in omnibus momen-€tis fide caret, si quis modo partes eius ac non totam com-€plectatur animo. ne pavon[2i]2s ac tigrium pantherarumque @1 €maculas et tot animalium picturas commemorem, parvum €dictu, sed inmensum aestimatione, tot gentium sermones, €tot linguae, tanta loquendi varietas, ut externus alieno paene non sit hominis vice! iam in facie vultuque nostro cum sint €decem aut paulo plura membra, nullas duas in tot milibus €hominum indiscretas effigies existere, quod ars nulla in €paucis numero praestet adfectando! nec tamen ego in ple-€risque eorum obstringam fidem meam potiusque ad auctores €relegabo, qui dubiis reddentur omnibus, modo ne sit fasti-€dio Graecos sequi, tanto maiore eorum diligentia vel cura €vetustiore. @@Esse Scytharum genera et quidem plura, quae €corporibus humanis vescerentur, indicavimus. id ipsum in-€credibile fortasse, ni cogitemus in medio orbe terrarum [ac €Sicilia et Italia] fuisse gentes huius monstri, Cyclopas et €Laestrygonas, et nuperrime trans Alpis hominem immolari þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ§˜‰†gentium earum more solitum, quod paulum a mandendo abest. sed iuxta eos, qui sunt ad septentrionem versi, haut €procul ab ipso aquilonis exortu specuque eius dicto, quem €locum Ges clith[2r]2on appellant, produntur Arimaspi, quos €diximus, uno oculo in fronte media insignes. quibus ad-€sidue bellum esse circa metalla cum grypis, ferarum volucri €genere, quale vulgo traditur, eruente ex cuniculis aurum, €mira cupiditate et feris custodientibus et Arimaspis rapien-€tibus, multi, sed maxime inlustres Herodotus et Aristeas @1 Proconnesius scribunt. super alios autem Anthropophagos €Scythas in quadam convalle magna Imavi montis regio est €quae vocatur Abarimon, in qua silvestres vivunt homines €aversis post crura plantis, eximiae velocitatis, passim cum €feris vagantes. hos in alio non spirare caelo ideoque ad €finitimos reges non pertrahi neque ad Alexandrum Magnum pertractos Baeton itinerum eius mensor prodidit. priores €Anthropophagos, quos ad septentrionem esse diximus, decem €dierum itinere supra Borysthenen amnem ossibus humano-€rum capitum bibere cutibusque cum capillo pro mantelibus €ante pectora uti Isigonus [2N]2ic[2a]2eensis. idem in Albania €gigni quosdam glauca oculorum acie, a pueritia statim canos, €qui noctu plus quam interdiu cernant. idem itinere die-€rum XIII supra Borysthenen Sauromatas tertio die cibum €capere semper. @@Crates Pergamenus in Hellesponto circa Parium genus €hominum fuisse, quos Ophiogenes vocat, serpentium ictus €contactu levare solitos et manu inposita venena extrahere €corpori. Varro etiamnum esse paucos ibi, quorum salivae contra ictus serpentium medeantur. similis et in Africa €Psyllorum gens fuit, ut Agatharchides scribit, a Psyllo €rege dicta, cuius sepulcrum in parte Syrtium Maiorum est. @1 €horum corpori ingenitum fuit virus exitiale serpentibus et €cuius odore sopirent eas; mos vero liberos genitos protinus €obiciendi saevissimis earum eoque genere pudicitiam con-€iugum experiendi, non profugientibus adulterino sanguine €natos serpentibus. haec gens ipsa quidem prope interni-€[2c]2ione sublata est a Nasamonibus, qui nunc eas tenent sedes. €genus tamen hominum ex iis, qui profugerant aut cum pugnatum est afuerant, hodieque remanet in paucis. simile €et in Italia Marsorum genus durat, quos a Circae filio ortos €ferunt et ideo inesse iis vim naturalem eam. et tamen €omnibus hominibus contra serpentes inest venenum: ferunt €ictas saliva ut ferventis aquae contactu fugere; quod si in €fauces penetraverit, etiam mori, idque maxime humani €ieiuni oris. €@@Supra Nasamonas confinesque illis Mac[2h]2lyas androgynos €esse utriusque naturae, inter se vicibus coeunt[2e]2s, Calli-€phanes tradit. Aristoteles adicit dextram mammam iis virilem, laevam muliebrem esse. in eadem Africa familias €quasdam effascinantium Isigonus et Nymphodorus, quo-€rum laudatione intereant probata, arescant arbores, emo-€riantur infantes. esse eiusdem generis in Triballis et Illyris @1 €adicit Isigonus, qui visu quoque effascinent interemantque €quos diutius intueantur, iratis praecipue oculis, quod eorum €malum facilius sentire puberes; notabilius esse quod pupil-las binas in oculis singulis habeant. huius generis et femi-€nas in Sc[2y]2thia, quae Bitiae vocantur, prodit Apollonides. €Phylarchus et in Ponto Thibiorum genus multosque alios €eiusdem naturae, quorum notas tradit in altero oculo gemi-€nam pupillam, in altero equi effigiem; eosdem praeterea €non posse mergi, ne veste quidem degravatos. haut dissi-€mile [2i]2is genus Pharmacum in Aethiopia Damon, quorum sudor tabem contactis corporibus afferat. feminas quidem €omnes ubique visu nocere quae duplices pupillas habeant, €Cicero quoque apud nos auctor est. adeo naturae, cum €ferarum morem vescendi humanis visceribus in homine ge-€nuisset, gignere etiam in toto corpore et in quorundam €oculis quoque venena placuit, ne quid usquam mali esset €quod in homine non esset. @@Haut procul urbe Roma in Faliscorum agro familiae sunt €paucae quae vocantur Hirpi. [2h]2ae sacrificio annuo, quod fit €ad montem Soractem Apollini, super ambustam ligni struem €ambulantes non aduruntur et ob id perpetuo senatus con-€sulto militiae omniumque aliorum munerum vacationem ha- @1 bent. quorundam corpori partes nascuntur ad aliqua mira-€biles, sicut Pyrro regi pollex in dextro pede, cuius tactu €lienosis medebatur. hunc cremari cum reliquo corpore €non potuisse tradunt conditumque loculo in templo. @@Praecipue India Aethiopumque tractus miraculis scatent. €maxima in India gignuntur animalia. indicio sunt canes €grandiores ceteris. arbores quidem tantae proceritatis tra-€duntur, ut sagittis superiaci nequeant_e[2t]2 facit ubertas soli, €temperies caeli, aquarum abundantia, si libeat credere, ut €sub una fico turmae condantur equitum_, harundines vero €tantae proceritatis, ut singula internodia alveo navigabili ter-nos interdum homines ferant. multos ibi quina cubita con-€stat longitudine excedere, non expuere, non capitis aut den-€tium aut oculorum ullo dolore adfici, raro aliarum corporis €partium: tam moderato solis vapore durari. philosophos €eorum, quos gymnosophistas vocant, ab exortu ad occasum €perstare contuentes solem inmobilibus oculis, ferventibus €harenis toto die alternis pedibus insistere. in monte, cui €nomen est Nulo, homines esse aversis plantis octonos digi-tos in singulis habentes auctor est Megasthenes; in mul-€tis autem montibus genus hominum capitibus caninis fera-€rum pellibus velari, pro voce latratum edere, unguibus @1 €armatum venatu et aucupio vesci; horum supra centum vi-€ginti milia fuisse prodente se Ctesias scribit, et in quadam €gente Indiae feminas semel in vita parere genitosque con-€festim canescere. idem hominum genus, qui Monocoli €vocarentur, singulis cruribus, mirae pernicitatis ad saltum; €eosdem Sciapodas vocari, quod in maiore aestu humi iacen-€tes resupini umbra se pedum protegant. non longe eos €a Trogodytis abesse, rursusque ab his occidentem versus quosdam sine cervice oculos in umeris habentes. sunt et €satyri subsolanis Indorum montibus (Catarcludorum dicitur €regio), pernicissimum animal, [2i]2am quadripedes, [2i]2am recte €currentes humana effigie; propter velocitatem nisi senes aut €aegri non capiuntur. Choromandarum gentem vocat Tau-€ron silvestrem, sine voce, stridoris horrendi, hirtis corpori-€bus, oculis glaucis, dentibus caninis. Eudoxus in meri-€dianis Indiae viris plantas esse cubitales, feminis adeo parvas, ut Struthopodes appellentur. Megasthenes gentem inter €Nomadas Indos narium loco foramina tantum habentem, €anguium modo loripedem, vocari Scir[2a]2tas. ad extremos @1 €fines Indiae ab oriente circa fontem Gangis Astomorum gen-€tem sine ore, corpore toto hirtam vestiri frondium lanugine, €halitu tantum viventem et odore, quem naribus trahant. €nullum illis cibum nullumque potum, radicum tantum flo-€rumque varios odores et silvestrium malorum, quae secum €portant longiore itinere, ne desit olfactus; graviore paulo odore haut difficulter exanimari. super hos extrema in €parte montium [2Tri]2spithami Pygmaeique narrantur, ternas €[2s]2pithamas longitudine, hoc est ternos dodrantes, non exce-€dentes, salubri caelo semperque vernante montibus ab aqui-€lone oppositis, quos a gruibus infestari Homerus quoque €prodidit. fama est insidentes arietum caprarumque dorsis €armatos sagittis veris tempore universo agmine ad mare €descendere et ova pullosque earum alitum consumere; ter-€nis expeditionem eam mensibus confici; aliter futuris gregi-€bus non resisti. casas eorum luto pinnisque et ovorum putaminibus construi. Aristoteles in cavernis vivere €Pygmaeos tradit, cetera de [2i]2is ut reliqui. Cyrnos Indorum €genus Isigonus annis centenis quadragenis vivere, item €Aethiopas Macrobios et Seras existimat et qui Athon mon-€tem incolant, hos quidem, quia viperinis carnibus alantur; €itaque nec capiti nec vestibus eorum noxia corpori inesse animalia. Onesicritus, quibus locis Indiae umbrae non €sint, corpora hominum cubitorum quinum et bin[2o]2rum pal- @1 €m[2o]2rum existere, et vivere annos CXXX nec senescere, sed €ut medio aevo mori. Crates Pergamenus Indos, qui cen-þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ§˜œ…tenos annos excedant, Gymnetas appellat, non pauci Macro-€bios. Ctesias gentem ex his, quae appelletur Pandae, in €convallibus sitam annos ducenos vivere, in iuventa candido capillo, qui in senectute nigrescat, contra alios quadragenos €non excedere annos, iunctos Macrobiis, quorum feminae €semel pariant. idque et Agatharchides tradit, praeterea €locustis eos ali et esse pernices. Mandorum nomen iis de-€dit Clitarchus, et Megasthenes trecentos [2quo]2que eorum €vicos adnumerat. feminas septimo aetatis anno parere, senectam quadragesimo accidere. Artemidorus in Tapro-€bane insula longissimam vitam sine ullo corporis languore €traduci. [2D]2uris Indorum quosdam cum feris coire mixtos-€que et semiferos esse partus. in C[2a]2lingis eiusdem Indiae €gente quinquennes concipere feminas, octavum vitae annum €non excedere. et alibi cauda villosa homines nasci pernici-€tatis eximiae, alios auribus totos contegi. €@@Oritas ab Indis Arabis fluvius disterminat. hi nullum €alium cibum novere quam piscium, quos unguibus dissectos €sole torreant atque ita panem ex [2i]2is faci[2a]2nt, ut refert Cli- @1 tarchus. Trogodytas super Aethiopiam velociores equis esse €Pergamenus Crates, item Aethiopas octona cubita longitu-€dine excedere; Syrbotas vocari gentem eam. Nomadum €Aethiopum secundum flumen Astragum ad septentrionem €vergentium gens Menisminorum appellata abest ab oceano €dierum itinere viginti. animalium, quae cynocephalos voca-€mus, lacte vivit, quorum armenta pascit maribus interemptis praeterquam subolis causa. in Africae solitudinibus homi-€num species obviae subinde fiunt momentoque evanescunt. €@@Haec atque talia ex hominum genere ludibria sibi, nobis €miracula ingeniosa fecit natura. ex singulis quidem quae €facit in dies ac prope horas, quis enumerare valeat? ad de-€tegendam eius potentiam satis sit inter prodigia posuisse €gentes. hinc ad confessa in homine pauca. @@Tergeminos nasci certum est Horatiorum Curia-€tiorumque exemplo. super inter ostenta ducitur praeter-€quam in Aegypto, ubi fetifer potu Nilus amnis. proxime €supremis Divi Augusti Fausta quaedam e plebe Ostiae duos €mares, totidem feminas enixa famem, quae consecuta est, €portendit haud dubie. reperitur et in Peloponnes[2o qu]2inos €quater enixa, maioremque partem ex omni eius vixisse partu. @1 €et in Aegypto septenos uno utero simul gigni auctor est €Trogus. @@Gignuntur et utriusque sexus quos hermaphroditos vo-€camus, olim androgynos vocatos et in prodigiis habitos, €nunc vero in deliciis. Pompeius Magnus in ornamentis €theatri mirabiles fama posuit effigies, ob id diligentius magno-€rum artificum ingeniis elaboratas, inter quas legitur Euty-€chis a XX liberis rogo inlata Tralli[2bu]2s, enixa XXX partus, €Alci[2p]2pe elephantum. quamquam id inter ostenta est. nam-€que et serpentem peperit inter initia Marsici belli ancilla, et €multiformes pluribus modis inter monstra partus eduntur. Claudius Caesar scribit hippocentaurum in Thessalia €natum eodem die interisse, et nos principatu eius adlatum €illi ex Aegypto in melle vidimus. est inter exempla in ute-€rum protinus reversus infans Sagunti quo anno deleta ab €Hannibale est. @@Ex feminis mutari in mares non est fabulosum. €invenimus in annalibus [2P]2. Licinio Crasso C. Cassio Lon-€gino cos. Casini puerum factum ex virgine sub parentibus €iussuque haruspicum deportatum in insulam desertam. Li-€cinius Mucianus prodidit visum a se Argis Ar[2e]2s[2c]2ontem, €cui nomen Arescusae fuisse, nupsisse etiam, mox barbam et @1 €virilitatem provenisse uxoremque duxisse; eiusdem sortis et €Zmyrnae puerum a se visum. ipse in Africa vidi mutatum €in marem nuptiarum die L. Consitium civem Thysdritanum, €[2vivebatque cum proderem haec]2. @@* * * editis geminis rar[2a]2m esse aut puerperae aut puer-€perio praeterquam alteri vitam; si vero utriusque sexus €editi sint gemini, rariorem utrique salutem. feminas cele-€rius gigni quam mares, sicuti celerius senescere. saepius €in utero moveri mares et in dextera fere geri parte, in laeva €feminas. @@Ceteris animantibus statum et pariendi et par-€tus gerendi tempus est; homo toto anno et incerto gignitur €spatio, alius septimo mense, alius octavo et usque ad initia €undecimi. ante septimum mensem haut umquam vitalis €est. septimo non nisi pridie posterove pleniluni die aut interlunio concepti nascuntur. tralaticium in Aegypto est €et octavo gigni, iam quidem et in Italia tales partus esse €vitales, contra priscorum opiniones. variant haec pluribus €modis. Vistilia, Gliti ac postea Pomponi atque Orfiti claris-€simorum civium coniunx, ex [2i]2is quattuor partus enixa septimo @1 €semper mense, genuit Suillium Rufum undecimo, Corbulo-€ne[2m]2 septimo, utrumque consulem, postea Caesoniam, Gai principis coniugem, octavo. in quo mensum numero genitis €intra quadragensimum diem maximus labor, gravidis autem €quarto et octavo mense, letalesque in iis abortus. Masu-€rius auctor est L. Pap[2i]2rium praetorem secundo herede lege €agente bonorum possessionem contra eum dedisse, cum €mater partum se tredecim mensibus diceret tulisse, quoniam €nullum certum tempus pariendi statutum videretur. @@A conceptu decimo die dolores capitis, oculorum €vertigines tenebraeque, fastidium in cibis, redundatio sto-€machi indices sunt hominis inchoati. melior color marem €ferenti et facilior partus, motus in utero quadragensimo die. €contraria omnia in altero sexu, ingestabile onus, crurum et inguinis levis tumor, primus autem XC die motus. sed €plurimum languoris in utroque sexu capillum germinante €partu et in plenilunio, quod tempus editos quoque infantes €praecipue infestat. adeoque incessus atque omne quicquid €dici potest in gravida refert, ut salsioribus cibis usae caren-€tem unguiculis partum edant et, si respiravere, difficilius €enitantur. oscitatio quidem in enixu letalis est, sicut ster-€nuisse a coitu abortivum. @1 @@Miseret atque etiam pudet aestimantem quam sit €frivola animalium superbissimi origo, cum plerisque abortus €causa odor a lucernarum fiat extinctu. his principiis nas-€cuntur tyranni, his carnifex animus! tu qui corporis viribus €fidis, tu qui fortunae munera amplexaris et te ne alumnum quidem eius existimas, sed partum, tu cuius [2i]2mper[2a]2toria €est mens, tu qui te deum credis aliquo successu tumens, €tanti perire potuisti! atque etiam hodie minoris potes, quan-€tulo serpentis ictus dente aut etiam, ut Anacreon poeta, €acino uvae passae, ut Fabius Senator praetor, in lactis haustu €uno pilo strangulatus. is demum profecto vitam aequa lance €pensitabit, qui semper fragilitatis humanae memor fuerit. @@In pedes procidere nascentem contra naturam €est, quo argumento eos appellavere Agrippas ut aegri par-€tus, qualiter et M. Agrippam ferunt genitum, unico prope €felicitatis exemplo in omnibus ad hunc modum genitis. quam-€quam is quoque adversa pedum valitudine, misera iuventa, €exercito aevo inter arma mortesque ac noxia accessu, in-€felici terris stirpe omni, sed per utrasque Agrippinas maxime, @1 €quae Gaium, quae Domitium Neronem principes genuere totidem faces generis humani, praeterea brevitate aevi, quin-€quagensimo uno raptus anno in tormentis adulteriorum €coniugis socerique praegravi servitio, luisse augurium prae-€posteri natalis existimatur. Neronem quoque, paulo ante €principem et toto principatu suo hostem generis humani, €pedibus genitum scribit parens eius Agrippina. ritu[2s]2 na-€turae hominem capite gigni, mos est pedibus efferri. @@Auspicatius enecta parente gignuntur, sicut Scipio €Africanus prior natus primusque Caesarum a caeso matris €utero dictus, qua de causa et Caesones appellati. simili €modo natus et Manilius, qui Carthaginem cum exercitu in-€travit. Vopiscos appellabant e geminis qui retenti €utero nascerentur altero interempto abortu. namque maxima, €etsi rara, circa hoc miracula existunt. @@Praeter mulierem pauca animalia coitum novere €gravida; unum quidem omnino aut alterum superfetat. extat €in monimentis et medicorum et quibus talia consectari curae €fuit uno abortu duodecim puerperia egesta. sed ubi paulu-lum temporis inter duos conceptus intercessit, utrumque per-þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ§˜±‚fertur, ut in Hercule et Iphicle fratre eius apparuit et in €ea quae gemino partu alterum marito similem alterumque @1 €adultero genuit, item in Proconnesia ancilla, quae eiusdem €diei coitu alterum domino similem, alterum procuratori eius, €et in alia, quae iusto partu quinque mensum alterum edidit, €rursus in alia, quae septem mensum edito puerperio in-€secutis in mensibus geminos enixa est. @@Iam illa vulgata s[2un]2t: vari[2e]2 ex integris truncos €gigni, ex truncis integros; eadem parte truncos, signa quae-€dam naevosque et cicatrices etiam regenerari, quarto partu Dacorum originis nota in brachio reddit[2a]2 (in Lepidorum €gente tres, intermisso ordine, obducto membrana oculo €genitos accepimus); similes quidem alios avo, et ex geminis €quoque alterum patri, alterum matri, annoque post genitum €maiori similem fuisse ut geminum; quasdam sibi similes €semper parere, quasdam viro, quasdam nulli, quasdam femi-€nam patri, marem sibi. indubitatum exemplum est Nicaei €nobilis p[2y]2ctae Byzanti geniti, qui, adulterio Aethiopis nata €matre nihil a ceteris colore differente, ipse avum regeneravit €Aethiopem. @@Similitudinum quidem inmen[2s]2a reputatio est et in qua €credantur multa fortuita pollere, visus, auditus, memoria €haustaeque imagines sub ipso conceptu. cogitatio etiam @1 €utriuslibet animum subito transvolans effingere similitudi-€nem aut miscere existimatur, ideoque plures in homine quam €in ceteris omnibus animalibus differentiae, quoniam velocitas €cogitationum animique celeritas et ingenii varietas multi-€formes notas inprimit, cum ceteris animantibus inmobiles sint animi et similes omnibus singulis in suo cuique genere. €Antiocho regi Syriae e plebe nomine Artemo in tantum si-€milis fuit, ut Laodice coniunx regia necato iam Antiocho €mimum per eum commendationis regnique successionis per-€egerit. Magno Pompeio Vibius quidam e plebe et Publicius €etiam servitute liberatus indiscreta prope specie fuere si-€miles, illud os probum reddentes ipsumque honorem eximiae frontis. qualis causa patri quoque eius Menogenis coci sui €cognomen inposuit, iam Strabonis a specie oculorum habentis €vitium imitat[2o]2 ite[2m]2 servo; Scipioni Serapionis in[2did]2erat €suari[2i]2 negotiatoris vile mancipium. eiusdem familiae Sci-€pioni post eum nomen Salvitto mimus dedit, sicut Spinther €secundarum tertiarumque Pamphilus collegio Lentuli et @1 €Metelli consulum, in quo perquam inportune fortuitum hoc €quoque fuit, duorum simul consulum in scaena imagines cerni. e diverso L. Plancus orator histrioni Rubrio cogno-€men inposuit, rursus Curioni patri Burbuleius itemque €Messalae censorio Menogenes, perinde histriones. Surae €quidem proconsulis etiam rictu[2m]2 in loquendo intractionem-€que linguae et sermonis tumultum, non imaginem modo, €piscator quidam in Sicilia reddidit. Cassio Severo, celebri €oratori, Armentari murmillonis obiecta similitudo est. [modo €in [2Iuni]2a domo Gallionem [2a]2 Castellano liberto non discerne-€bat, nec a San[2n]2io mimo Paride cognominato Agri[2ppi]2num senatorem.] Toranius mango Antonio iam triumviro eximios €forma pueros, alterum in Asia genitum, alterum trans Alpis, €ut geminos vendidit: tanta unitas erat. postquam deinde €sermone puerorum detecta fraude a furente increpitus An-€tonio est, inter alia magnitudinem preti conqu[2e]2rente (nam €ducentis erat mercatus sestertiis), respondit versutus ingenii €mango, id ipsum se tanti vendidisse, quoniam non esset €mira similitudo in ullis eodem utero editis; diversarum €quidem gentium natales tam concordi figura reperire super @1 €omnem esse taxationem; adeoque tempestivam admirationem €intulit, ut ille proscriptor animus, modo et contumelia furens, €non aliud in censu magis ex fortuna sua duceret. @@Est quaedam privatim dissociatio corporum, €et inter se steriles, ubi cum aliis iunxere [2se]2, gignunt, sicut €Augustus et Livia. item alii aliaeque feminas tantum gene-€rant aut mares, plerumque et alternant, sicut Gracchorum €mater duodeciens et Agrippina Germanici noviens. aliis sterilis est iuventa, aliis semel in vita datur gignere. quae-€dam non perferunt partus, quales, si quando medicina et €cura vicere, feminam fere gignunt. Divus Augustus in reli-€qua exemplorum raritate neptis suae nepotem vidit genitum €quo excessit anno, M. Silanum, qui, cum Asiam obtineret €post consulatum Neronis principis successione, veneno eius interemptus est. Q. Metellus Macedonicus, cum sex liberos €relinqueret, XI nepotes reliquit, nurus vero generosque et omnes, qui se patris appellatione salutarent, XXVII. in €actis temporum Divi Augusti invenitur duodecimo consu-€latu eius L.que S[2u]2lla collega [2a]2. d. III. idus Aprilis C. Cris-€pinium Hilarum ex ingenua plebe Faesulana cum liberis €VIII, in quo numero filiae duae fuere, nepotibus XXVII, €pronepotibus XVIII, neptibus VIII, praelata pompa tum om-€nibus, in Capitolio immolasse. @1 @@Mulier post quinquagensimum annum non €gignit, maiorque pars XL profluvium genitale sistit. nam €[2in]2 viris Masinissam regem post LXXXVI annum generasse €filium, quem Methimannum appellaverit, clarum est, Cato-€nem censorium octogensimo exacto e filia Salonis clientis sui. qua de causa aliorum eius liberum propago Liciniani €sunt cognominati, hi Saloniani, ex quis Uticensis fuit. nuper €etiam L. Volusio Saturnino in urbis praefectura extincto €notum est [2e]2 Cornelia Scipionum gentis Volusium Saturni-€num, qui fuit consul, genitum post LXII annum. et usque €ad LXXV apud ignobiles vulgaris reperitur generatio. @@Solum autem animal menstruale mulier est; €inde unius utero quas appellaverunt molas. ea est caro in-€formis, inanima, ferri ictum et aciem respuens. movetur €sistitque et menses, ut partus, alias letalis, alias una senes-€cens, aliquando alvo citatior[2e]2 excidens. simile quiddam et €viris in ventre gignitur, quod vocant scirron, sicut Oppio Capitoni praetorio viro. sed nihil facile reperiatur mulierum €profluvio magis monstrificum. acescunt superventu musta, €sterilescunt [2t]2actae fruges, moriuntur insita, exuruntur hor- @1 €torum germina, fructus arborum, quibus insidere, decidunt, €speculorum fulgor aspectu ipso hebetatur, acies ferri prae-€stringitur, eboris nitor, alvi apium moriuntur, aes etiam ac €ferrum robigo protinus corripit odorque dirus aera, et in €rabiem aguntur gustato eo canes atque insanabili veneno morsus inficitur. quin et bituminum sequax alioqui ac lenta €natura in lacu Iudaeae, qui vocatur Asphaltites, certo tem-€pore anni supernatans non quit sibi avelli, ad omnem con-€tactum adhaerens praeterquam filo * * * , quem tale virus €infecerit. etiam formicis, animali minimo, inesse sensum eius ferunt abicique gustatas fruges nec postea repeti. et €hoc tale tantumque omnibus tricenis diebus malum in mu-€liere existit et trimenstri spatio largius, quibusdam vero €saepius mense, sicut aliquis numquam. sed tales non €gignunt, quando haec est generando homini materia, germine €e maribus coaguli modo hoc in sese glomerante, quod deinde €tempore ipso animatur corporaturque. ergo cum gravidis €fluxit, invalidi aut non vitales partus eduntur aut [2s]2a[2ni]2osi, ut auctor est Nigidius;_(Idem lac feminae non @1 €corrumpi alenti partum, si ex eodem viro rursus conceperit, €arbitratur)_incipiente autem hoc statu aut desinente €conceptus facillimi traduntur. fecunditatis in feminis prae-€rogativum accepimus inunctis medicamine oculis salivam €infici. @@Ceterum editis primores septimo mense gigni €dentes priusque in supera fere parte, haud dubium est, sep-€timo eosdem decidere anno aliosque suffici, quosdam et cum €dentibus nasci, sicut M'. Curium, qui ob id Dentatus cogno-€minatus est, et Cn. Papirium Carbonem, praeclaros viros. €in feminis ea res inauspicati fuit exempli regum temporibus. cum ita nata esset Valeria, exitio civitati in quam delata €esset futuram responso haruspicum vaticinante, Suessam €Pometiam illa tempestate florentissimam deportata est, veri-€dico exitu consecuto._(Quasdam concreto genitali gigni €infausto omine Cornelia Gracchorum mater indicio est)_ €aliqui vice dentium continuo osse gignuntur, sicuti Prusiae þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ§˜Æregis Bithynorum filius superna parte oris. dentes autem €[2in]2 tantum invicti sunt ignibus, [2ut]2 nec crementur cum reli-€quo corpore, [2i]2idemque flammis indomiti cavantur tabe pitui-€tae. candorem trahunt quodam medicamine. usu atteruntur €multoque priu[2s]2 in aliquis deficiunt. nec cibo tantum et @1 €alimentis necessarii, quippe vocis sermonisque regimen pri-€mores tenent, concentu quodam excipientes ictum linguae €serieque structurae atque magnitudine mutilantes mollientesve €aut hebetantes verba et, cum defuere, explanationem omnem adimentes. quin et augurium in hac esse creditur parte. €triceni bini viris adtribuuntur excepta Turdulorum gente: €quibus plures fuere, longiora promitti vitae putant spatia. €feminis minor numerus: quibus in dextra parte gemini €superne a canibus cognominati, fortunae blandimenta polli-€centur, sicut in Agrippina Domiti Neronis matre; contra in laeva._(Hominem prius quam genito dente cremari mos €gentium non est)_sed mox plura de hoc, cum membra-€tim historia decurr[2e]2t. €@@Risisse eodem die quo genitus esset unum hominum €accepimus Zoroastren; eidem cerebrum ita palpitasse, ut €inpositam repelleret manum, futurae praesagio scientiae. @@In trimatu suo cuique dimidiam esse mensuram €futurae certum est. in plenum autem cuncto mortalium €generi minorem in dies fieri propemodum observatur raros-€que patribus proceriores, consumente ubertatem seminum €exustione, in cuius vices nunc vergat aevum. in Creta ter-€rae motu rupto monte inventum est corpus stans XLVI cu- @1 bitorum, quod alii Orionis, alii Oti esse tradunt. Orestis €corpus oraculi iussu refossum VII cubitorum fuisse monu-€mentis creditur. iam vero ante annos prope mille vates ille €Homerus non cessavit minora corpora mortalium quam €prisca conqueri. Naevii Pollionis amplitudinem annales €non tradunt, sed quia populi concursu paene sit interemp-€tus, vice prodigii habitum. procerissimum hominum aetas €nostra Divo Claudio principe Gabbaram nomine ex Arabia advectum novem pedum et totidem unciarum vidit. fuere €sub Divo Augusto semipede addito, quorum corpora eius €miraculi gratia in conditorio Sallustianorum adservabantur €hortorum; Pusioni et Secundillae erant nomina. eodem €praeside minimus homo duos pedes et palmum Conopas no-€mine in deliciis Iuliae neptis eius fuit, et mulier Andromeda, €liberta Iuliae Augustae. Manium Maximum et M. Tullium €equites Romanos binum cubitorum fuisse auctor est M. Varro, €et ipsi vidimus in loculis adservatos. sesquipedales gigni, €quosdam longiores, in trimatu inplentes vitae cursum, haud €ignotum est. @@Invenimus in monumentis Salamine Euth[2y]2menis €filium in tria cubita triennio adcrevisse, incessu tardum, @1 €sensu hebetem, puberem etiam factum, voce robusta, ab-€sumptum contractione membrorum subita triennio circum-€acto. ipsi non pridem vidimus eadem ferme omnia praeter €pubertatem in filio Corneli Taciti, equitis Romani Belgicae €Galliae rationes procurantis. $E)KTRAPE/LOUS& Graeci vocant €eos; in Latio non habent nomen. @@Quod sit homini spatium a vestigio ad verticem, €id esse pansis manibus inter longissimos digitos observatum €est, sicuti vires dextra parte maiores, quibusdam aequas €utraque, aliquis laeva manu praecipuas, nec id umquam in €feminis; mares praestare pondere et defuncta viven-€tibus corpora omnium animalium et dormientia vigilantibus; €virorum cadavera supina fluitare, feminarum prona, velut €pudori defunctarum parcente natura. @@Concretis quosdam ossibus ac sine medullis vivere €accepimus. signum eorum esse nec sitim sentire nec sudo-€rem emittere, quamquam et voluntate scimus sitim victam €equitemque Romanum Iulium Viatorem e Vocontiorum gente €foederata in pupillaribus annis aquae subter cutem fusae €morbo prohibitum umore a medicis naturam fecisse con-€suetudinem atque in senecta caruisse potu. nec non et alii €multa sibi imperavere. @@Ferunt Crassum, avum Crassi in Parthis interempti, €numquam risisse, ob id Agelastum vocatum, sicuti nec flesse @1 €multos. Socratem clarum sapientia eodem semper visum €vultu nec aut hilaro magis aut turbato. exit hic animi €tenor aliquando in rigorem quendam torvitatemque naturae €duram et inflexibilem affectusque humanos adimit, quales €$A)PAQEI=S& Graeci vocant, multos eius generis experti,_quod mirum sit_auctores maxime sapientiae, Diogenen Cyni-€cum, Pyrrhonem, Heraclitum, Timonem, hunc quidem etiam €in totius odium generis humani evectum. sed haec parva €naturae insignia in multis varia cognoscuntur, ut in Antonia €Drusi numquam expuisse, in Pomponio consulari poeta non €ructasse._(Quibus natura concreta sunt ossa, qui sunt €rari admodum, cornei vocantur)_ @@Corpore vesco, sed eximiis viribus Tritanum, €in gladiatorio ludo Samnitium armatura celebrem, filiumque €eius militem Magni Pompei et rectos et traversos cancella-€tim toto corpore habuisse nervos, in brachiis etiam mani-€busque, auctor est Varro prodigiosa virium relatione atque €etiam hostem ab eo ex provocatione dimicante inermi dex-tera superatum et postremo correptum uno digito in €castra tralatum. at Vinnius Valens meruit in praetorio Divi @1 €Augusti centurio, vehicula v[2ini]2 culleis onusta, donec exinani-€rentur, sustinere solitus, carpenta adprehensa una manu €retinere, obnixus contra nitentibus iumentis, et alia mirifica facere, quae insculpta monumento eius spectantur. ide[2m]2 €M. Varro: "Rusticel[2i]2us", inquit, "Hercules appellatus €mulum suum tollebat, Fufius Salvius duo cente-€naria pondera pedibus, totidem manibus et duce-€naria duo umeris contra scalas ferebat." nos quoque €vidimus Athanatum nomine prodigiosae ostentationis quin-€genario thorace plumbeo indutum cothurnisque quingentum €pondo calciatum per scaenam ingredi. Milonem athletam, €cum constitisset, nemo vestigio educebat, malum tenenti €modo digitum corrigebat. @@Cucurrisse MCXL stadia ab Athenis Lacedaemonem €biduo Philippidem magnum erat, donec An[2y]2stis cursor €Lacedaemonius et Philonides Alexandri Magni a Sicyone €Elim uno die MCCCV cucurrerunt. nunc quidem in circo €quosdam passuum tolerare non ignoramus nuperque €Fonteio et Vipstano cos. annos VIII genitum a meridie ad €vesperam passuum cucurrisse. cuius rei admiratio €ita demum solida perveniat, si quis cogitet nocte a[2c]2 die @1 €longissimum iter vehiculis Tib. Neronem emensum festi-€nantem ad Drusum fratrem aegrotum in Germaniam. ea €fuerunt passuum. @@Oculorum acies vel maxime fidem excedentia €invenit exempla. in nuce inclusam Iliadem Homeri carmen €in membrana scriptum tradit Cicero. idem fuisse qui per-€videret passuum. huic et nomen M. Varro reddit: €Strabonem vocatum; solitum autem Punico bello a Lilybaeo €Siciliae promunturio, exeunte classe e Carthaginis portu, €etiam numerum navium dicere. Callicrates ex ebore for-€micas et alia tam parva fecit animalia, ut partes eorum a €ceteris cerni non possent. M[2y]2rmecides quidem in eodem €genere inclaruit quadriga ex eadem materia, quam musca €integeret alis, fabricata et nave, quam apicula pinnis ab-€sconderet. @@Auditus unum exemplum habet mirabile proe-€lium, quo Sybaris deleta est, eo die quo gestum erat audi-€tum Olympiae. nam [2fama]2 Cimbricae victoriae Castoresque, @1 €Roma[2m]2 qui Persicam victoriam ipso die quo contigit nun-€tiavere, visus et numinum fuere praesagia. @@Patientia corporis, ut est crebra sors calami-€tatium, innumera documenta peperit, clarissimum in feminis €Leaenae meretricis, quae torta non indicavit Harmodium et €Aristogitonem tyrannicidas, in viris Anaxarchi, qui, simili €de causa cum torqueretur, praerosam dentibus linguam unam-€que spem indicii in tyranni os expuit. @@Memoria necessarium maxime vitae bonum €cui praecipua fuerit, haut facile dictu est, tam multis eius €gloriam adeptis. Cyrus rex omnibus in exercitu suo mili-€tibus nomina reddidit, L. Scipio populo Romano, Cineas €Pyrrhi regis legatus senatui et equestri ordini Romae postero €die quam advenerat. Mithridates, duarum et viginti gentium €rex, totidem linguis iura dixit, pro contione singulas sine interprete adfatus. C[2h]2armadas quidem in Graecia quae quis €exegerat volumina in bibliothecis legentis modo repraesen-þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ§˜Ùƒtavit. ars postremo eius rei facta et inventa est a Simonide €melico, consummata a Metrodoro Scepsio, ut nihil non isdem verbis redderetur auditum. nec aliud est aeque fragile in €homine: morborum et casus iniuria[2s]2 atque etiam metus €sentit, alias particulatim, alias universa. ictus lapide oblitus @1 €est litter[2a]2s tantum; ex praealto tecto lapsus matris et ad-€finium propinquorumque cepit oblivionem, alius aegrotus €servorum, etiam sui vero nominis Messala Corvinus orator. €itaque saepe deficere temptat ac meditatur vel quieto corpore €et valido. somno quoque serpente amputatur, ut inanis €mens quaerat ubi sit loci. @@Animi vigore praestantissimum arbitror geni-€tum Caesarem dictatorem, nec virtutem constantiamque €nunc commemoro nec sublimitatem omnium capacem quae €caelo continentur, sed proprium vigorem celeritatemque €quodam igne volucrem. scribere aut legere, simul dictare €et audire solitum accepimus, epist[2u]2las vero tantarum rerum €quaternas pariter dictare [librariis aut, si nihil aliud ageret, septenas]. idem signis conlatis [2bis et]2 quinquagiens dimi-€cavit, solus M. Marcellum transgressus, qui undequadra-€giens dimicavit. nam praeter civiles victorias undeciens €cent[2ena]2 et nonaginta duo milia hominum occisa proeliis ab €eo non equidem in gloria posuerim, tantam etiam coactam €humani generis iniuriam, quod ita esse confessus est ipse bellorum civilium stragem non prodendo. €@@Iustius Pompeio Magno tribuatur DCCCXLVI naves €piratis ademisse: Caesari proprium et peculiare sit praeter €supra dicta clementiae insigne, qua usque ad paenitentiam @1 €omnes superavit. idem magnanimitatis perhibuit exemplum, cui comparari non possit aliud. spectacula enim edita €effusasque opes aut operum magnificentiam in hac parte €enumerare luxuriae faventis est: illa fuit vera et incompara-€bilis invicti animi sublimitas, captis apud Pharsalia[2m]2 Pompei €Magni scriniis epistularum iterumque apud Thapsum Sci-€pionis concremasse ea optima fide atque non legisse. @@Verum ad decus imperii Romani, non solum €ad viri unius, pertinet victoria[2ru]2m Pompei Magni titulos €omnes triumphosque hoc in loco nuncupari, aequato non €modo Alexandri Magni rerum fulgore, sed etiam Herculis prope ac Liberi patris. igitur Sicilia recuperata, unde pri-€mum S[2u]2llanus in rei publicae causa exoriens auspicatus est, €Africa vero tota subacta et in di[2c]2ionem redacta Magnique €nomine in spolium inde capto, eques Romanus, id quod €antea nemo, curru triumphali revectus et statim ad solis €occasum transgressus, excitatis in Pyrenaeo tropaeis, oppida €DCCCLXXVI ab Alpibus ad fines Hispaniae ulterioris in di-€cionem redacta victoriae suae adscripsit et maiore animo €Sertorium tacuit, belloque civili, quod omnia externa con-€ciebat, extincto iterum triumphales currus eques R. induxit, totie[2n]2s imperator ante quam miles. postea ad tota maria €et deinde solis ortus missus hos retulit patriae titulos more €sacris certaminibus vincentium_neque enim ipsi coro- @1 €nantur, sed patrias suas coronant_, hos ergo honores urbi €tribuit in delubro Minervae, quod ex manubiis dicabat: €@@&7cn& %146 &7pompeivs magnvs imperator bello xxx anno-€&7rvm confecto fvsis fvgatis occisis in deditionem €&7acceptis hominvm centiens viciens semel €&7depressis avt captis navibvs dcc&[2&7c&]2&7xlvi oppidis €&7castellis mdxxxviii in fidem receptis terris a €&7maeotis ad rvbrvm mare svbactis votvm merito €&7minervae.& @@Hoc est breviarium eius ab oriente. triumphi vero, €quem duxit a. d. III kal. Oct. M. Pisone M. Messala cos., €praefatio haec fuit: €@@&7cvm oram maritimam praedonibvs liberasset €&7et imperivm maris popvlo romano restitvisset ex €&7asia ponto armenia paphlagonia cappadocia cili-€&7cia syria scythis ivdaeis albanis hiberia insvla €&7creta basternis et svper haec de rege mithri-€&7date atqve tigrane trivmphavit.& @@Summa summarum in illa gloria fuit (ut ipse in con-€tione dixit, cum de rebus suis disseret) Asiam ultimam pro-€vinciarum accepisse eandemque mediam patriae reddidisse. €si quis e contrario simili modo velit percensere Caesaris €res, qui maior illo apparuit, totum profecto terrarum orbem €enumeret, quod infinitum esse conveniet. @@Ceteris virtutum generibus varie et multi €fuere praestantes. Cato primus Porciae gentis tres summas @1 €in homine res praestitisse existimatur, ut esset optimus €orator, optimus imperator, optimus senator, quae mihi om-€nia, etiamsi non prius, attamen clarius fulsisse in Scipione €Aemiliano videntur, dempto praeterea plurimorum odio, €quo Cato laboravit. itaque sit proprium Catonis quater et €quadragiens causam dixisse, nec quemquam saepius postu-€latum et semper absolutum. @@Fortitudo in quo maxime exstiterit inmensae €quaestionis est, utique si poetica recipiatur fabulositas. €Q. Ennius T. Caecilium Teucrum fratremque eius praecipue €miratus propter eos sextum decimum adiecit annalem. €L. Siccius Dentatus, qui tribunus plebei fuit Sp. Tarpeio €[2A]2. Aternio cos. haud multo post exactos reges, vel nume-€rosissima suffragia habet centiens viciens proeliatus, octiens €ex provocatione victor, quadraginta quinque cicatricibus ad-verso corpore insignis, nulla in tergo. idem spolia cepit €XXXIIII, donatus hastis puris duodeviginti, phaleris viginti €quinque, torquibus tribus et octoginta, armillis CLX, coronis €XXVI, in [2iis]2 civicis XIIII, aureis octo, muralibus, tribus, ob-€sidionali una, fisco aeris, X captivis et viginti sim[2u]2l [2bu]2bus, €imperatores novem ipsius maxime opera triumphantes se-€cutus, praeterea (quod optimum in operibus eius reor) uno @1 €ex ducibus T. Romilio ex consulatu ad populum convicto €male imperatae rei militaris. @@Haut minora forent Capitolini decora, ni perdidisset illa €exitu vitae. ante decem et septem annos bina ceperat spo-€lia. primus omnium eques muralem acceperat coronam, sex €civicas, XXXVII dona, XXIII cicatrices adverso corpore exce-€perat, P. Servilium magistrum equitum servaverat, ipse vul-€neratus umerum, femur. super omnia Capitolium summam-€que rem in eo solus a Gallis servaverat, si non regno suo €servasset. @@Verum in his sunt quidem virtutis opera magna, sed €maiora fortunae. M. Sergio, ut equidem arbitror, nemo €quemquam hominum iure praetulerit, licet pronepos Cati-€lina gratiam nomini deroget. secundo stipendio dextram €manum perdidit; stipendiis duobus ter et vicie[2n]2s vulnera-€tus est, ob id neutra manu, neutro pede satis utilis, uno €tantum s[2al]2vu[2s]2, plurimis postea stipendiis debilis miles. bis €ab Hannibale captus_neque enim cum quolibet hoste res €fuit_, bis vinculorum eius profugus, in viginti mensibus nullo non die in catenis aut compedibus custoditus. sinistra €manu sola quater pugnavit, [2uno die]2 duobus equis insidente €eo suffossis. dextram sibi ferream fecit eaque religata proe- @1 €liatus Cremonam obsidione exemit, Placentiam tutatus est, €duodena castra hostium in Gallia cepit, quae omnia ex ora-€tione eius apparent habita cum in praetura sacris arceretur €a collegis ut debilis, quos hic coronarum acervos con-structurus hoste mutato! etenim plurimum refert, in quae €cuiusque virtus tempora inciderit. quas Trebia Ticinusve €aut Trasimennus civicas dedere? quae Cannis corona merita, €unde fugisse virtutis summum opus fuit? ceteri profecto €victores hominum fuere, Sergius vicit etiam fortunam. @@Ingeniorum gloriae quis possit agere dilectum €per tot disciplinarum genera et tantam rerum operumque €varietatem, nisi forte Homero vate Graeco nullum felicius €extitisse convenit, sive operis for[2m]2a sive materie aestimetur? itaque Alexander Magnus_etenim insignibus iudiciis €optime citraque invidiam tam superba censura peragetur_ €inter spolia Darii Persarum regis unguentorum scrinio capto, €quod erat auro, margaritis gemmisque pretiosum, varios €eius usus amicis demonstrantibus, quando taedebat unguenti €bellatorem et militia sordidum: "immo Hercule," inquit, €"librorum Homeri custodiae detur," ut pretiosissimum €humani animi opus quam maxime diviti opere servaretur. idem Pindari vatis familiae penatibusque iussit parci, cum €Thebas raperet, Aristotelis philosophi patriam suam credidit @1 þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ§˜íƒtantaeque rerum claritati tam benignum testimonium miscuit. €Archilochi poetae interfectores Apollo arguit Delphis. So-€phoclem tragici cothurni principem defunctum sepelire €Liber pater iussit, obsidentibus moenia Lacedaemoniis, €Lysandro eorum rege in quiete saepius admonito ut patere-€tur humari delicias suas. requisivit rex, qui supremum €diem Athenis obisse[2n]2t, nec difficulter ex his quem deus €significasset intellexit pacemque funeri dedit. @@Platoni sapientiae antistiti Dionysius tyrannus, €alias saevitiae superbiaeque natus, vittatam navem misit €obviam, ipse quadrigis albis egredientem in litore excepit. €viginti talentis unam orationem Isocrates vendidit. Aeschines €Atheniensis summus orator, cum accusationem, qua fuerat €usus, Rhodiis legisset, legit et defensionem Demosthenis, €qua in illud pulsus fuerat exilium, mirantibusque tum magis €fuisse miraturos dixit, si ipsum orantem audivissent, calami-tate testis ingens factus inimici. Thucydiden imperatorem €Athenienses in exilium egere, rerum conditorem revocavere, €eloquentiam mirati cuius virtutem damnaverant. magnum €et Menandro in comico socco testimonium regum Aegypti €et Macedoniae contigit classe et per legatos petito, maius €ex ipso, regiae fortunae praelata litterarum conscientia. @@Perhibuere et Romani proceres etiam exteris testimonia. @1 €Cn. Pompeius confecto Mithridatico bello intraturus Posidonii €sapientiae professione clari domum forem percuti de more €a lictore vetuit et fasces litterarum ianuae summisit is cui €se oriens occidensque summiserat. Cato censorius in illa €nobili trium sapientiae procerum ab Athenis legatione au-€dito Carneade quam primum legatos eos censuit dimitten-€dos, quoniam illo viro argumentante quid veri esset haut facile discerni posset. quanta morum commutatio! ille sem-€per alioquin universos ex Italia pellendos censuit Graecos, €at pronepos eius Uticensis Cato unum ex tribunatu militum €philosophum, alterum ex Cypria legatione deportavit, ean-€demque linguam ex duobus Catonibus in illo abegisse, in €hoc importasse memorabile est. @@Sed et nostrorum gloriam percenseamus. prior Africanus €Q. Ennii statuam sepulcro suo inponi iussit clarumque illud €nomen, immo vero spolium ex tertia orbis parte raptum, in €cinere supremo cum poetae titulo legi. Divus Augustus €carmina Vergili cremari contra testamenti eius verecundiam €vetuit, maiusque ita vati testimonium contigit quam si ipse sua probavisset. M. Varronis in bibliotheca, quae prima in €orbe ab Asinio Pollione ex manubiis publicata Romae est, €unius viventis posita imago est, haut minore, ut equidem €reor, gloria, principe oratore et cive ex illa ingeniorum @1 €quae tunc fuit multitudine uni hanc coronam dante quam €cum eidem Magnus Pompeius piratico ex bello navalem de-dit. innumerabilia deinde sunt exempla Romana, si perse-€qui libeat, cum plures una gens in quocumque genere exi-€mios tulerit quam ceterae terrae. sed quo te, M. Tulli, pia-€culo taceam, quove maxime excellentem insigni praedicem? €quo potius quam universi populi illius genti[2um]2 amplissimi €testimonio, e tota vita tua consulatus tantum operibus electis? te dicente legem agrariam, hoc est alimenta sua, abdicarunt €tribus; te suadente Roscio theatralis auctori legis ignoverunt €notatasque se discrimine sedis aequo animo tulerunt; te €orante proscriptorum liberos honores petere puduit; tuum €Catilina fugit ingenium; tu M. Antonium proscripsisti. salve €primus omnium parens patriae appellate, primus in toga €triumphum linguaeque lauream merite et facundiae Latiarum-€que litterarum parens aeque (ut dictator Caesar, hostis quon-€dam tuus, de te scripsit) omnium triumphorum laurea ma-€iorem, quanto plus est ingenii Romani terminos in tan-€tum promovisse quam imperii. @@Reliquis animi bonis praestitere ceteros mortales: @1 €sapientia ob id Cati, Corculi apud Romanos cognominati, €apud Graecos Socrates, oraculo Apollinis Pythii praelatus cunctis. rursus mortales oraculorum societatem €dedere Chiloni Lacedaemonio tria praecepta eius Delphis €consecrando aureis litteris, quae sunt haec: "nosse se €quemque," et "nihil nimium cupere, comitemque €aeris alieni atque litis esse miseriam." quin et funus €eius, cum victore filio Olympiae expirasset gaudio, tota €Graecia prosecuta est. €@@Divinitas et quaedam caelitum societas nobi-€lissima ex feminis in Sibylla fuit, ex viris in Melampode €apud Graecos, apud Romanos in Marcio. @@Vir optimus semel a condito aevo iudicatus €est Scipio Nasica a[2b]2 iurato senatu, idem in toga candida €bis repulsa notatus a populo. in summa ei in patria mori €non licuit, non Hercule magis quam extra vincula illi sa-€pientissimo ab Apolline iudicato Socrati. €@@Pudicissima femina semel matronarum sen-€tentia iudicata est Sulpicia Paterculi filia, uxor Fulvi Flacci, €electa ex centum praeceptis quae simulacrum Veneris ex €Sibyllinis libris dedicaret, iterum religionis experimento €Claudia inducta Romam deum matre. @@Pietatis exempla infinita quidem toto orbe €extitere, sed Romae unum, cui comparari cuncta non pos-€sint. humilis in plebe et ideo ignobilis puerpera, supplicii @1 €causa carcere inclusa matre cum impetrasset aditum, a €ianitore semper excussa [2a]2nte, ne quid inferret cibi, depre-€hensa est uberibus suis alens eam. quo miraculo matris €salus donata pietati est, ambaeque perpetuis alimentis, et €locus ille eidem consecratus deae, C. Quinctio M'. Acilio €cos. templo Pietatis extructo in illius carceris sede, ubi nunc Marcelli theatrum est. Gracchorum pater anguibus prehensis €in domo, cum responderetur ipsum victurum alterius sexus €interempto: "immo vero," inquit, "meum necate, Cornelia €enim iuvenis est et parere adhuc potest." hoc erat €uxori parcere et rei publicae consulere; idque mox conse-€cutum est. M. Lepidus Appuleiae uxoris caritate post re-€pudium obiit. P. Rutilius morbo levi impeditus nuntiata €fratris repulsa in consulatus petitione ilico expiravit. P. Ca-€tienus P[2h]2iloti[2m]2us patronum adeo dilexit, ut heres omnibus €bonis institutus in rogum eius se iaceret. @@Variarum artium scientia innumerabiles eni-€tuere, quos tamen attingi par sit florem hominum libantibus: €astrologia Berosus, cui ob divinas praedictiones Athenienses €publice in gymnasio statuam inaurata lingua statuere; gram-€matica Apollodorus, cui Amphictyones Graeciae honorem @1 €habuere; Hippocrates medicina, qui venientem ab Illyriis €pestilentiam praedixit discipulosque ad auxiliandum circa €urbes dimisit, quod ob meritum honores illi quos Herculi €decrevit Graecia. eandem scientiam in Cleombroto Ceo €Ptolemaeus rex Megalensibus sacris donavit centum talentis servato Antiocho rege. magna et Critob[2u]2lo fama est ex-€tracta Philippi regis oculo sagitta et citra deformitatem oris €curata orbitate luminis, summa autem Asclepiadi Prusiensi €condita nova secta, spretis legatis et pollicitationibus Mithri-€datis regis, reperta ratione qua vinum aegris medetur, relato €e funere homine et conservato, sed maxime sponsione facta €cum fortuna, ne medicus crederetur, si umquam invalidus €ullo modo fuisset ipse. et vicit suprema in senecta lapsu €scalarum exanimatus. @@Grande et Archimedi geometricae ac machinalis €scientiae testimonium M. Marcelli contigit interdict[2o]2, cum €Syracusae caperentur, ne violaretur unus, nisi fefellisset €imperium militaris inprudentia. laudatus est et Chersiphron €Gnosius aede Ephesi Dianae admirabili fabricata, Philon @1 €Athenis armamentario [2CD]2 navium, Ctesibius pneumatica €ratione et hydraulicis organis repertis, Dinochares metatus €Alexandro condente in Aegypto Alexandriam. idem hic im-€perator edixit ne quis ipsum alius quam Apelles pingeret, €quam Pyrgoteles scalperet, quam Lysippus ex aere duceret. quae artes pluribus inclaruere exemplis. Aristidis €Thebani pictoris unam tabulam centum talentis rex Attalus €licitus est, octoginta emit duas Caesar dictator, Mediam et €Aiace[2m]2 Timomachi, in templo Veneris Genetricis dicaturus. €Candaul[2e]2s rex B[2u]2larchi picturam Magnetum exitii, haut me-€diocris spati, rependit auro. Rhodum non incendit rex €Demetrius expugnator cognominatus, ne tabulam Protogenis þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ§˜ÿcremaret a parte ea muri locatam. Praxiteles marmore no-€bilitatus est [2C]2nidiaque Venere praecipue vesano amore €cuiusdam iuvenis insigni et Nicomedis aestimatione regis €grandi [2C]2nidiorum aere alieno permutare eam conati. Phi-€diae Iuppiter Olympius cotidie testimonium perhibet, Men-€tori Capitolinus et Diana Ephesia, quibus fuere consecrata €artis eius vasa. @1 @@Pretium hominis in servitio geniti maximum €ad hanc diem, quod equidem conpererim, fuit grammaticae €artis, Daphnin A[2t]2tio Pisaurense vendente et M. Scauro prin-€cipe civitatis &7IIi& licente. excessere hoc in nostro ae-€vo, nec modice, histriones, sed [2h]2i libertatem suam mercati, quippe cum iam apud maiores Roscius histrio &7IIi& annua €meritasse prodatur, nisi si quis in hoc loco desiderat Arme-€niaci belli paulo ante propter Tiridaten gesti dispensatorem, €quem Nero &7IIi& <30CXXX>30 manumisit. sed hoc pretium belli, €non hominis, fuit tam Hercules quam libidinis, non formae, €Paezontem e spadonibus [2S]2eiani &7IIi& <30D>30 mercante [2Cl]2utorio €Prisco. quam quidem iniuriam lucri fecit ille mercatus in €luctu civitatis, quoniam arguere nulli vacabat. @@Gentium in toto orbe praestantissima una om-€nium virtute haud dubie Romana extitit. felicitas cui prae-€cipua fuerit homini, non est humani iudicii, cum prosperi-€tatem ipsam alius alio modo et suopte ingenio quisque €determinet. si verum facere iudicium volumus ac repudiata €omni fortunae ambitione decernere, nemo mortalium est €felix. abunde agitur atque indulgenter a fortuna deciditur €cum eo, qui iure dici non infelix potest. quippe ut alia @1 €non sint, certe ne lassescat fortuna metus est, quo semel recepto solida felicitas non est. quid, quod nemo mortalium €omnibus horis sapit? utinamque falsum hoc et non ut a €vate dictum quam plurimi iudicent! vana mortalitas et ad €circumscribendam se ipsam ingeniosa conputat more Thra-€ciae gentis, quae calculos colore distinctos pro experimento €cuiusque diei in urnam condit ac supremo die separatos dinumerat atque ita de quoque pronuntiat. quid, quod iste €calculi candore illo laudat[2us]2 die[2s]2 originem mali habuit? €quam multos accepta adflixere imperia! quam multos bona €perdidere et ultimis mersere suppliciis, ista nimirum bona, €cum interim illa hora in gaudio fuit! ita est profecto: alius €de alio iudicat dies et tan[2tu]2m supremus de omnibus, ideo-€que nullis credendum est. quid, quod bona malis paria non €sunt etiam pari numero, nec laetitia ull[2a]2 minimo maerore €pensanda? heu vana et inprudens diligentia! numerus die-€rum conparatur, ubi quaeritur pondus! @@Una feminarum in omni aevo Lampido Lace-€daemonia reperitur, quae regis filia, regis uxor, regis mater €fuerit, una Berenice, quae filia, soror, mater Olympionica-€rum; una familia Curionum, in qua tres continua serie ora- @1 €tores extiterint, una Fabiorum, in qua tres continui prin-€cipes senatus, M. Fabius Ambustus, Fabius Rullianus filius, €Q. Fabius Gurges nepos. @@Cetera exempla fortunae variantis innumera €sunt. etenim quae facit magna gaudia nisi ex malis aut €quae mala inmensa nisi ex ingentibus gaudiis? servavit €proscriptum a S[2u]2lla M. Fidustium senatorem annis XXXVI, €sed iterum proscriptu[2ra]2. superstes S[2u]2llae vixit, sed usque €ad Antonium, constatque nulla alia de causa ab eo pro-scriptu[2m]2 quam quia proscriptus fuisset. triumphare €P. Ventidium de Parthis voluit quidem solum, sed eundem €in triumpho Asculano Cn. Pompei duxit puerum, quamquam €Masurius auctor est bis in triumpho ductum, Cicero €mulionem castrensis fu[2r]2nariae fuisse, plurimi iuventam inopem in caliga militari tolerasse. fuit et Balbus Cornelius €maior consul, sed accusatus atque de iure virgarum in eum €iudice in consilium miss[2o]2, primus externorum atque etiam €in oceano genitorum usus illo honore, quem maiores Latio €quoque negaverint. est et L. Fulvius inter insignia exempla, €Tusculanorum rebellantium consul, eodemque honore, cum €transisset, exornatus confestim a populo Romano, qui solus €eodem anno, qu[2o]2 fuerat hostis, Romae triumphavit ex iis @1 quorum consul fuerat. unus hominum ad hoc aevi Felicis €sibi cognomen adseruit L. Sulla, civili nempe sanguine ac €patriae oppugnatione adoptatus. et quibus felicitatis inductus €argumentis? quod proscribere tot milia civium ac trucidare €potuisset? o prava interpretatio et futuro tempore infelix! €non melioris sortis tunc fuere pereuntes, quorum miseremur hodie, cum S[2u]2llam nemo non oderit? age, non exitus vitae €eius omnium proscriptorum ab illo calamitate crudelior fuit €erodente se ipso corpore et supplicia sibi gignente? quod €ut dissimulaverit et supremo somnio eius, cui inmortuus €quodammodo est, credamus ab uno illo invidiam gloria €victam, hoc tamen nempe felicitati suae defuisse confessus €est quod Capitolium non dedicavisset. @@Q. Metellus in ea oratione, quam habuit supremis €laudibus patris sui L. Metelli pontificis, bis consulis, dicta-€toris, magistri equitum, XV viri agris dandis, qui p[2lu]2rim[2o]2s €elephantos ex primo Punico bello duxit in triumpho, scri-€ptum reliquit decem maximas res optimasque, in quibus €quaerendis sapientes aetatem exigerent, consummasse eum: voluisse enim primarium bellatorem esse, optimum oratorem, €fortissimum imperatorem, auspicio suo maximas res geri, €maximo honore uti, summa sapientia esse, summum sena-€torem haberi, pecuniam magnam bono modo invenire, mul-€tos liberos relinquere et clarissimum in civitate esse; haec con- @1 tigisse ei nec ulli alii post Romam conditam. longum est €refellere et supervacuum abunde uno casu refutante, siqui-€dem is Metellus orbam luminibus exegit senectam, amissis €incendio, cum Palladium raperet ex aede Vestae, memorabili €causa, sed eventu misero. quo fit ut infelix quidem dici €non debeat, felix tamen non possit. tribuit ei populus €Romanus quod nulli alii ab condito aevo, ut, quotiens in €senatum iret, curru veheretur ad curiam: magnum ei et €sublime, sed pro oculis datum. @@Huius quoque Q. Metelli, qui illa de patre dixit, filius €inter rara felicitatis humanae exempla numeratur: nam praeter €honores amplissimos cognomenque Macedoni[2ci]2 a quattuor €filiis inlatus rogo, uno praetori[2o]2, tribus consularibus, duobus €triumphalibus, uno censorio, quae singula quoque paucis conti-gere. in ipso tamen flore dignationis suae ab C. Atinio Labeone, €cui cognomen fuit Macerioni, tribuno plebis, quem e senatu €censor eiecerat, revertens e campo meridiano tempore vacuo €foro et Capitolio ad Tarpeium raptus, ut praecipitaretur, €convolante quidem tam numerosa illa cohorte, quae patrem €eum appellabat, sed, ut necesse erat in subito, tarde et tam-€quam in exequias, cum resistendi sacroque sanctum repellendi €ius non esset, virtutis suae opera et censurae periturus, €aegre tribuno, qui intercederet, reperto a limine ipso mor-tis revocatus alieno beneficio postea vixit, bonis inde etiam @1 €consecratis a damnato suo, tamquam parum esset faucium €re[2s]2te intortarum, expressi per aures sanguinis poena[2m]2 exac-€ta[2m]2 esse. equidem et Africani sequentis inimicum fuisse €inter calamitates duxerim, ipso teste Macedonico, siquidem €dixit: "ite filii, celebrate exequias, numquam civis €maioris funus videbitis." et hoc dicebat iam Baliaricis, Diadematis, iam Macedonicus ipse. verum ut illa sola iniuria €aestimetur, quis hunc iure felicem dixerit, periclitatum ad €libidinem inimici, nec Africani saltem, perire? quos hostes €vicisse tanti fuit? aut quos non honores currusque illa sua €violentia fortuna retroegit, per mediam urbem censore tracto €_etenim sola haec morandi ratio fuerat_, tracto in Ca-€pitolium i[2d]2e[2m]2, in quod triumphans ipse deorum exuviis ne captivos quidem sic traxerat? maius hoc scelus felicitate €consecuta factum est, periclitato Macedonico vel funus tan-€tum [tale] perdere, in quo a triumphalibus liberis portaretur €in rogum velut exequiis quoque triumphans. nulla est pro-€fecto solida felicitas, quam contumelia ulla vitae rupit, ne-€dum tanta. quod superest, nescio morum gloriae an in-€dignationis dolori accedat, inter tot Metellos tam sceleratam €C. Atini audaciam semper fuisse inultam. þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ§›“@@In Divo quoque Augusto, quem universa mor-€talitas in hac censura nuncupet, si diligenter aestimentur @1 €cuncta, magna sortis humanae reperiantur volumina: repulsa €in magisterio equitum apud avunculum et contra petitionem €eius praelatus Lepidus, proscriptionis invidia [2ob]2 collegium €in triumviratu pessimorum civium, nec aequa saltem por-tione, sed praegravi Antonio, Philippensi proelio morbi, €fuga et triduo in palude aegroti et (ut fatentur Agrippa €ac Maecenas) aqua subter cutem fusa turgidi latebra, nau-€fragia Sicula et alia ibi quoque in spelunca occultatio, iam €in navali fuga urguente hostium manu preces Proculeio €mortis admotae, cura Perusinae contentionis, sollicitudo Martis Actiaci, Pannonicis bellis ruina e turri, tot seditiones €militum, tot ancipites morbi corporis, suspecta Marcelli vota, €pudenda Agrippae ablegatio, totiens petita insidiis vita, in-€cusatae liberorum mortes luctusque non tantum orbitate €tristis, adulterium filiae et consilia parricidae palam facta, €contumeliosus privigni Neronis secessus, aliud in nepte €adulterium; iuncta deinde tot mala: inopia stipendi, rebellio €Illyrici, servitiorum dilectus iuventutis penuria, pestilentia €urbis, fames Italiae, destinatio expirandi et quadridui inedia maior pars mortis in corpus recepta; iuxta haec Variana €clades et maiestatis eius foeda suggillatio, abdicatio Postumi @1 €Agrippae post adoptionem, desiderium post relegationem, €inde suspicio in Fabium arcanorumque proditionem, hinc €uxoris et Tiberii cogitationes, suprema eius cura. in summa €deus ille caelumque nescio adeptus magis an meritus herede €hostis sui filio excessit. @@Subeunt in hac reputatione Delphica oracula €velut ad castigandam hominum vanitatem ab deo emissa. duo €sunt haec: "Pedium felicissimum, qui pro patria €proxime occubuisset;" iterum a Gyge rege tunc am-€plissimo terrarum consulti: "Aglaum P[2s]2ophidium esse €feliciorem." senior hic in angustissim[2o]2 Arcadiae angulo €parvum, sed annuis victibus large sufficiens praedium cole-€bat, numquam ex eo egressus atque, ut e vitae genere mani-€festum est, minima cupidine minimum in vita mali expertus. @@Consecratus est vivus sentiensque eiusdem €oraculi iussu et Iovis deorum summi adstipulatu Eut[2h]2ymus €pycta, semper Olympiae victor et semel victus. patria ei €Locri in Italia; ibi imaginem eius et Olympiae alteram eo-€dem die tactam fulmine Callimachum ut nihil aliud mira-€tum video deumque iussisse sacrificare, quod et vivo facti-€tatum et mortuo, nihilque de eo mirum aliud quam hoc €placuisse dis. @1 @@De spatio atque longinquitate vitae hominum €non locorum modo situs, verum e[2t t]2emp[2o]2ra ac sua cuique €sors nascendi incertum fecere. Hesiodus, qui primus €aliqua de hoc prodidit, fabulose, ut reor, multa hominum €aevo [2p]2r[2a]2eferens, cornici novem nostras attribuit aetates, €quadruplum eius cervis, id triplicatum corvis, et reliqua fabulosius in phoenice ac Nymphis. Anacreon poeta Ar-€ganthonio Tartesiorum regi CL tribuit annos, Cinyrae Cypri-€orum decem annis amplius, Aegimio CC, Theopompus €Epimenidi Gnosio CLVII; Hellanicus quosdam in Aetolia €Epiorum gentis ducen[2os]2 explere, cui adstipulatur Dama[2s]2tes €memorans Pictoreum ex his praecipuum corpore viribusque €etiam CCC vixisse, Ephorus Arcadum reges tricenis annis, Alexander Cornelius Dandonem quendam in Illyrico D €vixisse, Xenophon in peripl[2o]2 Lutmiorum insulae regem €DC atque, ut parce mentitus, filium eius DCCC. quae om- @1 €nia inscitia temporum acciderunt. annum enim alii aestate €determinabant et alterum hieme, alii quadripertitis tempori-€bus, sicut Arcades, quorum anni trimenstres fuere, quidam €lunae senio, ut Aegyptii. itaque apud eos et singula milia annorum vixisse produntur. sed ut ad confessa transeamus, €Arganthonium Gaditanum LXXX annis regnasse prope cer-€tum est; putant quadragensimo coepisse. Masinissam LX €annis regnasse indubitatum est, Gorgian Siculum CVIII vi-€xisse. Q. Fabius Maximus LXIII annis augur fuit. M. Per-€penna et nuper L. Volusius Saturninus omnium, quos in €consulatu sententiam rogaverant, superstites fuere. Per-€penna septem reliquit ex iis quos censor legerat; vixit annos LXXXXVIII. qua in re et illud adnotare succurrit, unum €omnino quinquennium fuisse quo senator nullus moreretur, €cum Flaccus et Albinus censores lustrum condidere, usque €ad proximos censores, ab anno urbis DLXXVIIII. M. Valerius €Cor[2vin]2us centum annos inplevit, cuius inter primum et €sextum consulatum XLVI anni fuere. idem sella curuli €semel ac viciens sedit, quotiens nemo alius. aequavit eius €vitae spatia Metellus pontifex. @@Et ex feminis Livia Rutili LXXXXVII annos excessit, €Statilia Claudio principe ex nobili domo LXXXXVIIII, Te-€rentia Ciceronis CIII, Clodia Ofili CXV, haec quidem etiam @1 €enixa quindeciens. Lucceia mima C annis in scaena pro-€nuntiavit. Galeria Copiola emboliaria reducta est in scae-€nam C. Poppaeo Q. Sulpicio cos. ludis pro salute Divi Au-€gusti votivis annum CIIII agens; producta fuerat tiroci-€nio a M. Pomponio aedile plebis C. Mario Cn. Carbone cos. €ante annos XCI, a Ma[2gn]2o Pompeio magni theatri dedicatione anus pro miraculo reducta. Sammullam quoque CX annis €vixisse auctor est Pedianus Asconius. minus miror €Stephanionem, qui primus togatus saltare instituit, utrisque €saecularibus ludis saltivi[2s]2se, Divi Augusti et quos Cl[2audius]2 €Caesar consulatu suo quarto fecit, quando LXIII non am-€plius anni interfuere, quamquam et postea diu vixit. in €Tmoli montis cacumine, quod vocant Tempsin, CL annis €vivere Mucianus auctor est, totidem anno[2rum]2 censum €Cl[2audi]2 Caesaris censura T. F[2u]2llonium Bononiensem, idque €collatis censibus, quos ante detulerat, vitaeque argumentis €_etenim curae principi [2id]2 erat_verum apparuit. @@Poscere videtur locus ipse sideralis scientiae €sententiam. Epigenes CXII annos inpleri negavit posse, €Berosus excedi CXVI. durat et ea ratio, quam Petosiris @1 €ac Necepsos tradidere (tetartemorion appella[2n]2t a trium si-€gnorum portione), qua posse in Italiae tractu CXXIIII annos €vitae contingere apparet. negavere illi quemquam LXXXX €partium exortivam mensuram (quod anaphoras vocant) trans-€gredi, et has ipsas incidi occursu maleficorum siderum aut €etiam radiis eorum solisque. [2A]2esc[2u]2lapi rursus secta, quae €stata vitae spatia a stellis accipi dicit, quantum plurimum tribuat, incertum est. rara autem esse dicunt longiora qui-€dem tempora, quoniam momentis horarum insignibus lunae €dierum, ut VII atque XV, quae nocte ac die observantur, ingens €turba nascatur scansili annorum lege occidua, quam climac-€teras appella[2n]2t, non fere ita genitis LIIII annum excedentibus. @@Primum ergo ipsius artis inconstantia declarat quam €incerta res sit. accedunt experimenta recentissimi census, €quem intra quadriennium Imperator[2es]2 Caesar[2e]2s Vespasiani €pater filiusque censores egerunt. nec sunt omnia vasaria €excutienda; mediae tantum partis inter Appenninum Padum-que ponemus exempla: CXX annos Parmae tres edidere, €Brixi[2l]2li unus, CXXV Parmae duo, CXXX Placentiae unus, @1 €Faventiae una mulier, CXX[2X]2V Bononiae L. Terentius M. €filius, Arimini vero M. Aponi[2u]2s CXL, Tertulla CXXXVII. €citra Placentiam in collibus oppidum est Veleiatium, in quo €CX annos sex detulere, quattuor vero centenos vicenos, unus CXL, M. Mucius M. filius Galeria Felix. ac ne pluri-€bus moremur in re confessa, in regione Italiae octava cente-€num annorum censi sunt homines LIIII, centenum denum €homines XIIII, centenum vicenum quinum homines duo, cen-€tenum tricenum homines quattuor, centenum tricenum qui-€num aut septenum totidem, centenum quadragenum ho-€mines tres. @@Alia mortalitatis inconstantia: Homerus eadem nocte €natos Hectorem et Polydamanta tradidit, tam diversae sortis €viros. C. Mario Cn. Carbone III cos. a. d. V kal. Iunias M. €Caelius Rufus et C. Licinius Calvus eadem die geniti sunt, €oratores quidem ambo, sed tam dispari eventu. hoc etiam €isdem horis nascentibus in toto mundo cotidie evenit, pariter-€que domini ac servi gignuntur, reges et inopes. @@P. Cornelius Rufus, qui consul cum M'. Curio þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ§›¦‚fuit, dormiens oculorum visum amisit, cum id sibi accidere €somniaret. e diverso Pher[2a]2eus Ia[2son]2 deploratus a medicis @1 €vomicae morbo, cum mortem in acie quaereret, vulnerato €pectore medicinam invenit ex hoste. Q. Fabius Maximus €consul apud flumen Isaram proelio commisso adversus Allo-€brogum Arvernorumque gentes a. d. VI idus Augustas, €perduellium caesis, febri quartana liberatus est in acie. incertum ac fragile nimirum est hoc munus naturae, quic-€quid datur nobis, malignum vero et breve etiam in [2i]2is €quibus largissime contigit, universum utique aevi tempus €intuentibus. quid, quod aestimatione nocturnae quietis dimi-€dio quisque spatio vitae suae vivit, pars aequa morti similis €exigitur aut poena e[2st]2, nisi contigit quies? nec reputantur €infantiae anni, qui sensu carent, non senectae in poenam €vivacis, tot periculorum genera, tot morbi, tot metus, tot €curae, totiens invocata morte, ut nullum frequentius sit votum. natura vero nihil hominibus brevitate vitae prae-€stitit melius. hebescunt sensus, membra torpent, praemori-€tur visus, auditus, incessus, dentes etiam ac ciborum in-€strumenta, et tamen vitae hoc tempus adnumeratur. ergo €pro miraculo et id solitarium reperitur exemplum Xenophili €musici, centum et quinque annis vixisse sine ullo corporis incommodo. at Hercule reliquis omnibus per singulas mem-€brorum partes, qualiter nullis aliis animalibus, certis pestifer €calor remeat horis aut rigor, neque horis modo, sed et diebus @1 €noctibusque trinis quadrinisve, etiam anno toto. atque etiam morbus est aliqu[2ant]2isper sapientiam mori. morbis quoque €enim quasdam leges natura posuit: quadrini circuitus fe-€brem numquam bruma, numquam hibernis mensibus inci-€pere, quosdam post sexagensimum vitae spatium non acce-€dere; ali[2i]2s pubertate deponi, feminis praecipue; senes mi-€nime sentire pestilentiam. namque et universis gentibus €ingruunt morbi et generatim modo servitiis, modo procerum €ordini aliosque per gradus. qua in re observatum a meri-€dianis partibus ad occasum solis pestilentiam semper ire €nec umquam aliter fere, non hieme, nec ut ternos excedat menses. iam signa letalia in furoris morbo ri-€sum, sapientiae vero aegritudine fimbriarum curam et stra-€gulae vestis plicaturas, a somno moventium neglectum, €praefandi umoris e corpore effluvium, in oculorum quidem €et narium aspectu indubitata maxime atque etiam supino €adsidue cubitu, venarum inaequabili aut formicante percussu, €quaeque alia Hippocrati principi medicinae observata sunt. €et cum innumerabilia sint mortis signa, salutis securitatis-€que nulla sunt, quippe cum censorius Cato ad filium de €validis quoque observationem ut ex oraculo aliquo prodiderit, @1 senilem iuventam praematurae mortis esse signum. mor-€borum vero tam infinita est multitudo, ut Pherecydes Syrius €serpentium multitudine ex corpore eius erumpente expira-€verit. quibusdam perpetua febris est, sicut C. Maecenati; €eidem triennio supremo nullo horae momento contigit som-€nus. Antipater Sidonius poeta omnibus annis uno die tan-€tum natali corripiebatur febre et eo consumptus est satis €longa senecta. @@Aviola consularis in rogo revixit et, quoniam €subveniri non potuerat praevalente flamma, vivus crematus €est. similis causa in L. Lamia praetorio viro traditur. €nam C. Aelium Tuberonem praetura functum a rogo rela-€tum Messala Rufus et plerique tradunt. haec est condicio €mortalium. ad has et eius modi occasiones fortunae gigni-mur, uti de homine ne morti quidem debeat credi. reperi-€mus inter exempla Hermotimi Clazomenii animam relicto €corpore errare solitam vagamque e longinquo multa adnun-€tiare, quae nisi a praesente nosci non possent, corpore €interim semianimi, donec cremato eo inimici, qui Cantha-€ridae vocabantur, remeanti animae veluti vaginam ademerint; €Aristeae etiam visam evolantem ex ore in Proconneso corvi @1 effigie, magna quae sequitur ha[2n]2c fabulositate. quam equi-€dem et in Gnosio Epimenide simili modo accipio, puerum €aestu et itinere fessum in specu septem et quinquaginta €dormisse annis, rerum faciem mutationemque mirantem velut €postero die experrectum, hinc pari numero dierum senio €ingruente, ut tamen in septimum et quinquagesimum atque €centesimum vitae duraret annum. feminarum sexus huic €malo videtur maxime opportunus conversione volvae, quae €si corrigatur, spiritus restituitur, h[2u]2c pertinet nobile illud €apud Graecos volumen Heraclidis septem diebus feminae exanimis ad vitam revocatae. Varro quoque auctor est €XXviro se agros dividente Capuae quendam, qui efferretur €foro, domum remeasse pedibus. hoc idem Aquini accidisse. €Romae quoque Corfidium, materterae suae maritum, funere locato revixisse et locatorem funeris ab eo elatum. adicit €miracula, quae tota indicasse conveniat: e duobus fratribus €equestris ordinis Corfidi[2i]2s maiori accidisse ut videretur €expirasse, apertoque testamento recitatum heredem minorem €funeri institisse; interim eum, qui videbatur exstinctus, €plaudendo concivisse ministeria et narrasse a fratre se ve- @1 €nisse, commendatam sibi filiam ab eo, demonstratum prae-€terea quo in loco defodisset aurum nullo conscio, et rogasse €ut iis funebribus, quae comparasset, efferretur. hoc eo nar-€rante fratris domestici propere adnuntiavere exanimatum illum, et aurum ubi dixerat repertum est. plena praeterea €vita est his vaticiniis, sed non conferenda, cum saepius falsa €sint, sicut ingenti exemplo docebimus. bello Siculo Gabienus €Caesaris classium fortissimus, captus a Sexto Pompeio, iussu €eius incisa cervice et vix cohaerente, iacuit in litore toto €die. deinde, cum advesperavisset, gemitu precibusque con-€gregata multitudine petiit uti Pompeius ad se veniret aut €aliquem ex arcanis mitteret; se enim ab inferis remissum habere quae nuntiaret. misit plures Pompeius ex amicis, €quibus Gabienus dixit inferis dis placere Pompei causas et €partes pias; proinde eventum futurum quem optaret: hoc €se nuntiare iussum; argumentum fore veritatis quod peractis €mandatis protinus expiraturus esset. idque ita evenit. post €sepulturam quoque visorum exempla sunt, nisi quod naturae €opera, non prodigia, consectamur. @@In primis autem miraculo sunt [2summ]2aque €frequentia mortes repentinae_hoc est summa vitae feli-€citas_, quas esse naturales docebimus. plurimas prodidit €Verrius, nos cum dilectu modum serva[2b]2imus. gaudio €obiere praeter Chilonem, de quo diximus, Sophocles et Dio- @1 €nysius Siciliae tyrannus, uterque accepto tragicae victoriae €nuntio, mater illa Cannensi filio incolume viso contra nun-€tium falsum; pudore Diodorus sapientiae dialecticae professor, €lusoria qu[2a]2estione non protinus a[2b]2 interrogatione Stil[2p]2onis dissoluta. nullis evidentibus causis obiere, dum calciantur €matutino, duo Caesares, praetor et praetura perfunctus dic-€tatoris Caesaris pater_hic Pisis exanimatus est, ille Ro-€mae_, Q. Fabius Maximus in consulatu suo pridie kal. €Ian., in cuius locum [2C]2. Rebilus paucissimarum horarum €consulatum petiit, item C. Volcatius Gurg[2e]2s senator, omnes €adeo sani atque tempestivi, ut de progrediendo cogitarent, €Q. Aemilius Lepidus iam egrediens incusso pollice limini €cubiculi, C. Aufustius egressus, cum in senatum iret, offenso pede in comitio. legatus quoque, qui Rhodiorum causam €in senatu magna cum admiratione oraverat, in limine curiae €protinus expiravit progredi volens, Cn. Baebius [2T]2amphilus, €praetura et ipse functus, cum a puero quaesisset horas, Aulus €Pompeius in Capitolio, cum deos salutasset, M'. Iuventius €Thalna consul, cum sacrifica[2re]2t, C. Servilius Pansa, cum €staret in foro ad tabernam hora diei secunda in P. fratrem @1 €innixus, Baebius iudex, dum vadimonium differri iubet, M. Terentius Corax, dum tabellas scribit in foro. nec non et €proximo anno, dum consulari viro in aurem dicit, eques €Romanus ante Apollinem eboreum qui est in foro Augusti, €super omnes C. Iulius medicus, dum inunguit, specillum €per oculum trahens, A. Manlius Torquatus consularis, cum €in cena placentam adpeteret, L. Tuccius medicus Valla, dum €mulsi potionem haurit, Appius Saufeius, e balineo reversus þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ§›·ˆˆcum mulsum bibisset ovumque sorberet, P. Quintius Scapula, €cum apud Aquilium Gallum cenaret, Decimus Saufeius scriba, cum domi suae pranderet. Cornelius Gallus praetorius et €[2T]2. Heter[2e]2ius eques Romanus in venere obiere et, quos €nostra adnotavit aetas, duo equestris ordinis in eodem pan-€tomimo Mystico, tum forma praecellente. operosissima ta-€men securitas mortis in M. Ofilio Hilaro ab antiquis traditur. comoediarum [2h]2istrio is, cum populo admodum placuisset €natali die suo conviviumque haberet, edita cena calidam €potionem in pultario poposcit simulque personam eius diei €acceptam intuens coronam e capite suo in eam transtulit, €tali habitu rigens nullo sentiente, donec adcubantium proxi-€mus tepescere potionem admoneret. @1 @@Haec felicia exempla, at contra miseriarum innumera: €L. Domitius clarissimae gentis apud Massiliam victus, Cor-€finii captus ab eodem Caesare, veneno poto propter taedium €vitae, postquam biberat, omni opere ut viveret adnisus est. €invenitur in actis, Felice russei auriga elato, in rogum eius €unum e faventibus iecisse se, frivolum dictu, ne hoc gloriae €artificis daretur, adversis studiis copia odorum corruptum €criminantibus. cum ante non multo M. [2Lepidus]2 nobilissi-€mae stirpis, quem diverti anxietate diximus mortuum, flam-€mae vi e rogo eiectus recondi propter ardorem non potuisset, €iuxta sarmentis aliis nudus crematus est. @@Ipsum cremare apud Romanos non fuit veteris €instituti: terra condebantur. at postquam longinquis bellis €obrutos erui cognovere, tunc institutum. et tamen multae €familiae priscos servavere ritus, sicut in Cornelia nemo ante €Sullam dictatorem traditur crematus, idque voluisse veritum €talionem [2e]2ruto C. Mari cadavere. [sepultus vero intellegatur €quoquo modo conditus, humatus vero humo contectus]. @@Post sepulturam va[2n]2ae manium ambages. €omnibus a suprem[2o]2 die eadem quae ante primum, nec magis €a morte sensus ullus aut corpori aut animae quam ante na- @1 €talem. eadem enim vanitas in futurum etiam se propagat €et in mortis quoque tempora ipsa sibi vitam mentitur, alias €inmortalitatem animae, alias transfigurationem, alias sensum €inferis dando et manes colendo deumque faciendo qui iam €etiam homo esse desierit, ceu vero ullo modo spirandi ratio €ceteris animalibus distet aut non diuturniora in vita multa €reperiantur, quibus nemo similem divinat inmortalitatem. quod autem corpus animae per se? quae materia? ubi €cogitatio illi? quo modo visus, auditus aut qui tangit? quis €usus e[2x ii]2s aut quod sine [2i]2is bonum? quae deinde sedes €quantave multitudo tot saeculis animarum velut umbrarum? €puerilium ista delenimentorum avidaeque numquam desinere €mortalitatis commenta sunt. similis et de adservandis cor-€poribus hominum ac revivescendi promisso Democrit[2i]2 vanitas, qui non revixit ipse. quae, malum, ista dementia €est iterari vitam morte? quaeve genitis quies umquam, si €in sublim[2i]2 sensus animae manet, inter inferos umbrae? €perdit profecto ista dulcedo credulitasque praecipuum na-€turae bonum, mortem, ac duplicat obitu[2r]2i dolorem etiam €post futuri aestimatione. etenim si dulce vivere est, cui €potest esse vixisse? at quanto facilius certiusque sibi quem-€que credere, specimen securitatis antegenitali sumere expe-€rimento! @1 @@Consentaneum videtur, priusquam digrediamur €a natura hominum, indicare quae cuiusque inventa sint. €emere ac vendere [2Mercurius, vindemiare]2 instituit Liber €pater; idem diadema, regium insigne, et triumphum invenit; €Ceres frumenta, cum antea glande vescerentur, eadem molere €et conficere in Attica, ut ali[2i]2, [2et]2 in Sicilia, ob id dea iudi-€cata. eadem prima leges dedit, ut alii putavere, Rhada-€manthus. @@Litteras semper arbitror Assyrias fuisse, sed alii apud €Aegyptios a Mercurio, ut Gellius, alii apud Syros repertas €volunt, utrique in Graeciam attulisse e Phoenice Cadmum €sedecim numero, quibus Troiano bello Palameden adiecisse €quattuor hac figura $*Z*U*F*X&, totidem post eum Simoniden €melicum $*Y*C*W*Q&, quarum omnium vis in nostris recogno-€scitur. Aristoteles decem et octo priscas fuisse et duas ab Epicharmo additas $*X*Z& quam a Palamede mavult. Anti-€clides in Aegypto invenisse quendam nomine Men[2e]2n tradit, € annorum ante Phoronea, antiquissimum Graeciae regem, @1 €idque monumentis adprobare conatur. e diverso Epigenes €apud Babylonios annorum observationes siderum €coctilibus laterculis inscriptas docet, gravis auctor in pri-€mis; qui minimum, [2B]2erosus et Critodemus, . €ex quo apparet aeternus litterarum usus. in Latium eas attu-€lerunt Pelasgi. @@Laterarias ac domus constituerunt primi Euryalus et €Hyperbius fratres Athenis; antea specus erant pro domibus. €Gellio Toxius Caeli filius lutei aedificii inventor placet, €exemplo sumpto ab hirundinum nidis. oppidum Cecrops €a se appellavit Cecropiam, quae nunc est arx Athenis. ali-€qui Argos a Phoroneo rege ante conditum volunt, quidam €et Sicyonem, Aegyptii vero multo ante apud ipsos Diospolin. tegulas invenit Cinyra, Agriop[2a]2e filius, et metalla aeris, €utrumque in insula Cypro, item forcipem, martulum, vectem, €incudem; puteos Danaus ex Aegypto advectus in Graeciam €qua vocabatur Arg[2o]2s Dipsion; lapicidinas Cadmus Thebis €aut, ut Theophrastus, in Phoenice; Thrason muros; €turres, ut Aristoteles, Cyclopes, Tirynthii, ut Theo- @1 phrastus; Aegyptii textilia, inf[2i]2cere lanas Sardibus Lydi, €fusos in lanificio Closter, filius Arachnae, linum et retia €Arachne, fulloniam artem Nicias Megarensis, sutrinam T[2ychi]2us €Boeotius. medicinam Aegyptii apud ipsos volunt repertam, €alii per Arabum, Babylonis et Apollinis filium, herbariam €et medicamentariam a Chirone, Saturni et Philyrae filio. aes conflare et temperare Aristoteles Lydum Scythen €monstrasse, Theophrastus Delam Phrygem putant, aera-€riam fabricam alii Chalybas, alii Cyclopas, ferrum Hesiodus €in Creta eos qui vocati sunt Dactyli Idaei. argentum in-€venit Eric[2h]2thonius Atheniensis, ut alii, Aeacus; auri metalla €et flaturam Cadmus Phoenix ad Pangaeum montem, ut alii, €Thoas aut Aeac[2u]2s in Panchaia aut Sol Oceani filius, cui €Gellius medicinae quoque inventionem ex met[2a]2llis assignat. €plumbum ex Cassiteride insula primus adportavit Midacritus. @1 fabricam ferr[2ari]2am invenerunt Cyclopes, figlinas Coroebus €Atheniensis, in iis orbem Anarcharsis Scythes, ut alii, Hy-€perbius Corinthius. fabricam materiariam Daedalus et in €ea serram, asciam, perpendiculum, terebram, glutinum, i[2ch]2-€th[2y]2ocollam; normam autem et libellam et tornum et clavem €Theodorus Samius, mensuras et pondera Phidon Argivus aut €Palamedes, ut maluit Gellius; ignem e silice Pyrodes Ci-licis filius, eundem adservare ferula Prometheus; vehiculum €cum quattuor rotis Phryges, mercaturas Poeni, culturas vi-€tium et arborum Eumolpus Atheniensis, vinum aquae mi-€sceri Staphylus Sileni filius, oleum et trapetas Aristaeus €Atheniensis, idem mella; bovem et aratrum Buzyges Atheni-ensis, ut alii, Triptolemus; regiam civitatem Aegyptii, po-€pularem Attici post Theseum. tyrannus primus fuit Phalaris €Agraganti. servitium invenere Lacedaemonii. iudicium €capitis in Areopago primum actum est. @1 €@@Proelium Afri contra Aegyptios primi fecere fustibus, €quos vocant phalangas. clupeos invenerunt Proetus et Acri-€[2si]2us inter se bellantes sive Chalcus Athamantis filius, loricam €Midias Messenius, galeam, gladium, hastam Lacedaemonii, ocreas et cristas Cares. arcum et sagittam Scythen Iovis €filium, alii sagittas Persen Persei filium invenisse dicunt, €lanceas Aetolos, iaculum cum ammento Aetolum Martis €filium, hastas velitares Tyrrenum, [2eundem]2 pilum, Penthesi-€leam Amazonem securim, Pisaeum venabula et in tormentis €scorpionem, Cretas catapultam, Syrophoenicas ballistam et €fundam, aeneam tubam Pisaeum Tyrreni, testudines Arte-monem Clazomenium, equum (qui nunc aries appellatur) in €muralibus machinis Epium ad Troiam, equo vehi Bellero-€phontem, frenos et strata equorum Pelet[2h]2ronium, pugnare €ex equo Thessalos, qui Centauri appellati sunt, habitantes €secundum Pelium montem. bigas prima iunxit Phrygum þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ§›Ê†natio, quadrigas Eric[2h]2thonius. ordinem exercitus, signi €dationem, tesseras, vigilias Palamedes invenit Troiano bello, @1 €specularum significationem eodem Sinon, inducias Lycaon, €foedera Theseus. @@Auguria ex avibus Car, a quo Caria appellata; adiecit ex €ceteris animalibus Orpheus, aruspic[2i]2a Delphus, ignispicia €Amphiaraus, extispicia avium Tiresias Thebanus, interpreta-€tionem ostentorum et somniorum Amphictyon. astrologiam €Atlans Libyae filius, ut alii, Aegyptii, ut alii, Assyrii, sp[2h]2aeram €in ea Milesius Anaximander, ventorum rationem Aeolus Hellenis filius. musicam Amphion, fistulam et monaulum €Pan Mercuri, obliquam tibiam Midas in Phrygia, geminas €tibias Marsyas in eadem gente, Lydios modulos Amphion, €Dorios Thamyras Thrax, Phrygios Marsyas Phryx, citharam €Amphion, ut alii, Orpheus, ut alii, Linus. septem chordis €primum cecinit III ad IIII primas additis Terpander, octavam €Simonides addidit, nonam Timotheus. cithara sine voce €cecinit Thamyris primus, cum cantu Amphion, ut alii, Linus. €citharoedica carmina conposuit Terpander. cum tibiis ca-€nere voce Troezenius Arda[2l]2us instituit. saltationem armatam @1 €Curetes docuere, pyrrichen Pyrrus, utramque in Creta. versum heroum Pythio oraculo debemus. de poematum ori-€gine magna quaestio; ante Troianum bellum probantur €fuisse. prosam orationem condere Pherecydes Syrius in-€stituit Cyri regis aetate, historiam Cadmus Milesius; ludos €gymnicos in Arcadia Lycaon, funebres Acastus [2in]2 Iol[2c]2o, post €eum Theseus in Isthmo, Hercules Olympiae; athleticam €Pit[2the]2us, pilam lusoriam Gyges Lydus; picturam Aegypti[2i]2 et €in Graecia Euchir, Daedali cognatus, ut Aristoteli placet, €ut Theophrasto, Polygnotus Atheniensis. @@Nave primus in Graeciam ex Aegypto Danaus advenit; €antea ratibus navigabatur inventis in mari Rubro inter in-€sulas a rege Erythra. reperiuntur qui Mysos et Troianos €priores excogitasse in Hellesponto putent, cum transirent €adversus Thracas. etiam nunc in Britannico oceano v[2i]2tiles €corio circumsutae fiunt, in Nilo ex papyro ac scirpo et ha-rundine. longa nave Iasonem primum navigasse Philo-€stephanus auctor est, Hegesias Parhalum, Ctesias @1 €Samiramin, Archemachus Aegaeonem, biremem Damastes €Erythraeos fecisse, triremem Thucydides Aminoclen Co-rinthium, quadriremem Aristoteles Carthaginienses, quin-€queremem [2M]2nesi[2gi]2ton Salaminios, sex ordinum [2X]2ena-€goras Syracusios, ab ea ad decemremem [2M]2nesigiton €Alexandrum Magnum, ad duodecim ordines Philostepha-€nus Ptolemaeum Soterem, ad quindecim Demetrium Antigoni, €ad XXX Ptolemaeum Philadelphum, ad XL Ptolemaeum €Philopatorem, qui Tryphon cognominatus est. onerariam €Hippus Tyrius invenit, lembum Cyrenenses, cumbam Phoe-nices, celetem Rhodii, cercyrum Cyprii. siderum obser-€vationem in navigando Phoenices, remum Copae, latitudinem €eius Platae[2ae]2, vela Icarus, malum et antennam Daedalus, €hippegum Samii aut Pericles Atheniensis, tectas longas €Thasii; antea ex prora tantum et puppi pugnabatur. rostra €addidit Pis[2a]2eus Tyrreni, ancoram Eupalamus, eandem bi-€dentem Anacharsis, harpagones et manus Pericles Atheniensis, @1 €adminicula gubernandi Tiphys. classe princeps depugnavit €Minos._Animal occidit primus Hyperbius Martis filius, €Prometheus bovem._ @@Gentium consensus tacitus primus omnium €conspiravit, ut Ionum litteris uteretur. veteres Graecas €fuisse easdem paene quae nunc sint Latinae, indicio erit €Delphica antiqui aeris, quae est hodie in Palatio dono prin-€cipum, Minervae dicata [in bibliotheca] cum inscriptione €tali: $*N*A*U*S*I*K*R*A*T*H*S *A*N*E*Q*E*T*O *T*A*I *D*I*O*S *K*O*R*A*I *T*A*N €$*D*E*K*A*T*A*N& . . . . . . . . . . @@Sequens gentium consensus in tonsoribus €fuit, sed Romanis tardior. in Italiam ex Sicilia venere post €Romam conditam anno CCCCLIIII adducente P. Ti[2t]2inio Mena, €ut auctor est Varro; antea intonsi fuere. primus omnium €radi cotidie instituit Africanus sequens; Divus Augustus €cultris semper usus est. @@Tertius consensus fuit [2in]2 horarum observatione, @1 €iam hic ratione accedens, quando et a quo in Graecia re-€perta, diximus secundo volumine. serius etiam hic Romae €contigit. XII tabulis ortus tantum et occasus nominantur, €post aliquot annos adiectus est et meridies, accenso con-€sulum id pronuntiante, cum a [2c]2uria inter Rostra et Grae-€costasin prospexisset solem; a columna Maenia ad carcerem €inclinato sidere supremam pronuntiavit, sed hoc serenis tantum diebus, usque ad primum Punicum bellum. princeps €solarium horologium statuisse ante XII annos quam cum €Pyrro bellatum est ad aedem Quirini L. Papirius Cursor, €cum eam dedicaret a patre suo votam, a Fabio Vestale €proditur. sed neque facti horologii rationem vel artificem €significat nec unde translatum sit aut apud quem scriptum id invenerit. M. Varro primum statu[2tu]2m in publico se-€cundum Rostra in columna tradit bello Punico primo a M'. €Valerio Messala cos. Catina capta in Sicilia, deportatum inde €post XXX annos quam de Papiriano horologio traditur, anno €urbis [2C]2CCCLXX[2XX]2. nec congrueba[2n]2t ad horas eius lineae, €paruerunt tamen e[2i]2 annis undecentum, donec Q. Marcius €Philippus, qui cum L. Paulo fuit censor, diligentius ordina- @1 €tum iuxta posuit, idque munus inter censoria opera gratissi-ma acceptum est. etia[2m t]2um tamen nubilo incertae fuere €horae usque ad proximum lustrum. tunc Scipio Nasica €collega L[2a]2enati primus aqua divisit horas aequ[2e]2 noctium €ac dierum idque horologium sub tecto dicavit anno urbis €DXCV. tam diu populo Romano indiscreta lux fuit. €@@Nunc [2p]2r[2a]2evertemur ad reliqua animalia primumque ter-€restria.  Ÿôÿ@@@@{1LIBER VIII}1 ‘@@Ad reliqua transeamus animalia et primum ter-€restria. €@@Maximum est elephans proximumque humanis sensibus, €quippe intellectus illis sermonis patrii et imperiorum obe-€dientia, officiorum quae didicere memoria, amoris et gloriae €voluptas, immo vero, quae etiam in homine rara, probitas, €prudentia, aequitas, religio quoque siderum solisque ac lu- @1 nae veneratio. auctores sunt in Mauretaniae saltibus ad €quendam amnem, cui nomen est Amilo, nitescente luna nova €greges eorum descendere ibique se purificantes sollemniter €aqua circumspergi atque ita salutato sidere in silvas reverti vitulorum fatigatos prae se ferentes. alienae quoque reli-€gionis intellectu creduntur maria transituri non ante naves €conscendere quam invitati rectoris iureiurando de reditu, €visique sunt fessi aegritudine, quando et illas moles infestant €morbi, herbas supini in caelum iac[2i]2entes, veluti tellure pre-€cibus allegata. nam, quod ad docilitatem attinet, regem €adorant, genua submittunt, coronas porrigunt. Indis arant €minores, quos appellant nothos. @@Romae iuncti primum subiere currum Pompei €Magni Africano triumpho, quod prius India victa triumphante €Libero patre memoratur. Procilius negat potuisse Pom-€pei triumpho iunctos egredi porta. Germanici Caesaris €munere gladiatorio quosdam etiam inconditos meatus edidere saltantium modo. vulgare erat per auras arma iacere, non €auferentibus ventis, atque inter se gladiatorios congressus €edere aut lascivienti pyrriche conludere. postea et per funes €incessere, lecticis etiam ferentes quaterni singulos puer-€peras imitantes, plenisque homine tricliniis accubitum iere @1 €per lectos ita libratis vestigiis, ne quis potantium attingere-tur. certum est unum tardioris ingeni in accipiendis €quae tradebantur, saepius castigatum verberibus, eadem illa €meditantem noctu repertum. mirum et adversis quidem €funibus subire, sed maxime regredi, utique pronis. Muci-€anus III consul auctor est aliquem ex iis et litterarum duc-€tus Graecarum d[2i]2dicisse solitumque perscribere eius linguae €verbis: "Ipse ego haec scripsi et spolia Celtica di-€cavi," itemque se vidente Puteolis, cum advecti e nave €egredi cogerentur, territos spatio pontis procul a continente €porrecti, ut sese longinquitatis aestimatione fallerent, aversos €retrorsus isse. @@Praedam ipsi in se expetendam sciunt solam esse €in armis suis, quae Iuba cornua appellat, Herodotus tanto €antiquior et consuetudo melius dentes. quam ob rem deci-þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨ˆ—„duos casu aliquo vel senecta defodiunt. hoc solum ebur €est; cetero et in his quoque, qua corpus intexit, vilitas €ossea. quamquam nuper ossa etiam in laminas secari coe-€pere paenuria: etenim rara amplitudo iam dentium praeter-€quam ex India reperitur; cetera in nostro orbe cessere luxuriae. dentium candore intellegitur iuventa. circa hos @1 €beluis summa cura: alterius mucroni parcunt, ne sit proeliis €hebes, alterius operario usu fodiunt radices, inpellunt moles; €circumventique a venantibus primos constituunt quibus sint €minimi, ne tanti proelium putetur, postea fessi inpactos ar-€bori frangunt praedaque se redimunt. @@Mirum in plerisque animalium scire quare pe-€tantur, sed et fer[2e]2 cuncta quid caveant. elephans homine €obvio forte in solitudine et simpliciter oberrante clemens €placidusque etiam demonstrare viam traditur; idem vestigio €hominis animadverso prius quam homine intremescere in-€sidiarum metu, subsistere ab olfactu, circumspectare, iras €proflare nec calcare, sed erutum proximo tradere, illum se-€quenti, simili nuntio usque ad extremum, tunc agmen cir-€cumagi et reverti aciemque derigi. adeo omnium odori €durare virus illud maiore ex parte ne nudorum quidem pedum. sic et tigris, etiam feris ceteris truculenta atque €ipsa elephanti quoque spernens vestigia, hominis viso trans-€ferre dicitur protinus catulos, quonam modo agnito, ubi ante €conspecto illo quem timet? etenim tales silvas minime fre-€quentari certum est. sane mirentur ipsam vestigii raritatem. €sed unde sciunt timendi esse? immo vero cur vel ipsius €conspectum paveant, tanto viribus, magnitudine, velocitate €praestantiores? nimirum haec est natura rerum, haec po-€tentia eius, saevissimas ferarum maximasque numquam @1 €vidisse, quod debeant timere, et statim intellegere, cum sit €timendum. @@Elephanti gregatim semper ingrediuntur. ducit ag-€men maximus natu, cogit aetate proximus. amnem transituri €minimos praemittunt, ne maiorum ingressu atterente alveum €crescat gurgiti altitudo. Antipater auctor est duos Anti-€ocho regi in bellicis usibus celebres etiam cognominibus €fuisse; etenim novere ea. certe Cato, cum imperatorum €nomina annalibus detraxerit, eum, qui fortissime proeliatus €esset in Punica acie, Surum tradidit vocatum altero dente mutilato. Antiocho vadum fluminis experienti renuit Aiax, €alioqui dux agminis semper. tum pronuntiatum eius fore €principatum qui transisset, ausumque Patroclum ob id pha-€leris argenteis, quo maxime gauden[2t]2, et reliquo omni primatu €donavit. ille, qui notabatur, inedia mortem ignominiae €praetulit. mirus namque pudor est, victusque vocem fugit €victoris, terram ac verbenas porrigit. pudore numquam nisi in abdito coeunt, mas quinquennis, femina decennis. initur €autem biennio quinis, ut ferunt, cuiusque anni diebus, nec €amplius; sexto perfunduntur amne, non ante reduces ad €agmen. nec adulteria novere nullave propter feminas inter €se proelia ceteris animalibus pernicialia, nec quia desit illis €amoris vis, namque traditur unus amasse quandam in Aegypto €corollas vendentem ac, ne quis vulgariter electam putet, mire @1 gratam Aristophani celeberrimo in arte grammatica, alius €Menandrum Syracusanum incipientis iuventae in exercitu €Ptolemaei, desiderium eius, quotiens non videret, inedia €testatus. et unguentariam quandam dilectam Iuba tradit. €omnium amoris fuere argumenta gaudium a conspectu blandi-€tiaeque inconditae, stipes, quas populus dedisset, servatae €et in sinum effusae. nec mirum esse amorem quibus sit memoria. idem namque tradit agnitum in senecta multos €post annos qui rector in iuventa fuisset; idem divinationem €quandam iustitiae, cum Bocchus rex triginta elephantis toti-€dem, in quos saevire instituerat, stipitibus adligatos obie-€cisse[2t]2, procursantibus inter eos qui lacesserent, nec potuis-€se effici ut crudelitatis alienae ministerio fungerentur. @@Elephantos Italia primum vidit Pyrri regis bello €et boves Lucas appellavit in Lucanis visos anno urbis €CCCCLXXII, Roma autem in triumpho VII annis ad superi-€orem numerum additis, eadem plurimos anno DII victoria €L. Metelli pontificis in Sicilia de Poenis captos. CXLII €fuere aut, ut quidam, CX[2X]2, travecti ratibus quas doliorum consertis ordinibus inposuerat. Verrius eos pugnasse in €circo interfectosque iaculis tradit paenuria consilii, quoniam €neque ali placuisset neque donari regibus; L. Piso inductos @1 €dumtaxat in circum atque, ut contemptus eorum incresceret, €ab operariis hastas praepilatas habentibus per circum totum €actos. nec quid deinde [2i]2is factum sit auctores explicant €qui non putant interfectos. @@Clara est unius e Romanis dimicatio adversus €elephantum, cum Hannibal captivos nostros dimicare inter €sese coegisset. namque unum qui supererat obiecit ele-€phanto, et ille dimitti pactus, si interemisset, solus in harena €congressus magno Poenorum dolore confecit. Hannibal, cum €famam eius dimicationis contemptum adlaturam beluis in-€tellegeret, equites misit qui abeuntem interficerent. probo-€scidem eorum facillime amputari Pyrri proeliorum experi-mentis patuit. Romae pugnasse Fenestella tradit primum €omnium in circo Claudi Pulchri aedilitate curuli M. Antonio €A. Postumio cos. anno urbis [2D]2CLV, item post annos viginti Lucullorum aedilitate curuli adversus tauros. Pompei quo-€que altero consulatu, dedicatione templi Veneris Victricis, €viginti pugnavere in circo aut, ut quidam tradunt, XVII[2I]2, €Gaetulis ex adverso iaculantibus, mirabili unius dimicatione, €qui pedibus confossis repsit genibus in catervas, abrepta €scuta iaciens in sublime, quae decidentia voluptati spectanti-€bus erant in orbem circumacta, velut arte, non furore beluae, €iacerentur. magnum et in altero miraculum fuit uno ictu €occiso; pilum autem sub oculo adactum in vitalia capitis ve-nerat. universi eruptionem temptavere, non sine vexatione @1 €populi, circumdatis claustris ferreis. qua de causa Caesar €dictator postea simile spectaculum editurus euripis harenam €circumdedit, quos Nero princeps sustulit equiti loca addens. €sed Pompeiani amissa fugae spe misericordiam vulgi inenar-€rabili habitu quaerentes supplicavere quadam sese lamenta-€tione conplorantes, tanto populi dolore, ut oblitus imperatoris €ac munificentiae honori suo exquisitae flens universus con-€surgeret dirasque Pompeio, quas ille mox luit, inprecaretur. pugnavere et Caesari dictatori tertio consulatu eius viginti €contra pedites D iterumque totidem turriti cum sexagenis €propugnatoribus, eodem quo priore numero peditum et pari €equitum ex adverso dimicante, postea singuli principibus €Claudio et Neroni in consummatione gladiatorum. @@Ipsius animalis tanta narratur clementia contra minus €validos, ut in grege pecudum occurrentia manu dimoveat, ne €quod obterat inprudens. nec nisi lacessiti nocent idque cum €gregatim semper ambulent, minime ex omnibus solivagi. €equitatu circumventi infirmos aut fessos vulneratosve in me-€dium agmen recipiunt, ac[2ie]2, velut imperio aut ratione per €vices subeunte. @@Capti celerrime mitificantur hordei suco. ca-€piuntur autem in India unum ex domitis agente rectore, qui €deprehensum solitarium abactumve a grege verberet ferum: @1 €quo fatigato transcendit in eum nec secus ac priorem regit. €Africa foveis capit, in quas deerrante aliquo protinus ceteri €congerunt ramos, moles devolvunt, aggeres construunt omni-que vi conantur extrahere. ante domitandi gratia reges equi-€tatu cogebant in vallem manu factam et longo tractu fallacem, €cuius inclusos ripis fossisque fame domabant. argumentum €erat ramus homine porrigente clementer acceptus. nunc €dentium causa pedes eorum iaculantur alioqui mollissimo[2s]2. Trogodytae contermini Aethiopiae, qui hoc solo venatu alun-€tur, propinquas itineri eorum conscendunt arbores; inde €totius agminis novissimum speculati extremas in clunes desi-€liunt. laeva adprehenditur cauda, pedes stipantur in sinistro €femine: ita pendens alterum poplitem dextra caedit ac prae-€acuta bipenni hoc crure tardato profugiens alterius poplitis €nervos ferit, cuncta praeceleri pernicitate peragens. alii tu-€tiore genere, sed magis fallaci, ingentes arcus intentos defi-þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨ˆ˜šˆ‰gunt humi longius; hos praecipui viribus iuvenes continent, €alii conixi pari conatu contendunt ac praetereuntibus sagitta-€rum venabula infigunt, mox sanguinis vestigiis secuntur. @@Elephantorum generis feminae multo pavidiores. €domantur autem rabidi fame et verberibus, elephantis aliis €admotis, qui tumultuantem catenis coerceant. et alias circa @1 €coitus maxime efferantur et stabula Indorum dentibus ster-€nunt. quapropter arcent eos coitu feminarumque pecuaria €separant, quae haut alio modo quam armentorum habent. €domiti militant et turres armatorum in dorsis ferunt magna-€que ex parte orientis bella conficiunt: prosternunt acies, €proterunt armatos. [2i]2idem minim[2o]2 suis stridore terrentur €vulneratique et territi retro semper cedunt, haut minore €partium suarum pernicie. Indicum Africi pavent nec contueri €audent, nam et maior Indicis magnitudo est. @@Decem annis gestare in utero vulgus existimat, €Aristoteles biennio nec amplius quam [semel gignere €pluresque quam] singulos, vivere ducenis annis et quosdam €CCC. iuventa eorum a sexagesimo incipit. gaudent amnibus €maxime et circa fluvios vagantur, cum alioqui nare propter €magnitudinem corporis non poss[2i]2nt. [2i]2idem frigoris in-€patientes; maximum hoc malum inflationemque et pro-€fluvium alvi nec alia morborum genera sentiunt. olei potu €tela, quae corpori eorum inhaereant, decidere invenio, a sudore autem facilius adhaerescere. et terram edisse [2i]2is @1 €tabificum est, nisi saepius mandant; devorant autem et la-€pides; truncos quidem gratissimo in cibatu habent. palmas €excelsiores fronte prosternunt atque ita iacentium absumunt €fructum. mandunt ore, spirant et bibunt odoranturque haut €inproprie appellata manu. animalium maxime odere murem €et, si pabulum in praesepio positum attingi ab eo videre, €fastidiunt. cruciatum in potu maximum sentiunt hausta hi-€rudine, quam sanguisugam vulgo coepisse appellari adverto. €haec ubi in ipso animae canali se fixit, intolerando adficit dolore. durissimum dorso tergus, ventri molle, saetarum €nullum tegimentum, ne in cauda quidem praesidium ab-€igendo taedio muscarum (namque id et tanta vastitas sentit), €sed cancellata cutis, et invitans id genus animalium odore. €ergo cum extenti[2s]2 recepere examina, artatis in rugas repente €cancellis comprehensas enecant. hoc iis pro cauda, iuba, villo est. dentibus ingens pretium et deorum simulacris €lautissima ex his materia. invenit luxuria commendationem €et aliam expetiti in callo manus saporis, haud alia de causa, €credo, quam quia ipsum ebur sibi mandere videtur. magni-€tudo dentium videtur quidem in templis praecipua, sed tamen €in extremis Africae, qua confinis Aethiopiae est, postium €vicem in domiciliis praebere saepesque in his et pecorum €stabulis pro palis elephantorum dentibus fieri Polybius €tradidit auctore Gulusa regulo. @1 @@Elephantos fert Africa ultra S[2y]2rticas solitudines €et in Mauretania, ferunt Aethiopes et Trogodytae, ut dictum €est, sed maximos India bellantesque cum iis perpetua dis-€cordia dracones tantae magnitudinis et ipsos, ut circumplexu €facili ambiant nexuque nodi praestringant. conmoritur ea €dimicatio, victusque conruens conplexum elidit pondere. @@Mira animalium pro se cuique sollertia [2a]2stu-€tis[2sim]2a. ascendendi in tantam altitudinem difficultas dra-€coni; itaque tritum iter ad pabula speculatus ab excelsa se €arbore inicit. scit ille inparem sibi luctatum contra nexus; €itaque arborum aut rupium attritum quaerit. cavent hoc €dracones ob idque gressus primum alligant cauda: resolvunt €illi nodos manu; at hi in ipsas nares caput condunt pariter-€que spiritum praecludunt et mollissimas lancinant partes. €[2i]2idem obvii deprehensi in adversos erigunt se oculosque €maxime petunt. ita fit ut plerumque caeci ac fame et mae-roris tabe confecti reperiantur. quam quis aliam tantae €discordiae causam attulerit nisi naturam spectaculum sibi €paria conponentem? @1 €@@Est et alia dimicationis huius fama. elephantis frigidissi-€mum esse sanguinem; ob id aestu torrente praecipue dra-€conibus expeti. quam ob rem in amnes mersos insidiari €bibentibus coortosque inligata manu in aurem morsum de-€figere, quoniam is tantum locus defendi non possit manu. €dracones esse tantos, ut totum sanguinem capiant, itaque €elephantos ab [2i]2is ebibi siccatosque concidere et dracones €inebriatos opprimi conmorique. @@Generat eos Aethiopia Indicis pares, vicenum €cubitorum. id modo mirum, unde cristatos Iuba crediderit. €Asachaei vocantur Aethiopes apud quos maxime nascuntur; €narrantque in maritimis eorum quaternos quinosque inter €se cratium modo inplexos erectis capitibus velificantes ad €meliora pabula Arabiae vehi fluctibus. @@Megasthenes scribit in India serpentes in €tantam magnitudinem adolescere, ut solidos hauriant cervos €taurosque, Metrodorus circa Rhyndacum amnem in Ponto, €supervolantes ut quamvis alte perniciterque alites haustu @1 raptas absorbeant. nota est in Punicis bellis ad flumen €Bagradam a Regulo imperatore ballistis tormentisque, ut €oppidum aliquod, expugnata serpens CXX pedum longitu-€dinis; pellis eius maxillaeque usque ad bellum Numantinum €duravere Romae in templo. faciunt his fidem in Italia ap-€pellatae bovae in tantam amplitudinem exeuntes, ut Divo €Claudio principe occisae in Vaticano solidus in alvo spectatus €s[2i]2t infans. aluntur primo bubuli lactis suc[2tu]2, unde nomen €traxere. @@Ceterorum animalium, quae modo convecta €undique Italia[2e]2 contigere saepius, formas nihil attinet scru-€pulose referre. paucissima Scythia gignit inopia fruticum, €pauca contermina illi Germania, insignia tamen boum fero-€rum genera, iubatos bisontes excellentique et vi et velocitate €u[2r]2os, quibus inperitum volgus bubalorum nomen inponit, €cum id gignat Africa vituli potius cervique quadam similitu-dine. septentrio fert et equorum greges ferorum, sic-€ut asinorum Asia et Africa, praeterea alcen iumento similem, €ni proceritas aurium et cervicis distinguat; item natam in @1 €Scadinavia insula nec umquam visam in hoc orbe, multis €tamen narratam achlin haud dissimilem illi, set nullo suffra-€ginum flexu, ideoque non cubantem et adclinem arbori in €somno eaque incisa ad insidias capi, alias velocitatis memo-€ratae. labrum ei superius praegrande; ob id retrograditur in pascendo, ne in priora tendens involvatur. tradunt in €Paeonia feram quae bonasus vocetur, equina iuba, cetera €tauro similem, cornibus ita in se flexis, ut non sint utilia €pugnae. quapropter fuga sibi auxiliari reddente[2m]2 in ea €fimum, interdum et trium iugerum longitudine, cuius con-€tactus sequentes ut ignis aliquis amburat. @@Mirum pardos, pantheras, leones et similia condito €in corporis vaginas unguium mucrone, ne refringantur he-€betenturve, ingredi aversisque falculis currere nec nisi in adpetendo protendere. leoni praecipua generositas €tunc, cum colla armosque vestiunt iubae; id enim aetate €contingit e leone conceptis. quos vero pardi generavere, €semper insigni hoc carent; simili modo feminae. magna €his libido coitus et ob hoc maribus ira. Africa haec maxime @1 €spectat, inopia aquarum ad paucos amnes congregantibus €se feris. ideo multiformes ibi animalium partus, varie fe-€minis cuiusque generis mares aut vi aut voluptate miscente: €unde etiam vulgare Graeciae dictum semper aliquid novi Africam adferre. odore pardi coitum sentit in adultera €leo totaque vi consurgit in poenam; idcirco ea culpa flumine €abluitur aut longius comitatur. semel autem edi partum, €lacerato unguium acie utero in enixu, volgum credidisse €video. @@Aristoteles diversa tradit, vir quem in his magna se-€cuturus ex parte praefandum reor. Alexandro Magno rege €inflammato cupidine animalium naturas noscendi delegataque €hac commentatione Aristoteli, summo in omni doctrina viro, €aliquot milia hominum in totius Asiae Graeciaeque tractu €parere iussa, omnium quos venatus, aucupia piscatusque €alebant quibusque vivaria, armenta, alvaria, piscinae, aviaria €in cura erant, ne quid usquam genitum ignoraretur ab eo. €quos percunctando quinquaginta ferme volumina illa prae-€clara de animalibus condidit. quae a me collecta in artum þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨ˆ˜¬ˆ‹cum [2i]2is, quae ignoraverat, quaeso ut legentes boni consulant, €in universis rerum naturae operibus medioque clarissimi €regum omnium desiderio cura nostra breviter peregrinantes. @1 is ergo tradit leaenam primo fetu parere quinque catulos €ac per annos singulis minus, ab uno sterilescere. informes €minimasque carnes magnitudine mustellarum esse initio, €semenstres vix ingredi posse nec nisi bimenstres moveri; €in Europa autem inter Acheloum tantum Mestumque amnes €leones esse, sed longe viribus praestantiores iis quos Africa €aut Syria gignant. @@Leonum duo genera, compactile et breve crispio-€ribus iubis. hos pavidiores esse quam longo[2s]2 simplicique €villo; eos contemptores vulnerum. urinam mares crure €sublato reddere ut canes. gravem odorem, nec minus hali-€tum. raros in potu vesci alternis diebus, a saturitate in-€terim triduo cibis carere. quae possint, in mandendo solida €devorare, nec capiente aviditatem alvo coniectis in fauces €unguibus extrahere aut si fugiendum in satietate habeant. vitam [2i]2is longam docet argumento, quod plerique dentibus €defecti reperiantur. Polybius, Aemiliani comes, in senecta @1 €hominem ab his adpeti refert, quoniam ad persequendas €feras vires non suppetant; tunc obsidere Africae urbes, eaque €de causa cruci fixos vidisse se cum Scipione, quia ceteri €metu poenae similis absterrerentur eadem noxa. @@Leoni tantum ex feris clementia in supplices. pro-€stratis parcit et, ubi saevit, in viros potius quam in feminas fre-€mit, in infantes non nisi magna fame. credit I[2u]2ba pervenire €intellectum ad eos precum; [2in]2 captivam certe Gaetuliae redu-€cem audivit multorum in silvis impetum [2es]2se mitigatum adlo-€quio ausae dicere, se feminam, profugam, infirmam, suppli-€cem animalis omnium generosissimi ceterisque imperitantis, €indignam eius gloria praedam. varia circa hoc opinio ex in-€genio cuiusque vel casu, mulceri alloquiis feras, quippe cum €etiam serpentes extrahi cantu cogique in poenam verum falsumne sit, non vita decreverit. leonum animi index cauda, €sicut et equorum aures; namque et has notas generosissimo €cuique natura tribuit. inmota ergo placido, clemens blan-€dienti, quod rarum est: crebrior enim iracundia, cuius in prin-€cipio terra verberatur, incremento terga ceu quodam incita-€mento flagellantur. vis summa in pectore. ex omni vulnere @1 €sive ungue inpresso sive dente ater profluit sanguis. [2i]2idem satiati innoxii sunt. generositas in periculis maxime de-€prehenditur, non illo tantum modo, quo spernens tela diu €se terrore solo tuetur ac velut cogi testatur cooriturque €non tamquam periculo coactus, sed tamquam amentia[2e]2 iratus. €illa nobilior animi significatio: quamlibet magna canum et €venantium urguente vi contemptim restitansque cedit in €campis et ubi spectari potest; idem ubi virgulta silvasque €penetravit, acerrimo cursu fertur velut abscondente turpitu-€dinem loco. dum sequitur, insilit saltu, quo in fuga non utitur. vulneratus observatione mira percussorem novit et €in quantalibet multitudine adpetit; eum vero, qui telum €quidem miserit, sed non vulneraverit, correptum rotatumque €sternit nec vulnerat. cum pro catulis feta dimicat, oculorum €aciem traditur defigere in terram, ne venabula expavescat. cetero dolis carent et suspicione nec limis intuentur oculis €aspicique simili modo nolunt. creditum est a moriente €humum morderi lacrimamque leto dari. atque hoc tale €tamque saevum animal rotarum orbes circumacti currusque €inanes et gallinaceorum cristae cantusque etiam magis ter- @1 €rent, sed maxime ignes. aegritudinem fastidii tantum sentit, €in qua medetur ei contumelia, in rabiem agente adnexarum €lascivia simiarum; gustatus deinde sanguis in remedio est. @@Leonum simul plurium pugnam Romae princeps €dedit Scaevola P. F. in curuli aedilitate, centum autem iu-€batorum primus omnium L. Sulla, qui postea dictator fuit, €in praetura. post eum Pompeius Magnus in circo DC, in €iis iubatorum CCCXV, Caesar dictator CCCC. @@Capere eos ardui erat quondam operis, foveisque €maxime. principatu Claudii casus rationem docuit, puden-€dam paene talis ferae nomine, [2a]2 pastore Gaetuliae sago con-€tra ingruentis impetum obiecto, quod spectaculum in harenam €protinus tralatum est, vix credibili modo torpescente tanta €illa feritate quamvis levi iniectu operto capite, ita ut devin-€ciatur non repugnans. videlicet omnis vis constat in oculis, €quo minus mirum sit a Lysimacho Alexandri iussu simul incluso strangulatum leonem. iugo subdidit eos primusque €Romae ad currum iunxit M. Antonius, et quidem civili bello, €cum dimicatum esset in Pharsaliis campis, non sine ostento €quodam tempor[2um]2, generosos spiritus iugum subire illo pro- @1 €digio significante. nam quod ita vectus est cum mima Cy-€t[2h]2eride, super monstra etiam illarum calamitatium fuit. €primus autem hominum leonem manu tractare ausus et osten-€dere mansuefactum Hanno e clarissimis Poenorum traditur €damnatusque illo argumento, quoniam nihil non persua-€surus vir tam artificis ingenii videbatur et male credi liber-€tas ei, cui in tantum cessisset etiam feritas. @@[2S]2un[2t]2 vero et fortuitae eorum quoque clementiae exempla. €Mentor Syracusanus in Syria, leone obvio suppliciter volu-€tante, attonitus pavore, cum refugienti undique fera opponeret €sese et vestigia lamberet adulanti similis, animadvertit in €pede eius tumorem vulnusque. extracto surculo liberavit cruciatu. pictura casum hunc testatur Syracusis. simili €modo Elpis Samius natione in Africam delatus nave, iuxta €litus conspecto leone hiatu minaci, arborem fuga petit Li-€bero patre invocato, quoniam tum praecipuus votorum locus €est, cum spei nullus est. set neque profugienti, cum po-€tuisset, fera institerat et procumbens ad arborem hiatu, €quo terruerat, miserationem quaerebat. os morsu avidiore €inhaeserat dentibus cruciabatque inedia, n[2on]2 tantum poena €in ipsis eius telis, suspectantem ac velut mutis precibus €orantem, dum fortuitis fidens non est contra feram multo- @1 que diutius miraculo quam metu cessatum est. degressus €tandem evellit praebenti et qua maxime opus esset adcommo-€danti. traduntque, quamdiu navis ea in litore steterit, re-€tulisse gratiam venatus adgerendo. qua de causa Libero €patri templum in Samo Elpis sacravit, quod ab eo facto €Graeci $KEXHNO/TOS *DIONU/SOU& appellavere. miremur postea €vestigia hominum intellegi a feris, cum etiam auxilia ab uno €animalium sperent? cur enim non ad alia iere aut unde €medicas manus hominis sciunt? nisi forte vis malorum etiam €feras omnia experiri cogit. @@Aeque memorandum et de panthera tradit Deme-€trius physicus: iacentem in media via hominis desiderio €repente apparuisse patri cuiusdam Philini, adsectatoris sa-€pientiae; illum pavore coepisse regredi, feram vero circum-€volutari non dubie blandientem seseque conflictantem mae-€rore qui etiam in panthera intellegi posset. feta erat, catulis procul in foveam delapsis. primum ergo miserationis fuit €non expavescere, proximum et curam intendere, secutusque €qua trahebat vestem unguium levi iniectu, ut causam doloris €intellexit simulque salutis suae mercedem, exemit catulos, €ea cum his prosequente usque extra solitudines deductus @1 €laeta atque gestiente, ut facile appareret gratiam referre et €nihil in vicem inputare, quod etiam in homine rarum est. @@Haec fidem et Democrito adferunt, qui Thoan-€tem in Arcadia servatum a dracone narrat. nutrierat eum €puer dilectum admodum, parensque serpentis naturam et €magnitudinem metuens in solitudines tulerat, in quibus €circumvento latronum insidiis agnitoque voce subvenit. nam €quae de infantibus ferarum lacte nutritis, cum essent expo-€siti, produntur, sicut de conditoribus nostris a lupa, magni-€tudin[2i]2 fatorum accepta fieri aequius quam ferarum naturae €arbitror. @@Panthera et tigris macularum varietate prope solae €bestiarum spectantur, ceteris unus ac suus cuique generi €color est, leonum tantum in Syria niger. pantheris in can-€dido breves macularum oculi. ferunt o[2d]2ore earum mire €sollicitari quadripedes cunctas, sed capitis torvitate terreri; €quam ob rem occultato eo reliqua dulcedine invitatas corri-þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨ˆ˜¾‡piunt. sunt qui tradant in armo [2i]2is similem lunae esse €maculam crescentem in orbem se[2que]2 cavantem pari modo. nunc varias et pardos, qua mares sunt, appellant in eo omni €genere, creberrimo in Africa Syriaque. quidam ab his @1 €pantheras candore solo discernunt, nec adhuc aliam differen-€tiam inveni. @@Senatus consultum fuit vetus, ne liceret Africanas €in Italiam advehere. contra ho[2c]2 tulit ad populum Cn. Au-€fidius tribunus plebis permisitque circensium gratia inpor-€tare. primus autem Scaurus aedilitate sua varias CL uni-€versas misit, dein Pompeius Magnus CCCCX, Divus Augustus CCCCXX. idem Q. Tuberone Paulo Fabio Maximo €cos. IIII non. Mai. theatri Marcelli dedicatione tigrim primus €omnium Romae ostendit in cavea mansuefactam, Divus vero €Claudius simul IIII. @@Tigrim Hyrcani et Indi ferunt, animal velocitatis €tremendae et maxime cognitae, dum capitur totus eius fe-€tus, qui semper numerosus est. ab insidiante rapitur equo €quam maxime pernici atque in recentes subinde transfertur. €at ubi vacuum cubile reperit feta_maribus enim subolis €cura non est_, fertur praeceps odore vestigans. raptor €adpropinquante fremitu abicit unum ex catulis; tollit illa €morsu et pondere etiam ocior acta remeat iterumque conse-€quitur ac subinde, donec in navem regresso inrita feritas €saevit in litore. @@Camelos inter armenta pascit oriens, quarum duo €genera, Bactriae et Arabiae; differunt, quod illae bina ha-€bent tubera in dorso, hae singula et sub pectore alterum, @1 €cui incumbant. dentium superiore ordine, ut boves, carent €in utroque genere. omnes autem iumentorum [2m]2inister[2i]2is dorso funguntur atque etiam equitatus in proeliis. velocitas €[2ut]2 equo, sed sua cuique mensura sicuti vires. nec ultra €adsuetum procedit spatium nec plus instituto onere recipit. €odium adversus equos gerunt naturale. sitim et quadriduo €tolerant inplenturque, cum bibendi occasio est, et in prae-€teritum et in futurum, obturbata proculcatione prius aqua: €aliter potu non gaudent. vivunt quinquagenis annis, quae-€dam et centenis. ut[2ri]2mque rabiem et ipsae sentiunt. €castrandi genus etiam feminas, quae bello praeparentur, in-€ventum est: fortiores ita fiunt coitu negato. @@Harum aliqua similitudo in duo transfertur ani-€malia. nabun Aethiopes vocant collo similem equo, pedibus €et cruribus bovi, camelo capite, albis maculis rutilum colo-€rem distinguentibus, unde appellata camelopardalis, dictatoris €Caesaris circensibus ludis primum visa Romae. ex eo sub-€inde cernitur, aspectu magis quam feritate conspicua, quare €etiam ovis ferae nomen invenit. @1 @@Pompei Magni primum ludi ostenderunt cha-€ma, quem Galli rufium vocabant, effigie lupi, pardorum €maculis. [2i]2idem ex Aethiopia quas vocant $KH/POUS&, quarum €pedes posteriores pedibus humanis et cruribus, priores €manibus fuere similes. hoc animal postea Roma non vidit. @@Isdem ludis et rhinoceros unius in nare cor-€nus, qualis saepe, visus. alter hic genitus hostis elephanto €cornu ad saxa limato praeparat se pugnae, in dimicatione €alvum maxime petens, quam scit esse molliorem. longitudo €ei par, crura multo breviora, color buxeus. @@Lyncas vulgo frequentes et sphingas, fusco €pilo, mammis in pectore geminis, Aethiopia generat multa-€que alia monstri[2s]2 similia, pinnatos equos et cornibus arma-€tos, quos pegasos vocant, crocotas velut ex cane lupoque €conceptos, omnia dentibus frangentes protinusque devorata €conficientes ventre, cercopithecos nigris capitibus, pilo asini €et dissimiles ceteris voce, Indicos boves unicornes tricornes-€que, leucrocotam, pernicissimam feram asini feri magnitu- @1 €dine, clunibus cervinis, collo, cauda, pectore leonis, capite €melium, bisulca ungula, ore ad aures usque rescisso, den-tium locis osse perpetuo_(hanc feram humanas voces €tradunt imitari. apud eosdem et quae vocatur eale, magni-€tudine equi fluviatilis, cauda elephanti, colore nigra vel €fulva, maxillis apri, maiora cubitalibus cornua habens mobilia, €quae alterna in pugna sist[2i]2t variatque infesta aut obliqua, utcumque ratio monstravit)_, sed atrocissimos tauros sil-€vestres, maiores agrestibus, velocitate ante omnes, colore €fulvos, oculis caeruleis, pilo in contrarium verso, rictu ad €aures dehiscente iuxta cornua mobilia. tergori duritia si-€licis, omne respuens vulnus. feras omnes venantur, ipsi non aliter quam foveis capti feritate semper intereunt. apud €eosdem nasci Ctesias scribit quam mantichoran appellat, €triplici dentium ordine pectinatim coeuntium, facie et auri-€culis hominis, oculis glaucis, colore sanguineo, corpore leonis, €cauda scorpionis modo spicula infigentem, vocis ut si mis-€ceatur fistulae et tubae concentus, velocitatis magnae, hu-mani corporis vel praecipue adpetentem. in India et €boves solidis ungulis, unicornes, et feram nomine axin [2h]2in[2n]2u-€lei pelle pluribus candidioribusque maculis, sacrorum Liberi @1 €patris_(Orsaei Indi simias candentes toto corpore ve-€nantur)_, asperrimam autem feram monocerotem, reliquo €corpore equo similem, capite cervo, pedibus elephanto, €cauda apro, mugitu gravi, uno cornu nigro media fronte €cubitorum duum eminente. hanc feram vivam negant capi. @@Apud Hesperios Aethiopas fons est Nigris, ut €plerique existimavere, Nili caput, [2ut]2 argumenta quae dixi-€mus persuadent. iuxta hunc fera appellatur catoblepas, €modica alioqui ceterisque membris iners, caput tantum prae-€grave aegre ferens_id deiectum semper in terram_, alias €internicio humani generis, omnibus, qui oculos eius videre, €confestim expirantibus. @@Eadem et basilisci serpentis est vis. Cyrenaica €hunc generat provincia, duodecim non amplius digitorum €magnitudine, candida in capite macula ut quodam diademate €insignem. sibilo omnes fugat serpentes nec flexu multi-€plici, ut reliquae, corpus inpellit, sed celsus et erectus in €medio incedens. necat frutices, non contactos modo, verum €et adflatos, exurit herbas, rumpit saxa: talis vis malo est. €creditum quondam ex equo occisum hasta et per eam sub-€eunte vi non equitem modo, sed equum quoque absumptum. @1 atque huic tali monstro_saepe enim enectum concupivere €reges videre_mustellarum virus exitio est: adeo naturae €nihil placuit esse sine pare. inferciunt has cavernis facile €cognitis soli tabe. necant illae simul odore moriunturque, €et naturae pugna conficitur. @@Sed in Italia quoque creditur luporum visus €esse noxius vocemque homini, quem priores contemplentur, €adimere ad praesens. inertes hos parvosque Africa et €Aegyptus gignunt, asperos trucesque frigidior plaga. homines €in lupos verti rursusque restitui sibi falsum esse confi-€denter existimare debemus aut credere omnia quae fabulosa €tot saeculis conperimus. unde tamen ista vulgo infixa s[2i]2t €fama in tantum, ut in maledictis versipelles habeat, indica-bitur. Euanthes, inter auctores Graeciae non spretus, €scribit Arcadas tradere ex gente Anthi cuiusdam sorte fa-€miliae lectum ad stagnum quoddam regionis eius duci vesti-€tuque in quercu suspenso tranare atque abire in deserta €transfigurarique in lupum et cum ceteris eiusdem generis €congregari per annos VIIII. quo in tempore si homine se €abstinuerit, reverti ad idem stagnum et, cum tranaverit, €effigiem recipere, ad pristinum habitum addito novem an-€norum senio. id quoque a[2d]2i[2cit]2, eandem recipere vestem. @1 mirum est quo procedat Graeca credulitas! nullum tam in-€pudens mendacium est, ut teste careat. item Apo[2ll]2as, qui €Olympionicas scripsit, narrat Demaenetum Parrhasium in €sacrificio, quod Arcades Iovi Lycaeo humana etiamtum hostia €faciebant, immolati pueri exta degustasse et in lupum se €convertisse, eundem X anno restitutum athleticae [2se exer]2-[2c]2uisse in pugilatu victoremque Olympia reversum. quin et €caudae huius animalis creditur vulgo inesse amatorium virus €exiguo in villo eumque, cum capiatur, abici nec idem pollere €nisi viventi dereptum. dies, quibus coeat, toto anno non €amplius duodecim. eundem in fame vesci terra inter au-€guria; ad dexteram commeantium praeciso itinere si pleno id ore fecerit, nullum ominum praestantius. sunt in eo €genere qui cervari vocantur, qualem e Gallia in Pompei þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨ˆ˜ÔƒMagni harena spectatum diximus. huic quamvis in fame €mandenti, si respexerit, oblivionem cibi subrepere aiunt di-€gressumque quaerere aliud. @@Quod ad serpentes attinet, vulgatum est colo-€rem eius plerasque terrae habere, in qua occultentur. innu-€mera esse genera. cerastis corpore eminere cornicula saepe @1 €quadrigemina, quorum motu, reliquo corpore occulto, solli-€citent ad se aves. geminum caput amphisbaenae, hoc est €et a cauda, tamquam parum esset uno ore fundi venenum. €aliis squamas esse, aliis picturas, omnibus exitiale virus. €iaculum ex arborum ramis vibrari, nec pedibus tantum €pavendas serpentes, sed [2u]2t missil[2e]2 volare tormento. colla €aspidum intumescere, nullo ictus remedio praeterquam si confestim partes contactae amputentur. unus huic tam pesti-€fero animali sensus vel potius affectus est: coniugia ferme €vagantur, nec nisi cum pari vita est. itaque alterutra inter-€empta incredibilis ultionis alteri cura: persequitur inter-€fectorem unumque eum in quantolibet populi agmine notitia €quadam infestat, perrumpit omnes difficultates, permeat spatia €nec nisi amnibus arcetur aut praeceleri fuga. @@Non est fateri rerum natura largius mala an remedia €genuerit. iam primum hebetes oculos huic malo dedit, eos-€que non in fronte adversos cernere, sed in temporibus_ €itaque excitatur saepius auditu quam visu_, deinde @1 internecivum bellum cum ichneumone. notum est ani-€mal hac gloria maxime, in eadem natum Aegypto. mergit €se limo saepius siccatque sole, mox ubi pluribus eodem €modo se coriis loricavit, in dimicationem pergit. in ea €caudam attollens ictus inritos aversus excipit, donec obliquo €capite speculatus invadat in fauces. nec hoc contentus €aliud haud mitius debellat animal. @@Crocodilum habet Nilus, quadripes malum et €terra pariter ac flumine infestum. unum hoc animal ter-€restre linguae usu caret, unum superiore mobili maxilla in-€primit morsum, alias terribile pectinatim stipante se dentium €serie. magnitudine excedit plerumque duodeviginti cubita. €parit ova quanta anseres, eaque extra eum locum semper €incubat praedivinatione quadam, ad quem summo auctu eo €anno egressurus est Nilus. nec aliud animal ex minore €origine in maiorem crescit magnitudinem. et unguibus €autem armatus est, contra omnes ictus cute invicta. dies in terra agit, noctes in aqua, teporis utrumque ratione. hunc €saturum cibo piscium et semper esculento ore in litore €somno datum parva avis, quae trochilos ibi vocatur, rex €avium in Italia, invitat ad hiandum pabuli sui gratia, os pri- @1 €mum eius adsultim repurgans, mox dentes et intus fauces €quoque ad hanc scabendi dulcedinem quam maxime hiantes, €in qua voluptate somno pressum conspicatus ichneumon, €per easdem fauces ut telum aliquod inmissus, erodit alvum. @@Similis crocodilo, sed minor etiam ichneumone, €est in Nilo natus scincos, contra venena praecipuus anti-€dotis, item [2ad]2 inflammandam virorum venerem. €@@Verum in crocodilo maior erat pestis quam ut uno esset €eius hoste natura contenta. itaque et delphini inmeantes €Nilo, quorum dorso tamquam ad hunc usum cultellata inest €pinna, abigentes eos praedam ac velut in suo tantum amne €regnantes, alioqui inpares viribus ipsi, astu interimunt. €callent enim in hoc cuncta animalia sciuntque non sua modo €commoda, verum et hostium adversa, norunt sua tela, norunt €occasiones partesque dissidentium inbell[2e]2s. in ventre mollis €est tenuisque cutis crocodilo: ideo se ut territi mergunt delphini subeuntesque alvum illa secant spina. quin et gens €hominum est huic beluae adversa in ipso Nilo, a Tentyri €insula, in qua habitat, appellata. mensura eorum parva, sed €praesentia animi in hoc tantum usu mira. terribilis haec @1 contra fugaces belua est, fugax contra se[2qu]2entes. sed ad-€versum ire soli hi audent, quin et flumini innatant dorsoque €equitantium modo inpositi hiantibus resupino capite ad mor-€sum addita in os clava, a dextra ac laeva tenentes extrema €eius utrimque, ut frenis in terram agunt captivos ac voce €etiam sola territos cogunt evomere recentia corpora ad se-€pulturam. itaque uni ei insulae crocodili non adnant olfactu-€que eius generis hominum, ut Psyllorum serpentes, fugantur. hebetes oculos hoc animal dicitur habere in aqua, extra €acerrimi visus, quattuorque menses hiemis semper inedia €tramittere in specu. quidam hoc unum quamdiu vivat cres-€cere arbitrantur; vivit autem longo tempore. @@Maior altitudine in eodem Nilo belua hippopotamius €editur, ungulis binis quales bubus, dorso equi et iuba et €hinnitu, rostro resimo, cauda et dentibus aprorum aduncis, €sed minus noxiis, tergoris ad scuta galeasque inpenetrabilis, €praeterquam si umore madeant. depascitur segetes desti-€natione ante, ut ferunt, determinatas in diem et ex agro €ferentibus vestigiis, ne quae revertenti insidiae comparentur. @@Primus eum et quinque crocodilos Romae @1 €aedilitatis suae ludis M. Scaurus temporario euripo ostendit. €hippopotamius in quadam medendi parte etiam magister €exstitit. adsidua namque satietate obesus exit in litus re-€centi harundinum caesura speculatum atque, ubi acutissi-€mam vidit stirpem, inprimens corpus venam quandam in €crure vulnerat atque ita profluvio sanguinis morbidum alias €corpus exonerat et plagam limo rursus obducit. @@Simile quiddam et volucris in eadem Aegypto €monstravit, quae vocatur ibis, rostri aduncitate per eam €partem se perluens, qua reddi ciborum onera maxime sa-€lubre est. nec haec sola: multis animalibus reperta sunt €usui futura et homini. dictamnum herbam extrahendis sa-€gittis cervi monstravere percussi eo telo pastuque herbae €eius eiecto; [2i]2idem percussi a phalangio, quod est aranei €genus, aut aliquo simili cancros edendo sibi medentur. est €et ad serpentium ictus praecipua qua se lacerti, quotiens cum his conseruere pugnam, vulnerati refovent. chelido-€niam visui saluberrimam hirundines monstravere vexatis €pullorum oculis illa medentes. testudo cunilae, quam bubu- @1 €lam vocant, pastu vires contra serpentes refovet, mustella €ruta in murium venatu cum [2i]2is dimicatione conserta. ci-€conia origano, hedera apri in morbis sibi medentur et can-cros vescendo maxime mari eiectos. anguis, hiberno situ €membrana corporis obducta, feniculi suco inpedimentum €illud exuit nitidusque vernat. exuit autem a capite primum €nec celerius quam uno die et nocte, replicans, ut extra fiat €membranae quod fuerit intus. idem hiberna latebra visu €obscurato maratho herbae se adfricans oculos inunguit ac €refovet; si vero squamae obtorpuere, spinis iuniperi se €scabit. draco vernam nausiam silvestris lactucae suco restin-guit. pantheras per fricatas carnes aconito barbari venantur. €occupat ilico fauces earum angor, quare pardalianches id €venenum appellavere quidam; at fera contra hoc excre-€mentis hominis sibi medetur, et alias tam avida eorum, ut €a pastoribus ex industria in aliquo vase suspensa altius, €quam ut queat saltu attingere, iaculando se a[2p]2petendoque @1 €defici[2a]2t et postremo expiret, alioqui vivacitatis adeo lentae, ut eiectis interaneis diu pugnet. elephans, chamaeleone €concolori frond[2i]2 devorato, occurrit oleastro huic veneno suo. €ursi cum mandragorae mala gustavere, formicas lambunt. €cervus herba cinare venenatis pabulis resistit. palumbes, €graculi, merulae, perdices lauri folio annuum fastidium pur-€gant, columbae, t[2ur]2t[2ur]2es et gallinacei herba quae vocatur €hel[2x]2ine, anates, anseres ceteraeque aquaticae herba siderite, €grues et similes iunco palustri. corvus occiso c[2h]2am[2a]2eleone, €qui etiam victori [2suo]2 nocet, lauro infestum virus extinguit. @@Milia praeterea, utpote cum plurimis animali-€bus eadem natura rerum caeli quoque observationem et ven-€torum, imbrium, tempestatum praesagia alia alio modo dederit, €quod persequi inmensum est, aeque scilicet quam reliquam €cum singulis hominum societatem. siquidem et pericula €praemonent non fibris modo extisque, circa quod magna €mortalium portio haeret, sed alia quadam significatione. ruinis inminentibus musculi praemigrant, aranei cum telis €primi cadunt. auguria quidem artem fecere apud Romanos @1 þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨ˆ˜çƒet sacerdotum collegium vel maxime sollemne. est inter ea €locis rigentibus et volpes, animal alioqui sollertia dirum. €amnes gelatos lacusque non nisi ad eius itum reditumque €transeunt. observatum ea[2m]2 aure ad glaciem adposita coniec-tare crassitudinem gelus. nec minus clara exitii €documenta sunt etiam contemnendis animalibus. M. Varro €auctor est a cuniculis suffossum in Hispania oppidum, a €talpis in Thessalia, ab ranis civitatem in Gallia pulsam, ab €locustis in Africa, ex Gyara Cycladum insula i[2n]2col[2a]2s a mu-€ribus fugatos, in Italia Amynclas a serpentibus deletas. citra €Cynam[2o]2lgos Aethiopas late deserta regio est, a scorpionibus €et solipugis gente sublata, et a scolopendris abactos R[2h]2oeti-€enses auctor est Theophrastus. sed ad reliqua ferarum €genera redeamus. @@Hyaenis utramque esse naturam et alternis €annis mares, alternis feminas fieri, parere sine mar[2e]2 vulgus €credit, Aristoteles negat. collum [2u]2t iuba [2in con]2t[2i]2nuitatem @1 €spinae porrigitur flectique nisi circumactu totius corporis non quit. multa praeterea mira traduntur, sed maxime ser-€monem humanum inter pastorum stabula adsimulare nomen-€que alicuius addiscere, quem evocatum foris laceret, item €vomitionem hominis imitari ad sollicitandos canes quos in-€vadat. ab uno animali sepulcra erui inquisitione corporum. €feminam raro capi. oculis mille esse varietates colorumque €mutationes. praeterea umbrae eius contactu canes obmute-€scere, et quibusdam magicis artibus omne animal, quod ter €lustraverit, in vestigio haerere. @@Huius generis coitu leaena Aethiopica parit co-€rocottam, similiter voces imitantem hominum pecorumque. €acies ei perpetua, in utraque parte oris nullis gingivis, dente €continuo: ne contrario occursu hebetetur, capsarum modo €includitur. hominum sermones imitari et mantichoram in €Aethiopia auctor est Iuba. @@Hyaenae plurimae gignuntur in Africa, quae et €asinorum silvestrium multitudinem fundit. mares in eo €genere singuli feminarum gregibus imperitant; timent libi-€dinis aemulos et ideo gravidas custodiunt morsuque natos €mares castrant. contra gravidae latebras petunt et parere €furto cupiunt gaudentque copia libidinis. @1 @@Easdem partes sibi ipsi Pontici amputant fibri peri-€culo urgente, ob hoc se peti gnari; castoreum id vocant €medici. alias animal horrendi morsus arbores iuxta flumina €ut ferro caedit, hominis parte conprehensa non ante quam €fracta concrepuerint ossa morsus resolvit. cauda piscium his, €cetera species lutrae. utrumque aquaticum, utrique mollior €pluma pilus. @@Ranae quoque rubetae, quarum et in terra et €in umore vita, plurimis refertae medicaminibus, deponere €ea adsidue ac resumere pastu dicuntur, venena tantum €semper sibi reservantes. @@Similis et vitulo marino victus in mari ac terra, €simile fibris et ingenium. evomit fel suum ad multa me-€dicamenta utile, item coagulum ad comitiales morbos, ob ea €se peti prudens. Theophrastus auctor est angu[2i]2s modo €et stelliones senectutem exuere itaque protinus devorare €praeripientes comitiali morbo remedia. eosdem [2in]2no[2cu]2i €ferunt in Graecia morsus, no[2xi]2os esse in Sicilia. @@Cervis quoque est sua malignitas, quamquam €placidissimo animalium. urgente vi canum ultro confugiunt @1 €ad hominem et in pariendo semitas minus cavent humanis €vestigiis tritas quam secreta ac feris opportuna. conceptus €earum post arcturi sidus. octonis mensibus ferunt partus, €interim et geminos. a conceptu separant se, at mares relicti €rabie libidinis saeviunt, fodiunt scrobes. tunc rostra eorum €nigrescunt, donec aliqui abluant imbres. feminae autem €ante partum purgantur herba quadam, quae sese[2lis]2 dicitur, €faciliore ita utentes utero; a partu duas, quae tamn[2us]2 et €seselis appellantur, pastae redeunt ad fetum: illis imbui lactis primos volunt sucos quacumque de causa. editos par-€tus exercent cursu et fugam meditari docent, ad praerupta €ducunt saltumque demonstrant. iam mares soluti desiderio €libidinis avide petunt pabula; ubi se praepingues sensere, €latebras quaerunt fatentes incommodum pondus. et alias €semper in fuga adquiescunt stantesque respiciunt, cum prope €ventum est, rursus fugae praesidia repetentes. hoc fit in-testini dolore tam infirmi, ut ictu levi rumpatur intus. fu-€giunt autem latratu canum audito secunda semper aura, ut €vestigia cum ipsis abeant. mulcentur fistula pastorali et @1 €cantu, cum erexere aures, acerrimi auditus, cum remisere, €surdi. cetero animal simplex et omnium rerum miraculo €stupens in tantum, ut equo aut bucula accedente propius €hominem iuxta venantem non cernant aut, si cernant, arcum €ipsum sagittasque mirentur. maria trameant gregatim nantes €porrecto ordine et capita inponentes praecedentium clunibus €vicibusque ad terga redeuntes. hoc maxime notatur a Cilicia €Cyprum traicientibus. nec vident terras, sed in odore[2m]2 earum natant. cornua mares habent solique animalium omnibus €annis stato veris tempore amittunt. ideo sub ista die quam €maxime invia petunt: latent amissis velut inermes, sed et €hi bono suo invidentes. dextrum cornu negant inveniri ceu €medicamento aliquo praeditum, idque mirabilius fatendum €est, cum et in vivariis mutent omnibus annis. defodi ab iis €putant. accensi autem utrius libeat odore et serpentes fu-gantur et comitiales morbi deprehenduntur. indicia quoque €aetatis in illis gerunt, singulos annis adicientibus ramos €usque ad sexennes; ab eo tempore similia revivescunt, nec €potest aetas discerni; sed dentibus senecta declaratur: aut €enim paucos aut nullos habent nec in cornibus imis ramos, alioqui ante frontem prominere solitos iunioribus. non deci- @1 €dunt castratis cornua nec nascuntur, erumpunt autem rena-€scentibus tuberibus primo aridae cuti similia, de[2in]2 teneris €increscunt ferulis harundineas in paniculas molli plumata €lanugine. quamdiu carent iis, noctibus procedunt ad pa-€bula. increscentia solis vapore durant ad arbores subinde €experientes; ubi placuit robur, in aperta prodeunt. captique €iam sunt hedera in cornibus viridante, ex attritu arborum €ut in aliquo ligno teneris, dum experiuntur, innata. [2s]2u[2n]2t €aliquando et candido colore, qualem fuisse traditur Q. Ser-€torii cervam, quam esse fatidicam Hispaniae gentibus per-suaserat. et his cum serpente pugna: vestigant cavernas €nariumque spiritu extrahunt renitentes. ideo singulare €abigendis serpentibus odor adusto cervino cornu, contra €morsus vero praecipuum remedium ex coagulo hinnulei matris in utero occisi. vita cervis in confesso longa, post €C annos aliquibus d[2enuo]2 captis cum torquibus aureis, quos €Alexander Magnus addiderat, adopertis iam cute in magna €obesitate. febrium morbos non sentit hoc animal, quin et €medetur huic timori. quasdam modo principes feminas sci- @1 €mus omnibus diebus matutinis carnem eam degustare solitas €et longo aevo caruisse febribus, quod ita demum existimant €ratum, si vulnere uno interierit. @@Est eadem specie, barba tantum et armorum villo €distans, quem tragelaphon vocant, non alibi quam iuxta €Phasim amnem nascens. €@@Cervos Africa propemodum sola non gignit, at €chamaeleonem et ipsa, quamquam frequentior e[2st]2 Indiae. €figura et magnitudo erat lacerti, nisi crura essent recta et €excelsiora. latera ventri iunguntur ut piscibus; et spina simili modo eminet. rostrum, ut in parvo, haut absimil[2e]2 €suillo, cauda praelonga, in tenuitatem desinens, inplicans se €viperinis orbibus, ungues adunci, motus tardior ut testu-€dini, corpus asperum ceu crocodilo, oculi in recess[2u]2 cavo, €tenui discrimine, praegrandes et corpori concolores. num-€quam eos operit nec pupillae motu, sed totius oculi ver-satione circumaspicit. ipse celsus hianti semper ore solus €animalium nec cibo nec potu alitur nec alio quam ae+ris €alimento, ric[2tu ter]2rifico fere, innoxius alioqui. et coloris €natura mirabilior: mutat namque eum subinde et oculis et €cauda et toto corpore redditque semper quemcumque proxime @1 €attingit praeter rubrum candidumque; defuncto pallor est. €caro in capite et maxillis et ad commissuram caudae ad-€modum exigua nec aliubi toto corpore; sanguis in corde et þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨ˆ˜úˆ‰circa oculos tantum; viscera sine splene. hibernis mensi-€bus latet, ut lacertae. @@Mutat colores et Scytharum tarandrus nec €aliud ex iis quae pilo vestiuntur, nisi in Indis lycaon, cui €iubata traditur cervix. nam thoes_luporum id genus est €procerius longitudine, brevitate crurum dissimile, velox saltu, €venatu vivens, innocuum homini_habitum, non colorem, mutant, per hiemes hirti, aestate nudi. tarandro magnitudo €quae bovi est, caput maius cervino nec absimile, cornua €ramosa, ungulae bifidae, villus magnitudine ursorum, sed, €cum libuit sui coloris esse, asini similis. tergori tanta €duritia, ut thoraces ex eo faciant. colorem omnium arborum, €fruticum, florum locorumque reddit metuens in quibus latet, €ideoque raro capitur. mirum esset habitum corpori tam €multiplicem dari, mirabilius est et villo. @@Hystrices generat India et Africa, spinea con-€tectas cu[2te]2 irenaceorum genere, sed hystrici longiores aculei @1 €et, cum intendit cutem, missiles. ora urgentium figit canum €et paulo longius iaculatur. hibernis autem se mensibus €condit, quae natura multis et ante omnia ursis. @@Eorum coitus hiemis initio nec vulgari qua-€dripedum more, sed ambobus cubantibus conplexisque; €dein secessus in specus separatim, in quibus pariunt XXX €die plurimum quinos. hi sunt candida informisque caro, €paulo muribus maior, sine oculis, sine pilo; ungues tantum €prominent. hanc lambendo paulatim figurant. nec quic-€quam rarius quam parientem videre ursam. ideo mares €quadragenis diebus latent, feminae quaternis mensibus. specus si non habuere, ramorum fruticumque congerie aedi-€ficant, inpenetrabiles imbribus mollique fronde constratos. €primis diebus bis septenis tam gravi somno premuntur, ut €ne vulneribus quidem excitari queant. tunc mirum in mo-€dum veterno pinguescunt. illi sunt adipes medicaminibus €apti contraque defluvium capilli tenaces. ab his diebus €residunt ac priorum pedum suctu vivunt. fetus rigentes €adprimendo pectori fovent non alio incubitu quam ad ova volucres. mirum dictu, credit Theophrastus per id tem-€pus coctas quoque ursorum carnes, si adserventur, incre-€scere; cibi nulla tunc argumenta nec nisi umoris minimum @1 €in alvo inveniri, sanguinis exiguas circa corda tantum gut-tas, reliquo corpori nihil inesse. procedunt vere, sed ma-€res praepingues, cuius rei causa non prompta est, quippe ne €somno quidem saginatis, praeter XIIII dies, ut diximus. €exeuntes herbam quandam arum nomine laxandis intestinis, €alioqui concretis, devorant [2f]2ria[2nt]2que surculos denti[2bus]2 prae-€domantes ora. oculi eorum hebetantur, qua maxime causa €favos expetunt, ut convulneratum ab apibus os levet sanguine gravedinem illam. invalidissimum urso caput, quod leoni €firmissimum. ideo urgente vi praecipitaturi se ex aliqua €rupe manibus cooperto iaciuntur ac saepe in harena colapho €infracto exanimantur. cerebro veneficium inesse Hispaniae €credunt occisorumque in spectaculis capita cremant testato, €quoniam potum in ursinam rabiem agat. ingrediuntur et bipedes; arborem aversi derepunt. tauros ex ore cornibus-€que eorum omnibus pedibus suspensi pondere fatigant. nec €alteri animalium in maleficio stultitia sollertior. annali-€bus notatum est M. Pisone M. Messala cos. a. d. XIIII kal. €Oct. Domitium Ahenobarbum aedilem curulem ursos Numi-€dicos centum et totidem venatores Aethiopas in circo de- @1 €disse. miror adiectum Numidicos fuisse, cum in Africa €ursum non gigni constet. @@Conduntur hieme et Pontici mures, dumtaxat €albi, quorum palatum in gustu sagacissimum auctores quo-€nam modo intellexerint miror. conduntur et Alpini, quibus €magnitudo melium est, sed hi pabulo ante in specus con-€vecto, cum quidem narrant alternos marem ac feminam €subrosae conplexos fascem herbae supinos, cauda mordicus €adprehensa, invicem detrahi ad specum ideoque illo tempore €detrito esse dorso. sunt his pares et in Aegypto similiter-€que resident in clunes et binis pedibus gradiuntur prioribus-€que ut manibus utuntur. @@Praeparant hiemi et irenacei cibos ac volutati su-€pra iacentia poma adfixa spinis, unum amplius tenentes ore, €portant in cavas arbores. [2i]2idem mutationem aquilonis in €austrum condentes se in cubile praesagiunt. ubi vero sen-€sere venantem, contracto ore pedibusque ac parte omni in-€feriore, qua raram et innocuam habent lanuginem, convol-€vuntur in formam pilae, ne quid conprehendi possit praeter aculeos. in desperatione vero urinam in se reddunt tabi-€ficam, tergori suo spinisque noxiam, propter hoc se capi @1 €gnari. quam ob rem exinanita prius urina venari ars est, €et tum praecipua dos tergori, alias corrupto, fragili, putribus €spinis atque deciduis, etiam si vivat subtractus fuga. ob id €non nisi in novissima spe maleficio eo perfunditur, quippe €et ipsi odere suum veneficium, ita parcentes sibi terminum-€que supremum opperientes, ut ferme ante captivitas occupet. €calidae postea aquae adspersu resolvitur pila, adprehen-€susque pes alter e posterioribus suspendiosa fame necat. ali-ter non est occidere et tergori parcere. ipsum animal non, €ut remur plerique, vitae hominum supervacuum est, si non €sint illi aculei, frustra vellerum mollitia in pecude mortali-€bus data: hac cute expoliuntur vestes. magnum fraus et €ibi lucrum monopoli[2o]2 invenit, de nulla re crebrioribus se-€natus consultis nulloque non principe adito querimoniis €pro[2v]2i[2nc]2ialibus. @@Vrinae et duobus aliis animalibus ratio mira. €leontophonon accipimus vocari parvum nec aliubi nascens €quam ubi leo gignitur, quo gustato tanta illa vis [2e]2t ceteris €quadripedum imperitans ilico expiret. ergo corpus eius €exustum adspergunt aliis carnibus polentae modo insidi-€antes ferae necantque etiam cinere: tam contraria est pestis. €haut inmerito igitur odit leo visumque frangit et citra mor-€sum exanimat; ille contra urinam spargit, prudens hanc @1 quoque leoni exitialem. lyncum umor ita redditus, ubi gig-€nuntur, glaciatur arescitve in gemmas carbunculis similes €et igneo colore fulgentes, lyn[2c]2urium vocatas atque ob id €sucino a plerisque ita generari prodito. novere hoc sciunt-€que lynces et invidentes urinam terra operiunt, eoque cele-€rius solidatur illa. @@Alia sollertia in metu melibus: sufflatae cutis dis-€tentu ictus hominum et morsus canum arcent. €@@Provident tempestatem et sciuri obturatisque, qua spira-€turus est ventus, cavernis ex alia parte aperiunt fores. de €cetero ipsis villosior cauda pro tegumento est. ergo in €hiemes aliis provisum pabulum, aliis pro cibo somnus. @@Serpentium vipera sola terra dicitur condi, €ceterae arborum aut saxorum cavis. et alias vel annua €fame durant, algore modo dempto. omnia secessus tempore €veneno orba dormiunt. simili modo et cocleae, illae quidem €iterum et aestatibus, adhaerentes maxime saxis aut, etiam iniuria resupinatae avolsaeque, non tamen exeuntes. in €Baliaribus vero insulis cavaticae appellatae non prorepunt e €cavis terrae_neque herba vivunt_, sed uvae modo €inter se cohaerent. est et aliud genus minus vulgare ad- @1 €haerente operculo eiusdem testae se operiens. obruta[2e]2 €terra semper hae et circa maritimas tantum Alpes quondam €effossae coepere iam erui et in Veliterno. omnium tamen €laudatissimae in Astypalaea insula. @@Lacertae, inimicissimum genus cocleis, negantur €semenstrem vitam excedere. lacerti Arabiae cubitales, in €Indiae vero N[2y]2so monte XXIIII in longitudinem pedum, co-€lore fulvi aut punicei aut caerulei. @@Ex his quoque animalibus, quae nobiscum €degunt, multa sunt cognitu digna, fidelissimumque ante om-€ni[2a]2 homini canis atque equus. pugnasse adversus latrones €canem pro domino accepimus confectumque plagis a cor-€pore non recessisse, volucres ac feras abigentem. ab alio €in Epiro agnitum in conventu percussorem domini laniatu-€que et latratu coactum fateri scelus. Garamant[2u]2m regem €canes CC ab exilio reduxere proeliati contra resistentes. €propter bella Colophonii itemque Castabalenses cohortes ca-num habuere. hae primae dimicabant in acie numquam €detrectantes; haec erant fidissima auxilia nec stipendiorum €indiga. canes defendere Cimbris caesis domus eorum plau-þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨ˆ›„stris inpositas. canis Iasone Lycio interfecto cibum capere @1 €noluit inediaque consumptus est. is vero, [2c]2ui nomen Hyr-€cani reddit Duris, accenso regis Lysimachi rogo iniecit se flammae, similiterque Hieronis regis. memorat et Pyr-€rhum, Gelonis tyranni canem, Philistus; memoratur et Nico-€medis Bithyniae regis, uxore eius Cosingi lacerata propter €lasciviorem cum marito iocum. apud nos Vulcatium nobilem, €qui Ca[2s]2cellium ius civile docuit, asturcone e suburbano re-€deuntem, cum advesperavisset, canis a grassatore defendit; €item Caelium senatorem aegrum Placentiae ab armatis op-€pressum, nec prius ille vulneratus est quam cane interempto. sed super omnia in nostro aevo actis p. R. testatum Appio €Iunio et P. Silio cos., cum animadverteretur ex causa Neronis €Germanici filii in Titium Sabinum et servitia eius, unius ex €his canem nec in carcere abigi potuisse nec a corpore reces-€sisse abiecti, in gradibus gemitoriis maestos edentem ulu-€latus magna populi Romani corona, ex qua cum quidam ei €cibum obiecisset, ad os defuncti tulisse. innatavit idem, €cadavere in Tiberim abiecto, sustentare conatus, effusa €multitudine ad spectandam animalis fidem. @@Soli dominum novere et ignotum quoque, si repente @1 €veniat, intellegunt; soli nomina sua, soli vocem domesticam €agnoscunt. itinera quamvis longa meminere, nec ulli praeter €hominem memoria maior. impetus eorum et saevitia miti-gatur ab homine considente humi. plurima alia in [2i]2is co-€tidie vita invenit, sed in venatu sollertia et sagacitas prae-€cipua est. scrutatur vestigia atque persequitur, comitantem €ad feram inquisitorem loro trahens, qua visa quam silens €et occulte, set quam significans demonstratio est cauda pri-€mum, deinde rostro! ergo etiam senecta fessos caecosque €ac debiles sinu ferunt, ventos et odorem captantes proten-€dentesque rostra ad cubilia. @@E tigribus eos Indi volunt concipi et ob id in silvis €coitus tempore alligant feminas. primo et secundo fetu ni-€mis feroces putant gigni, tertio demum educant. hoc idem €e lupis Galli, quorum greges suum quisque ductorem e cani-€bus et ducem habent. illum in venatu comitantur, illi pa-rent; namque inter se exercent etiam magisteria._(Cer-€tum est iuxta Nilum amnem currentes lambere, ne croco-€dilorum aviditati occasionem praebeant)_Indiam petenti €Alexandro Magno rex Albaniae dono dederat inusitatae €magnitudinis unum, cuius specie delectatus iussit ursos, €mox apros et deinde dammas emitti, contemptim inmobili @1 €iacente eo, qu[2a]2 segnitia tanti corporis offensus imperator €generosi spiritus interemi eum iussit. nuntiavit hoc fama €regi. itaque alterum mittens addidit mandata, ne in parvis €experiri vellet, sed in leone elephantove: duos sibi fuisse, hoc interempto praeterea nullum fore. nec distulit Alexander €leonemque fractum protinus vidit. postea elephantum iussit €induci, haut alio magis spectaculo laetatus. horrentibus €quippe villis per totum corpus [2in]2genti primum latratu into-€nuit, mox in[2g]2ruit adsultans contraque membra exurgens €hinc et illinc artifici dimicatione, qua maxime opus esset, €infestans atque evitans, donec adsidua rotatu[2m]2 vertigine €adflixit, ad casum eius tellure concussa. @@Canum generi b[2i]2s anno partus. iusta ad parien-€dum annua aetas. gerunt uterum sexagenis diebus. gignunt €caecos et, quo largiore aluntur lacte, eo tardiorem visum €accipiunt, non tamen umquam ultra XXI diem nec ante €septimum. quidam tradunt, si unus gignatur, nono die cer-€nere, si gemini, decumo i[2t]2emque in singulos adici totidem €tarditatis ad lucem dies, et ab ea quae sit femina ex primi-€para genita Faunos cerni. optimus in fetu qui novissimus €cernere incipit aut quem primum fert in cubile feta. @1 @@Rabies canum sirio ardente homini pestifera, ut €diximus, ita morsis letali aquae metu. quapropter obviam €itur per XXX eos dies, gallinaceo maxime fimo inmixto ca-€num cibis aut, si praevenerit morbus, veratro. a mor-€su vero unicum remedium, oraculo quodam nuper repertum, radix silvestris rosae, quae cyno[2r]2rhoda appellatur. Colu-€mella auctor est, si XL die quam sit natus castretur morsu €cauda summusque eius articulus auferatur s[2p]2i[2nae]2 nervo €exempto, nec caudam crescere nec canes rabidos fieri. ca-€nem locutum in prodigiis, quod equidem adnotaverim, acce-€pimus et serpentem latrasse, cum pulsus [2Tarquinius]2 est €regno. @@Eidem Alexandro et equi magna raritas con-€tigit. Bucephalan eum vocarunt sive ab aspectu torvo sive €ab insigni taurini capitis armo inpressi. XIII talentis ferunt €ex Philonici Pharsalii grege emptum, etiam tum puero capto €eius decore. neminem hic alium quam Alexandrum regio €instratu ornatus recepit in sedem, alias passim recipiens. €idem in proeliis memoratae cuiusdam perhibetur operae, €Thebarum oppugnatione vulneratus in alium transire Alex-€andrum non passus, multa praeterea eiusdem modi, propter €quae rex defuncto ei duxit exequias urbemque tumulo cir- @1 cumdedit nomine eius. nec Caesaris dictatoris quemquam €alium recepisse dorso equus traditur, idemque similes hu-€manis pedes priores habuisse, hac effigie locatus ante Veneris €Genetricis aedem. fecit et Divus Augustus equo tumulum, €de quo Germanici Caesaris carmen est. Agrigenti con-€plurium equorum tumuli pyramides habent. equum adama-tum a Samiramide usque in coitum Iuba auctor est. Scy-€thici quidem equitatus equorum gloria strepunt: occiso €regulo ex provocatione dimicante hostem, cum ad spoliandum €venisset, ab equo eius ictibus morsuque confectum; alium €detracto oculorum operimento et cognito cum matre coitu €petiisse praerupta atque exanimatum. aequa ex causa in €Reatino agro laceratum prorigam invenimus. namque et €cognationum intellectus his est, atque in grege prioris anni sororem libentius etiam quam matrem equa comitatur. do-€cilitas tanta est, ut universus Sybaritani exercitus equitatus €ad symphoniae cantum saltatione quadam moveri solitus in-€veniatur. [2i]2idem praesagiunt pugnam et amissos lugent do-€minos: lacrimas interdum desiderio fundunt. interfecto Nicomede rege equus eius inedia vitam finivit. P[2h]2ylarc[2h]2us €refert Centaretum e Galatis, in proelio occiso Antiocho, po- @1 €titum equo eius conscendisse ovantem, at illum indignatione €accensum domitis frenis, ne regi posset, praecipitem in ab-€rupta isse exanimatumque una. Philistus a Dionysio relic-€tum in caeno haerentem, ut se evellisset, secutum vestigia €domini examine apium iubae inhaerente, eoque ostento €tyrannidem a Dionysio occupatam. @@Ingenia eorum inenarrabilia. iaculantes obsequia €experiuntur difficiles conatus corpore ipso nisuque i[2u]2vantium; €i[2te]2m tela humi collecta equiti porrigunt. nam in circo ad €currus iuncti non dubie intellectum adhortationis et gloriae fatentur. Claudi Caesaris saecularium ludorum circensibus, €excusso in carceribus auriga albati Corace, occupavere pri-€matum, optinuere opponentes, effundentes omniaque contra €aemulos, quae debuissent peritissimo auriga insistente, fa-€cientes, cum puderet hominum artes ab equis vinci, peracto legitimo cursu ad cretam stetere. maius augurium apud €priscos plebeis circensibus excusso auriga ita, ut si staret, €in Capitolium cucurrisse equos [2a]2edemque ter lustrasse; €maximum vero eodem pervenisse a [2V]2eis cum palma et co- @1 €rona, effuso Ratumenna qui ibi vicerat, unde postea nomen portae est. Sarmatae longinquo [2itine]2ri inedia pridie prae-€parant eos, potum exiguum inpertientes, atque ita per cen-€tena milia et quinquaginta continuo cursu euntibus insident. €@@Vivunt annis quidam quinquagenis, femina[2e]2 minore €spatio; eaedem quinquennio finem crescendi capiunt, mares €anno addito. forma equorum, quales maxime legi oporteat, €pulcherrime quidem Vergilio vate absoluta est; sed et nos €diximus in libro de iaculatione equestri condito, et €fere inter omnes constare video. diversa autem circo ratio €quaeritur. itaque cum bimi in alio subiungantur imperio, €non ante quinquenn[2e]2s ibi certamen accipit. @@Partum in eo genere undenis mensibus ferunt, €duodecimo gignunt. coitus verno aequinoctio bimo utrim-€que vulgaris, sed a trimatu firmior partus. generat mas þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨ˆ›£„ad annos XXXIII, utp[2o]2te cum a circo post vicesimum annum €mittantur ad subolem. Opunte et ad XL durasse tradunt adiutum modo in attollenda priore parte corporis. sed ad €generandum paucis animalium minor fertilitas. qua de causa @1 €intervalla admissurae dantur, nec tamen quindecim initus €eiusdem anni valet tolerare. equarum libido extinguitur €iuba tonsa. gignunt annis omnibus ad quadragesimum. vixisse equum LXXV annos proditur. in hoc genere gra-€vida stans parit praeterque ceteras fetum diligit. et sane €equis amoris innasci veneficium, hippomanes appellatum, in €fronte, caricae magnitudine, colore nigro, quod statim edito €partu devorat feta aut partum ad ubera non admittit. si €quis praereptum habeat, olfactu in rabiem id genus agitur. €amissa parente in grege armenti reliquae fetae educant or-€bum. terram attingere ore triduo proximo quam sit genitus €negant posse. quo quis acrior, in bibendo nares mergit. €Scythae per bella feminis uti malunt, quoniam urinam cursu €non inpedito reddant. @@Constat in Lusitania circa Olisiponem oppidum et €Tagum amnem equas favonio flante obversas animalem con-€cipere spiritum, idque partum fieri et gigni pernicissimum €ita, sed triennium vitae non excedere. in eadem Hispania €Gallaica gens est et Asturica; equini generis hi[2s]2 sunt quos @1 €tieldones vocamus; minore forma appellatos asturcones gig-€nunt, quibus non vulgaris in cursu gradus, sed mollis alterno €crurum explicatu glomeratio, unde equis tolutim carpere €incursum traditu[2r]2 arte. €@@Equo fere qui homini morbi, praeterque vesicae con-€versio, sicut omnibus in genere veterino. @@Asinum nummum emptum Q. Axio €senatori auctor est M. Varro, haut scio an omnium pretio €animalium victo. opera sine dubio generi munifica, arando €quoque, sed mularum maxime progeneratione. patria etiam €spectatur in his, Arcadicis in Achaia, in Italia Reatinis. ip-€sum animal frigoris maxime inpatiens. ideo non generatur €in Ponto, nec aequinoctio verno, ut cetera pecua, admittitur, sed solstitio. mares in remissione operis deteriores. partus €a tricensimo mense ocissimus, sed a trimatu legitimus, toti-€dem quot equae et isdem mensibus et simili modo. sed €incontinens uterus urina genitale reddit, ni cogatur in cur-€sum verberibus a coitu. raro geminos parit. paritura lucem €fugit et tenebras quaerit, ne conspiciatur ab homine. gignit tota vita, quae est ei ad tricensimum annum. partus caritas @1 €summa, sed aquarum taedium maius: per ignes ad fetus €tendunt, eaedem, si rivus minimus intersit, horrent [2e]2tia[2m]2 €pedes omnino tinguere. nec nisi adsuetos potant fontes €quae sunt in pecuariis, atque ita ut sicco tramite ad potum €eant. nec pontes transeunt per raritatem eorum tralucenti-€bus fluviis, mirumque dictu, sitiunt et si mutentur aquae; €ut bibant cogendae exorandaeve sunt. nec nisi spatiosa in €cubitu laxitas tuta; varia namque somnio visa concipiunt €ictu pedum crebro, qui nisi per inane emicuit, repulsu du-rioris materiae clauditatem ilico adfert. quaestus ex iis €opima praedia exuperat. notum est in Celtiberia singulas €quadringentena milia nummum enixas, mularum maxime €partu. aurium referre in [2i]2is et palpebrarum pilos aiunt; €quamvis enim unicolor[2i]2 reliquo corpore, totidem tamen co-€lores, quot ibi fuere, reddi. pullos earum epulari Maecenas €instituit, multum eo tempore praelatos onagris. post eum €interiit auctoritas saporis asino._Moriente visu celerrime €id genus deficit._ @@Ex asino et equa mula gignitur mense XIII, @1 €animal viribus in labores eximium. ad tales partus equas €neque quadrimis minores neque decennibus maiores legunt €arcerique utrumque genus ab altero narrant nisi in infantia €eius generis quod ineat lacte hausto. quapropter subreptos €pullos in tenebris equarum uberi asinarumve eculeos ad-€movent. gignitur autem mula [2et]2 ex equo et asina, sed €e[2f]2frenis et tarditatis indomitae. lenta omnia e[2t]2 e vetulis. conceptum ex equo secutus asini coitus abortu perimit, non €item asini equus. feminas a partu optime septimo die in-€pleri observatum, mares fatigatos melius inplere. quae non €prius, quam dentes quos pullinos appellant iaciat, conceperit, €sterilis intellegitur et quae non primo initu generare coeperit. €equo et asina genitos mares hinnulos antiqui vocabant con-traque mulos quos asini et equae generarent. observatum €ex duobus divers[2is]2 generibus nata tertii generis fieri et €neutri parentium esse similia eaque ipsa, quae sunt ita €nata, non gignere in omni animalium genere; idcirco mulas €non parere. est in annalibus nostris peperisse saepe, €verum prodigii loco habitum. Theophrastus vulgo pa-€rere in Cappadocia tradit, sed esse id animal ibi sui generis. mulae calcitratus inhibetur vini crebriore potu. in pluri-€um Graecorum est monumentis cum equa muli coitu @1 €natum quod vocaverint [2g]2innum, id est parvum mulum. €generantur ex equa et onagris mansuefactis mulae veloces €in cursu, duritia eximia pedum, verum strigoso corpore, €indomito animo. sed generator onagro et asina genitus €omnes antecellit. onagri in Phrygia et Lycaonia praecipui. €pullis eorum ceu praestantibus sapore Africa gloriatur, quos lalisiones appellat. mulum LXXX annis vixisse Athenien-€sium monimentis apparet; gavisi namque, cum templum €in arce facerent, quod derelictus senecta scandentia iumenta €comitatu nisuque exhortaretur, decretum fecere ne frumen-€tarii negotiatores ab incerniculis eum arcerent. @@Bubus Indicis camelorum altitudo traditur, €cornua in latitudinem quaternorum pedum. in nostro orbe €Epiroticis laus maxima a Pyrrhi, ut ferunt, iam inde regis €cura. id consecutus est non ante quadrimatum ad partus €vocando; praegrandes itaque fuere et hodieque reliquiae €stirpium durant. at nunc anniculae fecunditatem poscuntur, €tolerantius tamen bimae, tauri generationem quadrimi. in-€plent singuli denas eodem anno. tradunt, si a coitu in dex- @1 €teram partem abeant tauri, generatos mares esse; si in lae-vam, feminas. conceptio uno initu peragitur, quae si forte €pererravit, XX post diem marem femina repetit. pariunt €mense X; quicquid ante genitum, inutile est. sunt auctores €ipso conplente decumum mensem die parere. gignunt raro €geminos. coitus a delphini exortu a. d. pr. non. Ianuarias €diebus XXX, aliquis et autumno, gentibus quidem quae €lacte vivunt ita dispensatus, ut omni tempore anni supersit €id alimentum. tauri non saepius quam bis die ineunt. boves animalium soli et retro ambulantes pascuntur, apud €Garamantas quidem haut aliter. vita feminis XV annis lon-€gissima, maribus XX. robur in quinquennatu. lavatione €calidae aquae traduntur pinguescere et si quis incisa cute spiritum harundine in viscera adigat. non degeneres existi-€mandi etiam minus laudato aspectu: plurimum lactis Alpinis, €quibus minimum corporis, plurimum laboris capite, non €cervice, iunctis. Syriacis non sunt palearia, sed gibber in €dorso. Carici quoque in parte Asiae, foedi visu tubere €super armos a cervicibus eminente, luxatis cornibus, excel-€lentes in opere narrantur, cetero nigri coloris candidive ad €laborem damnantur. tauris minora quam bubus cornua tenuioraque. domitura boum in trimatu, postea sera, ante €praematura. optime cum domito iuvencus inbuitur. socium @1 €enim laboris agrique culturae habemus hoc animal, tantae €apud priores curae, ut sit inter exempla damnatus a p[2opulo]2 €R[2omano]2 die dicta, qui concubino procaci rure omassum €edisse se negante occiderat bovem, actusque in exilium €tamquam colono suo interempto. @@Tauris in aspectu generositas torva fronte, auribus sae-€tosis, cornibus in procinctu dimicationem poscentibus. sed €tota comminatio prioribus in pedibus. stat ira gliscente €alternos replicans spargensque in alvum harenam et solus animalium eo stimulo ardescens. vidimus ex imperio dimi-€cantes et i[2oc]2ose demonstratos rotari, cornibus cadentes ex-€cipi iterumque reg[2i]2, modo iacentes ex humo tolli bigarum-€que etiam curru citato velut aurigas insistere. Thessalorum €gentis inventum est equo iuxta quadripedante cornu intorta €cervice tauros necare; primus id spectaculum dedit Romae þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨ˆ›·Caesar dictator. hinc victimae opimae et lautissima deorum €placatio. huic tantum animali omnium, quibus procerior, €cauda non statim nato consummatae ut ceteris mensurae: €crescit uni, donec ad vestigia ima perveniat. quam ob rem €victimarum probatio in vitulo, ut articulum suffraginis con-€tingat; breviore non litant. hoc quoque notatum, vitulos @1 €ad aras umeris hominis adlatos non fere litare, sicut nec €claudicante nec aliena hostia deos placari nec trahente se €ab aris. est frequens in prodigiis priscorum bovem locu-€tum, quo nuntiato senatum sub diu haberi solitum. @@Bos in Aegypto etiam numinis vice colitur; €Apin vocant. insigne ei in dextro latere candicans macula €cornibus lunae crescere incipientis, nodus sub lingua, quem €cant[2h]2arum appellant. non est fas eum certos vitae exce-€dere annos, mersumque in sacerdotum fonte necant quae-€situri luctu alium, quem substituant, et donec invenerint €maerent derasis etiam capitibus; nec tamen umquam diu quaeritur. inventus deducitur Memphin a sacerdotibus C. €delubra ei gemina, quae vocant thalamos, auguria populorum: €alterum intrasse laetum est, in altero dira portendit. re-€sponsa privatis dat e manu consulentium cibum capiendo. €Germanici Caesaris manu[2m]2 aversatus est haut multo postea €extincti. cetero secretus, cum se proripuit in coetus, in-€c[2e]2dit submotu lictorum, gregesque puerorum comita[2n]2tur €carmen honori eius canentium; intellegere videtur et ado-€rari velle. hi greges repente lymphati futura praecinunt. femina bos ei semel anno ostenditur, suis et ipsa insignibus, @1 €quamquam aliis, semperque eodem die et inveniri eam et €extingui tradunt. Memphi est locus in Nilo, quem a figura €vocant Phialam, omnibus annis ibi auream pateram argente-€amque mergentes diebus quos habent natales Apis. septem €hi sunt, mirumque neminem per eos a crocodilis attingi, €octavo post horam diei sextam redire beluae feritatem. @@Magna et pecori gratia vel in placamentis €deorum vel in usu vellerum. ut boves victum hominum €excolunt, ita corporum tutela pecori debetur. generatio €bimis utrimque ad novenos annos, quibusdam et ad X; pri-€mipar[2i]2s minores fetus. coitus omnibus ab arcturi occasu, €id est a. d. III idus Maias, ad aquilae occasum, id [2est]2 X €kal. Augustas. gerunt partum diebus CL; postea concepti €invalidi. cordos vocabant antiqui post id tempus natos. €multi hibernos agnos praeferunt vernis, quoniam magis €intersit ante solstitium quam ante brumam firmos esse, solumque hoc animal utiliter bruma nasci. arieti naturale €agnas fastidire, senectam ovium consectar[2i]2, et ipse melior €senecta, mutilus quoque utilior. ferocia eius cohibetur €cornu iuxta aurem terebrato. dextro teste praeligato femi-€nas generat, laevo mares. tonitrua solitariis ovibus abortus €inferunt; remedium congregare eas, ut coetu iuventur. @1 aquilonis flatu mares concipi dicunt, austri feminas, atque €in eo genere arietum maxime spectantur ora, quia cuius €coloris sub lingua habuere venas, eius et lanicium in fetu €est variumque, si plures fuere. et mutatio aquarum potus-€que variat. €@@Ovium summa genera duo, tectum et colonicum, illud €mollius, hoc in pascuo delicatius, quippe [2n]2on tectum rubis ve[2x]2atur. operimenta ei ex Arabicis praecipua. €lana autem laudatissima Apula et quae in Italia Graeci pe-€coris appellatur, alibi Italica; tertium locum Milesiae oves €optinent. Apulae breves villo nec nisi paenulis celebres; €circa Tarentum Canusiumque summam nobilitatem habent, €in Asia vero eodem genere Laudic[2e]2ae. alba Circumpadanis €nulla praefertur, nec libra centenos nummos ad hoc aevi excessit ulla. oves non ubique tondentur; durat quibusdam €in locis vellendi mos. colorum plura genera, quippe cum €desint etiam nomina [2i]2is quas nativas appellant aliquot modis: €Hispania nigri velleris praecipuas habet, Pollentia iuxta Alpes €cani, Asia rutili, quas Erythraeas vocant, item Baetica, Canu- @1 €sium fulvi, Tarentum et suae pulliginis. sucidis omnibus €medicata vis. Histriae Liburniaeque pilo propior quam lanae, €pexis aliena vestibus et quam Salac[2i]2a scutulato textu com-€mendat in Lusitania. similis circa Piscinas provinciae Nar-€bonensis, similis et in Aegypto, ex qua vestis detrita usu €pingitur rursusque aevo durat. est et hirtae pilo crasso in €tapetis antiquissima gratia iam; certe iis usos Homerus €auctor est. aliter haec Galli pingunt, aliter Parthorum gentes. lanae et per se coactae vestem faciunt et, si ad-€datur acetum, etiam ferro resistunt, immo vero etiam igni-€bus novissimo sui purgamento. quippe [2a]2enis polientium €extracta in tomenti usum veniunt, Galliarum, ut arbitror, invento; certe Gallicis hodie nominibus discernitur. nec €facile dixerim qua id aetate coeperit; antiquis enim torus €e stramento erat, qualiter [2et]2iam nunc in castris. gausap[2a]2e €patris mei memoria coepere, amphimallia nostra sicut villosa €etiam ventralia. nam tunica lati clavi in modum gausapae €texi nunc primum incipit. lanarum nigrae nullum colorem €bibunt. de reliquarum infectu suis locis dicemus in con-€ch[2y]2liis maris aut herbarum natura. @1 @@Lanam in colu et fuso Tanaquilis, quae eadem €Gaia Caecilia vocata est, in templo Sancus durasse prodente €se auctor est M. Varro factamque ab ea togam regiam un-€dulatam in aede Fortunae, qua Ser. Tullius fuerat usus. €inde factum ut nubentes virgines comitaretur colus compta €et fusus cum stamine. ea prima texuit rectam tunicam, €quales cum toga pura tironi induuntur novaeque nuptae. undulata vestis prima e lautissimis fuit; inde sororiculata €defluxit. togas ra[2s]2as Phryxianasque Divi Augusti novissimis €temporibus coepisse scribit Fenestella. crebrae papaveratae €antiquiorem habent originem iam sub Lucilio poeta in €Torquato notatae. praetextae apud Etruscos originem in-€venere. trabeis usos accipio reges; pictae vestes iam apud Homerum [2s]2u[2nt i]2is, e[2t i]2nde triumphales natae. acu facere €id Phryges invenerunt, ideoque Phrygioniae appellatae sunt. €aurum intexere in eadem Asia invenit Attalus rex, unde €nomen Attalicis. colores diversos picturae intexere Babylon @1 €maxime celebravit et nomen inposuit. plurimis vero liceis €texere, quae polymita appellant, Alexandria instituit, scutulis €dividere Gallia. Metellus Scipio triclin[2i]2aria Babylonica €sesterti[2um]2 octingentis milibus venisse iam tunc ponit in €Catonis criminibus, quae Neroni principi quadragiens sester-tio nuper stetere. Servi Tulli praetexta[2e]2, quibus signum €Fortunae ab eo dicatae coopertum erat, duravere ad Seiani €exitum, mirumque fuit neque diffluxisse eas neque teredinum €iniurias sensisse annis quingentis sexaginta. vidimus iam €et viventium vellera purpura, cocco, conchylio sesquipedali-€bus libris infecta, velut illa sic nasci cogente luxuria. @@In ipsa ove satis generositas ostenditur brevitate €crurum, ventris vestitu. [2i]2s quibus nudus esset, apicas vo-€cabant damnabantque. Syriae cubitales ovium caudae plu-€rimumque in ea parte lanicii. castrari agnos nisi quinque-€menstres praematurum existimatur. @@Est in Hispania, sed maxime Corsica, non absimile €pecori genus musmonum, caprino villo quam pecoris velleri €propius, quorum e genere et ovibus natos prisci umbros €vocaverunt. infirmissimum pecori caput, quam ob rem aver- @1 €sum a sole pasci cogendum, quoniam stultissima animalium €lanata: qua timuere ingredi, unum cornu raptum sequuntur. €vita longissima anni X, in Aethiopia XIII. capris eodem loco €XI, in reliquo orbe plurimum octoni. utrumque genus intra €quartum coitum impletur. @@Caprae pariunt et quaternos, sed raro admo-€dum; ferunt V mensibus, ut oves. capr[2i]2 pinguitudine steri-€lescunt. ante trimos minus utiliter generant et in senecta €nec ultra quadriennium. incipiunt septimo mense et adhuc €lactentes. mutilum in utroque sexu utilius. primus in die €coitus non implet, sequens efficacior ac deinde. concipiunt €Novembri mense, ut Martio pariant turgescentibus virgultis, €aliquando anniculae, semper bimae, [2nisi]2 in trimatu inutiles. pariunt octonis annis. abort[2u]2s frigor[2i]2 obnoxius. oculos €suffusos capra iunci punct[2u]2 sanguine exonerat, caper rubi. þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨ˆ›Éƒsollertiam eius animalis Mucianus visam sibi prodidit in €ponte praetenui duabus obviis e diverso: cum circumactum €angustiae non caperent nec reciprocationem longitudo in exi-€litate caeca[2m]2, torrente rapido minaciter subterfluente, alte-€ram decubuisse atque ita alteram proculcatae supergressam. mares quam maxime simos, longis auribus infractisque, @1 €armis quam villosissimis probant; feminarum generositatis €insigne laciniae corporibus e cervice binae dependentes. €non omnibus cornua, sed quibus sunt, in his et indicia an-€norum per incrementa nodorum. mutilis lactis maior uber-€tas. auribus eas spirare, non naribus, nec umquam febri €carere Archelaus auctor est. ideo fortassis anima [2i]2is quam ovibus ardentior calidioresque concubitus. tradunt €et noctu non minus cernere quam interdiu: ideo, si capri-€num iecur vescantur, restitui vespertinam aciem [2i]2is quos €nyctalopas vocant. in Cilicia circaque Syrtes villo tonsili €vestiuntur. capras in occasum declini sole in pascuis ne-€gant contueri inter sese, sed aversas iacere, reliquis autem horis adversas et inter cognation[2e]2s. dependet omnium €mento villus, quem aruncum vocant. hoc si quis adprehen-€sam ex grege unam trahat, ceterae stupentes spectant; id €eveni[2t]2 e[2t]2 cum quandam herbam aliqua ex [2i]2is momorderit. €morsus earum arbori est exitialis. olivam lambendo quoque €sterilem faciunt eaque ex causa Minervae non immolantur. @@Suilli pecoris admissura a favonio ad aequi-€noctium vernum, aetas octavo mense, quibus[2dam]2 in locis @1 €etiam quarto, usque ad octavum annum. partus bis anno, €tempus utero quattuor mensum, numerus fecunditati ad vi-€cenos, sed educare nequeunt tam multos. diebus X circa €brumam statim dentatos nasci Nigidius tradit. implentur €uno coitu, qui et geminatur propter facilitatem aboriendi. €remedium, ne prima subatione neque ante flaccidas aures coitus fiat. mares non ultra trimatum generant. feminae €senectute fessae cubantes coeunt. comesse fetus [2in]2 his non €est prodigium. suis fetus sacrificio die quinto purus est, €pecoris die VII, bovis XXX. Coruncanius ruminales €hostias, donec bidentes fierent, puras negavit. suem oculo €amisso putant cito extingui; alioqui vita ad XV annos, qui-€busdam et vicenos. verum efferantur, et alias obnoxium genus morbis, anginae maxime et strumae. index suis in-€validae cruor in radice saetae dorso evolsae, caput obliquum €in incessu. paenuriam lactis praepingues sentiunt et primo €fetu minus sunt numerosae. in luto volutatio generi grata. €intorta cauda; id etiam notatum, facilius litare in dexterum €quam in laevum detorta. pinguescunt LX diebus, sed magis @1 €tridui inedia saginatione orsa. animalium hoc maxime €brutum animamque ei pro sale datam non inlepide existi-mabatur. compertum agnitam vocem suarii furto abactis, €mersoque navigio inclinatione lateris unius remeasse. quin €et duces in urbe forum nundinarium domosque petere dis-€cunt, et feri sapiunt vestigia palude confundere, urina fugam levare. castrantur feminae quoque, sicuti et cameli, post €bidui inediam suspensae pernis prioribus vulva recisa; cele-€rius ita pinguescunt. adhibetur et ars iecori feminarum €sicut anserum, inventum M. Apici, fico arida saginatis ac €satie necatis repente mulsi potu dato. neque alio ex animali €numerosior materia gan[2e]2ae: quinquaginta prope sapores, €cum ceteris singuli. hinc censoriarum legum paginae inter-€dictaque cenis abdomina, glandia, testiculi, vulvae, sinci-€pita verrina, ut tamen Publi[2l]2i mimorum poetae cena, post-€quam servitutem exuerat, nulla memoretur sine abdomine, €etiam vocabulo suminis ab eo inposito. @@Placuere autem et feri sues. iam Catonis cen- @1 €soris orationes aprunum exprobrant callum. in tres tamen €partes diviso media ponebatur, lumbus aprunus appellata. €solidum aprum Romanorum primus in epulis adposuit P. €Servilius, pater eius Rulli, qui Ciceronis consulatu legem €agrariam promulgavit: tam propinqua origo nunc cotidianae €rei est. et hoc annales notarunt, horum scilicet ad emen-€dationem morum, quibus no[2n]2 t[2o]2ta quidem cena, sed in prin-€cipio bini ternique pariter manduntur apri. @@Vivaria eorum ceterarumque silvestrium primus €togati generis invenit Fulvius Lippinus; in Tarquiniensi fe-€ras pascere instituit, nec diu imitatores defuere L. Lucullus €et Q. Hortensius. @@Sues ferae semel anno gignunt. maribus in coitu plu-€rima asperitas. tunc inter se dimicant indurantes attritu €arborum costas lutoque se tergorantes. feminae in partu €asperiores, et fere similiter in omni genere bestiarum. €apris maribus non nisi anniculis generatio. in India cubi-€tales dentium flexus; gemin[2i it]2a ex rostro, totidem a fronte, €ceu vituli cornua, exeunt. pilus aereo similis agrestibus, €ceteris niger. at in Arabia suillum genus non vivit. @@In [2n]2ullo genere aeque facilis mixtura cum €fero, qualiter natos antiqui hybridas vocabant ceu semiferos, @1 €ad homines quoque, ut C. Antonium Ciceronis in consulatu €collegam, appellatione tralata. non in suibus autem tantum, sed €in omnibus quoque animalibus, cuiuscumque generis ullum €est placidum, eiusdem invenitur et ferum, utpote cum homi-num etiam silvestrium tot genera praedicta sint. caprae €tamen in plurimas similitudines transfigurantur. sunt ca-€prae, sunt rupicaprae, sunt ibices pernicitatis mirandae, €quamquam onerato capite vastis cornibus gladiorum [2c]2eu €vaginis. in haec se librat, ut tormento aliquo rotatus, in €petras potissimum, e monte aliquo in alium transilire quae-€rens, atque recu[2s]2su pernicius quo libuit exultat. sunt et €oryges, soli quibusdam dicti contrario pilo vestiri et ad €caput verso. sunt et dammae et pygargi et strepsicerotes €multaque alia haut dissimilia. sed illa Alpes, haec trans-€marini situs mittunt. @@Simiarum quoque genera [2plura]2. hominis figu-€rae proxima caudis inter se distinguntur. mira sollertia visco €inungui laqueisque calciari imitatione venantium tradunt, €Mucianus et latrunculis lusisse, fictas cera nuces visu dis-€tinguere; luna[2m]2 cava[2m]2 triste esse quibus in eo genere @1 €cauda sit, novam exultatione adorari. nam defectum side-rum et ceterae pavent quadripedes. simiarum generi prae-€cipua erga fetum adfectio. gestant catulos quae mansue-€factae intra domos peperere, omnibus demonstrant tractari-€que gaudent, gratulationem intellegentibus simil[2e]2s, itaque €magna ex parte conplectendo ne[2c]2ant. efferatior cynoce-€phalis natura sicut satyris. callitric[2h]2es toto paene aspectu €differunt; barba est in facie, cauda late fusa primori parte. €hoc animal negatur vivere in alio quam Aethiopiae quo €gignitur caelo. @@Et leporum plura sunt genera. in Alpibus €candidi, quibus hibernis mensibus pro cibatu nivem credunt €esse; certe liquescente ea rutilescunt annis omnibus, et est €alioqui animal intolerandi rigoris alumnum. leporum generis €sunt et quos Hispania cuniculos appellat, fecunditatis innu-€merae famemque Baliarum insulis populatis messibus ad-€feren[2ti]2s._(Fetus ventri exectos vel uberibus ablatos, non €repurgatis interaneis, gratissimo in cibatu habent; laurices vocant)_certum est Baliaricos adversus proventum eorum €auxilium militare a Divo Augusto petisse. magna propter €venatum eum viverris gratia est; iniciunt eas in specus, qui @1 €sunt multifores in terra_unde et nomen animali_, at-€que ita eiectos superne capiunt. Archelaus auctor est, €quot sint corporis cavernae ad excrementa lepori, totidem €annos esse aetatis; varius certe numerus reperitur. idem €utramque vim singulis inesse ac sine mare aeque gignere. benigna circa hoc natura innocua et esculenta animalia fe-€cunda generavit. lepus, omnium praedae nascens, solus €praeter dasypodem superfetat, aliud educans, aliud in utero €pilis vestitum, aliud inplume, aliud inchoatum gerens pariter. €nec non et vestes leporino pilo facere temptatum est, tactu €non perinde molli ut in cute, propter brevitatem pili dilabi-das. hi mansuescunt raro, cum feri dici iure €non possint; complura namque sunt nec placida nec fera, €sed mediae inter utrumque naturae, ut in volucribus hirun-€dines, apes, in mari delphini. þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨ˆ›Ý@@Quo in genere multi et hos incolas dom[2u]2um po-€suere mures, haut spernendum in ostentis etiam publicis €animal. adrosis Lanuvi clipeis argenteis Marsicum porten-€dere bellum, Carboni imperatori apud Clusium fasceis, qui-€bus in calciatu utebatur, exitium. plura eorum genera in €Cyrenaica regione, alii lata fronte, alii acuta, alii irenaceorum genere pungentibus pilis. Theophrastus auctor est, in Gyara €insula, cum incolas fugaverint, ferrum quoque rosisse eos, @1 €id quod natura quadam et ad C[2h]2alybas facere in ferrariis €officinis. aurariis quidem in metallis ob hoc alvos eorum €excidi semperque furtum id deprehendi; tant[2a]2m esse dulce-€dinem furandi. venisse murem CC [2denariis]2 Casilinum ob-€sidente Hannibale eumque qui vendiderat fame interisse, emptorem vixisse annales tradunt. cum candidi provenere, €laetum faciunt ostentum. nam s[2au]2ricum occentu dirimi €auspicia annales refertos habemus. saurices et ipsos hieme €condi auctor est Nigidius, sicut glires, quos censoriae €leges princepsque M. Scaurus in consulatu non alio modo €cenis ademere [2quam]2 conch[2y]2lia aut ex alio orbe convectas aves. semiferum et ipsum animal, cui vivaria in doliis idem €qui apris instituit. qua in re notatum, non congregare [2se]2 €nisi populares eiusdem silvae et, si misceantur alienigenae €amne vel monte discreti, interire dimicando. genitores €suos fessos senecta alunt insigni pietate. senium finitur €hiberna quiete_conditi enim et hi cubant_, rursus €aestate iuvenescunt. similis et nitelis quies e[2st]2 hi[2eme]2. @@Mirum rerum naturam non solum alia aliis €dedisse terris animalia, sed in eodem quoque situ quaedam @1 €aliquis locis negasse. in Mesia silva Italiae non nisi in parte €reperiuntur hi glires. in Lycia dorcades non transeunt €montes Sexis vicinos, onagri [2li]2mitem qui Cappadociam a €Cilicia dividit. in Hellesponto in alienos fines non comme-€ant cervi, et circa Arginusam Ela[2ph]2um montem non exce-dunt, auribus etiam in monte fissis. in Poroselene insula €viam mustelae non transeunt. i[2tem]2 Boeotiae Lebadeae in-€latae solum ipsum fugiunt, quae iuxta in Orc[2h]2omeno tota €arva subruunt, talpae. quarum e pellibus cubicularia vidi-€mus stragula: adeo ne religio quidem a portentis submovet €delicias. in Ithaca lepores inlati moriuntur extremis qui-€dem in litoribus, in Ebuso cuniculi, scatent[2ibus]2 iuxta His-pania Baliaribusque. Cyrenis mutae fuere ranae; inlatis e €continente vocalibus durat genus earum. mutae sunt etiam-€num in Seripho insula; eaedem alio tralatae canunt, quod €accidere et in lacu Thessaliae Sicandro tradunt. in Italia €muribus araneis venenatus est morsus; eosdem ulterior €Appennino regio non habet. [2i]2idem ubicumque sunt, orbitam @1 €si transiere, moriuntur. in Olympo Macedoniae monte non sunt lupi nec in Creta insula; ibi quidem nec vulpes ursive €atque omnino nullum maleficum animal praeter phalangium. €[2in]2 araneis id genus dicemus suo loco. mirabilius in eadem €insula cervos praeterquam in Cydoneatarum regione non €esse, item apros et attagenas, irenaceos, in Africa autem nec €apros nec cervos nec capreas nec ursos. @@Iam quaedam animalia indigenis innoxia ad-€venas interemunt, sicut serpentes parvi in Myrinthe, quos €terra nasci proditur. item in Syria angues circa Eu[2ph]2rat[2is]2 €maxime ripas dormientes Syros non attingunt aut, etiamsi €calcati momordere, non sentiuntur malefici, aliis cuiuscum-€que gentis infesti, avide et cum cruciatu exanimantes, quam ob €rem et Syri non necant eos. contra in Latmo Cariae monte €Aristoteles tradit a scorpionibus hospites non laedi, indi-€genas interemi. sed reliquorum quoque animalium [et prae-€terea terrestrium] dicemus genera. @1  Ÿôÿ@@@@{1LIBER IX}1 ‘@@Animalium, quae terrestria appellavimus hominum €quadam consortione degentia, indicata natura est. ex reli-€quis minimas esse volucres convenit. quam ob rem prius €aequorum, amnium stagnorumque dicentur. @@Sunt autem conplura in his maiora etiam terrestri-€bus. causa evidens umoris luxuria. alia sors alitum quibus €vita pendentibus. in mari autem, tam late supino mollique €ac fertili nutrimento, accipiente causas genitales [2e]2 sublimi €semperque pariente natura pleraque etiam monstrifica re-€periuntur, perplexis et in semet aliter atque aliter nunc €flatu nunc fluctu convolutis seminibus atque principiis, vera €ut fiat vulgi opinio, quicquid nascatur in parte naturae ulla, et in mari esse praeterque multa quae nusquam alibi. re-€rum quidem, non solum animalium, simulacra inesse licet €intellegere intuentibus uvam, gladium, serras, cucumin vero €et colore et odore similem, quo minus miremur equorum €capita in tam par[2v]2is eminere cocleis. @@Plurima autem et maxima animalia in Indico €mari, ex quibus ballaenae quaternum iugerum, pristes du-€cenum cubitorum, quippe ubi locustae quaterna cubita im-€pleant, anguillae quoque in Gange amne tricenos pedes. sed @1 in mari beluae circa solstitia maxime visuntur. tunc illic €ruunt turbines, tunc imbres, tunc deiectae montium iugis €procellae ab imo vertunt maria pulsatasque ex profundo €beluas cum fluctibus volvunt tanta, [2u]2t alias t[2hy]2nnorum, €multitudine, ut Magni Alexandri classis haut alio modo quam €hostium acie obvia contrarium agmen adversa fronte dere-€xerit: aliter sparsis non erat evadere. non voce, non sonitu, €non ictu, sed fragore terrentur nec nisi ruina turbantur. Cadara appellatur Rubri maris paeninsula ingens; huius €obiectu vastus efficitur sinus, XII dierum et noctium remigio €enavigatus Ptolemaeo regi, quando nullius aurae recipit €afflatum. huius loci quiete praecipue ad inmobilem magni-tudinem beluae adolescunt. Gedrosos, qui Arabim amnem €accolunt, Alexandri Magni classium praefecti pro-€diderunt in domibus fores maxillis beluarum facere, ossibus €tecta contignare, ex quibus multa quadragenum cubitorum €longitudinis reperta. exeunt et pecori similes beluae ibi in €terram pastaeque radices fruticum remeant et quaedam equo-€rum, asinorum, taurorum capitibus, quae depascuntur sata. @@Maximum animal in Indico mari pristis et bal-€laena est, in Gallico oceano physeter, ingentis columnae €modo se attollens altiorque navium velis diluviem quandam €eructans, in Gaditano oceano arbor, in tantum vastis dis-€pansa ramis, ut ex ea causa fretum numquam intrasse cre-€datur. apparent et rotae appellatae a similitudine, quater- @1 €nis distinctae h[2a]2e radiis, modiolos earum oculis duobus utrim-€que claudentibus. @@Tiberio principi nuntiavit Olisipo[2n]2ensium legatio €ob id missa, visum auditumque in quodam specu concha €canentem Tritonem qua noscitur forma. et Nereidum falsa €non est, squamis modo hispido corpore etiam qua humanam €effigiem habet. namque haec in eodem spectata litore est, €cuius morientis etiam cantum tristem accolae audivere longe, €et Divo Augusto legatus Galliae conplures in litore apparere exanimes Nereidas scripsit. auctores habeo in equestri €ordine splendentes, visum ab iis [2in]2 Gaditano oceano mari-€num hominem toto corpore absoluta similitudine; ascendere €[2e]2um navigia nocturnis temporibus statimque degravari quas €insederit partes et, si diutius permaneat, etiam mergi. €Tiberio principe contra Lugdunensis provinciae litus in in-€sula [2s]2imu[2l]2 trecent[2a]2s amplius beluas reciprocans destituit €oceanus, mirae varietatis et magnitudinis, nec pauciores in €Santonum litore interque reliquas elephantos et arietes €candore tantum cornibus adsimulatis, Nereidas vero multas. Turranius prodidit expulsam beluam in Gaditana litora, €cuius inter duas p[2i]2nnas ultimae caudae cubita sedecim fuis-€sent, dentes eiusdem CXX, maximi dodrantium mensura, €minimi semipedum. beluae, cui dicebatur exposita fuisse €Andromeda, ossa Romae apportata ex oppido Iudaeae Iope €ostendit inter reliqua miracula in aedilitate sua M. Scaurus @1 €longitudine pedum XL, altitudine costarum Indicos elephantos €excedente, spinae crassitudine sesquipedali. @@Ballaenae et in nostra maria penetrant. in Ga-€ditano oceano non ante brumam conspici eas tradunt, c[2o]2ndi €autem statis temporibus in quodam sinu placido et capaci, €mire gaudentes ibi parere. hoc scire orcas, infestam [2i]2is þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨‰˜Œ…beluam et cuius imago nulla repraesentatione exprimi possit alia quam carnis inmensae dentibus truculentae. inrumpunt €ergo in secreta ac vitulos earum aut fetas vel etiamnum €gravidas lancinant morsu incursuque ceu Liburnicarum rostris €fodiunt. illae ad flexum inmobiles, ad repugnandum inertes €et pondere suo oneratae, tunc quidem et utero graves parien-€dive poenis invalidae, solum auxilium novere in altum pro-€fugere et se tuto defendere oceano. contra orcae occurrere €laborant seseque opponere et caveatas angustiis trucidare, €in vada urguere, saxis inlidere. spectantur ea proelia ceu €mari ipso sibi irato, nullis in sinu ventis, fluctibus vero ad anhelitus ictusque quantos nulli turbines volvant. orca et €in portu Ostiensi visa est oppugnata a Claudio principe. €venera[2t]2 tum exaedificante eo portum, invitata naufragiis ter-€gorum advectorum e Gallia, satiansque se per conplures dies €alveum in vado sulcaverat, adtumulata fluctibus in tantum, €ut circumagi nullo modo posset et, dum sag[2i]2nam persequitur €in litus fluctibus propulsam, emineret dorso multum super @1 aquas carinae vice inversae. praetendi iussit Caesar plagas €multiplices inter ora portus profectusque ipse cum praetori-€anis cohortibus p[2opulo]2 R[2omano]2 spectaculum praebuit, lan-€ceas congerente milite e navigiis adsultantibus, quorum €unum mergi vidimus reflatu beluae oppletum unda. @@Ora ballaenae habent in frontibus ideoque summa €aqua natantes in sublime nimbos efflant. spirant autem €confessione omnium et paucissima alia in mari, quae inter-€norum viscerum pulmonem habent, quoniam sine eo spirare €animal nullum putatur. nec piscium branchias habent[2e]2s €anhelitum redd[2e]2r[2e]2 ac per vices recipere existimant quorum €haec opinio est, nec multa alia genera etiam branch[2i]2is ca-€rentia, in qua sententia fuisse Aristotelem video et multis persuasisse doctrina in[2s]2ignibus. nec me protinus huic opi-€nioni eorum accedere haut dissimulo, quoniam et pulmonum €vice alia possint spirabilia inesse viscera ita volente natura, €sicut et pro sanguine est multis alius umor. in aquas qui-€dem penetrare vitalem hunc halitum quis miretur, qui etiam €reddi ab his eum cernat et in terras quoque, tanto spissi-€orem naturae partem, penetrare argumento animalium quae semper defossa vivunt, ceu talpae? accedunt apud me certe €effica[2c]2ia ut credam, etiam omnia in aquis spirare naturae €suae sorte, primum saepe adnotata piscium aestivo calore €quaedam anhelatio et alia tranquillo velut oscitatio, ipsorum @1 €quoque, qui sunt in adversa opinione, de somno piscium €confess[2i]2o_quis enim sine respiratione somno locus?_, €praeterea bullantium aquarum sufflatio lunaeque effectu con-€charum quoque corpora augescentia. super omnia est quod €esse auditum et odoratum piscibus non erit dubium, ex ae+ris €utrumque materia. odorem quidem non aliud quam infec-€tum ae+ra intellegi possit. quam ob rem de his opinetur ut cuique libitum erit. branchiae non sunt ballaenis nec del-€phinis. haec duo genera fistula spirant, quae ad pulmonem €pertinet, ballaenis a fronte, delphinis a dorso. et vituli €marini, quos vocant phocas, spirant ac dormiunt in terra; €item testudines, de quibus mox plura. @@Velocissimum omnium animalium, non solum €marinorum, est delphinus, ocior volucre, acrior telo, ac nisi €multum infra rostrum os illi foret medio paene in ventre, €nullus piscium celeritatem eius evaderet. sed adfert moram €providentia naturae, quia nisi resupini atque conversi non €corripiunt, quae causa praecipue velocitatem eorum osten-€dit. nam cum fame conciti fugientem in vada ima perse-€cuti piscem diutius spiritum continuere, ut arcu missi ad €respirandum emicant tantaque vi exiliunt, ut plerumque vela navium transvolent. vagantur fere coniugia; pariunt @1 €catulos decimo mense aestivo tempore, interim et binos. €nutriunt uberibus, sicut ballaena, atque etiam gestant fetus €infantia infirmos; quin et adultos diu comitantur magna erga partum caritate. adolescunt celeriter, X annis putantur €ad summam magnitudinem pervenire. vivunt et tricenis, €quod cognitum praecisa cauda in experimentum. abduntur €tricenis diebus circa canis ortum occultanturque incognito €modo, quod eo magis mirum est, si spirare in aqua non €queunt. solent in terram erumpere, incerta de causa, nec €statim tellure tacta moriuntur multoque ocius fistula clausa. lingua est [2i]2is contra naturam aquatilium mobilis, brevis at-€que lata, haut differens suillae. pro voce gemitus humano €similis, dorsum repandum, [2rostrum]2 simum. qua de causa €nomen simonis omnes miro modo agnoscunt maluntque ita €appellari. @@Delphinus non homini tantum amicum animal, ve-€rum et musicae arti, mulcetur symphoniae cantu, set prae-€cipue hydrauli sono. hominem non expavescit ut alienum, €obviam navigiis venit, adludit exultans, certat etiam et quam-vis plena praeterit vela. Divo Augusto principe Lucrinum €lacum invectus pauperis cuiusdam puerum ex Baiano Pu-€teol[2o]2s in ludum litterarium [2i]2tantem, cum meridiano [2i]2mmo-€rans appellatum eum simonis nomine saepius fragmentis €panis, quem ob iter ferebat, adlexisset, miro amore dilexit. @1 €pigeret referre, ni res Maecenatis et Fa[2b]2iani et Flavi €Alfii multorumque esset litteris mandata. quocumque diei €tempore inclamatus a puero, quamvis occultus atque abdi-€tus, ex imo advolabat pastusque e manu praebebat ascensuro €dorsum, pinnae aculeos velut vagina condens, receptumque €Puteolos per magnum aequor in ludum ferebat simili modo €revehens pluribus annis, donec morbo extincto puero sub-€inde ad consuetum locum ventitans tristis et maerenti si-€milis ipse quoque, quod nemo dubitaret, desiderio expiravit. alius intra hos annos Africo litore Hipponis Diar[2r]2uti simili €modo ex hominum manu vescens praebensque se tractan-€dum et adludens nantibus inpositosque portans unguento €perunctus a Flaviano proconsule Africae et sopitus, ut ap-€paruit, odoris novitate fluctuatusque similis exanimi caruit €hominum conversatione ut iniuria fugatus per aliquot menses, €mox reversus in eodem miraculo fuit. iniuriae potestat[2u]2m €in hospitales ad visendum venientium Hipponenses in necem eius conpulerunt. ante haec similia de puero in Iaso urbe €memorantur, cuius amore spectatus longo tempore, dum ab-€euntem in litus avide sequitur, in harenam invectus expiravit. €puerum Alexander Magnus Babylone Neptunio sacerdotio €praefecit, amorem illum numinis propitii fuisse interpreta-€tus. in eadem urbe Iaso Hegesidemus scribit et alium €puerum Hermian nomine similiter maria perequitantem, cum €repentinae procellae fluctibus exanimatus esset, relatum, €delphinumque causa[2m]2 leti fatentem non reversum in maria @1 atque in sicco [2ex]2pirasse. hoc idem et Naupacti accidisse €Theophrastus tradit. nec modus exemplorum: eadem €Amphilochi et Tarentini de pueris delphinisque narrant. €quae faciunt ut credatur, Arionem quoque citharoedicae artis, €interficere nautis in mari parantibus ad intercipiendos eius €quaestus, eblanditum uti prius caneret cithara, congregatis €cantu delphinis cum se iecisset in mare, exceptum ab uno €Taenarum in litus pervectum. @@Est provinciae Narbonensis et in Nemausiens[2i]2 agro €stagnum Latera appellatum, ubi cum homine delphini socie-€tate piscantur. innumera vis mugilum stato tempore angustis €faucibus stagni in mar[2e]2 erumpit observata aestus recipro-€catione. qua de causa praetendi non queunt retia, eaque €moles ponderis nullo modo toleretur, etiamsi non sollertia €insidietur tempori. simili ratione in altum protinus ten-€dunt, quod vicino gurgite efficitur, locumque solum panden-[2d]2is retibus habilem effugere festinant. quod ubi animad-€vertere piscantes_concurrit autem multitudo temporis €gnara et magis etiam voluptatis huius avida_totusque €populus e litore quanto potest clamore conciet simonem [2in]2 €spectaculi eventum, celeriter delphini exaudiunt desideria €aquilonum flatu vocem prosequente, austro vero tardius ex @1 €adverso referente; set tum quoque inproviso in auxilium advolare properant. apparet acies, quae protinus disponitur €in loco, ubi coniectus est pugna[2e]2. opponunt sese ab alto þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨‰˜Ÿƒtrepidosque in vada urgent: tum piscatores circumdant €retia furcisque sublevant. mugilum nihilo minus velocitas €transilit: at illos excipiunt delphini et occidisse ad praesens contenti cibos in victoriam differunt. opere proelium fervet, €includique retibus se fortissime urgentes gaudent ac, ne id €ipsum fugam hostium stimulet, inter navigia et retia natan-€tesve homines ita sensim elabuntur, ut exitus non aperiant. €saltu, quod est alias blandissimum [2i]2is, nullus conatur evadere, €ni summittantur sibi retia. egressus protinus ante vallum €proeliatur. ita peracta captura quos interemere diripiunt. €sed enixioris operae quam in unius diei praemium conscii €sibi opperiuntur in posterum nec piscibus tantum, sed et €intrita panis e vino satiantur. @@Quae de eodem genere piscandi in [2I]2a[2s]2io sinu €Mucianus tradit, hoc differunt, quod ultr[2o]2 neque inclamati €praesto sint partesque e manibus accipiant et suum quae-€que cumba e delphinis socium habeat, quamvis noctu et ad €faces. ipsis quoque inter se publica est societas. capto a €rege Cariae alligatoque in portu ingens reliquorum convenit @1 €multitudo maestitia quadam, quae poss[2e]2t intellegi, miseratio-€nem petens, donec dimitti rex eum iussit. quin et parvos €semper aliquis grandior comitatur ut custos, conspectique €iam sunt defunctum portantes, ne laceraretur a beluis. @@Delphinorum similitudinem habent qui vocantur €thursiones. distant et tristitia quidem aspectus_abest €enim illa lascivia_, maxime tamen rostris canicularum €maleficentia[2e]2 adsimulati. @@Testudines tantae magnitudinis Indicum mare €emittit, uti singularum superficie habitabiles casas integant €atque inter insulas Rubri praecipue maris his navigent cum-€bis. capiuntur multis quidem modis, sed maxime evectae €in summa pelagi antemeridiano tempore blandito, eminente €toto dorso per tranquilla fluitantes, quae voluptas libere €spirandi in tantum fallit oblitas sui, ut solis vapore siccato €cortice non queant mergi invitaeque fluitent op[2p]2ortunae venantium praedae. ferunt et pastum egressas noctu avi-€deque saturatas lassari atque, ut remeaverint matutino, sum-€ma in aqua obdormiscere; id prodi stertentium sonitu. tum €adnatare [2tacite]2 le[2n]2iterque singulis ternos; a duobus in dor-€sum verti, a tertio laqueum inici supinae atque ita e terra €a pluribus trahi. in Phoenic[2i]2o mari haut ulla difficultate €capiuntur ultroque veniunt stato tempore anni in amnem €Eleutherum effusa multitudine. @1 @@Dentes non sunt testudini, set rostri margines acuti, €superna parte inferiorem claudente pyxidum modo. in mari €conc[2h]2yliis vivunt, tanta oris duritia, ut lapides comminuant, €in terram egressae herbis. pariunt ova avium ovis similia €ad centena numero eaque defossa extra aquas et cooperta €terra, pavita [2h]2ac pectore et complanata, incubant noctibus. €educunt fetus annuo spatio. quidam oculis spectandoque €ova foveri ab [2i]2is putant, feminas coitum fugere, donec mas festucam aliquam inponat aversae. Trogodytae cornigeras €habent, ut in lyra adnexis cornibus latis, sed mobilibus, quo-€rum in natando remigio se adiuvant; c[2h]2elium id vocatur, €eximia[2e]2 testudinis, sed rarae. namque scopuli praeacuti €C[2h]2elonophagos terrent, Trogodytae autem, ad quos adnant, €ut sacras adorant. sunt et terrestres, quae ob id in operibus €chersinae vocantur, in Africae desertis, qua parte maxime €sitientibus harenis squalent, roscido, ut creditur, umore vi-€ventes. neque aliud ibi animal provenit. @@Testudinum putamina secare in laminas lectos-€que et repositoria [2i]2is vestire Carvilius Pollio instituit, pro-€digi et sagacis ad luxuriae instrumenta ingenii. @@Aquatilium tegumenta plura sunt. alia corio €et pil[2o]2 integuntur ut vituli et hippopotami, alia corio tantum €ut delphini, cortice ut testudines, silicum duritia ut ostreae @1 €et conchae, crustis ut locustae, crustis et spinis ut echini, €squamis ut pisces, aspera cute ut squatina, qua lignum et €ebora poliuntur, molli [2ut]2 murenae, alia nulla ut polypi. @@Quae pilo vestiuntur, animal pariunt, ut pristis, €ballaena, vitulus. hic parit in terra, pecudum more secun-€das partus reddit. initu canum modo cohaeret; parit non-€numquam geminis plures, educat mammis fetum. non ante €duodecimum diem deducit in mare, ex eo subinde adsue-€faciens. interficiuntur difficulter nisi capite eliso. ipsis in €sono mugitus_unde nomen vituli_, accipiunt tamen €disciplinam vocemque pariter et iussu populum salutant in-condito fremitu, nomine vocati respondent. nullum animal €graviore somno premitur. pinnis, quibus in mari utuntur, €humi quoque vice pedum serpunt. pelles eorum etiam de-€tractas corpori sensum aequorum retinere tradunt semper-€que aestu maris recedente inhorrescere, praeterea dextrae €pinnae vim soporiferam inesse somnosque adlicere subditam capiti._Pilo carentium duo omnino animal pariunt, €delphinus ac vipera. €@@Piscium species sunt LXXIIII, praeter crustis in-€tecta, quae sunt XXX. de singulis alias dicemus; nunc €enim naturae tractantur insignium. @@Praecipua magnitudine thynni. invenimus €talenta XV pependisse, eiusdem caudae latitudinem duo cu- @1 €bita et palmum. fiunt et in quibusdam amnium haut mi-€nores, silurus in Nilo, isox in Rheno, attilus in Pado, inertia €pinguescens ad mille aliquando libras, catenato captus hamo €nec nisi boum iugis extractus. atque hunc minimus, appel-€latus clupea, venam quandam eius in faucibus mira cupi-dine appetens morsu exanimat. silurus grassatur, ubicum-€que est, omne animal appetens, equos innatantes saepe de-€mergens. praecipue in Moeno Germaniae amne protelis €boum et in Danu[2v]2io mar[2r]2is extrahitur, porculo marino si-€millimus. et in Borysthene memoratur praecipua magni-tudo, nullis ossibus spinisve intersitis, carne praedulci. in €Gange Indiae platanistas vocant, rostro delphini et cauda, €magnitudine autem XVI cubitorum. in eodem esse Statius €Sebosus haut modico miraculo adfert vermes, branchiis €binis sex cubitorum, caeruleos, qui nomen a facie traxerunt. €his tantas esse vires, ut elephantos ad potus venientes mor-€dicus comprehensa manu eorum abstrahant. @@Th[2y]2nni mares sub ventre non habent pinnam. in-€trant e magno mari Pontum verno tempore gregatim, nec €alibi fetificant. cordyla appellatur partus, qui fetas redeuntes €in mare autumno comitatur; limosae vero aut e luto pela-€m[2y]2des incipiunt vocari et, cum annuum excessere tempus, @1 thynni. hi membratim caesi cervice et abdomine commen-€dantur atque clidio, recenti dumtaxat et tum quoque gravi €ru[2c]2tu. cetera parte plenis pulpamentis sale adservantur. €melandr[2y]2a vocantur quercus assulis similia. vilissima ex €his quae caudae proxima, quia pingui carent, probatissima €quae faucibus. at in alio pisce circa caudam exercitatissima. €pelam[2y]2des in apolectos particulatimque consectae in genera €cybiorum dispertiuntur. @@Piscium genus omne praecipua celeritate adolescit, €maxime in Ponto. causa multitudo amnium dulces inferen-€tium aquas. amiam vocant cuius incrementum singulis die-€bus intellegitur. cum th[2y]2nnis haec et pelam[2y]2des in Pontum €ad dulciora pabula intrant gregatim suis quaeque ducibus, €et primi omnium scombri, quibus est in aqua sulpureus co-€lor, extra qui ceteris. Hispaniae cetarias hi replent, th[2y]2nnis €non commeantibus. @@Sed in Pontum nulla intrat bestia piscibus malefica €praeter vitulos et parvos delphinos. th[2y]2nni dextera ripa €intrant, exeunt laeva. id accidere existimatur, quia dextro €oculo plus cernant, utroque natura hebeti. est in euripo €T[2h]2racii Bospori, quo Propontis Euxino iungitur, in ipsis €Europam Asiamque separantis freti angust[2i]2is saxum miri €candoris, a vado ad summa perlucens, iuxta Calchedonem @1 €in latere Asiae. huius aspectu repente territi semper ad-€versum Byzantii promunturium, ex ea causa appellatum Aurei Cornus, praecipiti petunt agmine. itaque omnis cap-€tura Byzantii est, magna Calchedonis penuria, M passibus €medii interfluentis euripi. opperiuntur autem aquilonis €flatum, ut secundo fluctu exeant e Ponto, nec nisi intrantes €po[2r]2tum Byzantium capiuntur. bruma non vagantur; ubi-þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨‰˜³†cumque deprehensi, usque ad aequinoctium ibi hibernant. €[2i]2idem saepe navigia velis euntia comitantes mira quadam €dulcedine per aliquot horarum spatia et passuum milia a €gubernaculis spectantur, ne tridente quidem in eos saepius €iacto territi. quidam eos, qui hoc e thynnis faciant, pom-pilos vocant. multi in Propontide aest[2i]2vant, Pontum non €intrant; item sole[2a]2e, cum rhombi intrent, nec saepia est, €cum lolligo reperiatur; saxatilium turdus et merula desunt, €sicut conc[2hy]2lia, cum ostreae abundent. omnia autem hiber-€nant in Aegaeo. intrantium Pontum soli non remeant tri-€chiae_Graecis enim plerisque nominibus uti par erit, €quando aliis atque aliis e[2o]2sdem diversi appellavere tractus_, sed hi soli in Histrum [mare] subeunt et ex eo subterraneis €eius venis in Hadriaticum mare defluunt, itaque et illic de-€scendentes nec umquam subeuntes e mari visuntur. €@@Th[2y]2nnorum captura est a vergiliarum exortu ad arcturi @1 €occasum. reliquo tempore hiberno latent in gurgitibus imis, €nisi tepore aliquo evocati aut pleniluniis. pinguescunt et in €tantum, ut dehiscant. vita longissima [2i]2is bienni. @@Animal est parvum scorpionis effigie, aranei magni-€tudine. hoc se et th[2y]2nno et ei qui gladius vocatur, crebro €delphini magnitudine[2m]2 excedenti, sub pinna adfigit aculeo €tantoque infestat dolore, ut [2in]2 naves saepenumero exiliant. €quod et alias faciunt aliorum vim timentes mugiles maxime, €tam praecipuae velocitatis, ut transversa navigia interim €superiac[2i]2ant. @@Sunt et in hac parte naturae auguria, sunt et €piscibus praescita. Siculo bello ambulante in litore Augusto €piscis e mari ad pedes eius exilivit, quo argumento vates €respondere, Neptunum patrem adoptante tum sibi Sexto €Pompeio_tanta erat navalis rei gloria_, sub pedibus €Caesaris futuros qui maria tempore illo tenerent. @@Piscium feminae maiores quam mares. in quodam €genere omnino non sunt mares, sicut er[2y]2thinis et c[2h]2an[2n]2is; €omnes enim ovis gravidae capiuntur. vagantur gregatim fere €cuiusque generis squamosi. capiuntur ante solis ortum: €tum maxime piscium fallitur visus. noctibus quies, set in- @1 €lustribus aeque quam die cernunt. aiunt et si teratur gur-€ges interesse capturae; itaque plures secundo tractu capi €quam primo. gustu olei maxime, dein modicis imbribus €gaudent alunturque. quippe et harundines, quamvis in pa-€lude prognatae, non tamen sine imbre adolescunt, et alias €ubicumque pisces in eadem aqua adsidui, si non adfluat, €exanimantur. @@Praegelidam hiemem omnes sentiunt, sed maxime €qui lapidem in capite habere existimantur, ut lupi, chromis, €sciaena, p[2h]2agri. cum asperae hiemes fuere, multi caeci €capiuntur. itaque his mensibus iacent speluncis conditi, €sicut in genere terrestrium retulimus, maxime hippurus et €coracini, hieme non capti praeterquam statis diebus paucis €et isdem semper, item murena et orphus, conger, percae et €saxatiles omnes. terra quidem, hoc est vado maris excavato, €condi per hiemes torpedinem, ps[2et]2t[2a]2m, soleam tradunt. @@Quidam rursus aestus inpatientia mediis fervoribus €sexagenis diebus latent, ut glaucus, aselli, auratae. fluvia-€tilium silurus caniculae exortu sideratur, et alias semper €fulg[2u]2re sopitur; hoc et in mari accidere cyprino putant. et €alioqui totum mare sentit exortum eius sideris, quod maxime @1 €in Bosporo apparet. alga enim et pisces superferuntur, €omniaque ab imo versa. @@Mugilum natura ridetur in metu capite abs-€condito totos se occultari credentium. isdem tam incauta €[2s]2al[2a]2citas, ut in Phoenice et in Narbonensi provincia coitus €tempore e vivariis marem linea longinqua per os ad bran-€c[2h]2ias religata emissum in mare eademque linea retractum €feminae sequantur ad litus rursusque feminam mares partus €tempore. @@Apud antiquos piscium nobilissimus habitus aci-€penser, unus omnium squamis ad os versis contra quam €in nando meant, nullo nunc in honore est, quod [2e]2quidem €miror, cum sit rarus inventu. quidam eum elopem vocant. @@Postea praecipuam auctoritatem fuisse lupo et €asellis Nepos Cornelius et Laberius poeta mimorum €tradidere. luporum laudatissimi qui appellantur lanati a €candore mollitiaque carnis. asellorum duo genera, call[2a]2ri[2ae]2 €minores et ba[2c]2chi, qui non nisi in alto capiuntur, ideo prae-€lati prioribus. at in lupis in amne capti praeferuntur. @@Nunc principatus scaro datur, qui solus piscium €dicitur ruminare herbisque vesci atque non aliis piscibus, @1 €Carpathio maxime mari frequens. promunturium Troadis €Lectum numquam sponte transit. inde advectos Tiberio €Claudio principe Optatus e libert[2is e]2ius praefectus classis €inter Ostiensem et Campaniae oram sparsos disseminavit, €quinquennio fere cura adhibita, ut capti redderentur mari. postea frequentes inveniuntur Italiae litore, non antea ibi €capti, admovetque sibi gula sapores piscibus satis et novum €incolam mari dedit, ne quis peregrinas aves Romae parere €miretur. proxima est mensa [2i]2ecori dumtaxat mustelarum, €quas, mirum dictu, inter Alpis quoque lacus Raetiae Bri-€gantinus aemulas marinis generat. @@Ex reliqua nobilitate et gratia maxima est et co-€pia mullis, sicut magnitudo modica, binasque libras ponderis €raro admodum exuperant nec in vivariis piscinisque cre-€scunt. septentrionalis tantum hos et proxima occidentis parte €gignit oceanus. cetero genera eorum plura; nam et alga €vescuntur et ostreis et limo et aliorum piscium carne, et €barba gemina insigniuntur inferiori labro. lutarium ex iis vilissimi generis appellant; hunc semper comitatur sargus €nomine alius piscis et caenum fodiente eo excitatum devorat €pabulum. nec litorar[2i]2is gratia. laudatissimi conch[2y]2lium €sapiunt. nomen iis Fenestella a colore mulleorum calcia-€mentorum datum putat. pariunt ter annis; certe totiens @1 fetura apparet. mullum expirantem versicolori quadam et €numerosa varietate spectari proceres gulae narrant, ruben-€tium squamarum multiplici mutatione pallescentem, utique €si v[2i]2tro spectetur inclusus. M. Apicius, ad omne luxus in-€genium [2n]2a[2t]2us, in sociorum garo_nam ea quoque res co-€gnomen invenit_necari eos praecellens putavit atque e €iecore eorum allecem excogitare. @@Provocavit_id enim est facilius dixisse quam €quis vicerit_Asinius Celer e consularibus hoc pisce prodi-€g[2o]2s omnes [2Gaio]2 principe unum mercatus [2HS]2 mullum. €quae reputatio aufert traversum animum ad contemplationem €eorum, qui in conquestione luxus coquos emi singulos plur[2i]2s €quam equos quiritabant. at nunc coci trium horum pretiis €parantur et coquorum pisces, nullusque prope iam mortalis €aestimatur pluris quam qui peritissime censum domini mergit. mullum LXXX librarum in mari Rubro cap-€tum Licinius Mucianus prodidit, quanti mercatura eum €luxuria suburbanis litoribus inventum? @1 €@@Est et haec natura, ut alii alibi pisces principatum €optineant, coracinus in Aegypto, z[2a]2eus, idem faber appellatus, €Gadibus, circa Ebusum salpa, obscenus alibi et qui nusquam €percoqui possit nisi ferula verberatus; in Aquitania salmo €fluviatilis marinis omnibus praefertur. @@Piscium alii branc[2h]2ias multiplices habent, alii sim-€plices, alii duplices. his aquam emittunt acceptam ore. €senectutis indicium squamarum duritia, quae non sunt om-€nibus similes. duo lacus Italiae in radicibus Alpium Larius €et Verbannus appellantur, in quibus pisces omnibus annis €vergiliarum ortu existunt squamis conspicui crebris atque €praeacutis, clavorum caligarium effi[2g]2ie, nec amplius quam €circa e[2u]2m mensem visuntur. @@Miratur et Arcadia suum exocoetum, appel-€latum ab eo quod in siccum somni causa exeat. circa Cli-€torium vocalis hic traditur et sine branc[2h]2iis, idem aliquis €Adonis dictus. @@Exeunt in terram et qui marini mures vocantur €et polypi et murenae, quin et in Indiae fluminibus certum €genus piscium ac deinde resilit. nam [2in]2 stagna et amnes €transeun[2d]2i plerisque evidens ratio est, ut tutos fetus edant, €quia non sint ibi qui devorent partus fluctusque minus sae-€viant. has intellegi ab [2i]2is causas servarique temporum vi[2c]2es @1 €magis miretur, si quis reputet quoto cuique hominum nosci þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨‰˜Çˆˆuberrimam esse capturam sole transeunte piscium signum. @@Marinorum alii sunt plani, ut rhombi, soleae €ac passeres, qui ab rhombis situ tantum corporum differunt_ €dexter hic resupinatis est illis, passeri laevus_, alii longi, ut murena, conger. ideo pinnarum quoque fiunt discri-€mina, quae pedum vice sunt datae piscibus, nullis supra qua-€ternas, quibusdam binae, aliquis nullae. in Fucino tantum €lacu piscis est qui octonis pinnis natat. binae omnino longis €[2e]2t lubricis, ut anguillis et congris, [2aliis]2 nullae, ut murenis, €quibus nec branchiae. haec omnia flexuoso corporum in-€pulsu ita mari utuntur, ut serpentes terra, e[2t]2 in sicco quo-€que repunt; ideo etiam vivaciora talia. et e planis aliqua €non habent pinnas, ut pastinacae_ipsa enim latitudine €natant_et quae mollia appellantur, ut polypi, quoniam €pedes illis pinnarum vicem praestant. @@Anguillae octonis vivunt annis. durant et sine €aqua, [2quin]2is et senis diebus aquilone spirante, austro pau-€cioribus * * * a[2n]2t hieme, eadem in exigua aqua non tolerant @1 €neque in turbida. ideo circa vergilias maxime capiuntur €fluminibus tum praecipue turbidis. pascuntur noctibus. exa-nimes piscium solae non fluitant. lacus est Italiae Be-€nacus in Veronensi agro Mincium amnem tramittens, ad cuius €emersus annuo tempore, Octobri fere mense, autumnali si-€dere, ut palam est, hiemato lacu, fluctibus glomeratae vol-€vuntur in tantum mirabili multitudine, ut in excipulis eius €fluminis ob hoc ipsum fabricatis singulorum milium reperi-€antur globi. @@Murena quocumque mense parit, cum ceteri €pisces stato pariant. ova eius citissime crescunt. in sicca €litora elapsas vulgus coitu serpentium impleri putat. Ari-€stoteles zmyrum vocat marem qui generet; discrimen esse €quod murena varia et infirma sit, zmyrus unicolor et ro-€bustus dentesque [2et]2 extra os habeat. in Gallia septentrio-€nali murenis omnibus dextera in maxilla septenae maculae €ad formam septentrionis aureo colore fulgent, dumtaxat vi-ventibus, pariterque cum anima extinguuntur. invenit in €hoc animali documenta saevitiae Vedius Pollio, eques R[2o]2-€[2manus]2 ex amicis Divi Augusti, vivariis earum inmergens €damnata mancipia, non tamquam ad hoc feris terrarum non €sufficientibus, sed quia in alio genere totum pariter homi-€nem distrahi spectare non poterat. ferunt aceti gustu prae-€cipue eas in rabiem agi. tenuissimum iis tergus, contra @1 €anguillis crassius, eoque verberari solitos tradit Verrius €praetextatos et ob id multam iis dici non institut[2u]2m. @@Planorum piscium alterum est genus, quod pro €spina cartilaginem habet, ut ra[2i]2ae, pastinacae, squatinae, €torpedo et quos bovis, lamiae, aquilae, ranae nominibus €Graeci appellant. quo in numero sunt squali quoque, quam-€vis non plani. haec Graece in universum $SELA/XH& appellavit €Aristoteles primus hoc nomine [2i]2is inposito. nos distin-€guere non possumus, nisi si cartilagin[2e]2a appellare libeat. €omnia autem carnivora sunt talia et supina vescuntur, ut in €delphinis diximus, et cum ceteri pisces ova pariant, hoc €genus solum, ut ea quae cete appellant, animal parit, excepta €quam ranam vocant. @@Est parvus admodum piscis adsuetus petris, €echeneis appellatus. hoc carinis adhaerente naves tardius €ire creduntur, inde nomine inposito. quam ob causam ama-€toriis quoque veneficiis infamis est et iudiciorum ac litium €mora, quae crimina una laude pensat fluxus gravidarum €utero sistens partusque continens ad puerperium. in cibos €tamen non admittitur. pedes eum habere arbitrantur, Ari-stoteles * * * it apposita pinnarum similitudine. Mucianus €muricem esse latiorem purpura, neque aspero neque ro- @1 €tundo ore neque in angulos prodeunte rostro, sed sic[2ut]2 €concha utroque latere sese colligente. quibus inhaerentibus €plenam venti stetisse navem Periandr[2i]2 portantem, ut castra-€rentur, nobiles puer[2os]2; conchas, quae id praestiterint, apud €[2C]2nidiorum Venerem coli. Trebius Niger pedalem esse €et crassitudine quinque digitorum, naves morari; praeterea €hanc esse vim eius adservati in sale, ut aurum, quod deci-€derit in altissimos puteos, admotus extrahat. @@Mutant colorem candidum menae et fiunt €aestate nigriores. mutat et phycis, reliquo tempore candida, €vere varia. eadem piscium sola nidificat ex alga atque in €nido parit. @@Volat sane perquam similis volucri hirund[2o]2, item €miluus, subit in summa maria piscis ex argumento €appellatus lucerna, linguaque ignea per os exerta tranquillis €noctibus relucet. attollit e mari sesquipedanea fere cornua €quae ab iis nomen traxit. rursus draco marinus, captus at-€que inmissus in harenam, cavernam sibi rostro mira celeri-€tate excavat. @@Piscium sanguine carent de quibus dicemus. €sunt autem tria genera: primum quae mollia appellantur, @1 €dein contecta crustis tenuibus, postremo testis conclusa €duris. mollia sunt lolligo, saepia, polypus et cetera generis €eius. his caput inter pedes et ventrem, pediculi octoni om-€nibus. saepiae et lolligini pedes duo ex his longissimi et €asperi, quibus ad ora admovent cibos et in fluctu se velut €ancoris stabiliunt, cetera cirri, quibus venantur. @@Lolligo etiam volitat extra aquam se efferens, €quod et pectunculi faciunt, sagittae modo._Saepiarum €generi mares varii et nigriores constantiaeque maioris. €percussae tridente feminae auxiliantur, at femina icto mare €fugit. ambo autem, ubi sensere se adprehendi, effuso atra-€mento, quod pro sanguine [2i]2is est, infuscata aqua abscon-€duntur. @@Polyporum multa genera. terreni maiores quam €pelagii. omnibus bra[2c]2chiis ut pedibus ac manibus utuntur, €cauda vero, quae est bisulca et acuta, in coitu. et polypis €fistula in dorso, qua tramittunt mare, eamque modo in dex-€teram partem, modo in sinistram transferunt. natant obli-€qui in caput, quod praedurum est sufflatione viventibus. €cetero per bracchia velut acetabulis dispersis haustu quo-€dam adhaerescunt; tenent supini, ut avelli non queant. vada @1 €non adprehendunt, et grandibus minor tenacitas. soli mol-€lium in siccum exeunt, dumtaxat asperum; levitatem odere. vescuntur conchyliorum carne, quorum conchas conplexu €crinium frangunt; itaque praeiacentibus testis cubile eorum €deprehenditur. et cum alioqui brutum habeatur animal, ut €quod ad manum hominis adnatet, in re quodammodo fami-€liari callet. omnia in domum conportat, dein putamina €erosa carne egerit adnatantesque pisciculos ad ea venatur. colorem mutat ad similitudinem loci, et maxime in metu. €ipsum bra[2c]2chia sua rodere falsa opinio est_id enim a €congris evenit ei_, sed renasci, sicut colotis et lacertis €caudas, haut falsum. @@Inter praecipua autem miracula est qui vocatur €nautilos, ab aliis pompilos. supinus in summa aequorum €pervenit, ita se paulatim adsubrigens, ut emissa omni per €fistulam aqua velut exoneratus sentina facile naviget. postea €prima duo bracchia retorquens membranam inter illa mirae €tenuitatis extendit, qua velificante in aura, ceteris subremi-€gans bracchiis, media se cauda ut gubernaculo regit. ita €vadit alto Liburnicarum gaudens imagine, si quid pavoris €interveniat, hausta se mergens aqua. @@Polyporum generis est oz[2a]2ena dicta a gravi €capitis odore, ob hoc maxime murenis eam consectantibus. @1 €@@Polypi binis mensibus conduntur. ultra bimatum non €vivunt. pereunt autem tabe semper, feminae celerius et €fere a partu. €@@Non sunt praetereunda et L. Lucullo proconsule Baeti-€cae conperta de polypis, quae Trebius Niger e comitibus eius prodidit: avidissimos esse concharum, illas ad tactum €conprimi, praecidentes bra[2c]2chia eorum, ultroque escam ex €praedante capere. carent conchae visu omnique sensu alio €quam cibi et periculi. insidiantur ergo polypi apertis in-€positoque lapillo extra corpus, ne palpitatu eiciatur: ita se-€curi grassantur extrahuntque carnes. illae se contrahunt, €sed frustra, discuneatae. tanta sollertia animalium hebetissi-mis quoque est. praeterea negat ullum atrocius esse animal €ad conficiendum hominem in aqua. luctatur enim conplexu €et sorbet acetabulis ac numeroso suctu trahit, cum in nau-€fragos urinantesve impetum cepit. sed si invertatur, elan-þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨‰˜Û…guescit vis; exporrigunt enim se resupinati. cetera, quae idem retulit, monstro propiora possunt videri. Carteiae in €cet[2a]2r[2i]2is adsuetus exire e mari in lacus eorum apertos atque €ibi salsamenta populari_mire omnibus marinis expetenti-€bus odorem quoque eorum, qua de causa et nassis inlinun-€tur_, convertit in se custodum indignationem adsiduitate €furti inmodica[2m]2. saepes erant obiectae, sed has transcende-€bat per arborem nec deprehendi potuit nisi canum saga- @1 €citate. hi redeuntem circumvasere noctu, concitique custodes €expavere novitatem. primum omnium magnitudo inaudita €erat, dein colos muria obliti, odore diri. quis ibi polypum €exspectasset aut ita cognosceret? cum monstro dimicare €sibi videbantur. namque et adflatu terribili canes agebat, €nunc extremis crinibus flagellatos, nunc robustioribus bra[2c]2-chiis clavarum modo incussos, aegreque multis tridentibus €confici potuit. ostendere Lucullo caput eius, dolii magnitu-€dine, amphorarum XV capax, atque, ut ipsius Trebi verbis €utar, "barbas, quas vix utroque bra[2c]2chio conplecti €esset, clavarum modo torosas, longas pedum XXX, €acetabulis sive caliculis urnalibus pelvium modo, €dentes magnitudini respondentes." reliqu[2i]2ae adser-€vatae miraculo pependere pondo DCC. saepias quoque et €lolligines eiusdem magnitudinis expulsas in litus illud idem €auctor est. in nostro mari lolligines quinum cubitorum €capiuntur, saepiae binum. neque his bimatu longior vita. @@Navigeram similitudinem et aliam in Propontide €visam sibi prodidit Mucianus: concham esse acati[2i]2 modo €carinatam, inflexa puppe, prora rostrata. in hanc condi €nauplium, animal saepiae simile, ludendi societate sola. duo-€bus hoc fieri generibus: tranquillo enim vectorem d[2e]2missis €palmulis ferire ut remis; si vero flatus invitet, easdem in €usu[2m]2 gubernaculi porrigi pandique buccarum sinus aurae. €huius voluptatem esse ut ferat, illius ut regat, simulque eam @1 €descendere in duo sensu carentia, nisi forte tristi_id €et[2e]2nim constat_omine navigantium humana calamitas in €causa est. @@Locustae crusta fragili muniuntur in eo genere €quod caret sanguine. latent mensibus quinis. similiter €cancri, qui eodem tempore occultantur, et ambo veris prin-€cipio senectutem anguium more exuunt renovatione tergorum. €cetera in undis natant, locustae reptantium modo fluitant, €si nullus ingruat metus, recto meatu, cornibus, quae sunt €propria rotunditate praepilata, ad latera porrectis; isdem €erectis in pavore oblique in latera procedunt. cornibus €inter se dimicant. unum hoc animalium, nisi vivum ferventi aqua incoquatur, fluida carne non habet callum. vivunt €petrosis locis, cancri mollibus. hieme aprica litora sectan-€tur, aestate in opaca gurgitum recedunt. omnia eius generis €hieme laeduntur, autumno et vere pinguescunt et plenilunio €magis, quia nocte[2s]2 sidus tepido fulgore mitificat. @@Cancrorum genera cara[2b]2i, astac[2i]2, m[2a]2eae, pa[2g]2uri, €Heracleotici, leones et alia ignobiliora. cara[2b]2i cauda a ce-€teris cancris distant. in Phoenice hippoe voca[2n]2tur, tantae €velocitatis, ut consequi non sit. cancris vita longa, pedes €octoni, omnes in obliqu[2um]2 flexi. feminae primus pes du- @1 €plex, mari simplex. praeterea bina bra[2c]2chia denticulatis €forcipibus. superior pars in primoribus his movetur, infe-riore inmobili. dexterum bracchium omnibus maius. uni-€versi aliquando congregantur. os Ponti evincere non valent; €quam ob rem egressi circumeunt apparetque tritum iter. €pinotheras vocatur minimus ex omni genere, ideo op[2p]2ortu-€nus iniuriae. huic sollertia est inanium ostrearum testis €se condere et, cum adcreverit, migrare in capaciores. can-cri in pavore et retrorsi pari velocitate redeunt. dimicant €inter se ut arietes adversis cornibus incursantes. contra €serpentium ictus medentur. sole cancri signum transeunte €et ipsorum, cum exanimati sint, corpus transfigurari in scorpiones narratur in sicco. ex eodem genere sunt echini, €quibus spinae pro pedibus. ingredi est iis in orbem volvi, €itaque detritis saepe aculeis inveniuntur. ex his echino-€metrae appellantur quorum spinae longissimae, calyces mi-€nimi. nec omnibus idem vitreus color. circa Toronen €candidi nascuntur, spina parva. ova omnium amara, quina €numero. ora in medio corpore in terram versa. tradunt €saevitiam maris praesagire eos correptisque opperiri lapillis, €mobilitatem pondere stabilientes; nolunt volutatione spinas €atterere. quod ubi videre nautici, statim pluribus ancoris €navigia infrenant. @1 @@In eodem genere cocleae aquatiles terrestresque, €exerentes se domicilio binaque ceu cornua protendentes €contrahentesque, oculis carent, itaque corniculis praetemp-€tant iter. pectines in mari ex eodem genere habentur, €reconditi et ipsi magnis frigoribus ac magnis aestibus, un-€guesque velut igne lucentes in tenebris, etiam in ore man-€dentium. @@Firmioris iam testae murices et concharum genera, €in quibus magna ludentis naturae varietas. tot colorum €differentiae, tot figurae planis, concavis, longis, lunatis, in €orbem circumactis, dimidio orbe caesis, in dorsum elatis, €levibus, rugatis, denticulatis, striatis, vertice muricatim in-€torto, margine in mucronem emisso, foris effuso, intus re-plicato, iam distinctione virgulata, crinita, crispa, can[2al]2icu-€latim, pectinatim divisa, imbr[2i]2catim undata, cancellatim €reticulata, in obliquum, in rectum [2ex]2pansa, [2d]2ensata, por-€recta, sinuata, brevi nodo ligatis, toto latere conexis, ad €plausum apertis, ad bucinum recurvis. navigant ex iis Ve-€neriae praebentesque concavam s[2u]2i partem et aurae oppo-€nentes per summa aequorum velificant. saliunt pectines et €extra volitant seque et ipsi carinant. @@Sed quid haec tam parva commemoro, cum €populatio morum atque luxuria non aliunde maior quam e €concharum genere proveniat? iam quidem ex tota rerum @1 €natura damnosissimum ventri mare est tot modis, tot mensis, €tot piscium saporibus, quis pretia capientium periculo fiunt. sed quota haec portio est reputantibus purpuras, con-€ch[2y]2lia, margaritas! parum scilicet fuerat in gulas condi €maria, nisi manibus, auribus, capite totoque corpore a fe-€minis iuxta virisque gestarentur. quid mari cum vestibus, €quid undis fluctibusque cum vellere? non recte recipit €haec nos rerum natura nisi nudos? esto, sit tanta ventri €cum eo societas: quid tergori? parum est, nisi qui vescimur €periculis etiam vestiamur? adeo per totum corpus anima €hominis quaesita maxime placent. @@Principium ergo columenque omnium rerum pretii €margaritae tenent. Indicus maxime has mittit oceanus inter €illas beluas tales tantasque, quas diximus, per tot maria €venientes, tam longo terrarum tractu et tantis solis ardori-€bus. atque Indis quoque in insulas petuntur et admodum €paucas. fertilissima est Taprobane et [2S]2toidis, ut diximus €in circuitu mundi, item Perimula, promunturium Indiae. €praecipue autem laudantur circa Arabiam in Persico sinu €maris Rubri. @@Origo atque genitura conchae s[2un]2t, haut multum ostrea-€rum conchis different[2e]2s. has ubi genitalis anni stimularit €hora, pandentes se quadam oscitatione impleri roscido con-€ceptu tradunt, gravidas postea eniti, partumque concharum @1 €esse margaritas pro qualitate roris accepti. si purus in-€fluxerit, candorem conspici; si vero turbidus, et fetum sor-€descere; eundem pallere caelo minante. conceptum ex eo €quippe constare, caelique iis maiorem societatem esse quam €maris: inde nubilum trahi colorem aut pro claritate matu-tina serenum. si tempestive satientur, grandescere et partus; €si fulguret, conprimi conchas ac pro ieiunii modo minui; €si vero etiam tonuerit, pavidas ac repente conpressas quae €vocant physemata efficere, specie modo inani inflata sine €corpore; hos esse concharum abortus. sani quidem partus €multiplici constant cute, non inproprie callum ut existimari corporis possit. itaque et purgantur a peritis. miror ipso €tantum eas caelo gaudere, sole rufescere candoremque per-€dere ut corpus humanum. quare praecipuum custodiunt €pelagiae, altius mersae quam ut penetrent radii. flavescunt €tamen et illae senecta rugisque torpescunt, nec nisi in iu-þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨‰˜í†venta constat ille qui quaeritur vigor. [2c]2rassescunt etiam in €senecta conchisque adhaerescunt nec his evelli queunt nisi €lima. quibus una tantum est facies et ab ea rotunditas, €aversis planities, ob id tympania nominantur. cohaerentes €videmus in conchis hac dote unguenta circumferentibus. €cetero in aqua mollis unio, exemptus protinus durescit. @@Concha ipsa, cum manum vidit, conprimit sese €operitque opes suas, gnara propter illas se peti, manumque, €si praeveniat, acie sua abscidat, nulla iustiore poena, et aliis €munita suppliciis, quippe inter scopulos maior pars invenitur, @1 €in alto quoque comitant[2ib]2u[2s]2 marinis canibus, nec tamen aures feminarum arcentur. quidam tradunt sicut apibus, €ita concharum examinibus singulas magnitudine et vetustate €praecipuas esse veluti duces, mirae ad cavendum sollertiae. €has urinantium cura peti, illis captis facile ceteras palantes €retibus includi, multo deinde obrutas sale in vasis fictilibus; €rosa carne omni nucleos quosdam corporum, hoc est uni-€ones, decidere in ima. @@Vsu atteri non dubium est coloremque indiligentia €mutare. dos omnis in candore, magnitudine, orbe, levore, €pondere, haut prom[2p]2tis rebus in tantum, ut nulli duo re-€periantur indiscreti: unde nomen unionum Romanae scilicet €inposuere deliciae, nam id apud Graecos non est, ne apud €barbaros quidem, inventores [2rei]2 eius, aliud quam margaritae. et in candore ipso magna differentia: clarior in Rubro mari €repertis, [2in]2 Indico specularium lapidum squamas adsimula[2n]2t, €alias magnitudine praecellentes. summa laus coloris est exa-€luminatos vocari. et procerioribus sua gratia est. elenc[2h]2os €appellant fastigata longitudine alabastrorum figura in pleni-ore[2m]2 orbe[2m]2 desinentes. hos digitis suspendere et binos ac €ternos auribus feminarum gloria est, subeuntque luxuriae @1 €eius nomina e[2x]2te[2rn]2a, exquisita perdito nepotatu, si qui-€dem, cum id fecere, crotalia appellant, ceu sono quoque €gaudeant et collis[2u]2 ipso margaritarum; cupiuntque iam et €pauperes, lictorem feminae in publico unionem esse dicti-€tantes. quin et pedibus, nec crepidarum tantum obstragulis, €[2s]2et totis socculis addunt. neque enim gestare iam marga-€ritas, nisi calcent ac per uniones etiam ambulent, satis est. @@In nostro mari reperiri solebant crebrius circa Bosporum €Thracium, rufi ac parvi in conchis quas myas appellant. €at in Acarnania quae vocatur pina gignit, quo apparet non €uno conchae genere nasci. namque et Iuba tradit Arabicis €concham esse simil[2em]2 pectini insecto, hirsutam echinorum €modo, ipsum unionem in carne grandini similem. conchae €non tales ad nos adferuntur. nec in Acarnania autem lau-€dati reperiuntur, enormes et feri colorisque marmorei. me-€liores circa Actium, sed et hi parvi, et in Mauretaniae mari-€timis. Alexander polyhistor et Sudines senescere eos €putant coloremque expirare. @@[2F]2ir[2m]2um corpus esse manifestum est, quod nullo €lapsu franguntur. non autem semper in media carne re-€periuntur, sed aliis atque aliis locis, vidimusque iam in €extremis etiam marginibus velut e concha exeuntes et in €quibusdam quaternos quinosque. pondus ad hoc aevi sem- @1 €unciae pauci singulis scripulis excessere. in Britannia par-€vos atque decolores nasci certum est, quoniam Divus Iulius €thoracem, quem Veneri Genetrici in templo eius dicavit, ex €Britannicis margaritis factum voluerit intellegi. @@Lolliam Paulinam, quae fuit Gai principis matrona, €ne serio quidem aut sollemni caerimoniarum aliquo ap-€paratu, sed mediocrium etiam sponsalium cena, vidi sma-€ragdis margaritisque opertam, alterno text[2u]2 fulgentibus toto €capite, crinibus [spira], auribus, collo [monilibus], digitis. €qu[2a]2e summa quadringentiens HS colligebat, ipsa confestim €parata mancupationem tabulis probare. nec dona prodigi €principis fuerant, sed avitae opes, provinciarum scilicet spo-liis partae. hic est rapinarum exitus, hoc fuit quare M. €Lollius infamatus regum muneribus in toto oriente interdicta €amicitia a G[2aio]2 Caesare August[2i]2 filio venenum biberet, ut €neptis eius quadringentiens HS operta spectaretur ad lu-€cernas! computet nunc aliquis ex altera parte quantum €Curius aut Fabricius in triumphis tulerint, imaginetur illo-€rum fercula, ex altera parte Lolliam, unam imperii mulier-€culam, accubantem: non illos curru detractos quam in hoc vicisse malit? nec haec summa luxuriae exempla sunt. duo €fuere maximi uniones per omne aevum; utrumque possedit €Cleopatra, Aegypti reginarum novissima, per manus orientis €regum sibi traditos. haec, cum exquisitis cotidie Antonius €saginaretur epulis, superbo simul ac procaci fastu, ut regina €meretrix lautitiam eius omnem apparatumque obtrectans, @1 €quaerente eo, quid adstrui magnificentiae posset, respondit una se cena [2centiens HS]2 absumpturam. cupiebat discere €Antonius, sed fieri posse non arbitrabatur. ergo sponsio-€nibus factis postero die, quo iudicium agebatur, magnificam €alias cenam, ne dies periret, sed cotidianam, Antonio ap-€posuit inridenti computationemque expostulanti. at illa co-€rollarium id esse et consumpturam eam cenam taxationem €confirmans solamque se centiens HS cenaturam, inferri €mensam secundam iussit. ex praecepto ministri unum tan-€tum vas ante eam posuere aceti, cuius asperitas visque in tabem margaritas resolvit. gerebat auribus cum maxime €singulare illud et vere unicum naturae opus. itaque expec-€tante Antonio, quidnam esset actura, detractum alterum €mersit ac liquefactum obsorbuit. iniecit alteri manum L. €Plancus, iudex sponsionis eius, eum quoque parant[2e]2 simili €modo absumere, victumque Antonium pronuntiavit omine €rato. comitatur fama unionis eius parem, capta illa tantae €quaestionis victrice regina, dissectum, ut esset in utrisque €Veneris auribus Romae in Pantheo dimidia eorum cena. non ferent hanc palmam spoliabunturque etiam luxu-€riae gloria. prior id fecerat Romae in unionibus magnae €taxationis Clodius, tragoedi Aesopi filius, relictus ab eo in €amplis opibus heres, ne triumviratu suo nimis superbiat €Antonius paene histrioni comparatus, et quidem nulla spon- @1 €sione ad hoc producto (quo magis regium fiat), sed ut ex-€periretur in gloria[2m]2 palati, quidnam saperent margaritae. €atque ut mire placuere, ne solus hoc sciret, singulos uniones €convivis quoque absorbendos dedit. @@Romae in promiscuum ac frequentem usum venisse €Alexandria in dicionem redacta, primum autem coepisse €circa Sullana tempora minutas et viles Fenestella tradit, €manifesto errore, cum Aelius Stilo [2circa]2 Iugurthinum €bellum unionum nomen inponi cum maxime grandibus mar-€garitis prodat. @@Et hoc tamen aeternae prope possessionis est; se-€quitur heredem, in mancipatum venit ut praedium aliquod: €conchylia et purpuras omnis hora atterit, quibus eadem €mater luxuria paria paene et margaritis pretia fecit. @@Purpurae vivunt annis plurimum septenis. latent €sicut murices circa canis ortum tricenis diebus. congre-€gantur verno tempore mutu[2o]2que attritu lentorem cuiusdam €cerae salivant. simili modo et murices, sed purpurae florem €illum tinguendis expetitum vestibus in mediis habent fauci-bus. liquoris hic minimi est candida vena, unde pretiosus €ille bibitur nigrantis rosae colore sublucens; reliquum cor- @1 €pus sterile. vivas capere contendunt, quia cum vita sucum €eum evomunt. et maioribus quidem purpuris detracta con-€cha auferunt, minores cum te[2st]2a vi[2v]2as frangunt, ita demum eum expuentes. Tyri praecipuus hic Asiae, Meninge Africae €et Gaetulo litore oceani, in Laconica Europae. fasces [2h]2u[2ic]2 €securesque Romanae viam faciunt, idemque pro maiestate €pueritiae est, distinguit ab equite curiam, dis advocatur €placandis omnemque vestem inluminat, in triumphali mis-€cetur auro. quapropter excusata et purpurae sit insania. €sed unde conc[2hy]2liis pretia, quis virus grave in fuco, color €austerus in glauco et irascenti similis mari? @@Lingua purpurae longitudine digitali, qua pascitur per-€forando reliqua conchylia: tanta duritia aculeo est. aquae €dulcedine necantur et sicubi flumen inmergitur; alioqui €captae et diebus quinquagenis vivunt saliva sua. conchae þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨‰›€…omnes celerrime crescunt, praecipue purpurae: anno magni-€tudinem implent. @@Quod si hactenus transcurrat expositio, fraudatam €profecto se luxuria credat nosque indiligentiae damnet. €quam ob rem persequemur etiam officinas, ut, tamquam in €victu frugum noscitur ratio, sic omnes qui istis gaudent [2in]2 praemio vitae suae calleant. concharum ad purpuras et €conch[2y]2lia_eadem enim est materia, sed distat tempera-€mento_duo sunt genera: bucinum minor concha ad si-€militudinem eius qua bucini sonus editur_unde et causa @1 €nomini_, rotunditate oris in margine incisa; alterum pur-€pura vocatur can[2a]2liculato procurrente rostro et canaliculi €latere introrsus tubulato, qua proseratur lingua. praeterea €clavatum est ad turbinem usque aculeis in orbem septenis €fere, qui non sunt bucino, sed utrisque orb[2e]2s totidem, quot €habeant annos. bucinum non nisi petris adhaeret circaque €scopulos legitur. @@Purpurae nomine alio pelagiae vocantur. earum €genera plura pabulo et solo discreta: lutense putre limo et €algense nutritum alga, vilissimum utrumque. melius taeni-€ense in taenii[2s]2 maris collectum, hoc quoque tamen etiam-€num levius atque dilutius. ca[2l]2cule[2n]2se appellatur a calculo €[2in]2 mari, mire aptum conch[2y]2liis, et longe optimum purpuris dialu[2t]2ense, id est vario soli genere pastum. capiuntur autem €purpurae parvulis rarisque textu veluti nassis in alto iactis. €inest his esca, clusiles mordacesque conchae, ceu mitulos €videmus. has semineces, sed redditas mari avido hiatu re-€vivescentes, appetunt purpurae porrectisque linguis infestant. €at illae aculeo exstimulatae claudunt sese conprimuntque €mordentia. ita pendent[2e]2s aviditate sua purpurae tolluntur. @@Capi eas post canis ortum aut ante vernum @1 €tempus utilissimum, quoniam, cum cerificavere, flux[2o]2s ha-€bent sucos. sed id tinguentium officinae ignorant, cum sum-€ma vertatur in eo. eximitur postea vena quam diximus, cui €addi salem necessarium, sextarios ferme centenas in libras; €macerari triduo iustum, quippe tanto maior vis, quanto re-€centior, fervere in plumbo, singulasque amphoras [centenas] €aqu[2a]2e, quingentenas medicaminis libras aequa[2l]2i ac modico €vapore torreri et ideo longinquae fornacis cuniculo. ita €despumatis subinde carnibus, quas adhaesisse venis necesse €est, decimo ferme die liquata cortina vellus el[2u]2triatum mer-€gitur in experimentum et, donec spei satis fiat, uritur liquor. rubens color nigrante deterior. quinis lana potat horis rur-€susque mergitur carminata, donec omnem ebibat saniem. €bucinum per se damnatur, quoniam fucum remittit: pelagio €ad modum alligatur nimiaeque eius nigritiae dat austeritatem €illam nitoremque qui quaeritur cocci. ita permixtis viribus alterum altero excitatur aut adstringitur. summa medica-€minum in libras * * * vellerum bucini ducenae [2e]2t e pela[2g]2io €CXI. ita fit amethysti colos eximius ille. at Tyrius pelagio €primum satiatur inmatura viridique cortina, mox permutatur €in bucino. laus ei summa in colore sanguinis concreti, ni-€gricans aspectu idemque suspectu refulgens. unde et Ho-€mero purpureus dicitur sanguis. @@Purpurae usum Romae semper fuisse video, @1 €sed Romulo in trabea. nam toga praetexta et latiore clavo €Tullum Hostilium e regibus primum usum Etruscis devictis satis constat. Nepos Cornelius, qui Divi Augusti princi-€patu obiit: "Me," inquit, "iuvene violacea purpura vige-€bat, cuius libra denariis centum venibat, nec multo €post rubra Tarentina. huic successit dibap[2h]2a Ty-€ria, quae in libras denariis mille non poterat emi. €hac P. Lentulus Spinther aedilis curulis primus €in praetexta usus inprobabatur. qua purpura quis €non iam," inquit, "tricliniaria facit?" Spinther aedilis fuit €urbis conditae anno DC[2XCI]2 Cicerone consule. dibap[2h]2a tunc €dicebatur quae bis tincta esset, veluti magnifico inpendio, €qualiter nunc omnes paene commodiores purpurae tingu-€untur. @@In conc[2h]2ylia[2ta]2 veste cetera eadem sine bucino, €praeterque ius temperatur aqua et pro indiviso humani po-€tus excremento. dimidia et medicamina adduntur. sic gi-€gnitur laudatus ille pallor saturitate fraudata tantoque dilu-€tior, quanto magis vellera esuriunt. €@@Pretia medicamento sunt quidem pro fertilitate li-€torum viliora, non tamen usquam pelagi[2i]2 centenas libras €quinquagenos nummos excedere et bucini centenos sciant €qui ista mercantur inmenso. @@Set alia e fine initia, iuvatque ludere inpendio et €lusus geminare miscendo iterumque et ipsa adulterare adul-€teria naturae, sicut testudines tinguere, argentum auro con- @1 €fundere, ut electra fiant, addere his aera, ut Corinthia. €non est satis abstulisse gemmae nomen amethystum; rursum €absolutum inebriatur Tyrio, ut sit ex utroque nomen in-€probum simulque luxuria duplex, et cum confecere conc[2h]2ylia transire melius in Tyrium putant. paenitentia hoc primo €debet invenisse, artifice mutante quod damnabat. inde ratio €nata, votum quoque factum e vitio portentosis ingeniis, et €gemina demonstrata via luxuriae, ut color alius operiretur €alio, suavior ita fieri leniorque dictus; quin et terrena mis-€cere coccoque tinctum Tyrio tinguere, ut fieret hysginum. coccum Galatiae, rubens gra[2nu]2m, ut dicemus in terrestribus, €aut circa Emeritam Lusitaniae in maxima laude est. verum, €ut simul perag[2a]2ntur nobilia pigmenta, anniculo grano langui-€dus sucus, idem a quadrimo evanidus. ita nec recenti vires €neque senescenti. abunde tractata est ratio qua se virorum €iuxta feminarumque forma credit amplissimam fieri. @@Concharum generis et pina est. nascitur in €limosis, subrecta semper nec umquam sine comite, quem €pinoteren vocant, alii pinoph[2y]2lacem; i[2s]2 est [2squ]2illa parva, €aliubi cancer dapis adsectator. pandit se pina, luminibus €orbum corpus intus minutis piscibus praebens. adsultant €illi protinus et, ubi licentia audacia crevit, implent eam. hoc €tempus speculatus index morsu levi significat. illa con-€press[2u]2 quicquid inclusit exanimat partemque socio tribuit. @1 @@Quo magis miror quosdam existimasse aquatilibus €nullum inesse sensum. novit torpedo vim suam ipsa non €torpens, mersaque in limo se occultat, piscium qui securi €supernatantes obtorpuere corripiens._huius iecori tene-€ritas nulla praefertur._nec minor sollertia ranae, quae in €mari piscatrix vocatur. eminentia sub oculis cornicula tur-€bato limo exerit, adsultantibus pisciculis pr[2a]2etrahens, donec tam prope accedant, ut adsiliat. simili modo squatina et €rhombus abditi pinnas exertas movent specie vermiculorum, €item qu[2a]2e vocantur raiae. nam pastinaca latrocinatur ex €occulto transeuntes radio, quod telum est ei, figens. argu-€menta sollertiae huius, quod tardissimi piscium hi mugilem €velocissimum omnium habentes in ventre reperiuntur. @@Scolopendrae, terrestribus similes, quas centipedes €vocant, hamo devorato omnia interanea evomunt, donec ha-€mum egerant, dein resorbent. at vulpes marinae simili in €periculo gluttiunt amplius usque ad infirma lineae, qua fa-€cile praerodant. cautius qui glanis vocatur avers[2o]2s mordet €hamos nec devorat, sed esca spoliat. €@@Grassatur aries ut latro et nunc grandiorum navium €in salo stantium occultatus umbra, si quem nandi voluptas €invitet, expectat, nunc elato extra aquam capite piscantium €cumbas speculatur occultusque adnatans mergit. @@Equidem et [2i]2is inesse sensum arbitror, quae @1 €neque animalium neque fruticum, sed tertiam quandam ex €utroque naturam habent, urticis dico et spongeis. €@@Vrticae noctu vagantur [2l]2ocu[2m]2que mutant. carnosae €frondis iis natura, et carne vescuntur. vis pr[2u]2ritu mordax €es[2t]2 eademque, quae terrestris urticae. contrahit ergo se €quam maxime rigens ac praenatante pisciculo frondem su-am spargit conplectensque devorat. alias marcenti similis €et iactari se passa fluctu algae vice, contactos piscium at-€trituque petrae scalpent[2e]2s pr[2u]2ritum invadit. eadem noctu €pectines et echinos per . . . qua[2e]2rit. cum admoveri sibi ma-€num sentit, colorem mutat et contrahitur. tacta uredinem €mittit, paulumque si fuit intervalli, absconditur. ora e[2i]2 in €radice esse traduntur, excrementa per summa tenui fistula þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨‰›“ˆˆreddi. @@Spong[2e]2arum tria genera accepimus: spissum ac €praedurum et asperum tragos [id] vocatur, spissum et mol-€lius manos, tenue densumque, ex quo penicilli, Achillium. €nascuntur omnes in petris, aluntur conchis, pisce, limo. €intellectum inesse [2i]2is apparet, quia, ubi avulsorem sensere, €contractae multo difficilius abstrahuntur; hoc idem fluctu pulsante faciunt. vivere esca manifesto conchae minutae in @1 €[2i]2is repertae ostendunt. circa Toronen vesci illis avulsas €etiam aiunt et ex relictis radicibus recrescere in petris; €cruoris quoque inhaeret colos, Africis praecipue, quae gene-€rantur in Syrtibus. maximae fiunt manoe, sed mollissimae €circa Lyciam, in profundo autem nec ventoso molliores; in €Hellesponto asperae, et densae circa Maleam. putrescunt €in apricis locis, ideo optimae in gurgitibus. viventibus idem qui madentibus nigricans colos. adh[2a]2eren[2t]2 nec parte nec €totae; intersunt enim fistulae quaedam inanes quaternae fere €aut quinae, per quas pasci existimantur. sunt et aliae, sed €superne concretae. et subesse membrana quaedam radicibus €earum intellegitur. vivere constat longo tempore. pessi-€mum omnium genus est earum quae aply[2s]2iae vocantur, quia €[2e]2lui non possunt; in quibus magnae sunt fistulae et reliqua €densitas spissa. @@Canicularum maxime multitudo circa eas uri-€nantes gravi periculo infestat. ipsi ferunt et nubem quan-€dam crassescere super capita, animali planorum piscium si-€milem, prementem eos arcentemque a reciprocando, et ob €id stilos praeacutos lineis adnexos habere sese, quia nisi €perfossae ita non recedant, caliginis et pavoris, ut arbitror, €opere. nubem enim et nebulam, cuius nomine id malum appellant, inter animalia haut ulla conperit quisquam. cum €caniculis atrox dimicatio. inguina et calces omnemque can-€dorem corporum appetunt. salus una in adversas eundi @1 €u[2l]2troque terrendi, pavet enim hominem aeque ac terret, et €i[2ta s]2ors aequa in gurgite. ut ad summa aquae ventum est, €ibi periculum anceps adempta ratione contra eundi, dum €conetur emergere, et salus omnis in sociis. funem illi reli-€gatum ab umeris eius trahunt; hunc dimicans, ut sit peri-€culi signum, laeva quatit, dextera adprehenso stilo in pugna est. modicus alias tractus; ut prope carinam ventum est, €nisi praeceleri vi repente rapuit, absumi spectant. ac saepe €iam subducti e manibus auferuntur, si non trahentium opem €conglobato corpore in pilae modum ipsi adiuvere. proten-€dunt quidem trident[2e]2s alii, set monstro sollertia est navigium €subeundi atque ita e tuto proeliandi. omnis ergo cura ad €speculandum hoc malum insumitur. certissima est se-€curitas vidisse planos pisces, quia numquam sunt ubi male-€ficae bestiae, qua de causa urinantes sacros appellant eos. @@Silicea testa inclusis fatendum est nullum esse €sensum, ut ostreis. multis eadem natura quae frutici, ut €[2h]2oloth[2u]2riis, pulmonibus, stellis. adeoque nihil non gignitur €in mari, ut cauponarum etiam aestiva animalia, pernici mo-€lesta saltu aut quae capillus maxime celat, existant et cir-€cumglobata escae saepe extrah[2a]2ntur, quae causa somnum €piscium in mari noctibus infestare existimatur. quibusdam €vero ipsis innascuntur, quo in numero chalcis accipitur. @1 @@Nec venena cessant dira, ut in lepore, qui €in Indico mari etiam tactu pestilens vomitum dissolutionem-€que stomachi protinus creat, in nostro offa informis, colore €tantum lepori similis, in Indis et magnitudine et pilo, duri-€ore tantum. [2nec]2 vivus ibi capitur. a[2e]2que pestiferum ani-€mal araneus, spinae in dorso aculeo noxius. sed nullum €usquam execrabilius quam radius super caudam eminens €tr[2y]2gonis, quam nostri pastinacam appellant, quincunciali €magnitudine: arbores infixus radici necat, arma ut telum €perforat vi ferri et veneni malo. @@Morbos universa genera piscium, ut cetera €animalia etiam fera, non accipimus sentire. verum aegro-€tare singulos manifestum facit aliquorum macies, cum in €eodem genere praepingues alii capiantur. @@Quonam modo generent, desiderium et admi-€ratio hominum differri non patitur. pisces attritu ventrium €coeunt tanta celeritate, ut visum fallant, delphini et reliqua €cete simili modo et paulo diutius. femina piscis coitus tem-€pore marem sequitur, ventrem eius rostro pulsans; sub €partu mares feminas similiter, ova vescentes earum. nec €satis est generationi per se coitus, nisi editis ovis inter-€versando mares vitale adsperserint virus. non omnibus id €contingit ovis in tanta multitudine; alioqui replerentur ma-€ria et stagna, cum singuli uteri innumerabilia concipiant. @@Piscium ova in mari crescunt, quaedam summa €celeritate, ut murenarum, quaedam paulo tardius. plani pis- @1 €cium, quibus cauda non est * * * aculeatique, et testudines €in coitu superveniunt, polypi crine uno feminae naribus €adnexo, s[2a]2epiae et lolligines linguis, conponentes inter se €bra[2c]2chia et in contrarium nantes; ore et pariunt. sed po-€lypi in terram verso capite coeunt, reliqua mollium tergis ut canes, item locustae et sq[2u]2illae, cancri ore. ranae super-€veniunt, prioribus pedibus alas feminae mare adprehendente, €posterioribus clunes. pariunt minimas carnes nigras, quas €[2gy]2rinos vocant, oculis tantum et cauda insignes, mox pedes €figurantur cauda findente se in posteriores. mirumque, se-€mestri vita resolvuntur in limum nullo cernente, et rursus €vernis aquis renascuntur quae fuere natae, perinde occulta ratione, cum omnibus annis id eveniat. et mituli, pectines €sponte naturae in harenosis proveniunt; quae durioris testae €sunt, ut murices, purpurae, salivari[2o]2 lentore, sicut acescente €umore culices; apua spuma maris incalescente, cum admissus €est imber; quae vero siliceo tegmine operiuntur, ut ostrea, €putrescente limo aut spuma circa navigia diutius stantia €defixosque palos et lignum maxime. nuper conpertum in €ostr[2e]2ariis umorem [2i]2is fetificum lactis modo effluere. angu-€illae atterunt se scopulis; ea strigmenta vivescunt, nec alia @1 est earum procreatio. piscium diversa genera non coeunt €praeter squatinam et ra[2i]2am, ex quibus nascitur priore parte €raiae similis, et nomen ex utroque conpositum apud Graecos trahit. quaedam tempore anni gignuntur et in umore ut in €terra, vere pectines, limaces, hirudines; eadem tempore €evanescunt. piscium lupus et trichias bis anno parit, et €saxatiles omnes; mulli ter [2e]2t chalcis, cyprini sexiens, [2s]2cor-€p[2a]2enae bis ac sargi, vere et autumno, ex planis squatina €bis sola, autumno, occasu vergiliarum, plurimi piscium tri-€bus mensibus Aprili, Maio, Iunio, salpae autumno, sargi, tor-€pedo, squali circa aequinoctium, molles vere, s[2a]2epia omnibus €mensibus. ova eius glutino atramenti ad speciem uvae co-€haerentia masculus prosequitur adflatu; alias sterilescunt. polypi hieme coeunt, pariunt vere ova tortili vibrata pampino, €tanta fecunditate, ut multitudinem ovorum occisi non reci-€piant cavo capitis quo praegnantes tulere; excludunt L die, e quibus multa propter numerum intercidunt. locustae et €reliqua tenuioris crustae ponunt ova sup[2t]2er [2ips]2a atque ita €incubant. polypus femina modo in ovis sedet, modo caver- @1 €nam cancellato bra[2c]2chiorum inplexu claudit. s[2a]2epia in ter-€reno parit inter harundines aut sicubi enata alga, excludit €quinto decimo die. lolligines in alto conserta ova edunt ut €s[2a]2epiae. purpurae, murices eiusdemque generis vere pariunt. €echini ova pleniluniis habent hieme; et cocleae hiberno €tempore nascuntur. @@Torpedo octogenos fetus haben[2s]2 invenitur eaque €intra se parit, ova praemollia in alium locum uteri trans-€ferens atque ibi excludens. simili modo omnia quae car-€tilagin[2e]2a appellavimus. ita fit ut sola piscium et animal €pariant et ova concipiant. silurus mas solus omnium edita €custodit ova, saepe et quinquagenis diebus, ne absumantur €ab aliis. ceterae feminae in triduo excludunt, si mas attigit. @@Acus sive belone unus piscium dehiscente propter €multitudinem utero parit. a partu [2co]2alescit vulnus, quod et €in caecis serpentibus tradunt. mus marinus in terra scrobe €effosso parit ova et rursus obruit terra, tricensimo die re-þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨‰›¦…fossa aperit fetumque in aquam ducit. €@@Erythini et channae volvas habere traduntur; €qui trochos appellatur a Graecis, ipse se inire. fetus om-€nium aquatilium inter initia visu carent. @@Aevi piscium me[2mo]2randum nuper exemplum €accepimus. Pausilypum villa est Campaniae haut procul @1 €Neapoli; in ea in Caesaris piscinis a Pollione Vedio con-€iectum piscem sexagensimum post annum expirasse scribit €Annaeus Seneca, duobus aliis aequalibus eius ex eodem €genere etiam tunc viventibus. quae mentio piscinarum ad-€monet, ut paulo plura dicamus hac de re prius quam digre-€diamur ab aquatilibus. @@Ostrearum vivaria primus omnium Sergius €Orata invenit in Baiano aetate L. Crassi oratoris ante Marsi-€cum bellum, nec gulae causa, sed avaritiae, magna vectigalia €tali ex ingenio suo percipiens, ut qui primus pensiles in-€venerit balineas, ita mangonicatas villas subinde vendendo. €is primus optimum saporem ostreis Lucrinis adiudicavit, €quando eadem aquatilium genera aliubi atque aliubi meli-ora, sicut lupi pisces in Tiberi amne inter duos pontes, €rhombus Ravennae, murena in Sicilia, elops Rhodi, et alia €genera similiter, ne culinarum censura peragatur. nondum €Britannica serviebant litora, cum Orata Lucrina nobilitabat. €postea visum tanti in extremam Italiam petere Brundisium €ostreas, ac, ne li[2s e]2sse[2t]2 inter duos sapores, nuper excogi-€tatum famem longae advectionis a Brundisio conpascere in €Lucrino. @@Eadem aetate prior Licinius Murena reliquorum €piscium vivaria invenit, cuius deinde exemplum nobilitas €secuta est Philippi, Hortensi. Lucullus exciso etiam monte €iuxta Neapolim maiore inpendio quam villam exaedificaverat @1 €euripum et maria admisit, qua de causa Magnus Pompeius €Xerxen togatum eum appellabat. <30XL>30 HS e piscina ea de-€functo illo veniere pisces. @@Murenarum vivarium privatim excogitavit ante €alios C. Hirr[2i]2us, qui cenis triumphalibus Caesaris dictatoris €sex milia numero murenarum mutua appendit. nam per-€mutare quidem pretio noluit aliave merce. huius villam in[2f]2ra quam modic[2a]2m <30XL>30 piscinae vendiderunt. invasit €dein singulorum piscium amor. apud Baulos in parte Bai-€ana piscinam habuit Hortensius orator, in qua murenam €adeo dilexit, ut exanimatam flesse credatur. in eadem villa €Antonia Drusi murenae, quam diligebat, inaures addidit, €cuius propter famam nonnulli Baulos videre concupiverunt. @@Coclearum vivaria instituit Fulvius Lippinus €in Tarquiniensi paulo ante civile bellum quod cum Pompeio €Magno gestum est, distinctis quidem generibus earum, se-€paratim ut essent albae, quae in Reatino agro nascuntur, €separatim Illyricae, quibus magnitudo praecipua, Africanae, quibus fecunditas, Solitanae, quibus nobilitas. quin et sagi-€nam earum commentus est sapa et farre aliisque generibus, €ut cocleae quoque altiles ganeam implerent: cuius artis @1 €gloria in eam magnitudinem perductas, ut LXXX quadrantes €caperent singularum calices, auctor est M. Varro. @@Piscium genera etiamnum a Theophrasto €mira produntur. circa Babylonis rigua decedentibus fluviis €in cavernis aquas habentibus remanere quosdam, inde exire €ad pabula pinnulis gradientes crebro caudae motu, contra-€que venantes refugere in suas cavernas et in his obversos €stare; capita eorum esse ranae marinae similia, reliquas partes gobionum, branchias ut ceteris piscibus. circa Hera-€cleam et Cro[2m]2nam et multifaria[2m]2 in Ponto unum genus €esse quod extremas fluminum aquas sectetur cavernasque €sibi faciat in terra atque in his vivat, etiam reciprocis am-€nibus siccato litore; effodi ergo, motu demum corporum vivere eos adprobant[2e]2. circa eandem Heracleam [eodemque] €Lyco amne decedente ovis relictis in limo generari pisces, €qui ad pabula petenda palpitent exiguis branch[2i]2is, quo fieri €non indigo[2s]2 umoris, propter quod et anguillas diutius vivere €exemptas aquis, ova autem in sicco maturari ut testudinum. €eadem in Ponti regione adprehendi glacie piscium maxime €gobiones non nisi patinarum calore vitalem motum fatentes. et in his quidem, tametsi mirabilis, est tamen aliqua ratio. @1 €idem tradit in Paphlagonia effodi pisces gratissimos cibis €terrenos altis scrobibus in [2i]2is locis, in quibus nullae restag-€nent aquae, miraturque et ipse gigni sine coitu: umoris €quidem vim aliquam inesse quam puteis arbitratur, ceu €vero [2i]2n ullis reperiantur pisces. quicquid est hoc, certe €minus admirabilem talparum facit vitam, subterranei ani-€malis, nisi forte vermium terrenorum et his piscibus na-€tura inest. @@Verum omnibus his fidem Nili inundatio ad-€fert omnia excedente miraculo. quippe detegente eo mu-€sculi reperiuntur inchoato opere genitalis aquae terraeque, €iam parte corporis viventes, novissima effigie etiamn[2um]2 €terrena. @@Nec de anthia pisce sileri convenit qu[2a]2e ple-€rosque adverto credidisse. Chelidonias insulas diximus €Asiae scopulosi maris ante promunturium [2Tauri]2 sitas; ibi €frequens hic piscis et celeriter capitur uno genere. parvo €navigio et concolori veste eademque hora per aliquot dies €continuos piscator enavigat certo spatio escamque proicit. €quicquid [2v]2e[2r]2o mutetur, suspecta fraus praedae est, cavetque €quod timuit. cum id saepe factum est, unus aliquande consuetudine invitatus anthias escam adpetit. notatur hic €intentione diligenti ut auctor spei conciliatorque capturae; @1 €neque est difficile, cum per aliquot dies solus accedere €audeat. tandem et aliquos invenit paulatimque comitatior €postremo greges adducit innumeros, iam vetustissimis qui-€busque adsuetis piscatorem agnoscere et e manu cibum ra-€pere. tum ille paulum ultra digitos in esca iaculatus ha-€mum singulos involat verius quam capit, ab umbra navis €brevi conatu ra[2pi]2ens ita ne ceteri sentiant, alio intus exci-€piente centonibus raptum, ne palpitatio ulla aut sonus cete-ros abigat. conciliatorem nosse ad hoc prodest, ne capiatur, €fugituro in reliquum grege. ferunt discordem socium duci €insidiatum pulchre noto cepisse malefica voluntate; agnitum €in macello socio, cuius iniuria erat, et damni formulam edi-€tam condemnatumque addit Mucianus aestimata lite. [2i]2idem €anthiae, cum unum hamo teneri viderint, spinis, quas in €dorso serratas habent, lineam secare traduntur, eo qui tene-€atur extendente, ut praecidi possit. at inter sargos ipse €qui tenetur ad scopulos lineam terit. @@Praeter haec claros sapientia auctores video €mirari stellam in mari. ea figura est, parva admodum caro €intus, extra duriore callo. huic tam igneum fervorem esse €tradunt, ut omnia in mari contacta adurat, omnem cibum €statim peragat. quibus sit hoc cognitum experimentis haut €facile dixerim, multoque memorabilius d[2u]2xerim id cuius ex-€periendi cotidie occasio est. @@Concharum e genere sunt dact[2y]2li, [2ab]2 huma- @1 €norum unguium similitudine appellati. his natura in tenebris €remoto lumine alio fulgere claro et, quanto magis umorem €habeant, lucere in or[2e]2 mandentium, lucere in manibus atque €etiam in solo ac veste decidentibus guttis, ut procul dubio €pateat, suci illam naturam esse, quam miraremur etiam in €corpore. @@Sunt et inimicitiarum atque concordiae mira-€cula. mugil et lupus mutuo odio flagrant, conger et murena €caudam inter se praerodentes. polypum in tantum locusta €pavet, ut, si iuxta vidit omnino, moriatur, locustam conger; €rursus polypum congri lacerant. Nigidius auctor est prae-€rodere caudam mugili lupum eosdemque statis mensibus €concordes esse; omnes autem vivere, quibus caudae sic am-putentur. at e contrario amicitiae exempla sunt, praeter illa €quorum diximus societatem, ballaena et musculus, quando €praegravi superciliorum pondere obrutis eius oculis infestantia €magnitudinem vada praenatans demonstrat oculorumque vice €fungitur. €@@Hinc volucrum naturae dicentur. @1  Ÿôÿ@@@@{1LIBER X}1 ‘@@Sequitur natura avium, quarum grandissimi et €paene bestiarum generis struthocameli Africi vel Aethiopici €altitudinem equitis insidentis equo excedunt, celeritatem €vincunt, ad hoc demum datis pinnis, ut currentem adiuvent. €cetero non sunt volucres nec a terra [2at]2tolluntur. ungulae €[2i]2is cervinis similes, quibus dimicant, bisulcae et conprehen-þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨Š‡dendis lapidibus utiles, quos in fuga contra sequentes in-gerunt pedibus. concoquendi sine dilectu devorata mira €natura, sed non minus stoliditas in tanta reliqui corporis €altitudine, cum colla frutice occultaverint, latere sese existi-€mantium. praemia ex [2i]2is ova, propter amplitudinem pro €quibusdam habita vasis, conosque bellicos et galeas ador-€nantes pinnae. @@Aethiopes atque Indi discolores maxime et in- @1 €enarrabiles ferunt aves et ante omnes nobilem Arabiae €phoenicem, haud scio an fabulose, unum in toto orbe nec €visum magno opere. aquilae narratur magnitudine, auri €fulgore circa colla, cetero purpureus, caeruleam roseis cau-€dam pinnis distinguentibus, cristis fa[2u]2ces caputque plumeo apice honestante. primus atque diligentissime togatorum €de eo prodidit Ma[2n]2ilius, senator ille maximis nobilis doc-€trinis doctore nullo: neminem extitisse qui viderit vescen-€tem, sacrum in Arabia Soli esse, vivere annis DXL, sene-€scentem casiae turisque surculis construere nidum, replere €odoribus et superemori. ex ossibus deinde et medullis €eius nasci primo ceu vermiculum, inde fieri pullum, princi-€pioque iusta funera priori reddere et totum deferre nidum prope Panchaiam in Solis urbem et in ara ibi deponere. cum €huius alitis vita magni conversionem anni fieri prodit idem €Manilius iterumque significationes tempestatum et side-€rum easdem reverti, hoc autem circa meridiem incipere €quo die signum arietis sol intraverit, et fuisse eius conver-€sionis annum prodente se P. Licinio Cn. Cornelio cos. CCXV. €Cornelius Valerianus phoenicem devolavisse in Aegyp-€tum tradit Q. Plautio Sex. Papinio cos. allatus est et in €urbem Claudii principis censura anno urbis DCCC et in €comitio propositus, quod actis testatum est, sed quem €falsum esse nemo dubitaret. @1 @@Ex his quas novimus aquilae maximus honos, €maxima et vis. sex earum genera. melanae+tos a Graecis €dicta, eadem le[2por]2aria, minima magnitudine, viribus praeci-€pua, colore nigricans, sola aquilarum fetus suos alit_ce-€terae, ut dicemus, fugant_, sola sine clangore, sine mur-muratione. conversatur autem in montibus, secundi generis €pygargus in oppidis et in campis, albicante cauda. tertii €morphnos, quam Homerus et percnum vocat, aliqui et €[2p]2langum et anatariam, secunda magnitudine et vi; huic €vita circa lacus. Phemonoe, Apollinis dicta filia, dentes €esse ei prodidit, mutae alias carentique lingua, eandem €aquilarum nigerrimam, prominentiore cauda; consensit et €Boe[2us]2. huius ingenium est et testudines raptas frangere e €sublimi iaciendo, quae fors interemit poetam Aeschylum, €praedictam fatis, ut ferunt, ei[2us]2 diei ruinam secura caeli fide caventem. quarti generis est perc[2no]2pterus, eadem ori-€pela[2rg]2us, vulturina specie, alis minimis, reliqua magnitudine @1 €antecellens, sed inbellis et degener, ut quam verberet corvus; €eadem ieiunae semper aviditatis et querulae murmurationis. €sola aquilarum exanima fert corpora; ceterae, cum occidere, €considunt. haec facit, ut quintum genus $GNH/SION& vocetur €velut verum solumque incorruptae originis, media magnitu-€dine, colore subrutilo, rarum conspectu. superest haliae+tos, €clarissima oculorum acie, librans ex alto sese visoque in €mari pisce praeceps in eum ruens et discussis pectore aquis rapiens. illa, quam tertiam fecimus, aquaticas aves circa €stagna adpetit mergentes se subinde, donec sopitas lassatas-€que rapiat. spectanda dimicatio, ave ad perfugia litorum €tendente, maxime si condensa harundo sit, aquila inde ictu €abigente ala[2e]2 et, cum adpet[2ii]2t in la[2c]2u, scandente umbram-€que suam nanti sub aquam a litore ostendente, rursus ave €in diverso et ubi minime se credat expectari emergente. €haec causa gregatim avibus natandi, quia plures simul non €infestantur respersu pinnarum occaecantes. saepe et aquilae €ipsae, non tolerantes pondus adprehensum, una merguntur. haliae+tus tantum inplumes etiamnum pullos suos percutiens €subinde cogit adversos intueri solis radios et, si coniventem €umectantemque animadvertit, praecipitat e nido velut adul- @1 €terinum atque degenerem. illum, cuius acies firma contra stetit, educat. [2h]2ali[2a]2e+ti suum genus non habent, sed ex di-€verso aquilarum coitu nascuntur. id quidem, quod ex his €natum est, in ossifragi[2s]2 genus habet, e quibus vultures mi-€nores progenerantur et ex his magni, qui omnino non gene-€rant. quidam adiciunt genus aquilae quam barbatam vocant, €Tusci vero ossifragam. @@Tribus primis et quinto aquilarum generi inae-€dificatur nido lapis ae+tites, quem aliqui dixere gagiten, ad €multa remedia utilis, nihil igne deperdens._est autem €lapis iste praegnans intus alio, cum quatias, velut in utero sonante._sed vis illa medica non nisi nido dereptis. ni-€dificant in petris et arboribus, pariunt et ova terna, exclu-€dunt pullos binos; visi sunt et tres aliquando. alterum €expellunt taedio nutriendi. quippe eo tempore ipsis cibum €negavit natura, prospiciens ne omnium ferarum fetus rape-€rentur. ungues quoque earum invertuntur diebus his, albes-€cunt inedia pinnae, ut merito partus suos oderint. sed €eiectos ab [2i]2is cognatum genus ossifragi excipiunt et educant cum suis. verum adultos quoque persequitur parens et €longe fugat, aemulos scilicet rapinae. et alioqui unum par €aquilarum magno ad populandum tractu, ut satietur, indiget. @1 €determinant ergo spatia nec in proximo praedantur. rapta €non protinus ferunt, sed primo deponunt expertaeque pon-dus tunc demum abeunt._oppetunt non senio nec aegri-€tudine, sed fame, in tantum superiore adcrescente rostro, €ut aduncitas aperiri non queat._a meridiano autem tem-€pore operantur et volant; prioribus horis diei, donec im-€pleantur hominum conventu fora, ignavae sedent. aquilarum €pinnae mixtas reliquarum alitum pinnas devorant. negant €umquam solam hanc alitem fulmine exanimatam; ideo ar-€migeram Iovis consuetudo i[2u]2dicavit. @@Romanis eam legionibus Gaius Marius in se-€cundo consulatu suo proprie dicavit. erat et antea prima €cum quattuor aliis: lupi, minotauri, equi aprique singulos €ordines anteibant. paucis ante annis sola in aciem portari €coepta erat, reliqua in castris relinquebantur; Marius in €totum ea abdicavit. ex eo notatum, non fere legionis um-€quam hiberna esse castra ubi aquilarum non sit iugum. @@Primo et secundo generi non minorum tantum quadri-€pedum rapina, sed etiam cum cervis proelia. multum pul-€verem volutatu collectum insidens cornibus excutit in oculos, €pinnis verberans, donec praecipitet in rupes. nec unus €hostis illi satis: est acrior cum dracone pugna multoque €magis anceps, etiamsi in ae+re. ova hic consectatur aquilae €aviditate melefica. a[2qu]2ila ob hoc rapit ubicumque visum, @1 €ille multiplici nexu alas ligat, ita se inplicans, ut simul de-€cidat [2i]2pse. @@Celebris apud Seston urbem aquilae gloria es[2t]2: €educ[2a]2tam a virgine retulisse gratiam aves primo, mox deinde €venatus adgerentem, defuncta postremo in rogum accensum €eius iniecisse sese et simul conflagrasse. quam ob causam €incolae quod vocant heroum in eo loco fecere, appellatum €Iovis et Virginis, quoniam illi deo ales adscribitur. @@Vulturum praevalent nigri. nidos nemo attigit; €ideo et fuere qui putarent illos ex adverso [2o]2rbe advolare. €falso: nidificant in excelsissimis rupibus; fetus quidem €saepe cernuntur, fere bini. Vmbricius, haruspicum in €nostro aevo peritissimus, parere tradit ova XIII, uno ex his €reliqua ova nidumque lustrare, mox abicere. triduo autem €ante advolare eos, ubi cadavera futura sunt. @@Sanqualem avem atque inmusulum augures Ro-€mani magnae quaestioni habent. inmusulum aliqui vulturis €pullum arbitrantur esse et sa[2n]2qualem ossifragum. Masu- @1 €rius sanqualem ossifrag[2a]2m esse dicit, inmusulum autem €pullum aquilae prius quam albicet cauda. quidam post €Mucium augurem visos non esse Romae confirmavere; ego, €quod veri similius, in desidia rerum omnium arbitror non €agnitos. @@Accipitrum genera sedecim invenimus, ex his €aegithum, claudum altero pede, prosperrimi augurii nuptia-€libus negotiis et pecuariae rei; triorche[2m]2 a numero testium, €cui principatum in auguriis Phemonoe dedit. but[2e]2onem þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨Š˜•…hunc appellant Romani, familia etiam cognominata, cum €prospero auspicio in ducis navi sedisset. epileum Graeci €vocant qui solus omni tempore apparet; ceteri hieme abe-unt. distinctio generum ex aviditate: alii non nisi e terra €rapiunt avem, alii non nisi circa arbores volitantem, alii €sedentem in sublimi, aliqui volantem in aperto. itaque et €columbae novere ex his pericula visoque considunt vel sub-€volant, contra naturam eius auxiliantes sibi. in insula Afri-€cae Cerne in oceano accipitres totius Masaesyliae humi feti-€ficant nec alibi nascuntur, illis adsueti gentibus. @@In Thraciae parte super Amphipolim homines et @1 €accipitres societate quadam aucupantur. hi ex silvis et €harundinetis excitant aves, illi supervolantes deprimunt rur-€sus; captas aucupes dividunt cum [2i]2is. traditum est missas €in sublime sibi excipere eos et, cum sit tempus capturae, €clangore ac volatus genere invitare ad occasionem. simile €quiddam lupi ad Maeotim paludem faciunt. nam nisi par-€tem a piscantibus suam accepere, expansa eorum retia €lacerant. @@Accipitres avium non edunt corda. nocturnus accipiter €cybindis vocatur, rarus etiam in silvis, interdiu minus cer-€nens. bellum internecivum gerit cum aquila, cohaerentesque €saepe prenduntur. @@Coccyx videtur ex accipitre fieri, tempore anni €figuram mutans, quoniam tunc non apparent reliqui nisi €perquam paucis diebus. ipse quoque, modico tempore ae-€statis visus, non cernitur postea. est autem neque aduncis €unguibus, solus accipitrum, nec capite similis illis neque €alio quam colore, ac visu columbi potius; quin et absumitur €ab accipitre, si quando una apparuere, sola omnium avis a suo genere interempta. mutat autem et vocem. procedit €vere, occultatur caniculae ortu, inter qu[2a]2e parit in alienis €nidis, maxime palumbium, maiore ex parte singula ova, €quod nulla alia avis, raro bina. causa pullos subiciendi @1 €putatur quod sciat se invisam cunctis avibus; nam minu-€ta[2e]2 quoque infestant. ita non fore tutam generi suo stirpem €opinatur, ni fefellerit; quare nullum facit nidum, alioqui trepidum animal. educat ergo subditum adulterato feta €nido. ille, avidus ex natura, praeripit cibos reliquis pullis, €itaque pinguescit et nitidus in se nutricem convertit. illa €gaudet eius specie miraturque sese ipsam, quod talem pepe-€rerit; suos comparatione eius damnat ut alienos absumique €etiam se inspectante patitur, donec corripiat ipsam quoque, €iam volandi potens. nulla tunc avium suavitate carnis com-€paratur illi. @@Milui ex eodem accipitrum genere magnitu-€dine differunt. notatum in his, rapacissimam et famelicam €semper alitem nihil esculenti rapere umquam e funerum €ferculis nec Olympiae ex ara ac ne ferentium quidem mani-€bus nisi lugubri municipiorum inmolantium ostento. [2i]2idem €videntur artem gubernandi docuisse caudae flexibus, in €caelo monstrante natura quod opus esset in profundo. milui €et ipsi hibernis mensibus latent, non tamen ante hirundi-€nem abeuntes. traduntur autem et a solstitiis adfici podagra. @@Volucrum prima distinctio pedibus maxime €constat: aut enim aduncos ungues habent aut digitos, aut €palmipedum in genere sunt, uti anseres et aquaticae fere €aves. aduncos ungues habentia carne tantum vescuntur ex parte magna; cornices et alio pabulo, ut quae @1 €duritiam nucis rostro repugnantem volantes in altum in €saxa tegulasve iaciant iterum ac saepius, donec quassatam €perfringere queant. ipsa ales est inauspicatae garrulitatis, €a quibusdam tamen laudata. ab arcturi sidere ad hirun-€dinum adventum notatur eam in Minervae lucis templisque €raro, alicubi omnino non aspici, sicut Athenis; inauspica-€tissima fetus tempore, hoc est post solstitium. praeterea sola haec etiam volantes pullos aliquamdiu pascit. ceterae €omnes ex eodem genere pellunt nidis pullos ac volare co-€gunt, sicut et corvi, qui et ipsi non carne tantum €aluntur. sed robustos quoque fetus suos fugant longius; €itaque parvis in vicis non plus bina coniugia sunt, circa €Cra[2n]2nonem quidem Thessaliae singula perpetuo. genitores €suboli loco cedunt. @@Diversa in hac et supradicta alite quaedam. corvi ante €solstitium generant; [2i]2idem aegrescunt sexagenis diebus, siti €maxime, ante quam fici coquantur autumno. cornix ab eo €tempore corripitur morbo. €@@Corvi pariunt, cum plurimum, quinos. ore eos parere €aut coire vulgus arbitratur ideoque gravidas, si ederint cor-€vinum ovum, per os partum reddere atque in totum diffi-€culter parere, si tecto inferantur. Aristoteles negat: €non Hercule magis quam in Aegypto ibim, sed illam exo-€sculationem, quae saepe cernitur, qualem in columbis esse. @1 corvi in auspiciis soli videntur intellectum habere significa-€tionum suarum. nam cum Medi hospites occisi sunt, omnes €e Peloponneso et Attica regione volaverunt. pessima eorum €significatio, cum gluttiunt vocem velut strangulati. @@Vncos ungues et nocturnae aves habent, ut noc-€tuae, bubo, ululae. omnium horum hebetes interdiu oculi. €bubo, funebris et maxime abominatus publicis praecipue €auspiciis, deserta incolit nec tantum desolata, sed dira etiam €et inaccessa, noctis monstrum, nec cantu aliquo vocalis, sed gemitu. itaque in urbibus aut omnino in luce visus dirum €ostentum est. privatorum domibus insidentem plurium scio €non fuisse feralem. volat numquam quo libuit, sed tra-€versus aufertur. Capitolii cellam ipsam intravit Sexto Pal-€pellio Histro L. Pedanio cos., propter quod nonis Martiis €urbs lustrata est eo anno. @@Inauspicata est et incendiaria avis, quam prop-€ter saepenumero lustratam urbem in annalibus invenimus, €sicut L. Cassio C. Mario cos., quo anno et bubone viso lu-€stratam esse. quae sit avis ea, non reperitur nec traditur. €quidam ita interpretantur, incendiariam esse quaecumque €apparuerit carbonem ferens ex aris vel altaribus; alii spin-€turnicem eam vocant, sed haec ipsa quae esset inter aves, @1 qui se scire diceret non inveni. cliviam quoque avem €ab antiquis nominatam animadverto ignorari_quidam €clamatoriam dicunt, Labeo prohibitoriam_, et apud Ni-€gidium super appellatur avis, quae aquilarum ova frangat. €sunt praeterea conplura genera depicta in Etrusca dis-€ciplina s[2a]2eculis non visa, quae nunc defecisse mirum est, €cum abundent etiam quae gula humana populatur. @@Externorum de auguriis peritissime scripsisse €[2Hy]2las nomine putatur. is tradit noctuam, bubonem, pi-€cum arbores cavantem, trygonem, cornicem a cauda de ovo €exire, quoniam pondere capitum perversa ova posteriorem €partem corporum fovendam matri adplicent. @@Noctuarum contra aves sollers dimicatio. ma-€iore circumdatae multitudine resupinae pedibus repugnant €collectaeque in artum rostro et unguibus totae teguntur. €auxiliatur accipiter collegio quodam naturae bellumque par-€titur. noctuas sexagenis diebus hiemis cubare et novem €voces habere tradit Nigidius. @@Sunt et parvae aves uncorum unguium, ut €pici Martio cognomine insignes et in auspiciis magni. quo €in genere arborum cavatores scandentes in subrectum felium €modo, illi vero et supini, percussi corticis sono pabulum €subesse intellegunt. pullos in cavis educant avium soli. @1 €adactos cavernis eorum a pastore cuneos admota quadam €ab [2i]2is herba elabi creditur vulgo. Trebius auctor est €clavum cuneumve adactum quanta libeat vi arbori, in qua €nidum habeat, statim exilire cum crepitu arboris, cum in-sederit [clavo aut cuneo]. ipsi principal[2e]2s Latio sunt in €auguriis a rege qui nomen huic avi dedit. unum eorum €praescitum transire non queo. in capite praetoris urbani €Aelii Tuberonis in foro iura pro tribunali reddentis sedit €ita placide, ut manu prehenderetur. respondere vates exi-€tium imperio portendi, si dimitteretur, at si exanimaretur, €praetori. et ille avem protinus concerpsit nec multo post €implevit prodigium. @@Vescuntur et glande in hoc genere pomisque mul-€tae, sed quae carne tantum, non [2b]2i[2b]2unt, excepto miluo, quod €ipsum in auguriis dirum est. uncos ungues habentes €omnino non congregantur et sibi quaeque praedantur. sunt €autem omnes fere altivolae praeter nocturnas, et magis €maiores. omnibus alae grandes, corpus exiguum. ambulant þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨Š˜ª‡difficulter; in petris raro consistunt curvatura unguium €prohibente. @@Nunc de secundo genere dicamus, quod in duas €dividitur species, oscines et alites. illarum generi cantus €oris, his magnitudo differentiam dedit; itaque prae- @1 €cedent et ordine, omnesque reliquas in [2i]2is pavonum genus €cum forma tum intellectu eius et gloria. gemmantes lau-€datus expandit colores, adverso maxime sole, quia sic ful-€gentius radiant. simul umbrae quosdam repercussus ceteris, €qui et in opaco clarius micant, conchata quaerit cauda om-€nesque in acervum contrahit pinnarum quos spectari gaudet oculos. idem cauda annuis vicibus amissa cum foliis ar-€borum, donec renascatur alia cum flore, pudibundus ac mae-€rens quaerit latebram. vivit annis XXV. colores fundere €incipit in trimatu. ab auctoribus non gloriosum tantum €animal hoc traditur, sed et malivolum, sicut anser[2e]2m vere-€cundum, quoniam has quoque quidam addiderunt notas in €[2i]2is, haut probatas mihi. @@Pavonem cibi gratia Romae primus occidit orator €Hortensius aditiali cena sacerdotii. saginare primus insti-€tuit circa novissimum piraticum bellum M. Aufidius Lurco €exque eo quaestu reditus HS sexagena milia habuit. @@Proxime gloriam sentiunt et hi nostri vigiles €nocturni, quos excitandis in opera mortalibus rumpendoque €somno natura genuit. norunt sidera et ternas distinguunt €horas interdiu cantu. cum sole eunt cubitum quartaque €castrensi vigilia ad curas laboremque revocant nec solis €ortum incautis patiuntur obrepere diemque venientem nun- @1 tiant cantu, ipsum vero cantum plausu laterum. imperitant €suo generi et regnum in quacumque sunt domo exercent. €dimicatione paritur hoc inter ipsos velut ideo tela agnata €cruribus suis intellegentium, nec finis saepe commorientibus. €quod si palma contigit, statim in victoria canunt seque ipsi €principes testantur; victus occultatur silens aegreque servi-€tium patitur. et plebs tamen aeque superba graditur ardua €cervice, cristis celsa, caelumque sola volucrum aspicit €crebra, in sublime caudam quoque falcatam erigens. itaque terrori sunt etiam leonibus ferarum generosissimis. iam ex €his quidam ad bella tantum et proelia adsidua nascuntur_ €quibus etiam patrias nobilitarunt, Rhodum aut Tanagram; €secundus est honos habitus Melicis et Chalcidicis_, ut €plane dignae aliti tantum honoris perhibeat Romana pur-pura. horum sunt tripudia solistima, hi magistratus nostros €cotidie regunt domusque ipsis suas claudunt aut reserant. €hi fasces Romanos inpellunt aut retinent, iubent acies aut €prohibent, victoriarum omnium toto orbe partarum auspices. €hi maxime terrarum imperio imperant, ex[2t]2is etiam fibrisque €haut aliter quam opimae victimae diis grati. habent ostenta €et praeposteri eorum vespertinique cantus: namque totis @1 €noctibus canendo Boeotiis nobilem illam adversus Lacedae-€monios praesagivere victoriam, ita coniecta interpretatione, €quoniam victa ales illa non caneret. @@Desinunt canere castrati, quod duobus fit modis, €lumbis adustis candente ferro aut imis cruribus, mox ul-€cere oblito figlina creta; facilius ita pinguescunt. Pergami €omnibus annis spectaculum gallorum publice editur ceu €gladiatorum. invenitur in annalibus in agro Ariminensi €M. Lepido Q. Catulo cos. in villa Galerii locutum gallinaceum, €semel, quod equidem sciam. @@Et anseri vigil cura Capitolio testata defenso, €per id tempus canum silentio proditis rebus, quam ob cau-€sam cibaria anserum censores in primis locant. quin et €fama amoris A[2e]2gi[2i]2 dilecta forma pueri nomine . . . Olenii et €Glauces Ptolemaeo regi cithara canentis, quam eodem tem-€pore et aries amasse proditur. potest et sapientiae videri €intellectus [2i]2is esse: ita comes perpetuo adhaesisse Lacydi €philosopho dicitur, nusquam ab eo, non in publico, non in €balineis, non noctu, non interdiu, digressus. @@Nostri sapientiores, qui eos iecoris bonitate novere. @1 €fartilibus in magnam amplitudinem crescit, exemptum quo-€que lacte mulso augetur. nec sine causa in quaestione est, €quis tantum bonum invenerit, Scipio Metellus vir consularis €an Marcus Seius eadem aetate eques Romanus. sed, quod €constat, Messalinus Cotta, Messalae oratoris filius, palmas €pedum ex [2i]2is torrere atque patinis cum gallinaceorum cristis €condire repperit; tribuetur enim a me culinis cuiusque palma cum fide. mirum in hac alite a Morinis usque Romam pe-€dibus venire. fessi proferuntur ad primos; ita ceteri sti-€patione naturali propellunt eos. €@@Candidorum alterum vectigal in pluma. velluntur qui-€busdam locis bis anno, rursus plumigeri vestiuntur. mollior €quae corpori proxima, et e Germania laudatissima. candidi ibi, verum minores; gantae vocantur. pretium plumae €eorum in libras denarii quini. et inde crimina plerumque €auxiliorum praefectis, a vigili statione ad haec aucupia di-€missis cohortibus totis; eoque deliciae processere, ut sine €hoc instrumento durare iam ne virorum quidem cervices €poss[2i]2nt. @@Aliud repperit Syriae pars quae Commagene vocatur, €adipem eorum in vase aereo cum cinnamo nive multa obru-€tum ac rigore gelid[2o]2 maceratum ad usum praeclari medica-€minis, quod ab gente dicitur Commagenum. @@Anseri[2ni]2 generis sunt chenalopeces et, quibus @1 €lautiores epulas non novit Britannia, c[2h]2enerotes, fere ansere €minores. decet tetraonas suus nitor absolutaque nigritia, €in superciliis cocci rubor. alterum eorum genus vulturum €magnitudinem excedit, quorum et colorem reddit, nec ulla €ales, excepto struthocamelo, maius corpore inplens pondus, €in tantum aucta, ut in terra quoque inmobilis prehendatur. €gignunt eos Alpes et septentrionalis regio. in vivariis sa-porem perdunt. moriuntur contumacia spiritu revocato. €proximae [2i]2is sunt quas Hispania aves tardas appellat, Grae-€cia $W)TI/DAS&, damnatas in cibis; emissa enim ossibus medulla €odoris taedium extemplo sequitur. @@Indutias habet gens P[2y]2gmaea abscessu gru-€um, ut diximus, cum iis dimicantium. inmensus est tractus, €quo veniunt, si quis reputet, a mari Eoo. quando profi-€ciscantur consentiunt; volant ad prospiciendum alte, ducem €quem sequantur eligunt, in extremo agmine per vices qui €adclament dispositos habent et qui gregem voce contineant. excubias habent nocturnis temporibus lapillum pede susti-€nentes, qui laxatus somno et decidens indiligentiam coar-€guat; ceterae dormiunt, capite subter alam condito alternis €pedibus insistentes. dux erecto providet collo ac praedicit. @1 €eaedem mansuefactae lasciviunt gyrosque quosdam indecoro cursu vel singulae peragunt. certum est, Pontum trans-€volaturas primum omnium angustias petere inter duo pro-€munturia Criu Metopon et Carambim, mox saburra stabiliri; €cum medium transierint, abici lapillos e pedibus, cum atti-€gerint continentem, et e gutture harenam. Cornelius €Nepos, qui Divi Augusti principatu obiit, cum scriberet €turdos paulo ante coeptos saginari, addidit ciconias magis €placere quam grues, cum haec nunc ales inter primas expe-€tatur, illam nemo velit attigisse. @@Ciconiae quonam e loco veniant aut quo se referant, €inconpertum adhuc est. e longinquo venire non dubium €eodem quo grues modo, illas hiemis, has aestatis advenas. €abiturae congregantur in loca certa comitataeque sic, ut €nulla generis sui relinquatur nisi captiva et serva, ceu lege €praedicta die recedunt. nemo vidit agmen discedentium, €cum discessurum appareat, nec venire, sed venisse cernimus. €utrumque nocturnis fit temporibus, et quamvis ultra citrave €pervolent, numquam tamen advenisse usquam nisi noctu existimantur. P[2y]2thonos comen vocant in Asia patentibus €campis, ubi congregatae inter se commurmurant eamque, €quae novissima advenit, lacerant atque ita abeunt. notatum €post idus Augustas non temere visas ibi. sunt qui ciconiis €non inesse linguam confirment. honos iis serpentium exitio €tantus, ut in Thessalia capital fuerit occidisse eademque €legibus poena, quae in homicidam. @1 @@Simili anseres quoque et olores ratione commeant, €sed horum volatus cernitur. Liburnicarum more rostrato €impetu feruntur, facilius ita findentes ae+ra quam si recta €fronte inpellerent; a tergo sensim dilatante se cuneo porri-þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨Š˜¿…gitur agmen largeque inpellenti praebetur aurae. colla in-€ponunt praecedentibus, fessos duces ad terga recipiunt._ €(Ciconiae nidos eosdem repetunt, genetricum senectam in-€vicem educant)_olorum morte narratur flebilis cantus, €falso, ut arbitror, aliquot experimentis. [2i]2idem mutua carne €vescuntur inter se. @@Verum haec commeantium per maria terrasque €peregrinatio non patitur differri minores quoque, quibus est €natura similis. utcumque enim supra dictas magnitudo et vires corporum invitare videri possint, coturnices ante etiam €semper adveniunt quam grues, parva avis et, cum ad nos €venit, terrestris potius quam sublimis. advolant et hae si-€mili modo, non sine periculo navigantium, cum adpropin-€quavere terris. quippe velis saepe incidunt, et hoc semper €noctu, merguntque navigia. iter est iis per hospitia certa. austro non volant, umido scilicet et graviore vento; aura €tamen vehi volunt propter pondus corporum viresque par-€vas_hinc volantium illa conquestio labore expressa_, €aquilone ergo maxime volant, ortygometra duce. primam €earum terrae adpropinquantem accipiter rapit. semper hic @1 €remeantes comitatum sollicitant, abeuntque una persuasa[2e]2 glottis et otus et cychramus. glottis praelongam exerit €linguam, unde ei nomen. hanc initio blandita peregrinatione €avide profectam paenitentia in volatu cum labore scilicet €subit: reverti incomitata[2m]2 piget et sequi nec umquam plus €uno die pergit, in proximo hospitio deserit. verum inveni-€tur alia antecedente anno relicta simili modo in singulos dies. cychramus perseverantior festinat etiam pervenire €ad expetitas sibi terras. itaque noctu [is] eas excitat ad-€monetque itineris. otus bubone minor est, noctuis maior, €auribus plumeis eminentibus, unde et nomen illi_quidam €Latine a[2x]2ionem vocant_, imitatrix alias avis ac parasita €et quodam genere saltatrix. capitur haut difficulter ut noctuae, intentam in aliquem circumeunte alio. quod si €ventus agmen adverso flatu coepit inhibere, pondusculis €lapidum adprehensis aut gutture harena repleto stabilitae €volant. coturnicibus veneni semen gratissimus cibus, quam €ob causam eas damnavere mensae, simulque comitialem €propter morbum despui suetum, quem solae animalium sen-€tiunt praeter hominem. @@Abeunt et hirundines hibernis mensibus, sola @1 €carne vescens avis ex [2i]2is quae aduncos ungues non habent. €sed in vicina abeunt a[2p]2ricos secutae montium recessus, in-€ventaeque iam sunt ibi nudae atque deplumes. Thebarum €tecta subire negantur, quoniam urbs illa saepius capta sit, nec Biz[2y]2es in T[2h]2recia propter scelera Terei. Caecina Vola-€terranus equestris ordinis, quadrigarum dominus, conpre-€hensas in urbem secum auferens victoriae nuntias amicis €mittebat in eundem nidum remeantes inlito victoriae colore. €tradit et Fabius Pictor in annalibus suis, cum obsidere-€tur praesidium Romanum a Ligustinis, hirundinem a pullis €ad se adlatam, ut lino ad pedem eius adligato nodis signi-€ficare[2t]2, quoto die adveniente auxilio eruptio fieri deberet. @@Abeunt et merulae turdique et sturni simili modo €in vicina. sed hi plumam non amittunt nec occultantur, €visi saepe ibi quo hibernum pabulum petunt; itaque in €Germania hieme maxime turdi cernuntur. verius turtur €occultatur pinnasque amittit. abeunt et palumbes; quonam et in his incertum. sturnorum generi proprium catervatim €volare et quodam pilae orbe circumagi, omnibus in medium €agmen tendentibus. volucrum soli hirundini flexuosi vola-€tus velox celeritas, quibus ex causis neque rapinae cete-€rarum alitum obnoxia est. eadem sola avium non nisi in €volatu pascitur. €@@Temporum magna differentia avibus: peren-€nes, ut columbae, semenstres, ut hirundines, trimenstres, @1 €ut turdi, turtures, et quae, cum fetum eduxere, abeunt, ut €galguli, upupae. @@Auctores sunt omnibus annis advolare Ilium €ex Aethiopia aves et confligere ad Memnonis tumulum, quas €ob id Memnonidas vocant. hoc idem quinto quoque anno €facere eas in Aethiopia circa regiam Memnonis, exploratum €sibi Cremutius tradit. simili modo pugnant Melea-€grides in Boeotia. Africae hoc est gallinarum genus, gibbe-€rum, variis sparsum plumis. quae novissimae sunt pere-€grinarum avium in mensas receptae propter ingratum virus; €verum Meleagri tumulus nobiles eas fecit. @@Seleucides aves vocantur quarum adventum €ab Iove precibus inpetrant Cadmi montis incolae, fruges €eorum locustis vastantibus. nec unde veniant quove abeant €compertum, numquam conspectis nisi cum praesidio earum €indigetur. invocant et Aegyptii ibis suas contra €serpentium adventum, et Elei My[2i]2acoren deum muscarum €multitudine pestilentiam adferente, quae protinus intereunt €quam litatum est ei deo. @@Sed in secessu avium et noctuae paucis die-€bus latere traduntur, quarum genus in Creta insula non @1 €es[2se]2, etiam, si qua invecta sit, emori. nam haec quoque €mira naturae differentia: alia aliis locis negat, tamquam €genera frugum fruticumve, sic et animalium; non nasci €tralaticium, invecta emori mirum. quod illud est unius €generis saluti adversum, quaeve ista naturae invidia? aut €qui terrarum dicti avibus termini? R[2h]2odos aquilam non habet. Transpadana Italia iuxta Alpes Larium lacum appellat €amoenum arbusto agro, ad quem ciconiae non permeant, €sicuti ne[2c]2 octavum citra lapidem ab eo inmens[2a]2 alioqui fi-€nitimo Ins[2u]2brum tractu examina gra[2c]2ulorum monedularum, €cui soli avi furacitas argenti aurique praecipue mira est. €picus Martius in Tarentino agro negatur esse. nuper et adhuc tamen rara ab Appennino ad urbem versus cerni €coepere picarum genera, quae longa insignes cauda variae €appellantur; proprium [2i]2is calvescere omnibus annis, cum €serantur rapa. perdices non transvolant Boeotiae fines €in Attica, nec ulla avis in Ponto insula, qua sepultus est €Achilles, sacratam ei aedem. in Fidenate agro iuxta urbem €ciconiae nec pullos nec nidum faciunt. at in agrum Vola-terranum palumbium vis e mari quotannis advolat. Romae €in aedem Herculis in foro Boario nec muscae nec canes €intrant. multa praeterea similia, quae prudens subinde €omitto in singulis generibus, fastidio parcens, quippe cum @1 €Theophrastus tradat invecticias esse in Asia etiam colum-€bas et pavones et cervos et in Cyrenaica vocales ranas. @@Alia admiratio circa oscines. fere mutant colorem €vocemque tempore anni ac repente fiunt aliae, quod in €grandiore alitum genere grues tantum; hae enim senectute €nigrescunt. merula ex nigra rufescit, canit aestate, hieme €balbutit, circa solstitium muta. rostrum quoque anniculis €in ebur transfiguratur, dumtaxat maribus. turdis colos €aestate circa cervicem varius, hieme concolor[2ibus]2. @@Lusciniis diebus ac noctibus continuis XV garrulus €sine intermissu cantus densante se frondium germine, non €in novissim[2is]2 digna miratu ave. primum tanta vox tam €parvo in corpusculo, tam pertinax spiritus; deinde in una €perfecta musica scientia: modulatus editur sonus et nunc €continuo spiritu trahitur in longum, nunc variatur inflexo, nunc distinguitur conciso, copulatur intorto, promittitur re-€vocato, infuscatur ex inopinato, interdum et secum ipse €murmurat, plenus, gravis, acutus, creber, extentus, ubi vi-€sum est, vibrans, summus, medius, imus. breviterque om-€nia tam parvulis in faucibus, quae tot exquisitis tibiarum €tormentis ars hominum excogitavit, non ut sit dubium hanc €suavitatem praemonstratam efficaci auspicio, cum in ore €Stesichori cecinit infantis. ac ne quis dubitet artis esse, €plures singulis sunt cantus, nec [2i]2idem omnibus, sed sui @1 cuique. certant inter se, palamque animosa contentio est. €victa morte finit saepe vitam spiritu prius deficiente quam €cantu. meditantur aliae iuveniores versusque quos imiten-€tur accipiunt. audit discipula intentione magna et reddit, €vicibusque reticent: intellegitur emendatae correptio et in docente quaedam reprehensio. ergo servorum illis pretia €sunt, et quidem ampliora quam quibus olim armigeri para-€bantur. scio HS candidam alioqui, quod est prope in-€visitatum, venisse, quae Agrippinae Claudi principis coniugi €dono daretur. visum iam saepe iussas canere coepisse et þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨Š˜Ô†cum symphonia alternasse, sicut homines repertos qui sonum €earum addita in transversas harundines aqua foramen in-€spirantes linguaeve parva aliqua opposita mora indiscreta redderent similitudine. sed hae tantae tamque artifices €argutiae a XV diebus paulatim desinunt, nec ut fatigatas €possis dicere aut satiatas. mox aestu aucto in totum alia €vox fit, nec modulata aut varia; mutatur et color. postremo €hieme ipsa non cernitur. linguis earum tenuitas illa prima €non est quae ceteris avibus. pariunt vere primo, cum €plurimum, sena ova. @@Alia ratio ficedulis, nam formam simul coloremque €mutant. hoc nomen autumno habent, postea melancoryphi €vocantur. sic et erithacus hieme, idem phoenicurus aestate. @1 €mutat et upupa, ut tradit Aeschylus poeta, obscena alias €pastu avis, crista visenda plicatili, contrahens eam subrigens-€que per longitudinem capitis. @@Oenanthe quidem etiam statos latebrae dies habet. €exoriente sirio occultata ab occasu eiusdem prodit, quod €miremur, ipsis diebus utrumque. chlorion quoque, qui €totus est luteus, hieme non visus, circa solstitia procedit. €merulae circa Cyllenen Arcadiae, nec usquam aliubi, €candidae nascuntur. ibis circa Pelusium tantum nigra est, €ceteris omnibus locis candida. @@Oscines praeter exceptas non temere fetus €faciunt ante aequinoctium vernum aut post autumnale, ante €solstitium autem dubios, post solstitium vitales. @@Eo maxime sunt insignes halcyones. dies €earum partus maria quique navigant novere. ipsa avis paulo €amplior passere, colore cyanea e[2t]2 parte in[2f]2e[2r]2iore tantum €purpurea, candidis admixta pinnis collo, gracili ac procero €[2rostro]2. alterum genus earum magnitudine distinguitur et cantu: minores in harundinetis canunt. [2h]2al[2cy]2onem videre €rarissimum est nec nisi vergiliarum occasu et circa solstitia @1 €brumamve, nave aliquando circumvolata statim in latebr[2a]2s €abeuntem. fetificant bruma, qui dies [2h]2alc[2y]2onides vocantur, €placido mari per eos et navigabili, Siculo maxime. faciunt €autem VII ante brumam diebus nidos et totidem sequenti-bus pariunt. nidi earum admirationem habent pilae figura €paulum eminenti, ore perquam angusto, grandium sponge-€arum similitudine. ferro intercidi non queunt, franguntur €ictu valido, ut spuma arida maris. nec unde confingantur €invenitur; putant ex spinis aculeatis, piscibus enim vivunt. €subeunt et in amnes. pariunt ova quina. €@@Gaviae in petris nidificant, mergi et in arboribus. €pariunt plurimum terna, sed gaviae aestate, mergi inci-€piente vere. @@Halcyonum nidi figura reliquarum quoque €sollertiae admonet, neque alia parte ingenia avium magis €admiranda sunt. hirundines luto construunt, stramento ro-€borant. si quando inopia est luti, madefact[2is]2 multa aqua €pinnis pulverem spargunt; ipsum vero nidum mollibus plu-€mis floccisque consternunt tepefaciendis ovis, simul ne durus €sit infantibus pullis. in fetu summa aequitate alternant ci-€bum. notabili munditia egerunt excrementa pullorum adul-€tioresque circumagi docent et foris saturitatem emittere. alterum est hirundinum genus rusticarum et agrestium, €quae raro in domibus diversos figura, sed eadem materia €confingunt nidos, totos supinos, faucibus porrectis in an-€gustum, utero capaci, mirum qua peritia et occultandis @1 habil[2e]2s pullis et substernendis molles. in Aegypti Hera-€cleotico ostio molem continuatione nidorum evaganti Nilo €inexpugnabilem opponunt stadii fere unius spatio, quod €humano opere perfici non posset. in eadem Aeg[2y]2pto iuxta €oppidum Copton insula est sacra Isidi, quam ne laceret €amnis idem, muniunt opere, incipientibus vernis diebus €palea et stramento rostrum eius firmantes, continuatis per €triduum noctibus tanto labore, ut multas in opere emori €constet; eaque militia illis cum anno redit semper. tertium est earum genus: excavant ripas atque ita internidificant._ €(Harum pulli ad cinerem ambusti mortifero faucium malo €multisque aliis morbis humani corporis medentur)_non €faciunt hae nidos migrantque multis diebus ante, si futurum €est, ut auctus amnis attingat. @@In genere vit[2i]2parrarum est cui nidus ex musco €arido ita absoluta perficitur pila, ut inveniri non possit adi-€tus. a[2c]2a[2n]2th[2y]2llis appellatur eadem figura ex lino intexens. €picorum aliquis suspenditur surculo primis in ramis cyathi €modo, ut nulla quadripes possit accedere. ga[2l]2gulos quidem €ipsos dependentes pedibus somnum capere confirmant, quia tutiores ita se sperent. iam publicum quidem omnium est €tabulata ramorum sustinendo nido provide eligere, cama- @1 €rare ab imbri aut fronde protegere densa. in Arabia cin-€namolgus avis appellatur cinnami surculis nidifican[2s]2; plum-€batis eos sagittis decutiunt indigenae mercis gratia. in €Scyt[2h]2is avis magnitudine otidis binos parit in leporina pelle semper in cacuminibus ramorum suspensa. picae cum €diligentius visum ab homine nidum sensere, ova transgerunt €alio. hoc in [2i]2is avibus, quarum digiti non sint accommo-€dati conplectendis transferendisque ovis, miro traditur modo. €namque surculo super bina ova inposito ac ferum[2in]2ato alvi €glutino, subdita cervice medio, aequa utrimque libra depor-€tant alio. @@Nec vero [2i]2is minor sollertia, quae cunabula in €terra faciunt corporis gravitate prohibitae sublime petere. €merops vocatur genitores suos reconditos pascens, pallido €intus colore pinnarum, superne cyaneo, prior[2e parte]2 subru-€tilo. nidificat in specu sex pedum defossa altitudine. @@Perdices spina et frutice sic muniunt receptaculum, ut €contra feram abunde vallentur. ovis stragulum molle pul-€vere contumulant nec in quo loco peperere incubant: ne €cui frequentior conversatio suspecta sit, transferunt alio. €illae quidem et maritos suos fallunt, quoniam intemperantia €libidinis frangunt earum ova, ne incubando detineantur. €tunc inter se dimicant mares desiderio feminarum; victum @1 aiunt venerem pati. id quidem et coturnices Trogus et €gallinaceos aliquando, perdices vero a domitis feros et novos €aut victos iniri promiscue. capiuntur quoque pugnacitate €eiusdem libidinis, contra aucupis in[2l]2icem exeunte in proe-€lium duce totius gregis. capto eo procedit alter ac subinde €singuli. rursus circa conceptum feminae capiuntur contra aucupum feminam exeuntes, ut rixando abigant e[2a]2m. nec €in alio animali par opus libidinis. si contra mares steterint, €feminae aura ab [2i]2is flante praegnantes fiunt, hiantes autem €exerta lingua per id tempus aestuant. concipiunt et super-€volantium adflatu, saepe voce tantum audita masculi, adeo-€que vincit libido etiam fetus caritatem, ut illa furtim et in €occulto incubans, cum sensit feminam aucupis accedentem €ad marem, recanat revocetque et ultro praebeat se libidini. €rabie quidem tanta feruntur, ut in capite aucupantium saepe caecae m[2o]2tu sedeant. si ad nidum is coepit acce-€dere, procurrit ad pedes eius feta, praegravem aut delum-€bem sese simulans, subitoque in procursu aut brevi aliquo €volatu cadit, ut fracta ala aut pedibus, at procurrit iterum €iamiam pre[2hen]2surum effugiens spemque frustrans, donec €in diversum abducat a nidis. eadem in pavore, libera ac @1 €materna vacan[2s]2 cura, in sulco resupina glaeba se terrae €pedibus adprehensa operit. perdicum vita et ad sedecim €annos durare existimatur. @@Ab [2i]2is columbarum maxime spectantur simili €ratione mores. ines[2t]2 pudicitia illis p[2lu]2rima et neutri nota €adulteria. coniugi fidem non violant communemque servant €domum. nisi caele[2b]2s aut vidua nidum non relinquit. et €imperiosos mares, subinde etiam iniquos ferunt, quippe €suspicio est adulterii, quamvis natura non sit: tunc plenum €querela guttur saevique rostro ictus, mox in satisfactione €exosculatio et circa veneris preces crebris pedum orbibus adulatio. amor utrique subolis aequalis; saepe et ex hac €causa castigatio pigrius intrante femina ad pullos. parturienti €solatia et ministeria ex mare. pullis primo salsiorem ter-€ram collectam gutture in ora inspuunt praeparantes tempe-€stivitatem cibo. proprium generis eius et turturum, cum €bibant, colla non resupinare largeque bibere iumentorum €modo. @@Vivere palumbes ad tricensimum annum, aliquas et þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨Š˜ê‚ad quadragensimum, habemus auctores, uno tantum incom-€modo unguium_eodem et argumento senecta[2e]2_, qui €citra perniciem reciduntur. cantus omnibus similis atque €idem trino conficitur versu praeterque in clausula gemitu, @1 €hieme mutis, a [2v]2ere vocalibus. Nigidius putat, cum ova €incubet sub tecto, nominata[2m]2 palumbem relinquere nidos. pariunt autem post solstitium. columbae et turtures octonis €annis vivunt. contra passeri minimum vitae, cui sala-€citas par. mares negantur anno diutius durare argumento, €quia nulla veris initio appareat nigritudo in rostro, quae ab aestate incipit. feminis longiusculum spatium. verum co-€lumbis inest quidam et gloriae intellectus: nosse credas €suos colores varietatemque dispositam; qui[2n]2 etiam ex volatu €quaeritur: plaudere in caelo varieque sulcare. qua in €ostentatione ut vi[2n]2ctae praebentur accipitri, inplicatis stre-€pitu pinnis, qui non nisi ipsis alarum umeris eliditur, alio-€quin soluto volatu multum velociores. speculatur occultus fronde latro et gaudentem in ipsa gloria rapit. ob id €cum iis habenda est avis quae tinnungulus vocatur; defendit €enim illas terretque accipitres naturali potentia in tantum, €ut visum vocemque eius fugiant. hac de causa praecipuus €columbis amor eorum, feruntque, si in quattuor angulis €defodiantur in ollis novis oblitis, non mutare sedem colum-€bas_quod et auro insectis alarum articulis quaesivere €aliqui, non aliter innoxiis vulneribus_, multivaga alioqui €ave. est enim ars illis inter se blandiri et corrumpere alias furtoque comitatiores reverti. quin et internuntiae in @1 €magnis rebus fuere, epistulas adnexas earum pedibus obsi-€dione Mutinensi in castra consulum Decumo Bruto mittente. €quid vallum et vigil obsidio atque etiam retia in amne prae-€tenta profuere Antonio, per caelum eunte nuntio? et harum €amore insaniunt multi. super tecta exaedificant turres [2i]2is €nobilitatemque singularum et origines narrant, vetere iam €exemplo. L. Axius eques Romanus ante bellum civile Pom-€peianum denariis CCCC singula paria venditavit, ut M. Varro €tradit. quin et patriam nobilitavere in Campania grandissi-€mae provenire existimatae. @@Harum volatus in reputationem ceterarum quo-€que volucrum inpellit. omnibus animalibus reliquis €certus et unius modi et in suo cuique genere incessus est; €aves solae vario meatu feruntur et in terra et in ae+re. am-€bulant aliquae, ut cornices; saliunt aliae, ut passeres, me-€rulae; currunt, ut perdices, rusticulae; ante se pedes iaciunt, €ut ciconiae, grues. expandunt alas pendentesque raro inter-€vallo quatiunt, aliae crebrius, sed et primas dumtaxat pin-nas, aliae tota latera plaudunt; quaedam vero maiore ex €parte conpressis volant percussoque semel, aliquae et gemino €ictu, ae+re feruntur: velut inclusum eum prementes eiacu-€lantur sese in sublime, in rectum, in pronum. impingi €putes aliquas aut rursus ab alto cadere has, illas salire. €anates solae quaeque sunt eiusdem generis in sublime pro-€tinus sese tollunt atque e vestigio caelum petunt, et hoc €etiam ex aqua. itaque in foveas, quibus feras venamur, @1 delapsae solae evadunt. vultur et fere graviores nisi ex €procursu aut altiore cumulo inmissae non evolant; cauda €reguntur. aliae circumspectant, aliae flectunt colla, nec €ullae vescuntur ea quae rapuere pedibus. sine voce non €volant multae, aut e contrario semper in volatu silent. sub-€rectae, pronae, obliquae in latera, in ora, quaedam et resu-€pinae feruntur, ut, si pariter cernantur plura genera, non €in eadem natura meare videantur. @@Plurimum volant quae apodes, quia careant €usu pedum, ab aliis cypseli appellantur, hirundinum specie. €nidificant in scopulis. hae sunt quae toto mari cernuntur, €nec umquam tam longo naves tamque continuo cursu re-€cedunt a terra, ut non circumvolitent eas apodes. cetera €genera residunt et insistunt; his quies nisi in nido nulla: €aut pendent aut iacent. @@Et ingenia aeque varia, ad pastum maxime. €caprimulgi appellantur, grandioris merulae aspectu, fures €nocturni; interdiu enim visu carent. intrant pastorum €stabula caprarumque uberibus advolant suctum propter lactis, €qua iniuria uber emoritur caprisque caecitas, quas ita mul-€sere, oboritur. platea nominatur advolans ad eas, quae se €in mari mergunt, et capita illarum morsu corripiens, donec €capturam extorqueat. eadem cum devoratis se inplevit €conchis, calore ventris coctas evomit atque ita ex [2i]2is escu-€lenta eligit testas excernens. @1 @@Villaribus gallinis et religio inest. inhorre-€scunt edito ovo excutiuntque sese et circumactae purificant €aut festuca aliqua sese et ova lustrant. minimae €avium cardueles imperata faciunt, nec voce tantum, sed €pedibus et ore pro manibus. est quae boum mugitus imite-€tur, in Arelatensi agro taurus appellata, alioquin parva est. €equorum quoque hinnitus anthus nomine herbae pabulo €adventu eorum pulsa imitatur, ad hunc modum se ulciscens. super omnia humanas voces reddunt, psittaci quidem €etiam sermocinantes. India hanc avem mittit, siptacen vo-€cat, viridem toto corpore, torque tantum miniato in cervice €distinctam. imperatores salutat et quae accipit verba pro-€nuntiat, in vino praecipue lasciva. capiti eius duritia eadem €quae rostro. hoc, cum loqui discit, ferreo verberatur radio; €non sentit aliter ictus. cum devolat, rostro se excipit, illi €innititur levioremque ita se pedum infirmitati facit. @@Minor nobilitas, quia non ex longinquo venit, sed €expressior loquacitas certo generi picarum est. adamant €verba quae loquantur nec discunt, sed diligunt meditantes-€que intra semet curam atque cogitationem, intentionem non €occultant. constat emori victas difficultate verbi ac, nisi €subinde eadem audiant, memoria falli quaerentesque mirum @1 €in modum hilarari, si interim audierint id verbum. nec €vulgaris his forma, quamvis non spectanda: satis illis decoris €in spe[2cie]2 sermonis humani est. verum addiscere alias negant posse quam ex genere earum quae glande vescantur, €et inter eas facilius quibus quini sint digiti in pedibus, ac €ne eas quidem ipsas [2nisi]2 primis duobus vitae annis. latiores €linguae omnibus in suo cuique genere, quae sermonem imi-tantur humanum. quamquam id paene in omnibus contigit: €Agrippina Claudii Caesaris turdum habuit, quod numquam €ante, imitantem sermones hominum. cum haec proderem, €habebant et Caesares iuvenes sturnum, item luscinias Graeco €ac Latino sermone dociles, praeterea meditantes assidue et €in diem nova loquentes, longiore etiam contextu. docentur €secreto et ubi nulla alia vox misceatur, adsidente qui crebro €dicat ea, quae condita velit, ac cibis blandiente. @@Reddatur et corvis sua gratia, indignatione €quoque populi Romani testata, non solum conscientia. Ti-€berio principe ex fetu supra Castorum aedem genito pullus €in adpositam sutrinam devolavit, etiam religione commen-€datus officinae domino. is mature sermoni adsuefactus, @1 €omnibus matutinis evolans in rostra in forum versus, Ti-€berium, dein Germanicum et Drusum Caesares nominatim, €mox transeuntem populum Romanum salutabat, postea ad €tabernam remeans, plurium annorum adsiduo officio mirus. hunc sive aemulatione vicinitatis manceps proximae sutrinae €sive iracundia subita, ut voluit videri, excrementis eius €posita calceis macula, exanimavit, tanta plebei consterna-€tione, ut primo pulsus ex ea regione, mox interemptus sit €funusque aliti innumeris celebratum exequiis, constratum €lectum super Aethiopum duorum umeros, praecedente tibi-€cine et coronis omnium generum ad rogum usque, qui €constructus dextra viae Appiae ad secundum lapidem in campo R[2e]2diculi appellato fuit. adeo satis iusta causa po-€pulo Romano visa est exequiarum ingenium avis aut sup-€plicii de cive Romano in ea urbe, in qua multorum princi-€pum nemo deduxerat funus, Scipionis vero Aemiliani post €Carthaginem Numantiamque deletas ab eo nemo vindicaverat mortem. hoc gestum M. Servilio [2C]2. Cestio cos. a. d. V kal. €Apriles. nunc quoque erat in urbe Roma, haec prodente €me, equitis Romani cornix e Baetica primum colore mira €admodum nigro, dein plura contexta verba exprimens et €alia atque alia crebro addiscens. nec non et recens fama þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨Š˜ü†Crateri Mo[2no]2cerotis cognomine in Erizena regione Asiae €corvorum opera venantis eo quod devehebat in silvas eos €insidentes cornicul[2o]2 umerisque; illi vestigabant agebantque €eo perducta consuetudine, ut exeuntem sic comitarentur et feri. tradendum putavere memoriae quidam, visum per si- @1 €tim lapides congerentem in situlam monimenti, in qua pluvia €aqua durabat, sed quae attingi non poss[2e]2t; ita descen-€dere paventem expressisse tali congerie quantum poturo €sufficeret. @@Nec Diomedias praeteribo aves. Iuba cata-€ractas vocat, et eis esse dentes oculosque igneo colore ce-€tero candidis tradens. duos semper his duces: alterum €ducere agmen, alterum cogere. scrobes excavare rostro, €inde crate consternere et operire terra quae ante fuerit €egesta; in his fetificare. fores binas omnium scrobibus: €orientem spectare quibus exeant in pascua, occasum quibus €redeant. alvum exoneraturas subvolare semper et contrario flatu. uno hae in loco totius orbis visuntur, in insula, €quam diximus nobilem Diomedis tumulo atque delubro €contra Apuliae oram, fulicarum similes. advenas barbaros €clangore infestant, Graecis tantum adulantur miro discri-€mine, velut generi Diomedis hoc tribuentes, aedemque eam €cotidie pleno gutture madentibus pinnis perluunt atque €purificant, unde origo fabulae Diomedis socios in earum €effigies mutatos. @@Non omittendum est, cum de ingeniis disse-€rimus, e volucribus hirundines indociles esse, e terrestribus €mures, cum elephanti iussa faciant, leones iugum subeant, €in mari vituli totque piscium genera mitescant. @@Bibunt aves suctu, ex [2i]2is, quibus longa colla, @1 €intermittentes et capite resupinato velut infundentes sibi; €porphyrio solus morsu bibit. idem est proprio genere, om-€nem cibum aqua subinde tinguens, deinde pede ad rostrum €veluti manu adferens. laudatissimi in Commagene. rostra €[2i]2is et praelonga crura rubent. @@Haec quidem et [2hi]2mantopodi multo minori, €quamquam eadem crurum altitudine. nascitur in Aegypto. €insistit ternis digitis. praecipue ei pabulum muscae. vita €in Italia paucis diebus. €@@Graviores omnes fruge vescuntur, altivolae carne €tantum, inter aquaticas mergi, soli[2ti]2 av[2i]2de vorare e[2t]2 quae €ceterae reddunt. @@Olorum similitudinem onocrotali habent nec di-€stare existimarentur omnino, nisi faucibus ipsis inesset €alterius uteri genus. h[2u]2c omnia inexplebile animal congerit, €mira ut sit capacitas. mox perfecta rapina sensim inde in €os reddita in veram alvum ruminantis modo refert. Gallia €hos septentrionalis proxima oceano mittit. @@In Hercynio Germaniae saltu invisitata genera ali-€tum accepimus, quarum plumae ignium modo conluceant €noctibus. in ceteris nihil praeter nobilitatem longinquitate €factam memorandum occurrit: phalerides in Seleucia @1 €Parthorum et in Asia, aquaticarum laudatissimae, rursus €phasianae in Colchis_geminas ex pluma aures submittunt €subriguntque_, Numidicae in parte Africae Numidia; om-€nesque iam in Italia. @@Phoenicopteri linguam praecipui saporis esse Api-€cius docuit, nepotum omnium altissimus gurges. attagen €maxime Ionius celeber et vocalis alias, captus vero obmute-€scens, quondam existimatus inter raras aves, iam et in Gallia €Hispaniaque. capitur [2circa]2 Alpes etiam, ubi et phalacro-€coraces, avis Baliarium insularum peculiaris, sicut Alpium €pyrrhocorax, luteo rostro niger, et praecipua sapore lagopus. €pedes leporino villo nomen hoc dedere cetero candidae, co-lumbarum magnitudine. non extra terram eam vesci facile, €quando nec vita mansuescit et corpus ocissime marcescit. €est et alia nomine eodem, a coturnicibus magnitudine tan-€tum differens, croceo unctu cibis gratissima. visam in Alpi-€bus ab se peculiarem Aegypti et ibim Egnatius Calvinus €praefectus earum prodidit. @@Venerunt in Italiam Bedriacensibus bellis ci-€vilibus trans Padum et novae aves_ita enim adhuc vo-€cantur_, turdorum specie, paulum infra columbas magni- @1 €tudine, sapore gratae. Baliares insulae nobiliorem etiam €supra dicto porphyrionem mittunt. ibi et buteo accipitrum €generis in honore mensarum est, item vibiones; sic vocant €minorem gruem. @@Pegasos equino capite volucres et grypas aurita €aduncitate rostri fabulosos reor, illos in Scythia, hos in €Aethiopia. equidem et tragopana, de qua plures adfirmant, €maiorem aquila, cornua in temporibus curvata habentem, €ferruginei coloris, tantum capite phoeniceo. nec Sirenes €impetraverint fidem, adfirmet licet Dinon, Clitarchi celebrati €auctoris pater, in India esse mulcerique earum cantu quos gravatos somno lacerent. qui credat ista, et Melampodi €profecto aures lambendo dedisse intellectum avium sermo-€nis dracones non abnuat vel quae Democritus tradit no-€minando aves quarum confuso sanguine serpens gignatur, €quem quisquis ederit intellecturus sit alitum colloquia, quae-€que de una ave galerita privatim commemorat, etiam sine €his inmensa vitae ambage circa auguria. nominantur ab Homero scopes avium genus: neque harum saturicos mo-€tus, cum insidientur, plerisque memoratos facile conceperim €mente, neque ipsae iam aves n[2o]2scuntur, quam ob rem de €confessis disseruisse praestiterit. @1 @@Gallinas saginare Deliaci coepere, unde pestis €exorta opimas aves et suopte corpore unctas devorandi. €hoc primum antiquis cenarum interdictis exceptum invenio €iam lege Gai Fanni consulis undecim annis ante tertium €Punicum bellum, ne quid volucre poneretur praeter unam €gallinam quae non esset altilis, quod deinde caput trans-latum per omnes leges ambulavit. inventumque deverti-€culum est in fraude[2m]2 earum gallinaceos quoque pascendi €lacte madidis cibis: multo ita gratiores adprobantur. femi-€nae quidem ad saginam non omnes eliguntur nec nisi in €cervice pingui cute. postea culinarum artes, ut clunes €spectentur, ut dividantur in tergora, ut a pede uno dilatatae €repositoria occupent. dedere et Parthi cocis suos mores. €nec tamen in hoc mangonio quicquam totum placet, clune, €alibi pectore tantum laudatis. @@Aviaria primus instituit inclusis omnium generum €avibus M. Lae[2n]2ius Strabo Brundisi equestris ordinis. ex eo €coepimus carcere animalia coercere, quibus rerum natura €caelum adsignaverat. maxime tamen insignis est in €hac memoria Clodii Aesopi, tragici histrionis, patina HS €taxata, in qua posuit aves cantu aliquo aut humano sermone vocales, HS singulas coemptas, nulla alia inductus sua- @1 €vitate nisi ut in [2i]2is imitationem hominis manderet, ne €quaestus quidem suos reveritus illos opimos et voce meritos, €dignus prorsus filio, a quo devoratas diximus margaritas, €non sic tamen, ut verum facere v[2e]2li[2m]2 inter duos iudicium €turpitudinis, [2ni]2si quod minus est summas rerum naturae €opes quam hominum linguas cenasse. @@Generatio avium simplex videtur esse, cum €et ipsa habeat sua miracula, quoniam et quadripedes ova €gignunt, chamaeleontes, lacertae et quae diximus * * * , item €serpentes. pinnatorum autem infecunda sunt quae aduncos €habent ungues. cenc[2h]2ris sola ex his supra quaterna edit €ova. tribuit hoc avium generi natura, ut fecundiores essent €fugaces earum quam fortes. plurima pariunt struthocameli, €gallinae, perdices [soli]. coitus avibus duobus modis, femina €considente humi, ut in gallinis, aut stante, ut in gruibus. @@Ovorum alia sunt candida, ut columbis, perdicibus, €alia pallida, ut aquaticis, alia punctis distincta, ut meleagri-€dum, alia rubri coloris, ut phasianis, cenchridi. intus autem €omne ovum volucrum bicolor, aquaticis lutei plus quam albi, €id ipsum magis luridum quam ceteris; piscium unicolor, @1 in quo nihil candidi. avium ova ex calore fragilia, serpen-€tium ex frigore len[2t]2a, piscium ex liquore mollia. aquatilium €rotunda, reliqua fere fastigio cacuminata. exeunt a rotun-€dissima sui parte, dum pariuntur, molli putamine, sed pro-€tinus durescente quibuscumque emergunt portionibus. quae €oblonga sint ova, gratioris saporis putat Horatius Flaccus. €feminam edunt quae rotundiora gignuntur, reliqua marem. €umbilicus ovis a cacumine inest, ceu gutta eminens in pu-€tamine. @@Quaedam omni tempore coeunt, ut gallinae, et pa-€riunt, praeterquam duobus mensibus hiemis brumalibus. þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨Š›’ƒex iis iuvencae plura quam veteres, sed minora, et in eodem €fetu prima ac novissima. est autem tanta fecunditas, ut €aliquae et sexagena pariant, aliquae cotidie, aliquae bis die, €aliquae in tantum, ut effetae moriantur. Hadrianis laus maxima. columbae deciens anno pariunt, quaedam et unde-€ciens, in Aegypto vero etiam brumali mense. hirundines €et merulae et palumbi et turtures bis anno pariunt, ceterae €aves fere semel. turdi, in cacuminibus arborum luto nidi-€ficantes paene contextim, in secessu generant. a coitu X €diebus ova maturescunt in utero, vexatis autem gallinae €et columbae pinna evulsa aliave simili iniuria diutius. @@Omnibus ovis medio vitelli parva inest velut sanguinea @1 €gutta, quod esse cor avium existimant, primum in omni €corpore id gigni opinantes: in ovo certe gutta ea salit pal-€pitatque. ipsum animal ex albo liquore ovi corporatur. €cibus eius in luteo est. omnibus intus caput maius toto €corpore, oculi conpressi capite maiores. increscente pullo candor in medium vertitur, luteum circumfunditur. vicen-€simo die si moveatur ovum, iam viventis intra putamen vox €auditur. ab eodem tempore plumescit, ita positus, ut caput €supra dextrum pedem habeat, dextram vero alam supra €caput. vitellus paulatim deficit. aves omnes in pedes na-scuntur, contra quam reliqua animalia. quaedam gallinae €omnia gemina ova pariunt et geminos interdum excludunt, €ut Cornelius Celsus auctor est, alterum maiorem; aliqui €negant omnino geminos excludi. plus vicena quina incu-€banda subici vetant. parere a bruma incipiunt. optima fe-€tura ante vernum aequinoctium. post solstitium nata non €implent magnitudinem iustam tantoque minus, quanto serius €provenere. @@Ova incubari intra decem dies edita utilis-€simum; vetera aut recentiora infecunda. subici inpari nu-€mero debent. quarto die post quam coepere incubari, si €contra lumen cacumine ovorum adprehenso ima manu purus €et unius modi perluceat color, sterilia existimantur esse €proque [2i]2is alia substituenda. et in aqua est experimentum: @1 €inane fluitat, itaque sidentia, hoc est plena, subici volunt. €concuti vero experimento vetant, quoniam non gignant con-fusis vitalibus venis. incubationi datur initium post novam €lunam, quia prius inchoata non proveniant. celerius exclu-€duntur calidis diebus; ideo aestate undevicensimo educent €fetum, hieme XXV. si incubitu tonuit, ova pereunt; et acci-€pitris audita voce vitiantur. remedium contra tonitrus cla-€vus ferreus sub stramin[2e]2 ovorum positus aut terra ex aratro. quaedam autem et citra incubitum sponte natura[2e]2 gignunt, €ut in Aegypti fimetis. scitum de quodam potore reperitur €Syracusis tam diu potare solitum, donec cooperta terra fe-€tum edere[2nt]2 ova. @@Quin et ab homine perficiuntur. Iulia Augusta €prima sua iuventa Tib. Caesare ex Nerone gravida, cum €parere virilem sexum admodum cuperet, hoc usa est puellari €augurio, ovum in sinu fovendo atque, cum deponendum €haberet, nutrici per sinum tradendo, ne intermitteretur €tepor; nec falso augurata proditur. nuper inde fortassis €inventum, ut ova calido in loco inposita paleis igne modico €foverentur homine versante, pariterque et stato die illinc @1 erumperet fetus. traditur quaedam ars gallinarii cuiusdam €dicentis, quod ex quaque esset. narrantur et mortua gallina €mariti earum visi succedentes in vicem et reliqua fetae more €facientes abstinentesque se cantu. super omnia est anatum €ovis subditis atque exclusis admiratio prima non plane agno-€scentis fetum, mox incerti sin[2g]2ultus sollicite convocantis, €postremo lamenta circa piscinae stagna mergentibus se €pullis natura duce. @@Gallinarum generositas spectatur crista erecta, €interim et gemina, pinnis nigris, ore rubicundo, digitis in-€paribus, aliquando et super IIII digitos traverso uno. ad €rem divinam luteo rostro pedibusque purae non videntur, €ad opertanea sacra nigrae. est et pumilionum genus non €sterile in [2i]2is, quod non in alio genere alitum, sed quibus €centra, fecunditas rara et incubatio ovis noxia. @@Inimicissima autem omni generi pituita maxi-€meque inter messis ac vindemiae tempus. medicina in fame €et cubitus in fumo, utique si e lauru aut herba sabina fiat, €pinna per traversas inserta nares et per omnes dies mota; @1 €cibus alium cum farre aut aqua perfusus, in qua maduerit €noctua, aut cum semine vitis albae coctus ac quaedam alia. @@Columbae proprio ritu osculantur ante coitum. €pariunt fere bina ova, ita natura moderante, ut aliis cre-€brior sit fetus, aliis numerosior. palumbis et turtur pluri-€mum terna nec plus quam bis vere pariunt, atque ita, si €prior fetus corruptus est et [2ut]2, quamvis III pepererint, num-€quam plus II educant. tertium inritum est; urinum vocant. €palumbis incubat femina post meridiana in matutinum, cetero mas. columbae marem semper et feminam pariunt, priorem €marem, postridie feminam. incubant in eo genere ambo, €interdiu mas, noctu femina. excludunt XX die, pariunt a €coitu V. aestate quidem interdum binis mensibus terna €educunt paria, namque XVIII die excludunt statimque con-€cipiunt; quare inter pullos s[2a]2epe ova inveniuntur, et alii €provolant, alii erumpunt. ipsi deinde pulli quinquemenstres fetificant. et ipsae autem inter se, si mas non sit, feminae €aeque saliunt pariuntque ova inrita, ex quibus nihil gignitur, €quae hypenemia Graeci vocant. @@Pavo a trimatu parit; primo anno unum aut alterum €ovum, sequenti quaterna quinave, ceteris duodena, non am-€plius, intermittens binos dies ternosve parit, et ter anno, si @1 €gallinis subiciantur incubanda. mares ea frangunt desiderio €incubantium; quapropter noctu et in latebris pariunt aut in €excelso cubantes, [2s]2et nisi molli strato excepta franguntur. €mares singuli quinis sufficiunt coniugibus. cum singulae aut €binae fuere, corrumpitur salacitate fecunditas. partus exclu-€ditur diebus ter novenis aut tardius tricensimo. @@Anseres in aqua coeunt, pariunt vere aut, si bruma €coiere, post solstitium, XL prope, bis anno, si priorem fe-€tum gallinae excludant, alia[2s]2 plurima ova XVI, paucissima €VII. si quis subripiat, pariunt donec rumpantur. aliena non excludunt. incubanda subici utilissimum VIIII aut XI. €incubant feminae tantum tricenis diebus, si vero tepidior[2e]2s €sint, XXV. pullis eorum urtica contactu mortifera, nec €minus aviditas nunc satietate nimia, nunc suamet vi, quando €adprehensa radice morsu saepe conantes avellere ante colla €sua abrumpunt. contra urticam remedium est stramento €ab incubitu subdita radix earum. @@Ardiolarum tria genera: leucon, as[2t]2eria[2s]2, pelion. €hi in coitu anguntur; mares quidem cum vociferatu san-€guinem etiam ex oculis profundunt. nec minus aegre pa-riunt gravidae. aquila tricenis diebus incubat et fere maio-€res alites, minores vicenis, ut miluus et accipiter. [2m]2ilu[2u]2s €fere parit numquam plus ternos, is qui aego[2li]2os vocatur €et quaternos, corvus aliquando et quinos. incubant totidem @1 €diebus. cornicem incubantem mas pascit. pica novenos, €melancoryphus supra XX parit, semper numero inpari, nec €alia i[2is]2 plures: tanto fecunditas maior parvis. hirundini €caeci primo pulli sunt et fere omnibus quibus numerosior €fetus. @@Inrita ova, quae hypenemia diximus, aut mutua €feminae inter se libidinis imaginatione concipiunt aut pul-€vere, nec columbae tantum, sed et gallinae, perdices, pa-€vones, anseres, chenalopeces. sunt autem sterilia et minora €ac minus iucundi saporis et magis umida. quidam et vento €putant ea generari, qua de causa etiam zephyria appellant. €urina autem vere tantum fiunt incubatione derelicta, quae alii cynosura dixere. ova aceto macerata in tantum emolli-€untur, ut per anulos transeant. servari ea in lomento aut €hieme in paleis, aestate in furfuribus utilissimum. sale €exinaniri creduntur. @@Volucrum animal parit vespertilio tantum, €cui et membranaceae pinnae uni. eadem sola volucrum €lacte nutrit ubera admovens. parit geminos; volitat amplexa €infantes secumque portat. eidem coxendi[2x]2 una traditur €e[2sse]2. in cibatu culices gratissimi. @1 @@Rursus in terrestribus ova pariunt serpentes, €de quibus nondum dictum [2e]2st. coeunt conplexu, adeo cir-þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨Š›©ƒcumvolutae sibi ipsae, ut una existimari biceps possit. vi-€perae mas caput inserit in os, quod illa abrodit voluptatis dulcedine. terrestrium eadem sola intra se parit ova, unius €coloris et mollia, ut pisces. terti[2o]2 die intra uterum catulos €excludit, dein singulis diebus singulos parit, XX fere nu-€mero. itaque ceteri tarditatis inpatientes perrumpunt latera €occisa parente. ceterae serpentes contexta ova in terra in-€cubant et fetum sequenti excludunt anno. crocodili vicibus €incubant, mas et femina. sed reliquorum quoque terrestrium €reddatur generatio. @@Bipedum solus homo animal gignit. homini €tantum primi coitus paenitentia, augurium scilicet vitae a €paenitenda origine. ceteris animalibus stati per tempora €anni concubitus, homini, ut dictum est, omnibus horis die-€rum noctiumque; ceteris sa[2t]2ias in coitu, homini prope nulla. Messalina Claudi Caesaris coniunx, regalem hanc existimans €palmam, elegit in id certamen nobilissimam e prostitutis €ancillam merce[2n]2ariae stipis eamque nocte ac die superavit €quinto atque vicensimo concubitu. in hominum genere €maribus deverticula veneris, excogitata omnia scelere natu-€rae, feminis vero abortus. quantum in hac parte multo €nocentiores quam ferae sumus! viros avidiores veneris €hieme, feminas aestate Hesiodus prodidit. @1 @@Coitus aversis elephantis, camelis, tigribus, lyncibus, €rhinoceroti, leoni, dasypodi, cuniculis, quibus aversa geni-€talia. cameli etiam solitudines aut secreta certe petunt, €neque intervenire datur sine pernicie; coitus tot[2o]2 die, et €his tantum ex omnibus. quibus solida ungula in quadri-€pedum genere, mares olfactus a[2c]2cendit. avertuntur et canes, €phocae, lupi, in medioque coitu invitique etiam cohaerent. supra dictorum [2dasypodum]2 plerumque feminae priores €superveniunt, in reliquis mares. ursi autem, ut dictum est, €humanitus strati, irenacei stantes ambo inter se conplexi, €feles mare stante, femina subiacente, vulpes in latera pro-€iectae maremque femina amplexa. taurorum cervorumque €feminae vim non tolerant; ea de causa ingrediuntur in €conceptu. cervi vicissim ad alias transeunt et ad priores €redeunt. lacertae ut ea, quae sine pedibus sunt, circum-€flexu venerem novere. @@Omnia animalia quo maiora corpore, hoc minus fecunda. €singulos gignunt elephanti, cameli, equi; acanthis duodenos, €avis minima. ocissime pariunt quae plurimos gignunt. quo €maius est animal, tanto diutius formatur in utero. diutius €gestantur quibus longiora sunt vitae spatia, neque crescen-tium tempestiva ad generandum aetas. quae solidas habent @1 €ungulas, singulos; quae bisulcas, et geminos pariunt; quo-€rum in digitos pedum fissura divisa est, e[2t]2 numerosiora in €fetu. sed superiora omnia perfectos edunt partus, haec in-€choatos, in quo sunt genere leaenae, ursae; et vulpes in-€forme etiam magis quam supra dicta parit, rarumque est €videre parientem. postea lambendo calefaciunt fetus omnia €ea et figurant. pariunt plurimum quaternos. caecos autem €gignunt canes, lupi, pantherae, thoes. @@Canum plura genera. Laconicae octavo mense utr[2i]2m-€que generant; ferunt LX diebus et plurimum III. ceterae €canes et semenstres coitum patiuntur. inplentur omnes €uno coitu. quae ante iustum tempus concepere, diutius €caecos habent catul[2o]2s, e[2t]2 omnes totidem diebus. existi-€mantur in urina attollere crus fere semenstres; id est €signum consummati virium roboris. feminae hoc idem si-dentes. partus duodeni quibus numerosissimi, cetero quini, €seni, aliquando singuli, quod prodigiosum putant, sicut om-€nes mares aut omnes feminas gigni. primos quo[2s]2que mares €pariunt, in ceteris alternant. ineuntur a partu sexto mense. €octonos Laconicae pariunt. propria in eo genere maribus €labore salacitas. vivunt Laconici annis denis, feminae duo-€denis, cetera genera XV annis, aliquando et XX, nec tota €sua aetate generant, fere a duodecimo desinentes. @@Felium et ichneumonum reliqua ut canum. vivunt @1 €annis senis. dasypodes omni mense pariunt et superfetant, €sicut lepores. a partu statim inplentur; concipiunt quamvis €ubera siccante fetu. pariunt [2vero]2 caecos. elephanti, ut €diximus, pariunt singulos magnitudine vituli trimenstris. €cameli XII mensibus ferunt; a trimatu pariunt vere ite-rumque post annum inplentur a partu. equas autem post ter-€tium dem[2um]2 aut post unum ab enixu utiliter admitti putant €coguntque invitas. [2asinas]2 et septimo die concipere facillime €creditur. equarum iubas tondere praecipiunt, ut asinorum €coitum patiantur humilitate; comantes enim gloria super-€bire. a coitu solae animalium currunt exadvers[2u]2s aquilonem €austrumve, prout marem aut feminam concepere. colorem €ilico mutant, rubriore pilo vel quicumque sit pleniore: hoc €argumento desinunt admittere, etiam [2v]2olentes. nec inpedit €partus quasdam ab opere falluntque gravidae. vicisse Olym-pia praegnantem Echecratidis Thessali invenimus. equos €et canes et sues initum matutinum adpetere, feminas autem €post meridiem blandiri diligentiores tradunt. equas domitas €LX diebus equire ante quam gregales, sues tantum coitu €spumam ore fundere, verrem subantis audita voce, ni ad-€mittatur, cibum non capere usque in maciem, feminas autem €in tantum effer[2a]2ri, ut hominem lancinent, candida maxime €veste indutum. rabies ea aceto mitigatur naturae adsperso. @1 aviditas coitus putatur et cibis fieri, sicut viro eruca, pecori €caepa. quae ex feris mitigentur, non concipere, ut anseres, €apros vero tarde et cervos nec nisi ab infantia educatos €mirum est. quadripedum praegnantes venerem arcent praeter €equam et suem; sed superfetant dasypus et lepus tantum. @@Quaecumque animal pariunt, in capita gignunt €circumacto fetu sub enixum, alia[2s]2 in utero porrect[2o]2. qua-€dripedes gestantur extentis ad longitudinem cruribus et [2ad]2 €alvum suam adplicatis; homo in semet conglobatus inter duo genua naribus sitis. molas, de quibus ante diximus, €gigni putant, ubi mulier non ex mare, verum ex semet ipsa €tantum conceperit. ideo nec animari, quia non sit ex duo-€bus, altricemque habere per se vitam illam quae satis arbori-€busque contingat. ex omnibus, quae perfectos fetus, €[2s]2ue[2s]2 tantu[2m]2 et numerosos edunt, [2na]2m plures contra naturam €solidipedum aut bisulcorum. @@Super cuncta est murium fetus, haut sine cuncta-€tione dicendus, quamquam sub auctore Aristotele et €Alexandri Magni militibus. generatio eorum lambendo €constare, non coitu, dicitur. ex una genitos CXX tradide-€runt, apud Persas vero praegnant[2e]2s in ventre parentis re-pertas. et salis gustatu fieri praegnantes opinantur. itaque @1 €desinit mirum esse unde vis tanta messes populetur murium €agrestium, in quibus illud quoque adhuc latet, quonam modo €illa multitudo repente occidat. nam nec exanimes reperi-€untur neque extat qui murem hieme in agro effoderit. €plurimi ita ad Troada proveniunt et iam inde fugaverunt €incolas. proventus eorum siccitatibus. tradunt etiam obi-€turis vermiculum in capite gigni. Aegypti muribus durus €pilus sicut irenaceis. [2i]2idem bipedes ambulant ceu Alpini quoque._Cum diversi generis coiere animalia, ita demum €generant, si tempus nascendi par habent._Quadripedum €ova gignentium lacertas ore parere, ut creditur vulgo, Ari-€stoteles negat. neque incubant e[2ae]2dem, oblitae quo sint €in loco enixae, quoniam huic animali nulla memoria; itaque €per se catuli erumpunt. @@Anguem ex medulla hominis spinae gigni acce-€pimus a multis. pleraque enim occulta et caeca origine €proveniunt, etiam in quadripedum genere, sicut sala-€mandrae, animal lacertae figura, stellatum, numquam nisi €magnis imbribus proveniens et serenitate desinens. huic €tantus rigor, ut ignem tactu restinguat non alio modo quam €glacies. eiusdem sanie, quae lactea ore vomitur, quacumque €parte corporis humani contacta toti defluunt pili, idque, €quod contactum est, colorem in vitiliginem mutat. @1 @@Quaedam ergo gignuntur ex non genitis et €sine ulla simili origine, ut supra dicta et quaecumque ver €statumque tempus anni generant. ex his quaedam nihil €gignunt ut salamandrae, neque est in [2i]2is masculum femini-€numve, sicut neque in anguillis omnibus[2que]2 quae nec ani-þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨Š›½†mal nec ovum ex sese generant. neutrum est et ostreis genus et ceteris adhaerentibus vado vel saxo. quae autem €per se generantur, si in mares et feminas discripta sunt, €generant quidem aliquid coitu, sed inperfectum ac dissimile €et ex quo nihil amplius gignatur, ut vermiculos muscae. €id magis declara[2b]2it natura eorum quae insecta d[2i]2cuntur, €arduae explanationis omnia et privatim dicato opere nar-€randa. quapropter ingenium praedictorum et reliqua sub-€texetur edissertatio. @@Ex sensibus ante cetera homini tactus, dein €gustatus; reliquis superatur a multis. aquilae clarius cer-€nunt, vultures sagacius odorantur, liquidius audiunt talpae: €obrutae terra, tam denso atque surdo naturae elemento, €praeterea voce omni in sublime tendente, sermonem exau-€diunt et, si de iis loquare, intellegere etiam dicuntur et profugere. auditus cui hominum primo negatus est, huic et €sermonis usus ablatus, nec sunt naturaliter surdi, ut non €[2i]2idem sint et muti. in marinis ostreis auditum esse non @1 €est verisimile, sed ad sonum mergere se dicuntur solen[2es]2; ideo et silentium in more piscantibus. pisces €quidem auditus nec membra habent nec foramina, audire €tamen eos palam est, utp[2o]2te cum plausu congregari feros €ad cibum adsuetudine in quibusdam vivariis spectetur et in €piscinis Caesaris genera piscium ad nomen venire quos-€damve singulos. itaque produntur etiam clarissime audire €mugil, lupus, salpa, chromis et ideo in vado vivere. @@Olfactum [2i]2is esse manifeste patet, quippe non €omnes eadem esca capiuntur et prius quam adpetant odo-€rantur. quosdam et speluncis latentes salsamento inlitis €faucibus scopuli piscator expellit velut sui cadaveris agni-€tionem fugientes, conveniuntque ex alto etiam ad quosdam €odores, ut saepiam ustam et polypum, quae ideo coiciuntur €in nassas. sentinae quidem navium odorem procul fugiunt, maxime tamen piscium sanguinem. non potest petris avelli €polypus; idem cunila admota ab odore protinus resilit. pur-€purae quoque faetidis capiuntur. nam de reliquo animali-€um genere quis dubitet? cornus cervini odore serpentes €fugantur, sed maxime styracis; origani aut calcis aut sul-€puris formicae necantur. culices acida petunt, ad dulcia €non advolant. @1 €@@Tactus sensus omnibus est, etiam quibus nullus €alius; nam et ostreis et terestrium vermibus quoque. @@Existimaverim omnibus sensum et gustatus esse. €cur enim alios alia sapor[2e]2s adpetant? in quo vel praecipua €naturae [2v]2ari[2e]2ta[2s]2 et [2lusu]2s: alia dentibus praedantur, alia un-€guibus, alia rostri aduncitate carpunt, alia latitudine eruunt, €alia acumine excavant, alia sugunt, alia lambunt, sorbent, €mandunt, vorant. nec minor varietas in pedum ministerio, €ut rapiant, distrahant, teneant, premant, pendeant, tellurem €scabere non cessent. @@Venenis capreae et coturnices, ut diximus, €pinguescunt, placidissima animalia, at serpentes ov[2is]2, spe-€ctanda quidem draconum arte: aut enim solida hauriunt, €si iam fauces capiunt, quae deinde in semet convoluti fran-€gunt intus atque ita putamina extussiunt, aut si tenerior €est catulis adhuc aetas, orbe adprehensa spirae ita sensim €vehementerque praestringunt, ut amputata parte ceu ferro €e reliqua, quae amplexu tenetur, sorbeant. simili modo €avibus devoratis solidis contentione plumam e[2x]2cita[2m]2 revo-€munt. @@Scorpiones terra vivunt. serpentes, cum occasio €est, vinum praecipue adpetunt, cum alioqui exiguo indi- @1 €geant potu; eaedem minimo et paene nullo cibo, cum ad-€servantur inclusae, sicuti aranei quoque, alioqui suctu vi-€ventes. ideo nullum interit fame aut siti venenatum. nam €neque calor [2i]2is nec sanguis nec sudor, quae aviditatem na-€turali sale augent. in quo genere omnia magis exitialia, si suum genus edere ante quam noceant. condit in thesauros €maxillarum cibum sp[2h]2ingiorum et satyrorum genus, mox €inde sensim ad mandendum manibus expr[2o]2mit, et quod €formicis in annum, sollemne est his in dies vel horas. €unum animal digitos habentium herba alitur, lepus; e[2a]2 et €fruge solidipedes, et e bisulcis sues omni cibatu et radicibus. €solidipedum volutatio propria. serratorum dentium carni-€vora sunt omnia; ursi et fruge, fronde, vindemia, pomis €vivunt et apibus, cancris etiam ac formicis; lupi, ut diximus, et terra in fame. pecus potu pinguescit, ideo sal illis aptis-€simus; item veterina, quamquam et fruge et herba, s[2cilicet]2 €ut bibere, sic edunt. ruminant praeter iam dicta silvestrium €cervi, cum a nobis aluntur, omnia autem iacentia potius €quam stantia, et hieme magis quam aestate, septenis fere €mensibus. Pontici quoque mures simili modo remandunt. @@In potu autem, quibus serrati dentes, lambunt et €mures hi vulgares, quamvis ex alio genere sint. quibus €continui dentes, sorbent, ut equi, boves. neutrum ursi, sed @1 €aquam quoque morsu vorant. in Africa maior pars ferarum €aestate non bibunt inopia imbrium, quam ob causam capti €mures Libyci, si bibere, moriuntur. or[2y]2gem perpetuo si-€tientia Africa[2e]2 generant ex natura loci potu carentem et €mirabili modo ad remedia sitientium: namque Gaetuli la-€trones eo durant auxilio, repertis [2a]2p[2e]2r[2t]2o corpore eorum sa-€luberrimi liquoris vesicis. @@Insidunt in eadem Africa pardi condensa[2m]2 arbore[2m]2 €occultatique e[2x]2 ramis in praetereuntia desiliunt atque e €volucrum sede grassantur. feles quidem quo silentio, quam €levibus vestigiis obrepunt avibus! quam occulte speculatae €in musculos exiliunt! excrementa sua effossa obruunt terra, intellegentes odorem illum indicem sui esse. ergo €et alios quosdam sensus esse quam supra dictos haut diffi-€culter apparet. €@@Sunt enim quaedam [2i]2is bella amicitiaeque, unde et ad-€fectus, praeter illa quae de quibusque eorum suis diximus €locis. dissident olores et aquilae, corvus et ch[2l]2oreus noctu €invicem ova exquirentes, simili modo corvus et miluus, illo €praeripiente huic cibos, cornices atque noctua, aquilae et €trochilus, si credimus, quoniam rex appellatur avium, noctuae et ceterae minores aves, rursus cum tr[2och]2i[2lo]2 mustela et €cornix, turtur et pyrallis, ic[2h]2neumones vespae et phalangia @1 €aranei, aquaticae [2br]2ent[2h]2os et gavia e[2t]2 harpe, [2harpe]2 et tri-€orchis accipiter, sorices et ardiolae invicem fetibus insidi-€antes,_(aegithus avis minima cum asino; spinetis enim €se scabendi causa atterens nidos eius dissipat, quod adeo €pavet, ut voce omnino rudentis audita ova eiciat, pulli ipsi €metu cadant; igitur advolans ulcera eius rostro excavat)_ volpes et mil[2u]2i, angues et mustelae et sues. aesalon voca-€tur parva avis ova corvi frangens, cuius pulli infestantur a €volpibus. invicem haec catulos eius ipsamque vellit; quod €ubi viderunt corvi, contra auxiliantur velut adversus com-€munem hostem. et acanthis in spinis vivit; idcirco asinos €et ipsa odit flores spinae devorantes, aegithum vero in tan-€tum, ut sanguinem eorum credant non coire multisque id-eo veneficiis infament. dissident thoes et leones, et minima €aeque ac maxima. formicosam arborem urucae cavent. €librat araneus se filo in caput serpentis porrectae sub um-€bra arboris suae tantaque vi morsu cerebrum adprehendit, €ut stridens subinde et vertigine rotata ne filum quidem @1 €pendentis rumpere, adeo non fugere queat. nec finis ante €mortem est. @@Rursus amici pavones et columbae, turtures et €psittaci, merulae et turtures, cornix et ardiolae contra vol-€pium genus communibus inimicitiis, harpe et miluus contra €triorchin. quid, non et adfectus indicia sunt etiam in ser-€pentibus, inmitissimo animalium genere? dicta sunt quae €Arcadia narrat de domino a dracone servato et agnito voce [draconis]. de aspide miraculum Phylarcho reddatur. is €enim auctor est, cum ad mensam cuiusdam veniens in €Aegypto aleretur adsidue enixa catulos, quorum ab uno €filium hospitis interemptum, illam reversam ad consuetudi-€nem cibi intellexisse culpam et necem intulisse catulo nec €postea in tectum id reversam. @@Somni quaestio non obscuram coniectationem €habet. in terrestribus omnia quae coniveant dormire mani-€festum est. aquatilia quoque exiguum quidem, etiam qui þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨Š›Ñ„de ceteris dubitant, dormire tamen existimant, non oculo-€rum argumento, quia non habent genas, verum ipsa quiete €cernuntur placida ceu soporata neque aliud quam caudas moventia et ad tumultum aliquem expavescentia. de thynnis €confidentius adfirmatur; iuxta ripas enim aut petras dor-€miunt, plani autem piscium in vado, ut manu saepe tollantur. €nam delphini ballaenaeque stertentes etiam audiuntur. in-€secta quoque dormire silentio apparet, quae ne luminibus €quidem admotis excitentur. @1 @@Homo genitus premitur somno per aliquot men-€ses, dein longior in dies vigilia. somniat statim infans; nam €et pavore expergiscitur et suctum imitatur. quidam vero €numquam, quibus mortiferum fuisse signum contra consue-€tudinem somnium invenimus exempla. magnus hic in vita €locus et diversis refertus documentis, utrumne sint aliqua €praescita animi quiescentis, qua[2e]2 fiant ratione, an fortuita €res sit ut pleraque. si exemplis agatur, profecto paria fiant. €a v[2i]2no et a cibis proxima atque in redormitione vana esse €visa prope convenit. est autem somnus nihil aliud quam animi in medium sese recessus. praeter hominem somniare €equos, canes, boves, pecora, capras palam est: ob hoc cre-€ditur et in omnibus quae animal pariant. de iis quae ova €gignunt incertum est, sed dormire ea certum. €@@Verum et ad insecta transeamus; haec namque restant €inmensae subtilitatis animalia.  Ÿôÿ@@@@{1LIBER XI}1 ‘@@Restant inmensae subtilitatis animalia, quando ali-€qui ea neque spirare et sanguine etiam carere prodiderunt. @1 €multa haec et multigenera, terrestrium volucrumque vita €(alia * * * pinnata, ut apes, alia utroque modo, ut formicae, €aliqua et pinnis et pedibus carentia), et iure omnia insecta €appellata ab incisuris, quae nunc cervicium loco, nunc pec-€torum atque alvi, praecincta separant membra, tenui modo €fistula cohaerentia, aliquis vero non tota incisurae ambiente €ruga, sed in alvo aut superne tantum imbricatis flexili ver-€tebris, nusquam alibi spectatiore naturae rerum artificio. in magnis siquidem corporibus aut certe maioribus facilis €officina sequaci materia fuit: in his tam parvis atque tam €nullis quae ratio, quanta vis, [2qu]2am inextricabilis perfectio! €ubi tot sensus collocavit in culice? et sunt alia dictu minora: €sed ubi visum in eo praetendit? ubi gustatum adplicavit? €ubi odoratum inseruit? ubi vero truculentam illam et por-tione maximam vocem ingeneravit? qua subtilitate pinnas €adne[2xu]2it, praelongavit pedum crura, disposuit ieiunam ca-€veam uti alvum, avidam sanguinis et potissimum humani €sitim accendit! telum vero perfodiendo tergori quo spiculavit €ingenio atque, ut in capaci, cum cerni non possit exilitas, €reciproca generavit arte, ut fodiendo acuminatum pariter €sorbendoque fistulosum esset! quos teredini ad perforanda €robora [2terebrar]2um sono teste dentes adfixit potissimumque e ligno cibatum fecit! sed turrigeros elephantorum mira-€mur umeros taurorumque colla et truces in sublime iactus, €tigrium rapinas, leonum iubas, cum rerum natura nusquam @1 €magis quam in minimis tota sit. quapropter quaeso ne le-€gentes, quoniam ex his spernunt multa, etiam relata fasti-€dio damnent, cum [2in]2 contemplatione naturae nihil possit €videri supervacuum. @@Insecta multi negarunt spirare, idque ratione €persuadentes, quoniam viscera interiora nexus spirabilis non €inesse[2n]2t. itaque vivere ut fruges arboresque, sed plurimum €interesse, spiret aliquid an vivat. eadem de causa nec san-€guinem [2i]2is esse, qui sit nullis carentibus corde atque iecore. €sic nec spirare ea quibus pulmo desit. unde numerosa quaestionum series exoritur. [2i]2idem enim et vocem esse [2i]2is €negant in tanto murmure apium, cicadarum sono, et alia €quae suis aestimabuntur locis. nam mihi contuenti semper €suasit rerum natura nihil incredibile existimare de ea. nec €video cur magis possint non trahere animam talia et vivere €quam spirare sine visceribus, quod etiam in marinis docui-€mus quamvis arcente spiritum densitate et altitudine umoris. volare quidem aliqua et animatu carere in ipso spiritu vi-€ventia, habere sensum victus, generationis, operis atque €etiam de futuro curam, et quamvis non sint membra quae €velut carina sensus invehant, esse tamen iis auditum, olfac-€tum, gustatum, eximia praeterea naturae dona, sollertiam, animum, artem, quis facile crediderit? sanguinem non esse @1 €iis fateor sic ut terrestribus quidem, cunctis inter se similem: €verum ut saepiae in mari sanguinis vires atramentum opti-€neat, purpurarum generi infector ille sucus, sic et insectis €quisquis est vitalis umor, hic erit sanguis. denique existi-€matio sua cuique sit: nobis propositum est naturas rerum €manifestas indicare, non causas indagare dubias. @@Insecta, ut intellegi possit, non videntur habere €nervos nec ossa nec spinas nec cartilaginem nec pinguia €nec carnes, ne crustam quidem fragilem ut quaedam ma-€rina, nec quae iure dicatur cutis, sed mediae cuiusdam inter €omnia haec naturae corpus, arenti simile, nervo mollius, in €reliquis partibus tutius vere quam durius. et hoc solum iis €est, nec praeterea aliud. nihil intus nisi admodum paucis intestinum inplicatum. itaque divolsis praecipua vivacitas €et partium singularum palpitatio, quia quaecumque est ratio €vitalis illa non certis inest membris, sed toto in corpore, €minime tamen capite, solumque non movetur nisi cum pec-€tore avolsum. in nullo genere plures sunt pedes, et quibus €ex his plurimi, diutius vivunt divulsa, ut in scolopendris €videmus. habent autem oculos praeterque [2e]2 sensibus et €[2t]2actum atque gustatum, aliqua et odoratum, pauca et au-€ditum. @1 @@Sed inter omnia ea principatus apibus et iure €praecipua admiratio, solis ex eo genere hominum causa ge-€nitis. mella contrahunt sucumque dulcissimum atque sub-€tilissimum ac saluberrimum, favos confingunt et ceras mille €ad usus vitae, laborem tolerant, opera conficiunt, rem p[2ubli]2-€[2cam]2 habent, consilia privatim [2quo]2que, a[2t]2 duces gregatim et, €quod maxime mirum sit, mores habent praeter [2cet]2e[2r]2a, cum sint neque mansueti generis neque feri. tant[2a]2 est natura €rerum, ut prope ex umbra minima animalis incomparabile €effecerit quiddam. quos efficaciae industriaeque tant[2ae]2 com-€paremus nervos, quas vires? quos ratione medius fidius [2iis]2 €viros, hoc certe praestantioribus, quo[2d]2 nihil novere nisi €commune? non sit de anima quaestio, constet et de sangu-€ine, quantulum tamen esse in tantulis potest? aestimemus €post ea ingenium. @@Hieme conduntur_unde enim [2firm]2a[2e]2 pruinas €nivesque et aquilonum flatus perferre vires?_sane et in-€secta omnia, sed minus diu quae parietibus nostris occultata €mature tepefiunt. circa apes aut temporum locorumve ratio €mutata est, aut erraverunt priores. conduntur a vergiliarum €occasu et latent ultra exortum_adeo non ad veris initium, €ut dixere, nec quisquam in Italia de alvis existimat ante @1 fabas florentes_, exeunt ad opera et labores, nullusque, €cum per caelum licuit, otio perit dies. primum favos con-€struunt, ceram fingunt, hoc est domos cellasque faciunt, €dein subolem, postea mella, ceram ex floribus, melliginem €e lacrimis arborum quae glutinum pariunt, salicis, ulmi, harundinis suco, cummi, resina. his primum alvum ipsam €intus [2in]2 totum ut quodam tectorio inlinunt et aliis amario-€ribus sucis contra aliarum bestiolarum aviditates, id se fac-€turas consciae quod concupisci possit; isdem fores quoque €latiores circumstruunt. @@Prima fundamenta commosin vocant periti, se-€cunda [2p]2issoceron, tertia propolin, inter coria cerasque, €magni ad medicamina usus. commosis crusta est prima, sa-€poris amari. [2p]2issoceros super eam venit, picantium modo, €ceu dilutior cera. e vitium populorumque mitiore cummi €propolis, crassioris iam materiae additis floribus, nondum €tamen cera, sed favorum stabilimentum, qua omnes frigoris €aut iniuriae aditus obstruuntur, odore et ipsa etiamnu[2m]2 €gravi, ut qua plerique pro galbano utantur. @@Praeter haec convehitur erithace, quam aliqui san-€daracam, alii cerinthum vocant. hic erit apium dum ope-€rantur cibus, qui saepe invenitur in favorum inanitatibus @1 þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨‹˜‘„sepositus, et ipse amari saporis. gignitur autem rore verno €et arborum suco cummium modo, capit[2ur]2 i[2n]2 fici[2s]2 minor, €austri flatu nigrior, aquilonibus melior et rubens, plurimus €in Graecis nucibus. Menecrates florem esse dicit, sed €nemo praeter eum. @@Ceras ex omnium arborum satorumque floribus €confingunt excepta rumice et echinopode; herbarum haec €genera. falso excipitur et spartum, quippe cum in Hispania €multa in spartariis mella herbam eam sapiant. falso et €oleas excipi arbitror, quippe olivae proventu plurima exa-€mina gigni certum est. fructibus nullis nocetur. mortuis ne floribus quidem, non modo corporibus, insidunt. operan-€tur intra LX p. et subinde consumptis in proximo floribus €speculatores ad pabula ulteriora mittunt. noctu deprehen-€sae in expeditione excubant supinae, ut alas a rore prote-€gant, ne quis miretur amore earum captos Aristo-€machum Solensem duodesexaginta annis nihil aliud egisse, €[2Ph]2iliscum vero Thasium in desertis apes colentem Agrium €cognominatum, qui ambo scripsere de [2i]2is. @@Ratio operis [2mi]2re div[2isi]2: statio ad portas more @1 €castrorum, quies in matutinum, donec una excitet gemino €aut triplici bombo ut bucino aliquo. tunc universae provo-€lant, si dies mitis futurus est. praedivinant enim ventos €imbresque, [2cum]2 se continent tectis; itaque temperie caeli €[2oti]2um hoc inter praescita habent. cum agmen ad opera €processit, aliae flores adgerunt pedibus, aliae aquam ore guttasque lanugine totius corporis. quibus est earum adu-€lescentia, ad opera exeunt et supra dicta convehunt, seniores €intus operantur. quae flores comportant, prioribus pedibus €femina onerant propter id natura scabra, pedes priores €rostro, totaeque onustae remeant sarcina pandatae. exci-piunt eas ternae quaternae, quae exonerant. sunt enim in-€tus quoque officia divisa: aliae struunt, aliae poliunt, aliae €suggerunt, aliae cibum comparant ex eo quod adlatum est; €neque enim separatim vescuntur, ne inaequalitas operis et €cibi fiat et temporis. struunt orsae a conca[2m]2aratione alvi €textumque velut a summa tela deducunt, limitibus binis circa singulos actus, ut aliis intrent, aliis exeant. favi, su-€periore parte adfixi et paulum etiam lateribus, simul haerent @1 €et pendent; ima alvum non contingunt, obl[2ong]2i [2a]2u[2t]2 rotundi, €qualiter poposcit alvus, aliquando et duorum generum, cum €duo examina concordibus populis dissimiles habuere ritus. €ruentes ceras fulciunt, pilarum intergerivis a solo fornicatis, ne desit aditus ad sarciendum. primi fere tres versus inanes €struuntur, ne promptum sit quod invitet furantem; novis-€simi maxime inplentur melle. ideo aversa alvo favi exi-€muntur. gerulae secundos flatus captant. si cooriatur pro-€cella, adprehensi pondusculo lapilli s[2e]2 librant; quidam in €umeros eum inponi tradunt. iuxta vero terram volant in adverso flatu vepribus evitatis. mira observatio operis: €cessantium inertiam notant, castigant, mox et puniunt morte. €mira munditia amoliuntur omnia [2e]2 medio, nullaeque inter €opera spurcitiae iacent; quin et excrementa operantium in-€tus, ne longius recedant, unum congesta in locum turbidis diebus et operis otio egerunt. cum advesperascit, in alvo €strepunt minus ac minus, donec una circumvolet eodem €quo excitavit bombo ceu quietem capere imperans, et hoc €castrorum more. tunc repente omnes conticescunt. €@@Domos primum plebei exaedificant, deinde regibus. @1 €si speratur largior proventus, adiciuntur contubernia et fucis. hae cellarum minimae, sed ipsi maiores apibus. sunt €autem fuci sine aculeo, velut inperfectae apes novissimae-€que a fessis aut iam emeritis inchoatae, serotinus fetus et €quasi servitia verarum apium, quam ob rem imperant [2i]2is €primosque expellunt in opera, tardantes sine clementia pu-€niunt. neque in opere tantum, sed in fetu quoque adiuvant eas, multum ad calorem conferente turba. certe quo maior €eorum fuit multitudo, hoc maior fi[2t]2 et examinum proventus. €cum mella coeperunt maturescere, abigunt eos multaeque €singulos adgressae trucidant. nec id genus nisi vere con-€spicitur. fucus ademptis alis in alvum reiectus ipse ce-teris adimit. regias imperatoribus futuris in ima parte €alvi exstruunt amplas, magnificas, separatas, tuberculo emi-€nentes, quod si exprimatur, non gignuntur. sexangulae €omnes cellae a singulorum pedum opere. nihil horum stato €tempore, sed rapiunt diebus serenis munia. melle uno alte-€rove summum die cellas replent. @@Venit hoc ex ae+re et maxime siderum exortu, prae-€cipueque ipso sirio explendescente, nec omnino prius ver- @1 €giliarum exortu, sublucanis temporibus. itaque tum prima €aurora folia arborum melle roscida inveniuntur ac, si qui €matutino sub diu fuere, unctas liquore vestes capillumque €concretum sentiunt, sive ille est caeli sudor sive quaedam €siderum saliva sive purgantis s[2e]2 ae+ris sucus; utinamque €esset purus ac liquidus et suae naturae, qualis defluit pri-mo! nunc vero e tanta cadens altitudine multumque, dum €venit, sordescens et obvio terrae halitu infectus, praeterea €e fronde ac pabulis potus et in utriculos congestus apium €_ore enim eum vomunt_, ad hoc suco florum corrup-€tus et alvi [2viti]2is maceratus totiensque mutatus, magnam tamen caelestis naturae voluptatem adfert. ibi €optimus semper, ubi optimorum doliolis florum conditur. €[2fit]2 Atticae regionis hoc et Siculae Hymetto et Hybla locis, €mox Calydna insula. est autem initio mel ut aqua dilutum €et primis diebus fervet ut musta seque purgat, vicensimo €die crassescit, mox obducitur tenui membrana, quae fervoris €ipsius spuma concrescit. sorbetur optimum et minime €fronde infectum e quercus, tiliae, harundinum foliis. @@Summa quidem bonitatis natione constat, ut €supra diximus, pluribus modis. aliubi enim favi cera spec- @1 €tabiles gignuntur, ut in Sicilia, Paelignis, aliubi copia mellis, €ut in Creta, Cypro, Africa, aliubi magnitudine, ut in septen-€trionalibus, viso iam in Germania octo pedum longitudinis favo in cav[2a]2 parte nigr[2o]2. in quocumque tamen tractu terna €sunt genera mellis. vernum ex floribus constructo favo, quod €ideo vocatur anthinum. hoc quidam attingi vetant, ut largo €alimento valida exeat suboles. alii ex nullo minus apibus €relinquunt, quoniam magna sequatur ubertas magnorum €siderum exortu, praeterea solstitio, cum thymum et uva florere incipiunt, praecipua cellarum materia. est autem €in eximendis favis necessaria dispensatio, quoniam inopia €cibi desperant moriunturque aut diffugiunt, contra copia €ignaviam adfert, ac iam melle, non erithace, pascuntur. ergo €diligentiores ex hac vindemia XV partem apibus relinquunt. €dies status inchoandae, ut quadam lege naturae, si scire aut €observare homines vellent, tricensimus ab educto examine, €fereque Maio mense includitur haec vindemia. @@Alterum genus est mellis aestivi, quod ideo vocatur ho-€raeon a tempestivitate praecipua, ipso sirio exsplendescente €post solstitium diebus XXX fere. inmensa circa hoc subtili-€tas naturae mortalibus patefacta est, nisi fraus hominum cuncta pernicie corrumperet. namque ab exortu sideris €cuiuscumque, sed nobilium maxime, aut caelestis arcus, si €non sequantur imbres, sed ros tepescat solis radiis, medi-€camenta, non mella, gignuntur, oculis, ulceribus internisque €visceribus dona caelestia. quod si servetur hoc sirio exoriente @1 €casuque congruat in eundem diem, ut saepe, Veneris aut €Iovis Mercurive exortus, non alia suavitas visque mortalium €malis a morte revocandis quam divini nectaris fiat. @@Mel plenilunio uberius capitur, sereno die €pinguius. in omni melle quod per se fluxit ut mustum ole-€umque, appellatur acetum. maxime laudabile est aestivum €omne rutilum, ut siccioribus confectum diebus. album mel €non fit ubi thymum est, sed oculis et ulceribus aptissimum €existimatur. e thymo coloris aurei, saporis gratissimi, quo €fit palam; * * * doliolis pingu[2e]2, e marino rore spissum. quod concrescit autem, minime laudatur. thymosum non coit et €tactu praetenuia fila mittit, quod primum bonitatis argu-€mentum est; abrumpi statim et resilire guttas vilitatis in-€dicium habetur. sequens probatio ut sit odoratum et ex þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨‹˜¨dulci acre, glutinosum, perlucidum. aestiva mellatione X €partem Cassio Dionysio apibus relinqui placet, si plenae €fuerint alvi; si minus, pro rata portione aut, si inanes, om- @1 €nino non attingi. huic vindemiae Attici signum dedere ini-€tium caprifici, alii diem Volcano sacrum. @@Tertium genus mellis minime probatum silvestre, €quod ericaeum vocant. convehitur post primos autumni im-€bres, cum erice sola floret in silvis, ob id harenoso simile. €gignit id maxime arcturi exortus ex a. d. pr. id. Septembres. €quidam aestivam mellationem ad arcturi exortum proferunt, €quoniam ad aequinoctium autumni ab eo supersint dies €XIIII, et ab aequinoctio ad vergiliarum occasum diebus XXXXVIII plurima sit erice. Athenienses eam tetra[2l]2icen €appellant, Euboea sisyrum, putantque apibus esse gratissi-€mam, fortassis quia tunc nulla alia sit copia. haec ergo €mellatio fine vindemiae et vergiliarum occasu idibus Novem-€bribus fere includitur. relinqui ex ea duas partes apibus €ratio persuadet, et semper eas partes favorum, quae habe-ant erithacen. a bruma ad arcturi exortum diebus LX €somno aluntur sine ullo cibo. ab arcturi exortu ad aequi-€noctium vernum tepidiore tractu iam vigilant, sed etiamnum €alvo se continent servatosque in id tempus cibos repetunt. @1 €in Italia vero hoc idem a vergiliarum exortu faciunt et in eum dormiunt. alvos quidam in eximendo melle expendunt, €ita diribentes quantum relinquant. aequitas quidem etiam €in iis obstringitur, feruntque societate fraudata alvos mori. €in primis ergo praecipitur, lauti ut purique eximant mella. f[2a]2et[2o]2rem mulierumque menses odere. cum eximantur mella, €apes abigi fumo utilissimum, ne irascantur aut ipsae avide €vorent. fumo crebriore et ignavia earum excitatur ad opera, €nam nisi incubavere, favos lividos faciunt. rursus fumo ni-€mio inficiuntur, quando iniuriam celerrime sentiunt mella, €vel minimo contactu roris acescentia. et ob id inter genera €servatur quod acapnum vocant. @@Fetus quonam modo progenerarent, magna inter €eruditos et subtilis fuit quaestio. apium enim coitus visus €est numquam. plures existimavere ore confingi floribus €compositas apte atque utiliter; aliqui coitu unius, qui rex @1 €in quoque appelletur examine: hunc esse solum marem, €praecipua magnitudine, ne fatiscat; ideo fetum sine eo non €edi, apesque reliquas tamquam marem feminas comitari, non €tamquam ducem. quam probabilem alias sententiam fuco-€rum proventus coarguit. quae enim ratio, ut idem coitus inperfectos generet alios? propior vero prior existimatio €fieret, ni rursus alia difficultas occurreret. quippe nascuntur €aliquando in extremis favis apes grandiores, quae ceteras €fugant. oestrus vocatur hoc malum, quonam modo nascens, si ipsae fingunt? quod certum est, gallinarum modo incu-€bant. id, quod exclusum est, primo vermiculus videtur €candidus, iacens transversus adhaerensque ita ut pars cerae €videatur. rex statim mellei coloris, ut electo flore ex omni €copia factus, neque vermiculus, sed statim pinniger. cetera €turba cum formam capere coepit, nymphae vocantur, ut fuci serenes aut ce[2ph]2enes. si quis alterutris capita demat prius €quam pinnas habeant, pro gratissimo sunt pabulo matribus. €tempore procedente instillant cibos atque incubant, tum €maxime murmurantes, caloris, ut putant, faciendi gratia €necessarii excludendis pullis, donec ruptis membranis, quae €singulos cingunt, ovorum modo universum agmen emergat. €spectatum hoc Romae consularis cuiusdam surburbano, alvis cornu lanternae tralucido factis. fetus intra XLV diem per- @1 €agitur. fit in favis quibusdam qui vocatur clavus, amarae €duritia cerae, cum fetum inde non eduxere morbo aut ig-€navia aut infecunditate naturali; hic est abortus apium. €protinus autem educti operantur quadam disciplina cum €matribus, regemque iuvenem aequalis turba comitatur. reges plures inchoantur, ne des[2i]2nt. postea ex his suboles cum €adulta esse coepit, concordi suffragio deterrimos necant, ne €distrahant agmina. duo autem genera eorum: melior [2rufus]2, €[2deterior]2 niger variusque. omnibus forma semper egregia €et duplo quam ceteris maior, pinnae breviores, crura recta, €ingressus celsior, in fronte macula quodam diademate can-€dicans. multum etiam nitore a volgo differunt. @@Quaerat nunc aliquis, unusne Hercules fuerit €et quot Liberi patres, et reliqua vetustatis situ obruta! ecce €in re parva villisque nostris adnexa, cuius adsidue copia €est, non constat inter auctores, rex nullumne solus habeat €aculeum, maiestate tantum armatus, an dederit quidem eum €natura, sed usum eius illi tantum negaverit. illud constat, €imperatorem aculeo non uti. mira plebei circa eum obe-dientia. cum procedit, una est totum examen circaque eum €globatur, cingit, protegit, cerni non patitur. reliquo tem- @1 €pore, cum populus in labore est, ipse opera intus circumit, €similis exhortanti, solus inmunis. circa eum satellites qui-dam lictoresque, adsidui custodes auctoritatis. procedit foris €non nisi migraturo examine. id multo intellegitur ante, ali-€quot diebus murmure intus strepente, apparatus indice €diem tempestivum eligentium. si quis alam ei detruncet, €non fugiat examen. cum processere, se quaeque proximam €illi cupit esse, in officio conspici gaudet. fessum umeris €sublevant, validius fatigatum ex toto portant. si qua lassata €defecit aut forte aberravit, odore persequitur. ubicumque €ille consedit, ibi cunctarum castra sunt. @@Tunc ostenta faciunt privata ac publica, uva de-€pendente in domibus templisque, saepe expiata magnis €eventibus. sedere in ore infantis tum etiam Platonis, sua-€vitatem illam praedulcis eloquii portendentes. sedere in €castris Drusi imperatoris, cum prosperrime pugnatum apud €Arbalonem est, hautquaquam perpetua haruspicum coniec-€tura, qui dirum id ostentum existimant semper. duce prenso totum tenetur agmen, amisso dilabitur migratque €ad alios. esse utique sine rege non possunt. invitae autem €interemunt eos, cum plures fuere, potiusque nascentium €domos diruunt, si proventus desperatur. tunc et fucos abi-gunt. quamquam et de his video dubitari propriumque iis €genus esse aliquos existimare, sicut furibus, grandissimis @1 €inter illos, sed nigris lataque alvo, ita appellatis, quia fur-€tim devorent mella. certum est ab apibus fucos interfici. €utique regem non habent. et quo modo sine aculeo na-€scantur in quaestione est. @@Vmido vere melior fetus, sicco mel copiosius; quod si €defecit aliquas alvos cibus, impetum in proximas faciunt €rapinae proposito. at illae contra derigunt aciem et, si €custos adsit, alterutra pars, quae sibi favere sensit, non ad-€petit eum. ex aliis quoque saepe dimicant causis duasque €acies contrarias duosque imperatores instruunt, maxime rixa €in convehendis floribus exserta et suos quibusque evocanti-€bus, quae dimicatio iniectu pulveris aut fumo tota discutitur, €reconciliatur vero lacte vel aqua mulsa. @@Apes sunt et rusticae silvestresque, horridae €aspectu, multo iracundiores, sed opere ac labore praestantes. €urbanarum duo genera: optimae breves variaeque et in ro-€tunditatem compactiles, deteriores longae et quibus simili-€tudo vesparum, etiamnum deterrimae ex iis pilosae. in €Ponto sunt quaedam albae, quae bis in mense mella faciunt, €circa Thermodontem autem fluvium duo genera, aliarum €quae in arboribus mellificant, aliarum quae sub terra, tri-€plici cerarum ordine, uberrimi proventus. aculeum apibus dedit natura, ventri consertum ad unum ictum. hoc infixo @1 €quidam eas statim emori putant, aliqui non nisi in tantum €adacto, ut intestini quippiam sequatur, sed fucos postea esse €nec mella facere velut castratis viribus pariterque et nocere et prodesse desinere. est in exemplis equ[2u]2s ab iis occisus. €odere foedos odores proculque fugiunt, sed et fictos; itaque €unguenta redolentes infestant. ipsae plurimorum animalium €iniuriis obnoxiae. inpugnant eas naturae eiusdem degeneres €vespae atque crabrones, etiam e culicum genere qui vocantur €muliones. populantur hirundines et quaedam aliae aves. €insidiantur aquantibus ranae, quae maxima earum est ope-ratio tum cum subolem faciunt; nec hae tantum quae stagna þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨‹˜¾‚rivosque obsident, verum et rubetae veniunt ultro adrepen-€tesque foribus portas sufflant: ad hoc s[2t]2atio provolat con-€festimque abripitur. nec sentire ictus apium ranae tra-€duntur. inimicae et oves difficile se e lanis earum expli-€cantibus. cancrorum etiam odore, si quis iuxta coquat, €exanimantur. @@Quin et morbos suapte natura sentiunt. index €eorum tristitia torpens et cum ante fores in teporem solis €promotis aliae cibos ministrant, cum defunctas progerunt funerantiumque more comitantur exequias. rege ea peste @1 €consumpto maeret plebes ignavo dolore, non cibos conve-€hens, non procedens; tristi tantum murmure glomeratur €circa corpus eius. subtrahitur itaque deductae multitudini. €alias spectantes exanimem luctum non minuunt; tunc quo-€que ni subveniatur, fame moriuntur. hilaritate igitur et €nitore sanitas aestimatur. sunt et operis morbi: cum €favos non explent, claron vocant; item blapsigonian, si €fetum non peragant. @@Inimica et echo est resultanti sono, qui pavidas €alterno pulset ictu; inimica et nebula. aranei quoque vel €maxime hostiles: cum praevaluere, ut intexant, enecant €alvos. papilio etiam hic ignavus et inhonoratus, luminibus €accensis advolitans, pestifer, nec uno modo: nam et ipse €ceras depascitur et relinquit excrementa, e quibus teredines €gignuntur; fila etiam araneosa, quacumque incessit, alarum maxime e lanugine obtexit. nascuntur et in ipso ligno tere-€dines, quae ceras praecipue adpetunt. infestat et aviditas €pastus, nimia florum satietate verno maxime tempore alvo €cita. oleo quidem non apes tantum, sed omnia insecta exa-nimantur, praecipue si capite uncto in sole ponantur. ali-€quando et ipsae contrahunt mortis sibi causas, cum sensere @1 €eximi mella, avide vorantes, cetero praeparcae et quae alio-€qui prodigas atque edaces non secus ac pigras et ignavas €proturbent. nocent et sua mella ipsis inlitaeque ab aversa €parte moriuntur. tot hostibus, tot casibus_et quotam €portionem eorum commemoro?_tam munificum animal €expositum est. remedia dicemus suis locis; nunc enim €sermo de natura est. @@Gaudent plausu atque tinnitu aeris eoque €convocantur. quo manifestum est auditus quoque inesse €sensum. effecto opere, educto fetu functae munere omni €exercitationem tamen sollemnem habent, spatiataeque in €aperto et in altum elatae, gyris volatu editis, tum demum ad cibum redeunt. vita [2i]2is longissima, ut prospere inimica €ac fortuita cedant, septenis annis. universas alvos num-€quam ultra decem annos durasse proditur. sunt qui mor-€tuas, si intra tectum hieme serventur, dein sole verno tor-€reantur ac ficulneo cinere tepido foveantur, putent revive-scere; in totum vero amissas reparari ventribus bubulis @1 €recentibus cum fimo obrutis, Vergilius iuvencorum cor-€pore exanimato, sicut equorum vespas atque crabrones, €sicut asinorum scarabaeos, mutante natura ex aliis quaedam €in alia. sed horum omnium coitus cernuntur, et tamen in €fetu eadem prope natura quae apibus. @@Vespae in sublimi e luto nidos faciunt, in iis €ceras, crabrones cavernis aut sub terra. et horum omnium €sexangulae cellae, cerae autem e cortice, araneosae. fetus €ipse inaequalis ut barbaris: alius evolat, alius in nympha €est, alius in vermiculo, et autumno, non vere, omnia ea. plenilunio maxime crescunt. vespae quae ichneumones vo-€cantur_sunt autem minores quam aliae_unum genus €ex araneis peremunt, phalangium appellatum, et in nidos €suos ferunt, deinde inlinunt et ex iis incubando suum genus €procreant. praeterea omnes carne vescuntur contra quam €apes, quae nullum corpus attingunt. sed vespae muscas €grandiores venantur amputatoque iis capite reliquum corpus auferunt. crabronum silvestres in arborum cavernis de-€gunt; hieme ut cetera insecta conduntur; vita bimatum €non transit. ictus eorum haut temere sine febri est. auc-€tores sunt ter novenis punctis interfici hominem. aliorum, €qui mitiores videntur, duo genera: opifices, minores corpore, @1 €qui moriuntur hieme, matres, quae biennio durant; hi et clementes. nidos vere faciunt fere quadrifores, in quibus €opifices generentur. his eductis alios deinde maiores nidos €fingunt, in quibus matres futuras producant iam: tum opi-€fices funguntur munere et pascunt eas. latior matrum spe-€cies, dubiumque an habeant aculeos, quia non egrediuntur. €et [2i]2is sui fuci. quidam opinantur omnibus his ad hiemem €decidere aculeos. nec crabronum autem nec vesparum ge-€neri reges aut examina, sed subinde renovatur multitudo €subole. @@Quartum inter haec genus est bombycum, in €Assyria proveniens, maius quam supra dicta. nidos luto €fingunt salis specie, adplicatos lapidi, tanta duritia, ut spi-€culis perforari vix possint. in [2i]2is ceras largius quam apes €faciunt, dein maiorem vermiculum. @@Et alia horum origo. ex grandiore vermiculo ge-€mina protendens sui generis cornuum urica fit, dein quod €vocatur bombylis, ex ea necydallus, ex hoc in sex mensibus €bombyx. telas araneorum modo texunt ad vestem luxum-€que feminarum, quae bombycina appellatur. prima eas re- @1 €dordiri rursusque texere invenit in Coo mulier Pamphile, €Plateae filia, non fraudanda gloria excogitatae rationis, ut €denudet feminas vestis. @@Bombycas et in Coo insula nasci tradunt, cu-€pressi, terebinthi, fraxini, quercus florem imbribus decus-€sum terrae halitu animante. fieri autem primo papiliones €parvos nudosque, mox frigorum inpatientia villis inhorre-€scere et adversus hiemem tunicas sibi instaurare densas, €pedum asperitate radentes foliorum lanuginem. in vellera €hanc ab iis cogi subigique unguium carminatione, mox trahi €in tram[2a]2s, tenuari ceu pectine, postea adprehensam corpori involvi nido volubili; tum ab homine tolli fictilibusque vasis €tepore et furfurum esca nutriri, atque ita subnasci sui ge-€neris plumas, quibus vestitos ad alia pensa dimitti. quae €vero capta sint lanifica, umore lentescere, mox in fila tenu-€ari iunceo fuso. nec puduit has vestes usurpare etiam vi-€ros levitatem propter aestivam: in tantum a lorica gerenda €discessere mores, ut oneri sit etiam vestis. Assyria tamen €bombyce adhuc feminis cedimus. @1 @@Araneorum his non absurde iungatur natura, €digna vel praecipua admiratione. plura autem sunt genera €nec dictu necessaria in tanta notitia. phalangia ex iis ap-€pellantur quorum noxii morsus, corpus exiguum, varium, €acuminatum, adsultim ingredientium. altera eorum species €nigri, prioribus cruribus longissimis. omnibus internodia terna in cruribus. luporum minimi non texunt, maiores in €terra, et cavernis exigua vestibula praepandunt. tertium eo-€rundem genus erudita operatione conspicuum. orditur telas €tantique operis materiae uterus ipsius sufficit, sive ita cor-€rupta alvi natura stato tempore, ut Democrito placet, sive €est quaedam intus lanigera fertilitas: tam moderato ungue, €tam tereti filo et [2t]2am aequali deducit stamina, ipso se pon-dere usus. texere a medio incipit, circinato orbe subtemina €adnectens, maculasque paribus semper intervallis, sed sub-€inde crescentibus ex angusto dilatans indissolubili nodo €inplicat. quanta arte celat pedicas a scutulato rete gras-€santes! quam non ad hoc videtur pertinere crebratae pexi-€tas telae et quadam politurae arte ipsa per se tenax ratio €tramae! quam l[2a]2xus ad flatus ac non respuenda quae ve-niant sinus! derelicta lasso praetendi summa parte arbi-€trere lic[2i]2a: at illa difficile cernuntur atque, ut in plagis, €lineae offensae praecipitant in sinum. specus ipse qua con- @1 €camaratur architectura! et contra frigora quan[2t]2o villosior! €quam remotus a medio aliudque agenti similis, inclusus €vero sic, ut sit nec[2n]2e intus aliquis cerni non possit! age €firmitas, quando rumpentibus ventis, qua pulverum mole degravante! latitudo telae saepe inter duas arbores, cum €exercet artem et discit texere, longitudo fili a [2ca]2cumine €ac rursus a terra per illud ipsum velox reciprocatio, subit-€que pariter ac fila deducit. cum vero captura incidit, quam €vigilans et paratus accursus! licet extrema haereat plaga, €semper in medium currit, quia sic maxime totum concu-€tiendo inplicat. scissa protinus reficit ad polituram sarciens. þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨‹˜Ônamque et lacertarum catulos venantur, os primum tela in-€volventes et tunc demum labra utraque morsu adprehen-€dentes, amphitheatrali spectaculo, cum contigit. sunt ex eo €et auguria. quippe incremento amnium futuro telas suas €altius tollunt. [2i]2idem sereno texunt, nubilo [2re]2texunt, ideo-€que multa aranea imbrium signa sunt. feminam putant €esse quae texat, marem qui ven[2e]2tur; ita paria fieri merita €coniugio. @@Aranei conveniunt clunibus, pariunt vermiculos €ovis similes: nam nec horum differri potest genitura, quo- @1 €niam insectorum vix ulla alia ratio est. pariunt autem om-€nia in tela, set sparsa, quia saliunt atque ita emittunt. pha-€langia tantum in ipso specu incubant magnum numerum, €qui, ut emersit, matrem consumit, saepe et patrem; adiuvat €enim incubare. pariunt autem et tr[2e]2cenos_ceterae pauciores €_et incubant triduo. consummantur aranei quater septe-€nis diebus. @@Similiter his et scorpiones terrestres vermi-€culos ovorum specie pariunt similiterque pereunt, pestis €inportuna, veneni serpentium, nisi quod graviore supplicio €lenta per triduum morte conficiunt, virginibus letali semper €ictu et feminis fere in totum, viris autem matutino, exeuntes €cavernis prius quam aliquo fortuito ictu ieiunum egerant venenum. semper cauda in ictu est nulloque momento €meditari cessat, ne quando desit occasioni; ferit et obliquo €ictu et inflexo. venenum ab [2i]2is candidum fundi Apollo-€dorus auctor est, in novem genera discriptis per colores €maxime supervacuos, quoniam non est scire quos minime €exitiales praedixerit. geminos quibusdam aculeos esse, €maresque saevissimos_nam coitum iis tribuit_, intel- @1 legi autem gracilitate et longitudine. venenum omnibus €medio die, cum incanduere solis ardoribus, itemque, cum €sitiunt, inexplebiles potus. constat et septena caudae inter-€nodia saeviora esse; pluribus enim sena sunt. hoc malum €Africae volucre etiam austri faciunt pandentibus bra[2c]2chia €ut remigia sublevantes; Apollodorus idem plane quibus-dam inesse pinnas tradit. saepe Psylli, qui reliquarum €venena terrarum invehentes quaestus sui causa peregrinis €malis implevere Italiam, hos quoque importare conati sunt, €sed vivere intra Siculi caeli regionem non potuere. visuntur €tamen aliquando in Italia, sed innocui, multisque aliis in locis, ut circa Pharum in Aegypto. in Scythia interemunt €etiam sues, alioqui vivaciores contra venena talia, nigras €quidem celerius, si in aquam se inmerserint. homini icto €putatur esse remedio ipsorum cinis potus in vino. magnam €adversitatem oleo mersis et stellionibus putant esse, inno-€cuis dumtaxat iis qui et ipsi carent sanguine, lacertarum €figura; a[2e]2que scorpiones in totum nulli[2s]2 nocere quibus non sit sanguis. quidam et ab ipsis fetum devorari arbitrantur; €unum modo relinqui sollertissimum et qui se ipsius matris €clunibus inponendo tutus et a cauda et a morsu loco fiat; €hunc esse reliquorum ultorem, qui postremo genitores su-€perne conficiat. pariuntur autem undeni. @1 €@@Chamaeleonum stelliones hi quodam modo na-€turam habent, rore tantum viventes praeterque araneis. @@Similis cicadis vita, quarum duo genera: minores €quae primae proveniunt et novissimae pereunt; sunt autem €mutae. sequens est volatura [2earum]2 quae canunt; vocantur €achetae et, quae minores ex his sunt, tet[2ti]2gonia. sed illae €magis canorae. mares canunt in utroque genere, feminae €silent. gentes vescuntur [2i]2is ad orientem, etiam Parthi opi-€bus abundantibus. ante coitum mares praeferunt, a coitu feminas, ovis earum corrupti, quae sunt candida. coitus €supinis. asperitas praeacuta in dorso, qua excavant feturae €locum in terra. fit primo vermiculus, deinde ex eo quae €vocatur tet[2t]2igometra, cuius cortice rupto circa solstitia evo-€lant, noctu semper, primo nigrae atque durae. unum hoc ex €iis, quae vivunt, et sine ore est; pro eo quiddam aculea-€t[2o]2rum linguis simile, et hoc in pectore, quo rorem lambunt. €pectus ipsum fistulosum. hoc canunt achetae, ut dic[2e]2mus. de cetero in ventre nihil est. excitatae cum subvolant, €umorem reddunt, quod solum argumentum est rore eas ali. €isdem solis nullum ad excrementa corporis foramen. oculis €tam hebetes, ut, si quis digitum contrahens ac remittens @1 €adpropinque[2t ii]2s, transeant velut folio [2ludente]2. quidam duo €alia genera faciunt earum: surculariam, quae sit grandior; €frumentariam, quam alii avenariam vocant, apparet enim si-mul cum frumentis arescentibus. cicadae non nascun-€tur in raritate arborum_idcirco non sunt Cyrenis [2nisi]2 €circa oppidum_nec in campis nec in frigidis aut um-€brosis nemoribus. est quaedam et his locorum differentia. €[2in]2 Milesia regione paucis sunt locis, sed in Cepha[2lla]2nia am-€nis quidam paenuriam earum et copiam dirimit. at in Regino €agro silent omnes, ultra flumen in Locrensi canunt. pinna-€rum illis natura quae apibus, sed pro corpore amplior. @@Insectorum autem quaedam binas gerunt pin-€nas, ut muscae, quaedam quaternas, ut apes. membranis et €cicadae volant. quaternas habent quae aculeis in alvo ar-€mantur. nullum, cui telum in ore, pluribus quam binis ad-€volat pinnis. illis enim ultionis causa datum est, his avidi-€tatis. nullis eorum pinnae revivescunt avulsae. nullum, €cui aculeus in alvo, bipinne est. @@Quibusdam pinnarum tutelae crusta supervenit, ut €scarabaeis, quorum tenuior fragiliorque pinna. his negatus @1 €aculeus, sed in quodam genere eorum grandi cornua prae-€longa, bisulca dentatis forci[2p]2ibus in cacumine, cum libuit, €ad morsum coeuntibus, infantium etiam remediis ex cervice suspenduntur; lucavos vocat hos Nigidius. aliud rursus €eorum genus, qui e fimo ingentes pilas aversi pedibus vo-€lutant parvosque in iis contra rigorem hiemis vermiculos €fetus sui nidulantur. volitant alii magno cum murmure aut €mugitu, alii focos et prata crebris foraminibus excavant, noc-€turno stridore vocales. lucent ignium modo noctu laterum €et clunium colore lampyrides, nunc pinnarum hiatu reful-€gentes, nunc vero conpressu obumbratae, non ante matura pabula aut post desecta conspicuae. e contrario tenebrarum €alumna blattis vita, lucemque fugiunt in balinea[2rum]2 maxime €umido vapore prognatae. fodiunt ex eodem genere rutili €atque praegrandes scarabaei tellurem aridam favosque par-€vae et fistulosae modo spongiae medicato melle fingunt. in €Threcia iuxta Olynthum locus est parvus, in quo unum hoc animal exanimatur, ob hoc Cantharolethrus appellatus. pin-€nae insectis omnibus sine scissura. nulli cauda nisi scor-€spion[2i]2. hic eorum solus et bra[2c]2chia habet et in cauda spi- @1 €culum; reliquorum quibusdam aculeus in ore, ut asilo, sive €tabanum dici placet, item culici et quibusdam muscis, om-€nibus autem his in ore et pro lingua. sunt hi aculei qui-€busdam hebetes neque ad punctum, sed ad suctum, ut mus-€carum generi, in quo lingua evidens fistula est. nec sunt €talibus dentes. aliis cornicula ante oculos praetenduntur €ignava, ut papilionibus. quaedam insecta carent pinnis, ut €scolopendra. @@Insectorum pedes quibus sunt, in obliquum €moventur. quorundam extremi longiores foris curvantur, €ut locustis. €@@Hae pariunt, in terram demisso spinae caule, ova con-€densa autumni tempore. ea durant hieme; e terra subse-€quenti anno exitu veris emittunt parvas, nigrantes et sine €cruribus pinnisque reptantes. itaque vernis aquis intereunt ova, sicco vere maior proventus. alii duplicem earum fetum €geminumque exitium tradunt: vergiliarum exortu parere, €deinde ad canis ortum obire et alias renasci; quidam arc-€turi occasu renasci. mori matres, cum pepererint, certum €est, vermiculo statim circa fauces innascente qui eas stran-€gulat. eodem tempore mares obeunt. e[2t]2 tam frivola ratione €morientes serpentem, cum libuit, necant singulae, faucibus @1 €eius adprehensis mordicus. non nascuntur ni[2si]2 rimosis lo-cis. in India ternum pedum longitudinis esse traduntur, €cruribus et feminibus serrarum usum praebere, cum ina-€ruerint. est et alius earum obitus: gregatim sublatae vento €in maria aut stagna decidunt. forte hoc casuque evenit, €non, ut prisci existimavere, madefactis nocturno umore alis. þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨‹˜ç†[2i]2idem quippe nec volare eas noctibus propter frigora tradi-€derunt, ignari etiam longinqua maria ab [2i]2is transiri, conti-€nuata plurium dierum_quod maxime miremur_fame quoque, quam propter externa pabula petere sciunt. deorum €irae pestis ea intellegitur. namque et grandiores cernuntur €et tanto volant pinnarum stridore, ut [aliae] alites credantur, €solemque obumbran[2t]2 sollicitis suspectantibus populis, ne €suas operiant terras. sufficiunt quippe vires et, tamquam €parum sit maria transisse, inmensos tractus permeant dira-€que messibus nube contegunt, multa contactu adurentes, €omnia vero morsu erodentes et fores quoque tectorum. @@Italiam ex Africa maxime coortae infestant, saepe po-€pulo R[2omano]2 ad Sibyllina coacto remedia confugere inopiae €metu. in Cyrenaica regione lex etiam est ter anno debel-€landi eas, primo ova obterendo, dein fetum, postremo adul-tas, desertoris poena in eum qui cessaverit. et in Lemno @1 €insula certa mensura praefinita est, quam singuli enecata-€rum ad magistratus referant. graculos quoque ob id colunt €adverso volatu occurrentes earum exitio. necare et in Syria €militari imperio coguntur. tot orbis partibus vagatur id €malum. Parthis et hae in cibo gratae. @@Vox earum proficisci ab occipitio videtur. eo loco in €commissura scapularum habere quasi dentes existimantur €eosque inter se terendo stridorem edere, circa duo maxime €aequinoctia, sicut cicadae circa solstitium. coitus locusta-€rum qui et insectorum omnium quae coeunt, marem por-€tante femina, in eum feminarum ultimo caudae reflexo tar-€doque digressu. minores autem in omni hoc genere femi-€nis mares. @@Plurima insectorum vermiculum gignunt, nam €et formicae similem ovis vere, * * * et hae communicantes €laborem ut apes, sed illae faciunt cibos, hae condunt. ac €si quis conparet onera corporibus earum, fateatur nullis €portione vires esse maiores. gerunt ea morsu; maiora €aversae postremis pedibus moliuntur umeris obnixae. et his rei p[2ublicae]2 ratio, memoria, cura. semina adrosa con-€dunt, ne rursus in frugem exeant e terra, maiora ad introi-€tum dividunt, madefacta imbre proferunt atque siccant. €operantur et noctu plena luna, eaedem interlunio cessant. €iam in opere qui labor, quae sedulitas! et quoniam ex di- @1 €verso convehunt altera alterius ignara, certi dies ad reco-gnitionem mutuam nundinis dantur. quae tunc earum con-€cursatio, quam diligens cum obviis quaedam conlocutio €atque percunctatio! silices itinere earum adtritos videmus €et opere semitam factam, ne quis dubitet, qualibet in re €quid possit quantulacumque adsiduitas. sepeliunt inter se €viventium solae praeter hominem. non sunt in Sicilia pin-€natae. @@Indicae formicae cornua Erythris in aede Herculis €fixa miraculo fuere. aurum hae cavernis egerunt terra in €regione septentrionalium Indorum qui Dardae vocantur. €ipsis color felium, magnitudo Aegypti luporum. erutum hoc €ab iis tempore hiberno Indi furantur aestivo fervore, con-€ditis propter vaporem in cuniculos formicis, quae tamen €odore sollicitatae provolant crebroque lacerant quamvis prae-€velocibus camelis fugientes. tanta pernicitas feritasque est €cum amore auri. @@Multa autem insecta et aliter nascuntur, at-€que in primis e rore. insidet hic raphani folio primo vere €et spissatus sole in magnitudinem milii cogitur. inde porri-€gitur vermiculus parvus et triduo mox uruca, quae adiectis @1 €diebus accrescit, inmobilis, duro cortice. ad tactum tantum €movetur, araneo accreta, quam chrysallidem appellant. rupto €deinde cortice volat papilio. @@Sic quaedam ex imbri generantur in terra, €quaedam et in ligno. nec enim cossi tantum in eo, sed eti-€am tabani ex eo nascuntur et alias, ubicumque umor est €nimius, sicut intra hominem taeniae tricenum pedum, aliquando et plurium longitudine. iam in carne exanima €et viventium quoque hominum et capillo, qua foeditate et €Sulla dictator et Alcman ex clarissimis Graeciae poetis €obiere. hoc quidem et aves infestat, phasianas vero inter-emit nisi pulverantes sese; pilos habentium asinum tantum €inmunem hoc malo credunt et oves. gignuntur autem et €vestis genere, praecipue lanicio interemptarum a lupis ovi-€um. aquas quoque quasdam, quibus lavemur, fertiliores €eius generis invenio apud auctores, quippe cum etiam cerae €id gignant quod animali[2um]2 minimum existimatur. alia €rursus generantur sordibus aridi soli, posteriorum lascivia €crurum petaurist[2ae]2, alia pulvere umido in cavernis volucria. @@Est animal eiusdem temporis, infixo semper @1 €sanguin[2i]2 capite vivens atque ita intumescens. unum anima-€lium, cui cibi non sit exitus, dehiscit i[2n]2 nimia satietate, €alimento ipso moriens. numquam hoc in iumentis gignitur, €in bubus frequens, in canibus aliquando, in quibus omnia; €in ovibus et in capris hoc solum. aeque mira sanguinis et €hirudinum in palustri aqua sitis; namque et hae toto €capite conduntur. est volucre canibus peculiare suum ma-€lum, aures maxime lancinans, quae defendi morsu non €queunt. @@Idem pulvis in lanis et veste tineas creat, €praecipue si araneus una includatur. siti[2ens]2 enim et om-€nem umorem absorbens ariditatem ampliat. hoc et in chartis €nascitur. est earum genus tunicas suas trahentium quo €cocleae modo; sed harum pedes cernuntur. spoliatae [2ex]2-spirant. si adcrevere, faciunt chrysallidem. ficarios culices €caprificus generat, cantharidas vermiculi ficorum et piri et €peuces et cynacanthae et rosae. venenum hoc remedia se-€cum habet: alae medentur, quibus demptis letale est. rur-€sus alia genera culicum acescens natura gignit, quippe cum €et in nive inveniantur vetustiore vermiculi rutili_nam @1 €et ipsa nix vetustate rufescit_hirti pilis, in Media qui-€dem candidi, grandiores torpentesque. @@Gignit aliqua et contrarium naturae elemen-€tum. siquidem in Cypri aerariis fornacibus et medio igni €maioris muscae magnitudinis volat pinnatum quadrupes; €appellatur pyrallis, a quibusdam pyroto[2con]2. quamdiu est in €igni, vivit; cum evasit longiore paulo volatu, emoritur. @@Hypanis fluvius in Ponto circa solstitium defert €acinorum effigie tenues membranas, quibus erumpit volucre €quadrupes supra dicti modo, nec ultra unum diem vivit, €unde hemerobion vocatur. reliquis talium ab initio ad finem €septenarii sunt numeri, culici et vermiculi[2s]2 ter septeni, €corpus parientibus quater septeni; mutationes et in alias €figuras transitus trinis aut quadrinis diebus. cetera ex his €pinnata autumno fere moriuntur tab[2e alarum]2, [2tab]2ani qui-€dem etiam caecitate. muscis umore exanimatis, si cinere €condantur, redit vita. @@Nunc per singulas corporum partes praeter €iam dicta membratim tractetur historia. €@@Caput habent cuncta quae sanguinem. in capite paucis €animalium nec nisi volucribus apices, diversi quidem ge- @1 €neris, phoenici plumarum serie e medio eo exeunte ali[2a]2, €pavonibus crinitis arbusculis, stymphalidi cirro, phasianae €corniculis, praeterea parvae avi, quae, ab illo galerita appel-€lata quondam, postea Gallico vocabulo etiam legioni nomen dederat alaudae. diximus et cui plicatilem cristam dedisset €natura. per medium caput a rostro residentem et fulicarum €generi dedit, cirros pico quoque Martio et grui Balearicae, €sed spectatissimum insigne gallinaceis, corporeum, serratum; €nec carnem ita esse nec cartilaginem nec callum iure dixe-€rimus, verum peculiare datum. draconum enim cristas qui €viderit, non reperitur. @@Cornua multis quidem et aquatilium et marinorum €et serpentium variis data sunt modis, sed quae iure cornua €intellegantur, quadripedum tantum generi; Actaeonem enim €et Cipum etiam in Latia historia fabulosos reor. nec alibi €maior naturae lascivia. lusit animalium armis, sparsit haec €in ramos, ut cervorum, aliis simplicia tribuit, ut in eodem €genere subulonibus ex argumento dictis, aliorum fudit in €palmas digitosque emisit ex iis, unde platycerotas vocant. @1 dedit ramosa capreis, sed parva nec fecit decidua, convoluta €in anfractum arietum generi, ceu caestus daret, infesta tau-€ris_in hoc quidem genere et feminis tribuit, in multis €tantum maribus_, rupicapris in dorsum adunca, dammis €in adversum; erecta autem rugarumque ambitu contorta et þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨‹˜ü†in leve fastigium exacuta, ut lyras decerent, strepsiceroti, quem addacem Africa appellat; mobilia eadem, ut aures, €Phrygiae armentis, Trogodytarum in terram derecta, qua de €causa obliqua cervice pascuntur, aliis singula, et haec me-€dio capite aut naribus, ut diximus. iam quidem aliis ad in-€cursum robusta, aliis ad ictum, aliis adunca, aliis redunca, €aliis ad iactum pluribus modis, supina, convexa, conversa, €omnia in mucronem nigrantia. in quodam genere pro ma-€nibus ad scabendum corpus, cocleis ad praetemptandum €iter, corporea haec, sicut cerastis; [2his]2 aliquando singula, €cocleis semper bina et ut protendantur ac resiliant. @@Vrorum cornibus barbari septentrionales potant urnis-€que bina capitis unius cornua inplent; alii praefixa hastilia €cuspidant. apud nos in lamnas secta tra[2l]2ucent atque etiam €lumen inclusum latius fundunt multasque alias ad delicias @1 €conferuntur, nunc tincta, nunc sublita, nunc quae cestrota [2a]2 picturae genere dicuntur._(Omnibus autem cava et [2in]2 €mucrone demum concreta sunt, cervis tantum tota solida et €omnibus annis decidua)_boum attritis ungulis cornua €unguendo arvina medentur agricolae, adeoque sequax natura €est, ut in ipsis viventium corporibus ferventi cera flectantur €atque nascentium in diversas partes torqueantur, ut singulis €capitibus quaterna fi[2a]2nt. @@Tenuiora feminis plerumque sunt, ut in pecore multis, €ovium nulla nec cervorum; nec quibus multifidi pedes, nec €solidipedum ulli excepto asino Indico, qui uno armatus est €cornu. bisulcis bina [2natura]2 tribuit, nulli superne primores €habent[2i]2 dentes. qui putant eos in cornua absumi, facile €corguuntur cervarum natura, quae nec dentes habent (ut €neque mares) nec tamen cornua. ceterorum ossibus ad-€haerent, cervorum tantum cutibus enascuntur. @@Capita piscibus portione corporum maxima, for-€tassis ut mergantur. ostrearum generi nulla nec spongeis €nec aliis fere, quibus solus ex sensibus tactus est. quibus-€dam indiscretum caput, ut cancris. @1 @@In capite animalium cunctorum homini plurimus €pilus, iam quidem promiscue maribus ac feminis, apud in-€tonsas utique gentes. atque etiam nomina ex eo Capillatis €Alpium incolis, Galliae Comatae, ut tamen sit aliqua in hoc €terrarum differentia. quippe Myconii carentes eo gignuntur, €sicut in Cauno lienosi. et quaedam animalium naturaliter €calvent, sicut struthocameli et corvi aquatici, quibus apud Graecos nomen inde. defluvium eorum in muliere rarum, €in spadonibus non visum, nec in ullo ante veneris usum €nec infra cerebrum aut infra verticem aut circa tempora €atque aures. calvitium uni tantum animalium homini praeter-€quam innatum. canities homini tantum et equo, sed homini €semper a priore parte capitis, tum deinde ab aversa. vertices €bini hominum tantum aliquis. @@Capitis ossa plana, tenuia, sine medullis, serratis €pectinatim structa conpagibus. perfracta non queunt soli-€dari, sed exempta modice non sunt letalia, in vicem eorum €succedente corporea cicatrice. infirmissima esse ursis, du-€rissima psittacis suo diximus loco. @@Cerebrum omnia habent animalia quae sanguinem, €etiam in mari quae mollia appellavimus, quamvis careant €sanguine, ut polypus. sed homo portione maximum et umi-€dissimum omniumque viscerum frigidissimum, duabus supra €subterque membranis velatum, quarum alterutram rumpi @1 €mortiferum est. cetero viri quam feminae maius. omnibus hoc sine sanguine, sine venis, et [2s]2e[2bos]2is sine pingui. aliud €esse quam medullam eruditi docent, quoniam coquendo €durescat. omnium cerebro medio insunt ossicula parva. €uni homin[2i in]2 infantia palpitat nec corroboratur ante pri-mum sermonis exordium. hoc est viscerum excelsissimum €* * * que caelo capitis, sine carne, sine cruore, sine sordibus. €hanc habent sensus arcem, h[2u]2c venarum omnis a corde vis €tendit, hic desinit, hoc columen altissimum, hic mentis est €regimen. omniu[2m]2 autem animalium in priora pronum, quia €et sensus ante nos tendunt. ab eo proficiscitur somnus, €hinc capitis nutatio. quae cerebrum non habent, non dor-€miunt._Cervis in capite inesse vermiculi sub linguae in-€anitate et circa articulum, qua caput iungitur, numero XX €produntur._ @@Aures homini tantum inmobiles. ab his Flaccorum @1 €cognomina. nec in alia parte feminis maius inpendium €margaritis dependentibus; in Oriente quidem et viris aurum €eo loci gestare decus existimatur. animalium aliis maiores, €aliis minores; cervis tantum scissae ac velut divisae, sorici €pilosae, sed aliquae omnibus animal dumtaxat generantibus, €excepto vitulo marino atque delphino et quae cartilagin[2e]2a appellavimus et viperis: haec cavernas tantum habent auri-€um loco praeter cartilagin[2e]2a et delphinum, quem tamen €audire manifestum est. nam et cantu mulcentur et capi-€untur attoniti sono. quanam audiant mirum. [2i]2idem nec €olfactus vestigia habent, cum olfaciant sagacissime. pinna-€torum animalium buboni tantum et oto plumae velut aur[2e]2s, €ceteris cavernae ad auditum; simili modo squamigeris atque €serpentibus. in equis et omni iumentorum gener[2e]2 indicia €animi praeferunt, marcidae fessis, micantes pavidis, subrec-€tae furentibus, resolutae aegris. @@Facies homini tantum, ceteris os aut rostra. frons €et aliis, sed homini tantum tristitiae, hilaritatis, clementiae, €severitatis index. in assensu eius supercilia homini et pa-€riter et alterna mobilia. et in his pars animi: negamus €[2iis]2, annuimus. haec maxime indicant fastum, superbiam. @1 €aliubi conceptaculum, sed hic sedem habet; in corde na-€scitur, h[2u]2c subit, hic pendet. nihil altius simul abruptius-€que invenit in corpore, ubi solitaria esset. @@Subiacent oculi, pars corporis pretiosissima et €quae lucis usu vitam distinguat a morte. non omnibus €animalium hi; ostreis nulli, quibusdam concharum dubii. €pectines enim, si quis digitos adversum hiantes eos moveat, €contrahunt[2ur u]2t videntes, et solenes fugiunt admota ferra-€menta. quadripedum talpis visus non est; oculorum effigies €inest, si quis praetentam detrahat membranam. et inter aves ardiolarum [2in]2 genere quos leucos vocant, altero oculo €carere tradunt, optimi augurii, cum ad austrum volent sep-€tentrionemve: solvi enim pericula et metus narrant. Nigi-€dius nec locustis, cicadis esse dicit. cocleis oculorum vi-€cem cornicula bina praetemptatu inplent. nec lumbricis €ulli sunt vermiumve generi. @@Oculi homini tantum diverso colore, ceteris in suo €cuique genere similes. et equorum quibusdam glauci, sed €in homine numerosissimae varietatis atque differentiae: €grandiores, modici, parvi; prominentes quos hebetiores pu-€tant, conditi quos clarissime cernere, sicuti colore caprinos. @@Praeterea alii contuentur longinqua, alii nisi prope €admota non cernunt. multorum visus fulgore solis constat, @1 €nubilo die non cernentium nec post occasus. alii interdiu €hebetiores, noctu praeter ceteros cernunt. de geminis pu-€pillis aut quibus noxii visus essent satis diximus. caesii in tenebris clariores. ferunt Ti. Caesari, nec alii genitorum €mortalium, fuisse naturam [2ut]2 expergefactus noctu paulisper €haut alio modo quam luce clara contueretur omnia, paulatim €tenebris sese obducentibus. Divo Augusto equorum modo €glauci fuere superque hominem albicantis magnitudinis, €quam ob causam diligentius spectari eos iracunde ferebat; Claudio Caesari ab angulis candore carnoso sanguineis venis €subinde suffusi, Gaio principi rigentes, Neroni . . . a[2t]2, nisi €cum coniveret ad prope admota, hebetes. gladiatorum €in Gai principis ludo fuere, in iis duo omnino qui contra €comminationem aliquam non coniverent, et ob id invicti. €tantae hoc difficultatis est homini. plerisque vero naturale ut nictari non cessent, quos pavidiores accepimus. oculus €unicolor nulli; c[2omm]2u[2ni]2 candore omnibus medius colos €differens. neque ulla ex parte maiora animi indicia cunctis €animalibus, sed homini maxime, id est moderationis, cle-€mentiae, misericordiae, odii, amoris, tristitiae, laetitiae. con-€tuitu quoque multiformes, truces, torvi, flagrantes, graves €transversi, limi, summissi, blandi. profecto in oculis animus @1 þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨‹›’habitat. ardent, intenduntur, umectant, conivent. hi[2n]2c illa €misericordiae lacrima, hos cum exosculamur, animum ipsum €videmur attingere, hi[2n]2c fletus et rigant[2e]2s ora rivi. quis ille €est umor in dolore tam fecundus et paratus aut ubi reliquo €tempore? animo autem videmus, animo cernimus: oculi ceu €vasa quaedam visibilem eius partem accipiunt atque tramit-€tunt. sic magna cogitatio obcaecat abducto intus visu. sic €in morbo comitiali animo caligante aperti nihil cernunt. quin et patentibus dormiunt lepores multique hominum, €quos $KORUBANTIA=N& Gra[2e]2ci dicunt. tenuibus multisque mem-€branis eos natura composuit, callosis contra frigora calores-€que in extumo tunicis, quas subinde purificat lacrimationum €salivis, lubricos propter incursantia et mobiles. @@Media eorum cornua fenestravit pupilla, cuius €angustiae non sinunt vagari incertam aciem ac velut canali €dirigunt obiterque incidentia facile declinant, aliis nigri, €aliis ravi, aliis glauci coloris orbibus circumdatis, ut habili €mixtura et accipiatur circumiecto candore lux et temper[2a]2to €repercussu non obstrepat. adeoque his absoluta vis speculi, €ut tam parva illa pupilla totam imaginem reddat hominis. €ea causa est, ut pler[2a]2eque alitum e manibus hominum ocu-€los potissimum adpetant, quod effigiem suam in [2i]2is cernentes @1 velut ad cognata desideria sua tendunt. veterina tantum €quaedam ad incrementa lunae morbos sentiunt. sed homo €solus emisso umore caecitate liberatur. post vicensimum €annum multis restitutus est visus, quibusdam statim na-€scentibus negatus nullo oculorum vitio, multis repente ablatus €simili modo nulla praecedente iniuria. venas ab [2i]2is perti-€nere ad cerebrum peritissimi auctores tradunt; ego et ad €stomachum crediderim: certe nulli sine redundatione eius eruitur oculus. morientibus illos operire rursusque in rogo €patefacere Quiritium magno ritu sacrum est, ita more con-€dito, ut neque ab homine supremum eos spectari fas sit et €caelo non ostendi nefas. uni animalium homini depravantur, €unde cognomina Strabonum et Paetorum. ab isdem qui €altero lumine orbi nascerentur Coclites vocabantur; qui €parvis utrisque, Ocellae; Luscini iniuriae cognomen habue-runt. nocturnorum animalium veluti felium in tenebris ful-€gent radiantque oculi, ut contueri non sit; et caprae lupo-€que splendent lucemque iaculantur. vituli marini et hyaenae €in mille colores transeunt subinde. quin et in tenebris €multorum piscium refulgent, aridi sicut robusti caudices €putresque vetustate. non conivere diximus quae [2non]2 obli-quis oculis, sed circumacto capite cernerent. chamaeleonis €oculos ipsos circumagi totos tradunt. cancri in oblicum €aspiciunt crusta fragili inclusos gerentes. locustis, squillis @1 €magna ex parte sub eodem munimento praeduri eminent. €quorum duri sunt, minus cernunt quam quorum umidi. €serpentium catulis et hirundinum pullis, si quis eruat, re-nasci tradunt. insectorum omnium et testacei operimenti €oculi moventur sicut quadripedum aures. quibus fragilia €operimenta, his oculi duri. omnia talia et pisces et insecta €non habent genas nec integunt oculos. omnibus membrana €vitri modo tralucida obtenditur. @@Palpebrae in genis homini utrimque, mulieribus €[2f]2u[2c]2o etiam infectae cotidiano: tanta est decoris adfectatio, €ut tinguantur oculi quoque. alia de causa hoc natura de-€derat ceu vallum quoddam visus et prominens munimentum €contra occursantia animalia aut alia fortuito incidentia. de-fluere eas haut inmerito venere abundantibus tradunt. ex €ceteris nulli sunt nisi quibus et in reliquo corpore pili, sed €quadripedibus in superiore tantum gena, volucribus in in-€feriore et quibus molle tergus, ut serpentibus, et quadri-€pedum quae ova pariunt, ut lacertae. struthocamelus alitum €sola ut homo utrimque palpebras habet. @@Ne genae quidem omnibus. ideo neque nictatio nis[2i]2 €iis quae animal generant, graviores alitum inferiore gena €conivent, eaedem nictantur ab angulis membrana obeunte. @1 €columbae et similia utraque conivent; at quadripedes quae €ova pariunt, ut testudines, crocodili, inferiore tantum sine ulla nictatione propter praeduros oculos. extremum ambi-€tum genae superioris antiqui cilium vocavere, unde et su-€percilia. hoc vulnere aliquo diductum non coalescit, [2ut]2 in €paucis humani corporis membris. €@@Infra oculos malae homini tantum, quas prisci €genas vocabant, XII tabularum interdicto radi a feminis ve-€tantes. pudoris haec sedes: ibi maxime ostenditur rubor. @@Infra eas hilaritatem risumque indicantes buccae €et altior homini tantum, quem novi mores subdolae inri-€sioni dicavere, nasus. non alii animalium nares eminent: €avibus, serpentibus, piscibus foramina tantum ad olfactus €sine naribus, et hinc cognomina Simorum, Silonum. septi-€mo mense genitis saepenumero foramina aurium et narium €defuere. @@Labra, a quibus Brocchi, Labeon[2e]2s dicti, et os €probum duriusve animal generantibus. pro his cornea et €acuta volucribus rostra, eadem rapto viventibus adunca, €collecto recta, herbas [2e]2ruentibus limumque lata, ut [2et]2 su- @1 €um generi; iumentis vice manus ad colligenda pabula. ora €apertiora laniatu viventibus. €@@Mentum nulli praeter hominem, nec malae. maxillas €crocodilus tantum superiores movet, terrestres quadrupedes €eodem quo cetera more praeterque in oblicum. @@Dentium tria genera, serrati aut continui aut ex-€erti: serrati pectinatim coeuntes, ne contrario occursu at-€terantur, ut serpentibus, piscibus, canibus; continui, ut €homini, equo; exerti, ut apro, hippopotamio, elephanto. €continuorum qui digerunt cibum lati et acuti, qui conficiunt €duplices; qui discriminant eos canini appellantur: hi sunt serratis longissimi. continui aut utraque parte oris sunt, ut €equo, aut superiore primores non sunt, ut bubus, ovibus €omnibusque quae ruminant. caprae superiores non sunt €praeter primores ge[2m]2inos. nulli exerti quibus serrati, raro €feminae, et tamen sine usu. itaque cum apri percutiant, feminae sues mordent. nulli, cui cornua, exerti, sed omni-€bus concavi; ceteris dentes solidi. piscium omnibus serrati €praeter scarum; huic uni aquatilium pl[2a]2ni. cetero multis €eorum in lingua et toto ore, ut turba vulnerum molliant €quae attritu subigere non queunt, multis et in palato [atque @1 €etiam in cauda], praeterea in os vergentes, ne excidant €cibi nullum habentibus retinendi adminiculum. @@Similes aspidi et serpentibus, sed duo in supera €parte dextra laevaque longissimi, tenui fistula perforati, ut €scorpioni aculei, venenum infundentes. non aliud hoc esse €quam fel serpentium et inde venas sub spina ad os perve-€nire diligentissimi auctores scribunt; quidam unum esse €eum et, quia sit aduncus, resupinari, cum momorderit; €aliqui tum decidere eum rursusque recrescere facilem de-€cussu, et sine eo esse quas tractari cernamus. scorpionis caudae inesse eum et plerisque ternos. viperis dentes gin-€givis conduntur. haec, eodem praegnans veneno, inpressu[2m]2 €dentium repulsu virus fundit in morsus. volucrum nulli €dentes praeter vespertilionem. camelus una ex [2i]2is, quae €non sunt cornigera, in superiore maxilla primores non habet. €cornua habentium nulli serrati. et cocleae dentes habent. indicio est [2e]2t a minimis earum derosa vicia. at in marinis €crustata et cartilagin[2e]2a primores habere, item echinis qui-€nos esse unde intellegi potuerit miror. dentium vice acu- @1 €leus insectis. simiae dentes ut homini. elephanto intus ad €mandendum IIII, praeterque eos prominent masculis reflexi, €feminis recti atque proni. musculus marinus, qui ballae-€nam antecedit, nullos habet, sed pro [2i]2is saetis intus os hir-€tum et linguam etiam ac palatum. terrestrium minutis €quadripedibus primores bini utrimque longissimi. @@Ceteris cum ipsis nascuntur, homini post quam €natus est septimo mense. reliquis perpetui manent, mutan-€tur homini, leoni, iumento, cani et ruminantibus, sed leoni €et cani non nisi canini appellati. lupi dexter caninus in €magnis habetur operibus. maxillares, qui sunt a caninis, €nullum animal mutat. homini novissimi, qui genuini vocan-€tur, circiter vicensimum annum gignuntur, multis et octo-þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨‹›¦ˆˆgensimo, feminis quoque, sed quibus in iuventa non fuere nati. decidere in senecta et mox renasci certum est. Zoclen €Samothracem, cui renati essent post CIIII annos, Mucianus €visum a se prodidit. cetero maribus plures quam feminis €in homine, pecude, capra, sue. Timarchus Nicoclis filius €Paphi duos ordines habuit maxillarium; frater eius non @1 €mutavit primores ideoque praetrivit. est exemplum dentis €homini et in palato geniti. a caninis amissi casu aliquo €numquam renascuntur. ceteris senecta rufescunt, equo tan-€tum candidiores fiunt. @@Aetas veterinorum dentibus iudicatur. equo sunt €numero XL. amittit tricensimo mense primores utrimque €binos, sequenti anno totidem proximos, cum subeunt dicti €columellares; quinto anno incipiente amittit binos, qui sexto €anno renascuntur; septimo omnes habet et renatos et in-mutabiles. equo castrato prius non decidunt dentes. asi-€norum genus tricensimo mense similiter amittit, dein senis €mensibus. quod si non prius peperere quam decidant pos-€tremi, sterilitas certa. boves bimi mutant. subus non deci-€dunt umquam. absumpta hac observatione senectus in €equis et ceteris veterinis intellegitur dentium brocchitate, €superciliorum canitia et circa ea lacunis, cum fere XVI an-norum existimantur. hominum dentibus quoddam inest virus; €namque et speculi nitorem ex adverso nudati hebetant et €et columbarum fetus inplumes necant. reliqua de iis in €generatione hominum dicta sunt. erumpentibus morbi cor-€pora infantium accipiunt. reliqua animalia quae serratos €habent saevissime dentiunt. @1 @@Linguae non omnibus eodem modo. tenuissima €serpentibus et trisulca, vibrans, atri coloris et, si extrahas, €praelonga; lacertis bifida et pilosa, vitulis quoque marinis €duplex, sed supra dictis capillamenti tenuitate. ceteris ad €circumlambenda ora, piscibus paulo minus quam tota ad-€haerens, crocodilis tota; sed in gustatu linguae vice carno-sum aquatilibus palatum. leonibus, pardis omnibusque ge-€neris eius, etiam felibus, imbricatae asperitatis ac limae €similis attenuansque lambendo cutem hominis, quae causa €etiam mansuefacta, ubi ad vicinum sanguinem pervenit sa-€liva, invitat ad rabiem. de purpurarum linguis diximus. ranis prima cohaeret, intima absoluta a gutture, qua vocem €[2e]2mittunt mares, cum vocantur ololygones. stato id tempore €evenit, cientibus ad coitum feminas. tum siquidem inferiore €labro demisso ad libramentum aquae modice receptae in €fauces palpitante ibi lingua ululatus eliditur. tunc et ex-€tenti buccarum sinus perlucent, oculi flagrant labore per-€pulsi. quibus in posteriore parte aculei, his et dentes et €lingua, apibus etiam praelonga, eminens et cicadis. quibus €aculeus in ore fistulosus, his nec lingua nec dentes. qui- @1 €busdam insectis intus lingua, ut formicis; ceterum lat[2et e]2t elephanto praecipue. reliquis in suo genere semper abso-€luta, homini tantum ita saepe constricta venis, ut intercidi €eas necesse sit. Metellum pontificem adeo inexplanatae €fuisse accipimus, ut multis mensibus tortus credatur, dum €meditatur in dedicanda aede Opi opiferae dicere. ceteris €septimo ferme anno sermonem exprimit. multis vero talis €ars eius contingit, ut avium et animalium vocis indiscreta €edatur imitatio. intellectus saporum ceteris in prima lingua, €homini et in palato. @@Tonsillae in homine, in sue glandulae. quod inter €eas uvae nomine ultimo dependet palato, homini tantum est. €sub ea minor lingua nulli ova generantium. opera eius €gemina duabus interpositae fistulis. interior earum appella-tur arteria, ad pulmonem atque cor pertinens; hanc operit €in epulando, spiritu et voce [2in]2 illa meante, ne, si potus ci-€busve in alienum deerraverit tramitem, torqueat. altera ex-€terior appelletur sane gula, qua cibus atque potus devolant. €tendit haec ad stomachum, is ad ventrem. hanc per vices @1 €operit, cum spiritus tantum aut vox commeat, ne resta-€gnatio intempestiva alvi obstrepat. ex cartilagine et carne €arteria, gula e nervo et carne constat. @@Cervix nulli nisi quibus utraque haec; ceteris €collum, quibus tantum gula. sed quibus cervix, e multis €vertebratisque orbiculatim ossibus flexilis ad circumspectum €articulorum nodis iungitur, leoni tantum et lupo et hyaenae singulis rectisque ossibus rigens. cetero spinae adnectitur, €spina lumbis, ossea, sed tereti structura, per mediae fora-€mina a cerebro medulla descendente. eandem esse ei natu-€ram quam cerebro colligunt, quoniam praetenui eius mem-€brana modo incisa statim expiretur. quibus longa crura, €his longa et colla, item aquaticis quamvis brevia crura ha-€bentibus, simili modo uncos ungues. @@Guttur homini tantum et subus intumescit, aqua-€rum quae potantur plerumque vitio. summum gulae fauces €vocantur, extremum stomachus. hoc nomine est sub arteria €iam carnosa inanitas adnexa spinae, ad latitudinem ac longi-tudinem la[2go]2nae modo fusa. quibus fauces non sunt, ne €stomachus quidem est nec colla nec guttur, ut piscibus, et €ora ventribus iunguntur. testudini marinae lingua nulla €nec dentes: rostri acie comminuit omnia. postea arteria €et stomachus denticulatus callo in modum rubi ad confi- @1 €ciendos cibos, decrescentibus [2c]2renis quicquid adpropinquent €ventri; novissima asperitas ut scobina[2e]2 fabri[2li]2s. @@Cor animalibus ceteris medio pectore est, homini €tantum infra laevam papillam turbinato mucrone in priora €eminens. piscibus solis ad os spectat. hoc primum na-€scentibus formari in utero tradunt, deinde cerebrum, sicut €tardissime oculos, sed hos primum emori, cor novissime. €huic praecipuus calor. palpitat certe et quasi alterum mo-€vetur intra animal praemolli firmoque opertum membranae €involucro, munitum costarum et pectoris muro, ut pariat praecipuam vitae causam et originem. prima domicilia €intra se animo et sanguini praebet sinuoso specu et in €magnis animalibus triplici, in nullo non gemino. ibi mens €habitat. ex hoc fonte duae grandes venae in priora et terga €discurrunt sparsaque ramorum serie per alias minores om-€nibus membris vitalem sanguinem rigant. solum hoc vi-€scerum vitiis non maceratur nec supplicia vitae trahit lae-€sumque mortem ilico adfert. ceteris corruptis vitalitas in €corde durat. @1 @@Bruta existimantur animalium quibus durum riget, €audacia quibus parvum est, pavida quibus praegrande. maxi-€mum autem est portione muribus, lepori, asino, cervo, pan-€therae, mustelis, hyaenis et omnibus timidis aut propter €metum maleficis. in Paphlagonia bina perdicibus corda. in equorum corde et boum ossa reperiuntur interdum. au-€geri id per singulos annos in homine et binas drachmas €ponderi ad quinquagensimum annum accedere, ab eo de-€trahi tantundem, et ideo non vivere hominem ultra centen-€simum annum defectu cordis Aegyptii existimant, quibus mos est cadavera adservare medicata. hirto corde gigni €quosdam homines proditur neque alios fortioris esse in-€dustriae, sicut Aristomenen Messenium, qui trecentos occidit €Lacedaemonios. ipse convolneratus captus semel per ca-€vernam lautumiarum evasit angustias, volpium aditus secu-€tus. iterum captus sopitis custodibus somno ad ignem ad-€volutus lora cum corpore exussit. tertium capto Lacedae-€monii pectus dissecuere viventi, hirsutumque cor reper-€tum est. @@In corde summo pinguitudo quaedam est laetis €extis. non semper autem in parte extorum habitum est. €L. Postumio L. [2F]2. Albino rege sacrorum post CXXVI Olym- @1 €piadem, cum rex Pyrrhus ex Italia decessisset, cor in extis €haruspices inspicere coeperunt. Caesari dictatori, quo die €primum veste purpurea processit atque in sella aurea sedit, €sacrificanti in extis defuit. unde quaestio magna de divi-€natione argumentantibus, potueritne sine illo viscere hostia vivere an ad tempus amiserit. negatur cremari posse in iis €qui cardiaco morbo obierint, negatur et veneno interemptis. €certe exstat oratio Vitelli, qua Gn[2a]2eum Pisonem eius sceleris €coarguit, hoc usus argumento palamque testatus non potu-€isse ob venenum cor Germanici Caesaris cremari. contra €genere morbi defensus est Piso. @@Sub eo pulmo est spirandique officina attrahens €ac reddens animam, idcirco spongeosus ac fistulis inanibus þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨‹›¼ƒcavus. pauca eum, ut dictum est, habent aquatilia, cetera €ova parientia exiguum spumosumque nec sanguineum. ideo €non sitiunt. eadem est causa, quare sub aqua diu ranae €et phocae urinentur. testudo quoque, quamvis praegrandem €et sub toto tegumento habeat, sine sanguine tamen habet. €quanto minor hic corporibus, tanto velocitas maior. cha-€maeleonti portione maximus et nihil aliud intus. @@Iecur in dextera parte est, in eo quod caput exto-€rum vocant magnae varietatis. M. Marcello circa mortem, @1 €cum periit ab Hannibale, defuit in extis; sequenti deinde €die geminum repertum est. defuit et C. Mario, cum immo-€laret Vticae, item Gaio principi kal. Ian., cum iniret consu-€latum quo anno interfectus est, Claudio successori eius quo mense interemptus est veneno. Divo Augusto Spoleti sacri-€ficanti primo potestatis suae die sex victimarum iocinera €replicata intrinsecus ab ima fibra reperta sunt responsum-€que duplicaturum intra annum imperium. caput extorum €tristis ostenti caesum quoque est, praeterquam in sollicitu-€dine ac metu; tunc enim peremit c[2u]2ras. bina iocinera le-€poribus circa [2B]2riletum et Tharnen et in Cherroneso ad €Propontidem, mirumque, tralatis alio interit alterum. @@In eodem est fel, non omnibus datum animalibus. €in Euboea[2e]2 Chalcide nullum pecori, in Naxo praegrande €geminumque, ut [2sit]2 prodigii loco utrumque advenae. equi, €muli, asini, cervi, capr[2e]2ae, apri, cameli, delphini non habent. €murium aliqui habent. hominum paucis non est, quorum valitudo firma et vita longior. sunt qui equo non quidem €in iecore esse, sed in alvo putent et cervo in cauda aut @1 €intestinis; ideo tantam amaritudinem, ut a canibus non €attingantur. est autem nihil aliud quam purgamentum, pes-€simumque sanguinis ideo et in materia eius. certe iecur €nulli est nisi sanguinem habentibus. accipit hoc a corde, €cui iungitur, funditque in venas. @@Sed in felle nigro insaniae causa homini morsque €toto reddito. hinc et in mores crimen bilis nomine: adeo €magnum est in hac parte virus, cum se fundit in animum. €quin et toto vagum corpore colorem oculis quoque aufert, €illud quidem redditum etiam ae+nis, nigrescuntque contacta eo, ne quis miretur id venenum esse serpentium._(Carent €eo quae apsinthio vescuntur in Ponto)_Sed [2av]2ibus et €parte tam[2en]2 altera intestino iungitur in corvis, coturni-€cibus, phasianis, quibusdam intestimo tantum, ut in colum-€bis, accipitre, murenis; paucis avium in iecore. serpen-tibus portione maxime copiosum. et piscibus autem est @1 €toto plerisque intestino, sicut accipitri, miluo; praeterea et €in [2i]2ecore est, [2u]2t cetis [2omn]2ibus._Vitulis quidem marinis €ad multa quoque nobile. taurosum felle aureus ducitur €color. haruspices id Neptuno et umoris potentiae dicavere, €geminumque fuit Divo Augusto quo die apud Actium vicit. @@Murium iocusculis fibrae ad numerum lunae in €mense congruere dicuntur totidemque inveniri, quotum lu-€men eius sit, praeterea bruma increscere. cuniculorum €exta in Baetica gemina saepe reperiuntur. ranarum rube-€tarum altera fibra a formicis non attingitur propter vene-€num, ut arbitrantur. iecur maxime vetustatis patiens cen-€tenis durare annis obsidionum exempla prodidere. @@Exta serpentibus et lacertis longa. Caecinae Vola-€terrano dracones emicuisse de extis laeto prodigio traditur, €et profecto nihil incredibile sit aestimantibus Pyrrho regi €quo die periit praecisa hostiarum capita repsisse san-€guinem suum lambentia. exta homini ab inferiore viscerum €parte separantur membrana, quam praecordia appellant, quia €a corde praetenditur quod Graeci appellaverunt $FRE/NAS&. @1 omnia quidem principalia viscera membranis propriis ac €velut vaginis inclusit providens natura; in hac fuit et pecu-€liaris causa vicinitas alvi, ne cibo supprimeretur animus. €huic certe refertur accepta subtilitas mentis; ideo nulla est €ei caro, sed nervosa exilitas. in eadem praecipua hilari-€tatis sedes, quod titillatu maxime intellegitur alarum, ad €quas subit, non aliubi tenuiore humana cute ideoque sca-€bendi dulcedine ibi proxima. ob hoc in proeliis gladiato-€rumque spectaculis mortem cum risu traiecta praecordia €attulerunt. @@Subest venter stomachum habentibus, ceteris sim-€plex, ruminantibus geminus, sanguine carentibus nullus. €intestinum enim ab ore incipiens quibusdam eodem reflecti-€tur, ut saepiae et polypo. in homine adnexus infimo sto-€macho similis canino. his solis animalium inferiore parte €angustior; itaque et sola vomunt, quia repleto propter an-€gustias supprimitur cibus, quod accidere non potest iis €quorum spatiosa laxitas eum in inferiora transmittit. @@Ab hoc ventriculo lactes in ove et homine, per €quas labitur cibus, in ceteris hillae, a quibus capaciora in-€testina ad alvum, hominique flexuosissimis orbibus. idcirco €magis avidi ciborum quibus ab alvo longius spatium. i[2t]2em @1 €minus sollertes quibus obesissimus venter. aves quoque €geminos sinus habent quaedam: unum quo mergunt recentia €ut guttur, alterum in quem ex eo dimittunt concoctione maturata, ut gallinae, palumbes, columbae, perdices. cete-€rae fere carent eo, sed gula patentiore utuntur, ut graculi, €corvi, cornices. quaedam neutro modo, sed ventrem proxi-€mum habent, quibus praelonga colla et angusta, ut por-€phyrioni. venter solidipedum asper et durus; terrestrium €aliis denticulatae asperitatis, aliis cancellatim mordacis, qui-€bus neque dentes utrimque nec ruminatio. hic conficiuntur cibi, hinc in alvum delabuntur. media haec umbilico adnexa €omnibus, in homine suillae infima parte similis, a Graecis €appellatur colon, ubi dolorum magna causa. angustissima €canibus, qua de causa vehementi nisu nec sine cruciatu €levant eam. insatiabilia animalium quibus a ventre protinus €recto intestino transeunt cibi, ut lupis cervariis et inter aves mergis. ventres elephanto quattuor, cetera subus si-€milia, pulmo quadruplo maior bubulo. avibus venter car-€nosus callosusque. in ventre hirundinum pullis lapilli candido €aut rubenti colore, qui chelidonii vocantur, magicis narrati €artibus, reperiuntur; et in iuvencarum secundo ventre pilae €rotunditate nigricans tophus, nullo pondere, singulare, ut €putant, remedium aegre parientibus, si tellurem non attigerit. @1 @@Ventriculus atque intestina pingui ac tenui omento €integuntur praeterquam ova gignentibus. huic adnectitur €lien in sinistra parte adversus iecori, cum quo locum ali-€quando permutat, sed prodigiose. quidam eum putant inesse €ova parientibus, item serpentibus admodum exiguum. ita €certe apparet in testudine et crocodilo et lacertis et ranis. €[2a]2egocephalo avi non inesse constat neque [2i]2is quae careant sanguine. peculiare cursus inpedimentum aliquando in eo, €quam ob rem [2m]2inuitur cursorum laborantibus. et per vul-€nus etiam exempto vivere animalia tradunt. sunt qui pu-€tent adimi simul risum homini intemperantiamque eius con-€stare lienis magnitudine. Asiae regio Scepsis appellatur, in €qua minimos esse pecori tradunt, et inde ad lienem invecta €remedia. @@At in Brileto et Tharne quaterni renes cervis, €contra pinnatis squamosisque nulli. de cetero summis ad-€haerent lumbis. dexter omnibus elatior et minus pinguis €sicciorque. utrique autem pinguitudo e medio exit praeter-€quam in vitulo marino. animalia in renibus pinguissima, €oves quidem letaliter circum eos concreto pingui. aliquando @1 €in iis inveniuntur lapilli._Renes habent omnia quadri-€pedum quae animal generant, ova parientium testudo sola, €quae et alia omnia viscera, sed ut homo bubulis similes €velut e multis renibus compositos. @@Pectus, hoc est ossa, praecordiis et vitalibus na-€tura circumdedit, at ventri, quem necesse erat increscere, €ademit: nulli animalium circa ventrem ossa. pectus homini €tantum latum, reliquis carinatum, volucribus magis et inter €eas aquaticis maxime. costae homini octonae, subus denae, €cornigeris XIII, serpentibus XXX. @@Infra alvum est a priore parte vesica, quae nulli €ova gignentium praeter testudinem, nulli nisi sanguineum €pulmonem habenti, nulli pedibus carentium. inter eam et €alvum arteriae ad pubem tendentes, quae ilia appellantur. in þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨‹›Ð…vesica lupi lapillus, qui syrites vocatur, sed in hominum €quibusdam diro cruciatu subinde nascentes calculi et sae-€tarum capillamenta. vesica membrana constat, quae volne-€rata cicatrice non solidescit nec qua cerebrum aut cor in-€volvitur; plura enim membranarum genera. @@Feminis eadem omnia praeterque vesicae iunctus €utriculus, unde dictus uterus. quod alio nomine locos ap- @1 €pellant, hoc in reliquis animalibus volvam. haec viperae et €intra se parientibus duplex, ova generantium adnexa prae-€cordiis, et in muliere geminos sinus ab utraque parte late-rum habet, funebris quotiens versa spiritum inclusit. boves €gravidas negant praeterquam dextero volvae sinu ferre, etiam €cum geminos ferant. volva eiecto partu melior quam edito: €eiecticia vocatur illa, haec porcaria. primiparae suis optima, €contra effetis. a partu, praeterquam eodem die suis occisae, livida ac macra. nec novellarum suum praeter primiparas €probatur potiusque veterum, dum ne effetarum, nec biduo €ante partum aut post partum aut quo eiecerint die. proxi-€ma ab [2e]2iecticia est occisae uno die post partum. huius et €sumen optimum, si modo fetus non hauserit; eiecticiae de-€terrimum. antiqui abdomen vocabant prius quam cal[2l]2eret, €incientes occidere non adsueti. @@Cornigera una parte dentata et quae in pedibus €talos habent sebo pinguescunt, bisulca scissisve in digitos €pedibus et non cornigera adipe. concretus hic et, cum re-€frixit, fragilis semperque in fine carnis; contra pingue inter €carnem cutemque suco liquidum. quaedam non pingue-€scunt, ut lepus, perdix. steriliora cuncta pinguia et in mari-€bus et in feminis; senescunt quoque celerius praepinguia. @1 omnibus animalibus est quoddam in oculis pingue. adips €cunctis sine sensu, quia nec arterias habet nec venas. pleris-€que animalium et pinguitudo sine sensu; quam ob causam €sues spirantes a muribus tradunt adrosos, quin et L. Aproni €consularis viri filio detractos adipes levatumque corpus in-€mobili onere. @@Medulla ex eodem videtur esse, iuventae rubens, €in senecta albescens. non nisi cavis haec ossibus nec cruri-€bus iumentorum aut canum; quare fracta non feruminantur, €quod defluente evenit medulla. est autem pinguis iis qui-€bus adips, sebosa cornigeris, nervosa et in spina tantum €dorsi ossa non habentibus, ut piscium generi, ursis nulla, €leoni in feminum et bracchiorum ossibus paucis exigua ad-€modum; cetera sunt tanta duritia, ut ignis elidatur velut e silice. et [2i]2is dura quae non pinguescunt, asinorum €ad t[2i]2b[2i]2as canora. delphinis ossa, non spinae, animal enim €pariunt; serpentibus spinae. aquatilium mollibus nulla, sed €corpus circulis carnis vinctum, ut saepiae atque lolligini. €et insectis negatur aeque esse ulla. cartilagin[2e]2a aquatilium @1 €habent medullam in spina, vituli marini cartilaginem, non ossa. item omnium auriculae ac nares, quae modo eminent, €flexili mollitia, naturae providentia ne frangerentur. cartilago €rupta non solidescit nec praecisa ossa recrescunt praeterquam €veterinis ab ungula ad suffragin[2em]2 * * * homo in longitu-€dinem usque ad ter septenos annos, tum deinde ad pleni-€tudinem. maxime autem pubescens nodum quendam sol-€vere, et praecipue aegritudine, sentitur. @@Nervi, orsi a corde bubuloque etiam circumvoluti, €similem naturam et causam habent, in omnibus lubricis €applicati ossibus nodosque corporum, qui vocantur articuli, €aliubi interventu, aliubi ambitu, aliubi transitu ligantes, hic teretes, illic lati, ut quaeque poscit figuratio. nec hi soli-€dantur incisi, mirumque, vulneratis summus dolor, prae-€sectis nullus. sine nervis sunt quaedam animalia, ut pisces, €arteriis enim constant; sed neque his molles piscium generis. €ubi sunt nervi, interiores conducunt membra, superiores €revocant. @@Inter hos latent arteriae, id est spiritus semitae; €his innatant venae, id est sanguinis rivi. arteriarum pulsus €in cacumine maxime membrorum evidens, index fere mor- @1 €borum, in modulos certos legesque metricas per aetates_ €stabilis aut citatus aut tardus_discriptus ab Herophilo €medicinae vate miranda arte; nimiam propter suptilitatem €desertus, observatione tamen crebri aut languidi ictus guber-nacula vitae temperat. arteriae carent sensu, nam et san-€guine. nec omnes vitalem continent spiritum, praecisisque €torpescit tantum pars ea corporis. aves nec venas nec ar-€terias habent, item serpentes, testudines, lacertae, minimum-€que sanguinis. €@@Venae in praetenues postremo fimbrias supter totam €cutem dispersae adeo in angustam suptilitatem tenuantur, €ut penetrare sanguis non possit aliudve quam ex[2c]2itus umor €ab illo, qui cacuminibus innumeris sudor appellatur. vena-€rum in umbilico nodus ac coitus. @@Sanguis quibus multus et pinguis, iracundi. €maribus quam feminis nigrior et iuventae quam senio, et €inferiore parte pinguior. magna et in eo vitalitatis portio. €emissus spiritum secum trahit, tactum tamen non sentit. @1 €animalium fortiora quibus crassior sanguis, sapientiora qui-bus tenuior, timidiora quibus minimus aut nullus. taurorum €celerrime coit atque durescit_ideo pestifer potu_, proxi-€me aprorum, a[2t]2 cervorum caprearumque et bubalorum om-€ni[2n]2o non spissatur. pinguissimus asinis, homini tenuissimus. €iis, quibus plus quaterni pedes, nullus. obesis minus copi-osus, quoniam absumitur pingui. profluvium eius uni fit €in maribus homini, aliis nare alterutra vel utraque, quibus-€dam per inferna, multis per ora stato tempore, ut nuper €Macrino Visco praetorio viro et omnibus annis Volusio Sa-€turnino urbis praefecto, qui nonagensimum etiam excessit €annum. solum hoc in corpore temporarium sentit incremen-€tum, si quidem hostiae abundantiorem fundunt, si prius €bibere. @@Quae animalium latere certis temporibus diximus, €non habent tunc sanguinem praeter exiguas admodum circa €corda guttas, miro opere naturae, sicut in homine vim eius €ad minima momenta mutari, non [2s]2om[2n]2o tantum minore €materia suffusi, verum ad singulos animi habitus, pudore, €ira, metu, palloris pluribus modis, item ruboris: alius enim @1 irae et alius verecundiae. nam in metu refugere et nus-€quam esse certum est multisque non profluere transfossis, €quod homini tantum evenit. nam quae mutare diximus €colorem, alienum accipiunt quodam repercussu; homo solus €in se mutat. morbi omnes morsque sanguinem absumunt. @@Sunt qui suptilitatem animi constare non €tenuitate sanguinis putent, sed cute operimentisque corpo-€rum magis aut minus bruta esse, ut ostreas et testudines; €boum terga, saetas suum obstare tenuitati immeantis spi-€ritus, nec purum liquidumque tramitti; sic et in homine, €cum crassior callosiorve excludat cutis: ceu vero non cro-codilis et duritia tergoris tribuatur et sollertia. hippo-€potami corio crassitudo talis, ut inde tornentur hastae, et €tamen quaedam ingenio medica diligentia. elephantorum €quoque tergora inpenetrabiles caetras habent, cum tamen €omnium quadripedum suptilitas animi praecipua perhibetur €illis. ergo cutis ipsa sensu caret, maxime in capite. ubi-€cumque per se ac sine carne est, volnerata non coit, ut in €bucca cilioque. @@Quae animal pariunt, pilos habent; quae ova, pin-€nas aut squamas aut corticem, ut testudines, aut cutem pu- @1 €ram, ut serpentes. pinnarum caules omnium cavi. praeci-€sae non crescunt, evulsae renascuntur. membranis volant €fragilibus insecta, umentibus hirundines in mari, siccis €inter tecta. vespertilionum alae quoque articulos habent. @@Pili e cute exeunt crassa hirti, feminis tenuiores; equis €in iuba largi, in armis leoni, dasypodi et in buccis intus et €sub pedibus, quae utraque Trogus et in lepore tradidit, €hoc exemplo libidinosiores hominum quoque hirtos colligens. villosissimum animalium lepus. pubescit homo solus, quod €nisi contigit, sterilis in gignendo est, seu mas seu femina. €pili in homine partim simul, partim postea gignuntur. hi €castr[2at]2is non nascuntur, congeniti autem non desinunt, sicut €nec feminis magno opere; inventae tamen quaedam defluvio €capitis invalidae, ut et lanugine oris, cum menstrui cursus €stetere. quibusdam post genituri sponte non gignuntur. þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨‹›çquadripedibus pilum cadere atque subnasci annuum est. viris @1 €crescunt maxime in capillo, mox in barba. recisi non, €ut herbae ac cetera, ab incisura augentur, sed ab radice €exeunt. crescunt et in quibusdam morbis, maxime [2ph]2t[2h]2isi, €et in senecta, defunctis quoque corporibus. libidinosis con-€geniti maturius defluunt, agnati celerius crescunt. quadri-€pedibus senectute crassescunt lanaeque rarescunt. quadri-€pedum dorsa pilosa, ventres glabri._Boum coriis glutinum €excoquitur, taurorumque praecipuum._ @@Mammas homo solus e maribus habet, cetera ani-€malia mammarum notas tantum. sed ne feminae quidem €in pectore nisi quae possunt partus suos attollere. ova €gignentium nulli; nec lact nisi animal parienti. volucrum €vespertilio[2ni]2 tantum: fabulosum enim arbitror de strigibus, €ubera eas infantium labris inmulgere. esse in maledictis €iam antiquis strigem convenit, sed quae sit avium, constare non arbitror. asinis a fetu dolent, ideo sexto mense €arcent partus, cum equae anno prope toto praebeant. qui-€bus solida ungula nec supra geminos fetus, haec omnia binas €habent mammas, nec aliubi quam in feminibus. eodem loci €bisulca et cornigera, boves quaternas, oves et caprae binas. €quae numeroso fecunda partu et quibus digiti in pedibus, @1 €haec plures habent et toto ventre duplici ordine, ut sues, €generosae duodenas, volgares binis minus; similiter canes. €alia ventre medio quaternas, ut pantherae, alia binas, ut €leaenae. elephans tantum sub armis duas nec in pectore, €sed citra in alis occultas. nulli in feminibus digitos haben-tium. primis genitis in quoque partu sues primas praebent €_eae sunt faucibus proximae_, et suam quisque novit €in fetu quo genitus est ordine, eaque alitur nec alia. de-€tracto illa alumno suo sterilescit ilico ac resilit, uno vero ex €omni turba relicto sola munifex, quae genito fuerat attributa, dependet. ursae mammas quaternas gerunt, delphini binas €in ima alvo papillas tantum nec evidentes et paulum in ob-€licum porrectas. neque aliud animal in cursu lambitur. et €ballaenae autem vitulique ma[2rini ma]2mmis nutriunt fetus. @@Mulieri ante septimum mensem profusum lact €inutile, ab eo mense, quo vitales partus, salubre. plerisque €autem totis mammis atque etiam alarum sinu fluit. cameli @1 €lact habent, donec iterum gravescant. suavissimum id existi-€matur ad unam mensuram tribus aquae additis. bos ante €partum non habet, et primo semper a partu colostrae fiunt, €ni admisceatur aqua, in pumicis modum coeunte duritia. €asinae praegnates continuo lactescunt. pullos earum, ubi €pingue pabulum, biduo a partu maternum lact gustasse le-tale est. genus mali vocatur colostratio. caseus non fit ex €utrimque dentatis, quoniam eorum lact non coit. tenuissi-€mum camelis, mox equis, crassissimum asinae, ut quo coa-guli vice utantur. conferre aliquid et candori in mulierum €cute existimatur. Poppaea certe, Domiti Neronis coniunx, €quingentas per omnia secum fetas trahens, balnearum etiam €solio totum corpus illo lacte macerabat, extendi quoque cu-€tem credens. omne autem igne spissatur, umore fervescit. €bubulum caseo fertilius quam caprinum, ex eadem mensura €paene altero tanto. quae plures quaternis mammas habent, €caseo inutilia, et meliora quae binas. @@Coagulum hinnulei, leporis, haedi laudatum, praecipuum @1 €tamen dasypodis, quod et profluvio alvi medetur, unius €utrimque dentatorum. mirum barbaras gentes, quae lacte €vivant, ignorare aut spernere tot saeculis casei dotem, den-€santes id alioqui in acorem iucundum et pingue butyrum. €spuma id est, lacte concretior lentiorque quam quod serum €vocatur. non omittendum in eo olei vim esse et barbaros €omnes infantesque nostros ita ungui. @@Laus caseo Romae, ubi omnium gentium bona €comminus iudicantur, e provinciis Nemausensi praecipua, €Lesurae Gabalicoque pagis, sed brevis ac musteo tantum €commendatio. duobus Alpes generibus pabula sua adpro-€bant: Delmaticae Docleatem mittunt, Ceutronicae Vatusicum. numerosior Appennino: Cebanum hic e Liguria mittit ovium €maxime lacte, Sassinatem ex Vmbria mixtoque Etruriae at-€que Liguriae confinio Luniensem magnitudine conspicuum, €quippe et ad singula milia pondo premitur, proximum autem €urbi Vestinum eumque e Caedicio campo laudatissimum. @1 €et caprarum gregibus sua laus est, in recenti maxime au-€[2g]2ente gratiam fumo, qualis in ipsa urbe conficitur cunctis €praeferendus; nam Galliarum sapor medicamenti vim optinet. trans maria vero Bithynus fere in gloria est. inesse pabulis €salem, etiam ubi non detur, ita maxime intellegitur, omni €in salem caseo senescente, quales redire in musteum sapo-€rem aceto et thymo maceratos certum est. tradunt Zoro-€astren in desertis caseo vixisse annis XX ita temperato, ut €vetustatem non sentiret. @@Terrestrium solus homo bipes. uni iuguli, €umeri, ceteris armi; uni ulnae. quibus animalium manus €sunt, intus tantum carnosae, extra nervis et cute constant. @@Digiti quibusdam in manibus seni. M. Corani ex €patricia gente filias duas ob id Sedigitas accipimus appellatas €et Volcacium Sedigitum, inlustrem in poetica. hominis digiti €ternos articulos habent, pollex binos; et digitis adversus €universis flectitur, per se vero in oblicum porrigitur, cras-€sior ceteris. huic minimus mensura par, ac duo reliqui sibi, @1 €inter quos medius longissime protenditur. quibus ex ra-€pina victus quadripedum, quini digiti in prioribus pedibus, in reliquis quaterni. leones, lupi, canes, pa[2nth]2e[2r]2a in poste-€rioribus quoque quinos ungues habent uno iuxta cruris arti-€culum dependente; reliqua, quae sunt minora, et digitos €quinos. €@@Bracchia non omnibus paria secum. Studioso Threci €in C. Caesaris ludo notum est dexteram fuisse proceriorem. €@@Animalium quaedam ut manibus utuntur priorum mi-€nisterio pedum sedentque ad os illis admoventia cibos, ut sciuri. nam simiarum genera perfectam hominis €imitationem continent facie, naribus, auribus, palpebris, quas €solae quadripedum et in inferiore habent gena, iam mam-€mas in pectore et bracchia et crura in contrarium similiter €flexa, in manibus ungues, digitos longioremque medium. €pedibus paulum differunt; sunt enim ut manus praelongae, €sed vestigium palmae simile faciunt. pollex quoque iis et €articuli ut homini, ac praeter genitale_et hoc in maribus €tantum_viscera etiam interiora omnia ad exemplar. @@Vngues clausulae nervorum summae existi-€mantur. omnibus hi quibus et digiti. sed simiae imbricati, €hominibus lati_et defuncto crescunt_, rapacibus unci, @1 €ceteris recti, ut canibus, praeter eum qui a crure plerisque dependet. omnia digitos habent quae pedes, excepto ele-€phanto; huic enim informes, numero quidem V, sed indivisi €ac leviter discreti ungulisque, non unguibus, similes, et pe-€des maiores priores, in posterioribus articuli breves. idem po-€plites intus flectit hominis modo, cetera animalia in diversum €posterioribus pedibus quam prioribus. nam quae animal ge-€nerant, genua ante se flectunt et suffraginum artus in aversum. @@Homini genua et cubita contraria, item ursis et €simiarum generi, ob id minime pernicibus. ova parientibus €quadripedum, crocodilo, lacertis, priora genua post curvantur, €posteriora in priorem partem. sunt autem crura his obli-€qua, humani pollicis modo. sic et multipedibus praeter-€quam novissima salientibus. aves, ut quadripedes, alas in €priora curvant, suffraginem in posteriora. @@Hominis genibus quaedam et religio inest obser-€vatione gentium. haec supplices attingunt, ad haec manus €tendunt, haec ut aras adorant, fortassis quia inest iis vita-€litas. namque in ipsa genus utriusque commissura, dextra €laevaque, a priore parte gemina quaedam buccarum inanitas €inest, qua perfossa ceu iugulo spiritus fluit. inest et aliis €partibus quaedam religio, sicut in dextera: osculis aversa adpetitur, in fide porrigitur. antiquis Graeciae in suppli- @1 €cando mentum attingere mos erat. est in aure ima memo-€riae locus, quem tangentes a[2n]2testamur; est post aurem €aeque dexteram Nemeseos, quae dea Latinum nomen ne in €Capitolio quidem invenit, quo referimus tactum ore proxi-€mum a minimo digitum, veniam sermonis a diis ibi recon-€dentes. þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨‹›ü@@Varices in cruribus viro tantum, mulieri raro. €C. Marium, qui VII consul fuit, stanti sibi extrahi passum €unum hominum Oppius auctor est. @@Omnia animalia a dextris partibus incedunt, si-€nistris incubant. reliqua ut libitum est gradiuntur, leo €tantum et camelus pedatim, hoc est, ut sinister pes non €transeat dextrum, sed subsequatur. pedes homini maximi, €feminis tenuiores in omni genere. surae homini tantum et €crura carnosa. reperitur apud auctores quendam in Aegypto €non habuisse suras. vola homini tantum exceptis quibus-dam. namque et hinc cognomina inventa Planci, Plauti, €Pansae, Scauri, sicut a cruribus Vari, Vatiae, Vatini, quae @1 €vitia et in quadripedibus. solidas habent ungulas quae non €sunt cornigera; igitur pro iis telum ungulae ictus est illis. €nec talos habent eadem, at quae bisulca sunt, habent. i[2i]2dem €digitos habentibus non sunt, neque in prioribus omnino €pedibus ulli. camelo tali similes bubulis, sed minores paulo; €est enim bisulcum discrimine exiguo; pes in vestigio car-€nosus ut ursi, qua de causa in longiore itinere sine calceatu €fatiscunt. @@Vngulae veterino tantum generi renascuntur. €sues in Illyrico quibusdam locis solidas habent ungulas. €cornigera fere bisulca; solida ungula et bicorne nullum, €unicorne asinus tantum Indicus; unicorne et bisulcum oryx. €talos asinus Indicus unus solidipedum habet, nam sues ex €utroque genere existimantur, ideo foedi earum. hominem €qui existimarunt habere, facile convicti. lynx tantum digitos €habentium simile quiddam talo habet; leo etiamnum tortuo-€sius. talus autem rectus est in articulo pedis, ventre emi-€nens concavo, in vertebra ligatus. @@Avium aliae digitatae, aliae palmipedes, aliae €inter utrumque, divisis digitis adiecta latitudine. sed om-€nibus quaterni digiti, tres in priore parte, unus a calce. @1 €hic deest quibusdam longa crura habentibus. iynx sola €utrimque binos habet; eadem linguam serpentium similem €in magnam longitudinem porrigit; collum circumagit in aversam se; ungues ei grandes ceu graculis. avium quibus-€dam gravioribus in cruribus additi radii, nulli uncos haben-€tium ungues. longipedes porrectis ad caudam cruribus €volant; quibus breves, contractis ad medium. qui negant €volucrem ullam sine pedibus esse, confirmant et apodas €habere, [2d]2ocen[2t]2 et drepanin, quae ex his rarissime apparet. €_Visae iam et serpentes anserinis pedibus._ @@Insectorum pedes primi longiores duros ha-€bentibus oculos, ut subinde pedibus eos tergeant, ceu no-€tamus in muscis. quae ex [2i]2is novissimos habent longos, €saliunt, ut locustae. omnibus autem his seni pedes. araneis €quibusdam praelongi accedunt bini. internodia singulis €terna. octonos et marinis esse diximus, polypis, saepiis, €lolligini, cancris, qui bracchia in contrarium movent, pedes €in orbem aut in oblicum; [2i]2idem soli[2s]2 animalium rotundi. cetera binos pedes duces habent, cancri tantum quaternos. @1 €quae hunc numerum pedum excessere terrestria, ut pleri-€que vermes, non infra duodenos habent, aliqua vero et cen-€tenos. numerus pedum inpar nulli est. @@Solidipedum crura statim iusta nascuntur mensura, postea €exporrigentia se verius quam crescentia. itaque in infantia €scabunt aures posterioribus pedibus, quod addita aetate non €queunt, quia longitudo superficiem corporum solam ampliat. €hac de causa inter initia pasci nisi summissis genibus non €possunt nec usque dum cervix ad iusta incrementa perve-€niat. pumilionum genus in omnibus animalibus est, €atque etiam inter volucres. @@Genitalia maribus quibus essent retrorsa diximus. €ossea sunt lupis, vulpibus, mustelis, viverris, unde etiam €calculo humano remedia praecipua. urso quoque, simul at-€que expiraverit, cornescere aiunt. camelino arcus intendere €orientis populis fidissimum. nec non aliqua gentium quo-€que in hoc discrimina et sacrorum etiam, citra perniciem amputantibus Matris deum Gallis. contra mulierum paucis €prodigiosa adsimulatio, sicut hermaphroditis utriusque sexus, €quod etiam quadripedum generi accidisse Neronis princi-€patu primum arbitror. ostentabat certe hermaphroditas €subiunctas carpento suo equas, in Treverico Galliae agro @1 €repertas: ceu plane visenda res esset principem terrarum €insidere portentis. @@Testes pecori armentoque ad crura decidui, su-€bus adnexi. delphino praelongi ultima conduntur alvo; et €elephanto occulti. ova parientium lumbis intus adhaerent, €qualia ocissima in venere. piscibus serpentibusque nulli, €sed eorum vice binae ad genitalia a renibus venae. bute-€onibus terni. homini tantum iniuria aut sponte naturae €franguntur, idque tertium ab hermaphroditis et spadonibus €semiviri genus habent._Mares in omni genere fortiores €sunt praeterquam pantheris et ursis. @@Caudae praeter hominem ac simias omnibus €fere et animal et ova gignentibus, pro desiderio corporum €nudae hirtis, ut apris, parvae villosis, ut ursis, praelongae €saetosis, ut equis. amputatae lacertis et serpentibus rena-€scuntur. piscium meatus gubernaculi modo regunt atque €etiam in dexteram ac laevam motae ut remigio quodam in-pellunt. lacertis inveniuntur et geminae. boum caudis €longissimus caulis atque in ima parte hirtus; idem asinis €longior quam equis, sed saetosus veterinis. leoni in prima @1 €parte ut bubus et sorici, pantheris non item; vulpibus et €lupis villosus ut ovibus, quibus procerior. sues intorquent, €canum degeneres sub alvum reflectunt. @@Vocem non habere nisi quae pulmonem et €arterias habe[2a]2nt, hoc est nisi quae spirent, Aristoteles €putat. idcirco et insectis sonum esse, non vocem, intus in-€meante spiritu et incluso sonante; alia murmur edere, ut €apes, alia c[2on]2tractu[2m]2 stridorem, ut cicadas, receptum enim €duobus sub pectore cavis spiritum, mobili occursante mem-€brana intus, attritu eius sonare. muscas, apes, cetera si-€milia cum volatu et incipere audiri et desinere, sonum enim €attritu et interiore aura, non anima, reddi; locustas pin-narum et feminum attritu sonare. credatur sane item €aquatilium pectines stridere, cum volant, mollia et crusta €intecta nec vocem nec sonum ullum habere: sed ceteri €pisces, quamvis pulmone et arteria careant, non in totum €sine ullo sunt sono_stridorem eum dentibus fieri cavil-€lantur_, et is, qui caper vocatur in Acheloo amne, grunni-€tum habet et alii, de quibus diximus. ova parientibus si- @1 €bilus, serpentibus longus, testudini abruptus. ranis sui €generis, ut dictum est, nisi si et in his ferenda dubitatio €est, quia vox in ore concipitur, non in pectore. multum €tamen in his refert et locorum natura: mutae in Macedonia traduntur, muti et apri. avium loquaciores quae minores, €et circa coitus maxime: aliis in pugna vox, ut coturnicibus, €aliis ante pugnam, ut perdicibus, aliis cum vicere, ut galli-€naceis. isdem sua maribus, aliis eadem et feminis, ut lu-€sciniarum generi. quaedam toto anno canunt, quaedam certis temporibus, ut in singulis dictum est. elephans citra nares €ore ipso sternumento similem elidit sonum, per nares autem €turbarum raucitati. bubus tantum feminis vox gravior, in €alio omni genere exilior quam maribus, in homine etiam castratis. infantis in nascendo nulla auditur ante quam to-€tus emergat utero. primus sermo anniculo; set semenstris €locutus est Croesi filius et in crepundiis prodigio, quo to-€tum id concidit regnum. qui celerius fari coepere, tardius €ingredi incipiunt. vox roboratur a XIIII annis; eadem in €senecta exilior, neque in alio animalium saepius mutatur. €@@Mira praeterea sunt de voce digna dictu: theatrorum in @1 €orchestris scobe aut harena superiacta devoratur, ite[2m]2 rudi €parietum circumiectu, doliis etiam inanibus. currit eadem €recto vel conchato parietum spatio, quamvis levi sono dicta €verba ad alterum caput perferens, si nulla inaequalitas im-pediat. vox in homine magnam voltus habet partem. ad-€gnoscimus ea prius quam cernamus non aliter quam oculis, €totidemque sunt hae, quot in rerum natura mortales, et sua €cuique sicut facies. hinc illa gentium totque linguarum €toto orbe diversitas, hinc tot cantus et moduli flexionesque, €sed ante omnia explanatio animi, quae nos distinxit a feris þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨‹›‚‡et inter ipsos quoque homines discrimen alterum, aeque €quam a beluis, fecit. @@Membra animalibus adgnata inutilia sunt, €sicut sextus homini semper digitus. placuit in Aegypto €nutrire portentum, binis et in aversa capitis parte oculis €hominem, sed iis non cernentem. @@Miror equidem Aristotelem non modo credi-€disse praescita vitae esse aliqua in corporibus ipsis, verum €etiam prodidisse. quae quamquam vana existimo nec sine €cunctatione proferenda, ne in se quisque ea auguria anxie €quaerat, attingam tamen, quia tantus vir in doctrinis non sprevit. igitur vitae brevis signa ponit raros dentes, prae- @1 €longos digitos, plumbeum colorem pluresque in manu in-€cisuras nec perpetuas. contra longae esse vitae incurvos €umeris et in manu unam aut duas incisuras longas habentes €et plures quam XXXII dentes, auribus amplis. nec universa €haec, ut arbitror, sed singula observat, frivola, ut reor, et €volgo tamen narrata. addidit morum quoque spectus simili €modo apud nos Trogus, et ipse auctor e severissimis, quos verbis eius subiciam: "Frons [2q]2uib[2us]2 est magna, se-€gnem animum subesse significat; quibus parva, €mobilem; quibus rotunda, iracundum, velut hoc €vestigio tumoris apparente. supercilia quibus €porriguntur in rectum, molles significant; quibus €iuxta nasum flexa sunt, austeros; quibus iuxta €tempora inflexa, derisores; quibus in totum de-missa, malivolos et invidos. oculi quibus u[2tri]2m-€que sunt longi, malificos moribus esse indicant; €qui carnosos a naribus angulos habent, malitiae €notam praebent; candida pars extenta notam in-€pudentiae habet; qui identidem operiri solent, in-€constantiae. oricularum magnitudo loquacitatis €et stultitiae nota est." hactenus Trogus. @1 @@Animae leonis virus grave, ursi pestilens. €contacta halitu eius nulla fera attingit, ociusque putrescunt €adflata. e reliquis homini tantum infici natura voluit pluri-€bus modis, et ciborum ac dentium vitiis, sed maxime senio. €dolorem sentire non poterat, tactu sensuque omni carebat €sine qua nihil sentitur; eadem commeabat recens assidue, €exitura supremo et sola ex homine superfutura, denique haec trahebatur e caelo: huius quoque tamen reperta poena €est, ut neque id ipsum, quo vivitur, in vita iuvaret. Par-€thorum populis haec praecipue et a iuventa propter indis-€cretos cibos, namque et vino faetent ora nimio; sed sibi €proceres medentur grano Assyrii mali, cuius et suavitas €praecipua, in esculenta addito. @@Elephantorum anima serpentes extrahit, cervorum urit. €diximus hominum genera qui venena serpentium suctu cor-€poribus eximerent. quin et subus serpentes in pabulo sunt, €et aliis venenum est. quae insecta appellavimus, omnia olei @1 €aspersu necantur, vultures unguenti_qui fugat alios ap-€petunt odorem_, scarabaei rosa. quasdam serpentes €scorpio occidit. Scythae sagittas tingunt viperina sanie et €humano sanguine; inremediabile id scelus: mortem ilico €adfert levi tactu. @@Quae animalium pascerentur veneno diximus. €quaedam, innocua alioqui, venenatis pasta noxia fiunt et ipsa. €apros in Pamphylia et Ciliciae montuosis salamandra ab [2i]2is €devorata qui edere, moriuntur: neque enim est intellectus €ullus in odore vel sapore; et aqua vinumque interemit sala-€mandra ibi inmortua vel si omnino biberit unde potetur, €item rana quam rubetam vocant. tantum insidiarum est vitae! vespae serpente avide vescuntur, quo alimento morti-€feros ictus faciunt. adeoque magna differentia est victus, €ut in tractu pisce viventium Theophrastus prodat boves €quoque pisce vesci, sed non nisi vivente. @@Homini cibus utilissimus simplex, acervatio sa-€porum pestifera et condimento perniciosior. difficulter au-€tem perficiuntur omnia in cibis acria, aspera, inconsueta, €varia, nimia et avide hausta, et aestate quam hieme diffici- @1 €lius et in senecta quam in iuventa. vomitiones homini ad €haec in remedium excogitatae frigidiora corpora faciunt, ini-€micae oculis maxime ac dentibus. @@Somno concoquere corpulentiae quam firmitati €utilius; ideo athletas ambulatione malunt cibos perficere. €pervigilio quidem praecipue vincuntur cibi. augescunt €corpora dulcibus atque pinguibus et potu, minuuntur siccis €et aridis fridigisque ac siti. quaedam animalia et pecudes €quoque in Africa quarto die bibunt. homini non utique €septimo letalis inedia; durasse et ultra undecimum plerosque €certum est. morbus esuriendi semper inexplebili aviditate €uni animalium homini. @@Quaedam rursus exiguo gustu famem ac sitim €sedant conservantque vires, ut butyrum, [2h]2ippace, glycyr[2r]2hiza. €perniciosissimum autem et in omni quidem vita quod nimi-€um, praecipue tamen corpori, minuique quod gravet quolibet €modo utilius. €@@Verum ad reliqua naturae transeamus. @1  Ÿôÿ@@@@{1LIBER XII}1 ‘@@Animalium omnium quae nosci potuere naturae ge-€neratim membratimque ita se habent. restat ut neque ipsa €anima carentia_quandoquidem nihil sine ea vivit_, €terra edita [2e]2t inde eruta, dicantur ac nullum sileatur rerum €naturae opus. diu fuere occulta eius beneficia, summumque €munus homini datum arbores silvaeque intellegebantur. €hinc primum alimenta, harum fronde mollior specus, libro vestis. etiam nunc gentes sic degunt. quo magis ac magis €admirari subit his a principiis caedi montes in marmora, €vestes ad Seras peti, unionem in Rubri maris profunda, €zmaragdum in ima tellure quaeri. ad hoc excogitata sunt €aurium vulnera, nimirum quoniam parum erat collo, cri-€nibus, manibus gestari, nisi infoderentur etiam corpori. €quam ob rem sequi par est ordinem vitae et arbores ante €alia dicere ac moribus primordia ingerere no[2str]2is. @@Haec fuere numinum templa, priscoque ritu sim-€plicia rura etiam nunc deo praecellentem arborem dicant. @1 €nec magis auro fulgentia atque ebore simulacra quam lucos €et in iis silentia ipsa adoramus. arborum genera numinibus €suis dicata perpetuo servantur, ut Iovi aesculus, Apollini €laurus, Minervae olea, Veneri myrtus, Herculi populus. quin €et Silvanos Faunosque et dearum genera silvis ac sua nu-mina tamquam e caelo attributa credimus. arbores postea €blandioribus fruge sucis hominem mitigavere. ex his re-€creans membra olei liquor viresque potus vini, tot denique €sapores anni sponte venientes et mensae, depugnetur licet €earum causa cum feris et pasti naufragorum corporibus pis-ces expetantur, etiam nunc tamen secundae. mille praeter-€ea sunt usus earum, sine quis vita degi non possit. arbore €sulcamus maria terrasque admovemus, arbore exaedificamus €tecta. arborea et simulacra numinum fuere nondum pretio €excogitato beluarum cadaveri atque ut, a diis nato iure €luxuriae, eodem ebore numinum ora spectarentur et men-€sarum pedes. produnt Alpibus coercitas [2u]2t tum inexsuper-€abili munimento Gallias hanc primum habuisse causam super-€fundendi se Italiae, quod Helico ex Helvetiis civis earum €fabrilem ob artem Romae commoratus ficum siccam et uvam €oleique ac vini promissa remeans secum tulisset. quapropter €haec vel bello quaesisse venia sit. @@Sed quis non iure miretur arborem umbrae gratia €tantum ex alieno petitam orbe? platanus haec est, [2in]2 mare @1 €Ionium Diomedis insula tenus eiusdem tumuli gratia primum €invecta, inde in Siciliam transgressa atque inter primas €donata Italiae et iam ad Morinos usque pervecta ac tribu-€tarium etiam detinens solum, ut gentes vectigal et pro um-bra pendant. Dionysius prior Siciliae tyrannus Regium in €urbem transtulit eas domus suae miraculum, ubi postea €factum gymnasium; nec potuisse in amplitudinem augescere €aut alias fuisse in Italia ac nominatim Hispania apud auc-€tores invenitur. @@Hoc actum circa captae urbis aetatem, tantumque €postea honoris increvit, ut mero infuso enutriantur. con-€pertum id maxime prodesse radicibus, docuimusque etiam €arbores vina potare. @@Celebratae sunt primum in ambulatione Academiae €Athenis cubitorum XXXIII radice ramos antecedente. nunc €est clara in Lycia fontis gelidi socia amoenitate, itineri ad-€posita, domicilii modo cava octoginta atque unius pedum €specu, nemorosa vertice et se vastis protegens ram[2is]2 arbo-€r[2um]2 instar, agros longis obtinens umbris ac, ne quid desit þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨Œ˜‰‡speluncae imagini, saxea intus crepidinis corona muscosos €conplexa pumices, tam digna miraculo, ut Licinius Mu- @1 €cianus ter consul et nuper provinciae eius legatus proden-€dum etiam posteris putaverit, epulatum intra eam se cum €duodevicensimo comite, large ipsa toros praebente frondis, €ab omni adflatu securum, optantem imbrium per folia cre-€pitus, laetiorem qua[2m]2 marmorum nitore, picturae varietate, laquearium auro cubuisse in eadem. aliud exemplum Gai €principis in Veliterno rure mirati unius tabulata laxeque €ramorum trabibus scamna patula et in ea epulati, cum ipse €pars esset umbrae, quindecim convivarum ac ministerii ca-paci triclinio, quam cenam appellavit ille nidum. est Gorty-€nae in insula Creta iuxta fontem platanus una insignis utrius-€que linguae monimentis, numquam folia dimittens, statimque €ei Graeciae fabulositas superfuit Iovem sub ea cum Europa €concubuisse, ceu vero non alia eiusdem generis esset in €Cypro. sed ex ea primum in ipsa Creta, ut est natura ho-€minum novitatis avida, platani satae regeneravere vitium, €quandoquidem commendatio arboris eius non alia maior est quam soles aestate arcere, hieme admittere. inde in Italiam €quoque ad surburbana sua Claudio principe Marcelli Aeser-€nini libertus, sed qui se potentiae causa Caesaris libertis €adoptasset, spado Thessalicus praedives, ut merito dici possit €is quoque Dionysius, transtulit id genus. durantque et in €Italia portenta terrarum praeter illa scilicet quae ipsa ex-€cogitavit Italia. @@Namque et chamaeplatani vocantur coactae bre- @1 €vitatis, quoniam arborum etiam abortus invenimus. hoc €quoque ergo in genere pumilionum infelicitas dicta erit. €fit autem et serendi genere et recidendi. primus C. Matius €ex equestri ordine, Divi Augusti amicus, invenit nemora €tonsilia intra hos LXXX annos. @@Peregrinae et cerasi Persicaeque et omnes qua-€rum Graeca nomina aut aliena, sed quae ex iis incolarum €numero esse coepere, dicentur inter frugiferas. in praesentia €externas persequemur a salutari maxime orsi. @@Malus Assyria, quam alii Medicam vocant, venenis me-€detur. folium eius est unedonis intercurrentibus spinis. €pomum ipsum alias non manditur, odore praecellit foliorum €quoque, qui transit in vestes una conditus arcetque anima-€lium noxia. arbor ipsa omnibus horis pomifera est, aliis €cadentibus, aliis maturescentibus, aliis vero subnascentibus. temptavere gentes transferre ad sese propter remedii prae-€stantiam fictilibus in vasis, dato per cavernas radicibus €spiramento, qualiter omnia transitura longius seri aptissime €transferrique meminisse conveniet, ut semel quaeque dican-€tur. sed nisi apud Medos et in Perside nasci noluit. haec €est cuius grana Parthorum proceres incoquere diximus es- @1 €culentis commendandi halitus gratia. nec alia arbor lau-€datur in Medis. @@Lanigeras Serum in mentione gentis eius narra-€vimus, item Indiae arborum magnitudinem. unam e pecu-€liaribus Indiae Vergilius celebravit hebenum, nusquam €alibi nasci professus. Herodotus eam Aethiopiae intellegi €maluit in tributi vicem regibus Persidis e materia eius cen-€tenas phalangas tertio quoque anno pensitasse Aethiopas cum auro et ebore prodendo. non omittendum id quoque, €vicenos dentes elephantorum grandes, quoniam ita signifi-€cavit, Aethiopas ea de causa pendere solitos. tanta ebori €auctoritas erat urbis nostrae CCCX anno; tunc enim auctor €ille historiarum condidit Thuriis in Italia, quo magis mirum €est quod eidem credimus, qui Padum amnem vidisset ne-minem ad id tempus Asiae Graeciaeque visum. cognita €Aethiopiae forma_ut diximus, nuper allata Neroni principi €_raram arborem Meroen usque a Syene fine imperii per € p. nullamque nisi palmarum generis esse €docuit. ideo fortassis in tributi auctoritate tertia res fuerit €hebenus. @1 @@Romae eam Magnus Pompeius triumpho Mithridatico €ostendit. accendi Fabianus negat, uritur tamen odore iu-€cundo. duo genera eius: rarum id quod melius, arboreum, €[2p]2ur[2a]2e et enodis materiae nigri splendoris ac vel sine arte €protinus iucundi, alterum fruticosum cytisi modo et tota €India dispersum. @@Est ibi et spina similis, sed deprehensa vel lu-€cernis igni protinus transiliente. €@@Nunc eas exponemus, quas mirata est Alexandri Magni €victoria orbe eo patefacto. @@Ficus ibi eximia pomo, se ipsa semper serens. €vastis diffunditur ramis, quorum imi in terram adeo cur-€vantur, ut annuo spatio infigantur novamque sibi progeniem €faciant circa parentem in orbem quodam opere topiario. in-€tra saepem eam aestivant pastores, opacam pariter et muni-€tam vallo arboris, decora specie subter intuenti proculve fornicato ambitu. superiores eiusdem rami in excelsum €emicant silvosa multitudine, vasto matris corpore, ut LX €passus pleraeque orbe colligant, umbra vero bina stadia €operiant. foliorum latitudo peltae effigiem Amazonicae habet; @1 €ea causa fructum integens crescere prohibet. rarus * * * que €nec fabae magnitudinem excedens, sed per folia solibus €coctus praedulcis sapor[2e]2 et dignus miraculo arboris. gigni-€tur circa Acesinen maxime amnem. @@Maior alia pomo et suavitate praecellentior, €quo sapientes Indorum vivunt. folium alas avium imitatur, €longitudine trium cubitorum, latitudine duum. fructum €cortice [2e]2mittit admirabilem suci dulcedine, ut uno quaternos €satiet. arbori nomen palae, pomo arier[2a]2e. plurima est in €Sydracis, expeditionum Alexandri termino. est et alia simi-€lis huic, dulcior pomo, sed interaneorum valetudin[2i]2 infesta. €edixerat Alexander ne quis agminis sui id pomum attingeret. @@Genera arborum Macedones narravere maiore ex €parte sine nominibus. est et terebintho similis cetera, pomo €amygdalis, minore tantum magnitudine, praecipuae suavitatis, €in Bactris utique. hanc aliqui terebinthon esse proprii €generis potius quam similem ei putaverunt. sed unde vestes €lineas faciunt, foliis moro similis, calyce pomi cynor[2r]2hodo. €serunt eam in campis, neque est gratior vi[2ne]2arum pro-€spectus. @@Oliva Indiae sterilis praeterquam oleastri fru- @1 €ctus. passim vero quae piper gignunt iunip[2i]2ris nostris si-€miles, quamquam in fronte Caucasi solibus opposita gigni €tantum eas aliqui tradidere. semina a iunipiro distant par-€vulis siliquis, quales in p[2h]2asiolis videmus. hae prius quam €dehiscant decerptae tostaeque sole faciunt quod vocatur €piper longum, paulatim vero dehiscentes maturitate osten-€dunt candidum piper, quod deinde tostum solibus colore rugisque mutatur. verum et his sua iniuria est, atque caeli €intemperie carbunculant fiuntque semina cassa et inania, €quod vocant bregma, sic Indorum lingua significante mortu-€um. hoc ex omni genere asperrimum est levissimumque et pallidum, gratius nigrum, lenius utroque candidum. non est €huius arboris radix, ut aliqui existimavere, quod vocant €zingiberi, alii vero zimpiberi, quamquam sapore simili. id €enim in Arabia atque Trogodytica in villis nascitur, parva €herba, radice candida. celeriter ea cariem sentit, quamvis €in tanta amaritudine. pretium eius in libra[2s]2 #1108 VI. piper €longum facillime adulteratur Alexandrino sinapi. emitur in libras #1108 XV, album #1108 VII, nigrum #1108 IIII. usum eius ad-€eo placuisse mirum est; in aliis quippe suavitas cepit, in @1 €aliis species invitavit: huic nec pomi nec bacae commen-€datio est aliqua. sola placere amaritudine, et hanc in Indos €peti! quis ille primus experiri cibis voluit aut cui in appe-€tenda aviditate esurire non fuit satis? utrumque silvestre €gentibus suis est et tamen pondere emitur ut aurum vel €argentum. €@@Piperis arborem iam et Italia habet, maiorem myrto nec €absimilem. amaritudo grano eadem quae piperi musteo €credatur esse: deest tosta illa maturitas ideoque et ruga-€rum colorisque similitudo. adulteratur iunipiri bacis mire €vim trahentibus; in pondere quidem multis modis. @@Est etiamnum in India piperis granis simile quod €vocatur caryophyllon, grandius fragiliusque. tradunt in In-€dica loto id gigni. advehitur odoris gratia. fert et spina €piperis similitudinem praecipua amaritudine, foliis parvis €densisque cypri modo, ramis trium cubitorum, cortice pal-þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨Œ˜ž†lido, radice lata lignosaque, buxei coloris. hac in aqua cum €semine excocta in aereo vase medicamentum fit, quod vo-catur lycion. ea spina et in Pelio monte nascitur adulterat-€que medicamentum, item asphodeli radix aut fel bubulum €aut apsinthium vel rhus vel amurca. aptissimum medicinae @1 €quod est spumosum. Indi in utribus camelorum aut rhino-€cerotum id mittunt. spinam ipsam in Graecia quidam €pyxacanthum Chironium vocant. @@Et macir ex India advehitur, cortex rubens €radicis magnae, nomine arboris suae. qualis sit ea incom-€pertum habeo. corticis melle decocti usus in medicina ad €dysintericos praecipuus habetur. €@@Saccaron et Arabia fert, sed laudatius India. est €autem mel in harundinibus collectum, cummium modo can-€didum, dentibus fragile, amplissimum nucis abellanae ma-€gnitudine, ad medicinae tantum usum. @@Contermina Indis gens Ariana appellatur, cui spina €lacrima pretiosa murrae simili, difficili accessu propter acu-€leos adn[2e]2xos. ibi et frutex pestilens, * * * raphani, folio lauri, €odore equos invitans, qui paene equitatu orbavit Alexandrum €primo introitu. quod et in Gedrosis accidit item laureo folio. et ibi spina tradita est, cuius liquor adspersus oculis €caecitatem infer[2r]2et omnibus animalibus, nec non et herba €praecipui odoris, referta minutis serpentibus, quarum ictu @1 €protinus moriendum esset. Onesicritus tradit in Hyrca-€niae convallibus fico similes esse arbores quae vocentur €occhi, ex quibus defluat mel horis matutinis duabus. @@Vicina est Bactriana, in qua bdellium lauda-€tissimum. arbor nigra, magnitudine oleae, folio roboris, €fructu caprifici. ipsi natura quae cummi. alii brochon €appellant, alii malacham, alii maldacon, nigrum vero et in offas €convolutum hadrobolon. esse autem debet tralucidae simile €cerae, odoratum et, cum frietur, pingue, gustu amarum citra €acorem. in sacris vino perfusum odoratius. nascitur et in Ara-€bia Indiaque et Media ac Babylone. aliqui peraticum vocant ex Media advectum. fragilius hoc et crustosius amariusque, at €Indicum umidius et cumminosum. adulteratur amygdala nuce, €cetera eius genera cortice et scordasti_ita vocatur arbor €aemulo cummi_, sed deprehenduntur, semel quod dixisse €et in ceteros odores satis sit, odore, colore, pondere, gustu, €igne. Bactrio nitor siccus multique candidi ungues, prae- @1 €terea suum pondus, quo gravius esse aut levius non debeat. €pretium sincero in libras #1108 III. @@Gentes supra dictas Persis attingit. Rubro mari, €quod ibi Persicum vocavimus, longe in terram aestus agente, €mira arborum natura. namque erosae sale, invectis dere-€lictisque similes, sicco litore radicibus nudis polyporum €modo amplexae steriles harenas spectantur. eaedem mari €adveniente fluctibus pulsatae resistunt inmobiles; quin et €pleno aestu operiuntur totae, adparetque rerum argumentis €asperitate aquarum illas ali. magnitudo miranda est, species €similis unedoni, pomum amygdalis extra, intus contortis €nucleis. @@Tylos insula in eodem sinu est, repleta silvis €qua spectat orientem quaque et ipsa aestu maris perfundi-€tur. magnitudo singulis arboribus fici, flos suavitate ine-€narrabili, pomum lupino simile, propter asperitatem intac-€tum omnibus animalibus. eiusdem insulae excelsiore sug-€gestu lanigerae arbores, alio modo quam Serum: his folia €infecunda, quae ni minora essent, vitium poterant videri. €ferunt mali cotonei amplitudine cucurbitas, quae maturitate €ruptae ostendunt lanuginis pilas, ex quibus vestes pretioso linteo faciunt. arbore[2m]2 vocant gossypinum, fertiliore @1 €etiam Tylo minore, quae distat p. Iuba circa fruti-€cem lanugines esse tradit linteaque ea Indicis praestantiora, €Arabiae autem arbore[2m]2, ex qua vestes faciant, cynas vocari, €folio palmae simili. sic Indos suae arbores vestiunt. in €Tylis autem et alia arbor floret albae violae specie, sed €magnitudine quadriplic[2i]2, sine odore, quod miremur in eo tractu. est et alia similis, foliosior tamen roseique €floris, quem noctu conprimens aperire incipit solis exortu, €meridie expandit; incolae dormire eum dicunt. fert eadem €insula et palmas oleasque ac vites et cum reliquo pomorum €genere ficos. nulli arborum folia ibi decidunt, rigaturque €gelidis fontibus et imbres accipit. @@Vicina [2i]2is Arabia flagitat quandam generum distinc-€tionem, quoniam fructus constant radice, frutice, cortice, €suco, lacrima, ligno, surculo, flore, folio, pomo. €radix et folium Indis in maximo pretio. €@@Radix costi gustu fervens, odore eximia, frutice alias €inutili. primo statim introitu amnis Indi in Patale insula €duo eius genera: nigrum et, quod melius, candicans. pre-€tium in libras #1108 V S. @@De folio nardi plura dici par est ut principali in €unguentis. frutex est gravi et crassa radice, sed brevi ac @1 €nigra fragilique, quamvis pingui, situm redolente, ut cypir[2o]2s, €aspero sapore, folio parvo densoque. cacumina in aristas €[2s]2e spargunt; ideo gemina dote nardi spicas ac folia celebrant. €alterum eius genus apud Gangen nascens damnatur in to-tum ozaenitidos nomine, virus redolens. adulteratur et €pseudonardo herba, quae ubique nascitur crassiore atque €latiore folio et colore languido in candidum vergente, item €sua radice permixta ponderis causa et cummi spumaque €argenti aut stibi ac cypiro cypirive cortice. sincerum qui-€dem levitate deprehenditur et colore rufo odorisque suavi-€tate et gustu maxime siccante os, sapore iucundo. pretium €spicae in libras #1108 C. folii divisere annonam amplitudine. hadrosphaerum vocatur maioribus pi[2l]2ulis #1108 XXXX. quod €minore folio est, mesosphaerum appellatur; emitur #1108 LX. €laudatissimum microsphaerum e minimis foliis; pretium €eius #1108 LXXV. odoris gratia omnibus, maior recentibus. nardo colos, si inveteravit, nigriori melior. in nostro orbe proxime €laudatur Syriacum, mox Gallicum, tertio loco Creticum, quod €aliqui agrion vocant, alii phun, folio olusatri, caule cubitali, @1 €geniculato, in purpura[2m]2 albicante, radice obliqua villosaque €et imitante avium pedes. baccaris vocatur nardum rusticum, €de quo dicemus inter flores. sunt autem omnia ea herbae €praeter Indicum. ex iis Gallicum et cum radice vellitur €abluiturque vino. siccatur in umbra, alligatur fasciculis in €charta, non multum ab Indico differens, Syriaco tamen levius. pretium #1108 III. in his probatio una, ne sint fragilia €et arida potius quam sicca folia. cum Gallico nardo semper €nascitur herba quae hirculus vocatur a gravitate odoris et €similitudine, qua maxime adulteratur. distat quod sine €cauliculo est et quod minoribus foliis quodque radicis ne-€que amarae neque odoratae. @@Nardi vim habet et asarum, quod et ipsum €aliqui silvestre nardum appellant. est autem hederae foliis, €rotundioribus tantum mollioribusque, flore purpureo, radice €Gallici nardi, semine acinosum, saporis calidi ac vinosi, in €montibus umbrosis bis anno florens. optimum in Ponto, €proximum in Phrygia, tertium in Illyrico. foditur, cum €folia [2a]2mittere incipit, et in sole siccatur, celeriter situm €trahens ac senescens. inventa nuper et in Threcia herba €est cuius folia nihil ab Indico nardo distant. @@Amomi uva in usu est [2ex]2 Indica vite labrusca, ut @1 €alii existimavere, frutice [2t]2ortuoso, palmi altitudine, carpitur-€que cum radice, manipulatim leniter componitur, protinus €fragile. laudatur quam maxime Punici mali foliis simile €nec rugosis, colore rufo. secunda bonitas pallido; herba-€ceum peius, pessimumque candidum, quod et vetustate eve-nit. pretium uvae in libras #1108 LX, friato vero amomo #1108 €XLIIX. nascitur et in Armeniae parte quae vocatur Otene €et in Media et in Ponto. adulteratur foliis Punici et cum-€mi liquido, ut cohaereat convolvatque se in uvae modum. €est et quae vocatur amomis, minus venosa atque durior ac €minus odorata, quo apparet aut aliud esse aut colligi inma-€turum. @@Simile his et nomine et frutice cardamomum, se-€mine oblongo. metitur eodem modo in Arabia. quattuor €eius genera: viridissimum ac pingue, acutis angulis contu-€max frianti_hoc maxime laudatur_, proximum e rufo €candicans, tertium brevius atque nigrius, peius tamen vari-þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨Œ˜²†um et facile tritu odorisque parvi, qui vero costo vicinus €esse debet. hoc et apud Medos nascitur. pretium optimi €in libras #1108 III. @@Cinnamomo proxima gentilitas erat, ni prius Ara- @1 €biae divitias indicari conveniret causasque quae cognomen €illi felicis ac beatae dedere. €@@Principalia ergo in illa tus atque murra, haec et cum €Trogodytis communis, tura praeter Arabiam nullis ac ne Arabiae quidem universae. in medio eius fere sunt Atra-€mitae, pagus Sabaeorum capite regni Sabota in monte ex-€celso, a quo octo mansionibus distat regio eorum turifera €Sariba appellata; hoc significare Graeci mysterium dicunt. €spectat ortus solis aestivi, undique rupibus invia et a dex-€tera mari scopulis inaccesso. id solum e rubro lacteum traditur. silvarum longitudo est schoeni XX, latitudo di-€midium eius. schoenus patet Eratosthenis ratione stadia €XL, hoc est p. , aliqui XXXII stadia singulis schoenis de-€dere. attolluntur colles alti, decurruntque et in plana ar-€bores sponte natae. terram argillosam esse convenit, raris fontibus ac nitrosis. attingunt et Min[2a]2ei, pagus alius, per €quos evehitur uno tramite angusto. hi primi commercium €turis fecere maximeque exercent, a quibus et Minaeum €dictum est. nec praeterea Arabum alii turis arborem vi-€dent, ac ne horum quidem omnes, feruntque non am-€plius esse familiarum quae ius per successiones id sibi vin-€dicent; sacros vocari ob id nec ullo congressu feminarum @1 €funerumque, cum incidant eas arbores aut metant, pollui €atque ita religionem mercis augeri. quidam promiscuum €tus iis populis esse tradunt in silvis, alii per vices annorum €dividi. @@Nec arboris ipsius quae sit facies constat. res in €Arabia gessimus et Romana arma in magnam partem eius €penetravere, Gaius etiam Caesar Augusti filius inde gloriam €petiit, nec tamen ab ullo, quod equidem sciam, Latino ar-borum earum tradita est facies. Graecorum exempla vari-€ant: alii folio piri, minore dumtaxat et herbidi coloris, pro-€didere, alii lentisco similem subrutilo folio, quidam tere-€binthum esse, et hoc visum Antigono regi allato frutice. €Iuba rex iis voluminibus, quae scripsit ad C. Caesarem €Augusti filium ardentem fama Arabiae, tradit contorti esse €caudicis, ramis aceris maxime Pontici, sucum amygdalae €modo emittere, talesque in Carmania apparere et in Aegypto satas studio Ptolemaeorum regnantium. cortice lauri esse €constat; quidam et folium simile dixere: talis certe fuit €arbor [2S]2ardibus, nam et Asiae reges serendi curam habuerunt. €qui mea aetate le[2g]2ati ex Arabia venerant, omnia incertiora €fecerunt, quod iure miremur, virgis etiam turis ad nos €commeantibus, quibus credi potest matrem quoque teretem €enodi fruticare trunco. @@Meti semel anno solebat minore occasione ven-€dendi; iam quaestus alteram vi[2n]2demiam adfert. prior atque @1 €naturalis vindemia circa canis ortum flagrantissimo aestu, €incidentibus qua maxime videatur esse praegnas tenuissi-€musque tendi cortex. laxatur hic plaga, non adimitur; inde €prosilit spuma pinguis. haec concreta densatur, ubi loci €natura poscat, tegete palmea excipiente, aliubi area circum-€pavita. purius illo modo, sed hoc ponderosius. quod in arbore haesit, ferro depectitur, ideo corticosum. silva divisa €certis portionibus mutua innocentia tuta est: nemo saucias €arbores custodit, nemo furatur alteri. at Hercules Alexan-€driae, ubi tura interpolantur, nulla satis custodit diligentia €officinas. subligaria signantur opifici; persona additur capiti €densusve reticulus; nudi emittuntur: tanto minus fidei apud nos poena quam apud illos silvae habent! autumno legitur €e[2x]2 aestivo partu; hoc purissimum, candidum. secunda vin-€demia est vere, ad eam hieme corticibus incisis. rufum hoc €exit nec conparandum priori. illud carfiathum, hoc dathia-€thum vocant. creditur et novellae arboris candidius esse, €sed veteris odoratius. quidam et in insulis melius putant gigni, Iuba in insulis negat nasci. quod ex eo rotundi-€tate guttae pependit, masculum vocamus, cum alias non fere €mas vocetur ubi non sit femina; religioni tributum, ne €sexus alter usurparetur. masculum aliqui putant a specie €te[2s]2tium dictum. praecipua autem gratia mammoso, cum €h[2a]2erente lacrima priore consecuta alia miscuit se. singula @1 €haec manum inplere solita invenio, cum minore deripiendi aviditate lentius nasci liceret. Graeci stagonian et atomum €tali modo appellant, minorem autem orobian. micas con-€cussu elisas mannam vocamus. etiamnum tamen inveniun-€tur guttae quae tertiam partem mnae, hoc est XXVIII de-€nariorum pondus, aequent. Alexandro Magno in pueritia €sine parsimonia tura ingerenti aris paedagogus Leonides €dixerat, ut illo modo, cum devicisset turiferas gentes, sup-€plicaret. at ille Arabiae potitus ture onustam navem misit et exhortatus est, ut large deos adoraret. tus collectum €Sabotam camelis convehitur, porta ad id una patente. de-€gredi via capital reges fecere. ibi decumas deo quem vo-€cant Sabin mensura, non pondere, sacerdotes capiunt, nec €ante mercari licet: inde inpensae publicae tolerantur; nam €et benigne certo dierum numero deus hospites pascit. evehi €non potest nisi per Gebbanitas, itaque et horum regi pen-ditur vectigal. caput eorum Thomna abest a Gaza, nostri €litoris in Iudaea oppido, <30XXIIII>30 D p., quod divi-€ditur in mansiones camelorum LXV. sunt et quae sacer- @1 €dotibus dantur portiones scribisque regum certae. sed €praeter hos et custodes satellitesque et ostiarii et ministri populantur. iam quacumque iter est aliubi pro aqua, aliubi €pro pabulo aut pro mansionibus variisque portoriis pendunt, €ut sumptus in singulas camelos #1108 DCLXXXVIII ad nostrum €litus colligat, iterumque imperii nostri publicanis penditur. €itaque optimi turis libra #1108 VI pretium habet, secundi #1108 V, €tertii #1108 III. adulteratur apud nos resinae candidae gemma €perquam simili, sed deprehenditur quibus dictum est modis. €probatur candore, amplitudine, fragilitate, carbone, ut sta-€tim ardeat, item ne dentem recipiat potiusque in micas €frietur. @@Murram in isdem silvis permixta arbore nasci €tradidere aliqui, plures separatim, quippe multis locis Ara-€biae gignitur, ut apparebit in generibus. convehitur et ex €i[2n]2sulis laudata, petuntque eam etiam ad Trogodytas Sabaei €transitu maris. sativa quoque provenit, multum silvestri €praelata. gaudet rastris atque ablaqueationibus, melior ra-€dice refrigerata. @@Arbori altitudo ad quinque cubita, nec sine spina, €caudice duro et intorto, crassiore quam turis, et ab radice €etiam quam reliqua sui parte. corticem levem similemque @1 €unedoni scabrum alii spinosumque dixere, folium olivae, €verum crispius et aculeatum, Iuba olusatri. aliqui similem €iunipero, scabriorem tantum spinisque horridam, folio ro-€tundiore, sed sapore iuniperi. nec non fuere qui e turis €arbore utrumque nasci mentirentur. @@Inciduntur bis et ipsae [2i]2sdemque temporibus, sed €a radice usque ad ram[2os]2 qui valent. sudant autem sponte €prius quam incidantur stacte dicta, cui nulla praefertur. ab €hac sativa et in silvestri quoque melior aestiva. non dant €ex murra portiones deo, quoniam et apud alios nascitur; €regi tamen Gebbanitarum quartas partes eius pendunt. ce-€tero passim a vulgo coemptam in folles confer[2c]2iunt, nostri-€que unguentarii digerunt haud difficulter odoris atque pin-€guedinis argumentis. @@Genera complura: Trogodytica silvestrium prima, €sequens Min[2a]2ea, in qua et Atramitica est et Gebbanitica et €Ausaritis Gebbanitarum regno, tertia Dianitis, quarta colla-€ticia, quinta Sambracena a civitate regni Sabaeorum mari €proxima, sexta quam Dus[2a]2ritim vocant. est et candida uno @1 €tantum loco, quae in Mesalum oppidum confertur. probatur €Trogodytica pinguedin[2e]2 et quod aspectu aridior est sordida-€que ac barbara, sed acrior ceteris. Sambracena praedict[2a]2 ante alias hilaris, sed viribus tenuis. in plenum autem pro-€batio est minutis glaebis nec rotundis, in concretu albicantis €suci et tabescentis utque fracta candidos ungues habeat, €gustu leniter amara. secunda bonitas intus variae; pessima €qu[2a]2e intus nigra, peior, si etiam foris. pretia ex occasione þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨Œ˜Æ†ementium varia: stactae a #1108 III ad #1108 L, sativae summum €#1108 XI, Erythraeae XVI_hanc volunt Arabicam intellegi_, €Trogodyticae nucleo XVI S, ei vero quam odorariam vocant XII. adulteratur lentisci glaebis et cummi, item cu-€cumeris suco amaritudinis causa, sicut ponderis spuma ar-€genti. reliqua vitia deprehenduntur sapore. cummis dente €lentescens. fallacissime autem adulteratur Indica murra, €quae ibi de quadam spina colligitur. hoc solum peius In-€dia adfert, facili distinctione: tanto deterior est. @@Ergo transit in mastic[2h]2en, quae et ex alia €spina [2f]2it in India itemque in Arabia; lainam vocant. sed €mastiche quoque gemina est, quoniam et in Asia Graecia- @1 €que reperitur herba a radice folia emittens et carduum si-€milem malo, seminis plenum ac lacrimae, quae erumpit in-€cisa parte summa, vix ut dinosci possit a mastiche vera. €nec non et tertia in Ponto est, bitumini similior, laudatissi-€ma autem Chia candida, cuius pretium in libras #1108 X, nigrae €vero #1108 II. Chia e lentisco traditur gigni cummium modo. €adulteratur ut tura resina. @@Arabia etiamnum et ladano gloriatur. forte casu-€que hoc et iniuria odorum fieri plures tradidere, caprasque, €maleficum alias frondibus animal, odoratorum vero fruticum €adpetentius, tamquam intellegant pretia, carpere germinum €caules praedulci liquore turgentes destillantemque ab [2i]2is €casus mixtura sucum inprobo barbarum villo abstergere. €hunc glomerari pulvere, incoqui sole, et ideo in ladano ca-€prarum pilos esse. sed hoc non alibi fieri quam in Naba-taeis, qui sunt ex Arabia contermini Syriae. recentiores ex €auctoribus storbon hoc vocant traduntque silvas Arabum €pastu caprarum infringi atque ita sucum villis inhaerescere, €verum autem ladanum Cypri insulae esse, ut obiter quaeque €genera odorum dicantur, quamvis non terrarum ordine. si- @1 €militer hoc et ibi fieri tradunt et esse oesypum hircorum €barbis genibusque villosis inhaerens, sed hederae flore de-€roso, pastibus matutinis, cum est rorulenta Cypros. dein €nebula sole discussa pulverem madentibus villis adhaere-scere atque ita ladanum depecti. sunt qui herbam in Cypro, €ex qua id fiat, ledam appellent; etenim illi ledanum vocant. €huius pinguia insidere; itaque et tractis funiculis herbam €eam convolvi atque ita offas fieri. ergo in utraque gente €bina genera, terrenum et facticium. id quod terrenum est friabile, facticium lentum. nec non fruticem esse dicunt in €Carmania et super Aegyptum per Ptolemaeos tralatis plantis €aut, ut alii, degenerante in id turis arbore, colligique ut €cummim inciso cortice et caprinis pellibus excipi. pretia €sunt laudatissimo in libras asses XXXX. adulteratur myrti €bacis et aliis animalium sordibus. sinceri odor esse debet €ferus et quodam modo solitudinem redolens, ipsum visu €aridum tactu statim mollescere, accensum fulgere odore €iucundo; gravi myrtatum deprehenditur crepitatque igni. €praeterea sincero calculi potius e rupibus inhaerent quam €pulvis. @1 @@In Arabia et olea dotatur lacrima, qua medicamen-€tum conficitur Graecis enhaemon dictum, singulari effectu €contrahendis vulnerum cicatricibus. in maritimis hae fluc-€tibus aestuque operiuntur, nec bacae nocetur, cum constet €in foliis salem relinqui. @@Haec sunt peculiaria Arabiae, et pauca praeterea com-€munia alibi dicenda, quoniam in iis vincitur. peregrinos €ipsa mire odores et ad exteros petit: tanta mortalibus sua-€rum rerum satias est alienarumque aviditas. petunt €igitur in Elymaeos arborem bratum, c[2u]2presso fusae similem, €exalbidis ramis, iucundi odoris accensam et cum miraculo €historiis Claudi Caesaris praedicatam. folia eius insper-€gere potionibus Parthos tradit; odorem esse proximum €cedro fumumque eius contra ligna alia remedio. nascitur €ultra Pasitigrim finibus oppidi Sostrat[2a]2e in monte Scanchro. petunt et in Carmanos arborem stobrum ad suffitus, €perfusam vino palmeo accendentes. huius odor redit a ca-€maris ad solum, iucundus, sed adgravans capita, citra dolo-rem tamen; hoc somnum aegris quaerunt. his commerciis @1 €Carra oppidum aperuere, quod est ibi nundinarium. inde €Gabbam omnes petere solebant dierum viginti itinere et €Palaestinen Syriam. postea Characem peti coeptum ac regna €Parthorum ex ea causa, auctor est Iuba. mihi ad Persas €etiam prius ista portasse quam in Syriam aut Aegyptum €videntur Herodoto teste, qui tradit singula milia talentum annua turis pensitasse Arabas regibus Persarum. ex Syria €revehunt styracem, acri odore eius in focis abigentes suo-€rum fastidium. cetero non alia sunt ligni genera in usu €quam odorata, cibosque Sabaei coquunt turis ligno, alii €murrae, oppidorum vicorumque non alio quam ex aris fumo €atque nidore. ad hunc ergo sanandum styracem in follibus €petunt hircinis suffiuntque tecta: adeo nulla est voluptas €quae non adsiduitate fastidium pariat. eundem et ad ser-€pentes fugandas urunt in odoriferis silvis frequentissimas. @@Non sunt eorum cinnamomum aut casia, et €tamen felix appellatur Arabia, falsi et ingrati cognominis, €quae hoc acceptum superis ferat, cum plus ex eo inferis €debeat. beatam illam fecit hominum etiam in morte luxuria quae dis intellexerant genita inurentium defunctis. periti €rerum adseverant non ferre tantum annuo fetu, quantum €Nero princeps novissimo Poppae[2ae]2 suae die concremaverit. €aestimentur post ea toto orbe singulis annis tot funera €acervatimque congesta honori cadaverum quae dis per sin- @1 €gulas micas dantur. nec minus propitii erant mola salsa €supplicantibus, immo vero, ut palam est, placatiores. verum Arabiae etiamnum felicius mare est; ex illo namque mar-€garitas mittit. minimaque computatione miliens centena €milia sestertium annis omnibus India et Seres et paeninsula €illa imperio nostro adimunt: tanti nobis deliciae et feminae €constant. quota enim portio ex illis ad deos, quaeso, iam €vel ad inferos pertinet? @@Cinnamomum et casias fabulose narravit anti-€quitas princepsque Herodotus avium nidis et privatim €phoenicis, in quo situ Liber pater educatus esset, ex inviis €rupibus arboribusque decuti carnis quam ipsae inferrent €pondere aut plumbatis sagittis, item casiam circa paludes, €propugnante unguibus diro vespertilionum genere aligeris-que serpentibus, his commentis augentes rerum pretia. co-€mitata vero fabula est ad meridiani solis repercussus ine-€narrabilem quendam universitatis halitum e tota paeninsula €existere tot generum aurae spirante concentu, Magnique €Alexandri classibus Arabiam primum odoribus nuntiatam in €altum. omnia falsa, si quidem cinnamomum idemque cinna-€mum nascitur in Aethiopia Trogodytis conubio permixta. hi mercantes id a conterminis vehunt per maria vasta rati-€bus, quas neque gubernacula regant neque remi trahant vel @1 €inpellant vela, non ratio ulla adiuv[2e]2t: omnium instar ibi €sunt homo tantum et audacia. praeterea hibernum mare exigunt circa brumam, euris tum maxime flantibus. hi recto €cursu per sinus inpellunt, atque a promunturii ambitu ar-€gestae deferunt in portu[2m]2 Gebbanitarum qui vocatur Ocilia. €quam ob rem illi maxime id petunt, produntque vix quinto €anno reverti negotiatores et multos interire. contra reve-€hunt vitrea et ae+na, vestes, fibulas cum armillis ac moni-€libus. ergo negotiatio illa feminarum maxime fide constat. @@Ipse frutex duum cubitorum altitudine amplissimus pal-€mique minimus, quattuor digitorum [2c]2rassitudinis, statim a €terra VI digitis surculosus, arido similis, cum viret, non €odoratus, folio origani, siccitat[2e]2 gaudens, sterilior imbre, €caeduae naturae. gignitur in planis quidem, sed densissi-€mis in vepribus rubisque, difficilis collectu. metitur non €nisi permiserit deus. Iovem hunc intellegunt aliqui, Assa-€binum illi vocant. XLIIII boum caprarumque et arietum €extis impe[2t]2ratur venia caedendi, non tamen ut ante ortum €solis aut post occasum liceat. sarmenta hasta dividit sacer-dos deoque partem ponit, reliquum mercator in massas con-€dit. est et alia fama cum Sole dividi ternasque partes fieri, €dein sorte gemina discerni quodque Soli cesserit relinqui ac sponte conflagrare. praecipua bonitas virgultorum tenuis- @1 þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨Œ˜Û‚simis partibus ad longitudinem palmi, secunda proximis €breviore mensura, atque ita ordine. vilissimum quod radi-€cibus proximum, quoniam ibi minimum corticis, in quo €summa gratia, eaque de causa praeferuntur cacumina, ubi €pluri[2m]2us torpet. ipsum vero lignum in fastidio propter €origani a[2c]2rimoniam, xylocinnamomum vocatur. pretium e[2i]2 in libras #1108 X. quidam cinnami duo genera tradidere, can-€didius nigriusque, et quondam praeferebatur candidum, €nunc contra nigrum laudatur atque etiam varium praeferunt €candido. certissima tamen aestimatio, ne sit scabrum atque €ut inter sese tritum tarde frietur; damnatur in primis molle aut [2c]2ui lab[2e]2t cortex. ius eius a Gebbanitarum rege solo €proficiscitur; is edicto mercat[2u]2 vendit. pretia quondam fu-€ere in libras denarium milia. a[2u]2ctum id parte dimidia est €incensis, ut ferunt, silvis ira barbarorum. id acciderit ob €iniquitatem praepotentium an forte, non satis constat. austros €ibi tam ardentes flare, ut aestatibus silvas accendant, in-venimus apud auctores. coronas ex cinnamo interrasili €auro inclusas primus omnium in templis Capitolii atque €Pacis dicavit Imperator Vespasianus Augustus. radicem eius €magni ponderis vidimus in Palatii templo, quod fecerat €Divo Augusto coniunx Augusta, aureae paterae inpositam, €ex qua guttae editae annis omnibus in grana durabantur, €donec id delubrum incendio consumptum est. @1 @@Frutex et casia est iuxtaque cinnami campos nas-€citur, sed in montibus crassior[2e]2 sarmento, tenui cute verius €quam cortice, quem contra atque in cinnamo diximus labare €et exinaniri pretium est. amplitudo frutici trium cubitorum, €colos triplex: cum primum emicat, candidus pedali mensura, dein rufescit addito semipede, ultra nigricans. haec pars €maxime laudatur ac deinde proxima, damnatur vero candida. €consecant surculos longitudine binum digitorum, mox prae-€suunt recentibus coriis quadripedum ob id interemptarum, €ut putrescentibus vermiculi lignum erodant et excavent cor-ticem, tutum amaritudine. probatur recens maxime et quae €sit odoris longissimi gustuque quam minime fervens potius-€que lento tepore leniter mordens, colore purpurae, quaeque €plurima minimum ponderis faciat, brevi tunicarum fistula €atque non fragili. ladam vocant talem barbaro nomine. alia €est balsamodes, ab odore simili appellata, sed amara ideo-€que utilior medicis, sicut nigra unguentis. pretia nulli di-€versiora, optimae in libras #1108 L, ceteris #1108 V. @@His adiecere mangones quam Daphnidis vocant, €cognominatam isocinnamon, pretiumque ei faciunt #1108 CCC. €adulteratur styrace et propter similitudinem corticum laurus @1 €tenuissimis surculis. quin et in nostro orbe seritur, extre-€moque in margine imperii, qua Rhenus adluit, vidi in alvariis €apium satam. color abest ille torridus sole et ob id simul €idem odor. €@@Ex confinio casiae cinnamique et cancamum ac €tarum invehitur, sed per Nabataeos Trogodytas, qui conse-€dere ex Nabataeis. @@Eo comportatur et serichatum et gabalium, €quae intra se consum[2un]2t Arabes, nostro orbi tantum nomi-€nibus cognita, sed [2c]2um cinnamo casiaque nascentia. per-€venit tamen aliquando serichatum et in unguenta additur €ab aliquis. permutatur in libras #1108 VI. @@Myrobalanum Trogodytis et Thebaidi et Arabiae, €quae Iudaeam ab Aegypto disterminat, commune est, nas-€cen[2s]2 i[2d]2 unguento, ut ipso nomine apparet, quo item indi-€catur et glandem esse. arbor e[2s]2t heliotropio, quam dicemus €inter herbas, simili folio, fructus magnitudine abellanae nucis. ex his in Arabia nascens Syriaca appellatur et est €candida, contra in Thebaide nigra. praefertur illa bonitate €olei quod exprimitur, sed copia Thebaica. inter haec Tro-€godytica vilissima est. sunt qui Aethiopicam his praeferant, €glandem nigram nec pingue[2m]2, nucleoque gracili, sed liquore €qui exprimitur odoratiore, nascentem in campestribus. Aegyp- @1 tiam pinguiorem esse et crassiore cortice rubentem et, €quamvis in palustribus nascatur, breviorem siccioremque; e €diverso Arabicam viridem ac tenuiorem et, quoniam sit €montuosa, spissiorem; longe autem optimam Petraeam ex €quo diximus oppido, nigro cortice, nucleo candido. unguen-€tarii autem tantum cortices premunt, medici [2et]2 nucleos, €tundentes adfusa paulatim calida aqua. @@Myrobalano in unguentis similem proximum-€que usum habet palma in Aegypto quae vocatur adipsos, €viridis, odore mali cotonei, nullo intus ligno. colligitur au-€t[2u]2mn[2o]2 paulo ante quam incipiat maturescere. quod si re-€linquatur, phoenicobalanus vocatur et nigrescit vescentesque €inebriat. myrobalano pretium in libras #1108 II. institores et €faecem unguenti hoc nomine appellant. @@Calamus quoque odoratus in Arabia nascens €communis Indis atque Syriae est, in qua vincit omn[2e]2s. a €nostro mari CL stadiis inter Libanum montem aliumque €ignobilem (non, ut quidam existimavere, Antilibanum) in €convalle modica iuxta lacum, cuius palustria aestate siccan-€tur, tricenis ab eo stadiis calamus et iuncus odorati gig-€nuntur. sane enim dicamus et de iunco, quamvis alio herbis €dicato volumine, quoniam tamen hic unguentorum materia tractatur. nihil ergo a ceteris sui generis differunt aspectu, €sed calamus praestanti odore statim e longinquo invitat, @1 €mollior tactu, meliorque qui minus fragilis et qui assulose potius quam qui raphani modo frangitur. inest fistulae ara-€neum, quod vocant florem, praestantiore cui numerosius. €reliqua probatio ut niger sit_damnantur albi_, melior, €quo brevior crassiorque, et lentus in frangendo. calamo €pretium in libras singulas #1108 I, iunco #1108 V. traduntque iun-€cum odoratum et in Campania inveniri. @@Discessimus a terris oceanum spectantibus ad con-€vexas in nostra maria. ergo Aethiopiae subiecta Africa €hammoniaci lacrima stillat in harenis suis; inde nom[2e]2n €etiam Hammonis oraculo, iuxta quod gignitur arbore quam €metopon appellant, resinae modo aut cummium. genera €eius duo: thra[2u]2ston masculi turis similitudine, quod maxime €probatur, alterum pingue et resinosum, quod phyrama appel-€lant. adulteratur harenis velut nascendo adprehensis; igitur €quam minimis glaebis probatur et quam purissimis. pretium €optimo in libras asses XXXX. @@Sphagnos infra eos situs in Cyrenaica provincia @1 €maxime probatur; alii bryon vocant. secundum locum op-€tinet Cyprius, tertium Phoenicius. fertur et in Aegypto nasci, €quin et in Gallia; nec dubitaverim: sunt enim hoc nomine €cani arborum villi, quales in quercu maxime videmus, sed €odore praestantes. laus prima candidissimis atque latissi-€mis, secunda rutilis, nulla nigris. et in insulis petrisque €nati improbantur omnesque quibus palmarum atque non €suus odor sit. @@Cypros in Aegypto est arbor, ziziphi foliis, €semine coriandri, candido, odorato. coquitur hoc in oleo €premiturque postea, quod cypros vocatur. pretium ei in €libras #1108 V. optimum e Canopica in ripis Nili nata, secun-€dum Ascalone Iudaeae, tertium [2in]2 Cypro insula. odoris sua-€vitas quaedam. hanc esse dicunt arborem quae in Italia ligustrum vocetur. in eodem tractu aspalathos nasci-€tur, spina candida magnitudine arboris modicae, flore rosae. €radix unguentis expetitur. tradunt in quocumque frutice €curvetur arcus caelestis, eandem quae sit aspalat[2h]2i suavita-€tem odoris exsistere; sed si in aspalatho, inenarrabilem €quandam. quam quidam erysisceptrum vocant, alii sceptrum. €probatio eius in colore rufo vel igneo tactuque spisso et @1 odore castorei. permutatur in libras #1108 V. in Aegypto €nascitur et maron, peius quam Lydium, maioribus foliis ac €variis; illa brevia ac minuta et odorata. €@@Sed omnibus odoribus praefertur balsamum, €uni terrarum Iudaeae concessum, quondam in duobus tan-€tum hortis, utroque regio, altero iugerum viginti non am-€plius, altero pauciorum. ostendere arb[2or]2um hanc urbi Im-€peratores Vespasiani, clarumque dictu, a Pompeio Magno in triumpho arbores quoque duximus. servit nunc haec ac €tributa pendit cum sua gente, in totum alia natura quam €nostri externique prodiderant. quippe viti similior est quam €myrto. malleolis seri didicit nuper, vincta ut vitis, et in-þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨Œ˜ð…plet colles vinearum modo. quae sine adminiculis se ipsa €sustinet, tondetur similiter fruticans ac rastris nitescit pro-€peratque nasci, intra tertium annum fructifera. folium proximum tuburi, perpetua coma. saeviere in eam Iudaei €sicut in vitam quoque suam; contra defendere Romani, et €dimicatum pro frutice est; seritque nunc eum fiscus, nec €umquam fuit numerosior. proceritas intra bina cubita sub-sistit. arbori tria genera: tenue et capillacea coma quod vo- @1 €catur e[2u]2theriston; alterum scabro aspectu, incurvum, fruti-€cosum, odoratius; hoc trachy appellant, tertium eumeces, €quia est reliquis procerius, levi cortice. huic secunda boni-tas, novissima eutheristo. semen eius vino proximum gustu, €colore rufum, nec sine pingui. peius in grano quod levius €atque viridius. ramus crassior quam myrto. inciditur vitro, €lapide osseisve cultellis; ferro laedi vitalia odit, emoritur €protinus, eodem amputari supervacua patiens. incidentis €manus libratur artifici temperamento, ne quid ultra corticem violet. sucus e plaga manat quem opobalsamum vocant, €suavitatis eximiae. sed tenui gutta ploratu: lanis parva €colligitur in cornua, ex iis novo fictili conditur, crassiori €similis oleo et in musto candida; rufescit deinde simulque durescit e tralucido. Alexandro Magno res ibi gerente toto €die aestivo unam concham impleri iustum erat, omni vero €fecunditate e maiore horto congios senos, e minore singulos, €cum et duplo rependebatur argent[2o]2, nunc etiam singularum €arborum largior vena. ter omnibus percutitur aestatibus, postea deputatur. et sarmenta quoque in merce sunt. @1 €HS amputatio ipsa surculusque veniere intra quintum de-€victae [2Iudaeae]2 annum; xylobalsamum vocatur et coquitur €in unguentis. pro suco ipso substituere officinae. corticis €etiam ad medicamenta pretium est. praecipua autem gratia lacrimae, secunda semini, tertia cortici, minima ligno. ex €hoc buxosum optimum, quod et odoratissimum, e semine €autem maximum et ponderosissimum, mordens gustu fer-€vensque in ore. adulteratur Petraeo hyperico, quod coar-€guitur magnitudine, inanitate, longitudine, odoris ignavia, sapore piperis. lacrimae probatio ut sit e pingui tenuis ac €modice rufa et in fricando odorata. secundus candidi colo-€[2ris]2, peior viridis crassusque, pessimus niger, quippe ut oleum €senescit. ex omni incisura maxime probatur quod ante €semen fluxit. et alias adulteratur seminis suco, vixque €maleficium deprehenditur gustu amariore; esse enim debet lenis, non subacidus, odore tantum austerus. vitiatur et €oleo rosae, cypri, lentisci, balani, terebinthi, myrti, resina, €galbano, cera Cypria, prout quaeque res fuit, nequissime €autem cummi: quoniam arescit, in manu inversa et in aqua sidit, quae probatio eius gemina est. debet et sincerum @1 €arescere, sed hoc cummi addita fragili crusta evenit. et €gustu deprehenditur, carbone vero quod cera resinaque €adulteratum est, nigriore flamma. nam melle mutatum sta-tim in manu contrahit muscas. praeterea sinceri densatur €in tepida aqua gutta sidens ad ima vasa, adulterata olei €modo innatat et, si metopio vitiata est, circulo candido €cingitur. summa est probatio ut lac coagulet, in veste ma-€culas non faciat. nec manifestior alibi fraus, quippe milibus €denarium sextarii, empti vendente fisco trecenis denariis, €veneunt: in tantum expedit augere liquorem. xylobalsamo €pretium in libras #1108 VI. @@Proxima Iudaeae Syria supra Phoenicen styracem €gignit circa Gabala et Marathunta et Casium Seleuciae mon-€tem. arbor est eodem nomine, cotoneo malo similis, lacri-€mae ex austero iucundi odoris; intus similitudo harundinis, €suco praegnans. in hanc circa canis ortus advolant pinnati vermiculi erodentes, ob id scobe sordescit. styrax laudatur €post supra dicta ex Pisidia [Side], Cypro, Cilicia, Creta, mi-€nime ex Amano Syriae medicis, sed unguentariis magis. @1 €colos in quacumque natione praefertur rufus et pinguiter €lentus, deterior furfurosus et cano situ obductus. adulteratur €cedri resina vel cummi, alias melle aut amygdalis amaris. €omnia ea deprehenduntur gustu. pretium optimo #1108 XVII. exit et in Pamphylia, sed aridior minusque sucosus. €dat et galbanum Syria in eodem Amano monte e ferula, €quae eiusdem nominis, resinae modo; stagonitim appellant. €quod maxime laudant, cartilaginosum, purum ad similitudi-€nem hammoniaci minimeque lignosum. sic quoque adulte-€ratur faba aut sacopenio. sincerum, si uratur, fugat nidore serpentes. permutatur in libras #1108 V. medicinae €hoc tantum, panacen et unguentis eadem gignit, nascentem €et in Psophide Arcadiae circaque Erymanthi fontem et in €Africa et in Macedonia, ferula sui generis quinque cubitorum, €foliis primo quaternis, mox senis in terra iacentibus, ampla €magnitudine rotundis, in cacumine vero oleagineis, semine €muscariis dependente ut ferulae. excipitur sucus inciso €caule messibus, radice autumno. laudatur candor eius co-€acti; sequens pallido statera, niger colos inprobatur. pre-tium optimo in libras #1108 II. ab hac ferula differt quae @1 €vocatur spondylion foliis tantum, quia sunt minora et platani €divisura. non nisi in opacis gignitur. semen eodem nomine silis speciem habet, medicinae tantum utile. dat et €malobathrum Syria, arborem folio convoluto, colore aridi €folii, ex quo premitur oleum ad unguenta, fertiliore eius-€dem Aegypto. laudatius tamen ex India venit. in paludibus €ibi gigni tradunt lentis modo, odoratius croco, nigricans €scabrumque, quodam salis gustu. minus probatur candi-€dum. celerrime situm in vetustate sentit. sapor eius nardo €similis esse debet sub lingua. odor vero in vino subferve-€facti antecedit alios. in pretio quidem prodigio simile est, €a denaris singulis ad #1108 CCC pervenire libras, folium autem €ipsum in libras #1108 LX. @@Oleum et omphacium est. fit duobus generi-€bus et totidem modis, ex olea et vite, olea adhuc alba ex-€pressa, deterius ex druppa. ita vocatur prius quam cibo €matura sit, iam tamen colorem mutans; differentia quod hoc €viride est, illud candidum. e vite psithia fit aut aminnea. cum sunt acini ciceris magnitudine, ante canis ortum, in €prima lanugine demetitur uva eiusque melligo. reliquum €corpus sole coquitur_nocturni rores caventur in fictili @1 €conditae_; melligo colligitur subinde et Cyprio aere ser-€vatur. optima quae rufa acriorque et aridior. pretium €omphacio in libras #1108 VI. fit et alio modo, cum in mortariis €uva inmatura teritur siccataque in sole postea digeritur in €pastillos. @@Eodem et bryon pertinet, uva populi albae. €optima circa [2C]2nidum aut Cariam in sitientibus aut siccis €asperisque, secunda in Lyciae cedro. eodem et oenanthe €pertinet; est autem vitis labruscae uva; colligitur, cum floret, €id est cum optime olet, siccatur in umbra substrato linteo atque ita in cados conditur. praecipua ex Parapotamia, se-€cunda ab Antiochia atque Laudicea Syriae, tertia ex monti-€bus Medicis; haec utilior medicinae. quidam omnibus his €praeferunt eam quae in Cypro insula nascitur. nam quae €in Africa fit, ad medicos tantum pertinet vocaturque mas-€saris. omnis autem ex alba labrusca praestantior quam e €nigra. @@Est praeterea arbor ad eadem unguenta pertinens, €quam alii elaten vocant_quod nos abietem_alii pal-€mam, alii spatham. laudatur Hammoniaca maxime, mox €Aegyptia, dein Syriaca, dumtaxat in locis sitientibus odo-€rata, pingui lacrima, quae in unguenta additur ad doman-€dum oleum. @1 @@In Syria gignitur et cinnamum quod comacum €appellant. id est sucus nuci expressus, multum a suc[2o il]2lo €veri cinnami differens, vicina tamen gratia. pretium in li-€bras asses XXXX.  Ÿôÿ@@@@{1LIBER XIII}1 ‘@@Hactenus in odoribus habent pretia silvae, erantque €per se mira singula, iuvitque luxuria omnia ea miscere et €e cunctis unum odorem facere: ita reperta sunt unguenta. quis primus invenerit non traditur. Iliacis temporibus €non erant, nec ture supplicabatur: cedri tantum et citri, €suorum fruticum, et in sacris fumo convolutum nidorem €verius quam odorem noverant, iam rosae suco reperto; no-minatur enim hic quoque in olei laude. unguentum Persa-€rum gentis esse debet. illi madent eo et accersita commen- @1 þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨“ƒdatione inluvie natum virus extingunt. primum, quod equi-€dem inveniam, castris Darii regis expugnatis in reliquo eius €apparatu Alexander cepit scrinium unguentorum. postea €voluptas eius a nostris quoque inter lautissima atque etiam €honestissima vitae bona admissa est, honosque et ad defunctos €pertinere coepit. quapropter plura de eo dicemus. quae €ex his non erunt fruticum, ad praesens nominibus tantum €indicabuntur, natura vero eorum suis reddetur locis. @@Vnguentis cognomina dedere aliis patriae, aliis €suci, aliis arbores, aliis causae, primumque id scire con-€venit, mutatam auctoritatem et saepius transisse gloriam. €laudatissimum fuit antiquitus in Delo insula, postea Men-€desium. nec mixtura et compositione tantum hoc accidit, €sed [2i]2idem suci varie alibi atque alibi praevaluere aut de-generavere. irinum Corinthi diu maxime placuit, postea €Cyzici, simili modo rhodinum Phaseli, quam gloriam abstu-€lere Neapolis, Capua, Praeneste. crocinum [in] Solis Cili-€ciae diu maxime laudatum est, mox Rhodi, oenanthinum in €Cypro, post Adramytteo, amaracinum in Coo, postea eodem €loco praelatum est melinum, cyprinum in Cypro, deinde €in Aegypto, ubi Mendesium et metopium subito gratius fac-tum est. mox haec abstulit Phoenice et cyprini laudem @1 €Aegypto reliquit. Panathenaicum suum Athenae perseveranter €optinuere. fuerat et pardalium in Tarso, cuius etiam con-€positio et mixtura oblitterata est. narcissinum quoque ex flore narcisso desiit conponi. ratio faciendi duplex, sucus €et corpus: ille olei generibus fere constat, hoc odorum; €haec st[2y]2mmata vocant, illa hedysmata. tertius inter haec est €colos multis neglectus; huius causa adduntur cinnabaris et €anchusa. sal adspersus olei naturam coercet. quibus an-€chusa adiecta est, sal non additur. resina aut cummis ad-€iciuntur ad continendum odorem in corpore; celerrime is evanescit atque defluit, si non sunt haec addita. unguen-€torum expeditissimum fuit primumque, ut verisimile est, e €bryo et balanino oleo, de quibus supra diximus et increvit €deinde Mendesium balanino, resina, murra, magisque etiam-€num metopi[2um]2. oleum hoc est amygdalis amaris expressum €in Aegypto, cui addidere omphacium, cardamomum, iuncum, €calamum, mel, vinum, murram, semen balsami, galbanum, resinam terebinthinam. e vilissimis quidem hodieque est_ €ob id creditum et id e vetustissimis esse_quod constat €oleo myrteo, calamo, cupresso, cypro, lentisco, mali granati €cortice. sed divulgata maxime unguenta crediderim rosa, €quae plurima ubique gignitur. itaque simplicissima rho-€dini mixtura diu fuit additis omphacio, flore rosae, crocino, @1 €cinnabari, calamo, melle, iunco, salis flore aut anchusa, vino. similis ratio et in crocino additis cinnabari, anchusa, vino. €similis et in sampsuchino admixtis omphacio, calamo. opti-€mum hoc in Cypro, Mytilenis, ubi plurima sampsuc[2h]2us. €miscentur et viliora genera olei e myrto, lauru, quibus ad-€ditur sampsuc[2h]2um, lilium, f[2a]2enum Gr[2a]2ecum, murra, casia, nardum, iuncus, cinnamomum. e malis quoque cotoneis et €strutheis fit oleum, ut dicemus, melinum, quod in unguenta €transit admixtis omphacio, cyprino, sesami[2n]2o, balsamo, iunco, €casia, habrotono. susinum tenuissimum omnium est; con-€stat ex liliis, balanino, calamo, mel[2le]2, cinnamo, croco, murra; et de[2in]2 cyprinum ex cypro et omphacio et cardamomo, ca-€lamo, aspalatho, habrotono; aliqui et cyperum addunt et m[2u]2r-€ram et panacem. hoc optimum Sidone, mox Aegypto. si €non addatur sesaminum oleum, durat et quadriennio; exci-tatur cinnamomo. telinum fit ex oleo recenti, cypiro, cala- @1 €mo, meliloto, f[2a]2eno Graeco, melle, maro, amaraco. hoc €multo erat celeberrimum Menandri poetae comici aetate; €postea successit propter gloriam appellatum megalium, ex €oleo balanino, calamo, iunco, xylobalsamo, casia, resina. €huius proprietas ut ventiletur in coquendo, donec desinat olere; rursus refrigeratum odorem suum capit. singuli quo-€que suci nobilia unguenta faciunt: in primis malobathrum, €postea iris Illyrica et Cyzicena amaracus, herbarum utra-€que. vel pauca his et alia alii miscent; qui plurima, alter-€utri mel, salis florem, omphacium, agni folia, panacem. externa omnia et prodigiosa cinnamomino pretia: adicitur €cinnamo balaninum oleum, xylobalsamum, calamus, iunci, €balsami semina, murra, mel odoratum. unguentorum hoc €crassissimum. pretia ei a #1108 XXXV ad #1108 CCC. nardinum €sive foliatum constat omphacio aut balanino, iunco, costo, nardo, amomo, murra, balsamo. in hoc genere conveniet €meminisse herbarum, quae nardum Indicum imitarentur, €species VIIII a nobis esse dictas: tanta materia adulterandi €est. omnia autem acutiora fiunt costo, amomo, quae maxime €nares feriunt, crassiora murra suavioraque, medicinae autem €utiliora croco, acerrima per se amomo; hoc et capitis dolores @1 €facit. quidam satis habent adspergere quae sunt pretio-€sissima ceteris decoctis, inpendio parcentes, sed non est eadem vis nisi una decoctis. murra et per se unguentum €facit sine oleo, stacte dumtaxat, alioqui nimiam amaritudi-€nem adfert. cyprino viride fit, susino unguinosum, Men-€desio nigrum, rhodino candidum, murra pallidum. haec sunt €antiquae inventionis genera et postea officinarum furta. €@@Nunc dicetur cumulus ipse deliciarum et summa auc-toritas rei. ergo regale unguentum, appellatum quoniam €Parthorum regibus ita temperatur, constat myrobalano, costo, €amomo, cinnamo comaco, cardamomo, nardi spica, maro, €murra, casia, styrace, ladano, opobalsamo, calamo iuncoque €Syri[2i]2s, oenanthe, malobathro, serichato, cypro, aspalatho, €panace, croco, cypiro, amaraco, loto, melle, vino. nihilque €eius rei causa in Italia victrice omnium, in Europa vero €tota praeter irim Illyricam et nardum Gallicum gignitur. €nam vinum et rosa et myrti folia oleumque communia fere €omnium terrarum intellegantur. @@Siccis odoribus constant quae diapasmata vocantur. €nam faecem unguenti magma appellant. inter omnes poten-€tissimus odor quisquis novissime additur. unguenta optime €servantur in alabastris, odores in oleo, quod diuturnitati @1 €eorum tanto utilius quanto pinguius, ut ex amygdalis. et €ipsa unguenta vetustate meliora. sol inimicus iis, quam ob €rem in umbra co[2nd]2untur plumbeis vasis. experimentum €eorum inversa manu capitur, ne carnosae partis calor vitiet. @@Haec est materia luxus e cunctis maxime super-€vacui. margaritae enim gemmaeque ad heredem tamen €transeunt, vestes prorogant tempus: unguenta ilico expirant €ac suis moriuntur horis. summa commendatio eorum ut €transeuntem feminam odor invitet etiam aliud agentis. exce-€duntque quadringenos denarios librae: tanti emitur voluptas aliena; etenim odorem qui gerit, ipse non sentit. si tamen €et haec aliqua differentia signanda sunt, in M. Ciceronis €monumentis invenitur unguenta gratiora quae terram quam €quae crocum sapiant, quando etiam corruptissimo in genere €magis tamen iuvat quaedam ipsius vitii severitas. sed quos-€dam crassitudo maxime delectat, spissum appellantes, linique iam, non solum perfundi, gaudent. vidimus etiam vestigia €pedum tingui, quod monstrasse M. Othonem Neroni principi €ferebant, quaeso ut qualiter sentiretur iuvaretque ab ea €parte corporis? nec non aliquem e privatis audivimus iussisse €spargi parietes balnearum unguento atque Gaium principem @1 €solia temperari ac, ne principale videatur hoc bonum, et postea quendam e servis Neronis. maxime tamen mirum €est hanc gratiam penetrasse et in castra; aquilae certe ac €signa, pulverulenta illa et cuspidibus horrida, unguuntur €festis diebus, utinamque dicere possemus quis primus insti-€tuisset! ita est nimirum: hac mercede corruptae orbem €terrarum devicere aquilae. ista patrocinia quaerimus vitiis, €ut per hoc ius sub casside unguenta sumantur. @@Quando id primum ad Romanos penetraverit, non €facile dixerim. certum est Antiocho rege Asiaque devictis, €urbis anno DLXV, P. Licinium Crassum L. Iulium Caesarem €censores edixisse ne quis venderet unguenta exotica; sic enim appellavere. at Hercules iam quidam etiam in potus €addunt, tantique est amaritudo, ut odore prodigo fruantur ex þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨˜™ƒutraque parte corporis. L. Plotium, L. Planci bis consulis €censorisque fratrem, proscriptum a triumviris in Salurnitana €latebra unguenti odore proditum constat, quo dedecore tota €absoluta proscriptio est; quis enim non merito iudicet pe-€risse tales? @@Cetero terrarum omnium Aegyptus accommodatissima €unguentis, ab ea Campania est copia rosae. Iudaea vero €incluta est vel magis palmis, quarum natura nunc dicetur. @1 €sunt quidem et in Europa vulgoque Italia, sed steriles. €ferunt in maritimis Hispaniae fructum, verum inmitem; dul-cem in Africa, sed statim evanescentem. contra in oriente €ex iis vina gentiumque aliquis panis, plurimis vero etiam €quadrupedum cibus; quam ob rem iure dicentur externae. €nulla est in Italia sponte genita nec in alia parte terrarum nisi in calida, frugifera vero nusquam nisi in fervida. €gignitur levi sabulosaque terra, maiore in parte et nitrosa. €gaudet riguis totoque anno bibere, cum amet sitientia. fimo €quidam etiam laedi putant, Assyriorum pars aliqua, si non €rivis misceat. genera earum plura, et prima frutice non €excedentia sterilem hunc_aliubi et ipsum fertilem_ €brevisque rami orbe foliosum. tectori[2i]2 vicem hic parietibus plerisque in locis praestat contra aspergines. est et proce-€rioribus silva arbore ex ipsa, foliorum aculeo fruticante €circa totas pectinatim. quas silvestres intellegi necesse est, €incerta tamen libidine etiam mitioribus se miscent. reliquae, €teretes atque procerae, densis gradatisque corticum pollici-€bus aut orbibus faciles ad scandendum orientis se populis @1 €praebent, vitilem sibi arborique indutis circulum mira per-nicitate cum homine subeuntem. coma omnis in cacumine €et pomum est, non inter folia hoc, ut in ceteris, sed suis €inter ramos palmitibus racemosum, utraque natura uvae at-€que pomi. folia, cultrato mucrone lateribus in sese bifida, €tabellas primum demonstravere geminas, nunc ad funes vi-€tiliumque nexus et capitum levia umbracula finduntur. arboribus, immo potius omnibus quae terra gignat herbis-€que etiam, utrumque esse sexum diligentissimi naturae tra-€dunt, quod in plenum satis sit dixisse hoc in loco, nullis €tamen arboribus manifestius. mas palmite floret, femina €citra florem germinat tantum spicae modo. utrisque autem €prima nascitur pomi caro, postea lignum intus, hoc est se-€men eius. argumentum quod parvae sine hoc reperiuntur in eodem palmite. est autem oblongum, non ut olivis orbi-€culatum, praeterea caesum a dorso pulvinata fissura et in €alvo media plerisque umbilicatum. inde primum spargitur €radix. seritur autem pronum et bina iuxta composita se-€mina superque totidem; quoniam infirma e singulis planta est, quaternae coalescunt. multis candidisque lignum hoc @1 €a carnibus discernitur tunicis, aliis corpori adhaerentibus, €laxeque distans tantum cacuminis filo adhaeret. caro ma-€turescit anno. quibusdam tamen in locis, ut in Cypro, €quamquam ad maturitatem non perveniat, grato sapore dul-€cis est. folium ibi latius, fructus quam reliquis rotundior €nec ut devoretur corpus, verum ut expuatur suco modo ex-presso. et in Arabia languide dulces traduntur esse palmae, €quamquam Iuba apud Scenitas Arabas praefert omnibus €saporibus quam vocant dablan. cetero sine maribus non €gignere feminas sponte edito nemore confirmant circaque €singulos plures nutare in eum pronas blandioribus comis. illum erectis hispidum adflatu visuque ipso et pulvere etiam €reliquas maritare; huius arbore excisa viduvio sterilescere €feminas. adeoque est veneris intellectus, ut coitus etiam €excogitatus sit ab homine, e maribus flore ac lanugine, in-€terim vero tantum pulvere, insperso feminis. @@Seruntur autem palmae et trunco duum cubitorum €longitudine, a cerebro ipso arboris fissuris diviso atque de-€fosso. et ab radice avulsae vitalis est satus et ramorum tener-€rimis. in Assyria ipsa quoque arbor strata in solo umido @1 tota radicatur, sed in frutices, non in arborem. ergo plan-€taria instituunt anniculasque transferunt et iterum bimas. €gaudent enim mutatione sedis, verna alibi, in Assyria autem €circa canis ortus. nec ferro attingunt ibi novellas, sed reli-€gant comas, ut in altitudinem exeant. robustas deputant €crassitudinis gratia, semipedales ramorum truncos relin-quentes, qui decisi alibi necant matrem. diximus salsum €ab [2i]2is solum diligi. ergo, ubi non est tale, salem asper-€gunt, non radicibus, sed longius paulo. quaedam in Syria €et Aegypto in binos se dividunt truncos, in Creta et in ter-€nos, quaedamque et quinos. ferunt statim in trimatu, in €Cypro vero, Syria, Aegypto quadrimae, aliae quinquennes, €altitudine hominis, nullo intus pomi ligno quamdiu sunt €novellae, ob id spadonum accepto nomine. @@Genera earum multa. sterilibus ad materias ope-€rumque lautiora utitur Assyria et tota Persis. sunt et cae-€duae palmarum quoque silvae, rursus germinantes ab radice €succisae. dulcis medulla earum in cacumine, quod cerebrum €appellant, exemptaque vivunt, quod non aliae. vocantur €autem chamaeropes, folio latiore ac molli ad vitilia utilissi-€mae, copiosae in Creta, sed magis in Sicilia. e palmis pru- @1 nae vivaces ignisque lentus. fructiferarum aliis brevius €lignum in pomo, aliis longius, his mollius, illis durius, qui-€busdam osseum, limarum dente contra fascinantes religione €politum. aliud pluribus vestitum paucioribusve tunicis, aliud €crassioribus tenuioribusve. ita fiunt undequinquaginta ge-€nera, si quis omnium persequi velit nomina, etiam barbara, vinorumque ex iis differentias. clarissimae omnium, quas €regias appellavere ob honorem, quoniam regibus tantum €Persidis servarentur, Babylone natae uno in horto Bagou; €ita vocant spadones, qui apud eos etiam regnavere. hortus ille numquam nisi dominantis in aula fuit. at in meridiano €orbe praecipuam optinent nobilitatem syagri proximamque €margarides. hae breves, candidae, rotundae, acinis quam €quam balanis similiores, quare et nomen a margaritis acce-€pere. una earum arbor in Chora esse traditur, una et sya-€grorum, mirumque de ea accepimus, cum phoenice ave, €quae putatur ex huius palmae argumento nomen accepisse, €intermori ac renasci ex se ipsa, eratque, cum proderem, fertilis. pomum ipsum grande, durum, horridum et a ceteris €generibus distans sapore quodam ferinae in apris evidentis-€simo, quae causa nominis. quarta auctoritas sandalidum a @1 €similitudine appellatarum. iam in Aethiopiae fine quinque €harum, qui plurimas, arbores tradunt, non raritate magis quam suavitate mirabiles. ab his car[2y]2otae maxime celebrantur, €et cibo quidem, sed et suco uberrimae, ex quibus praecipua €vina orienti, ini[2mic]2a capiti, unde pomo nomen. sed ut copia €ibi atque fertilitas, ita nobilitas in Iudaea, nec in tota, sed €Hiericunte maxime, quamquam laudata et Archelaide et €Phaselide atque Liviade, gentis eiusdem convallibus. dos iis €praecipua suco pingui lactentibus quodamque vini sapore in melle praedulci. sicciores ex hoc genere nicolai, sed €amplitudinis praecipuae: quaterni cubitorum longitudinem €efficiunt. minus speciosae, sed sapore car[2y]2otarum sorores €et ob hoc adelphides dictae proximam suavitatem habent, €non tamen eandem. tertium ex his genus patetae: nimio €liquore abundant, rumpitque se pomi ipsius, etiam in sua matre, ebrietas, calcatis similis. suum genus e sicciore €turba dactylis, praelonga gracilitate curvatis interim; nam €quos ex his honori deorum damus, chydaeos appellavit Iu- @1 daea gens contumelia numinum insignis. in totum arentes €Thebaidi atque Arabiae macroque corpore exiles, et adsiduo €vapore torrente crustam verius quam cutem obducunt. in €ipsa quidem Aethiopia friatur haec_tanta est siccitas_ €et farinae modo spissatur in panem. gignitur autem in fru-€tice ramis cubitalibus, folio latiore, pomo rotundo, sed €maiore quam mali amplitudine; coecas vocant. triennio €maturescunt, semperque frutici pomum est subnascente alio. Thebaidis fructus extemplo in cados conditur cum sui ar-€doris anima. ni ita fiat, celeriter expirat marcescitque non €retostus furnis. e reliquo genere plebeiae videntur Syriae €et quas tragemata appellant. nam in alia parte Phoenices þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨˜°…Ciliciaeque populari etiam nomine a nobis appellantur balani. eorum quoque plura genera. differunt figura rotunditatis €aut proceritatis, differunt et colore, nigriores ac rubentes. €nec pauciores fico traduntur colores, maxime tamen placent €candidi. distant et magnitudine, prout multi cubitum effecere, €quidam sunt non ampliores faba. servantur [2i]2i demum qui €nascuntur in salsis atque sabulosis, ut in Iudaea atque Cy-€renaica Africa, non item in Aegypto, Cypro, Syria, Seleucia @1 €Assyria, quam ob rem sues et reliqua animalia ex iis sagi-nantur. vitiati aut vetusti eius pomi signum est decidisse €candidam verrucam, qua racemo adhaeserint. Alexandri €milites palmis viridibus strangulati sunt; in Gedrosis id €factum est pomi genere, alibi copia evenit: est enim tanta €suavitas musteis, ut finis mandendi non nisi periculo fiat. @@Syria praeter hanc peculiares habet arbores: €in nucum genere pistacia nota_prodesse adversus ser-€pentium morsus traduntur et potu et cibo_, in ficorum €autem caricas et minores eiusdem generis, quas cottana €vocant, item pruna in Damasco monte nata et myxas, utram-€que iam familiarem Italiae. e myxis in Aegypto et vina fiunt. @@Iunipiris similem habet Phoenice cedrum mino-€rem. duo eius genera, Lycia et Phoenicia, differunt folio; €nam quae durum, acutum, spinosum habet, oxycedros vo-€catur, ramosa et nodis infesta altera, odore praestans. fruc- @1 tum ferunt myrti magnitudine, dulcem sapore. et maioris €cedri duo genera. quae floret, fructum non fert, fructifera €non floret, et in ea antecedentem fructum occupat novus; €semen eius cupresso simile. quidam cedrelaten vocant. ex €hac resina laudatissima. materiae vero ipsi aeternitas, ita-€que et simulacra deorum ex ea factitaverunt. cedrinus est €Romae in delubro Apollo Sosianus Seleucia advectus. cedro €similis in Arcadia est arbor, in Phrygia frutex vocatur cedris. @@Syria et terebinthum habet. ex iis mascula €est sine fructu; feminarum duo genera. alteri fructus rubet €lentis magnitudine, alteri pallidus cum vite maturescit, non €grandior faba, odore iucundus, tactu resinosus. circa Iden €Troadis et in Macedonia brevis arbor haec atque fruticosa, €in Damasco Syriae magna. materies ei admodum lenta ac €fidelis ad vetustatem, nigri splendoris; flos racemosus olivae €modo, sed rubens, folia densa. fert et folliculos emittentes €quaedam animalia ceu culices lentoremque resinosum, qui et ex cortice erumpit. et rhus Syriae mascula sterili €fert femina, folio ulmi paulo longiore et piloso, foliorum @1 €semper inter se contrariis pediculis, gracili brevique ramo. €pelles candidae conficiuntur iis. semen lenti simile cum €uva rubescit, quod vocatur r[2hu]2s, medicamentis necessarium. @@Et Aegypto multa genera quae non aliubi, €ante omnia ficus ob id Aegyptia cognominata. arbor moro €similis folio, magnitudine, aspectu; pomum fert non ramis, €sed caudice ipso, idque ficus est praedulcis sine granis interi-€oribus, perquam fecundo proventu scalpendo tantum ferreis unguibus; aliter non maturescit. sed cum hoc factum est, €quarto die demetitur alio subnascente, septeno ita numerosa €partu per singulas aestates, multo lacte abundante. subna-€scitur, etiamsi non scalpatur, fetus quater aestate prioremque €expellit inmaturum. materies proprii generis inter utilissi-€mas. caesa statim stagnis mergitur_hoc est eius siccari €_et primo sidit, postea fluitare incipit, certoque eam su-€git alienus umor, qui aliam omnem rigat. cum innatare €coeperit, tempestivae habet signum. @@Huic similis quadamtenus quae vocatur Cypria €ficus in Creta. nam et ipsa caudice ipso fert pomum et ra-€mis, cum in crassitudinem adolevere, sed haec germen €emittit sine ullis foliis radici simile. caudex arboris similis @1 €populo, folium ulmo. fructus quaternos fundit, totiens et €germinat, sed grossus eius non maturescit nisi incisura €emisso lacte. suavitas et interiora fici, magnitudo sorvi. @@Similis et quam Iones cerauniam vocant, trunco €et ipsa fertilis_pomum siliqua_; ob id quidam Aegyp-€tiam ficum dixere, errore manifesto: non enim in Aegypto €nascitur, sed in Syria Ioniaque et circa Cnidum atque in €Rhodo, semper comantibus foliis, flore candido cum vehe-€mentia odoris, plantigera imis partibus et ideo superficie €flavescens, sucum auferente subole. pomo antecedentis anni €circa canis ortus detracto statim alterum parit, postea floret €per arcturum, hieme fetus eius nutriente. @@Aegyptus et pers[2e]2am arborem sui generis habet, €similem piro, folia retinentem. fertilitas adsidua eius, subna-€scente crastino fructu, maturitas etesiarum adflatu. pomum €longius piro, inclusum amygdalae putamine et corio, colore €herbido, sed ubi nux illi, huic prunum differens brevitate €ac mollitia et, quamvis blandiatur praedulcis suavitas, inno-cuum. materies bonitate, firmitudine, nigritia quoque nihil @1 €differens a loto. simulacra et ex ea factitavere. non eadem €gratia, quamquam fideli, materiae ex arbore quam balanum €appellavimus, magna ex parte contortae; navalis itaque tan-tum est. at e diverso cuci in magno honore, palmae si-€milis, quando et eius foliis utuntur ad textilia. differt quod in €bracchia ramorum spargitur. pomo magnitudo quae manum €inpleat, colos fulvus, commendabili suco ex austero dulci. €lignum intus grande firmaeque duritiae, ex quo velares de-€tornant anulos. in eo nucleus dulcis, dum recens est; sic-€catus durescit ad infinitum, ut mandi non possit, nisi si[2t]2 €pluribus diebus maceratus. materies crispioris elegantiae et ob id Persis gratissima. nec minus spina celebra-€tur in eadem gente dumtaxat nigra, quoniam incorrupta €etiam in aquis durat, ob id utilissima navium costis. can-€didae facile putrescunt. aculei spinarum et in foliis, semen €in siliquis, quo coria perficiunt gallae vice. flos et coronis €iucundus et medicamentis utilis. manat et cummis ex ea. €sed praecipua utilitas quod caesa anno tertio resurgit. circa €Thebas haec, ubi et quercus et persea et oliva, CCC a Nilo stadiis, silvestri tractu et suis fontibus riguo. ibi et €prunus Aegyptia, non dissimilis spinae proxime dictae, pomo @1 €mespili, maturescens bruma nec folia dimittens. lignum in €pomo grande, sed corpus ipsum natura et copia messium €instar incolis; purgatum enim tundunt servantque eius offas. silvestris fuit et circa Memphin regio tam vastis arboribus, €ut terni non quirent circumplecti, unius peculiari miraculo, €nec pomum propter usumve aliquem, sed eventum. facies €est spinae, folia habet ceu pinnas, quae tactis ab homine €ramis cadunt protinus ac postea renascuntur. @@Cummim optimam esse ex Aegyptia spina €convenit, vermiculatam, colore glauco, puram, sine cortice, €dentibus adhaerentem. pretium eius in libras #1108 III. dete-rior ex amygdalis amaris et ceraso, pessima e prunis. fit €et in vitibus infantium ulceribus aptissima, et aliquando in €olea dentium dolori, ulmo etiam in Coryco monte Ciliciae €ac iunipiro ad nihil utiles, ex ulmi vero cummi et culices €ibi nascuntur. fit et e sarcocolla_ita vocatur arbor et €cummis_utilissima pictoribus ac medicis, similis pollini €turis et ideo candida quam rufa melior. pretium eius quod €supra. @@Nondum palustria attingimus nec frutices amnium; @1 €prius tamen quam digrediamur ab Aegypto, et papyri natura €dicetur, cum chartae usu maxime humanitas vitae constet, certe memoria. et hanc Alexandri Magni victoria repertam €auctor est M. Varro, condita in Aegypto Alexandria. antea €non fuisse chartarum usum: in palmarum foliis primo scrip-€titatum, dein quarundam arborum libris. postea publica mo-€numenta plumbeis voluminibus, mox et privata linteis con-€fici coepta aut ceris; pugillarium enim usum fuisse etiam €ante Troiana tempora invenimus apud Homerum, illo vero €prodente ne terram quidem ipsam, quae nunc Aegyptus, in-€tellegitur, cum in Sebennytico et Saite eius nomo omnis charta nascatur, postea adaggeratam Nilo, si quidem a Pharo €insula, quae nunc Alexandriae ponte iungitur, noctis diei-€que velifico navigi cursu terram afuisse prodidit. mox aemu-€latione circa bibliothecas regum Ptolemaei et Eumenis, sup-€primente chartas Ptolemaeo, idem Varro membranas Per-þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨˜Æ†gami tradit repertas. postea promiscue repatuit usus rei €qua constat inmortalitas hominum. @1 @@Papyrum ergo nascitur in palustribus Aegypti aut €quiescentibus Nili aquis, ubi evagatae stagnant duo cubita €non excedente altitudine gurgitum, bracchiali radicis obli-€quae crassitudine, triangulis lateribus, decem non amplius €cubitorum longitudine in gracilitatem fastigatum, thyrsi modo €cacumen includens, nullo semine aut usu eius alio quam floris ad deos coronandos. radicibus incolae pro ligno utun-€tur, nec ignis tantum gratia, sed [2ad]2 alia quoque utensilia €vasorum. ex ipso quidem papyro navigia texunt et e libro €vela tegetesque, nec non et vestem, etiam stragula ac funes. €mandunt quoque crudum decoctumque, sucum tantum de-vorantes. nascitur et in Syria circa quem odoratus ille ca-€lamus lacum, neque aliis usus est quam inde funibus rex €Antigonus in navalibus rebus, nondum sparto communicato. €nuper et in Euphrate nascens circa Babylonem papyrum in-€tellectum est eundem usum habere chartae; et tamen adhuc €malunt Parthi vestibus litteras intexere. @@Praeparatur ex eo charta diviso acu in prae-€tenues, sed quam latissimas philyras. principatus medio, @1 €atque inde scissurae ordine. hieratica appellabatur anti-€quitus religiosis tantum voluminibus dicata, quae adulatione €Augusti nomen accepit, sicut secunda Liviae a coniuge eius: ita descendit hieratica in tertium nomen. proximum am-€phitheatriticae datum fuerat a confecturae loco; excepit €hanc Romae Fanni sagax officina tenuatamque curiosa inter-€polatione principalem fecit e plebeia et nomen ei dedit; €quae non esset ita recurata, in suo mansit amphitheatritica. post hanc Saitica ab oppido ubi maxima fertilitas, ex vilio-€ribus ramentis, propiorque etiamnum cortici Taeneotica a €vicino loco, pondere iam haec, non bonitate, venalis. nam €emporitica inutilis scribendo involucris chartarum segestri-€umque mercibus usum praebet, ideo a mercatoribus co-€gnominata. post hanc papyrum est extremumque eius scirpo simile ac ne funibus quidem nisi in umore utile. texitur €omnis madente tabula Nili aqua. turbidum liquoris glutinum €praebet. in rectum primo supina tabulae schida adlinitur @1 €longitudine papyri quae potuit esse, res[2e]2gminibus utrimque €amputatis, traversa postea crates peragit. premitur ergo €praelis, et siccantur sole plagulae atque inter se iunguntur, €proximarum semper bonitatis deminutione ad deterrimas. €numquam plures scapo quam vicenae. @@Magna in latitudine earum differentia: XIII digito-€rum optimis, duo detrahuntur hieraticae, Fanniana denos €habet, et uno minus amphit[2h]2eatritica, pauciores Saitica, nec €mall[2e]2o sufficit; nam emporiticae brevitas sex digitos non €excedit. praeterea spectatur in chartis tenuitas, densitas, candor, levor. primatum mutavit Claudius Caesar: nimia €quippe Augustae tenuitas tolerandis non sufficiebat calamis; €ad hoc tramittens litteras liturae metum adferebat ex aversis, €et alias indecoro visu pertralucida. igitur e secundo corio €statumina facta sunt, e primo subtemina. auxit et amplitu-dinem, pedali mensura. erat et cubitalis macrocollis, sed €ratio deprehendit vitium, unius schidae revulsione plures €infestante paginas. ob haec praelata omnibus Claudia, Au- @1 €gustae in epistulis auctoritas relicta; Liviana suam tenuit, €cui nihil e prima erat, sed omnia e secunda. @@Scabritia levigatur dente conchave, sed caducae €litterae fiunt. minus sorbet politura charta, magis splendet. €rebellat saepe umor incuriose datus primo, malleoque de-€prehenditur au[2t]2 etiam odore, cum [2cura]2 fuit indiligentior. €deprehenditur et lentigo oculis, sed inserta mediis glutina-€mentis taenea fungo papyri bibula, vix nisi littera fundente €se: tantum inest fraudis. alius igitur iterum texendis labor. @@Glutinum vulgare e pollinis flore temperatur fer-€vente aqua, minimo aceti aspersu, nam fabrile cummisque €fragilia sunt. diligentior cura mollia panis fermentati colat €aqua fervente; minimum hoc modo intergerivi, atque etiam €Nili lenitas superatur. omne autem glutinum nec vetustius €esse debet uno die nec recentius._(postea malleo tenua-€tur et glutino percurritur, iterumque cons[2t]2ri[2c]2ta erugatur atque extenditur malleo)_ita sint longinqua monimenta. €Tiberi Gaique Gracchorum manus apud Pomponium Secun-€dum vatem civemque clarissimum vidi annos fere post du- @1 €centos; iam vero Ciceronis ac Divi Augusti Vergilique sae-€penumero videmus. @@Ingentia exempla contra M. Varronis sen-€tentiam de chartis reperiuntur. namque Cassius Hemina, €vetustissimus auctor annalium, quarto eorum libro pro-€didit Cn. Terentium scribam agrum suum in Ianiculo re-€pastinantem effodisse arcam, in qua Numa, qui Romae reg-navit, situs fuisset. in eadem libros eius repertos P. Cor-€nelio L. filio Cethego, M. Baebio Q. filio [2T]2amphilo cos., ad €quos a regno Numae colliguntur anni DXXXV. hos fuisse €e charta, maiore etiamnum miraculo, quod infossi dura-€verint_quapropter in re tanta ipsius Heminae verba ponam: "Mirabantur alii, quomodo illi libri durare €possent; ille ita rationem reddebat: lapidem fuisse €quadratum circiter in media arca evinctum can-€delis quoquoversus. in eo lapide insuper libros €[2III]2 sitos fuisse; propterea arbitrarier non com-€putuisse. et libros citratos fuisse; propterea ar-€bitrarier tineas non tetigisse. in iis libris scripta @1 €erant philosophiae Pythagoricae"_eosque combustos a Q. Petilio praetore, quia philosophiae scripta essent. hoc €idem tradit Piso censorius primo commentariorum, €sed libros septem iuris pontificii, totidem Pythagoricos fuisse; €Tuditanus tertio decimo Numae decretorum fuisse. ipse €Varro humanarum antiquitatum VII, Antias secundo €libros fuisse XII pontificales Latinos, totidem Graecos prae-€cepta philosophiae continentes; idem tertio et SC. ponit quo comburi eos placuerit. inter omnes vero convenit Si-€byllam ad Tarquinium Superbum tres libros adtulisse, ex €quibus sint duo cremati ab ipsa, tertius cum Capitolio Sul-€lanis temporibus. praeterea Mucianus ter cos. prodidit €nuper se legisse, cum praesideret Lyciae, Sarpedonis ab €Troia scriptam in quodam templo epistulae chartam, quod €eo magis miror, si etiamnum Homero condente Aegyptus €non erat. aut cur, si iam hic erat usus, in plumbeis linteis-€que voluminibus scriptitatum constet, curve Homerus in €illa ipsa Lycia Bellerophonti codicillos datos, non epistulas, @1 tradiderit? sterilitatem sentit hoc quoque, factumque iam €Tiberio principe inopia chartae ut e senatu darentur arbitri €dispensandis; alias in tumultu vita erat. @@Aethiopia Aegypto contermina insignes arbores €non fere habet praeter liniferam, qualis Indorum atque Ara-€biae dicta est. propior tamen huic natura lanae maiorque €folliculus granati modo mali, similesque et inter se arbores €ipsae. praeter hanc palmae, quales retulimus. insularum €arbores ambitu Aethiopiae et nemora odorata in mentione €earum dicta sunt. @@Atlans mons peculiari proditur silva, de qua €diximus. confines ei Mauri, quibus plurima arbor citri et €mensarum insania, quas feminae viris contra margaritas re-gerunt. exstat hodie M. Ciceroni in illa paupertate et (quod €magis mirum est) illo aevo empta HS . memoratur et €Galli Asini HS <30X>30. venumdatae sunt et duae ab Iuba rege €pendentes, quarum alteri pretium fuit HS <30XII>30, alteri paulo €minus. interiit nuper incendio a Cethegis descendens, HS €<30XIII>30 permutata, latifundii taxatione, si quis praedia tanti @1 mercari malit. magnitudo amplissimis adhuc fuit uni com-€missae ex orbibus dimidiatis duobus a rege Mauretaniae €Ptolemaeo quattuor pedes et semipedem per medium ambi-€tum, crassitudine quadrantali_maiusque miraculum in ea €est artis latente iunctura quam potuisset esse naturae_, €solidae autem a Nomio Caesaris liberto cognomen trahent[2i]2 €tribus sicilicis infra quattuor pedes totidemque infra pedem crassitudinis. qua in re non omittendum videtur Tiberio €principi mensam quattuor pedes sextante et sicilico exce-€dentem, tota vero crassitudine sescunciali, oper[2i]2mento lam-€nae vestitam fuisse, cum tam opima Nomio liberto eius esset. þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨˜ßtuber hoc est radicis, maximeque laudatum quod sub terra €totum fuerit, et rarius quam quae superne gignuntur etiam €in ramis, proprieque quod tanti emitur arborum vitium est, €quarum amplitudo ac radices aestimari possunt ex orbibus. €sunt autem cupresso feminae atque etiamnum silvestri si-€miles folio, odore, caudice. Ancorarius mons vocatur cite-€rioris Mauretaniae, qui laudatissimum dedit citrum, iam ex-€haustus. @1 @@Mensis praecipua dos in venam crispis vel in ver-€tices parvos. illud oblongo evenit discursu ideoque tigrinum €appellatur, hoc intorto et ideo tales pantherinae vocantur. €sunt et undatim crispae, maiore gratia, si pavonum caudae oculos imitentur. magna, verum post has, gratia extra prae-€dictas crispis densa veluti grani congerie, quas ob id a si-€militudine apiatas vocant. summa vero omnium in colore: €hic maxime mulsi placet, vinis suis refulgens. post haec €amplitudo est: iam toti caudices iuvant, pluresque in una. mensae vitia lignum_ita vocatur materiae surda et indi-€gesta simplicitas aut platani foliorum modo digesta_, item €iligna[2e]2 venae similitudo vel coloris et, quibus maxime ob-€noxias fecere aestus ventique, rimae aut capillamenta rimas €imitata; postea murena nigro transcurrens limite variisque €corticum punctis adprehensus papaverum modo et in totum atro propior colos maculaeve discolores._Virides terra €condunt barbari et inlinunt cera, artifices vero frumenti €acervis inponunt septenis diebus totidem intermissis, mirum-€que ponderi quantum ita detrahatur. naufragia docuere €nuper hanc quoque materiem siccatam mari, duritie in-€corrupta, cospissari non ullo modo vehementius. nutriuntur @1 €optime splendescuntque manus siccae fricatu a balineis ma-€xime, nec vinis laeduntur ut [2i]2is genitae. @@Inter pauca nitidioris vitae instrumenta haec arbor €est, quapropter insistendum ei quoque paululum videtur. €nota etiam Homero fuit. th[2y]2on Graece vocatur, ab aliis €thya. hanc itaque inter odores uri tradidit in deliciis Circae, €quam deam volebat intellegi, magno errore eorum qui odo-€ramenta in eo vocabulo accipiunt, cum praesertim eodem €versu cedrum laricemque una tradat uri, quo manifestum est de arboribus tantum locutum. Theophrastus, qui €proximus a Magni Alexandri aetate scripsit haec circa urbis €Romae annum CCCCXXXX, magnum iam huic arbori ho-€norem tribuit, memoratas ex ea referens templorum vete-€rum contignationes quandamque inmortalitatem materiae in tectis contra vitia omnia incorruptae. radice nihil crispius, €nec aliunde pretiosiora opera. praecipuam autem esse eam €arborem circa Hammonis delubrum, nasci et in interiore €Cyrenaicae parte. de mensis tamen tacuit, et alias nullius €ante Ciceronianam vetustior memoria est, quo noviciae appa- @1 rent._Alia est arbor eodem nomine, malum ferens €exsecratum aliquis odore et amaritudine, aliis expetitum, €domus etiam decorans, nec dicenda verbosius. @@Eadem Africa, qua vergit ad nos, insignem €arborem loton gignit, quam vocat celthim, et ipsam Italiae €familiarem, sed terra mutatam. praecipua est circa Syrtis €atque Nasamonas. magnitudo quae piro, quamquam Ne-€pos Cornelius brevem tradit. incisurae folio crebriores; €alioqui ilicis viderentur. differentiae plures, eaeque maxime fructibus fiunt. magnitudo huic fabae, color croci, sed ante €maturitatem alius atque alius, sicut uvis. nascitur densus €in ramis myrti modo, non ut in Italia cerasis, tam dulcis €ibi cibo, ut nomen etiam genti terraeque dederit nimis ho-€spitali advenarum oblivione patriae. ferunt ventris non sen-tire morbos qui eum mandant. melior sine interiore nucleo, €qui in altero genere osseus videtur. vinum quoque expri-€mitur illi simile mulso, quod ultra denos dies negat durare €idem Nepos bacasque concisas cum alica ad cibos doliis €condi. quin et exercitus pastos eo accepimus ultro citroque €commeantes per Africam. ligno colos niger; ad tibiarum €cantus expetitur. e radice cultellis capulos brevesque alios €usus excogitant. @1 @@Haec ibi natura arboris. est autem eodem nomine et €herba et in Aegypto caulis in palustrium genere. receden-€tibus enim aquis Nili riguis provenit, similis fabae caule €foliisque densa congerie stipatis, brevioribus tantum graci-€lioribusque. fructus in capite papaveri similis incisuris omni-que alio modo; intus grana ceu milium. incolae capita in €acervis putrefaciunt, mox separant lavando et siccata tundunt €eoque pane utuntur. mirum est quod praeter haec traditur, €sole occidente papavera ea comprimi et integi foliis, ad ortum €autem aperiri, donec maturescant flosque, qui est candidus, decidat. hoc amplius in Euphrate tradunt, et caput €ipsum et florem vespera mergi usque in medias noctes to-€tumque abire in altum, ut ne d[2e]2missa quidem manu possit €inveniri, reverti deinde paulatimque subrigi et ad exortus €solis emergere extra aquam ac florem patefacere atque etiam-num insurgere, ut plane ab aqua absit alte. radicem lotos €habet mali coton[2e]2i magnitudine, opertam nigro cortice, qualis €et castaneas tegit. interius candidum corpus, gratum cibis €et crudum, gratius decoctum sive aqua sive pruna. neque €aliunde magis quam purgamentis eius sues crassescunt. @1 @@Cyrenaica regio loton suae postponit paliuro. €fruticosior haec fructuque magis rubens, cuius nucleus non €simul mandatur; iucundus per se ac suavior e vino, quin et €vina suco suo commendans. interior Africa ad Garamantas €usque et deserta palmarum magnitudine et suavitate constat, nobilibus maxime circa delubrum Hammonis, sed circa €Carthaginem Punicum malum cognomine sibi vindicat; aliqui €granatum appellant. divisit et in genera apyrenum vocando €cui lignosus nucleus abesset; candidior ei natura et blandiores acini minusque amaris distincti membranis. alias structura €eorum quaedam ut in favis, communis nucleos habentium. €horum quinque species: dulcia, acria, mixta, acida, vinosa. €Samia et Aegyptia distinguntur erythrocomis et leucocomis. €corticis maior usus ex acerbis ad perficienda coria. flos €balaustium vocatur, et medicis idoneus et tinguendis vesti-€bus, quarum color inde nomen accepit. @@In Asia et Graecia nascuntur frutices epi-€cactis, quem alii embolinen vocant, parvis foliis, quae pota €contra venena prosunt sicut erices contra serpentes, et @1 €in quo nascitur granum Cnidium, quod aliqui linum vocant, €fruticem vero thymel[2a]2ean, alii chamelaean, alii pyros ach[2n]2en, €aliqui cnestorem, alii cneorum. est similis oleastro, foliis €angustioribus, cumminosis, si mordeantur, myrti magnitudine. €semen colore et specie farris, ad medicinae tantum usum. @@Tragion fruticem sola Creta insula gignit, tere-€bintho similem et semine, quod contra sagittarum ictus effi-€cacissimum tradunt. eadem et tragacanth[2a]2m spinae albae €radice, multum praelatam apud Medos aut in Achaia na-€scenti. pretium eius in libras #1108 III. @@Tragon et Asia fert sive scorpionem, veprem sine €foliis, ra[2ce]2mis rubentibus, ad medicinae usum. myricen et €Italia, quam tamaricen vocat, Achaia autem bryan silvestrem. €insigne in ea quod sativa tantum fert gallae similem fructum. €in Syria et Aegypto copiosa haec est, cuius infelicia ligna appellamus, qua tamen infeliciora sunt Graeciae. gignit enim @1 €arborem ostryn, quam et ostr[2y]2am vocant, solitariam circa €saxa aquosa, similem fraxino cortice et ramis, folio piris, €paulo tamen longioribus crassioribusque ac rugosis incisuris, €quae per tota discurrunt, semine hordeo simili et colore. €materies est dura atque firma, qua in domum inlata difficiles partus fieri produnt mortesque miseras. nec au-€spicatior in Lesbo insula arbor quae vocatur euonymos, non €absimilis Punicae arbori_inter eam et laurum folia ma-€gnitudine, figura vero et mollitia Punicae_, floris candidi €[2od]2ore statim pestem denuntians. fert siliquas sesames, intus €granum quadriangula figura, spissum, letale animalibus; nec €non et folio eadem vis. succurrit aliquando praeceps alvi €exinanitio. @@Alexander Cornelius arborem leonem appel-€lavit, ex qua facta esset Argo, similem robori viscum ferenti, €quae neque aqua neque igni poss[2e]2t corrumpi, sicuti nec €viscum, nulli alii cognitam, quod equidem sciam. þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨˜ø@@Andrachlen omnes fere Graecis porcillacae nomine @1 €interpretantur, cum sit herba et andrachne vocetur unius €litterae diversitate. cetero andrachle est silvestris arbor neque €in planis nascens, similis unedoni, folio tantum minore et €numquam decidente, cortice non scabro quidem, sed qui circumgelatus videri possit: tam tristis aspectus est. si-€milis et coccygia folio, magnitudine minor. proprietatem €habet fructum amittendi lanugine (pappum vocant), quod €nulli alii arbori evenit. similis et apharce, bifera aeque quam €andrachle. priorem fructum incipiente pubescere uva per-€agunt, alterum initio hiemis, quales eos non traditur. @@Et ferulam inter externas dixisse conveniat arbo-€rumque generi adscripsisse, quoniam quarundam naturae, €sicuti distinguemus, lignum omne corticis loco habent fo-€rinsecus, ligni autem loco fungosam intus medullam ut sa-buci, quaedam vero inanitatem ut harundines. ferula calidis €nascitur locis atque trans maria, geniculatis nodata scapis. €duo eius genera: nartheca Graeci vocant adsurgentem in alti-€tudinem, nartheciam vero semper humilem. a genibus ex-€eunt folia, maxima ut quaeque terrae proxima. cetera natura €eadem quae anet[2h]2o, et fructu simili. nulli fruticum levitas €maior; ob id gestatu facilis baculorum usum senectuti praebet. @@Semen ferulae thapsian quidam vocavere, decepti @1 €quoniam ferula sine dubio est thapsia, sed sui generis, foliis €feniculi, inani caule nec excedente baculi longitudinem. semen €quale ferulae, radix candida. incisa lacte manat et contusa €suco, nec corticem abdicant. omnia ea venena: quippe etiam €fodientibus nocet, si minima aspiret aura; intumescunt cor-€pora, faciemque invadunt ignes sacri; ob id cerato prius in-linunt. quibusdam tamen morbis auxiliari dicunt medici per-€mixtam aliis, item alopeci[2i]2s suggillatisque ac liventibus, ceu €vero remedia desint, ut scelera non tractent. sed ista prae-€texunt noxio instrumento, tantumque inpudentiae est, ut €venenum artis esse persuadeant. thapsia in Africa vehemen-€tissima. quidam caulem incidunt per messes et in ipsa ex-cavant radice, quo sucus confluat, arefactumque tollunt. alii €folia, caulem, radicem tundunt in pila et sucum in sole co-€actum dividunt in pastillos. Nero Caesar claritatem ei dedit €initio imperi, nocturnis grassationibus converberata facie in-€linens id cum ture ceraque et secuto die contra famam €cutem sinceram circumferens. ignem ferulis optime servari €certum est easque in Aegypto praecellere. @@Vbi et cappari, firmioris ligni frutex seminis-€que et cibis vulgati, caule quoque una plerumque decerpto. €cavenda eius genera peregrina, si quidem Arabium pestilens, @1 €Africum gingivis inimicum, Marmaricum vulvis et omnibus €inflationibus. Apulum vomitus facit, stomachum et alvum €solvit. quidam id cynosbaton vocant, alii ophiostaphylen. @@Frutectosi est generis et saripha, circa Nilum na-€scens, duorum ferme cubitorum altitudine, pollicari crassi-€tudine, coma papyri, similique manditur modo, radice ferra-€riis officinis praecipua carbonis usu propter duritiam. @@Non omittendum est et quod Babylone seri-€tur in spinis, quoniam non aliubi vivit, sicut et viscum in €arboribus, sed illud in spina tantum quae regia vocatur. €mirum quod eodem die germinat quo iniectum est_in-€icitur autem ipso canis ortu_et celerrime arborem occu-€pat. condiunt eo vina et ideo serunt. spina illa nascitur et €Athenis in Longis muris. @@Frutex est et cytisus, ab Amphiloc[2h]2o Atheniense €miris laudibus praedicatus pabulo omnium, aridus vero etiam €suum, spondetque iugero eius annua HS MM vel mediocri €solo reditus. utilitas quae ervo, sed ocior satias, perquam €modico pinguescente quadripede, ita ut iumenta hordeum @1 €spernant. non ex alio pabulo lactis maior copia aut melior, €super omnia pecudum medicina valida[2s]2 a morbis omnibus praestante. quin et nutricibus in defectu lactis aridum atque €in aqua decoctum potui cum vino dari iubet_firmiores ex-€celsioresque infantes fore_, viridem etiam gallinis aut, si €inaruerit, madefactum. apes quoque numquam defore cytisi €pabulo contingente promittunt Democritus a[2t]2que Aristo-machus. nec aliud minoris impendi est. seritur, cum hor-€deum, aut vere semine ut porrum, vel caule autumno ante €brumam; si semine, madidum, aut, si desint imbres, satum €spargitur. plantae cubitales transferuntur scrobe pedali. se-€ritur per aequinoctia tenero frutice, perficitur triennio, de-€metitur verno aequinoctio, cum florere desiit, vel pueri anusve vilissima opera. canus aspectu, breviterque si quis €exprimere similitudinem velit, angustioris trifoli frutex. da-€tur animalibus post biduum semper, hieme vero quod inaruit €madidum. satiant equos denae librae et ad portionem minora €animalia, obiterque inter ordines alium, cepas seri fertile est. inventus est hic frutex in Cythno insula, inde tralatus €in omnes Cycladas, mox in urbes Graecas, magno casei pro- @1 €ventu. praeterea_quo maxime miror rarum esse in €Italia_non aestuum, non frigorum, non grandinum aut €nivis iniuriam expavescit. adicit Hyginus, ne [2c]2os[2s]2ium qui-€dem propter nullam gratiam ligni. @@Nascuntur etiam in mari frutices arboresque €_minores in nostro_, Rubrum enim et totus orientis €oceanus refertus est silvis. non habet lingua La[2t]2ia nomen €quod Graeci vocant phycos, quoniam alga herbarum maris €vocabulum intellegitur, hic autem est frutex. folio lato, co-€lore viridi gignit quod quidam [2p]2rason vocant, alii zostera. alterum genus eiusdem capillaceo folio, simile feniculo, in €saxis nascitur, superius in vadis haut procul litore, utrum-€que verno, et interit autumno. circa Cretam insulam nato €in petris purpuras quoque inficiunt, laudatissimo a parte €aquilonis ut spongeis. tertium est gramini simile, radice geniculata et caule qualiter calami. aliud genus fru-€ticum bryon vocatur, folio lactucae, rugosiore tantum, iam €hoc in[2f]2erius nascens, in alto vero abies et quercus cubitali €altitudine; ramis earum adhaerent conchae. quercu et tingui @1 €lanas tradunt, glandem etiam quasdam ferre in alto. nau-fragis haec deprehensa urinantibusque; ea et aliae traduntur €praegrandes circa Scione[2n]2. vitis enim passim nascitur, sed €ficus sine foliis, rubro cortice. fit et palma fruticum generis. €extra Herculis columnas porri fronde nascitur frutex et alius €lauri ac thymi, qui ambo eiecti in pumicem transfigurantur. @@At in oriente mirum est statim a Copto per soli-€tudines nihil gigni praeter spinam quae sitiens vocatur, et €hanc raram admodum, in mari vero Rubro silvas virere, €lauru maxime et oliva ferentibus bacas et, cum pluat, fun-€gos, qui sole tacti mutantur in pumicem. fruticum ipsorum €magnitudo ternum cubitorum est. caniculis referta [2maria]2, €vix ut prospicere e nave tutum sit, remos plerumque ipsos invadenti[2b]2u[2s]2. qui navigavere [2ex]2 Indo Alexandri €milites frondem marinarum arborum tradidere in aqua vi-€ridem fuisse, exemptam sole protinus in salem arescentem, €iuncos quoque lapideos perquam similes veris per litora, et €in alto quasdam arbusculas colore bubuli cornus ramosas et @1 €cacuminibus rubentes, cum tractarentur, vitri modo fragiles, €in igni autem ut ferrum inardescentes, restinctis colore suo redeunte. eodem tractu insularum silvas operit aestus, quam-€quam altiores platanis populisque altissimis. folia iis laurea, €flos violae et odore et colore, bacae ut oleis, et ipsae odoris €iucundi, autumno nascentes, vere decidentes, foliis numquam €deciduis. harum minores totas integit mare; maximarum €cacumina extant, ad quae naves religantur et, cum recessit €aestus, ad radices. alias quoque arbores in alto ab isdem €accepimus eodem in mari visas, semper folia retinentes, fructu earum lupino simili. Iuba tradit circa Trogo-€dytarum insulas fruticem in alto vocari Isidis crinem, cu-€ralio similem sine foliis, praecisum mutato colore in nigrum €durescere, cum cadat, frangi. item alium, qui vocatur cha-€riton blepharon, efficacem in amatoriis. spatalia ex eo fa-€cere et monilia feminas; sentire eum se capi durarique €cornus modo et hebetare aciem ferri. quod si fefellerint in-€sidiae, in lapidem transfigurari. @1 þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨ŽŸôÿ@@@@{1LIBER XIV}1 ‘@@Externae arbores indocilesque nasci alibi quam ubi €coepere et quae in alienas non commeant terras hactenus €fere sunt, licetque iam de communibus loqui, quarum om-€nium peculiaris parens videri potest Italia. noscentes tan-€tum meminerint naturas earum a nobis interim dici, non cul-€turas, quamquam et colendi maxima in natura portio est. illud satis mirari non queo, interisse quarundam memo-€riam atque etiam nominum quae auctores prodidere noti-€tiam. quis enim non communicato orbe terrarum maiestate €Romani imperii profecisse vitam putet commercio rerum ac €societate festae pacis omniaque, etiam quae ante occulta fuerant, in promiscuo usu facta? at Hercules non repe-€riuntur qui norint multa ab antiquis prodita. tanto prisco-€rum cura fertilior aut industria felicior fuit, ante milia an-€norum inter principia litterarum Hesiodo praecepta agri-€colis pandere orso subsecutisque non paucis hanc curam €eius, unde nobis crevit labor, quippe cum requirenda sint €non solum postea inventa, verum etiam ea quae invenerant prisci, desidia rerum internecione memoriae indicta. cuius €vitii causas quis alias quam publicas mundi invenerit? ni- @1 €mirum alii subiere ritus circaque alia mentes hominum de-€tinentur et avaritiae tantum artes coluntur. antea inclusis €gentium imperiis intra ipsas adeoque et ingeniis, quadam €sterilitate fortunae necesse erat animi bona exercere, reges-€que innumeri honore artium colebantur et in ostentatione €has praeferebant opes, inmortalitatem sibi per illas prorogari €arbitrantes, qua re abundabant et praemia et opera vitae. posteris laxitas mundi et rerum amplitudo damno fuit. post-€quam senator censu legi coeptus, iudex fieri censu, magi-€stratum ducemque nihil magis exornare quam census, post-€quam coepere orbitas in auctoritate summa et potentia esse, €captatio in quaestu fertilissimo ac sola gaudia in possi-€dendo, pessum iere vitae pretia omnesque a maximo bono €liberales dictae artes in contrarium cecidere ac servitute sola profici coeptum. hanc alius alio modo et in aliis ad-€orare, eodem tamen habendique ad spes omnium tendente €voto. passim vero etiam egregii aliena vitia quam bona sua €colere malle. ergo Hercules voluptas vivere coepit, vita ipsa desiit. sed nos oblitterata quoque scrutabimur, nec deter-€rebit quarundam rerum humilitas, sicuti nec in animalibus €fecit, quamquam videmus Vergilium praecellentissimum €vatem ea de causa hortorum dotes fugisse et in his quae €rettulit flores modo rerum decerpsisse, beatum felicemque €gratiae quindecim omnino generibus uvarum nominatis, @1 €tribus oleae, totidem pirorum, malo vero tantum Assyrio, €ceteris omnibus neglectis. @@Vnde autem potius incipiamus quam a vitibus? €quarum principatus in tantum peculiaris Italiae est, ut vel €hoc uno omnia gentium vicisse etiam odorifera possit videri €bona, quamquam ubicumque pubescentium odori nulla sua-€vitas praefertur. @@Vites iure apud priscos magnitudine quoque inter €arbores numerabantur. Iovis simulacrum in urbe Populonio €ex una conspicimus tot aevis incorruptum, item Massiliae €pateram. Metaponti templum Iunonis vitigineis columnis stetit. €etiam nunc scalis tectum Ephesiae Dianae scanditur una €vite Cypria, ut ferunt quoniam ibi ad praecipuam amplitu-€dinem exeunt. nec est ligno ulli aeternior natura. verum ista ex silvestribus facta crediderim; hae vites tonsura €annua coercentur, et vis earum omnis evocatur in palmites €aut deprimitur in propagines, sucique tantum gratia ex [2i]2is €[2p]2e[2t]2itur pluribus modis ad caeli mores solique ingenia. in €Campano agro populis nubunt, maritasque conplexae atque €per ramos earum procacibus bra[2c]2chiis geniculato cursu scan-€dentes cacumina aequant, in tantum sublimes, ut vindemitor auctoratus rogum ac tumulum excipiat, nulla fine crescendi, €vidique [2i]2am po[2r]2ti[2c]2us, villas et domos ambiri singularum pal- @1 €mitibus ac sequacibus loris. quodque memoria dignum inter €prima Valerianus quoque Cornelius existimavit, una €vitis Romae in Liviae porticibus subdiales inambulationes €umbrosis pergulis opacat, eadem duodenis musti amphoris fecunda. ulmos quidem ubique exu[2p]2erant, miratumque alti-€tudinem earum Ariciae ferunt legatum regis Pyrrhi Cineam €facete lusisse in austeriorem gustum vini, merito matrem €eius pendere in tam alta cruce. rum[2p]2otinus vocatur et alio €nomine opulus arbor Italiae Padum transgressis, cuius ta-€bulata in orbem patula replent puroque perductae dracone €in palmam eius inde sub re[2c]2t[2o]2s ramorum digitos flagella dispergunt. eaedem modici hominis altitudine adminiculatae €sudibus horrent, vineamque faciunt alia[2e]2 inprobo reptatu €pampinorumque per i[2n]2an[2ia o]2mn[2i]2a discursu atria media con-€plentes. tot differentias vel sola tantum Italia recipit. stat €provinciarum aliquarum per se vitis sine ullo pedamento, €arcus suos in se colligens et brevitate crassitudinem pascens. vetant hoc aliubi venti, ut in Africa et Narbonensis pro-€vinciae partibus, ubi excrescere ultra suos pollices prohi-€bitae semperque pastinatis similes herbarum modo vagantur @1 €per arva ac sucum terrae passim uvis bibunt, quae ob id €magnitudinem infantium puerorum in interiore parte Africae €exsuperant. vina non alibi tristiora, sed uva non alibi gratior callo, unde possit invenisse nomen durus acinus. namque €genera magnitudine, colore, saporibus acini innumera etiam-€num multiplicantur vino. hic purpureo lucent colore, illic €fulgent roseo nitentque viridi; candicans enim nigerque vul-€gares. tument vero mammarum modo bumasti, praelongis €dactyli porriguntur acinis. est et illa naturae lascivia, ut €praegrandibus adhaereant parvi comites, suavitate certantes; leptorragas has vocant. durant aliae per hiemes, pensili €concamaratae nodo. aliae in sua tantum continentur anima, €ollis fictilibus et insuper doliis inclusae, stipatae vinaceis €circumsudantibus. aliis gratiam, qui et vinis, fumus adfert, €fabrilisque in e[2o]2 gloria[2m]2 praecipua[2m]2 fornacibus Africae Ti-€beri Caesaris auctoritas fecit; ante eum Raeticis prior mensa €erat u[2v]2is e[2x]2 Veroniensium agro. quin et patientia nomen acinis dat passis. conduntur et musto uvae ipsaeque vino @1 €suo inebriantur. aliae decocto in musto dulcescunt, aliae €vero subolem novam in ipsa matre expectant tral[2u]2cidae €vitro, additque acinis eandem quam in doliis amphorisve €duratricem illam firmitatem austeritas picis infusa pediculo. iam inventa vitis per se in vino picem resipiens, Viennensem €agrum nobilitans Taburno Sotanoque et [2H]2el[2v]2ico generibus, €non pridem ha[2e]2c inlustrata atque Vergili vatis aetate in-cognita, a cuius obitu XC aguntur anni. quid, quod inserta €castris summam rerum imperiumque continet centurionum €in manu vitis et opimo praemio tardos ordines ad lentas €perducit aquilas atque etiam in del[2ic]2tis p[2o]2enam ipsam ho-€norat? nec non vineae oppugnationum dedere rationem. €nam in medicaminibus adeo magnum obtinent locum, ut per €sese vino ipso remedia sint. @@Genera vitium numero conprehendi posse unus €existimavit Democritus, cuncta sibi Graeciae cognita pro-€fessus; ceteri innumera atque infinita esse prodiderunt, quod €verius apparebit ex vinis. nec omnia dicentur, sed maxim[2e]2 €insignia, quippe totidem p[2a]2ene sunt quot agri, quam ob €rem celeberrimas vitium aut quibus est aliqua proprietate €miraculum ostendisse satis erit. @1 @@Principatus datur Aminneis firmitatem propter seni[2o]2que €proficientem vini eius utique vitam. quinque earum genera. €ex iis germana minor acino melius deflorescit, imbres tem-€pestatesque tolerat, non item maior, sed in arbore quam in iugo minus obnoxia. gemellarum, quibus hoc nomen uvae €semper geminae dedere, asperrimus sapor, sed vires prae-€cipuae. ex [2i]2is minor austro laeditur, ceteris ventis alitur, €ut in Vesuvio monte Surrentinisque collibus, in reliquis €Italiae partibus non nisi arbori accommodata. quintum genus €lanatae. ne Seras miremur aut Indos adeo, lanugo eam vestit. €prima ex Amin[2n]2eis maturescit ocissimeque putrescit. @@Proxima dignitas Nomentanis, rubente materia, qua-þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨Ž˜—‚propter quidam rubellas appellavere vineas. hae minus fer-€tiles, vinaceis et faece nimiae, contra pruinas fortissimae, €siccitate magis quam imbre, aestu quam algore vexantur. €quam ob rem in frigidis umidisque principatum obtinent. €fertilior quae minor acino et folio scissa minus. @@Apianis apes dedere cognomen, praecipue earum avidae. €ex iis duo genera lanugine et ips[2a]2 pubescunt. distant quod €altera celerius maturescit, quamquam et altera properante. €situs frigidi [2i]2is non respuuntur, et tamen nullae celerius @1 €imbre putrescunt. vina primo dulcia austeritatem annis ac-cipiunt. Etruria nulla magis vite gaudet. et hactenus po-€tissima nobilitas datur peculiaribus atque vernaculis Italiae; €ceterae advenere. [2e]2 Chio Thasove Graecula non inferior €Aminneis bonitate, praetenera acino et uva tam parva, ut €nisi pinguissimo solo colere non prosit. eugeniam Tauro-€menitani colles cum generositatis cognomine misere Albano €tantum agro, quoniam translata statim mutatur. namque est €aliquis tantus locorum amor, ut omnem in [2i]2is gloriam suam relinquant nec usquam transeant totae. quod et in Raetica €Allobrogicaque, quam supra picatam appellavimus, evenit, €domi nobilibus nec agnoscendis alibi. fecundae tamen boni-€tatis vice copiam praestant, eugenia ferventibus locis, Rae-€tica temperatis, Allobrogica frigidis, gelu maturescens et colore nigra. ex [2i]2is quas adhuc diximus, sed etiam e nigris, €vina vetustate in album colorem transeunt. reliquae igno-€biles, aliquando tamen caeli aut soli opera non fallunt ve-€tustatem, sicuti Faecenia et cum ea florens Biturigiaca, acino €rarior, numquam floris obnoxii, quoniam antecedunt ventis-€que et imbribus resistunt, meliores tamen algentibus locis quam calidis, umidis quam sitientibus. visulla grandi magis €quam denso uvarum partu, inpatiens variantis caeli, sed @1 €contra tenorem unum algoris aestusve constans. quae minor €est ex eo genere, melior. in eligendo solo morosa, pingui €putrescit, gracili omnino non provenit; mediam temperiem €delicate quaerit, ob hoc Sabinis collibus familiaris. uva €eius indecora visu, sapore iucunda. nisi matura protinus €rapitur, etiam non putrescens cadit. contra grandines eam €tuetur foliorum amplitudo atque duritia. @@Insignes iam colore inter purpureas nigrasque helvolae €saepius variantes et ob id varianae a quibusdam appellatae. €praefertur in [2i]2is nigrior; utraque alternis annis fertilis, sed €melior vino, cum parcior. et praeciae duo genera magni-€tudine acini discernuntur, quibus materies plurima uvaque €ollis utilissima; folium apio simile. baliscam Dyrrachini €celebrant, Hispaniae coccolobin vocant. rarior uva, aestus austrosque tolerat, capiti inimica, copia larga. Hispaniae €duo genera eius faciunt, unum oblongo acino, alterum ro-€tundo; novissimas vindemiant. quo dulcior est coccolobis, €hoc melior. sed et austera transit in dulcem vetustatem, €et quae dulcis fuit in austeritatem; tunc Albano vino aemu-€lantur. tradunt vesicae vitiis utilissimum ex iis potum. albuelis summis arboribus fertilior est, visulla imis; quam €ob rem circa easdem satae diversitate naturae locupletant. @1 €inerticulam e nigris appellavere, iustius sobriam dicturi, in-€veterato praecipue commendabilem vino, sed viribus in-€noxiam, si quidem temulentiam sola non facit. @@Fertilitas commendat ceteras principemque helvennacam. €duo eius genera: maior quam quidam longam, minor quam €marcum appellant, non tam fecundam, sed gratiorem haustu. €discernitur folio circinato, verum utraque gracilis. furcas €subdere iis necessarium; alioqui ubertatem suam non tole-rant. maritimo adflatu gaudent, roscida odere. nulla vitium €minus Italiam amat, rara, parva, putrescens in ea, vino quo-€que quod genuit aestatem non exuperans; nec alia macro €solo familiarior. Graecinus, qui alioqui Cornelium €Celsum transcripsit, arbitratur non naturam eius repu-€gnare Italiae, sed culturam avide palmites evocantium. ob €id fertilitate sua absumi, si non praepinguis soli ubertas €lassescentem sustineat. carbunculare negatur, magna dote, €si verum est aliqua in vite caelo non esse ius. @@Aestus fert spionia, quam quidam spineam vocant, au-€tumnisque imbribus pinguescit; quin immo nebulis una €alitur, ob id Ravennati agro peculiaris. vennunculam inter €optime deflorescentes et ollis aptissimam Campani malunt @1 €surculam vocare, alii scapulam, Tarracina Numisianam, nullas €vires proprias habentem, sed totam perinde ac solum valeat, Surrentinis tamen efficacissimam testis Vesuvio tenus. ibi €enim Murgentina e Sicilia potentissima, quam Pompeianam €aliqui vocant, laeto demum feracem, sicut horconia in Cam-€pania tantum. e diverso arceraca, Vergilio argitis dicta, €ultro solum laetius facit, ipsa contra imbres et senectam €fortissima, vino quidem vix annua ac vilitatis cibariae, sed €ubertate praecipua. tolerat et annos mettica, contra omne €sidus firmissima, nigro acino, vinis in vetustate rufescentibus. @@Et hactenus publica sunt genera, cetera regionum €locorumque aut ex iis inter se insitis mixta: si quidem €Tuscis peculiaris est Tudernis, atque etiam nomen iis Flo-€rentiae sopina, Arretio talpona et [2e]2tesiaca et conseminia. €talpona nigra candidum facit mustum. etesiaca fallax: quo €plus tulit, hoc laudabilius fundit, mirumque, fecunditate €pariter et bonitate cessat. conseminia nigra, vino minime @1 €durante, uva maxime, post XV dies quam ulla alia metitur, fertilis, set cibaria. huius folia sicuti labruscae prius quam €decidant sanguineo colore mutantur. evenit hoc et quibus-€dam aliis, pessimi generis argumento. itriola Vmbriae Me-€vanatique et Piceno agro peculiaris est, Amiternino pumula. isdem bananica fallax est, adamant tamen eam. municipi[2i]2 €suam Pompei nomine appellant, quamvis Clusinis copiosio-€rem; municipii et Tiburtes appellavere, quamvis oleagineam €nuper invenerint a similitudine olivae. novissima haec uva-€rum ad hoc tempus reperta est. vinaciolam soli noverunt €Sabini, calventinam Gaurani. scio e Falerno agro tralatas €vocari Falernas, celerrime ubique degenerantes. nec non Surrentinum genus fecere aliqui praedulci uva. capnios et €et buconiates et tharrupia in Thurinis collibus non ante €demetuntur quam gelaverit. Pariana gaudent Pisae, Mutina €Perusinia nigro acino, intra quadriennium albescente vino. €mirum ibi cum sole circumagi uvam quae ob id streptis €vocatur, et in Italia Gallicam placere, trans Alpis vero Pice- @1 €nam. dixit Vergilius Thasias et Mareotidas et Lageas €compluresque externas, quae non reperiuntur in Italia. @@Sed sunt etiamnum insignes uva, non vino, ambrosia e €duracinis, sine ullis vasis in vite servabilis_tanta est €contra frigora, aestus tempestatesque firmitas, nec [orth-€ampelos] indiget arbore aut palis, ipsa se sustinens, non €item dactylides digitali gracilitate_, columbinae e race-€mosis, et magis purpureae, cognomine bimammiae, quando non racemos, sed uvas alias gerunt, item tripedanea, cui €nomen a mensura est, item scripula passo acino et Raetica €in maritimis Alpibus appellata, dissimilis laudatae illi. nam-€que haec brevis, conferta acino, degener vino, sed cute om-€nium tenuissima, nucleo (quod chium vocant) uno ac mini-€mo, acinum praegrandem unum alterumve habens. est et €nigra Aminnea, cui Syriacae nomen inponunt, item Hispana €ignobilium probatissima. @@In pergulis vero seruntur escariae appellatae e dura-€cinis, albae, nigrae, et bumasti totidem coloribus, ac nondum €dictae Aegia et Rhodia et uncialis, velut a pondere acini, @1 €item picina, omnium nigerrima, et coronario naturae lusu €stephanitis, acinos foliis intercursantibus, et quae forenses €vocantur, celeres proventu, vendibiles aspectu, portatu fa-€ciles. contra damnantur etiam visu cinerea et rabuscula et €asinusca, minus tamen caudas vulpium imitata alopecis. Alexandrina appellatur vitis circa P[2h]2alacra[2m]2 brevis, ramis €cubitalibus, acino nigro fabae magnitudine, nucleo molli et €minimo, obliquis racemis praedulcibus, folio parvo et rotundo, €sine divisuris. septem his annis in Narbonensis provinciae €Alb[2a He]2lvia inventa est vitis uno die deflorescens, ob id þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨Ž˜«†tutissima; carbunicam vocant, quam nunc tota provincia €conserit. @@Catonum ille primus, triumpho et censura €super cetera insignis, magis tamen etiamnum claritate litte-€rarum praeceptisque omnium rerum expetendarum datis €generi Romano, inter prima vero agrum colendi, ille aevi €confessione optimus ac sine aemulo agricola, pauca attigit €vitium genera, quarundam ex [2i]2is iam etiam nominibus abo-litis. separatim toto tractatu sententia eius indicanda est, €ut in omni genere noscamus quae fuerint celeberrima anno €DC urbis, circa captas Carthaginem ac Corinthum, cum su-€premum is diem obiit, et quantum postea CCXXX annis vita profecerit. ergo de vitibus uvisque ita prodidit: "Qui €locus vino optimus dicetur esse et ostentus solibus, @1 €Amin[2n]2ium minusculum et geminum eugenium, hel-€vium minusculum conserito. qui locus crassior €aut nebulosior, Amin[2n]2ium maius aut Murgentinum, €Apicium, Lucanum serito. ceterae vites miscellae €maxime in quemvis agrum conveniunt. in olla €vinaceis conduntur Amin[2n]2ium minusculum et maius €et Apicium, eadem in sapa et musto, in lora recte €conduntur. quas suspendas duracinas, Amin[2n]2ias €maiores, vel ad fabrum ferrarium pro passis hae recte servantur." nec sunt vetustiora de illa re Latinae €linguae praecepta. tam prope ab origine rerum sumus. €Ami[2n]2neam proxime dictam Varro Scantianam vocat. €@@In nostra aetate pauca exempla consummatae huius artis €fuere, verum eo minus omittenda, ut noscantur etiam prae-mia, quae in omni re maxime spectantur. summam ergo €adeptus est gloriam Acilius Sthenelus e plebe libertina LX €iugerum non amplius vineis excultis in Nomentano agro atque nummum venumdatis. magna fama et Vetuleno €Aegialo, perinde libertino, fuit in Campania rure Liternino, €maiorque etiam favore hominum, quoniam ipsum Africani €colebat exilium; sed maxima, eiusdem Stheneli opera, Rem-€mio Palaemoni, alias grammatica arte celebri, in hisce vi- @1 €ginti annis mercato rus nummum in eodem Nomentano decimi lapidis ab urbe deverticulo. est autem usquequaque €nota vilitas mercis per omnia suburbana, ibi tamen maxime, €quoniam et neglecta indiligentia praedia paraverat ac ne in €pessimis quidem elegantioris soli. haec adgressus excolere €non virtute animi, sed vanitate primo, quae nota mire in illo €fuit, pastinatis de integro vineis cura Stheneli, dum agrico-€lam imitatur, ad vix credibile miraculum perduxit, intra €octavum annum nummum emptori addicta pendente vindemia. cucurritque non nemo ad spectandas uvarum in €iis vineis strues, litteris eius altioribus contra id pigra vici-€nitate sibi patrocinante, novissime Annaeo Seneca, principe €tum eruditorum ac potentia, quae postremo nimia ruit super €ipsum, minime utique miratore inanium, tanto praedii huius €amore capto, ut non puderet inviso alias et ostentaturo tra-€dere palmam eam, emptis quadriplicato vineis illis intra decimum fere curae annum. digna opera quae in Caecubis €Setinisque agris proficeret, quando et postea saepenumero €septenos culleos singula iugera, hoc est amphoras centenas €quadragenas, musti dedere! ac ne quis victam in hoc anti-€quitatem arbitretur, idem Cato denos culleos redire ex @1 €iugeribus scripsit, efficacibus exemplis non maria plus te-€merata conferre mercatori, non in Rubrum litus Indicumve €merces petitas quam sedulum ruris larem. @@Vino antiquissimo claritas Maroneo in Thraciae €maritima parte genito, ut auctor est Homerus. neque €enim fabulosa aut de origine eius varie prodita consectamur, €praeterquam Aristaeum primum omnium in eadem gente €mel miscuisse vino, suavitate praecipua utriusque naturae €sponte provenientis. Maroneum vicies tanto addito aquae miscendum Homerus prodidit. durat etiam nu[2nc]2 vis in €eadem terra generi rigorque indomitus, quippe cum Muci-€anus ter consul ex iis qui nuperrime prodidere sextarios €singulos octonis aquae misceri compererit praesens in eo €tractu, esse autem colore nigrum, odoratum, vetustate pin-€guescere. et Pramnio, quod idem Homerus celebravit, €etiam nunc honos durat. nascitur Zmyrnae regione iuxta delubrum Matris deum. in reliquis claritas generi non fuit €alicui: anno fuit omnium generum bonitat[2e]2 L. Opimio cos., €cum C. Gracchus tri[2bunus]2 pl[2ebem]2 seditionibus agitans [2est]2 €interemptus. ea caeli temperies fulsit (cocturam vocant) €solis opere natali urbis DCXXXIII, dura[2n]2tque adhuc vin[2a]2 ea @1 €ducentis fere annis, iam in speciem redacta mellis asperi_ €etenim haec natura vinis in vetustate est_, nec potari €per se queant p[2e]2rvinci[2v]2e aqua, usque in amaritudinem carie €indomita; sed ceteris vinis commendandis minima aliqua mixtura medicamenta sunt. quod ut eius temporis aestima-€tione in singulas amphoras centeni nummi statuantur, ex €his tan[2tu]2m usura multiplicata semissibus, quae civilis ac €modica est, in C. Caesaris Germanici fili principatu anno €CLX singulas uncias vini constitisse, nobili exemplo docui-€mus referentes vitam Pomponii Secundi vatis cenamque €quam principi illi dedit. tantum pecuniarum de[2t]2inen[2t]2 apo-thecae! nec alia res maius incrementum sentit ad vicensi-€mum annum maiusve ab eo dispendium, non proficiente €pretio; raro quippe adhuc fuere, nec nisi in nepotatu, sin-€gulis testis milia nummum. Vien[2nen]2ses soli picata sua, €quorum genera diximus, pluris permutare, sed inter sese €amore patrio, creduntur; idque vinum frigidius reliquis €existimatur in frigido potu. @@Vino natura est hausto accendendi calore vis-€cera intus, foris infuso refrigerandi. nec alienum fuerit €commemorare hoc in loco quod Androcydes sapientia €clarus ad Alexandrum Magnum scripsit, intemperantiam eius €cohibens: "Vinum poturus, rex, memento bibere te @1 €sanguinem terrae. cicuta hominis venenum est, €cicutae vinum." quibus praeceptis ille si obtemperavisset, €profecto amicos in temulentia non interemisset, prorsus ut €iure dici possit, neque viribus corporis utilius aliud neque €voluptatibus perniciosius, si modus absit. @@Genera autem vini alia aliis gratiora esse quis €dubitet aut non ex eodem lacu aliu[2d]2 praestantius altero €germanitatem praecedere sive testa sive fortuito eventu? €quam ob rem de principatu se quisque iudicem statuet. Iulia Augusta LXXX[2V]2I annos vitae Pucino vino rettulit ac-€ceptos, non ali[2o]2 usa. gignitur in sinu Hadriatici maris non €procul Timavo fonte saxoso colle, maritimo adflatu paucas €coquente amphoras; nec aliud aptius medicamentis iudicatur. €hoc esse crediderim quod Graeci celebrantes miris laudibus Prae[2t]2etianum appellaverint ex Hadriatico sinu. Divus Au-€gustus Setinum praetulit cunctis et fere secuti principes, €confessa propter experimenta, non temere cruditatibus noxiis €ab ea saliva. nascitur supra Forum Appi. antea Caecubo @1 €erat generositas celeberrima in palustribus populetis sinu €Amynclano, quod iam intercidit incuria coloni locique an-€gustia, magis tamen fossa Neronis, quam a Baiano lacu €Ostiam usque navigabilem incohaverat. @@Secunda nobilitas Falerno agro erat et ex eo maxime €Faustiniano; cura culturaque id collegerat. exolescit haec €quoque copiae potius quam bonitati studentium. Falernus €ager a ponte Campano laeva petentibus Vrbanam coloniam €Sullanam nuper Capuae contributam incipit, Faustinianus €circiter IIII milia pass[2u]2um a vico Caedici[2o]2, qui vicus a €Sinuessa VI M pass[2u]2um abest. nec ulli nunc vino maior auctoritas. solo vinorum flamma accenditur. tria eius ge-€nera: austerum, dulce, tenue. quidam ita distingunt, sum-€mis collibus Caucinum gigni, mediis Faustinianum, imis €Falernum. non omittendum autem nulli eorum quae cele-€brentur iucundum saporem uvae esse. @@At tertiam palmam varie venere Albana urbi vicina, prae-€dulcia ac rara in austero, item Surrentina in vineis tantum @1 €nascentia, convalescentibus maxime probata propter tenui-€tatem salubritatemque. Tiberius Caesar dicebat consensisse €medicos ut nobilitatem Surrentino darent; alioqui esse gene-€rosum acetum; C. Caesar, qui successit illi, nobilem vappam. €certant Massica atque a monte Gauro Puteolos Baiasque prospectantia. nam Falerno contermina Statana ad princi-þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨Ž˜Á‚patum venere non dubie palamque fecere sua quibusque €terris tempora esse, suos rerum proventus occasusque. €iuncta [2i]2is praeponi solebant Calena et quae in vineis arbus-€tisque nascuntur Fundana et alia ex vicinia urbis, Veliterna, €Privernatia. nam quod Signiae nascitur, austeritate nimia €continendae utile alvo, inter medicamina numeratur. @@Quartum curriculum publicis epulis optinuere a Divo €Iulio_is enim primus auctoritatem [2i]2is dedit, ut epistulis €eius apparet_Mamertina circa Messanam in Sicilia genita; €ex [2i]2is Potulana, ab auctore dicta illo cognomine, proxima €Italiae laudantur praecipue. est in eadem Sicilia et Tauro-€m[2e]2nitanis honos lagonis pro Mamertino plerumque subditis. @1 @@Ex reliquis autem a supero mari Praetutia atque An-€cone nascentia, et quae a palma una forte enata palmensia €appellavere, in mediterraneo vero Caesenatia ac Maecenati-€ana, in Veroniensi item Raetica, Falernis tantum postlata a €Vergilio, mox ab [2in]2timo sinu maris Hadriana, ab infero autem Latiniensia, Gravi[2s]2cana, St[2at]2oniensia. Etruriae Luna €palmam habet, Liguriae Genua, inter Pyrenaeum Alpesque €Massilia gemino sapore, quando et condiendis aliis pinguius €gignit, quod vocat sucosum. B[2a]2eterrarum intr[2a]2 Gallias con-€sistit auctoritas. de reliquis in Narbonensi genitis adseve-€rare non est, quoniam officinam eius rei fecere tinguentes €fumo, utinamque non et herbis ac medicaminibus noxiis! €quippe etiam aloe mercator saporem coloremque adulterat. @@Verum et longinquiora Italiae ab Ausonio mari non carent €gloria, Tarentina et Servitia et Consentiae genita et Tempsae, €Ca[2l]2ab[2r]2iae Lucanaque antecedentibus Thurinis. omnium vero €eorum maxime inlustrata Messalae Potiti salute Lagari[2na]2, €non procul Gr[2u]2mento nascentia. Campania nuper excita- @1 €vit novis nominibus auctoritatem sive cura sive casu ad €quartum a Neapoli lapidem Trebellicis, iuxta Capuam Cau-€linis et in suo agro Trebulanis, alioqui semper inter plebeia et Trifolinis gloriata. nam Pompeianis summum decem an-€norum incrementum est, nihil senecta conferente. dolore €etiam capitum in sextam horam diei sequentis infesta de-€prehend[2u]2ntur. quibus exemplis, nisi fallor, manifestum est €patriam terramque referre, non uvam, et supervacuam gene-€rum consectationem in numerum, cum eadem vitis aliud aliis in locis polleat. Hispaniarum La[2e]2etana copia nobili-€tantur, elegant[2i]2a vero Tarraconensia atque Lauronensia et €Baliarica ex insulis conferuntur Italiae primis. nec ignoro €multa praetermissa plerosque existimaturos, quando suum €cuique placet et, quocumque eatur, fabula eadem reperitur, Divi Augusti iudiciorum ac palati peritissimum e libertis €censuram vini in epulas eius facientem dixisse hospiti de €indigena vino, novum quidem sibi gustum esse eum atque €non ex nobilibus, sed Caesarem non aliud poturum. nec €negaverim et alia digna esse fama, sed de quibus consensus €aevi iudicaverit haec sunt. @@Nunc simili modo transmarina dicemus. in €summa gloria post Homerica illa, de quibus supra diximus, €fuere Thasium Chiumque, ex Chio quod Ariusium vocant. €his addidit Lesbium Erasistrati maximi medici auctoritas, @1 €circiter CCCCL anno urbis Romae. nunc gratia ante omnia est Clazomenio, postquam parcius mari condiunt. Lesbium €sponte naturae suae mare sapit. nec Tmoliti per se gratia €ut vino, sed cuius dulci admixto reliquorum duritia suavi-€tatem accipiat simul et aetatem, quoniam vetustiora protinus €videntur. ab his dignatio est Sic[2y]2onio, Cyprio, Telmesico, Tripolitico, Ber[2y]2tio, Tyrio, Sebenn[2y]2tico. in Aegypto hoc €nascitur tribus generibus uvarum ibi nobilissimis, Thasi[2a]2, €[2a]2et[2h]2alo, peuce. post haec auctoritas Hippodamantio, Mystico, €cantharitae, prot[2r]2opo Cnidio, Catacecaumenitae, Petritae, €Myconio. nam Mesogiten capitis dolores facere compertum €est, nec Ephesium salubre esse, quoniam mari et defruto €condiatur. Apamenum mulso praecipue convenire dicitur, €sicut Praetutium in Italia. est enim et haec proprietas generum; dulcia utique inter se non congruunt. exolevit €et protagion, quod Italicis proximum fecerant Asclepiadis €scholae. Apollodorus medicus in volumine, quo suasit €Ptolem[2a]2eo regi quae vina biberet, Italicis etiam tum ignotis €laudavit in Ponto Nasperceniten, mox Oreticum, Oeneaten, @1 €Leucadium, Ambracioten et, quod cunctis praetulit, Pepare-€t[2h]2ium, sed minoris famae esse dixit, quoniam ante sex an-€nos non placeret. @@Hactenus bonitas vini nationibus debetur. apud €Graecos cura clarissimum nomen accepit quod appellaverunt €bion, ad plurimos valitudinum usus excogitatum, ut doce-€bimus in parte medicinae. fit autem hoc modo: uvae pau-€lum ante maturitatem decerptae siccantur acri sole, ter die €versatae per triduum, quarto exprimuntur, dein [2in]2 cadis sole inveterantur. Coi marinam aquam largiorem miscent, €a servi furto origine orta sic mensuram explentis, qua [2r]2e €translata in album mustum leucocoum appellatur. in aliis €autem gentibus simili modo factum tethalassomenon vocant, €thalassiten autem vasis musti deiectis in mare, quo genere praecox fit vetust[2a]2s. nec non apud nos quoque Coum vinum €ex Italico faciendi rationem Cato demonstravit, super cetera €in sole quadriennio maturandum praecipiens. Rhodium Coo €simile est, Phorineum salsius Coo. omnia transmarina sep-€tem annis ad vetustatem mediam pervenire existimantur. @@Vinum omne dulce minus odoratum; quo €tenuius, eo odoratius. colores vinis quattuor: albus, fulvus, €sanguineus, niger. psithium et melampsithium passi genera @1 €sunt suo sapore, non vini, Sc[2y]2b[2e]2lites vero mulsi, in Galatia €nascens, et Hal[2u]2ntium in Sicilia. nam siraeum, quod alii €hepsema, nostri sapam appellant, ingeni, non naturae, opus €est musto usque ad tertiam mensurae decocto. quod ubi €factum ad dimidiam est, defrutum vocatur. omnia in adul-€terium mellis excogitata, sed priora uva terraque constant. passum a [2C]2ret[2i]2co Cilicium probatur et Africum. et in Italia €finitimisque provinciis fieri certum est ex uva quam Graeci €psithiam vocant, nos apianam, item scripulam, diutius [2uvis]2 €in vite sole adustis aut ferventi oleo. quidam ex quacum-€que dulci, dum praecocta, alba, faciunt siccantes sole, donec €paulo amplius dimidium pondus supersit, tunsasque leniter exprimunt. dein quantum expressere adiciunt vinaceis aquae €puteanae, ut et secundarium passum faciant. diligentiores €eodem modo siccatis acinos eximunt ac sine sarmentis made-€factos vino excellenti, donec intumescant, premunt_et €hoc genus ante cetera laudant_ac simili modo aqua ad-dita secundarium faciunt. medium inter dulcia vinumque €est quod Graeci a[2i]2gleucos vocant, hoc est semper mustum. @1 €id evenit cura, quoniam fervere prohibetur_sic appellant €musti in vina transitum_; ergo mergunt e lacu protinus €aqua cados, donec bruma transeat et consuetudo fiat algendi. €est etiamnum aliud genus per se, quod vocat dulce Narbo-€nensis provincia et in ea maxime Voconti. adservatur eius gratia uva diutius in vite pediculo intorto. ab aliis ipse €palmes inciditur ad medullam, ab aliis uva torretur in te-€gulis, omnia ex helvennaca vite. his adiciunt aliqui quod €vocant diachyton, uvis in sole siccatis loco cluso per dies €septem in cratibus, totidem pedes a terra alte, noctibus ab €umore defensis, octavo die calcatis: ita fieri optimi odoris saporisque. e dulci genere est et melitites; distat a mulso, €quod fit e musto, cum quinque congiis austeri musti congio €mellis et salis cyatho subfervefactis. austerum, sed inter €haec genera poni debet et protropum; ita appellatur a qui-€busdam mustum sponte defluens ante quam calcentur uvae. €hoc protinus diffusum in lagonis suis defervere passi postea €in sole XL diebus torrent aestatis secutae ipso canis ortu. @@Non possunt iure dici vina quae Graeci deu-€teria appellant, Cato et nos loram, maceratis aqua vinaceis, €sed tamen inter vina operaria numerantur. tria eorum €genera: decima parte aquae addita quam musti expressa sit @1 €et ita nocte ac die madefactis vinaceis rursusque prelo €subiectis; alterum, quo modo Graeci factitavere, tertia parte þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨Ž˜Ö‡eius quod expressum sit addita aquae expressoque decocto €ad tertias partes. tertium est faecibus vini expressum, €quod faecatum Cato appellat. nullum ex his plus quam €annui usus. @@Verum inter haec subit mentem, cum sint €genera nobilia, quae proprie vini intellegi possint, LXXX €fere in toto orbe, duas partes ex hoc numero Italiae esse, €praeterea longe ante cunctas terras. et hinc deinde altius €cura serpit, non a primordio hanc gratiam fuisse, auctorita-tem post DC urbis annum coepisse. Romulum €lacte, non vino, libasse indicio sunt sacra ab eo instituta, €quae hodie custodiunt morem. Numae regis Postumi[2a]2 lex €est: "Vino rogum ne respargito." quod sanxisse illum €propter inopiam rei nemo dubitet. eadem lege ex inputata €vite libari vina diis nefas statuit, ratione excogitata ut pu-€tare cogerentur alias aratores et pigri circa pericula ar-€busti. M. Varro auctor est Mezentium Etruriae regem auxi-€lium Rutulis contra Latinos tulisse vini mercede quod tum in Latino agro fuisset. non licebat id feminis Romae @1 €bibere. invenimus inter exempla Egnati Maetenni uxorem, €quod vinum bibisset e dolio, interfectam fusti a marito, eum-€que caedis a Romulo absolutum. Fabius Pictor in an-€nalibus suis scripsit matronam, quod loculos in quibus erant claves cellae vinariae resignavisset, a suis inedia mori €coactam, Cato ideo propinquos feminis osculum dare, ut €scirent an temetum olerent. hoc tum nomen vin[2o]2 erat, unde €et temulentia appellata. Cn. Domitius iudex pronuntiavit mu-€lierem videri plus vini bibisse quam valitudinis causa, viro €insciente, et dote multavit. diuque eius rei magna parsimonia fuit. L. Papirius imperator adversus Samnites dimicaturus €votum fecit, si vicisset, Iovi pocillum vini. denique inter €dona sextarios datos [2lactis]2 invenimus, nusquam vini. idem €Cato cum in Hispaniam naviga[2ss]2et, unde cum triumpho re-€diit: "Non aliud vinum", inquit, "bibi quam rem[2ige]2s," €in tantum dissimilis istis qui etiam convivis alia quam si-€bimet ipsis ministrant aut procedente mensa subiciunt. @@Lautissima apud priscos vina erant m[2u]2rr[2a]2e odore €condita, ut apparet in Plauti fabul[2is]2, quamquam in ea quae €Persa inscribitur et calamum addi iubet. ideo quidam @1 €aromatite delectatos maxime credunt. sed Fabius Dos-€sennus his versibus decernit: €@@@@"Mittebam vinum pulchrum, murrinam," €et in Acharistione: €@@@@"Panem et polentam, vinum murrinam." Scaevolam quoque et L. Aelium et Ateium Capitonem €in eadem sententia fuisse video, quoniam in Pseudolo sit: €@@@@"Quod si opus est, ut dulce promat [2ind]2idem, €@@@@@@e[2c]2quid habet?_Roga[2s]2? €@@@@Murrinam, passum, defrutum, mella," €quibus apparet non inter vina modo murrinam, sed inter €dulcia quoque nominatum. @@Apothecas fuisse et diffundi solita vina anno €DCXXXIII urbis apparet indubitat[2o]2 Opimiani vini argumento. €iam intellegent[2i]2s suum bonum Italiae nondum tamen ista €genera in claritate erant; itaque omnia tunc genita unum habent consulis nomen. sic quoque postea diu transmarina €in auctoritate fuerunt et ad avos usque nostros, quin et €Falerno iam reperto, sicut apparet ex illo comico versu: @1 €@@@@"Quinque Thasi vini depromam, [2b]2ina Falerni." €P. Licinius Crassus L. I[2u]2lius Caesar censores anno urbis €conditae DCLXV edixerunt, "ne quis vinum Graecum, €Amin[2n]2iumque octonis aeris singula quadrantalia €venderet." haec enim verba sunt. tanta vero Graeco vino €gratia erat, ut singulae potiones in convictu darentur. quibus vinis auctoritas fuerit sua i[2uv]2en[2t]2a, M. Varro his €verbis tradit: "L. Lucullus puer apud patrem num-€quam lautum convivium vidit, in quo plus semel €Graecum vinum daretur: ipse cum rediit ex Asia, €milia cadum congiarium divisit amplius centum. €C. Sentius, quem praetorem vidimus, Chium vinum €suam domum inlatum dicebat tum primum, cum €sibi cardiaco medicus dedisset: Hortensius super cadum heredi reliquit." hactenus Varro. quid? €non et Caesar dictator triumphi sui cena vini Falerni am-€phoras, Chii cados in convivia distribuit? idem Hispaniensi €triumpho Chium et Falernum dedit, epulo vero in tertio €consulatu suo Falernum, Chium, Lesbium, Mamertinum, quo €tempore primum quattuor genera vini adposita constat. @1 €postea ergo reliqua omnia in nobilitatem venere et circiter €DCC urbis annum. @@Itaque non miror innumerabilia paene genera €ficticii reperta multis ante saeculis, quae nunc dicemus, €omnia ad medicinae usum pertinentia. omphacium quo €modo fieret, propter unguenta diximus priore libro. fit e €labrusca, hoc est vite silvestri, quod vocatur oenanthinum, €floris eius libris duabus in musti cado maceratis. post dies €XXX utuntur. praeter hoc radix labruscae, acini coria per-ficiunt. hi paulo post quam defloruere singulare remedium €habent ad refrigerandos in morbis corporum ardores, geli-€dissima, ut ferunt, natura. pars eorum aestu moritur prius €quam reliqua, quae solstitiales dicuntur. universi numquam €maturescunt, et si prius quam tota inarescat uva incocta €detur cibo gallinaceo generi, fastidium gignit uvas adpe-€tendi. @@Ficticiorum primum fit ex ipso vino (quod vocant €adynamon) hoc modo: albi musti sextarii XX, aquae dimi-€dium fervent, donec excoquatur aquae mensura. alii mari-€nae sextarios X, tantundem pluviae in sole XL diebus tor-€rent. dant aegris quibus vini noxiam timent. @1 @@Proximum fit e milii semine maturi cum ipsa stipula, €libra quadrante in congios duos musti, macerato et post €septimum mensem transfuso. ex loto arbore, frutice, herba €dictum est ubi quaeque fierent. @@Fiunt et e pomis, quae dicemus interpretationibus non €nisi necessariis additis, primumque e palmis, quo Parthi, €Indi utuntur et oriens totus, miti[2o]2rum quas vocant chyd[2a]2eas €modio in aquae congiis tribus macerato expressoque. sic €fit et sycites e fico, quem alii pharnuprium, alii trochin €vocant, aut si dulce esse non libeat, pro aqua tantundem €vinaceorum adicitur. e Cypria fico et acetum fit praecellens atque Alexandrino quoque melius. vinum fit et e siliqua €Syriaca et e piris malorumque omnibus generibus_sed €e Punicis rhoiten vocant_et e cornis, mespilis, sorvis, €moris siccis, nucleis pineis. hi musto madidi exprimuntur, superiora per se mitia. myrtiten Cato quem ad modum €fieri docuerit mox paulo indicabimus, Graeci et alio modo. €ramis teneris cum suis foliis in salso musto coctis tunsis, @1 €libra[2m]2 in tribus musti congiis defervefaciunt, donec duo €supersint. quod ita e silvestris myrti bacis factum est, €myrtidanum vocatur. hoc manus tinguit. @@Ex his quae in hortis gignuntur fit vinum e radice as-€paragi, cunila, origano, api semine, habrotono, mentastro, €ruta, nepeta, serpyllo, marruvio. manipulos binos condunt €in cadum must[2i]2 et sapae sextarium et aquae marinae hemi-nam. e napis fit duum denariorum pondere in sextarios €binos musti addito, item e scillae radice; inter flores ex €rosae foliis tusis in linteolo in mustum collatis cum pondu-€sculo, ut sidat, #1108 L pondere in sextarios musti vicenos_ €[2v]2e[2tant]2 ante tres menses vas aperiri_, item [2e]2 nardo Gallico €et aliud e silvestri. @@Aromatiten quoque invenio factitatum tantum non un-€guentorum compositione, primo ex murra, ut diximus, mox €et nardo Celtico, calamo, bitumine, offis in mustum aut dulce €vinum deiectis, alibi calamo, iunco, costo, nardo Syriaco, @1 €amomo, casia, cinnamo, croco, palma, a[2s]2aro, similiter in offa. apud alios nardi etiam et malobathri selibris in musti con-€gios duos additis, qualia nunc quoque fiunt pipere et melle €addito, quae alii condita, alii piperata appellant. invenitur €et nectarites ex herba quam alii [2H]2elenion, alii Medicam, alii €symphyton, alii Id[2a]2eam, alii Orestion, alii nectariam vocant, €radice ponderis #1108 L in sextarios sex musti addita, similiter in linteo. ex ceteris herbis fit absinthites in XL sextariis €musti absinthi Pontici libra decocta ad tertias partes vel €scopis absinthi in vinum additis. similiter hyssopites e Ci-€licio hyssopo unciis tribus in duos congios musti coiectis €aut tusis in vinum. fiunt utraque et alio modo, circa radices vitium sato. sic et elleboriten fieri ex veratro nigro Cato þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨Ž˜î‚docet. sic fit et scammonites, mira vitium natura saporem €alienum in se trahendi, quare et salicem redolent Patavino-€rum in palustribus vindemiae. sic et elleborum seritur in €Thaso aut cucumis silvester aut scammonia, quod vinum €p[2h]2thorium vocatur, quoniam abortus facit. @1 @@Fit et ex herbis, quarum naturae suo loco dicentur: e €stoechade et radice Gentianae et tragorigano et dictamno, €asaro, dauco, elelisphaco, panace, acoro, thymo, mandragora, €iunco. vocarunt et scyzinum et itaeomelin et lectisphagiten, €quorum iam oblitterata ratio est. @@E fruticum vero genere cedri utriusque, cupressus, lau-€rus, iunipiri, terebinthi, cal[2a]2mi, lentisci bacae aut lignum €recens in musto decocuntur, item chamelaeae et chamaepityis, €chamaedryis lignum. eodem modo et ex flore, in congium €musti decem #1108 pondere addito. @@Fit vinum et ex aqua ac melle tantum. quin-€quennio ad hoc servari caelestem iubent. alii prudentiores €statim ad tertias partes decocunt et tertiam veteris mellis €adiciunt, dein XL diebus canis ortu in sole habent. alii €diffusa ita decimo die obturant. hoc vocatur hydromeli et @1 €vetustate saporem vini adsequitur, nusquam laudatius quam in Phrygia. quin et acetum melle temperabatur: adeo €nihil intemptatum vitae fuit. oxymeli hoc vocarunt, mellis €decem libris, aceti veteris heminis quinque, salis marini €libra, aquae pluviae sextari[2i]2s quinque suffervefactis deciens, €mox elutriatis atque ita inveteratis. omnia ab Themisone summo auctore damnata. et Hercules coactus usus eorum €videri potest, nisi si quis naturae opus esse credit aromati-€ten et ex unguentis vina conposita aut ut biberentur genuisse €eam frutices. ita sunt cognitu iucunda sollertiae humanae €nomine omnia exquirentis. nihil quidem ex [2i]2is anno durare, €praeterquam quae vetustate ipsa fieri diximus, et plura ne €tricenis quidem diebus, non erit dubium. @@Sunt et in vino prodigia. dicitur in Arcadia €fieri quod fecunditatem feminis inportet, viris rabiem, at €in A[2c]2h[2a]2ia maxime circa C[2e]2r[2y]2niam abigi partum vino atque €etiam si uvam edant gravidae, cum differentia in gustatu non sit. Troezenium vinum qui bibant negantur generare. €Thas[2i]2os duo genera vini diversa facere proditur, quo som-€nus concilietur, alterum vero quo fugetur. apud eosdem €vitis theriaca vocatur, cuius et vinum et uva contra serpen-€tium ictus medetur; liba[2n]2odes turis odore, ex qua diis pro- @1 €libant. e diverso aspendios damnata aris; ferunt eam nec €ab alite ulla attingi. Thasiam uvam Aegyptus vocat apud €se praedulcem, quae solvit alvum; est contra Lycia, quae €soluta[2m]2 firmat. Aegyptus et ecbolada habet abortus facien-tem. vina in apothecis canis ortu mutantur quaedam postea-€que restituuntur sibi. sic et mari navigato, cuius iactatus €[2i]2is quae duraverint tantum vetustatis adicere sentitur, quan-€tum habuerint. @@Et quoniam religione vita constat, prolibare €diis nefastum habetur vina_praeter inputatae_vitis €fulmine tactae quamque iuxta hominis mors laqueo pepen-€derit aut vulneratis pedibus calcata[2e]2, et quod circumcisis €vinaceis pro[2f]2luxerit, aut superne [2de]2ciduo inmundiore lapsu €aliquo polluta, item Graeca, quoniam aquam habeant._ €Vitis ipsa quoque manditur decoctis caulibus summis, qui et €condiuntur in aceto ac muria. @@Verum et de apparatu vini dixisse conveniat, cum €Graeci privatim ea praecepta condiderint artemque fecerint, €sicut Euphronius et Aristomachus et Commiades et €Hicesius. Africa gypso mitigat asperitatem nec non aliquibus €partibus sui calce. Graecia argilla aut marmore aut sale aut €mari lenitatem excitat, Italiae pars aliqua crapulana pice, ac €resina condire musta volgare ei est provinciisque finitimis. @1 €nonnusquam prioris vini faece acetove condiunt. nec non et ex ipso musto fiunt medicamina. decoquitur ut dulcescat €portione virium, nec durare ultra annuum spatium tale pro-€ditur. aliquibus in locis decocunt ad sapas musta infusisque €iis ferociam frangunt. et in hoc tamen genere et in omni €alio subministrant vasa ipsa condimentis picis, cuius faciendae €ratio proximo dicetur volumine. @@Arborum suco manantium picem resinamque €aliae ortae in oriente, aliae in Europa ferunt. quae interest €Asia utrimque quasdam habet. in oriente optimam tenuissi-€mamque terebinthi fundunt, dein lentisci, quam et mastichen €vocant, postea cupressi, acerrimam sapore, liquidam omnes €et tantum resinam, crassiorem vero et ad pices faciendas €cedrus. Arabica resina alba est, acri odore, difficilis co-€quenti, Iudaea callosior et terebinthina quoque odoratior, Syriaca Attici mellis similitudinem habet. Cypria antecedit €omnes, [2i]2tem melleo colore, carnosa. Colophonia, praeter ce-€teras fulva, si teratur, alba fit, gravior odore; ob id non €utuntur ea unguentarii. in Asia quae fit e picea, admodum €candida, psag[2d]2as vocatur. resina omnis dissolvitur oleo_ €quidam et creta figulinarum hoc fieri arbitrantur_, pudet-€que confiteri maximum iam honorem eius esse in evellendis €virorum corpori pilis. @1 @@Ratio autem condiendi musta in primo fervore, qui no-€vem diebus cum plurimum peragitur, adspersu picis, ut €odor vino contingat et saporis quaedam acumina. vehementius €id fieri arbitrantur crudo flore resinae excitarique lenitatem, €e diverso crapula conpesci feritatem nimiam frangique virus €aut, ubi pigra lenitas torpeat, virus addi, Liguriae maxime Circumpadanisque mustis. utilitas discernitur hoc modo: €pugnacibus mustis crapulae plus inditur, lenibus parcius. €sunt qu[2i]2 e[2t]2 utroque condiri velint, nec non aliqua est mus[2t]2i €pice[2a]2 natura vitiumque musto quibusdam in locis iterum €sponte fervere, qua calamitate de[2p]2erit sapor: vappae accipit €nomen, probrosum etiam hominum, cum degeneravit animus. €aceti enim nequitiae inest virtus magnos ad usus et sine quis mitior vita degi non possit. cetero vinorum medica-€minis tanta cura est, ut cinere apud quosdam, ceu gypso €alibi et quibus diximus modis, instaurentur; sed cinerem e €vitis sarmentis aut quercu praeferunt. quin et marinam €aquam eiusdem rei gratia ex alto peti iubent servarique €ab aequinoctio verno, aut certe nocte solstitio et aquilone €flante hauriri vel, si circa vindemiam hauriatur, decoqui. @@Pix in Italia ad vasa vino condendo maxime probatur €Bruttia. fit e picea[2e]2 resina, in Hispania autem e pinastris @1 €minime laudata. est enim resin[2a]2 earum amara et a[2r]2ida et €gravi odore. differentiam rationemque faciendi proximo €volumine demonstrabimus inter arbores feras. vitia praeter €supra dicta acor aut fumidum virus, picis autem adustio; €experimentum vero, si fragmenta subluceant ac sub dente lentescant acore iucundo. Asia picem Idaeam maxime pro-€bat, Graecia Piericam, Vergilius Naryciam. diligentiores €admiscent nigram mastic[2h]2en, quae in Ponto bitumini similis €gignitur, et iri[2s]2 radicem oleumque. nam ceram accipienti-€bus vasis conpertum vina acescere. sed transferre in ea €vasa, in quibus acetum fuerit, utilius quam in ea, in quibus dulce aut mulsum. Cato iubet vina concinnari_hoc enim €utitur verbo_cineris lixivi cum defruto cocti parte qua-€dr[2a]2gesima [2in]2 culleum vel salis sesquilibra, interim et tuso €marmore. facit et sulpuris mentionem, resinae vero in no-vissimis. super omnia addi maturescente iam vino iubet €mustum, quod ille torti[2v]2um appellat, nos intellegimus novissi-€me expressum. et addi scimus tinguendi gratia colores, ut €pigmentum aliquod vini, atque ita pinguius fieri. t[2o]2t [2v]2ene-€ficiis placere cogitur, et miramur noxi[2u]2m esse! in vitium €inclinantis experimentum est lamnae plumbeae mutatus in €eo colos. @1 @@Proprium autem inter liquores vino mucescere €aut in acetum verti, extantque medicinae volumina. faex €vini siccata recipit ignes ac sine alimento per sese flagrat. €cinis eius nitri naturam habet easdemque vires, hoc amplius €quod pinguior sentitur. @@Magna et collecto iam vino differentia in caelo. €circa Alpes ligneis vasis condunt tectisque cingunt atque €etiam hieme gelida ignibus rigorem arcent. rarum dictu, €sed aliquando visum, ruptis vasis stetere glaciatae moles, þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨Ž›„…prodigii modo, quoniam vini natura non gelascit; alias ad frigus stupet tantum. mitiores plagae doliis condunt info-€diuntque terrae tota aut ad portionem situs. it[2a]2 caelum €prohibent, alibi vero inpositis tectis arcent, traduntque et €haec praecepta: latus cellae vinariae aut certe fenestras €obverti in aquilonem oportere vel utique in exortum aequi-€noctialem. sterculinia et arborum radices procul abesse om-€niaque odoris evitandi, facillimo in vina transitu, ficos utique et caprificos; doliis etiam intervalla dari, ne inter sese vitia €serpant contagione vini semper ocissima. quin et figuras @1 €referre; ventriosa ac patula minus utilia. picari oportere €protinus a canis ortu, postea perfundi marina aqua aut salsa, €dein cinere e sarmentis aspergi vel argilla, abstersa murra €suffiri ipsasque saepius [2c]2ellas. inbecilla vina demissis in terram doliis servanda, valida expositis. numquam inplenda, €et quod supersit passo aut defruto perunguendum admixto €croco pistave iri cum sapa. sic opercula doliorum medi-€canda addita mastiche aut pice Bruttia. aperiri vetant nisi sereno die, vetant austro flante lunave plena. flos vini €candidus probatur; rubens triste signum es[2se]2, si non is €vini colos sit, item vasa incalescentia operculave sudantia. €quod celeriter florere coeperit odoremque trahere, non fore €diutinum. ipsa quoque defruta ac sapa[2s]2, cum sit caelum €sine luna, hoc est in sideris eius coitu, neque alio die co-€qui iubent, praeterea plumbeis vasis, non aereis, nucibus-€que iuglandibus additis; eas enim fumum excipere. Cam-€paniae nobilissima exposita sub diu in cadis verberari sole, €luna, imbre, ventis aptissimum videtur. @@Ac si quis diligentius reputet, in nulla parte @1 €operosior vita est_ceu non saluberrimum ad potus aquae €liquorem natura dederit, quo cetera omnia animalia utuntur; €at nos vinum bibere et iumenta cogimus_tantoque opere, €tanto labore et inpendio praestat quod hominis mentem €mutet ac furorem gignat, milibus scelerum ob id editis, €tanta dulcedine, ut magna pars non aliud vitae praemium intellegat. quin immo, ut plus capiamus, sacco frangimus €vires, et alia inritamenta excogitantur ac bibendi causa etiam €venena concipiuntur, aliis cicutam praesumentibus, ut bibere €mors cogat, aliis pumicis farinam et quae referendo pudet do-cere. cautissimos ex iis in balineis coqui videmus exanimes-€que efferri, iam vero alios lectum expectare non posse, immo €vero nec tunicam, nudosque ibi protinus et anhelos ingentia €vasa corripere, velut ad ostentationem virium, ac plena in-€fundere, ut statim vomant rursusque hauriant, idque iterum €tertiumque, tamquam ad perdenda vina geniti et tamquam effundi illa non possint nisi per corpus humanum! h[2u]2c €pertinent peregrinae exercitationes et volutatio in caeno ac €pectorosa cervicis repandae ostentatio. per omnia haec prae-€dicatur sitis quaeri. iam vero quae in bibendo certamina, €quae vasa adulteriis caelata, tamquam per se parum doceat @1 €libidines temulentia! ita vina ex libidine hauriuntur, atque €etiam praemio invitatur ebrietas et, si dis placet, emitur. €alius, ut quantum biberit, tantum edit, pretium vinolentiae €lege accipit, alius quantum alea quaesierit, tantum bibit. tunc avidi matronam oculi licentur, graves produnt maritum, €tunc animi secreta proferuntur. alii testamenta sua nuncu-€pant, alii mortifera elocuntur rediturasque per iugulum €voces non continent_quam multis ita interemptis!_ €volgoque veritas iam attributa vino est. interea, ut optime €cedat, solem orientem non vident ac minus diu vivunt. hinc pallor et genae pendulae, oculorum ulcera, tremulae manus €effundentes plena vasa_quae sit poena praesens_, fu-€riales somni et inquies nocturna praemiumque summum €ebrietatis libido portentosa ac iucundum nefas. postero die €ex ore halitus cadi ac rerum omnium oblivio morsque me-€moriae. rapere se ita vitam praedicant, cum priorem diem cotidie perdant; illi vero et venientem. Tiberio Claudio €principe ante hos annos XL institutum, ut ieiuni biberent €potiusque vinum antecederet cibos, externis et hoc artibus €ac medicorum placitis novitate semper aliqua sese commen-dantium. gloriam hac virtute Parthi quaerunt, famam apud @1 €Graecos Alcibiades meruit, apud nos cognomen etiam No-€vellius Torquatus Mediolanensis, ad proconsulatum usque €praeturae honoribus gestis, tribus congiis_unde et cog-€nomen illi fuit_epotis uno impetu, spectante miraculi €gratia Tiberio principe, in senecta iam severo atque etiam saevo alias. et ipsi iuventa ad merum pronior fuerat, eaque €commendatione credidere L. Pisonem urbis curae ab eo €d[2e]2lectum, quod biduo duabusque noctibus perpotationem €continuasset apud ipsum iam principem. nec alio magis Drusus Caesar regenerasse patrem Tiberium ferebatur. Tor-€quato rara gloria, quando et haec ars suis legibus constat, €non labasse sermone, non levatum vomitione nec alia cor-€poris parte, dum biberet, matutinas obisse [2sine]2 iniuria vigilias, €plurimum hausisse uno potu, plurimum praeterea aliis mi-€noribus addidisse, optima fide non respirasse in hauriendo €neque expuisse nihilque ad elidendum in pavimentis sonum €ex vino reliquisse, diligenti scito legum contra bibendi falla-cias. Tergilla Ciceronem M. F. binos congios simul haurire €solitum ipsi obicit Marcoque Agrippae a temulento scyphum @1 €inpactum. etenim haec sunt ebrietatis opera. sed nimirum €hanc gloriam auferre Cicero voluit interfectori patris sui M. Antonio. is enim ante eum avidissime adprehenderat €hanc palmam edito etiam volumine de sua ebrietate, €quo patrocinari sibi ausus adprobavit plane, ut equidem ar-€bitror, quanta mala per temulentiam terrarum orbi intulisset. €exiguo tempore ante proelium Actiacum id volumen evomuit, €quo facile intellegatur ebrius iam sanguine civium et tanto €magis eum sitiens. namque et haec necessitas vitium co-€mitatur, ut bibendi consuetudo augeat aviditatem, scitumque €est Scytharum legati, quanto plus biberint, tanto magis sitire €Parthos. @@Est et occidentis populis sua ebrietas fruge ma-€dida, pluribus modis per Gallias Hispaniasque, nominibus €aliis, sed ratione eadem. Hispaniae iam et vetustatem ferre €ea genera docuerunt. Aegyptus quoque e fruge sibi potus €similes excogitavit, nullaque in parte mundi cessat ebrietas, €meros quippe hauriunt tales sucos nec diluendo ut vina €mitigant. at Hercules illic tellus fruges parere videbatur. €heu mira vitiorum sollertia! inventum est quem ad modum €aquae quoque inebriarent. @@Duo sunt liquores humanis corporibus gratissimi, intus €vini, foris olei, arborum e genere ambo praecipui, sed olei €necessarius; nec segniter in eo vita elaboravit. quanto ta-€men in potu ingeniosior fuerit, apparebit ad bibendum ge- @1 €neribus centum octoginta quinque, si species vero aestimen-€tur, paene duplici numero excogitatis tantoque paucioribus €olei, de quo sequenti volumine dicemus.  Ÿôÿ@@@@{1LIBER XV}1 ‘@@Oleam Theophrastus e celeberrimis Grae-€corum auctoribus urbis Romae anno circiter CCCCXL ne-€gavit nisi intra passuum ab mari nasci, Fenestella €vero omnino non fuisse in Italia Hispaniaque aut Africa €Tarquinio Prisco regnante, ab annis populi Romani CLXXIII, €quae nunc pervenit trans Alpis quoque et in Gallias Hi-spaniasque medias. urbis quidem anno DV Appio Claudio €Caeci nepote L. Iunio cos. olei librae duodenae [2den]2is assibus €veniere, et mox anno DCLXXX M. Seius L. F. aedilis cu-€rulis olei denas libras singulis assibus praestitit populo Ro-mano per totum annum. minus ea miretur qui sciat post €annos XXII Cn. Pompeio III cos. oleum provinciis Italiam €misisse. Hesiodus quoque, in primis culturam agrorum @1 €docendam arbitratus vitam, negavit oleae satorem fructum €ex ea percepisse quemquam: tam tarda tunc res erat. at €nunc etiam in plantariis ferunt, translatarumque altero anno €decerpuntur bacae. Fabianus negat provenire in fri-€gidissimis ole[2a]2m neque in calidissimis. @@Genera earum tria dixit Vergilius, orchites et radios €et posias, nec desiderare rastros aut falces ullamve curam. €sine dubio et in [2i]2is solum maxime caelumque refert. verum €tamen et tondentur, cum et vites, atque etiam interradi þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨•gaudent. consequens earum vindemia est arsque vel maior €olei musta temperandi. ex eadem quippe oliva differunt €suci. primum omnium cruda [2dat]2 atque nondum inchoatae €maturitatis; hoc sapore praestantissimum. quin et ex eo €prima unda preli lautissima ac deinde per deminutiones, €sive in sportis prematur sive, ut nuper inventum est, exili-bus regulis pede incluso. quanto maturior baca, tanto pin-€guior sucus minusque gratus. optima autem aetas ad decer-€pendum inter copiam bonitatemque incipiente baca nigrescere, €cum vocant druppas, Graeci vero drypetidas. cetero distat @1 €[2t]2u[2m]2, maturitas illa in torcularibus fiat an ramis, rigua fuerit €arbor an suo tantum baca suco nihilque aliud quam rores €caeli biberit. @@Vetustas oleo taedium adfert, non item ut vino, €plurimumque aetatis annuo est, provida, si libeat intellegere, €natura, quippe temulentiae nascentibus vinis uti necesse €non est, quin immo invitat ad servandum blanda inveterati €caries: oleo noluit parci fecitque ea necessitate promiscuum et vulgo. principatum in hoc quoque bono obtinuit Italia e €toto orbe, maxime agro Venafrano eiusque parte quae Licini-€anum fundit oleum, unde et Liciniae gloria praecipua olivae. €unguenta hanc palmam dedere accommodato ipsis odore, €dedit et palatum delicatiore sententia; de cetero bacas Li-€ciniae nulla avis adpetit. relicum certamen inter Histriae €terram et Baeticae par est. cetero fere vicina bonitas pro-€vinciis excepto Africae frugifero solo: Cereri id totum natura €concessit, oleum ac vinum non invidit tantum satisque gloriae €in messibus fecit. reliqua erroris plena, quem in nulla parte €vitae numerosiorem esse docebimus. @@Oliva constat nucleo, oleo, carne, amurca. sanies @1 €haec est eius amara; fit ex aquis, ideo siccitatibus minima, €riguis copiosa. suus quidem olivae sucus oleum est, idque €praecipue ex inmaturis intellegitur, sicut [2in]2 omphacio do-€cuimus. augetur oleum ab arcturi exortu in a. d. XVI kal. €Oct., postea nuclei increscunt et caro. [2t]2um si etiam copiosi €imbres accessere, vitiatur oleum in amurcam. huius color €olivam cogit nigrescere, ideoque incipiente nigritia minimum amurcae, ante eam nihil e[2s]2t. error hominum falsus existi-€mantium maturitatis initium quod est vitii proximum, deinde €quod oleum crescere olivae carne arbitra[2nt]2ur, cum sucus €omnis in corpus abeat lignumque intus grandescat. ergo €tum maxime rigantur; quod ubi cura multisve imbribus ac-€cidit, oleum absumitur nisi consecuta serenitate quae corpus €extenuet. omnino enim, ut Theophrasto placet, et olei €causa calor est, quare in torcularibus etiam ac cellis multo igni quaeritur. tertia est culpa in parsimonia, quoniam €propter inpendium decerpendi expectatur ut decidant olivae. €qui medium temperamentum in hoc servant, perticis decu-€tiunt cum iniuria arborum sequentisque anni damno. quippe €olivantibus lex antiquissima fuit: "oleam ne stringito neve verberato." qui cautissime agunt, harundine levi ictu @1 €nec adversos percutiunt ramos. sic quoque alternare fructus €cogitur decussis germinibus, nec minus si expectetur ut €cada[2n]2t; haerendo enim ultra suum tempus absumunt veni-€entibus alimentum et detinent locum. argumentum est €quod nisi ante favonium collectae novas vires resumunt et €difficilius cadunt. @@Prima[2e]2 ergo ab autumno colliguntur vitio oper[2a]2e, €non naturae, posia cui plurimum carnis, mox orchites cui €olei, post radi[2u]2s. has enim ocissime occupatas, quia sunt €tenerrimae, amurca cogit decidere. differuntur vero etiam €in Martium mensem callosae, contra umorem pugnaces ob €idque minimae, Licinia, Cominia, Contia, Sergia, quam Sa-€bini regiam vocant, non ante favonii adflatum nigrescent[2e]2s, hoc est a. d. VI id. Feb. tunc arbitrantur eas maturescere, €et quoniam probatissimum ex [2i]2is fiat oleum, accedere etiam €ratio pravitati videtur feruntque frigore austeritatem fieri, €sicut copiam maturitate, cum sit illa bonitas non temporis, €sed generis tarde putrescentium in amurcam. similis error €collectam servandi in tabulatis nec prius quam sudet pre-€mendi, cum omni mora oleum decrescat, amurca augeatur. €itaque vulgo non amplius senas libras singulis modiis ex-€primi dicunt. amurcae mensuram nemo agit, quanto ea copiosior reperiatur in eodem genere diebus adiectis. om-€nino invictus error et publicus tumore olivae crescere oleum @1 €existimandi, cum praesertim nec magnitudine copiam olei €constare indicio sint quae regiae vocantur, ab aliis maiori-€nae, ab aliis babbiae, grandissimae alioqui, minimo suco. et €in Aegypto carnosissimis olei exiguum, Decapoli vero Syriae €perquam parvae, nec cappari maiores, carne tamen com-mendantur. quam ob causam Italicis transmarinae prae-€feruntur in cibis, cum oleo vincantur, et in ipsa Italia ceteris €Picenae et Sidicinae. sale illae privatim condiuntur et ut €reliquae amurca sapave, nec non aliquae oleo suo et sine €arcessita commendatione purae innatant, col[2y]2mbades. fran-€guntur eaedem herbarumque viridium sapore condiuntur. €fiunt et praecoques ferventi aqua perfusae quamlibeat in-€maturae; mirumque dulcem sucum olivas bibere et alieno sapore infici. purpureae sunt et in [2i]2is, ut uvis, in nigrum €colorem transeuntibus posiis. sunt et superbae praeter iam €dicta genera. sunt et praedulces, per se tantum siccatae €uvisque passis dulciores, admodum rarae in Africa et circa Emeritam Lusitaniae. oleum ipsum sale vindicatur a pin-€guitudinis vitio. cortice oleae conciso odorem accipit. me-€dicatio alia[2s]2 ut vino; palati gratia nulla est nec tam nume- @1 €rosa differentia: tribus ut plurimum bonitatibus distat. odor €in tenui argutior, et is tamen etiam in optimo brevis. @@Oleo natura tepefacere corpus et contra algores €munire, eidem fervores capitis refrigerare. usum eius ad €luxuriam vertere Graeci, vitiorum omnium genitores, in €gymnasiis publicando: notum est magistratus honoris eius €octogenis sestertiis strigmenta olei vendidisse. oleae hono-€rem Romana maiestas magnum perhibuit turmas equitum €idibus Iuliis ea coronando, item minoribus triumphis ovantes. €Athenae quoque victores olea coronant, Graecia oleastro €Olympiae. @@Nunc dicentur Catonis placita de olivis. in €calido et pingui solo radium maiorem, Sallentinam, orchitem, €posiam, Sergianam, Cominianam, albiceram seri iubet adicit-€que singulari prudentia: quam earum in iis locis opti-€mam esse dicent, in frigido autem et macro Liciniam. €pingui enim aut ferventi vitiari eius oleum arboremque ipsa €fertilitate consumi, musco praeterea et rubore infestari. spectare oliveta in favonium loco exposito solibus censet, @1 €nec alio ullo modo laudat. condi olivas optime orchites €et posias, vel virides in muria vel fractas in lentisco. oleum €quam acerbissima oliva optimum fieri. cetero quam primum €e terra colligendam, si inquinata sit, lavandam; siccari tri-€duo satis esse. si gelent frigora, quarto die premendam; €hanc et sale aspergi. oleum in tabulato minui deteriusque €fieri, item in amurca et fracibus_hae sunt carnes et inde faeces_; quare saepius die capulandum, praeterea concha €et in plumbeas cortinas; aere vitiari. ferventibus omnia ea €fieri clausisque torcularibus et quam minime ventilatis, ideo €nec ligna ibi caedi oportere_qua de causa e nucleis ipsa-€rum ignis aptissimus_; ex cortinis in labra fundendum, €ut fraces et amurca linquantur. ob id crebrius vasa mu-€tanda, fiscinas spongia tergendas, ut quam maxime pura sinceritas constet. postea inventum ut lavarentur utique €ferventi aqua, protinus prelo subicerentur solidae_ita €enim amurca exprimitur_, mox trapetis fractae preme-€rentur iterum. premi plus quam centenos modios non pro-€bant: factus vocatur; quod vero post molam primum ex- @1 €pressum est, flos. factus tres gemino foro a quaternis €hominibus nocte et die premi iustum est. @@Non erat tum ficticium oleum, ideoque arbitror €de eo nihil a Catone dictum. nunc eius genera plura, pri-€mumque persequemur ea quae ex arboribus fiunt, et inter €illas ante omnes ex oleastro. tenue id multoque amarius €quam oleae et tantum ad medicamenta utile. simillimum €huic est ex chamel[2a]2ea, frutice saxoso, non altiore palmo, þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨˜™foliis oleastri bacisque. proximum fit e cici, arbore in €Aegypto copiosa (alii crotonem, alii sibi, alii sesamon sil-€vestre eam appellant), ibique, non pridem et in Hispania, €repente provenit altitudine oleae, caule ferulaceo, folio viti-€um, semine uvarum gracilium pallidarumque. nostri eam €ricinum vocant a similitudine seminis. coquitur id in aqua, €innatansque oleum tollitur. at in Aegypto, ubi abundat, €sine igni et aqua sale adspersum exprimitur, cibis foedum, lucernis exile. am[2y]2gdalinum, quod aliqui neopum vocant, @1 €ex amaris nucibus arefactis et in offam contusis adspers[2a]2m €aqua iterumque tusis exprimitur. fit et lauru admixto €drupparum oleo, quidamque e bacis exprimunt tantum, alii €foliis modo, aliqui folio et cortice bacarum, nec non styra-€cem addunt aliosque odores; optima laurus ad id latifolia, silvestris, nigris bacis. simile est et e myrto nigra, et haec €latifolia melior. tunduntur bacae adspersae calida aqua, €mox decoquuntur. alii foliorum mollissima decoquunt in €oleo et exprimunt, alii deiecta ea in oleum prius sole ma-€turant. eadem ratio et in sativa myrto, sed praefertur sil-€vestris minore semine, quam quidam oxymyrsinen, alii €c[2h]2amaemyrsine[2n]2 vocant, aliqui acoron a similitudine; est enim brevis, fruticosa. fit et e citro, cupresso, nucibus €iuglandi[2bus]2 quod caryinum vocant, malis, cedro quod pisse-€laeon, e grano quoque Cnidio purgato semine et tunso, item €lentisco. nam cyprinum et e glande Aegyptia ut fieret odo-€rum causa dictum est. Indi e castaneis ac sesima atque @1 oryza facere dicuntur, Ic[2h]2thyopha[2g]2i e piscibus. inopia cogit €aliquando luminum causa et e platani bacis fieri aqua et sale €maceratis. et oenanthinum fit; de ipsa oenanthe dictum est €in unguentis. gleucino mustum incoquitur vapore lento, ab €aliis sine igni circumdatis vinaceis diebus XXI bis singulis €permixtum, consumiturque mustum oleo. aliqui non sam[2p]2-€suc[2h]2um tantum admiscent, sed etiam pretiosiora odora-€menta, [2ut]2 in gymnasiis quoque conditur odoribus, sed vilis-simis. fit ex aspalatho, calamo, balsamo, iri, cardamomo, €meliloto, nardo Gallico, panace, sampsucho, helenio, cinna-€momi radice, omnium sucis in oleo maceratis expressisque. €sic et rhodinum e rosis, iuncinum e iunco, quod et rosaceo €simillimum, item hyoscyamo et lupinis, narcisso. plurimum €autem in Aegypto e raphani semine aut gramine herba quod €chortinon vocant, item e sesima et urtica quod cn[2id]2inum appellant. e lilio et alibi fit sub diu sole, luna, pruina ma-€ceratum. suis herbis componunt inter Cappadociam et Gala-€tiam quod Selgiticum vocant, nervis admodum utile, sicut @1 €in Italia Iguvini. e pice fit quod pissinum appellant, cum €coquitur, velleribus supra halitum eius expansis atque ita €expressis. probatum maxime e Bruttia; est enim pinguissima et resinosissima. color oleo fulvus. sponte nascitur in Syriae €maritimis quod el[2a]2eomeli vocant; manat ex arboribus pin-€gue, crassius melle, resina tenuius, sapore dulci, et hoc €medicis. veteri quoque oleo usus est ad quaedam genera €morborum; existimaturqu[2e]2 et ebori vindicando a carie utile €esse: certe simulacrum Saturni Romae intus oleo reple-€tum est. @@Super omnia vero celebravit amurcam laudibus €Cato. dolia olearia cadosque illa imbui, ne bibant oleum; €amurca subigi areas terendis messibus, ut formicae rimae-€que absint; quin et lutum parietum ac tectoria et pavimenta €horreorum frumenti, vestiaria etiam contra teredines ac €noxia animalium amurca aspergi, semina frugum perfundi. €morbis quadripedum, arborum quoque, illa medendum, effi-caci ad ulcera interiora humani quoque oris. lora etiam et €coria omnia et calceamina axesque decocta ungui atque €aeramenta contra aeruginem colorisque gratia elegantioris €et totam supellectilem ligneam ac vasa fictilia, in quis ficum @1 €aridam libeat adservare, aut si folia bacasque in virgis myrti €aliudve quod genus simile. postremo ligna macerata amurca €nullo fumi taedio ardere. oleam si lambendo capra lingua €contigerit depaveritque primo germinatu, sterilescere auctor €est M. Varro. et hactenus de olea atque oleo. @@Reliqui arborum fructus vix specie figurave, non €modo saporibus sucisque totiens permixtis atque insitis, €enumerari queunt. €@@Grandissimus pineis nucibus altissimeque suspen-€sus. intus exiles nucleos lacunatis includit toris, vestitos €alia ferruginis tunica, mira naturae cura molliter semina €conlocandi. harum genus alterum Tarentinae digitis fragili putamine aviumque furto in arbore. et tertium sappini e €picea sativa, nucleorum cute verius quam putamine adeo €molli, ut simul mandatur. quartum pitydia vocant e pinastris, €singularis remedii adversus tussim in melle decoctis nucleis. €Taurini ravicelos vocant. pinea corona victores apud Isth[2m]2um €coronantur. @@His proxima amplitudine mala quae vocamus €cotonea et Graece cydonea, e Creta insula advecta. incur- @1 €vatos trahunt ramos prohibentque crescere parentem. plura €eorum genera: chrysomela incisuris distincta, colore ad €aurum inclinato, qui candidior nostratia cognominat, odoris praestantissimi. est et Neapolitanis suus honos. minora ex €eodem genere strut[2h]2ea odoratius vibrant, serotino proventu, €praecoci vero mustea. strutheis autem cotonea insita suum €genus fecere Mulvianum, quae sola ex iis vel cruda man-€duntur, iam et virorum salutatoriis cubiculis inclusa ac €simulacris noctium consciis inposita. sunt praeterea parva €silvestria, e strutheis odoratissima et in saepibus nascentia. @@Mala appellamus, quamquam diversi generis, Per-€sica et granata, quae in Punicis arboribus novem generum €dicta sunt. his acinus sub cortice intus, illis lignum in €corpore. nec non et quaedam e piris libralia appellata am-€plitudinem sibi ponderis nomine adserunt. sed Persi-€corum palma duracinis. nationum habent cognomen Gallica et Asiatica. post autumnum maturescunt Asiatica, aestate €praecocia intra XXX annos reperta et primo denariis singula €venu[2m]2data. supernatia e Sabinis veniunt, popularia undi-€que. pomum innocuum expetitur aegris, pretiumque iam €singulis triceni nummi fuere, nullius maiore, quod miremur, @1 €quia non aliud fugacius. longissima namque decerpto bidui €mora est cogitque se venu[2m]2dari. @@Ingens postea turba prunorum: versicolori[2a €e]2 nigr[2o]2 candican[2t]2, hordearia appellata a comitatu frug[2i]2s eius; €alia eodem colore seriora maioraque, asinina cognominata €[2a]2 vilitate. sunt [2m]2in[2o]2ra, a[2t]2 laudatiora cerina atque purpurea, €nec non ab externa gente Armeniaca, quae sola et odore €commendantur. peculiaris inpudentia est nucibus insitorum, €qu[2a]2e faciem parentis sucumque adoptionis exhibent, appel-lata ab utroque nucipruna. et haec autem e[2t]2 Persica et €cerina ac silvestria ut uvae cadis condita usque ad alia €nascentia aetatem sibi prorogant, reliquorum velo[2c]2itas cito €mitescentium transvolat. nuper in Baetica malina appellari €coeperunt malis insita et alia amygdalina amygdalis. his €intus in ligno nucleus amygdalae est, nec aliud pomum in-geniosius geminatum est. in peregrinis arboribus dicta €sunt Damascena, a Syriae Damasco cognominata, iam pridem €in Italia nascentia, grandiore quamquam ligno et exiliore €carne nec umquam in ruga[2s]2 siccata, quoniam soles sui de-€sunt. simul dici possunt populares eorum myxae, quae et €ipsae nunc coeperunt Romae nasci insitae in sorvis. @1 @@In totum quidem Persica peregrina etiam Asiae €Graeciaeque esse ex nomine ipso apparet atque e Perside €advecta. sed pruna silvestria ubique nasci certum est, quo €magis miror huius pomi mentionem a Catone non habitam, €praesertim cum condenda demonstraret quaedam et silvestria. nam Persicae arbores sero et cum difficultate transiere, ut €quae in Rhodo nihil ferant, quod primum ab Aegypto earum €fuerat hospitium. falsum est venenata cum cruciatu in €Persis gigni et poenarum causa ab regibus tralata in Aegyp-€tum terra mitigata. id enim de Persea diligentiores tra-€dunt, quae in totum alia est, myxis rubentibus similis, nec extra orientem nasci voluit. eam quoque eruditiores ne-€gaverunt ex Perside propter supplicia tralatam, sed a Perseo þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨˜®ƒMemphi satam, et ob id Alexandrum illa coronari victores €ibi instituisse in honorem atavi sui. semper autem folia €habet et poma subnascentibus aliis. sed pruna quoque €omnia post Catonem coepisse manifestum erit. @@Malorum plura sunt genera. de citreis cum €sua arbore diximus, Medica autem Graeci vocant patriae €nomine. aeque peregrina sunt zizipha et tubures, quae €et ipsa non pridem venere in Italiam, haec ex Africa, illa €ex Syria. Sex. Papinius, quem consulem vidimus, primus €utraque attulit Divi Augusti novissimis temporibus in castris @1 €sata, bacis similiora quam malis, sed aggeribus praecipue €decora, quoniam et in tecta iam silvae scandunt. tuburum duo genera: candidum et a colore s[2y]2ricum dictum. paene €peregrina sunt in uno Italiae agro Veroniensi nascentia quae €lanata appellantur; lanugo ea obducit, strutheis quidem €Persicisque plurima, iis tamen peculiare nomen dedit, nulla €alia commendatione insignibus. @@Reliqua cur pigeat nominatim indicare, cum con-€ditoribus suis aeternam propagaverint memoriam, tamquam €ob egregium aliquod in vita factum? nisi fallor, apparebit €ex eo ingenium inserendi nihilque tam parvum esse quod €non gloriam parere possit. ergo habent originem a Matio €[2C]2estioque et Mallio, item Scaudio; quibus c[2o]2toneo insito ab Appio e Claudia gente Appiana sunt cognominata. odor €est [2i]2is cotoneorum, magnitudo qu[2a]2e Scaudianis, color ru-€bens. ac ne quis [2s]2ic ambitum valuisse claritatis e familia €putet, sunt et Sceptiana ab inventore libertino, insignia ro-€tunditate. Cato adicit Quiri[2ni]2ana et quae tradit in doliis €condi Scantiana. omnium autem nuperrime adoptata sunt €parva gratissimi saporis, quae Petisia nominantur. patrias @1 €nobilitavere Amerina et Gra[2e]2cula. cetera e causis traxere nomen: germanitatis cohaerentia gemella, numquam singula €in fetu, colore syrica, cognatione melapia, must[2e]2a a celeri-€tate mitescendi, quae nunc melimela dicuntur a sapore €melleo, orbiculata a figura orbis in rotunditatem circumacti €_haec in Epiro primum pr[2o]2venisse argumento sunt Graeci, €qui Epirotica vocant_, mammarum effigie orthomastia, €condi[2c]2ione castrati seminis quae spadonia appellant Belgae. melofoliis folium unum, aliquando et geminum, erumpit e €latere medio. celerrime in rugas marcescunt pannucea. €stolide tument pulmonea. est quibusdam sanguineus colos €origine ex mori insi[2t]2u tracta. cunctis vero quae fuere a €sole partes rubent. sunt et parva gratia saporis atque etiam €acutiora odore silvestria. peculiare inproba[2e i]2is acerbitatis €convi[2c]2ium et vis tanta, ut aciem gladii pr[2a]2estringat. dat €[2ali]2is farina vilissimis nomen, quamquam primis adventu €decerpique properantibus. @@Eadem causa in p[2i]2ris taxatur superbiae cog-€nomine; parva haec, sed ocissima. [2e]2 cunctis autem Crustu- @1 €mia gratissima, proxima [2i]2is Falerna potu, quoniam tanta vis €suci abundat_lacte[2re]2 hoc vocatur_, in [2i]2isque ali[2a]2 co-€lore nigro, dona Syriae. reliquorum nomina aliter in aliis at[2q]2ue aliis locis appellantur. sed confessis urbis vocabulis €auctores suos nobilitavere Decimiana et ex eo tractum quod €Pseudodecimianum vocant, Do[2la]2belliana longissimi pediculi, €Pomponiana cognomine mammosa, Liceriana, Seviana et quae €ex iis nata sunt Turraniana, longitudine pediculi distantia, €Favoniana rubra, paulo superbis maiora, Lateriana, Aniciana €postautumnalia, acidulo sapore iucunda. Tiberiana appel-€lantur quae maxime Tiberio principi placuere. colorantur €magis sole grandescuntque, alioqui eadem essent quae Lice-riana. patriae nomina habent serissima omnium Amerina, €Picentina, [2Nu]2m[2an]2tina, Alexandrina, Numi[2d]2iana, Graeca et in €iis Tarentina, Sig[2ni]2na, quae alii a colore testacea appellant, €sicut onychina, purpurea, ab odore myrapia, laurea, nardina, €tempore hord[2e]2aria, collo ampullacea, et Coriolana, Brut[2t]2ia gentilitatis, cucurbitina, acidula suci. incerta n[2o]2minum @1 €causa est barbaricis, Veneriis qu[2a]2e colorata dicunt, regiis €qu[2a]2e minimo pediculo sessilia, patriciis, vocimis, viridibus €oblongisque. praeterea dixit volema Vergilius a Catone €sumpta, qui et sementiva et mustea nominat. @@Pars haec vitae iam pridem pervenit ad columen, €expertis cuncta hominibus, quippe cum Vergilius insitam €nucibus arbutum, malis platanum, cerasis ulmum dicat. nec €quicquam amplius excogitari potest; nullum certe pomum €novum diu iam invenitur. neque omnia insita misceri fas €est, sicut nec spinas inseri, quando fulgura piari non queunt €facile, quo[2t]2que genera insita fuerint, tot fulgura uno ictu €fieri pronuntiatur. @@Turbinatior piris figura. in iis serotina ad hiemes us-€que in matre pendent gelu maturescentia Graeca, ampulla-€cea, laurea, sicut in malis Amerina, Scaudiana. conduntur vero €pira ut uvae ac totidem modis, neque aliud in cadis praeter-€quam pruna. e pomis proprietas piris qu[2a]2e vini, similiter-€que in aegris medentes cavent. e vino et aqua cocuntur €atque pulmentari vicem inplent, quod non alia praeter co-€tonea ac struth[2e]2a. @1 @@In universum autem de pomis servandis prae-€cipitur pomaria in loco frigido ac sicco contabulari, septen-€trionalibus fenestris sereno die patere, austro[2s]2 specularibus €arcere, aquilonis quoque adflatu poma deturpante rugis. €colligi mala post aequinoctium autumni neque ante XVI lu-€nam neque ultra duodetricesimam, nec pluvio die neque €ante primam horam; cadiva separari; stramentis solidis €paleisve substerni, rara componi, uti limites pervii spiritum €aequalem accipiant. Amerina maxime durare, melimela mi-nime._Cotoneis in concluso spiramentum omne ad-€imendum aut incoqui melle ea mergive oportere. Punica €aqua marina fervente indurari, mox triduo sole siccata ita €ne nocturno rore contingantur suspendi et, cum libeat uti, €aqua dulci perlui. M. Varro et in doliis harenae servari €iubet; et inmatura obrui terra in ollis fundo effracto, sed €spiritu excluso ac surculo pice inlito: sic etiam crescere €amplitudine maiore quam possint in arbore. cetera mala et €foliis ficulnis, praeterquam cadivis, singula convolvi cistisque vitilibus condi vel creta figulinarum inlini._Pira in vasis @1 €fictilibus picatis inversis obrui scrobe. Tarentina serissima €legi, Aniciana servari et in passo, sorva quoque et scrobi-€bus gypsato operculo, duum pedum terra superiniecta, in €loco aprico inversis vasis et in doliis ut uvas interque uvas €cum ramis suspendi. @@E proximis auctoribus quidam altius curam repetunt de-€putarique statim poma ac vites ad hunc usum praecipiunt €decrescente luna, post horam diei tertiam, caelo sereno aut €siccis ventis. similiter deligi et ex locis siccis et ante per-€fectam maturitatem, addito ut luna infra terram sit, uvas €cum malleolo sarmenti duro, demptis forfice corruptoribus €acinis, in dolio picato recenti suspendi, exclusa omni aura €operculo et gypso. sic et sorva ac pira, inlitis omnium sur-culis pice. dolia procul ab aqua esse. quidam sic cum pal-€mite ipso condunt, capitibus eius scillae infixis utrimque, €alii etiam vina habentibus doliis, dum ne contingant ea uvae, €aliqui mala in patinis fictilibus fluitantia, quo genere et vino €odorem adquiri putant. aliqui omnia haec in milio servari €malunt, plerique vero in scrobe duum pedum altitudinis @1 harena substrato et fictili operculo, dein terra operto. creta €quidam figlina etiam uvas inlinunt siccataque sole suspen-€dunt, in usu diluentes creta[2m]2. eandem pomis vino subigunt. €mala vero generosissima eadem ratione crustant gypso vel €cera, quae, nisi maturuerint, incremento calcem rumpunt. €semper autem in pediculos conlocant ea. alii decerpunt €cum surculis eosque in medullam sabuci additos [2o]2bruunt, ut supra scriptum est. alii singulis malis pirisque singula €vasa fictilia adsignant et opercul[2o]2 eorum picat[2o]2 dolio iterum €includunt, nec non aliqui in floccis capsisque, quas luto €paleato inlinunt; alii hoc idem in patinis fictilibus, aliqui €et in scrobe subiect[2a]2 harena: ita sicca operiunt mox terra. sunt qui cotonea cera Pontica inlita melle demergant. Colu-€mella auctor est in puteos cisternasve [2uvas]2 in fictilibus þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨˜Âƒvasis pice diligenti cura inlitis mergi. Liguria maritima €Alpibus proxima uvas sole siccatas iunci fasceis involvit ca-€disque conditas gypso includit. hoc idem Graeci platani €foliis aut vitis ipsius aut fici uno die in umbra siccatis atque €in cado vinaceis interpositis. quo genere Coa uva et Ber[2y]2tia servantur, nullius suavitati postferendae. quidam, ut has €faciant, in cinere lixivo tingunt protinus quam detraxere €vitibus, mox in sole siccant passasque in aqua[2m]2 calida[2m]2 mer- @1 €gunt et iterum sole sic[2c]2ant, tum foliis, ut supra dictum est, €involutas vinaceis stipant. sunt qui malunt uvas in scobe €ramentisve abietis, populi, fraxini servare. sunt qui sus-€pendi procul malis protinusque in granariis iubent, quoniam €optime sic[2c]2e[2t f]2r[2u]2menti pulvis. pensilibus contra vespas re-€medio est oleo adspergi ex ore. de palmis diximus. @@E reliquo genere pomorum ficus amplissima €est, quaedamque et piris magnitudine aemulae. de Aegyp-€tiae Cypriaeque miraculis retulimus inter externas. Idaea €rubet olivae magnitudine, rotundior tantum, sapore mespili. €Alexandrinam hanc ibi vocant, crassitudine cubitali, ramosam, €materie validam, lentam, sine lacte, cortice viridi, folio tiliae, €sed molli. Onesicritus tradit in Hyrcania multum nostris €esse dulciores fertilioresque, ut quae modios CCLXX singu-lae ferant. ad nos ex aliis transiere gentibus, Chalcide, €C[2h]2io, quarum plura genera. si quidem et L[2y]2diae, quae sunt €purpureae, et mamillanae similitudinem earum habent et €callistrut[2h]2iae farti sapore praestantiores, ficorum omnium €frigidissimae. nam de Africanis, qu[2oni]2am multi praeferunt @1 €cunctis, magna quaestio est, cum id genus in Africam nuper-rime transierit. patriae nomen optinent [2eti]2am Alexandrinae €ex nigris, candicante rima, cognomine delicatae. nigra et €R[2h]2odia est et Tiburtina de praecocibus. sunt et auctorum €nomina iis, Livi[2ae]2, Pompei. siccandis haec sole in annuos €usus aptissima cum mariscis et quas harundinum folii ma-€cula variat. est et Herculanea et albicerata et aratia alba, pediculo minimo, latissima. primo autem provenit p[2o]2rphy-€ritis, longissimo pediculo. comitatur eam e minimis, vilis-€simis popularis dicta. contra novissima sub hieme maturatur €chelidonia. sunt praeterea eaedem serotinae et praecoces, €biferae, alba ac nigra, cum messe vindemiaque mature-€scentes. serotinae et a corio appellatae duro, ex Chalcidicis quarundam trifero proventu. Tarenti tantum praedulces €nascuntur, quas vocant onas. Cato de ficis ita memorat: €"Ficos mariscas in loco cretoso aut aperto serito, €in loco autem crassiore aut stercorato Africanas €et Herculaneas, Sacontinas, hibernas, Tel[2l]2anas €atras pediculo longo." postea tot subiere nomina atque €genera, ut vel hoc solum aestimantibus appareat mutatam €esse vitam. sunt et hibernae quibusdam provinciis, uti @1 €Moesiae, sed artis, non naturae. parvarum genus arborum post autumnum fimo contegunt, deprehensasque in his hieme €grossos, quae mitiore caelo refossae cum arbore atque in €lucem remissae novos soles aliosque, quam quibus vixere, €avide tamquam iterum natae accipiunt et cum venientium €flore maturescunt, alieno praecoces anno, in tractu vel geli-€dissimo. @@Sed a Catone appellata iam tum Africana admonet €Africae ad ingens docimentum usi eo pomo. namque per-€ni[2c]2iali odio Carthaginis flagrans nepotumque securitatis €anxius, cum clamaret omni senatu Carthaginem delendam, €adtulit quodam die in curiam praecocem ex ea provincia €ficum ostendensque patribus: "Interrogo vos," inquit, €"quando hanc pomum demptam putetis ex arbore." cum inter omnes recentem esse constaret: "Atqui tertium," €inquit, "ante diem scitote decerptam Carthagine. €tam prope a moeris habemus hostem!" statimque €sumptum est Punicum tertium bellum, quo Carthago deleta €est, quamquam Catone anno sequente rapto. quid primum €in eo miremur, curam ingeni an occasionem fortuitam, cele-ritatemque cursus an vehementiam viri? super omnia est, €quo nihil equidem duco mirabilius, tantam illam urbem et €de terrarum orbe per CXX annos aemulam unius pomi €argumento eversam, quod non Trebia aut Trasimenus, non @1 €Cannae busto Romani nominis perficere potuere, non castra €Punica ad tertium lapidem vallata portaeque Collinae ad-€equitans ipse Hannibal. tanto propius Carthaginem pomo €Cato admovit! @@Colitur ficus arbor in foro ipso ac comitio Romae nata, €sacr[2a]2 fulg[2u]2ribus ibi conditis magisque ob memoriam eius €quae, nutrix Romuli ac Remi, conditores imperii in Luper-€cali prima protexit, rumi[2n]2alis appellata, quoniam sub ea in-€venta est lupa infantibus praebens rumim (ita vocabant €mammam), miraculo ex aere iuxta dicato, tamquam in co-€mitium sponte transisset Atto Navio augurante. nec sine €praesagio aliquo arescit rursusque cura sacerdotum seritur. €fuit et ante Saturni aedem, urbis anno * * * sublata sacro a Vestalibus facto, cum Silvani simulacrum subverteret. ea-€dem fortuito satu vivit in medio foro, qua sidentia imperii €fundamenta ostento fatali Curtius maximis bonis, hoc est €virtute ac pietate ac morte praeclara, expleverat. aeque €fortuita eodem loco est vitis atque olea, umbrae gratia se-€dulitate plebeia satae, ara inde sublata gladiatorio munere €Divi Iuli, quod novissime pugnavit in foro. @@Admirabilis est pomi huiusce festinatio, unius in @1 €cunctis ad maturitatem properantis arte naturae. ca-€prificus vocat[2u]2r e silvestri genere ficus numquam mature-€scens, sed quod ipsa non habet alii tribuens, quoniam est €naturalis causarum transitus [2fi]2tque ut e putrescentibus gignatur aliquid. ergo culices parit; hi fraudati alimento €in matre, putri eius tabe, ad cognata evolant morsuque fi-€corum crebro, hoc est avidiore pastu, aperientes ora earum, €ita penetrantes intus solem primo secum inducunt ceriales-€que auras inmittunt foribus adapertis. mox lacteum umorem, €hoc est infantiam pomi, absumunt_quod fit et sponte_, €ideoque ficetis caprificus permittitur ad rationem venti, ut flatus evolantes in ficos ferat. inde repertum ut inlatae €quoque aliunde et inter se colligatae inicerentur fico, quod €in macro solo et aquilonio non desiderant, quoniam sponte €arescunt loci situ rimisque eadem qu[2a]2e culicum opere causa €perficit, nec ubi multus pulvis, quod evenit maxime fre-€quenti via adposita. namque et pulveri vis siccandi sucum-€que lactis absorbendi. quae ratio pulvere et caprificatione €hoc quoque praestat ne decidant, absumpto umore tenero et cum quadam fragilitate ponderoso. ficis mollis omnibus @1 €tactus, maturis frumenta intus, sucus maturescentibus lactis, €percoctis mellis. senescunt in arbore anusque d[2e]2stillant €cummium lacrima. siccat honos laudatas, servat in capsis, €Ebuso [2in]2 insula praestantissimas amplissimasque, mox in €Marrucinis; at ubi copia abundat, implentur orcae in Asia, €cadi autem [2in]2 Ruspina Africae urbe, panisque simul et op-€sonii vicem siccatae implent, utpote cum Cato cibaria ruris €operariis iusta ceu lege sanciens minui iubeat per fici ma-€turitatem. cum recenti fico salis vice caseo vesci nuper excogitatum est. ex hoc genere sunt, ut diximus, c[2ot]2tana €et caricae quaeque conscendenti navem adversus Parthos €omen fecere M. Crasso venales praedicantis voce, Cavneae. €omnia haec in A[2l]2bense rus e Syria intulit L. Vitellius, qui €postea censor fuit, cum legatus in ea provincia esset, novis-€simis Ti. Caesaris temporibus. @@Malorum pirorumque generi adnumerentur €iure mespila atque sor[2v]2a. mespilis tria genera: anthedon, €setania; tertium degenerat, anthedoni tamen similius, quod €Gallicum vocant. setaniae maius pomum candidiusque, acini €molliore ligno; ceteris minus pomum, sed odore praestan- @1 €tius et quod diutius servetur. arbor ipsa de amplissimis. €folia ante quam decidant rubescunt; radices multae atque €altae et ideo inexstirpabiles. non fuit haec arbor in Italia €Catonis aevo. @@Sor[2v]2is quadriplex differentia. aliis enim eo-€rum rotunditas mali, aliis turbinatio piri, aliis ovata species €ceu malorum aliquis; haec obnoxia acori. odore et suavi-€tate rotunda praecellunt, ceteris vini sapor. generosissima þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨˜Õ…quibus circa pediculos tenera folia. quartum genus tormi-€nale appellant, remedio tantum probabile, adsiduum pro-€ventu minimumque pomo, arbore dissimile, foliis p[2a]2ene pla-€tani. non ferunt ante trimatum ex ullo genere. Cato et €sorva condi sapa tradit. @@Ab his locum amplitudine vindicaverint, quae €cessere auctoritate, nuces iuglandes, quamquam et ipsae €nuptialium Fescenninorum comites, multum pineis minores €universitate eademque portione ampliores nucleo. nec non €et honor iis naturae peculiaris gemino protectis operimento, €pulvinati primum cal[2y]2cis, mox lignei putaminis. quae causa €eas nuptiis fecit religiosas, tot modis fetu munito, quod est €veri similius quam quia cadendo tripudium sonivium faci-ant. et has e Perside regibus translatas indicio sunt Graeca €nomina: optimum quippe genus earum Persicum atque basi- @1 €licon vocant, et haec fuere prima nomina; car[2y]2on a capitis €gravedine propter odoris gravitatem convenit dictum. tin-€guntur cortice earum lanae et rufatur capillus primum pro-€deuntibus nuculis; id conpertum infectis tractatu manibus. pinguescunt vetustate. sola differentia generum in putamine €duro fragilive et tenui aut crasso, loculoso aut simplici. €solum hoc pomum natura conpactili operimento clausit. €namque sunt bifidae putaminum carinae nucleorumque alia €quadripertita distinctio, lignea intercursante membrana. ce-€teris quidquid est solidum est, ut in abellanis, et ipso nu-€cum genere, quas antea Abellinas patriae nomine appella-€bant. in Asiam Graeciamque e Ponto venere e[2ae]2 ideoqu[2e et]2 Ponticae nuces vocantur. has quoque moll[2i]2s protegit barba, €sed putamini nucleisque solida rotunditas inest. hae et tor-€rentur. umbilicus illis intus in ventre medio. tertia in his €natura amygdalis tenuiore, sed simili iuglandium, summo €operimento, item secundo putaminis; nucleus dissimilis lati-tudine et acriore callo. haec arbor an fuerit in Italia Ca-€tonis aetate dubitatur, quoniam Graecas nominat, quas qui-€dam et in iuglandium genere servant. adicit praeterea €abellanas et galbas, Praenestinas, quas maxime laudat et €conditas ollis in terra servari virides tradit. nunc Thasiae @1 €et Albe[2n]2ses celebrantur et Tarentinarum duo genera, fragili €putamine ac duro, quae sunt et amplissimae ac minime ro-tundae; praeterea molluscae putamen rumpentes. sunt qui €honori nomen interpretentur et Iovis glandem esse dicant. €nuper consularem virum audivi biferas et iuglandes nuces €habere se profitentem. de pistaciis, et ipso nucum genere, €in suo loco retulimus. et haec autem idem Vitellius in €Italiam primus intulit eodem tempore, simulque in Hispani-€am Flaccus Pompeius eques Romanus, qui cum eo militabat. @@Nuces vocamus et castaneas, quamquam ad-€commodatiores glandium generi. armatum iis echinato ca-€l[2y]2ce vallum, quod inchoatum glandibus, mirumque vilissima €esse quae tanta occultaverit cura naturae. trini quibusdam €partus ex uno cal[2y]2ce; cortexque lentus, proxima vero cor-€pori membrana et in his et in nucibus saporem, ni detra-€hatur, infestat. torrere has in cibis gratius, modo [2m]2olantur, €et praestant ieiunio feminarum quandam imaginem panis. Sardibus hae provenere primum, ideo apud Graecos Sardi-€anos balanos appellant, nam $*DIO\S BALA/NOU& [2no]2m[2en]2 postea @1 €inposuere excellentioribus satu factis. nunc plura earum €genera. Tarentinae faciles nec operosae cibo, plan[2a]2e figura. €rotundior quae balanitis vocatur, purgabilis maxime et sponte prosiliens pura. plana est e[2t]2 Salariana, Tarentina minus €tractabilis, laudatior Corelliana et ex ea facta quo dicemus €[2in]2 insitis modo Tere[2i]2ana, quam rubens cortex praefert tri-€angulis et popularibus nigris, quae coctivae vocantur. pa-€tria laudatissimis Tarentum et in Campania Neapolis. cete-€rae suum pabulo gignuntur, scrupulosa corticis intra nucleos €quoque ruminatione. @@Haut procul abesse videantur et praedulces €siliquae, nisi quod in iis ipse manditur cortex. digitorum €omnis longitudo illis et interim falcata, pollicari latitudine. €glandes inter poma numerari non possunt, quam ob rem in €sua natura dicentur. @@Reliqua carnosi sunt generis, eaque bacis atque €carnibus distant. alia acinis caro, alia moris, alia unedoni-€bus, et alia acinis, inter cutem sucumque, alia m[2y]2xis, alia bacis ut olivis. moris sucus in carne vinosus, trini colores, €candidus primo, mox rubens, maturis niger. in novissimis €florent, inter prima maturescunt. tingunt manus suco ma-€tura, eluunt acerba. minimum in hac arbore ingenia pro-€fecerunt, nec nominibus nec insitis; nec alio modo quam @1 €pomi magnitudine differunt mora Ostiensi[2a]2 et Tusculana €Romae. nascuntur et in rubis, multum differente callo. @@Aliud corpus et terrestribus fragis, aliud con-€generi eorum unedoni, quod solum pomum sim[2u]2l e frutice €terraeque gignitur. arbor ipsa fruticosa. fructus anno ma-€turescit, pariterque floret subnascens et prior coquitur. mas €sit an femina sterilis, inter auctores non constat. pomum inhonorum, ut cui nomen ex argumento sit unum tantum €edendi. duobus tamen hi[2s]2 nominibus appellant Graeci co-€maron et m[2e]2maecylon, quo apparet totidem esse genera; €et apud nos alio nomine arbutus vocatur. Iuba auctor est €quinquagenum cubitorum altitudine in Arabia esse eas. @@Acinorum quoque magna est differentia, primum €inter uvas ipsas callo, te[2n]2eritate, crassitudine, interiore ligno €aliis parvo et aliis etiam gemino, qui minime feraces mu[2s]2ti. €plurimum vero differunt hederae sabucique acini, e[2t]2 figura €etiam Punici, angulosi quippe soli. nec cutis ulla singulis €praeter communem quae est candida. totisque sucus et caro €est, iis praecipue quibus parvolum inest ligni. magna et bacis differentia: aliae namque sunt olivis, lauris et alio €modo loto, cornis, alio myrtis, lentisco. aquifolio enim ac @1 €spinae sine suco, medioque etiamnum genere inter bacas €acinosque cerasis. pomum iis primo candidum et fere om-€nibus bacis; mox aliis virescit, ut oliv[2is]2, lauri[2s]2, rubet vero €moris, cerasis, cornis. dein nigrescit moris, cerasis, olivis. @@Cerasi ante victoriam Mithridaticam L. Lu-€c[2u]2lli non fuere in Italia, ad urbis annum DCLXXX. is pri-€mum [2in]2vexit e Ponto, annisque CXX trans oceanum in Bri-€tanniam usque pervenere; eadem [ut diximus] in Aegypto €nulla cura potuere gigni. cerasorum Aproniana maxime €rubent, nigerrima sunt [2L]2utatia, C[2a]2eciliana vero et rotunda. Iunianis gratus sapor, sed p[2a]2ene tantum sub arbore sua, €adeo teneris, ut gestatum non tolerent. principatus dura-€cinis quae Pliniana Campania appellat, in Belgica vero Lusi-€tanis, in ripis etiam Rheni. tertius iis colos e nigro ac ru-€benti viridique, similis maturescentibus semper. minus quinquennium est quod prodiere quae vocant laurea, non €ingratae amaritudinis, insitae in lauru. sunt et Macedonica, €parvae arboris raroque tria cubita excedentis, et minore €etiamnum frutice cham[2a]2ecerasi. inter prima hoc e pomis €colono gratiam annuam refert. septentrione frigidisque €gaudet, siccatur etiam sole conditurque ut oliva cadis. quae cura et cornis atque etiam lentisco adhibetur. @1 €ne quid non hominis ventri natum esse videatur, miscentur €sapores et alio alius placere cogitur; miscentur vero et ter-€rae caelique tractus: in alio cibi genere India advocatur, in €alio Aegyptus, Creta, Cyrene singulaeque terrae. nec cessat €in veneficiis vita, dum modo omnia devoret. planius hoc €fiet in herbarum natura. @@Interim quae sunt communia et pomis omni-€busque sucis saporum genera XIII reperiuntur: dulcis, sua-€vis, pinguis, amarus, austerus, acer, acutus, acerbus, acidus, €salsus. praeter haec tria sunt genera mirabili maxime na-€tura: unum in quo plures pariter sentiuntur sapores, ut €vinis; namque in [2i]2is et austerus et acutus et dulcis et su-avis, omnes alieni. alterum est genus in quo sit et alienus €quidem, sed et suus quidam ac peculiaris, ut in lacte; si €quidem inest ei quod tamen iure dici dulce et pingue et €suave non possit, optinente lenitate, quae ipsa succedit in saporis vicem. nullus hic aquis ne[2c]2 sucus, ut tamen eo þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨˜ì‚ipso fiat aliquis ac suum genus faciat. sentiri quidem aqu[2a]2e €saporem ullum sucumve vitium est. magnum his omnibus €in odore momentum et magna cognatio; qui et ipse nullus €est aquis aut, si sentitur omnino, vitium est. mirum tria na-€turae praecipua elementa sine sapore esse, sine odore, sine €suco: aquas, ae+ra, ignes. @@Ergo sucorum vinosi piro, moro, myrto, mi- @1 €nime, quod miremur, uvis; pingues olivae, lauro, nuci iu-€glandi, amygdalis; dulces uvis, ficis, palmis; aquosus prunis. €magna differentia et in colore suci: sanguineus moris, cera-€sis, cornis, uvis nigris; idem albis candidus, lacteus in ca-€pite ficis, in corpore non item, spumeus malis, nullus Persi-€cis, cum praesertim duracina suco abundent. sed quis eius ullum dixerit colorem? sua et in odore miracula: malis €acutus, Persicis dilutus, dulcibus nullus. nam et vinum tale €sine odore, tenue odoratius multoque celerius talia ad usum €veniunt quam pinguia. quae odorata, non eadem in gustu €tenera, quia non sunt pariter odor et sapor. quam ob rem €citreis odor acerrimus, sapor asperrimus, quadam[2t]2enus et €cotoneis, nullusque odor ficis. @@Et [2h]2actenus sint species ac genera pomorum: na-€turas artius colligi par est. alia siliquis [2dis]2tinguntur, ipsis €dulcibus semenque conplexis amarum, cum in pluribus se-€mina placeant, in siliqua damnentur; alia bacis, quarum €intus lignum et extra caro, ut olivis, cerasis; aliqu[2o]2rum in-€tus bacae, foris lignum, ut [2i]2is quae in Aegypto diximus gigni. quae bacis natura, eadem et pomis. aliorum intus €corpus et foris lignum, ut nucum; aliis foris corpus, intus €lignum, ut Persicis et prunis, vitiumque cinctum fructu, €cum fructus alibi muniatur vitio. putamine clauduntur nu-€ces, corio castaneae; detrahitur hoc iis, at in mespilis man-€ditur. crusta teguntur glandes, cute uvae, corio et mem- @1 €brana Punica. carne et suco mora constant, cute et suco cerasi. quaedam statim a ligno recedunt, ut nuces et pal-€mae; quaedam adhaerent, ut olivae laurusque. quorundam €generi utraque est natura, ut in Persicis; etenim duracinis €adhaeret corpus e[2t]2 ligno avelli non quit, cum in ceteris fa-€cile separetur. quibusdam nec intus nec extra lignum, ut in palmarum genere. aliquorum lignum ipsum in usu et €pomi vice, ut genera [2e nucle]2is qu[2aed]2am in Aegypto diximus. €quorundam extra geminantur vitia, ut in castaneis et am[2y]2g-€dalis nucibusque iuglandibus. quorundam natura trigemina: €corpus est, dein lignum rursusque semen in ligno, ut in €Persicis. quaedam inter se densa, ut uvae, sor[2v]2a, quae ra-€mos circumdata ex omni parte uvarum modo degravant; alia €rara, ut in Persicis; quaedam al[2v]2o continentur, ut granata. dependent alia pediculis, ut pira, alia racemis, ut uvae, pal-€mae, alia et pediculis et racemis, ut hederae, sabuci; alia €ramo adhaerent, ut in lauru; quaedam utroque modo, ut €olivae. nam et breves pediculi et longi. quaedam vasculis €constant, ut Punica et mespila lotosque in Aegypto et Eu-phrate. iam vero diversa gratia et commendatio: carne pal-€mae placent, crusta Thebaicae, suco uvae et car[2y]2otae, callo @1 €pira ac mala, corpore mora, cartilagine nuclei, grano quae-€dam in Aegypto, cute caricae. detrahitur haec ficis virenti-€bus ut putamen, e[2a]2demque in siccis maxime placet. in pap[2y]2ris et ferulis spinaque alba caulis ipse pomum est, s[2ic]2ut €et ficulni caules, in fruticoso genere cum caule capparis; in €siliquis vero quod manditur quid nisi lignum est? non omit-€tenda seminis earum proprietate: nam neque corpus nec €lignum nec cartilago dici potest neque aliud nomen inveniat. @@Sucorum natura praecipuam admirationem in €myrto habet, quando ex una omnium olei vinique bina ge-€nera fiunt, item myrtidanum, ut diximus. et alius usus €bacae fuit apud antiquos ante quam piper reperiretur illam €optinens vicem, in quodam etiam genere o[2p]2sonii nomine €inde tracto, quod etiam nunc myrtatum vocatur. eademque €origine aprorum sapor commendatur, plerumque ad intinc-€tus additis myrtis. @@Arbor ipsa in Europae citeriore caelo, quod a Ce-€rauniis montibus incipit, primum Ce[2r]2ceis in Elpenoris tu-€mulo visa traditur Graecumque ei nomen remanet, quo €peregrinam esse apparet. fuit, ubi nunc Roma est, iam cum €conderetur; quippe ita traditur, myrtea verbena Romanos €Sabinosque, cum propter raptas virgines dimicare voluissent, @1 €depositis armis purgatos in eo loco qui nunc signa Veneris Cluacinae habet; cluere enim antiqui purgare dicebant. et €in ea quoque arbore suffimenti genus habetur, ideo tum €electa, quoniam coniunctioni et huic arbori Venus praeest, €haud scio an prima etiam omnium in locis publicis Romae €sata, fatidico quidem et memorabili augurio. inter anti-€quissima namque delubra habetur Quirini, hoc est ipsius €Romuli. in eo sacrae fuere myrti duae ante aedem ipsam €per longum tempus, altera patricia appellata, altera plebeia. patricia multis annis praevaluit exuberans ac laeta; quam-€diu senatus quoque floruit, illa ingens, plebeia retorrida ac €squalida. quae postquam evaluit flavescente patricia, a Mar-€sico bello languida auctoritas patrum facta est ac paulatim €in sterilitatem emarcuit maiestas. quin et ara vetus fuit €Veneri Myrteae, quam nunc M[2u]2rciam vocant. @@Cato tria genera myrti prodidit, nigram, candi-€dam, coniugulam, fortassis a coniugiis, e[2x]2 illo Cluacinae €genere. nunc et alia distinctio sativae aut silvestris et in €utraque latifoliae, in silvestri propria ox[2y]2myrsinae. sati-€varum genera topiarii faciunt Tarentinam folio minuto, no-€stratem patulo, [2h]2exastic[2h]2am densissimo, senis foliorum ver- @1 €sibus. haec non est in usu, ramosa [2a]2tque n[2on]2 al[2t]2a. coniu-€galem existimo nunc nostratem dici. myrtus odoratissima Aegypto. Cato docuit vinum fieri e nigra siccata usque in €ariditatem in umbra atque ita musto indita. si non siccen-€tur bacae, oleum gigni. postea conpertum et ex alba vinum €fieri album, duobus sextariis myrti tusae in vini tribus he-€minis maceratae expressaeque. folia et per se siccantur in €farinam ad ulcerum remedia in corpore humano, leniter mordaci pulvere, ac refrigerandis sudoribus. quin immo €oleo quoque, mirum dictu, inest quidam vini sapor simulque €pinguis liquor, praecipua vi ad corrigenda vina saccis ante €perfusis. retinet quippe faecem nec praeter purum liquo-€rem transire patitur datque se comitem praecipua commen-€datione liquato. virgae quoque eius, gestatae modo, viatori €prosunt in longo itinere pediti; quin et virgei anuli expertes €ferri inguinum tumori medentur. @@Bellicis quoque se rebus inseruit, triumphansque €de Sabinis P. Postumius Tubertus in consulatu, qui primus €omnium ovans ingressus urbem est, quoniam rem leniter €sine cruore gesserat, myrto Veneris victricis coronatus in-€cessit optabilemque arborem etiam hostibus fecit. haec €postea ovantium fuit corona excepto M. Crasso, qui de fugi- @1 tivis et Sparta[2c]2o laurea coronatus incessit. Masurius auc-€tor est curru quoque triumphantes myrtea corona usos. €L. Piso tradit Papirium Masonem, qui primus in monte €Albano triumphavit de Corsis, myrto coronatum ludos Cir-€censes spectare solitum; avus maternus Africani sequentis €hic fuit. Marcus Valerius duabus coronis utebatur, laurea €et myrtea, qui et hoc voverat. @@Laurus triumphis proprie dicatur, vel gra-€tissima domibus, ianitrix Caesarum pontificumque. sola et €domos exornat et ante limina excubat. duo eius genera €tradidit Cato, Delphicam et C[2y]2priam. Pompeius Le-€naeus adiecit quam mustacem appellavit, quoniam mustaceis €subiceretur: hanc esse folio maximo flaccidoque et albi-€cante; Delphicam aequali colore viridiorem, maximis bacis €atque e viridi rubentibus ac victores Delphis coronar[2e]2 ut €triumphantes Romae; Cypriam esse folio brevi, nigro, per margines imbricato crispam. postea accessere genera: tinus €_hanc silvestrem laurum aliqui intellegunt, nonnulli sui €generis arborem_differt colore; est enim caerula baca. accessit et regia, quae coepit Augusta appellari, amplissima €et arbore et folio, bacis gustatu quoque non asperis. aliqui €negant eandem esse et suum genus regiae faciunt longiori- @1 þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨›„bus foliis latioribusque. [2i]2idem in alio genere bacaliam ap-€pellant hanc quae vulgatissima est bacarumque fertilissima, sterilem vero earum, quod maxime miror, triumphalem ea-€que dicunt triumphantes uti, nisi id a Divo Augusto coepit, €ut docebimus, ex ea lauru quae ei missa e caelo est, mini-€ma altitudine, folio crispo, brevi, inventu rara. accedit in €topiario opere Thasia, excrescente in medio folio parvola €veluti lacinia folii, et sine ea spadonina, mira opacitatis pa-tientia, itaque quantalibeat sub umbra solum implet. est et €chamaedap[2h]2ne silvestris frutex et Alexandrina, quam aliqui €Id[2a]2eam, alii h[2y]2poglottion, alii danaen, alii carpophyllon, alii €hypelat[2e]2n vocant. ramos spargit a radice dodrantales, co-€ronari[2i]2 operis, folio acutiore quam myrti a[2c]2 molliore et €candidiore, maiore, semine inter folia rubro, plurima in Ida et circa Heracleam Ponti, nec nisi in montuosis. id quo-€que quod da[2ph]2noides vocatur genus in nominum ambitu €est; alii enim Pelasgum, alii eupetalon, alii stephanon Ale-€xandri vocant. et hic frutex est ramosus, crassiore ac mol-€liore quam laurus folio, cuius gustatu accendatur [2o]2s, bacis @1 €e nigro rufis. notatum antiquis, nullum genus laurus in €Corsica fuisse, quod nunc satum et ibi provenit. @@Ipsa pacifera, ut quam praetendi etiam inter ar-€matos hostes quietis sit indicium. Romanis praecipue laeti-€tiae victoriarumque nuntia additur litteris et militum lanceis pilisque, fasces imperatorum decorat. ex iis in gremio Io-€vis optimi maximique deponitur, quotiens laetitiam nova €victoria adtulit, idque non quia perpetuo viret nec quia paci-€fera est, praeferenda ei utroque olea, sed quia spectatissima €in monte Parnaso ideoque etiam grata Apollini visa, adsuetis €eo dona mittere, oracula inde repetere iam et regibus Ro-€manis teste L. Bruto, fortassis etiam in argumentum, quoni-€am ibi libertatem publicam is meruisset lauriferam tellurem €illam osculatus ex responso et quia manu satarum recepta-rumque in domos fulmine sola non icitur. ob has causas €equidem crediderim honorem e[2i]2 habitum in triumphis potius €quam quia suffimentum sit caedis hostium et purgatio, ut €tradit Masurius, adeoque in profanis usibus pollui laurum €et oleam fas non est, ut ne propitiandis quidem numinibus €accendi ex iis altaria araeve debeant. laurus quidem mani-€festo abdicat ignes crepitu et quadam [2de]2testatione, interaneo- @1 €rum etiam vitia et nervorum ligno torquente. Ti. principem to-€nante caelo coronari ea solitum ferunt contra fulminum metus. @@Sunt et circa Divum Augustum eventa eius digna me-€moratu. namque Liviae Drusillae, quae postea Augusta ma-€trimonii nomen accepit, cum pacta esset illa Caesari, galli-€nam conspicui candoris sedenti aquila ex alto abiecit in €gremium inlaesam, intrepideque miranti accessit miraculum. €quoniam tene[2r]2et [2in]2 rostro laureum ramum onustum suis €bacis, conservari alitem et subolem iussere haruspices ra-mumque eum seri ac rite custodiri: quod factum est in villa €Caesarum fluvio Tiberi inposita iuxta nonum lapidem Fla-€miniae viae, quae ob id vocatur Ad Gallinas, mireque silva €provenit. ex ea triumphans postea Caesar laurum in manu €tenuit coronamque capite gessit, ac deinde imperatores €Caesares cuncti. traditusque mos est ramos quos tenuerunt €serendi, et durant silvae nominibus suis discretae, fortassis ideo mutatis triumphalibus. unius arborum Latina lingua €nomen inponitur viris, unius folia distinguntur appellatione; €lauream enim vocamus. durat et in urbe inpositum loco, €quando Loretum in Aventino vocatur ubi silva laurus fuit. €eadem purificationibus adhibetur, testatumque sit obiter et €ramo eam seri, quoniam dubitavere Democritus atque €Theophrastus. €@@Nunc dicemus silvestrium naturas. @1  Ÿôÿ@@@@{1LIBER XVI}1 ‘@@Pomiferae arbores quaeque mitioribus sucis vo-€luptatem primae cibis attulerunt et necessario alimento €delicias miscere docuerunt, sive illae ultro ab homine di-€dicere blandos sapores adoptione et conubio_idque €munus etiam feris volucribusque dedimus_, intra prae-€dictas constant. proximum erat narrare glandiferas, qu[2a]2e €primae victum mortalium aluerunt nutrices inopis ac ferae €sortis, ni praeverti cogeret admiratio usu comperta, quae-€nam qualisque esset vita sine arbore ulla, sine frutice €viventium. @@Diximus et in oriente quidem iuxta oceanum com-€plures ea in necessitate gentes. sunt vero et in septen-€trione visae nobis C[2h]2aucorum, qui maiores minoresque €appellantur. vasto ibi meatu bis dierum noctiumque singu-€larum intervallis effusus in inmensum agitur oceanus, €operiens aeternam rerum naturae controversiam dubiam- @1 que terrae [sit] an partem maris. illic, misera gens, tumulos €optinent altos aut tribunalia exstructa manibus ad experi-€menta altissimi aestus, casis ita inpositis navigantibus €similes, cum integant aquae circumdata, naufragis vero, €cum recesserint, fugientesque cum mari pisces circa tuguria €venantur. non pecudem his habere, non lacte ali, ut fini-€timis, ne cum feris quidem dimicare contingit omni procul abacto frutice. ulva et palustri iunco funes nectunt ad €praetexenda piscibus retia captumque manibus lutum ventis €magis quam sole siccantes terra cibos et rigentia septen-€trione viscera sua urunt. potus non nisi ex imbre servato €scrobibus in vestibulo domus. et hae gentes, si vincantur €hodie a populo Romano, servire se dicunt! ita est pro-€fecto: multis fortuna parcit in poenam. @@Aliud e silvis miraculum: totam reliquam Ger-€maniam [2o]2periunt adduntque frigori umbras, altissimae €tamen haud procul supra dictis Chaucis circa duos prae-€cipue lacus. litora ipsa optinent quercus maxima aviditate €nascendi, suffossaeque fluctibus aut propulsae flatibus €vastas complexu radicum insulas secum auferunt, atque €ita libratae stantes navigant, ingentium ramorum arma-€mentis saepe territis classibus nostris, cum velut ex in-€dustria fluctibus agerentur in prora[2s]2 stantium noctu, in- @1 €opesque remedii illae proelium navale adversus arbores inirent. in eadem septentrionali plaga Hercyniae silvae €roborum vastitas intacta aevis et congenita mundo prope €inmortali sorte miracula excedit. ut alia omittantur fide €caritura, constat attolli colles occursantium inter se radi-€cum repercussu aut, ubi secuta tellus non sit, arcus ad €ramos usque et ipsos inter se rixantes curvari portarum €patentium modo, ut turmas equitum tramittant. €@@Glandiferi maxime generis omnes, quibus honos apud Romanos perpetuus. hinc civicae coronae, €militum virtutis insigne clarissimum, iam pridem vero et €clementiae imperatorum, postquam civilium bellorum pro-€fano meritum coepit videri civem non occidere. cedunt €his murales vallaresque et aureae, quamquam pretio ante-€cedentes, cedunt et rostratae, quamvis in duobus maxime €ad hoc aevi celebres, M. Varrone e piraticis bellis dante €Magno Pompeio, itemque M. Agrippa tribuente Caesare e Siculis, quae et ipsa piratica fuere. antea rostra navium €tribunali praefixa fori decus erant, veluti p. R. ipsi corona €inposita. postquam vero tribuniciis seditionibus calcari ac €pollui coepere, postquam vires ex publico in privatum agi €singulisque civium quaeri et sacrosancti omnia profana €facere, tum a pedibus eorum subiere in capita civium €rostra. dedit hanc Augustus coronam Agrippae, sed civi-€cam a genere humano accepit ipse. @@Antiquitus quidem nulla nisi deo dabatur_ob €id Homerus caelo tantum eam et proelio universo tribuit, €viritim vero ne in certamine quidem ulli_feruntque €primum omnium Liberum patrem inposuisse capiti suo ex €hedera. postea deorum honori sacrificantes sumpsere, vic- @1 timis simul coronatis. novissime et in sacris certaminibus €usurpatae, in quibus hodieque non victori da[2n]2tur, sed €patriam ab eo coronari pronuntiatur; inde natum ut et €triumphaturis conferrentur in templis dicandae, mox ut €et ludis darentur. longum est nec instituti operis disse-€rere, quis quamque Romanorum primus acceperit; neque €enim alias noverant quam bellicas. quod certum est, uni €gentium huic plura sunt genera quam cunctis. @@Romulus frondea coronavit Hostum Hostilium, þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨˜‹‚quod Fidenam primus inrupisset. avus hic Tulli Hostilii €regis fuit. P. Decium patrem tribunum militum frondea €donavit exercitus ab eo servatus imperatore Cornelio Cosso €cos. Samnitium bello. civica ilign[2a]2 primo fuit, postea €magis placuit ex aesculo Iovi sacra, variatumque et cum €quercu est ac data ubique quae fuerat, custodito tantum honore glandis. additae leges artae et ideo superbae quas-€que conferre libeat cum illa Graecorum summa, quae sub €ipso Iove datur cuique muros patria gaudens rumpit: €civem servare, hostem occidere, utque eum locum, in quo €sit actum, hostis optineat eo die, ut servatus fateatur_ alias testes nihil prosunt_, ut civis fuerit. auxilia quam-€vis rege servato decus non dant, nec crescit honos idem €imperatore conservato, quoniam conditores in quocumque €cive summum esse voluere. accepta licet uti perpetuo. €ludis ineunti semper adsurgi etiam ab senatu in more est, €sedendi ius in proximo senatui, vacatio munerum omnium ipsi patrique et avo paterno. XIIII eas accepit Siccius €Dentatus, ut retulimus suo loco, VI Capitolinus, is quidem €et de duce Servilio. Africanus de patre accipere noluit @1 €apud Trebiam. o mores aeternos, qui tanta opera honore €solo donaverint et, cum reliquas coronas auro commen-€darent, salutem [2ci]2vis in pretio esse noluerint, clare pro-€fessi ne servari quidem hominem fas esse lucri causa! @@G[2l]2ande opes nunc quoque multarum gentium €etiam pace gaudentium constant. nec non et inopia frugum €arefactis emolitur farina spissaturque in panis usum; quin €et hodieque per Hispanias secundis mensis glans inseritur. €dulcior eadem in cinere tosta. cautum est praeterea lege €XII tabularum, ut glandem in alienum fundum prociden-€tem liceret colligere. @@Genera earum multa. distant fructu, situ, sexu, sa-€pore. namque alia fageae glandi figura, quernae alia et €ilignae, atque inter se quoque generum singulorum diffe-€rentiae. praeterea sunt aliquae silvestres, aliae placidiores, €quae culta optine[2n]2t. iam montuosis planisque distant, €sicut et sexu, mares ac feminae, item sapore: dulcissima €omnium fagi, ut qua obsessos etiam homines durasse in oppido Chio tradat Cornelius Alexander. genera di-€stinguere non datur nominibus, quae sunt alia alibi, quippe €cum robur quercumque vulgo nasci videamus, aesculum €non ubique, quartam vero generis eiusdem, quae cerrus €vocatur, ne Italiae quidem maiore ex parte nota[2m]2 esse. €distingu[2e]2mus ergo proprietate naturaque et, ubi res coget, €etiam Graecis nominibus. @@Fagi glans nucleis similis triangula cute in-€cluditur. folium tenue atque e levissimis, populo simile, @1 €celerrime flavescens et media parte plerumque gignens €superne parvolam bacam viridem, cacumine aculeatam. €fagum muribus gratissimum est, et ideo animalis eius una €proventus, glires quoque saginat, expetitur et turdis. ar-€borum fertilitas omnium fere alternat, sed maxime fagi. @@Glandem, quae proprie intellegitur, ferunt robur, €quercus, aesculus, cerrus, ilex, suber. continent hispido €calyce per genera plus minusve complectente. folia praeter €ilicem gravia, carnosa, procera, sinuosa lateribus, nec, cum €cadunt, flavescentia, ut fagi, pro differentia generum bre-€viora vel longiora. €@@Ilicis duo genera. ex his in Italia folio non multum €ab oleis distant milaces a quibusdam Graecis dictae; in €provinciis aquifoliae sunt ilices. glans utriusque brevior €et gracilior, quam Homerus aculon appellat eoque no-€mine a glande distinguit. masculas ilices negant ferre. @@Glans optima in quercu atque grandissima, mox €aesculo. nam robori parva, cerro tristis, horrida, ec[2h]2inato €calyce ceu castaneae. sed et in querna alia dulcior, mol-€liorque feminae, mari spissior. maxime autem probantur €latifoliae ex argumento dictae. distant inter se magnitu-€dine et cutis tenuitate, item quod aliis subest tunica robigine scabra, aliis protinus candidum corpus. probatur €et ea, cuius in balano utrimque ex longitudine extrema €lapidescit duritia, melior cui in cortice quam cui in cor-€pore, utrumque non nisi mari. praeterea aliis ovata, aliis @1 €rotunda, aliis acutior figura, sicut et colos nigrior candi-€diorve, qui praefertur. amaritudo in extremitatibus, mediae €dulces. quin et pediculi brevitas proceritasque differen-tiam habet. in ipsis vero arboribus quae maximam fert €hemeris vocatur, brevior et in orbem comosa alasque €ramorum crebro cavata. fortius lignum quercus habet et €incorruptius, ramosa et ipsa, procerior tamen et crassior €caudice, excelsissima autem ae[2gil]2ops, incultis amica. @@Ab hac proxima latifoliae proceritas, sed minus utilis €aedificiis atque carboni: dolata vitiis obnoxia est, quam-€obrem solida utuntur; carbo in aerariorum tantum officinis €compendio, quoniam desinente flatu protinus emoriens €saepius recoquitur, cetero plurimus scintillis. idem e no-€vellis melior. acervi consertis taleis recentibus luto ca-€minantur, accensa strue contis pungitur durescens calyx €atque ita sudorem emittit. @@Pessima et carboni et materiae haliphloeos dicta, cui €crassissimus cortex atque caudex et plerumque cavus €fungosusque. nec alia putrescit ex hoc genere, etiam €cum vivit. quin et fulmine saepissime icitur, quamvis €altitudine non excellat. ideo ligno eius nec ad sacrificia €uti fas habetur. eidem rara glans et, cum tulit, amara, €quam praeter sues nullum attingat animal, ac ne hae qui-€dem, si aliud pabulum habeant. hoc quoque inter reliqua €neglectae religionis est, quod emortuo carbone sacrificatur. @@Glans fagea suem hilarem facit, carnem cocibilem ac €levem et utilem stomacho; iligna suem angustam, nitidam, @1 €strigosam; ponderosam querna, diffusam, gravissima et ipsa €glandium atque dulcissima. proximam huic cerream tradit €Nigidius, nec ex alia solidiorem carnem, sed duram. €iligna temptari sues, nisi paulatim detur. hanc novissi-€mam cadere. fungosam carnem fieri aesculo, robore, subere. @@Quae glandem ferunt, omnes et gallam alternis-€que annis glandem, sed gallam hemeris optimam et coriis €perficiendis aptissimam, similem huic latifolia, sed leviorem €multoque minus probatam. fert et nigram_duo enim genera sunt_; haec tinguendis lanis utilior. nascitur €autem galla sole de geminis exeunte erumpens noctu €semper universa. crescit uno die candidior et, si aestu €excepta est, arescit protinus neque ad iustum incremen-€tum pervenit, hoc est ut nucleum fabae magnitudine ha-€beat. nigra diutius viret crescitque, ut interdum mali €compleat magnitudinem. optima Commagena, deterrima ex €robore. signum eius quod caverna[2e]2 tralucent. @@Robur praeter fructum plurima et alia gignit. €namque fert et gallae utrumque genus et quae[2d]2am veluti €mora, ni distarent arida duritie, plerumque [2et]2 tauri caput €imitantia, quibus fructus inest nucleis olivae similis. na-€scuntur in eo et pilulae nucibus non absimiles, intus ha-€bentes floccos molles, lucernarum luminibus aptos. nam €et sine oleo flagrant, sicuti galla nigra. fert et aliam €inutilem pilulam cum capillo, verno tamen tempore mel-liginis suci. gignunt et alae ramorum eius pilulas cor-€pore, non pediculo adhaerentes, candicantes umbilicis, €cetera nigra varietate dispersa; media cocci colorem @1 €habent, apertis a[2t]2ra inanitas est. aliquando et pumices €gignit nec non et e foliis convolutas pilulas et in foliorum €venis aquosos nucleos candicantes ac tralucidos, quamdiu €molles sint, in quibus et culices nascuntur. maturescunt €in modum * * * . @@[2F]2erunt robora et cachrym; ita vocatur pi-€lula in medicina urendi vim habens. gignitur et in abiete, €larice, picea, tilia, nuce, platano, postquam folia cecidere, €hieme durans. continet nucleum pineis similem. is crescit €hieme, aperitur vere. pilula tota cadit, cum folia coepere crescere. tam multifera sunt, tot res praeter glandem €pariunt robora, sed et boletos suillosque_gulae no-€vissima inritamenta_, qui circa radices gignuntur, quer-€cus probatissimos, robur autem et cupressus et pinus €noxios. robora ferunt et viscum et mella, ut auctor est €Hesiodus, constatque rores melleos e caelo, ut diximus, €cadentes non aliis magis insidere frondibus. crematoque €robore cinerem nitrosum esse certum est. þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨˜ @@Omnes tamen has eius dotes ilex solo provocat €cocco. granum hoc primoque ceu scabies frutic[2i]2s, parvae €aquifoliae ilicis. cusculium vocant. pensionem alteram €tributi pauperibus Hispaniae donat. usum eius [2ac]2 ratio- @1 €nem in conchylii mentione tradidimus. gignitur et in €Galatia, Africa, Pisidia, Cilicia, pessimum in Sardinia. @@Galliarum glandiferae maxime arbores agaricum €ferunt. est autem fungus candidus, odoratus, antidotis €efficax, in summis arboribus nascens, nocte relucens. si-€gnum hoc eius, qu[2o]2 in tenebris decerpitur. e glandiferis €sola quae vocatur ae[2gil]2ops fert pannos arentes, muscoso €villo canos, non in cortice modo, verum et e ramis de-€pendentes cubitali magnitudine, odorat[2o]2s, uti diximus inter unguenta. suberi minima arbor, glans pessima, rara, €cortex tantum in fructu, praecrassus ac renascens atque €etiam in denos pedes undique explanatus. usus eius an-€coralibus maxime navium piscantiumque tragulis et cado-€rum obturamentis, praeterea in hiberno feminarum calceatu. €quamobrem non infacete Graeci corticis arborem appel-€lant. sunt et qui feminam ilicem vocent atque, ubi non €nascitur ilex, pro ea subere utantur in carpentariis prae-€cipue fabricis, ut circa Elim et Lacedaemonem. nec in €Italia tota nascitur aut in Gallia omnino. @@Cortex et fagis, tiliae, abieti, piceae in €magno usu agrestium. vasa eo corbesque ac patentiora €quaedam messibus convehendis vindemiisque faciunt atque €protecta tuguriorum. scribit in recenti ad duces explora-€tor incidens litteras a suco. nec non et in quodam usu €sacrorum religiosus est fagi cortex. sed non durat ar-€bor ipsa. @@Scandula e robore aptissima, mox e glan-€diferis aliis fagoque, facillima ex omnibus, quae resinam @1 €ferunt, sed minime durans praeterquam e pino. scandula €contectam fuisse Romam ad Pyrrhi usque bellum annis CCCCLXX Cornelius Nepos auctor est. silvarum certe €distinguebatur insignibus, Fagutali Iove etiam nunc ubi €lucus fageus fuit, porta Querquetulana, colle in quem €vimina petebantur, totque lucis, quibusdam et geminis. €Q. Hortensius dictator, cum plebes secessisset in Ianicu-€lum, legem in aesculeto tulit, ut quod ea iussisset omnes €Quirites teneret. @@Peregrinae tum videbantur, quoniam non erant €suburbanae, pinus atque abies omnesque, quae picem €gignunt. de quibus nunc dicemus, simul ut tota con-€diendi vina origo cognoscatur, quae ferunt in Asia aut €oriente praedictis. €@@Picem in Europa sex genera cognatarum arborum €ferunt. ex his pinus atque pinaster folium habent capilla-€menti modo praetenue longumque et mucrone aculeatum. €pinus fert minimum resinae, interdum et nucibus ipsis, €de quibus dictum est, vixque ut adscribatur generi. @@Pinaster nihil est aliud quam pinus silvestris €mi[2n]2or altitudine et a medio ramosa, sicut pinus in ver-€tice. copiosiorem dat haec resinam quo dicemus modo. €gignitur et in planis. easdem arbores alio nomine esse €per oram Italiae quas tibulos vocant, plerique arbitrantur, €sed graciles succinctioresque et enodes liburnicarum ad €usus, paene sine resina. @@Picea montes amat atque frigora, feralis arbor €et funebri indicio ad fores posita ac rogis virens, iam €tamen et in domos recepta tonsili facilitate. haec pluri-€mam fundit interveniente candida gemma, tam simili turis, €ut mixta visu discerni non queat; unde fraus Sep[2l]2asiae. @1 omnibus his generibus folia brevia, sed crassiora duraque €ceu cupressis. piceae rami paene statim ab radice modici €velut bracchia lateribus inhaerent. €@@Similiter abieti expetitae navigiis situs in excelso montium, ceu maria fugerit, nec forma alia. materies vero €praecipua est trabibus et plurimis vitae operibus. res[2ina]2 €in ea vitium, unde fructus piceae, exiguumque sudat ali-€quando contactu solis. e diverso materies, quae abieti €pulcherrima, piceae ad fissiles scandulas cupasque et pauca €alia secamenta. @@Quinto generi est situs idem, facies eadem. €larix vocatur. materies praestantior longe, incorrupta €[2a]2evis, umori contumax, rubens praeterea et odore acrior. €plusculum huic erumpit liquoris melleo colore atque len-€tore, numquam durescentis. @@Sextum genus est taeda proprie dicta, abundantior €suco quam reliqua, parcior liquidiorque quam picea, flam-€mis ac lumini sacrorum etiam grata. hae, mares dum-€taxat, ferunt et eam, quam Graeci sycen vocant, odoris €gravissimi. laricis morbus est ut taeda fiat. @@Omnia autem haec genera accensa fuligine inmodica €carbonem repente exspuunt cum eruptionis crepitu eiacu-€lanturque longe, excepta larice, quae nec ardet nec car-€bonem facit nec alio modo ignis vi consumitur quam la-€pides. omnia ea perpetuo virent nec facile discernuntur €in fronde etiam a per[2i]2tis; tanta natalium mixtura est. @1 sed picea minus alta quam larix; illa crassior leviorque €cortice, folio villosior, pinguior et densior, mollius flexo; €a[2t]2 piceae rariora siccioraque folia et tenuiora ac magis €algentia, totaque horridior et perfusa resina, lignum abieti €similius. larix ustis radicibus non repullulat, [2picea re]2-€[2pullulat]2, ut in Lesbo accidit incenso nemore Pyrrhaeo. alia etiamnunc generibus ipsis in sexu differentia. mas €brevior et durior, femina procerior, pinguioribus foliis et €simplicibus atque non rigentibus. lignum maribus durum €et in fabrili opere contortum, feminae mollius, publico €discrimine in securibus. hae in quocumque genere de-€prehendunt marem, quippe respuuntur et fragosius sidunt, €aegrius revelluntur. ipsa materies retorrida et nigrior maribus. laricis circa Idam in Troade et alia differentia, €montanae maritimaeque. nam in Macedonia et Arcadia €circaque Elim permutant nomina, nec constat auctoribus, €quod cuique generi adtribuant. nos ista Romano discerni-€mus iudicio. abies e cunctis amplissima est et femina €etiam prolixior, materie mollior utiliorque, arbore rotun-€dior, folio pinnato densa, ut imbres non tramittat, atque hilarior in totum. e ramis generum horum panicularum €modo nucamenta squamatim compacta dependent praeter-€quam larici. haec abietis masculae primori parte nucleos €habent, non item feminae. piceae vero totis paniculis, €minoribus gracilioribusque, minimos ac nigros, propter €quod Graeci phthiropo[2e]2on eam appellant. in eadem @1 €nucamenta maribus compressiora sunt ac minus resina €roscida. @@Similis his etiamnunc aspectu est, ne quid €praetereatur, taxus minime virens gracilisque et tristis ac €dira, nullo suco, ex omnibus sola bacifera. mas noxio €fructu; letale quippe bacis in Hispania praecipue venenum €inest, vasa etiam viatoria ex ea vinis in Gallia facta morti-fera fuisse compertum est. hanc Sextius milacem a €Graecis vocari dicit et esse in Arcadia tam praesentis €veneni, ut qui obdormiant sub ea cibumve capiant mori-€antur. sunt qui et taxica hinc appellata dicant venena_ €quae nunc toxica dicimus_, quibus sagittae tinguantur. €repertum innoxiam fieri, si in ipsam arborem clavus aereus €adigatur. @@Pix liquida in Europa [2e]2 taeda coquitur, €navalibus muniendis multosque alios ad usus. lignum eius €concisum furnis undique igni extra circumdato fervet. €primus sudor aquae modo fluit canali. hoc in Syria ce-€dr[2i]2um vocatur, cui tanta vis est, ut in Aegypto corpora €hominum defunctorum perfusa eo serventur. @@Sequens liquor crassior iam picem fundit. haec €rursus in cortinas aereas coniecta aceto spissatur ut co-€agulo et Bruttiae cognomen accepit, doliis dumtaxat vasis-€que ceteris utilis, lentore ab alia pice differens, item €colore rutilante et quod pinguior est reliqua omni. illa @1 €fit e piceae resina ferventibus coacta lapidibus in alveis €validi roboris aut, si alvei non sint, struis congerie, velut in carbonis usu. haec in vinum additur farinae modo €tusa, nigrior colore. eadem resina si cum aqua le[2n]2ius €decoquatur coleturque, rufo colore lentescit ac stillaticia €vocatur. seponuntur autem ad id fere vitia resinae cor-€texque. alia temperies ad crapulam. namque flos crudus €resinae cum multa astula tenui brevique avulsus concidi-€tur ad cribrum minuta. dein ferventi aqua, donec coquatur, €perfunditur. @@Huius expressum pingue praecipua resina fit atque þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨˜·‚rara nec nisi paucis in locis subalpinae Italiae, conveniens €medicis. resinae albae congium in II aquae pluviae co-€cunt. alii utilius putant sine aqua coquere lento igne toto €die, utique vase aeris albi, item terebinthinam in [2s]2arta-€gine cinere ferventi, hanc ceteris praeferentes. proxima e lentisco. non omittendum apud eosdem zo-€pis[2s]2am vocari derasam navibus maritimis picem cum cera, €nihil non experiente vita, multoque efficaciorem ad omnia, €quibus pices resinaeque prosunt, videlicet adiecto salis €callo. @@Aperitur picea e parte solari, non plaga, sed vulnere €ablati corticis, cum plurimum bipedali hiatu, ut a terra €cubito cum minimum absit. nec corpori ipsi parcitur, ut €in ceteris, quoniam astula in fructu est. verum haec €proxima laudatur, altior amaritudinem adfert. postea umor @1 omnis e tota confluit in ulcus. item in taeda. cum id €manare desiit, simili modo ex alia parte aperitur ac deinde €alia. postea tota arbor succiditur et medulla eius uritur. €sic et in Syria terebintho detrahunt cortices, ibi quidem €et e ramis ac radicibus, cum resina damnetur ex his €partibus. in Macedonia laricem masculam urunt, feminae radices tantum. Theopompus scripsit in Apolloniatarum €agro picem fossilem, non deteriorem Macedonica, inveniri. €pix optima ubique ex apricis aquilonis situ, ex opacis €horridior virusque praeferens, frigida hieme deterior ac minus copiosa et decolor. quidam arbitrantur in montuosis €copia praestantiorem ac colore et dulciorem fieri, odore €quoque gratiorem, dum resina sit, decoctam autem minus €picis reddere, quoniam in serum abeat, tenuioresque esse €ipsas arbores quam in planis, sed has et illas serenitate €steriliores. fructum quaedam proximo anno ab incisu lar-€giuntur, aliae secundo, quaedam tertio. expletur autem €plaga resina, non cortice nec cicatrice, quae in hac arbore €non coit. @@Inter haec genera propriam quidam fecere sappinum, €quoniam ex cognatione harum seritur, qualis dicta est [2in]2 €nucleis, eiusdemque arboris imas partes taedas vocant, €cum sit illa arbor nil aliud quam picea feritatis paulum €mitigatae satu, sap[2p]2inus autem materies caesurae genere €fiat, sicuti docebimus. @@Materiae enim causa reliquas arbores natura €genuit copiosissimamque fraxinum. procera haec ac teres, €pinnata et ipsa folio, multumque Homeri praeconio et €Achillis hasta nobilitata. materies est ad plurima utilis; @1 €ea quidem, quae fit in Ida Troadis, in tantum cedro similis, ut ementes fallat cortice ablato. Graeci duo genera eius €fecere: longam enodem, alteram brevem duriorem fuscio-€remque, laureis foliis. bumeliam vocant in Macedonia €amplissimam lentissimamque. alii situ divisere, campestrem enim esse crispam, montanam spissam. folia earum iu-€mentis mortifera, ceteris ruminantium innocua Graeci pro-€didere; in Italia nec iumentis nocent. contra serpentes €vero suco expresso ad potum et inposita ulceri opifera, €[2ut]2 nihil aeque, reperiuntur, tantaque est vis, ut ne ma-€tutinas quidem occidentesve umbras, cum sunt longissimae, €serpens arboris eius adtingat, adeo ipsam procul fugiat. €experti prodimus, si fronde ea circumcluda[2n]2tur ignis et €serpens, in ignes potius quam in fraxinum fugere ser-€pentem. mira naturae benignitas, prius quam hae pro-€deant, florere fraxinum nec ante conditas folia d[2e]2mittere. @@In tilia mas et femina differunt omni modo. €namque et materies maris dura rufiorque ac nodosa et €odoratior, cortex quoque crassior ac detractus inflexibilis. €nec semen fert aut florem ut femina, quae crassior arbore, €materie candida praecellensque est. mirum in hac arbore €fructum a nullo animalium adtingi, foliorum corticisque €sucum esse dulcem. inter corticem ac lignum tenues €tunica[2e]2 multiplici membrana, e quibus vincula tiliae vo-€cantur tenuissimumqu[2e]2 eorum philyrae, coronarum lem-€niscis celebres antiquorum honore. materies teredinem €non sentit, proceritate perquam modica, verum utilis. @1 @@Acer eiusdem fere amplitudinis, operum €elegantia ac subtilitate citro secundum. plura eius genera: €album, quod praecipui candoris, vocatur Gallicum in €transpadana Italia transque Alpes nascens. alterum genus €crispo macularum discursu, qui cum excellentior fuit, a €similitudine caudae pavonum nomen accepit, in Histria €Raetiaque praecipuum. e viliore genere crassivenium vo-catur. Graeci situ discernunt, campestre enim candidum €esse nec crispum_quod [2g]2linon vocant_, montanum €vero crispius duriusque, etiamnunc e mascula crispius ad €lautiora opera, tertium genus zygian rubentem, fissili lign[2o]2, €cortice livido, scabro. hoc alii generis proprii esse malunt €et Latine carpinum appellant. @@Pulcherrimum vero est bruscum, multoque €excellentius etiamnum molluscum. tuber utrumque arboris €eius, bruscum intortius crispum, molluscum simplicius €sparsum et, si magnitudinem mensarum caperet, haud €dubie praeferretur citro; nunc intra pugillares lectorum-€que soli[2d]2os aut lamnas raro usu spectatur. e brusco fiunt et mensae nigrescentes. reperitur et in alno tuber, tanto €deterius, quantum ab acere alnus ipsa distat. aceris mares €prius florent. etiamnum in siccis natae praeferuntur aqua-€ticis, sicut et fraxini. est trans Alpes arbor simillima €aceri albo materie, quae vocatur staphylodendron. fert €siliquas et in iis nucleos sapore nucis abellanae. @@In primis vero materies honorata buxo est raro €crispanti nec nisi radice, de cetero * * * le[2v]2isqu[2e]2 est @1 €materiae, s[2et]2 lento[2r]2e quodam et duritie ac pallore com-€mendabilis, ipsa vero arbor e[2t]2 topiario opere. tria eius €genera: Gallicum, quod in metas emittitur amplitudinem-€que proceriorem. oleastrum, in omni usu damnatum, €gravem praefert odorem. tertium genus nostratis vocant, €e silvestri, ut credo, mitigatum satu, diffusius et densitate parietum, virens semper ac tonsile. buxus Pyrenaeis ac €Cytoriis montibus plurima et Berecyntio tractu, crassissima €in Corsica, flore non spernendo, quae causa amaritudinis €mellis. semen cunctis animantibus invisum. nec in Olympo €Macedoniae gracilior, sed brevis. amat frigida, aprica. in €igni quoque duritia quae ferro, nec flamma nec carbone utili. @@Inter has atque frugiferas materie vitium-€que amicitia accipitur ulmus. Graeci duo genera eius €novere: mont[2an]2am quae sit amplior, campestrem quae €fruticosa. Italia Atinias vocat excelsissimas et ex iis sicca-€n[2e]2as praefert, quae non sint riguae, alterum genus Gallicas, €tertium nostrates, densiore folio et ab eodem pediculo €numerosiore, quartum silvestre. Atiniae non ferunt sa-€maram_ita vocatur ulmi semen_, omnesque radicum €plantis proveniunt, reliquae semine. @1 @@Nunc celeberrimis arborum dictis quaedam €in universum de cunctis indicanda sunt. montes amant €cedrus, larix, taeda et ceterae, e quibus resina gignitur, €item aquifolia, buxus, ilex, iuniperus, terebinthus, populus, €ornus, carpinus. est in Appennino et frutex, qui vocatur €cotinus, ad linamenta modo conchylii colore insignis. montes et valles diligit abies, robur, castaneae, tilia, ilex, €cornus. aquosis montibus gaudent acer, fraxinus, sorbus, €tilia, cerasus. non temere in montibus visae sunt prunus, €punicae, oleastri, iuglans, mori, sabuci. descendunt et in €plana cornus, corylus, quercus, ornus, acer, fraxinus, €fagus, carpinus. subeunt et in montuosa ulmus, malus, €pirus, laurus, myrtus, sanguinei frutices, ilex tinguendisque €vestibus nascentes genistae. gaudet frigidis sorbus, sed magis etiam betulla. Gallica haec arbor mirabili candore €atque tenuitate, terribilis magistratuum virgis, eadem cir-€culis flexilis, item corbium costis. bitumen ex ea Galliae €excoquunt. in eosdem situs comitantur et spina, nuptia-€rum facibus auspicatissima, quoniam inde fecerint pastores €qui rapuerunt Sabinas, ut auctor est Masurius. nunc €facibus carpinus, corylus familiarissimae. @@Aquas [2o]2d[2e]2re cupressi, iuglandes, castaneae, labur-€num. Alpina et haec arbor, nec vulgo nota, dura ac can-€dida materie, cuius florem cubitalem longitudine apes non €adtingunt. odit et quae appellatur Iovis barba, in opere €topiario tonsilis et in rotunditatem spissa, argenteo folio. þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨˜Ínon nisi in aquosis proveniunt salices, alni, populi, siler, €ligustra tesseris utilissima, item vaccinia Italiae in aucupiis €sata, Galliae vero etiam purpurae tinguendae causa ad @1 €servitiorum vestes. quaecumque communia sunt montibus €planisque, maiora fiunt [2et]2 aspectu pulchriora quae in €campestribus, meliora autem fructu, materie crispiora qu[2a]2e €in montibus, exceptis malis pirisque. @@Praeterea arborum aliis decidunt folia, aliae €sempiterna coma virent, quam differentiam antecedat ne-€cesse est prior. sunt enim arborum quaedam omnino sil-€vestres, quaedam urbaniores, quoniam his placet nominibus €distinguere a[2c]2 mites, quae fructu aut aliqua dote um-€brarumque officio humanius iuvant, non improbe dicantur €urbanae. @@Harum generi[2s]2 non decidunt oleae, lauro, €palmae, myrto, cupressis, pinis, hederae, rhododendro et, €quamvis herba dicatur, sabinae. rhododendron, ut nomine €apparet, a Graecis venit. alii nerium vocarunt, alii rho-€dodaphnen, sempiternum fronde, rosae similitudine, cauli-€bus fruticosum. iumentis caprisque et ovibus venenum €est, idem homini contra serpentium venena remedio. @@Silvestrium generis folia non decidunt abieti, €larici, pinastro, iunipero, cedro, terebintho, buxo, ilici, €aquifolio, suberi, taxo, tamarici. inter utraque genera sunt €andrac[2h]2le in Graecia et ubique unedo; reliqua enim folia €decidunt iis praeterquam in cacuminibus. non decidunt €autem et in fruticum genere [2cedro]2 cuidam, rubo, calamo. in Thurino agro, ubi Sybaris fuit, ex ipsa urbe prospi-€ciebatur quercus una numquam folia demittens nec ante @1 €mediam aestatem germinans; idque mirum est, Graecis €auctoribus proditum, apud nos postea sileri. nam locorum €tanta vis est, ut circa Memphim Aegypti et in Elephantine €Thebaidis nulli arborum decidant, ne vitibus quidem. @@Ceterae omnes extra praedictas_etenim €enumerare longum est_folia deperdunt, observatumque €non arescere nisi tenuia et lata et mollia, quae vero non €decidant, callo crassa et angusta esse. falsa definitio est €non decidere iis, quarum pinguior sucus sit. quis enim €potest in ilice intellegere? decidere Timaeus mathemati-€cus sole scorpionem transeunte sideris vi et quodam €veneno ae+ris putat. cur ergo non eadem causa adversum omnes polleat, iure miremur. cadunt plurimis autumno, €quaedam amittunt tardius atque in hiemes prorogant moras, €neque interest maturius germinasse, utpote cum quaedam €primae germinent et inter novissimas nudentur, ut amyg-€dalae, fraxini, sabuci, morus autem novissima germinet, cum primis folia demitt[2a]2t. magna et in hoc vis soli. €prius decidunt in siccis macrisque, et vetustae prius ar-€bori, multis etiam antequam maturescat fructus, ut sero-€tinae fico et hibernae piro et malo, granatumque est €pomum [2tali]2 tantum aspici in matre. neque iis autem, €quae semper retinent comas, eadem folia durant subna-€scentibus aliis; tum arescunt vetera, quod evenit circa €solstitia maxime. @@Foliorum unitas in suo cuique genere permanet, €praeterquam populo, hederae, crotoni, quam et cici dixi- @1 €mus vocari. populi tria genera: alba ac nigra et €quae Libyca appellatur, minima folio ac nigerrima fungis-que enascentibus laudatissima. alba folio bicolor, superne €candicans, inferiore parte viridi. huic nigraeque et crotoni €in iuventa circinatae rotunditatis sunt, vetustiora in angu-€los exeunt. e contrario hederae angulosa rotundantur. €populorum foliis grandissima lanugo evolat candida et €radiata, folio numerosiore candi[2c]2a[2n]2t ut vill[2i]2. folia granatis €et amygdalis rubentia. @@Mirum in primis id quod ulmo tiliaeque et oleae €et populo albae et salici evenit. circumaguntur enim folia €earum post solstitium, nec alio argumento certius intel-legitur sidus confectum. est et publica omnium €foliorum in ipsis differentia. namque pars inferior a terra €herbido viret colore, ab eadem leviora nervos callumque €et articulos in superiore habent parte, incisuras vero €subter, ut manus humana. oleae superne candidiora et €minus levia, item hederae. sed omnium folia cotidie ad €solem oscitant, inferiores partes tepefieri volentia. supe-€rior pars omnium lanuginem quantulamcumque habet, quae €in aliis gentium lana est. @@In oriente funes validos e foliis palmae fieri €dictum est, eosque in umore utiliores esse. et apud nos €ver[2o]2 palmis a messe decerpuntur. ex his meliora quae €sese non diviserint. siccantur sub tecto quaternis diebus, €mox in sole expanduntur et noctibus relicta, donec can-€dore inarescant, postea in opera finduntur. @@Latissima fico, viti, platano, angusta myrto, €punic[2ae]2, oleae, capillata pino, cedro, aculeata aquifolio et @1 €ilicum generi_nam iuniperis spina pro folio est_, €carnosa cupresso, tamarici, crassissima alno, longa harun-€dini, salici, palmae et duplicia, circinata piro, mucronata €malo, angulosa hederae, divisa platano, insecta pectinum €modo piceae, abieti, sinuosa toto ambitu robori, spinosa cute rubo. mordacia sunt quibusdam, ut urticis, pungentia €pino, piceae, abieti, larici, cedro, aquifoliis, pediculo brevi €oleae, ilici, longo vitibus, tremulo populis, et iisdem solis €inter se crepitantia. iam et in pomo ipso mali quodam €in genere parva mediis emicant folia, interim et gemina, €praeterea aliis circa ramos, aliis et in cacumine ramorum, robori et in caudice ipso. iam dens[2a]2 a[2ut]2 rara semperque €lata rariora. disposita myrto, concava buxo, inordinata €pomis, plura eodem pediculo exeuntia malis pirisque, €ramulosa ulmo et cytiso. quibus adicit Cato decidua po-€pul[2e]2a quernaque, animalibus iubens dari non perarida, €bubus quidem et ficulnea [2i]2lignaque et hederacea. dantur €et ex harundine ac lauru. decidunt sorbo universa, ceteris €paulatim. et de foliis hactenus. @@Ordo autem naturae annuus ita se habet: €primus est conceptus flare incipiente vento favonio, ex €a. d. fere VI idus Febr. hoc maritantur vivescentia e terra, €quippe cum etiam equae in Hispania, ut diximus. hic est €genitalis spiritus mundi a fovendo dictus, ut quidam existi-mavere. flat ab occasu aequinoctiali ver inchoans. catli-€tionem rustici vocant, gestiente natura semina accipere €eaque animam ferente omnibus satis. concipiunt variis €diebus et pro sua quaeque natura alia protinus, ut ani- @1 €malia, tardius aliqua et diutius gravida partus gerunt, €quod germinatio ideo vocatur. pariunt vero, cum florent, €flosque ille ruptis constat utriculis; educatio in pomo est. @@H[2ae]2c et germinatio la[2bor ar]2borum, flos est pleni €veris indicium et anni renascentis, flos gaudium arborum. €tunc se novas aliasque quam sunt ostendunt, tunc variis €colorum picturis in certamen usque luxuriant. sed hoc €negatum plerisque; non enim omnes florent, et sunt tristes €quaedam quaeque non sentiant gaudia annorum. nam €neque ilex, picea, larix, pinus ullo flore exhilarantur na-€talesve pomorum annuos versicolori nuntio promittunt, nec €fici atque caprifici; protinus enim fructum pro flore €gignunt. in ficis mirabiles sunt et abortus qui numquam maturescunt. nec iuniperi florent. quidam earum duo €genera tradunt: alteram florere nec ferre, quae vero non €floreat ferre protinus bacis nascentibus, quae biennio hae-€reant. sed id falsum, omnibusque his dura facies semper. €sic et hominum multis fortuna sine flore est. @@Omnes autem germinant, etiam quae non florent, €magna et locorum differentia, quippe cum ex eodem genere €quae sunt in palustribus priora germinent, mox campe-€stria, novissima in silvis, per se autem tardius piri sil-€vestres quam cetera[2e]2. primo favonio cornus, proxime €laurus pauloque ante aequinoctium tilia, acer, inter primas vero populus, ulmus, salix, alnus, nuces. festinat et pla-€tanus. cetera vere coepturo, aquifolium, terebinthus, pa-€liurus, castanea, glandes, serotino autem germine malus, €tardissimo suber. quibusdam geminatur germinatio, nimia @1 €soli ubertate aut invitantis caeli voluptate, quod magis in €herbis segetum evenit. in arboribus tamen nimia germi-natio elactescit. sunt aliae naturales quibusdam praeter-€que vernam, quae suis constant sideribus_quorum ratio €aptius reddetur tertio ab hoc volumine_, hiberna þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨˜ã„aquilae exortu, aestiva canis ortu, tertia arcturi. has duas €quidam omnibus arboribus communes putant, sentiri autem €maxime in fico, vite, punicis, causam adferentes, quoniam €in Thessalia Macedoniaque plurima tum ficus exeat. maxime tamen in Aegypto apparet haec ratio. et reliquae quidem €arbores, ut primum coepere, continuant germinationem, €robur et abies et larix intermittunt tripertito ac terna €germina edunt. ideo et ter squamas corticum spargunt, €quod omnibus arboribus in germinatione evenit, quoniam €praegnatium rumpitur cortex. est autem prima earum €incipiente vere circiter XV diebus. iterum germinant €transeunte geminos sole. sic fit, ut prima cacumina inpelli secutis appareat, geniculato incremento. tertia est earun-€dem a solstitio brevissima, nec diutius septenis diebus, €clareque et tunc cernitur excrescentium cacuminum arti-€culatio. vitis sola bis parturit, primum cum emittit uvam, €iterum cum digerit. eorum, quae non florent, partus tantum est et maturitas. quaedam statim in germinatione €florent properantque in eo, sed tarde maturescunt, ut vitis. €serotin[2o]2 quaedam germinatu florent maturantque celeriter, €sicuti morus, quae novissima urbanarum germinat nec @1 €nisi exacto frigore, ob id dicta sapientissima arborum. €sed cum coepit, in tantum universa germinatio erumpit, €ut una nocte peragatur etiam cum strepitu. @@Ex iis, quae hieme aquila exoriente, ut diximus, €concipiunt, floret prima omnium amygdala mense Ianuario, €Martio vero pomum maturat. ab ea proximae florent Ar-€meniaca, dein tuberes et praecoces, illae peregrinae, hae €coactae; ordine autem naturae silvestrium primae sabucus, €cui medulla plurima, et cui nulla, cornus mascula, urba-€narum malus parvoque post, ut simul possit videri, pirus et cerasus et prunus. sequitur laurus, illam cupressus, €dein punica, fici. et vites et oleae florentibus iam his €germinant, concipiunt vergiliarum exortu. hoc sidus illa-€rum est. floret autem solstitio vitis et, quae paulo serius €incipit, olea. deflorescunt omnia septenis diebus non ce-€lerius, quaedam tardius, sed nulla pluribus bis septenis, €omnia et intra VIII id. Iul. etesiarum praecursu. Nec statim fructus sequitur in aliquibus. €cornus enim circa solstitia reddit primo candidum, postea €sanguineum. ex eo genere femina post autumnum fert €bacas acerbas et ingustabiles cunctis animantibus, ligno €quoque fungosa et inutilis, cum mas e fortissimis durissi-€misque sit. tanta differentia ab eodem genere fit sexu. et terebinthus messibus reddit semen et acer et fraxinus, €nuces et mala et pira praeterquam hiberna aut praecocia €autumno, glandiferae serius etiamnum, vergiliarum occasu, €aesculus tantum autumno, incipiente autem hieme quaedam €genera mali pirique et suber. abies floret croci colore @1 €circa solstitium, semen reddit post vergiliarum occasum. €pinus autem et picea praeveniunt germinatione XV fere €diebus, semen vero post vergilias et ipsae reddunt. @@Citreae et iuniperus et ilex anniferae habentur, €novusque fructus in his cum annotino pendet. in maxima €tamen admiratione pinus est: habet fructum maturescen-€tem, habet proximo anno ad maturitatem venturum ac €deinde tertio. nec ulla arborum avidius se promittit; quo €mense ex ea nux decerpitur, eodem maturescit alia; sic €dispensatur, ut nullo non mense maturescant. quae se in €arbore ipsa divisere, azaniae vocantur laeduntque ceteras, €nisi detrahantur. @@Fructum arborum solae nullum ferunt_hoc €est ne semen quidem_tamarix, scopis tantum nascens, €populus, alnus, ulmus Atinia, alaternus, cui folia inter €ilicem et olivam. infelices autem existimantur damnatae-€que religione, quae neque seruntur umquam neque fructum €ferunt. Cremutius auctor est numquam virere arborem, €ex qua Phyllis se suspenderit. quae [2c]2ummim gignunt, post €germinationem aperiunt; [2c]2ummis non nisi fructu detracto €spissatur. @@Novellae arbores carent fructu, quamdiu cre-€scunt. perdunt facillime ante maturitatem palma, ficus, €amygdala, malus, pirus, item punica, quae etiam roribus €nimiis et pruinis florem amittit. qua de causa inflectunt €ramos eius, ne subrecti umorem infestum excipiant atque €contineant. pirus et amygdala, etiam si non pluat, sed €fiat austrinum caelum aut nubilum, amittunt florem et €primos fructus, si, cum defloruere, tales dies fuerint. @1 ocissime autem salix amittit semen, antequam omnino €maturitatem sentiat, ob id dicta Homero frugiperdia. €secuta aetas scelere suo interpretata est hanc sententiam, €quando semen salicis mulieri sterilitatis medicamentum €esse constat. sed in hoc quoque providens natura facile €nascenti et depacto surculo incuriosius semen dedit. una €tamen proditur ad maturitatem perferre solita in Creta €insula ipso descensu Iovis speluncae d[2u]2rum ligneumque, €magnitudine ciceris. @@Fiunt vero quaedam loci vitio infructuosa, sicut €in Paro silva Cende quae nihil fert. persicae arbores in €Rhodo florent tantum. fit haec differentia et sexu, ut in €iis quae mares non ferunt; aliqui hoc permutant et mares €esse quae ferant tradunt. facit et densitas sterilitatem. @@Gignentium autem quaedam et lateribus ramorum €et cacuminibus ferunt, ut pirus, punica, ficus, myrtus. €cetero eadem natura quae frugibus. namque et in eis €spica in cacumine nascitur, legumina in lateribus. palma €sola, ut dictum est, in spathis habet fructum, racemis €propendentem. @@Reliquis sub folio pomum, ut protegatur, excepta €fico, cui folium maximum umbrosissimumque, et ideo supra €id pomum. eidem uni serius folium nascitur quam pomum. €insigne proditur in quodam genere Ciliciae, Cypri, Helladis, €ficos sub folio, grossos vero post folium nasci. ficus et @1 €praecoces habet, quas Athenis prodromos vocant, in La-€conico genere maxime. @@Sunt et biferae in isdem; in Ceo insula €caprifici triferae sunt; primo fetu sequens evocatur, se-€quenti tertius. hoc fici caprificantur. et caprifici autem €ab adversis foliis nascuntur. biferae et in malis ac piris €quaedam, sicut et praecoces. malus silvestris bifera. se-€quens eius fructus post arcturum, in apricis maxime. vites quidem et triferae sunt, quas ob id insanas vocant, €quoniam in his alia maturescunt, alia turgescunt, alia €florent. M. Varro auctor est vitem fuisse [2Z]2myrnae apud €Matr[2oo]2n triferam et malum in agro Consentino. hoc autem €evenit perpetuo in Venesi Africae agro, de quo plura €alias. ea est soli fertilitas. trifera est et cupressus. nam-€que bacae eius colliguntur mense Ianuario et Maio et €Septembri, ternasque earum gerit magnitudines. @@Est vero et in ipsis arboribus etiam onustis peculiaris €differentia. summa sui parte fertiliores arbutus, quercus, €inferiore iuglandes, fici mariscae. omnes quo magis sene-€scunt, hoc maturius ferunt, et in apricis locis nec pingui €terra. silvestria omnia tardiora. quaedam ex his omnino €nec maturescunt. item quae subarantur aut quae abla-€queantur celeriora neglectis. haec et fertiliora. @@[2Est]2 etiamnum aetatis differentia. amygdala enim €et pirus in senecta fertilissimae, ut et glandiferae et @1 €quoddam genus ficorum, ceterae in iuventa tardiusque €maturantes, quod maxime notatur in vitibus. vetustioribus €enim vinum melius, novellis copiosius. celerrime vero €senescit et in senecta deteriorem fructum gignit malus. €namque et minora poma proveniunt et vermiculis obnoxia; quin et in ipsa arbore nascuntur. ficus sola ex omnium €arborum fetu maturitatis causa medicatur, iam quidem et €portentis, quoniam maiora sunt pretia praeposteris. omnia €autem celerius senescunt praefecunda. quin et protinus €moriuntur aliqua caelo fecunditatem omnem eblandito, quod maxime vitibus evenit. contra morus tardissime €senescit, fructu minime laborans, tarde et ea, quorum €crispa materies, ut palma, acer, populus. et subarata €ocius senescunt, silvestria autem tardissime. atque in €totum omnis cura fertilitatem adicit, fertilitas senectam. €ideo et praeflorent [2t]2alia et praegerminant, [2in]2 totum prae-€cocia fiunt, quoniam omnis infirmitas caelo magis oboedit. @@Multae plura gignunt, ut diximus in glandiferis, €inter qua[2s]2 laurus uvas suas maximeque sterilis, quae þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨˜øƒnon gignit aliud; ob id a quibusdam mas existimatur. €ferunt et abellanae iulos compactili callo, ad nihil utiles, €plurima vero [2ilic]2es, nam et semen suum et granum, €quod crataegum vocant, et a septentrione viscum, a meridie €hyphear_de quis plura mox paulo_interdumque €pariter res quaternas habent. @@Arbores quaedam simplices, quibus a radice €caudex unus et rami frequentes, ut olivae, fico, viti. @1 €quaedam fruticosi generis, ut paliurus, myrtus, item nux €abellana, quin immo melior et copiosior fructu in plures €dispersa ramos. hi quibusdam omnino null[2i]2, ut in s[2at]2o genere buxi, loto transmarinae. quaedam bifurcae atque €etiam in quinas partes diffusae, quaedam dividuae nec €ramosae, ut sabuci, quaedam individuae, ramosae, ut pi-€ceae. quibusdam ramorum ordo, sicut piceae, abieti, aliis €inconditus, ut robori, malo, piro. et abieti quidem sub-€recta divisura ramique in caelum tendentes, non in latera proni. mirum, cacuminibus eorum decisis moritur, totis €vero detruncatis durat. et si infra quam rami fuere €praecidatur, quod superest vivit, si vero cacumen tantum €auferatur, tota moritur. alia ab radice bracchiata, ut ul-€mus, alia in cacumine ramosa, ut pinus, faba Graeca, €quam Romae a suavitate fructus, silvestris quidem, sed cerasorum paene natura, loton appellant. praecipue domi-€bus expetitur ramorum petulantia brevi caudice latissima €expatiantium umbra et in vicinas domos saepe transilien-€tium. nulla opacitas brevior, nec auferunt [2rami]2 solem €hieme decidentibus foliis. nullis cortex iucundior aut €oculos excipiens blandius, nullis rami longiores validiores-€que aut plures, ut dixisse totidem arbores liceat. cortice €pelles tingunt, radice lanas. malis proprium genus. fera-€rum enim rostra reddunt adhaerentibus uni maximo mi-€noribus. @@Ramorum aliqui caeci, qui non germinant, quod €natura fit, si non evaluere, aut poena, cum deputatos €cicatrix hebetavit. quae dividuis in ramo natura est, haec @1 €viti in oculo, harundini in geniculo. omnium terrae pro-€xima crassiora. in longitudinem excrescunt abies, larix, €palma, cupressus, ulmus et si qua unistirpia. ramosarum €cerasus etiam in XL cubitorum trabes aequali per totam €duum cubitorum crassitudine reperitur. quaedam statim €in ramos sparguntur, ut mali. @@Cortex aliis tenuis, ut lauro, tiliae, aliis €crassus, ut robori, aliis levis, ut malo, fico, idem scaber €robori, palmae, omnibus in senecta rugosior. quibusdam €rumpitur sponte, ut viti, quibusdam etiam cadit, ut malo, €unedoni, carnosus suberi, populo, membranaceus viti, ha-€rundini, libris similis ceraso, multiplex tunicis vitibus, €tiliae, abieti, quibusdam simplex, ut fico, harundini. @@Magna et radicum differentia: copiosae fico, ro-€bori, platano, breves et angustae malo, singulares abieti, €larici; singulis enim innituntur, quamquam minutis in €latera dispersis. crassiores lauro et inaequales, item oleae, €cui et ramosae. at robori carnosae. robora suas in pro-€fundum agunt; si Vergilio quidem credimus, aesculus quantum corpore eminet, tantum radice descendit. oleae €malisque et cupressis per summa caespitum, aliis recto €meatu, ut lauro, oleae, aliis flexuoso, ut fico. minutis €haec capillamentis hirsuta et abies multaeque silvestrium, €e quibus montani praetenuia fila decerpentes spectabiles lagoenas et alia vasa nectunt. quidam non altius descen-€dere radices, quam solis calor tepefaciat, idque natura loci €tenuioris crassive dixere, quod falsum arbitror. apud €auctores certe invenitur, abietis planta cum transferretur, @1 €octo cubitorum in altitudinem nec totam refossam, sed €abruptam. maxima spatio atque plenitudine citri est, ab ea platani, roboris et glandiferarum. quarundam radix €vivacior superficie, ut laurus. itaque cum trunco inaruit, €recisa etiam laetius fruticat. quidam brevitate radicum €celerius senescere arbores putant, quod coarguunt fici, €quarum radices longissimae et senectus ocissima. falsum €arbitror et quod aliqui prodidere, radices arborum vetu-€state minui. visa enim est annosa quercus eversa tempe-€statis vi, iugerum soli amplexa. @@Prostratas restitui plerumque et quadam terrae €cicatrice vivescere volgare est. familiarissimum hoc pla-€tanis, quae plurimum ventorum concipiunt propter densi-€tatem ramorum, quibus amputatis levato onere in suo €scrobe reponuntur; factumque iam est hoc et in iuglandi-bus oleisque ac multis aliis. est in exemplis et sine €tempestate ullave causa alia quam prodigi cecidisse multas €ac sua sponte resurrexisse. factum hoc populi Romani €Quiritibus ostentum Cimbricis bellis Nuceriae in luco €Iunonis ulmo, postquam etiam cacumen amputatum erat, €quoniam in aram ipsam procumbebat, restituta sponte ita €ut protinus floreret, a quo deinde tempore maiestas p. R. resurrexit, quae ante vastata cladibus fuerat. memoratur €hoc idem factum et in Philippis salice procidua atque €detruncata et Stagiris in museo populo alba, omnia fausti €ominis. sed maxime mirum, Antandri platanus etiam €circumdolatis lateribus restibilis sponte facta vitaeque €reddita longitudine XV cubitorum, crassitudine quattuor €ulnarum. @1 @@Arbores quas naturae debemus tribus modis €nascuntur, sponte aut semine aut ab radice. cura nume-€rosior extitit, de qua suo dicemus volumine. nunc enim €totus sermo de natura est multis modis mirisque memo-€rabili. namque non omnia in omnibus locis nasci docui-€mus nec tralata vivere. hoc alias fastidio, alias contumacia, €saepius inbecillitate eorum quae transferantur evenit, alias €caelo invidente, alias solo repugnante. @@Fastidit balsamum alibi nasci, nata [2As]2syria €malus alibi ferre, nec non et palma ubique nasci aut nata €parere vel, cum promisit etiam ostenditque, educare, tam-€quam invita pepererit. non habet vires frutex cinnami in €Syriae vicina perveniendi. non ferunt amomi nardique €deliciae, ne in Arabia[2m]2 quidem, ex India et nave pere-grina[2r]2i; temptavit enim Seleucus rex. illud maxime mirum, €ipsas plerumque arbores exorari, ut vivant atque trami-€grent, aliquando et a solo impetrari, ut alienas alat ad-€venasque nutriat, caelum nullo modo flecti. vivit in Italia €piperis arbor, casiae vero etiam in septentrionali plaga, €vixit in Lydia turis, sed unde sorbentes sucum omnem ex iis soles coquentesve lacrimam? illud proxime mirum, €mutari naturam in iisdem atque pro indiviso valere. €cedrum aestuosis partibus dederat, [2s]2et in Lyciis Phrygiis-€que montibus nascitur. frigus inimicum lauro fecerat, sed @1 €in Olympo copiosior nulla est. circa Bosporum Cimme-€rium in Panticapaeo urbe omni modo laboravit Mithridates €rex et ceteri incolae sacrorum certe causa laurum myr-€tumque habere: non contigit, cum teporis arbores abun-€dent ibi, punicae ficique, iam mali et piri laudatissimae. frigidas eodem tractu non genuit arbores, pinum, abietem, €piceam. et quid attinet in Pontum abire? iuxta Romam €ipsam castaneae cerasique aegre proveniunt, persica in €Tusculano, nuces Graecae cum taedio inseruntur Tarra-€cina silvis scatente earum. @@Cupressus advena et difficillime nascentium €fuit, ut de qua verbosius saepiusque quam de omnibus €aliis prodiderit Cato, satu morosa, fructu supervacua, €bacis torva, folio amara, odore violenta ac ne umbra qui-€dem gratiosa, materie rara, ut paene fruticosi generis, Diti sacra et ideo funebri signo ad domos posita. femina €* * * sterilis. diu metae demum aspectu non repudiata €distinguendis tantum pinorum ordinibus, nunc vero ton-€silis facta in densitate[2m]2 parietum coercitaque gracilitate €perpetuo tere[2s]2 trahitur etiam in picturas operis to[2p]2iarii, €venatus classesve et imagines rerum tenui folio brevique et virente semper vestiens. duo genera earum: meta in €fastigium convoluta, quae et femina appellatur. mas spargit €extra se ramos deputaturque et accipit vitem. utraque €autem immittitur in perticas asseresve amputatione ramo- @1 €rum, qui XIII anno denariis singulis veneunt, quaestuo-€sissima in satus ratione silva, vulgoque dotem filiae anti-€qui plantaria e[2a]2 appellabant. huic patria insula Creta, €quamquam Cato Tarentinam eam appellat, credo, quod €primum eo venerit. et in Aenaria succisa regerminat; þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨›Žsed in Creta quocumque in loco terram moverit quispiam, €nis[2u]2 naturali haec gignitur protinusque emi[2c]2at, illa vero €etiam non appellato solo ac sponte maximeque in Idaeis €montibus et quos Albos vocant summisque in his, unde €numquam nives absunt, plurima, quod miremur, alibi €non nisi in tepore proveniens et nutricem magno opere €fastidiens. @@Nec terrae tantum natura circa h[2a]2s refert aut €perpetua caeli, verum et quaedam temporaria vis. imbres €aliqua plerumque semina adferunt et certo fluunt genere, €aliquando etiam incognito, quod accidit Cyrenaicae regioni, €cum primum ibi laserpicium natum est, [2ut]2 in herbarum €natura dicemus. nata est et silva urbi ei proxima imbre €piceo crassoque. @@Hedera iam dicitur in Asia nasci. circiter €urbis Romae annum CCCCXXX[2X]2 negaverat Theophrastus, €nec [2in]2 India nisi in monte Mero, quin et Harpalum omni €modo laborasse, ut sereret eam in Medis frustra, Alexandrum €vero ob raritatem ita coronato exercitu victorem ex India @1 €redisse exemplo Liberi patris. cuius dei et nunc adornat €thyrsos galeasque etiam ac scuta in Thraciae populis sol-€lemnibus sacris, inimica arbori[2bu]2s satisque omnibus, se-€pulchra, muros rumpens, serpentium frigori gratissima, ut €mirum sit ullum honorem habitum ei. @@Duo genera prima, ut reliquarum, mas atque femina. €maior traditur mas et corpore et folio, duriore etiam ac €pinguiore et flore ad purpuram accedente; utriusque autem €similis est rosae silvestri, nisi quod caret odore. species €horum generum tres: est enim candida aut nigra hedera tertiaque vocatur helix. etiamnum haec species dividuntur €in alias, quoniam est aliqua fructu tantum candida, alia €et folio. fructum quoque candidum ferentium aliis densus €acinus et grandior, racemis in orbem circumactis, qui €vocantur corymbi, [2i]2idem Silenici, cum est minor acinus, sparsior racemus, simili modo [2ut]2 in nigra. alicui et semen €nigrum, alii crocatum, cuius coronis poetae utuntur, foliis €minus nigris, quam quidam Nysiam, alii Bacchicam vocant, €maximis inter nigras corymbis. quidam apud Graecos €etiamnum duo genera huius faciunt a colore acinorum, €erythranum et chrysocarpum. @@Plurimas autem habet differentias helix, quoniam folio €maxime distat. parva sunt et angulosa concinnioraque, €cum reliquorum generum simplicia sint. distat et longi-€tudine internodiorum, praecipue tamen sterilitate, quoniam €fructum non gignit. quidam hoc aetatis esse, non generis €existimant primoque helicem esse, fieri hederam vetustate. horum error manifestus intellegitur, quoniam helicis plura @1 €genera reperiuntur, sed tria maxime insignia: herbacea ac €virens, quae plurima est, altera candido folio, tertia versi-€colori, quae Thracia vocatur. etiamnum herbaceae tenuiora €folia et in ordinem digesta densioraque; in alio genere diversa omnia e[2a]2. in versicolori alia tenuioribus foliis et €similiter ordinatis densioribusque est, alteri generi neglecta €haec omnia; maiora quoque aut minora sunt folia macu-€larumque habitu distant. et in candidis alii[2s]2 sunt candi-diora. adulescit in longitudinem maxime herbacea. arbores €autem necat candida omnemque sucum auferendo tanta €crassitudine augetur, ut ipsa arbor fiat. signa eius folia €maxima atque latissima, mammae rigentes, quae sunt ce-€teris inflexae, racemi stantes ac subrecti. et quamquam €omnium hederarum generi radicosa bracchia, huic tamen maxime ramosa ac robusta, ab ea nigrae. sed proprium €albae, quod inter media folia emittit bracchia utrimque €semper amplectens, hoc et in muris, quamvis ambire non €possit. itaque etiam pluribus locis intercisa vivit tamen €duratque, et totidem initia radicum habet quot bracchia, €quibus incolumis et solida arbores sugit ac strangulat. €est [2et]2 in fructu differentia albae nigraeque hederae, quo-€niam aliis tanta amaritudo acini, ut aves non attingant. €est et rigens hedera, quae sine adminiculo stat sola €omnium generum, ob id vocata or[2th]2ocissos, e diverso €numquam nisi humi repens chamaecissos. @@Similis est hederae e Cilicia quidem primum @1 €profecta, sed in Graecia frequentior, quam vocant smila-€cem, densis geniculata caulibus, spinosis frutectosa ramis, €folio hederaceo, parvo, non anguloso, a pediculo emittente pampinos, flore candido, olente lilium. fert racemos labru-€scae modo, non hederae, colore rubro, conplexa acinis €maioribus nucleos ternos, minoribus singulos, nigros du-€rosque, infausta omnibus sacris et coronis, quoniam sit €lugubris virgine eius nominis propter amorem iuvenis Croci mutata in hunc fruticem. id volgus ignorans ple-€rumque festa sua polluit hederam existimando, sicut in €poetis aut Libero patre aut Sileno quis omn[2i]2no scit qui-€bus coronentur? €@@E smilace fiunt codicilli, propriumque materiae est, ut €admota auribus lenem sonum reddat._Hederae mira €proditur natura ad experienda vina, si vas fiat e ligno €eius, vina transfluere ac remanere aquam, si qua fuerit €mixta. @@Inter ea, quae frigidis gaudent, et aquaticos €frutices dixisse conveniat. principatum in his tenebunt €harundines belli pacisque experimentis necessariae atque €etiam deliciis gratae. €@@Tegulo earum domus suas septentrionales populi ope-€riunt, durantque aevis tecta talia; et in reliquo vero orbe et camaras levissime suspendunt. chartisque serviunt ca-€lami, Aegyptii maxime cognatione quadam papyri. proba-€tiores tamen [2C]2nidii et qui in Asia circa Anaeticum lacum €nascuntur. nostratibus fungosior subest natura, cartilagine €bibula, quae cavo corpore intus, superne tenui inarescit @1 ligno, fissilis, praeacuta semper acie. geniculata cetero €gracilitas nodisque distincta leni fastigio tenuatur in ca-€cumina, crassiore paniculae coma, neque hac supervacua. €aut enim pro pluma strata cauponarum replet aut, ubi €li[2gn]2osiore induruit callo, sicut in Belgis, contusa et inter-€iecta navium commissuris feruminat textus glutino tenacior €rimisque explendis fidelior pice. @@Calamis orientis populi bella conficiunt, calamis €mortem adcelerant pinna addita, calamis spicula addunt €inrevocabili hamo noxia fitque et ex ipso telum aliud €fracto in vulneribus. his armis solem ipsum obumbra[2n]2t. €propter hoc maxime serenos dies optant, odere ventos et imbres, qui inter illos pacem esse cogunt. ac si quis €Aethiopas, Aegyptum, Arabas, Indos, Scythas, Bactros, €Sarmatarum tot gentes et orientis omniaque Parthorum €regna diligentius conputet, aequa ferme pars hominum in toto mundo calamis superata degit. praecipuus hic usus €in Creta bellatores suos nobilitavit. sed in hoc quoque, €ut ceteris in rebus, vicit Italia, quando nullus sagittis €aptior calamus quam in Rheno Bononiensi amne, cui €plurima inest medulla pondusque volucre et contra flatus €quoque pervicax libra. quippe non eadem gratia Bel[2g]2icis €haec et Creticis commendatioribus. quamquam praeferun-€tur Indici, quorum alia quibusdam videtur natura, quando et hastarum vicem praebent additis cuspidibus. harundini €quidem Indicae arborea amplitudo, quales vulgo in templis €videmus. differre mares ac feminas in his quoque Indi @1 €tradunt. spissius mari corpus, feminae capacius. navi-€giorumque etiam vicem praestant, si credimus, singula €internodia. circa Acesinen amnem maxime nascitur. @@Harundo omnis ex una stirpe numerosa, atque etiam €recisa fecundius resurgit. radix natura vivax, geniculata €et ipsa. folia Indicis tantum brevia, omnibus vero a nodo €orsa conplexu tenues per ambitum inducunt tunicas, atque €a medio internodio cum plurimum desinunt vestire pro-€cumbuntque. latera harundini calamoque in rotunditate €bina, super nodos alterno semper inguine, ut alterum a €dextera fiat, alterum superiore geniculo ab laeva per vices. €inde exeunt aliquando rami, qui sunt calami tenues. @@Plura autem genera. alia spissior densiorque €geniculis, brevibus internodiis, alia rarior maioribus, te-€nuiorque et ipsa. calamus vero alius totus concavus, quem €vocant syringian, utilissimus fistulis, quoniam nihil est ei €cartilaginis atque carnis. Orchomenio et nodi continuo €foramine pervi[2i]2, quem auleticon vocant. hic tibiis utilior, fistulis ille. est alius crassiore ligno et tenui foramine. þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨›¥‚hunc totum fungosa replet medulla. alius brevior, alius €procerior, exilior crassiorque. fruticosissimus, qui vocatur €donax, non nisi in aquaticis natus, quoniam et haec €differentia est, multum praelata harundine quae in siccis proveniat. suum genus sagittario calamo, ut diximus, sed €Cretico longissimis internodiis, obsequiumque quo libeat €flecti calefacto. differentias faciunt et folia non multitu-€dine [2tantum et longitudine]2, verum et colore. va[2r]2ia Laco- @1 €nicis et ab ima parte densiora, quales in totum circa €stagna gigni putant dissimiles amnicis longisque vestiri foliis spatiosius a nodo scandente complexu. est et obli-€qua harundo, non in excelsitatem nascens, sed iuxta ter-€ram fruticis modo se spargens, suavissima in teneritate €animalibus. vocatur a quibusdam ele[2t]2ia. est et in Italia €palustris ex cortice tantum sub ipsa coma nascens, ad-€arca nomine, utilissima dentibus, quoniam vis eadem est €quae sinapi. @@De Orchomenii lacus harundinetis accuratius dici cogit €admiratio antiqua. characian vocabant crassiorem firmio-€remque, ploci[2m]2on vero subtiliorem, hanc in insulis fluvi-tantibus natam, illa[2m]2 in ripis exspatiantis lacus. tertia est €harundo tibialis calami, quem auleticon dicebant. nono €hic anno nascebatur. nam et lacus incrementa hoc tem-€poris spatio servabat, prodigiosus, si quando amplitudinem €biennio extendisset, quod notatum apud Chaeroniam in-€fausto Atheniensium pr[2o]2elio est. * * * aepe * * * Lebadia * * * vo-€catur influente Cephiso. cum igitur anno permansit inun-€datio, proficiunt in aucupatoriam quoque amplitudinem. €vocabantur zeugitae, contra bombyciae maturius reciproco; €graciles, feminarum latiore folio atque candidiore, modica €lanugine; at omnino nulla spadonum nomine insignibus. @1 hinc erant armamenta ad inclutos cantus, non silendo et €reliquo curae miraculo, ut venia sit argento iam potius €cani. caedi solebant tempestivae usque ad Antigeniden €tibicinem, cum adhuc simplici musica uterentur, sub arc-€turo. sic praeparatae aliquot post annos utiles esse in-cipiebant, tunc quoque multa domandae exercitatione et €canere tibiae ipsae edocendae, comprimentibus se linguis, €quod erat illis theatrorum moribus utilius. postquam varie-€tas accessit et cantus quoque luxuria, caedi ante solstitia €coeptae et fieri utiles in trimatu, apertioribus earum lin-gulis ad flectendos sonos, quae inde sunt et hodie. sed €tum ex sua quamque tantum harundine congruere per-€suasum erat, et eam, quae radicem antecesserat, laevae €tibiae convenire, quae cacumen, dexterae, inmensum quan-€tum praelatis quas ipse Cephisus abluisset. nunc sacri-€ficae Tuscorum e buxo, ludicrae vero e loto ossibusque €asininis et argento fiunt._Aucupatoria harundo [2e]2 Pan-€hormo laudatissima, piscatoria Abaritana ex Africa. @@Harundinis Italiae usus ad vineas maxime. Cato €seri eam iubet in umidis agris bipalio subacto prius solo, €oculis dispositis intervallo ternorum pedum, simul et cor-€ruda[2e]2, unde asparagi fiant, concordare amicitiam, salicis €vero circa. qua nulla aquaticarum utilior, licet €populi vitibus placeant et Caecuba educent, licet alni sae-€pibus muniant contraque erumpentium amnium impetus €riparum muro in tutela ruris excubent in aqua satae den-€sius caesaeque innumero herede prosint. @1 @@Salicis [2e]2tiam plura genera. namque et in pro-€ceritatem magnam emittunt iugis vinearum perticas pari-€untque balteo corticis vincula, et aliae virgas sequacis ad €vincturas le[2n]2titiae, alia[2e]2 praetenues viminibus texendis spec-€tabili subtilitate, rursus aliae firmiores corbibus ac pluri-€mae agricolarum supellectili, candidiores ablato cortice le-€nique tractatu m[2a]2ioribus vasis, qua[2m]2 ut e corio fiant e[2a]2dem, €atque etiam supinarum in delicias cathedrarum aptissimae. caedua salici fertilitas densiorque tonsura ex brevi pugno €verius quam ramo, non, ut remur, in novissimis curanda €arbore. nullius quippe tutior reditus est minorisve inpendi €aut tempestatium securior. @@Tertium locum ei in aestimatione ruris Cato €adtribuit prioremque quam olivetis quamque frumento aut €pratis, nec quia desint alia vincula. siquidem et genistae €et populi et ulmi et sanguinei frutices et betullae et €harundo fissa et harundinum folia, ut in Liguria, et vitis €ipsa recisisque aculeis rubi alligant et intorta corylus_ €mirumque contuso ligno alicui maiores ad vincula esse vires_, salici tamen praecipua dos. finditur Graeca €rubens, candidior Amerina, sed paulo fragilior, ideo solido €ligat nexu. in Asia tria genera observant: nigram utilio-€rem viminibus, candidam agricolarum usibus, tertiam, quae €brevissima est, helicem vocant. apud nos quoque multi €totidem generibus nomina inponunt, viminalem vocant ean-€demque purpuream, alteram nitelinam a colore, quae sit €tenuior, tertiam Gallicam, quae tenuissima. @1 @@Nec in fruticum nec in veprium cauliumve neque €in herbarum aut alio ullo quam suo genere numerentur €iure scirpi fragiles palustresque, e quibus [et] tegulum €tegetesque, detracto cortice candelae luminibus et funeri-€bus serviunt. firmior quibusdam in locis e[2o]2rum rigor. €namque iis velificant non in Pado tantum nautici, verum €et in mari piscator Africus praepostero more velum intra €malos suspendens, et mapalia sua Mauri tegunt, proxime-€que aestimanti hoc videantur esse, quod in interiore parte €mundi papyrum. @@Sui, sed frutectosi generis sunt inter aquaticas €et rubi atque sabuci, fungosi generis, aliter tamen quam €ferulae, quippe plus ligni est, utique sabuco, ex qua magis €canor[2a]2m bucinam tubamque credit pastor ibi caesa, ubi gallorum cantum frutex ille non exaudiat. rubi mora fe-€runt et alio genere similitudinem rosae qu[2ae]2 vocatur cyn[2o]2s-€batos. tertium genus Idaeum vocant Graeci a loco, tene-€ri[2u]2s quam cetera minoribusque spinis et minus aduncis. €flos eius contra lippitudines inlinitur ex melle et igni €sacro; contra stomachi quoque vitia bibitur ex aqua. €sabuci acinos habent nigros atque parvos, umoris lenti, €inficiendo maxime capillo. qui et ipsi aqua decocti man-€duntur. @1 @@Umor et cor[2por]2i arborum est, qui sanguis €earum intellegi debet, non idem omnibus: ficis lacteus_ €huic ad caseos figurandos coaguli vis_, cerasis cummi-€nosus, ulmis salivosus, lentus ac pinguis, malis, vitibus, €piris aquosus. vivaciora quibus lentior. atque in totum €corpori arborum, ut reliquorum animalium, cutis, sanguis, caro, nervi, venae, ossa, medullae. pro cute cortex. mi-€rum, is in moro medicis sucum quaerentibus vere hora €diei secunda lapide incisus manat, altius fractus siccus €videtur. proximi plerisque adipes. hi vocantur a colore €alburnum, mollis ac pessima pars ligni, etiam in robore €facile putrescens, teredini obnoxia, quare semper ampu-€tabitur. subest huic caro, c[2arn]2i ossa, id est materiae optimum. alternant fructus quibus siccius lignum, ut €olea, magis quam quibus carnosum, ut cerasus. nec omni-€bus adipes carnesve largae, uti nec animalium acerrimis. €neutrum habent buxus, cornus, olea, nec medullam mini-€mumque etiam sanguinis, sicuti ossa non habent sorba, €carnem sabuci_[2a]2t plurimam ambae medullam_nec €harundines maiore ex parte. @@In quarundam arborum carnibus pulpae venae-€que sunt. discrimen earum facile; venae latiores candi-€dioresque. pulpae fissilibus insunt. ideo fit, ut aure ad €caput trabis quamlibet praelongae admota ictus ab altero €capite vel grap[2h]2i[2i]2 sentiantur penetrante rectis meatibus €sono, unde deprehenditur, an torta sit materies nodisque concisa. quibus sunt tubera, sic[2ut]2 sunt in carne glandia, @1 €in iis nec vena nec pulpa, quodam callo carnis in se con-€voluto. hoc pretiosissimum in citro et acere. cetera men-€sarum genera fissis arboribus circinantur in pulpam; alio-€qui fragilis esset vena in orbem arboris caesa. fagis pec-€tines traversi in pulpa. apud antiquos inde et vasis honos. €M'. Curius iuravit se nihil ex praeda attigisse praeter gut-tum faginum, quo sacrificaret._Lignum in longitudinem €fluv[2i]2tat, ut [2quae]2que pars fuit ab radice, validius sidit._ €quibusdam pulpa sine venis mero stamine et tenui con-þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨›º„stat. haec maxime fissilia. alia frangi celeriora quam findi, €quibus pulpa non est, ut oleae, vites. at e contrario totum €e carne corpus fico, tota ossea ilex, ornus, robur, cytisus, €morus, hebenus, lotos et quae sine medulla esse diximus. €ceteris nigricans color, fulva cornus in venabulis nitet in-€cisuris nodata propter decorem. cedrus et larix et iuni-perus rubent. larix femina habet quam Graeci vocant €aegida mellei coloris. hoc lignum proximum medullae est. €in abiete lu[2s]2son Graeci vocant. inventum pictorum tabel-€lis inmortale nullisque fissile rimis. cedri quoque duris-€sima quae medullae proxima, ut in corpore ossa, deraso €modo limo. et sabuci interiora mire firma traduntur, €qui[2d]2amque venabula ex ea praeferunt omnibus, constat €enim ex cute et ossibus. @@Caedi tempestivum quae decorticentur [2e]2t teretes @1 €ad templa ceteraque usus rotundi, cum germinant, alias €cortice inextricabili et carie subnascente ei materiaque €nigrescente; tigna et quibus aufert securis corticem a €bruma ad favonium aut, si praevenire cogamur, arcturi €occasu et ante eum fidiculae, novissima ratione solstitio. €dies siderum horum reddentur suo loco. vulgo satis €putant observare, ne qua dedolanda sternatur ante edi-tos suos fructus. robur vere caesum teredinem sentit, €bruma autem neque vitiatur neque pandatur, alias ob-€noxium etiam, ut torqueat sese findatque, quod in subere tempestive quoque caeso evenit. infinitum refert et luna-€ris ratio, nec nisi a XX in XXX caedi volunt. inter €omnes vero convenit utilissime in coitu eius sterni, quem €diem alii interlunii, alii silentis lunae appellant. sic certe €Tiberius Caesar concremato ponte naumachiario larices ad restituendum caedi in Raetia praefinivit. quidam dicunt, €ut in coitu et sub terra sit luna, quod fieri non potest €nisi noctu. si competant coitus in novissimum diem bru-€mae, illa [2f]2it aeterna materies; proxime, cum supra dictis €sideribus. quidam et canis ortum addunt, et sic caesas materias in forum Augustum. nec novellae autem ad ma-€teriem nec veteres utilissimae. circumcisas quoque in €medullam aliqui non inutiliter relinquunt, ut omnis umor €stantibus defluat. mirum apud antiquos primo Punico bello €classem Duilli imperatoris ab arbore LX die navigavisse, €contra vero Hieronem regem CCXX naves effectas diebus €XLV tradit L. Piso. secundo quoque Punico Scipionis €classis XL die a securi navigavit. tantum tempestivitas €etiam in rapida celeritate pollet. @@Cato hominum summus in omni usu de mate-€riis haec adicit: "Prelum ex sappino atra potissi- @1 €mum facito. ulmeam, pineam, nuceam, hanc at-€que aliam materiem omnem cum e[2c]2fodies, luna €decrescente eximito post meridiem sine vento €austro. tum erit tempestiva, cum semen suum €maturum erit. cavetoque per rorem trahas aut doles." idemque mox: "Nisi intermestri lunaque di-€midiata ne tangas materiem. [2q]2uam effodias aut €praecidas abs terra. diebus VII proximis, quibus €luna plena fuerit, optime eximitur. omnino ca-€veto ni [2qu]2am materiem doles neve caedas neve €tangas nisi siccam, neve gelidam neve rorulen-€tam."_Tiberius i[2t]2em et in capillo tondendo servavit in-€terlunia. M. Varro adversus defluvia praecipit observan-€dum id a pleniluniis._ @@Larici et magis abieti succisis umor diu de-€fluit. haec omnium arborum altissimae ac rectissimae. €navium malis antemnisque propter levitatem praefertur €abies. communia his pinoque, ut quadripertitos venarum €cursus bifidosve habeant vel omnino simplices. fabrorum €[2in]2 intestina opera medulla sectilis optima quadripertitis, €* * * materies et mollior quam ceterae. intellectus in cor-tice protinus peritis. abietis quae pars a terra fuit, eno-€dis est. haec qua diximus ratione fluviata de[2t]2oratur atque €ita sappinus vocatur, superior pars nodosa duriorque @1 €fusterna. et in ipsis autem arboribus robustiores aquilo-€niae partes, et in totum deteriores ex umidis opacisque, €spissiores ex apricis ac diuturnae. ideo Romae infernas €abies supernati praefertur. @@Est per se gentium quoque in his differentia. Alpi-€bus Appenninoque laudatissimae, in Gallia Iuribus ac monte €Vosego, in Corsica, Bithynia, Ponto, Macedonia. deterior €Aen[2i]2a[2n]2ica et Arcadica, pessima Parnasia et Euboica, quo-€niam ramosae ibi et contortae putrescentesque facile. at €cedrus in Creta, Africa, Syria laudatissima. cedri oleo peruncta materies nec tiniam nec cariem sentit. iunipero €eadem virtus quae cedro. vasta haec in Hispania maxi-€meque Vaccaeis. medulla eius ubicumque solidior etiam €quam cedris. publicum omnium vitium vocant spiras, €ubi convolvere se venae atque nodi. inveniuntur in qui-€busdam, sicut in marmore, centra, id est duritia clavo €similis, inimica serris. et quaedam forte accidunt, [2ut]2 la-€pide comprehenso aut recepto in corpus aut alterius arbo-ris ramo. Megaris diu stetit oleaster in foro, cui €viri fortes adfixerant arma, quae cortice ambiente aetas €longa occultaverat, fuitque arbor illa fatalis excidio urbis €praemonita[2e]2 oraculo, cum arbor arma peperisset, quod €succisae accidit ocreis galeisque intus repertis. ferunt €lapides ita inventos ad continendos partus esse remedio. @1 @@Amplissima arborum ad hoc aevi existimatur Ro-€mae visa, quam propter miraculum Tiberius Caesar in €eodem ponte naumachiario exposuerat advectam cum reli-€qua materie, duravitque ad Neronis principis amphithea-€trum. fuit autem trabs ea e larice, longa pedes CXX, €bipedali crassitudine aequalis, quo intellegebatur vix cre-€dibilis reliqua altitudo fastigium ad cacumen aestimanti-bus. fuit memoria nostra et in porticibus saeptorum a €M. Agrippa relicta aeque miraculi causa, quae di[2r]2ibitorio €superfuerat, XX pedibus brevior, sesquipedali crassitudine. €abies admirationis praecipuae visa est in nave, quae ex €Aegypto Gai principis iussu obeliscum in Vaticano circo €statutum quattuorque truncos lapidis eiusdem ad sustinen-€dum eum adduxit. qua nave nihil admirabilius visum in €mari certum est. modium lentis pro saburra ei fuere. longitudo spatium obtinuit magna ex parte Ostiensis por-€tus latere laevo. ibi namque demersa est Claudio prin-€cipe cum tribus molibus turrium altitudine in ea exaedi-€ficatis obiter Puteolano pulvere advectisque. arboris eius €crassitudo quattuor hominum ulnas conplectentium imple-€bat, vulgoque auditur nummum et plur[2i]2s malos ve-€nundari ad eos usus, rates vero conecti sesterti[2um]2 plerasque. at in Aegypto ac Syria reges inopia abietis €cedro ad classes feruntur usi. maxima [ea] in Cypro €traditur ad undec[2i]2rem[2em]2 Demetri succisa pedum, €crassitudinis vero ad trium hominum conplexum. Germa-€niae praedones singulis arboribus cavatis navigant, qua- @1 rum quaedam et XXX homines ferunt. spississima €ex omni materie, ideo et gravissima iudicatur hebenus et €buxus, graciles natura. neutra in aquis fluvitat, nec suber, €si dematur cortex, nec larix. ex reliquis s[2piss]2issima lotos, €quae Romae ita appellatur, dein robur exalburnatum. et €huic nigricans color magisque etiam cytiso, quae proxime €accedere hebenum videtur, quamquam non desunt qui Syriacas terebinthos nigriores adfirment. celebrav[2i]2t et T[2h]2e-€ricles nomine calices ex terebintho solitus facere torno; €perquam probatur materies. omnium haec sola ungui vult €meliorque fit oleo. colos mire adulteratur iuglande ac €piro silvestri tinctis atque in medicamine decoctis. omni-bus quae diximus spissa firmitas. ab iis proxima est €cornus, quamquam non potest videri materies propter €exilitatem, sed lignum non alio paene quam ad radios €rotarum utile aut si quid cuneandum sit in ligno clavisve €figendum ceu ferreis. ilex item et oleaster et olea atque €castanea, carpinus, populus. haec et crispa aceris modo, €si ulla materies idonea esset ramis saepe deputatis. castra-tio illa est adimitque vires. de cetero plerisque horum, €sed utique robori, tanta duritia, ut terebrari nisi made-€factum non queat et ne sic quidem adactus avelli clavus. €e diverso clavum non tenet cedrus. mollissima tilia. ea-€dem videtur et calidissima. argumentum adferunt quod €citissime ascias retundat. calidae et morus, laurus, hede-þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨›Ï‡rae et omnia, e quibus igniaria fiunt. @@Exploratorum hoc usus in castris pastorumque €repperit, quoniam ad excudendum ignem non semper lapi-€dis occasio est. teritur ergo lignum ligno ignemque con- @1 €cipit adtritu, excipiente materie aridi fomitis, fungi vel fo-€liorum facillimo conceptu. sed nihil hedera praestantius €quae teratur, lauro quae terat. probatur et vitis e sil-€vestribus_alia quam labrusca_, et ipsa hederae modo arborem scandens. frigidissima quaecumque aquatica, len-€tissima autem et ideo scutis faciendis aptissima quorum €plaga contrahit se protinus cluditque suum vulnus et ob €id contumacius tramittit ferrum, in quo sunt genere [2v]2i-€[2t]2i[2s]2, vitex, salix, tilia, betulla, sabucus, populus utraque. €levissimae ex his vite[2x]2, salix ideoque utilissimae; omnes €autem ad cistas quaeque flexili crate constent. habent et candorem, rigorem et in sculpturis facilitatem. est le[2n]2-€titia platano, sed madida, sicut alno. siccior eadem ulmo, €fraxino, moro, ceraso, sed ponderosior. rigorem fortis-€sime servat ulmus, ob id cardinibus c[2o]2assamentisque por-€tarum utilissima, quoniam minime torquetur, permutanda €tantum si[2c]2, ut cacumen ab inferiore sit cardine, radix superior. palma est * * * similis et suberis materies, €spissae et malus pirusque, nec non acer, sed fragile, et €quaecumque crispa. in omnibus silvestria et mascula dif-€ferentia[2m]2 cuiusque generis augent. et infecunda firmiora @1 €fertilibus, nisi quo in genere mares ferunt, sicut cupres-€sus et cornus. @@Cariem vetustatemque non sentiunt cupressus, €cedrus, hebenus, lotus, buxum, taxus, iuniperus, oleaster, €olea, e reliquis tardissime larix, robur, suber, castanea, €iuglans. rimam fissuramque non capit sponte cedrus, cu-€pressus, olea, buxum. @@Maxime aeternam putant hebenum et cupressum €cedrumque, clar[2o]2 de omnibus materiis iudicio in templo €Ephesiae Dianae, utpote cum tota Asia extruente CXX €annis peractum sit. convenit tectum eius esse e cedrinis €trabibus. de simulacro ipso deae ambigitur. ceteri ex €hebeno esse tradunt, Mucianus III cos. ex iis, qui pro-€xime viso eo scripsere, vitigineum et numquam mutatum septies restituto templo, hanc materiam elegisse End[2o]2eon, €etiam nomen artificis nuncupans, quod equidem miror, €cum antiquiorem Minerva quoque, non modo Libero patre, €vetustatem ei tribuat. adicit multis foraminibus nardo €rigari, ut medicatus umor alat teneatque iuncturas_quas et ipsas esse modico admodum miror_, valvas esse e €cupresso et iam CCCC prope annis durare materiem omnem €novae similem. id quoque notandum, valvas in glutinis €compage quadriennio fuisse. cupressus in eas electa, quo-€niam praeter cetera in uno genere materiae nitor maxime valeat aeternus. non e[2t]2 simulacrum Veiovis in arce e €cupresso durat a condita [2urbe]2 DLXI anno dicatum? me- @1 €morabile et Uticae templum Apollinis, ubi cedro Numi-€dica trabes durant ita, ut positae fuere prima urbis eius €origine annis MCLXXVIII, et in Hispania Sagunti templum €Dianae a Zacyntho advectae cum conditoribus annis CC €ante excidium Troiae, ut auctor e[2s]2t Bocchus; infra ipsum €oppidum id habent_pepercit religione inductus Hanni-bal_iuniperi trabibus etiam nunc durantibus. super €omnia memoratur [2a]2e[2d]2is Aulide eiusdem deae saeculis ante €Troianum bellum exaedificata, quonam genere materiae, €scientia oblitterata. in plenum dici potest utique quae odore praecellant, eas e[2t]2 aeternitate praestare. a prae-€dictis morus proxume laudatur, quae vetustate etiam nigre-€scit. et quaedam tamen in aliis diuturniora sunt usibus €quam alia: ulmus in perflatu firma, robur defossum et in €aquis quercus obruta. eadem supra terram rimosa facit €opera torquendo sese. larix in umore praecipua et alnus €nigra. robur marina aqua conrumpitur. non inprobatur €et fagus in aqua et iuglans, hae quidem in iis quae de-€fodiuntur vel principales, item iuniperus, eadem et sub-€dialibus aptissima. fagus et cerrus celeriter marcescunt. aesculus quoque umoris inpatiens. contra adacta in ter-€ram in palustribus alnus aeterna onerisque quantilibet €patiens. cerasus firma, ulmus et fraxinus lentae, sed fa-€cile pandantur, flexiles tamen, stantesque ac circumcisura €siccatae fideliores. laricem in maritimis navibus obnoxiam @1 €teredini tradunt, omniaque praeterquam oleastrum et €oleam. quaedam enim in mari, quaedam in terra vitiis €opportuniora. @@Infestantium quattuor genera: teredines ca-€pite ad portionem grandissimo rodunt dentibus. hae tan-€tum in mari sentiuntur, nec aliam putant teredinem pro-€prie dici. terrestres tinias vocant, culicibus vero similes €thripas. quartum est et e vermiculorum genere, et eorum €alii putrescente suco ipsa materie, alii pariuntur sicut in €arboribus ex eo, qui cerastes vocatur. cum tantum ero-sit, ut circumagat se, generat alium. haec nasci prohibet €in aliis amaritudo, ut cupresso, in aliis duritia, ut buxo. €tradunt et abietem circa germinationes decorticatam qua €diximus luna aquis non corrumpi. Alexandri Magni €comites prodiderunt in Tylo Rubri maris insula arbo-€res esse, ex quibus naves fierent; quas ducentis annis €durantes inventas, etsi mergerentur, incorruptas. in eadem €esse fruticem baculis tantum idoneae crassitudinis, varium €tigrium maculis, ponderosum et, cum in spissiora decidat, €vitri modo fragilem. @@Apud nos materiae finduntur aliquae sponte, €ob id architecti eas fimo inlitas siccari iubent, ut adfla-€tus n[2e]2 noceant. pondus sustinere validae abies, larix, €etiam in traversum positae. robur, olea incurvantur ce-€duntque ponderi. illae renituntur nec temere rumpuntur, priusque carie quam viribus deficiunt. et palmae arbor €valida; in diversum enim curvatur, [et populus] c[2e]2t[2e]2ra @1 €omnia [2in]2 inferiora pandantur, palma ex contrario forni-€catim. pinus et cupressus adversus cariem tiniasque fir-€missimae. facile pandatur iuglans, fiunt enim et ex ea €trabes. frangi se praenuntiat crepitu, quod et in Antan-dro accidit, cum e balineis territi sono profugerunt. pi-€nus, piceae, alni ad aquarum ductus in tubos cavantur; €obrutae terra plurimis duratur[2ae]2 annis eaedem, si non €integantur, cito senescunt, mirum in modum fortiores, si €umor extra quoque supersit. @@Firmissima in rectum abies, eadem valvarum pagi-€nis et ad quaecumque libeat intestina opera aptissima €sive Graeco sive Campano sive Siculo fabricae artis ge-€nere, spectabilis ramentorum crinibus, pampinato semper €orbe se volvens ad incitatos runcinae raptus, eadem e €cun[2ct]2is maxime sociabilis glutino in tantum, ut findatur €ante, qua solida est. @@Magna autem et glutinatio propter ea, quae €sectilibus laminis aut alio genere operiuntur. stamineam €in hoc usu probant venam, et vocant ferulaceam argu-€mento similitudinis, quoniam lacunosa et crispa in omni €genere glutinum abdica[2n]2t. quaedam et inter se et cum €aliis insociabilia glutino, sicut robur, nec fere cohaerent €nisi similia natura, ut si quis lapidem lignumque coniun- @1 €gat. cornum maxime odit sorbus, carpinus, buxus, postea tilia. cuicumque operi facilia flexilia omnia, quae lenta €diximus, praeterque morus et caprificus. forabilia ac sec-€tilia, quae modice umida. arida enim latius quam teras €cedunt, viridia praeter robur et buxum pertinacius resi-€stunt serrarumque dentes replent aequalitate inerti. qua €de causa alterna inclinatione egerunt scobem. @@Oboedientissima quocumque in opere fraxinus, eadem-€que hastis corylo melior, cornu levior, sorbo lentior, Gal-€lica vero etiam ad currus flexi[2l]2i l[2e]2vita[2te]2. aemularetur ulmus, ni pondus esset in culpa. facilis et fagus, €quamquam fragilis et tenera. eadem sectilibus lamnis in €tenui flexilis capsisque ac scrineis sola utilis. secatur in €lamnas praetenues et ilex, colore quoque non ingrata, sed €maxime fida iis, quae terantur, ut rotarum axibus, ad €quos lentore fraxinus sicut duritia ilex et utroque legitur ulmus. sunt vero et parvi usus fabrilium ministeriorum €insignes, ideoque proditum, terebris vaginas ex oleastro, €buxo, ilice, ulmo, fraxino utilissimas fieri, ex iisdem mal-€leos, maioresque e pinu et ilice. et his autem maior ad þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨›æ…firmitatem causa tempestivae caesurae quam in[2m]2aturae, €quippe cum ex olea, durissimo ligno, cardines in foribus €diutius immoti plantae modo germinaverint. Cato vectes €aquifolios, laureos, ulmeos fieri iubet, Hyginus manubria €rusticis carpinea, iligna, cerrea. @@Quae in lamnas sec[2e]2ntur quorumque operimento ve-€stiatur alia materies, praecipua sunt citrum, terebinthus, @1 €aceris genera, buxum, palma, aquifolium, ilex, sabuci ra-€dix, populus. dat et alnus, ut dictum est, tuber sectile, €sicut citrum acerque. nec aliarum tuber ia[2m]2 in pretio. €media pars arborum crispior et, quo propior radici, mi-noribus magisque flexilibus maculis. haec prima origo €luxuriae arborum, alia integi et vilioris ligni e pretiosiore €corticem fieri. ut una arbor saepius veniret, excogitatae €sunt et ligni bratteae. nec satis, coepere tingui anima-€lium cornua, dentes secari lignumque ebore distingui, mox operiri. placuit deinde materiem et in mari quaeri. te-€studo in hoc secta, nuperque portentosis ingeniis princi-€patu Neronis inventum, ut pigmentis perderet se pluris-€que veniret imitata lignum. sic lectis pretia quaeruntur, €sic terebinthum vinci iuvat, sic citrum pretiosius fieri, €sic acer decipi. modo luxuria non fuerat contenta ligno, €iam lignum et e testudine facit. @@Vita arborum quarundam inmensa credi pot-€est, si quis profunda mundi et saltus inaccessos cogitet. €verum ex iis, quas memoria hominum custodit, durant in €Liternino Africani prioris manu satae olea, item myrtus €eodem loco conspicuae magnitudinis_subest specus, in quo manes eius custodire draco traditur_, Romae vero €lotos in Lucinae area, anno, qui fuit sine magistratibus, €CCCL[2X]2XIX urbis aede condita. incertum, ipsa quanto vetu-€stior; esse quidem vetustiorem non est dubium, cum ab €eo luco Lucina nominetur. haec nunc D circiter annum €habet. antiquior, sed incerta eius aetas, quae capillata @1 €dicitur, quoniam Vestalium virginum capillus ad eam €defertur. @@Verum alter[2a]2 lotos in Volcanali, quod Romulus €constituit ex victoria de decumis, aequaeva urbi intellegi-€tur, ut auctor est Masurius. radices eius in forum €usque Caesaris per stationes municipiorum penetrant. fuit €cum ea cupressus aequalis, circa suprema Neronis prin-€cipis prolapsa atque neglecta. @@Vetustior autem urbe in Vaticano ilex, in qua €titulus aereis litteris Etruscis religione arborem iam tum €dignam fuisse significat. Tiburtes quoque originem multo €ante urbem Romam habent. apud eos extant ilices tres €etiam Tiburno conditore eorum vetustiores, apud quas in-€auguratus traditur. fuisse autem eum tradunt filium €Amphiarai, qui apud Thebas obierit una aetate ante Ilia-€cum bellum. @@Sunt auctores et Delphicam platanum Agamemno-€nis manu satam et alteram in Caph[2y]2a Arcadiae l[2o]2co. €sunt hodie ex adverso Iliensium urbis iuxta Hellespon-€tum in Protesilai sepulchro arbores, quae omnibus ex €eo aevis, cum in tantum adcrevere, ut Ilium aspiciant, €inarescunt rursusque adolescunt. iuxta urbem autem €quercus in Ili tumulo tunc satae dicuntur, cum coepit €Ilium vocari. @@Argis olea etiamnum durare dicitur, ad quam €Io in taur[2a]2m mutatam Argus alligaverit. in Ponto citra €Heracleam arae sunt Iovis $*STRATI/OU& cognomine, ibi quer-€cus duae ab Hercule satae. in eodem tractu portus Amyci @1 €est, Bebryce rege interfecto clarus. eius tumulus a su-€premo die lauro tegitur, quam insanam vocant, quoniam, €si quid ex ea decerptum inferatur navibus, iurgia fiunt, donec abiciatur. regionem Aulocrenen diximus, per quam €Apamea in Phrygiam itur. ibi platanus ostenditur, ex €qua pependerit Marsuas victus ab Apolline, quae iam tum €magnitudine electa est. nec non palma Deli ab eius-€dem dei aetate conspicitur, Olympiae oleaster, ex quo €primus Hercules coronatus est, et nunc custoditur reli-€gio. Athenis quoque olea durare traditur in certamine €edita a Minerva. @@Ex diverso brevissima vita est punicis, fico, ma-€lis, et ex his praecocibus brevior quam serotinis, dulci-€bus quam ac[2id]2is, et dulciori in punicis, item in vitibus, €praecipueque fertilioribus. Graecinus auctor est sexa-€genis annis durasse vites. videntur et aquaticae celerius €interire. senescunt quidem velociter, sed e radicibus re-€pullulant laurus et mali et punicae. firmissimae ergo ad €vivendum oleae, ut quas durare annis CC inter auctores €conveniat. @@Est in suburbano Tusculani agri colle, qui Corne €appellatur, lucus antiqua religione Dianae sacratus a La-€tio, velut arte tonsili coma fagei nemoris. in hoc arbo-€rem eximiam aetate nostra amavit Passienus Crispus bis €cos., orator, Agrippinae matrimonio et Nerone privigno €clarior postea, osculari conplectique eam solitus, non modo €cubare sub ea vinumque illi adfundere. vicina luco est €ilex, et ipsa nobilis XXXIV pedum ambitu caudicis, decem @1 €arbores emittens singulas magnitudinis visendae silvamque €sola faciens. @@Hedera necari arbores certum est. similem qui-€dam et in visco, tametsi tardiorem, iniuriam earum arbi-€trantur. namque et hoc praeter fructus adgn[2a]2scitur, non in novissimis mirabile. quaedam enim in terra gigni non €possunt et in arboribus nascuntur. namque cum suam €sedem non habeant, in aliena vivunt, sicut viscum et in €Syria herba quae vocatur ca[2dy]2tas, non tantum arboribus, €sed ipsis etiam spinis circumvolvens sese, item circa €Tempe Thessalica quae polypodion vocatur et quae doli-€chos ac serpyllum. oleastro quoque deputato quod gigna-€tur, vocant phaunos; quod vero in spina fullonia, h[2ip]2po-€pha[2es]2ton, cauliculis inanibus, foliis parvis, radice alba, €cuius sucus ad detractiones in comitiali morbo utilissi-€mus habetur. @@Visci tria genera. namque in abiete, larice ste-€lin dicit Euboea nasci, hyp[2h]2ear Arcadia, viscum autem €in quercu, robore, ilice, piro silvestri, terebintho, nec [2non €et]2 aliis arboribus adgnasci plerique. copiosissimum in €quercu q[2uo]2d h[2y]2phear vocant. in omni arbore, excepta @1 €ilice et quercu, differentiam facit * * * odor virusque, et €folium non iucundi odoris, utroque visci amaro et lento. hyphear ad saginanda pecora utilius. vitia modo purgat €primo, dein pinguefacit quae suffecere purgationi; quibus €sit aliqua tabes intus, negant durare. ea medendi ratio €aestatis quadragenis diebus. adiciunt discrimen: visco in €iis, quae folia [2a]2mittant, et ipsi decidere, contra inhaerere nato in aeterna fronde. omnino autem satum nullo modo €nascitur nec nisi per alvum avium redditum, maxime pa-€lumbis ac turdi. haec est natura, ut nisi maturatum in €ventre avium non proveniat. altitudo eius non excedit €cubitalem, semper frutectosi ac viridis. mas fertilis, fe-€mina sterilis, nisi quod et fertilis aliquando non fert. @@Viscum fit ex acinis, qui colliguntur messium €tempore inmaturi. nam si accessere imbres, amplitudine €quidem augentur, visco vero marcescunt. siccantur deinde €et aridi tunduntur ac conditi in aqua putrescunt duode-€nis fere diebus, unumque hoc rerum putrescendo gratiam €invenit. inde in profluente, rursus malleo tusi, amissis €corticibus interiore carne lentescunt. hoc est viscum pin-€nis avium tactu ligandis oleo subactum, cum libeat insi-€dias moliri. @@Non est omittenda in hac re et Galliarum admi-€ratio. nihil habent Druidae_ita suos appellant magos €_visco et arbore, in qua gignatur, si modo sit robur, €sacratius. iam per se roborum eligunt lucos nec ulla @1 €sacra sine earum fronde conficiunt, ut inde appellati quo-€que interpretatione Graeca possint Druidae videri. enim-€vero quidquid adgnascatur illis e caelo missum putant signumque esse electae ab ipso deo arboris. est autem €id rarum admodum inventu et repertum magna religione €petitur et ante omnia sexta luna, quae principia mensum €annorumque his facit et saeculi post tricesimum annum, €quia iam virium abunde habeat nec sit sui dimidia. omnia €sanantem appellant suo vocabulo. sacrificio epulisque rite €sub arbore conparatis duos admovent candidi coloris tau-ros, quorum cornua tum primum vinciantur. sacerdos €candida veste cultus arborem scandit, falce aurea deme-€tit, candido id excipitur sago. tum deinde victimas im-€molant precantes, suum donum deus prosperum faciat iis þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨›û…quibus dederit. fecunditatem eo poto dari cuicumque ani-€malium sterili arbitrantur, contra venena esse omnia re-€medio. tanta gentium in rebus frivolis plerumque reli-€gio est.  Ÿôÿ@@@@{1LIBER XVII}1 ‘@@Natura arborum terra marique sponte sua pro-€venientium dicta est; restat earum, quae arte et humanis €ingeniis fiunt verius quam nascuntur. sed prius [2mi]2rari €succurrit, quae retulimus paenuria pro indiviso pos-€sessa feris, depugnante cum his homine circa caducos €fructus, circa pendentes vero et cum alitibus, in tanta @1 €deliciarum pretia venisse, clarissimo, ut equidem arbitror, exemplo L. Crassi atque Cn. Domiti Ahenobarbi. Cras-€sus orator fuit in primis nominis Romani. domus ei €magnifica, sed aliquanto praestantior in eodem Palatio €Q. Catuli, qui Cimbros cum C. Mario fudit, multo vero €pulcherrima consensu omnium aetate ea in colle Viminali €C. Aquili, equitis Romani clarioris illa etiam quam iuris civilis scientia, cum tamen obiecta Crasso sua est. nobi-€lissimarum gentium ambo censuram post consulatus simul €gessere anno conditae urbis DCLXII frequentem iurgiis €propter dissimilitudinem morum. tum Cn. Domitius, ut €erat vehemens natura, praeterea accensus odio, quod ex €aemulatione avidissimum est, graviter increpuit tanti cen-€sorem habitare, <30[2LX]2>30 HS pro domo eius identidem pro-mittens, et Crassus, ut praesens ingenio semper, ut faceto €lepore sollers, addicere se respondit exceptis sex arbori-€bus. ac ne uno quidem denario, si adimerentur, emptam €volente Domitio, Crassus: "Utrumne igitur ego sum," €inquit, "quaeso, Domiti, exemplo gravis et ipsa €mea censura notandus, qui domo, quae mihi here-€ditate obvenit, comiter habitem, an tu, qui sex arbores <30[2L]2X>30 aestimes?" haec fuere lotoe patula ramo-€rum opacitate lascivae, Caecina Largo e proceribus crebro €iuventa nostra eas in domo sua ostentante, duraveruntque €_quoniam et de longissimo aevo arborum diximus_ €ad Neronis principis incendia cultu virides iuvenesque, ni princeps ille adcelerasset etiam arborum mortem. ac @1 €ne quis vilem de cetero Crassi domum nihilque in ea €iurgant[2i]2 Domitio fuisse [2l]2icendum praeter arbores iudicet, €iam columnas VI Hymetti marmoris, aedilitatis gratia ad €scenam ornandam advectas, in atrio eius domus statuerat, €cum in publico nondum essent ullae marmoreae. tam €recens est opulentia, tantoque tunc plus honoris arbores €domibus adferebant, ut sine illis ne inimicitiarum quidem €pretium servaverit Domitius. @@Fuere ab his et cognomina antiquis: Frondicio militi €illi, qui praeclara facinora Volturnum transnatans fronde €inposita adversus Hannibalem edidit, Stolonum Liciniae €genti. ita appellatur in ipsis arboribus fruticatio inutilis, €unde et pampinatio inventa primo Stoloni dedit nomen. €fuit et arborum cura legibus priscis, cautumque est XII €tabulis ut, qui iniuria cecidisset alienas, lueret in singu-€las aeris XXV. quid existimamus? venturasne eas credi-€disse ad supra dictam aestimationem illos, qui vel frugi-feras tanti t[2a]2xaverant? nec minus miraculum in pomo est €multarum circa suburbana fructu annuo addicto binis mili-€bus nummum, maiore singularum reditu quam erat apud €antiquos praediorum. ob hoc insita et arborum quoque €adulteria excogitata sunt, ut nec poma pauperibus nasce-rentur. nunc ergo dicemus, quonam maxime modo tan-€tum ex his vectigal contingat, veram colendi rationem €absolutamque prodituri, et ideo non volgata tractabimus €nec quae constare animo advertimus, sed incerta atque €dubia, in quibus maxime fallitur vita. nam diligentiam €supervacuis adfectare non nostrum est. ante omnia autem €[in universum et] quae ad cuncta arborum genera perti-€nent in commune de caelo terraque dicemus. @1 @@Aquilone maxime gaudent, densiores ab adflatu €eius laetioresque et materie firmiores. qua in re pleri-€que falluntur, cum in vineis pedamenta non sint a vento €eo opponenda et id tantum a septentrione servandum. €quin immo tempestiva frigora plurimum arborum firmitati €conferunt, et sic optime germinant, alioqui, si blandiantur austri, defetiscentes, ac magis etiam in flore. nam si, cum €defloruere, protinus sequantur imbres, in totum poma de-€pereunt, adeo ut amygdalae et piri, etiam si omnino nubi-€lum fuit austrinusve flatus, amittant fetus. circa vergilias €quidem pluvere inimicissimum viti et oleae, quoniam tum €coitus est earum. hoc est illud quadriduum oleis decre-€torium, hic articulus austrinus nubili spurci, quod €diximus. fruges quoque peius maturescunt austrinis die-bus, sed celerius. illa sunt noxia frigora, quae septentrio-€nibus aut praeposteris fiunt horis. hiemem quidem aqui-€loniam esse omnibus satis utilissimum. imbres vero tum €expetendi evidens causa est, quoniam arbores fetu exina-€nitas et foliorum quoque [2a]2missione languidas naturale est avide esurire, cibus autem earum imber. quare tepidam €esse hiemem, ut absumpto partu arborum sequatur pro-€tinus conceptus, id est germinatio, ac deinde alia flore-€scendi exinanitio, inutilissimum experimentis creditur. €quin immo si plures ita continuentur anni, etiam ipsae €mori[2u]2ntur arbores, quando nemini dubia poena est in €fame laborantium. ergo qui dixit hiemes serenas optan-das, non pro arboribus vota fecit; nec per solstitia imbres €vitibus conducunt; hiberno quidem pulvere laetiores fieri @1 €messes luxuriantis ingenii fertilitate dictum est. alioqui €vota arborum frugumque communia sunt nives diutinas €sedere. causa non solum quia animam terrae evanescen-€tem exhalatione includunt et conprimunt retroque agunt €in vires frugum atque radices, verum quod et liquorem €sensim praebent, purum praeterea levissimumque, quando nix aquarum caelestium spuma est. ergo umor ex his €non universus ingurgitans diluensque, sed quomodo sititur €destillans velut ex ubere, alit omnia, qu[2i]2a non inundat. €tellus quoque illo modo fermentescit, et sui plena, a lac-€tescentibus satis non effeta, cum tempus aperit, tepidis €adridet horis. ita maxime frumenta pinguescunt, praeter-€quam ubi calidus semper ae+r est, ut in Aegypto. conti-€nuatio enim et ipsa consuetudo idem quod modus aliubi €efficit, plurimumque prodest ubicumque non esse quod noceat. in maiore parte orbis, cum praecoces excurrere €germinationes evocatae indulgentia caeli, secutis frigori-€bus exuruntur. qua de causa serotinae hiemes noxiae, €silvestribus quoque, quae magis etiam dolent urguente €umbra sua nec adiuvante medicina, quando vestire tene-ras intorto stramento in silvestribus non est. ergo tem-€pestivae aquae hibernis primum imbribus, dein germina-€tionem antecedentibus; tertium tempus est, cum educant €poma, nec protinus, sed iam valido fetu. quae fructus €suos diutius continent longioresque desiderant cibos, his €et serotinae aquae utiles, ut viti, oleae, punicis. hae [2t]2a-€m[2en]2 pluviae generis cuiusque arboribus diverso modo de-€siderantur, aliis alio tempore maturantibus. quapropter €eisdem imbribus aliqua laedi videas, aliqua iuvari, etiam €in eodem genere, sicut in piris alio die hiberna quaerunt @1 €pluvias, ali[2o]2 vero praecocia, ut pariter quidem omnia de-siderent hibernum tempus, set ante germinationem. quae €aquilonem austro utiliorem facit ratio, eadem mediterranea €maritimis praefert_sunt enim plerumque frigidiora_ €et montuosa planis et nocturnos imbres diurnis. magis €fru[2un]2tur aquis sata non statim auferente eas sole. @@Conexa et situs vinearum arbustorumque ratio est, €quas in horas debeant spectare. Vergilius ad occasus €seri damnavit, aliqui sic maluere quam in exortu[2s]2. a plu-€ribus meridiem probari adverto, nec arbitror perpetuum €quicquam in hoc praecipi posse. ad soli naturam, ad loci €ingenium, ad caeli cuiusque mores dirigenda sollertia est. in Africa meridiem vineas spectare et viti inutile e[2t]2 colono €insalubre est, quoniam ipsa meridianae subiacet plagae, €quapropter ibi, qui in occasum aut septentriones conseret, €optime miscebit solum caelo. cum Vergilius occasus €improbet, nec de septentrione relinqui dubitatio videtur. €atqui in cisalpina Italia magna ex parte vineis ita positis compertum est nullas esse fertiliores. multum rationis þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨‘˜•‚optinent et venti. in Narbonensi provincia atque Liguria €et parte Etruriae contra circium serere imperitia existi-€matur, eundemque oblicum accipere providentia. is nam-€que aestates ibi temperat, sed tanta plerumque violentia, ut auferat tecta. quidam caelum terrae parere cogunt, €ut, quae in siccis serantur, orientem ac septentriones €spectent, quae in umidis, meridiem. nec non ex ipsis @1 €vitibus causas mutuantur in frigidis praecoces serendo, ut €maturitas antecedat algorem, quae poma vitesque rorem €oderint, contra ortus, ut statim auferat sol, quae ament, €ad occasus vel etiam ad septentriones, ut diutius eo fruantur. ceteri fere rationem naturae secuti in aquilonem €obversas vites et arbores poni suasere. odoratiorem etiam €fieri talem fructum Democritus putat. aquilonis €situm ventorumque reliquorum diximus secundo volumine €dicemusque proximo plura caelestia. interim manifestum €videtur salubritatis argumentum, quoniam in meridiem €etiam spectantium semper ante decid[2u]2nt folia. similis et in maritimis causa. quibusdam locis adflatus maris noxii, €in plurimis iidem a[2l]2unt. quibusdam satis e longinquo €aspicere maria iucundum, propius admoveri salis halitum €inutile. similis et fluminum stagnorumque ratio. nebulis €adurunt aut aestuantia refrigerant. opacitate atque etiam €rigore gaudent quae diximus. quare experimentis optime €creditur. @@A caelo proximum est terrae dixisse rationem, €haud faciliore tractatu, quippe non eadem arboribus con-€venit et frugibus plerumque, nec pulla, qualem habet €Campania, ubique optima vitibus, aut quae tenues exhalat €nebulas, nec rubrica multis laudata. cretam in Albensium €Pompeianorum agro et argillam cunctis ad vineas generi-€bus anteponunt, quamquam praepingues, quod excipitur €in eo genere. invicem sabulum album in Ticiniensi mul-€tisque in locis nigrum itemque rubrum, etiam pingui terrae permixtum, infecundum est. argumenta quoque @1 €iudicantium saepe fallunt. non utique laetum solum est, €in quo procerae arbores nitent, praeterquam illis arbori-€bus. quid enim abiete procerius? at quae vixisse possit €alia in loco eodem? nec luxuriosa pabula pinguis soli €semper indicium habent. nam quid laudatius Germaniae €pabulis? [2a]2t statim subest harena tenuissimo caespitum corio. nec semper aquosa est terra, cui proceritas herba-€rum, non, Hercules, magis quam pinguis, adhaerens digitis, €quod in argillis arguitur. scrobes quidem regesta in eos €nulla conplet, ut densa atque rara ad hunc modum de-€prehendi possit, ferroque omnis rubiginem obducit. nec €gravis aut levior iusto deprehenditur pondere. quod enim €pondus terrae iustum intellegi potest? neque fluminibus €adgesta semper laudabilis, quando senescant sata quaedam aqua. sed neque illa, quae laudatur, diu praeterquam €salici utilis sentitur. inter argumenta stipulae crassitudo €est, tanta alioqui in Leborino Campaniae nobili campo, ut €ligni vice utantur. sed id solum ubicumque arduum €opere, difficili cultu, bonis suis acrius paene, quam vitiis posset, adfligit agricolam. et carbunculus, quae terra ita €vocatur, emendari [2i]2nte[2nt]2a c[2u]2ra videtur. nam tofus natura[2e]2 €friabilis expetitur quoque ab auctoribus. Vergilius et @1 €quae felicem ferat non inprobat vitibus. salsaeque terrae €multa melius creduntur, tutiora [2a]2 vitiis innascentium ani-€malium. nec colles opere nudantur, si quis perite fodiat, €nec campi omnes minus solis atque perflatus, quam opus €sit, accipiunt, et quasdam pruinis ac nebulis pasci dixi-€mus vites. omnium rerum sunt quaedam in alto secreta et suo cuique corde pervidenda. quid quod mutantur saepe €iudicata quoque et diu comper[2t]2a? in Thessalia circa €Larisam emisso lacu frigidior facta ea regio est, oleaeque €desierunt, quae prius fuerant, item vites aduri, quod non €antea, * * * Aenos sensit admoto Hebro, et circa Philippos €cultura siccata regio mutavit caeli habitum. at in Syra-€cusano agro advena cultor elapidato solo perdidit fruges €luto, donec regessit lapides. in Syria levem tenui sulco €inprimunt vomerem, quia subest saxum exurens aestate semina. iam in quibusdam locis similes aestus inmodici €et frigorum effectus. est fertilis Thracia frugum rigore, €aestibus Africa et Aegyptus. in Chalcia Rhodiorum insula €locus quidam est in tantum fecundus, ut suo tempore €satum demetant hordeum sublatumque protinus serant et €cum aliis frugibus metant. glareosum oleis solum aptissi-€mum in Venafrano, pinguissimum in Baetica. Pucina vina €in saxo cocuntur, Caecubae vites in Pomtinis paludibus €madent. tanta est argumentorum ac soli varietas ac diffe-rentia. Caesar Vopiscus, cum causam apud censores ageret, €campos Rosiae dixit Italiae sumen esse, in quibus @1 €perticas pridie relictas gramen operiret, sed non nisi ad €pabulum probantur. non tamen indociles natura nos esse €voluit, et vitia confessa fecit etiam ubi bona certa non €fecerat. quamobrem primum crimina dicemus. @@Terram amaram [probaverim] demonstrant e[2iu]2s €atrae degeneresque herbae, frigidam autem retorride nata, €item uliginosam tristia, rubricam oculi argillamque, operi €difficillimas quaeque rastros aut vomeres ingentibus glaebis €onerent, quamquam non quod operi, hoc et fructui ad-€versum; item e contrario cineraceam et sabulum album. €nam sterilis dens[2o]2 callo facile deprehenditur vel uno ictu cuspidis. Cato breviter atque ex suo more vitia deter-€minat: "Terram cariosam cave, neve plaustro neve €pecore inpellas." quid putamus hac appellatione ab eo €tantopere reformidari, ut paene vestigiis quoque interdicat? €redigamus ad ligni cariem, et inveniemus illa, quae in €tantum abominatur, vitia aridae, fistulosae, scabrae, cane-[2sc]2entis, ex[2e]2s[2a]2e, pumicosae. plus dixit una significatione €quam possit ulla copia sermonis enarrari. est enim inter-€pretatione vitiorum quaedam non aetate (quae nulla in ea €intellegi potest), sed natura sua anus terra, et ideo infe-cunda ad omnia atque inbecilla. idem agrum optimum €iudicat ab radice montium planitie in meridiem excurrente, @1 €qui est [2t]2otius Italiae situs, terram vero teneram, quae vo-€cetur pulla. erit igitur haec optima et operi et sati[2s]2. €intellegere modo libeat dictam mira significatione tene-€ram, et quidquid optari debet, in eo vocabulo invenietur. illa temperatae ubertatis, illa mollis facilisque culturae, €nec madida nec sitiens. illa post vomerem nitescens, €qualem fons ingeniorum Homerus in armis a [2d]2eo cae-€latam dixit addiditque miraculum ni[2g]2rescentis, quamvis €fieret ex auro. illa quam recentem exquirunt inprobae €alites vomerem comitantes corvique aratoris vestigia ipsa €rodentes. reddatur hoc in loco luxuriae quoque sententia et aliqua in propositum certe. Cicero, lux doctrinarum €altera, "Meliora," inquit, "unguenta sunt quae terram, €quam quae crocum sapiunt." hoc enim maluit dixisse €quam "redolent." ita est profecto, illa erit optima quae unguenta sapiet. quod si admonendi sumus, qualis sit €terrae odor ille qui quaeritur, contingit saepe etiam quie-€scente ea sub occasum solis, in quo loco arcus caelestes €deiecere capita sua, et cum a siccitate continua immaduit €imbre. tunc emittit illum suum halitum divinum e[2x]2 sole €conceptum, cui conparari suavitas nulla possit. is esse [2e]2 €commota debebit repertusque neminem fallet, ac de terra €odor optime iudicabit. talis fere est in novalibus caesa vetere silva, quae consensu laudatur. et in frugibus quidem €ferendis eadem terra utilior intellegitur, quotiens inter-€missa cultura quievit, quod in vineis non fit, eoque est €diligentius eligenda, ne vera existat opinio eorum, qui @1 iam Italiae terram existimavere lassam. operis quidem €fac[2i]2l[2i]2tas in aliis generibus constat et caelo, nec potest €arari post imbres aliqua, ubertatis vitio lentescens. contra €in Byzacio Africae illum centena quinquagena fruge fer-€tilem campum nullis, cum siccum est, arabilem tauris, €post imbres vili asello et a parte altera iugi anu vome-€rem trahente vidimus scindi. terram enim terra emen-€dandi, ut aliqui praecipiunt, super tenuem pingui iniecta €aut gracili bibulaque super umidam ac praepinguem, de-þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨‘˜©ˆŠmenti[2s]2 operae est. quid potest sperare qui colit talem? @@Alia est ratio, quam Britanniae et Galliae in-€venere, alendi eam ipsa, genusque, quod vocant margam. €spissior ubertas in ea intellegitur et quidam terrae adipes €ac velut glandia in corporibus, ibi densante se pinguitu-€dinis nucleo. non omisere et hoc Graeci_quid €enim intemptatum illis?_leucargil[2l]2on vocant candidam €argillam, qua in Megarico agro utuntur, sed tantum in umida frigidaque terra. illam Gallias Britanniasque locuple-€tantem cum cura dici convenit. €@@Duo genera fuerant, plura nuper exerceri coepta pro-€ficientibus ingeniis. est enim alba, r[2uf]2a, columbina, argil-€lacea, tofacea, harenacea. natura duplex, aspera aut pinguis; €experimenta utriusque in manu. usu[2s]2 aeque geminus, ut fruges tantum alant aut eaedem et pabulum. fruges alit @1 €tofacea albaque, si inter fontes reperta est, ad infinitum €fertilis, verum aspera tract[2at]2u; s[2i]2 nimia iniecta est, exurit €solum. proxima est rufa, quae vocatur acaunumarga, inter-€mixto lapide terrae minutae, harenosae. lapis contunditur €in ipso campo, primisque annis stipula difficulter caeditur €propter lapides; inpendio tamen minima levitate dimidio €minoris, quam ceterae, invehitur. inspergitur rara; sale €eam misceri putant. utrumque hoc genus semel iniectum €in L annos valet et frugum et pabuli ubertate. @@Quae pingues esse sentiuntur, ex his praecipua €alba. plura eius genera: mordacissimum quod supra dixi-€mus. alterum genus albae creta argentaria est. petitur €ex alto, in centenos pedes actis plerumque puteis, ore €angust[2o]2 intus, ut in metallis, spatiante vena. hac maxime €Britannia utitur. durat annis LXXX, neque est exemplum ullius, qui b[2i]2s in vita h[2a]2nc eidem iniecerit. tertium genus €candidae glisomargam vocant. est autem creta fullonia €mixta pingui terra, pabuli quam frugum fertilior, ita ut €messe sublata ante sementem alteram laetissimum secetur. €dum fruges, nullum aliud gramen emittit. durat XXX annis. €densior iusto Signini modo strangulat solum. columbinam €Galliae suo nomine eglecopalam appellant. glaebis excitatur €lapidum modo, sole et gelatione ita solvitur, ut tenuissi-mas bratteas faciat. haec ex aequo fertilis. harenacea €utuntur, si alia non sit; in uliginosis vero, et si alia sit. €Ubios gentium solos novimus, qui fertilissimum agrum €colentes quacumque terra infra pedes tres effossa et pe-€dali crassitudine iniecta laetificent. sed ea non diutius @1 €annis X prodest. Aedui et Pictones calce uberrimos fecere €agros, quae sane et oleis vitibusque utilissima reperitur. omnis autem marga arato inicienda est. ut medicamentum €rapiatur, et fimi desiderat quantulumcumque, primo plus €aspera et quae in herbas non effunditur; alioquin novitate €quaecumque fuerit solum laedet, ne sic quidem primo €anno fertilis. interest et quali solo quaeratur. sicca enim €umido melior, arido pinguis. temperat[2o]2 alterutra, creta €vel columbina, convenit. @@Transpadanis cineris usus adeo placet, ut ante-€ponant fimo iumentorumque, quod levissimum est, ob id €exurant. utroque tamen pariter non utuntur in eodem €arvo, nec in arbustis cinere nec quasdam ad fruges, ut €dicemus. sunt qui pulvere quoque uvas ali iudicent €pubescentesque pulverent et vitium arborumque radicibus €adspergant. quod certum est, Narbonensi provinciae et €vindemias c[2i]2rcius sic coqui[2t]2, plusque pulvis ibi quam sol €confert. @@Fimi plures differentiae, ipsa res antiqua. iam €apud Homerum regius senex agrum ita laetificans suis €manibus reperitur. Augeas rex in Graecia excogitasse tra-€ditur, divulgasse vero Hercules in Italia, quae regi suo €Stercuto Fauni filio ob hoc inventum inmortalitatem tri-€buit. M. Varro principatum dat turdorum fimo ex aviariis, €quod etiam pabulo boum suumque magnificat neque alio €cibo celerius pinguescere adseverat. de nostris moribus €bene sperare est, si tanta apud maiores fuere aviaria, ut @1 ex his agri stercorarentur. primum Columella e colum-€bariis, mox gallinariis facit, natantium alitum damnato. €ceteri auctores consensu humanas dapes ad hoc in primis €advocant. alii ex his praeferunt potus hominum in cori-€[2ar]2iorum officinis pilo madefacto, alii per sese aqua iterum €largiusque etiam, quam cum bibitur, admixta. quippe plus €ibi mali domandum est, cum ad virus illud vini homo €accesserit. haec sunt certamina, invicemque ad tellurem quoque alendam [2al]2untur homines. proxime spurcitias suum €laudant, Columella solus damnat. alii cuiuscumque qua-€dripedis ex cytiso, aliqui columbaria praeferunt. proximum €deinde caprarum est, ab hoc ovium, dein boum, novissi-€mum iumentorum. @@Hae fuere apud priscos differentiae, simulque prae-€cepta non invenio re[2cent]2i utendi, quando et hic vetustas €utilior; visumque iam est apud quosdam provincialium €in[2ve]2t[2er]2atum, abundante geniali copia pecudum, farinae vice €cribris superinici, faetore aspectuque temporis viribus in €quandam etiam gratiam mutato._(Nuper repertum oleas gaudere maxime cinere e calcariis fornacibus.)_Varro €praeceptis adicit equino, quod sit levissimum, segetes €alendi, prata vero graviore et quod ex hordeo fiat mul-€tasque gignat herbas. quidam etiam bubulo iumentorum @1 €praeferunt ovillumque caprino, omnibus vero asininum, €quoniam lentissime mandant. e contrario usus adversus €utrumque pronuntiat. inter omnes autem constat nihil €esse utilius lupini segete, priusquam siliquet[2ur]2, aratro vel €bidentibus versa manipulisve desectae circa radices arbo-€rum ac vitium obrutis. et ubi non sit pecus, culmo ipso €vel etiam felice stercorare arbitrantur. @@Cato: "Stercus unde facia[2s]2, stramenta, lupi-€num, paleas, fabalia ac frondis ilignea[2m]2 quer-€nea[2m]2. ex segete evellito ebulum, cicutam et €circum salicta herbam a[2l]2tam ulvamque. eam sub-€sternito ovibus, [2bubus]2que frondem putidam. €_Vinea si macra erit, sarmenta sua comburito €et indidem inarato." idemque: "Ubi saturus eris €frumentum, oves ibi delectato." @@Nec non et satis quibusdam ipsis pasci terram €dicit: "segetem stercorant fruges: lupinum, faba, €vicia"; sicut e contrario: "cicer, quia vellitur et quia €salsum est, hordeum, fenum Graecum, ervum, haec €omnia segetem exurunt et omnia quae velluntur. €nucleos in segetem ne indideris."_Vergilius et €lino segetem exuri et avena et papavere arbitratur. @@Fimeta sub diu concavo loco et qui umorem col-€ligat, stramento intecta, ne in sole arescant, palo e robore @1 €depacto fieri iubent. ita fore ne innascantur iis serpentes. €fimum inicere terrae plurimum refert favonio flante ac €luna sitiente. id plerique prave intellegunt a favonii ortu €faciendum ac Februario mense tantum, cum id pleraque €sata aliis postulent mensibus. quocumque tempore facere €libeat, curandum, ut ab occasu aequinoctiali flante vento €fiat lunaque decrescente ac sicca. mirum in modum €augetur ubertas effectusque eius observatione tali. @@Et abunde praedicta ratione caeli ac terrae €nunc de iis arboribus dicemus, quae cura hominum atque €arte proveniunt. nec pauciora prope sunt genera; tam €benigne naturae gratiam retulimus. aut enim semine pro-€veniunt aut plantis radicis aut propagine aut avolsione €aut surculo aut insito aut consecto arboris trunco. nam €folia palmarum apud Babylonios seri atque ita arborem €provenire Trogum credidisse demiror. quaedam autem €pluribus generibus seruntur, quaedam omnibus. @@Ac pleraque ex his natura ipsa docuit et in €primis semen serere, cum decidens exceptumque terra €vivesceret. sed quaedam non aliter proveniunt, ut casta-€neae, iuglandes, caeduis dumtaxat exceptis; et semine €autem, quamquam dissimili, ea quoque, quae aliis modis €seruntur, ut vites et mala atque pira. namque his pro €semine nucleus, non, ut supra dictis, fructus ipse. et €mespila semine nasci possunt. omnia haec tarda proventu €ac degenerantia et insito restituenda, interdumque etiam €castaneae. @1 @@Quibusdam natura contra omnino non degene-€randi, quoquo modo serantur, ut cupressis, palmae, lauris. €namque et laurus pluribus modis seritur. genera eius €diximus. ex his Augusta et bacalis et tinus simili modo þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨‘˜¼…seruntur. bacae mense Ianuario aquilonis adflatu siccatae €leguntur expandunturque rarae, ne calefiant acervo. postea quidam f[2i]2mo ad satu[2m]2 praeparatas urina madefaciunt, alii €in qualo pedibus in profluente deculcant, donec auferatur €cutis, quae alioqui uligine infestat nec patitur [2partum]2. €in sulco repastinat[2o]2 palmi altitudine vicenae fere acer-€vatim seruntur, mense Martio. eaedem et propagine, triumphalis talea tantum. myrti genera omnia in Cam-€pania bacis seruntur, Romae propagine. Tarentina[2m]2 Demo-€critus et alio modo seri docet, grandissimis bacarum €tusis leviter, ne grana frangantur, * * * eaque intrita €reste[2m]2 circumlini atque ita seri. parietem fore * * * den-€sitatis, ex quo virgulae differantur. sic et spinas saep[2is]2 €causa serunt, tomice moris spinarum circumlita. pilas €autem laurus et myrti inopia a trimatu tempestivum est €transferre. @@Inter ea, quae semine seruntur, Mago in nucibus €operosus est. amygdalam in argilla molli meridiem spec- @1 €tante seri iubet; gaudere et dura calidaque terra, in €pingui aut umida mori aut sterilescere; serendas quam €maxime falcatas et e novella fimoque diluto maceratas per €triduum aut pridie, quam serantur, aqua mulsa; mucrone €defigi, aciem lateris in aquilonem spectare; ternas simul €serendas, triangula ratione palm[2o]2 inter se distantes; denis diebus adaquari, donec grandescant. iuglandes nuces por-€rectae seruntur commissuris iacentibus, pineae nucleis €septenis fere in ollas perforatas additis aut ut laurus, quae €bacis seritur. citrea grano et propagine, sorba semine et €a radice planta et av[2ol]2sione proveniunt, sed illa in calidis, €sorba in frigidis et umidis. @@Natura et plantaria demonstravit multarum radi-€cibus pullulante subole densa et pariente matre, quas €necet: eius quippe umbra turba indigesta premitur, ut in €lauris, punicis, platanis, cerasis, prunis. pauc[2a]2rum in hoc €genere rami parcunt suboli, ut ulmorum palmarumque. €nullis vero tales pulluli proveniunt nisi quarum radices €amore solis atque imbris in summa tellure spatiantur. omnia ea non statim moris est in sua locari, sed prius €nutrici dari atque in seminariis adolescere iterumque €migrare, qui transitus mirum in modum mitigat etiam €silvestres, sive arborum quoque, ut hominum, natura no-€vitatis ac peregrinationis avida est, sive discedentes virus €relincunt mansuescunt[2q]2ue tractatu ceu ferae, dum radici €avellitur planta. @@Et aliud genus simile monstravit, avolsique ar- @1 €boribus stolones vixere, quo in genere [2e]2t cum perna sua €avelluntur partemque aliquam e matris quoque corpore €aufer[2u]2nt secum fimbriato corpore. hoc modo plantantur €punicae, coryli, mali, sorbi, mespilae, fraxini, fici inpri-€misque vites. cotoneum ita satum degenerat. ex eodem inventum est surculos abscisos serere. hoc primo saepis €causa factum, sabucis, cotoneo et rubis depactis, mox et €culturae, ut populis, alnis, salici, quae vel inverso surculo €seritur. iam haec ibi disponuntur, ubi libeat esse eas. €quamquam seminarii curam ante convenit dici, quam €transeatur ad alia genera. @@Namque ad id praecipuum eligi solum refert, €quoniam nutricem indulgentiorem esse quam matrem saepe €convenit. sit ergo siccum sucosumque, bipalio subactum, €advenis hospitale et quam simillimum terrae [2ei]2, in quam €transferendae sint, ante omnia elapidatum munitumque ab €incursu etiam gallinacei generis, quam minime rimosum, ne penetrans sol exurat fibras. intervallo sesquipedum €seri_nam si inter se contingant, praeter alia vitia €etiam verminosa fiunt_, sariri convenit saepius herbas-€que evelli, praeterea semina ipsa fruticantia supputare ac falcem pati consuescere. Cato et furcis crates inponi €iubet altitudine hominis ad solem recipiendum atque integi €culmo ad frigora arcenda. sic pirorum malorumque semina €nutriri, sic pineas nuces, sic cupressos semine satas et ipsas. minimis id granis constat, vix ut perspici quaedam @1 €possint, non omittendo naturae miraculo e tam parvo gigni €arbores, tanto maiore tritici et hordei grano, ne quis €fabam reputet. quid simile origini suae habent malorum €pirorumque semina? his principiis respuentem securis €materiem nasci, indomita ponderibus inmensis prela, ar-€bor[2e]2s velis, turribus murisque inpellendis arietes! haec €est naturae [2v]2is haec potentia. super omnia erit e lacrima €nasci aliquid, ut suo loco dicemus. @@Ergo e cupresso femina_mas enim, ut diximus, €non gignit_pilulae collectae quibus docui mensibus €siccantur sole, ruptaeque emittunt semen formicis mire €expetitum, ampliato etiam miraculo tantuli animalis cibo €absumi natalem tantarum arborum. seritur Aprili mense, €area aequata cylindris aut v[2o]2lvi[2cu]2lis, densum, terraque cribris superincernitur pollicis crassitudine. contra maius €pondus attollere se non valet torqueturque sub terra. ob €hoc et pavitur vestigiis. le[2n]2iter rigatur a solis occasu in €trinis diebus, ut aequaliter bibat, donec erumpant. diffe-€runtur post annum dodrantali filo, custodita temperie, ut €viridi caelo serantur ac sine aura. mirumque dictu, peri-€culum eo tantum die est, si roravit quantulumcumque €imbr[2i]2s, aut si adflavit. de reliquo tutae sunt perpetua securitate aquasque postea odere. et zizipha grano serun- @1 €tur Aprili mense. tubures melius inseruntur in pruno €silvestri et malo cotone[2o]2 et in calabrice. ea est spina €silvestris; quaecumque optime et myxas recipit; utiliter et €sorbos. €@@Plantas ex seminario transferre in aliud, prius-€quam suo loco ponantur, operose praecipi arbitror, licet €translatione folia latiora fieri spondeant. @@Ulmorum, priusquam foliis vestiantur, samara €colligenda est circa Martias kalendas, cum flavescere incipit. €dein, biduo in umbra siccata, serenda densa in ref[2r]2acto, €terra super minuta incribrata crassitudine, qua in cupressis. €pluviae si non adiuvent, rigandum. differendae ex arearum €venis post annum in ulmaria intervallo pedali in quam-que partem. Ati[2ni]2as ulmos autumno serere utilius, quia €carentes semine plantis seruntur. in arbustum quinquennes €sub urbe transferunt aut, ut quibusdam placet, quae vice-€num pedum esse coeperunt. sulco, qui novenarius dicitur, €altitudine pedum III, pari latitudine et eo amplius circa €positas pedes terni undique e solido adaggerantur. arulas €id vocant in Campania. intervalla ex l[2o]2ci natura sumun-tur. rariores serendas in campestribus convenit. populos €et fraxinos, quia festinantius germinant, disponi quoque €maturius convenit, hoc est ab idibus Februariis, plantis €et ipsas nascentes. in disponendis arboribus arbustisque @1 €ac vineis quincunc[2i]2alis ordinum ratio vulgata et necessaria, €non perflatu modo utilis, verum et aspectu grata, quoquo €modo intueare, in ordinem se porrigente versu. populos €eadem ratio semin[2e]2 quae ulmos serendi, transferendi quo-€que e seminariis eadem et silvis. @@Ante omnia igitur in similem transferri terram €aut meliorem oportet, nec ex tepidis aut praecocibus in €frigidos aut serotinos situs, ut neque ex his in illos; prae-€fodere scrobes ante; si fieri possit, tanto, donec pingui caespite obducantur. Mago ante annum iubet, ut solem €pluviasque conbibant, aut, si id condicio largita non sit, €ignes in mediis fieri ante menses duos, nec nisi post im-€bres in his seri, altitudinem eorum in argilloso aut duro €solo trium cubitorum esse in quamque partem, in pr[2o]2nis €palmo amplius, iubetque caminata fossura ore conpressiore €[2e]2ss[2e]2, in nigra vero terra duo cubita et palmum quadratis €angulis eadem mensura. Graeci auctores consentiunt €non altiores quino semipede esse debere nec latiores II €pedibus, nusquam vero semisquipede minus altos. quo-€niam in umido solo ad vicina aquae perveniat[2ur]2, Cato, @1 si locus aquosus sit, latos pedes ternos in faucibus imos-€que palmum et pedem, altitudine IIII pedum, eos lapide €consterni aut, si non sit, perticis salignis viridibus, si ne-€que hae sint, sarmentis, ita ut in altitudine[2m]2 semipe[2s]2 de-€trahatur. nobis adi[2ci]2endum videtur ex praedicta arborum €natura, ut altius demittantur ea, quae summa tellure gau-þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨‘˜Ñ‡dent, tamquam fraxinus, olea. haec et similia quaternos €pedes oporteat demitti. ceteris altitudinis pedes terni s[2u]2f-€fecerint. est innoxium adradi partes, quae se nudaverint. €"Excide radicem," inquit, "istam", Papirius Cursor im-€perator, ad terrorem Praenestinorum praetoris destringi securi [2i]2uss[2a]2. testas, aliqui lapides rotundos subici ma-€lunt, qui et contineant umorem et transmittant, non i[2d]2em €planos facere et a terreno arcere radicem existimantes. €glarea substrata inter utramque sententiam fuerit. @@Arborem nec minorem bima nec maiorem trima trans-€ferre quidam praecipiunt, alii cum manum conpleat, Cato €crassiorem V digitis. non omisisset idem, si a[2t]2tineret, me-€ridianam caeli partem signare in cortice, ut translat[2ae]2 @1 €isdem et adsuetis statuerentur horis, ne aquiloniae meri-€dianis oppositae solibus finderentur et algerent meridianae aquilonibus. quod e diverso adfectant etiam quidam in €vite ficoque, permutantes in contrarium. densiores enim €folio ita fieri magisque protegere fructum et minus amit-€tere, ficumque sic etiam scansilem fieri. plerique id de-€mum cavent, ut plaga deputati cacuminis meridiem spectet, ignari fissuris nimii vaporis opponi. id quidem in horam €diei quintam vel octavam spectare maluerim. aeque latet €non neglegendum, ne radices mora inarescant neve a sep-€tentrionibus aut ab ea parte caeli usque ad exortum bru-€malem vento flante effodiantur arbores, aut certe non €adversae his ventis radices praebeantur, propter quod emo-riuntur ignaris causae agricolis. Cato omnes ventos et €imbrem quoque in tota translatione damnat. et ad haec €proderit quam plurimum terrae, in qua vixerint, radicibus €cohaerere ac totas [2cum]2 caespite circumligari, cum ob id €Cato in corbibus transferri iubeat, procul dubio utilis-€sime. [2qui]2 quidem summam terram contentus est subdi. €quidam punicis malis substrato lapide non rumpi pomum €in arboribus tradunt. radices inflexas poni melius; arbo-€rem ipsam ita locari, ut media sit totius scrobis, neces-sarium. ficus si in scilla_bulborum hoc genus est_ €seratur, ocissime ferre traditur pomum neque vermicula-€tioni obnoxium, quo vitio carent [2et]2 reliqua poma similiter @1 €sata. radicum [2f]2i[2li]2s magnam adhibendam curam, ut ex-€emptas appareat, non evolsas, quis dubitet? qua ratione €et reliqua confessa omittimus, sicuti terram circa radices €festuca [2c]2ospissandam, quod Cato primum in ea re esse €censet, plagam quoque a trunco oblini fimo et foliis prae-€ligari praecipiens. @@Huius loci pars est ad intervalla pertinens: €quidam punicas et myrtos et lauros densiores seri iusse-€runt, in pedibus tamen novenis, malos amplius paulo, vel €magis etiam piros magisque amygdalas et ficos. qu[2a]2m-€[2quam]2 optime diiudica[2b]2it ramorum amplitudinis ratio loco-€rumque; et umbrae cuiusque arboris, quoniam has quo-€que observari oportet. breves sunt quamvis magnarum €arborum, [2cum]2 ramos in orbem circina[2n]2t, ut in malis piris-€que; eaedem enormes cerasis, lauris. @@Iam quaedam umbrarum proprietas: iuglandum €gravis et noxia, etiam capiti humano omnibusque iuxta €satis. necat gramina et pinus, sed ventis utraque resistit, €quoniam et protecta vinearum ratione egent. stilicidia €pinus, quercus, ilicis ponderosissima, nullum cupressi, €umbra minima et in se convoluta. ficorum levis, quam-vis sparsa, ideoque inter vineas seri non vetentur. ulmo-€rum lenis, etiam nutriens, quacumque opacat. Attico €haec quoque videtur e gravissimis, nec dubito, si emit-€tantur in ramos; constrictae quidem illius noxiam esse @1 €non arbitror. iucunda et platani, quamquam crassa. licet €gramini credere non s[2ub]2 alia laetius operienti tor[2o]2s. populo €nulla ludentibus foliis, pinguis alno, sed pascens sata. vitis sibi sufficit, mobili folio iactatuque crebro solem €umbra temperans, eodem gravi protegens in imbre. om-€nium fere levis umbra, quorum pediculi longi. non fasti-€dienda haec quoque scientia atque non in ultimis ponenda, €quando satis quibusque umbra aut nutrix aut noverca est. €iuglandum quidem pinorumque et picearum et abietis €quaecumque attingere non dubie venenum. @@Stilicidii brevis definitio est: omnium, quae pro-€iectu frondis ita defenduntur, ut per ipsas non defluant €imbres, stilla saeva est. ergo plurimum intererit hac in €quaestione, terra, in qua seremus, in quantum arbores €quasque alat. iam per se colles minora quaerunt inter-valla. ventosis locis crebriores seri conducit, olea[2m]2 tamen €maximo intervallo, de qua Catonis Italica sententia est €in XXV pedibus, plurimum XXX seri. sed hoc variatur €locorum natura. non alia maior in Baetica arbor, in Africa €vero_fides penes auctores erit_miliarias vocari mul-€tas narrant a pondere olei, quod ferant annuo proventu. €ideo LXXV pedes Mago intervallo dedit undique aut in macro solo ac duro atque ventoso, cum minimum, XLV. €Baetica quidem uberrimas messes inter oleas metit. illam €inscientiam pudendam esse co[2n]2ve[2n]2iet adultas interlucare €iusto plus et in senectam praecipitare aut, ut plerumque €ipsis, qui posuere, coarguentibus imperitiam suam, totas @1 €excidere. nihil est f[2oe]2dius agricolis quam [2ge]2stae rei po[2e]2-€[2ni]2tentia, multo iam ut praestet laxitate delinquere. @@Quaedam autem natura tarde crescunt, et €in primis semine tantum nascentia et longo aevo duran-€tia. at quae cito occidunt, velocia sunt, ut ficus, punica, €prunus, malus, pirus, myrtus, salix, et tamen antecedunt €divitiis. in trimatu enim ferre incipi[2un]2t, ostendentes et €ante. ex his lentissima est pirus, ocissima omnium cypi-€rus et pseudoc[2y]2pirus frutex. protinus enim floret semen-€que perfert. omnia vero celerius adolescunt stolonibus €ablatis unamque in stirpem redactis alimentis. @@Eadem natura et propagines docuit. rubi nam-€que curvati gracilitate et simul proceritate nimia defigunt €rursus in terram capita iterumque nascuntur ex sese re-€pleturi omnia, ni resistat cultura, prorsus ut possint videri €homines terrae causa geniti. ita pessima atque execranda €res propaginem tamen docuit ac viviradicem. eadem au-€tem natura et [2h]2ederis. Cato propagari praeter vitem €tradit ficum, oleam, punicam, malorum genera omnia, lau-€rus, pruna, myrtum, nuces abellanas et Praenestinas, pla-€tanum. @@Propaginum duo genera: ramo ab arbore depresso in €scrobem IIII pedum quoquo et post biennium amputato @1 €flexu plantaque translata post trimatum, quas si longius €ferre libeat, in qualis statim aut vasis fictilibus defodere propagines aptissimum, ut in his transferantur. alterum €genus luxuriosius, in ipsa arbore radices sollicitando tra-€iectis per vasa fictilia vel qualos ramis terraque circum-€fartis, atque hoc blandimento inpetratis radicibus inter €poma ipsa et cacumina_in summa etenim cacumina €hoc modo petuntur audaci ingenio arborem aliam longe €a tellure faciendi_eodem quo supra biennii spatio ab-€scisa propagine et cum quasillis sata. Sabina herba pro-€pagine seritur et avolsione; tradunt faece vini aut e parie-€tibus latere tuso mire ali. iisdem modis rosmarinum seritur €et ramo, quoniam neutri semen, rhododendrum propagine €et semine. @@Semine quoque inserere natura docuit raptim €avium fame devorato solidoque et alvi tepore madido cum €fecundo fimi medicamine abiecto in mollibus arborum lec-€ticis et ventis saepe translato in aliquas corticum rimas, €unde vidimus cerasum in salice, platanum in lauru, lau-€rum in ceraso et bacas simul discolores. tradunt et mone-€dulam condentem semina in thensauros cavernarum eius-€dem rei praebere causas. @@Hinc nata inoculatio sutoriae simili fistula ape-€riendi in arbore oculum cortice exciso semenque inclu-€dendi eadem fistula sublatum ex alia. in ficis et malis €haec fuit inoculatio antiqua. Vergiliana quaerit sinum €in nodo germine expulsi corticis gemmamque ex alia ar-€bore includit. @1 @@Et hactenus natura ipsa docuit, insitionem autem €casus, magister alius et paene numerosior, ad hunc modum: €agricola sedulus casam saepis munimento cingens, quo €minus putrescerent sudes, limen subdidit ex hedera. at €illae vivaci morsu adprehensae suam ex alien[2a]2 fecere vitam, þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨‘˜å†apparuitque truncum esse pro terra. aufertur ergo serra aequaliter superficies, levigatur falce truncus. ratio postea €duplex, et prima inter corticem lignumque inserendi. time-€bant prisci truncum findere, mox inforare ausi medio ipsi-€que in eo medullae calamum imprimebant, unum inseren-€tes, neque enim plures capiebat medulla. subtilior postea €ratio vel senos ad[2d]2i, mortalitati eorum et numero, per €media trunco leniter fisso cuneoque tenui fissuram custo-€diente, donec cuspidatim decisus descendat in rimam ca-€lamus. @@Multa in hoc servanda: primum omnium, quae patia-€tur coitum talem arbor et cuius arboris. varie quoque €et non isdem in partibus subest omnibus sucus. vitibus €ficisque media siccior[2a]2 et e summa parte conceptus; ideo €illinc surculi petuntur. oleis circa media sucus, inde et surculi; cacumina sitiunt. facillime coalescunt quibus ea-€dem corticis natura quaeque pariter florentia eiusdem €horae cognationem sucorumque societatem habent. lenta €res, quotiens umidis repugnant sicca, mollibus corticum €duri. reliqua observatio, ne fissura in nodo fiat_re-€pudiat quippe advenam inhospitalis duritia_, ut in parte €nitidissima, ne longior multo tribus digitis, ne obliqua, @1 ne tralucens. Vergilius e cacumine inseri vetat, cer-€tumque est ab umeris arborum orientem aestivum spec-€tantibus surculos petendos, et e feracibus et e germine €novello, nisi vetustae arbori inserantur; ii enim robustio-€res esse debent. praeterea ut praegnates, hoc est ger-€minatione turgentes et qui parere illo speraverint anno, bimi utique nec tenuiores digito minimo. inseruntur au-€tem et inversi, cum id agitur, ut minor altitudo in lati-€tudinem se fundat. ante omnia gemmantes nitere conve-€niet; nihil usquam ulcerosum aut retorridum spei favet. €medulla calami commissurae in matre ligni corticisque €iungatur, id enim satius quam foris cortici aequari. calami €exacutio medullam ne nudet, tamen tenui fistula detegat. €fastigatio levi descendat cuneo tribus non ampliore digitis, quod facillime contingit tinctum aqua radentibus. ne ex-€acuatur in vento, ne cortex a ligno decedat alterutri. €calamus ad corticem usque suum deprimatur. ne luxetur, €dum [2d]2eprimitur, neve cortex replicetur in rugas. ideo €lacrimantes calamos inseri non oportet, non, Hercules, €magis quam aridos, quia illo modo labat umore nimio €cortex, hoc vitali defectu non umescit neque concorpora-tur. id etiam religionis servant, ut luna crescente, ut €calamus utraque deprimatur manu. et alioqui hoc in opere €duae simul manus minus nituntur, necessario tempera-€mento. validius demissi tardius ferunt, fortius durant, @1 €contraria ex diverso. ne hiscat nimium rima laxeque ca-€piat, aut ne parum et exprimat aut conpressum necet; hoc maxime cavendum in praevalide accipientis trunco. €[2ut]2 media fissura relinquat[2ur]2, quidam vestigio fissurae falce €in truncis facto salice praeligant marginem ipsum, postea €cuneo findunt continente vinculo libertatem dehiscendi._ €(quaedam in planta[2r]2io insita eodem die transferuntur)._ €si crassior truncus inseratur, inter corticem et lignum €inseri melius, cuneo optime osseo, cort[2ex n]2e rumpatur, laxato. cerasi libro dempto finduntur. hae solae et post €brumam inseruntur. dempto libro habent veluti lanugi-€nem, quae si conprehendit insitum, putrefacit. [2v]2inc[2u]2lum €cuneo adact[2o]2 utilissime adstringitur. inserere aptissimum, €quam proxime terrae patiatur nodorum truncique ratio. eminere calami VI digitorum longitudine non amplius debent. €Cato argillae vel cretae harenam fimumque bubulum ad-€miscet atque ita usque ad lentorem subigi iubet idque €interponi et circumlini. ex iis, quae commentatus est, €facile apparet illa aetate inter lignum et corticem nec €alio modo inserere solitos aut ultra latitudinem II digito-€rum calamos demittere. inseri autem praecipit pira ac €mala per ver et post solstitium diebus L [2et]2 post vinde-miam, oleas autem et ficos per ver tantum, luna sitiente, @1 €[hoc est sicca] praeterea post meridiem ac sine vento €austro. mirum quod non contentus insitum munisse, ut €dictum est, et caespite ab imbre frigoribusque protexisse €ac mollibus bifidorum viminum fasc[2ii]2s, lingua bubula_ €herbae id genus est_insuper optegi iubet eamque in-€ligari opertam stramentis. nunc abunde arbitrantur paleato luto sarcire [2et]2 libro II digitos insito exstante. verno in-€serentes tempus urguet, incitantibus se gemmis praeter-€quam in olea, cuius diutissime oculi parturiunt, minimum-€que suci habet sub cortice, qui nimius insitis nocet. €punica vero et ficum qua[2e]2que alia sicca sunt recrastinare minime utile. pirum vel florentem inserere licet et in €Maium quoque mensem protendere insitiones. quod si €longius adferantur pomorum calami, rapo infixo[2s]2 optime €custodire sucum arbitrantur, servari inter duos imbrices €iuxta rivos vel piscinas utrimque terra obstructos, vi-€tium vero in scrobibus siccis stramento opertos ac deinde €terra obrutos, ut cacumine exstent. @@Cato vitem tribus modis inserit: praesectam findi €iubet per medullam, in eam surculos exacutos, ut dictum €est, addi, medullas iungi. altero, si inter se vites con-€tingant, utriusque in obliquum latere contrario adras[2o]2 €iunctis medullis colligari. tertium genus est terebrare vi-€tem in obliquum ad medullam calamosque addere longos €pedes binos atque ita ligatum insitum intritaque inlitum operire terra calamis subrectis. nostra aetas correxit, ut @1 €Gallica uteretur terebra, quae excavat nec urit_quo-€niam adustio omnis hebetat_, atque ut gemmascere in-€cipiens [2e]2lig[2ere]2tur calamus, nec plus quam binis ab insito €emineret oculis, ulmi * * * vimine alligato * * * bina circum-€darentur * * * acie a duabus partibus, ut inde potius destil-€laret mucor, qui maxime vites infestat; dein cum evaluis-€sent flagella pedes binos, vinculum insiti incideretur, ubertat[2i]2 crassitudine permissa. vitibus inserendis tempus €dedere ab aequinoctio autumno ad germinationis initia. €sativae plantae silvestrium radicibus inseruntur natura sic-€cioribus; si sativae silvestribus inserantur, degenerant in €feritatem. reliqua caelo constant. aptissima insitis sicci-€tas; huius enim remedium: adpositis fictilibus vasis modi-€cus umor per cinerem destillat. inoculatio rores amat €lenes. @@Emplastratio et ipsa ex inoculatione nata vi-€deri potest, crasso autem maxime cortici convenit, sicut €est ficis. ergo amputatis omnibus ramis, ne sucum avocent, €nitidissima in parte quaque praecipua cernatur hilaritas, €exempta scutula ita, ne descendat ulta corticem ferrum, €inprimitur ex alia cortex par cum sui germinis mamma, @1 €sic conpage densata, ut cicatrici locus non sit et statim €fiat unitas, nec umorem nec adflatum recipiens; nihilomi-nus tamen et luto munire et vinculo melius. hoc genus €non pridem repertum volunt qui novis moribus favent, sed €iam et apud veteres Graecos invenitur et apud Catonem, €qui oleam ficumque sic inseri iussit, mensura etiam prae-€finita secundum reliquam diligentiam suam: cortices scalpro €excidi quattuor digitorum longitudine et trium latitudine €atque ita coagmentari et illa sua intrita obli[2n]2i, eadem €ratione [2u]2t in malo. quidam huic generi miscuere fissu-€ram in vitibus, exempta cortici tessella latere plano adi-gendo. tot modis insitam arborem vidimus iuxta Tiburtes €tulli[2o]2s omni genere pomorum onustam, alio ramo nucibus, €alio bacis, aliunde vite, piris, ficis, punicis malorumque €generibus. sed huic brevis fuit vita. nec tamen omnia €experimentis adsequi [2in]2 natura possumus. quaedam enim €nasci nisi sponte nullo modo queunt, eaque inmitibus tan-tum et desertis locis proveniunt. capacissima insitorum €omnium ducitur platanus, postea robur, verum utraque €sapores corrumpit. quaedam omni genere inseruntur, ut €ficus, ut punicae. vitis non recipit emplastra, nec quibus €tenuis aut caducus rimosusque cortex, neque inoculatio-€nem siccae aut umoris exigui. fertilissima omnium inocu-€latio, postea emplastratio, sed utraque infirmissima; et quae €cortice tantum nituntur, vel levi aura ocissime deplantan-€tur. inserere firmissimum et fecundius quam serere. @1 þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨‘˜ú@@Non est omittenda raritas unius exempli. Corel-€lius eques Romanus Ateste genitus insevit castaneam suo-€met ipsam surculo in Neapolitano agro. sic facta est €castanea, quae ab eo nomen accepit inter laudatas. postea €[2T]2ere[2u]2s eiusdem libertus Corellianam iterum insevit. haec €est inter eas differentia: illa copiosior, haec Tereiana €melior. @@Reliqua genera casus ingenio suo excogitavit ac €defractos serere ramos docuit, cum pali defixi radices €cepissent. multa sic seruntur inprimisque ficus omnibus €aliis modis nascens praeterquam tale[2a]2, optime quidem, si €vastiore ramo pali modo exacuto adigatur alte, exiguo €super terram relicto capite eoque ipso harena cooperto. €ramo seruntur et punica, palis laxato prius meatu, item €myrtus, omnium horum longitudine III pedum, crassitu-€dine minus bracchiali, cortice diligenter servato, trunco €exacuto. @@Myrtus et taleis seritur, morus talea tantum, €quoniam in ulmo eam inseri religio fulgurum prohibet. €quapropter de talearum satu nunc dicendum est. servan-€dum in eo ante omnia, ut taleae ex feracibus fiant arbo-€ribus, ne curvae neve scabrae aut bifurcae, [2ne]2 tenuiores €quam ut manum impleant, ne minores pedalibus, ut in-€libato cortice atque ut sectura inferior ponatur semper et €quod [2fu]2erit ab radice, adcumuleturque germinatio terra, €donec robur planta capiat. @1 @@Quae custodienda in olearum cura Cato €iudicaverit, ipsius verbis optime praecipiemus: "Taleas €oleagineas, quas in scrobe saturus eris, tripeda-€neas facito, diligenterque tractato, ne liber labo-€ret, cum dolabis aut secabis. quas in seminario €saturus eris, pedales facito. eas sic inserito: lo-€cus bipalio subactus sit beneque gluttus. cum €taleam demittes, pede taleam opprimito. si parum €descendet, malleo aut mateola adigito, cavetoque, €ne librum scindas, cum adi[2g]2es. palo prius locum €ne feceris, quo taleam demitta[2s]2; ita melius vivet. €taleae ubi trimae sunt, tum denique [2mat]2urae sunt, ubi liber se vertet. si in scrobibus aut in sulcis €seres, ternas taleas ponito easque divaricato. €supra terram ne plus quattuor digitos traversos €eminea[2n]2t, vel oculos serito._Diligenter eximere €oleam oportet et radices quam plurimas cum terra €ferre, ubi radices bene operueris, calcare bene, €ne quid noceat. si quis quaeret, quod tempus €oleae serendae sit, agro sicco per sementem, agro laeto per ver. Olivetum diebus XV ante €aequinoctium vernum incipito putare. ex eo die €dies XL recte putabis. id hoc modo putato: qua €locus recte ferax erit, quae arida erunt et si quid @1 €ve[2n]2tus interfregerit, inde ea omnia eximito. qua €locus ferax non erit, id plus concidito aratoque €bene enodatoque stirpisque leves facito._Cir-€cum oleas autumnitate ablaqueato et stercus ad-€dito._Qui oletum saepissime et altissime mi-€scebit, is tenuissimas radices exarabit. [2si male €arabit]2, radices susum abibunt, crassiores fi[2e]2nt €et eo in radices vires oleae abibunt." @@Quae genera olearum et in quo genere terrae €iuberet seri quoque spectare oliveta, diximus in ratione €olei. Mago in colle et siccis et argilla inter autumnum €et brumam seri iussit, in crasso aut umido aut subriguo €so[2lo]2 a messe ad brumam. quod praecepisse eum Africae €intellegitur. Italia quid[2e]2m nunc vere maxime seri[2t]2. sed €si et autumno libeat, post aequinoctium XL diebus ad ver-€giliarum occasum IIII soli dies sunt, quibus seri noceat. Africae peculiare, quod in oleastro e[2a]2s inserit quadam €aeternitate, cum senescant, proxima adoption[2e]2 virga emissa €atque ita alia arbore ex eadem iuvenescente iterumque et €quotiens opus sit, ut aevis eadem oliveta constent. inse-€ritur autem oleaster calamo et inoculatione. @@Olea, ubi quercus effossa [2e]2st, male ponitur, quo- @1 €niam vermes, qui raucae vocantur, in radice quercus na-€scuntur et transeunt. non infumare taleas aut siccare €prius, quam serantur, utilius conpertum. vetus olivetum €ab aequinoctio verno intra vergiliarum exortum interradi €alternis annis melius inventum, item muscum radi, cir-€cumfodi autem omnibus annis a solstitio II cubitorum €scrobe pedali altitudine, stercorari tertio anno. @@Mago idem amygdalas ab occasu arcturi ad bru-€mam seri iubet, pira non eodem tempore omnia, quoniam €neque floreant e[2o]2dem, oblonga aut rotunda ab occasu ver-€giliarum ad brumam, reliqua genera media hieme ab €occasu sagittae, subsolanum aut septentrionis spectantia, €laurum ab occasu aquilae ad occasum sagittae. conexa enim de tempore serendi [2inserendi]2que ratio est. vere et au-€tumno id magna ex parte fieri decrevere. est et alia hora €circa canis ortus, paucioribus nota, quoniam non omni-€bus locis pariter utilis intellegitur, sed haud omittenda €nobis non tractus alicuius rationem, verum naturae totius indagantibus. in Cyrenaica regione sub etesiarum flatu €conserunt, nec non et in Graecia, oleam maxime in La-€conia. C[2oo]2s insula et vites tunc serit, ceteri apud Grae-€cos inoculare et inserere non dubitant, sed arbores non €serunt. plurimumque in eo locorum natura pollet; nam-€que in Aegypto omni serunt mense et ubicumque imbres €aestivi sunt, ut in India et Aethiopia, necessario post haec autumno seruntur arbores. ergo tria tempora ea- @1 €dem germinationis, ver et canis arcturique ortus. neque €enim animalium tantum est ad coitus aviditas, sed multo €maior est terrae ac satorum omnium libido, qua tempestive €uti plurimum interest conceptus, peculiare utique in in-sitis, cum sit mutua cupiditas utrimque coeundi. qui ver €probant, ab aequinoctio statim admittunt, praedicantes ger-€mina parturire, ideo faciles corticum esse conplexus. qui €praeferunt autumnum, ab arcturi ortu, quoniam statim €radicem quandam capiant et ad ver parata veniant atque €non protinus germinatio auferat vires. quaedam tamen €statutum tempus anni habent ubique, ut cerasi et amygda-€lae circa brumam serendi vel inserendi. de pluribus loco-€rum situs optime iudicabit. frigida enim et aquosa verno conseri oportet, sicca et calida autumno. communis €quidem Italiae ratio tempora ad hunc modum distribuit: €moro ab idibus Februariis in aequinoctium, piro autumnum, €ita ut brumam XV ne minus diebus antecedant, malis €aestivis et cotoneis, item sorbis, prunis, post mediam hie-€mem in idus Februarias, siliquae Graecae et persicis ante €brumam per autumnum, nucibus iuglandi et pineae et €abellanae et Graecae atque castaneae a kal. Martiis [2ad]2 €idus easdem, salici et genistae circa Martias kal. hanc €in siccis semine, illam in umidis virga seri diximus. @@Est etiamnum nova inserendi ratio, ne quid €sciens quidem praeteream, quod usquam invenerim, Colu-€mellae excogitata, ut adfirmat ipse, qu[2a]2 vel diversae in-€sociabilesque arborum naturae copulentur, ut fici atque @1 €oleae. iuxta hanc seri ficum iubet non ampliore inter-€vallo, quam ut contingi large possit ramo oleae quam €maxime sequaci atque oboedituro, eumque omni interim tempore edomari meditatione curvandi. postea fico adepta €vires, quod evenire trimae aut utique quinquenni, detrun-€cata superficie ipsum [2quo]2que deputatum et, ut dictum est, €adraso cacumine defigi in crure fici, custoditum vinculis, €ne curvatura fugiat. ita quodam propaginum insitorum-€que temperamento triennio commune[2m]2 inter duas matres €coalescere, quarto anno abscisum totum adoptantis esse, €nondum vulgata ratione aut mihi certe satis conperta. @@Cetero eadem illa de calidis frigidisque et umi-€dis aut siccis supra dicta ratio et scrobes fodere monstra-€vit. in aquosis enim neque amplos neque altos facere ex-€pediet, aliter in aestuoso et sicco, ut quam maxime accipiant €aquam contineantque. haec et veteres arbores colendi ra-€tio est. ferventibus enim locis adcumulant aestate radices operiuntque, ne solis ardor exurat. aliubi a[2b]2laqueant per-€flatusque admittunt. iidem hieme cumulis a gelu vindi-€dicant. contra illi hieme aperiunt umoremque sitientibus €quaerunt. ubicumque circumfodiendi [arbores] ratio [in €circuitum] pedes in orbem ternos, neque id in pratis, quo-€niam amore solis umorisque in summa tellure oberrant. @1 €@@Et de arboribus quidem fructus gratia serendis inse-þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨‘›rendisque in universum sint dicta haec: restat €earum ratio, quae propter alias seruntur ac vineas maxime, €caeduo ligno. €@@Principatum in his optinent salices, qua[2s se]2run[2t]2 loco €madido, tamen refosso pedes II et semipedem, talea ses-quipedali vel pertica, quae utilior, quo plenior. intervallo €esse debent pedes seni. trimae pedibus binis a terra pu-€tatione coercentur, ut se in latitudinem fundant ac sine €scalis tondeantur. salix enim fecundior, quo terrae pro-€pior. has quoque omnibus annis confodi iubent mense Aprili. haec est viminalium cultura. perticalis et virga €et talea seritur, fossura eadem. perticas ex ea caedi iustum €est quarto fere anno. et hae autem senescentium locum €propagine sarciunt pr[2a]2e[2c]2i[2s]2a post annum. salicis viminalis €iugera singula sufficiunt XXV vineae iugeribus. eiusdem €rei causa populus alba seritur bipedaneo pastinato, talea €sesquipedali, biduo siccata, palmipedi intervallo, terra super-€iniecta II cubitorum crassitudine. @@Harundo etiamnum dilutiore quam hae solo gau-€det. seritur bulbo radicis, quod alii oculum vocant, do-€drantali scrobe, intervallo II pedum et semipedis, refici-€turque ex sese vetere harundineto exstirpato, quod utilius €repertum quam castrare, sicut antea. namque inter se ra- @1 dices serpunt mutuoque discursu necantur. tempus con-€serendi, priusquam oculi harundinum intumescant, ante €kal. Martias. crescit ad brumam usque desinitque, cum €durescere incipit. hoc signum tempestivam habet caesu-€ram. et hanc autem, quotiens et vineam, fodiendam pu-€tant. seritur et traversa, non alte terra condita, erum-puntque e singulis oculis totidem plantae. seritur et de-€plantata pedali sulco, binis obrutis gemmis, ut tertius €nodus terram attingat, prono cacumine, ne rores conci-€piat. caeditur decrescente luna. vineis anno siccata utilior €quam viridis. @@Castanea pedamentis omnibus praefertur facilitate €tractatus, perdurandi pervicacia; regerminatione caedua €vel salice laetior. quaerit solum facile nec tamen hare-€nosum, maximeque sabulum umidum aut carbunculum vel €tofi etiam farinam, quamlibet opaco septentrionalique et €praefrigido situ, vel etiam declivi. recusat eadem gla[2r]2eam, rubricam, cretam omnemque terrae fecunditatem. seri nuce €diximus, sed nisi e[2x]2 maximis non provenit, nec nisi qui-€nis acervatim satis. refringi solum debet su[2b e]2a ex No-€vembri mense in Februarium, quo solutae sponte cadunt €ex arbore atque subnascuntur. intervalla sint pedalia, un-€dique sulco dodrantali. ex hoc seminario transferuntur in aliud bipedali intervallo p[2o]2s[2t]2 biennium. sunt et propagi-€nes, nulli quidem faciliores. nudata enim radice tota in €sulco prosternitur; tum ex cacumine supra terram relicto €renascitur et alia ab radice. sed tralata nescit hospitari @1 €pavetque novitatem biennio fere; postea prosilit. ideo €nucibus potius quam viveradicibus plantaria caedua im-plentur. cultura non alia quam supra dictis, fodiendo €supputandisque per biennium sequens. de cetero ipsa se €colit umbra stolone[2s]2 supervacuos enecante. caeditur intra €septimum annum. sufficiunt pedamenta iugeri vicenis vi-€nearum iugeribus, quando etiam bifida e[2x]2 stirpe fiunt, €durantque ultra alteram silvae suae caesuram. @@Aesculus similiter provenit, caesura triennio se[2r]2ior, €minus morosa nasci in quacumque terra seritur vere balano, €sed non nisi aesculi, scrobe dodrantali, intervallis II pe-€dum. s[2a]2ritur leviter quater anno. hoc pedamentum minime €putrescit [2c]2aesumque maxime fruticat. €@@Praeter haec, quae diximus, sunt caedua fraxinus, lau-€rus, persica, corulus, malus, sed tardius nascuntur terram-€que defixa vix tolerant, non modo umorem. sabucus contra €firmissima ad palum taleis seritur, ut populus. nam de €cupresso satis diximus. @@Et praedictis velut armamentis vinea-€rum restat ipsarum natura praecipua tradenda cura. vi-€tium surculis et quarundam arborum, quibus fungosior €intus natura, geniculati scaporum nodi intersaepiunt me-€dullam. ferulae ipsae breves, et ad summa breviores arti-culi ut[2rim]2que sua internodia includunt. medulla, sive illa €vitalis anima est, ante se tendit longitudinem inplens, @1 €quamdiu nodi pervia pate[2n]2t fistula. cum vero concreti €ademere transitum, repercussa erumpit ab ima sui parte €iuxta priorem nodum alternis laterum semper inguinibus, €ut dictum est in harundine ac ferula, quorum dexte-€r[2um]2 ab imo intellegitur articulo, laevum in proximo, €atque ita per vices. hoc vocatur in vite gemma, cum ibi €caespitem fecit; ante vero quam faciat, in concavo oculus €et in cacumine ipso germen. sic palmites, nepotes, uvae, €folia, pampini gignuntur, mirumque firmiora esse in dex-€tera parte genita. @@Hos ergo in surculis nodos, cum seruntur, me-€dios secare oportet ita, ne profluat medulla. et in fico €quidem dodrantales, paxilli[2s]2 solo patefacto, seruntur sic, €ut descendant quae proxima arbori fuerint, II oculi extra €terram emineant. oculi autem in arborum surculis pro-prie vocantur, unde germinantur. hac de causa et in €plantariis aliquando eodem anno ferunt, quo fuere laturi €fructus in arbore, cum tempestive sati praegnates inchoa-€tos conceptus aliubi pariunt. ita satas ficos tertio anno €transferre facile. hoc pro senescendi celeritate adtributum €huic arbori, ut citissime proveniat. @@Vitium numerosior satus est. primum omnium €nihil seritur ex his nisi inutile et deputatum in sarmenta. €opputatur autem quidquid proximo tulit fructum. solebat €capitulatus utrimque e duro surculus seri, eoque argu-€mento malleolus vocatur etiamnunc. postea avelli cum sua €calce coeptus est, ut in fico, neque est aliud vivacius. €tertium genus adiectum etiamnum expeditius sine calce, @1 €quod sagittae vocantur, cum intorti panguntur, [2i]2idem cum €recisi nec intorti, trigemmes. plures autem ex eodem sur-culo hoc modo fiunt. serere e pampinariis sterile est, €nec nisi fecundo oportet. quae raros habet nodos, infe-€cunda iudicatur; densitas gemmarum fertilitatis indicium €est. quidam seri vetant nisi eos qui floruerint surculos. €sagittas serere minus utile, quoniam in transferendo facile €rumpitur quod intortum fuit. seruntur pedali, non bre-€viores, longitudine, quinque sexve nodorum. pauciores tribus gemmis in hac mensura esse non poterunt. inseri €eodem die, quo deputentur, utilissimum; si multo postea €necesse sit serere custoditos, uti praecepimus, caveri uti-€que, ne extra terram positi sole inarescant, vento aut fri-€gore hebetentur. qui diutius in sicco fuerint, priusquam €serantur, in aqua pluribus diebus revirescant. @@Solum apricum et quam amplissimum in semi-€nario sive in vinea bidente pastinari debet, ternos pedes €bipalio alto, marra reici quaternum pedum fermento, ita €ut [2in]2 pedes binos fossa procedat, fossum purgari et ex-€tendi, ne crudum relinquatur, verum exigi mensura. male €pastinatum deprendunt scamna inaequalia. metienda est et ea pars, quae interiacet, pulvini. surculi seruntur et €in scrobe et in sulco longiore; super quam tenerrima in-€geritur terra, sed in gracili solo frustra nisi substrato €pinguiore corio * * * quam duas integi oportet et pro- @1 €ximam attingi, terram eodem paxillo deprimi et spissari, €interesse in plantario sesquipedes inter bina semina in €latitudinem, in longitudinem semisses; ita satos malleolos €XXIIII mense recidere ad imum articulum, nisi ipsi par-€catur. oculorum inde materia emicat, cum qua XXXVI €mense viveradix transfertur. @@Est et luxuriosa ratio vites serendi, ut quattuor €malleoli vehementi vinculo colligentur ima parte [luxuriosa] €atque ita vel per ossa bubuli cruris vel per colla fictilia €traiecti obruantur binis eminentibus gemmis. uniscunt €hoc modo recisisque palmitem emittunt. postea fistula €fracta radix libere capit vires, uvaque fert omnium cor-porum suorum acinos. in alio genere invent[2o]2 novicio €finditur malleolus, medullaque erasa in se colligantur ipsi €ca[2u]2les ita, ut gemmis parcatur omni modo. tum malle-€olus in terra fi[2m]2o mixta seritur et, cum spargere caules €coepit, deciditur foditurque saepius. talis uvae acinos €nihil intus ligni habituros Columella promittit, cum vi-þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨‘›¢‡vere semina ipsa perquam mirum sit medulla adempta. @@Nasci surculis etiam, quibus non sit articulatio, arbo-€res non omittendum videtur. namque buxi tenuissimis €quinis senisve colligatis depacti proveniunt. quondam in €observatione erat, ut defringerentur ex inputata buxo, aliter €vivere non crediti. detraxere hoc experimenta. @@Seminarii curam sequitur vinearum ratio. quin- @1 €que generum hae: sparsis per terram palmitibus aut per €se vite subrecta vel cum a[2mmi]2niculo sine iugo aut peda-tae simplici iugo aut conpluviatae quadriplici. quae peda-€tae rat[2io]2, eadem intellegetur eius quoque, in qua sine €amminiculo vitis per se stabit. id enim non fit nisi peda-€menti inopia. simplici iugo constat porrecto ordine quem €canterium appellant. melior ea vino, quoniam sibi ipsa €non obumbrat adsiduoque sole coquitur et adflatum magis €sentit, celerius rorem dimittit, pampinationi quoque et €occationi omnique operi facilior. super cetera deflorescit utilius. iugum fit pertica aut harundine aut crine funi-€culove, ut in Hispania Brundisique. conpluviata copiosior €vino est, dicta a cavis aedium conpluviis. dividitur in €quaternas partes totidem iugis. huius serendi ratio dice-€tur, eadem valitura in omni genere, in hoc vero numero-€sior tantum. III vero seritur modis: optime in pasti-€nato, proxime in sulco, novissime in scrobe. @@De pastinatione dictum est; sulco latitudo palae €satis est, scrobibus ternorum pedum in quamque partem. €altitudo in quocumque genere tripedalis, ideo nec vitis €minor transferri debet, exstatura etiamnum duabus gem-mis. emolliri terram minutis in scrobe imo sulcis fimo-€que misceri necessarium. clivosa altiores scrobes poscunt, €praeterea pulvinatis a devexitate labris. qui ex his lon-€giores fient, ut vites binas accipiant e diverso, alvei voca-€buntur. esse vitis radicem in medio scrobe oportet, sed @1 €ipsam innixam solido in orientem aequinoctialem spectare, adminicula prima e calamo accipere; vineas limitari decu-€mano XVIII pedum latitudinis ad contrarios vehiculorum €transitus, aliisque traversis limitibus denum pedum distin-€gui per media iugera aut, si maior modus sit, totidem €pedum cardine, quot decumano, limitari, semper vero quin-€tanis semitari, hoc est ut quinto quoque palo singulae €iugo paginae includantur; solo spisso non nisi re-€pastinato nec nisi viveradicem seri, tenero et soluto vel malleolum sulco vel scrobe. in colles sulcos agere tra-€versos melius quam pastinare, ut defluvia transtris eorum €contineantur; aquoso caelo vel sicco solo malleolos serere €autumno, nisi si tractus ratio muta[2b]2it. siccus enim et €calidus autumno poscet, umidus frigidusque etiam veris €exitu. in arido solo viveradix quoque frustra seritur, male €et in siccis malleolus, nisi post imbrem, at in riguis vel €frondens vitis et usque ad solstitium recte, ut in Hispa-€nia. quiescere ventos sationis die utilissimum. plerique €austros optant, Cato abdicat. @@Interesse medio temperamento inter binas vites €oportet pedes quinos, minimum autem laeto solo pedes €quaternos, tenui plurimum octonos_Umbri et Marsi ad €vicenos intermittunt arationis gratia in his, quae vocant €porculeta_, pluvio et caliginoso tractu rariores poni, sicco densiores. subtilitas parsimoniae conpendia invenit, €cum vinea in pastinato seratur, obiter seminarium faciendi, @1 €ut et viveradix loco suo et malleolus, qui transferatur, €inter vites et ordines seratur, quae ratio in iugero cir-€citer viveradicum donat. interest autem biennium fruc-€tus, quo tardius in sato provenit quam in tralato. @@Viveradix posita in vinea post annum resecatur usque €ad terram, ut unus tantum emineat oculus, adminiculo €iuxta adfixo et fimo addito. simili modo et secundo anno €reciditur viresque concipit [2e]2t intra se pascit suffecturas €oneri. alias festinatione pariendi gracilis atque eiuncida, €ni cohibeatur castigatione tali, in fetum exeat tota. nihil €avidius nascitur ac, nisi ad pariendum vires serventur, €tota fit fetus. @@Pedamenta optuma, quae diximus, aut ridicae [2e]2 €robore oleaque, si non sint, pali e iunipero, cupresso, €laburno, sabuco. reliquorum generum sudes omnibus annis €reciduntur. saluberrima in iugo harundo conexa fasciculis €durat annis quinis. cum breviores palmites sarmento €iunguntur inter se funium modo, ex hoc arcus funeta €dicuntur. @@Tertius vineae annus palmitem velocem robustum-€que emittit et quem faciat aetas vitem. hic in iugum in-€silit. a[2li]2qui tum excaecant eum supina falce auferendo €oculos, ut longius evocent, noxia iniuria. utilior enim €consuetudo pariendi satiusque pampinos adiugatae deter-gere usque quo placeat roborari eam. sunt qui vetant €tangi proximo anno, quam tralata sit, neque ante LX €mensem falce curari, tunc autem ad III gemmas recidi. @1 €alii et proximo quidem anno recidunt, sed ut ternos €quaternosve singulis annis adiciant articulos, quarto demum €perducant ad iugum. id utrimque fructu tardum, prae-€terea retorridum et nodosum pumilionum incremento. €optimum autem matrem esse firmam, postea fetum auda-€cem. nec tutum est quod cicatricosum, magno imperitiae errore; quidquid est tale, plagis nascitur, non e matre. €totas habeat illa vires, dum roboratur, et annuos accipi[2e]2t €tota fetus, cum permissum fuerit nasci. nihil natura por-€tionibus parit. quae excreverit satis firma, protinus in €iugo collocari debebit; si etiamnum infirmior erit, sub ipso iugo hospitari recisa. viribus, non aetate, decernitur. €temerarium est ante crassitudinem pollicarem viti impe-€rare. sequente anno palmites [2ed]2u[2c]2entur pro viribus matris €singuli aut gemini. iidem et secuto, si coget infirmitas, €nutriantur, tertioque demum II adiciantur. nec sunt plures €quaternis umquam permittendi, breviterque non indulgen-€dum et semper inhibenda fecunditas est. ea est natura, €ut parere malit quam vivere. quidquid materiae adimitur, €fructui accedit. illa semina mavult quam fructum gigni, €quoniam fructus caduca res est. sic perniciose luxuriat, €nec ampliat se, sed egerit. @@Dabit consilium et soli natura. in macro, etiamsi €vires habebit, recisa intra iugum mor[2e]2tur, ut omnis fetura €sub eo exeat. minimum id esse debebit intervallum, ut @1 €attingat iugum speretque, non teneat, adeo non recumbat €in eo nec delicate se spargat. ita temperetur hic modus, €ut crescere etiamnum malit quam parere. @@Palmes duas tresve gemmas habere sub iugo €debet, ex quibus materia nascatur, tunc per iugum mergi €alligarique, ut sustineatur iugo, non pendeat, vinculo mox €adstrictius a tertia gemma alligari, quoniam et sic coer-€cetur impetus materiae densioresque citra pampini exultant. €cacumen religari vetant. natura haec est: deiecta pars €aut praeligata fructum dat, plurimumque ipsa curvatura. €quod citra est, materiem [2e]2mittit, offensante, credo, spiritu €et illa quam diximus medulla. quae ita emicuerit materia fructum dabit anno sequente. sic duo genera palmitum: €quod e duro exit materiamque in proximum annum pro-€mittit, pampinarium vocatur aut, u[2b]2i supra cicatricem est, €fructuarium; alterum ex anniculo palmite semper fructua-€rium. relinquitur sub iugo et qui vocatur custos_hic €est novellus palmes, non longior tribus gemmis_proximo €anno materiam daturus, si vitis luxuria se consumpserit, €et alius iuxta eum, verrucae magnitudine, qui furunculus €appellatur, si forte custos fallat. @@Vitis, antequam septumum annum a surculo con-€pleat, evocata ad fructum eiuncescit ac moritur. nec vete-€rem placet palmitem in longum et ad quartum usque peda-€mentum emitti, quod alii dracones, alii funiculos vocant, €ut faciant quae masculeta appellant. cum induruit vitis, @1 pessimum in vinea traducere. quinto anno et ipsi palmites €intorquentur singulaeque singulis materiae emittuntur ac €deinde proximis, prioresque amputantur. semper custodem €relinqui melius, sed is proximus viti esse debet, nec €longior quam dictum est, et, si luxuriaverint palmites, €intorqueri, ut IV materias vel II, si uniiuga erit vinea, €emittat. @@Si per se vitis ordinabitur sine pedamento, €qualecumque initio adminiculum desiderabit, dum stare þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨‘›¸ƒcondiscat et recta surgere, cetera a primordio eadem, €dividi autem putatione pollices in aequali examine undi-€que, ne praegravet fructus parte aliqua. obiter idem de-€primens prohibebit in excelsum emicare. huic vineae €trium pedum altitudo excelsior nutat, ceteris a quinto, dum ne excedat hominis longitudinem iustam. iis quoque, €quae sparguntur in terra, brev[2es]2 ad [2l]2imitandum caveas €circumdant, scrobibus per ambitum factis, ne vagi pal-€mites inter se pugnent occursantes, maiorque pars terra-€rum ita supinam in tellure vindemiam metit, siquidem et €in Africa et in Aegypto Syriaque ac tota Asia et multis locis Europae hic mos praevalet. ibi ergo iuxta terram €conprimi debet vitis, eodem modo et tempore nutrita €radice, quo in iugata vinea, ut semper pollices tantum €relinquantur, fertili solo cum tribus gemmis, graciliore €[2b]2inis, praestatque multos esse quam longos. quae de na-€tura soli diximus, tanto potentiora sentientur, quanto pro-€pior fuerit uva terrae. @1 @@Genera separari ac singulis conseri tractus uti-€lissimum_mixtura enim generum etiam in vino, non €modo in musto, discors_aut, si misceantur, non alia €quam pariter maturescentia iungi necessarium. iuga altiora, €quo laetior ager et quo planior, item roscido, nebuloso €minusque ventoso conveniunt, contra humiliora gracili et €arido et aestuoso ventisque exposito. iuga ad pedamentum €quam artissimo nodo vinciri oportet, vitem levi contineri. €quae genera vitium et in quali solo caeloque essent con-€serenda, cum enumeraremus naturas earum et vinorum, €docuimus. @@De reliquo cultu vehementer ambigitur. pleri-€que aestate tota post singulos rores confodi iubent vineam, €alii vetant gemmantem; decuti enim oculos tractuque in-€trantium deteri, et ob id arcendum procul omne quidem €pecus, sed maxime lanatum, quoniam facillime auferat €gemmas. inimicos et pubescente uva rastros, satisque esse €vineam ter anno confodi, ab aequinoctio verno ad vergi-liarum exortum et canis ortu et nigrescente acino. quidam €ita determinant: veterem semel a vindemia ante brumam, €cum alii ablaqueare et stercorare satis put[2e]2nt, iterum ab €idibus Aprilibus, antequam concipiat, hoc est in VI idus €Maias; dein prius quam florere incipiat et cum defloruerit €et variante se uva. peritiores adfirmant, si iusto saepius @1 €fodiatur, in tantum tenerescere acinos, ut rumpantur. €quae fodiantur, ante ferventes horas diei fodiendas con-€venit, sicuti lutum neque arare neque fodere, fossione €pulverem excitatum contra soles nebulasque prodesse. @@Pampinatio verna in confesso est ab idibus Maiis, €intra dies X, utique antequam florere incipiat, et ea[2m]2 €infra iugum debere fieri. de sequente variant sententiae. €cum defloruerit, aliqui pampinandum putant, alii sub ipsa €maturitate. sed de his Catonis praecepta decernent. €namque et putationum tradenda ratio est. @@Protinus hanc a vindemia, ubi caeli tepor in-€dulget, adoriuntur. sed [2et]2 in hoc fieri numquam debet €ratione naturae ante exortum aquilae, ut in siderum causis €docebimus proximo volumine, immo vero favonio, quo-€niam anceps culpa sit praeproperae festinationis. si saucias €recenti medicina mordeat quaedam hiemis ruminatio, cer-€tum est gemmas earum frigore hebetari plagasque findi €et caeli vitio exuri oculos lacrima destillante. nam gelu fragiles fieri quis nescit? operarum ista conputatio est in €latifundis, non legitima naturae festinatio. quo maturius €putantur aptis diebus, eo plus materiae fundunt; quo €serius, eo fructum uberiorem. quare macras prius con-€veniet putare, validas novissime, plagam omnem obliquam €fieri, ut facile decidant imbres, et ad terram verti quam €levissima cicatrice acie falcis exac[2u]2ta plagaque conlevata, €recidi autem semper inter II gemmas, ne sit vulnus oculis in recisa parte. nigram esse eam existimant et, donec €ad sincera veniatur, recidendam, quoniam e vitioso materia €utilis non exeat. si macra vitis idoneos palmites non @1 €habeat, ad terram recidi eam novosque elici utilissimum, €in pampinatione non hos detrahere pampinos, qui cum €uva sint; id enim et uvas supplantat praeterquam in no-€vella vinea. inutiles iudicantur in latere nati, non ab €oculo, quippe etiam uva, quae nascatur e duro, rigescente, ut nisi ferro detrahi non possit. pedamentum quidam €inter II vites utilius putant statui, et facilius ablaqueantur €ita, meliusque est uniiugae vineae, si tamen et ipsi iugo €sint vires nec flatu infesta regio. in quadripertita quam €proximum oneri adminiculum esse debet, ne tamen in-€pedimentum sentiat ablaqueatio, cubito abesse non amplius, €ablaqueari autem prius quam putari iubent. @@Cato de omni cultura vitium ita praecipit: "Quam €altissimam vineam facito alligatoque recte, dum €ne nimium constringas. hoc modo eam curato: €capita vitium [2per sementim ablaqueato]2. [2vineam]2 €putatam circumfodito, arare incipito, ultro citro-€que sulcos perpetuos ducito. vites teneras quam €primum propagato, [2sic oc]2cato: veteres quam €minimum castrato; potius, si opus erit, deicito €biennioque post praecidito. vitem novellam re-secari tum erit tempus, ubi valebit. si vinea ab €vite calvata erit, sulcos interponito ibique vivam €radicem serito. umbram a sulcis removeto, cre-€broque fodito. in vinea vetere serito ocinum, si €macra erit_quod granum capit ni serito_, et €circum capita addito stercus, paleas, vinaceas, aliquid horumce. ubi vinea frondere coeperit, @1 €pampinato. vineas novellas alligato crebro, ne €caulis praefringatur, et quae iam in perticam €ibit, eius pampinos teneros alligato leviter por-€rigitoque, u[2t]2i recte stent. ubi uva varia fieri coeperit, vites subligato * * * Vitis insitio €una est per ver, altera cum uva floret; ea optima €est._Vineam veterem si in alium locum trans-€ferre voles, dumtaxat bracchium crassam licebit. €primum deputato; binas gemmas ne amplius re-€linquito. ex radicibus bene exfodito et cave, ne €radices saucies. ita uti fuerit, ponito in scrobe €aut in sulco operitoque et bene occulcato, eodem-€que modo vineam statuito, alligato flexatoque, €uti fuerit, crebroque fodito."_Ocinum, quod in €vinea seri iubet, antiqui appellabant pabulum umbrae €patiens, quod celerrime proveniat. @@Sequitur arbusti ratio mirum in modum €damnata Sasernae patri filioque, celebrata Scrofae, ve-€tustissimis post Catonem peritissimisque, a[2c]2 ne a Scrofa €quidem nisi Italiae concessa, cum tam longo iudicetur €aevo nobilia vina non nisi in arbustis gigni et in his €quoque laudatiora summis sicut uberiora imis. adeo ex-celsitate proficitur. hac ratione et arbores eliguntur. @1 €prima omnium ulmus, excepta propter nimiam frondem €Atinia. dein populus nigra, eadem de causa, minus densa €folio. non spernunt plerique et fraxinum ficumque, etiam €oleam, si non sit umbrosa ramis. harum satus cul-€tusque abunde tractatus est. ante XXXVI mensem attingi €falce vetantur. alterna servantur bracchia, alternis pu-tantur annis, sexto anno maritantur. Transpadana Italia €praeter supra dictas cornu, opulo, tilia, acere, orn[2o]2 car-€pino, quercu arbustat agros, Venetia salice propter uligi-€nem soli. et ulmus detruncata media in tr[2i]2a ramorum €scamna digeritur, nulla fere XX pedum altiore arbore. €tabulata earum ab octavo pede altitudinis dilatantur in col-€libus siccisque agris, a duodecumo in campestribus et umi-dis. meridianum solem spectare palmae debent, rami a €proiectu digitorum modo subrigi, tonsili in his tenuium €quoque virgultorum barba, ne obumbrent. intervall[2um]2 €iustum arborum, si aretur solum, quadrageni pedes in €terga frontemque, in latera viceni; si non aretur, hoc in €omnes partes. singulis denas saepe adnutriunt vites, dam-nato agricola minus ternis. maritare nisi validas inimi-€cum, enecante veloci vitium incremento. serere tripedaneo €scrobe necessarium distantes inter sese arboremque sin-€gulis pedibus. nihil ibi malleoli atque pastinationi[2s]2, nulla €fodiendi inpendia, utpote cum arbusti ratio hac peculiari €dote praestet, quod ab eodem solo [2f]2e[2r]2ri fruges et vitibus €prodest, superque quod vindicans se altitudo non, ut in €vinea, ad arcendas animalium iniurias pariete vel saepe þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨‘›Ëˆ‰vel fossarum utique inpendio muniri se cogit. @@In arbusto e praedictis sola viveradicum ratio, @1 €item propaginum, et haec gemina, ut diximus: qualorum €e[2x]2 ipso tabulato maxime probata, quoniam a pecore tutis-€sima est, altera deflexa vite vel palmite iuxta suam arbo-€rem aut circa proximam caelibem. quod supra terram est €e matre, radi iubetur, ne fruticet. in terra non pauciores €IV gemmae obruuntur ad radicem capiendam, extra in capite binae relincuntur. vitis in arbusto IV pedes longo €constat [omnis] sulco, tres lato, alto duos cum semipede. €post annum propago inciditur ad medullam, ut paulatim €radicibus suis adsuescat; caulis a capite ad duas gemmas €reciditur; tertio totus mergus absciditur repetiturque altius €in terram, ne ex reciso frondeat. tolli viveradix a vinde-€mia protinus debet. @@Nuper repertum draconem serere iuxta arborem; €ita appellamus palmitem emeritum pluribusque induratum €annis. hunc praecisum quam maxima amplitudine, tribus €partibus longitudinis deraso cortice, quatenus obruatur_ €unde et rasilem vocant_, deprimere sulco, reliqua parte €ad arborem erecta, ocissimum in vite. si gracilis sit vitis €aut terra, usitatum est quam proxime solum decidi, donec €firmetur radix, sicuti neque roscidam seri neque a sep-€tentrionis flatu. vites aquilonem spectare debent ipsae, €palmites autem earum meridiem. @@Non est festinandum ad putationem novellae, €sed primo in circulos materies colligenda, nec nisi vali-€dae putatio admovenda, seriore anno fere ad fructum ar-€busta vite quam iugata. sunt qui omnino putari vetent, @1 €priusquam arborem longitudine aequaverit. prima falce VI €pedes a terra recidatur, flagello infra relicto et nasci coacto €incurvatione materiae. III ei gemmae, non amplius, depu-tato supersint. ex his omissi palmites proximo anno imis €digerantur scamnis ac per singulos annos ad superiora €scandant, relicto semper duramento in singulis tabulatis €et emissario uno, qui subeat usque quo placuerit. de €cetero putatione omni[2a]2 flagella, quae proxime tulerint, re-€cidantur, nova circumcisis undique capreolis spargantur in €tabulatis. vernacula putatio deiectis per ramos vitium cri-€nibus circumvestit arborem crinesque ipsos uvis, Gallica €in traduces porrigitur, Aemiliae viae in ridicas Atiniarum €ambitu, frondem earum fugiens. @@Est quorundam inperitia sub ramo vitem vin-€culo suspendendi, suffocante iniuria. contineri debet vi-€mine, non artari; quin immo etiam quibus salices super-€sunt, molliore hoc vinculo facere malunt, herbaque Siculi, €quam vocant ampelodesmon, Graecia vero universa iunco, €cypero, ulva. liberata quoque vinculo per aliquot dies €vagari et incondita spargi atque in terra, quam per totum annum spectaverit, recumbere; namque [2ut]2 veterina a iugo €et canes a cursu volutatio iuvat, ita tum et vitium por-€rigi lumbos. arbor quoque ipsa gaudet adsiduo levata €onere, similis respiranti, nihilque est in opere naturae, €quod non exemplo dierum noctiumque aliquas vices feria-€rum velit. ob id protinus a vindemia putari et lassas €etiamnum fructu edito inprobatur. putatae rursus alligen-€tur alio loco, namque orbitas vinculi sentiunt vexatione €non dubia. @1 @@Traduces Gallicae cultura[2e]2 bini utrimque [2e]2 lateribus, si €par quadrageno distet spatio, quaterni, si viceno, inter €se obvii miscentur alliganturque una conciliati, virgulto-€rum comitatu obiter rigorati, qua deficiant, aut, si brevi-€tas non patiatur ipsorum, adalligato protenduntur in viduam €arborem unco. traducem bimum praecidere solebant_ €onerat enim vetustate_; melius donare tempus, ut ra-€silem faciant, [2s]2i largiatur crassitudo. alias utile toros fu-€turi draconis pasci. @@Unum etiamnum genus est medium inter hoc et €propaginem, totas supplantandi in terram vites cuneisque €findendi et in sulcos plures simul ex una propagandi, gra-€cilitate singularum firmata circumligatis hastilibus nec re-€cisis, qui a lateribus excurrant, pampinis. Novariensis agri-€cola, traducum turba non contentus nec copia ramorum, €inpositis etiamnum patibulis palmites circumvolvit; itaque praeter soli vitia cultura quoque torva fiunt vina. alia €culpa iuxta urbem Ar[2i]2cinis, quae alternis putantur annis, €non quia id viti conducat, sed quia vilitate reditum inpen-€dia exuperent. medium temperamentum in Carsulano se-€cuntur cariosasque tantum vitis partes incipientesque in-€arescere deputando, ceteris ad uvam relictis. detracto €onere supervacuo pro nutrimento omni est raritas volneris; €sed nisi pingui solo talis cultura degenerat in labruscam. @@Arbusta arari quam altissime desiderant, ta[2m]2etsi @1 €frumenti ratio non exigit. pampinari ea non est mo-€ris; et hoc conpendium operae. deputantur cum vite pa-€riter interlucata densitate ramorum, qui sint supervacui et €absumant alimenta. plagas ad septentriones aut ad meri-€diem spectare vetuimus; melius, si neque in occasus solis. €diu dolent talia quoque ulcera et difficile sanescunt algendo €[2n]2i[2mi]2s aestuandove. non eadem [2ut]2 in vite libertas, quo-€niam certa latera, sed facilius abscondere et detorquere, €quo velis, plagas. in arborum tonsura supiniore velut cali-€ces faciendi, ne consistat umor. @@Viti adminicula addenda, quae scandat adprehensa, €si maiora sint. vitium generosarum pergulas quin-€quatribus putandas et, quarum servare uvas libeat, decre-€scente luna tradunt; quae vero interlunio sint putatae, €nullis animalium obnoxias esse. alia ratione plena luna €noctu tondendas, cum sit ea in leone, scorpione, sagitta-€rio, tauro, atque in totum serendas plena [2a]2ut crescente €ut[2i]2que censent. sufficiunt in Italia cultores deni in cen-€tena iugera vinearum. @@Et abunde satu cultuque arborum tractato, €quoniam de palmis et cytiso in peregrinis arboribus ad-€fatim diximus, ne quid desit, indicanda reliqua natura €[2e]2st magno opere pertinens ad omnia ea. infestantur €namque et arbores morbis. quid enim genitum caret his €malis? et silvestrium quidem perniciosos negant esse vexa-€rique tantum grandine in germinatione aut flore, aduri @1 €quoque fervore aut flatu fr[2i]2gi[2d]2iore, praepostero die, [2n]2am suo frigora etiam prosunt, ut diximus. quid ergo? non €et vites algore intereunt? hoc quidem est, quo deprehen-€datur soli vitium, quoniam non evenit nisi in frigido. €itaque per hiemes caeli rigorem probamus, non soli. nec €infirmissimae arbores gelu periclitantur, sed maximae, vexa-€tisque ita cacumina prima inarescunt, quoniam praestrictus €non potuit eo pervenire umor. @@Arborum quidam communes morbi, quidam pri-€vati generum. communis vermiculatio et sideratio ac dolor €membrorum, unde partium debilitas, societate nominum €quoque cum hominis miseriis. trunca dicimus certe cor-€pora et oculos germinum exustos ac multa simili sorte. itaque laborant et fame et cruditate, quae fiunt umoris €quantitate, aliqua vero et obesitate, ut omnia, quae resi-€nam ferunt, nimia pinguitudine in taedam mutantur et, €cum radices quoque pinguescere coepere, intereunt, ut €animalia nimio adipe, aliquando et pestilentia per genera, €sicut inter homines nunc servitia, nunc plebes urbana €vel rustica. @@Vermiculantur magis minusve quaedam, omnes €tamen fere, idque aves cavi corticis sono experiuntur. iam €quidem et hoc in luxuria esse coepit, praegrandesque ro-€borum delicatiore su[2n]2t in cibo_cosses vocant_atque etiam farina saginati hi quoque altiles fiunt. maxime au-€tem arborum hoc sentiunt piri, mali, fici, minus quae €amarae sunt et odoratae. eorum, qui in ficis existunt, €alii nascuntur ex ipsis, alios parit qui vocatur cerastes, @1 €omnes tamen in cerasten figurantur sonumque edunt par-€voli stridoris. et sorbus arbor infestatur vermiculis rufis €ac pilosis atque ita emoritur; mespila quoque in senecta €obnoxia ei morbo est. @@Sideratio tota e caelo constat. quapropter et grando €in his causis intellegi debet et carbunculatio et quod prui-€narum iniuria evenit. haec enim verno tepore invitatis et €erumpere audentibus satis mollibus insidens adurit lacte-€scentes germinum oculos, quod in flore carbunculum vocant. €pruinae perniciosior natura, quoniam lapsa persidit gelat-þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨‘›Þ‡que ac ne aura quidem ulla depellitur, quia non fit nisi €inmoto ae+re et sereno. proprium tamen siderationis est €sub ortu canis siccitatum vapor, cum insita ac novellae €arbores moriuntur, praecipue ficus et vitis. @@Olea praeter vermiculationem, quam aeque ac ficus €sentit, clavum etiam patitur, sive fungum placet dici vel €patellam. haec est solis exustio. nocere tradit Cato et €muscum rubrum. nocet plerumque vitibus atque oleis et €nimia fertilitas. scabies communis omnium est. inpetigo €et, quae adgnasci solent, cocleae peculiaria ficorum vitia, €nec ubique. sunt enim quaedam aegritudines et locorum. @@Verum ut homini nervorum cruciatus, sic et ar-€bori, ac duobus aeque modis. aut enim in pedes, hoc est €radices, inrumpit vis morbi, aut in articulos, hoc est €cacuminum digitos, qui longissime a toto corpore exeunt. €ni[2g]2rescunt ergo, et sunt apud Graecos sua nomina utri-que vitio. undique primo dolor, mox et macies earum €partium fragilis, postremo tabes morsque, non intrante suco @1 €aut non perveniente, maximeque id fici sentiunt. capri-€ficus omnibus immunis est, quae adhuc diximus. scabies €gignitur roribus lentis post vergilias; nam si [2l]2ar[2g]2iores fuere, €perfundunt arborem, non scalpunt scabie, et [2g]2rossi ca-€dunt; sive imbres nimii fuere, alio modo ficus laborat, €radicibus madidis. @@Vitibus praeter vermiculationem et siderationem €morbus peculiaris articulatio tribus de causis: una vi tem-€pestatium germinibus ablatis, altera, ut notavit Theophra-€stus, in supinum excisis, tertia culturae imperitia laesis. €omnes enim earum iniuriae in articulis sentiuntur. side-€rationis genus est et his deflorescentibus roratio, aut cum €acini, priusquam crescant, decocuntur in callum. aegro-€tant et cum alsere, laesis uredine attonsarum oculis. et €calore hoc evenit intempestivo, quoniam omnia modo con-stant certoque temperamento. fiunt et culpa colentium €vitia, cum praestringuntur, ut dictum est, aut circumfos-€sor iniurioso ictu verberavit vel etiam subarator inpru-€dens luxavit radices corpusve desquamavit. est et quae-€dam contusio falcis hebetioris. quibus omnibus causis €difficilius tolerant frigora aut aestus, quoniam in ulcus €penetrat iniuria omnis a foris. infirmissima vero malus, maximeque quae dulcis est. quibusdam debilitas sterilita-€tem, non necem, adfert, ut si quis pino cacumen auferat €vel palmae. sterilescunt enim nec moriuntur. aegrotant @1 €aliquando et poma ipsa per se sine arbore, si necessariis €temporibus imbres aut tepor[2e]2s vel adflatus defuere aut €contra abundavere. decidunt enim aut deteriora fiunt. €pessimum est inter omnia, cum deflorescentem vitem et €oleam percussit imber, quoniam simul defluit fructus. @@Sunt ex eadem causa nascentes et urucae, dirum €animal, eroduntque frondem, aliae florem quoque, oliva-€rum, ut in Mileto, ac depastam arborem turpi facie relin-€quunt. nascitur hoc malum tepore umido et lento. fit €aliud ex eodem, si sol acrior insecutus inussit ipsum vi-€tium ideoque mutavit. est etiamnum peculiare olivis et €vitibus_araneum vocant_, cum veluti telae involvunt fructum et absumunt. adurunt et flatus quidam eas maxime, €sed et alios fructus. nam vermiculationem et poma ipsa €per se quibusdam [annis] sentiunt, mala, pira, mespila, pu-€nica. in oliva ancipiti eventu, quando sub [2c]2ut[2e]2 i[2n]2nati €fructum adimunt, augent, si in ipso nucleo fuere eroden-€tes [2e]2um. gigni illos prohibent pluviae, quae fiunt post €arcturum. eaedem si austrinae fuere, generant dr[2u]2ppis €quoque, quae maturescentes tum sunt praecipue caducae. id riguis magis evenit, etiam si non cecidere, fastidiendis. €sunt et culicum genera aliquis molesta, ut glandibus, fico; €qui videntur ex umore nasci, tum dulci subdito corticibus. €et aegrotatio quidem fere in his est. @@Quaedam temporum causae aut locorum non pro-€prie dicantur morbi, quoniam protinus necant, sicut tabes @1 €cum invasit arborem aut uredo vel flatus alicuius regionis €proprius, ut est in Apulia atabulus, in Euboea Olympias. €hic enim si flavit circa brumam, frigore exurit arefaciens, €ut nullis postea solibus recreari possint. hoc genere con-€valles et adposita fluminibus laborant, praecipueque vitis, olea, ficus. quod cum [2e]2venit, detegitur statim in germi-€natione, in oliva tardius. sed in omnibus signum est re-€vivescendi, si folia amisere. alioqui quas putes praeva-€luisse moriuntur. nonnumquam inarescunt folia eademque €revivescunt. alia in ter[2ris]2 septentrionalibus, ut Ponto, €[2T]2hra[2c]2ia, frigore aut gelu laborant, si post brumam conti-€nuavere XL diebus. [2e]2t ibi autem et in reliquis partibus, €si protinus editis fructibus gelatio magna consecuta est, €etiam paucis diebus necat. @@Quae iniuria hominum constant, secundum * * * ha-€bent causas. pix, oleum, adeps inimica praecipue novellis. €cortice in orbem detracto necantur, excepto subere, quod €sic etiam iuvatur; crassescens enim praestringit et stran-€gulat. nec andrac[2h]2le offenditur, si non simul incidatur et €corpus. alioqui et cerasus et tilia et vitis corticem mit-€tunt, sed non vitalem nec proximum corpori, verum eum, qui subnascente alio expellitur. quarundam natura rimo-€sus cortex, ut platanis. tiliae renascitur paulo minus quam €totus. ergo his, quarum cicatricem trahit, medentur luto €fimoque, et aliquando prosunt, si non vehementior frigo-€rum aut calorum vis secuta est. quaedam tardius ita mo- @1 €riuntur, ut robora et quercus. refert et tempus anni. €abieti enim et pino si quis detraxerit sole taurum vel €geminos transeunte, cum germinant, statim moriuntur; ean-dem iniuriam hieme passae diutius tolerant. similiter ilex €et robur quercusque. si angusta decorticatio fuit, nihil €nocetur supra dictis; infirmioribus quidem et in solo gra-€cili vel ab una tantum parte detractus interemit. similem €et decacuminatio rationem habet piceae, cedri, cupressi_ €haec enim detracto cacumine aut ignibus adusto inter-eunt_, similem et depastio animalium. oleam quidem €etiam, si lambat capra, sterilescere auctor est Varro, €ut diximus. quaedam hac iniuria moriuntur, aliqua de-€teriora tantum fiunt, ut amygdalae_ex dulcibus enim €transfigurantur in amaras_, aliqua vero etiam utiliora, ut apud Chios pirus, quam phocida appellant. nam de-€truncatio diximus quibus prodesset. intereunt pleraque €et fissa stirpe, exceptis vite, malo, fico, punicis, quaedam €vel ab ulcere tantum. [2p]2i[2n]2us hanc iniuriam spernit et €omnia, quae resinam gignunt. radicibus amputatis mori €minime mirum est; pleraeque [2e]2t[2i]2am non omnibus, sed €maximis aut, quae sunt inter illas vitales, abscisis mo-€riuntur. @@Necant invicem inter sese umbra vel densitate €atque alimenti rapina. necat et hedera vinciens_nec vi- @1 €scum prodest_et cytisus, neca[2t]2ur eo, quod halimon vocant €Graeci. quorundam natura non necat quidem, sed laedit €odor[2u]2m aut suci mixtura, ut raphanus et laurus vitem. €olfactatrix enim intellegitur et tingui odore mirum in mo-€dum, ideo, cum iuxta sit, averti et recedere saporemque inimicum fugere. hinc sumpsit Androcydes medicinam €contra ebrietates, raphanum mandu[2c]2ari praecipiens. odit €et caulem et olus omne, odit et corylum, ni procul ab-€sint, tristis atque aegra. nitrum quidem et alumen, ma-€rina aqua calida et fabae putamina vel ervi ultima ve-€nena sunt. @@Inter vitia arborum est et prodigiis locus. €invenimus [2f]2i[2c]2os sub foliis natas, vitem et malum punicam €stirpe fructum tulisse, non palmite aut ramis, vitem uvas €sine foliis, oleas quoque amisisse folia bacis haerentibus. €sunt [2et]2 miracula fortuita. nam et oliva in totum ambusta €revixit et in Boeotia derosae locustis fici regerminavere. mutantur arbores et colore fiuntque ex nigris candidae, €non semper prodigio, sed eae maxime, quae ex semine €nascuntur. et populus alba in nigram transit. quidam et €sorbum, si in calidiora loca venerit, sterilescere putant. €prodigio autem fiunt ex dulcibus acerba poma aut dulcia €ex acerbis, e caprifico fici aut contra, gravi ostento, cum €in deteriora mutantur, ex olea in oleastrum, ex candida @1 €uva et fico in nigras aut, ut Laudiceae Xerxis adventu, þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨‘›óplatano in oleam mutata. qualibus ostentis Aristandri €apud Graecos volumen scatet, ne [2in]2 infinitum abeamus, €apud nos vero C. Epidii commentarii, in quibus arbores €locutae quoque reperiuntur. subsedit in Cumano arbor €gravi ostento paulo ante Pompei Magni bella civilia paucis €ramis eminentibus; inventum Sibyllinis libris internicio-€nem hominum fore, tantoque eam maiorem, quanto propius ab urbe [postea] facta esset. sunt prodigia et cum alie-€nis locis enascuntur, ut in capitibus statuarum vel aris, €et cum in arboribus ipsis alienae. ficus in lauro nata est €Cyzici ante obsidionem. simili modo Trallibus palma in €basi Caesaris dictatoris circa bella civilia eius. nec non €et Romae in Capitolio in ara Iovis bello Persei enata €palma victoriam triumphosque portendit. hac tempestati-€bus prostrata eodem loco ficus enata est M. Messalae €C. Cassii censorum lustro, a quo tempore pudicitiam sub-versam Piso gravis auctor prodidit. super omnia, quae €umquam audita sunt, erit prodigium in nostro aevo Nero-€nis principis ruina factum in agro Marrucino, Vetti Mar-€celli e primis equestris ordinis oliveto universo viam publi-€cam transgresso arvisque inde e contrario in locum oli-€veti profectis. @@Nunc expositis arborum morbis consenta-€neum est dicere et remedia. ex his quaedam sunt com-€munia omnium, quaedam propria quarundam. communia @1 €ablaqueatio, adcumulatio, adflari radices aut cooperiri, ri-€gu[2u]2s dato potu vel ablato, fimum suco [2d]2efectis, putatio €leva[2nd]2is onere, item suco emisso quaedam veluti detractio €sanguinis, circumrasio corticis, vitium extenuatio et domi-€tura palmitum, gemmarum, si frigus retorridas hirtasque fecerit, repumicatio et quaedam politura. arborum his aliae €magis, aliae minus gaudent, veluti cupressus et aquas asper-€natur et fimum et circumfossuram amputationemque et €omnia remedia odit, quin etiam necatur riguis, vitis et €punicae praecipue aluntur. ficus arbor ipsa riguis alitur, €pomum vero eius marcescit. amygdalae, si colantur fos-sione, florem amittunt. nec insitas circumfodere oportet, €priusquam validae ferre coeperint poma. plurimae autem €amputari sibi volunt onerosa ac supervacua, sicut nos €ungues et capillum. reciduntur veteres totae ac rursus a €stolone aliquo resurgunt, sed non omnes nec nisi qua-€rum naturam pati diximus. @@Rigua aestivis vaporibus utilia, hieme inimica, €autumno varie et e natura soli, quippe cum vindemiator €Hispaniarum stagnante solo uvas demetat. cetero maiore €in parte orbis etiam pluvias autumni aquas derivare con-€venit. circa canis ortum rigua maxime prosunt ac ne €tum quidem nimia, quoniam inebriatis radicibus nocent. €et aetas modum temperat, novellae enim minus sitiunt. @1 €desiderant autem maxime rigari quae adsuevere, contra €siccis locis genita non expetunt umorem nisi necessarium. @@Asperiora vina rigari utique cupiunt in Sulmo-€nense Italiae agro, pago Fabiano, ubi et arva rigant. mi-€rumque, herbae aqua illa necantur, fruges aluntur, et ri-€guus pro sarculo est. in eodem agro bruma_tanto €magis, si nives iaceant geletve_, ne frigus vites adurat, €circumfundunt riguis, quod ibi tepidare voc[2an]2t, memo-€rabili natura in amne solis, e[2o]2dem aestate vix tolerandi €rigoris. @@Carbunculi ac robiginum remedia demonstra-€bimus volumine proximo. interim est et scariphatio €quaedam in remediis, cum macie corticis ex aegritudine €adstringente se iustoque plus vitalia arborum conprimente €exac[2u]2tam falcis aciem utraque manu inprimentes perpetuis €incisuris d[2i]2ducunt ac veluti cutem laxant. salutare id fuisse €argumento sunt dilatatae cicatrices et internato corpore expletae, magnaque ex parte similis hominum medi-€cina et arborum est, quando earum quoque terebrantur €ossa. amygdalae ex amaris dulces fiunt, si circumfosso €stipite et ab ima parte circumforato defluens pituita abs-€tergeatur. et ulmis detrahitur sucus inutilis, supra ter-€ram foratis usque ad medullam, in senecta aut cum ali-mento nimio abundare sentiuntur. idem et ficorum turgido @1 €cortice incisuris in oblicum levibus emittitur. ita fit, ne €decidant fructus. pomiferis, quae germinant nec ferunt €fructum, fissa radice inditur lapis fertilesque fiunt, hoc €idem in amygdalis e robore cuneo adacto, in piris sorbis-que e taeda ac cinere et terra cooperto. etiam radices €circumcidisse prodest vitium luxuriantium ficorumque et €circumcisis cinerem addidisse. fici serotinae fiunt, si pri-€mae grossi, cum fabae magnitudinem excessere, detrahan-€tur. subnascuntur enim quae serius maturescunt. eae-€dem, [2cum]2 frondere incipiunt, si cacumina rami cuiusque €detrahantur, firmiores fertilioresque fiunt, nam caprificatio €maturat. @@In ea culices nasci e grossis manifestum, quo-€niam, cum evolavere, non inveniuntur intus grana, quae €in eos versa apparet. exeundi tanta est aviditas, ut pleri-€que aut pede relicto aut pinnae parte erumpant. est et €aliud genus culicum, quos vocant centrinas, fucis apium €similes ignavia malitiaque cum pernicie verorum et uti-lium; interemunt enim illos atque ipsi commoriuntur. €vexant et tineae semina ficorum, contra quas remedium in €eodem scrobe defodere tal[2e]2am lentisci inversa parte, quae €fuerit a cacumine. uberrimas autem ficus rubrica amurca €diluta et cum fimo infusa radicibus frondere [2in]2cipientium €facit. caprificorum laudantur maxime nigrae et in petro-€sis, quoniam frumenta plurima habeant. caprificatio ipsa €post imbrem. @@In primis autem cavendum, ne ex remediis vitia @1 €fiant, quod evenit nimia aut intempestiva medicina. inter-€lucatio arboribus prodest, sed omnium annorum trucidatio €inutilissima. vitis tantum tonsuram annuam quaerit, alter-€nam vero myrtus, punicae, oleae, quia celeriter fruticescunt. €ceterae rarius tonde[2a]2ntur, nulla autumno, ac ne radantur €quidem nisi vere. putatione plaga ad vitalia * * * sunt omnia, €quaecumque non supervacua. @@Similis fim[2i]2 ratio. gaudent eo, sed cavendum, ne €in fervore solis admoveatur, ne inmaturum, ne validius €quam opus sit. urit vineas suillum nisi quinquennio inter-€posito, praeterquam si riguis diluatur, et e coriariorum €sordibus nisi admixta aqua, item largi[2u]2s. iustum existi-€mant in denos pedes quadratos III modios. id quidem €soli natura decernet. @@Columbino ac suillo plagis quoque arborum me-€dentur. si mala punica acida nascantur, ablaqueatis radi-€cibus fimum suillum addi iubent. eo anno vinolenta, proximo €dulcia futura. alii urina hominis aqua mixta riganda cen-€sent quater anno, singulis amphoris, aut cacumina spargi €vino lasere diluto; si findantur in arbore, pediculum in-€torqueri; ficis utique amurcam adfundi, ceteris arboribus €aegris faecem vini, aut lupinum circum radices earum seri. aqua quoque lupini decocti circumfusa pomis prodest. €fici, cum Volcanalibus tonuit, cadunt. remedium est, ut €ante stipula hordeacea areae stringantur. cerasos praeco- @1 €ces facit cogitque maturescere calx admota radicibus. et €haec autem, [2ut]2 omnia poma, intervelli melius est, ut quae €relicta sint grandescant. @@Quaedam poena emendantur aut morsu excitantur, €ut palmae ac lentisci; sal[2s]2is enim aquis aluntur. salis €vim et cineres, sed leniorem, habent; ideo ficis adsper-€guntur ruta[2e]2que, ne fiant vermiosae neve radices putre-€scant. quin et vitium radicibus aquam salsam iubent ad-€fundi, si sint lacrimosae; si vero fructus earum decidant, €cinerem aceto conspergi ipsasque inlini aut sandaraca, si €putrescat uva; si vero fertiles non s[2i]2nt, aceto acri subacto cinere rigari atque oblini; quod si fructum non maturent €prius inarescentem, praecisarum ad radices plagam fibras-€que aceto acri et urina vetusta madefacere atque eo luto €obruere, saepe fodere. olearum, si parum promisere fruc-€tus, nudatas radices hiberno frigori opponunt, eaque casti-€gatione proficiunt. omnia haec annua caeli ratione con-€stant et aliquando serius poscuntur, aliquando celerius. €nec non ignis aliquis prodest, ut harundini. ambusta nam-que densior mitiorque surgit. Cato et medicamenta quae-€dam conponit, mensurae quoque distinctione, ad maiorum €arborum radices amphoram, ad minorum urnam, amurcae þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨‘›‚‡„et aquae portione aequa, ablaqueatis prius radicibus pau-€latim, adfundi iubens, in olea hoc amplius stramentis ante €circumpositis, item fico; huius praecipue vere terram ad- @1 €aggerari radicibus; ita futurum, ut non decidant grossi maiorque fecunditas nec scabra proveniat. simili modo, €ne convolvolus fiat in vinea, amurcae congios duos deco-€qui in crassitudinem mellis, rursusque cum bituminis tertia €parte et sulpuris quarta sub diu [2co]2qui, quoniam exarde-€scat sub tecto. hoc vites circa capita ac sub bracchiis €ungui; ita non fore convolvolum. quidam contenti sunt €fumo huius mixturae suffire vineas secundo flatu continuo triduo. plerique non minus auxilii et alimenti arbitran-€tur in urina quam Cato in amurca, addita modo pari €aquae portione, quoniam per se noceat. aliqui volucre €appellant animal praerodens pubescentes uvas. quod ne €accidat, falces, cum sint exacutae, fibrina pelle detergent €atque ita putant aut sanguine ursino linunt post puta-tionem easdem. sunt arborum pestes et formicae. has €abigunt rubrica ac pice liquida perunctis caudicibus, nec €non et pisce suspenso iuxta in unum locum congregant €aut lupino trito cum oleo radices linunt. multi et has et €talpas amurca necant, contraque urucas et, [2ne]2 mala putre-€scant, lacerti viridis felle tangi cacumina iubent, privatim €autem contra urucas ambiri arbores singulas a muliere incitati mensis, nudis pedibus, recincta. item ne quod €animal pastu malefico decerpat frondem, fimo boum diluto @1 €spargi folia, quotiens imber interveniat, quoniam [2a]2bluatur €ita virus medicaminis, mira quaedam excogitante sollertia €[2hu]2mana, quippe cum averti grandines carmine credant €plerique, cuius verba inserere non equidem serio ausim, €quamquam a Catone proditis contra luxata membra iun-€genda harundinum fissurae. idem arbores religiosas lucos-€que succidi permisit, sacrificio prius facto, cuius rationem €[2p]2recationemque eodem volumine tradidit.  Ÿôÿ@@@@{1LIBER XVIII}1 ‘@@Sequitur natura frugum hortorumque ac florum €quaeque alia praeter arbores aut frutices benigna tellure €proveniunt, vel per se tantum herbarum inmensa contem-€platione, si quis aestimet varietatem, numerum, flores, €odores coloresque et sucos ac vires earum, quas salutis €aut voluptatis hominum gratia gignit. qua in parte pri-mum omnium patrocinari terrae et adesse cunctorum pa-€renti iuvat, quamquam inter initia operis defensae. quo-€niam tamen ipsa materia accedi[2m]2us ad reputationem €eiusdem parientis et noxia: nostris eam criminibus ur-€guemus nostramque culpam illi inputamus. genuit venena. @1 €set quis invenit illa praeter hominem? cavere ac refugere €alitibus ferisque satis est. atque cum arbore exacuant €limentque cornua elephanti et uri, saxo rhinocerotes, utr[2o]2-€que apri dentium sicas, sciantque ad nocendum praeparare €se animalia, quod tamen eorum excepto homine e[2t]2 tela sua venenis tinguit? nos et sagittas tinguimus ac ferro ipsi €nocentius aliquid damus, nos et flumina inficimus et re-€rum naturae elementa, ipsumque quo vivitur in perniciem €vertimus. neque est, ut putemus ignorari ea ab animali-€bus; quae praepararent contra serpentium dimicationes, €quae post proelium ad medendum excogitarent, indi-€cavimus. nec ab ullo praeter hominem veneno pugna-tur alieno. fateamur ergo culpam ne iis quidem, quae €nascuntur, contenti; etenim quan[2t]2o plura eorum genera €humana manu fiunt! quid? non et homines quidem ut €venena nascuntur? atra ceu serpentium lingua vibrat tabes-€que animi contacta adurit culpantium omnia ac dirarum €alitum modo tenebris quoque suis et ipsarum noctium €quieti invidentium gemitu, quae sola vox eorum est, ut €inauspicatarum animantium vice obvii quoque vetent agere €aut prodesse vitae. nec ullum aliud abominati spiritus praemium novere quam odisse omnia. verum et in hoc €eadem naturae maiestas. quanto plures bonos genuit ut @1 €fruges! quanto fertilior in his, quae iuvent alantque! quo-€rum aestimatione et gaudio nos quoque, relictis exustioni €suae istis hominum rubis, pergemus excolere vitam eoque €constantius, quo operae nobis maior quam famae gratia ex-€petitur. quippe sermo circa rura est agrestesque usus, sed €quibus vita constet honosque apud priscos maximus fuerit. @@Arvorum sacerdotes Romulus in primis insti-€tuit seque duodecimum fratrem appellavit inter illos Acca €[2L]2a[2r]2entia nutrice sua genitos, spicea corona, quae vitta €alba colligaretur, sacerdotio ei pro religiosissimo insigni €data; quae prima apud Romanos fuit corona, honosque is €non nisi vita finitur et exules etiam captosque comitatur. bina tunc iugera p. R. satis erant, nullique maiorem mo-€dum adtribuit, quo servorum paulo ante principis Neronis €contento huius spatii viridiariis? piscinas iuvat maiores €habere, gratumque, si non aliquem culinas. Numa insti-€tuit deos fruge colere et mola salsa supplicare atque, ut €auctor est Hemina, far torrere, quoniam tostum cibo €salubrius esset, id uno modo consectu[2s]2, statuendo non esse purum ad rem divinam nisi tostum. is et Fornacal[2i]2a €instituit farris torrendi ferias et aeque religiosas Termi-€nis agrorum. hos enim deos tum maxime noverant, Se-€iamque a serendo, Segestam a segetibus appellabant, qua-€rum simulacra in circo videmus_tertiam ex his @1 €nominare sub tecto religio est_, ac ne degustabant qui-€dem novas fruges aut vina, antequam sacerdotes primitias €libassent. @@Iugum vocabatur, quod uno iugo boum in die €exarari posset; actus, in quo boves agerentur cum aratro €uno impetu iusto. hic erat CXX pedum duplicatusque in €longitudinem iugerum faciebat. dona amplissima impera-€torum ac fortium civium quantum quis uno die plurimum €circumaravisset, item quartarii farris aut heminae, confe-rente populo. cognomina etiam prima inde: Pilumni, qui €pilum pistrinis invenerat, Pisonis a pisendo, iam Fabio-€rum, Lent[2ul]2orum, Ciceronum, ut quisque aliquod optime €genus sereret. Iuniorum [2e]2 familia Bubulcum nominarunt, €qui bubus optime utebatur. quin et in sacris nihil reli-€giosius conf[2a]2rreationis vinculo erat, novaeque nuptae far-reum praeferebant. agrum male colere censorium probrum €iudicabatur, atque, ut refert Cato, cum virum [2bonum]2 €laudantes bonum agricolam bonumque colonum dixissent, €amplissime laudasse existimabantur. hinc et locupletes €dicebant loci, hoc est agri, plenos. pecunia ipsa a pecore €appellabatur. etiam nunc in tabulis censoriis pascua di-€cuntur omnia, ex quibus populus reditus habet, quia diu €hoc solum vectigal fuerat. multatio quoque non nisi ovium €boumque inpendio dicebatur, n[2o]2n omittenda priscarum €legum benivolentia: cautum quippe est, ne bovem prius @1 quam ovem nominaret, qui indiceret multam. ludos boum €causa celebrantes Bubetios vocabant. Servius rex ovium €boumque effigie primum aes signavit. frugem quidem €aratro quaesitam furtim noctu pavisse ac secuisse puberi €XII tabulis capital erat, suspensumque Cereri necari €iubebant gravius quam in homicidio convictum, inpubem praetoris arbitratu verberari noxiamve duplionemve decerni. €iam distinctio honosque civitatis ipsius non aliunde erat. €rusticae tribus laudatissimae eorum, qui rura haberent, €urbanae vero, in quas transferri ignominia esset, desidiae €probro. itaque quattuor solae erant, a partibus urbis, in €quis habitabant, Suburana, Palatina, Collina, Esquilina. €nundinis urbem revisitabant et ideo comitia nundinis ha-bere non licebat, ne plebes rustica avocaretur. quies som-€nusque in stramentis erat. gloriam denique ipsam a farris €honore adoriam appellabant. equidem ipsa etiam verba €priscae significationis admiror; ita enim est in commen-€tariis pontificum: "Augurio canario agendo dies €constituantur, priusquam frumenta vaginis ex-€eant [2n]2e[2c]2 antequam in vaginas perveniant." @@Ergo his moribus non modo sufficiebant fruges €null[2a]2 provinciarum pascente Italiam, verum etiam annonae €vilitas incredibilis erat. Manius Marcius aedilis plebis pri-€mum frumentum populo in m[2o]2dios assibus datavit. L. Mi- @1 €nucius Augurinus, qui Spurium M[2aelium coarguerat, far-]2€ris pretium in trinis nundinis ad assem redegit undeci-þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨’˜‡mus plebei tribunus, qua de causa statua ei extra portam Trigeminam a populo stipe conlata statuta est. Seius in €aedilitate assibus populo frumentum praestitit, quam ob €causam et ei statuae in Capitolio ac Palatio dicatae sunt, €ipse supremo die populi umeris portatus in rogum est. €quo ver[2o]2 anno Mater deum advecta Romam est, maiorem €ea aestate messem quam antecedentibus annis decem fac-tam esse tradunt. M. Varro auctor est, cum L. Metellus €in triumpho plurimos duxit elephantos, assibus singulis €farris modios fuisse, item vini congios ficique siccae pon[2d]2o €XXX, olei pon[2d]2o X, carnis pon[2d]2o XII. nec e latifundiis €singulorum contingebat arcentium vicinos, quippe etiam €lege Stolonis Licini incluso modo quingentorum iuge-€rum, et ipso sua lege damnato, cum substituta filii per-sona amplius possideret. luxuriantis iam rei p. fuit ista €mensura. Mani quidem Curi post triumphos inmensum-€que terrarum adiectum imperio nota contio est: pernicio-€sum intellegi civem, cui septem iugera non essent satis. €haec autem mensura plebei post exactos reges adsignata est. quaenam ergo tantae ubertatis causa erat? ipsorum €tunc manibus imperatorum colebantur agri, ut fas est €credere, gaudente terra vomere laureato et triumphali €aratore, sive illi eadem cura semina tractabant, qua bella, €eademque diligentia arva disponebant, qua castra, sive @1 €honestis manibus omnia laetius proveniunt, quoniam et curiosius fiunt. serentem invenerunt dati honores Serra-€num, unde ei et cognomen. aranti quattuor sua iugera €in Vaticano, quae prata Quintia appellantur, Cincinnato €viator attulit dictaturam et quidem, ut traditur, nudo, €plenoque nuntius morarum: "Vela corpus," inquit, "ut €perferam senatus populique Romani mandata." tales tum etiam viatores erant, quod ipsum nomen indi-€tum est subinde ex agris senatum ducesque arcessentibus. €at nunc eadem illa vincti pedes, damnatae manus inscripti-€que vultus exercent, non tam surda tellure, quae parens €appellatur colique dicitur et ips[2o]2 honore his absumpto, €ut non invita ea et indignante credatur id fieri. e[2t]2 nos €miramur ergastulorum non eadem emolumenta esse, quae €fuerint imperatorum! @@Igitur de cultura agri praecipere principale fuit €etiam apud exteros, siquidem et reges fecere, Hiero, €Philometor, Attalus, Archelaus, et duces, Xeno-€phon et Poenus etiam Mago, cui quidem tantum honorem €senatus noster habuit Carthagine capta, ut, cum regulis €Africae bibliothecas donaret, unius eius duodetriginta vo- @1 €lumina censeret in Latinam linguam transferend[2a]2, cum iam M. Cato praecepta condidisset, peritisque Punicae €dandum negotium, in quo praecessit omnes vir clarissimae €familiae D. Silanus. sapientiae vero auctores et carmini-€bus excellentes quique alii illustres viri conposuissent, €quos sequeremur, praetexuimus hoc in volumine, non in €grege nominando M. Varrone, qui LXXXI vitae annum €agens de ea re prodendum putavit. @@Apud Romanos multo serior vitium cultura esse €coepit, primoque, ut necesse erat, arva tantum coluere, €quorum a nobis nunc ratio tractabitur, non volgari modo, €verum, ut adhuc fecimus, et vetustis et postea inventis €omni cura perquisitis causaque rerum et ratione simul €eruta. dicemus et sidera siderumque ipsorum terrestria €signa dabimus indubitata, quandoquidem qui adhuc dili-€gentius ea tractavere, quibusvis potius quam agricolis scripsisse possunt videri. ac primum omnium oraculis €maiore ex parte agemus, quae non in alio vitae genere €plura certiorave sunt. cur enim non videantur oracula, a €certissimo de[2o]2 maximeque veridico, usu, profecta? @@Principium autem a Catone sumemus: "Fortissimi €viri et milites strenuissimi ex agricolis gignuntur €minimeque male cogitantes._Praedium ne cupide €emas." in re rustica "operae ne parcas, in agro emendo" €minime. quod male emptum est, semper paenitet. agrum €paraturos ante omnia intueri oportet "aquam, viam, @1 €vicinum." singula magnas interpretationes habent nec dubias. Cato in conterminis hoc amplius aestimari iubet, €quo pacto [2n]2i[2t]2eant. "in bona enim," inquit, "regione bene €nitent." Atilius Regulus ille Punico bello bis consul aiebat €neque fecundissimis locis insalubrem agrum parandum €neque effetis saluberrimum. salubritas loci non semper €incolarum colore detegitur, quoniam adsueti etiam in pesti-€lentibus durant. praeterea sunt quaedam partibus anni €salubria, nihil autem salutare est, nisi quod toto anno €salubre. malus est ager, cum quo dominus luctatur. @@Cato inter prima spectari iubet, ut solum sua virtute €valeat qua dictum est positione, ut operariorum copia €prope sit oppidumque validum, ut navigiorum evectus vel €itinerum, ut bene aedificatus et cultus. in quo falli pleros-€que video; segnitiem enim prioris domini pro emptore €esse arbitra[2n]2tur. nihil est damnosius desert[2o]2 agro. itaque €Cato, de bono domino melius emi, nec temere contem-€nendam alienam disciplinam, agroque ut homini, quamvis €quaestuosus sit, si tamen et sumptuosus, non multum superesse. ille in agro quaestuosissimam iudicat vitem, €non frustra, quoniam ante omnia de inpensae ratione cavit; €proxime hortos irriguos, nec id falso, si sub oppido sint; €et prata antiqui parata dixere, idemque Cato interro-€gatus, quis esset certissimus quaestus, respondit: "si bene pascas;" qui proximus: si "[2s]2at bene." summa omnium @1 €in hoc spectando fuit, ut fructus is maxime probaretur, €qui quam minimo inpendio constaturus esset. hoc ex €locorum occasione aliter alibi decernitur. eodemque per-tinet, quod agricolam vendacem esse oportere dixit, fundum €in adulescentia conserendum sine cunctatione, [2a]2edificandum €non nisi consito agro, tunc quoque cunctanter, optimum-€que est, ut volgo dixere, aliena insania frui, sed ita, ut €villarum tutela non sit oneri. eum tamen, qui bene habitet, €saepius ventitare in agrum, frontemque domini plus prod-€esse quam occipitium non mentiuntur. @@Modus hic probatur, ut neque fundus €villam quaerat neque villa fundum, non, ut fecer[2e]2 iuxta €divers[2is in]2 eadem aetate exemplis L. Lucullus et Q. Scaevola, €cum villa Scaevolae fructus non ca[2pe]2ret, villam Luculli €ager, quo in genere censoria castigatio erat minus arare €quam verrere. nec hoc sine arte quadam est. novissimus €villam in Mis[2e]2nensi posuit C. Marius VII cos., sed peritia €castra metandi sic, ut conparat[2o]2s ei ceteros etiam Sulla Felix caecos fuisse dicere[2t]2. convenit neque iuxta €paludes ponendam esse neque adverso amne, quamquam €Homerus omnino [2e]2 flumine semper antelucanas auras €insalubres verissime tradidit. spectare in aestuosis locis €septentriones debet, meridiem in frigidis, in temperatis €exortum aequinoctialem. @1 @@Agri ipsius bonitas quibus argumentis iudicanda sit, €quamquam de terrae genere optimo disserentes abunde €dixisse possumus videri, etiamnum tamen traditas notas €subsignabimus Catonis maxime verbis: "ebulum vel €prunus silvestris vel rubus, bulbus minutus, tri-€folium, herba pratensis, quercus, silvestris pirus €malusque frumentarii soli notae, item nigra terra €et cinerei coloris. omnis creta coquet, nisi per-€macra, sabulumque, nisi id etiam pertenue est, €et multo campestribus magis quam clivosis re-€spondent eadem." @@Modum agri in primis servandum antiqui puta-€vere, quippe ita censebant, satius esse minus serere et €melius arare; qua in sententia et Vergilium fuisse video. €verumque confitentibus latifundia perdidere Italiam, iam €vero et provincias_sex domini semissem Africae possi-€debant, cum interfecit eos Nero princeps_, non frau-€dando magnitudine hac quoque sua Cn. Pompeio, qui €numquam agrum mercatus est conterminum. agro empto €domum vendendam inclementer atque non ex utilitate €publici status Mago censuit, hoc exordio praecepta pan-€dere ingressus, ut tamen appareat adsiduitatem desidera-€tam ab eo. @@Dehinc peritia vilicorum in cura habenda est, €multaque de his Cato praecepit. nobis satis sit dixisse, €quam proximum domino corde esse debere et tamen sibi-€met ipsi non videri. coli rura ab ergastulis pessumum @1 €est, [2u]2t quidquid agitur a desperantibus. temerarium þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨’˜¤†videatur unam vocem antiquorum posuisse, et fortassis €incredibile, ni penitus aestimetur, "nihil minus expedire, quam agrum optime colere." L. Tarius Rufus infima €natalium humilitate consulatum militari industria meritus, €antiquae alias parsimoniae, circiter <30M>30 HS liberalitate divi €Augusti congestum usque ad detractationem heredis ex-€hausit agros in Piceno coemendo colendoque in gloriam. €internicionem ergo famemque censemus? immo, Hercules, modum iudicem rerum omnium utilissimum. bene colere €necessarium est, optime damnosum, praeterquam subole €su[2a]2 colono aut pascendis alioqui colente. domino aliquas €messes colligere non expedit, si conputetur inpendium €operae, nec temere olivam, nec quasdam terras diligenter €colere, sicut in Sicilia tradunt, itaque decipi advenas. @@Quonam igitur modo utilissime colentur agri? €ex oraculo scilicet: "malis bonis." sed defendi aequum €est abavos, qui praeceptis suis prospexere vitae. namque €cum dicerent "malis", intellegere voluere vilissimos, sum-€mumque providentiae illorum fuit, ut quam minimum €esset inpendii. praecipiebant enim ista, qui triumphales €denas argenti libras in supellectile crimini dabant, qui €mortuo vilico relinquere victorias et reverti in rura sua €postulabant, quorum heredia colenda suscipiebat res p., @1 exercitusque ducebant senatu illis vilicante. inde illa €reliqua oracula: "nequam agricolam esse quisquis €emeret quod praestare ei fundus posset; malum €patrem familias quisquis interdiu faceret, quod €noctu posset, nisi in tempestate caeli; peiorem €qui profes[2t]2is diebus ageret, quod feriatis debe-€ret; pessimum qui sereno die sub tecto potius operaretur quam in agro." Nequeo mihi tempe-€rare, quo minus unum exemplum antiquitatis adferam, ex €quo intellegi possit, apud populum etiam de culturis agendi €morem fuisse qualiterque defendi soliti sint illi viri. €C. Furius Cresimus e servitute liberatus, cum in parvo €admodum agello largiores multo fructus perciperet, quam €ex amplissimis vicinitas, in invidia erat magna, ceu fruges alienas perliceret veneficiis. quamobrem ab Spurio Albino €curuli [2aedile]2 die dicta metuens damnationem, cum in €suffragium tribus oporteret ire, instrumentum rusticum €omne in forum attulit et adduxit f[2am]2iliam suam validam €atque, ut ait Piso, bene curatam ac vestitam, ferramenta €egregie facta, graves ligones, vomeres ponderosos, boves saturos. postea dixit: "Veneficia mea, Quirites, haec €sunt, nec possum vobis ostendere aut in forum €adducere lucubrationes meas vigiliasque et su-€dores." omnium sententiis absolutus itaque est. profecto €opera, non inpensa, cultura constat, et ideo maiores fer-€tilissimum in agro oculum domini esse dixerunt. @@Reliqua praecepta reddentur suis locis, quae pro- @1 €pria generum singulorum erunt. interim communia, quae €succurrunt, non omittemus, et in primis Catonis huma-€nissimum utilissimumque: id agendum, ut diligant €vicini. causas reddit ille, nos existimamus nulli esse €dubias._Inter prima idem cavet, ne familiae male sit._ €Nihil sero faciendum in agricultura omnes censent, iterum-€que suo quaeque tempore facienda, et tertio praecepto €praetermissa frustra revocari._De terra cariosa execratio €Catonis abunde indicata est, quamquam praedicere non €cessa[2n]2tis._Quidquid per asellum fieri potest, vilissime constat._Filex biennio moritur, si frondem agere non €patiaris. id efficacissime contingit germinantis ramis ba-€culo decussis; sucus enim ex ipsa defluens necat radices. €aiunt et circa solstitium avolsas non renasci nec harun-€dine sectas aut exaratas vomeri harundine inposita. simi-€liter et harundinem exarari filice vomeri inposita prae-cipiunt._Iuncosus ager verti pala debet aut in saxoso bidentibus. frutecta igni optime tolluntur. umidiorem €agrum fossis concidi atque siccari utilissimum est, fossas €autem cretosis locis apertas relinqui, in solutiore terra €saepibus firmari [2v]2e[2l]2 proclivibus a[2c]2 supinis lateribus @1 €procumbere; quasdam obcaecari et in alias dirigi maiores €patentioresque et, si sit occasio, silice vel glarea sterni, €ora autem earum binis utrimque lapidibus statuminari et €alio superintegi. silvae extirpandae rationem Democritus €prodidit, lupini flore in suco cicutae uno die macerato €sparsisque radicibus. @@Et quoniam praeparatus est ager, nunc indi-€cabitur natura frugum. sunt autem duo prima earum €genera: frumenta, ut triticum, hordeum, et legumina, ut €faba, cicer. differentia notior, quam ut indicari deceat. @@Frumenti ipsius totidem genera per tempora €satu divisa: hiberna, quae circa vergiliarum occasum sata €terra per hiemem nutriuntur, ut triticum, hordeum; aestiva, €quae aestate ante vergiliarum exortum seruntur, ut milium, €panicum, sesama, [2h]2orminum, irio, Italiae dumtaxat ritu. €alioquin in Graecia et in Asia omnia a vergiliarum occasu €seruntur, quaedam autem utroque tempore in Italia, ex his quaedam et tertio veris. aliqui verna milium, pani-€cum, lentem, cicer, alicam appellant, sementiva autem €triticum, hordeum, fabam, rapam. et in tritici genere €pars aliqua pabuli est quadripedum causa sati, ut farrago, €et in leguminibus, ut vicia; ad communem quadripedum €hominumque usum lupinum. @@Legumina omnia singulas habent radices praeter €fabam, easque surculosas, quia non in multa dividuntur, @1 €altissimas autem cicer. frumenta multis radicantur fibris €sine ramis. erumpit a primo satu hordeum die septimo, €legumen quarto vel, cum tardissime, septimo, faba a XV €ad XX, legumina in Aegypto tertio die. ex hordeo alterum €caput grani in radicem exit, alterum in herbam, quae et €prior floret. radicem crassior pars grani fundit, tenuior €florem, ceteris seminibus eadem pars et radicem et florem. @@Frumenta hieme in herba sunt, verno tempore €fastigantur in stipulam quae sunt hiberni generis, at €milium et panicum in culmum geniculatum et concavum, sesama vero in ferulaceum. omnium satorum fructus aut €spicis continetur, ut tritici, hordei, muniturque vallo ari-€starum contra aves et parvas quadripedes, aut includitur €siliquis, ut leguminum, aut vasculis, ut sesamae ac papa-€veris. milium et panicum tantum pro indiviso et parvis €avibus expositum est; indefens[2um]2 quippe membranis con-€tinetur. €@@Panicum a paniculis dictum, cacumine languide nu-€tante, paulatim extenuato culmo paene in surculum, prae-€densis acervatur granis, cum longissima, pedali [2ph]2oba. €milio comae granum complexae fimbriato capillo curvantur. sunt et panico genera mammosa, e pano parvis racemata €paniculis, et cacumine gemino; quin et colore distinguntur €candido, nigro, rufo, etiam purpureo. panis multifariam et @1 €e milio fit, e panico rarus; sed nullum ponderosius fru-€mentum est aut quod coquendo magis crescat. LX pondo €panis e modio reducunt modiumque pultis ex tribus sex-tariis madidis. milium intra hos X annos ex India in €Italiam invectum est nigrum colore, amplum grano, harun-€dineum culmo. adolescit ad pedes altitudine VII, prae-€grandibus comis_iubas vocant_, omnium frugum €fertilissimum. ex uno grano sextarii terni gignuntur. seri €debet in umidis. @@Frumenta quaedam in tertio genu spicam inci-€piunt concipere, quaedam in quarto, sed etiamnum occultam. €genicula autem sunt tritico quaterna, farri sena, hordeo €octona. sed non ante supra dictum geniculorum nume-€rum conceptus est spicae, qui ut spem sui fecit, IIII aut €V tardissime diebus florere incipiunt totidemque aut paulo €pluribus deflorescunt, hordea vero, cum tardissime, diebus €VII. Varro quater novenis diebus fruges absolvi tradit €et mense nono meti. @@Fabae in folia exeunt ac deinde caulem emittunt €nullis distinctum internodiis. reliqua legumina surculosa €sunt. ex his ramosa cicer, ervum, lens. quorundam €caules sparguntur in terram, si non habeant adminiculum; €[2a]2t pis[2a]2 scandunt, si habuere, aut deteriora fiunt. legu-€minum unicaulis faba sola, unus et lupino, sed * * * , ceteris @1 ramos[2i]2s praetenui surculo, omnibus vero fistulosis. folium €quaedam ab radice [2e]2mittunt, quaedam a cacumine, [2ut]2 €frumentum et hordeum. utrumque et quidquid in stipula €est in cacumine unum folium habet_sed hordeo þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨’˜º…scabra sunt, ceteris levia_, multif[2ol]2ia contra faba, cicer, €pisum. frumentis folium harundinaceum, fabae rotunda et €magnae leguminum parti, longior[2a]2 erviliae et piso, phasiolis venosa, sesamae et irioni sanguinea. cadunt folia lupino €tantum et papaveri. legumina diutius florent, et ex his €ervum ac cicer, sed diutissime faba, XL diebus, non €autem singuli scapi tamdiu, quoniam alio desinente alius €incipit, nec tota seges, sicut frumenti, pariter. siliquantur €vero omnia diversis diebus et ab ima primum parte, pau-€latim flore subeunte. @@Frumenta cum defloruere, crassescunt maturantur-€que, cum plurimum, diebus XL, item faba, paucissimis €cicer. id enim a sementi diebus XL perficitur. milium €et panicum et sesama et omnia aestiva XL diebus matu-€rantur a flore, magna terrae caelique differentia. in €Aegypto enim hordeum sexto a satu mense, frumenta €septumo metuntur, in Hellade VII hordeum, in Pelopon-€neso octavo, et frumenta etiamnum tardius. grana in €stipula crinito textu spicantur. in faba leguminibusque @1 €alternis lateribus siliquantur. fortiora contra hiemes fru-€menta, legumina in cibo. @@Tunicae frumento plures. hordeum maxime nudum €et arinca, set praecipue avena. calamus altior frumento €quam hordeo, arista mordacior hordeo. in area exteruntur €triticum et siligo et hordeum. sic et seruntur pura, qua-€liter moluntur, quia tosta non sunt. e diverso far, milium, €panicum purgari nisi tosta non possunt. itaque haec cum €suis folliculis seruntur cruda. et far in vaginulis suis €servant ad satus atque non torrent. @@Levissimum ex his hordeum raro excedit XV li-€bras et faba XXII. ponderosius far magisque etiamnum tri-€ticum. far in Aegypto ex olyra conficitur. tertium genus €spicae hoc ibi est. Galliae quoque suum genus farris de-€dere, quod illic bracem vocant, apud nos scandalam, niti-€dissimi grani. est et alia differentia, quod fere quater-€nis libris plus reddit panis quam far aliud. populum €Romanum farre tantum e frumento CCC annis usum Ver-€rius tradit. @@Tritici genera plura, quae fecere gentes. Ita-€lico nullum equidem comparaverim candore ac pondere, €quo maxime decernitur. montanis modo comparetur Italiae €agris externum, in quo principatum tenuit Boeotia, dein €Sicilia, mox Africa. tertium pondus erat Thracio, Syrio, €deinde et Aegyptio, athletarum [cum] decreto, quorum €capacitas iumentis similis quem diximus ordinem fecerat. €Graecia et Ponticum laudavit, quod in Italiam non perve- @1 nit. ex omni autem genere grani praetulit dracontian et €st[2rangi]2an et Selinusium argumento crassissimi calami. ita-€que pingui solo haec genera adsignabat. levissimum et €maxime inane speudian, tenuissimi calami, in umidis seri iubebat, quoniam multo egeret alimento. haec fuere sen-€tentiae Alexandro Magno regnante, cum clarissima fuit €Graecia atque in toto orbe terrarum potentissima, ita ta-€men ut ante mortem eius annis fere CXLV Sophocles €poeta in fabula Triptolemo frumentum Italicum ante cuncta €laudaverit, ad verbum tralata sententia: "et fortunatam €Italiam frumento serere candido." quae laus pecu-€liaris hodieque Italico est; quo magis admiror posteros €Graecorum nullam mentionem huius fecisse frumenti. @@Nunc ex his generibus, quae Roma[2m]2 invehuntur, €levissimum est Gallicum atque Chersonneso advectum, €quippe non excedunt modii vicenas libras, si quis granum €ipsum ponderet. Sardum adicit selibram, Alexandrinum et €trientem_hoc et Siculi pondus_, B[2a]2eticum totam li-€bram addit, Africum et dodrantem. in transpadana Italia €scio vicenas quinas libras farris modios pendere, circa Clusium et senas. lex certa naturae, ut in quocumque €genere pani militari tertia portio ad grani pondus @1 €accedat, sicut optumum frumentum esse, quod in subactum €congium aquae capiat. quibusdam generibus per se pon-€dus, sicut Baliarico: modio tritici panis p. XXXV reddit; €quibusdam [2b]2inis mixtis, ut Cyprio et Alexandrino XX prope libras non excedentibus. Cyprium fuscum est panemque €nigrum facit, itaque miscetur Alexandrinum candidum, red-€euntque XXV pondo. Thebaicum libram adicit. marina €aqua subigi, quod plerique in maritimis locis faciunt occa-€sione lucrandi salis, inutilissimum. non alia de causa €opportuniora morbis corpora existunt. Galliae et Hispa-€niae frumento in potum resoluto quibus diximus generi-€bus spuma ita concreta pro fermento utuntur, qua de causa levior illis quam ceteris panis. Est differen-€tia et calami, crassior quippe melioris est generis. plu-€rimis tunicis Thracium triticum vestitur ob nimia frigora €illi plagae exquisitum. eadem causa et trimenstr[2e]2 invenit €detinentibus terras nivibus, quod tertio fere a satu mense, €cum et in reliquo orbe, metitur. totis hoc Alpibus notum, €et hiemalibus provinciis nullum hoc frumento laetius, uni-€calamum praeterea nec usquam capax, seriturque non nisi tenui terra. est et bimestre circa Thraciae [2A]2enum, quod €XL die, [2e]2 quo satum est, maturescit, mirumque nulli fru- @1 €mento plus esse ponderis et furfuribus carere. utitur eo €et Sicilia et Achaia, montuosis utraque partibus, Euboea €quoque circa Carystum. in tantum fallitur Columella, €qui ne trimestris quidem proprium genus existimaverit €esse, cum sit antiquissimum. Graeci setanion vocant. tra-€dunt in Bactris grana tantae magnitudinis fieri, ut singula €spicas nostras aequent. @@Primum ex omnibus frumentis seritur hordeum. €dabimus et dies serendo cuique generi natura singulorum €exposita. hordeum Indis sativum et silvestre, ex quo panis €apud eos praecipuus [2e]2t alica. maxume quid[2e]2m oryza gau-€dent, ex qua tisanam conficiunt, quam reliqui mortales €ex hordeo. oryzae folia carnosa, porro similia, sed la-€tiora, altitudo cubitalis, flos purpureus, radix gemmeae €rotunditatis. @@Antiquissimum in cibis hordeum, sicut Athenien-€sium ritu Menandro auctore apparet et gladiatorum cogno-€mine, qui hordearii vocabantur. polentam quoque Graeci €non aliunde praeferunt. pluribus fit haec modis. Graeci €perfusum aqua hordeum siccant nocte una ac postero die frigunt, dein molis frangunt. sunt qui vehementius tostum €rursus exigua aqua adspergant et siccent, priusquam mo-€lant. alii vero virentibus spicis decussum hordeum recens €purgant madidumque in pila tundunt atque in corbibus €eluunt ac siccatum sole rursus tundunt et purgatum mo-€lunt. quocumque autem genere praeparato vicenis hordei @1 €libris ternas seminis lini et coriandri selibram salisque acetabulum, torrentes omnia ante, miscent in mola. qui €diutius volunt servare, cum polline ac furfuribus suis con-€dunt novis fictilibus. Italia sine perfusione tostum in sub-€tilem farinam molit, isdem additis atque etiam milio. €@@Panem ex hordeo antiquis usitatum vita damnavit, qua-€dripedumque fere cibus est, cum tisanae inde usus validissimus saluberrimusque tanto opere probetur. unum €laudibus eius volumen dicavit Hippocrates e clarissimis €medicinae scientia. tisanae bonitas praecipua Uticensi. in €Aegypto vero est quae fiat ex hordeo, cui sunt bini an-€guli. in Baetica et Africa genus, ex quo fiat, hordei gla-€brum appellat Turranius. idem olyran et oryzan eandem €esse existimat. tisanae conficiendae volgata ratio est. @@Simili modo e tritici semine tragum fit, in Cam-€pania dumtaxat et Aegypto, amylum vero ex omni €tritico ac siligine, sed optimum e trimestri. inventio eius €Chio insulae debetur; et hodie laudatissimum inde. est €appellatum ab eo quod sine mola fiat. proximum trimestri €quod e minime ponderoso tritico. madescit dulci aqua in €ligneis vasis, ita ut integatur quinquies in die mutata; melius, si et noctu, ita ut misceatur pariter. emollitum €priusquam acescat, linteo aut sportis saccatum tegulae in-€funditur inlitae fermento, atque ita in sole densatur. post €Chium maxime laudatur Creticum, mox Aegyptium_pro- @1 €batur autem levore et levitate atque ut recens sit_, iam €et Catoni dictum apud nos. @@Hordei farina et ad medendum utuntur, mirum-€que in usu iumentorum ignibus durato ac postea molito €offisque humana manu demissis in alvum maiores vires €torosque corporis fieri. spicae quaedam binos ordines €habent, quaedam plures usque ad senos. grano ipsi ali-þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨’˜Î†quo[2t]2 differentiae: longius leviusque aut brevius a[2c]2 rotun-€dius, candidius nigriusve, cui purpura est opimo ad €polentam. contra tempestates candido maxima infirmitas. hordeum frugum omnium mollissimum est. seri non volt €nisi in sicca et soluta terra ac nisi laeta. palea ex opti-€mis, stramento vero nullum conparatur. hordeum ex omni €frumento minime calamitosum, quia ante tollitur quam tri-€ticum occupet rubigo_itaque sapientes agricolae triti-€cum cibariis tantum serunt, hordeum sacculo seri dicunt_, propterea celerrime redit, fertilissimumque quod in Hispa-€niae Carthagine Aprili mense collectum est. hoc seritur €eodem mense in Celtiberia, eodemque anno bis nascitur. €rapitur omne a prima statim maturitate festinantius quam €cetera. fragili enim stipula et tenuissima palea granum €continetur. meliorem etiam polentam fieri tradunt, si non €excocta maturitate tollatur. @@Frumenti genera non eadem ubique nec, ubi €eadem sunt, isdem nominibus. volgatissima ex his atque @1 €po[2ll]2entissima far, quod adoreum veteres appellavere, siligo, €triticum. haec plurimis terris communia. arinca Gallia-€rum propria, copiosa et Italiae est, Aegypto autem ac Sy-€riae Ciliciaeque et Asiae ac Graeciae peculiares zea, oryza, tiphe. Aegyptus similaginem conficit e tritico suo nequa-€quam Italicae parem. qui zea utuntur non habent far. €est et haec Italiae, in Campania maxime, semenque appel-€latur. hoc habet nomen res praeclara, ut mox docebimus, €propter quam Homerus $ZEI/DWROS A)/ROURA& dixit, non, ut €aliqui arbitrantur, quoniam vitam donaret. amylum quo-que ex ea fit priore crassius; haec sola differentia est. €ex omni genere durissimum far et contra hiemes firmis-€simum. patitur frigidissimos locos et minus subactos vel €aestuosos sitientesque. primus antiquis Lati[2i]2 cibus, magno €argumento in adoriae donis, sicuti diximus. pulte autem, €non pane, vixisse longo tempore Romanos manifestum, quoniam et pulmentaria hodieque dicuntur et Ennius, €antiquissimus vates, obsidionis famem exprimens offam eri-€puisse plorantibus liberis patres commemorat. et hodie €sacra prisca atque natalium pulte fitilla conficiuntur, vide-€turque tam puls ignota Graeciae fuisse quam Italiae polenta. @@Tritici semine avidius nullum est nec quod €plus alimenti trahat. siliginem proprie dixerim tritici de-€licias candore si[2v]2e virtute si[2v]2e pondere. conveniens umi- @1 €dis tractibus, quales Italiae sunt et Galliae Comatae, sed €trans Alpes in Allobrogum tantum Remorumque agro per-€tinax, in ceteris ibi partibus biennio in triticum transit. €remedium, ut gravissima quaeque grana eius serantur. e siligine lautissimus panis pistrinarumque opera lau-€datissima. praecellit in Italia, si Campana Pisis natae €misceatur. rufior illa, at Pisana candidior ponderosiorque €cretacea. iustum est e grano Campanae, quam vocant €castratam, e modio redire sextarios IV siliginis vel e gre-gali sine castratura sextarios V, praeterea floris semodium €et cibarii, quod secundarium vocant, sextarios IV, furfuris €sextarios totidem, e Pisana autem siliginis sextarios V, €cetera paria sunt. Clusina Arretinaque etiamnum sextarios €siliginis ad[2i]2ciunt, in reliquis pares. si vero pollinem fa-€cere libeat, XVI pondo panis redeunt et cibarii III furfu-€rumque semodius. molae discrimine hoc constat. nam quae €sicca moluntur, plus farinae reddunt, quae salsa aqua sparsa, €candidiorem medullam, verum plus retinent in furfure. farinam a farre dictam nomine ipso apparet. siligineae €farinae modius Gallicae XX libras panis reddit, Italicae €duabus tribusve amplius in artopticio pane. nam furna-€ceis binas adiciunt libras in quocumque genere. @@Similiago e tritico fit, laudatissima ex Africo. €iustum est e modiis redire semodios et pollinis sextarios €V_ita appellant in tritico quod florem in siligine; hoc €aerariae officinae chartariaeque utuntur_, praeterea se-€cundarii sextarios IV furfurumque tantundem, panis vero e modio similaginis [2p.]2 XXII, e floris modio p. XVI. pre-€tium huic annona media in modios farinae XL asses, @1 €similagini octonis assibus amplius, siligini castratae duplum. €est et alia distinctio semel * * * pollinatam XVII p. panis €reddere, bis XVIII, ter XIX cum triente et secundarii €panis quinas selibras, totidem cibarii et furfurum sex-€tarios VI. @@Siligo numquam maturescit pariter, nec ulla sege-€tum minus dilationem patitur propter teneritatem, iis quae €maturuere protinus granum dimittentibus. sed minus quam €cetera frumenta in stipula periclitatur, quoniam semper €rectam habet spicam nec rorem continet, qui robiginem faciat. Ex ari[2n]2ca dulcissimus panis. ipsa spissior €quam far, et maior spica, eadem et ponderosior. raro mo-€dius grani non XVI libras implet. exteritur in Graecia €difficulter, ob id iumentis dari ab Homero dicta. haec €enim est quam olyram vocat. eadem in Aegypto facilis €fertilisque. @@Far sine arista est, item siligo, excepta quae Laconica €appellatur. adiciuntur his genera bromos et tragos, externa €omnia, ab oriente invectae oryzae similia. tiphe et ipsa €eiusdem est generis, ex qua fit in nostro orbe oryza. apud €Graecos est et [2ze]2a, traduntque eam [2ac]2 tiphen, cum sint @1 €degeneres, redire ad frumentum, si pistae serantur, nec €protinus, sed tertio anno. @@Tritico nihil est fertilius_hoc ei natura tri-€buit, quoniam eo maxime alebat hominem_, utpote cum €e modio, si sit aptum solum, quale in Byzacio Africae €campo, centeni quinquageni modii reddantur. misit ex eo €loco divo Augusto procurator eius ex uno grano, vix cre-€dibile dictu, CCCC paucis minus germina, exstantque de ea re epistulae. misit et Neroni similiter CCCLX sti-€pulas ex uno grano. cum centesimo quidem et Leontini €Siciliae campi fundunt aliique et tota B[2a]2etica et in pri-€mis Aegyptus. fertilissima tritici genera ramosum a[2c]2 quod €centigranium vocant. inventus est iam et scapus unus €centum fabis onustus. @@Aestiva frumenta diximus sesamam, milium, €panicum. sesama ab Indis venit. ex ea et oleum faciunt; €colos eius candidus. huic simile est in Asia Graeciaque €erysimum, idemque erat, nisi pinguius esset, quod apud €nos vocant irionem, medicaminibus adnumerandum potius €quam frugibus. eiusdem naturae et [2h]2orminum Graecis dic-€tum, sed cumino simile; seritur cum sesama. hac et irione €nullum animal vescitur virentibus. @@Pistura non omnium facilis, quippe Etruria spi-€cam farris tosti pisente pilo praeferrato fistula serrata et €stella intus denticulata, ut, si inte[2n]2ti pisant, concidantur @1 €grana ferrumque frangatur. maior pars Italiae nudo utitur €pilo, rotis etiam, quas aqua verset, obiter et mola. de €ipsa ratione pisendi Magonis proponemus sententiam: triticum ante perfundi aqua multa iubet, postea evalli, €dein sole siccatum [2in]2 pila repeti, simili modo hordeum. €huius sextarios XX spargi II sextariis aquae. lentem tor-€reri prius, dein cum furfuribus leviter pisi aut addito in €sextarios XX lateris crudi frusto et harenae semodio. ervi-€liam iisdem modis, quibus lentem. ses[2a]2mam in calida ma-€ceratam exporrigi, dein confricari et frigida mergi, ut €paleae fluctuentur, iterumque exporrigi in sole super lintea, quod nisi festinato peragatur, lurido colore mucescere. et €ipsa autem, quae evalluntur, variam pistrinarum rationem €habent. acus vocatur, cum per se pisitur spica tantum, €aurificum ad usus, si vero in area teritur cum stipula, €palea, in maiore terrarum parte ad pabula iumentorum. €mili et panici et ses[2a]2mae purgamenta adpludam vocant et €alibi aliis nominibus. @@Milio Campania praecipue gaudet pultemque can-€didam ex eo facit. fit et panis praedulcis. Sarmatarum €quoque gentes hac maxime pulte aluntur et cruda etiam €farina, equino lacte vel sanguine [2e]2 cruris venis ad- @1 €mixto. Aethiopes non aliam frugem quam mili hordeique €novere. @@Panico et Galliae quidem, praecipue Aquitania €utitur, sed et circumpadana Italia addita faba, sine qua * * * €Ponticae gentes nullum panico praeferunt cibum._Cetera €aestiva frumenta riguis magis etiam quam imbribus gau-€dent, milium et panicum aquis minime, [2c]2um in folia ex-þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨’˜å†eunt. vetant ea inter vites arboresve frugiferas seri, ter-€ram emac[2i]2ari hoc satu existimantes. @@Mili praecipuus ad fermenta usus e musto €subacti in annuum tempus. simile fit e tritici ipsius fur-€furibus minutis et optimis e musto albo triduo macerat[2is]2, €subactis ac sole siccatis. inde pastillos in pane faciendo €dilutos cum similagine seminis fervefaciunt atque ita fari-€nae miscent, sic optimum panem fieri arbitrantes. Graeci €in binos semodios farinae satis esse bes[2s]2em fermenti con-stituere. et haec quidem genera vindemiis tantum fiunt; €quo libeat vero tempore ex aqua hordeoque bilibres offae €ferventi foco vel fictili patina torrentur cinere et carbone, €usque dum rubeant. postea operiuntur in vasis, donec €acescant. hinc fermentum diluitur. cum fieret autem panis €hordeacius, ervi aut cicerculae farina ipse fermentabatur; iustum erat II librae in V semodios. nunc fermentum fit €ex ipsa farina, quae subigitur, priusquam addatur sal, ad @1 €pultis modum decocta et relicta, donec acescat. vulgo vero €nec suffervefaciunt, sed tantum pridie adservata materia €utuntur, palamque est naturam acore fermentari, sicut eva-€lidiora esse corpora, quae fermentato pane alantur, quippe €cum apud veteres ponderosissimo cuique tritico praecipua €salubritas perhibita sit. @@Panis ipsius varia genera persequi supervacuum €videtur, alias ab opsoniis appella[2t]2i, ut ostrearii, alias a de-€liciis, ut artolagani, alias a festinatione, ut spe[2us]2tici, nec €non a coquendi ratione, ut furnacei vel artopticii aut in €clibanis cocti, non pridem etiam e Parthis invecto quem €aquaticum vocant, quoniam aqua trahitur ad tenuem et €spongiosam inanitatem, alii Parthicum. summa laus sili-€ginis bonitate et cribri tenuitate constat. quidam ex ovis €aut lacte subigunt, butyro vero gentes etiam pacatae, ad operis pistorii genera transeunte cura. durat sua Piceno €in panis inventione gratia ex alicae materia. [2e]2um novem €diebus macerat[2um]2 decumo ad speciem tractae subigunt €uvae passae suco, postea in furnis ollis inditum, quae rum-€pantur ibi, torrent. neque est ex eo cibus nisi madefacto, €quod fit lacte maxime mulso. @1 @@Pistores Romae non fuere ad Persicum usque €bellum annis ab urbe condita super DLXXX. ipsi panem €faciebant Quirites, mulierumque id opus maxime erat, sicut €etiam nunc in plurimis gentium. artoptas iam Plautus €appellat in fabula, quam Aululariam [2in]2scripsit, magna ob €id concertatione eruditorum, an is versus poetae sit illius, certumque fit Atei Capitonis sententia [2co]2cos tum pa-€nem lautioribus coquere solitos, pistoresque tantum eos, €qui far pisebant, nominatos. nec cocos vero habebant in €servitiis, eosque ex macello conducebant. cribrorum genera €Galliae s[2a]2etis equorum invenere, Hispaniae lino excusso-€ria et pollinaria, Aegyptus papyro atque iunco. @@Sed inter prima dicatur et alicae ratio prae-€stantissimae saluberrima[2eque]2, quae palma frugum indubi-€tata Italiae contingit. fit sine dubio et in Aegypto, sed €admodum spernenda, in Italia vero pluribus locis, sicut €Veronensi Pisanoque agro, in Campania tamen laudatissima. €campus est subiacens montibus nimbosis, totus quidem p. planitie[2s]2. terra eius, ut protinus soli natura dica-€tur, pulverea summa, inferior bibula et pumicis vice fistu-€l[2o]2sa quoque. montium culpa in bonum cedit. crebros @1 €enim imbres percolat atque transmittit, nec dilui aut ma-€dere voluit propter facilitatem culturae, eadem acceptum €umorem nullis fontibus reddit, sed temperate concoquens intra se vice suci continet. seritur toto anno, panico se-€mel, bis farre. et tamen vere segetes, quae interquievere, €fundunt rosam odoratiorem sativa. adeo terra non cessat €parere, unde volgo dictum, plus apud Campanos unguenti €quam apud ceteros olei fieri. quantum autem universas €terras campus Campanus antecedit, tantum ipsum pars €eius, quae Leboriae vocantur, quem Phlegraeum Graeci €appellant. finiuntur Le[2b]2oria[2e]2 via ab utroque latere con-€sulari, quae a Puteolis et quae a Cumis Capuam ducit. @@Alica fit e zea, quam semen appellavimus. tun-€ditur granum eius in pila lignea, ne lapidis duritia con-€terat, mobili, ut notum est, pilo vinctorum poenali opera. €primori inest pyxis ferrea. excussis in[2de]2 tunicis iterum €isdem armamentis nudata conciditur medulla. ita fiunt ali-€cae tria genera: minimum ac secundarium, grandissimum vero aphaerema appellant. nondum habent candorem suum, €quo praecellunt, iam tamen Alexandrinae praeferuntur. €postea, mirum dictu, admiscetur creta, quae transit in cor-pus coloremque et teneritatem adfert. invenitur haec inter €Puteolos et Neapolim in colle Leucogaeo appellato, extat- @1 €que divi Augusti decretum, quo annua ducena milia Nea-€politanis pro eo numerari iussit e fisco suo, coloniam €deducens Capuam, adiecitque causam ad[2s]2erendi, quoniam €negassent Campani alicam confici sine eo metallo posse. €_(In eodem reperitur et sulpur, emicantque fontes Araxi €oculorum claritati et volnerum medicinae dentiumque fir-€mitati.)_ @@Alica adulterina fit maxime quidem e zea, quae €in Africa degenerat. latiores eius spicae nigrioresque et €brevi stipula. pisunt cum harena et sic quoque difficulter €deterunt utriculos, fitque dimidia nudi mensura, posteaque €gypsi pars quarta inspargitur atque, ut cohaesit, farinario €cribro subcernunt. quae in eo remansit, excepticia appel-€latur et grandissima est. rursus, quae transit, artiore cer-€nitur et secundaria vocatur, item cribraria, quae simili €modo in tertio remansit cribro angustissimo et tantum harenas transmittente. alia ratio ubique adulterandi ex €tritico: candidissima et grandissima eligunt grana ac se-€micocta in ollis postea arefaciunt sole ad [2di]2mi[2d]2ium rur-€susque leviter adspersa molis frangunt. ex zea pulchrius €quam e tritico fit [2t]2ragum, quamvis id alicae vitium sit. €candorem autem ei pro creta lactis incocti mixtura confert. @@Sequitur leguminum natura, inter quae ma-€xime honos fabae, quippe ex qua temptatus sit etiam pa-€nis. lomentum appellatur farina [2ex]2 ea, adgravaturque pon-€dus illa et omni legumine, iam vero et pabulo, in pane @1 €venali. fabae multiplex usus omnium quadripedum generi, €praecipue homini. frumento etiam miscetur apud pleras-€que gentes, et maxime panico solida ac delicatius fracta. quin et prisco ritu puls fabata suae religionis diis in €sacro est. praevalens pulmentari cibo, set hebetare sen-€sus existimata, insomnia quoque facere, ob haec Pytha-€goricae sententiae damnata, ut alii tradidere, quoniam €mortuorum animae sint in ea, qua de causa parentando utique adsumitur. Varro et ob haec flaminem ea non €vesci tradit et quoniam in flore eius litterae lugubres €reperiantur. in eadem peculiaris religio, namque fabam €utique ex frugibus referre mos est auspici causa, quae €ideo referiva appellatur. et auctionibus adhibere eam lu-€crosum putant. sola certe frugum etiam exesa repletur €crescente luna. aqua marina aliave salsa non percoquitur. seritur ante vergiliarum occasum leguminum prima, ut €antecedat hiemem. Vergilius eam per ver seri iubet €circumpadanae Italiae ritu, sed maior pars malunt fabalia €maturae sationis quam trimestrem fructum. eius namque €siliquae caulesque gratissimo sunt pabul[2o]2 pecori. aquas €in flore maxime concupiscit, cum vero defloruit, exiguas €desiderat. solum, in quo sata est, laetificat stercoris vice. €ideo circa Macedoniam Thessaliamque, cum florere coepit, vertunt arva. nascitur et sua sponte plerisque in locis, €sicut septentrionalis oceani insulis, quas ob id nostri €Fabarias appellant, item in Mauretania silvestris passim, @1 €sed praedura et quae percoqui non possit. nascitur et €in Aegypto spinoso caule, qua de causa crocodili oculis timentes refugiunt. longitudo scapo quattuor cubitorum €est amplissima, crassitudo [2dig]2it[2i]2. ni genicula abessent, €molli calamo similis; caput papaveri, colore roseo, in eo €fabae non supra tricena[2s]2; folia ampla, fructus ipse ama-€rus et odore, sed radix perquam grata incolarum cibis, €cruda et omni modo cocta, harundinum radicibus simi-€lis. nascitur et in Syria Ciliciaque et in Toron[2a]2e Chal-þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨’˜úˆˆcidi[2ce]2s lacu. @@Ex leguminibus autumno vere[2ve]2 seruntur lens et €in Graecia pisum. lens amat solum tenue magis quam €pingue, caelum utique siccum. duo genera eius Aegypto, €alterum rotundius nigriusque, alterum sua figura, unde €vario usu tralatum est in lenticulas nomen. invenio apud €auctores aequanimitatem fieri vescentibus ea. pisum in €apricis seri debet frigorum inpatientissimum. ideo in Ita-€lia et in austeriore caelo non nisi verno tempore terra €facili, soluta. @@Ciceris natura est gigni cum salsilagine, ideo €solum urit nec nisi madefactum pridie seri debet. diffe-€rentiae plures, magnitudine, colore, figura, sapore. est @1 €enim arietino capit[2i]2 simile, unde ita appellatur, album €nigrumque; est et columbinum, quod alii Venerium appel-€lant, candidum, rotundum, leve, arietino minus, quod religio €pervigiliis adhibet. est et cicercula minuti ciceris, inae-€qualis, angulosi, veluti pisum, dulcissimum autem id quod €ervo simillimum, firmiusque quod nigrum et rufum quam €quod album. @@Siliquae rotundae ciceri, ceteris leguminum lon-€gae et ad figuram seminis latae, piso cylindratae. passio-€lorum cum ipsis manduntur granis. serere eos qua velis €terra licet ab idibus Octobr. in kal. Novembris. legumina, €cum maturescere coeperunt, rapienda sunt, quoniam cito €exiliunt latentque, cum decidere, sicut et lupinum. €quamquam prius de rapis dixisse conveniat_in €transcursu ea attigere nostri, paulo diligentius Graeci, et ipsi tamen inter hortensia_si iustus ordo fiat, a fru-€mento protinus aut certe faba dicendis, quando alius usus €praestantior ab [2i]2is non est. €@@Ante omnia namque cunctis animalibus nascuntur, nec €in novissimis satiant ruris alitum quoque genera, magis-que si decoquantur aqua. quadripedes et fronde eorum €gaudent, et homini non minore rapiciorum suis horis gra-€tia quam cymarum, flavidorum quoque et in horreis ene-€catorum vel maiore quam virentium. ipsa vero durant et €in sua terra servata et postea passa paene ad alium pro- @1 €ventum, famemque sentiri prohibent. a vino atque messe tertius hic Transpadanis fructus. terram non morose [2e]2l[2i]2-€git, paene ubi nihil aliud seri possit. nebulis et pruinis €ac frigore ultro aluntur, amplitudine mirabili; vidi XL libras €excedentia. in cibis quidem nostris pluribus modis com-€mendantur, durantque ad alia sinapis acrimonia domita, €etiam coloribus picta praeter suum sex aliis, purpureo quoque. neque aliud in cibis tingui decet. genera eorum €Graeci duo prima fecere, masculinum femininumque, et ea €serendi modo ex eodem semine: densiore enim satu ma-€sculescere, item in terra difficili. semen praestantius quo subtilius. species vero omnium tres. aut enim in latitu-€dinem fundi, aut in rotunditatem globari. tertiam speciem €silvestrem appellavere, in longitudinem radice procurrente, €raphani similitudine et folio anguloso scabroque, suco acri, €qui circa messem exceptus oculos purget medeaturque €caligini admixto lacte mulierum. frigore dulciora fieri €existimantur et grandiora. tepore in folia exeunt. palma €in [2N]2ursino agro nascentibus_tax[2at]2io in libras sesterti €singuli et in penuria bini_, proxima in Algido natis, napi[2s]2 vero Amiterni. quorum eadem fere natura: €gaudent aeque frigidis. seruntur et ante kalendas Mar-€tias, in iugero sextarii IIII. diligentiores quinto sulco €napum seri iubent, rapa quarto, utrumque stercorato, rapa @1 €laetiora fieri, si cum palea sem[2en]2 inaretur. serere nudum volunt precantem sibi et vicinis serere se. satus utrique €generi iustus inter duorum numinum dies festos, Neptuni €atque Volcani, feruntque subtili observatione, quota luna €praecedente hieme nix prima ceciderit, si totidem luminum €die intra praedictum temporis spatium serantur, mire pro-€venire. seruntur et vere in calidis atque umidis. @@Lupino usus proximus, cum sit et homini €et quadripedum generi ungulas habenti communis. reme-€dium eius, ne metentes fugiat exiliendo, ut ab imbre €tollatur. nec ullius quae seruntur natura ad sensu[2m]2 * * * €terraeque mirabilior est. primum omnium cotidie cum €sole circumagitur horasque agricolis etiam nubilo demon-€strat. ter praeterea floret. terram amat terraque operiri non vult. et unum hoc seritur non arato. qu[2a]2erit maxime €sabulosa et sicca atque etiam harenosa. coli utique non €vult. tellurem adeo amat, ut, quamvis frutectoso solo €coiectum inter folia vepresque, ad terram tamen radice €perveniat. pinguescere hoc satu arva vineasque diximus; €itaque adeo non eget fimo, ut optimi vicem repraesentet, @1 €nihilque aliud nullo inpendio constat, ut quod ne serendi quidem gratia opus sit adferre: protinus seritur ex ar[2ea]2 €ac ne spargi quidem postulat decidens sponte. primumque €omnium seritur, novissimum tollitur, utrumque Septembri €fere mense, quia, si non antecessit hiemem, frigoribus €obnoxium est. inpune praeterea iacet, vel derelictum €etiam, si non protinus secuti obruant imbres, ab omnibus €animalibus amaritudine sua tutum, plerumque tamen levi €sulco integunt. ex densiore terra rubricam maxime amat. €ad hanc alendam post tertium florem verti debet, in sa-€bulo post secundum. cretosa tantum limosaque odit et in his non provenit. maceratum calida aqua homini quoque €in cibo est. nam bovem unum modii singuli satiant vali-€dumque praestant, quando etiam inpositum puerorum ven-€tribus pro remedio est. condi in fumo maxime convenit, €quoniam in umido vermiculi umbilicum eius in sterilitatem €castrant. si depastum sit in fronde, inarari protinus solum €opus est. @@Et vicia pinguescunt arva, nec ipsa agricolis €operosa. uno sulco sata non s[2a]2ritur, non stercoratur nec €aliud quam deoccatur. sationis eius tria tempora: circa €occasum arcturi, ut Decembri mense pascat. tum optime €seritur in semen. aeque namque fert depasta. secunda €satio mense Ianuario est, novissima Martio, tum ad fron-dem utilissima. siccitatem ex omnibus, quae seruntur, €maxime amat. non aspernatur etiam umbrosa. ex semine €eius, si lecta matura est, palea ceteris praefertur. vitibus €praeripit sucum, languescuntque, si in arbusto seratur. @1 @@Nec ervi operosa cura est. hoc amplius quam €vicia runcatur, et ipsum medicaminis vim optinens, quippe €cum divom Augustum curatum epistulis ipsius memoria €exstet. sufficiunt singulis boum iugis modi quini sati. €Martio mense satum noxium esse bobus aiunt, item autumno €gravedinosum, innoxium autem fieri primo vere satum. @@Et silicia, hoc est fenum Graecum, scari-€phatione seritur, non altiore quattuor digitorum sulco, €quantoque peius tractatur, tanto provenit melius. rarum €dictu esse aliquid, cui prosit neglegentia. id autem, quod €secale ac farrago appellatur, occari tantum desiderat. @@Secale Taurini sub Alpibus asiam vocant, deter-€rimum e[2t]2 tantum ad arcendam famem, fecunda, sed gracili €stipula, nigritia triste, pondere praecipuum. admiscetur €huic far, ut mitiget amaritudinem eius, et tamen sic quo-€que ingratissimum ventri est. nascitur qualicumque solo €cum centesimo grano, ipsumque pro laetamine est. @@Farrago ex recrementis farris praedensa seritur, €admixta aliquando et vicia. eadem in Africa fit ex hordeo. €omnia haec pabularia, degeneransque ex leguminibus quae €vocatur cracca, in tantum columbis grata, ut pastas ea €negent fugitivas illius loci fieri. @@Apud antiquos erat pabuli genus, quod Cato €ocinum vocat, quo sistebant alvom bubus. id erat e pabuli @1 €segete viride desectum, antequam ge[2ner]2aret. Sura Mami-€lius aliter id interpretatur et tradit fabae modios X, €viciae II, tantundem erviliae in iugero autumno misceri et €seri solitos, melius et avena Graeca, cui non cadit semen, €admixta. hoc vocitatum ocinum boumque causa seri soli-€tum. Varro appellatum a celeritate proveniendi e Graeco, €quod $W)KE/WS& dicunt. @@Medica externa etiam Graeciae est, ut a Medis €advecta per bella Persarum, quae Darius intulit, sed vel €in primis dicenda tanta dos e[2s]2t cum ex uno satu amplius €quam tricenis annis duret. similis est trifolio caule foliis-€que, geniculata. quidquid in caule adsurgit, folia con-€trahuntur. unum de ea et cytiso volumen Amphiloc[2h]2us þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨’›‘con[2po]2su[2it]2. solum, in quo seratur, elapidatum purgatumque €subigitur autumno, mox aratum et occatum integitur crate €iterum ac tertium, quinis diebus interpositis et fimo ad-€dito. poscit autem siccum sucosumque vel riguum. ita praeparato seritur mense Maio, alias pruinis obnoxia. opus €est densitate seminis omnia occupari internascentesque €herbas excludi_id praestant in iugera modi III_ @1 €e[2t]2 cavend[2u]2m ne adurat sol, terraque protinus integi debet. €si sit umidum solum herbosumve, vincitur et desciscit in €pratum. ideo protinus altitudine unciali herbis omnibus €liberanda est, manu potius quam sarculo. secatur incipiens €florere et quotiens refloruit. id sexies evenit per annos, cum minimum, quater. in semen maturescere prohibenda €est, quia pabulum utilius est usque ad trimatum. verno €sar[2i]2ri debet liberarique ceteris herbis, ad trimatum marris €ad solum radi. ita reliquae herbae intereunt sine ipsius €damno propter altitudinem radicum. si evicerint herbae, €remedium unicum i[2n]2 aratro, saepius vertendo, donec omnes aliae radices intereant. dari non ad satietatem debet, ne €[2d]2eplere sanguinem necesse sit. et viridis utilior est. €arescit surculose ac postremo [2in]2 pulverem inutilem ex-€tenuatur. de cytiso, cui et ipsi principatus datur in pabulis, €adfatim diximus inter frutices. et nunc frugum omnium €natura peragenda est, cuius in parte de morbis quoque €dicatur. @@Primum omnium frumenti vitium avena €est, et hordeum in eam degenerat sic, ut ipsa frumenti sit €instar, quippe cum Germaniae populi serant eam neque €alia pulte vivant. soli maxime caelique umore hoc evenit €vitium. sequentem causam habet inbecillitas seminis, si diutius retentum est terra, priusquam erumpat. eadem €ratio et si cariosum fuit, cum sereretur. prima autem €statim eruptione agnoscitur, ex quo apparet in radice @1 €esse causam. est et aliud ex vicino avenae vitium, cum €amplitudine inchoata granum, sed nondum matura, prius €quam roboret corpus, adflatu noxio cassum et inane in €spica evanescit quodam abortu. @@Venti autem tribus temporibus nocent frumento €et hordeo: in flore aut protinus cum defloruere vel matu-€rescere incipientibus. tum enim exinaniunt grana, priori-€bus causis nasci prohibent. nocet et sol creber ex nube. €nascuntur et vermiculi in radice, cum sementem imbribus secutis inclusit repentinus calor umorem. gignuntur et in €grano, cum spica e pluviis calore infervescit. est et can-€tharis dictus scarabaeus parvus, frumenta erodens. omnia €ea animalia cum cibo deficiunt. oleum, pix, adips con-€traria seminibus, cavendumque ne contacta eis serantur. €imber in herba utilis a partu, florentibus autem frumento €et hordeo nocet, leguminibus innocuus praeterquam ciceri. €maturescentia frumenta imbre laeduntur et hordeum magis. nascitur et herba alba, panico similis, occupans arva, €pecori quoque mortifera. nam lolium et tribulos et car-€duos lappasque non magis quam rubos inter frugum €morbos potius quam inter ipsius terrae pestes numera-verim. caeleste frugum vinearumque malum nullo minus €noxium est robigo. frequentissima haec in roscido tractu €convallibusque ac perflatum non habentibus; e diverso @1 €carent ea ventosa et excelsa. inter vitia segetum et luxuria €est, cum onerata[2e]2 fertilitate procumbunt. commune autem €omnium satorum vitium uricae, etiam ciceris, cum salsi-€laginem eius abluendo imber dulcius id facit. @@Est herba, quae cicer enecat et ervum circum-€ligando se; vocatur oroba[2n]2che. tritico simili modo aera, €hordeo festuca, quae vocatur aegilops, lenti herba securi-€clata, quam Graeci a similitudine pelecinum vocant; et hae €conplexu necant. circa Philippos ateramum nominant in €pingui solo herbam, qua faba necatur, teramum, qua in macro, cum udam quidam ventus adflavit. aerae granum €minimum est in cortice aculeato. cum est in pane, celer-€rime vertigines facit, aiuntque in Asia et Graecia balnea-€tores, cum velint turbam pellere, carbonibus id semen €inicere. nascitur et phalangion in ervo, bestiola aranei €generis, si hiems aquosa sit. limaces nascuntur in vicia €et aliquando e terra, cocleae minutae, mirum in modum €erodentes eam. et morbi quidem fere hi sunt. @@Remedia eorum, quaecumque pertinent ad her-€bas, in sarculo et, cum semen iactatur, cinere. quae vero €in semine et circa radicem consistunt, praecedente cura €caventur. vino ante semina perfusa minus aegrotare exi-€stimant. Vergilius nitro et amurca perfundi iubet fabam; @1 sic etiam grandescere promittit. quidam vero, si triduo €ante satum urina et aqua maceretur, praecipue adolescere €putant; ter quidem sar[2i]2tam modium fractae e modio so-€lidae reddere. reliqua semina, cupressi foliis tusis si €misceantur, non esse vermiculis obnoxia, nec si interlunio €serantur. multi ad mili remedia rubetam noctu arvo cir-€cumferri iubent, priusquam sariatur, defodique in medio €inclusam fictili. ita nec passerem nec vermes nocere, sed €eruendam, priusquam metatur; alioquin amarum fieri. quin et armo talpae contacta semina uberiora esse. De-€mocritus suco herbae, quae appellatur aizoum, in tegulis €nascens, [2e]2t ab aliis aesum, Latine vero sedum aut digi-€tillum, medicata seri iubet omnia semina. vulgo vero, si €dulcedo noceat et vermes radicibus inhaereant, remedium €est amurca pura ac sine sale spargere, dein sarire, si in €articulum seges ire coeperit, runcare, ne herbae vincant. pestem a milio atque panico, sturnorum passerumve agmina, €scio abigi herba, cuius nomen ignotum est, in quattuor €angulis segetis defossa, mirum dictu, ut omnino nulla avis €intret. mures abiguntur cinere mustelae vel felis diluto €et semine sparso vel decoctarum aqua. sed redolet virus €animalium eorum etiam in pane. ob id felle bubulo semina @1 attingi utilius putant. rubigo quidem, maxima segetum €pestis, lauri ramis in arvo defixis transit in ea folia ex €arvis. luxuria segetum castigatur dente pecoris in herba €dumtaxat, et depastae quidem vel saepius nullam in spica €iniuriam sentiunt. retonsarum etiam semel omnino certum €est granum longius fieri et inane cassumque ac satum €non nasci. Babylone tamen bis secant, tertium depascunt; alioquin folia tantum fierent. sic quoque cum quinqua-€gesimo fenore messes reddit eximia fertilitas soli, dili-€gentioribus ve[2l]2 cum centesimo. neque est cura difficilis €quam diutissime aqua rigandi, ut praepinguis et densa €ubertas diluatur. limum autem non invehunt Euphrates €Tigrisque sic ut in Aegypto Nilus, nec terra ipsa herbas €gignit. ubertas tamen tanta est, ut sequente anno sponte €restibilis fiat seges inpressis vestigio seminibus. quae €tanta soli differentia admonet terrae genera in fruges €discribere. @@Igitur Catonis haec sententia est: in agro crasso €et laeto frumentum seri, si vero nebulosus sit idem, [2rapa]2, €raphanos, milium, panicum. in frigido, aquoso prius seren-€dum, postea in calido, in solo autem rubricoso vel pullo €vel harenoso, si non sit aquosum, lupinum; in creta et €rubrica et aquosiore agro adoreum; in sicco et non her- @1 boso nec umbroso triticum; in solo valido fabam; viciam €vero quam minime aquoso herbidoque; siliginem et triti-€cum in loco aperto, edito, qui sole quam diutissime tor-€reatur; lentem in ru[2d]2ecto et rubricoso, qui non sit her-€bidus; hordeum in novali et in arvo, quod restibile possit €fieri; trimestre, ubi sementem maturam facere non possi[2s]2 €et cuius crassitudo sit restibilis. @@Subtilis et illa sententia: serenda ea in tenuiore terra, €quae non multo indigent suco, ut cytisus et cicere except[2o]2 €legumin[2a]2 quae velluntur e terra, non subsecantur_unde €et legumina appellata, quia ita leguntur_, in pingui €autem quae cibi sunt maioris, ut olus, triticum, siligo, €linum. sic ergo tenue solum hordeo dabitur_minus €enim alimenti radix poscit_, l[2a]2e[2t]2ior terra densiorque tritico. in loco umi[2d]2i[2ore]2 far adoreum potius quam triti-€cum seretur, temperato et triticum et hordeum. colles €robustius, sed minus reddunt triticum. far, siligo et cre-€tosum et uliginosum solum patiuntur. €@@E[2x]2 frugibus ostentum semel, quod equidem in-€venerim, accidit P. Aelio Cn. Cornelio cos., quo anno þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨’›¦‡superatus est Hannibal. in arboribus enim tum nata pro-€duntur frumenta. @1 @@Et quoniam de frugum terraeque generibus ab-€unde diximus, nunc de arandi ratione dicemus, ante €omnia Aegypti facilitate conmemorata. Nilus ibi coloni €vice fungens evagari incipit, ut diximus, a solstitio a[2c]2 €nova luna, primo lente, dein vehementius, quamdiu in €leone sol est. mox pigrescit in virginem transgresso atque in libra resid[2i]2t. si XII cubita non excessit, fames certa €est, nec minus si XVI exsuperavit. tanto enim tardius €decedit, quanto abundantius crevit, et sementem arcet. €vulgo credebatur a decessu eius serere solitos, mox sues €inpellere vestigiis semina deprimentes in madido solo, et credo antiquitus factitatum, nunc quoque non multo gra-€viore opera; sed tamen inarari certum est abiecta prius €semina in limo degressi amnis. hoc fit Novembri mense €incipiente, postea pauci runcant_botanismon vocant_, €reliqua pars non nisi cum falce arva visit paulo ante kal. €Apriles. peragitur autem messis mense Maio, stipula num-€quam cubitali, quippe sabulum subest granumque limo tantum continetur. excellentius Thebaidis regioni frumen-€tum, quoniam palustris Aegyptus. similis ratio, sed feli-€citas maior Babyloniae Seleuciae, Euphrate atque Tigri €restagnantibus, quoniam rigandi modus ibi manu tempe-€ratur. Syria quoque tenui sulco arat, cum multifariam in €Italia octoni boves ad singulos vomeres anhelent. in omni @1 €quidem parte culturae, sed in hac maxime valet oraculum €illud: "quid quae[2que]2 regio patiatur." @@Vomerum plura genera: culter vocatur inflex[2us]2 €praedensam, priusquam proscindatur, terram secans futu-€risque sulcis vestigia praescribens incisuris, quas resupi-€nus in arando mordeat vomer. alterum genus est volgare €rostrati vectis. tertium in solo facili, nec toto porrectum dentali, sed exigua cuspide in rostro. latior haec quarto €generi et acutior in mucronem fastigata eodemque gladio €scindens solum et acie laterum radices herbarum secan[2s]2. €non pridem inventum in Raetia Galliae duas addere tali €rotulas, quod genus vocant plaumorati. cuspis effigiem palae habet. serunt ita non nisi culta t[2er]2ra et fere nova. €latitudo vomeris caespites versat. semen protinus iniciunt €cratesque dentatas supertrahunt. nec sarienda sunt hoc €modo sata, sed protelis binis ternisque sic arant. uno €boum iugo censeri anno facilis soli quadragena iugera, €difficilis tricena iustum est. @@In arando magnopere servandum est €Catonis oraculum: "quid est bene agrum colere? €bene arare. quid secundum? [2arare]2. quid ter- @1 €tium? stercorare. sulco vario ne ares. tempe-€stive ares." tepidioribus locis a bruma proscindi arva €oportet, frigidioribus ab aequinoctio verno, et maturius €sicca regione quam umida, maturius densa terra quam soluta, pingui quam macra. ubi siccae et graves aestat[2e]2s, €terra cretosa aut gracilis, utilius inter solstitium et autumni €aequinoctium aratur; ubi leves aestus, frequentes imbres, €pingue herbosumque solum, ibi mediis caloribus. altum €et grave solum etiam hieme moveri placet, tenue valde €et aridum paulo ante sationem. @@Sunt et h[2u]2ic suae leges: lutosam terram ne €tangito. vi omni arato. prius quam ares proscindito. hoc €utilitatem habet, quod inverso caespite herbarum radices €necantur. quidam utique ab aequinoctio verno proscindi €volunt._quod vere semel aratum est, a temporis argu-€mento vervactum vocatur. hoc in novali aeque necessa-rium est. novale est quod alternis annis seritur._ara-€turos boves quam artissime iungi oportet, ut capitibus €sublatis arent_sic minime colla contundunt_; si inter €arbores vitesque aretur, fiscellis capistrari, ne germinum €tenera praecerpant; securiculam in stiva pendere, qua €intercidantur radices_hoc melius quam convelli aratro €bovesque luctari_; in arando versum peragi nec stri-gare in actu spiritus. iustum est proscindi sulco dodrantali €iugerum uno die, iterari sesquiiugerum, si sit facilitas @1 €soli; si minus, proscindi semissem, iterari assem, quando €et animalium labori natura leges statuit. omne arvum €rectis sulcis, mox et obliquis subigi debet. in collibus €traverso tantum monte aratur, sed modo in superiora €modo [2in]2 inferiora rostrante vomere, tantumque est labori[2s]2 €homini, ut etiam boum vice fungatur. certe sine hoc animali montanae gentes sarculis arant. arator nisi in-€curvus praevaricatur. inde tralatum hoc crimen in forum. €ibi u[2t]2ique caveatur, ubi inventum est. purget vomerem €subinde stimulus cuspidatus rallo. scamna inter duos €sulcos cruda ne relinquantur, glaebae ne exultent. male €aratur arvom, quod satis frugibus occandum est. id demum €recte subactum erit, ubi non intelleg[2e]2tur, utro vomer ierit. €in usu est et collicias interponere, si ita locus poscat, €ampliore sulco, quae in fossas aquam educant. @@Aratione per traversum iterata occatio se-€quitur, ubi res poscit, crate vel rastro, et sato semine €iterat[2ur]2 haec quoque, ubi consuetudo patitur, crate con-€tenta vel tabula aratro adnexa_quod vocant lirare_ €operiente semina; [2ni]2 operiantur, quae primum appellata, deliratio est. quarto seri sulco Vergilius existimatur €voluisse, cum dixit optimam esse segetem, quae bis soles, €bis frigora sensisset. spissius solum, sicut plerumque in €Italia, quinto sulco seri melius est, in Tuscis vero nono. €at fabam et viciam non proscisso serere sine damno con-€pendium operae est. @1 @@Non omittemus unam etiamnum arandi rationem €in transpadana Italia bellorum iniuria excogitatam. Salassi €cum subiectos Alpibus depopularentur agros, panicum mi-€liumque iam excrescens temptavere. postquam respuebat €natura, inararunt. at illae messes multiplicatae docuere €quod nunc vocant artrare, id est aratrare, ut credo, tunc €dictum. hoc fit vel incipiente culmo, cum iam s[2e]2 ad bina ternave emiserit folia. nec recens subtrahemus exemplum €in Treverico agro tertio ante hunc annum conpertum. €nam cum hieme praegelida captae segetes essent, rese-€verunt etiam campos mense Martio uberrimasque messes €habuerunt. €@@Nunc reliqua cultura tradetur per genera frugum. @@Siliginem, far, triticum, semen, hordeum oc-€cato, sarito, runcato quibus dictum erit diebus. singulae €operae cuique generi in iugero sufficient. sarculatio in-€duratam hiberno rigore soli tristitiam laxat temporibus €vernis novosque soles admittit. qui sariet, caveat ne fru-€menti radices subfodiat. triticum, semen, hordeum, fabam bis sarire melius. runcatio, cum seges in articul[2um]2 e[2x]2i[2it]2, €evolsis inutilibus herbis, frugum radices vindicat segetemque €discernit a caespite. leguminum cicer eadem quae far deside-€rat. faba runcari non gestit. quoniam evincit herbas lupi-€num, occatur tantum. milium et panicum occatur et saritur, @1 €non iteratur, non runcatur. silicia et [2ph]2asioli occantur tan-tum. sunt genera terrae, quorum ubertas pectinari segetem €in herba cogat_cratis et hoc genus dentatae stilis fer-€reis_, eademque nihilominus et depascuntur. quae de-€pasta sunt, sarculo iterum excitari necessarium. at in €Bactris, Africa, Cyrenis omnia haec super[2v]2a[2c]2ua fecit in-€dulgentia caeli, et a semente non nisi messibus in ar[2v]2a €redeunt, quia siccitas coercet herbas, fruges nocturno t[2an]2-tum rore nutriens. Vergilius alternis cessare arva suadet €_si patiantur ruris spatia, utilissimum procul dubio est_; €quod si neget condicio, far serendum, unde lupinum aut €vicia aut faba sublata sint et quae terram faci[2a]2nt laetio-€rem. inprimisque et hoc notandum, quaedam propter alia €seri obiter, si parum proven[2e]2re, [2ut priore]2 diximus €volumine, ne eadem saepius dicantur; plurimum enim re-€fert soli cuiusque ratio. @@Civitas Africae in mediis harenis petentibus €Syrtis Leptimque Magna[2m]2 vocatur Tacape, felici super €omne miraculum riguo solo. ternis fere milibus passuum €in omnem partem fons abundat, largus quidem, sed cer-€tis horarum spatiis dispensatur inter incolas. palmae ibi €praeg[2r]2andi subditur olea, huic ficus, fico punica, illi vitis, €sub vite seritur frumentum, mox legumen, deinde olus, omnia eodem anno, omniaque aliena umbra aluntur. qua-þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨’›½‚terna cubita eius soli in quadratum, nec ut a porrectis @1 €metiantur digitis, sed in pugnum contractis, quaternis de-€nariis venundantur. super omnia est bifera vite bis anno €vindemiare. et nisi multiplici partu exinaniatur ubertas, €pereant luxuria singuli [2f]2ructus. nunc vero toto anno me-€titur aliquid, constatque fertilitati non occurrere homines. aquarum quoque differentia magna riguis. est in Narbo-€nensi provincia nobilis fons Orgae nomine. in eo herbae €nascuntur in tantum expetitae bubus, ut mersis capitibus €totis eas quaerant. sed illas in aqua nascentes certum €est non nisi imbribus ali. ergo suam quisque terram €aquamque noverit. @@Si fuerit illa terra, quam appellavimus te-€neram, poterit sublato hordeo seri milium, eo condito ra-€pae, his sublatis hordeum rursus vel triticum, sicut in €Campania, satisque talis terra aratur, cum s[2a]2ritur. alius €ordo ut, ubi adoreum fuerit, cesset quattuor mensibus €hibernis et vernam fabam recipiat. ante hiemalem ne ce[2s]2-€[2s]2et. nimis pinguis alternari potest ita, ut frumento sub-€lato legumen tertio seratur. gracilior et in annum tertium €cesset. frumentum seri quidam vetant nisi in ea, quae €proximo anno quieverit. @@Maximam huius loci partem stercorationis optinet €ratio, de qua et priore diximus volumine. hoc tantum €[2n]2emin[2i]2 inconpe[2rt]2um est, nisi stercorato seri non oportere, €quamquam et huic leges sunt propriae. milium, panicum, @1 €rapa, napus nisi in stercorato ne serit[2o]2r. non stercorato €frumentum potius quam hordeum seritor. item in nova-€libus, tametsi in illis fabam seri volunt, eandem ubicum-que quam recentissime stercorato solo. autumno aliquid €saturus Septembri mense fimum in agr[2o acer]2vet, post im-€brem utique. si verno erit saturus, per hiemem fimum €disponat. iustum est vehes XVIII iugero tribui, disper-€gere [2c]2avet[2o]2, priusquam ares. at iacto semine, si haec €omissa sit stercoratio, sequens est, priusquam saria[2s]2, [2ut]2 [2fimi ex aviariis seminis vice spargas]2 ante pulverem. quod €ut hanc quoque curam determinemus, iustum [2m]2e[2n]2s[2e]2 sin-€gulas vehes fimi redire in singulas pecudes minores, in €maiores denas. nisi contingat hoc, male substravisse pecori €colonum appareat. sunt qui optime stercorari putent sub €diu retibus inclusa pecorum mansione. ager si non ster-€cor[2e]2tur, alget; si nimium stercoratus est, aduritur, satius-€que est id saepe quam supra modum facere. quo calidius €solum est, eo minus addi stercoris ratio est. @@Semen optimum anniculum, bimum deterius, @1 €trimum pessimum, ultra sterile; et[2e]2nim omnium definita €generatio est. quod in ima area subsedit, ad semen re-€servandum est; id enim optimum, quoniam gravissimum, €neque alio modo utilius dis[2c]2ernitur. quae spica interval-€la[2ta]2 semina habebit, abicietur. optimum granum, quod €rubet et dentibus fractum eundem habet colorem; dete-rius, cui plus intus albi est. certum terras alias plus €seminis recipere, alias minus, religiosumque inde [2e]2t pri-€mum colonis augurium, cum avidius accipiat: esurire cre-€ditur et c[2o]2messe semen. sationem locis umidis celerius €fieri ratio est, ne semen imbre putrescat; siccis serius, €ut pluviae sequantur nec diu iacens atque non concipiens €evanescat; itemque festinata satione densum spargi semen, €quia tarde concipiat, serotina rarum, quia densitate nimia necetur. artis quoque cuiusdam est aequaliter spargere. €manus utique congruere debet cum gradu semperque cum €dextro pede. [2f]2it quoque quorundam occulta ratione, quod €[2s]2ors genialis atque [2f]2ecu[2n]2da est. non transferendum est €ex frigidis locis semen in calida, neque ex praecocibus €[2in serotina]2 nihilque in contrarium, [2ut]2 praecepere quidam €falsa diligentia. @@Serere in iugera temperato solo iustum est tri- @1 €tici aut siliginis modios V, farris aut seminis, quod fru-€menti genus ita appellamus, X, hordei VI, fabae quinta €amplius quam tritici, viciae VII, ciceris et cicerculae et €pisi III, lupini X, lentis III_sed hanc cum fimo arido €seri volunt_, ervi VI, siliciae VI, passiolorum IIII, pabuli €XX, milii, panici sextarios IIII, pingui solo plus, gracili minus. est et alia distinctio: in denso aut cretoso aut €uliginoso tritici aut siliginis modios VI, in soluta terra et €sicca et laeta IIII. macie enim solum, nisi rarum culmum €habeat, spicam minutam facit et inanem; pinguia arva ex €uno semine fruticem numerosum fundunt densamque sege-tem ex raro semine [2e]2mittunt. ergo inter quattuor et sex €modios, pro natura soli quinta minus seri plusve prae-€cipiunt; item in consito aut clivoso, ut in macro. hoc €pertinet oraculum illud magno opere custodiendum: "Sege-€tem ne defru[2d]2es." adiecit his Attius in Praxidic[2a]2, ut €sereretur, cum luna esset in ariete, geminis, leone, libra, €aquario, Zoroastr[2e]2s sole scorpionis duodecim partes trans-€gresso, cum luna esset in tauro. @1 @@Sequitur huc dilata et maxima indigens cura de €tempore fruges serendi quaestio magnaque ex parte ra-€tion[2i]2 siderum conexa; quamobrem sententias omnium in €primis ad id pertinentes exponemus. Hesiodus, qui prin-€ceps hominum de agricultura praecepit, unum tempus €serendi tradidit a vergiliarum occasu. scribebat enim in Boeotia Helladis, ubi ita seri diximus. inter diligentissi-€mos convenit, ut in alitum quadripedumque genitura, esse €quosdam ad conceptum impetus et terrae. hoc Graeci ita €definiunt, cum sit calida et umida. Vergilius triticum €et far a vergiliarum occasu seri iubet, hordeum inter €aequinoctium autumni et brumam, viciam vero et passiolos €et lentem boote occidente. quo fit, ut horum siderum €aliorumque exortus et occasus digerendi sint in suos dies. sunt qui et ante vergiliarum occasum seri iubeant, dum-€taxat in arida terra calidisque provinciis; custodiri enim €semen, corrumpente umore, et a proximo imbre uno die €erumpere; alii statim ab occasu vergiliarum_sequi im-€bres a septimo fere die_; aliqui in frigidis ab aequi-€noctio autumni, in calidis serius, ne ante hiemem luxu-rient. inter omnes autem convenit circa brumam serendum €non esse, magno argumento, quoniam hiberna semina, cum €ante brumam sata sint, septimo die erumpant; si post €brumam, vix quadragesimo. sunt qui properent atque ita €pronuntient, festinatam sementem saepe decipere, seroti- @1 €nam semper. e contrario alii vel vere potius serendum €quam malo autumno atque, ubi fuerit necesse, inter favo-nium et vernum aequinoctium. quidam omissa caelesti €subtilitate temporibus definiunt: vere linum et avenam et €papaver atque, uti nunc etiam Transpadani servant, usque €in quinquatrus, fabam, siliginem Novembri mense, far €Septembri extremo usque in idus Octobres, alii post hunc €diem in kal. Novembres. ita his nulla naturae cura est, €illis nimia, et ideo caeca subtilitas, cum res geratur inter rusticos litterarumque expertes, non modo siderum. et €confitendum est caelo maxime constare ea, quippe Ver-€gilio iubente praedisci ventos ante omnia ac siderum €mores neque aliter quam navigantibus servari. spes ardua, €inmensa, misceri posse caelestem divinitatem inperitiae €rusticae, sed temp[2t]2anda [2i]2am grandi vitae emolumento. €prius tamen sideralis difficultas, quam sensere etiam periti, €subicienda contemplationi est, quo deinde laetior mens €discedat a caelo et facta sentiat, quae futura praenosci €non possint. @@Primum omnium dierum ipsorum anni so-€lisque motus prope inexplicabilis ratio est, ad CCCLXV €adiciente a[2n]2no intercalario diei noctisque quadrantes. ita €fit, ut tradi non possint certa siderum tempora. accedit €confessa rerum obscuritas, nunc praecurrente nec paucis €diebus tempestatum significatu, quod $PROXEIMA/ZEIN& Graeci @1 €vocant, nunc postveniente, quod $E)PIXEIMA/ZEIN&, et plerum-€que alias [2cel]2erius, alias tardius caeli effectu ad terram €deciduo: vulgo serenitate reddita confectum sidus audi-mus. praeterea cum omnia haec statis sideribus caelo-€que adfixis constent, interveniunt motus stellarum, gran-€dinum, imbrium, et ipsi non levi effectu, ut docuimus, €turbantque conceptae spei ordinem. idque, [2ne]2 nobis tan-€tum putemus accidere, et reliqua fallit animalia sagaciora þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨’›Ð†circa hoc, ut quo vita eorum constet, aestivasque alites €praeposter[2i]2 aut praeproper[2i]2 rigores necant, hibernas aestus. ideo Vergilius errantium quoque siderum rationem edi-€scendam praecipit, admonens observandum frigidae Saturni €stellae transitum. sunt qui certissimum veris indicium €arbitrentur ob infirmitatem animalis papilion[2e]2s. [2se]2d eo €ipso anno, cum commentaremur haec, notatum est, pro-€ventum eorum ter repetito frigore extinctum advenasque €volucres a. d. VI. kal. Febr. spem veris adtulisse mox sae-vissima hieme conflictatas. res anceps primum omnium €a caelo peti legem, deinde eam argumentis esse quaeren-€dam. super omnia est mundi convexitatis terrarumque €globi differentia, eodem sidere alio tempore aliis aperiente €se gentibus, quo fit, ut causa eius non isdem diebus ubi-€que valeat. addidere difficultatem et auctores diversis in €locis observando, mox etiam in isdem diversa prodendo. tres autem fuere sectae, Chaldaea, Aegyptia, Graeca. his @1 €addidit quartam apud nos Caesar dictator annos ad solis €cursum redigens [2s]2i[2n]2gulo[2s]2 Sosigene perito scientiae eius €adhibito; et ea ipsa ratio postea conpert[2o]2 errore correcta €est ita, [2ut]2 duodecim annis continuis non intercalaretur, €quia coeperat [2ad]2 sidera annus morari, qui prius antecede-bat. et Sosigenes ipse trinis commentationibus_quam-€quam diligentior ceteris, non cessavit tamen addubitare €ipse semet corrigendo_[2et]2 auctores prodidere ea, quos €praetexuimus volumini huic, raro ullius sententia cum alio €congruente. minus hoc in reliquis mirum, quos diversi excusaverint tractus. eorum, qui in eadem regione disse-€dere, unam discordiam ponemus exempli gratia: occasum €matutinum vergiliarum Hesiodus_nam huius quoque €nomine exstat astrologia_tradidit fieri, cum aequinoc-€tium autumni conficeretur, Thales XXV die ab aequinoc-€tio, Anaximander XXXI, Euctemon [2XLIIII, Eudoxus]2 XLVIII. nos sequimur observationem Caesaris maxime; €haec erit Italiae ratio. dicemus autem et aliorum placita, €quoniam non unius terrae, sed totius naturae interpretes €sumus, non auctoribus positis_id enim verbosum est_, €sed regionibus. legentes tantum meminerint brevitatis gra-€tia, cum Attica nominata fuerit, simul intellegere Cycla-das insulas; cum Macedonia, Magnesiam, Threciam; cum €Aegyptus, Phoenicen, Cyprum, Ciliciam; cum Boeotia, Lo-€cridem, Phocidem et finitimos semper tractus; cum Hel- @1 €lespontus, Chersonesum et continentia usque Atho montem; €cum Ionia, Asiam et insulas Asiae; cum Peloponnesus, Achaiam et ad vesperam iacentes terras. Chaldaei Assy-€riam et Babyloniam demonstrabunt. Africam, Hispanias, €Gallias sileri non erit mirum; nemo enim observavit in €iis, qui proderet siderum exortus. non tamen difficili ra-€tione dinoscentur in illis quoque terris digestione circu-€lorum, quam in sexto volumine fecimus, qua cognatio €caeli non gentium modo, verum urbium quoque singula-rum intellegitur. ergo ex iis terris, quas nominavimus, €sumpta convexitate circuli pertinentis ad quas quisque €quaeret terras, iidem erunt siderum exortus per omnium €circulorum pares umbras. indicandum et illud, tempestates €ipsas [2c]2ar[2din]2es suos habere quadrinis annis, et easdem non €magna differentia reverti ratione solis, octonis vero augeri €easdem, centesima revolvente se luna. @@Omnis autem ratio observata est tribus modis, €exortu siderum occasuque et ipsorum temporum cardini-€bus. exortus occasusque binis modis intelleguntur. aut €enim adventu solis occultantur stellae et conspici desinunt €aut eiusdem abscessu proferunt se, [2ut]2 emersum hoc me-€lius quam exortum consuetudo dixisset et illud occulta-tionem potius quam occasum. [2a]2l[2i]2o modo, quo die inci-€piunt apparere vel desinunt oriente sole aut occidente, €matutini vespertinive cognominati, prout alteruter eorum €mane vel crepusculo contingit. dodrantes horarum, cum €minimum, intervalla ea desiderant ante solis ortum vel post @1 €occasum, ut aspici possint. praeterea bis quaedam ex-€oriuntur et occidunt, omnisque sermo de iis est stellis, €quas adhaerere caelo diximus. @@Cardines temporum quadripertita anni distinctione €constant per incrementa lucis. augetur haec a bruma et €aequatur noctibus verno aequinoctio diebus XC horis tri-€bus, dein superat noctes ad solstitium diebus XCIIII horis €XII; * * * usque ad aequinoctium autumni, et tum aequata €die[2i]2 procedit [2nox]2 ex eo ad brumam diebus LXXXVIII horis tribus_horae nunc in omni accessione aequinoctiales, €non cuiuscumque diei, significantur_, omnesque eae dif-€ferentiae fiunt in octavis partibus signorum, bruma capri-€corni a. d. VIII kal. Ian. fere, aequinoctium vernum arie-€tis, solstitium cancri, alterumque aequinoctium librae, qui €et ipsi dies raro non aliquos tempestatum significatus habent. rursus hi cardines singulis etiamnum articulis temporum €dividuntur, per media omnes dierum spatia, quoniam inter €solstitium et aequinoctium autumni fidiculae occasus au-€tumnum inchoat die XLVI, ab aequinoctio eo ad brumam €vergiliarum matutinus occasus hiemem die XLIII[2I]2, inter €brumam et aequinoctium die XLV flatus favoni vernum €tempus, ab aequinoctio verno initium aestatis die XLVIII @1 vergiliarum exortus matutinus. nos incipiemus a semen-€tibus frumenti, hoc est vergiliarum occasu matutino. nec €deinde parvorum siderum mentione concidenda ratio est €et difficultas rerum augenda, cum sidus vehemens Orionis €isdem diebus longo decedat spatio. @@Sementibus tempora plerique praesumunt et ab €XI die autumnalis aequinoctii fruges serunt, [2n]2ove[2m]2 a co-€ronae exortu continuis diebus certo prope imbrium pro-€misso, Xenophon non antequam deus signum dederit. €hoc Cicero noster imbre fieri interpretatus est, cum sit €vera ratio non prius serendi quam folia coeperint deci-dere. hoc ipso vergiliarum occasu fieri putant aliqui a. d. €III idus Novembris, ut diximus, servantque id sidus €etiam vestis institores, et est in caelo notatu facillimum. €ergo ex occasu eius de hieme augurantur quibus est cura €insidiandi, negotiator[2e]2s avari. ita nubilo occasu pluviosam €hiemem denuntiat, statimque augent lacernarum pretia; sereno asperam, et reliquarum vestium accendunt. sed ille €indocilis caeli agricola hoc signum habeat inter suos ve-€pres humumque suam aspiciens: cum folia viderit deci-€dua. sic iudicetur anni temperies, alibi tardius, alibi ma-€turius. ita enim sentitur, ut caeli locique adficit natura, €idque in hac ratione praecellit, quod eadem et in mundo publica est et unicuique loco peculiaris. miretur hoc qui @1 €non meminerit ipso brumali die puleium in carnariis flo-€rere. adeo nihil occultum esse natura voluit. et serendi €igitur hoc dedit signum. haec est vera interpretatio argu-€menta naturae secum adferens, quippe sic terram peti €suadet promittitque quandam stercoris vicem et contra €rigores terram satusque operiri a se nuntiat ac monet €festinare. @@Varro in fabae utique satu hanc observationem €custodiri praecepit. alii plena luna serendam, lentim vero €a vicesima quinta ad tricesimam, viciam quoque iisdem €lunae diebus. ita demum sine limacibus fore. quidam pabuli €causa sic iubent seri, seminis autem vere. €@@Est et alia manifestior ratio mirabiliore naturae pro-€videntia, in qua Ciceronis sententiam ipsius verbis sub-€signabimus: €@@@@"Iam vero semper viridis semperque gravata €@@@@Lentiscus triplici solita est grandescere fetu €@@@@Ter fruges fundens tria tempora monstrat €@@@@@@arandi." Ex his unum hoc erit idem et lino ac papaveri serendo. €Cato de papavere ita tradit: "Virgas et sarmenta, quae €tibi usioni supererunt, in segete comburito. ubi €eas combusseris, ibi papaver serito." silvestre in €miro usu est melle decoctum ad faucium remedia, visque €somnifera etiam sativo. et hactenus de hiberna semente. Verum ut pariter omnis culturae quoddam @1 €breviarium peragatur, eodem tempore conveniet arbores €stercorare, adcumulare item vineas_sufficit in iugerum €opera_et, ubi patietur loci ratio, arbusta ac vineas €putare, solum seminariis bipalio praeparare, incilia aperire, aquam de agro pellere, torcular lavare et recondere. a kal. þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨’›ç‚Novemb. gallinis ova supponere nolito, donec bruma con-€ficiatur. in eum diem ternadena subicito aestate tota, €hieme pauciora, non tamen infra novena. Democritus €talem futuram hiemem arbitratur, qualis fuerit brumae €dies et circa eum terni; item solstitio aestatem. circa €brumam plerisque bis septe[2ni]2 halcyonum fetura[2e]2 vento-€rum quiete molliunt caelum. sed et in his et in aliis €omnibus ex eventu significationum intellegi sidera debe-€bunt, non ad dies utique praefinitos expectari tempesta-€tum vadimonia. @@Per brumam vitem ne colito. vina tum defae-€cari vel etiam diffundi Hyginus suadet a confecta e[2a]2 €septimo die, utique si septima luna conpetat; cerasa circa €brumam seri. bubus glandem tum adspergi convenit in €iuga singula modios. largior valetudinem infestat, et quo-€cumque tempore detur, si minus XXX diebus continuis €data sit, narrant verna scabie poenitere. materiae cae-dendae tempus hoc dedimus. reliqua opera nocturna @1 €maxime vigilia constent, cum sint noctes tanto ampliores, €qualos, crates, fiscinas texere, faces incidere, ridicas prae-€parare interdiu XXX, palos LX et in lucubratione vesper-€tina ridicas V, palos X, totidem antelucan[2a]2. @@A bruma in favonium Caesari nobilia sidera €significant, III kal. Ian. matutino canis occidens, quo die €Atticae et finitimis regionibus aquila vesperi occidere tra-€ditur. pridie nonas Ian. Caesari delphinus matutino ex-€oritur et postero die fidicula, quo Aegypto sagitta vesperi occidit. item ad VI idus Ian. eiusdem delphini vespertino €occasu continui dies hiemant Italiae, et cum sol in aqua-€rium sentiatur transire, quod fere XVI kal. Feb. evenit. €VIII kal. stella regia appellata Tuberoni in pectore leo-€nis occidit matutina, et pridie nonas Feb. fidicula vespera. huius temporis novissimis diebus, ubicumque patietur caeli €ratio, terram ad rosaria et vineae satum vertere bipalio €oportet_iugero operae LXX sufficiunt_, fossas pur-€gare aut novas facere, antelucanis ferramenta acuere, ma-€nubria aptare, dolia quassa sarcire, ovium tegimenta [2co]2n-€cinnare ipsarumque lanas scabendo purgare. @@A favonio in aequinoctium vernum Caesari @1 €significat, XIIII kal. Mart. triduum varie, et VIII kal. hirun-€dinis visu et postero die arcturi exortu vespertino, item €III non. Mart._Caesar cancri exortu id fieri observa-€vit, maior pars auctorum vindemitoris emersu_VIII idus €aquilonii piscis exortu et postero die Orionis. in Attica €miluum apparere servatur. Caesar et idus Mart. ferales €sibi notavit scorpionis occasu, XV kal. vero April. Italiae €miluum ostendi, XII kal. equum occidere matutino. @@Hoc intervallum temporis vegetissimum agricolis €maximeque operosum est, in quo praecipue falluntur. ne-€que enim eo die vocantur ad munia, quo favonius flare €debeat, sed quo coeperit. hoc acri intentione servandum €est; hoc illo mense signum d[2i]2es habet observatione minime fallaci aut dubia, si quis adtendat. unde autem spiret is €ventus quaque parte veniat, diximus secundo volumine €et dicemus mox paulo operosius. interim ab eo die, €quisquis ille fuerit, quo flare coeperit_non utique VI €id. Feb., sed sive ante, quando praevernat, sive postea, €quando hiemat post diem [2h]2unc_, innumera rusticos €cura distringat et prima quaeque peragantur, quae differri nequeunt. trimestria serantur, vites putentur qua dixi-€mus ratione, oleae curentur, poma serantur inserantur-€que, vineae pastinentur, semina[2ria]2 digerantur, instauren-€tur alia, harundines, salices, genistae serantur caedantur-€que, serantur vero ulmi, populi, platani, uti dictum est. @1 tum et segetes convenit purgare, sarire hibernas fruges €maximeque far. lex certa in eo, cum quattuor fibrarum €esse coeperit, faba vero non antequam trium foliorum, €tunc quoque levi sarculo purgare verius quam fodere, €florentem utique XV primis diebus non attingere. hor-€deum nisi sicco ne sarito. putationem aequinoctio perac-€tam habeto. vineae iugerum quaternae operae putant, alli-gant in arbusto singulae operae arbores XV. eodem hoc €tempore hortorum rosariorumque cura est, quae se-€paratim proximis voluminibus dicetur, eodem et topia-€rii. tum optime scrobes fiunt. terra in futurum proscin-€ditur Vergilio maxime auctore, ut glaebas sol coquat. €utilior sententia, quae non nisi temperatum solum medio €vere arari iubet, quoniam in pingui statim sulcos occu-€p[2e]2nt herbae, gracili insecuti aestus exsiccent omnemque €sucum venturis seminibus auferant. talia autumno melius €arari certum est. @@Cato verna opera sic definit: "scrobes fieri, €seminaria * * * propagari, in locis crassis et umi-€dis ulmos, ficos, poma, oleas seri, prata sterco-€rari luna sitiente; quae rigua non erunt, a flatu €favoni defendi [2e]2t purgari, herbas malas radicitus @1 €erui, ficos interpu[2t]2ari, seminaria fieri et vetera €sarciri: haec antequam vinea[2m]2 fo[2d]2ere incipia[2s]2." €idemque: "piro florente arare incipit[2o]2 macra hare-€nosaque. postea uti quaeque gravissima et aquo-sissima, ita postremo arato." ergo haec aratio has €habebit notas: lentisci primum fructum ostendentis ac piri €florentis. erit et tertia in bulborum satu scillae, item in €coronamentorum narcissi, namque et haec ter florent pri-€moque flore primam arationem ostendunt, medio secundam, €tertio novissimam, quando inter sese alia aliis notas prae-bent. ac non in novissimis cavetur, ne fabis florentibus €attingatur hedera; id enim noxium et exitiale ei est tem-€pus. quaedam vero et suas habent notas, sicuti ficus. €cum folia pauca in cacumine acetabuli modo germinent, €tunc maxime serendas ficus. @@Aequinoctium vernum a. d. VIII kal. April. €peragi videtur. ab eo ad vergiliarum exortum matutinum €Caesari significant kal. April. III non. April. in Attica €vergiliae vesperi occultantur, eaedem postridie in Boeotia, €Caesari autem et Chaldaeis nonis, Aegypto Orion et gla-dius eius incipiunt abscondi. Caesari VI idus significa-€tur imber librae occasu. XIIII kal. Mai. Aegypto suculae €occidunt vesperi, sidus vehemens et terra marique turbi-€dum. XVI Atticae, XV Caesari continuo quatriduo signi-€ficat, Assyriae autem XII kal. hoc est vulgo appellatum @1 €sidus Parilicium, quoniam XI kal. Mai. urbis Romae nata-€lis, quo fere serenitas redditur, claritatem observationi €dedit, nimborum argumento hyadas appellantibus Graecis €[eas stellas] quod nostri a similitudine cognominis Graeci, €propter sues inpositum arbitrantes, inperitia appellavere suculas. Caesari et VIII kal. notatur dies. VII kal. Ae-€gypto haedi exoriuntur, VI Boeotiae et Atticae canis ve-€speri occultatur, fidicula mane oritur. V kal. Assyriae Orion €totus absconditur, IIII autem canis. VI non. Mai. Cae-€sari suculae matutino exoriuntur et VIII id. capella plu-€vialis, Aegypto autem eodem die canis vesperi occultatur. €sic fere in VI id. Mai., qui est vergiliarum exortus, decur-€runt sidera. @@In hoc temporis intervallo XV diebus primis agri-€colae rapienda sunt quibus peragendis ante aequinoctium €non suffecerit, dum sciat inde natam exprobrationem foe-€dam putantium vites per imitationem cantus alitis tem-€porariae, quam cuculum vocant. dedecus enim habetur €obprobriumque meritum, falcem ab illa volucre in vite €deprehendi, et ob id petulantiae sales, etiam cum primo €vere, laudantur, auspicio tamen detestabiles videntur. €adeo minima quaeque in agro naturalibus trahuntur ar-€gumentis. @@Extremo autem hoc tempore panici miliique satio est. €iustum haec seri maturato hordeo. atque etiam in eodem @1 €arvo signum illius maturitati et horum sationi commune €lucentes vespere per arva cicindelae_ita appellant rustici €stellantes volatus, Graeci vero lampyridas_incredibili benignitate naturae. iam vergilias in caelo €notabiles caterva fecerat, non tamen his contenta terrestres €fecit alias veluti vociferans: 'cur caelum intuearis, agri-€cola? cur sidera quaeras, rustice? iam te breviore somno €fessum premunt noctes. ecce tibi inter herbas tuas spargo €peculiares stellas easque vespera et ab opere disiungenti ostendo ac, ne possis praeterire, miraculo sollicito. videsne €ut fulgor igni similis alarum conpressu [2o]2btegatur, secum-þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨’›üƒque lucem habeat et nocte? dedi tibi herbas horarum in-€dices et, ut ne sole quidem oculos tuos a terra [2a]2voces, €heliotropium ac lupinum circumaguntur cum illo. cur etiamnum altius spectes ipsumque caelum scrutere? habes €ante pedes tuos ecce vergilias.' incertis hae diebus pro-€veniunt durantque, sed esse sideris huiusce partum eas €certum est. proinde quisquis aestivos fructus ante illas €severit, ipse frustrabitur sese. hoc intervallo et apicula €procedens fabam florere indicat, fabaque florescens eam €evocat. dabitur et aliud finiti frigoris indicium: cum germi-€nare videris morum, iniuriam postea frigoris timere nolito. @@Ergo opera: taleas olivarum ponere ipsasque oleas €interradere, rigare prata aequinoctii diebus primis, cum @1 €herba creverit in festucam, arcere aquas, vineam pampi-€nare_et huic lex sua: cum pampini IIII digitos longi-€tudine expleverint; pampinat una opera iugerum_, se-€getes iterare. s[2a]2ritur diebus XX. ab aequinoctio sartura €nocere et vineae et segeti existimatur. et oves lavandi hoc €idem tempus est. @@A vergiliarum exortu significant Caesari postri-€die arcturi occasus matutinus, III id. Mai. fidiculae exor-€tus, XII kal. Iun. capella vesperi occidens et in Attica canis. €XI kal. Caesari Orionis gladius occidere incipit, IIII non. €Iun. Caesari et Assyriae aquila vesperi oritur, VII id. €arcturus matutino occidit Italiae, IIII delphinus vesperi exoritur. XVII kal. Iul. gladius Orionis exoritur, quod in €Aegypto post quatriduum. XI kal. eiusdem Orionis gladius €Caesari occidere incipit. VIII kal. vero Iul. longissimus €dies totius anni et nox brevissima solstitium conficiunt. In hoc temporis intervallo vineae pampinantur, cura-€tur ut vinea vetus semel fossa sit, bis novella. oves €tondentur, lupinum stercorandi causa vertitur, terra pro-€scinditur, vicia in pabulum secatur, faba metitur, dein €cuditur. @@Prata circa kal. Iun. caeduntur, quorum facillima €agricolis cura ac minimi inpendii haec de se postulat dici. €relinqui debent in laeto solo vel umido vel riguo, eaque €aqua pluvia rigari aut publica. utilissimum, si malae her- @1 €bae, arare, dein [2c]2ratire, sarire, florem ex fenilibus atque €e praesepibus feno d[2e]2lapsum spargere, priusquam cratian-€tur, nec primo anno rigari, nec pasci ante secunda feni-secia, ne herbae vellantur obtrituque hebetentur. senescunt €prata restituique debent faba in iis sata vel rapis vel €milio, mox insequente anno frumento, rursusque in[2a]2rata €tertio relinqui, praeterea quotiens secta sint sicilir[2i]2, hoc €est quae fenise[2c]2es praeterierunt secari. est enim in pri-€mis inutile enasci herbas sementaturas. herba optima in €prato trifoli, proxima graminis, pessima nummuli siliquam €etiam diram ferentis. invisa et equis[2a]2eti est, a similitu-dine equinae saetae. secandi tempus, cum spica deflore-€scere coepit atque roborari. secandum, antequam inarescat. €Cato: "fenum," inquit, "ne sero seces: prius quam se-€men maturum sit." quidam pridie rigant. ubi non sunt €rigua, noctibus roscidis secari melius. quaedam partes Italiae post messem secant. Fuit hoc quoque maio-€ris inpendii apud priores, Creticis tantum transmarinisque €cotibus notis nec nisi oleo aciem falcis excitantibus; igi-€tur cornu propter oleum ad crus ligato fenisex incedebat. €Italia aquarias cotes dedit limae vice imperantes ferro, set €aquaria[2e]2 protinus virent. falcium ipsarum duo genera: €Italicum brevius ac vel inter vepres quoque tractabile, @1 €Galliarum latifundia maioribus * * * conpendia, quippe me-€dias caedunt herbas brevioresque praetereunt. Italus feni-sex dextra una manu secat. iustum est una opera in die €iugerum desecari, alligarique manipulos MCC quaterna pondo. €sectum verti ad solem nec nisi siccum construi oportet. €ni fuerit observatum hoc diligenter, exhalare matutino €nebulam quandam metas, mox sole accendi et conflagrare certum est. rursus rigari desecta oportet, ut secetur €autumnale fenum, quod vocant cordum. Interamnae in €Umbria quater anno secantur, etiam non rigua; rigua vero €ter plerisque in locis, et postea in ipso pabulo non mi-€nus emolumenti est quam e feno. armentorum id[2eo]2 cura €iumentorumque progeneratio suum cuique consilium dabit, €opimo maxime quadrigarum quaestu. @@Solstitium peragi in octava parte cancri et €VIII kal. Iul. diximus. magnus hic anni cardo, magna €res mundi. in hoc usque a bruma crescunt dies [cre-€verunt sex mensibus], sol ipse ad aquilonem scandens €ac per ardua enisus ab ea meta incipit flecti ac degredi €ad austrum, aucturus noctes aliis sex mensibus ablaturus- @1 que diei mensuram. ex hoc deinde rapiendi convehendi-€que fructus alios atque alios tempus, et praeparandi se €contra saevam feramque hiemem, decebatque hoc discri-€men indubitatis notis signasse naturam. quam ob rem €eas manibus ipsis agricolarum ingessit vertique iussit ipsa €die folia et esse confecti sideris signum, nec silvestrium €arborum remotarumque, ut in saltus devios montesque €eundum esset quaerentibus signa, non rursus urbanarum €quaeque topiario tantum coluntur, quamquam his et in villa visendis. vertit oleae ante pedes satae, vertit tiliae €ad mille usus petendae, vertit populi albae etiam vitibus €nuptae. adhuc parum est. 'ulmum, inquit, vite dotatam €habes: et huius vertam. pabulo folia eius stringis aut de-€putas: aspice et tenes sidus. alia parte caelum respiciunt quam qua spectavere pridie. salice omnia alligas, humil[2l]2i[2m]2a €arborum, ipse toto capite altior: et huius circumagam. €quid te rusticum quereris? non stat per me, quo minus €caelum intellegas et caelestia scias. dabo et auribus signum: €palumbium utique exaudi gemitus. transisse solstitium €caveto putes, nisi cum incubantem videris palumbem.' Ab solstitio ad fidiculae occasum VI kal. Iul. Caesari €Orion exoritur, zona autem eius IIII non. Assyriae, Aegypto €vero procyon matutino aestuosus, quod sidus apud Roma- @1 €nos non habet nomen, nisi caniculam hanc volumus in-€tellegi, hoc est minorem canem, ut in astris pingitur, ad €aestum magno opere pertinens, sicut paulo mox docebimus. IIII non. Chaldaeis corona occidit matutino, Atticae Orion €totus eo die exoritur. prid. id. Iul. Aegyptiis Orion desinit €exoriri, XVI kal. Aug. Assyriae procyon exoritur, dein post €triduum fere ubique confessum inter omnes sidus ingens, €quod canis ortum vocamus, sole partem primam leonis ingresso. hoc fit post solstitium XXIII die. sentiunt id €maria et terrae, multae vero et ferae, ut suis locis dixi-€mus. neque est minor ei veneratio quam d[2i]2scriptis in €deos stellis, accenditque solem et magnam aestus obtinet €causam. XIII kal. Aegypto aquila occidit matutino etesia-€rumque prodromi flatus incipiunt, quod Caesar X kal. sentire Italiam existimavit. aquila Atticae matutino occidit, €III kal. regia in pectore leonis stella matutino Caesari €emergit. VIII id. Aug. arcturus medius occidit, III id. fidi-€cula occasu suo autumnum inchoat, ut is adnotavit, sed €vera ratio id fieri invenit VI id. easdem. @@In hoc temporis intervallo res summa vitium €agitur decretorio uvis sidere illo, quod caniculam appel-€lavimus, unde carbunculare dicuntur ut quodam uredinis €carbone exustae. non conparantur huic malo grandines, €procellae quaeque umquam annonae intulere caritatem. €agrorum quippe mala sunt illa, carbunculus autem regio-€num late patentium, non difficili remedio, nisi calumniari €naturam rerum homines quam sibi prodesse mallent. @1 ferunt Democritum, qui primus intellexit ostenditque caeli €cum terris societatem, spernentibus hanc curam eius opulen-€tissimis civium, praevisa olei caritate futur[2a]2 ex vergiliarum €ortu qua diximus ratione ostendemusque iam planius, €magna tum vilitate propter spem olivae coemisse in toto €tractu omne oleum, mirantibus qu[2i]2 paupertatem quietem-que doctrinarum ei sciebant in primis cordi esse, atque €ut apparuit causa et ingens divitiarum cursus, restituisse €mercedem anxiae et avid[2a]2e dominorum poenitentiae, con-€tentum probavisse opes sibi in facili, cum vellet, fore. €hoc postea Sextius e Romanis sapientiae adsectatoribus €Athenis fecit eadem ratione. tanta litterarum occasio est. þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨’›‚’‡quas equidem miscebo agrestibus negotiis quam potero €dilucide atque perspicue. @@Plerique dixere rorem inustum sole acri frugibus robi-€ginis causam esse et carbunculi vitibus, quod ex parte €falsum arbitror omnemque uredinem frigore tantum con-€stare sole innoxio. id manifestum fiet adtendentibus. nam €primum omnium non hoc evenire nisi noctibus et ante €solis ardorem deprehenditur totumque lunari ratione con-€stat, quoniam talis iniuria non fit nisi interlunio plenave €luna, hoc est praevalente. utroque enim habitu plena est, €ut saepius diximus, sed interlunio omne lumen, quod a €sole accepit, caelo regerens. differentia utriusque habitus magna, sed manifesta. namque interlunio aestate cali- @1 €dissima est, hieme gelida. e diverso in plenilunio aestate €frigidas facit noctes, hieme tepidas. causa evidens, sed €alia quam redditur a Fabiano Graecisque auctoribus. aestate enim interlunio necesse est cum sole proximo €nobis circulo currat, igne eius comminus recepto candens, €eadem interlunio absit hieme, quoniam abscedit et sol; €item in plenilunio aestivo procul abeat adversa soli, hieme €autem ad nos per aestivum circulum accedat. ergo per se €roscida, quotiens alget, infinitum quantum illo tempore €cadentes pruinas congelat. @@Ante omnia autem duo genera esse caelestis €iniuriae meminisse debemus: unum quod tempestates vo-€camus, in quibus grandines, procellae ceteraque similia €intelleguntur, quae cum acciderint, vis maior appellatur. €haec ab horridis sideribus exeunt, ut saepius diximus, veluti arcturo, Orione, haedis. alia sunt illa, quae silente €caelo serenisque noctibus fiunt, nullo sentiente nisi cum €facta sunt. publica haec et magnae differentiae a priori-€bus, aliis robiginem, aliis uredinem, aliis carbunculum €appellantibus, omnibus vero sterilitatem. de his nunc dice-€mus a nullo ante nos prodita, priusque causas reddemus. @@Duae sunt praeter lunarem paucisque caeli €locis constant. namque vergiliae privatim attinent ad €fructus, ut quarum exortu aestas incipiat, occasu hiems, €semestri spatio intra se messes vindemiasque et omnium @1 €maturitatem conplexa[2e]2. est praeterea in caelo qui vocatur lacteus circulus, etiam visu facilis [huius defluvio velut €ex ubere aliquo sata cuncta lactescunt] duorum siderum €observatione, aquilae in septentrionali parte et in austrina €caniculae, cuius mentionem suo loco fecimus. ipse circulus €fertur per sagittarium atque geminos, solis centro bis €aequinoctialem circulum secans, commissuras eorum opti-nente hinc aquila illinc canicula. ideo effectus utriusque €ad omnes frugiferas pertinent terras, quoniam in his tan-€tum locis solis terraeque centra congruunt. igitur horum €siderum diebus si purus atque mitis ae+r genitalem illum €lacteumque sucum transmisit in terras, laeta adulescunt €sata; si luna qua dictum est ratione roscidum frigus €aspersit, admixta amaritudo ut in lacte puerperium necat. modus in terris huius iniuriae, quem fecit in quacumque €convexitate comitatus utriusque causae, et ideo non pariter €in toto orbe sentitur, ut nec dies. aquilam diximus in €Italia exoriri a. d. XIII kal. Ian., nec patitur ratio naturae €quicquam in satis ante eum diem spei esse certae. si €vero interlunium incidat, omnes hibernos fructus et prae-€coces laedi necesse est. @@Rudis fuit priscorum vita atque sine litteris. €non minus tamen ingeniosam fuisse in illis observationem €apparebit quam nunc esse rationem. tria namque tempora €fructibus metuebant, propter quod instituerunt ferias dies-que festos, Robigalia, Floralia, Vinalia. Robigalia Numa @1 €constituit anno regni sui XI, quae nunc aguntur a. d. €VII kal. Mai., quoniam tunc fere segetes robigo occupat. €hoc tempus Varro determinavit sole tauri partem X ob-€tinente, sicut tunc ferebat ratio. sed vera causa est, quod €post dies undeviginti ab aequinoctio verno per id quadri-€duum varia gentium observatione in IIII kal. Mai. canis €occidit, sidus et per se vehemens et cui praeoccidere caniculam necesse sit. itaque iidem Floralia IIII kal. €easdem instituerunt urbis anno DXVI ex oraculis Sibyllae, €ut omnia bene deflorescerent. hunc diem Varro deter-€minat sole tauri partem XIIII obtinente. ergo si in hoc €quadriduum inciderit plenilunium, fruges et omnia, quae florebunt, laedi necesse erit. Vinalia priora, quae ante €hos dies sunt VIIII kal. Mai. degustandis vinis instituta, €nihil ad fructus attinent, nec quae adhuc diximus ad vites €oleasque, quoniam earum conceptus exortu vergiliarum €incipit a. d. VI id. Mai., ut docuimus. aliud hoc quadri-€duum est, quo neque rore sordida[2s]2 velim_exurit enim €frigidum sidus arcturi postridie occidens_, et multo minus plenilunium incidere. IIII non. Iun. iterum €aquila exoritur vesperi, decretorio die florentibus oleis €vitibusque, si plenilunium in eum incidat. equidem et €solstitium VIII kal. Iul. in simili causa duxerim et canis €ortum post dies a solstitio XXIII, sed interlunio accidente, €quoniam vapore constat culpa acinique praecocuntur in €callum. rursus plenilunium nocet a. d. IIII non. Iul., cum @1 €Aegypto canicula exoritur, vel certe XVI kal. Aug., cum €Italiae, item XIII kal. Aug., cum aquila occidit, usque in X kal. easdem. extra has causas sunt Vinalia altera, quae €aguntur a. d. XIIII kal. Sept. Varro ea fidicula incipiente €occidere mane determinat, quod vult initium autumni esse €et hunc diem festum tempestatibus l[2e]2niendis institutum. €nunc fidiculam occidere a. d. VI id. Aug. servatur. @@Intra haec constat caelestis sterilitas, neque nega-€verim posse ea permutari [2a]2lgentium locorum [2et]2 aestuan-€tium natura. set a nobis rationem demonstratam esse satis €est; reliqua observatione cuiusque constabunt. alterutrum €quidem fore in causa, hoc est plenilunium aut interlunium, non erit dubium. et in hoc mira[2r]2i benignitatem naturae €succurrit: iam primum hanc iniuriam omnibus annis acci-€dere non posse propter statos siderum cursus, nec nisi €paucis noctibus anni, idque quando sit futurum facile nosci €ac, ne per omnes menses timeretur, earum quoque lege €divisum: aestate interlunia praeterquam biduo secura esse, €hieme plenilunia, nec nisi aestivis brevissimisque noctibus metui, diebus non idem valere; praeterea tam facile in-€tellegi, ut formica, minimum animal, interlunio quiescat, @1 €plenilunio operetur etiam noctibus; avem parram oriente €sirio ipso die non apparere et donec occidat, e diverso €chlorionem prodire ipso die solstitii; neutrum vero lunae €statum noxium esse, ne noctibus quidem nisi serenis et €omni aura quiescente, quoniam neque in nube neque in flatu cadunt rores, sic quoque non sine remedio. sar-€menta aut palearum acervos et evulsas herbas fruticesque €per vineas camposque, cum timebis, incendito: fumus €medebitur hic; e paleis et contra nebulas auxiliatur, ubi €nebulae nocent. quidam tres cancros vivos cremari iubent in arbustis, ut carbunculus n[2e]2 noceat; alii siluri carnem €leniter uri a vento, ut per totam vineam fumus disperga-€tur. Varro auctor est, si fidiculae occasu, quod est ini-€tium autumni, uva picta consecretur inter vites, minus €nocere tempestates. Archibius ad Antiochum Syriae €regem scripsit, si fictili novo obruatur rubeta rana in €media segete, non esse noxias tempestates. @@Opera rustica huius intervalli: terram iterare, €arbores circumfodere aut, ubi aestuosa regio poscat, ad-€cumulare_germinantia nisi in solo luxurioso fodienda @1 €non sunt_, seminaria purgar[2e]2 sarculo, messem hordea-€ciam facere, aream messi praeparare, Catonis sententia €amurca temperatam, creta Vergili operosius. maiore ex €parte aequant tantum et fimo bubulo dilutiore inlinunt. €id satis ad pulveris remedium videtur. @@Messis ipsius ratio varia. Galliarum latifundis €valli praegrandes, dentibus in margine in[2s]2e[2r]2tis, duabus rotis €per segetem inpelluntur, iumento in contrarium iuncto; €ita dereptae in vallum cadunt spicae. stipulae alibi media[2e]2 €falce praeciduntur, atque inter duas mergites spica de-€stringitur. alibi ab radice c[2a]2eduntur, alibi cum radice €velluntur, quique id faciunt, proscindi ab se obiter agrum interpretantur, cum extrahant sucum. differentia haec: þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨’›‚©‚ubi stipula domos contegunt, quam longissimam servant; €ubi feni inopia, e stramento paleam quaerunt. panici culmo €non tegunt, milii culmum fere inurunt, hordei stipulam €bubus gratissimam servant. panicum et milium singillatim €pectine manuali legunt Galliae. @@Messis ipsa alibi tribulis in area, alibi equarum gressi-€bus exteritur, alibi perticis flagellatur. triticum quo serius €metitur, copiosius invenitur; quo celerius vero, hoc spe-€ciosius ac robustius. lex aptissima: "antequam granum €indurescat et cum iam traxerit colorem;" oraculum @1 €vero: "biduo celerius messem facere potius quam €biduo serius." siliginis et tritici ea[2de]2m ratio in area €horreoque. far, quia difficulter excutitur, convenit cum €palea sua condi, et stipula tantum et aristis liberatur. palea plures gentium pro feno utuntur. melior ea, quo €tenuior minutiorque et pulveri propior; ideo optima e €milio, proxima ex hordeo, pessima ex tritico, praeterquam €iumentis opere laborantibus. culmum saxosis locis, cum €inaruit, baculo frangunt substrat[2uri]2 animalibus. si palea defecit, et culmus teritur. ratio haec: maturius desectus, €muria dura sparsus, dein siccatus in manipulos convolvi-€tur atque ita pro feno bubus datur. sunt qui accendant €in arvo et stipulas, magno Vergili praeconio. summa €autem eius ratio, ut herbarum semen exurant. ritus di-€versos magnitudo facit messium et caritas operarum. @@Conexa est ratio frumenti servandi. horrea operose €tripedali crassitudine parietis laterici exaedificari iubent €aliqui, praeterea superne impleri nec adflatus admittere €aut fenestras habere ullas; alii ab exortu tantum aestivo €aut septentrione, eaque sine calce construi, quoniam sit €frumento inimicissima; nam quae de amurca praeciperentur @1 indicavimus. alibi contra suspendunt granaria lignea co-€lumnis et perflari undique malunt, atque etiam [2a]2 fundo. €alii omnino pendente tabulato extenuari granum arbitran-€tur et, si tegulis subiaceat, confervescere. multi ventilare €quoque vetant; curculionem enim non descendere infra quattuor digitos, nec amplius periclitari. Columella et €favonium ventum confecto frumento praedicit, quod miror €equidem, siccissimum alioqui. sunt qui rubeta rana in €limine horrei pede e longioribus suspensa invehere iubeant. €nobis referre plurimum tempestivitas condendi videbitur. €nam si parum tostum atque robustum collectum sit aut €calidum conditum, vitia innasci necesse est. @@Diuturnitatis causae plures: aut in ipsius grani corio, €cum est numerosius, ut milio, aut suci pinguedine, qui €pro umore sufficiat tantum, ut sesimae, aut amaritudine, €ut lupino et cicerculis. in tritico maxime nascuntur ani-€malia, quoniam spissitate sua concalescit et furfure crasso €vestitur. tenuior hordeo palea, exilis et legumini; ideo €non generant. faba crassioribus tunicis operitur; ob hoc effervescit. quidam ipsum triticum diuturnitatis gratia €adspergunt amurca, mille modios quadrantali, alii Chal-€cidica aut Carica creta aut etiam absinthio. est et Olynthi ac [2C]2erinthi Euboeae terra, quae corrumpi non sinat. nec €fere condita in spica laeduntur, utilissime tamen servantur €in scrobibus, quos siros vocant, ut in Cappadocia ac @1 €Threcia et Hispania, Africa, e[2t]2 ante omnia ut sicco solo €fiant curatur, mox ut palea substernantur; praeterea cum €spica sua conduntur ita frumenta. si nullus spiritus pene-tret, certum est nihil maleficum nasci. Varro auctor est, €sic conditum triticum durare annis L, milium vero C, €fabam et legumina in oleariis cadis oblita cinere longo €tempore servari. idem fabam a Pyrr[2h]2i regis aetate in €quodam specu Ambraciae usque ad piraticum Pompei Magni bellum durasse annis circiter [2C]2CXX. ciceri tantum €nullae bestiolae in horreis innascuntur. sunt qui urceis €cinere substratis et inlitis, acetum habentibus, leguminum €acervos superingerant, ita non nasci maleficia credentes, €alii [2qui]2 in salsamentariis cadis gypso inlinant, alii qui €lentem aceto laserpiciato respergant siccatamque oleo un-€guant. sed brevissima observatio, quod vitiis carere velis, €interlunio legere. quare plurimum refert, condere quis €malit an vendere. crescente enim luna frumenta gran-€descunt. @@Sequitur ex divisione temporum autumnus €a fidiculae occasu ad aequinoctium ac deinde vergiliarum €occasum initiumque hiemis. in his intervallis significant €prid. id. Aug. Atticae equus oriens vespera, Aegypto et €Caesari delphinus occidens. XI kal. Sept. Caesari et €Assyriae stella, quae vindemitor appellatur, exoriri mane @1 €incipit vindemiae maturitatem promittens. eius argumen-€tum erunt acini colore mutati. Assyriae V kal. et sagitta occidit et etesiae desinunt. vindemitor Aegypto nonis exori-€tur, Atticae arcturus matutino, et sagitta occidit mane. €V id. Sept. Caesari capella oritur vesperi, arcturus vero €medius prid. id. vehementissimo significatu terra marique per dies quinque. ratio eius haec traditur: si delphino €occidente imbres fuerint, non futuros per arcturum. €signum orientis eius sideris servetur hirundinum abitus; €namque deprehensae intereunt. XVI kal. Oct. Aegypto spica, €quam tenet virgo, exoritur matutino etesiaeque desinunt. €hoc idem Caesari XIIII kal., XIII Assyriae significant, et €XI kal. Caesari commissura piscium occidens ipsumque aequinocti sidus VIII kal. Oct. dein consentiunt, quod est €rarum, Philippus, Callippus, Dositheus, Parme-€niscus, Conon, Criton, Democritus, Eudoxus IV €kal. Oct. capellam matutino exoriri et III kal. haedos. €VI non. Oct. Atticae corona exoritur mane, Asiae et Cae-€sari V heniochus occidit matutino. IV Caesari corona exoriri incipit, et postridie occidunt haedi vespere. VIII €id. Oct. Caesari fulgens in corona stella exoritur, et [2V]2I id. €vergiliae vesperi, idibus corona tota. XVII kal. Nov. su-€culae vesperi exoriuntur. prid. kal. Caesari arcturus @1 €occidit et suculae exoriuntur cum sole. IIII non. arctu-€rus occidit vesperi. V id. Nov. gladius Orionis occidere €incipit. dein III id. vergiliae occidunt. @@In his temporum intervallis opera rustica: rapa, napos €serere quibus diximus diebus. vulgus agreste rapa post €ciconiae discessum male seri putat, nos omnino post €Vulcanalia, et praecocia cum panico, a fidiculae autem €occasu viciam, passiolos, pabulum. hoc silente luna seri €iubent. et frondis praeparandae tempus hoc est. unus €frondator quattuor frondarias fiscinas complere in die €iustum habet. si decrescente luna praeparetur, non pu-€trescit. aridam colligi non oportet. @@Vindemiam antiqui numquam existimavere maturam €ante aequinoctium; iam passim rapi cerno. quamobrem €et huius tempora notis argumentisque signentur. leges ita €se habent: uvam caldam ne legito, hoc est nimia siccitate €ac nisi imber intervenerit. uvam rorulentam ne legito, €hoc est si ros nocturnus fuerit nec prius quam sole discutiatur. vindemiare incipito, cum ad palmitem pampi-€nus procumbere coep[2er]2it aut cum exempto acino ex den-€sitate intervallum non conpleri apparuerit ac iam non €augeri acinos. plurimum [2r]2efert, si contingat crescente luna vindemiare. pressura una culleos XX implere debet. €hic est pes iustus. ad totidem culleos et lacus XX iugeri- @1 €bus unum sufficit torculum. premunt aliqui singulis, €utilius binis, licet magna sit vastitas singulis. longitudo €in his refert, non crassitudo. spa[2t]2iosa melius premunt. €antiqui funibus vittisque loreis ea detrahebant et vectibus. €intra C annos inventa Graecanica, mali rugis per coclea[2m]2 €ambulantibus, ab aliis adfixa arboris stella, aliis arcas €lapidum adtollente secum arbore, quod maxime probatur. €intra XXII hos annos inventum parvis prelis et minore €torculario aedificio, breviore malo in media derecto, tym-€pana inposita vinaceis superne toto pondere urguere et super prela construere congeriem. hoc et poma colligendi €tempus, observato cum aliquod maturitate, non tempe-€state, deciderit; hoc et faeces exprimendi, hoc et defru-€tum coquendi silente luna noctu aut, si interdiu, plena, €ceteris diebus aut ante exortum lunae aut post occasum, €nec de novella vite aut palustri, nec nisi e matura uva. €si ligno contingatur vas, adustum et fumosum fieri putant. þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨’›‚¿iustum vindemiae tempus ab aequinoctio ad vergiliarum €occasum dies XLIIII. ab eo die oraculum occurrit frigi-€dum picari pro nihilo ducentium. sed iam et kal. Ian. €defectu vasorum vindemiantes vidi piscinisque musta condi aut vina effundi priora, ut dubia reciperentur. hoc non €tam saepe proventu nimio evenit quam segnitia aut avari[2t]2ia €insidiantium caritati. civilis, aequi patrisfamilias modus €est annona cuiusque anni uti. id peraeque etiam lucro- @1 €sissimum. reliqua d[2e]2 vinis adfatim dicta sunt, item €vindemia facta olivam esse rapiendam et quae ad oleum €pertinent quaeque a vergiliarum occasu agi debent. @@His quae sunt necessaria adicientur de luna €ventisque et praesagiis, ut sit tota sideralis ratio perfecta. €namque Vergilius etiam in numeros lunae digerenda €quaedam putavit Democriti secutus ostentationem; nos €legum utilitas, quae in toto opere, in hac quoque mo-€vet parte. €@@Omnia, quae caeduntur, carpuntur, tondentur, inno-centius decrescente luna quam crescente fiunt. stercus €nisi decrescente luna ne tangito, maxime autem intermen-€strua dimidiaque stercorato. verres, iuvencos, arietes, hae-€dos decrescente luna castrato. ova luna nova supponito. €scrobes luna plena noctu facito. arborum radices luna €plena operito. umidis locis interlunio serito et circa in-€terlunium quadriduo. ventilari quoque frumenta ac legu-€mina et condi circa extremam lunam iubent, seminaria, €cum luna supra terram sit, fieri, calcari musta, cum luna €sub terra, item materias caedi quaeque alia suis locis diximus. neque est facilior observatio ac iam dicta nobis €secundo volumine, sed quod intellegere vel rustici €possint: quotiens ab occidente sole cernetur prioribusque €horis noctis lucebit, crescens erit et oculis dimidiata iudi-€cabitur; cum vero occidente sole orietur ex adverso, ita €ut pariter aspiciantur, tum erit plenilunium. quotiens ab €ortu solis orietur prioribusque noctis horis detrahet lumen @1 €et in diurnas extendet, decrescens erit iterumque dimi-€dia; in coitu vero, quod interlunium vocant, cum apparere desierit. supra terras autem erit, quamdiu et sol, inter-€lunio et prima toto die, secunda horae noctis unius de[2x]2-€tante si[2ci]2lico, ac deinde tertia et usque XV multiplicatis €horarum isdem portionibus. XV tota supra terras noct[2e]2 erit eademque sub terris toto die. XVI ad primae horae €nocturnae dextantem si[2ci]2licum sub terra aget easdemque €portiones horarum per singulos dies adici[2e]2t usque ad in-€terlunium, et quantum primis partibus noctis detraxerit, €quod sub terris ag[2e]2t, tantundem novissimis ex die adiciet €supra terram. alternis autem mensibus XXX implebit nu-€meros, alternis vero detrahet singulos. haec erit ratio €lunaris; ventorum paulo scrupulosior. @@Observato solis ortu quocumque die libeat €stantibus hora diei sexta sic, ut ortum eum a sinistro €umero habeant, contra mediam faciem meridies et a ver-€tice septentrio erit. qui ita limes per agrum curr[2e]2t, cardo €appellabitur. circumagi deinde melius est, ut umbram suam quisque cernat; alioquin post hominem erit. ergo permu-€tatis lateribus, ut ortus illius diei ab dextro umero fiat, €occasus a sinistro, tunc erit hora sexta, cum minima umbra €contra medium fiet hominem. per huius mediam longitu-€dinem duci sarculo sulcum vel c[2ult]2r[2o]2 liniam verbi gratia €pedum XX conveniat mediamque mensuram, hoc est in €decimo pede, circumscribi circulo parvo, qui vocetur um-bilicus. quae pars fuerit a vertice umbrae, haec erit venti @1 €septentrionis. illo tibi, putator, arborum plagae ne spec-€tent, neve arbusta vineaeve nisi in Africa, Cyrenis, Aegypto. €illinc flante ne arato, quaeque alia praecipi[2e]2mus. quae €pars liniae fuerit a pedibus umbrae meridiem spectans, haec €ventum austrum dabit, quem a Graecis notum diximus vocari. illinc flatu veniente materiam vinumque, agricola, €ne tractes. umidus aut aestuosus Italiae est, Africae qui-€dem incendia cum serenitate adfert. in hunc Italiae pal-€mites spectent, sed non plagae arborum vitiumve. hic €oleae timeatur vergiliarum quadriduo, hunc caveat insitor calamis gemmisque inoculator. de ipsa regionis eius hora €praemonuisse conveniat. frondem medio die, arborator, ne €caedito. cum meridiem adesse senties, pastor, [aestate] €contrahente se umbra, pecudes a sole in opaca cogito. €cum aestate pasces, in occidentem spectent ante meridiem, €post meridiem in orientem; aliter noxium, sicut hieme et €vere in rorulentum educere: [nec contra septentrionem €paveris supra dictum] clud[2u]2ntur ita lippiuntque ab adflatu @1 €et alvo cita pereunt. qui feminas concipi voles, in hunc €ventum spectantes iniri cogito. @@Diximus ut in media linia designaretur €umbilicus. per hunc medium transversa currat alia. haec €erit ab exortu aequinoctiali ad occasum aequinoctialem, et €limes, qui ita secabit agrum, decumanus vocabitur. du-€cantur deinde aliae duae liniae in decussis obliquae, ita €ut ab septentrionis dextra laevaque ad austri dextram ac laevam descendant. omnes per eundem currant umbili-€cum, omnes inter se pares sint, omnium intervalla paria. €quae ratio semel in quoque agro ineunda erit vel, si sae-€pius libeat uti, e ligno facienda, regulis paribus in tym-€panum exiguum, sed circinatum adactis. ratione, qua doceo occurrendum ingeniis quoque inperitorum es[2se]2, meridiem €excuti placet, quoniam semper idem est, sol autem cotidie €ex alio caeli momento quam pridie oritur, ne quis forte €ad exortum capiendam putet liniam. €@@Ita caeli exacta parte quod fuerit lin[2i]2ae caput septen-€trioni proximum a parte exortiva, solstitialem habebit ex-€ortum, hoc est longissimi diei, ventumque aquilonem, bo-rean Graecis dictum. in hunc ponito arbores vitesque. sed €hoc flante ne arato, frugem ne serito, semen ne iacito. €praestringit [2a]2nim[2am]2 atque praegelat hic radicibus arbo-€rum, quas positurus adferes. praed[2o]2ctus esto: alia robu- @1 stis prosunt, alia infantibus._(Nec sum oblitus in hac €parte ventum Graecis poni, quem ca[2e]2cian vocant. sed idem €Aristoteles, vir inmensae subtilitatis, qu[2i]2 id ipsum fe-€cit, rationem convexitatis mundi reddit, qua contrarius €aquilo Africo flat)._nec tamen eum toto anno in prae-€dictis timeto agricola. mollitur sidere aestate media mu-€tatque nomen_etesias vocatur_; ergo cum frigidum €senties, caveto, ad qu[2a]2ecumque aquilo praedic[2e]2tur: tanto perniciosior septentrio[2ne]2 est. in hunc Asiae, Graeciae, €Hispaniae, maritimae Italiae, Campaniae, Apuliae arbusta €vineaeque spectent. qui mares concipi voles, in hunc €pascito, ut sic ineuntem ineat. ex adverso aquilonis ab €occasu brumali Africus flabit, quem Graeci liba vocant. €in hunc ad coitum cum se pecus circumegerit, feminas €conceptas esse scito. @@Tertia a septentrione linia, quam per latitudinem €umbrae duximus et decumanam vocavimus, exortum habe-€bit aequinoctialem ventumque subsolanum, Graecis aphe-€lioten dictum. in hunc salubribus locis villae vineaeque €spectent. ipse leniter pluvius tamen est, siccior favonius, €ex adverso eius ab aequinoctiali occasu, zephyrus Graecis €nominatus. in hunc spectare oliveta Cato iussit. hic ver €inchoat aperitque terras tenui frigore saluber, hic vites €putandi frugesque curandi, arbores serendi, poma inse- @1 €rendi, oleas tractandi ius dabit adflatuque nutricium exer-cebit. quarta a septentrione linia, eadem austro ab exor-€tiva parte proxima, brumalem habebit exortum ventumque €volturnum, e[2u]2rum Graecis dictum, sicciorem et ipsum €tepidioremque. in hunc apiaria et vineae Italiae Gallia-€rumque spectare debent. ex adverso volturni flabit corus, €ab occasu solstitiali et occasu lateris septentrionis, Grae-€cis dictus argestes, ex frigidissimis et ipse, sicut omnes qui a septentrionis parte spirant. hic et grandines infert, €cavendus et ipse non secus ac septentrio. volturnus si a €serena caeli parte coeperit flare, non durabit in noctem, €at subsolanus in maiorem partem noctis extenditur. quis-€quis erit ventus, si fervidus sentietur, pluribus diebus per-€manebit. aquilonem praenuntiat terra siccescens repente, €austrum umescens rore occulto. @@Etenim praedicta ventorum ratione, ne sae-þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨’›‚Ô‚pius eadem dicantur, transire convenit ad reliqua tempe-€statum praesagia, quoniam et hoc placuisse Vergilio magno €opere video, siquidem in ipsa messe saepe concurrere proelia ventorum damnosa imperitis refert. tradunt eun-€dem Democritum metente fratre eius Damaso ardentissimo €aestu orasse, ut reliquae segeti parceret raperetque de-€secta sub tectum, paucis mox horis s[2a]2evo imbre vaticina- @1 €tione adprobata. quin immo et harundinem non nisi in-€pendente pluvia seri iubent et fruges insecuturo imbre. €quamobrem et haec breviter atting[2e]2mus, scrutati maxime €pertinentia, primumque a sole capiemus praesagia. @@Purus oriens atque non fervens serenum diem nun-€tiat, at hibernam pallidus grandinem. si et occidit pridie €serenus [et oritur], tanto certior fides serenitatis. conca-€vus oriens pluvias praedicit; idem ventos, cum ante ex-€orientem eum nubes rubescunt; quod si et nigrae ruben-€tibus intervenerint, et pluvias; cum occidentis aut orien-tis radii videntur coire, pluvias. si circa occidentem ru-€besc[2e]2nt nubes, serenitatem et futuri diei spondent. si in €exortu spargentur partim ad austrum, partim ad aquilo-€nem, pura circa eum serenitas sit licet, pluviam tamen €ventosque significabunt; si in ortu aut in occasu contracti €cernentur radii, imbrem. si in occasu eius pluet aut ra-€dii nubem in se trahent, asperam in proximum diem tem-pestatem significabunt. cum oriente radii non inlustres €eminebunt, quamvis circumdatae nubes non sint, pluviam €portendent. si ante exortum nubes globabuntur, hiemem €asperam denuntiabunt; si ab ortu repellentur et ad occa-€sum abibunt, serenitatem. si nubes solem circumcludent, @1 €quanto minus luminis relinquent, tanto turbidior tempe-€stas erit; si vero etiam duplex orbis fuerit, eo atrocior. quod si in exortu aut in occasu fiet, ita ut rubescant €nubes, maxima ostendetur tempestas. si non ambibunt, €sed incumbent, a quocumque vento fuerint, eum porten-€dent; si a meridie, et imbrem. si oriens cingetur orbe, €ex qua parte is se ruperit, expectetur ventus. si totus defluxerit aequaliter, serenitatem dabit. si in exortu longe €radios per nubes porriget et medius erit inanis, pluviam €significabit; si ante ortum radii se ostendent, aquam et €ventum; si circa occidentem candidus circulus erit, noc-€tis lenem tempestatem; si nebula, vehementiorem; si can-€dente sole, ventum; si ater circulus fuerit, ex qua regione €is ruperit se, ventum magnum. @@Proxima sint iure lunae praesagia. quartam eam €maxime observat Aegyptus. si splendens exorta puro ni-€tore fulsit, serenitatem; si rubicunda, ventos; si nigra, €pluvias portendere creditur in XV. cornua eius obtusa €pluviam, erecta et infesta ventos semper significant, quarta €tamen maxime. cornu [2sup]2e[2r]2ius acuminatum septentrio-€nale[2m]2 atque rigidum illum praesagit ventum, inferius @1 €austrum, utraque [2e]2recta noctem ventosam. si quartam orbis rutilus cinget, et ventos et imbres praemonebit. apud €Varronem ita est: "Si quarto die luna erit directa, €magnam tempestatem in mari praesagiet, nisi si €coronam circa se habebit et eam sinceram, quo-€niam illo modo non ante plenam lunam hiematu-€rum ostendit. si plenilunio per dimidium pura €erit, dies serenos significabit; si rutila, ventos; nigrescens imbres. si caligo orbis[2ve]2 nub[2iu]2m in-€cluserit, ventos, qua se ruperit; si gemini orbes €cinxerint, maiorem tempestatem, et magis, si tres €erunt aut nigri, interrupti atque distracti. na-€scens luna si cornu superiore obatrato surget, €pluvias decrescens dabit; si inferiore, ante pleni-€lunium; si in media nigritia illa fuerit, imbrem €in plenilunio. si plena circa se habebit orbem, €ex qua parte is maxime splendebit, ex ea ventum €ostendet; si in ortu cornua crassiora fuerint, hor-€ridam tempestatem. si ante quartam non appa-€ruerit vento favonio flante, hiemalis toto mense €erit. si XVI vehementius flammea apparuerit, aspe-ras tempestates praesagiet." sunt et ipsius lunae VIII €articuli, quotiens in angulos solis incidat, plerisque inter €eos tantum observantibus praesagia eius, hoc est III, VII, €XI, XV, XVIIII, XXIII, XXVII et interlunium. @1 @@Tertio loco stellarum observationem esse oportet. €discurrere hae videntur interdum, ventique protinus se-€quuntur, in quorum parte ita praesagiere. caelum cum €aequaliter totum erit splendidum articulis temporum, quos €proposuimus, autumnum serenum praestabit et frigidum. €si ver et aestas non sine refrigerio aliquo transierint, au-€tumnum serenum ac densum minusque ventosum facient. autumni serenitas ventosam hiemem facit. cum repente €stellarum fulgor obscuratur [2e]2t id neque nubilo nec cali-€gine, [2p]2luvia [2aut]2 graves denuntiantur tempestates. si voli-€tare plures stellae videbuntur, quo ferentur albescentes, €ventos ex is partibus nuntiabunt [aut]. si c[2o]2r[2u]2s[2c]2abunt, €certos, si id in pluribus partibus fiet, inconstantes ventos €et undique. si stellarum errantium aliquam orbis inclu-serit, imbrem. sunt in signo cancri duae stellae parvae €aselli appellatae, exiguum inter illas spatium obtinente €nubecula, quam praesepia appellant. haec cum caelo se- @1 €reno apparere desiit, atrox hiems sequitur. si [2vero]2 alte-€ram earum, aquiloniam, caligo abstulit, auster saevit; si €austrinam, aquilo. arcus cum sunt duplices, pluvias nun-€tiant, a pluviis serenitatem non perinde certam; circulus €nubis circa sidera aliqua pluviam. @@Cum aestate vehementius tonuit quam fulsit, ven-€tos ex ea parte denuntiat, contra si minus tonuit, imbrem. €cum sereno caelo fulgetrae erunt et tonitrua, hiemabit, €atrocissime autem, cum ex omnibus quattuor partibus caeli €fulgurabit; cum ab aquilone tantum, in posterum diem €aquam portendet; cum a septentrione, ventum eum. cum €ab austro vel coro aut favonio nocte serena fulgurabit, €ventum et imbrem ex isdem regionibus demonstrabit. toni-€trua matutina ventum significant, imbrem meridiana. @@Nubes cum sereno in caelum ferentur, ex qua-€cumque parte id fiet, venti expectentur. si eodem loco €globabuntur adpropinquanteque sole discutientur et hoc ab €aquilone fiet, ventos; si ab austro, imbres portendent. sole €occidente si ex utraque parte eius caelum petent, tempe-€statem significabunt. vehementius atrae ab oriente in noc-tem aquam minantur, ab occidente in posterum diem. si €nubes ut vellera lanae spargentur multae ab oriente, aquam @1 €in triduum praesagient. cum in cacuminibus montium nu-€bes consident, hiemabit. si cacumina pura fient, dissere-€nabit. nube gravida candicante, quod vocant tempestatem €albam, grando imminebit. caelo quamvis sereno nubecula €quamvis parva flatum procellosum dabit. @@Nebulae montibus descendentes aut caelo cadentes €vel in vallibus sidentes serenitatem promittent. €@@Ab his terreni ignes proxime significant. pallidi €namque murmurantesque tempestatum nuntii sentiuntur, €pluviae etiam, si in lucernis fungi, si flexuose volitet flamma. ventum [2nuntian]2t lumina, cum ex sese flammas €elidunt aut vix accenduntur; item cum in ae+no pendente €scintillae coacervantur, vel cum tollentibus ollas carbo ad-€haerescit, aut cum contectus ignis e s[2e]2 favillam discutit €scintillamve emittit, vel cum cinis in foco concrescit et €cum carbo vehementer perlucet. @@Est et aquarum significatio: mare si tranquillum €in portu cursitabit murmurabitve intra se, ventum prae-€dic[2e]2t; si id hieme, et imbrem; litora ripaeque si resona-€bunt tranquillo, asperam tempestatem, item maris ipsius @1 €tranquillo sonitus spumaeve dispersae aut aquae bullantes. €pulmones marini in pelago plurium dierum hiemem por-€tendunt. saepe et silentio intumescit inflatumque altius €solito iam intra se esse ventos fatetur. @@Et quidam et montium sonitus nemorumque mu-€gitus praedicunt et sine aura, quae sentiatur, folia luden-€tia, lanugo populi aut spinae volitans aquisque plumae in-€natantes, atque etiam in campanis venturam tempestatem €praecedens suus fragor. caeli quidem murmur non dubiam €significationem habet. @@Praesagiunt et animalia: delphini tranquillo mari €lascivientes flatum, ex qua venient parte, item spargentes €aquam, iidem turbato tranquillitatem. lolligo volitans, con-þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨’›‚é„chae adhaerescentes, echini adfigentes sese aut harena €saburrantes tempestatis signa sunt. ranae quoque ultra solitum vocales et fulicae matutino clangore, item mergi €anatesque pinnas rostro purgantes ventum, ceteraeque aqua-€ticae aves concursantes, grues in mediterranea festinantes, €mergi, gaviae maria aut stagna fugientes. grues silentio €per sublime volantes serenitatem, sicut noctua in imbre @1 €garrula_at sereno tempestatem_, corvique singultu €quodam latrantes seque concutientes, si continuabunt, se-€renum [2diem]2; si vero carptim vocem resorbebunt, vento-sum imbrem. graculi sero a pabulo recedentes hiemem, €et albae aves cum congregabuntur et cum terrestres volu-€cres contra aquam clangores dabunt perfundentque sese, €sed maxime cornix, hirundo tam iuxta aquam volitans, ut €pinna saepe percutiat, quaeque in arboribus habitant, fu-€gitantes in nid[2o]2s suos, et anseres continuo clangore in-€tempestivi, ardea in mediis harenis tristis. @@Nec mirum aquaticas aut in totum volucres prae-€sagia ae+ris sentire: pecora exultantia et indecora lascivia €ludentia easdem significationes habent, et boves caelum €olfactantes seque lambentes contra pilum, turpesque porci €alienos sibi manipulos faeni lacerantes, [2et apes operantes]2 €segniter ve[2l]2 contra industriam suam absconditae, vel for-€micae concursantes aut ova progerentes, item vermes ter-€reni erumpentes. @@Trifolium quoque inhorrescere et folia contra €tempestatem subrigere certum est. nec non et in €cibis mensisque nostris vasa, quibus esculentum additur, €sudorem repositoriis relinquentia diras tempestates prae-€nuntiant. @1  Ÿôÿ@@@@{1LIBER XIX}1 ‘@@Siderum quoque tempestatumque ratio vel impe-€ritis facili atque indubitato modo demonstrata est, vere-€que intellegentibus non minus conferunt rura deprehen-€dendo caelo quam sideralis scientia agro colendo. proxi-mam multi hortorum curam fecere; nobis non protinus €transire ad ista tempestivum videtur, miramurque aliquos €scientiae gratiam eruditionisve gloriam ex his petentes €tam multa praeterisse, nulla mentione habita tot rerum €sponte curave provenientium, praesertim cum plerisque €earum pretio usuque vitae maior etiam quam frugibus €perhibe[2a]2tur auctoritas. atque, ut a confessis ordiamur €utilitatibus quaeque non solum terras omnes, verum etiam €maria replevere, seritur ac dici neque inter fruges neque inter hortensia potest linum, sed in qua non occurrit vi-€tae parte? quodve miraculum maius, herbam esse quae €admoveat Aegyptum Italiae in tantum, ut Galerius a freto €Siciliae Alexandriam septimo die pervenerit, Ba[2l]2billus sexto, €ambo praefecti, aestate vero post XV a[2nnos]2 Valerius Ma-€rianus ex praetoriis senatoribus a Puteolis non[2o]2 die lenis-sumo flatu? herba[2m]2 esse quae Gadis ab Herculis colum-€nis septimo die Ostiam adferat et citeriorem Hispaniam @1 €quarto, provinciam Narbonensem tertio, Africam altero, €quod etiam mollissimo flatu contigit C. Flavio legato Vibi €Crispi procos.? audax vita, scelerum plena! aliquid seri, ut ventos procellasque capiat, et parum esse fluctibus so-€lis vehi, iam vero nec vela satis esse maiora navigiis, sed, €quamvis amplitudini antemnarum singulae arbores suffi-€ciant, super eas tamen addi velorum alia vela, praeterque €in proris et alia in puppibus pandi, ac tot modis provo-€cari mortem, denique tam parvo semine nasci quod orbem €terrarum ultro citro portet, tam gracili avena, tam non €alte a tellure tolli, neque id viribus suis necti, sed frac-€tum tunsumque et in mollitiem lanae coactum iniuria, ac summa audacia perve[2h]2i [2ma]2re! nulla exsecratio sufficit €contra inventorem (dictum suo loco nobis), cui satis €non fuit hominem in terra mori, nisi periret et insepul-€tus. a[2c]2 nos priore libro imbres et flatus cavendos fru-€gum causa victusque praemonebamus: ecce seritur homi-€nis manu, metitur eiusdem hominis ingenio, quod ventos €in mari optet. propterea, ut sciamus favisse Poenas, nihil €gignitur facilius; ut sentiamus nolente [2s]2eri natura, urit €agrum deterioremque etiam terram facit. @1 @@Seritur sabulosis maxime unoque sulco, €nec magis festinat aliud. vere satum aestate vellitur, et €hanc quoque terrae iniuriam facit. ignoscat tamen aliquis €Aegypto serenti, ut Arabiae Indiaeque merces inportet. €itane et Galliae censentur hoc reditu? montesque mari €oppositos esse non est satis et a latere oceani obstare ipsum, quod vocant inane? Cadurci, Caleti, Ruteni, Bitu-€riges ultimique hominum existimati Morini, immo vero €Galliae universae vela texunt, iam quidem et transrhenani €hostes, nec pulchriorem aliam vestem eorum feminae no-€vere. qua admonitione succurrit quod M. Varro tradit, €in Serranorum familia gentilicium esse feminas lintea veste non uti. in Germania autem defossae atque sub terra id €opus agunt. similiter etiam in Italiae regione Aliana inter €Padum Ticinumque amnes, ubi a S[2a]2etabi tertia in Europa €lino palma; secundam enim in vicino Alianis capessunt €Retovina et in Aemilia via Faventina. candore Alianis €semper crudis Faventina praeferuntur; Retovinis tenuitas €summa densitasque, candor qu[2i]2 Faventinis, sed lanugo €nulla, quod apud alios gratiam, apud alios offensionem €habet. nervositas filo aequalior paene quam araneis tin-€nitusque, cum dente libeat experiri. ideo duplex quam @1 ceteris pretium. Et ab his Hispania citerior habet €splendorem lini praecipu[2u]2m torrentis, in quo politur, na-€tura, qui adluit Tarraconem. et tenuitas mira ibi primum €carbasis repertis. non dudum ex eadem Hispania Zoeli-€cum venit in Italiam plagis utilissimum; civitas ea Gal-€l[2ae]2ciae et oceano propinqua. est sua gloria et Cumano in Campania ad piscium et alitum capturas. eadem et €plagis materia_neque enim minores cunctis animalibus €insidias quam nobismet ipsis lino tendimus_, sed Cuma-€nae plagae concidunt apro saetas e[2t]2 ve[2l]2 ferri aciem vin-€cunt, vidimusque iam tantae tenuitatis, ut anulum hominis €cum epidromis transirent uno portante multitudinem, qu[2a]2 €saltus cingerentur. nec id maxime mirum, singula earum €stamina centeno quinquageno filo constare, sicut paulo ante Iulio Lupo, qui in praefectura Aegypti obiit. miren-€tur hoc ignorantes in Aegypti quondam regis, quem Ama-€sim vocant, thorace in Rhodiorum insula Lindi in templo €Minervae CCCLXV filis singula fila constare, quod se ex-€pertum nuperrime prodidit Mucianus ter cos. parvasque €iam reliquias eius superesse hac experientium iniuria. Italia et P[2a]2elignis etiamnum linis honorem habet, sed @1 €fullonum tantum in usu. nullum est candidius lanaeve €similius, sicut in culcitis praecipuam gloriam Cadurci ob-€tinent. Galliarum hoc et tomenta pariter inventum. Italiae €quidem mos etiam nunc durat in appellatione stramenti. Aegyptio lino minimum firmitatis, plurimum lucri. €quattuor ibi genera: Taniticum, Pelusiacum, Buticum, Ten-€tyriticum regionum nominibus, in quibus nascuntur. supe-€rior pars Aegypti in Arabiam vergens gignit fruticem, €quem aliqui gossypion vocant, plures xylon et ideo lina €inde facta xylina. parvus est similemque barbatae nucis €fructum defert, cuius ex interiore bombyce lanugo netur. €nec ulla sunt cum candore molliora pexiorave. vestes inde sacerdotibus Aegypti gratissimae. quartum genus et otho-€ninum appellant. fit e palustri velut harundine, dumtaxat €panicula eius. Asia e genista facit lina ad retia praecipue €in piscando durantia, frutice madefacto X diebus, Aethio-€pes Indique e malis, Arabes e curcurbitis in arboribus, €ut diximus, genitis. @@Apud nos maturitas eius duobus argumentis in-€tellegitur, intumescente semine aut colore flavescente. tum €evolsum et in fasciculos manuales colligatum siccatur in €sole pendens conversis superne radicibus uno die, mox V €aliis contrariis in se fascium cacuminibus, ut semen in @1 €medium cadat. inter medicamina huic vis, et in quodam €rustico ac praedulci Italiae transpadanae cibo, sed iam pridem sacrorum tantum, gratia. deinde post messem €triticiam virgae ipsae merguntur in aquam solibus tepe-€factam, pondere aliquo depressae; nulli enim levitas maior. €maceratas indicio est membrana laxatior, iterumque in-þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨“˜‘…versae, ut prius, sole siccantur, mox arefactae in saxo €tunduntur stuppario malleo. quod proximum cortici fuit, €stuppa appellatur, deterioris lini, lucernarum fere lumini-€bus aptior; et ipsa tamen pectitur ferreis a[2cul]2eis, donec omnis membrana decorticetur, corticesque decussi cli-€banis et furnis praebent usum. medullae numerosior €distinctio candore, mollitia. linumque nere et viris de-€corum. est ars depectendi digerendique: iustum e quin-€quagenis fascium libris quinas denas carminari. iterum €deinde in filo politur, inlisum crebro silici ex aqua, tex-€tumque rursus tunditur clavis, semper iniuria melius. @@Inventum iam est etiam quod ignibus non ab-€sumeretur. vivum id vocant, ardentesque in focis con-€viviorum ex eo vidimus mappas sordibus exustis splen-€descentes igni magis quam possent aquis. regum inde €funebres tunicae corporis favillam ab reliquo separant €cinere. nascitur in desertis adustisque sole Indiae, ubi non €cadunt imbres, inter diras serpentes, adsuescitque vivere €ardendo, rarum inventu, difficile textu propter brevitatem. @1 rufus de cetero colos splendescit igni. cum inventum est, €aequat pretia excellentium margaritarum. vocatur autem €a Graecis $A)SBE/STINON& ex argumento naturae. Anaxilaus €auctor est linteo eo circumdatam arborem surdis ictibus €et qui non exaudiantur caedi. ergo huic lino principatus €in toto orbe. proximus byssino, mulierum maxime deliciis €circa Elim in Achaia genito; quaternis denariis scripula eius permutata quondam ut auri reperio. linteorum lanugo, €e velis navium maritimarum maxime, in magno usu medi-€cinae est, et cinis spodii vim habet. est et inter papa-€vera genus quoddam, quo candorem lintea praecipuum €trahunt. @@Temptatum est tingui linum quoque, ut vestium €insaniam acciperet, in Alexandri Magni primum classibus €Indo amne navigantis, cum duces eius ac praefecti certa-€mine quodam variassent insignia navium, stupueruntque €litora flatu versicoloria pellente vel[2a]2. purpureo ad Actium €cum M. Antoni[2o]2 Cleopatra venit eodemque fugit. hoc fuit €imperatoriae navis insigne. @@Postea in theatris tantum umbram fecere, quod €primus omnium invenit Q. Catulus, cum Capitolium dedi-€caret. carbasina deinde vela primus in theatro duxisse @1 €traditur Lentulus Spinther Apollinaribus ludis. mox Caesar €dictator totum forum Romanum intexit viamque sacram €ab domo sua et clivum usque in Capitolium, quod muner[2e]2 ipso gladiatorio mirabilius visum tradunt. deinde et sine €ludis Marcellus Octavia Augusti sorore genitus in aedili-€tate sua, avunculi XI consulatu, a kal. Aug. velis forum €inumbravit, ut salubrius litigantes consisterent, quantum €mutati [2a]2 moribus Catonis censorii, qui sternendum quoque €forum muricibus censuerat! vela nuper et colore caeli, €stellata, per rudentes iere etiam in amphitheatris principis €Neronis. rubent in cavis aedium et muscum a[2b]2 sole de-fendunt. cetero mansit candori pertinax gratia. honor €e[2i]2 iam et Troiano bello. cur enim non et proeliis intersit €ut naufragiis? thoracibus lineis paucos tamen pugnasse €testis est Homerus. hinc fuisse et navium armamenta €apud eundem interpretantur eruditiores, quoniam, cum €$SPARTA\& dixit, significaverit sata. @@Sparti quidem usus multa post saecula coeptus €est, nec ante Poenorum arma, quae primum Hispaniae €intulerunt. herba et haec, sponte nascens et quae non €queat seri, iuncusque proprie aridi soli, uni terrae dat[2a]2 €vitio. namque id malum telluris est, nec aliud ibi seri €aut nasci potest. in Africa exiguum et inutile gignitur. €Carthaginiensis Hispaniae citerioris portio, nec haec tota, sed quatenus parit, montes quoque sparto operit. hinc @1 €strata rusticis eorum, hinc ignes facesque, hinc calceamina €et pastorum vestes. animalibus noxium praeterquam ca-€cuminum teneritate. ad reliquos usus laboriose evellitur €ocreatis cruribus manuque textis manicis convolut[2a]2, osseis €iligneisve conamentis, nunc iam in hiemem iuxta, facillime €tamen ab idibus Mais in Iunias. hoc maturitatis tempus. @@Volsum fascibus in acervo a[2ll]2i[2g]2atum biduo, tertio €resolutum spargitur in sole siccaturque et rursus in fasci-€bus redit sub tecta. postea maceratur, aqua marina op-€time, sed et dulci, si marina desit, siccatumque sole iterum €rigatur. si repente urgueat desiderium, perfusum calida €in [2s]2olio ac siccatum stans conpendium operae fatetur. hoc autem tunditur, ut fiat utile, praecipue in aquis mari-€que invictum. in sicco praeferunt e cannabi funes, [2s]2et €spartum alitur etiam demersum, veluti natalium sitim €pensans. est quidem eius natura interpolis, rursusque quam libeat vetustum novo miscetur. verumtamen com-€plectatur animo qui volet miraculum aestimare, quanto €sit in usu omnibus terris navium armamentis, machinis €aedificationum aliisque desideriis vitae. ad hos omnes usus €quae sufficiant, minus passuum in latitudinem a litore €Carthaginis Novae minusque in longitudinem esse re-€perientur. longius vehi impendia prohibent. @@Iunco Graecos ad funes usos nomini credamus, @1 €quo herbam eam appellant, postea palmarum foliis philura-€que manifestum est. inde translatum a Poenis sparti usum €perquam simile veri est. @@Theophrastus auctor est esse bulbi genus circa €ripas amnium nascens, cuius inter summum corticem €eamque partem, qua vescuntur, esse laneam naturam, ex €qua inpilia vestesque quaedam conficiantur. sed neque €regionem, in qua id fiat, nec quicquam diligentius praeter-€quam eriophoron id appellari in exemplaribus, quae equi-€dem invenerim, tradit, neque omnino ullam mentionem €habet sparti cuncta magna cura persecutus CCCX[2C]2 annis €ante nos, ut iam et alio loco diximus, quo apparet post €id temporis spatium in usum venisse spartum. @@Et quoniam a miraculis rerum coepimus, seque-€mur eorum ordinem, in quibus vel maximum est aliquid €nasci ac vivere sine ulla radice. tubera haec vocantur €undique terra circumdata nullisque fibris nixa aut saltem €capillamentis, nec utique extuberante loco, in quo gignun-€tur, aut rimas sentiente. neque ipsa terrae cohaerent, €cortice etiam includuntur, ut plane nec terram esse possi-mus dicere neque aliud quam terrae callum. siccis haec €fere et sabulosis locis frutectosisque nascuntur. excedunt €saepe magnitudinem mali cotonei, etiam librali pondere. €duo eorum genera: harenosa dentibus inimica, in altero €sincera. distinguntur et colore, rufo nigroque et intus @1 €candido, laudatissima Africae. crescant anne vitium id €terrae_neque enim aliud intellegi potest_ea protinus €globetur magnitudine, qua futurum est, et vivat n[2e]2cne, €non facile arbitror intellegi posse. putrescendi enim ratio communis est cum ligno. Lartio Licinio praetorio viro iura €reddenti in Hispania Carthagine paucis his annis scimus €accidisse mordenti tuber, ut deprehensus intus denarius €primos dentes inflecteret, quo manifestum erit terrae na-€turam in se globari. quod certum est, ex his erunt, quae €nascantur et seri non possint. @@Simile est et quod in Cyrenaica provincia €vocant misy, praecipuum suavitate odoris ac saporis, sed €carnosius, et quod in Threcia iton et quod in Gr[2a]2ecia €geranion. @@De tuberibus haec traduntur peculiariter: cum €fuerint imbres autumnales ac tonitrua crebra, tunc nasci €et maxime tonitribus, nec ultra annum durare, tenerrima €autem verno esse. quibusdam locis accepta [2tan]2tu[2m]2 riguis €feruntur, sicut Mytilenis negant nasci nisi exundatione @1 €fluminum invecto semine ab Tiaris. est autem is locus, in €quo plurima nascuntur. Asiae nobilissima circa Lampsacum €et Alopeconnesum, Graeciae vero circa Elim. @@Sunt et in fungorum genere Graecis dicti pezicae, €qui sine radice aut pediculo nascuntur. €@@Ab his proximum dicetur auctoritate clarissimum €laserpicium, quod Graeci silphion vocant, in Cyrenaica €provincia repertum, cuius sucus laser vocatur, magnificum €in usu medicamentisque et ad pondus argentei denarii repensum. multis iam annis in ea terra non invenitur, €quoniam publicani, qui pascua conducunt, maius ita lucrum €sentientes depopulantur pecorum pabulo. unus omnino €caulis nostra memoria repertus Neroni principi missus þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨“˜§…est. si quando incidit pecus in spem nascentis, hoc de-€prehenditur signo: ove, cum comederit, dormiente proti-nus, capra sternuente crebrius. diuque iam non aliud ad €nos invehitur laser, quam quod in Perside aut Media et €Armenia nascitur large, sed multo infra Cyrenaicum, id €quoque adulteratum cummi aut sacopenio aut faba fracta; €quo minus omittendum videtur C. Valerio M. Herennio cos. €Cyrenis advecta Romam publice laserpicii pondo XXX, €Caesarem vero dictatorem initio belli civilis inter aurum €argentumque protulisse ex aerario laserpicii pondo MD. @@Id apud auctores Graeciae [2c]2e[2r]2tissimos invenimus natum @1 €imbre piceo repente madefacta tellure circa Hesperidum €hortos Syrtimque maiorem septem annis ante oppidum €Cyrenarum, quod conditum est urbis nostrae anno CXLIII, vim autem illam per stadium Africae valuisse. in ea €laserpicium gigni solitum, rem feram ac contumacem et, €si coleretur, in deserta fugientem, radice multa crassaque, €caule ferulaceo ac simili crassitudine. huius folia maspe-€tum vocabant, apio maxime similia. semen erat foliaceum, folium ipsum vere deciduum. vesci pecora solita primo-€que purgari, mox pinguescere, carne mirabilem in modum €iucunda. post folia amissa caule ipso et homines vesce-€bantur mo[2d]2is omnibus decocto, elixo assoque, eorum €quoque corpora XL primis diebus purgante. sucus duo-€bus modis capiebatur, e radice atque caule, et haec duo €erant nomina, r[2h]2izias atque caulias, vilior illo ac putre-scens. radici cortex niger. ad mercis adulteria sucum €ipsum in vasa coiectum admixto furfure subinde concu-€tiendo ad maturitatem perducebant, ni ita fecissent, putre-€scentem. argumentum erat maturitatis colos siccitasque sudore finito. alii tradunt laserpicii radicem fuisse maio-€rem cubitali, tuberque in ea supra terram. hoc inciso €profluere solitum sucum ceu lactis, supernato caule, quem €magydarim vocarunt. folia aurei coloris pro semine fuisse, @1 €cadentia a canis ortu austro flante. ex his laserpicium €nasci solitum, annuo spatio et radice et caule consum-€[2m]2antibus sese. hi et circumfodi solitum prodidere, nec €purgari pecora, sed aegra sanari aut protinus mori, quod €in paucis accidere. Persico silphio prior opinio congruit. @@Alterum genus eius est, quod magydaris vocatur, €tenerius et minus vehemens, sine suco, quod circa Syriam €nascitur, non proveniens in Cyrenaica regione. gignitur €et in Parnaso monte copiosum, quibusdam laserpicium vo-€cantibus. per quae omnia adulteratur rei saluberrimae €utilissimaeque auctoritas. probatio sinceri prima in colore €modice rufo et, cum frangatur, intus candido, mox tralu-€cente gutta quaeque saliva celerrime liquescat. usus in €multis medicaminibus. @@Sunt etiamnum duo genera non nisi sordido nota €volgo, cum quaestu multum polleant, in primis rubia, €tinguendis lanis et coriis necessaria. laudatissima Italica €et maxime suburbana, et omnes paene provinciae scatent €ea. sponte provenit seriturque, similitudine erviliae, verum €spinosis [2foliis]2 et caule. geniculatus hic est quinis circa €articulos in orbe foliis. semen eius [2rubrum, postremo €nigrum, radix]2 rub[2r]2a est. quos in medicina usus habeat €dicemus suo loco. @1 @@At quae vocatur radicula lavandis demum lanis €sucum habet, mirum quantum conferens candori molli-€tiaeque. nascitur sativa ubique, sed sponte praecipua in €Asia Syriaque, saxosis et asperis locis, trans Euphraten €tamen laudatissima, caule ferulaceo, tenui et ipso, cibis €indigenarum expetito et unguentis, quicquid sit cum quo €decoquatur, folio oleae. strut[2h]2ion Graeci vocant. floret €aestate, grata aspectu, verum sine odore, spinosae caule €lanuginis. semen ei nullum, radix magna, quae conciditur €ad quem dictum est usum. @@Ab his superest reverti ad hortorum €curam et suapte natura memorandam et quoniam anti-€quitas nihil prius mirata est, quam Hesperidum hortos ac €regum Adonidis et Alcinoi itemque pensiles, sive illos €Semiramis sive Assyriae rex Syrus fecit, de quorum opere alio volumine dicemus. Romani quidem reges ipsi co-€luere; quippe etiam Superbus nuntium illum saevum atque €sanguinarium filio remisit ex horto. in XII tabulis legum €nostrarum nusquam nominatur villa, semper in significa-€tione ea hortus, in horti vero heredium; quam ob rem €comitata est et religio quaedam, hortoque et foro tantum €contra invidentium effascinationes dicari videmus in reme-€dio saturica signa, quamquam hortos tutelae Veneris ad-€signante Plauto. iam quidem hortorum nomine in ipsa urbe delicias agros villasque possident. primus hoc in- @1 €stituit Athenis Epicurus otii magister; usque ad eum €moris non fuerat in oppidis habitari rura. €@@Romae quidem per se hortus ager pauperis erat. ex horto plebei macellum, quanto innocentiore victu! €mergi enim, credo, in profunda satius est et ostrearum €genera naufragio exquiri, aves ultra Phasim amnem peti €[2n]2e fabuloso quidem terrore tutas, immo sic pretiosiores, €alias in Numidia[2m]2 a[2t]2que Aethiopiae sepulchra, aut pugnare €cum feris mandique capientem quod mandat alius. at, €Hercules, quam vilia haec, quam parata voluptati satietati-que, nisi eadem, quae ubique, indignatio occurreret! feren-€dum sane fuerit exquisita nasci poma, alia sapore, alia €magnitudine, alia monstro pauperibus interdicta, inveterari €vina saccisque castrari, nec cuiquam adeo longam esse €vitam, ut non ante se genita potet, e frugibus quoque €quondam ali[2ca]2m sibi excogitasse luxuriam ac medulla tan-€tum earum superque pistrinarum operibus et caelaturis €vivere, alio pane procerum, alio volgi, tot generibus usque ad infimam plebem descendente an[2non]2a. etiamne in herbis €discrimen inventum es[2se]2, opesque differentiam facere in €cibo etiam uno asse venali? in his quoque aliqua sibi €nasci tribus negant, caule in tantum saginato, ut pauperis @1 €mensa non capiat. silvestres fecerat natura corrudas, ut €passim quisque demeteret. ecce altiles spectantur asparagi, €et Ravenna ternos libris rependit. heu prodigia ventris! €mirum esset non licere pecori carduis vesci: non licet plebei! aquae quoque separantur, et ipsa naturae elementa €vi pecuniae discreta sunt. hi nives, illi glaciem potant €poenasque montium in voluptatem gulae vertunt. servatur €[2r]2igor aestibus, excogitaturque ut alienis mensibus nix €algeat. decocunt alii aquas, mox et illas hiemant. nihil utique homini sic, quomodo rerum naturae, placet. etiamne €herba aliqua diviti tantum pascitur? nemo Sacros Aven-€tinosque montes et iratae plebis secessus circumspexerit? €m[2ac]2e[2llu]2m certe aequabit quos pecunia separaverit. itaque, €Hercules, nullum macelli vectigal[2i]2 maius fuit Romae cla-€more plebis incusantis apud omnes principes, donec re-€missum est portorium mercis huius, conpertumque non €aliter quaestuosius censum haberi aut tutius ac minore €fortunae iure: cum credatur pensio ea pauper[2r]2umis, in €solo sponsor est et sub die reditus superficiesque caelo €quocumque gaudens. @@Hortorum Cato praedicat caules. hinc primum €agricolae aestimabant prisci et sic statim faciebant iudi- @1 €cium, nequam esse in domo matrem familias_etenim €haec cura feminae dicebatur_, ubi indiligens esset hor-€tus, quippe e carnario aut macello vivendum e[2sse]2. nec €cau[2l]2es, ut nunc maxime, probabant, damnantes pulmentaria €quae egerent alio pulmentario: id erat oleo parcere, nam gari desideria etiam in exprobratione erant. horti maxime €placebant qua[2e]2 non egerent igni parcerentque ligno, ex-€pedita res et parata semper, unde et acetaria appellantur, €facilia concoqui nec one[2r]2atura sensu[2s]2 cibo et quae minime €accenderent desiderium panis. pars eorum ad condimenta €pertinens fatetur domi versuram fieri solitam atque non €Indicum piper quaesitum quaeque trans maria petimus. iam in fenestris suis plebs urbana imagine hortorum €cotidiana oculis rura praebebant, ant[2e]2quam praefigi pro-€spectus omnes coegit multitudinis innumerae saeva latro-€cinatio. quamobrem sit aliquis et his honos, neve auctori-€tatem rebus vilitas adimat, cum praesertim etiam cognomina €procerum inde nata vide[2a]2mus Lactucinosque in Valeria þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨“˜»‡familia non puduisse appellari, et contingat aliqua gratia €operae curaeque nostrae Vergilio quoque confesso, quam €sit difficile verborum honorem tam parvis perhibere. @@Hortos villae iungendos non est dubium riguos-€que maxime habendos, si contingat, praefluo amne, si @1 €minus, e puteo r[2o]2ta organisve pneumaticis vel tollenonum €haustu rigatos. solum proscindendum a favonio in autum-€num praeparantibus post XIIII dies iterandumque ante €brumam. VIII iugerum operis palari iustum est, fimum €III pedes alte cum terra misceri, areis distingui easque €resupinis pulvinorum toris, ambiri singulas tramitum sulcis, €qua detur accessus homini scatebrisque decursus. €@@In hortis nascentium alia bulbo commendantur, €alia capite, alia caule, alia folio, alia utroque, alia semine, €alia cartilagine, alia carne a[2ut]2 utroque, alia cortice aut €cute et cartilagine, alia tunicis carnosis. @@Aliorum fructus in terra est, aliorum et extra, €aliorum non nisi extra. quaedam iacent crescuntque, ut €cucurbitae et cucumis; eadem pendent, quamquam gra-€viora multo etiam iis, quae in arboribus gignuntur. sed €cucumis cartilagine et carne constat, cucurbita cortice et €cartila[2g]2ine; cortex huic uni maturitate transit in lignum. terra conduntur raphani napique et rapa, atque alio modo €inulae, siser, pastinacae. quaedam vocabimus ferulacea, ut €anetum, malvas. namque tradunt auctores [in Arabia] €malvas septimo mense arborescere baculorumque usum praebere. exemplo est arbor malvae in Mauretania Lixi @1 €oppidi aestuario, ubi Hesperidum horti fuisse produntur, €CC passibus ab oceano iuxta delubrum Herculis antiquius €Gaditano, ut ferunt. ipsa altitudinis pedum XX, crassitu-€dinis quam circumplecti nemo possit. in simili genere €habebitur et cannabis. nec non et carnosa aliqua appel-€labimus, ut spongeas in umore pratorum enascentes. fun-€gorum enim callum in ligni arborumque natura diximus €et alio genere tuberum paulo ante. @@Cartilaginum generis extraque terram est cu-€cumis, mira voluptate Tiberio principi expetitus. nullo €quippe non die contigit ei, pensiles eorum hortos promo-€ventibus in solem rotis olitoribus rursusque hibernis die-€bus intra specularium munimenta revocantibus. quin et €lacte mulso semine eorum biduo macerato apud antiquos €Graeciae auctores scriptum est seri oportere, ut dulciores fiant. crescunt qua coguntur forma. in Italia virides et €quam minimi, in provinciis quam maximi et cerini aut €nigri placent. copiosissimi Africae, grandissimi Moesiae. €cum magnitudine excessere, pepones vocantur. vivunt €hausti in stomacho in posterum diem nec perfici queunt in €cibis, non insalubres tamen plurimum. natura oleum odere mire nec minus aquas diligunt, desecti quoque. ad eas €modice distantes adrepunt, contra oleum refugiunt aut, si @1 €quid obstet vel si pendeant, curvantur intorquenturque. €id vel una nocte deprehenditur, si vas cum aqua subicia-€tur, a quattuor digitorum intervallo descendentibus ante €posterum diem, at si oleum eodem modo sit, in hamos €curvatis. iidem in fistulam flore demisso mira longitudine crescunt. ecce cum maxime nova forma eorum in Campania €provenit mali cotonei effigie. forte primo natum ita audio €unum, mox semine ex illo genus factum, melopeponas €vocant. non pendent hi, sed humi rotundantur, colore €aureo. mirum in his praeter figuram coloremque et odo-€rem, quod maturitatem adepti, quamquam non pendentes, statim a pediculo recedunt. Columella suum tradit com-€mentum, ut toto anno contingant, fruticem rubi quam €vastissimum in apricum locum transferre et recidere duum €digitorum relicta stirpe circa vernum aequinoctium. ita €in medulla rubi semine cucumeris insito terra minuta €fimoque circumaggeratas resistere frigori radices. cucu-€merum Graeci tria genera fecere, Laconicum, Scytalicum, €Boeotium; ex his tantum Laconicum aqua gaudere. sunt €qui herba, nomine quae vocatur culix, trita semen eorum €maceratum seri iubeant, ut sine semine nascantur. @@Similis et cucurbitis natura, dumtaxat in nascendo. €aeque hiemem odere, amant rigua ac fimum. seruntur €ambo semine in terra sesquipedali fossura, inter aequi-€noctium vernum et solstitium, Parilibus tamen aptissime; €aliqui malunt ex kal. Mart. cucurbitas et nonis, cucumis €et per Quinquatrus serere. simili modo reptantibus flagellis @1 €scandentis par[2i]2etum aspera in tectum usque natura €sublimitatis avida. vires sine adminiculo standi non sunt, €velocitas pernix, levi umbra camaras ac pergulas operiens. inde haec prima duo genera, camararium et plebeium, €quod humi cre[2sc]2it; in priore mire tenui pediculo libratur €pondus immobile aurae. cucurbita quoque omni modo €fastigatur, vaginis maxime vitilibus, coniecta in eas post-€quam defloruit, crescitque qua cogitur forma, plerumque €[et] draconis intorti figura. libertate vero pensili concessa €iam visa est VIIII pedum longitudinis. particulatim cucu-€mis floret, sibi ipse superflorescens, et sicciores locos pa-€titur, candida lanugine obductus magisque, dum crescit. @@Cucurbitarum numerosior usus. et primus caulis in €cibo, atque ex eo in totum natura diversa. nuper in €balnearum usum venere urceorum vice, iam pridem vero €etiam cadorum ad vina condenda. cortex viridi tener, €deraditur nihilominus in cibis. cibus saluber ac lenis €pluribus modis, ex his tamen, qui perfici humano ventre non queant, sed non intumescant. semina, quae proxima €collo fuerunt, proceras pariunt, item ab imis, sed non @1 €comparandas supra dictis; quae in medio, rotundas; quae €in lateribus, crassas brevioresque. siccantur in umbra et, cum libeat serere, in aqua macerantur. cibis quo longio-€res tenuioresque, eo gratiores, et ob id salubriores quae €pendendo crevere, minimumque seminis tales habent, du-€ritia eius in cibis gratiam terminante. eas, quae semini €serventur, ante hiemem praecidi non est mos, postea fumo siccantur condendis hortensiorum seminibus, rusticae su-€pellectili. inventa est ratio, qua cibis quoque servarentur_ €eodemque modo cucumis_usque ad alios paene pro-€ventus; et id quidem muria fit. sed et scrobe opaco in €loco harena substrato fenoque sicco opert[2o]2 ac deinde €terra virides servari tradunt. sunt et silvestres in utro-€que genere et omnibus fere hortensiis. sed et his medica €tantum natura est, quam ob rem differentur in sua €volumina. @@Reliqua cartilaginum naturae terra occultantur €omnia. in quibus de rapis abunde dixisse poteramus €videri, nisi medici masculini sexus facerent in his rotunda, €latiora vero et concava feminini, praestantiora suavitate €et ad condiendum faciliora; saepius sata transeunt in €marem. iidem naporum quinque genera fecere, Corinthium, €Cleonaeum, Liothasium, Boeotium et quod per se viride dixerunt. ex his in amplitudinem adolescit Corinthium, €nuda fere radice. solum enim hoc genus superne tendit, @1 €non, ut cetera, in terram. Liothasium quidam Thracium €appellant, frigorum patientissimum. ab eo Boeotium dulce €est, rotunditate etiam brevi notabile, neque, ut Cleonaeum, €praelongum. in totum quidem quorum levia folia, ipsi €quoque dulciores; quorum scabra et angulosa et horrida, amariores. est praeterea genus silvestre, cuius folia sunt €erucae similia. palma Romae Amiterninis datur, dein Nur-€sinis, tertia nostratibus. cetera de satu eorum in rapis €dicta sunt. @@Cortice et cartilagine constant raphani, mul-€tisque eorum cortex crassior etiam quam quibusdam ar-€borum. amaritudo plurima illis est pro crassitudine cor-€ticis_cetera quoque aliquando lignosa_et vis mira colligendi spiritum laxandique ructum. ob id cibus in-€liberalis, utique si proxime olus mandatur; si vero ipse €cum olivis druppis, rarior ructus fit minusque faetidus. €Aegypto mire celebratur olei propter fertilitatem, quod e €semine eius faciunt. hoc maxime cupiunt serere, si liceat, €quoniam et quaestus plus quam e frumento et minus tributi est nullumque ibi copiosius oleum. Genera €raphani Graeci fecere tria foliorum differentia: crispi at-€que levis et tertium silvestre. atque huic levia quidem, €sed breviora ac rotunda copiosaque ac fruticosa, sapor €autem asper et medicamenti instar ad eliciendas alvos. et þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨“˜Ð†in prioribus tamen differentia semine, quoniam aliqua peius, @1 €aliqua admodum exiguum ferunt. haec vitia non cadunt nisi in crispa folia. Nostri alia fecere genera: Algi-€dense a loco, longum atque tralucidum, alterum rapi €figura, quod vocant Syriacum, suavissimum fere ac tener-€rimum hiemisque patiens praecipu[2e]2. [2ver]2um tamen e Syria €non pridem advectum apparet, quoniam apud auctores non reperitur; id autem tota hieme durat. etiamnum unum €silvestre Graeci cerain vocant, Pontici armon, alii leucen, €nostri armoraciam, fronde copiosius quam corpore. in €omnibus autem probandis maxime spectantur caules, in-€mitium enim rotundiores crassioresque ac longis canalibus; €folia ipsa tristiora et angulis horrida. @@Seri vult raphanus terra soluta, umida. fimum €odit palea contentus. frigore adeo gaudet, ut in Germania €infantium puerorum magnitudinem aequet. seritur post €id. Feb., ut vernus sit, iterumque circa Vulcanalia, quae €satio melior. multi et Martio et Aprili serunt et Septembri. €incipiente incremento confert alterna folia circumobruere, €ipsos vero adcumulare, nam qui extra terram emersit, durus fit atque fungosus. Aristomachus detrahi folia €per hiemem iubet et, ne lacunae stagnent, accumulari; €ita in aestatem grandescere. quidam prodidere, si palo €adacto caverna palea insternatur sex digitorum altitudine, €deinde in semen fimumque et terra congeratur, ad magni-€tudinem scrobis crescere. praecipue tamen salsis aluntur; €itaque etiam talibus aquis rigantur et in Aegypto nitro @1 sparguntur, ubi sunt suavitate praecipui. in totum quo-€que salsugine amaritudo eorum eximitur, fiuntque coctis €similes. namque et cocti dulcescunt et in naporum vicem €transeunt. crudos medici suadent ad colligenda acria €viscerum cum sale ieiunis esse, atque ita vomitionibus praeparant meatum. tradunt et praecordiis necessarium €hunc sucum, quando $FQEIRI/ASIN& cordi intus inhaerentem €non alio potuisse depelli conpertum sit in Aegypto, regibus €corpora mortuorum ad scrutandos morbos insecantibus. €atque, ut est Graeca vanitas, fertur in templo Apollinis €Delphis adeo ceteris cibis praelatus raphanus, ut ex auro dicaretur, beta ex argento, rapum e plumbo. scires non €ibi genitum M'. Curium imperatorem, quem hospitum €legatis aurum repudiaturo adferentibus rapum torrentem €in foco inventum annales nostri prodidere. scripsit et €Moschion Graecus unum de raphano volumen. utilissimi €in cibis hiberno tempore existimantur, iidemque dentibus €semper inimici, quoniam adterant; ebora certe poliunt. €odium is cum vite maximum, refugitque iuxta satos. @@Lignosiora sunt reliqua in cartilaginum genere a €nobis posita, mirumque omnibus vehementiam saporis esse. €ex his pastinacae unum genus agreste sponte provenit, @1 €alterum Graeciae seritur radice vel semine vere primo vel €autumno, ut Hygino placet, Februario, Augusto, Septembri, Octobri, solo quam altissime refosso. annicula utilis esse €incipit, bima utilior, gratior autumno patinisque maxime, €et sic quoque virus intractabile illi est. hibiscum a pasti-€naca gracilitate distat, damnatum in cibis, sed medicinae €utile. est et quartum genus in eadem similitudine pasti-€nacae, quam nostri Gallicam vocant, Graeci vero daucon, €cuius genera etiam quattuor fecere, inter medicamenta €dicendum. @@Siser et ipsum Tiberius princeps nobilitavit flagi-€tans omnibus annis e Germania. Gelduba appellatur ca-€stellum Rheno inpositum, ubi generositas praecipua, ex €quo apparet frigidis locis convenire. inest longitudine €nervus, qui decoctis extrahitur, amaritudinis tamen magna €parte relicta, quae mulso in cibis temperata etiam in €gratiam vertitur. nervus idem et pastinacae maiori, dum-€taxat anniculae. siseris satus mensibus Februario, Martio, €Aprili, Augusto, Septembri, Octobri. @@Brevior his est et torosior amariorque inula per €se stomacho inimicissima, eadem dulcibus mixtis saluber-€rima. pluribus modis austeritate victa gratiam invenit. €namque et in pollinem tunditur arida liquidoque dulci €temperatur, et decocta posca aut adservata vel macerata €pluribus modis et tunc mixta defruto aut subacta melle uvisve passis aut pinguibus caryotis. alio rursus modo €cotoneis malis vel sorbis aut prunis, aliquando pipere aut €thymo variata defectus praecipue stomachi excitat, inlustrata €maxime Iuliae Augustae cotidiano cibo. supervacuum eius €semen, quoniam oculis ex radice ex radice excisis, ut harundo, @1 €seritur, et haec autem et siser et pastinaca utroque tem-€pore, vere et autumno, magnis seminum intervallis, inula €ne minus quam ternorum pedum, quoniam spatiose fruti-€cat. siser transferre melius. @@Proxima hinc est bulborum natura, quos Cato €in primis serendos praecipit celebrans Megaricos. verum €nobilissima est scilla, quamquam medicamini nata exacuen-€doque aceto. nec ulli amplitudo maior, sicuti nec vis €asperior. duo genera medicae, mascul[2a]2e albis foliis, femi-€nae nigris. [2s]2et tertium genus est cibis gratum, Epimenidu vocatur, angustius folio ac minus asperum. seminis pluri-€mum omnibus; celerius tamen proveniunt satae bulbis €circa latera natis et, ut crescant, folia, quae sunt his €ampla, deflexa circa obruuntur; ita sucum omnem in se €trahunt capita. sponte nascuntur copiosissim[2a]2e in Baliari-€bus Ebusoque insulis ac per Hispanias. unum de eis vo-€lumen condidit Pythagoras philosophus, colligens medicas vires, quas proximo reddemus libro. reliqua genera €bulborum differunt colore, magnitudine, suavitate, quippe €cum quidam crudi mandantur, ut in Cherroneso Taurica. €post hos in Africa nati maxime laudantur, mox Apuli. €genera Graeci haec fecere: bolbinen, setanion, op[2i]2tiona, cyi[2c]2a, @1 €aegilopa, sis[2y]2r[2in]2chion. in hoc mirum imas eius radices €crescere hieme, verno autem, cum apparuerit viola, minui ac contrahi, tunc deinde bulbum pinguescere. est inter €genera et quod in Aegypto aron vocant, scillae proximum €amplitudine, foliis lapathi, caule recto duum cubitorum, €baculi crassitudine, radice mollioris naturae, quae estur et cruda. effodiuntur bulbi ante ver aut deteriores illico €fiunt. signum maturitatis est folia inarescentia ab imo, €vetustioresque improbant, item longos ac parvos; contra €rubicundis rotundioribusque laus et grandissimis. amari-€tudo plerisque in vertice est, media eorum dulcia. bulbos €non nasci nisi e semine priores tradiderunt, sed in Prae-€nestinis campis sponte nascuntur ac sine modo etiam in €Remorum arvis. @@Hortensiis omnibus fere singulae radices, ut €raphano, betae, apio, malvae, amplissima autem lapatho, €ut quae descendat ad tria cubita_silvestri minor_, €et umida effossa quoque diu vivit. quibusdam tamen ca-€pillatae, ut apio, malvae, quibusdam surculosae, ut ocimo, €aliis carnosae, ut betae, ut magis etiamnum croco; aliquis €ex cortice et carne constant, ut raphano, rapis; quorun-dam geniculatae sunt, ut graminis. quae rectam non ha-€bent radicem, statim plurimis nituntur capillamentis, ut @1 €atriplex et blitum. scilla autem et bulbi et cepae et alium €non nisi in rectum radicantur. sponte nascentium quae-€dam numerosiora sunt radice quam folio, ut [2sp]2alax, per-dic[2i]2um, crocum. florent c[2on]2f[2e]2r[2t]2i[2m]2 serpullum, habrotonum, €napi, raphani, menta, ruta, et cetera quidem, cum coe-€pere, deflorescunt, ocimum autem particulatim et ab imo €incipit, qua de causa diutissime floret. hoc et in helio-€tropio herba evenit. flos aliis candidus, aliis luteus, aliis €purpureus. folia cadunt a cacuminibus origano, inulae et €aliquando rutae iniuria laesae. maxime concava sunt €cepae, getio. @@Alium cepasque inter deos in iureiurando habet €Aegyptus. cepae genera apud Graecos Sarda, Samothracia, €Alsidena, setania, sc[2h]2ista, Ascalonia, ab oppido Iudaeae €nominata. omnibus etiam odor lacrimosus et praecipue €Cypriis, minime Cnidiis. omnibus corpus totum pingui tuni[2c]2arum cartilagine. e cunctis setania minima, excepta €Tusculana, sed dulcis. schista autem et Ascalonia con-€diuntur. schistam hieme cum coma sua relincunt, vere €folia detrahunt, et alia subnascuntur iisdem divisuris, unde €et nomen. hoc exemplo reliquis quoque generibus detrahi þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨“˜æ†iubent, ut in capita crescant potius quam in semen. @1 Ascaloniarum propria natura. etenim velut steriles sunt €ab radice, et ob id semine seri illas, non deponi iussere €Graeci, praeterea serius circa ver, at cum germinent, €transferri, ita crassescere et properare cum praeteriti tem-€poris pensitatione. festinandum autem in iis est, quoniam €maturae celeriter putrescunt. si deponantur, caulem [2e]2mit-tunt et semen ipsaeque evanescunt. est et colorum diffe-€rentia; [2in]2 Isso enim et Sardibus candidissimae proveniunt. €sunt in honore et Creticae, de quibus dubitant, an eaedem €sint quae Ascaloniae, quoniam satis capita crassescunt, €depositis caulis et semen. distant sapore tantum dulci. apud nos duo prima genera: unum condimentariae, quam €illi geti[2o]2n, nostri pallacanam vocant, seritur mensibus €Martio, Aprili, Maio, alterum capitatae, quae ab aequinoctio €autumni vel a favonio. genera eius austeritatis ordine: €Africana, Gallica, Tusculana, Ascalonia, Amiternina, optima €autem quae rotundissima. item rufa acrior quam candida, €et sicca quam viridis, et cruda quam cocta sic[2ut]2 quam condita. seritur Amiternina frigidis et umidis locis, et €sola ali[2i]2 modo capite, reliquae semine proximaque aestate €nullum semen emittunt, sed caput tantum, quod in[2c]2rescit. €sequenti autem anno permutata ratione semen gignitur, €caput ipsum corrumpitur. ergo omnibus annis separatim €semen cepae causa seritur, separatim cepa seminis. ser- @1 vantur autem optime in paleis. getium paene sine capite €est, cervicis tantum longae et ideo totum in fronde, €saepiusque resecatur, ut porrum. ideo et illud serunt, €non deponunt. cetero cepas ter fosso seri iubent extir-€patis radicibus herbarum, in iugera denas libras, inter-€misceri satureiam, quoniam melius proveniat, runcari €praeterea et sariri, si non saepius, quater. Ascaloniam €mense Februario serunt nostri. semen ceparum nigrescere €incipiens, antequam inarescat, metunt. @@Et de porro in hac cognatione dici conveniat, €praesertim cum sectivo auctoritatem nuper fecerit prin-€ceps Nero vocis gratia ex oleo statis mensum omnium €diebus nihilque aliud ac ne pane quidem vescendo. seri-€tur semine ab aequinoctio autumno, si sectivum facere €libuit, densius. in eadem area secatur, donec deficiat, stercoraturqu[2e]2 semper, si nutri[2a]2tur in capita, antequam €secetur. cum increvit, in aliam aream transfertur, summis €foliis leviter recisis ante medullam et capitibus retractis €tunicisve extremis. antiqui silice vel te[2s]2ta subiecta capita €dilatabant_hoc item in bulbis_, nunc sarculo leviter €convelluntur radices, ut delumbatae alant neque distrahant. insigne quod, cum fimo laetoque solo gaudeat, rigua odit. @1 €et tamen proprietate quaedam soli constant: laudatissimu[2m]2 €Aegypto, mox Ostiae atque Ariciae. sectivi duo genera: €herbaceum folio, incisuris eius evidentibus, quo utuntur €medicamentarii, alterum genus f[2l]2avidioris folii rotundioris-€que, levioribus incisuris. fama est Melam equestris ordinis, €reum ex procuratione a Tiberio principe accersitum, in €summa desperatione suco porri ad trium denariorum ar-€genteorum pondus hausto confestim expirasse sine cru-€ciatu. ampliorem modum negant noxium esse. @@Alium ad multa ruris praecipue medicamenta €prodesse creditur. tenuissimis et quae spernantur uni-€versum velatur membranis, mox pluribus coagmentatur €nucleis, et his separatim vestitis, asperi saporis; quo plures €nuclei fuere, hoc est asperius. taedium huic quoque halitu, ut cepis, nullum tamen coctis. generum differentia in €tempore_praecox maturescit LX diebus_, t[2u]2m in €magnitudine. ulpicum quoque in hoc genere Graeci appel-€lavere alium Cyprium, alii $A)NTISKO/RODON&, praecipue Africae €celebratum inter pulmentaria ruris, grandius alio. tritum €in oleo et aceto mirum quantum increscit spuma. quidam €ulpicum et alium in plano seri vetant, castellatimque gru-€mulis inponi distantibus inter se pedes ternos. inter €grana digiti [2IIII]2 interesse debent, simul atque tria folia @1 €eruperunt, sariri. grandescunt, quo saepius sariuntur. maturescentium caules depressi in terram obruuntur; ita €cavetur, ne in frondem luxurient. in frigidis utilius vere €seri quam autumno. cetero ut odore careant, omnia haec €iubentur seri, cum luna sub terra sit, colligi, cum in €coitu. sine his Menander e Graecis auctor est alium €edentibus, si radicem betae in pruna tostam superederint, odorem extingui. sunt qui et alium et ulpicum inter €Compitalia ac Saturnalia seri aptissime putent. alium et €semine provenit, sed tarde. primo enim anno porri cras-€situdinem capite efficit, sequenti dividitur, tertio con-€summatur, pulchriusque tale existimant quidam. in semen €exire non debet, sed intorqueri caulis satus gratia, ut caput validius fiat. quod si diutius alium cepamque in-€veterare libeat, aqua salsa tepida capita unguenda sunt; €ita diuturniora fient melioraque usui et in satu sterilia. €alii contenti sunt primo super prunas suspendisse abunde-€que ita profici arbitrantur, ne germinent, quod facere €alium cepamque extra terram quoque certum est et cauli-€culo acto evanescere. aliqui et alium palea servari optime putant. alium est et in arvis sponte nascens_alum €vocant_, quod adversus improbitatem alitum depascen-€tium semina coctum, ne renasci possit, abicitur, statimque €quae devoravere aves stupentes manu capiuntur et, si €paulum commorere, sopitae. est et silvestre, quod ursinum €vocant, odore s[2i]2mili, capite praetenui, foliis grandibus. @1 @@In horto satorum celerrime nascuntur oci-€mum, blitum, napus, eruca. tertio enim die erumpunt, €anetum quarto, lactuca quinto, raphanus sexto, cucumis, €cucurbita septimo_prior cucumis_, nasturtium, sinapi €quinto, beta aestate sexto, hieme decimo, atriplex octavo, €cepae XVIIII aut XX, get[2h]2y[2u]2m X aut duodecimo, contuma-€cius coriandrum, cunila quidem et origanum post XXX €diem, omnium autem difficillime apium. XL enim die cum celerrime, L maiore ex parte emergit. aliquid et semi-€num aetas confert, quoniam recentia maturius gignunt in €porro, gethyo, cucumi, cucurbita, ex vetere autem celerius €proveniunt apium, beta, cardamum, cunila, origanum, cori-€andrum. mirum in betae semine: non enim tot[2um]2 eodem €anno gignit, sed aliquid sequenti, aliquid et tertio; ita-€que ex copia seminis modice nascitur. quaedam anno tan-€tum suo pariunt, quaedam saepius, sicut apium, porrum, €gethyum; haec enim semel sata pluribus annis restibili €fertilitate proveniunt. @@Semina plurimis rotunda, aliquis oblonga, paucis €foliacia et lata, ut atriplici, quibusdam angusta et canali-€culata, ut cumino. differunt et colore nigro, candidiore, €item duritia surculacea. in folliculo sunt raphanis, sinapi, @1 €rapo. nudum semen e[2s]2t coriandri, aneti, feniculi, cumini, €cortice obductum bliti, betae, atriplicis, ocimi, at lactucis in lanugine. nihil ocimo fecundius. cum maledictis ac €probris serendum praecipiunt, ut laetius proveniat; sato €pavitur terra. [2et]2 cuminum qui serunt, precantur ne exeat. €quae in cortice sunt, difficillime inarescunt maximeque €ocimum, et ideo siccantur omnia ac sunt fecunda. utique €meliora nascuntur acervatim sato semine quam sparso. €ita certe porrum et a[2p]2ium serunt in laciniis colligatum, apium etiam paxillo caverna facta ac fimo ingesto. nascun-€tur autem omnia aut semine aut avolsione, quaedam se-€mine et surculo, ut ruta, origanum, ocimum_praeci-€dunt enim et hoc, cum pervenit ad palmum altitudinis_, €quaedam et semine et radice, ut cepa, alium, bulbi et si €quorum radice[2s an]2niferorum relinquuntu[2r]2. eorum vero, €quae a radice nascuntur, radix diuturna et fruticosa est, €ut bulbi, gethyi, scillae. fruticant alia et non capita[2ta]2, ut apium et beta. caule reciso fere quidem omnia regermi-€nant exceptis quae non scabrum caulem habent, et in €usum vero ocimum, raphanus, lactuca; hanc etiam sua-€viorem putant a regerminatione. raphanus utique iucun- @1 €dior detractis foliis, antequam decaulescat. hoc et in rapis. €nam et eadem dereptis foliis cooperta terra crescunt durant-€que in aestatem. @@Singula genera sunt ocimo, lapatho, blito, nastur-þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨“˜û‚tio, erucae, atriplici, coriandro, aneto. haec enim ubique €eadem sunt, neque aliud alio melius usquam. rutam fur-€tivam tantum provenire fertilius putant, sicut apes furtivas €pessime. nascuntur autem etiam non sata mentastrum, €nepete, intubum, puleium. contra plura genera sunt eorum, quae diximus dicemusque, et in primis apio. id enim, €quod sponte in umidis nascitur, helioselinum vocatur, uno €folio nec hirsutum, rursus in siccis hipposelinum, pluri-€bus foliis, simile helioselino. tertium est oreoselinum, cicu-€tae foliis, radice tenui, semine aneti, minutiore tantum. €et sativi autem differentiae in folio denso, crispo aut ra-€riore et leviore, item caule tenuiore aut crassiore, et €caulis aliorum candidus est, aliorum purpureus, aliorum €varius. @@Lactucae Graeci tria fecere genera: unum lati €caulis, adeo ut ostiola olitoria ex iis factitari prodiderint €_folium his paulo maius herbaceo et angustissimum, ut €alibi consumpto incremento_, alterum rotundi caulis, €tertium sessile, quod Laconicum vocant. alii colore et €tempore satus genera discrevere; esse enim nigras, qua-€rum semen mense Ianuario seratur, albas, quarum Martio, €rubentes, quarum Aprili, et omnium earum plantas post @1 binos menses differri. diligentiores plura genera faciunt: €purpureas, crispas, Cappadocias, Graecas, longioris has €folii caulisque lati, praeterea longi et angusti, intubis si-€milis. pessimum autem genus cum exprobratione amari-€tudinis appellavere $PIKRI/DA&. est etiamnum alia distinctio €albae, quae $MHKWNI\S& vocatur a copia lactis soporiferi, quam-€quam omnes somnum parere creduntur. apud antiquos €Italiae hoc solum genus earum fuit, et ideo lactucis nomen a lacte. purpuream maximae radicis Caecilianam vocant, €rotundam vero ac minima radice, latis foliis $A)STUTI/DA €quidamque $EU)NOUXEI=ON&, quoniam haec maxime refragetur €veneri. est quidem natura omnibus refrigeratrix et ideo €aestate gratia. stomacho fastidium auferunt cibique ad-petentiam faciunt. divus certe A[2ugust]2us lactuca conser-€vatus in aegritudine fertur prudentia Musae medici, cum €prioris C. A[2e]2m[2i]2li religio nimia e[2a]2m negaret, in tantum €recepta commendatione, ut servari etiam in alienos men- @1 €ses eas oxymeli tum repertum sit. sanguinem quoque €augere creduntur. est etiamnum quae vocatur caprina lac-€tuca, de qua dicemus inter medicas, et ecce cum €maxime coepit inrepere sativis admodum probata quae Cili-€cia vocatur, folio Cappadociae, ni crispum latiusque esset. @@Neque ex eodem genere possint dici neque ex €alio intubi, hiemis [2h]2i patientiores virusque praeferentes, €sed caule non minus grati. seruntur ab aequinoctio verno, €plantae eorum ultimo vere transferuntur. est et errati-€cum intubum, quod in Aegypto cichorium vocant, de quo €plura alias. €@@Inventum omnes thyrsos vel folia lactucarum pro-rogare urceis conditos et recentes in patinis coquere. se-€runtur lactucae anno toto laetis et irriguis stercoratisque, €binis mensibus inter semen plantamque et maturitatem. €legitimum tamen a bruma semen iacere, plantam favonio €transferre aut semen favonio, plantam aequinoctio verno. albae maxime hiemem tolerant. umore omnia hortensia €gaudent et stercore, praecipue lactucae et magis intubi. €seri etiam radices inlitas fimo interest et repleri abla-€queata[2s]2 humo. quidam et aliter amplitudinem augent, re-€cisis, cum ad semipedem excreverint, fimoque suillo recenti €inlitis. candorem vero putant contingere his dumtaxat, @1 €quae sint seminis albi, si harena de litore a primo incre-€mento congeratur in medias atque increscentia folia contra €ips[2a]2 religentur. @@Beta hortensiorum levissima est. eius quoque a €colore duo genera Graeci faciunt, nigrum et candidius, €quod praeferunt_parcissimi seminis_appellantque Si-€culum, candoris sane discrimine praeferentes et lactucam. €nostri betae genera vernum et autumnale faciunt a tem-€poribus satus. quamquam et Iunio seritur; transfertur aut[2u]2mn[2o]2 planta. hae quoque et oblini fimo radices suas €locumque similiter madidum amant. usus his et cum lenti €ac faba idemque qui oleris, et praecipuus, ut lenitas ex-€citetur acrimonia sinapis. medici nocentiorem quam olus €esse iudicavere, quamobrem adpositas non nemini degu-€stare etiam religio est, ut validis potius in cibo sint. gemina iis natura, et oleris et capite ipso exilientis bulbi, €species summa in latitudine. ea contingit, ut in lactucis, €cum coeperint colorem trahere inposito levi pondere. ne-€que alii hortensiorum latitudo maior; in binos pedes ali-€quando se pandunt, multum et soli natura conferente, si-quidem in Circeiensi agro amplissimae proveniunt. sunt €qui betas punico malo florente optime seri existiment, @1 €transferri autem, cum V foliorum esse coeperint. mira €differentia, si vera est, candidis alvum elici, nigris inhi-€beri, et cum brassica corrumpatur in dolio vini sapor, €eodem betae foliis demersis restitui. @@Olus caulesque, quibus nunc principatus €hortorum, apud Graecos in honore fuisse non reperio, sed €Cato brassicae miras canit laudes, quas in medendi €loco reddemus. genera eius facit: extentis foliis, caule €magno, alteram crispo folio, quam apiacam vocant, tertiam minutis caulibus, lenem, teneram minimeque probat. bras-€sica toto anno seritur, quoniam et toto secatur, utilissime €tamen ab aequinoctio autumni, transferturque, cum V folio-€rum est. cymam a prima satione praestat proximo vere. €hic est quidam ipsorum caulium delicatior teneriorque cau-€liculus, Apici luxuriae et per eum Druso Caesari fastidi-tus, non sine castigatione Tiberi patris. post cymam ex €eadem brassica contingunt aestivi autumnalesque cauliculi, €mox hiberni, iterumque cymae, nullo aeque genere multi-€fero, donec fertilitate sua consumatur. altera satio ab €aequinoctio verno est, cuius planta extremo vere planta-€tur, ne prius cyma quam caule pariat. tertia circa sol-€stitium, ex qua, si umidior locus s[2i]2t, aestate, si siccior, @1 €autumno plantatur. umor fimumque si defuere, maior sa-€poris gratia est; si abundavere, laetior fertilitas. fimum €asininum maxime convenit. @@Est haec quoque res inter opera ganeae, qua-€propter non pigebit verbosius persequi. praecipuus fit €caulis sapore ac magnitudine, primum omnium si in re-€pastinato seras, dein si terram fugientes cauliculos sequare €terra [2a]2dtollentesque se proceritate luxuriosa exaggerando €aliam accumules ita, ne plus quam cacumen emineat. Tri-€tanum hoc genus vocatur bis conputabili inpendio taedio-que. Cetera genera complura sunt: Cumanum ses-€sile folio, capite patulum; Aricinum altitudine non excel-€sius, folio numerosius quam ten[2er]2ius; hoc utilissimum €existimatur, quia sub omnibus paene foliis fruticat cauli-€culis peculiaribus. Pompeianum procerius, caule ab radice €tenui, intra folia crassescit; rariora haec angustioraque, €sed teneritas in dote [2est]2. frigora non tolerat, quibus etiam €aluntur Bruttiani praegrandes foliis, caule tenues, sapore acuti. Sabellico usque in admirationem crispa sunt folia, €quorum crassitudo caulem ipsum extenuet, sed dulcissimi €perhibentur ex omnibus. nuper subiere Lacutur[2n]2e[2n]2ses ex €convalle Aricina, capite praegrandes, folio innumeri, alii €in orbem co[2nl]2ecti, alii in latitudinem torosi; nec plus @1 €ullis capitis post Tri[2t]2ianum, cui pedale aliquando conspi-citur, et cyma nullis serior. cuicumque autem generi €pruinae plurimum suavitatis conferunt, [2a]2t nisi obliquo vul-€nere defendatur medulla, plurimum noce[2n]2t. semini desti-€nati non secantur. est etiam sua gratia numquam plantae €habitum exce[2d]2entibus; $A(LMURI/DIA& vocant, quoniam nisi in €maritumis non proveniunt. aiunt navigatione quoque lon-€ginqua virides adservari, si statim desecti ita, ne humum €adtingant, in cados olei quam proxime siccatos opturatos-que condantur omni spiritu excluso. sunt qui plantam €in transferendo alga subdita pediculo nitrive triti quod €tribus digitis capiatur celeriorem ad maturitatem fieri €putent. sunt qui semen trifolii nitrumque simul tritum €adspergant foliis. nitrum in coquendo etiam viriditatem €custodit, ut [2et]2 Apiciana coctura, oleo ac sale, priusquam þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨“›coquantur, maceratis. est inter herbas genus inserendi €praecisis germinibus caulis et in medullam semine ex aliis €addito. hoc et in cucumere silvestri. nec non olus quo-€que silvestre est, triumpho divi Iuli carminibus praecipue €iocisque militaribus celebratum; alternis quippe versibus €exprobravere lapsana se vixisse aput Dyrrachium, prae- @1 €miorum parsimoniam cavillantes. est autem id cyma sil-€vestris. @@Omnium in hortis rerum lautissima cura asparagis. €de origine eorum [2e]2 silvestribus c[2or]2ru[2d]2is abunde dic-€tum et quomodo eas iuberet Cato in harundine[2t]2is seri. €est et aliud genus incultius asparago, mitius corruda, pas-€sim etiam in montibus nascens, refertis superioris Ger-€maniae campis, non inficeto Ti. Caesaris dicto, herbam ibi quandam nasci simillimam asparago. nam quod in Neside €Campaniae insula sponte nascitur, longe optimum existi-€matur. hortensium seritur spongeis. est enim plurimae €radicis altissimeque germinat. viret thyrso primum emi-€cante, qui cau[2l]2em educens tempore ipso fastigatu[2r]2 in toros €striat[2o]2s. potest et semine seri. @@Nihil diligentius comprehendit Cato, novissimumque €libri est, ut appareat [2rem]2 repentem ac noviciam fuisse. €locum subigi iubet umidum aut crassum, semipedali undi-€que intervallo seri, ne calcetur, praeterea ad lineam grana €bina aut terna paxillo demitti_videlicet semine tum tan-tum serebantur_, id fieri secundum aequinoctium ver-€num, stercore satiari, crebro purgari, caveri ne cum her-€bis evellatur asparagus; primo anno stramento ab hieme €protegi, vere aperiri, sariri, runcari, tertio incendi verno. €quo maturius incensus est, hoc melius provenit. itaque €harundinetis maxime convenit, quae festinant incendi. sa-€riri iubet idem non antequam asparagus natus fuerit, ne @1 in sariendo radices vexentur. ex eo velli asparagum ab €radice, nam si defringatur, stirpescere et intermori; velli, €donec in semen eat_id autem maturescere ad ver_, €incendique ac rursus, cum apparuerit asparagus, sariri ac €stercorari. ac post annos VIIII, cum iam vetus sit, digeri €subacto stercoratoque, tum spongeis seri singulorum pedum €intervallo. quin et ovillo fimo nominatim uti, quoniam aliud herbas creet. nec quicquam postea temptatum uti-€lius apparuit, nisi quod circa id. Feb. defosso semine acer-€vati[2m]2 parvulis scrobibus serunt, plurimum maceratum fimo. €[2biennio]2 dein nexis inter se radicibus spongeas factas post €aequinoctium autumni disponunt pedalibus intervallis, fer-€tilitate in denos annos durante. nullum gratius his solum quam Ravennatium hortorum indicavimus. corrudam €_hunc enim intellego silvestrem asparagum, quem Graeci €$O)/RMINON& aut $MUA/KANQON& vocant aliisque nominibus_in-€venio nasci et arietis cornibus tunsis atque defossis. @@Poterant videri dicta omnia, quae in pretio sunt, €ni restaret res maximi quaestus non sine pudore dicenda. €certum est quippe carduos apud Carthaginem Magnam Cor-€dubamque praecipue sestertium sena milia e parvis red-€dere [2ar]2eis, quoniam portenta quoque terrarum in ganeam €vertimus serimusque etiam ea, quae refugiunt cunctae qua- @1 dripedes. carduos ergo duobus modis, autumno planta et €semine ante nonas Martias, plantaeque ex eo disponuntur €ante id. Novemb. aut in locis frigidis circa favonium. ster-€corantur etiam, si dis placet, laetiusque proveniunt. con-€diuntur quoque aceto melle diluto addita laseris radice et €cumin[2o]2, ne quis dies sine carduo sit. @@Cetera in transcursu dici possunt. ocimum Pari-€[2li]2bus optime seri ferunt, quidam et autumno iubentque, €cum in hiemem seratur, aceto semen perfundi. eruca €quoque et nasturtium vel aestate vel hieme facillime na-€scuntur. eruca praecipue frigorum contemptrix diversae est quam lactuca naturae concitatrixque veneris. idcirco €iungitur illi fere in cibis, ut nimio frigori par fervor in-€mixtus temperamentum aequet. nasturtium nomen accepit €a narium tormento, et inde vigoris significatio proverbio €usurpavit id vocabulum veluti torporem excitantis. in Ara-€bia mirae amplitudinis dicitur gigni. @@Ruta quoque seritur favonio et ab aequinoctio €autumni. odit hiemem et umorem ac fimum, apricis gaudet €ac siccis terraque quam maxime lateraria, cinere vult nu-€triri. hic et semini miscetur, ut careat urucis. auctoritas @1 €ei peculiaris apud antiquos fuit. invenio mulsum rutatum €populo datum a Cornelio Cethego, in consulatu collega €Quinti Flaminini, comitiis peractis. amicitia ei cum fico €tant[2a]2, [2ut]2 nusquam laetior proveni[2a]2t quam sub hac arbore. seritur et surculo, melius in perforatam fabam indito, €quae suco nutrit conprehendendo surculum. seri[2t]2 et se €ipsa, namque incurvato cacumine alicuius rami cum attigit €terram, statim radicatur. eadem et ocimo natura, nisi €quod difficilius arescit se[2men]2. r[2u]2ta runcatur non sine diffi-€cultate, prurit[2i]2v[2i]2s ulceribus, ni munitis manibus id fiat €oleove defensis. condiuntur autem et eius folia servan-€turque fasciculis. @@Ab aequinoctio verno seritur apium semine pau-€lum in pila pulsato. crispius sic putant fieri aut si sa-€tum calcetur cylindro pedibusve. proprium ei, quod €colorem mutat. honos in Achaia coronare victores sacri €certaminis Nemeae. @@Eodem tempore seritur menta planta vel, si non-€dum germinet, spongea. [2non]2 minus haec umido gaudet. @1 €aestate viret, hieme flavescit. genus eius silvestre men-€tastrum; ex hoc propagatur ut vitis vel si inversi rami €serantur. mentae nomen suavitas odoris apud Graecos mu-€tavit, cum alioqui mintha vocaretur, unde veteres nostri €nomen declinaverunt; nunc autem coepit dici $H(DU/OSMON&. gra[2ta]2 tomento mensas odore percurrit in rusticis dapibus. €semel sata diutina aetate durat. congruit puleio, cuius €natura in carnariis reflorescens saepius dicta est. €haec quoque servantur simili genere, mentam dico €puleiumque et nepetam. condimentorum tamen omni[2um]2, quae fastidiis * * * , cuminum amicissimum. nascitur in €summa tellure vix haerens et in sublime tendens in putri-€bus et calidis maxime locis, medio serendum vere. alte-€rum eius genus silvestre, quod rusticum vocant, alii The-€baicum, si tritum ex aqua potetur, in dolore stomachi €[2prodest]2. in Carpetania nostri orbis maxime laudatur, alio-€qui Aethiopico Africoque palma est; quidam [2in]2 hoc Aegyp-€tium praeferunt. @@Sed praecipue olusatrum mirae naturae est. hip-€poselinum Graeci vocant, alii zmyrnium. e lacrima caulis @1 €sui nascitur. seritur et radice. sucum eius qui colligunt, €murrae saporem habere dicunt, auctorque est Theophra-stus murra sata natum. hipposelinum veteres praecepe-€r[2u]2nt in locis incultis, lapidosis iuxta maceriam seri_nunc €et repastinato seritur et a favonio post aequinoctium au-€tumnum_, quippe cum capparis quoque seratur [2sic]2, siccis €maxime, area ide[2o]2 foss[2a in]2c[2l]2u[2s]2a ripisque undique circum-€structis lapide; alias evagatur per agros et cogit solum €sterilescere. floret aestate, viret usque ad vergiliarum €occasum, sabulosis familiarissimum. vitia eius, quod trans €maria nascitur, diximus inter peregrinos frutices. @@Peregrinum et careum gentis suae nomine appel-€latum, culinis principale. in quacumque terra seri vult €ratione eadem, qua olusatrum, laudatissimum tamen in €Caria, proximum Phrygia. @@Ligusticum silvestre est in Liguriae suae mon-€tibus; seritur etiam ubique. suavius sativum, sed sine €viribus. panacem aliqui vocant. Crateuas apud Graecos €cunilam bubulam eo nomine appellat, ceteri vero conyzam, €id est cunilaginem, thymbram vero quae sit cunila. haec €aput nos habet vocabulum et aliud, satureia dicta in con-€dimentario genere. seritur mense Februario. origano aemulo €nusquam utrumque additur, quippe similis effectus. sed €cunilae Aegyptium origanum tantum praefertur. @1 @@Peregrinum fuit et lepid[2i]2um. seritur a favonio, €dein, cum fruticavit, iuxta terram praeciditur, tunc run-€catur stercoraturque. per biennium hoc postea, iisdem €fruticibus, utuntur, si non saevitia hiemis ingruat, quando €inpatientissimum est frigorum. exit et in cubitalem alti-€tudinem, foliis lauri, sed mollius. usus eius non sine lacte. þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨“›§@@Git pistrinis, anesum et anetum culinis et medicis €nascuntur; sacopenium, quo laser adulteratur, et ipsum in €hortis quidem, sed medicinae tantum. €@@Sunt quaedam comitantia aliorum satus; papaver €namque cum brassica seritur ac por[2c]2il[2l]2aca, et eruca cum lactuca. papaveris sativi tria genera: candidum, cuius se-€men tostum in secunda mensa cum melle apud antiquos €dabatur; hoc et panis rustici crustae inspergitur, adfuso €ovo inhaerens, ubi inferiorem crustam apium gitque cere-€ali sapore condiunt. alterum genus est papaveris nigrum, cuius scapo inciso lacteus sucus excipitur. tertium genus €rh[2oe]2an vocant Graeci, id nostri erraticum; sponte quidem, €sed in arvis cum hordeo maxime nascitur, erucae simile, €cubitali altitudine, flore rufo et protinus deciduo, unde @1 €et nomen a Graecis accepit. de reliquis generibus papa-€veris sponte nascentis dicemus in medicinae loco. €fuisse autem in honore apud Romanos semper indicio est €Tarquinius Superbus, qui legatis a filio missis decutiendo €papavera in horto altissima sanguinarium illud responsum €hac facti ambage reddidit. @@Rursus alio comitatu aequinoctio autumni serun-€tur coriandrum, anetum, atriplex, malva, lapathum, caere-€folium, quod paederota Graeci vocant, et acerrimum sapore €igneique effectus ac saluberrimum corpori sinapi, nulla €cultura, melius tamen planta tralata. quin e diverso vix €est sato semel eo liberare locum, quoniam semen cadens protinus viret. usus eius etiam pro pulmentario in patel-€lis decocto, citra intellectum acrimoniae. cocuntur et folia, €sicut reliquorum olerum. sunt autem trium generum: €unum gracile, alterum simile rapi foliis, tertium erucae. €semen optimum Aegyptium. Athenienses napy appellave-€runt, alii th[2l]2aspi, alii saurion. @@Serpyllo et sisymbrio montes plerique scatent, €sicut Threciae. itaque deferunt ex his avulsos ramos se-€runtque, item Sicyone ex suis montibus et Athenis ex €Hymetto. simili modo et sisymbrium serunt. laetissi-€mum nascitur in puteorum parietibus et circa piscinas €ac stagna. @1 @@Reliqua sunt ferulacei generis, ceu feniculum €anguibus, ut diximus, gratissimum, ad condienda plu-€rima, cum inaruit, eique perquam similis thapsia, de qua €diximus inter externos frutices; deinde utilissima funi-€bus cannabis. seritur a favonio; quo densior est, eo tene-€rior. semen eius, cum est maturum, ab aequinoctio au-€tumni destringitur et sole aut vento aut fumo siccatur. €ipsa cannabis vellitur post vindemiam ac lucubrationibus decorticata purgatur. optima Alabandica, plagarum prae-€cipue usibus. tria eius ibi genera: inprobatur cortici pro-€ximum aut medullae; laudatissima est e medio quae mesa €vocatur. secunda Mylasea. quod ad proceritatem quidem €attinet, Rosea agri Sabini arborum altitudinem aequat. ferulae duo genera in peregrinis fruticibus diximus. €semen eius in Italia cibus est; conditur quippe duratque €in urceis vel anni spatio. duo [2ex]2 ea genera, caules et €racemi. corymbian hanc vocant corymbosque quos condiunt. @@Morbos hortensia quoque sentiunt sicut re-€liqua terra sata. namque et ocimum senec[2t]2ute degenerat €in serpyllum, et sisymbrium in zmintham, et ex semine €brassicae veter[2e]2 rapa fiunt, atque invicem. et necatur €cuminum $AI(MODW/RW|&, nisi repurgetur; est autem unicaule, @1 €radice bulbo simili, non nisi in gracili solo nascens. alius €privatim cumini morbus scabies. et ocimum sub canis €ortu pallescit. omnia vero accessu mulieris menstrualis flavescunt. bestiolarum quoque genera innascuntur, napis €pulices, raphano urucae et vermiculi, item lactucis et oleri, €utrisque hoc amplius limaces et cocleae, porro vero privata €animalia, quae facillime stercore iniecto capiuntur conden-€tia in id se. ferro quoque non expedire tangi rutam, cuni-€lam, mentam, ocimum auctor est Sabinus Tiro in libro €$KHPOURIKW=N&, quem Maecenati dicavit. @@Idem contra formicas, non minimum hortorum €exitium, si non sint rigui, remedium monstravit limum €marinum aut cinerem obturandis earum foraminibus. sed €efficacissime heliotropio herba necantur. quidam et aquam diluto latere crudo inimicam his putant. naporum medi-€cina ervi aliquid una seri, sicut olerum cicer; arcet enim €urucas. quo si omisso enatae sint, remedio est absinthi €sucus decocti inspersus vel sedi; genus hoc herbae, quam alii $A)EI/ZWON& vocant, diximus. semen olerum si suco @1 €eius madefactum seratur, olera nulli animalium obnoxia €futura tradunt; in totum vero necari urucas, si palo in-€ponantur in hortis ossa capitis ex equino genere, feminae €dumtaxat. adversus urucas et cancrum fluviatilem in medio €horto suspensum auxiliari narrant. sunt qui sanguineis €virgis tangant ea, quae nolint iis obnoxia esse. infestant €et culices riguos hortos, praecipue si sint arbusculae ali-€quae. hi galbano accenso fugantur. @@Nam quod ad permutationem seminum attinet, qui-€busdam ex his firmitas maior est, ut coriandro, betae, €porro, nasturtio, sinapi, erucae, cunilae et fere acribus; €infirmiora autem sunt atriplici, ocimo, cucurbitae, cucumi, €et aestiva omnia hibernis magis; minime autem durat €gethyum. sed ex his, quae sunt fortissima, nullum ultra €quadrimatum utile est, dumtaxat serendo, culinis et ultra €tempestiva sunt. @@Peculiaris medicina raphano, betae, rutae, cuni-€lae in salsis aquis, quae et alioqui plurimum suavitati et €fertilitati conferunt. ceteris dulcium aquarum rigua pro-€sunt. utilissimae ex his quae frigidissimae et quae potu €suavissimae. minus utiles e stagno et quas [2e]2lices indu-€cunt, quoniam herbarum semina invehunt. praecipue tamen €imbres alunt, nam et bestiolae innascentes necantur. @@His horae rigandi matutino atque vespera, @1 €ne infervescat aqua sole, ocimo tantum et meridie; nam €etiam satum celerrime erumpere putant inter initia fer-€venti aqua aspersum. omnia autem tralata meliora gran-€dioraque fiunt, maxime porri napique. in tralatione et €medicina est, desinuntque sentire iniurias, ut gethyum, porrum, raphani, apium, lactucae, rapa, cucumis. omnia €autem fere silvestria sunt et foliis minora et caulibus, €suco acriora, sicut cunila, origanum, ruta. solum vero ex €omnibus lapathum silvestre melius. hoc in sativis rumix €vocatur, omnium, quae seruntur nascunturque, fortissimum; €tradunt certe semel satum durare nec vinci umquam a terra, maxime iuxta aquas. usus eius cum tisana tantum €in cibis; le[2n]2iorem gratioremque saporem praestat. sil-€vestre ad multa medicamina utile est._(Adeoque nihil €omisit cura, ut carmine quoque [2com]2prehensum reperiam, €fabis caprini fimi singulis cavatis, si porri, erucae, lactu-€cae, apii, intubi, nasturtii semina inclusa serantur, mire €provenire._Quae sunt et silvestria, eadem sativis sic-€ciora intelleguntur et acriora.)_ @1 @@Namque et sucorum saporumque dicenda diffe-€rentia est, vel maior in his quam in pomis. sunt autem €acres cunilae, origani, nasturti, sinapis, amari absinthi, €centaurei; aquatiles cucumeris, cucurbitae, lactucae; acuti €th[2y]2mi, cunilae; acuti et odorati apii, aneti, feniculi. sal-€sus tantum e saporibus non nascitur; aliquando extra in-€sidit pulveris modo, et cicerculis tantum. @@Atque ut intellegatur vana ceu plerumque vitae €persuasio, panax piperis saporem reddit et magis etiam €siliquastrum, ob id piperitidis nomine accepto, libanotis €odorem turis, [2z]2myrn[2ium]2 murrae. de panace abunde dictum €est. libanotis locis putribus et macris ac roscidis seritur €semine. radicem habet olusatri, nihil ture differentem. €usus eius post annum stomacho saluberrimus. quidam eam €nomine alio rosmarinum appellant. zmyrn[2i]2um olus seri-tur iisdem locis murramque radice resipit. eadem et sili-€quastro satio. reliqua a ceteris et odore et sapore diffe-€runt, ut anetum, tantaque est diversitas atque vis, ut non €solum aliud alio mutetur, sed etiam in totum auferatur. €apio eximunt coqui obsoniis acetum, eodem cellarii in €saccis odorem vino gravem. @@Et hactenus hortensia dicta sint, ciborum gratia dum-€taxat. maximum quidem opus in iisdem naturae restat, €quoniam proventus tantum adhuc summasque quasdam @1 €tractavimus, vera autem cuiusque natura non nisi me-þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨“›½…dico effectu pernosci potest, opus ingens occultumque di-€vinitatis et quo nullum reperiri possit maius. ne singulis €id rebus contexeremus, iusta fecit ratio, cum ad alios €medendi desideria pertinerent, longis utriusque dilationibus €futuris, si miscuissemus. nunc suis quaeque partibus con-€stabunt poteruntque a volentibus iungi.  Ÿôÿ@@@@{1LIBER XX}1 ‘@@Maximum hinc opus naturae ordiemur et cibos €suos homini narrabimus faterique cogemus ignota esse €per quae vivat. nemo id parvum ac modicum existima-€verit, nominum vilitate deceptus. pax secum in his aut €bellum naturae dicetur, odia amicitia[2e]2que rerum surdarum €ac sensu carentium et, quo magis miremur, omnia ea €hominum causa. quod Graeci sympathiam [2et antipathiam]2 €appellavere, quibus cuncta constant, ignes aquis restin-€guentibus, aquas sole devorante, luna pariente, altero alte-rius iniuria deficiente sidere atque, ut a sublimioribus €recedamus, ferrum ad se trahente magnete lapide et alio €rursus abigente a sese, adamanta, [2ra]2rum opum gaudium, @1 €infragil[2em]2 omni cetera vi et invictum, sanguine hircino €rumpente, quaeque alia in suis locis dicemus paria vel €maiora mira[2c]2u[2la]2. tantum venia sit a minimis, sed a salu-€taribus ordienti primumque ab hortensiis. @@Cucumin silvestrem esse diximus, multo infra €magnitudinem sativi. ex eo fit medicamentum, quod voca-€tur elaterium, suco expresso semini, cuius causa nisi ma-€turius incidatur, semen exilit oculorum etiam periculo. €servatur autem decerptus una nocte, postero die inciditur €harundine, semenque cinere conditur ad coercendam suci €abundantiam, qui expressus suscipitur aqua caelesti atque €subsidit, deinde sole cogitur in pastillos ad magnos mor-€talium usus, obscuritates et vitia oculorum, genarum ulcera. tradunt hoc suco tactis radicibus vitium non attingi uvas €ab avibus. radix autem ex aceto cocta podagris inlinitur €sucoque dentium dolori medetur, arida cum resina inpe-€tiginem et scabiem quaeque psoram et lichenas vocant, €parotidas, panos sanat et cicatricibus colorem reddit, et €foliorum sucus auribus surdis cum aceto instillatur. @@Elaterio tempestivus est autumno, nec ullum ex €medicamentis longiore aevo durat. incipit a trimatu. si €quis recentiore uti velit, pastillos in novo fictili igni lento €in aceto domet. melius quo vetustius, fuitque iam CC an-€nis servatum, ut auctor est Theophrastus, et usque ad @1 €quinquagesimum lucernarum lumina extinguit. hoc enim €veri experimentum est, si admotum, priusquam extinguat, scintillare sursum ac deorsum cogat. pallidum ac leve €herbaceo ac scabro melius ac leniter amarum. €@@Putant conceptus adiuvari adalligato semine, si terram €non adtigerit, partus vero, si in arietis lana alligatum in-€scientis lumbis fuerit, ita ut protinus ab enixu rapiatur extra domum. ipsum cucumin qui magnificant, nasci prae-€cipuum in Arabia, mox in Arcadia; Cyrenis alii tradunt €similem heliotropio cu[2c]2u[2min]2 inter folia et ramos prove-€nire magnitudine nucis iuglandis, semen autem esse ad speciem scorpionum caudae reflexu[2m]2, sed candidum. ali-€qui etiam ab scorpione cucumim vocant, efficacissimo contra €scorpionum ictus et semine et elaterio. e[2s]2t ad purgandam €utrimque alvum modus pro portione virium ab dimidio €obolo ad solidum; copiosius necat. sic et contra phthiria-€sim bibitur et hydropicis. inlitum anginas et arterias cum €melle aut oleo vetere sanat. @@Multi hunc esse aput nos, qui anguinus voce-€tur, ab aliis erraticus, arbitrantur, quo decocto sparsa €mures non adtingunt. iidem podagris eum et articulariis @1 €morbis decoctum in aceto inlinunt praesentaneo remedio, €lumborum vero dolores semine sole siccato, dein trito, €#1108 XX pondere in hemina aquae dato sanant, [2t]2umores €subitos inlito cum lacte mulierum. purgat eas elaterium, €sed gravidis abortum facit. suspiriosis prodest, morbo vero €regio in nares coniectum. lentigines ac maculas e facie €tollit in sole inlitum. @@Multi eadem omnia sativis adtribuunt, magni etiam €sine is momenti. namque et eorum semen quantum tres €digiti adprehenderint cum cumino tritum potumque in €vino tussientibus auxiliatur, et phreneticis in lacte mulie-€ris, et dysintericis acetabuli mensura, purulenta autem €expuentibus cum cumino pari pondere, et iocineris vitiis €in aqua mulsa. urinam movet ex vino dulci, et in re-€nium dolore clysteribus simul [2cum]2 cumino infunditur. @@Ei, qui pepones vocantur, refrigerant maxime in €cibo et emolliunt alvum. caro eorum epiphoris oculorum €aut doloribus inponitur. radix sanat ulcera concreta in €modum favi, quae ceria vocant. eadem concitat vomitio-€nes; siccatur, in farina[2m]2 tunsa datur quattuor obolis in @1 €aqua mulsa, ita ut qui biberit quingentos passus postea ambulet. haec farina et in smegmata adicitur. cortex €quoque vomitionem movet, faciem purgat. hoc et folia €cuiuscumque sativi inlita. eadem cum melle et epinycti-€das sanant, cum vino canis morsus, item multipedae; sepa €Graeci vocant, oblongam, pilosis pedibus, pecori praecipue €nocivam; morsum tumor insequitur et putrescit locus. €ipse cucumis odore defectum animi refovet._(Coctos €deraso cortice ex oleo et aceto ac melle iucundiores esse €certum est.)_ @@Cucurbita quoque silvestris invenitur, $SOMFO\S €a Graecis appellata, intus inanis, unde et nomen, digitali €crassitudine, non nisi in saxosis nascens. huius conman-€ducatae sucus stomacho admodum prodest. @@Colocynthis vocatur alia, ipsa plena semine, sed €minor quam sativa. utilior pallida quam herbacea. are-€facta per se inanit alvum. infusa quoque clysteribus in-€testinorum omnibus vitiis medetur et renium et lumborum €et paralysi. eiecto semine aqua mulsa in ea decoquitur €ad dimidias; sic tutissimo infunduntur oboli quattuor. prodest stomacho e[2t]2 farinae aridae pilulis cum decocto €melle sumptis. in morbo regio semina eius VII sumuntur €et protinus aqua mulsa. carnes eius cum absinthio ac €sale dentium dolorem tollunt, sucus vero cum aceto cale- @1 €factus mobiles sistit. item spinae et lumborum ac coxen-€dicum dolores, cum oleo si infricetur. praeterea, mirum €dictu, semina eius, si fuerint pari numero, in linteo ad-€alligata febribus libera[2re]2 dicuntur, quas Graeci periodicas vocant. sativae quoque derasae sucus tepefactus auribus €medetur; caro eius interior sine semine clavis pedum et €suppurationibus, quae Graeci vocant $A)POSTH/MATA&. decoc-€tae autem universae sucus dentium motus stabilit et dolo-€res inhibet; vinum cum ea fervefactum oculorum etiam €impetus. folia eius cum recentibus cupressi contusa et €inposita, ipsa quoque tosta in argilla ac trita cum adipe anseris vulneribus medetur. nec non ramentis corticis €recen[2ti]2s podagras refrigerat et ardores capitis, infantium €maxime, et ignes sacros vel iisdem strigmentis inpositis €vel seminibus. sucus ex strigmentis inlitus cum rosaceo €et aceto febrium ardores refrigerat. aridae cinis inpositus €mire combusta sanat. Chrysippus medicus damnabat eas €in cibis, sed omnium consensu stomacho utilissimae iudi-€cantur et interaneorum vesicarumque exulcerationibus. @@Est et rapo vis medica. perniones fervens inposi-€tum sanat, item frigus pellit e pedibus. aqua decocti eius €fervens podagris etiam frigidis medetur, et crudum tusum €cum sale cuicumque vitio pedum. semen inlitum et potum €in vino contra serpentes et toxica salutare esse proditur, @1 a multis vero antid[2o]2ti v[2i]2m habere in vino et oleo. De-€mocritus in totum ea abdicavit in cibis propter inflatio-€nes, Diocles magnis laudibus tulit, etiam venerem sti-€mulari ab iis professus, item Dionysius, magisque si €eruca condirentur; tosta quoque articulorum dolori cum €adipe prodes[2se]2. @@Silvestre rapum in arvis maxime nascitur, fruti-€cosum, semine candido, duplo maiore quam papaver. hoc €ad levigandam cutem in facie totoque corpore utuntur €mixta [2fa]2rina pari mensura ervi, hordei et tritici et lupini. €radix ad omnia inutilis. @@Naporum duas differentias et in medicina €Graeci servant. angulosis foliorum caulibus, flore anet[2i]2, €quod bunion vocant, purgationibus feminarum et vesicae €et urinae utile decoctum, potum ex aqua mulsa vel suci þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨”˜•…drachma; semen dysintericis tostum tritumque in aqua[2e]2 €calidae cyathis quattuor. sed urinam inhibet, si non lini €semen una bibatur. alterum genus buniada appellant, et €raphano et rapo simile, seminis praeclari contra venena. €ob id et in antidotis utuntur illo. @@Raphanum et silvestrem esse diximus. lauda-€tissimu[2s]2 in Arcadia, quamquam et alibi nascitur, utilior €urinae dumtaxat ciendae, cetero aestuosus. in Italia et €armoraciam vocant. @1 @@Et sativi vero praeter ea, quae circa eos €dicta sunt, stomachum purgant, pituitam extenuant, €urinam concitant, bilem detrahunt. praeterea cortices €in vino decocti mane poti ad ternos cyathos conminuunt €et eiciunt calculos. iidem in posca decocti contra ser-pentium morsus inlinuntur. ad tussim etiam mane ieiu-€nis raphan[2o]2s prodest [2ess]2e cum melle, semen eorum tostum €ipsumque conmanducatum, adliga[2to]2 raphano aquam foliis €eius decoctis bibere vel sucum ipsius cyathis binis contra €phthiriases, phlegmoni ipsos inlinere tusos, livori vero €recenti corticem cum melle, veternosis autem quam acer-€rimos mandere, semenque tostum, dein contritum cum melle suspiriosis. iidem et contra venena prosunt, cerastis €et scorpionibus adversantur_vel ipso vel semine infec-€tis manibus inpune tractaveris, inpositoque raphano scor-€piones moriuntur_, salutares et contra fungorum aut €hyoscyami venena atque, ut Nicander tradit, et contra €sanguinem tauri. [2contra]2 viscum quoque dari Apollo-€dori duo iubent, sed Ci[2ti]2eus semen ex aqua tritum, €Tarentinu[2s]2 sucum. lienem item extenuant, iocineri pro- @1 €sunt et lumborum doloribus, hydropicis quoque ex aceto €aut sinapi sumpti et lethargicis et comitialibus et melan-cholicis. Praxagoras et iliosis dandos censet, Plisto-€nicus et coeliacis. intestinorum etiam ulcera sanant ac €purulenta praecordiorum, si cum melle edantur. quidam €ad haec coquere eos luto inlitos malunt; sic et feminas €purgari. ex aceto et melle sumpti intestinorum animalia €detrahunt, iidem ad tertias decocto eorum poto cum vino €enterocelicis prosunt; sanguinem quoque inutilem sic ex-trahunt. Medius ad haec et sanguinem excreantibus coc-€tos dari iubet, et puerperis ad lactis copiam augendam, €Hippocrates capitis mulierum defluvia perfricari rapha-€nis, et super umbilicum inponi contra tormenta volvae. €reducunt et cicatrices ad colorem. semen quoque ex aqua inpositum sistit ulcera, quae phagedaenas vocant. Demo-€critus venerem hoc cibo stimulari putat, ob id fortassis €voci nocere aliqui tradiderunt. folia, quae in oblongis dum-€taxat nascuntur, excitare oculorum aciem dicuntur. ubi €vero acrior raphani medicina admota sit, hysopum dari €protinus imperant; haec antipathia est. et aurium gravi-€tati sucum raphani instillant. nam vomituris summo cibo €esse eos utilissimum est. @@Pastinacae simile hibiscum, quod molochen agrian @1 €vocant et aliqui $PLEISTOLOXEI/AN&, ulceribus, cartilagini [2e]2t €ossibus fractis medetur. folia eius ex aqua pota alvum €solvunt; serpentes abigunt, apium, vesparum, crabronum €ictibus inlita medentur. radicem eius ante solis ortum €erutam involvunt lana coloris, quem nativum vocant, prae-€terea ovis, quae feminam peperit, strumisque vel suppu-€ratis alligant. quidam ad hunc usum auro effodiendam €censent cavendumque, ne terram adtingat. Celsus et po-€dagris, quae sine tumore sint, radicem eius in vino de-€coctam inponi iubet. @@Alterum genus est staphylinus, quod pastina-€cam erraticam vocant. eius semen contritum et in vino €potum tumentem alvum et suffocationes mulierum dolores-€que lenit in tantum, ut vulvas corrigat. inlitum quoque €e passo ventri earum prosit; et viris vero prosit cum €panis portione aequa tritum ex vino potum contra ventris €dolores. pellit et urinam, et phagedaenas ulcerum sistit €recens cum melle inpositum vel arida farina inspersa. radicem eius Dieuc[2h]2es contra iocineris aut lienis ac €lumborum et renium vitia ex aqua mulsa dari iubet, €Cleophantus et dysintericis veteribus. Philistio in lacte €coquit et ad stranguriam dat radicis uncias quattuor, ex €aqua hydropicis, similiter et opisthotonicis et pleuriticis @1 €et comitialibus. habentes eam feriri a serpentibus negan-€tur aut, qui ante gustaverint, non laedi; percussis in-€ponitur cum axungia. folia contra cruditates manduntur. Orpheus amatorium inesse staphylino dixit, fortassis €quoniam venerem stimulari hoc cibo certum est. ideo €conceptus adiuvari aliqui prodiderunt. ad reliqua et sativa €pollet, efficacior tamen silvestris magisque in petrosis €nata. semen sativae quoque contra scorpionum ictus ex €vino aut posca salutare est. radice eius circumscalpti €dentes dolore liberantur. @@Syria, in hortis operosissima_u[2t]2ique in pro-€verbi[2o]2 Graecis "multa Syrorum olera_," simillimam €staphylino herbam serit, quam alii gingidion vocant, tenuius €tantum et amarius eiusdemque effectus. estur coctum cru-€dumque stomachi magna utilitate; siccat enim ex alto €omnes eius umores. @@Siser erraticum sativo simile est et effectu: sto-€machum excitat, fastidium absterget ex aceto laserpiciato €sumptum aut ex pipere et mulso vel ex garo. urinam €ciet, ut Ophion credit, et venerem. in eadem sententia €est et Diocles; praeterea cordi convenire convalescentium aut post multas vomitiones perquam utile. Heraclides €contra argentum vivum dedit et vener[2em]2 subinde offen-€santem aegrisque se recolligentibus. Hicesius ideo sto-€macho [2in]2utile videri dixit, quoniam nemo tres siseres €edendo continuaret, esse tamen utile convalescentibus ad €vinum transeuntibus. sativi privatim sucus cum lacte €caprino potus sistit alvum. @1 @@Et quoniam plerosque similitudo nominum Grae-€corum confundit, conteximus et de sili [sed hoc est vul-€gatae notitiae]. optimum [2M]2assiliense, lato enim grano et €fulvo est, secundum Aethiopicum nigrius, Creticum odo-€ratissimum omnium. radix iucundi odoris est. semen esse €et vultures dicuntur. prodest homini ad tussim veterem, €rupta, convulsa in vino albo potum, item opisthotonicis €et iocinerum vitiis et torminibus et stranguriae duarum aut trium lingularum mensura. sunt et folia utilia, ut €quae partus adiuvent etiam quadripedum; hoc maxime €pasci dicuntur cervae pariturae. inlinuntur et igni sacro. €multumque in summo cibo concoctionibus confert vel folio €vel semine. quadripedum quoque alvum sistit sive tritum €potui infusum sive mandendo comm[2e]2ndatum sale. boum €morbis sic tritum infunditur. @@Inula quoque a ieiunis commanducata dentes €confirmat. si, ut eruta est, terram non adtingat, condita €tussim emendat; radicis vero decoctae sucus t[2a]2enias pellit, €siccatae autem in umbra farina tussi et convulsis et in-€flationibus et arteriis medetur. venenatorum morsus abigit. €folia ex vino lumborum dolori inlinuntur. @@Cepae silvestres non sunt. sativae olfactu ipso €et delacrimatione caligini medentur, magis vero suci €inunctione. somnum etiam facere traduntur et ulcera oris @1 €sanare commanducatae cum pane, et canis morsus virides €ex aceto inlitae aut siccae cum melle * * * et vino, ita €ut post diem tertium solvantur. sic et [2at]2trita sanant. coc-€tam in cinere et epiphoris multi [2in]2posuere cum farina hordeacia et genitalium ulceribus. suco et cicatrices ocu-€lorum et albugines et argema inunxere et serpentium €morsus et omnia vulnera cum melle; item auricularum * * * €cum lacte mulierum et in iisdem sonitum aut gravitatem €emendantes cum adipe anserino aut cum melle stillavere. €et ex aqua bibendum dederunt repente obmutescentibus. in dolore quoque ad dentes conluendos instillavere et €plagis bestiarum omnium, privatim scorpionum. alopecias €fricuere et psoras tusis cepis. coctas dysintericis vescen-€das dedere et contra lumborum dolores, purgamenta quo-€que earum cremata in cinerem inlinentes ex aceto ser-pentium morsibus, ipsasque multipedae ex aceto. reliqua €inter medicos mira diversitas. proximi inutiles esse prae-€cordiis et concoctioni inflationemque et sitim facere dixe-€runt. Asclepiadis schola ad colorem quoque validum €profici hoc cibo et, si ieiuni cotidie edant, firmitatem valetudinis custodiri, stomacho utile[2s]2 esse, spiritus agita-þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨”˜«‚tione ventrem mollire, haemorrhoidas ape[2ri]2re subditas pro @1 €balanis; sucum cum suco feniculi contra incipientes hy[2d]2ro-€pis[2e]2s mire proficere, item contra anginas [2cum]2 rutae et €melle; excitari e[2o]2dem lethargicos._(Varro quae sale €et aceto pis[2t]2a est arefactaque, vermiculis non infestari €auctor est)._ @@Porrum sectivum profluvia sanguinis sistit €naribus contrito eo obturatis vel gallae mixto aut mentae, €item ex abortu profluvia poto suco. cum lacte mulieris €tussi etiam veteri et pectoris ac pulmonis vitiis medetur. €inlitis foliis sanantur vari et ambusta et epinyctides_ €ita vocatur ulcus, qua[2e et]2 s[2y]2ce, in angulo oculi perpetuo €umore manans; quidam eodem nomine appellant pusulas liventes ac noctibus inquietantes_et alia ulcera cum €melle trit[2is]2, vel bestiarum morsus ex aceto, item serpen-€tium aliorumque venenatorum, aurium vero vitia cum felle €caprino vel pari mensura mulsi, stridores cum lacte mulieris, €capitis dolores, si in nares fundatur dormituris ve[2l]2 in aures duobus suci coclearibus, uno mellis. sucus et ad €serpentium scorpionumque ictus bibitur cum mero et ad €lumborum dolores cum vini hemina potus. sanguinem €vero excreantibus et phthisicis et destillationibus longis @1 €vel sucus vel ex ipso cibus prodest, item morbo regio €vel hydropicis et ad renum dolores, cum tisanae suco €acetabuli mensura. idem modus cum melle vulvas purgat. estur vero et contra fungorum venena, inponitur et vul-€neribus, venerem stimulat, sitim sedat, ebrietates discutit, €sed oculorum aciem hebetare traditur, inflationes quoque €facere, quae tamen stomacho non noceant ventremque €molliant. voci splendorem adfert. @@Capitato maiores ad eadem effectus. sanguinem €reicientibus sucus eius cum galla aut turis farina vel €acacia datur. Hippocrates et sine alia mixtura dari €iubet vulvasque contractas aperire se putat, fecunditatem €etiam feminarum hoc cibo augeri. contritum ex melle ulcera purgat. tussim et destillationes thoracis, pulmonis €et arteriae vitia sanat, datum in sorbitione tisanae vel €crudum praeter capita sine pane, ita ut alternis diebus €sumatur, vel si pura excreentur. sic et voci et veneri €somnoque multum confert. capita bis aqua mutata cocta €alvum emolliunt * * * sistit fluctiones veteres; cortex de-€coctus inlitusque inficit canos. @@Alio magna vis, magnae utilitates contra aquarum @1 €et locorum mutationes. serpentes abigit et scorpiones €odore atque, ut aliqui tradidere, bestias omn[2e]2s. ict[2ib]2us €medetur potu vel cibo vel inlitu, privatim contra haemor-€rhoidas cum vino redditum vomitu. ac, ne contra araneos €mures venenati morsus valere miremur, aconitum, quod €alio nomine pardalianches vocatur, debellat, item hyoscya-€mum, canum morsu[2s]2, in quae vulnera cum melle inponi-tur. ad serpentium quidem ictus [2tos]2tum cum restibus €suis efficacissime ex oleo inlinitur, adtritisque corporum €partibus, vel si in vesicas intumuerint. quin et suffito eo €evocari secundas partus existimat Hippocrates, cinere €eius cum oleo capitis ulcera manantia sanitati restituens. suspiriosis coctum, aliqui crudum id dedere; Diocles €hydropicis cum centaurio aut in fico duplici ad evacuan-€dam alvum, quod efficacius praestat viride cum coriandro €in mero potum; suspiriosis aliqui et tritum in lacte de-€derunt. Praxagoras et contra morbum regium vino €miscuit et contra [2i]2leum in oleo et pulte, sic inlinens €strumis quoque. antiqui et insanientibus dabant crudum, €Diocles phreneticis elixum. contra anginas tritum in posca gargarizari prodest. dentium dolorem tribus capiti- @1 €bus in aceto tritis inminuit, vel si decocti aqua conluantur €addaturque ipsum in cava dentium. auribus etiam instilla-€tur sucus cum adipe anserino. phthiriases et porrigines €potum, item infusum cum aceto et nitro conpescit, destil-€lationes cum lacte coctum vel tritum permixtumve caseo €molli, quo genere et raucitatem extenuat vel in pisi aut fabae sorbitione. in totum autem coctum utilius est crudo €elixumque tosto; sic et voci plus confert. t[2ae]2nias et reli-€qua animalia interaneorum pellit in aceto mulso coctum; €tenesmo in pulte medetur; temporum doloribus inlinitur €elixum et pusulis coctum, dein cum melle tritum; tussi €cum adipe vetusto decoctum vel cum lacte aut, si sanguis €etiam excreetur vel pura, sub pruna [2t]2o[2s]2tum et cum mellis €pari modo sumptum; convulsis, ruptis cum sale et oleo. [2ite]2m cum adipe tumores suspectos sanat. extrahit fistulis €vitia cum sulpure et resina, etiam harundines cum pice; €lepras, lichenas, lentigines exulcerat sanatque cum origano, €vel cinis eius ex oleo et garo inlitus; sic et sacros ignes; €suggillata aut liventia ad colorem reducit conbustum ex melle. credunt et comitialem morbum sanari, si quis eo @1 €in cibis utatur ac potione; quartanas quoque excutere €potum caput unum cum laserpici obolo in vino austero, €_(tussim et alio modo ac pectorum suppurationes quan-€taslibet sanat fractae incoctum fabae atque ita in cibo €sumptum, donec sanitatem restituat. facit et somnos, atque in totum rubicundiora corpora)_venerem quoque stimu-€lare cum coriandro viridi tritum potumque e mero. vitia €eius sunt quod oculos hebetat, inflationes facit, stomachum €laedit copiosius sumptum, sitim gignit. cetero contra €pituitam et gallinaceis prodest mixtum farre in cibo. €iumenta urinam reddere atque non torqueri tradunt, si €trito natura tangatur. @@Lactucae sponte nascentis primum genus est €eius, quam caprinam vocant, qua pisces in mare deiecta €protinus necantur, qui sunt in proximo. huius lac spissa-€tum mox in aceto pondere obolorum duum adiecto aquae €uno cyatho hydropicis datur. caule et foliis contusis, €asperso sale, nervi incisi sanantur. eadem trita ex aceto €conluta matutinis bis mense dentium dolorem prohibent. alterum est genus quod Graeci caesapon vocant. @1 €huius folia trita et cum polenta inlita ulceribus medentur. €haec in arvis nascuntur; tertium genus in silvis nascens €$I)SA/TIN& vocant. huius folia trita cum polenta vulneribus €prosunt. quarto infectores lanarum utuntur. simile id €erat lapatho silvestri foliis, nisi plura haberet et nigriora. €sanguinem sistit, phagedaenas et putrescentia ulcera aut €quae serpunt sanat, item tumores ante suppurationem, €ignem sacrum radice vel foliis. prodest vel ad lienes pot[2u]2. €haec propria singulis. @@Communia autem sponte nascentibus candor, €caulis interdum cubitali longitudine, [2in]2 t[2hyr]2so et foliis €scabritia. ex iis rotunda folia et brevia habentem sunt €qui hieracion vocent, quoniam accipitres scalpendo eam €sucoque oculos tinguendo obscuritatem, cum sensere, discu-tiant. sucus omnibus candidus, viribus quoque papaveri €similis; carpitur per messes inciso caule, conditur fictili €novo, ad multa praeclarus. sanat omnia oculorum vitia €cum lacte mulierum, argema, nubiculas, cicatrices ad-€ustionesque omnes, praecipue caligines. inponitur etiam oculis in lana contra epiphoras. idem sucus alvum pur-€gat in posca potus ad duos obolos. serpentium ictibus €medetur in vino potus. et folia th[2y]2rsique triti ex aceto €bibuntur, vulneri inlinuntur, maxime contra scorpionum @1 ictus, contra vero phalangia commixto vino et aceto. aliis €quoque venenis resistunt, exceptis quae strangulando ne-€cant aut his quae vesicae nocent, item psimithio excepto. €inponuntur et ventri ex melle atque aceto ad detrahenda €vitia alvi. urinae difficultates sucus emendat. Crateuas €eum et hydropicis obolis duobus in aceto [2et]2 cyatho vini dari iubet. quidam et e sativis colligunt sucum minus effi-€cacem. peculiares earum effectus_pra[2e]2ter i[2a]2m dict[2o]2s €somnum faciendi veneremque inhibendi, aestum refrige-€randi, stomachum purgandi, sanguinem augendi_non €pauci restant, quoniam et inflationes discutiunt ructusque €lenes faciunt, concoctiones adiuvant, cruditates ipsae num-€quam faciunt. nec ulla res in cibis magis aviditatem in-€citat inhibetque eadem. in causa alterutraque modus est: sic et alvum copiosiores solvunt, modicae sistunt. lentitiam €pituitae digerunt atque, ut aliqui tradiderunt, sensus pur-€gant, stomachis dissolutis utilissim[2a]2e. adiuvantur in eos þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨”˜Á„usus et oxypori obolis, asperitatem addito dulci ad in-€tinctum aceti temperantes, si crassior pituita sit, scillite €aut vino abs[2i]2nt[2h]2ite, si et tussis sentiatur, hysopite ad-€mixto. dantur coeliacis cum intubo erratico et ad duritiam praecordiorum. dantur et melancholicis candidae copio-€siores et ad vesicae vitia. Praxagoras et dysintericis €dedit. ambustis quoque prosunt recentibus, priusquam @1 €pusulae fiant, cum sale inlitae. ulcera etiam, quae serpunt, €coercent, i[2n]2itio cum a[2phr]2onitro, mox in vino. tritae igni €sacro inlinuntur. convulsa et luxata caulibus tritis cum €polenta ex aqua frigida leniunt, eruptiones papularum ex vino et polenta. in cholera quoque coctas patinis dede-€runt, ad quod utilissimae quam maximi caulis et amarae. €quidam et lacte infundunt. defervefacti hi caules et sto-€macho utilissimi traduntur, sicut somno aestiva maxime €lactuca et amara lactensque, quam meconidem vocavimus. €hoc lacte et oculorum claritati cum muliebri lacte uti-€lissimum esse praecipitur, dum tempestivo capite inunguan-€tur oculi, et ad vitia, quae frigore in his facta sint. miras et alias invenio laudes: thoracis vitiis prodesse non €secus quam habrotonum cum melle Attico; purgari et €feminas hoc cibo; semen sativarum contra scorpiones dari; €semine trito ex vino poto et libidinum imaginationes in €somno conpesci; temptantes aquas non nocere lactucam €edentibus. quidam tamen frequentiores in cibo officere €claritati oculorum tradiderunt. @@Nec beta sine remediis est utraque: sive €candidae sive nigrae radix recens et madefacta suspensa €funiculo contra serpentium morsus efficax esse dicitur; €candida beta cocta et cum alio crudo sumpta contra @1 €t[2ae]2n[2i]2as; nigrae radices in aqua coctae porriginem tollunt, €atque in totum efficacior esse traditur nigra. sucus eius €capitis dolores veteres et vertigines, item sonitum aurium sedat infusus iis. ciet urinam, medetur dysintericis iniecta €et morbo regio, dolores quoque dentium sedat. inlitus €sucus et contra serpentium ictus valet, sed h[2o]2c radici €dumtaxat expressus. ipsa vero decocta pernionibus occurrit. €alba epiphoras sedat fronti inlita, aluminis parvo admixto ignem sacrum sine oleo trita. sic et adustis medetur. et €contra eruptiones papularum, coctaque eadem contra ulcera, €quae serpunt, inlinitur, et alopeciis cruda et ulceribus, €quae in capite manant. sucus eius cum melle naribus €inditus caput purgat. coquitur et cum lenticula addito €aceto, ut ventrem molliat. validius cocta fluctiones stomachi €et ventris sistit. @@Est et beta silvestris quam limonium vocant, €alii neuroidem, multum minoribus foliis tenuioribusque ac €densioribus; undecim saepe cauli u[2ni]2. huius folia ambustis €utilia gustantium os adstringunt. semen acetabuli mensura €dysintericis prodest. aqua betae radice decocta maculas €vestium elui dicunt, item membranarum. @1 @@Intubi quoque non extra remedia sunt. sucus €eorum cum rosaceo et aceto capitis dolores lenit idemque €cum vino potus iocineris et vesicae; et epiphoris inponitur. €erraticum apud nos quidam ambub[2a]2iam appellavere. in €Aegypto cichorium vocant quod silvestre [2e]2st, sativum €autem serim, quod est minus et venosius. @@Cichorium refrigerat in cib[2o]2 sumptum [2v]2e[2l]2 inlitum €collectiones; sucus decocti ventrem solvit, iocineri et reni-€bus et stomacho prodest. item, si in aceto decoquatur, €urinae tormina discutit, item morbum regium e mulso, si €sine febri sit. vesicam adiuvat. mulierum quidem purga-€tionibus decoctum in aqua adeo prodest, ut emortuos partus €trahat. adiciunt Magi suco totius cum oleo perunctos €favorabiliores fieri et quae velint facilius impetrar[2e]2. quam-€qu[2am]2 idem propter singularem salubritatem aliqui chreston €appellant, alii pancration. @@Est et silvestre genus alterum_hedypnoida €vocant_, latioris folii. stomachum dissolutum adstringit €cocta, crudaque sistit alvum. et dysintericis prodest, magis €cum lente. rupta et convulsa utroque genere iuvantur, €item genitura quibus valetudinis morbo effluat. @1 @@Seris et ipsa, lactucae simillima, duorum gene-€rum est silvestris: melior nigra [2e]2t aestiva, deterior hiberna €et candidior. utraque amara, stomacho utilissima; praeci-€pue quem umor vexet cum aceto in cibo refrigerant vel inlitae, discutiuntque et alios quam stomachi. cum polenta €silvestrium radices stomachi causa sorbentur, et cardiacis €inlinuntur super sinistram mammam et ex aceto. omnes €hae et podagricis utiles et sanguinem reicientibus, item €quibus genitura ef[2f]2luat, alterno dierum potu. Petronius €Diodotus, qui $A)NQOLOGOU/MENA& scripsit, in totum damna-€vit serim multis modis arguens, sed aliorum omnium €opinio resistit. @@Brassicae laudes longum est exsequi, cum et €Chrysippus medicus privatim volumen ei dicaverit per €singula membra hominis digestum et Dieuches, ante €omnes autem Pythagoras, et Cato non parcius celebra-€verit, cuius sententiam vel eo diligentius persequi par est, €ut noscatur, qua medicina usus sit annis DC [2populus Romanus]2. in tres species divisere eam Graeci antiquissimi: €crispam, quam selinada vocaverunt a similitudine apii €foliorum, stomacho utilem, alvum modice mollientem; alte-€ram heliam, latis foliis e caule exeuntibus, unde caulodem @1 €quidam vocavere, nullius in medicina momenti. tertia est €proprie appellata crambe, tenuioribus foliis et simplicibus densissimisque, amarior, sed efficacissima. Cato crispam €maxime probat, dein levem grandibus foliis, caule magno. €prodesse tradit capitis doloribus, oculorum caligini scin-€tillationique, stomacho, praecordiis crudam ex aceto ac €melle, coriandro, ruta, menta, laseris radicula sumptam €acetabulis duobus matutino, tantamque esse vim, ut qui terat haec, validiorem fieri se sentiat. ergo vel cum his €tritam sorbendam vel ex hoc intinctu sumendam, podagrae €autem morbisque articulariis inlini cum ruta e[2t]2 coriandro €et salis mica e[2t]2 hordei farina; aqua quoque eius decocta €nervos articulosque mire iuvari, si foveantur. vulnera et €recentia et vetera, etiam carcinomata, quae nullis aliis €medicamentis sanari possint, foveri prius calida aqua iubet ac bis die tritam inponi. sic etiam fistulas e[2t]2 luxata et €tumores, [2quos]2 evocari quosque discuti opus sit. insomnia €etiam vigiliasque tollere decoctam, si ieiuni ed[2i]2nt quam €plurimam ex oleo et sale; tormina, si decocta iterum de-€coquatur addito oleo, sale, cumino, polenta. si ita sumatur €sine pane, magis profuturam. inter reliqua bilem detrahi @1 per vinum nigrum pota. quin et urinam eius, qui brassi-€cam esitaverit, adservari iubet, calefactamque nervis re-€medio esse. verba ipsius subiciam ad exprimendam sen-€tentiam: "pueros pusillos, si laves ea urina, num-€quam debiles fieri." auribus quoque ex vino sucum €brassicae tepidum instillari suadet idque etiam tarditati €audientium prodesse adseverat, et inpetigines eadem sanari €sine ulcere. @@Graecorum quoque opiniones iam et Catonis €causa poni convenit, in his dumtaxat, quae ille praeter-€miserit. biles trahere non percoctam putant, item alvum €solvere eandemque bis coctam sistere. vino adversari ut €inimicam vitibus, antecedente in cibis caveri ebrietatem, postea sumpta crapulam discuti. hunc cibum et oculorum €claritati conferre multum, sucum vero crudae vel angulis €tantum tactis cum Attico melle plurimum. facillime con-€coqui, ciboque eo sensus purgari. Erasistrati schola €clamat nihil esse utilius stomacho nervisque, ideo para-€lyticis et tremulis dari iubet et sanguinem excreantibus. Hippocrates coeliacis et dysintericis bis coctam cum €sale, item ad tenesmum et renium causa, lactis quoque €ubertatem puerperis hoc cibo fieri iudicans et purgatio-€nem feminis. crudus quidem caulis si mandatur, partus €quoque emortuos pelli. Apollodorus adversus fungorum €venena semen aut sucum bibendum censet, Philistion @1 €opisthotonicis sucum ex lacte caprino cum sale et melle. invenio et podagra liberatos edendo eam decoctaeque ius €bibendo, hoc et cardiacis datum et comitialibus morbis €addito sale, item splenicis in vino albo per dies XL [2et]2 €ictericis nec non et phreneticis. raucis crudae sucum þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨”˜×…gargarizandum bibendumque demonstrat, contra vero sin-€gultus cum coriandro et aneto et melle ac pipere ex aceto. inlitam quoque prodesse inflationibus stomachi, item ser-€pentium ictibus et sordidis ulceribus ac vetustis, vel aqua €ipsa cum hordeacia farina, sucum ex aceto vel cum feno €Graeco. sic aliqui et articulis podagrisque inponunt. epiny-€ctidas et, quidquid aliud serpit in corpore, inposita levat, €item repentinas caligines, has et si mand[2a]2tur ex aceto; €suggillata vero et alios livores pura inlita, lepras et pso-ras cum alumine rotundo ex aceto. sic e[2t]2 fluentes capil-€los retinet. Epicharmus testium et genitalium malis hanc €utilissime inponi, efficacius eandem cum faba trita, item €convolsis, cum ruta contra ardores febrium et stomachi €vitia, cum rutae semine ad secundas et muris aranei mor-€sus. foliorum aridorum farina alterutra parte exinanit. @@Ex omnibus brassicae generibus suavissima est €c[2y]2ma, [2a]2t inutilis habetur, difficilis in coquendo et reni- @1 €bus contraria. illud quoque non est omittendum, aquam €decoctae ad tot usus laudatam faetere humi effusam. stir-€pium brassicae aridorum cinis inter caustica intellegitur €ad coxendicum dolores cum adipe vetusto, ac cum lasere €et aceto inter psilotr[2a]2: evulsis inlitus pilis nasci alios pro-hibet. bibitur et cum oleo subfervefactus vel per se elixus €ad convolsa et rupta intus lapsoque ex alto. nulla ergo €sunt crimina brassicae? immo vero apud eosdem animae €gravitatem facere, dentibus et gingivis nocere. et in Aegypto €propter amaritudinem non est[2ur]2. @@Silvestris sive erraticae inmenso plus effectus €laudat Cato, adeo ut aridae quoque farinae in olfactorio €collectae vel odore tantum naribus rapto vitia earum gra-€veolentiamque sanari adfirmet. hanc alii petraeam vocant, €inimicissimam vino, quam praecipue vitis fugiat aut, si non possit fugere, moriatur. folia habet [2te]2nuia, rotunda, €parva, levia, plantis oleris similior, candidior sativa et €hirsutior. hanc inflationibus mederi, melancholicis quoque €ac vulneribus recentibus cum melle, ita ne solvatur ante €diem septimum, strumis, fistulis in aqua contritam Chry-€sippus auctor est. alii vero conpescere mala corporis, €quae serpant_nomas vocant_, item excrescentia ab-sumere, cicatrices ad planum redigere, oris ulcera et ton- @1 €sillas manducatam et coctam suco gargarizato cum melle €tollere, item psoras et lepras veteres, ipsius tribus parti-€bus cum duabus aluminis in aceto acri inlitis. Epichar-€mus satis esse eam contra canis rabiosi morsum inponi; €melius, si cum lasere et aceto acri; necari quoque canes €ea, si detur ex carne. semen eius tostum auxiliatur contra serpentes, fungos, tauri sanguinem. folia cocta splenicis €in cibo data et cruda inlita cum sulpure et nitro prosunt, €item mammarum duritiae. radicum cinis uvae in faucibus €tumenti tactu medetur et parotidas cum melle inlitus re-€primit, serpentium morsus sanat. virium brassicae unum €et magnum argumentum addemus a[2c]2 mirabile: crustae €occupent intus vasa omnia, in quis aquae fervent, i[2ta]2 ut €non sit avellere ea[2s]2; si brassica in his decoquatur, abs-€cedunt. @@Inter silvestres brassicas et lapsana est, pedalis €altitudine, hirsutis foliis, sinapi similis, nisi candidior esset €flore. coquitur in cibo, alvum lenite[2r]2 mollit. €@@Marina brassica vehementissime ex omnibus alvum €ciet. coquitur propter acrimoniam cum pingui carne, sto-€macho inimicissima. @@Scillarum in medicina albae [2e]2t feminae nigrae; €quae candidissima fuerit, utilissima erit. huic aridis tuni-€cis direptis quod relicum e vivo est, consectum suspen- @1 €ditur lino modicis intervallis. postea arida frusta in cadum €aceti quam asperrimi pendentia inmerguntur, ita ne ulla parte vas contingant. gypso deinde oblitus cadus ponitur €sub tegulis totius diei solem accipientibus. hoc fit ante €solstitium, diebus XLVIII. post eum numerum dierum tol-€litur vas, scilla eximitur, acetum transfunditur. hoc cla-€riorem oculorum aciem facit, salutare est stomachi, late-€rum doloribus [2ie]2i[2u]2nis sumptum. sed tanta vis est, ut €avidius haustum exstinctae animae momento aliquo spe-ciem praebeat. prodest et gingivis et dentibus vel per se €commanducata. taenias et reliqua ventris animalia pellit €ex aceto et melle sumpta. linguae quoque recens sub-€iecta praestat, ne hydropici sitiant. coquitur pluribus mo-€dis: in olla, quae coiciatur in clibanum aut furnum, vel adipe aut luto inlita, v[2el]2 frustatim in patinis. et cruda €siccatur, deinde conciditur coquiturque in aceto, cum ser-€pentium ictibus inponitur. tosta quoque purgatur et me-€dium eius iterum in aqua coquitur. usus sic coctae ad €hydropicos, ad urinam ciendam tribus obolis cum melle €et aceto potae, item splenicos et stomachicos, si non sen-€tiant ulcus, quibus innatet cibus, ad tormina, regios mor-bos, tussim veterem cum suspirio. discutit et foliis stru-€mas quadrinis diebus soluta, furfures capitis et ulcera €manantia inlita ex oleo cocta. coquitur et in melle cibi €gratia, maxime uti [2con]2coctionem faciat. sic et interiora @1 €purgat. rimas pedum sanat in oleo cocta et mixta resinae. €semen eius lumborum dolori ex melle inponitur. Pytha-€goras scillam in limine quoque ianuae suspensam contra €malorum medicamentorum introitum p[2o]2llere tradit. @@Ceteri bulbi ex aceto et sulpure ulceribus in €facie medentur, per se vero triti nervorum contraction[2i]2 €et ex vino porrigini, cum melle canum morsibus; Erasi-€strato placet cum pice. idem sanguinem sistere eos tra-€dit inlitos cum melle. alii, si e naribus fluat, coriandrum et farinam adiciunt. Theodorus et lichenas ex aceto €bulbis curat, erumpentia in capite cum vino austero aut €ovo. et bulbos epiphoris idem inlinit et sicc[2a]2e lippitu-€dini media eorum. vitia, quae sunt in facie, rubentes €maxime in sole inliti cum melle et nitro emendant, len-€tiginem cum vino aut cum [2a]2c[2e]2to. vulneribus quoque mire €prosunt per se aut, ut Damion, ex mulso, si quinto die solvantur. iisdem et auriculas fractas curat et testium €pituitas; in articulorum doloribus misce[2t e]2t farinam. in €vino cocti inliti ventri duritiam praecordiorum emolliunt. €dysintericis in vino e[2x]2 aqua caelesti temperato dantur, €ad convulsa intus cum silphio pilulis fabae magnitudine. €ad sudorem tusi inlinuntur. nervis utiles, ideo et para-lyticis dantur. [2l]2ux[2a]2ta in pedibus, qui sunt rufi ex iis, ci- @1 €tissime sanant cum melle et sale. venerem maxime Mega-€rici stimulant, hortensii partum cum sapa aut passo sumpti, €silvestres interaneorum plagas et vitia cum silphio pilulis €devoratis sedant. [2ill]2orum semen contra phalangia bibitur in vino. ipsi ex aceto inlinuntur contra serpentium ictus. €semen antiqui bibendum insanientibus dabant. flos bulbo-€rum tritus crurum maculas varietatesque igni factas emen-€dat. Diocles hebetari oculos ab his putat. elixos assis €minus utiles esse adicit et difficile concoqui ex vi unius-€cuiusque naturae. @@B[2o]2lbine[2n]2 Graeci vocant herbam porraceis foliis, €rubicundo bulbo. haec traditur vulneribus mire utilis, €dumtaxat recentibus. bulbus, quem vomitorium vocant ab €effectu, folia habet nigra, ceteris longiora. @@Inter utilissimos stomacho cibos asparagi €traduntur. cumino quidem addito inflationes stomachi coli-€que discutiunt, iidem oculis claritatem adferunt, ventrem €leniter molliunt, pectoris et spinae doloribus intestinorum-€que vitiis prosunt, vino, cum coquuntur, addito. ad lum-€borum et renium dolores semen obolorum trium pondere, €pari cumini bibitur. venerem stimulant, urinam cient uti-lissime, praeterquam vesica exulcerata, radice quoque plu-€rimorum praedicatione. trita et in vino albo pota calculos €quoque exturbat, lumborum et renium dolores sedat. qui- @1 €dam et ad vulvae dolorem radicem cum vino dulci pro-€pinant. eadem in aceto decocta contra elephantiasim pro-€ficit. asparago trito ex oleo perunctum pungi ab apibus €negant. @@Silvestrem asparagum aliqui Libycum vocant, Attici €orminum. huius ad supra dicta omnia efficacior vis, et €candidiori maior. morbum regium extenuant. veneris causa €aquam eorum decoctam bibi iubent ad heminam. idem et þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨”˜î…semen valet cum aneto ternis utriusque obolis. datur et €ad serpentium ictus sucus decoctus; radix miscetur radici marathri inter efficacissima auxilia. si sanguis per uri-€nam reddatur, semen et asparagi et apii et cumini ternis €obolis in vini [2cyath]2is duobus Chrysippus dari iubet. €set i[2d]2 hydropicis contrarium esse, quamvis urinam moveat, €docet, item veneri, vesicae quoque nisi decoctum; quae €aqua si canibus detur, occidi eos. in vino decoctae radi-€cis sucum, si ore contineatur, dentibus mederi. @@Apio gratia in volgo est. namque rami lac-€tis potionibus per rura innatant et in condimentis pecu-€liarem gratiam habent. praeterea oculis inlitum cum melle, €ita ut subinde foveantur ferventi suco decocti, aliisque €membrorum epiphoris per se tritum aut cum pane vel €polenta inpositum mire auxiliatur. pisces quoque, si aegro-tent in piscinis, apio viridi recreantur. verum apud eru-€ditos non aliud erutum terra in maiore sententiarum €varietate est. distinguitur sexu. Chrysippus feminam @1 €esse dicit crispioribus foliis et duris, crasso caule, sapore €acri et fervido; Dionysius * * * nigriorem, brevem, radi-€cis * * * , vermiculos gignentem; ambo neutrum ad cibos €admittendum, immo omnino nefas, namque id defunctorum €epulis feralibus dicatum esse_visus quoque claritati inimi-cum_[caule feminae vermiculos gigni] ideoque eos, qui €ederint, sterilescere, mares feminasve; in puerperiis vero €ab eo cibo comitiales fieri qui ubera hauri[2a]2nt; innocen-€tiorem tamen esse marem. eaque causa est, ne inter ne-€fastos frutex damnetur. mammarum duritiam inpositis fo-liis emollit. suaviores aquas potui incoctum praestat. €suco maxime radicis cum vino lumborum dolores mitigat, €eodem iure instillato gravitatem aurium. semine urinam €ciet, menstrua ac secundas partus et si foveantur semine €decocto. suggillata reddit colori cum ovi albo inlitum. €at ex aqua coctum potumque renibus medetur, in frigida €tritum oris ulceribus. semen cum vino vel radix cum €veter[2e]2 vino vesicae calculos frangunt. semen datur et ar-€quatis ex vino albo. @@Apiastrum Hyginus quidem melissop[2h]2yl[2l]2um appel-€lat, sed in confessa damnatione est venenatum in Sardinia. €contexenda enim sunt omnia ex eodem nomine apud Grae-€cos pendentia. @1 @@Ol[2u]2satrum, quod hipposelinum vocant, adversatur €scorpionibus. poto semine torminibus et interaneis mede-€tur; i[2t]2em difficultatibus urinae semen eius decoctum ex €mulso potum. radix in vino decocta calculos pellit et €lumborum ac lateris dolores. canis rabiosi morsibus potum €et inlitum medetur. sucus eius algentes calefacit potus. €quartum genus ex eodem aliqui faciunt oreoselinum, [2pal]2-€[2mum]2 al[2t]2o frutice recto, semine cumino simili, urinae et €menstruis efficax. heleoselino vis privata contra araneos; €e[2o]2 et oreoselino feminae purgantur e vino. @@Alio genere petroselinum quidam appellant €in saxis natum, praecipuum ad vomicas, coclearibus binis €suci additis in cyathum marrubii suc[2i]2 atque ita calidae €aquae tribus cyathis. adiecere quidam buselinum, differens €brevitate caulis a sativo et radicis colore rufo, eiusdem €effectus, praevalere contra serpentes potu et inlitu. @@Ocimum quoque Chrysippus graviter increpuit €inutile stomacho, urinae, oculorum quoque claritati, prae-€terea insaniam facere et lethargos et iocineris vitia, ideo-€que capras id aspernari, hominibus quoque fugiendum cen-€sens. addunt quidam tritum, si operiatur lapide, scorpionem gignere, commanducatum et in sole positum vermes; Afri €vero, si eo die feriatur quispiam a scorpione, quo ederit @1 €ocimum, non posse servari. quin immo tradunt aliqui, €manipulo ocimi cum cancris X marinis vel fluviatilibus €trito convenire ad id scorpiones ex proximo omnes. Dio-€dorus in empiricis etiam pediculos facere ocimi cibum. secuta aetas acriter defendit, nam id esse capras, nec €cuiquam mentem motam, et scorpionum terrestrium icti-€bus marinorumque venenis mederi ex vino addito aceti €exiguo. usu quoque conpertum deficientibus ex aceto odo-€ratu salutare esse, item lethargicis et inflammatis refrige-€ration[2e]2, inlitum capitis doloribus cum rosaceo aut myrteo [2e]2t aceto, item oculorum epiphoris inpositum ex vino. sto-€macho quoque utile, inflationes ructu dissolvere ex aceto €sumptum, alvum sistere inpositum, urinam ciere; sic et €morbo regio et hydropicis prodesse, etiam [2in]2 choleris de-€stillationes stomachi inhiberi. ergo etiam coeliacis Phi-€listio dedit et coctum dysintericis, et contra * * * Pli-€stonicu[2s]2, aliqui et in tenesmo et sanguinem excreantibus €in vino, duritia quoque praecordiorum. inlinitur mammis exin[2an]2itque lactis proventum. auribus utilissimum infan- @1 €tium, praecipue cum adipe anserino. semen tritum et €[2h]2au[2s]2tum naribus sternumenta [2c]2om[2p]2e[2sci]2t et destillationes €quoque capitis inlitum, vulvas purgat in cibo ex aceto. €verrucas mixto a[2t]2ramento sutorio tollit. venerem stimulat, €ideo etiam equis asinisque admissurae tempore ingeritur. @@Silvestri ocimo vis efficacior ad eadem omnia, €peculiaris ad vitia, quae vomitionibus crebris contrahun-€tur, vomicasque volvae, contra bestiarum morsus e vino €radice efficacissima. @@Erucae semen scorpionum venenis et muris ara-€nei medetur, bestiolas omnes innascentes corpori arcet, €vitia cutis in facie cum melle inlitum, lentigines ex aceto, €cicatrices nigras reducit ad candorem cum felle bubulo. €aiunt verbera subituris potum ex vino duritiam quandam contra [2ea]2 sensu[2s]2 induere. in condiendis opsoniis tanta €est suavitas, ut Graeci euzomon appellaverint. putant, sub-€trita eruca si foveantur oculi, claritatem restitui, * * * tus-€sim infantium sedari. radix eius in aqua decocta fracta €ossa extrahit * * * ._nam de venere stimulanda diximus_ €tria folia silvestris erucae sinistra manu decerpta et trita €in aqua mulsa si bibantur. @1 @@E contrario nasturtium venerem inhibet, ani-€mum exacuit, ut diximus. duo eius genera. alvum pur-€gat, detrahit bilem potum #1108 pondere in aquae VII, stru-€mis cum lomento inlitum opertumque brassica praeclare €medetur. alterum est nigrius, quod capitis vitia purgat €[visum compurgat], commotas mentes sedat ex aceto sump-€tum, lienem ex vino potum vel cum fico sumptum, tus-sim, ex melle si cotidie ieiuni sumant. semen ex vino €omnia intestinorum animalia pellit, efficacius addito men-€tastro. prodest et contra suspiria et tussim cum origano €et vino dulci, pectoris doloribus decoctum in lacte caprino. €panos discutit cum pice extrahitque corpori aculeos et €maculas inlitum ex aceto; contra carcinomata adicitur ovo-rum album. et lienibus inlinitur ex aceto, infantibus vero €e melle utilissime. Sextius adicit ustum serpentes fugare, €scorpionibus resistere, capitis dolore[2s]2 contrit[2o]2, alopecias €emendari addito sinapi, gravitatem aurium trito inposito €auribus cum fico, dentium dolores infuso in aures suco, @1 €porriginem et ulcera capitis cum adipe anserino. furun-culos concoquit cum fermento. carbunculos ad suppura-€tionem perducit et rumpit, phagedaenas ulcerum expurgat €cum melle. coxendicibus et lumbis cum polenta ex aceto €inlinitur, item licheni, unguibus scabris, quippe natura eius €caustica est. optimum autem Babylonium; silvestr[2i]2 ad €omnia ea effectus maior. @@In praecipuis autem medicaminibus ruta est. €latiora sativae folia, rami fruticosiores; silvestris horrida €ad effectum est et ad omnia acrior. sucus exprimitur tun-€sae aspersa modice aqua et in pyxide Cypria adservatur. €hic copiosior datus veneni noxiam obtinet, in Macedonia €maxime iuxta flumen A[2li]2acm[2one]2m; mirumque, cicutae suco extinguitur: adeo etiam venenorum venena sunt. cicutae €sucus prodest et manibus colligentium rutam. cetero inter €prima miscetur antidotis, praecipueque Galatica; quaecum-€que autem ruta [2e]2t per se pro antidoto valet foliis tritis €ex vino sumptis, contra aconitum maxime et viscum, item €fungos, sive in potu detur sive in cibo; simili modo contra €serpentium ictus, utpote cum mustelae dimicaturae cum his rutam prius edendo muniant se. valent et contra €scorpionum et contra araneorum, apium, crabronum, vespa-þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨”›…ƒrum aculeos et cantharidas ac salamandras canisve rabiosi @1 €morsus. acetabuli mensura sucus e vino bibitur, et folia €trita vel commanducata inponuntur cum melle ac sale vel €cum aceto et pice decocta. suco perunctos, etiam habentes €negant feriri ab his maleficis, serpentesque, si uratur ruta, nidorem fugere. efficacissima tamen est silvestris radix cum €vino sumpta; eandem adiciunt efficaciorem esse sub diu €potam. €@@Pythagoras et in hac marem minoribus herbaceique €coloris foliis a femina discrevit, et eam laetioribus foliis €et colore. idem oculis noxiam putavit; falsum, quoniam €scalptores et pictores hoc cibo utuntur oculorum causa €cum pane vel nasturtio, [2c]2a[2pra]2e quoque silvestres propter visum, ut aiunt. multi suco eius cum melle Attico in-€uncti discusserunt caligines vel cum lacte mulieris pue-€rum enixae vel puro suco angulis oculorum tactis. epiphoras €cum polenta inposita lenit; item capitis dolores pota cum €vino aut cum aceto et rosaceo inlita, si vero sit cepha-€laea, cum farina hordeacia et aceto. eadem cruditates discutit, mox et inflationes, dolores stomachi veteres. vul-€vas aperit corrigitque conversas inlita in melle toto ventre €et pectore; hydropicis cum fico et decocta ad dimidias €partes potaque ex vino. sic bibitur et ad pectoris dolo-€res laterumque et lumborum, tusses, suspiria, pulmonum, €iocinerum, renium vitia, horrores frigidos, crapulae grave- @1 €dines. decocuntur folia poturis; et in cibo vel cruda vel €decocta [2aut]2 condita prodest; item torminibus in hysopo decocta et cum vino [2p]2ota. sic et sanguinem sistit inte-€riorem et narium indita [2i]2is; sic et conlutis dentibus prod-€est. auribus quoque in dolore sucus infunditur, custodito, €ut diximus, modo in silvestri, contra tarditatem vero so-€nitusque cum rosaceo vel cum laureo oleo aut cum [2v]2ino et melle. sucus et phreneticis ex aceto tritae instillatur €in tempora et cerebrum. adiecerunt aliqui et serpyllum €et laurum, inlinentes capita et colla. dederunt et lethar-€gicis ex aceto olfaciendum e[2t]2 comitialibus bibendum de-€coctae sucum in cyathis IIII; ante accessiones, quarum frigus intolerabile est, alsiosisque et crudam in cibo. uri-€nam quoque vel cruentam pellit, feminarum etiam purga-€tiones secundasque et iam emortuos partus, ut Hippo-€crati videtur, ex vino dulci nigro pota. itaque inlitam €et vulvarum causa et suffire iubet. Diocles et cardiacis €inponit ex aceto et melle cum farina hordeacia et contra €ileum decocta farina in oleo velleribus collecta. multi €vero et contra purulentas excreationes siccae drachmas @1 €duas, sulpuris unam et dimidiam sumi censent, et contra cruentas ramos III decoctos in vino. datur et dysinteri-€cis cum caseo in vino contrita. dederunt et cum bitumine €infriatam potioni propter anhelitum, ex alto lapsis seminis €III uncias olei libra vinique sextario. inlinitur cum oleo €coctis foliis partibus, quas frigus adusserit. si urinam €movet, ut Hippocrati videtur, mirum est, quosdam dare vel[2ut]2 inhibentem potui contra incontinentiam urinae. pso-€ras et lepras cum melle et alumine inlita emendat, item €vitiligines, verrucas, strumas et similia cum tryc[2h]2no et €adipe suillo ac taurino sebo, ignem sacrum ex aceto et €oleo vel psimithio, carbunculum ex aceto; nonnulli laser-€picium una inlini iubent, sine quo epinyctidas pusulas €curant. inponunt et mammis turgentibus decoctam et €pituitae eruptionibus cum cera, testium vero epiphoris cum ramis lauri teneris, adeo peculiari in visceribus his €effectu, ut silvestri ruta cum axungia vetere inlitos rami-€ces sanari prodant, fracta quoque membra semine trito €cum cera inposito. radix rutae sanguinem oculis suffusum €et toto corpore cicatrices aut maculas inlita emendat. ex €reliquis, quae traduntur, mirum est, cum ferventem rutae €naturam esse conveniat, fasciculum eius in rosaceo decoc-€tum addita aloes uncia perunctis sudorem reprimere, item-que generationem inpediri hoc cibo. ideo in profluvio €genitali datur et venerem crebro per somnia imaginanti-€bus. praecavendum est gravidis abstineant hoc cibo, necari @1 €enim partus invenio. eadem ex omnibus satis quadripe-€dum quoque morbis in maximo usu est, sive difficile €spirantibus sive contra maleficorum animalium ictus, in-€fusa per nares ex vino aut, si sanguisugam hauserint, ex €aceto et quocumque in simili morborum genere, ut in €homine, temperat[2a]2. @@Mentastrum silvestris menta est, differens €specie foliorum, quae sunt figura ocimi, pulei o[2d]2ore, prop-€ter quod quidam silvestre puleium vocant. his comman-€ducatis et inpositis sanari elephantiasin Magni Pompei €aetate fortuito cuiusdam experimento, propter pudorem facie inlita, conpertum est. eadem inlinuntur bibunturque €adversus serpentium ictus drachmis duabus in vini cyathis €duobus, adversus scorpionum cum sale, oleo, aceto, item €adversus scolopendras ius decocti. adversus omnia venena €servantur folia arida ad farinae modum. substratum vel accensum fugat etiam scorpiones. potum feminas purgat, €sed partus necat. ruptis, convulsis, orthopnoicis, tormini-€bus, choleris efficacissimum, item lumbis, podagris inposi-€tum. sucus auribus verminosis instillatur. in regio morbo €bibitur, strumis inlinitur, somnia veneris inhibet, t[2ae]2n[2i]2as €pellit ex aceto potum, contra porriginem ex aceto infun-€ditur capiti in sole. @1 @@Mentae ipsius odor animum excitat et sapor avi-€ditatem in cibis, ideo embammatum mixturae familiaris. €ipsa acescere aut coire dens[2a]2rique lac non patitur; quare €lactis potionibus additur, et his, [2qui]2 coagulati potu stran-€gulentur, data in aqua aut mulso. eadem vi resistere et generationi creditur cohibendo genitalia densari. aeque €maribus ac feminis sistit sanguinem et purgationes femi-€narum inhibet, cum amylo ex aqua pota coeliacorum im-€petus. [2exulc]2erationem et vomicas vulvae cura[2n]2t ill[2it]2a, ioci-€nerum vitia ternis obolis ex mulso datis, item sanguinem €excreantibus in sorbitione. ulcera in capite infantium mire sanat, arterias umidas siccat, siccas adstringit, pituitas €corruptas purgat in mulso et aqua. voci suco utilis, sub €certamine dumtaxat, qui et gargarizatur uva tumente ad-€iecta ruta et coriandro ex lacte; utilis et contra tonsillas €cum alumine, linguae asperae cum melle et convulsis in-€tus per se vitiisque pulmonis. singultus et vomitiones sistit cum suco granati, ut Democritus monstrat. re-€centis sucus narium vitia spiritu subductus emendat; ipsa @1 €trita choleras, in aceto quidem pota, sanguinis fluctiones €intus, ileum etiam inposita cum polenta et si mammae €tendantur. inlinitur et temporibus in capitis dolore, sumi-€tur et contra scolopendras et scorpiones marinos et ad €serpentes. epiphoris inlinitur et omnibus in capite erup-tionibus, item sedis vitiis. intertrigines quoque, vel si €teneatur tantum, prohibet. auribus instillatur cum mulso. €aiunt et lieni mederi eam [2in]2 horto gustatam ita, ne vella-€tur, si is, qui mordeat, dicat se lieni mederi, per dies €VIIII; aridae quoque farinam tribus digitis adprehensam €et stomachi dolorem sedare in aqua et similiter aspersa €potione ventris animalia expellere. @@Magna societas cum hac ad recreandos defectos €animo puleio, cum surculis suis in ampullas vitreas aceti €utrisque deiectis. qua de causa dignior e puleio corona €Varroni quam e rosa cubiculis nostris pronuntiata est; €nam et capitis dolores inposita dicitur levare, quin et €olfactu capita tueri contra frigorum aestusque iniuriam et €ab siti traditur, neque aestuare eos, qui duos e puleio surculos inpositos auribus in sole habeant. inlinitur etiam €in doloribus cum polenta et aceto, femina efficacius. est €autem haec flore purpureo, mas candidum habet. i[2tem]2 nau-€sias cum sale et polenta in frigida aqua pota inhibet; sic €et pectoris dolorem, stomachi autem ex aqua. item rosiones @1 €sistit et vomitiones cum aceto et polenta, alvum sol-€vit ex sale et aceto et polenta. intestinorum vitia melle €decocta et nitro sanat, urinam pellit ex vino et, si Am-mineum sit, et calculos et interiores omnes dolores. ex €melle et aceto sedat menstrua et secundas, vulvas con-þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨”›šƒversas corrigit, defunctos partus eicit. semen obmutescen-€tibus olfactu admovetur. comitialibus in aceto cyathi men-€sura datur. si aquae insalubres bibendae sint, tritum €aspergitur. lassitudines corporis, si omnino tractetur, mi-€nuit, nervorum causa et in contractione cum sale et aceto, e melle infricatur in opisthotono. bibitur ad serpentium €ictus decoctum, ad scorpionum in vino tritum, maxime €quod in siccis nascitur. ad oris exulcerationes, ad tussim €efficax habetur. flos recentis incensus pulices necat odore. €Xenocrates pulei ramum lana involutum in tertianis ante €accessionem olfactandum dari aut stragulis subici et ita €collocari aegrum inter remedia tradit. @@Silvestri ad eadem vis efficacior. simile est ori-€gano, minoribus foliis quam sativum, et a quibusdam dic-€tamnos vocatur. gustatum a pecore caprisque balatum €concitat, unde quidam Graeci littera mutata blechonem €vocaverunt. natura tam fervens est, ut inlitas partes ex- @1 €ulceret. tuso in perfrictione fricari ante balinea convenit et ante accessionum horrorem. convolsis et torminibus, €podagris mire prodest, spasticis cum melle et sale biben-€dum datur, pulmonum vitia excreabilia facit. ad lienem €cum sale utile est et vesicae et suspiriis et inflationibus; €decoctum suco aequaliter et vulvas corrigit et contra sco-€lopendram terrestrem vel marinam, item scorpiones valet €privatim[2q]2ue contra hominis morsum. radix contra incre-€scentia ulcera recens potentissima, arida vero cicatricibus €decorem adfert. @@Item puleio est nepetaeque societas. decocta in €aqua ad tertias discutiunt frigora [mulierumque menstruis €prodest] et aestate sedant calores. nepeta quoque vires €contra serpentes habet; fumum ex ea nidoremque fugiunt, €qui[2n]2 et substernere in metu eo dormituris utile est. tusa €aegilopis inponitur et capitis doloribus recens cum tertia €parte panis temperata aceto inlinitur. sucus eius instilla-€tus naribus supinis profluvium sanguinis sistit; item ra-€dix, quae cum myrti semine in passo tepido gargarizata €anginis medetur. @@Cuminum est et silvestre, praetenue, quaternis €aut quinis foliis veluti serratis, sed ut sativo magnus usus, €in stomachi praecipue remediis. discutit pituitas, inflatio-€nes tritum et cum pane sumptum vel potum ex aqua @1 €vinoque, tormina quoque et intestinorum dolores. verum-tamen omne pallorem gignit bibentibus. ita certe ferunt €Porci Latronis, clari inter magistros dicendi, adsectatores €similitudinem coloris studiis contracti imitatos, et paulo €ante Iulium Vindicem, adsertorem illum a Nerone liber-€tatis, captation[2i]2 testamenti sic lenocinatum. narium san-€guinem pastillis inditum vel ex aceto recens sistit, et ocu-€lorum epiphoris per se inpositum, tumentibus cum melle prodest. infantibus inponi in ventre satis est. morbo re-€gio in vino albo a balineis datur; * * * is Aethiopicum €maxime in posca et in [2ec]2ligmate cum melle. Africano pri-€vatim urinae incontinentiam cohiberi putant. sativum da-€tur ad iocineris vitia tostum tritum in aceto, item ad €vertiginem, iis vero, quos acrior urina mordeat, in dulci €tritum, ad vulvarum vitia in vino praeterque inpositis €vellere foliis, testium tumoribus tostum tritumque cum melle aut cum rosaceo et cera. silvestre ad omnia eadem €efficacius, praeterea ad serpentes cum oleo, ad scorpiones, €scolopendras. sistit et vomitionem nausiasque ex vino quan-€tum adprehenderint tres digiti. propter colum qu[2o]2que €bibitur inliniturque [2in]2 penicillo fervens, adprimitur fa[2s]2ciis. €strangulationes vulvae potum in vino aperit tribus drach-€mis in tribus cyathis vini. auribus instillatur ad sonitus €atque tinnitus cum sebo vitulino vel melle. suggillatis inlinitur €cum melle et uva passa et aceto, lentigini nigrae ex aceto. @1 @@Est cumino simillimum quod Graeci vocant ami. €quidam vero Aethiopicum cuminum id esse existimant. €Hippocrates regium appellavit, videlicet quia efficacius €Aegyptio iudicavit. plerique alterius naturae in totum €putant, quoniam sit exilius et candidius. similis autem et €huic usus. namque et panibus Alexandrinis subditur et condimentis interponitur. inflationes et tormina discutit, €urinas et menstrua ciet, suggillata oculorum, epiphoras €mitigat, cum lini semine scorpionum ictus in vino potum €drachmis duabus privatimque cerastarum cum pari por-€tione myrrae. colorem quoque bibentium similiter mutat €in pallorem. suffitum cum uva passa aut resina vulvam €purgat. tradunt facilius concipere eas, quae odorentur id €per coitum. @@De cappari satis diximus inter peregrinos fru-€tices. non utendum transmarino, innocentius est Italicum. €ferunt eos, qui cotidie id ed[2i]2nt, paralysi non periclitari €nec lienis doloribus. radix eius vitiligines albas tollit, si trita in sole fricentur. splenicis prodes[2t]2 in vino potus €radicis cortex duabus drachmis, dempto balinearum usu, €feruntque XXXV diebus per urinam et alvum totum lie-€nem emitti. bibitur in lumborum doloribus ac paralysi. €dentium dolores sedat tritum ex a[2c]2eto vel semen decoctum @1 vel manducata radix. infunditur et aurium dolori decoc-€tum oleo. ulcera, quae phagedaenas vocant, folia et radix €recens cum melle sanant. sic et strumas discutit radix, €parotidas vermiculosque cocta in aqua. iocineris doloribus €tusa cum farina hordeacia inponitur. vesicae quoque malis €medetur. dant et ad taenias in aceto et melle. oris ex-€ulcerationes in aceto decocta tollit. stomacho inutile esse €inter auctores convenit. @@Ligusticum_aliqui panaces vocant_stomacho €utile est, item convolsionibus, inflationibus. sunt qui et €cunilam bubulam appellaverint, uti diximus, falso. @@Cunilae praeter sativam plura sunt in medi-€cina genera. quae bubula appellatur, semen pulei habet, €utile ad vulnera commanducatum inpositum, ut quinto €post die solvatur. et contra serpentes in vino bibitur ac €tritum plagae inponitur. vulnera ab his facta perfricant, €item testudines cum serpentibus pugnaturae; quidamque €in hoc usu panaceam vocant. sedat et tumores et viri-€lium mala sicca vel foliis tritis, in omni usu mire con-€gruens vino. @@Est alia cunila, gallinacea appellata nostris, Grae-€cis origanum Heracleoticum. prodest oculis trita addito €sale; tussim quoque emendat et iocinerum vitia, laterum @1 €dolores cum farina, oleo et aceto sorbitione temperata, €praecipue vero serpentium morsus. @@Tertium genus est eius, quae a Graecis mascula, €a nostris cunilago vocatur, odoris foedi, radicis lignosae, €folio aspero. vires eius vehementissimas in omnibus ge-€neribus earum tradunt; manipulo quoque eius abiecto omnes €e tota domo blattas convenire ad eam, privatim adversus €scorpiones ex posca pollere, foliis tribus ex oleo peruncto €homine fugari serpentes. @@E contrario quae mollis vocatur, pilosioribus ra-€mis et aculeatis, trita mellis odorem habet, digitis tactu €eius cohaerescentibus, altera turis, quam libanotida appel-€lavimus. medetur utraque contra serpentes ex vino vel €aceto, pulices etiam contritae cum aqua sparsae necant. @@Sativa quoque suos usus habet. sucus eius cum €rosaceo auriculas iuvat, ipsa ad ictus bibitur. fit ex ea €montana, serpyllo similis, efficax contra serpentes. urinam €movet, purgat a partu mulieres. concoctionem mire ad-€iuvat et aviditatem ad cibos utraque vel in cruditate ieiu-€nis in potione aspersa; luxatis quoque utilis, contra vespa-€rum et similes ictus ex farina hordeacia et posca utilissima. €libanotidis alia genera suis locis dicentur. @@Piperitis, quam et siliquastrum appellavimus, @1 €contra morbos comitiales bibitur. Castor et aliter de-€monstrabat: caule rubro et longo, densis geniculis, foliis €lauri, semine albo, tenui, gustu piperis, utilem gingivis, €dentibus, oris suavitati et ructibus. @@Origanum, quod [2v]2i sapore[2m]2 cunilae aemulatur, €ut diximus, plura genera in medicina habet. onitin €ali[2i]2 prasion appellant, non dissimile hysopo. privatim eius €usus contra rosiones stomachi in tepida aqua et contra €cruditates, arane[2o]2s scorpionesque in vino albo, luxata et €incussa in aceto et oleo et lana. @@Tragoriganum similius est serpyllo silvestri. uri-€nam ciet, tumores discutit, contra viscum potum viperae-þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨”›°ƒque ictum efficacissimum, stomacho acida ru[2c]2tanti et prae-€cordiis. tussientibus quoque cum melle datur et pleuriticis €et perip[2n]2eumonicis. @@Heraclium quoque tria genera habet: nigrius la-€tioribus foliis, glutinosum, alterum exilioribus, mollius, €sampsucho non dissimile, quod aliqui prasion vocare ma-€lunt. tertium est inter haec medium, set minus quam €cetera efficax. optimum autem Creticum, nam et iucunde €olet, proximum Zmyrnaeum d[2u]2rius, Heracleoticum ad potum utilius, quod onitin vocant. communis autem usus ser- @1 €pentes fugare, percussis esui dar[2i]2 e[2t]2 decoctum potui, uri-€nam ciere, ruptis, convolsis mederi cum panacis radice, €hydropicis cum fico aut cum hysopo acetabuli mensuris €decoctum ad sextam; item [2ad]2 scabiem, pruriginem, pso-€ras in d[2e]2scensione balinearum. sucus auribus infunditur €cum lacte mulieris. tonsillis quoque [2et]2 uvis medetur, capi-€tis ulceribus. venena opii et gypsi extinguit decoctum, si cum cinere e vino bibatur. alvum mollit acetabuli €mensura, suggillatis inlinitur, item dentium dolori, quibus €et candorem facit, cum melle et nitro. sanguinem narium €sistit. ad parotidas decoquitur cum hordeacia farina, ad €arterias asperas cum galla et melle teritur, ad lienem folia cum melle et sale. crassiores pituitas et nigras extenuat €coctum cum aceto et sale sumptum paulatim. regio morbo €tritum cum oleo in nares infunditur. lassi perunguuntur €ex eo ita, [2n]2e venter attingatur. epinyctidas cum pice sa-€nat, furunculos aperit cum fico tosta, strumas cum oleo €et aceto et farina hordeacia, lateris dolores cum fico in-€litum, fluctiones sanguinis in genitalibus tusum ex aceto €inlitum, reliquias purgationum a partu. @@Lepidium inter urentia intellegitur. sic et in fa-€cie cutem emendat exulcerando, ut tamen cera et rosaceo €facile sanetur. sic et lepras et psoras tollit semper facile €et cicatricum ulcera. tradunt in dolore dentium adalliga-€tum bracchio, qua doleat, convertere dolorem. @1 @@Git ex Graecis alii melanthium, alii melaspermon €vocant. optimum quam excitatissimi odoris et quam niger-€rimum. medetur serpentium plagis et scorpionum; inlini €ex aceto ac melle reperio incensoque serpentes fugari. bibitur drachma una et contra araneos. destillationem €narium discutit tusum in linteolo olefactum, capitis dolo-€res inlitum ex aceto, et infusum naribus cum irino ocu-€lorum epiphoras et tumores, dentium dolores coctum cum €aceto, ulcera oris tritum aut commanducatum; item lepras €et lentigines ex aceto, difficultates spirandi addito nitro €potum, duritias tumoresque veteres et suppurationes in-€litum. lacte mulierum auget [2aliquot]2 continuis diebus sump-tum. colligitur sucus eius ut hyoscyami similiterque lar-€gior venenum est, quod miremur, cum semen gratissime €panes etiam condiat. oculos quoque purgat, urinam et €menses ciet. quin immo linteolo deligatis tantum granis €XXX secundas trahi reperio. aiunt et clavis in pedi-€bus mederi tritum in urina, culices suffitu necare, item €muscas. @@Et anesum adversus scorpiones ex vino habetur, €Pythagorae inter pauca laudatum sive crudum sive de-€coctum; item viride aridumve omnibus, quae condiuntur €quaeque intinguntur, desideratum, panis etiam crustis in-€ferioribus subditum. saccis quoque additum cum amaris nucibus vina commendat. quin ipsum oris halitum iucun-€diorem facit faetoremque tollit manducatum matutinis cum €zmyrnio et melle exiguo, mox vino collutum. vultum @1 €iuniorem praestat. insomnia levat suspensum in pulvino, €ut dormientes olefaciant. adpetentiam ciborum praestat, €quando id quoque inter artificia deliciae fecere, ex quo €labor desiit cibos poscere. ob has causas quidam anice-€tum id vocavere. @@Laudatissimum est Creticum, proximum Aegyptium. €hoc ligustici vicem praestat in condimentis. dolores capi-€tis levat suffitum naribus. epiphoris oculorum Euenor €radicem eius tusam inponit, Iollas ipsum cum croco pari €modo et vino, et per se cum polenta ad magnas fluctio-€nes extrahendisque si qua in oculos inciderint. narium quoque carcinodes consumit inlitum ex aqua. sedat an-€ginas cum hysopo ac melle ex aceto gargarizatum, auri-€bus infunditur cum rosaceo, thoracis pituitas purgat tostum €cum melle sumptum. melius cum acetabulo an[2e]2si nuces €amaras L purgatas terere in melle ad tussim; facillime €vero anesi drachmae tres, papaveris duae miscentur melle ad fabae magnitudinem et ternae diebus sumuntur. prae-€cipuum autem est ad ructus; ideo stomachi inflationibus €et intestinorum torminibus et coeliacis medetur. singultus €et olfactum potumque decoctum inhibet. foliis decoctis €digerit cruditates. sucus decocti cum apio olfactus ster-€numenta inhibet. potum somnos conci[2li]2at, calculos pellit, €vomitiones cohibet et praecordiorum tumores, et pectorum @1 €vitiis, nervis quoque, quibus succinctum est corpus, utilis-simum. prodest et capitis doloribus instillari sucum cum €oleo decocti. non aliud utilius ventri et intestinis putant; €ideo dysintericis et in tenesmo datur tostum. aliqui ad-€dunt et opium, pilulis in die ternis lupini magnitudine in vini cyatho dilutis. Dieuches et ad lumborum dolores €suco usus est, semen hydropicis et coeliacis dedit tritum €cum menta, Euenor radicem et ad renes. Dalion her-€barius parturientibus ex eo cataplasma inposuit cum apio, €item vulvarum dolori deditque bibendum cum aneto par-€turientibus. phreneticis quoque inlinunt vel recens cum €polenta; sic et infantibus comitiale vitium aut contractio-nes sentientibus. Pythagoras quidem negat corripi vitio €comitiali in manu habentes, ideo quam plurimum domi €serendum; parere quoque facilius olfactantes, et statim a €partu dandum potui polenta aspersa. Sosimenes contra €omnes duritias ex aceto usus est eo et contra lassitudines €in oleo decoquens addito nitro. semine eius poto lassitu-dinis auxilium viatoribus spopondit. Heraclides ad in-€flationes stomachi semen tribus digitis cum castorei obolis €duobus ex mulso dedit, similiter ad ventris aut intestino-€rum inflationes et orthopnoicis quod ternis digitis pren-€der[2e]2t seminis, tantundem hyoscyami cum lacte asinino. €multi vomituris acetabula eius et folia lauri decem trita in aqua bibenda inter cenam suadent. strangulatus vul-€vae, si manducetur et linatur calidum vel si bibatur cum €castoreo in aceto et melle, sedat; vertigines a partu cum €semine cucumeris et lini pari mensura ternum digitorum, €vini albi tribus cyathis discutit. Tlepolemus ad quarta-€nas ternis digitis seminis anesi et feniculi usus est in @1 aceto et mellis cyatho uno. lenit articulari[2o]2s morbos €cum amaris nucibus inlitum. sunt qui et aspidum vene-€nis adversari naturam eius putent. urinam ciet, sitim €cohibet, venerem stimulat, cum vino sudorem leniter prae-€stat, vestes quoque a tineis defendit. efficacius semper €recens et quo nigrius, stomacho tamen inutile est prae-€terquam inflato. @@Anetum quoque ructus movet et tormina €sedat, alvum sistit. epiphoris radices inlinuntur ex aqua €vel vino. singultus cohibet semen fervens olfactu; sump-€tum ex aqua sedat cruditates. cinis eius uvam in fauci-€bus levat, oculos et genituram hebetat. @@Sacopenium, quod apud nos gignitur, in totum €transmarino alienatur. illud enim hammoniaci lacrimae €simile sagape[2n]2on vocatur. prodest laterum et pectoris do-€loribus, convolsis, tussibus vetustis excreationibusque, prae-€cordiorum tumoribus. sanat et vertigines, tremulos, opistho-€tonicos, lienes, lumbos, perfrictiones. datur olfactandum €ex aceto in strangulatu vulvae; ceteris et potui datur et €cum oleo infricatur. prodest et contra mala medicamenta. @@Papaveris sativi tria diximus genera, et sponte €nascentis alia promisimus. e sativis albi calix ipse teritur €et e vino bibitur somni causa. semen elephantiasi mede-€tur. e nigro papavere sopor gignitur scapo inciso, ut €Diagoras suadet, cum turgescit, ut Iollas, cum deflore-€scit, hora sereni diei tertia, hoc est cum ros in eo ex- @1 €aruerit. incidi iubent sub capite et calice, nec in alio genere ipsum inciditur caput. sucus et hic et herbae €cuiuscumque lana excipitur aut, si exiguus s[2i]2t, ungue pol-þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨”›Çƒlicis, ut lactucis, et postero die magis, quod inaruit, [papa-€veris vero largus] densatus et in pastillos tritus in umbra €siccatur, non vi soporifera modo, verum, si copiosior hau-€riatur, etiam mortifera per somnos. opium vocant. sic €scimus interemptum P. Licini Caecinae praetorii viri pa-€trem in Hispania Bavili, cum valetudo inpetibilis odium vitae fecisset; item plerosque alios. qua de causa magna €concertatio extitit. Diagoras, Erasistratus in totum €damnavere ut mortiferum, infundi vetantes praeterea, €quoniam visui noceret. addidit Andreas, ideo non pro-€tinus excaecari eo, quoniam adulteraretur Alexandriae. €sed postea usus eius non inprobatus est medicamento no-bili, quod $DIA\ KWDUW=N& vocant. semine quoque eius trito €in pastillo[2s]2 e lacte utuntur ad somnum, item ad capitis €dolores cum rosaceo; cum h[2o]2c [2e]2t aurium dolori instillatur. €podagris inlinitur cum lacte mulierum_sic et foliis €ipsis utuntur_, item ad ignes sacros et vulnera ex aceto. €ego tamen damnaverim collyriis addi, multoque magis quas vocant $LHCIPURE/TOUS& quasque pe[2p]2ticas et coeliacas. nigrum €tamen coeliacis in vino datur. sativum omne maius. ro- @1 €tunda e[2i]2 capita, at silvestri longa ac pusilla, sed ad omnes €effectus valentiora. decoquitur et bibitur contra vigilias, €eademque aqua fovent ora. optimum in siccis et ubi raro €pluat. cum capita ipsa et folia decocuntur, sucus meco-nium vocatur, multum opio ignavior. experimentum opii €est primum in odore_sincerum enim perpeti non est_, €mox in lucernis, ut pura luceat flamma et ut extinct[2um]2 €demum oleat, quae in fucato non eveniunt. accenditur €quoque difficilius et crebro extinguitur. est sinceri ex-€perimentum et in aqua, quoniam ut nubecula innatat, €fictum in pusulas coit. sed maxime mirum est aestivo €sole deprehendi; sincerum enim sudat et se diluit, donec €suco recenti simile fiat. Mnesides optime servari putat €hyoscyami semine adiecto, alii in faba. @@Inter sativa et silvestria medium genus, €quoniam in arvis, sed sponte nasceretur, rh[2oe]2am vocavi-€mus et e[2r]2raticum. quidam id decerptum protinus cum €toto calice mandunt. alvum exinanit. capita quinque de-€cocta in vini tribus heminis pota et somnum faciunt. @@Silvestrium unum genus ceratitim vocant, nigrum, €cubitali altitudine, radice crassa et corticosa, calyculo in-€flexo ut cornicul[2o]2. folia minora et tenuiora quam ceteris €silvestribus. semen exile tempestivum est messibus; alvum purgat dimidio acetabulo in mulso. folia trita cum oleo @1 €argema iumentorum sanant. radix acetabuli mensura cocta €in duobus sextariis ad dimidias datur ad lumborum vitia €et iocineris. carbunculis medentur ex melle folia. quidam €hoc genus glaucion vocant, alii paralium. nascitur enim €in adflatu maris aut nitroso loco. @@Alterum e silvestribus genus heraclium vocatur, €ab aliis aphro[2des]2, foliis, si procul intuearis, speciem passe-€rum praebentibus, radice in summa terrae cute, semine €spumeo. ex hoc lina splendorem trahunt. aestate tunditur €in pila. comitialibus morbis acetabul[2o]2 semin[2is]2 in vino albo €_vomitionem enim facit_, [2item]2 medicamento, quod $DIA\ KWDUW=N& et arteriace vocatur, utilissimum. fit autem €huius papaveris aut cuiuscumque silvestris capitibus CXX €in aquae caelestis sextariis tribus biduo maceratis in €eademque discoctis, deinde [2suco]2 siccato iterumque cum €melle decocto ad dimidias partes vapore tenui. addidere €postea drac[2h]2m[2a]2s senas croci, hypocisthidis, turis, acaciae €et passi Cretici sextarium. haec ostentatione, simplex €quidem et antiqua illa salubritas papavere et melle constat. @1 @@Tertium genus est tithymalon_mecona vocant, €alii [2p]2aralion_folio lini, flo[2re]2 albo, capite magnitudinis €fabae. colligitur uva florente, siccatur in umbra. semen €potum purgat alvum dimidio acetabulo in mulso. cuius-€cumque autem papaveris caput viride vel siccum inlitum €epiphoras oculorum lenit. opium ex vino meraculo si €protinus detur, scorpionum ictibus resistit. aliqui hoc €tantum nigro tribuunt, si capita eius vel folia terantur. @@Est et porcillaca, quam peplin vocant, non €multum sativa efficacior, cuius memorabiles usus tradun-€tur: sagittarum venena et serpentium haemorrhoidum et €pres[2te]2rum restingui pro cibo sumpta et plagis inposita €extrahi, item hyoscyami pota e passo expresso suco. cum €ipsa non est, sem[2e]2n eius simili effectu prodest. resistit €et aquarum vitiis, capitis dolori ulceribusque in vino tusa €et inposita, reliqua ulcera commanducata cum melle sanat. sic et infantium cerebro inponitur umbilicoque prociduo, €in epiphoris vero omnium fronti temporibusque cum po-€lenta, sed ipsis oculis e lacte et melle; eadem, si proc[2i]2-€dant oculi, foliis tritis cum corticibus fabae, pusulis cum €polenta et sale et aceto. ulcera oris tumoremque gingi-€varum commanducata cruda sedat, item dentium dolores, @1 tonsillarum ulcera sucus decoctae; quidam adiecere paulum €murrae. nam mobiles dentes stabilit conmanducata [cruda €sedat] vocemque firmat et sitim arcet. cervicis dolores €cum galla et lini semine et melle pari mensura sedat, €mammarum vitia cum melle aut Cimolia creta, salutaris et suspiriosis semine cum melle hausto. stomachum in €acetariis sumpta corroborat. ardenti febribus inponitur €cum polenta, et alias manducata refrigerat etiam intestina. €vomitiones sistit. dysinteriae et vomicis estur ex aceto €vel bibitur cum cumino, tenesmis autem cocta. comitiali-€bus cibo vel potu prodest, purgationibus mulierum ace-€tabuli mensura in sapa, podagris calidis cum sale inlita et sacro igni. sucus eius potus renes iuvat ac vesicas, €ventris animalia pellit. ad vulnerum dolores ex oleo cum €polenta inponitur. nervorum duritias emollit. Metro-€dorus, qui $E)PITOMH\N R(IZOTOMOUME/NWN& scripsit, purgationi-€bus a partu dandam censuit. venerem inhibet venerisque somnia. praetorii viri pater est, Hispaniae princeps, quem €scio propter inpetibiles uvae morbos radicem eius filo €suspensam e collo gerere praeterquam in balineis, ita €liberatum incommodo omni. quin etiam inveni apud aucto-€res caput inlitum ea destillationem anno toto non sentire. €oculos tamen hebetare putatur. @@Coriandrum inter silvestria non invenitur. prae-€cipuum esse constat Aegyptium. valet contra serpentium €genus unum, quod am[2ph]2is[2ba]2enas vocant, potum inpositum- @1 €que. sanat et alia vulnera, epinyctidas pusulas tritum; €sic et omnes tumores collectionesque cum melle aut uva €passa, panos vero ex aceto tritum. seminis grana tria in €tertianis devorari iubent aliqui ante accessionem vel plura inlini fronti. sunt qui et ante solis ortum cervicalibus €subici efficaciter putent. vis magna [2ad]2 refrigerandos ar-€dores viridi. ulcera quoque, quae serpunt, sanat cum €melle vel uva passa, item testes, ambusta, carbunculos, €aures, cum lacte mulieris epiphoras oculorum, ventris et €intestinorum fluctiones semen ex aqua potum. bibitur et in choleris cum ruta. pellit animalia interaneorum cum €mali punici suco et oleo semen potum. Xenocrates €tradit rem miram, si vera est, menstrua contineri uno €die, si unum granum biberint feminae, biduo, si duo, et €totidem diebus quot grana sumpserint, M. Varro coriandro €subtrito et cumino acetoque carnem omnem incorruptam €aestate servari putat. @@Atriplex et silvestre est, accusatum Pythagora[2e]2, €tamquam faceret hydropicos morbosque regios et pallorem, €con[2co]2queretur difficillime; ac ne in hortis quidem iu[2x]2t[2a]2 €id nasci quicquam nisi languidum culpavit. addidere €Dionysius et Diocles plurimos gigni ex eo morbos, nec €nisi mutata saepe aqua coquendum, stomacho contrarium @1 esse, lentigines et papulas gignere. miror quare difficulter €in Italia nasci tradiderit id Solo Smyrn[2a]2eus. Hippo-€crates vulvarum vitiis infundit id cum beta. Lycus €Neapolitanus contra cantharidas bibendum dedit, panos, €furunculos incipientes, duritias omnes vel cocto vel crudo €utiliter inlini putavit, item ignem sacrum cum melle, aceto, €nitro, similiter podagras. ungues scabros detrahere dici-tur sine ulcere. sunt qui et morbo regio dent semen €eius cum melle, arterias et tonsillas nitro addito perfri-þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨”›Ýƒcent, alvum moveant cocto vel per se vel cum malva aut €lenticula. concitant e[2t]2 vomitiones. silvestri capillos tingunt €et ad supra scripta utuntur. @@E. contrario in magnis laudibus malva est €utraque et sativa et silvestris. duo genera earum ampli-€tudine folii discernuntur. maiorem Graeci [2ma]2lopem vocant €in sativis, alteram ab emolliendo ventre dictam putant €malac[2h]2en. at e silvestribus, cui grande folium et radices €albae, althaea vocatur, ab excellentia effectus a quibusdam plistoloc[2h]2ia. omne solum, in quo seruntur, pinguius €faciunt. contra omnes aculeatos ictus efficaces, praecipue €scorpionum, vesparum similiumque et muris aranei. quin €et trita cum oleo qualibet earum peruncti ante vel ha- @1 €bentes eas non feriuntur. folium inpositum scorpionibus €torporem adfert. valent et contra psimithi venena. acu-€leos omnes extrahunt inlitae crudae cum a[2ph]2ronitro, potae €vero decoctae cum radice sua leporis marini venenum restingunt, u[2t]2 quidam dicunt, si vomatur. de iisdem mira €et alia traduntur, sed maxime, si quis cotidie suci ex €qualibet earum sorbeat cyathum dimidium, omnibus mor-€bis cariturum. ulcera manantia in capite sanant in urina €putrefactae, lichenas et ulcera oris cum melle; radix de-€cocta furfures capitis et dentium mobilitates. eius, quae €unum caulem habet, radice circa dentem, qui doleat, pungunt, donec desinat dolor; eadem strumas et parotidas, €panos addita hominis saliva purgat citra vulnus. semen €in vino nigro potum pituita et nauseis liberat. radix €mammarum vitiis occurrit adalligata in lana nigra, tussim €in lacte cocta et sorbitionis modo sumpta quinis diebus emendat. stomacho inutiles Sextius Niger dicit, Olym-€pias Thebana abortivas esse cum adipe anseris, aliqui €purgari feminas foliis earum manus plenae mensura in €oleo et vino sumptis. utique constat parturientes foliis €substratis celerius solvi; protinus a partu revocanda, ne vulva sequatur. dant et sucum bibendum parturientibus €ieiunis in vino decoctae hemina. quin et semen adalligant @1 €bracchio genitale non continentium, adeoque vener[2i]2 nascun-€tur, ut semen unicaulis adspersum curationi feminarum €aviditates augere [2ad]2 infinitum Xenocrates tradat item-€que tres radices iuxta adalligatas. tenesmo, dysintericis €utilissime infundi, item sedis vitiis, vel si foveantur. €melancholicis quoque sucus datur cyathis ternis tepidus €et insanientibus quaternis, decoctae comitialibus heminae suci. hic et calculosis et inflatione et torminibus aut €opisthotonico laborantibus tepidus inlinitur. et sacris igni-€bus et ambust[2is]2 decocta in ole[2o]2 folia inponuntur, et ad €vulnerum impetus cruda cum pane. sucus decoctae nervis €prodest et vesicae et intestinorum rosionibus, vulvas et €cibo et infusione emollit. [2a]2lv[2o]2 sucus decoctae permeatus €suaves facit. @@Althaeae in omnibus supra dictis efficacior radix, prae-€cipue convulsis ruptisque. cocta in aqua alvum sistit, ex €vino albo strumas et parotidas et mammarum inflamma-€tiones; et panos in vino folia decocta et inlita tollunt; €eadem arida in lacte decocta quamlibet perniciosae tus[2si]2 citissime medentur. Hippocrates vulneratis sitientibus-€que defectu sanguinis radicis decoctae sucum bibendum @1 €dedit et ipsam vulneribus cum melle et resina, item con-€tusis, luxatis, tumentibus; et musculis, nervis, articulis €inposuit ut supra; spasticis, dysintericis in vino bibendam €dedit. mirum aquam radice ea addita addensari sub diu €atque glaciescere. efficacior autem quo recentior. @@Nec lapathum dissimiles effectus habet. est autem €et silvestre. quod alii oxalida appellant, nostri vero rumi-€cem, alii lapathum canterinum, sapore sativ[2o]2 proximum, €foliis acutis, colore betae candidae, radice minima, ad €strumas cum axungia efficacissimum est; et alterum genus €fere oxylapathum vocant, sativo [item] similius et acutior[2e]2 €foli[2o]2 ac rubriore, non nisi in palustribus nascens. sunt €qui et hydrolapathum tradant, in aqua natum, et aliud €hippolapathum, maius sativo candidiusque ac spissius. silvestria scorpionum ictibus medentur et feriri prohibent €habentes. radix aceto decocta, si colluatur sucus, denti-€bus auxiliatur, si vero bibatur, morbo regio. semen @1 €stomachi inextricabilia vitia sanat. hippolapathi radi[2x]2 e[2t]2 privatim ungues scabros detrahit; dysintericos semen dua-€bus drachmis in vino potum liberat. oxylapathi semen €lotum in aqua caelesti sanguinem reicientibus adiecta €acacia lentis magnitudine prodest. praestantissimos pastil-€los faciunt ex foliis et radice addito nitro et [2t]2ure exiguo. €in usu aceto diluunt. @@Sed sativum in epiphoris oculorum inlinunt €frontibus. radice lichenas et lepras curant, in vino vero €decocta strumas et parotidas, [2s]2et calculos pota [2e]2 vino et €lienes inlita, coeliacos aeque et dysintericos et tenesmos; €ex eademque [2ad]2 omnia efficacius ius lapathi et ructus €facit et urinam ciet et caliginem oculorum discutit, item €pruritum corporis in solia balinearum additum aut prius ipsum inlitum sine oleo. firmat et commanducata radix €dentes; eadem decocta cum vino sistit alvum, folia sol-€vunt. adiecit Solo, ne quid omittamus, bulapathum, ra-€dicis tantum altitudine differens et egr[2egio]2 a[2d]2 dysintericos €effectu pota[2e]2 ex vino. @@Sinapi, cuius in sativis tria genera diximus, €Pythagoras principatum habere ex his, quorum [2in]2 sub-€lime vis feratur, iudicavit, quoniam non aliud magis in nares @1 €et cerebrum penetret. ad serpentium ictus et scorpionum €tritum cum aceto inlinitur; fungorum venena discutit. €contra pituitam tenetur in ore, donec liquescat, aut gar-garizatur cum aqua mulsa. ad dentium dolores mandi-€tur, ad uvam gargarizatur cum aceto et melle, stomacho €utilissimum contra omnia vitia, pulmonibus excreationes €faciles facit in cibo sumptum; et suspiriosis datur, item €comitialibus te[2r]2 di[2e]2 cum suco cucumerum. sensus atque €sternutamentis caput purgat, alvum mollit, menstrua et €urinam ciet. et hydropicis inponitur cum fico et cumino tusum ternis partibus. comitiali morbo aut vulvarum con-€versione suffocatas excitat odore aceto mixto; item lethar-€gicos: adicitur tordylon_est autem hoc semen ex seseli €_et, si vehementior lethargus premat, cruribus aut etiam €capiti inlinitur cum fico ex aceto. veteres dolores thoracis, €lumborum, coxendicum, umerorum et in quacumque parte €ex alto corporis vitia extrahenda s[2i]2nt inlitum caustica vi €emendat pusulas faciendo, at in magna duritia sine fico €inpositum aut, si vehementior ustio timeatur, per duplices pannos. utuntur eo ad alopecias cum rubrica, psoras, €lepras, phthiriases, [2te]2tanicos, opisthotonicos. inungunt @1 €quoque scabras genas aut caliga[2n]2te[2s]2 oculos [2suco]2 cum €melle, sucusque tribus modis exprimitur in fictili calescit-€que in eo sole modice. exit et e cauliculo sucus lacteus; eiu[2s g]2u[2t]2ta, cum induruit, dentium dolori medetur. semen €ac radix, cum inmaduere musto, conteruntur manusque €plenae mensura sorbentur ad confirmandas fauces, sto-€machum, oculos, caput sensusque omnes, mulierum etiam €lassitudines, saluberrimo genere medicinae. calculos quo-€que discutit potum in aceto. inlinitu[2r]2 et livoribus sug-€gillatisque cum melle et adipe anserino aut cera Cypria. €fit et oleum ex eo semine madefacto in oleo expressoque, €quo utuntur ad nervorum rigores lumborumque et coxen-€dicum et perfrictiones. @@Sinapis naturae [2esse]2 effectusque eosdem habere €traditur adarca inter silvestria dicta, in cortice calamo-€rum sub ipsa coma nascens. €@@Marrubium plerique inter primas herbas com-€mendavere, quod Graeci prasion vocant, alii linostrophon, €nonnulli philopaeda aut philochares, notius quam ut indi- @1 €candum sit. huius folia semenque contrita prosunt contra €serpentes, pectorum et lateris dolores, tussim veterem. €et iis, qui sanguinem reiecerint, eximie utile, scopis eius €cum panico aqua decoctis, ut asperitas suci mitigetur. inponitur strumis cum adipe. sunt qui viride semen, €quantum duobus digitis capiant, cum farris pugillo de-€coctum addito exiguo olei et salis sorberi ieiunis ad €tussim iubeant. alii nihil conparant in eadem causa þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨”›ò…marrubii et feniculi sucis ad sextarios ternos expressis €decoctisque ad sextarios duos, tum addito mellis sextario, €rursus decocto ad sextarios duos, si coclearii mensura in die sorbeatur in aquae cyatho. virilium vitiis tusum cum €melle mire prodest. lichenas purgat ex aceto, ruptis, con-€vulsis, spasticis, nervis salutare. potum alvum solvit cum €sale et aceto, item menstrua et secundas mulierum. arida €farina cum melle ad tussim siccam efficacissima est, item €ad [2g]2an[2g]2ra[2e]2nas et pterygia. sucus vero auriculis, e[2x]2 nari-€bus et morbo regio minuendaeque bili cum melle prodest, item contra venena inter pauca potens. ipsa herba sto-€machum et excreationes pectoris purgat cum iride et €melle, urinam ciet, cavenda tamen exulceratae vesicae et €renium vitiis. dicitur sucus et claritatem oculorum adiu-€vare. Castor marrubii duo genera tradit, nigrum et, quod €magis probat, candidum. in ovum inane sucum addit is €ipsumque ovum infundit [2cum]2 melle aequis portionibus, €tepefactum vomicas rumpere, purgare, persanare promit-€tens. inli[2n]2it etiam vulneribus a cane factis tusum cum €axungia vetere. @1 @@Serpyllum a serpendo putant dictum, quod in €silvestri evenit, in petris maxime; nam sativum non serpit, €sed ad palmum altitudine increscit. pinguius voluntarium €et candidioribus foliis ramisque. adversus serpentes effi-€cax, maxime cenchrim et scolopendras terrestres ac ma-€rinas et scorpiones, decoctis ex vino ramis foliisque. fugat €et odore omn[2e]2s, si uratur, et contra marinorum venena praecipue valet. capitis doloribus decoctum in aceto in-€linitur temporibus ac fronti cum rosaceo, item phreneticis, €lethargicis. contra tormina et urinae difficultates, anginas, €vomitiones drachmis quattuor ex aqua bibitur; ad iocine-€rum desideria folia obolis quattuor dantur, ad lienem ex €aceto. ad cruentas excreationes teritur in cyathis duobus €aceti et mellis. @@Sisymbrium silvestre, quibusdam thymbraeum €appellatum, pedali non amplius altitudine. quod in riguis €nascitur, simile nasturtio est, tr[2it]2umque efficax adversus €aculeata animalia, ut crabrones et similia; quod in sicco, €odoratum est et inseritur coronis, angustiore folio. sedant €utraque capitis dolorem, item epiphoras, ut P[2h]2ilinus tra-dit. alii panem addunt, alii per se decocunt in vino. sanat €et epinyctidas cutisque vitia in facie mulierum intra quar-€tum diem noctibus inpositum diebusque detractum. vomi-€tiones, singultus, tormina, stomachi dissolutiones cohibet, @1 €sive in cibo sumptum sive suco pot[2o]2. non edendum gra-€vidis nisi mortuo conceptu, quippe etiam inpositum eicit. €movet urinas cum vino potum, silvestre vero et calculos. €quos vigilare opus sit, excitat infusum capiti cum aceto. @@Lini semen cum aliis quidem in usu est, sed et €per se mulierum cutis vitia emendat in facie, oculorum €aciem suco adiuvat. epiphoras cum ture et aqua aut cum €murra ac vino sedat, parotidas cum melle aut adipe aut €cera, stomachi solutiones inspersum polentae modo, angi-na[2s]2 in aqua et oleo decoctum et cum aneso inlitum. tor-€retur, ut alvum sistat. coeliacis et dysintericis inponitur €ex aceto. ad iocineris dolores estur cum uva passa; ad €phthisim utilissime e semine fiunt ecligmata. musculorum, €nervorum, articulorum, cervicium duritias, cerebri membra-€nas mitigat farina seminis nitro aut sale aut cinere addi-€tis. eadem cum fico * * * etidem concoquit ac maturat; €cum radice vero cucumeris silvestris extrahit quaecumque corpori inhaereant; sic et fracta ossa. serpere ulcus in €vino decocta prohibet, eruptiones pituitae cum melle. @1 €emendat ungues scabros cum pari modo nasturtii, testium €vitia et ramices cum resina et murra et gangraenas ex €aqua, stomachi dolores cum feno Graeco sextariis utrius-€que decoctis in aqua mulsa, intestinorum, thoracis perni-€ciosa vitia clystere in oleo aut melle. @@Blitum iners videtur ac sine sapore aut acrimo-€nia ulla, unde convicium feminis apud Menandrum fa-€ciunt mariti. stomacho inutile [2est]2. ventrem adeo turbat, €ut choleram faciat aliquis. dicitur tamen adversus scor-€piones potum e vino prodesse, clavis pedum inlini, item €lienibus et temporum dolori ex oleo. Hippocrates men-€strua sisti eo cibo putat. @@Meum in Italia non nisi a medicis seritur €et his admodum paucis. duo genera eius: nobilius A[2th]2a-€manticum vel At[2h]2amanicum vocant, illi tamquam ab Atha-€mante inventum, hi quoniam laudatissimum in Athaman[2i]2a €reperiatur, foliis aneto simile et caule, aliquando bipedale, €radicibus multis obliquis nigris, quibusdam et altis, minus €rufum quam illud alterum. urinam [2ci]2et in aqua pota €radice trita vel decocta, inflationes stomachi mire discutit, €item tormina et vesicae vitia vulvarumque. articulis cum €melle * * * infantibus cum apio inlitum imo ventri uri-€nas movet. @1 @@Feniculum nobilitavere serpentes gustatu, ut €diximus, senectam exuend[2o]2 oculorumque aciem suco eius €reficiendo, unde intellectum, hominum quoque caliginem €praecipue eo levari. colligitur hic caule turgescente et in €sole siccatur inunguiturque ex melle. [ubique hoc est] €laudatissimus in Hiberia lacrimis fit. et e semine recenti €fit et e radicibus prima germinatione incisis. @@Est in hoc genere et silvestre, quod hippomara-€thum, alii myrsineum vocant, foliis maioribus, gustu acriore, €procerius, baculi crassitudine, radice candida. nascitur in €calidis et saxosis. Diocles et aliud hippomarathi genus €tradidit, longo et angusto folio, semine coriandri. @@Medicinae in sativo ad scorpionum ictus et serpentium €semine in vino poto. sucus et auribus instillatur vermi-€culosque in his necat. ipsum condimentis prope omnibus €inseritur, oxyporis etiam aptissime. quin et panis crustis €subditur. semen stomachum dissolutum adstringit vel in €febribus sumptum, nausiam ex aqua tritum sedat, pulmo-€nibus et iocineribus laudatissimum. ventrem sistit, cum €modice sumitur, urinam ciet et ad tormina [2p]2otu. decoc- @1 tum in lactis defectu potum mammas replet. radix cum €tisana sumpta renes purgat sive decoct[2ae]2 suco ex vino €sumpto. prodest et hydropicis radix ex vino pota, item €convulsis. inlinuntur folia tumoribus ardent[2ibus]2 ex aceto, €calculos vesicae pellunt, venerem stimulant. geniturae ab-€undantiam quoquo modo haustum facit, verendis ami-€cissimum sive ad fovendum radice cum vino decocta €sive contrit[2a]2 in oleo inlit[2a]2. multi et suggillatis cum cera €inlinunt [et] radicem. [2sem]2in[2is]2 suco vel radice cum €melle contra canis morsum utuntur et contra multipedam €ex vino. @@Hippomarathum ad omnia vehementius calculos prae-€cipue pellit, prodest vesicae cum vino leni et feminarum €menstruis haerentibus. efficacius in eo semen quam radix. €modus in utroque quod duobus digitis trit[2um]2 addatur in €potionem. Petrichus, qui ophiaca scripsit, et Mic[2i]2on, €qui rhizotomumena, adversus serpentes nihil efficacius @1 €hippomaratho putavere; sane et Nicander non in novissi-€mis posuit. @@Cannabis in silvis primum nata est, nigrior foliis €et asperior. semen eius extinguere genituram virorum €dicitur. sucus ex eo vermiculos aurium et quodcumque €animal intraverit eicit, sed cum dolore capitis, tantaque €vis ei est, ut aquae infusus coagulare eam dicatur; et €ideo iumentorum alvo succurrit potus in aqua. radix arti-€culos contractos emollit in aqua cocta, item podagras et €similes impetus. ambustis cruda inlinitur, sed saepius mu-€tatur, priusquam arescat. @@Ferula semen aneto simile habet. quae ab uno €caule dividitur in cacumine, femina putatur. caules edun-€tur decocti commendanturque muria ac melle, stomacho €util[2e]2s. sin plures sumpti, capitis dolorem faciunt. radix €denarii pondere in vini cyathis duobus bibitur adversus €serpentes, et ipsa radix inponitur. sic et torminibus me-€detur, ex oleo autem et aceto contra sudores inmodicos vel in febribus proficit. sucus ferulae alvum solvit fabae €magnitudine devoratus. e viridi medulla vulvis utilis et €ad omnia ea vitia. ad sanguinem sistendum decem grana €seminis bibuntur in vino trita vel medulla. sunt qui comi- @1 €tialibus dandum putent luna IIII usque VII lingulae men-þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨”›‚…†sura. natura ferularum murenis infestissima est, tactae €siquidem ea moriuntur. Castor radicis sucum et oculo-€rum claritati conferre multum putavit. @@Et de carduorum satu inter hortensia diximus, €quapropter et medicinam ex his non differamus. silvestrium €genera sunt duo, unum fruticosius a terra statim, alterum €unicaule crassius. utrique folia pauca, spinosa, muricatis €cacuminibus, sed alter florem purpureum emittit inter me-€dios aculeos celeriter canescentem et abeuntem cum aura; $SKO/LUMON& Graeci vocant. hic, antequam floreat, contusus €atque expressus inlito suco alopecias replet. radix cuius-€cumque ex aqua decocta potoribus sitim facere narratur. €stomachum corroborat et vulvis * * * si credimus, etiam €conferre aliquid traditur, ut mares gignantur. ita cer[2t]2e €Glaucias scripsit, qui circa carduos diligentissimus vide-€tur. mastiche [2e]2 carduis odorem commendat oris. @@Et discessu[2ri]2 ab hortensiis unam conposi-€tionem ex his clarissimam subteximus adversus venenata €animalia incisam in lapide versibus Coi in aede Aesculapi: €serpylli duum denariorum pondus, opopanacis et m[2e]2i tan- @1 €tundem singulorum, trifolii seminis pondus denarii, anesi €et feniculi seminis et ammi et apii denarium senum e sin-€gulis generibus, ervi farinae denarium XII. haec tusa cri-€brataque vino quam possit excellenti digeruntur in pastil-€los victoriati ponderum. ex his singuli dantur ex vini €mixti cyathis ternis. hac theriace Magnus Antiochus rex €adversus omnia venenata usus traditur aspide excepta.  Ÿôÿ@@@@{1LIBER XXI}1 ‘@@In hortis seri et coronamenta iussit Cato, in-€enarrabili florum maxime subtilitate, quando nulli potest €facilius esse loqui quam rerum naturae pingere, lascivienti €praesertim et in magno gaudio fertilitatis tam varie ludenti. quippe reliqua usus alimentique gratia genuit, ideoque sae-€cula annosque tribuit iis, flores vero odoresque in diem €gignit, magna, ut palam est, admonitione hominum, quae €spectatissime floreant, celerrime marcescere. sed ne pic- @1 €tura quidem sufficiet imagini colorum reddendae mixtura-€rumque varietati, sive alterni atque multiplices inter se €nectantur, sive privatis generum funiculis in orbem, in €oblicum, in ambitum quaedam coronae per coronas curr[2a]2nt. @@Tenuioribus utebantur antiqui, stroppos appel-€lantes, unde nata strophiola. quin et vocabulum ipsum €tarde communicatum est, inter sacra tantum et bellicos €honores coronis suum nomen vindicantibus. cum vero e €floribus fierent, serta a serendo seri[2e]2ve appellabantur, quod €apud Graecos quoque non adeo antiquitus placuit. @@Arborum enim ramis coronari in sacris certami-€nibus erat primum. postea variari coeptum mixtura versi-€colori florum, quae invicem odores coloresque accenderet, €Sicyone ingenio Pausiae pictoris atque Glycerae corona-€riae dilectae admodum illi, cum opera eius pictura imi-€taretur, illa provocans variaret, essetque certamen artis €ac naturae, quales etiam nunc extant artificis illius tabel-€lae atque in primis appellata stephaneplocos, qua pinxit ipsam. idque factum est post Olympiada C. sic coronis €e floribus receptis paulo mox subiere, quae vocantur €Aegyptiae, ac deinde hibernae, cum terra flores negat, €ramento e cornibus tincto. paulatimque et Romae subrepsit €appellatio corollis inter initia propter gracilitatem nomi- @1 €natis, mox et corollariis, postquam e lamina tenui aerea €inaurata aut inargentata dabantur. @@Crassus Dives primus argento auroque folia €imitatus ludis suis coronas dedit, accesseruntque et lem-€nisci, quos adici ipsarum coronarum honor erat, propter €Etruscas, quibus iungi nisi aurei non debebant. puri diu €fuere hi; caelare eos primus instituit P. Claudius Pulcher €bratteasque etiam philyrae dedit. @@Semper tamen auctoritas vel ludicro quaesitarum €fuit. namque ad certamina in circum per ludos et ipsi €descendebant et servos suos [2e]2quosque mittebant. inde illa €XII tabularum lex: "qui coronam parit ipse pecu-€niave eius, virtuti[2s]2 suae ergo duit[2o]2r ei." quam servi €equive meruissent, pecunia partam lege dici nemo dubita-€vit. quis ergo honos? ut ipsi mortuo parentibusque eius, €dum intus positus esset forisve ferretur, sine fraude esset €inposita. alias in usu promiscuo ne ludicrae quidem erant, ingensque et hinc severitas. L. Fulvius argentarius €bello Punico secundo cum corona rosacea interdiu [2e]2 per-€gula sua in forum prospexisse dictus ex auctoritate se-€natus in carcerem abductus non ante finem belli emissus €est. P. Munatius cum demptam Marsuae coronam e flori-€bus capiti suo inposuisset, atque ob id duci eum in vin-cula triumviri iussissent, appellavit tribunos pleb[2e]2i, nec @1 €intercessere illi, aliter quam Athenis, ubi comissabundi €iuvenes ante meridiem conventus sapientium quoque doc-€trinae frequentabant. apud nos exemplum licentiae huius €non est aliud quam filia divi Augusti, cuius luxuria noc-€tibus coronatum Marsuam litterae illius dei gemunt. @@Florum quidem populus Romanus honorem Sci-€pioni tantum habuit. Serapio cognominabatur propter si-€militudinem suarii cuiusdam negotiatoris. obierat in tri-€bunatu plebei admodum gratus dignusque Africanorum €familia, nec erat in bonis funeris inpensa. asses ergo con-€tulit populus ac funus elocavit, quaque praeferebatur, flores €e prospectu omni sparsit. @@Et iam tunc coronae deorum honos erant et larum €publicorum privatorumque ac sepulchrorum et manium, €summaque auctoritas pactili coronae, ut i[2n]2 Saliorum sa-€cris invenimus sollemnes cena[2e]2. transiere deinde ad rosa-€[2r]2ia, eoque luxuria processit, ut non esset gratia nisi mero €folio sutili[2bu]2s, mox petitis ab India aut ultra Indos. lau-€tissimum quippe habetur e nardi folio eas dari aut veste @1 €Serica versicolori, unguentis madida. hunc habet novis-€sime exitum luxuria feminarum. @@Et apud Graecos quidem de coronis privatim €scripser[2un]2t Mnesitheus atque Callimachus medici, €quae nocerent capiti, quoniam et in hoc est aliqua vali-€tudinis portio, in potu atque hilaritate praecipue odorum €vi subrepente fallaciter. scelerata Cleopatrae sollertia. nam-€que in apparatu belli Actiaci gratificationem ipsius reginae €Antonio timente nec nisi praegustatos cibos sumente fer-€tur pavore eius lusisse extremis coronae floribus veneno €inlitis ipsaque capiti inposita; mox procedente hilaritate €invitavit Antonium, ut coronas biberent. quis ita timeret €insidias? ergo concerpta[2m]2 in scyphum incipienti haurire €opposita manu: "en ego sum," inquit illa, "Marce Antoni, €quam tu nova praegustantium diligentia caves; €adeo mihi, si possim sine te vivere, occasio aut €ratio deest!" inductam custodiam bibere iussit ilico ex-€pirantem. @@De floribus * * * supra dictis scripsit Theophrastus €apud Graecos; ex nostris autem inscripsere aliqui libros €anthologicon, flores vero persecutus est nemo, quod equi- @1 €dem inveniam. nec nos nunc scilicet coronas nectemus €_id enim frivolum est_, sed de floribus quae vide-€buntur digna memorabimus. @@Paucissima nostri genera coronamentorum in-€ter hortensia novere, ac paene violas rosasque tantum. €rosa nascitur spina verius quam frutice, in rubo quoque €proveniens, illic etiam iucundi odoris, quamvis angusti. €germinat omnis primo inclusa granoso cortice, quo mox €intumescente et in virides alabastros fastigato paulatim €rubescens dehiscit ac sese pandit, in calice medio sta[2m]2i-€[2n]2is conplexa luteos apices. usus eius in coronis prope minimus est. oleo maceratur, idque [2i]2am a Troianis tem-€poribus Homero teste. praeterea in unguenta transit, ut €diximus. medicas per se artes praebet. emplastris atque €collyriis inseritur mordaci subtilitate, mensarum etiam de-€liciis perunguendis, minime noxia car[2ie]2. @@Genera eius nostri fecere celeberrima Praenestinam et €Campanam; addidere alii Milesiam, cui[2u]2s ardentissimus €colos, non excedentis duodena folia, proximam et Trachi-€niam minus rubentem, mox Al[2a]2bandicam viliorem, albican-€tibus foliis, vilissimam vero plurimis, sed minutissimis, €spiniolam. differunt enim multitudine foliorum, asperitate, levore, colore, odore. paucissima quina folia, ac deinde @1 þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨•˜‘‚numerosiora, cum sit genus eius, quam centifoliam vocant, €quae est in Campania Italiae, Graeciae vero circa Philip-€pos, sed ibi non suae terrae proventu: Pangaeus mons in €vicino fert numerosis foliis ac parvis; accolae transferentes €conserunt, ipsaque plantatione proficiunt. non autem talis €odoratissima nec cui latissimum maximumve folium, bre-viterque indicium est odoris scabritia corticis. Caepio €Tiberii Caesaris principatu negavit centifoliam in coronas €addi, praeterquam extremas velut ad cardines, nec odore €nec specie probabilem. est et quae Graeca appellatur a €nostris, a Graecis lychnis, non nisi in umidis locis pro-€veniens nec umquam excedens quin[2a]2 folia violaeque magni-€tudine, odore nullo. est et alia Graecula appellata, con-€volutis foliorum paniculis nec dehiscens nisi manu coacta semperque nascenti similis, latissimis foliis; alia funditur €e caule malvaceo folia oleae habente_mucetum vocant_, €atque inter has media magnitudine autumnalis, quam coro-€niolam appellant, omnes sine odore praeter coroniolam et €in rubo natam. tot modis adulteratur. €@@Et alias vera quoque plurimum solo praevalet. Cyre-€nis odoratissima est, ideoque ibi unguentum pulcherrimum, €Carthagine Hispaniae hieme tota praecox. refert et caeli €temperies, quibusdam enim annis minus odorata provenit, praeterea omnis siccis quam umidis odoratior. seri neque €pinguibus vult neque argillosis locis nec riguis, contenta @1 €r[2o]2ribus, proprieque ruderatum agrum amat. praecox Cam-€pana est, sera Milesia, novissima tamen desinit Praenestina. €fodiuntur altius quam fruges, levius quam vites. tardissime €proveniunt semine, quod in ipso cortice est, sub ipso €flore, opertum lanugine. ob id potius caule conciso in-€seruntur. et ocellis radicis, ut harundo, unum genus in-€seritur pallidae, spinosae, longissimis virgis, quinquefoliae, quae Graecis altera est. omnis autem recisione atque €ustione proficit; tralatione quoque, ut vites, optime ocissi-€meque provenit surculis quaternum digitorum longitudine €aut ampliore post vergiliarum occasum sata, dein per fa-€vonium translata pedalibus intervallis crebroque circ[2um]2-€fossa. qui praecocem faciunt, pedali circa radicem scrobe €aquam calidam infundunt germinare incipiente calice. @@Lilium rosae nobilitate proximum est et qua-€dam cognatione unguenti oleique, quod lili[2n]2um appellatur. €inte[2r]2positum etiam maxime rosas decet, medio proventu earum incipiens. nec ulli florum excelsitas maior, inter-€dum cubitorum trium, languido semper collo et non suf-€ficiente capitis oneri. candor eius eximius foris striati et €ab angustiis in latitudinem paulatim sese laxantis effigie €calathi, resupinis per ambitum labris tenuique pilo et @1 €s[2ta]2min[2is]2 stantibus in medio crocis. ita odor colorque du-€plex, et alius calicis, alius staminis, differentia angusta. in €unguenti vero oleique usu et folia non spernuntur. est €flos non dissimilis illi in herba, quam convolvolum vocant, €nascens per frutecta, nullo odore nec crocis intus, can-€dorem tantum referens ac veluti naturae rudimentum lilia facere condiscentis. alba lilia iisdem omnibus modis se-€runtur, quibus rosa, et hoc amplius lacrima sua, ut hippo-€selinum, nihilque est fecundius una radice quinquagenos €saepe emittente bulbos. est et rubens lilium, quod Graeci €crinon vocant, alii florem eius cynorrhodon. laudatissi-€mum in Antiochia ac Laudicea Syriae, mox in Phaselide. €quartum locum optinet in Italia nascens. @@Sunt et purpurea lilia, aliquando gemino caule, €carnosiore tantum radice maiorisque bulbi, sed unius; €narcissum vocant. huius alterum genus flore candido, ca-€lice purpureo. differentia a liliis et haec, quod narcissis €in radice folia sunt, probatissimis in Lyciae montibus. €tertio generi cetera eadem, calix herbaceus. omnes sero-€tini, post arcturum enim florent ac per aequinoctium €autumnum. @@Inventa est in his et ratio inserendi monstrificis €hominum ingeniis. collig[2a]2ntur namque mense Iulio scapi €arescentis lilii a[2t]2que suspenduntur in fumo; dein nudan- @1 €tibus se nodulis in faece nigri vini vel Graeci mense €Martio macerantur, ut colorem percipiant, atque ita in €scrobiculis seruntur heminis faecis circumfusis. sic fiunt €purpurea lilia, mirumque tingui aliquid, ut nascatur in-€fectum. @@Violis honos proximus, earumque plura genera, €purpureae, luteae, albae, plantis omnes, ut olus, satae. ex €his vero, quae sponte apricis et macris locis proveniunt, €purpureae latiore folio, statim ab radice exeunti, carnoso €solaeque Graeco nomine a ceteris discernuntur, appellatae €ia et ab his ianthina vestis. e sativis maxima auctoritas €luteis; genera autem Tusculana et quae marina appellatur, €folio aliquanto latiore, sed minus odorat[2a]2; in totum vero €sine odore minutoque folio Calatina, munus autumni, cete-€rae veris. @@Proxima ei caltha est et concolori * * * amplitu-€dine. vincit numero foliorum marinam quin[2a]2 non exce-€dentem; eadem odore superatur. est enim gravi caltha, €non leviore quam scopam regiam appellant, quamquam folia €eius olent, non flores. @@Baccar quoque radicis tantum odoratae est, a @1 €quibusdam nardum rusticum appellatum. unguenta ex ea €radice fieri solita apud antiquos Aristophanes, priscae €comoediae poeta, testis est; unde quidam errore falso bar-€baricam eam appellabant. odor est cinnamomo proximus. gracili solo nec umido provenit. simillimum e[2i]2 combretum €appellatur, foliorum exilitate usque in fila adtenuata et €procerius quam baccar. haec sut[2ilia]2 tantum. eorum quo-€que error corrigendus est, qui baccar rusticum nardum €appellavere. est enim alia herba sic cognominata, quam €Graeci asaron vocant, cuius speciem figuramque diximus €in nardi generibus. quin immo asaron invenio vocitari, €quoniam in coronas non addatur. @@Crocum silvestre optimum. serere in Italia mi-€nime expedit, ad scripula usque singula areis decoquen-€tibus. seritur radicis bulbo. sativum latius maiusque et €nitidius, sed multo lenius, degenerans ubique nec fecun-€dum etiam Cyrenis, ubi semper flores laudatissimi. prima €nobilitas Cilicio et ibi in Coryco monte, dein Lyci[2o]2 e €monte Olympo, mox Centuripino Siciliae. aliqui [2T]2her[2a]2eo secundum locum dedere. adulteratur nihil aeque. proba-€tio sinceri, si inposita manu crepit[2e]2t veluti fragile; umi- @1 €dum enim, quod evenit adulteratione, se[2nt]2it. altera pro-€batio, si manu relata ad ora leniter faciem oculosque mordeat. est per se genus sativi blandissimum volgo, cum €sit mediocre, dialeucon vocant. contra Cyrenaico vitium, €quod omni croco nigrius est et celerrime marcescit. opti-€mum ubicumque quod pinguissimum et brevis capilli, pes-€simum vero quod situm redolet. Mucianus auctor est, €in Lycia anno septimo aut octavo transferri in locum sub-€actum atque ita degenerans renovari. usus eius in coro-€nis nusquam; herba enim est folio angusto paene in capil-€lamenti modum. sed vino mire congruit, praecipue dulci, tritum ad theatra replenda. floret vergiliarum occasu pau-€cis diebus folioque florem expellit. viret bruma et colli-€gitur; siccatur umbra, melius etiam hiberna. carnosa et €illi radix vivaciorque quam ceteris. gaudet calcari et atteri €pereundoque melius provenit; ideo iuxta semitas ac fon-€tes laetissimum. Troianis temporibus iam erat honos €e[2i]2; hos certe flores Homerus tris laudat loton, crocum, €hyacinthum. @@Omnium autem odoramentorum atque adeo her- @1 €barum differentia est in colore et odore et suco. odorato €sapor raro ulli non amarus, e contrario dulcia raro odo-€rata; itaque et vina mustis odoratiora et silvestria magis €omnia sativis. quorundam odor suavior e longinquo, pro-pius admotus hebetatur, ut violae. rosa recens a longin-€quo olet, sicca propius. omnis autem verno tempore acrior €et matutinis; quidquid ad meridianas horas dies vergit, €hebetatur. novella quoque vetustis minus odorata; acerri-€mus tamen odor omnium aetate media. rosa et crocum €odoratiora, cum serenis diebus leguntur, et omnia in cali-€dis quam in frigidis; in Aegypto tamen minime odorati €flores, quia nebulosus et roscidus aer est a multo flumine. quorundam suavitati gravitas inest. quaedam, dum virent, þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨•˜¥‚non olent propter umorem nimium, ut bucer[2a]2s, quod est €fenum Graecum. aquat[2i]2s odor non omni[2no]2 sine suco est, €ut violae, rosae, croco; quae vero ex aquatis carent suco, €eorum omnium odor gravis, ut in lilio utriusque generis. €habrotonum et amaracum acres habent odores. quorun-€dam flos tantum iucundus, reliquae partes ignavae, ut violae ac rosae. hortensium odoratissima quae sicca, ut €ruta, menta, apium, et quae in siccis nascantur. quaedam @1 €vetustate odoratiora, ut cotonea, eademque decerpta quam €in suis radicibus. quaedam non nisi defracta aut ex ad-€tritu olent, alia non nisi detracto cortice, quaedam vero €non nisi usta, sicut tura murraeque. flores triti omnes amariores quam intacti. aliqua arida diutius odorem con-€tinent, ut melilotos. quaedam locum ipsum odoratiorem €faciunt, ut iris, quin et arborem totam, cuiuscumque ra-€dices adtingat. hesperis noctu magis olet, inde nomine €invento. animalium nullum odoratum, nisi si de pantheris €quod dictum est credimus. @@Illa quoque non omittenda differentia est, et odo-€ratorum multa nihil adtinere ad coronamenta, ut irim atque €saliuncam, quamquam nobilissimi odoris utramque. sed €iris radice tantum commendatur, unguentis nascens et medi-€cinae. laudatissima in Illyrico, et ibi quoque non in mari-€timis, sed in silvestribus Drinonis et Naronae, proxima in Macedonia, longissima haec et candicans et exilis. tertium €locum habet Africana, amplissima inter omnes gustuque €amarissima. Illyrica quoque duorum generum est: rapha-€nitis a similitudine, quae et melior, rhizotomos. subrufa €optima, quae sternumenta tractatu movet. caulem habet €cubitalem, erectum; floret versicolori specie, sicut arcus @1 €caelestis, unde et nomen. non inprobatur et Pisidica. effossuri tribus ante mensibus mulsa aqua circumfusa hoc €veluti placamento terrae blandiuntur, circumscriptam mu-€crone gladi[2i]2 orbe triplici cum legerunt, protinus in caelum €adtollunt. natura est fervens, tractataque pusulas ambusti €modo facit. praecipitur ante omnia, ut casti legant. tere-€dines non sicca modo, verum et in terra celerrime sentit. €_Optimum antea irinum Leucade et Elide ferebatur_ €iam pridem enim et seritur_, nunc e Pamphylia, sed €Cilic[2i]2um maxime laudatur atque e septentrionalibus._ @@Saliunca folio quidem subbrevi et quod necti €non possit, radici numerosae cohaeret, herba verius quam €flos, densa veluti manu pressa breviterque caespes sui €generis. Pannonia hanc gignit et Norici Alpiumque aprica, €urbium Epor[2e]2dia, tantae suavitatis, ut metallum esse coepe-rit. vestibus interponi eam gratissimum, sicut apud €Graecos polium herbam, inclutam Musaei et Hesiodi €laudibus ad omnia utilem praedicantium superque cetera €ad famam etiam ac dignitates, prorsusque miram, si modo, €ut tradunt, folia eius mane candida, meridie purpurea, €sole occidente caerulea aspiciuntur. duo genera eius: cam- @1 €pestre maius; silvestre, quod minus est, quidam teuthrion €vocant. folia canis hominis similia, a radice protinus, num-€quam palmo altiora. @@Et de odoratis floribus satis dictum. in qui-€bus unguento vicisse naturam gaudens luxuria vestibus €quoque provocavit eos flores, qui colore commendantur. €hos animadverto tris esse principales: rubentem in cocco, €qui a ros[2a]2e nigrantis gratia ni[2t]2i[2do]2 trahitur suspectu et €in purpuras Tyrias dibaphasque ac Laconicas; amethyst[2i]2-€[2n]2um, qui a viola et ipse in purpureum, quemque ianthi-€num appellavimus. genera enim tractamus in species mul-tas sese spargentia. tertius est, qui proprie conchylii €intellegitur, multis modis: unus in heliotropio et in ali-€quo ex[2il]2is, plerumque saturatior; alius in malva ad pur-€puram inclinans; alius in viola serotina conchyliorum vege-€tissimus. paria nunc componuntur, et natura atque luxuria €depugnant. lutei video honorem antiquissimum, in nuptia-€libus flammeis totum feminis concessum, et fortassis ideo €non numerari inter principales, hoc est communes mari-€bus ac feminis, quoniam societas principatum dedit. @@Amaranto non dubie vincimur. est autem spica €purpurea verius quam flos aliquis, et ipse sine odore. @1 €mirum in eo gaudere decerpi et laetius renasci. provenit €Augusto mense, durat in autumnum. Alexandrino palma, €qui decerptus adservatur; mireque, postquam defecere €cuncti flores, madefactus aqua revivescit et hibernas coro-€nas facit. summa natura eius in nomine est, appellati, €quoniam non marcescat. in nomine et cyani colos, €item holochrysi. @@Omnes autem hi flores non fuere in usu Alexandri €Magni aetate, quoniam proximi a morte eius auctores si-€luere de illis; quo manifestum est postea placuisse. a Grae-€cis tamen repertos quis dubitet, non aliter Italia usurpante nomina illorum? at, Hercules, petellio ipsa nomen €inposuit, autumnali circaque vepres nascenti. ei tantum €color es[2t]2 commendatus, qui est rosae silvestris, folia parva, €quina; mirumque in eo flore inflecti cacumen et e nodis €intort[2a]2 folia nasci parvolo calice ac versicolori luteum se-€men includentia. luteo et bellio, pastillicantibus quinqua-€genis quinis barbulis. coronant pratenses hi flore; at sine €usu plerique et ideo sine nominibus, quin et his ipsis alia alii vocabula inponunt. chrysocome sive chry-€sitis non habet Latinam appellationem. palmi altitudine @1 €est, comantibus fulgore auri corymbis, radice nigra, ex €austero dulci, in petrosis opacisque nascens. @@Et fere peractis colorum quoque celeberrimis, €transit ratio ad eas coronas, quae varietate sola placent. €duo earum genera, quando aliae flore constant, aliae folio. €florem esse dixerim genistas, namque et his decerpitur €luteus; item rhododendron, item zizipha, qua[2e]2 Cappado-€cia vocantur; his odoratus similisque olearum floribus. €in vepribus nascitur cyclaminum, de quo plura alias. €flos eius Colossinus in coronas admittitur. @@Folio coronantium milac[2e]2s et hederae corymbique €earum optinent principatum, de quibus in fruticum loco €abunde diximus. sunt et alia genera nominibus Grae-€cis indicanda, quia nostris maiore ex parte huius nomen-€claturae defuit cura; et pleraque eorum in exteris terris €nascuntur, nobis tamen consectanda, quoniam de natura €sermo, non de Italia est. @@Ergo in coronamenta folio venere melotrum, spi-€raea, [2o]2riganum, cneorum, quod casiam Hyginus vocat, €et, quod cunilaginem, conyza, melissophyllum, quod apia-€strum, melilotum, quod sertulam Campanam vocamus. est €enim in Campania Italiae laudatissima, Graecis in Sunio, @1 €mox Chalcidica et Cretica, ubicumque vero asperis et sil-€vestribus nata. coronas ex ea antiquitus factitatas indicio €est nomen sertulae, quod occupavit. odor est croco vici-€nus et flos, ipsa cana; placet maxime foliis brevissimis €atque pinguissimis. @@Folio coronat et trifolium. tria eius genera: min[2y]2-€ant[2h]2es vocant Graeci, alii [2a]2sphaltion, maiore folio, quo €utuntur coronarii; alterum acuto oxytriphyllon; tertium ex €omnibus minutissimum. inter haec nervosi cauliculi qui-busdam, ut maratho, hippomaratho, myophono; utuntur et €ferulis, corymbis hederae et flore purpureo et in alio ge-€nere earum silvestribus rosis simili. sed in his quoque €colos tantum delectat, odor autem abest. et cneori duo €genera, nigri atque candidi; hoc et odoratum, ramosa ambo. €florent post aequinoctium autumnum. totidem et ori-€gani in coronamentis species, alterius enim nullum semen; €id, cui odor est, Creticum vocatur. @@Totidem et thymi, candidum ac nigricans. floret €autem circa solstitia; [2t]2um et apes decerpunt, ut augurium €mellis s[2i]2t; proventum enim sperant apiarii large florescente €eo. laeditur imbribus amittitque florem. semen thymi non €potest deprehendi, cum origani, perquam minutum, non €tamen fallat. sed quid interest occultasse id naturam? @1 in flore ipso intellegitur satoque eo nascitur. quid non €temptavere homines? mellis Attici in toto orbe summa €laus existimatur; ergo translatum est ex Attica thymum €et vix flore, uti docemur, satum. sed alia ratio naturae €obstitit, non durante Attico thymo nisi in adflatu maris. €erat quidem haec opinio antiqua in omni thymo, ideoque þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨•˜¹‡non nasci in Arcadia, cu[2m]2 oleam non putarent gigni nisi €intra CCC stadia a mari. thymo quidem nunc etiam lapi-€deos campos in provincia Narbonensi refertos scimus, hoc €paene solo reditu, e longinquis regionibus pecudum mili-€bus convenientibus, ut thymo vescantur. @@Et conyzae duo genera in coronamentis, mas ac €femina. differentia in folio: tenuius feminae et constric-€tius angustiusque, imbricatum. mas et ramosior. flos quo-€que magis splendet eius, serotinus utrique post arctu-€rum. mas odore gravior, femina acutior et ideo contra €bestiarum morsus aptior. folia feminae mellis odorem €habent, masculae radix a quibusdam libanotis appellatur, €de qua diximus. @@Et[2i]2a[2m]2num folio coronant Iovis flos, amaracum, €hemerocalles, habrotonum, Helenium, sisymbrium, serpul-€lum, omnia surculosa rosae modo. colore tantum placet €Iovis flos, odor abest, sicut et illi, qui Graece phlox voca-€tur. et ramis autem et folio odorata sunt excepto ser-€pullo. Helenium e lacrimis Helenae dicitur natum, et ideo @1 €in Helene insula laudatissimum; est autem frutex humi se €spargens dodrantalibus ramulis, serpullo simili folio. @@Habrotonum odore iucunde gravi floret aestate; €flos est aurei coloris. vacuum sponte provenit, cacumine €suo se propagat. seritur autem semine melius quam ra-€dice aut surculo, semine quoque non sine negotio; plan-€taria transferuntur_sic et Adonium_, utrumque €aestate. alsiosa enim admodum sunt, [2u]2t sole tamen nimio €laedantur. sed ubi convaluere, rutae vice fruticant. habro-€tono simile odore leucanthemum est, flore albo, foliosum. @@Amaracum Diocles medicus et Sicula gens €appellavere, quod Aegyptus et Syria sampsucum. seritur €utroque genere, et semine et ramo, vivacius supra dictis €et odore mollius. copiosum amaraco aeque quam habro-€tono semen, sed habrotono radix una et alte descendens, €ceteris in summa terra leviter haerens. reliquorum satio €autumno fere incipiente, nec non et vere quibusdam locis, €umbraque gaudent et aqua ac fimo. @@Nyctegreton inter pauca miratus est Democri-€tus, coloris hysgini, folio spinae, nec a terra se adtollen- @1 €tem, praecipuam in Gedrosia. narrat erui post aequinoc-€tium vernum radicitus siccarique ad lunam XXX diebus, €ita lucere noctibus; Magos Parthorumque reges hac herba €uti ad vota suscipienda. eandem vocari chenamychen, quo-€niam anseres a primo conspectu eius expavescant, ab aliis €nyctalopa, quoniam e longinquo noctibus fulgeat. @@Melilotos ubique nascitur, laudatissima tamen in €Attica; ubicumque vero recens, nec candicans et croco €quam simillima, quamquam in Italia odoratior candida. @@Florum prima ver nuntiat viola alba, tepidiori-€bus vero locis etiam hieme emicat; post ea, quae ion €appellatur et purpurea, proxime flamme[2u]2m, quod phlox €vocatur, silvestre dumtaxat. cyclaminum bis anno, vere et €autumno; aestates hiemesque fugit. seriores supra dictis €aliquanto narcissus et lilium trans maria, in Italia quidem, €ut diximus, post rosam. ver[2um]2 in Graecia tardius etiam-€num anemone; est autem haec silvestrium bulborum flos, alia quam quae dicetur in medicis. sequitur oenanthe €ac melanium et ex silvestribus heli[2o]2chrysos, deinde alterum €genus anemones, quae limonia vocatur, post hanc gladiolus €comitatus hyacintho. novissima rosa, eademque prima de-€ficit excepta sativa; e ceteris hyacinthus maxime durat et @1 €viola alba et oenanthe, sed haec ita, si devolsa crebro €prohibeatur in semen ire. nascitur locis tepidis; odor idem ei, qui germinantibus uvis, atque inde nomen. hyacinthum €comitatur fabula duplex, luctum praeferen[2ti]2s eius, quem €Apollo dilexerat, aut ex Aiacis cruore editi, ita discur-€rentibus venis, ut Graecarum litterarum figura $*A*I& legatur €inscriptum. helioc[2h]2rysus florem habet auro similem, folium €tenue, cauliculum quoque gracilem, sed durum. hoc coro-€nare se Magi, si et unguenta sumantur ex auro, quod €apyron vocant, ad gratiam quoque vitae gloriamque per-€tinere arbitrantur. @@Et verni quidem flores hi sunt; succedunt illis €aestivi, lychnis et Iovis flos et alterum genus lilii, item €tiphyon et amaracus, quem Phrygium cognominant. sed €maxime spectabilis pothos. duo genera huius: unum, cui €flos hyacinthi est, alter candidus, qui fere nascitur tumulis, €quoniam fortius durat. et iris aestate floret. abeunt et €hi marcescuntque. alii rursus subeunt autumno: tertium €genus lilii et crocum et orsini utraque genera, unum €hebes, alterum odoratum, primis omnia imbribus emicantia. coronarii quidem et spinae flore utuntur, quippe cum €spinae albae cauliculi inter oblectamenta quoque gulae €condiantur. hic est trans maria ordo florum. in Italia @1 €violis succedit rosa, huic intervenit lilium, rosam cyanus €excipit, cyanum amarantus. nam vicapervica semper viret, €in modum liniae foliis geniculatim circumdata, topiaria €herba, inopiam tamen florum aliquando supplet. haec a €Graecis chamaedaphne vocatur. @@Vita longissima violae albae trimatu. ab eo tem-€pore degenerat. rosa et quinquennium perfert non recisa €nec adu[2s]2ta. illo enim modo iuvenescit. diximus et terram €referre plurimum. nam in Aegypto sine odore haec omnia, €tantumque myrtis odor praecipuus; ali[2o]2qui etiam binis €mensibus antecedit germinatio omnium. rosaria a favonio €fossa oportet esse iterumque solstitio, et id agendum, ut €intra id tempus purgata ac pura sint. @@Verum hortis coronamentisque maxime al-€varia et apes conveniunt, res praecipui quaestus conpen-€diique, cum favet. harum ergo causa oportet serere thy-€mum, apiastrum, rosam, violas, lilium, cytisum, fabam, €erviliam, cunilam, papaver, conyzam, casiam, melilotum, €melissophyllum, cerinth[2en]2. ea est autem folio candido, €incurvo, cubitalis, capite concavo mellis sucum habente. horum floris avidissimae sunt atque etiam sinapis, quod €miremur, cum olivae florem ab his non attingi constet; €ideo hanc arborem procul esse melius sit, cum aliquas €quam proxime seri conveniat, quae et evolantium examina €invitent nec longius abire patiantur. @1 @@Cornum quoque arborem caveri oporteat. flore €eius degustato alvo cita moriuntur. remedium sorba con-€tusa e melle praebere his vel urinam hominis vel boum €aut grana punici mali Ammineo vino conspersa. at genistas €circumseri alvariis gratissimum. @@Mirum est dignumque memoratu de alimentis €quod conperi. Hostilia vicus adluitur Pado. huius inqui-€lini pabulo circa deficiente inponunt navibus alvos nocti-€busque a[2d]2 quina milia passuum contrario amne subvehunt. €egressae luce apes pastaeque ad naves cotidie remeant €mutantes locum, donec pondere ipso pressis navibus plenae alvi intellegantur revectisque eximantur mella. et in €Hispania mulis provehunt simili de causa. tantum-€que pabulum refert, ut mella quoque venenata fiant. Hera-€cliae in Ponto quibusdam annis perniciosissima existunt €ab iisdem apibus facta, nec dixere auctores, e quibus €floribus ea fierent! nos trademus quae conperimus. herba €est ab exitio et iumentorum quidem, sed praecipue caprarum €appellata aegolethron. huius flore concipiunt noxium virus €aquoso vere marcescentis. ita fit, ut non omnibus annis sentiatur malum. venenati signa sunt, quod omnino non €densatur, quod color magis rutilus est, odor alienus, sternu-€menta protinus movens, quod ponderosius innoxio. qui €edere, abiciunt se humi refrigerationem quaerentes, nam et sudore diffluunt. remedia sunt multa, quae suis locis €dicemus; sed quoniam statim repraesentari aliqua in €tantis insidiis oportet, mulsum vetus e melle optimo et @1 €ruta, salsamenta etiam, si reiciantur, sumpta crebro. cer-€tumque est id malum per excrementa ad canes etiam €pervenire similiterque torqueri eos. mulsum tamen ex eo €inveteratum innocuum esse constat, et feminarum cutem €nullo melius emendari cum costo, suggillata cum aloe. @@Aliud genus in eodem Ponti situ, gente Sanno-€rum, mellis, quod ab insania, quam gignit, maenomenon €vocant. id existimatur contrahi flore rhododendri, quo €scatent silvae. gensque ea, cum ceram in tributa Romanis €praestet, mel, quoniam exitiale est, non vendit. et in €Perside et in Mauretaniae Caesariensis Gaetulia, conter-þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨•˜Í‡mina Massaesylis, venenati favi gignuntur, quidamque a €parte, quo nihil esse fallacius potest, nisi quod livore de-prehenduntur. quid sibi voluisse naturam his arbitremur €insidiis, ut ab iisdem apibus nec omnibus annis fierent €aut non totis favis? parum enim erat genuisse rem, in €qua venenum facillime daretur? etiamne hoc ipsa in melle €tot animalibus dedit? quid sibi voluit, nisi ut cautiorem €minusque avidum faceret hominem? non enim et ipsis €apibus iam cuspides dederat et quidem venenatas, reme-€dio adversus has utique non differendo? ergo malvae suco €aut foliorum hederae perungui salutare est vel percussos €eas bibere. mirum tamen est venena portantes ore fin-€gentesque ipsas non mori, nisi quod illa domina rerum @1 €omnium hanc dedit repugnantiam apibus, sicut contra €serpentes Psyllis Marsisque inter homines. @@Aliud in Creta miraculum mellis: mons est €Carina passuum ambitu, intra quod spatium muscae €non reperiuntur, natumque ibi mel nusquam attingunt. €hoc experimento singulare medicamentis eligitur. @@Alvaria orientem aequinoctialem spectare con-€venit. aquilonem evitent, nec favonium minus. alvus €optim[2a]2 e cortice, secunda ferula, tertia vimine; multi et €e speculari lapide fecere, ut [2o]2perantes intus spectarent. €circumlini alvos fimo bubulo utilissimum, operculum a €tergo esse ambulatorium, ut pro[2f]2eratur intus, si magna €sit alvus aut sterilis operatio, ne desperatione curam €abiciant; id paulatim reduci fallente operis incremento. €alvos hieme stramento operiri, crebro suffiri, maxime fimo bubulo. cognatum hoc iis innascentes bestiolas necat, €araneos, papiliones, teredines, apesque ipsas excitat. et €araneorum quidem exitium facilius est; papilio, pestis €maior, lucernis tollitur vere, cum maturescat malva, noctu €interlunio caelo sereno accensis ante alvos. in eam flam-€mam sese ingerunt. @@Si cibus sentiatur deesse apibus, uvas passas €siccasve ficos tusas ad fores earum posuisse conveniat, €item lanas tractas madentes passo aut defruto aut aqua @1 €mulsa, gallinarum etiam [2cr]2udas carnes. quibusdam et €aestatibus iidem cibi praestandi, cum siccitas continua €florum alimentum abstulit. alvorum, cum mel eximatur, €inlini oportet exitus melissophyllo aut genista tritis, aut €medias alba vite praecingi, ne apes diffugiant. vasa mel-€laria et favos lavari aqua praecipiunt, hac decocta fieri €saluberrimum acetum. @@Cera fit expressis favis, sed ante purificatis aqua €ac triduo in te[2n]2ebris siccatis, quarto die liquatis igni in €novo fictili, aqua favos tegente, tunc sporta colatis. rursus €in eadem olla coquitur cera cum eadem aqua excipitur-€que alia frigida, vasis melle circumlitis. optima quae €Punica vocatur, proxima quam maxime fulva odorisque €mellei, pura, natione autem Pontica, quod constare equi-€dem miror inter venenata mella, dein Cretica, plurimum €enim ex propoli habet, de qua diximus in natura apium. €post has Corsica, quoniam ex buxo fit, habere quan[2d]2am vim medicaminis putatur. Punica fit hoc modo: ventilatur €sub diu saepius cera fulva, dein fervet in aqua marina €ex alto petita addito nitro. inde lingulis hauriunt florem, €id est candidissima quaeque, transfunduntque in vas, quod €exiguum frigidae habeat, et rursus marina decocunt sepa-€ratim, dein vas ipsum a[2u]2t [2a]2quam refrigerant. et cum hoc €ter fecere, iuncea crate sub diu siccant sole lunaque. €haec enim candorem facit, sol siccat, et, ne liquefaciat, @1 €protegunt tenui linteo. candidissima vero fit post insola-€tionem etiamnum recocta. Punica medicinis utilissima. nigrescit cera addito chartarum cinere, sicut anchusa ad-€mixta rubet, variosque in colores pigmentis trahitur ad €reddendas similitudines et innumeros mortalium usus €parietumque etiam et armorum tutelam. cetera de melle €apibusque in natura earum dicta sunt. €@@Et hortorum quidem omnis fere peracta ratio est; secuntur herbae sponte nascentes, quibus plerae-€que gentium utuntur in cibis maximeque Aegyptus, frugum €quidem fertilissima, sed ut prope sola iis carere possit. €tanta est ciborum ex herbis abundantia. in Italia paucis-€simas novimus, fraga, tamnum, ruscum, batim marinam, €batim hortensiam, quas aliqui asparagum Gallicum vocant, €praeter has pastinacam pratensem, lupum salictarium, eaque €verius oblectamenta quam cibos. @@In Aegypto nobilissima est colocasia, quam cya-€mon aliqui vocant. hanc e Nilo metunt, caule, cum coctus €est, araneoso in mandendo, thyrso autem, qui inter folia €emicat, spectabili, foliis latissimis, etiam si arboreis con-€parentur, ad similitudinem eorum, quae personata in nostris €amnibus vocamus, ade[2o]2que Nili sui dotibus gaudent, ut €inplexis colocasiae foliis in variam speciem vasorum potare €gratissimum habeant. seritur iam haec in Italia. @@In Aegypto proxima auctoritas cichorio est, quod @1 €diximus intubum erraticum. nascitur post vergilias, floret €particulatim. radix ei lenta, quare etiam ad vincula utun-€tur illa. anthalium longius a flumine nascitur, mespili €magnitudine et rotunditate, sine nucleo, sine cortice, folio €cyperi. mandunt igni comparatum. mandunt et oetum, cui pauca folia minimaque, verum radix magna. arachidne €quidem et aracos, cum habeant radices ramosas ac multi-€plices, nec folium nec herbam ullam aut quicquam aliud €supra terram habent. reliqua volgarium in cibis apud eos €herbarum nomina: c[2ho]2ndryl[2l]2a, hypoc[2hoe]2ris, cauca[2l]2is, enthr[2y]2-€scum, scandix, [2come]2, quae ab aliis tragopogon vocatur, €foliis croco simillimis, parthenium, trychnum, corchorus €et ab aequinoctio nascentes aphace, achynops. epipetron €vocant quae numquam floret. at e contrario ap[2h]2ace sub-€inde marcescente flore emittit alium tota hieme totoque €vere usque in aestatem. @@Multas praeterea ignobiles habent, sed maxime €celebrant cnecon Italiae ignotam, ipsis autem oleo, non €cibo gratam. hoc faciunt e semine eius. differentia prima: @1 €silvestris et mitior. silvestrium duae species. una mitiori €simili[2s]2, caule tamen rigido; itaque et colu antiquae ute-€bantur exili, quare quidam atractylida vocant. semen eius €candidum et grande, amarum. altera hirsutior, torosiore €caule et qui paene humi serpat, minuto semine. aculea-€tarum generis haec est, quoniam distinguenda sunt et €genera. @@Ergo quaedam herbarum spinosae sunt, quaedam €sine spinis. spinosarum multae species. in totum spina €est asparagus, scorpio, nullum enim folium habent. quae-€dam spinosa foliata sunt, ut carduus, er[2y]2nge, glycyrrhiza, €urtica; his enim omnibus foliis inest aculeata mordacitas. €aliqua et secundum spinam habent folium, ut tribulus et €anonis. quaedam in folio non habent et in caule habent, €ut pheos, quod aliqui stoeben appellavere. hippophaes €spinis geniculatum. tribu[2l]2o proprietas, quod et fructum €spinosum habet. @@Ex omnibus his generibus urtica maxime nosci-€tur acetabulis in flore purpuream lanuginem fundentibus, €saepe altior binis cubitis. plures eius differentiae: sil- @1 €vestris, quam et feminam vocant, mitiorque; et silvestri €quae dicitur canina acrior, caule quoque mordaci, fimbriatis €foliis; quae vero etiam odorem fundit Herculanea vocatur. semen omnibus copiosum, nigrum. mirum sine ullis spi-€narum aculeis lanuginem ipsam esse noxiam et tactu €tantum levi pruritum pusulasque confestim adusto similes €existere. notum est [et] remedium olei. sed mordacitas €non protinus cum ipsa herba gignitur, nec nisi solibus €roborata. incipiens quidem ipsa nasci vere non ingrato, €multis etiam religioso in cibo est ad pellendos totius anni €morbos. silvestrium quoque radix omnem carnem tene-€riorem facit simul cocta. quae innoxia est, morsu carens, €lamium vocatur. de scorpione dicemus inter medicas. @@Carduus et folia et caules spinosae lanuginis €habet, item acorna, leucacanthos, chal[2ceos]2, [2c]2necos, poly-€acanthos, onopyxos, hel[2x]2ine, scolymos. chamaeleon in foliis €non habet aculeos. est et illa differentia, quod quaedam €in his multicaulia ramosaque sunt, ut carduus, uno autem €caule ne[2c]2 ramosum cnecos. quaedam cacumine tantum €spinosa sunt, ut erynge. quaedam aestate florent, ut þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨•˜ßtetralix et helxine. scolymos quoque sero floret et diu. @1 €acorna [2a cneco]2 colore tantum rufo distinguitur et pinguiore €suco. idem erat atractylis quoque, nisi candidior esset et €nisi sanguineum sucum funderet, qua de causa phonos €vocatur a quibusdam, odore etiam gravis, sero mature-€scente semine nec ante autumnum, quamquam id de omni-€bus spinosis dici potest. verum omnia haec et semine et radice nasci possunt. scolymus carduorum generis ab his €distat, quod radix eius vescendo est decocta. mirum, €quod sine intervallo tota aestate aliud floret in eo genere, €aliud concipit, aliud parturit. aculei arescente folio de-€sinunt pungere. hel[2x]2ine rara visu est neque in omnibus €terris, a radice foliosa, ex qua media veluti malum ex-€tuberat contectum sua fronde. huius vertex summus €lacrimam continet iucundi saporis, acanthicen mastic[2h]2en €appellatam. @@Et cactos quoque in Sicilia tantum nascitur, suae €proprietatis et ipse. in terra serpunt caules a radice €emissi, lato folio et spinoso. caules vocant cact[2o]2s, nec €fastidiunt in cibis inveteratos [2quo]2que. unum autem caulem €rectum habet, quem vocant [2p]2t[2er]2nica, eiusdem suavitatis, €sed vetustatis inpatientem. semen ei lanuginis, quam pap- @1 €pum vocant, quo detracto et cortice teneritas similis €cerebro palmae est. vocant ascalia[2n]2. @@Tribulus non nisi in palustribus nascitur. dura €res alibi, iuxta Nilum et Strymonem amnes [2r]2ecipitur in €cib[2o]2s, inclinatus in vadum, folio [2lato]2 atque effigie ulmi, €pediculo longo. at in reliquo orbe genera II, uni cicer-€culae folia, alteri aculeata. hic et serius floret magisque €saepta obsidet villarum. semen ei rotundius, nigrum, in €siliqua, alteri harenac[2e]2um. spinosorum etiamnum aliud €genus anonis. in ramis enim spinas habet adposito folio €rutae simili, toto caule foliato in modum coronae. sequi-€tur arata, frugibus inimica vivaxque praecipue. @@Aculeatarum caules aliquarum per terram serpunt, €ut eius, quam coronopum vocant. e diverso stat anchusa €inficiendo ligno cerisque radicis aptae, stant e mitioribus €anthemis et phyllanth[2e]2s et anemone et ap[2h]2ace. caule fo-€liato est crepis et lotos. @@Differentia foliorum et hic quae in arboribus, @1 €brevitate pediculi ac longitudine, angustiis ipsius folii, €amplitudine, iam vero angulis, incisuris, odore, flore. diu-€turnior hic quibusdam per partes florentibus, ut ocimo, €heliotropio, aphacae, onochi[2li]2. multis inter haec €aeterna folia, sicut quibusdam arborum, inprimisque helio-€tropio, adianto, poli[2o]2. @@Aliud rursus spicatarum genus, ex quo est €a[2ch]2yn[2o]2ps, alopecuros, steleph[2u]2ros, _quam quidam or-€tygem vocant, alii plantaginem, de qua plura dicemus €inter medicas_, [2t]2hryallis. ex his alopecuros spicam €habet mollem et lanuginem densam, non dissimilem vul-€pium caudis, unde et nomen. proxima e[2i]2 est et stele-€phuros, nisi quod illa particulatim floret. cichorion et €similia circa terram folia habent; germinant ab radice €post vergilias. @@Perdicium et aliae gentes quam Aegyptii edunt. €nomen dedit avis id maxime eruens. crassas plurimasque €habet radices. item ornithogale caule tenero, candido, €semipeda[2li]2 molli, tribus aut quattuor agnatis, radice bul-€bosa; coquitur in pulte. @1 @@Mirum loton herbam et aegilopa non nisi post €annum e semine suo nasci. mira et anthemidis natura, €quod a summo florere incipit, cum ceterae omnes, quae €particulatim florent, ab ima sui parte incipiant. @@Notabile et in lappa, quae adhaerescit, quod in €ipsa flos nascitur non evidens, sed intus occultus, et intra €se [2ger]2minat velut animalia, quae in se pariunt. circa €Opuntem [2e]2s[2t]2 herba etiam homini dulcis, mirumque e folio €eius radicem fieri ac sic eam nasci. @@[2I]2asine unum folium habet, sed ita implicatum, €ut plura videantur. ch[2o]2ndrylla amara est et acris in ra-€dice suci. amara et aphace et quae picris nominatur, et €ipsa toto anno florens; nomen ei amaritudo inposuit. @@Notabilis et scillae crocique natura, quod, cum €omnes herbae folium primum emittant, mox in caulem €rotundentur, in his caulis prior intellegitur quam folium. €et in croco quidem flos inpellitur caule, in scilla vero €caulis exit, deinde ex eo flos emergit, eademque ter floret, €ut diximus, tria tempora arationum ostendens. @@Bulborum generi quidam adnumerant et cypiri, €hoc est gladioli, radicem. dulcis ea est et quae decocta €panem etiam gratiorem faciat ponderosioremque simul @1 €subacta. non dissimilis est et quae thesium vocatur, €gustu aspera. @@Ceterae eiusdem generis folio differunt: aspho-€delus oblongum et angustum habet, scilla latum et tracta-€bile, gladiolus simile nomini. asphodelus manditur et €semine tosto et bulbo, set hoc in cinere tosto, dein sale €et oleo addito, praeterea tuso cum ficis, praecipua vo-€luptate, ut videtur Hesiodo. tradunt et ante portas €villarum satum remedio esse contra veneficiorum noxiam. asphodeli mentionem et Homerus fecit. radix eius napis €modicis similis est, neque alia numerosior LXXX simul €acervatis saepe bulbis. Theophrastus et fere Graeci €princepsque Pythagoras caulem eius cubitalem et saepe €duum cubitorum, foliis porri silvestris, anthericum voca-€vere, radicem vero, id est bulbos, asphodelum. nostri €illud albucum vocant et asphodelum [2h]2as[2t]2ulam regiam, cau-lis acinosi, ac duo genera faciunt. albuco scapus cubi-€talis, amplus, purus levisque, de quo Mago praecipit exitu €mensis Marti et initio Aprilis, cum floruerit, nondum €semine eius intumescente, demetendum findendosque scapos €et quarto die in solem proferendos, ita siccati manipulos faciendos. idem [2o]2ist[2o]2n adicit a Graecis vocari, quam €inter ulvas sagittam appellamus. hanc ab idibus Maiis €usque in finem Octobris mensis decorticari atque leni sole @1 €siccari iubet; idem et gladiolum alterum, quem cypiron €vocant, et ipsum palustrem, Iulio mense toto secari iubet €ad radicem tertioque die in sole siccari, donec candidus €fiat, cotidie autem ante solem occidentem in tectum re-€ferri, quoniam palustribus desectis nocturni rores noceant. @@Similia praecipit et de iunco, quem maris-€cum appellant, ad texendas tegetes et ipsum Iunio mense €eximi ad Iulium medium praecipiens, cetera de siccando €eadem, quae de ulva suo loco diximus. alterum genus €iuncorum facit, quod marinum et a Graecis oxyschoenon €vocari invenio. tria genera eius: acuti, sterilis, quem ma-€rem et oxyn Graeci vocant; reliqua feminini, ferentis semen nigrum: quem mela[2n]2cran[2i]2m appellant, crassior hic €et fruticosior, magisque etiamnum tertius, qui vocatur holo-€schoenus. ex his melancranis sine aliis generibus nasci-€tur, oxys autem et holoschoenus eodem caespite. utilis-€simus ad vitilia holoschoenus, quia mollis et carnosus est; €fert fructum ovorum cohaerentium modo. nascitur autem €et is, quem marem appellavimus, ex semetipso, cacumine in terram defixo, melancranis autem suo semine. alioqui €omnium radices omnibus annis intermoriuntur. usus ad €nassas marinas, vitilium elegantiam, lucernarum lumina, €praecipua medulla, amplitudine iuxta maritimas Alpes tanta, €ut inciso ventre inpleant paene unciarum latitudinem, in €Aegypto vero cub[2it]2orum longitudinem non aliis utiliorem. @1 quidam etiamnum unum genus faciunt iunci trianguli €_cyperon vocant_, multi vero non discernunt a cypiro €vicinitate nominis. nos distinguemus utrumque. €@@Cypirus est gladiolus, ut diximus, radice bulbosa, lau-€datissimus in insulis Creta, dein Naxo et postea in Phoe-€nice. Cretico candor odorque vicinus nardo, Naxio acrior, €Phoenicio exiguum spirans, nullus Aegyptio, nam et ibi nascitur. discutit duritias corporum; iam remedia enim €dicemus, quoniam et florum odorumque generi est magnus €usus in medicina. quod ad cypiron attinet, Apollodo-€rum quidem sequar, qui negat bibendum, quamquam pro-€fessus efficacissimum esse adversus calculos. os eo fovet. €feminis quidem abortus facere non dubitat; mirumque, €tradit barbaros suffitum huius herbae excipientes ore lie-€nes consumere et non egredi domibus nisi ab hoc suffitu, €vegetiores enim firmioresque sic etiam in die fieri; inter-þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨•˜ôˆŠtriginum et alarum vitiis perfrictionibusque cum oleo in-€litum non dubie mederi. @@Cyperos iuncus est, qualiter diximus, angulosus, €iuxta terram candidus, cacumine niger pinguisque. folia €ima porraceis exiliora, in cacumine minuta, inter quae €semen est. radix olivae nigrae similis, quam, cum oblonga €est, cyperida vocant, magni in medicina usus. laus cypero €prima Hammoniaco, secunda Rhodio, tertia Theraeo, novis- @1 €sima Aegyptio. qu[2i]2 et confudit intellectum, quoniam et €cypiros ibi nascitur. sed cypiros [2radice]2 durissima vixque €spirans, c[2yp]2eris odor et ipsis nardum imitans. est et per €se Indica herba, quae cypira vocatur, zingiberis effigie; commanducata croci vim reddit. cypero vis in medicina €psilotri. inlinitur pterygiis ulceribusque genitalium et quae €in umore sunt omnibus, sicut oris ulceribus. radix ad-€versus serpentium ictus et scorpionum praesentis remedii €est. vulvas aperit pota; largiori tanta vis, ut et expellat €eas. urinam ciet et calculos, ob id utilissima hydropicis. €inlinitur et ulceribus, quae serpunt, sed his praecipua, €quae in stomacho sunt, e vino vel aceto inlita. @@Iunci radix in tribus heminis aquae decocta ad €tertias tussi medetur. semen tostum et in aqua potum €sistit alvum et feminarum menses. capitis dolores facit. €qui vocatur holoschoenus * * * quae proxima sunt ra-€dici, commanducantur adversus araneorum morsus. inve-€nio etiamnum unum iunci genus quod [2Eu]2ripicen vocant; €huius semine somnum allici, set modum servandum, ne €sopor fiat. @@Obit[2er]2 et odorati iunci medicinae dicentur, quo- @1 €niam et in * * * Syria Coele, ut suo loco rettulimus, €nascitur. laudatissimus ex Nabataea cognomine teuchitis, €proximus Babylonius, pessimus ex Africa ac sine odore. €est autem rotundus, vinosae mordacitatis ad linguam; sin-€cerus in confricando odorem rosae emittit rubentibus frag-€mentis. discutit inflationes, ob id stomacho utilis bilem-€que reicientibus. singultus sedat, ructus movet, urinam €ciet, vesicae medetur. ad muliebres usus decoquitur. opis-€thotonicis cum resina arida inponitur excalfactoria v[2i]2. @@Rosa adstringit, refrigerat. usus eius dividitur in €folia et flores, capita. foliorum partes, quae sunt candi-€dae, ungues vocantur. in flore aliud est semen, aliud €capillus, in capite aliud cortex, aliud calix. folium sicca-€tur aut tribus modis exprimitur: per se, cum ungues non €detrahuntur_ibi enim umoris plurimum_, aut cum €detractis unguibus reliqua pars aut oleo aut vino mace-ratur in sole vasis vitreis. quidam et salem admiscent, €nonnulli et anchusam aut aspalathum aut iuncum odora-€tum, quia talis maxime prodest vulvae ac dysintericis. €exprimuntur eadem folia detractis unguibus trita per lin-€teum spissum in aereum vas, lenique igni sucus coquitur, €donec fiat crassitudo mellis. ad haec eligi oportet odora-tissima quaeque folia. vinum quomodo fieret e rosa, €diximus inter genera vini. usus suci ad aures, oris @1 €ulcera, gingivas, tonsillas gargarizati, stomachum, vulvas, €sedis vitia, capitis dolores_in febri per se vel cum €aceto_, somnos, nausias. folia uruntur in calliblepharum, €et siccis femina adsperguntur. epiphoras quoque arida €leniunt. flos somnum facit, inhibet fluctiones mulierum, €maxime albas, in posca potus et sanguinis excreationes, €stomachi quoque dolores, quantum * * * in vini cyathis tribus. seminis optimum crocinum nec anniculo vetustius €et in umbra siccatum; nigrum inutile. dentium dolori in-€linitur, urinam ciet, stomacho inponitur, item igni sacro €non veteri. naribus subductum caput purgat. capita pota €ventrem et sanguinem sistunt. ungues rosae epiphoris sa-€lubres sunt; ulcera enim oculorum rosa sordescunt, prae-€terquam initiis epiphorae ita, ut arida cum pane inponatur. folia quidem intus stomachi rosionibus et [intus] ventris €aut intestinorum utilissima et praecordiis, vel inlita. cibo €quoque lapathi modo condiuntur. cavendus in his situs €celeriter insidens. et aridis aut expressis aliquis usus. €diapasmata inde fiunt ad sudores coercendos ita, ut a bali-€neis inarescant corpori, dein frigida abluantur. silvestris €pilulae cum adipe ursino alopecias emendant. @@Lilii radices multis modis florem suum nobilitant, @1 €contra serpentium ictus ex vino potae et contra fungo-€rum venena. propter clavos pedum in vino decoquuntur €triduoque non solvuntur. cum adipe aut oleo decoctae €pilos quoque adustis reddunt. e mulso potae inutilem €sanguinem cum alvo trahunt, lienique et ruptis, vulsis €prosunt et mensibus feminarum, in vino vero decoctae inpositaeque cum melle nervis praecisis. medentur contra €lichenas et lepras, et furfures in facie emendant, erugant €corpora, cu[2te]2m. folia in aceto cocta vulneribus inponuntur, €si testium, melius cum hyoscyamo et farina tritici. semen €inlinitur igni sacro, flos et folia ulcerum vetustati, sucus €qui flore expressus est_ab aliis mel vocatur, ab aliis €syrium_ad emolliendas vulvas sudoresque faciendos et €suppurationes concoquendas. @@Narcissi duo genera in usum medici recipiunt, €purpureo flore et alterum herbaceum, hunc stomacho in-€utilem et ideo vomitorium alvosque solventem, nervis in-€imicum, caput gravantem et a narce narcissum dictum, €non a fabuloso puero. utriusque radix mulsei saporis est. ambustis prodest exiguo e melle, sic et vulneribus et €luxatis; panis vero cum melle et ae[2ri]2na farina, sic et in- @1 €fixa corpori extrahit. in polenta tritus oleoque contusis €medetur et lapide percussis. purgat vulnera permixtus €farinae, nigras vitiligines emaculat. ex hoc flore fit nar-€cissinum oleum ad emolliendas duritias, calfacienda quae €alserint, auribus utilissimum, sed et capitis dolores facit. @@Violae silvestres et sativae. purpureae refrigerant. €contra inflammationes inlinuntur stomacho, ardenti inpo-€nuntur et capiti in fronte, oculorum privatim epiphoris et €sede procidente volvave et contra suppurationes. crapulam €et gravedines capitis inpositis coronis olfactuque discutiunt, €anginas ex aqua potae. id, quod purpureum est ex his, €comitialibus medetur, maxime pueris, in aqua potum. semen violae scorpionibus adversatur. contra flos albae €suppurata aperit, ipsa discutit. et alba autem et lutea €extenuat menses, urinam ciet. minor vis est recentibus, €ideoque aridis post annum utendum. lutea dimidio cyatho €in aqua[2e]2 tribus menses trahit. radices eius cum aceto €inlitae sedant lienem, item podagram, oculorum autem in-€flammationes cum murra et croco. folia cum melle pur-€gant capitis ulcera, cum cerato rimas sedis et quae in €umidis sunt, ex aceto vero collectiones sanant. @@Baccar in medicinae usu aliqui ex nostris per-€pressam vocant. auxiliatur contra serpentes, capitis dolo-€res fervoresque, item epiphoras. inponitur mammis tumen-€tibus a partu et aegilopiis incipientibus ignibusque sacris. €odor somnum gignit. radicem decoctam bibere spasticis, @1 eversis, convulsis, suspiriosis salutare est [2et]2 in tussi vetere. €rami eius tres quattuorve decocuntur ad tertias partes; €haec potio mulieres ex abortu purgat. laterum punctiones €tollit et vesicae calculos. tunditur [2et]2 u[2t]2ili[2ter i]2n diapasmata. €vestibus odoris gratia inseritur. combretum, quod simile €ei diximus, tritum cum axungia vulnera mire sanat. @@Asarum iocinerum vitiis salutare esse traditur €uncia sumpta in hemina mulsi mixti. alvum purgat elle-€bori modo, hydropicis prodest et praecordiis vulvisque ac €morbo regio. in mustum si addatur, facit vinum urinis €ciendis. effoditur cum folia mittit, siccatur et conditur. €in umbra situm celerrime sentit. @@Et quoniam quidam, ut diximus, nardum €rusticum nominavere radicem baccaris, contexemus et Gal-€lici nardi remedia, in hunc locum dilata in peregrinis arbo-€ribus. ergo adversus serpentes duabus drachmis in vino €succurrit, inflationibus coli vel ex aqua vel ex vino, item €iocineris et renium suffusisque felle et hydropicis, per se €vel cum absinthio. sistit purgationum mulierum impetus. @@Eius vero, quod phun eodem loco appellavimus, €radix datur potui trita vel decocta ad strangulatus vel €pectoris dolores vel laterum quoque. menses ciet. bibitur €cum vino. @1 þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨•›‰@@Crocum melle non solvitur nulloque dulci, facil-€lime autem vino aut aqua. utilissimum in medicina, ad-€servatur cornea pyxide. discutit inflammationes omnes €quidem, sed oculorum maxime ex ovo; i[2tem]2 vulvarum quo-€que strangulatus, stomachi exulcerationes, pectoris et re-€nium, iocinerum, pulmonum vesicarumque, peculiariter €inflammationi earum vehementer utile, item tussi et pleu-riticis. tollit et pruritus, urinas ciet. qui crocum prius €biberint, crapulam non sentient, ebrietati resistent. coro-€nae quoque ex eo mulcent ebrietatem. somnum facit, €caput leniter movet, venerem stimulat. flos eius igni sacro €inlinitur cum creta Cimolia. ipsum plurumis medicamini-bus miscetur, collyrio uni etiam nomen dedit. faex €quoque expressi unguento crocino, quod crocomagma appel-€lant, habet suas utilitates contra suffusiones oculorum, uri-€nas. magis excalfacit quam crocum ipsum. optimum quod €gustatu salivam dentesque maxime inficit. @@Iris rufa melior quam candida. infantibus eam €circumligari salutare est, dentientibus praecipue et tussien-€tibus taeniarumve vitio laborantibus instillari. ceteri effec-€tus eius non multum a melle differunt. ulcera purgat €capitis, praecipue suppurationes veteres. alvum solvit dua-€bus drachmis cum melle, tussim, tormina, inflationes pota, lienes ex aceto. contra serpentium et araneorum morsus €ex posca valet; contra scorpiones duarum drachmarum €pondere in pane vel aqua sumitur; contra canum morsus €ex oleo inponitur et contra perfrictiones. sic et nervorum @1 €doloribus, lumbis vero et coxendicibus cum resina inlini-€tur. vis ei concalfactoria. naribus subducta sternumenta movet caputque purgat. dolori capitis cum cotoneis ma-€lis aut strutheis inlinitur. crapulas quoque et orthopnoeas €discutit. vomitiones ciet duobus obolis sumpta. ossa fracta €extrahit inposita cum melle. ad paronychia farina eius €utuntur, in vino ad clavos et verrucas, triduoque non €solvit[2ur]2. halitus oris commanducata abolet alarumque vi-€tia. suco duritias omnes emollit, somnum conciliat, sed €genituram consumit. sedis rimas et condylomata omnia-€que in corpore excrescentia sanat. sunt qui silvestrem xyrim vocent. strumas haec vel panos vel inguina dis-€cutit. praecipitur, ut sinistra manu ad hos usus eruatur €colligentesque dicant, cuius hominis vitiique causa eximant. scelus herbariorum aperietur et in hac mentione: partem €eius servant et quarundam aliarum herbarum, sicuti plan-€taginis, et si parum mercedis tulisse se arbitrantur rur-€susque opus quaerunt, partem eam, quam servavere, eodem €loco infodiunt, credo, ut vitia, quae sanaverint, faciant re-€bellare. saliuncae radix in vino decocta sistit vomitiones, €conroborat stomachum. @@Polio Musaeus et Hesiodus perungui iubent €dignationis gloriaeque avidos, polium tractari * * * coli, polium €contra venena haberi, contra serpentes substerni, uri, in @1 €vino decoqui recens vel aridum inlinique vel potari. me-€dici splenicis propinant ex aceto, morbo regio in vino, et €hydropicis incipientibus in vino decoctum; vulneribus quo-que sic inlinunt. secundas mulierum partusque emortuos €pellit, item dolores corporis. vesicas inanit, epiphoris in-€linitur. nec magis alia herba convenit medicamento, quod €alexipharmacon vocant. stomacho tamen inutile esse caput-que eo inpleri et abortum fieri puto. aliqui negant et €religionem addunt, ubi inventum sit, protinus adalligan-€dum contra oculorum suffusiones cavendumque, ne terram €attingat. hi et folia eius thymo similia tradunt, nisi quod €molliora sunt et lanatiore canitie. cum ruta silvestri et €si teratur ex aqua caelesti, aspidas mitigare dicitur, [2e]2t €non secus atque cy[2ti]2nus adstringit et cohibet vulnera pro-€hibetque serpere. @@Holochrysos medetur stranguriae in vino, et ocu-€lorum epiphoris inlitu, cum faece vero vini cremata et €polenta lichenas emendat. chrysocomes radix calfacit et €adstringit. datur potui ad iocinerum vitia, item pulmo-€num, vulvae dolores in aqua mulsa decocta. ciet men-€strua et, si cruda detur, hydropicorum aquam. @@Melissophyllo sive melittaena si perunguantur alvi, €non fugient apes; nullo enim magis flore gaudent. scopis @1 €eius examina facillime continentur. idem praesentissimum €est contra ictus earum vesparumque et similium, sicut €araneorum, item scorpionum, item contra volvarum stran-gulationes addito nitro, contra tormina e vino. folia eius €strumis inlinuntur et sedis vitiis cum sale. decoctae su-€cus feminas purgat et inflammationes discutit et ulcera €sanat. articularios morbos sedat canisque morsus. prod-€est dysintericis veteribus et coeliacis, orthopnoicis, lieni-€bus, ulceribus thoracis. caligines oculorum suco cum melle €inungui eximium habetur. @@Melilotos quoque oculis medetur cum luteo ovi €aut lini semine. maxillarum quoque dolores lenit et capi-€tis cum rosaceo, item aurium e passo quaeque in mani-€bus intumescant vel erumpant, stomachi dolores in vino €decocta vel cruda tritaque. idem effectus et ad vulvas, €ad testes vero et sedem prociduam quaeque et alia ibi €sint vitia * * * recentem ex aqua decoctam vel ex passo. €adiecto rosaceo inlinitur ad carcinomata. defervescit in €vino dulci. peculiariter et contra meliceridas efficax. @@Trifolium scio credi praevalere contra ser-€pentium et scorpionum ictus ex vino aut posca, seminis €granis XX potis vel foliis et tota herba decocta, serpen-€tesque numquam in trifolio aspici; praeterea a celebratis €auctoribus contra omnia venena pro antidoto sufficere XXV €grana eius, quod minyanthes ex eo appellavimus, tradi, @1 multa alia praeterea in remediis eius adscribi. sed me €contra sententias eorum gravissimi viri auctoritas movet, €Sophocles enim poeta venenatum id dicit, Simos quo-€que ex medicis, decocti aut contriti sucum infusum cor-€pori easdem uredines facere, qua[2s]2 si percussis a serpente €inponatur. ergo non aliter utendum eo quam contra ve-€nena censuerim. fortassis enim et his venenis inter se €contraria sit natura, sicut multis aliis. item animadverto €semen eius, cuius minima sint folia, utile esse ad custo-€diendam mulierum cutis gratiam in facie inlitum. @@Thymum colligi oportet in flore et in umbra sic-€cari. duo autem sunt genera eius: candidum, radice li-€gnosa, in collibus nascens, quod et praefertur; alterum €nigrius florisque nigri. utraque oculorum claritati mul-€tum conferre existimantur et in cibo et in medicamentis; item diutinae tussi e[2c]2ligmate faciles excreationes facere €cum aceto et sale, sanguinem concrescere non pati e melle, €longas faucium destillationes extra inlita cum sinapi ex-€tenuare, item stomachi et ventris vitia. modicis tamen €utendum est, quoniam excalfaciunt; qua vi sistunt alvum, €quae si exulcerata sit, denarii pondus in sextarium aceti €et mellis addi oporteat, item si lateris dolor sit, aut inter €scapulas aut in thorace. praecordiis medentur ex aceto €cum melle, quae potio datur et in alienatione mentis ac melancholicis. datur et comitialibus, quos correptos olfactu @1 €excitat thymum. aiunt et dormire eos oportere in molli €thymo. prodest et orthopnoicis et anhelatori[2bu]2s mulie-€rumque mensibus retardatis vel si emortui sint in utero €partus, decoctum in aqua ad tertias, et viris vero contra €inflationes cum melle et aceto et si venter turgueat te-stesve aut si vesicae dolor exigat. e vino tumores et im-€petus inpositum tollit, item cum aceto callum et verru-€cas. coxendicibus inponitur cum vino, articulariis morbis €et luxatis tritum ac lanae inspersum ex oleo, ambustis €cum adipe suillo. dant et potion[2i in]2 articulariis [2m]2o[2r]2bis €trium obolorum pondere in tribus cyathis aceti et mellis, €in fastidio tritum cum sale. @@Hemerocalles pallidum e viridi et molle folium €habet, [2grandi]2 radice odorataque, bulbosa. cum melle in-€posita ventri aquas pellit et sanguinem etiam inutilem. €folia epiphoris oculorum mammarumque post partum in-€linuntur. @@Helenium ab Helena, ut diximus, natum favere €creditur formae, cutem mulierum in facie reliquoque cor-€pore nutrire incorruptam. praeterea putant usu eius quan-€dam [2v]2ita[2e]2 gratiam his veneremque conciliari. adtribuunt @1 þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨•›Ÿ…et hilaritatis effectum eidem potae in vino eumque, quem €habuerit nepenthes illud praedicatum ab Homero, quod €tristitia omnis aboleretur. est autem suci praedulcis. €prodest et orthopnoicis radix eius in aqua ieiunis pota. €est autem candida intus et dulcis. bibitur et contra ser-€pentium ictus ex vino. mures quoque contrita dicitur €necare. @@Habrotonum duorum traditur generum, campestre €ac montanum. hoc feminam, illud marem intellegi volunt. €amaritudo absinthii in utroque. Siculum laudatissimum, €dein Galaticum. usus et foliis, sed maior semini ad ex-€calfaciendum, ideo nervis utile, tussi, orthopnoeae, rup-€tis, co[2n]2vulsis, lumbis, urinae angustiis. datur bibendum €manualibus fasciculis decoctis ad tertias partes; ex his quaternis cyathis bibitur. datur et semen tusum in aqua €drachmae pondere. prodest et vulvae. concoquit panos €cum farina hordeacia et oculorum inflammationi inlinitur cotoneo malo cocto. serpentes fugat; contra ictus earum €bibitur cum vino inliniturque, efficacissimum contra ea, €quorum veneno tremores et frigus accidunt, ut scorpio-€num et phalangiorum; et contra venena alia pota prod-€est et quoquo modo algentibus. [2vis]2 e[2i]2 et extrahendi ea, €quae inhaereant corporibus. pellit et interaneorum mala. €ramo eius, si subiciatur pulvino, venerem stimulari aiunt, @1 €efficacissimamque esse herbam contra omnia veneficia, qui-€bus coitus inhibeatur. @@Leucanthemum suspiriosis medetur duabus €partibus aceti permixtum. sampsuchum sive amaracum in €Cypro laudatissimum et odoratissimum scorpionibus adver-€satur ex aceto ac sale inlitum. menstruis quoque multum €confert inpositum. minor eidem poto vis. cohibet et ocu-€lorum epiphoras cum polenta. sucus decocti tormina dis-€cutit. et urinis et hydropicis utile. movet aridum ster-€numenta. fit ex eo et oleum, quod sam[2p]2suc[2h]2inum vocatur €aut amaracinum, ad excalfaciendos molliendosque nervos; €et vulvas calfacit. folia suggillatis cum melle et luxatis €cum cera prosunt. @@Anemonas coronarias tantum diximus, nunc €reddemus et medicas. sunt qui [2ph]2re[2n]2ion vocent. duo €eius genera: prima silvestris, altera cultis nascens, utra-€que sabulosis. huius plures species: aut enim phoenicium €florem habet, quae et copiosissima est, aut purpureum €aut lacteum. harum trium folia apio similia sunt nec te-€mere semipedem altitudine excedunt, cacumine asparagi. flos numquam se aperit nisi vento spirante, unde et no-€men accepere. silvestri amplitudo maior, latioribus [2durio]2-€[2ribus]2que foliis, flore phoenicio. hanc errore ducti arge-€monen putant multi, alii rursus papaver, quod rh[2oe]2an @1 €vocavimus. sed distinctio magna, quod utraque haec postea €florent, nec aut sucum illarum anemonae reddunt aut €calyces habent nec nisi asparagi cacumen. prosunt anemo-€nae capitis doloribus et inflammationibus, vulvis mulierum. €lact[2e]2 quoque et menstrua cient cum tisana sumptae aut vellere adpositae. radix commanducata pituitam trahit, €dentes sanat, decocta oculorum epiphoras et cicatrices. €Magi [2occ]2ultum quiddam iis tribuere, qua[2e]2 primum aspi-€ciatur eo anno tolli iubentes dicique colligi eam tertianis €et quartanis remedio, postea adligari florem panno russeo €et in umbra adservari, ita, cum opus sit, adalligari. quae €ex his phoenicium florem habet, radice contrita cuicum-€que animalium inposita ulcus facit styptica vi; et ideo €expurgandis ulceribus adhibetur. @@Oenanthe herba nascitur in petris, folio pasti-€nacae, radice magna, numerosa. caulis eius et folia cum €melle ac vino nigro pota facilitatem pariendi praestant €secundasque purgant, tussim e melle tollunt, urinam cient. €radix et vesicae vitiis medetur. @@Heliochrysum alii chrysanth[2em]2on vocant, ra-€mulos habet candidos, folia subalbida, habrotono similia, €ad solis repercussum aureae lucis in orbem veluti corym-€bis dependentibus, qui numquam marcescunt; qua de causa €deos coronant illo, quod diligentissime servavit Ptolemaeus @1 €Aegypti rex. nascitur in frutectis. ciet urinas e vino pota et menses. duritias et inflammationes discutit, am-€bustis cum melle inponitur. contra serpentium ictus et €lumborum vitia bibitur. sanguinem concretum ventris aut €vesicae absumit cum mulso. folia eius trita trium obolo-€rum pondere sistunt profluvia mulierum in vino albo. vestes €tuetur odore non ineleganti. @@Hyacinthus in Gallia maxime provenit. hoc €ibi [2fu]2co hysginum tingunt. radix est bulbacea, mangoni-€cis venaliciis pulchre nota, quae e vino dulci inlita puber-€tatem coercet et non patitur erumpere. torminibus et €araneorum morsibus resistit. urinam impellit. contra ser-€pentes et scorpiones morbumque regium semen eius cum €habrotono datur. @@Lychnis quoque flammea illa adversus serpentes €et scorpiones et crabrones similiaque bibitur [2e]2 vin[2o]2 se-€mine trito. silvestris eadem stomacho inutilis. alvum sol-€vit, ad detrahendam bilem efficacissima duabus drachmis, €scorpionibus tam contraria, ut omnino visa ea torpescant. €radicem eius Asiani boliten vocant, qua adalligata oculo €albugines tolli dicuntur. @@Et vicapervica sive chamaedaphne arida tusa €hydropicis datur in aqua cocleari[2i]2 mensura, celerrimeque @1 €reddunt aquam. eadem decocta in cinere sparsa vino tu-€mores siccat. auribus suco medetur. alvi [2v]2i[2ti]2is inposita €plurimum prodesse dicitur. @@Rusci radix decocta bibitur alternis diebus in €calculorum valitudine et tortuosiore urina vel cruenta. €radicem pridie erui oportet, postero mane decoqui, ex eo €sextario vini cyathis duobus misceri. sunt qui et crudam €radicem tritam ex aqua bibant, et in totum ad virilia cau-€liculis eius ex aceto tritis nihil utilius putant. @@Batis quoque alvum mollit. inlinitur podagricis €cruda et contunsa. acinon et coronarum causa et cibo-€rum Aegyptii serunt, eademque erat quae ocimum, nisi €hirsutior ramis ac foliis esset et admodum odorata. ciet €et menses et urinas. €@@Colocasia Glaucias acria corporis leniri €putavit et stomachum iuvari. @@Anthalii, quod Aegyptii edunt, nullum alium €reperi usum. sed est herba anthyllium, quam alii anthyl-€lum vocant, duorum generum: foliis et ramis lenticulae €similis, palmi altitudine, sabulosis, apricis nascens, sub-€salsa gustanti; altera chamaepityi similis, brevior et hir-€sutior, purpurei floris, odore gravis, in saxosis nascens. €prior vulvis aptissima, ex rosaceo ac lacte inposita, et €vulneribus. bibitur in stranguria reniumque [2h]2arenis tri- @1 €bus drachmis. altera bibitur in duritia vulvarum et in €torminibus et in comitiali morbo cum melle et aceto quat-€tuor drachmis. @@Parthenium alii leucanthes, alii am[2ar]2acum €vocant, Celsus apud nos perdicium et muralem. nascitur €in hortorum saepibus, flore albo, odore mali, sapore amaro. €ad insidendum decoctae in duritia vulvarum et inflamma-€tionibus * * * , sicca cum melle et aceto inposita detrahit €bilem atram; ob hoc contra vertigines utilis et calculosis. €inlinitur et sacro igni, item strumis cum axungia invete-€rata. Magi contra tertianas sinistra manu evelli eam iu-€bent dicique, cuius causa vellatur, nec respicere, dein €eius folium aegri linguae subicere, ut mox in cyatho aquae €devoretur. @@Trychno, quam quidam strychnon scripsere, €utinam nec coronarii in Aegypto uterentur, quos invitat €hederae foliorum similitudo in duobus eius generibus, quo-€rum alterum, cui acini coccini, granosi in folliculis, hali-€cacabon vocant, alii callion, nostri autem vesicariam, quo-€niam vesicae et calculis prosit. frutex est surculosus verius @1 €quam herba, folliculis magnis la[2t]2isque et turbinatis grandi intus acino, qui maturescit Novembri mense. tertio folia €sunt ocimi, minime diligenter demonstrando remedia, non €venena, tractantibus, quippe insaniam facit parvo quoque €suco. quamquam et Graeci auctores in iocum vertere. €drachmae enim pondere lusum [2f]2u[2r]2oris gigni dixerunt, €species vanas imaginesque conspicuas obversari demon-€strantes; duplicatum hunc modum legitimam insaniam fa-€cere; quidquid vero adiciatur ponderi, repraesentari mor-tem. hoc est venenum, quod innocentissimi auctores €simpliciter dorycnion appellavere ab eo, quod cuspides in þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨•›³ƒproeliis tinguerentur illo passim nascente. qu[2i]2 parcius €insectabantur, manicon nominavere; qui nequiter occulta-€bant, erythron aut neurada [2aut]2, ut nonnulli, perisson, ne cavendi quidem causa curiosius dicendum. quin et alte-€rum genus, quod [2h]2alicacabon vocant, soporiferum est atque €etiam opio velocius ad mortem, ab aliis morion, ab aliis €mo[2ly]2 appellatum, laudatum vero a Diocle et Euenore, €a Timaristo quidem etiam carmine. mira oblivione in-€nocentia[2e]2_quippe praesentaneum remedium ad dentium @1 €mobiles firmandos, si colluerentur halicacabo [2i]2n vino_ €exceptionem addidere, ne diutius id fieret; delirationem €enim gigni. [2n]2o[2n]2 demonstranda remedia, quorum medicina maioris mali periculum adferat: commendetur ergo in cibis €tertium genus licet a[2c]2 praeferatur hortensi[2i]2s saporibus et €nil sit corporis malorum, cui non salutares trychnos Xeno-€crates praedicet; non tamen auxilia e[2a]2rum tanti sunt, €ut id[2eo]2 plura nos de iis commemorare fas putem, prae-sertim tanta copia innoxiorum medicaminum. halicacabi €radicem bibunt qui vaticinari gallantesqu[2e]2 vere ad con-€firmandas superstitiones aspici se volunt. remedio est_ €id enim libentius rettulerim_aqua copiosa mulsa calida €potu. nec illud praeteribo, aspidum naturae halicacabum €in tantum adversam, ut radice eius propius admota sopo-€retur illa sopore enecans vis earum. ergo trita ex oleo €percussis auxiliatur. @@Corchorum Alexandrini cibi herba est con-€volutis foliis ad similitudinem m[2o]2ri, praecordiis, ut ferunt, €utilis alopeciisque et lentigini. boum quoque scabiem ce- @1 €lerrime sanari ea inven[2i]2o apud Nicandrum quidem et €serpentium morsus, antequam flore[2a]2t. @@Nec de cneco sive atractylide verbosius dici par €esset, Aegyptia herba, ni magnum contra venenata anima-€lia praeberet auxilium, item adversus fungos. constat a €scorpione percussos, quamdiu teneant eam herbam, non €sentire cruciatum. €@@Et pesoluta[2m]2 Aegyptus in hortis serit, coro-€narum gratia. duo genera eius: femina ac mas; utraque €subdita venerem inhiberi, virorum maxime, tradunt. @@Et quoniam in mensuris quoque ac pon-€deribus crebro Graecis nominibus utendum est, interpre-€tationem eorum semel hoc in loco ponemus: drachma €Attica_fere enim Attica observatione medici utuntur_ €denarii argentei habet pondus, eademque VI obolos pon-€dere efficit, obolus X chalcos. cyathus pendet per se drach-€mas X; cum acetabuli mensura dicitur, significat heminae €quartam, id est drachmas XV. mna, quam nostri minam €vocant, pendet drachmas Atticas C. @1  Ÿôÿ@@@@{1LIBER XXII}1 ‘@@Implesse poterant miraculum sui natura atque tel-€lus reputantium vel prioris tantum voluminis dotes totque €genera herbarum utilitatibus hominum aut voluptatibus €genita. sed quanto plura restant quantoque mirabiliora €inventu! illa enim maiore in parte cibi aut odoris deco-€risve commendatio ad numerosa experimenta duxit; reli-€quarum potentia adprobat, nihil ab rerum natura sine €aliqua occultiore causa gigni. @@Equidem et formae gratia ritusque perpetui €in corporibus suis aliquas exterarum gentium uti herbis €quibusdam adverto animo. inlinunt certe aliis aliae faciem €in populis barbarorum feminae; maresque etiam apud Da-€cos et Sarmatas corpora sua inscribunt. simili plantagini €_glastum in Gallia vocatur_Britannorum coniuges nu-€rusque toto corpore oblitae quibusdam in sacris nudae incedunt, Aethiopum colorem imitantes. iam vero €infici vestes scimus admirabili fuco, atque, ut sileamus €Galatiae, Africae, Lusitaniae grani coccum imperatoriis €dicatum paludamentis, transalpina Gallia herbis Tyria atque @1 €conchylia tinguit et omnes alios colores. nec quaerit in €profundis murices seque obiciendo escam, dum praeripit, €beluis marinis intacta etiam ancoris scrutatur vada, ut €inveniat per quod facilius matrona adultero placeat, cor-ruptor insidietur nuptae: stans et in sicco carpit, quo €fruge[2m]2 modo. sed culpant ablui usu; alioqui fulgentius €instrui poterat luxuria, certe innocentius. €@@Non est nunc propositum ista consectari, nec [2c]2om-€[2m]2ittemus, ut subiciendo viliora luxuriam u[2t]2ilitate circum-€scribamus, dicturi et alias herbis tingui parietes nec pingi €lapide. nec tinguendi tamen rationem omisissemus, si um-quam ea liberalium artium fuisset. interim fortius agetur, €auctoritasque, quanta debet, etiam surdis, hoc est ignobi-€libus, herbis perhibebitur, siquidem auctores imperii Ro-€mani conditoresque immensum quiddam et hi[2n]2c sumpsere, €quoniam non aliunde sagmina in remediis publicis fuere €et in sacris legationibusque verbenae. certe utroque nomine €idem significatur, hoc est gramen ex arce cum sua terra €evolsum, ac semper e legatis, cum ad hostes clarigatum-€que mitterentur, id e[2st]2 res raptas clare repetitum, unus €utique verbenarius vocabatur. @1 @@Corona quidem nulla fuit graminea nobilior in €maiestate populi terrarum principis praemiisque gloriae. €gemmatae et aureae, vallares, murales, rostratae, civicae, €triumphales post hanc fuere suntque cunctae magno in-tervallo magnaque differentia. ceteras omnes singuli, et €duces ipsi imperatoresque, militibus aut aliquando collegis €dedere, decrevit in triumphis senatus cura belli solutus €et populus otiosus, graminea numquam nisi in despe-€ratione suprema contigit, nulli nisi ab universo exercitu €servato decreta. ceteras imperatores dedere, hanc solam €miles imperatori. eadem vocatur obsidionalis liberatis ob-sidione abominandoque exitu totis castris. quod si civicae €honos uno aliquo ac vel humillimo cive servato praecla-€rus sacerque habetur, quid tandem existimari debet unius €virtute servatus universus exercitus? dabatur haec viridi €e gramine decerpto inde, ubi obsessos servasset aliquis. €namque summum apud antiquos signum victoriae erat her-€bam porrigere victos, hoc est terra et altrice ipsa humo €et humatione etiam cedere, quem morem etiam nunc du-€rare apud Germanos scio. @@Donatus est ea L. Siccius Dentatus semel, cum €civicas quattuordecim meruisset depugnassetque centiens @1 €viciens semper victor. tanto rarius est servatorem unum €a servatis donari. quidam imperatores et saepius donati €sunt, veluti P. Decius Mus tribunus militum ab exercitu, €altera ab his, qui in praesidio obsessi fuerant, quanta esset €eius honoris auctoritas, confessus religione, siquidem do-€natus bovem album Marti inmolavit et centum fulvos, qui €ei virtutis causa dati fuerant simul ab obsessis. hic Decius €postea se consul Imperio[2so]2 conlega pro victoria devovit. data est et a senatu populoque Romano, qua claritate €nihil equidem in rebus humanis sublimius duco, Fabio €illi, qui rem omnem Romanam restituit non pugnando; €nec data, cum magistrum equitum exercitumque eius ser-€vasset,_tunc satius fuit nomine novo coronari appella-€tum patrem ab his, quos servaverat,_sed quo dictum €est consensu honoratus est Hannibale Italia pulso, quae €corona adhuc sola ipsius imperii manibus inposita est et, €quod peculiare ei est, sola a tota Italia data. @@Praeter hos contigit eius coronae honos M. Cal-€purnio Flammae tribuno militum in Sicilia, centurioni vero €uni ad hoc tempus Cn. Petreio Atinati Cimbrico bello. €primum pilum is capessens sub Catulo exclusam ab hoste €legionem suam hortatus tribunum suum dubitantem per €castra hostium erumpere interfecit legionemque eduxit. €invenio apud auctores eundem praeter hunc honorem ad-€stantibus Mario et Catulo cos. praetextatum immolasse ad tibicinem foculo posito. scripsit et Sulla dictator ab ex-€ercitu se quoque donatum apud Nolam legatum bello Mar-€sico, idque etiam in villa sua Tusculana, quae fuit postea €Ciceronis, pinxit. quod si verum est, hoc exsecrabiliorem @1 €eum dixerim, quandoquidem eam capiti suo proscriptione €sua ipse detraxit, tanto paucioribus civium servatis quam €postea occisis. addat etiamnum huic gloriae superbum €cognomen Felicem, ipse tamen obsessis in toto orbe pro-scriptis hac corona Sertorio cessit. Aemilianum quoque €Scipionem Varro auctor est donatum obsidionali in Africa €Manilio consule, III cohortibus servatis totidemque ad ser-€vandas eas eductis, quod et statuae eius in foro suo divus þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨–˜…Augustus [2in]2scripsit. ipsum Augustum M. Cicerone filio €consule idibus Septembribus senatus obsidionali donavit; €adeo civica non satis videbatur. nec praeterea quemquam €invenimus donatum. @@Nullae ergo herbae fuere certae in hoc honore, €sed quaecumque fuerant in periculi sede, quamvis igno-€biles ignotaeque, honorem nobilem faciebant, quod latere €apud nos minus quidem miror cernens neglegi ea quo-€que, quae ad valitudinem conservandam cruciatusque cor-€poris propulsandos et mortem arcendam pertinent. sed €quis non mores iure castiget? addidere vivendi pretia €deliciae luxusque; numquam fuit vitae cupido maior nec minor cura. aliorum hanc operae esse credimus ac ne €mandato quidem nostro alios id agere, medicisque provi-€sum esse pro [2m]2o[2r]2bis. ipsi fruimur voluptatibus et, quo €nihil equidem probrosius duco, vivimus aliena fiducia. @1 €immo vero pleri[2s]2que ultro etiam inrisui [2su]2mus ista com-€mentantes atque frivoli operis arguimur, magno quamquam €inmensi laboris solatio, sperni cum rerum natura, quam €certe non defuisse nobis docebimus et invisis quoque her-€bis inseruisse remedia, quippe cum medicinas dederit etiam aculeatis. haec enim proxime restant ex iis, quas priore €libro nominavimus, in quibus ipsis providentiam naturae €satis mirari amplectique non est. dederat quas diximus €molles cibisque gratas, pinxerat remedia in floribus visu-€que ipso animos invitaverat etiam deliciis auxilia permi-scens: [2e]2n, excogitavit aliquas aspectu hispidas, tactu tru-€ces, ut tantum non vocem ipsius fingentis illas rationemque €reddentis exaudire videamur, ne s[2cilicet]2 depascat avida €quadripes, ne procaces manus rapiant, ne neglecta vesti-€gia obterant, ne insidens ales infringat, iis muniendo acu-€leis telisque armando, remediis ut tuta ac salva sint. ita €hoc quoque, quod in iis odimus, hominum causa excogi-€tatum est. @@Clara in primis aculeatarum erynge est sive €eryngion contra serpentes et venena omnia nascens. ad- @1 €versus ictus morsusque radix eius bibitur drachmae pon-€dere in vino aut, si plerumque tales iniurias comitetur €et febris, ex aqua. inlinitur plagis, peculiariter efficax €contra ch[2e]2rsyd[2r]2os ac ranas. omnibus vero contra toxica €et aconita efficaciorem Heraclides medicus in iure an-seris decoctam arbitratur. Apollodorus adversus toxica €cum rana decoquit, ceteri in aqua. ipsa dura, fruticosa, €spinosis foliis, caule geniculato, cubitali et maiore aliquando, €alia albicans, alia nigra, radice odorata. et sativa quidem €est et sponte nascitur in asperis, saxosis, [2s]2et in litoribus €maris durior nigriorque, folio apii. @@Ex his candidam nostri centum capita vocant. €omnes eiusdem effectus, caule et radice in cibos Graeco-€rum receptis utroque modo, sive coquere libeat sive cruda €vesci. portentosum est, quod de ea traditur, radicem eius €alterutrius sexus similitudinem referre, raro invento, set €si viris contigerit mas, amabiles fieri; ob hoc et Phaonem €Lesbium dilectum a Sappho, multa circa hoc non Mago-rum solum vanitate, sed etiam Pythagoricorum. sed in €medico usu praeter supra dicta auxiliatur inflationibus, €torminibus, cordis vitiis, stomacho, iocineri, praecordiis in €aqua mulsa, lieni in posca, item ex mulsa renibus, stran-€guriae, opisthotonis, spasmis, lumbis, hydropicis, comitia- @1 €libus, mulierum mensibus, sive subsidant sive abundent, vulvarumque omnibus vitiis. extrahit infixa corpori cum €melle. strumas, parotidas, panos, recedentes ab ossibus €carnes sanat cum axungia salsa et cerato, item fracturas. €crapulam praesumpta arcet, alvum sistit. aliqui e nostris €sub solstitio colligi eam iussere, ex aqua caelesti inponi €omnibus cervicis vitiis. oculorum quoque albugines sanare €adalligatam [2ali]2qu[2i]2 tradiderunt. @@Sunt qui et acanum ery[2n]2gio adscribant, spi-€nosam brevemque et latam herbam spinisque latioribus. €hanc inpositam sanguinem mire sistere. @@Alii eryngen falso eandem putavere esse et gly-€cyrr[2h]2izam, quare subiungi eam protinus refert. et ipsa €sine dubio inter aculeatas est, foliis echinatis, pinguibus €tactuque cum[2m]2inosis, fruticosa, binum cubitorum altitu-€dine, flore hyacinthi, fructu pilularum platani magnitudinis. €praestantissima in Cilicia, secunda Ponto, radice dulci et hac tantum in usu. capitur ea vergiliarum occasu, longa, €[2sucosa]2 ceu [2lyc]2ium, coloris buxei, melior qu[2a]2e nigra, quae-€que lenta quam quae fragilis. usus in subditis decoctae €ad tertias, cetero ad mellis crassitudinem, aliquando et @1 €tusae, quo genere et vulneribus inponitur et faucium vi-€tiis omnibus, item voci utilissim[2a]2 suco sic, ut spissatus €est, linguae subdito, item thoraci, iocineri. hac diximus sitim famemque sedari; ob id quidam adipson appellavere €eam et hydropicis dedere, ne sitirent. ideo et conmandu-€cata stomatice est ulceribus oris; inspersa saepe et ptery-€giis. sanat et vesicae scabiem, renium dolores, condylo-€mata, ulcera genitalium. dedere eam quidam potui in €quartanis drachmarum duarum pondere et piper e[2x]2 hemina €aquae. conmanducata sanguinem ex vulnere sistit. sunt €qui et calculos ea pelli tradiderunt. @@Tribuli unum genus in hortis nascitur, alte-€rum in fluminibus tantum. sucus ex iis colligitur ad ocu-€lorum medicinas; est enim refrigerantis naturae et ideo €utilis contra inflammationes collectionesque. ulcera per se €erumpentia et praecipue in ore cum melle sanat, item €tonsillas. potus calculos frangit. Thraces, qui ad Stry-€mona habitant, foliis tribuli equos saginant, ipsi nucleo €vivunt panem facientes praedulcem et qui contrahat ven-€trem. radix caste pureque collecta discutit strumas, semen €adalligatum varicum dolores sedat, tritum vero in aqua €sparsum pulices necat. @@Stoebe, quam aliqui pheon vocant, decocta €in vino praecipue auribus purulentis medetur, item oculis €ictu cruentatis, haemorrhagiae quoque et dysinteriae infusa. @1 @@Hippoph[2a]2es in sabulosis maritimis, spinis €albis, hederae modo racemosa est, candidis, ex parte ru-€bentibus acinis. radix suco madet, qui aut per se con-€ditur aut pastillis farinae ervi. bilem detrahit oboli pon-€der[2e]2, saluberrime cum mulso. est altera hippophaes sine €caule, sine flore, foliis tantum minutis. huius quoque sucus hydropicis mire prodest. debent adcommodatae esse €et equorum naturae neque ex alia causa nomen accepisse. €quippe quaedam animalium remediis nascuntur locupleti €divinitate ad generanda praesidia, ut non sit mirari satis €ingenium eius disponentis auxilia in genera, in causas, in €tempora, ut aliis prosit a[2liud]2 horis diesque nullus prope €sine praesidiis reperiatur. @@Urtica quid esse invisius potest? at illa €praeter oleum, quod in Aegypto ex ea fieri diximus, vel €plurimis scatet remediis. semen eius cicutae contrarium €esse Nicander adfirmat, item fungis [2vel]2 argento vivo, €Apollodorus et salamandris cum iure coctae testudinis, €item adversari hyoscyamo et serpenti[2b]2u[2s]2 et scorpionibus. €quin ipsa illa amaritudo mordax uvas in ore procidentes- @1 €que vulvas et infantium sedes tactu resilire cogit, lethar-gicos expergisci tactis cruribus magisque fronte. eadem €canis morsibus addito sale medetur, sanguinem trita naribus €indita sistit et magis radice. carcinomata et sordida ulcera €sale admixto, item luxata sanat et panos, parotidas carnes-€que ab ossibus recedentes. semen potum cum sapa vul-€vam strangulatis aperit. profluvia narium sistit inpositum. €vomitiones in aqua mulsa sumptum a cena faciles praestat €duobus obolis, uno autem in vino poto lassitudines recreat. vulvae vitiis tostum acetabuli mensura, potum in sapa €resistit stomachi inflationibus. orthopnoicis prodest cum €melle et thoracem purgat eodem e[2c]2ligmate et lateri me-€detur cum semine lini. addunt hysopum et piperis ali-€quid. inlinitur lieni, difficilem ventrem tostum cibo emollit. Hippocrates vulvam purgari poto eo pronuntiat, dolore €levari tosto acetabuli mensura, dulci poto et inposito cum €suco malvae, intestinorum animalia pelli cum hydromelite €et sale, defluvia capitis semine inlito cohonestari. arti-€culariis morbis et podagricis plurimi cum oleo vetere aut þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨–˜¢†folia cum ursino adipe trita inponunt. ad eadem radix €tusa cum aceto non minus utilis, item lieni, et cocta in €vino discutit panos cum axungia vetere salsa. eadem psilotrum est sicca. condidit laudes eius Phanias physicus, €utilissimam cibis coctam conditamve professus arteriae, €tussi, ventris destillationi, stomacho, panis, parotidibus, @1 €pernionibus, cum oleo sudorem, coctam cum conchyliis €ciere alvum, cum tisana pectus purgare mulierumque menses, cum sale ulcera, quae serpant, cohibere. suco €quoque in usu est. expressus inlitus fronti sanguinem €narium sistit, potus urinam ciet, calculos rumpit, uvam €gargarizatu[2s]2 reprimit. semen colligi messibus oportet. €Alexandrinum maxime laudatur. ad omnia haec et mitiores €quidem teneraeque efficaces, sed praecipue silvestris illa, €et hoc amplius lepras e facie tollit in vino pota. si €quadripes fetum non admittat, urtica naturam fricandam €monstrant. @@Ea quoque, quam lamium inter genera earum €appellavimus, mitissima et foliis non mordentibus, mede-€tur cum mica salis contusis incussisque, ustis et strumis, €tumoribus, podagris, vulneribus. album habet in medio €folio, quod ignibus sacris medetur. @@Quidam e nostris tempore discrevere genera, et autum-€nalis urticae radicem adalligatam in tertianis ita, ut aegri €nuncupentur, cum eruatur ea radix, dicaturque cui et €quorum filio eximatur, liberare morbo tradiderunt; hoc €idem et contra quartanas pollere. iidem urticae radice @1 €addito sale infixa corpori extrahi, foliis cum axungia €strumas discuti vel, si suppuraverint, erodi, compleri. @@Ex argumento nomen accepit scorpio herba. €semen enim habet ad similitudinem caudae scorpionis, €folia pauca. valet adversus animal nominis sui. est et €alia eiusdem nominis effectusque, sine foliis, asparagi caule, €in cacumine aculeum habens et inde nomen. @@Leucacantham alii phy[2ll]2on, alii ischada, alii €polygonaton appellant, radice cypiri, quae commanducata €dentium dolores sedat, item laterum et lumborum, ut €Hicesius tradit, semine poto drachmis octo aut suco. €eadem ruptis, convulsis medetur. @@Helxinen aliqui perdicium vocant, quoniam €perdices ea praecipue vescantur, alii sideritem, nonnulli €parthenium. folia habet mixtae similitudinis plantagini et €marruvio, cauliculos densos, leviter rubentes, semina in €capitibus lappaceis adhaerescentia vestibus, unde et hel-€xinen dictam volunt. sed nos qualis vera esset helxine diximus prior[2e]2 libro. haec autem inficit lanas, sanat ignes €sacros et tumores collectionesque omnes et adusta, panos. €sucus eius cum psi[2m]2ithio ignes sacros et guttura inci- @1 €pientia turgescere, item veterem tussim cyat[2h]2o hausto et €omnia v[2i]2ti[2a]2 umid[2a]2, sicut tonsillas et aures cum rosaceo. €inponitur et podagris cum caprino sebo ceraque Cypria. @@Perdicium sive parthenium sive [2eti]2am sideritis €alia est; ab nostris herba urceolaris vocatur, ab aliis €astercum; folio similis ocimo, nigrior tantum, nascens in €tegulis parietinisque. medetur cum mica salis trita iisdem €omnibus, quibus lamium, et eodem modo, item vomicae €calfacto suco pota, sed contra vulsa, rupta lapsusque et praecipitia, ut vehiculorum eversiones, singularis. verna €carus Pericli Atheniensium principi, cum is in arce tem-€plum aedificaret repsiss[2e]2tque super altitudinem fastigii et €inde cecidisset, hac herba dicitur sanatus, monstrata Pericli €somnio a Minerva, quare parthenium vocari coepta est €adsignaturque ei deae. hic est vernula, cuius effigies ex €aere fusa est et nobilis ille splanchnoptes. @@Chamaeleonem aliqui ixi[2a]2n vocant. duo ge-€nera eius: candidior asperiora habet folia, serpit in terra €echini modo spinas erigens, radice dulci, odore gravi. @1 €quibusdam in locis viscum gignit album sub alis foliorum, €maxime circa canis ortum, quo modo tura nasci dicuntur, €unde et [2i]2xia appellatur. hac mastiche utuntur mulieres. €quare et chamaeleon vocetur, varietate foliorum evenit; €mutat enim cum terra colores, hic niger, illic viridis, aliubi cyaneus, aliubi croceus atque aliis coloribus. ex €his candidus hydropicos sanat suco radicis decoctae; bibi-€tur drachma in passo. pellit et interaneorum animalia €acetabuli mensura suci eiusdem in vino austero cum ori-€gani scopis. facit [2ad]2 difficultatem urinae. hic sucus oc-€cidit et canes suesque in polenta addita aqua et oleo, €contrahit in se mures ac necat, nisi protinus aquam sor-€beant. radicem eius aliqui concisam servari iubent funi-€culis pendentem decoque[2re]2que in cibo contra fluctiones, quas Graeci rheumatismos vocant. ex nigris aliqui marem €dixere, cui flos purpureus esset, et feminam, cui violaceus; €[2s]2et una nascuntur caule cubitali, crassitudine digitali. €radicibus e[2o]2rum lichenes curantur cum sulpure et bitu-€mine una coctis, conmanducatis vero dentes mobiles aut €in aceto decoctis. suco scabiem et quadripedum sanant. €et ricinos canum necat, iuvencos quoque anginae modo, €quare a quibusdam ulophyton vocatur, set et cynozolon @1 €propter gravitatem odoris. ferunt et haec viscum ulceri-€bus utilissimum. omnium autem generum eorum radices €scorpionibus adversantur. @@Coronopus oblonga herba est cum fissuris. €seritur interim, quoniam radix coeliacis praeclare facit in €cinere tosta. €@@Et anchusae radix in usu est, digitali crassi-€tudine. finditur papyri modo manusque inficit sanguineo €colore, praeparat lanas pretiosis coloribus. sanat ulcera €in cerato, praecipue senum, item adusta. liquari non €potest in aqua, oleo dissolvitur; idque sincerae experi-mentum est. datur et ad renium dolores drachma eius €potui in vino aut, si febris sit, in decocto balani; item €iocinerum vitiis et lienis et bile subfusis. lepris et len-€tigini inlinitur ex aceto. folia trita cum melle et farina €luxatis inponuntur, et pota drachmis duabus in mulso €alvum sistunt. pulices necare radix in aqua decocta €traditur. @@Est et alia similis pseudoanchusa ob id appellata, €a quibusdam vero echis aut doris et multis aliis nomini-€bus, lanuginosior et minus pinguis, tenuioribus foliis, €languidioribus. radix in ole[2o]2 non fundit rubentem sucum, €et hoc ab anchusa discernitur. contra serpentes efficacis-€sima potu foliorum vel seminis. folia ictibus inponuntur. €virus serpentes fugat. bibitur et propter spina[2m]2. folium €eius sinistra decerpi iubent Magi et, cuius causa sumatur, €dici tertianisque febribus adalligari. @1 @@Est et alia herba proprio nomine onochilon, €quam aliqui anchusam vocant, alii archebion, alii onoche-€lim, aliqui rhexiam, multi enchrysam, parvo frutice, flore €purpureo, asperis foliis et ramis, radice messibus sangui-€nea, cetero nigra, in sabulosis nascens, efficax contra ser-€pentes maximeque viperas et radice et foliis, aeque cibo €ac potu. vires habet messibus. folia trita odorem cucu-€meris reddunt. datur in cyathis tribus vulva procidente. pellit et taenias cum hysopo, et in dolore renium aut €iocineris ex aqua mulsa, si febris sit, sin aliter, e vino €bibitur. lentigini ac lepris radix inlinitur. habentes eam €a serpentibus feriri negantur. est et alia huic similis €flore rubro, minor, et ipsa ad eosdem usus, traduntque, €conmanducata ea si inspuat[2ur]2, mori serpentem. @@Anthemis magnis laudibus celebratur ab Ascle-€piade. aliqui leucanthemida vocant, alii leucanthemum, €alii era[2n]2themida, quoniam vere floreat; alii chamaemelon, €quoniam odorem mali habeat. nonnulli melanthion vocant. €genera eius tria fronde tantum distant, palmum non exce-€dentia, parvis foliis * * * rutae candidis aut malinis aut €purpureis. in macro solo aut iuxta semitas colligitur vere €et in coronamenta reponitur. eodem tempore et medici @1 €folia tusa in pastillos digerunt, item florem et radicem. dantur omnia mixta drachmae unius pondere contra ser-€pentium omnium ictus. pellunt mortuos partus, item €menstrua in potu et urinam calculosque, [2inlita]2 inflationes, €iocinerum vitia, bilem subfusam, aegilopia, conmanducata €ulcerum eruptiones manantes sana[2n]2t. ex omnibus his €generibus ad calculos efficacissima est quae florem pur-€pureum habet, cuius et foliorum et fruticis amplitudo €maiuscula est. hanc proprie quidam eranthemim vocant. þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨–˜·@@Loton qui arborem putant tantum esse, vel €Homero auctore coargui possunt. is enim inter herbas €subnascentes deorum voluptati loton primam nominavit. €folia eius cum melle oculorum cicatrices, argema, nube-€culas discutiunt. @@Est et lotometra, quae fit ex loto sata, ex cuius €semine simili mil[2i]2o p[2ut]2ri fiunt panes in Aegypto a pastori-€bus, maxime aqua vel lacte subacti. negatur quicquam €illo pane salubrius esse aut levius, dum caleat. refrige-€ratus difficilius concoquitur fitque ponderosus. constat €eos, qui illo vivant, nec dysinteria nec tenesmo neque €aliis morbis ventris infestari. itaque inter remedia eorum €habetur. @@Heliotropii miraculum saepius diximus cum €sole se[2s]2e circumagentis etiam nubilo die; tantus sideris @1 €amor est. noctu velut desiderio contrahit caeruleum florem. genera eius duo, tricoccum et helioscopium. hoc altius, €quamquam utrumque semipedalem altitudinem non excedit, €ab [2im]2a radice ramosum. semen in folliculo messibus col-€ligitur. nascitur nonnisi in pingui solo cultoque maxime, €tricoccum ubique. si decoquatur, invenio cibis placere et €in lacte iucundius alvum molliri et, si decocti sucus €bibatur, efficacissime exinaniri. maioris sucus excipitur aestate hora sexta, miscetur cum vino, sic firmior. capitis €dolores sedat rosaceo admixto. verrucas cum sale tollit €sucus e folio, unde nostri verrucariam herbam appellavere, €aliis cognominari effectibus digniorem. namque et ser-€pentibus et scorpionibus resistit ex vino aut aqua mulsa, €ut Apollophanes et Apollodorus tradunt. folia infan-€tium destillationibus, quod siriasim vocant, inlita meden-€tur, item contractionibus, etiam si id comitialiter accidat. €decocto quoque foveri os saluberrimum est. potum id €pellit taenias et renium harenas. si cuminum adiciatur, €calculos frangit. decoqui cum radice oportet, quae cum foliis et hircino sebo podagris inlinitur. alterum genus, €quod tricoccum appellavimus et alio nomine scorpiuron €vocatur, foliis non solum minoribus, sed etiam in terram €vergentibus. semen ei est effigie scorpionis caudae, quare €nomen. vis ad omnia venenata et phalangia, sed contra €scorpiones praecipue inlita. non feriuntur habentes, et si €terram surculo heliotropii circumscribat aliquis, negant €scorpionem egredi, inposita vero herba aut uda omnino @1 €respersum protinus mori. seminis grana quattuor pota €quartanis prodesse dicuntur, tria vero tertianis, vel si herba ipsa ter circumlata subiciatur capiti. semen et €venerem stimulat, cum melle panos discutit. verrucas hoc €utique heliotropium radicitus extrahit et excrescentia in €sedibus. spinae quoque ac lumborum sanguinem corrup-€tum trahit inlitum semen et potum in iure gallinacei de-€coctum aut cum beta et lente. cortex seminis liventibus €colorem reddit. Magi heliotropium [2in]2 quartanis quater, €in tertianis ter adligari iubent ab ipso aegro precarique €eum, soluturum se nodos liberatum, et [2i]2acere non exempta €herba. @@Aliud adianto miraculum: aestate viret, bruma €non marcescit, aquas respuit, perfusum mersumve sicco €simile est_tanta dissociatio deprehenditur_, unde et €nomen a Graecis alioqui frutici topiario. quidam callitri-€chon vocant, alii polytric[2hon]2, utrumque ab effectu. tinguit €enim capillum et ad hoc decoquitur in vino cum semine €apii adiecto oleo copios[2o]2, ut crispum densumque faciat; et defluere autem prohibet. duo genera eius: candidius €et nigrum breviusque. id, quod maius est, polytrichon, €aliqui trichomanes vocant. utrique ramuli nigro colore €nitent, foliis felicis, ex quibus inferiora aspera ac fusca €sunt, omnia autem contrariis pediculis, densa ex adverso €inter se, radix nulla. umbrosas petras parietumque asper- @1 €gines ac fontium maxime specus sequitur et saxa manan-tia, quod miremur, cum aquas non sentiat. calculos e €corpore mire pellit frangitque, utique nigrum, qua de €causa potius quam quod in saxis nasceretur a nostris €saxifragum appellatum crediderim. bibitur e vino qua[2nt]2um €terni decerpsere digiti. urinam cient, serpentium et ara-€neorum venenis resistunt, in vino decocti alvum sistunt. €capitis dolores corona ex his sedat. contra scolopendrae €morsus inlinuntur, crebro auferendi, ne peru[2ra]2nt; hoc et €in alopeciis. strumas discutiunt furfuresque in facie et capitis manantia ulcera. decoctum ex his prodest suspi-€riosis et iocineri et lieni et felle subfusis et hydropicis. €stranguriae inlinuntur et renibus cum absinthio. secundas €cient et menstrua. sanguinem sistunt ex aceto aut rubi €suco poti. infantes quoque exulcerati perunguntur ex iis €cum rosaceo et vino._([2V]2irus folii [2in]2 urina pueri in-€pubis tritum quidem cum aphronitro et inlitum ventri mu-€lierum, ne rugosus fiat, praestare dicitur.)_perdices et €gallinaceos pugnaciores fieri putant in cibum eorum ad-€ditis, pecorique esse utilissimos. @@Picris ab insigni amaritudine cognominatur, €ut diximus, folio rotundo. tollit eximie verrucas. thesium €quoque non dissimili amaritudine est, sed purgat alvum, €in quem usum teritur ex aqua. @@Asphodelum de clarissimis herbarum, ut quod @1 €hero[2i]2on aliqui appellaverint, Hesiodus et in silvis nasci €dixit, Dionysius marem ac feminam esse. defectis cor-€poribus et phthisicis constat bulbos eius cum tisana de-€coctos aptissime dari, panemque ex his cum farina subactis €saluberrimum esse. Nicander et contra serpentes ac €scorpiones vel caulem, quem anthericum vocavimus, €vel semen vel bulbos dedit in vino tribus drachmis sub-stravitque somno contra hos metus. datur et contra vene-€nata marina et contra scolopendras terrestres. cocleae €mire in Campania caulem eum persequuntur et sugendo €arefaciunt. folia quoque inlinuntur venenatorum vulneribus €ex vino. bulbi nervis articulisque cum polenta tunsi in-€linuntur. prodest et concisis ex aceto lichenas fricare, €item ulceribus putrescentibus ex aqua inponere, mamma-rum quoque et testium inflammationibus. decocti in faece €vini oculorum epiphoris supposito linteolo medentur. fere €in quocumque morbo magis decoctis utuntur, item ad €tibiarum taetra ulcera rimasque corporum quacumque in €parte farina arefactorum. autumno autem colliguntur, cum €plurimum valent. sucus quoque ex tusis expressus aut €decoctis utilis fit corporis dolori cum melle, idem odorem €corporis iucundum affectantibus cum iri arida et salis exiguo. folia et supra dictis medentur et strumis, panis, €ulceribus in facie decocta in vino. cinis e radice alopecias €emendat et rimas pe[2dum se]2disque, decoctae radicis in €oleo sucus perniones et ambusta et gravitatem aurium; @1 €infunditur a contraria aure in dolore dentium. prodest €et urinae pota modice radix et menstruis et lateris do-€loribus, item ruptis, convulsis, tussibus, drachmae pon-€dere in vino pota. eadem et vomitiones adiuvat comman-ducata. semine sumpto turbatur venter. Chrysermus et €parotidas in vino decocta radice curavit, item strumas €admixta cachry ex vino. quidam aiunt, si inposita radice €pars eius in fumo suspendatur quartoque die solvatur, €una cum radice arescere strumam. [2Di]2ocles ad podagras €utroque modo, cocta crudaque, usus est, ad perniones €decocta ex oleo; dedit et suffusis felle in vino et hydro-€picis. venerem quoque concitari cum vino et melle per-unctis aut bibentibus tradidere. Xenocrates et lichenas, €psoras, lepras radice in aceto decocta tolli dicit, item €s[2u]2co cum hyoscyamo et pice liquida alarum quoque et €feminum vitia; et capillum crispiorem fieri, raso prius €capite, si radice ea fricetur, [2S]2imo[2s]2 lapides renium in €vino decocta potaque eximi. Hippocrates semine ad €impetus lienis dari censet. iumentorum quoque ulcera ac €scabiem radix inlita aut decocta[2e]2 sucus ad pilum reducit. €mures eadem fugantur, caverna praeclusa moriuntur. @@Asphodelum ab Hesiodo quidam halimon appel-€lari existimavere, quod falsum arbitror; est enim suo €nomine halimon, non parvi et ipsum erroris inter auctores. €alii enim fruticem esse dicunt densum, candidum, sine €spina, foliis oleae, sed mollioribus; coqui haec ciborum €gratia, radice tormina discuti drachmae pondere in aqua @1 mulsa pota, item rupta, convulsa. alii olus maritimum esse þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨–˜Ê‚dixere salsum et inde nomen, foliis in rotunditatem longis, €laudatum in cibis. duorum praeterea generum, silvestre €et mitius, utrumque prodesse dysintericis etiam exulceratis €cum pane, stomacho vero ex aceto. ulceribus vetustis €inlini crudum et vulnerum recentium impetus lenire et €luxatorum pedum ac vesicae dolores. silvestri tenuiora €folia, sed in iisdem remediis effectus maiores et in sananda hominum ac pecorum scabie. praeterea nitorem corpori €fieri dentibusque candorem, si fricentur radice ea, semine €linguae subdito sitim non sentiri. hoc quoque mandi et €utraque etiam condiri. Crateuas tertium quoque genus €tradidit longioribus foliis et hirsutioribus, odore cupressi, €nasci sub hedera maxime, prodesse opisthotonis, con-€tractionibus nervorum tribus obolis in sextarium aquae. @@Acanthi, topiariae et urbanae herbae lato longo-€que folio crepidines marginum adsurgentiumque pulvino-€rum toros vestientis, duo genera sunt: aculeatum et €crispum, quod brevius, alterum leve, quod aliqui paede-€rota vocant, alii melamphyllum. huius radices ustis luxa-€tisque mire prosunt, item ruptis, convulsis, et phthisin €metuentibus, id coctae cibo, maxime tisana. podagris quo-€que inlinuntur tritae et calefactae, [2e sale]2 calidis. @@Bupleuron in sponte nascentium olerum numero €Graeci habent, caule cubitali, foliis multis longisque, capite @1 €aneti, laudatum in cibis ab Hip[2p]2ocrate, in medicina €Glaucone et Nicandro. semen contra serpentes valet. €folia ad secundas feminarum vel sucum ex vino inlinunt, €et strumis folia cum sale et vino. radix contra serpentes €datur in vino et urinae ciendae. @@Buprestim magna inconstantia Graeci in laudibus €ciborum etiam habuere, iidemque remedia tamquam contra €venenum prodiderunt. et ipsum nomen indicio est boum €certe venenum esse, quos dissilire degustata fatentur. €quapropter nec de hac plura dicemus. est vero causa, €quare venena monstremus inter gramineas coronas! nisi €libidinis causa expetenda alicui videtur, quam non aliter €magis accendi putant quam pota ea. @@Elaphoboscon ferulaceum est, geniculatum digiti €crassitudine, semine corymbis dependentibus silis effigie, €set non amaris, foliis olusatri. et hoc laudatum in cibis €_quippe etiam conditum prorogatur_, ad urinam cien-€dam, lateris dolores sedandos, rupta, convulsa sananda, €inflationes discutiendas colique tormenta, contra serpen-€tium omniumque aculeatorum ictus, quippe fama est, hoc €pabulo cervos resistere serpentibus. fistulas quoque radix €nitro addito inlita sanat, siccanda autem in eo usu prius €est, ne suco suo madeat, qui contra serpentium ictus non €facit deteriorem eam. @1 @@Scandix quoque in olere silvestri a Graecis poni-€tur, ut Op[2h]2ion et Erasistratus tradunt. item decocta €alvum sistit, semine singultus confestim ex aceto sedat. €inlinitur ambustis, urinas ciet. decoctae sucus prodest €stomacho, iocineri, renibus, vesicae. haec est quam Aristo-€phanes Euripidi poetae obicit ioculariter: matrem eius ne olus quidem legitimum venditasse, sed scandicem. ea-€dem erat enthr[2y]2scum, si teneriora folia et odoratiora €haberet. peculiaris laus eius, quod fatigato venere corpori €succurrit marcentesque iam senio coitus excitat. sistit €profluvia alba feminarum. @@Et [2i]2asine olus silvestre habetur, in terra repens, €cum lacte multo, florem fert candidum; conc[2h]2ylium vocant. €et huius eadem commendatio ad stimulandos coitus. cruda €ex aceto in cibis et mulieribus lactis ubertatem praestat. €salutar[2is]2 e[2st]2 phthisin sentientibus. infantium capiti inlita €nutrit capillum tenacioremque eius cutem efficit. @@Estur et caucalis feniculo similis, brevi caule, €flore candido, cordi utilis. sucus quoque eius bibitur, sto-€macho perquam commendatus et urinae calculisque et €harenis pellendis et vesicae pruritibus. extenuat et lienis, €iocineris [2r]2eniumque pituitas. semen menses feminarum @1 €adiuvat bilemque a partu siccat. datur et contra proflu-€via geniturae viris. Chrysippus et conceptionibus eam €putat conferre multum. bibitur in vino ieiunis. inlinitur €et contra venena marinorum, sicut Petrichus in carmine €suo significat. @@His adnumerant et sium latius apio, in aqua €nascens, pinguius nigriusque, copiosum semine, sapore €nasturtii. prodest urinis, renibus, lienibus mulierumque €mensibus, sive ipsum in cibo sumptum sive ius decocti €sive semine in vino drachmis duabus. calculos rumpit €aquisque, quae gignunt eos, resistit. dysintericis prodest €infusum, item inlitum lentigini et mulierum vitiis in facie €noctu inlitum, [2l]2omentoque cutem emendat et ramices lenit, €equorum etiam scabiem. @@Sillybum chamaeleonti albo similem, aeque spi-€nosam, ne in Cilicia quidem aut Syria aut Phoenice, ubi €nascitur, coquere tanti est. ita operosa eius culina tradi-€tur. in medicina nullum usum habet. @@Scolymum quoque in cibos recipit oriens et alio €nomine limoniam appellat. frutex est numquam cubitali €altior tristisque foliorum acu[2leis]2, radice nigra, sed dulci, @1 €Eratostheni quoque laudata in pauperis cena. urinam €ciere praecipue traditur, sanare lichenas et lepras ex aceto, €venerem stimulare in vino Hesiodo et Alcaeo testibus, €qui florente ea cicadas acerrimi cantus esse et mulieres €libidinis avidissimas virosque in coitum pigerrimos scrip-€sere, velut providentia naturae hoc adiumento tunc valen-tissimo. item graveolentiam alarum emendat radicis eme-€dullatae uncia, in vini Falerni heminis tribus decocta ad €tertias et a balineo ieiuno itemque post cibum cyathis €singulis pota. mirum est, quod Xenocrates promittit €experimento, vitium id ex alis per urinam effluere. @@Estur et soncos_ut quem Theseo apud Cal-€limachum adponat Hecale_uterque, albus et niger. €lactucae similes ambo, nisi spinosi essent, caule cubitali, €anguloso, intus cavo, sed qui fractus copioso lacte manet. €albus, [2c]2ui e lacte nitor, utilis orthopnoicis lactucarum €modo ex embammate. Erasistratus calculos per urinam €pelli eo monstrat et oris graveolentiam commanducato cor-rigi. sucus trium cyathorum mensura in vino albo et oleo €calefactus adiuvat partus ita, ut a potu ambulent gravidae. €datur et in sorbitione. ipse caulis decoctus facit lactis €abundantiam nutricibus coloremque meliorem infantium, €utilissimus his, quae lac sibi coire sentiant. instillatur €auribus sucus, calidusque in stranguria bibitur cyathi men- @1 €sura et in stomachi rosionibus cum semine cucumeris nucleisque pineis. inlinitur et sedis collectionibus. bibi-€tur contra serpentes scorpionesque, radix vero inlinitur. €eadem decocta in oleo [2et]2 punici mali calyce, aurium mor-€bis praesidium est. haec omnia ex albo. Cleemporus €nigro prohibet vesci ut morbos faciente, de albo consen-€tiens. Agathocles etiam contra sanguinem tauri demon-€strat sucum eius, refrigeratoriam tamen vim esse convenit €nigro et hac causa inponendum cum polenta. Zenon ra-€dicem albi [2in]2 stranguria suadet. @@Condrion sive condril[2l]2e folia habet intubi, cir-€cumrosis similia, caulem minus pedalem, suco madentem €amaro, radice fabae simili, aliquando numerosa. habet €proximam terrae mastichen tuberculo fabae, quae adposita €feminarum menses trahere dicitur. tusa cum radicibus €tota dividitur in pastillos contra serpentes, argumento pro-€babili, siquidem mures agrestes laesi ab his hanc esse €dicuntur. sucus ex vino coctae alvum sistit. eadem pal-€pebrarum pilos inordinatissimos pro cummi efficacissime €regit. Dorotheus stomacho et concoctionibus utilem car-€minibus suis pronuntiavit. alioqui feminis et oculis gene-€rationique virorum contrariam putavere. @@Inter ea, quae temere manduntur, et boletos me-€rito posuerim, opimi quidem hos cibi, sed inmenso exemplo @1 €in crimen adduct[2o]2s, veneno Tiberio Claudio principi per €hanc occasionem ab coniuge Agrippina dato, quo facto €illa terris venenum alterum sibique ante omnes Neronem €suum dedit. quorundam ex iis facile noscuntur venena €diluto rubore, rancido aspectu, livido intus colore, rimosa stria, pallido per ambitum labro. non sunt haec in qui-€busdam, siccique et veri[2s]2 similes, veluti guttas in vertice €albas ex tunica sua gerunt. vulvam enim terra ob hoc þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨–˜Ý„prius gignit, ipsum postea in vulva, ceu in ovo est luteum. €nec tunicae minor gratia in cibo infantis boleti. rumpi-€tur haec primo nascente, mox increscente in pediculi cor-pus absumitur, rarumque ut gemin[2u]2s ex uno pede. origo €prima causaque e limo et acescente suco madentis terrae €aut radicis fere g[2l]2andiferae, initioque spuma lentior, dein €corpus membranae simile, mox partus, ut diximus. illa €pernicialia quo[2t]2 probandi alia ali[2i]2s [2signa]2! si caligari[2s]2 cla-€vus ferrive aliqua robigo aut panni marcor adfuerit na-€scenti, omnem ilico sucum alienum saporemque in vene-€num concoqui deprehendisse qui nisi agrestes possunt @1 atque qui colligunt ipsi? alia vitia ne [2hi]2 quidem, si ser-€pentis caverna iuxta fuerit, si patescentem primo adhala-€verit, capaci venenorum cognatione ad virus accipiendum. €itaque caveri conveniat prius, quam se condant serpentes. €signa erunt tot herbae, tot arbores fruticesque ab emersu €earum ad latebram usque vernantes et vel fraxini tantum €folia nec postea nascentia nec ante decidentia. et boletis €quidem ortus occasusque omnis intra dies septem est. @@Fungorum lentior natura et numerosa ge-€nera, sed origo non nisi ex pituita arborum. tutissimi qui €rubent callo, minus diluto rubore quam boleti; mox can-€didi, velut apice flaminis insignibus pediculis; tertium ge-€nus suilli, venenis accommodatissimi. familias nuper in-€teremere et tota convivi[2a]2, Annaeum Serenum, praefectum Neronis vigilum, et tribunos centurionesque. quae voluptas €ta[2m]2 ancipitis cibi? quidam discrevere arborum generibus, €fico ferula[2v]2e et cummim ferentibus, non item taxo aut robore, €cupresso, ut diximus. sed ista quis spondet in venali-€bus? omnium colos lividus; hic habebit veneni argumen-€tum, quo similior fuerit arborum [2c]2or[2t]2ici. adversus haec @1 diximus remedia dicemusque; interim sunt aliqua et €in iis. Glaucias stomacho utiles putat boletos. siccan-€tur pendentes suilli, iunco transfixi, quales e Bithynia ve-€niunt. hi fluctionibus alvi, quas rheumatismos vocant, me-€dentur excrescentibusque in sede carnibus; minuunt enim €eas et tempore absumunt, item lentiginem et mulierum €in facie vitia. lavantur etiam, ut plumbum, in oculorum €medicamenta. sordidis ulceribus et capitis eruptionibus, canum morsibus ex aqua inlinuntur. libet et coquendi €dare aliquas communes in omni eo genere observationes, €quando ipsae suis manibus deliciae praeparant hunc cibum €solum et cogitatione ante pascuntur sucinis novaculis aut €argenteo apparatu comitante. noxii erunt fungi, qui in €coquendo duriores fient; innocentiores, qui nitro addito €coquentur, utique si percoquantur. tutiores fiunt cum €carne cocti aut cum pediculo piri; prosunt et pira con-€festim sumpta. debellat eos et aceti natura contraria iis. @@Imbribus proveniunt omnia haec, imbre et sil-€phium venit primo, ut dictum est. ex Syria nunc hoc €maxime inportatur, deterius Parthico, sed Medico melius, €extincto omni Cyrenaico, ut diximus. usus silphii in €medicina foliorum ad purgandas vulvas pellendosque emor-€tuos partus; decocuntur in vino albo et odorato, ut biba-€tur mensura acetabuli a balineis. radix prodest arteriis @1 €exasperatis, collectionibus sanguinis inlinitur. sed in cibis €concoquitur aegre, inflationes facit et ructus. urinae quo-€que noxia e[2st]2, suggillatis cum vino et oleo amicissima €et cum cera strumis. verrucae sedis crebriore eius suf-€fitu cadunt. @@Laser e silphio profluens quo diximus modo €inter eximia naturae dona numeratum plurimis composi-€tionibus inseritur, per se autem algores excalfacit, potum €nervorum vitia extenuat. feminis datur in vino et lanis €mollibus admovetur vulvae ad menses ciendos. pedum €clavos circumscariphatos ferro mixtum cerae extrahit. uri-nam ciet ciceris magnitudine dilutum. Andr[2e]2as spondet €copiosius sumptum nec inflationes facere et concoctioni €plurimum conferre senibus et feminis, item hieme quam €aestate utilius, et tum aquam bibentibus. cavendum, ne €qua sit exulceratio intus. ab aegritudine recreationi effi-€cax in cibo; tempestive enim datum cauteri[2i]2 v[2i]2m optinet, adsuetis etiam utilius quam expertibus. extera corporum €indubitatas confessiones habent: venena telorum et ser-€pentium extinguit potum; ex aqua vulneribus his circum-€linitur, scorpionum tantum plagis ex oleo, ulceribus vero €non maturescentibus cum farina hordeacia vel fico sicca, €carbunculis cum ruta vel cum melle vel per se visco €superlitum, ut haereat; sic [2e]2t ad canis morsus; excrescen-€tibus circa se[2d]2em cum [2t]2egmine punici mali ex aceto de-€coctum, clavis, qui volgo morticini appellantur, nitro mixto. @1 alopecias nitro ante subactas replet cum vino et croco €aut pipere ac murium fimo et aceto. perniones ex vino €fovet et ex oleo coctum; inponitur sic et callo, clavis pe-€dum superrasis; praecipuae utilitatis contra aquas malas, €pestilentes tractus vel dies; in tussi, uva; fellis veteri suf-€fusion[2i]2, hydropicis, raucitatibus; confestim enim purgat fauces vocemque reddit. podagras in spongea dilutum €posca lenit. pleuriticis in sorbitione vinum poturis datur, €contractionibus, opisthotonicis ciceris magnitudine cera €circumlitum. in angina gargarizatur. anhelatoribus et in €tussi vetusta cum porro ex aceto datur; a[2t]2 ex aceto his, €qui coagulum lactis sorbuerint, praecordiorum vitiis syn-€tecticis, comitialibus cum vino, in aqua mulsa linguae €paralysi. coxendicibus et lumborum doloribus cum de-cocto melle inlinitur. non censuerim, quod auctores sua-€dent, cavernis dentium in dolore inditum cera includi, €magno experimento hominis, qui se ea de causa praecipi-€tavit ex alto. quippe tauros inflammat naribus inlitis, ser-€pentes avidissimas vini admixtum rumpit; ideo nec inungui €suaserim, cum Attico licet melle praecipiant. quas habeat €utilitates admixtum aliis, inmensum est referre, et nos €simplicia tractamus, quoniam in his naturam esse apparet, €in illis coniecturam saepius fallacem, nulli satis custodita €in mixturis concordia naturae ac repugnantia. qua de re €mox plura. @1 @@Non esset mellis auctoritas in pretio minor €quam laseris, ni ubique nasceretur. illud ipsa fabricata €[2e]2st natura, sed huic gignendo animal, ut diximus, in-€numeros ad usus, si quotiens misceatur aestimemus. prima €propolis alvorum, de qua diximus, aculeos et omnia in-€fixa corpori extrahit, tubera discutit, dura concoquit, do-€lores nervorum mulcet ulceraque iam desperantia cicatri-cem cludit. mellis quidem ipsius natura talis est, ut pu-€trescere corpora non sinat. iucundo sapore atque non €aspero, alia quam salis natura, faucibus, tonsillis, anginae €omnibusque oris desideriis utilissimum arescentique in €febribus linguae, iam vero peripneumonicis, pleuriticis de-€coctum, item vulneribus, a serpente percussis et contra €venena, fungos, paralytic[2i]2s in mulso, quamquam suae mulso €dotes constant. mel auribus instillatur cum rosaceo, len-des et foeda capitis animalia necat. usus despumati sem-€per aptior, stomachum tamen inflat, bilem auget, fastidium €creat. et oculis per se inutile aliqui arbitrantur; rursus €quidam angulos exulceratos melle tangi suadent. mellis €causas atque differentias nationesque et i[2n]2dicationem in €apium ac deinde florum natura diximus, cum ra-€tio operis dividi cogeret miscenda rursus naturam rerum €pernoscere volentibus. @@In mellis operibus et aqua mulsa debet tractari. €duo genera eius, subitae ac recentis, alterum inveteratae. €repentina despumato melle praeclaram utilitatem habet in @1 €cibo aegrotantium levi, hoc est alica eluta, viribus recre-€andis, ore stomachoque mulcendo, ardores refrigerando. €frigidam enim dari utilius ventri molliendo. invenio apud €auctores, [2de]2co[2c]2tum bibendum alsiosis, item animi humilis et praeparci, quos illi dixere micropsyc[2h]2os. ut est ratio €subtilitatis inmensae a Platone descendens, corpusculis €rerum levibus scabris, angulosis rotundis, magis aut minus €ad aliorum naturam accedentibus, ideo non eadem omni-€bus amara aut dulcia esse; sic et in lassitudine pronio-€res esse ad iracundiam et in siti. ergo et haec animi þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨–˜ï‡asperitas, seu potius animae, dulciore suco mitigatur lenito €transitu spiritus et molliore facto meatu, ne scindat eun-€tem redeuntemque. experimenta in se cuique: nullius non €ira luctusque, tristitia et omnis animi impetus cibo mol-€litur, ideoque observanda sunt quae non solum corporum €medicinam, sed et morum habent. @@Aqua mulsa et tussientibus utilis traditur, cale-€facta invitat vomitiones, contra venenum psimithii saluta-€ris addito oleo, item contra hyoscyam[2i]2 cum lacte maxime €asinino, et contra halicacabi, ut diximus. infunditur €et auribus et genitalium fistulae. vulvis inponitur cum €pane molli, subitis tumoribus, luxatis leniendisque omni- @1 €bus. inveteratae usum damnavere posteri, minus innocen-€tem aqua minusque vino firmum; longa tamen vetustate €transit in vinum, ut constat inter omnes, stomacho inuti-€lissimum nervisque contrarium. @@Semper mulsum ex vetere vino utilissimum, fa-€cillimeque cum melle concorporatur, quod in dulci num-€quam evenit. ex austero factum non inflat stomachum, €neque ex decocto melle, minusque implet, quod fere eve-€nit; adpetendi quoque revocat aviditatem cibi. alvum mollit frigido potu, pluribus calido sistit, corpora auget. multi €senectam longam mulsi tantum intrita toleravere, neque €alio ullo cibo, celebri Pollionis Romili exemplo. centen-€simum annum excedentem eum divus Augustus hospes €interrogavit, [2q]2u[2a]2nam maxime ratione vigorem illum animi €corporisque custodisset. at ille respondit: "intus mulso, €foris oleo". Varro regium cognominatum arquatorum €morbum tradit, quoniam mulso curetur. @@Melitites quo fieret modo ex musto et melle, do-€cuimus in ratione vini. saeculis iam fieri non arbitror €hoc genus, inflationibus obnoxium. solebat tamen invete-€ratum alvi causa dari in febre, item articulario morbo €et nervorum infirmitate laborantibus et mulieribus vini €abstem[2i]2is. @1 @@Mellis naturae adnexa cera est, de cuius origine, €bonitate, nationibus suis locis diximus. omnis autem €mollit, calefacit, explet corpora. recens melior. datur €in sorbitione dysintericis, favique ipsi in pulte alicae prius €tostae. adversatur lactis naturae, ac milii magnitudine €decem grana cerae hausta non patiuntur coagulari lact in €stomacho. si inguen tumeat, albam ceram in pube fixisse €remedio est. @@Nec huius usus, quos mixta aliis praestat, enu-€merare possit medicina, sicuti nec ceterorum, quae cum €aliis prosunt. ista, ut diximus, ingeniis constant. non fe-€cit ceratum, malagmata, emplastra, collyria, antidota parens €illa ac divina rerum artifex; officinarum haec, immo verius €avaritiae commenta sunt. naturae quidem opera absoluta €atque perfecta gignuntur, paucis ex causa, non ex con-€iectura rebus adsumptis, ut suco aliquo sicca temperen-tur ad meatus aut corpore alio umentia ad nexus. scri-€pulatim quidem colligere ac miscere vires non coniecturae €humanae opus, sed inpudentiae est. nos nec Indicarum €Arabicarumque mercium aut externi orbis adtingimus me-€dicinas. non placent remediis tam longe nascentia, non €nobis gignuntur, immo ne illis quidem; alioqui non ven-€derent. odorum causa unguentorumque et deliciarum, si €placet, etiam superstitionis gratia emantur, quoniam ture €supplicamus et costo. salutem quidem sine istis posse €constare, vel ob id probabimus, ut tanto magis sui deli-€cias pudeat. @1 @@Sed medicinas e floribus coronamentisque et hor-€tensiis quaeque mandantur herbae persecuti quonam modo €frugum omittimus? nimirum et has indicare conveniat. €in primis sapientissima animalium esse constat, quae €fruge vescantur. siliginis grana combusta et trita in vino €Am[2m]2ineo, oculis inlita epiphoras sedant, tritici vero ferro €combusta iis, quae frigus usserit, praesentaneo sunt re-medio. farina tritici ex aceto cocta nervorum contractio-€nibus, cum rosaceo vero et fico sicca myxisque decoctis €furfures tonsillis faucibusque gargarizatione prosunt. Sex. €Pomponius, praetorii viri pater, Hispaniae citerioris prin-€ceps, cum horreis suis ventilandis praesideret, correptus €dolore podagrae mersit in triticum super genua sese, leva-€tusque siccatis pedibus mirabilem in modum hoc postea remedio usus est. vis tanta est, ut cados plenos siccet. €paleam quoque tritici vel hordei calidam inponi ramicum €incommodis experti iubent, quaque decoctae sint aqua €fovere. est in farre vermiculus teredini similis, quo cavis €dentium cera incluso cadere vitiati dicuntur, etiam si fri-€centur. olyram arincam diximus vocari. hac decocta €fit medicamentum, quod Aegyptii atheram vocant, infanti-€bus utilissimum, sed et adultos inlinunt eo. @@Farina ex hordeo et cruda et decocta collectio-€nes impetusque discutit, lenit concoquitque. decoquitur €alias in mulsa aqua aut fico sicca; [2a]2t iocineris doloribus, @1 €cum pus concoqui opus est, in vino; cum inter coquen-€dum discutiendumque cura est, tunc in aceto melius aut €in faece aceti aut cotoneis pirisve decoctis; ad multipedae €morsus cum melle, ad serpentium in aceto et contra sup-€purantia, ad extrahendas suppurationes ex posca addita resina Gallica; ad concoctiones vero et ulcera vetera cum €resina, ad duritias cum fimo columbarum aut fico sicca €aut cinere, ad nervorum inflammationes aut intestinorum €vel [2l]2a[2te]2rum dolores cum papavere aut meliloto, et quo-€tiens ab ossibus caro recedit, ad strumas cum pice et in-€pubis pueri urina, cum oleo. cum Graeco feno contra €praecordiorum tumores vel in febribus cum melle vel adipe vetusto. suppuratis triticea farina multo lenior. nervis €cum hyoscyami suco inlinitur, ex aceto et melle lentigini. €zeae, ex qua alicam fieri diximus, efficacior etiam hor-€deacea videtur, trimenstris mollior, ex vino rubro ad scor-€pionum ictus tepida et sanguinem excreantibus, item arte-riae, tussi cum caprino sebo aut butyro. ex feno Graeco, €mollissima omnium, ulcera manantia sanat et furfures cor-€poris, stomachi dolores, pedes et mammas cum vino et €nitro cocta. aerina magis ceteris purgat ulcera vetera et €gangraenas cum raphano et sale, e[2x]2 aceto lichenas, lepras €cum sulpure vivo, et capitis dolores cum adipe anserino €inposita fronti. strumas et panos concoquit cum fimo €columbino et lini semine decocta in vino. @1 @@De polentae generibus in frugum loco satis €diximus. medicorum ratione a farina hordei distat eo, €quod torretur, ob id stomacho utilis. alvum sistit impe-€tusque rubicundi tumoris; et oculis inlinitur et capitis €dolori cum menta aut alia refrigerante herba, item per-€nionibus et serpentium plagis, item ambustis ex vino, in-€hibetque pusulas. @@Farina in pollinem subacta vim extrahendi umo-€ris habet [2a]2deo, ut cruore suffusis in fascias usque san-€guinem perducat, efficacius in sapa. inponitur et pedum €callo clavisque. nam cum oleo vetere ac pice decocto €polline condylomata et alia omnia sedis vitia quam maxime €calido mirabilem in modum curantur. pulte corpus augetur. €farina, qua chartae glutinantur, sanguinem excreantibus €datur tepida sorbenda efficaciter. @@Alica res Romana est et non pridem excogitata; €alioqui non tisanae potius laudes scripsissent Graeci. non-€dum arbitror Pompei Magni aetate in usu fuisse, et ideo €vix quicquam de ea scriptum ab Asclepiadis schola. €esse quidem eximie utilem nemo dubitat, sive eluta detur €ex aqua mulsa sive in sorbitione decocta sive in pulte. eadem in alvo sistenda torretur, dein favorum cera co-€quitur, ut supra diximus. peculiariter tamen longo morbo €ad tabitudinem redactis subvenit ternis eius cyathis in €sextarium aquae sensim decoctis, donec omnis aqua con-€sumatur, postea sextario lactis ovilli aut caprini addito @1 €per continuos dies * * * , mox adiecto melle. tali genere €sorbitionis emendantur syntexis. @@Milio sistitur alvus, discutiuntur tormina, in quem €usum torretur ante. nervorum doloribus et aliis fervens €in sacco inponitur, neque aliud utilius, quoniam levissi-€mum mollissimumque est et caloris capacissimum. itaque €talis usus eius est ad omnia, quibus calor profuturus €est. farina eius cum pice liquida serpentium et multipe-€dae plagis inponitur. @@Panicum Diocles medicus mel frugum appella-€vit. effectus habet quos milium. in vino potum prodest þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨–›ƒƒdysintericis. similiter his, quae vaporanda sunt, excalfac-€tum inponitur. sistit alvum in lacte caprino decoctum et €bis die haustum. sic prodest et ad tormina. @@Sesima trita in vino sumpta inhibet vomitiones. €aurium inflammationi inlinitur et ambustis. eadem efficit €et dum in herba est. hoc amplius oculis inponitur de-€cocta in vino. stomacho inutilis in cibis et animae gra-€vitatem facit. stellionum morsibus resistit, item ulceribus, €quae cacoe+the vocant, et auribus oleum, quod ex ea fit, prodesse diximus. sesamoides a similitudine nomen ac-€cepit, grano amaro, folio minore. nascitur in glar[2e]2osis. €detrahit bilem in aqua potum semen, inlinitur igni sacro, €discutit panos. est etiamnum aliud sesamoides, Anticyrae €nascens, quod ideo aliqui Anticyricon vocant, cetera simile €erigeronti herbae, de qua dicemus suo loco, grano @1 €sesamae. datur in vino dulci ad detractiones quantum tri-€bus digitis capitur. miscent ibi et ellebori albi unum et €dimidium obolum, purgationem eam adhibentes maxime €insaniae melancholicae, comitialibus, podagris. et per se €drachmae pondere exinanit. @@Hordeum optimum quod candidissimum. sucus €decocti in aqua caelesti digeritur in pastillos, ut infun-€dantur exulceratis interaneis et vulvis. cinis eius ambustis €inlinitur et carnibus, quae recedunt ab ossibus, et erup-€tionibus pituitae, muris aranei morsibus. idem adsperso €sale ac melle candorem dentibus, suavitatem oris facit. eos, qui pane hordeacio utuntur, morbo pedum temptari €negant. novem granis furunculum si quis circumducat, €singulis ter manu sinistra, et omnia in ignem abiciat, con-€festim sanari aiunt. est et herba ph[2oe]2nice appellata a €Graecis, nostris vero hordeum murinum; haec trita e vino €pota praeclare ciet menses. @@Tisanae, quae ex hordeo fit, laudes uno volu-€mine condidit Hippocrates, quae nunc omnes in ali-€cam transeunt. quanto innocentior alica! Hippocra-€tes tamen sorbitionis gratia laudavit, quoniam lubrica ex €facili hauriretur, quoniam sitim arce[2re]2t, quoniam in alvo €non intumesceret, quoniam facile redderetur et adsuetis @1 €hic cibus solus in febri bis die posset dari, tantum re-€motus ab istis, qui medicinam fame exercent. sorbitionem €tamen dari totam vetuit aliudve quam sucum tisanae; item €vetuit, quamdiu pedes frigidi essent, tunc quidem nec po-€tionem dandam. fit et ex tritico glutinosior arteriaeque €exulceratae utilior. @@Am[2y]2lon hebetat oculos, et gulae inutile, contra €quam creditur. item alvum sistit, epiphoras oculorum in-€hibet et ulcera sanat, item pusulas et fluctiones sanguinis. €genas duras emollit. datur cum ovo iis, qui sanguinem €reiecerint, in vesicae vero dolore semuncia amyli cum ovo €et passi tribus ovis subfervefacta a balineo. quin et ave-€na[2c]2ea farina decocta in aceto naevos tollit. @@Panis hic ipse, quo vivitur, innumeras paene con-€tinet medicinas. ex aqua et oleo aut rosaceo mollit col-€lectiones; ex aqua mulsa [2ad]2 duritias valde mitigandas, ex €vino ad discutienda aut quae praestringi opus sit et, si €magis etiamnum, ex aceto, adversus acutas pituitae fluc-€tiones, quas Graeci rheumatismos vocant, item ad percussa, €luxata, ad omnia autem fermentatus, qui vocatur autopy-€rus, utilior. inlinitur et paronychiis et callo pedum in €aceto. vetus aut nauticus panis tusus atque iterum coc-tus sistit alvum. vocis studiosis et contra destillationes €siccum esse primo cibo utilissimum est. sitanius, hoc est @1 €e trimestri, incussa in facie aut desquamata cum melle €aptissime curat. candidus aegris aqua calida frigidave €madefactus levissimum cibum praebet. oculorum tumori €ex vino inponitur; sic et pusulis capitis aut adiecta arida €myrto. tremulis panem ex aqua esse ieiunis statim a bali-€neis demonstrant. quin et gravitatem odorum in cubiculis €ustus emendat et vini in saccos additus. @@Et faba auxiliatur. namque solida fricta fervens-€que in acre acetum coniecta torminibus medetur. in cibo €fresa et cum alio cocta contra deploratas tusses suppura-€tionesque pectorum cotidiano cibo sumitur, et comman-€ducata ieiuno ore et ad furunculos maturandos discutien-€dosve inponitur, et in vino decocta ad testium tumores, ad genitalia. lomento quoque ex aceto decocto tumores €maturat atque aperit, item livoribus, combustis medetur. €voci eam prodesse auctor est M. Varro. fabalium etiam €siliquarumque cinis ad coxendices, ad nervorum veteres €dolores cum adipis suilli vetustate prodest. et per se cor-€tices decocti ad tertias sistunt alvum. @@Lens optima quae facillime coquitur et ea, quae €maxime aquam absorbet. aciem quidem oculorum obtun-€dit et stomachum inflat, sed alvum sistit in cibo magisque €caelesti aqua discocta; eadem solvit minus percocta. pusu-€las ulcerum rumpit; ea, quae intra os sunt, purgat et €adstringit. collectiones omnes inposita sedat maximeque €exulceratas et rimosas, oculorum autem epiphoras cum @1 €meli[2lo]2to aut cotoneo. contra suppurantia cum polenta in-ponitur. decoctae sucus ad oris exulcerationes et geni-€talium adhibetur, ad sedem cum rosaceo aut cotoneo, in €iis, quae acrius remedium exigant, cum putamine punici €melle modico adiecto. ad id demum, ne celeriter inare-€scat, adiciunt et betae folia. inponitur et strumis, panis €vel maturis vel maturescentibus ex aceto discocta, rimis €ex aqua mulsa et gangraenis cum punici tegmine; item €podagris cum polenta et vulvis et renibus, pernionibus, ulceribus difficile cicatricem trahentibus. propter dissolu-€tionem stomachi XXX grana lentis devorantur. in chol[2e]2ris €quoque et dysinteria efficacior est in tribus aquis cocta, €in quo usu melius semper eam torrere ante et tundere, €ut quam tenuissima detur vel per se vel cum cotoneo €malo aut piris aut myrto aut intubo erratico aut beta €nigra aut plantagine. pulmoni [2e]2s[2t]2 inutilis et capitis dolori €nervosisque omnibus et felli, nec somno facilis, a[2t]2 pusulis €utilis ignique sacro et mammis in aqua marina decocta, in aceto autem duritias et strumas discutit. stomachi qui-€dem causa polentae modo potionibus inspergitur. quae €sint ambusta, aqua semicocta cura[2n]2t, postea trita et per €cribrum effuso furfure, mox procedente curatione addito €melle. ex posca coquitur ad guttura. est et palustris lens, @1 €per se nascens in aqua non profluenti, refrigeratoriae €naturae, propter quod collectionibus inlinitur et maxime €podagris et per se et cum polenta. glutinat et interanea €procidentia. @@Est silvestris e[2l]2elisphacos dicta a Graecis, aliis €[2sph]2acos dicta, sativa lente leviore et folio minore atque €sicciore et odoratiore. est et alterum genus eius silvestrius, €odore gravi; haec mitior folia habet cotonei mali effigie, €set minora et candida, quae cum ramis decocuntur. men-€ses ciet et urinas, et pastinacae marinae ictus sanat, tor-€porem autem obducit percusso loco. bibitur cum absinthio et dysinteriae. cum vino eadem commorantes menses €trahit, abundantes sistit decocto eius poto. per se inpo-€sita herba vulnerum sanguinem cohibet. purgat et ser-€pentium morsus et, si in vino decoquatur, pruritus testium €sedat. nostri, qui nunc sunt, herbarii [2e]2lelisphacum Graece, €salviam Latine vocant, mentae similem, canam, odoratam. €partus emortuos ea adposita extrahunt, item vermes ulce-€rum auriumque. @@Cicer et silvestre est, foliis simile, odore gravi. €si largius sumatur, alvus solvitur et inflatio contrahitur €et tormina. tostum salubrius habetur. cicercula etiam-€num magis in alvo proficit. farina utriusque ulcera ma-€nantia capitis sanat, efficacius silvestris, item comitiales @1 et iocinerum tumores et serpentium ictus. ciet menses €et urinas, grano maxime. emendat et lichenas et testium €inflammationes, regium morbum, hydropicos. laedunt omnia €haec genera exulceratam vesicam et renes. gangraenis €utiliora cum melle et his, quae cacoe+the vocantur. ver-€rucarum in omni genere prima luna singulis granis sin-€gulas tangunt, eaque grana in linteolo deligata post se abiciunt, ita fugari vitium arbitrantes. nostri praecipiunt €arietinum in aqua cum sale discoquere, ex eo bibere €cyathos binos in difficultatibus urinae; sic et calculos þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨–›–„pelli morbumque regium. eiusdem foliis sarmentisque de-€coctis aqua quam maxime calida morbos pedum lenit, et €ipsum calidum tritumque inlitum. columbini decocti aqua €horrorem tertianae et quartanae minuere creditur. nigrum €autem cum gallae dimidi[2o]2 tritum oculorum ulceribus ex €passo medetur. @@De ervo quaedam in mentione eius diximus, €nec potentiam [2ei]2 minorem veteres quam brassicae tribuere €contra serpentium ictus ex aceto, ad crocodilorum homi-€numque morsum. si quis ervum cotidie ieiunus edit, lie-€nem eius absumi certissimi auctores adfirmant. farina eius €varos, sed et maculas cutis toto corpore emendat. serpere ul[2c]2era non patitur, in mammis efficacissimum. carbun-€culos rumpit ex vino. urinae difficultates, inflationem, @1 €vitia iocineris, tenesmon et quae cibum non sentiant, €atropha appellata, tostum et in nucis abellanae magnitu-€dinem melle collectum devoratumque corrigit; item impe-€tigines ex aceto coctum et quarto die solutum. panos in melle inpositum suppurare prohibet. aqua decocti per-€niones et pruritus sanat fovendo. quin et universo cor-€pori, si quis cotidie ieiunus biberit, meliorem fieri colo-€rem existumant. cibis idem hominis alienum. vomitiones €movet, alvum turbat, capiti et stomacho onerosum; genua €quoque degravat. sed madefactum pluribus diebus mite-€scit, bubus iumentisque utilissimum. siliquae eius virides €prius, quam indurescant, cum suo caule foliisque contri-€t[2ae]2 capillos nigro colore inficiunt. @@Lupini quoque silvestres sunt, omni modo mino-€res praeterquam amaritudine. ex omnibus, quae eduntur, €sicco nulli minus ponderis est nec plus utilitatis. mitescunt €cinere aut aqua calidis. colorem hominis frequentiores in €cibo exhilarant, amari contra aspidas valent. ulcera atra €aridi decorticatique triti supposito linteolo ad vivum cor-€pus redigunt. strumas, parotidas in aceto cocti discutiunt. sucus decoctorum cum ruta et pipere vel in febri datur €ad ventris animalia pellenda minoribus XXX annorum, pueris €vero etiam inpositi in ventrem ieiunis prosunt, et alio genere €tosti vel in defruto poti vel ex melle sumpti. iidem avidita-€tem cibi faciunt, fastidium detrahunt. farina eorum aceto €subacta papulas pruritusque in balneis inlita cohibet et €per se siccat ulcera. livores emendat, inflammationes cum @1 polenta sedat. silvestrium efficacior vis contra coxendi-€cum et lumborum debilitatem. ex iisdem decocta lentigi-€nes et cutem foventium corrigunt, si vero ad mellis cras-€situdinem decoquantur, vel [sativi] vitiligines nigras et €lepras emenda[2n]2t. sativi quoque rumpunt carbunculos in-€positi, panos, strumas minuunt aut maturant cocti ex €aceto, cicatricibus candidum colorem reddunt; si vero €caelesti aqua discoquantur, sucus ille zmegma fit, quo fo-€vere gangraenas, eruptiones pituitae, ulcerum manantia €expediat, ad lienem bibere et cum melle haerentibus men-struis. lieni crudi cum fico sicca triti ex aceto inponun-€tur. radix quoque in aqua decocta urinas pellit. medentur €pecori cum chamaeleone herba decocti, aqua in potum €col[2a]2ta. sanant et scabiem quadripedum omnium in amurca €decocti vel utroque liquore postea mixto. fumus crema-€torum culices necat. @@Irionem inter fruges sesamae similem esse dixi-€mus et a Graecis erysimon vocari, Galli velam appellant. €est autem fruticosum, foliis erucae, angustioribus paulo, €semine nasturtii, utilissimum tussientibus cum melle et €in thoracis purulentis excreationibus. datur et regio morbo €et lumborum vitiis, pleuriticis, torminibus, coeliacis. in-€linitur vero parotidum et carcinomatum malis, testium €ardoribus ex aqua, alias cum melle, infantibus quoque €utilissimum, item sedis vitiis et articulariis morbis cum @1 €melle et fico, contra venena etiam efficax potu. medetur €et suspiriosis, item fistulis cum axungia vetere ita, ne €intus addatur. @@Horminum semine, ut diximus, cumino simile €est, cetero porro, dodrantali altitudine, duorum generum: €alteri semen nigrius et oblongum_hoc ad venerem sti-€mulandam et ad oculorum argema, albugines_, alteri €candidius semen et rotundius. utroque tuso extrahuntur €aculei ex corpore per se inlit[2o vel]2 ex aqua, folia ex aceto €inposita panos per se vel cum melle discutiunt, item fu-€runculos, priusquam capita faciant, omnesque acrimonias. @@Quin et ipsae frugum pestes in aliquo sunt usu. €infelix dictum est a Vergilio lolium, hoc tamen molitum, €ex aceto coctum inpositumque sanat inpetigines celerius, €quo saepius mutatum est. medetur et podagrae aliisque €doloribus cum oxymelite. ratio haec: aceti sextario uno €diluuntur mellis unciae duae. iustum est ita temperatis €sextariis tribus decoctae farinae lolii sextarios * * * usque €ad crassitudinem, calidumque inponi dolentibus membris. €eadem farina extrahit ossa fracta. @@Miliaria appellatur herba, quae necat milium. €haec trita et cornu cum vino infusa podagras iumento-€rum dicitur sanare. €@@Bromos semen est spicam ferentis herbae. nasci- @1 €tur inter vitia segetis avenae genere, folio et stipula tri-€ticum imitatur; in cacuminibus dependentes parvolas veluti €locustas habet. semen utile ad cataplasmata, a[2d]2 qu[2a]2e hor-€deum et similia. prodest tussientibus sucus. @@Orobanchen appellavimus necantem ervum et €legumina; alii cynomorion eam appellant a similitudine €canini genitalis. cauliculus est sine foliis, pinguis, rubens. €estur et per se et in patinis, cum tenera est, decocta. @@Et leguminibus [2in]2nascuntur bestiolae venenatae, €quae manus pungunt et periculum vitae adferunt, solipu-€garum generis. adversus has omnia eadem medentur, quae €contra araneos et phalangia demonstrantur. et frugum €quidem haec sunt in usu medico. @@Ex iisdem fiunt et potus, zyt[2h]2um in Aegypto, €caelia et cerea in Hispania, cervesia et plura genera in €Gallia aliisque provinciis, quorum omnium spuma cutem €feminarum in facie nutrit. nam quod ad potum ipsum €attinet, praestat ad vini transire mentionem atque a vite €ordiri medicinas arborum. @1  Ÿôÿ@@@@{1LIBER XXIII}1 ‘@@Peracta cerealium in medendo quoque natura est €omniumque, quae ciborum aut florum odorumve gratia €proveniunt supina tellure. non cessit [2i]2is Pomona partes-€que medicas et pendentibus dedit, non contenta protegere €arborumque umbra alere quae diximus, immo velut indignata €plus auxili inesse his, quae longius a caelo abessent quae-€que postea coepissent; primum enim homini cibum fuisse €inde, et sic inducto caelum spectare, pascique et nunc ex se posse sine frugibus. ergo, Hercule, artes in primis €dedit vitibus, non contenta delicias etiam et odores atque €unguenta omphacio et oenanthe ac massari, quae suis locis €diximus, nobiliter instruxisse. 'Plurimum, inquit, homini €voluptatis ex me est. ego sucum vini, liquorem olei €gigno, ego palmas et poma totque varietates, neque, ut €Tellus, omnia per labores, aranda tauris, terenda areis, €deinde saxis, ut quando quantove opere cibi fiant? at ex @1 €me parata omnia nec cura laboranda, sed sese porrigentia €ultro et, si pigeat attingere, etiam cadentia'. certavit ipsa €secum plusque utilitatis causa genuit etiam quam voluptatis. @@Folia vitium et pampini capitis dolores inflamma-€tionesque corporum mitigant cum polenta, folia per se €ardores stomachi ex aqua frigida, cum farina vero hordei €articularios morbos. pampini triti et inpositi tumorem €omnem siccant, sucus eorum dysintericis infusus medetur. €lacrima vitium, quae veluti [2c]2ummis est, lepras et lichenas €et psoras nitro ante praeparatas sanat. eadem cum oleo €saepius pilis inlitis psilotri effectum habet, maximeque €quam virides accensae vites exudant, qua et verrucae tol-luntur. pampini sanguinem excreantibus et mulierum a €conceptu defectioni diluti potu prosunt. cortex vitium et €folia arida vulnerum sanguinem sistunt ipsumque vulnus €conglutinant. vitis albae, viridis tusae, suco inpetigines €tolluntur. cinis sarmentorum vitium et vinaceorum con-€dylomatis et sedis vitiis medetur ex aceto, item luxatis €et ambustis et lienis tumori cum rosaceo et ruta et aceto. €item igni sacro ex vino citra oleum aspergitur et inter-trigini. et pilos absumit. dant et bibendum cinerem sar-þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨—•‚mentorum ad lienis remedia aceto conspersum ita, ut bini €cyathi in tepida aqua bibantur utque qui biberit in lienem €iaceat. claviculae ipsae, quibus repunt vites, tritae ex @1 aqua potae sistunt vomitionum consuetudinem. cinis vitium €cum axungia vetere contra tumores proficit, fistulas purgat, €mox et persanat, nervorum dolores frigore ortos contractio-€nesque, contusas vero partes vel cum oleo, carnes excre-€scentes in ossibus cum aceto et nitro, scorpionum et canum €plagas cum oleo. corticis per se cinis conbustis pilos reddit. @@Omphacium qua fieret ratione incipientis uvae €pubertate, in unguentorum loco docuimus. nunc ad €medicinam de eo pertinentia indicabimus. sanat ea quae €in umore sint ulcera, ut oris, tonsillarum, genitalium. ocu-€lorum claritati plurimum confert, scabritiae genarum ulce-€ribusque angulorum, nubeculis, ulceribus quacumque in €parte manantibus, cicatricibus marcidis, ossibus purulente €limosis. mitigatur vehementia eius melle aut passo. prodest €et dysintericis, sanguinem excreantibus, anginis. @@Omphacio cohaeret oenanthe, quam vites silvestres €ferunt, dicta nobis in unguenti ratione. laudatissima €in Syria, maxime circa Antiochiae et Laodiceae montes et €ex alba vite. refrigerat, astringit, vulneribus inspergitur, €stomacho inlinitur, utilis urinae, iocineris, capitis doloribus, €dysintericis, coeliacis, cholericis, contra fastidia obolo ex €aceto pota. siccat manant[2e]2s capitis eruptiones, effica-€cissima ad vitia, quae sint in umidis, ideo et oris ulceribus @1 et verendis ac sedi cum melle et croco. alvum sistit, ge-€narum scab[2rit]2iem emendat oculorumque lacrimationes, ex €vino stomachi dissolutionem, ex aqua frigida pota sanguinis €excreationes. cinis eius ad collyria et ad ulcera purganda €et paronychia et pterygia probatur. uritur in furno, €donec panis percoquatur._Massaris odoribus tantum €gignitur, omniaque ea aviditas humani ingeni nobilitavit €rapere festinando. @@Maturescentium autem uvae vehementiores nigrae €_ideo vinum ex his minus iucundum_, suaviores albae, €quoniam e tralucido facilius accipitur ae+r. recentes sto-€machum et spiritu[2s]2 inflatione alvum turbant. itaque in €febri damnantur, utique largiores; gravedinem enim capiti €morbumque lethargum faciunt. innocentiores quae de-€cerptae diu pependere, qua ventilatione etiam utiles fiunt €stomacho aegrisque, nam et refrigerant leviter et fastidium €auferunt. @@Proximae a pensilibus in palea servatae; nam et €[2in]2 vinaceis servatae et caput et vesicam et stomachum €infestant, sistunt tamen alvum, sanguinem excreantibus €utilissimae. quae in vino aut in dulci conditae fuere, €caput temptant; quae vero in musto fuere, peiorem vim €etiamnum habent quam quae in vinaceis. sapa quoque inutiles stomacho facit. saluberrimas putant medici in cae- @1 €lesti aqua servatas, etiamsi minime iucundas, sed voluptatem €earum in stomachi ardore sentiri et in amaritudine iecoris €fellisque vomitioni[2bu]2s et in choleris, hydropicis cum ar-€dore febrium aegrotantibus. at in ollis servatae et os et €stomachum et aviditatem excitant, paulo tamen graviores €existimantur fieri vinaceorum halitu._Uvae florem in €cibo si edere gallinacei, uvas non attingunt._ @@Sarmenta earum, in quibus acini fuere, adstringendi €vim habent, efficaciora ex ollis. €@@Nuclei acinorum eandem vim optinent. hi sunt €qui in vino capiti dolorem faciant. tosti tritique stomacho €utiles sunt. inspergitur farina eorum polentae modo potioni €et dysintericis et coeliacis et dissoluto stomacho. decocto €etiam eorum fovere psoras et pruritum utile est. @@Vinacei per se minus capiti aut vesicae nocent €quam nuclei, mammarum inflammationi utiles cum sale €triti. decoctum eorum veteres dysintericos et coeliacos €iuvat et potione et fotu. €@@Uva theriace, de qua suo loco diximus, contra €serpentium ictus estur. pampinos quoque eius edendos €censent inponendosque. et vinum et acetum ex his factum €auxiliarem contra eadem vim habet. @@Uva passa, quam astaphida vocant, stomachum, €ventrem et interanea temptaret, nisi pro remedio in ipsis €acinis nuclei essent. iis exemptis vesicae utilis habetur @1 €et tussi_alba utilior_, utilis et arteriae et renibus, €sicut ex his passum privatim e serpentibus contra hae-morrhoida potens. testium inflammationi cum farina cumini €aut coriandri inponuntur, item carbunculis, articulariis €morbis sine nucleis tritae cum ruta. fovere ante vino €ulcera oportet. sanant epinyctidas et [2c]2eria et dysinteriam €cum suis nucleis. et in oleo coctae gangraenis inlinuntur €cum cortice raphani et melle, podagris et unguium mobi-€libus cum panace. et per se ad purgandum os caputque €cum pipere conmanducantur. @@Astaphis agria sive staphis, quam uvam taminiam €aliqui vocant falso_suum enim genus habet_, cauliculis €nigris, rectis, foliis labruscae, fert folliculos verius quam €acinos, virides, similes ciceri, in his nucleum triangulum. €maturescit cum vindemia nigrescitque, cum taminiae ru-€bentes norimus acinos sciamusque illam in apricis nasci, €hanc non nisi in opacis. his nucleis ad purgationem uti €non censuerim propter ancipitem strangulationem, neque ad pituitam oris siccandam, qu[2i]2a fauces laedunt. phthiriasi €caput et reliquum corpus triti liberant, facilius admixta €sandaraca, item pruritu et psoris. ad dentium dolores €decocuntur in aceto, ad aurium vitia, rheumatismos cica-€tricum, ulcerum manantia. flos tritus in vino contra ser-€pentes bibitur; semen enim abdicaverim propter nimiam €vim ardoris. quidam eam pituitariam vocant. plagis ser-€pentium utique inlinunt. @1 @@Labrusca quoque oenanthen fert satis dictam. €quae, a Graecis ampelos agria appellata, spissis et candi-€cantibus foliis, geniculata, rimoso cortice, fert uvas ru-€bentes cocci modo, quae cutem in facie mulierum purgant €et varos, coxendicum et lumborum vitiis tusae cum foliis €et suco prosunt. radix decocta in aqua pota in vini Coi €cyathis II umorem alvi ciet et ideo hydropicis datur. hanc €potius crediderim esse quam vulgus uvam taminiam vocat. utuntur ea pro amuleto et ad exp[2u]2itionem sanguinis quoque €adhibent, non ultra gargarizationes et ne quid devoretur, €addito sale, thymo, aceto mulso. ideo et purgationibus €ancipitem putant. €@@Est huic similis, sed in salictis nascens; ideo €distinguitur nomine, cum eosdem usus habeat, et sali-€castrum vocatur. scabiem et pruriginem hominum quadri-€pedumque aceto mulso trita haec efficacius tollit. @@Vitis alba est quam Graeci ampelon leucen, alii €sta[2phy]2len, alii melothron, alii psilotrum, alii archezostim, €alii cedrostin, alii madon appellant. huius sarmenta longis €et exilibus internodiis geniculata scandunt. folia pampi-€nosa ad magnitudinem hederae dividuntur ut vitium. radix €alba, grandis, raphano similis initio. ex ea caules asparagi @1 €similitudine exeunt. hi decocti in cibo alvum et uri-nam cient. folia et caules exulcerant corpus, utique ul-€cerum phagedaenis et gangraenis tibiarumque taedio cum €sale inlinuntur. semen in uva raris acinis dependet, suco €rubente, postea crocino. novere id qui coria perficiunt; €illo enim utuntur. psoris et lepris inlinitur, lactis abun-dantiam facit coctum cum tritico potumque. radix, nume-€rosis utilitatibus nobilis, contra serpentium ictus trita €drachmis II bibitur. vitia cutis in facie varosque et len-€tigines et suggillata emendat et cicatrices, eademque prae-€stat in oleo decocta. datur et comitialibus potus, item €mente conmotis aut vertigine laborantibus, drachmae pon-€dere cotidie anno toto. et ipsa autem largior aliquando sensus [2t]2ur[2b]2at. illa vis praeclara, quod ossa infracta ex-€trahit in aqua inposita ut bryonia; quare quidam hanc €albam bryoniam vocant, aliam vero nigram. efficacior in €eodem usu cum melle et ture. suppurationes incipientes €discutit, veteres maturat et purgat. ciet menses et uri-nam. ecligma ex ea fit suspiriosis et contra lateris dolo-€res, ruptis, co[2n]2vulsis. splenem ternis obolis pota XXX €diebus consumit. inlinitur eadem cum fico et pterygiis €digitorum. ex vino secundas feminarum adposita trahit et pituitam drachma pota in aqua mulsa. sucus radicis col- @1 þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨—˜š‚ligi debet ante seminis maturitatem. qui inlitus per se €et cum ervo laetiore quodam colore et cutis teneritate €mangonicat corpor[2a]2, serpentes fugat. tunditur ipsa radix €cum fico pingui erugatque corpus, si statim bina stadia €ambulentur, alias uret et nisi frigida abluatur. iucundius €hoc idem praestat nigra vitis, quoniam alba pruritum €adfert. @@Est ergo et nigra, quam proprie bryoniam vo-€cant, alii Chironiam, alii gynaecanthen aut aproniam, si-€milem priori, praeterquam colore; huius enim nigrum esse €diximus. asparagos eius Diocles praetulit veris asparagis in cibo urinae ciendae lienique minuendo. in frutectis et harun-€dinetis maxume nascitur. radix foris nigra, intus buxeo €colore. ossa infracta vel efficacius extrahit quam supra €dicta, cetera eadem. peculiare quod iumentorum cervicibus €unice medetur. aiunt, si quis villam ea [2c]2inxerit, fugere €accipitres tutasque fieri villar[2es]2 alite[2s]2. eadem in iumento €homineque flemina aut sanguinem, qui se ad talos deiecerit, €circumligata sanat. et hactenus de vitium generibus. @@Musta differentias habent naturales has, quod sunt @1 €candida aut nigra aut inter utrumque, alia ex quibus v[2i]2-€num fiat, alia ex quibus passum. cura differentias innu-€merabiles facit; in plenum ergo haec dixisse conveniat: €mustum omne stomacho inutile, venis iucundum. a balneis €raptim et si[2ne]2 interspiratione potum necat. cantharidum €naturae adversatur, item serpentibus, maxime haemorrhoidi et salamandrae. capitis dolores facit et gutturi inutile, €prodest renibus, iocineri et interaneis, vesicae; conlevat €enim ea. privatim contra buprestim valet, contra meco-€nium, lactis coagulationem, cicutam, toxica, dorycnium, ex €oleo potum redditumque vomitionibus. ad omnia infirmius €album, iucundius passi mustum et quod minorem capitis €dolorem adferat. @@Vini genera differentiasque perquam multas ex-€posuimus et fere cuiusque proprietates. neque est ulla €pars difficilior tractatu aut numerosior, quippe cum sit €ardu[2u]2m dictu, pluribus prosit an noceat. praeterea quam €ancipiti eventu potum statim auxilium fit aut venenum! €etenim de natura ad remedia tantum pertinente nunc lo-quimur. unum de dando eo volumen Asclepiades con-€didit, ab eo cognominatis qui postea u[2n]2o de volumine illo €disseruere innumera. nos ista Romana gravitate artium-€que liberalium adpetentia non ut medici, sed ut indices €salutis humanae diligenter distinguemus. €@@De generibus singulis disserere inmensum et inexpli-cabile est, discordibus medicorum sententiis. Sur-€rentinum veteres maxime probavere, sequens aetas Alba-€num aut Falernum, et deinde alia alii iniquissimo genere @1 €decreti, quod cuique gratissimum, ceteris omnibus pro-€nuntiando. quod ut constarent sententiae, quota portio €tamen mortalium his generibus posset uti? iam vero nec €proceres usquam sinceris. eo venere mores, ut nomina €modo cellarum veneant, statim in lacibus vindemiae adul-terentur. ergo, Hercules, mirum dictu, innocentius iam €est quodcumque et ignobilius. haec tamen fere constan-€tissim[2a]2e videntur sententiae, quorum mentionem fecimus. €si quis hoc quoque discrimen exiget, Falernum nec in €novitate nec in nimia vetustate corpori salubre est; media eius aetas a XV annis incipit. [2f]2rigido potu stomacho utile, €non item in calida. diutinae tussi sorbetur merum utili-€ter a ieiunis, item in quartanis. nullo aeque venae exci-€tantur. alvum sistit, corpus alit. creditum est obscuri-€tatem visus facere nec prodesse nervis aut vesicae. Al-€bana nervis utiliora; stomacho minus quae sunt dulcia; €austera vel Falerno utiliora. concoctionem minus adiuvant, €stomachum modice inplent; at Surrentina nullo modo, nec €caput temptant, stomachi et intestinorum rheumatismos cohibent. Caecuba iam non gignuntur. et, quae €supersunt, Setina concoqui cibos cogunt; virium plus @1 €Surrentino, austeritatis Albano, vehementiae minus Falerno €habent. ab his Statana non longo intervallo afuerint. alvo €citae Signi[2n]2um maxime conducere indubitatum est. re-€liqua in commune dicentur. @@Vino aluntur vires, sanguis colosque hominum. €hoc distat orbis medius et mitior plaga circum[2i]2ectis. quan-€tum illis feritas facit roboris, tantum nobis hic sucus. €lactis potus ossa alit, frugum nervos, aqua carnes; ideo €minus ruboris est in corporibus illis et minus roboris contraque labores patientiae. vino modico nervi iuvantur, €copiosiore laeduntur; sic et oculi. stomachus recreatur et €adpetentia ciborum invitatur; tristitia, cura hebetatur, urina €et algor expellitur, somnus conciliatur. praeterea vomi-€tiones sistit, collectiones extra lanis umidis inpositis mi-€tigat. Asclepiades utilitatem vini aequari vix deorum €potentia posse pronuntiavit. vetus copiosiore aqua misce-€tur; quo magis urinam expellit, minus siti resistit. dulce €minus inebriat, sed stomacho innatat; austerum facilius concoquitur. levissimum est quod celerrime inveteratur. €minus infestat nervos quod vetustate dulcescit. stomacho €minus utile est pingue, nigrum, sed corpora magis alit. €tenue et austerum minus alit, magis stomachum nutrit, €celerius per urinam transit; tanto magis capita temptat. @1 hoc et in omni alio suco semel dictum sit. vinum [2d]2iu-€tin[2o]2 fumo inveteratum insaluberrimum. mangones ita in €apothecis excogitavere, iam et patresfamilias, aetatem addi. €atqu[2i]2 per se cariem traxere. quo certe vocabulo satis €consilii dedere prisci, quoniam et in materiis cariem fu-€mus erodit; at nos e diverso fumi amaritudine vetustatem €indui persuasum habemus. quae sunt admodum exalbida, €haec vetustate insalubria fiunt. quo generosius vinum est, €hoc magis vetustate crassescit et in amaritudinem corpori €minime utilem coit. condire eo aliud minus annosum in-€salubre est; sua cuique vino saliva innocentissima est, sua €cuique aetas gratissima, hoc est media. @@Corpus augere volentibus aut mollire alvum con-€ducit inter cibos bibere, contra minuentibus alvumque co-€hibentibus sitire in edendo, postea parum bibere. vinum €ieiunos bibere novicio invento inutilissimum est curi[2o]2sis €vigoremque animi ad procinctum tendentibus; somno vero €ac securitatibus iamdudum hoc fuit, quod Homerica illa €Helena ante cibum ministravit. sic quoque in proverbium cessit "sapientiam vino obumbrari". vino demus @1 €homines, quod soli animalium non sitientes bibimus. aquae €potum interponere utilissimum itemque iugi superbibere. ebrietatem quidem frigidae potus extemplo discutit. me-€racis potionibus per XX dies ante canis ortum totidemque €postea suadet Hesiodus uti. merum quidem remedio est €contra cicutas, coriandrum, aconita, viscum, meconium, ar-€gentum vivum, apes, vespas, crabrones, phalangia, serpen-€tium scorpionumque ictus contraque omnia, quae refrige-€rando nocent, privatim contra haemorrhoidas, presteras, €fungos, item contra inflationes rosionesque praecordiorum €et quorum stomachus in vomitiones effunditur, et si ven-€ter aut interanea rheumatismum sentiant, dysintericis, su-datoribus e longa tussi, in epiphoris meracum. cardiacis €in mamma laeva merum in spongea inponi prodest, ad €omnia autem maxime album inveterascens. utiliter et fo-€vetur vino calido virilitas. iumentis infus[2u]2m cornu lassi-€tudinem aufer[2t]2. simias quadripedesque, quibus digiti sunt, €negant crescere adsuetas meri potu. @@Nunc circa aegritudines sermo de vinis erit. €saluberrimum liberaliter genitis Campaniae quodcumque €tenuissimum, vulgo vero quod quemque maxime iuverit €validum. utilissimum omnibus sacco viribus fractis. me-€minerimus sucum esse, qui fervendo vires e musto sibi €fecerit. misceri plura genera omnibus inutile. saluberri- @1 €mum cui nihil in musta additum est, meliusque, si nec €vasis pix adfuit. marmore enim et gypso aut calce con-dita quis non et validus expaverit? in primis igitur vi-€num marina aqua factum inutile est stomacho, nervis, €vesicae. resina condita frigidis stomachis utilia existi-€mantur, non expedire vomitionibus, sicut neque mustum €neque sapa neque passum. novicium resinatum nulli con-€ducit; capitis dolorem et vertigines facit. ab hoc dicta €crapula est. tussientibus et in rheumatismo nominata pro-þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨—˜®ˆˆsunt, item coeliacis et dysintericis, mulierum mensibus. €in hoc genere rubrum nigrumve magis constringit magis-€que calefacit. innocentius pice sola conditum. sed et picem €meminisse debemus non aliud esse quam conbustae resinae fluxum. hoc genus vini excalfacit, concoquit, purgat. pectori, €ventri utile, item vulvarum dolori, si sine febri sint, ve-€teri rheumatismo, exulcerationi, ruptis, convulsis, vomicis, €nervorum infirmitati, inflationibus, tussi, anhelationibus, €luxatis in sucida lana inpositum. ad omnia haec utilius €id, quod sponte naturae suae picem resipit picatumque €appellatur Helv[2i]2c[2o i]2n pa[2g]2o, quo tamen nimio caput temptari convenit. quod ad febrium valitudines attinet, certum est, €non dandum in febri nisi veteribus aegris nec nisi decli-€nante morbo; in acutis vero periculis nullis nisi qui mani- @1 €festas remissiones habeant, et has noctu potius_dimidia €pars periculi est noctu, hoc est spe somni, bibentibus_, €nec a partu abortuve nec a libidine aegrotantibus, nec in €capitis doloribus, nec quorum accessiones cum frigore ex-€tremitatum fient, nec in febri tussientibus, nec in tremore €nervorumve doloribus vel faucium aut si vis morbi circa €il[2i]2a intellegatur, nec in duritia praecordiorum, venarum €vehementia, neque in opisthotono, tetano, nec singultien-tibus nec si cum febri dyspnoea sit; minime vero oculis €rigentibus, e genis stantibus aut defectis, gravibus nec €quorum coniventium perlucebunt oculi palpebrisve non €coeuntibus vel si dormientibus hoc idem eveniet aut si €cruore suffund[2e]2ntur oculi vel si lemae in oculis erunt; €minime lingua fungosa [2v]2e[2l]2 gravi et subinde inperfecta €loquentibus; nec si urina difficile reddetur, neque ex-€pavescentibus repente, nec spasticis aut rursus torpentibus, €nec si per somnos genitura effundetur. @@Cardiacorum morbo unicam spem hanc [2e]2 vino €esse certum est. sed id dandum non nisi in accessione €censent, alii in remissione, illi, ut sudorem coerceant, hi, €quia tutius putant minuente se morbo, quam plurium @1 €sententiam esse video. dari utique non nisi in cibo debet nec a somno nec praecedente alio potu, hoc est utique €sitienti, nec nisi in desperatione suprema, et viro facilius €quam feminae, seni quam iuveni, iuveni quam puero, €hieme quam aestate, adsuetis potius quam expertibus. modus €dandi pro vehementia vini, item mixtura aquae. vulgo €satis putant unum cyathum II aquae misceri, si dissolutio €sit stomachi, dandum; si cibus non descendat, iter[2um]2. @@Vini genera, quae fingi docuimus, nec fieri iam €arbitror et supervacu[2u]2m eorum usum, cum ipsis rebus, €ex quibus finguntur, doceamus uti. et alias modum ex-€cesserat medicorum in his ostentatio, veluti e napis vinum €utile esse ab armorum equitandive lassitudine praeci-€pientium atque, ut reliqua omittamus, etiam e iunipiro. €et quis satius censeat apsinthite vino utendum potius quam €apsinthio ipso? in reliquis omittatur et palmeum, capiti €noxium ventrique tantum molliendo et sanguinem excrean-tibus non inutile. ficticium non potest videri quod bion €appellavimus, cum sit in eo sola pro arte festinatio. prod-€est stomacho dissoluto aut cibos non perficienti, praegnan- @1 €tibus defectis, paralyticis, tremulis, vertigini, torminibus, €inc[2h]2iadicis. in pestilentia quoque ac peregrinationibus vim €magnam auxiliandi habere dicitur. @@Vini etiam vitium transit in remedia aceto. summa €vis e[2i]2 in refrigerando, non tamen minor in discutiendo; €ita fit, ut infuso terra spumet. dictum est saepius dicetur-€que, quotiens cum aliis prosit. per se haustum fastidia €discutit, singultus cohibet, sternumenta olfactatum. in ba-€lineis aestus arcet, si contineatur ore. quin et cum aqua €bibitur multorum stomacho utiliter, gargarizatur cum eadem €convalescentium, et a solis ardoribus oculis quoque illo modo saluberrimum fotu. medetur pot[2a]2 hirudine, item €lepris, furfuribus, ulceribus manantibus, canis morsibus, €scorpionum ictibus, scolopendrarum, muris aranei contra-€que omnium aculeatorum venena et pruritus, item contra €multipedae morsum calidum in spongea adiecto aut sul-€phuris sextante sextariis III aut hysopi fasciculo. medetur €et sedis vitiis, in sanguinis fluctione post excisos calculos €et omni alia foris in spongea inpositum, intus potum cyathis @1 binis quam acerrimum. conglobatum utique sanguinem €discutit. contra li[2ch]2enem et bibitur et inponitur. sistit €alvum et rheumatismos interaneorum infusum, item pro-€cidentia[2s]2 sedis vulvaeque. tussim veterem inhibet et gut-€turis rheumatismos, orthopnoeam, dentium labefactationem. €vesicae nocet nervorumque infirmitatibus. nesciere medici, €quantum contra aspidas polleret. nuper ab aspide calcata €percussus utrem aceti ferens, quotiens deposuisset, sen-€tiebat ictum, alias inlaeso similis. intellectum ibi reme-dium est potuque succursum. neque aliter os co[2n]2luunt €venena exsugentes. in totum [2d]2omitrix vis haec non ciborum €modo est, verum et rerum plurimarum. saxa rumpit in-€fusum, quae non ruperit ignis antecedens. cibos quidem €et sapores non alius magis sucus commendat aut excitat, €in quo usu mitigatur usto pane aut cumino vel accenditur pipere ac lasere, utique sale conpescitur. non est prae-€tereundum in eo exemplum ingens, siquidem M. Agrippa €supremis suis annis conflictatus gravi morbo pedum, cum €dolorem eum perpeti nequiret, unius medicorum porten-€tosa scientia ignorante divo Augusto tanti putavit usu pe-€dum sensuque omni carere, dummodo et dolore illo ca-€reret, demersis in acetum calidum cruribus in acerrimo €impetu morbi. @1 @@Acetum scillinum inveteratum magis probatur. €prodest super ea, quae diximus, acescentibus cibis, gu-€statu enim discutit poenam eam; ite[2m i]2is qui ieiuni vo-€mant, callum enim faucium facit ac stomachi. odorem €oris tollit, gingivas adstringit, dentes firmat, colorem me-€liorem praestat. tarditatem quoque aurium gargarizatione €purgat et transitum auditus aperit. oculorum aciem obiter €exacuit, comitialibus, melancholicis, vertigini, volvarum €strangulationibus, percussis aut praecipitatis et ob id san-€guine conglobato, nervis infirmis, renium vitiis perquam €utile, cavendum exulceratis. @@Oxymeli antiqui, ut Dieuches tradit, hoc modo €temperabant: mellis minas X, aceti veteris heminas V, €salis marini pondo libram quadrantem, aquae sextarios V €pariter coquebant deciens defervescente cortina atque ita diffundebant inveterabantque. sustulit totum id Ascle-€piades coarguitque_nam etiam in febribus databant_, €profuisse tamen fatetur contra serpentes, quas sepas vo-€cant, et contra meconium ac viscum, et anginis calidum €gargarizatum et auribus, oris gutturisque desideriis. quae €nunc omnia oxyalme contingunt, id est sale et aceto re-€cente, efficacius. @1 @@Vino cognata res sapa est musto decocto, donec €tertia pars supersit. ex albo hoc melius. usus contra €cantharidas, buprestim, pinorum erucas, quas pityocampas €vocant, salamandras, contra mordentia venenata. secundas €partusque emortuos trahit cum bulbis potum. Fabianus €auctor est venenum esse, si quis ieiunus a balineis id bibat. @@Consequens horum est faex, sui cuiusque generis. €ergo vini faecibus tanta vis est, ut descendentes in cupas €enecet. experimentum demissa praebet lucerna, quamdiu €extinguatur, periculum denuntians. inlota miscetur medi-€camentis, cum iridis vero pari pondere eruptionibus pituitae €inlin[2i]2tur, et sicca vel madida contra phalangia et testium €mammarumque infla[2mm]2ationi vel in quacumque parte cor-€poris, item cum hordeacia farina et turis polline in vino cocta. crematur et siccata. experimentum est legitime €coctae, ut refrigerata linguam tactu videatur urere. ce-€lerrime exanimatur non inclusa condita. crematio ei mul-€tum virium adicit, utilissimae ad conpescendos lichenas, €furfures cum fico decocta. sic et lepris et ulceribus ma-nantibus inponitur. fungorum naturae contraria est pota, €sed magis cruda. oculorum medicamentis cocta et lota €miscetur. medetur inlita et testibus et genitalibus, in vino @1 €autem adversus strangurias bibitur. cum expiravit quoque, €lavandis corporibus et vestibus utilis, tunc usum acaciae €habet. þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨—˜Â@@Faex aceti pro materia acrior sit necesse est €multoque magis exulceret. resistit suppurationum incre-€mentis; stomachum, interanea, ventrem inlita adiuvat. sistit €r[2h]2eumatismos earum partium et mulierum menses. panos €discutit nondum exulceratos et anginas, ignes sacros cum cera. mammas lactis sui inpatientes eadem extinguit, €ungues scabros aufert. e serpentibus contra cerastas vali-€dissima cum polenta, cum melanthio autem contra croco-€dili morsus et canis. et haec cremata ampliat vires. tunc €addito lentiscino oleo inlita una nocte rufat capillum. €eadem ex aqua in linteolo adposita vulvas purgat. @@Sapae faece ambusta sanantur, melius addita €lanugine harundinis, eadem faece decocta potaque tusses €veteres. decoquitur in patinis cum sale et adipe ad tu-€morem quoque maxillarum et cervicium. @@Olearum proxima auctoritas intellegitur. folia €earum vehementissime adstringunt, purgant, sistunt. itaque €commanducata inposita ulceribus medentur et capitis do-€loribus inlita cum oleo, decoctum eorum cum melle iis, €quae medici usserint, gingivarum inflammationibus et pa-€ronychiis sordidisque ulceribus et putrescentibus. cum €melle sanguinis profluvium e nervosis partibus cohibet. sucus eorum carbunculantibus circa oculos ulceribus et @1 €pusulis procidentique pupillae efficax, quapropter in col-€lyria additur. nam et veteres lacrimationes sanat et ge-€narum erosiones. exprimitur autem sucus tunsis adfuso €vino et aqua caelesti siccatusque in pastillos digeritur. €sistit menses in lana admotus vulvae, utilis et sanie ma-€nantibus, item condylomatis, ignibus sacris quaeque serpunt €ulcera, epinyctidi. @@Eosdem effectus et flos earum habet. u[2r]2untur €cauliculi e[2f]2florescentes, ut cinis spodi vicem praestet, vino-€que infuso iterum uritur. suppurationes et panos inlinunt €cinere eo vel foliis tusis cum melle, oculos vero cum po-€lenta. sucus fruticis recentis accensi destillans sanat €lichenas, furfures, manantia ulcera. nam lacrima, quae ex arbore ipsa destillat, Aethiopicae maxime oleae, mirari €satis non est repertos, qui dentium dolores inlinendos €censerent, venenum esse praedicantes atque etiam in oleastro €quaerendum. e radice oleae quam tenerrimae cortex de-€rasu[2s]2 in mel crebro gustatu medetur sanguinem reicien-€tibus et suppurata extussientibus. ipsius oleae cinis cum €axungia tumores sanat extrahitque fistulis vitia et ipsas €sanat. @@Olivae albae stomacho utiliores, ventri minus. €praeclarum habent usum, antequam condiantur, recentes €per se cibi modo devoratae. medentur enim harenosae @1 €urinae, item dentibus carne mandenda adtritis aut con-€volsis. nigra oliva stomacho inutilior, ventri facilior; capiti, €oculis non convenit. utraque ambustis prodest, trita et €inlita [2illa]2, sed nigra commanducatur et protinus ex ore €inposita pusulas gigni prohibet. colymbades sordida ulcera €purgant, inutiles difficultatibus urinae. @@De amurca poteramus videri satis dixisse Ca-€tonem secuti, sed reddenda medicinae quoque est. €gingivis et oris ulceribus, dentium stabilitati efficacissime €subvenit, item ignibus sacris infusa et [2i]2is, quae serp[2a]2nt. €pernionibus nigrae olivae amurca utilior, item infantibus €fovendis, albae vero mulierum vulvae in lana admovetur. €multo autem omnis amurca decocta efficacior. coquitur €in Cyprio vase ad crassitudinem mellis. usus eius cum €aceto aut vino vetere aut mulso, ut quaeque causa exigat, €in curationem oris, dentium, aurium, ulcerum manantium, genitalium, rhagadum. vulneribus in linteolis inponitur, €luxatis in lana. ingens hic usus utique inveterato medi-€camento; tale enim fistulas sanat. infunditur sedis, geni-€talium, vulvae exulcerationi, inlinitur vero podagris inci-€pientibus, item articulariis morbis. si vero cum omphacio €recoquatur ad mellis crassitudinem, causarios dentes ex-€trahit; item iumentorum scabiem cum decocto lupinorum €et chamaeleonte herba mire sanat. cruda amurca podagr[2a]2s €foveri utilissimum. @1 Oleastri foliorum eadem natura. spodium e €cauliculis vehementius inhibet rheumatismos. sedat et in-€flammationes oculorum, purgat ulcera alienata et explet, €excrescentia leniter erodit siccatque et ad cicatricem per-€ducit. cetera ut in oleis, peculiare autem, quod folia de-€cocuntur ex melle et dantur coclearibus [2III]2 contra sanguinis excreationes. oleum tantum acrius efficaciusque, et [2i]2deo €os quoque colluitur illo ad firmitatem dentium. inponuntur €folia et paronychiis et carbunculis et contra omnem col-€lectionem cum vino, iis vero, quae purganda sint, cum €melle. miscentur oculorum medicamentis [2d]2ecoctum folio-€rum et sucus oleastri. utiliter et auribus instillatur cum melle vel si pus effluat. flore oleastri condylomata inli-€nuntur et epinyctides, item cum farina hordeacia venter €in rheumatismo, cum oleo capitis dolores. cutem in ca-€pite ab ossibus recedentem cauliculi decocti et cum melle €inpositi conprimunt. ex oleastro maturi in cibo sumpti €sistunt alvum, tosti autem et cum melle triti nomas re-€purgant, carbunculos rumpunt. @@Olei naturam causasque abunde diximus. ad me-€dicinam ex olei generibus haec pertinent, utilissimum €esse omphacium, proxime viride, praeterea quam maxime €recens_nisi cum vetustissimum quaeritur_, tenue, €odoratum quodque non mordeat, e diverso quam cibis @1 €eligitur. omphacium prodest gingivis, si contineatur in ore, €[2et]2 colorem dentium custodit m[2otu]2squ[2e st]2abili[2t]2. sudores cohibet. oenanthino idem effectus qui rosaceo. omni €autem oleo mollitur corpus, vigorem et robur accipit. €stomacho contrarium, auget et ulcerum incrementa. fauces €exasperat et venena omnia hebetat, praecipue psimithi et €gypsi, in aqua mulsa aut ficorum siccarum decocto potum €contra meconium, ex aqua contra cantharidas, buprestim, €salamandra[2s]2, pityocampas, per se [2p]2otum redditumque vo-€mitionibus contra omnia supra dicta. lassitudinum et per-frictionum refectio est. tormina calidum potum cyathis €VI magisque ruta simul decocta pellit, item ventris ani-€malia. solvit alvum heminae mensura cum vino et calida €aqua potum aut tisanae suco, vulnerariis emplastris utile €faciem purgat. bubus infusum per nares, donec ructent, inflationem sedat. vetus autem magis excalfacit corpora €magisque discutit sudores, duritias magis diffundit, lethar-€gicis auxiliare et inclinato morbo. oculorum claritati confert €aliquid cum pari portione mellis acapni. capitis doloribus €remedium est, item ardoribus in febri cum aqua. si ve-€tusti non sit occasio, decoquitur, ut vetustatem repraesentet. @1 @@Oleum cicinum bibitur ad purgationes ventris €cum pari caldae mensura. privatim dicitur purgare prae-€cordia. prodest et articulorum morbis, duritiis omnibus, €vulvis, auribus, ambustis, cum cinere vero muricum sedis €inflammationibus, item psorae. colorem cutis commendat €capillumque fertili natura evocat. semen, ex quo fit, nulla animans attingit. ellychnia ex uva fiunt claritatis praeci-€puae, ex oleo lumen obscurum propter nimiam pinguitu-€dinem. folia igni sacro inlinuntur ex aceto, per se autem €recentia mammis et epiphoris, eadem decocta in vino in-€flammationibus cum polenta, croco; per se autem triduo €inposita faciem purgant. @@Oleum amygdalinum purgat, mollit corpora, cutem €erugat, nitorem commendat, varos cum melle tollit e facie. €prodest et auribus cum rosaceo aut melle et mali punici €[2t]2egmine decoctum vermiculosque in his necat et gravi-€tatem auditus discutit, sonos incertos et tinnitus, obiter €capitis dolores et oculorum. medetur furunculis et a sole €ustis cum cera. ulcera manantia et furfures cum vino €expurgat, condylomata cum meliloto; per se vero capiti €inlitum somnum adlicit. @@Oleum laurinum utilius, quo recentius quoque €viridius colore. vis eius excalfactoria, et ideo paralyticis, €spasticis, ischiadicis, suggillatis, capitis doloribus, invete- @1 €ratis destillationibus, auribus in calyce punici calfactum €inlinitur. @@Similis et myrtei olei ratio. adstringit, indurat. €medetur gingivis, dentium dolori, dysinteriae, volvae ex-€ulceratae, vesicis, ulceribus vetustis vel manantibus cum €squama aeris et cera, item eruptionibus, ambustis. ad-þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨—˜×…trita sanat et furfures, rhagadas, condylomata, articulos €luxatos, odorem gravem corporis. adversatur cantharidi, €bupresti aliisque malis medicamentis, quae exulcerando €nocent. @@Chamaemyrsinae sive oxymyrsinae eadem natura. €_Cupressinum oleum eosdem effectus habet quos myr-€teum, item citreum._E nuce vero iuglande, quod €cary[2i]2num appellavimus, alopeciis utile est et tarditati aurium €infusum, item capitis dolori inlitum, cetero iners et gravi €sapore. enimvero si quid in nucleo putridi fuerit, totus modius deperit._Ex Cnidio grano factum eandem vim €habet quam cicinum._E lentisco factum utilissimum €acopo est idemque proficeret quod rosaceum, ni durius €paulo intellegeretur. utuntur eo et contra nimios sudores €papulasque sudorum. scabiem iumentorum efficacissime €sanat._Balaninum oleum repurgat varos, furunculos, len-€tigines, gingivas. @1 @@Cypros qualis esset et quemadmodum ex ea fieret €oleum docuimus. natura eius excalfacit, emollit nervos. €folia stomacho inlinuntur et vulvae concitatae, sucus quo-€que eorum adponitur. folia recentia commanducata ulceribus €in capite manantibus, item oris medentur et collectionibus, €condylomatis. decoctum foliorum ambustis et luxatis prod-est. ipsa rufant capillum tusa adiecto struthei mali suco. €flos capitis dolores sedat cum aceto inlitus, item com-€bustus in cruda olla nomas sanat et putrescentia ulcera €per se vel cum melle. odor floris oleiqu[2e]2 somnum facit. €_Adstringit gleucinum et refrigerat eadem ratione qua €oenanthinum. @@Balsaminum longe pretiosissimum omnium, ut in €unguentis diximus, contra omnes serpentes efficax, ocu-€lorum claritati plurimum confert, caliginem discutit, item €dyspnoeas, collectiones omnes duritiasque lenit. sanguinem €densari prohibet, ulcera purgat, auribus, capitis doloribus, €tremulis, spasticis, ruptis perquam utile. adversatur aconito €ex lacte potum, febres cum horrore venientes perunctis €leviores facit. utendum tamen modico, quoniam adurit €augetque vitia non servato temperamento. @@Malobath[2r]2i quoque naturam et genera exposuimus. €urinam ciet, oculorum epiphoris [2in]2 vino expressum uti-€lissime inponitur, item frontibus dormire volentibus, effi-€cacius, si et nares inlinantur aut si ex aqua bibatur. oris €et halitus suavitatem commendat linguae subditum folium, €sicut et vestium odorem interpositum. @1 @@Hyoscyaminum emolliendo utile est, nervis in-€utile. potum quidem cerebri motus facit._Therminum €e lupinis emollit, proximum rosaceo effectu._Narcissi-€num dictum est cum suo flore._Raphaninum phthiriasis €longa valitudine contractas tollit scabritiasque cutis in facie emendat._Sesaminum aurium dolores sanat et ulcera, €quae serpunt, et quae cacoe+the vocant._Lilinum, quod €et syrium vocavimus, renibus utilissimum est sudoribus-€que evocandis, vulvae molliendae concoquendisque intus. €_Selgiticum nervis utile esse diximus, sicut herbacium €quoque, quod Iguvini circa Flaminiam viam vendunt. @@Elaeomeli, quod in Syria ex ipsis oleis manare €diximus, sapore melleo, non sine nausea alvum solvit, €bilem praecipue detrahit II cyathis in hemina [2aquae]2 datis; €qui bibere, torpescunt excitanturque crebro. potores cer-€taturi praesumunt ex eo cyathum unum._Pissino oleo €usus ad tussim et quadripedum scabiem est. @@A vitibus oleisque proxima nobilitas palmis. in-€ebriant recentes, capitis dolorem adferunt minus siccae, €nec, quantum videtur, utiles stomacho. tussim exasperant, €corpus alunt. sucum decoctarum antiqui pro hydromelite €dabant aegris ad vires recreandas, sitim sedandam, in quo @1 €usu praeferebant Thebaicas, sanguinem quoque excreantibus €utiles, in cibo maxime. inlinuntur caryotae stomacho, ve-€sicae, ventri, intestinis cum cotoneis et cera et croco. €suggillata emendant. nuclei palmarum cremati in fictili €novo cinere loto spodi vicem efficiunt miscenturque col-€lyriis et calliblephara faciunt addito nardo. @@Palma, quae fert myrobalanum, probatissima €in Aegypto, ossa non habet reliquarum modo in balanis. €alvum et menses ciet in vino austero et vulnera conglutinat. @@Palma elate sive s[2p]2athe medicinae confert ger-€mina, folia, corticem. folia inponuntur praecordiis, sto-€macho, iocineri, ulceribus, quae serpunt cicatrici re-€pugnantia. psora[2s]2 cortex eius tener [2c]2um resina et cera €sanat diebus XX. decoquitur et ad testium vitia. capillum €denigrat. suffitu partus extrahit. datur bibendus renium €vitiis et vesicae et praecordiorum, capiti et nervis inimicus. €vulvae ac ventris fluctiones sistit decoctum eius; item €cinis et tormina, potus in vino albo in vulvarum vitiis €efficacissimus. @@Proxime varietates generum medicinarumque €mala habent. ex his verna acerba et stomacho inutilia €sunt, alvum, vesicam circumagunt, nervos laedunt. cocta @1 €meliora._Cotonea cocta suaviora, cruda tamen, dum-€taxat matura, prosunt sanguinem excreantibus et dysinte-€ricis, cholericis, coeliacis. non idem possunt decocta, quo-€niam amittunt constringentem illam vim suci, et tamen €decocuntur in aqua caelesti ad eadem, quae supra scripta sunt. inponuntur et pectori in febris ardoribus, ad €stomachi autem dolores cruda decoctave cerati modo in-€ponuntur. lanugo eorum carbunculos sanat. cocta in vino et inlita cum cera alopeciis capillum reddunt. quae ex [2i]2is €cruda in melle conduntur, alvum movent; mellis autem €suavitati multum adiciunt stomachoque utilius id faciunt. €quae vero in melle cocta conduntur, quidam ad stomachi €vitia trita cum rosae foliis decoctis dant pro cibo. sucus €crudorum lienibus, orthopnoicis, hydropicis prodest, item €mammis, condylomatis, varicibus; flos et viridis et siccus €inflammationibus oculorum, excreationibus sanguinis, men-sibus mulierum. fit et sucus ex il[2l]2is mitis cum vino dulci €tusis, utilis coeliacis et iocineri. decocto quoque eorum €foventur, si procidant, vulvae et interanea. fit et oleum €ex [2i]2is, quod melinum vocavimus, quotiens * * * non fuerint €in umidis nata. ideo utilissima quae ex Sicilia veniunt, €minus utilia struthia, quamvis cognata. radix eorum cir-€cumscripta terra manu sinistra capitur ita, ut qui [2i]2d faciet @1 €dicat, quare capiat et cuius causa. sic adalligata strumis €medetur. @@Melimela et reliqua dulcia stomachum et ventrem €solvunt, siticulosa, aestuosa, sed nervos non laedunt._ €Orbiculata sistunt alvum et vomitiones, urinas cient._ €Silvestria mala similia sunt vernis acerbis alvumque sistunt; €sane in hunc usum inmatura opus sunt. @@Citrea contra venenum in vino bibuntur vel ipsa €vel semen. faciunt oris suavitatem decocto eorum colluti €aut suco expresso. horum semen edendum praecipiunt in €malacia praegnatibus, ipsa vero contra infirmitatem sto-€machi, sed non nisi ex aceto facile manduntur. @@Punici mali novem genera nunc iterari super-€vacuum. ex [2i]2is dulcia, quae apyr[2e]2na alio nomine appel-€lavimus, stomacho inutilia habentur; inflationes pariunt, €dentes gingivasque laedunt. quae vero ab his sapore €proxima vinosa diximus, parvum nucleum habentia, utiliora €paulo intelleguntur; alvum sistunt et stomachum, dumtaxat €pauca, [2ul]2traque satietatem et haec minime danda, quam-€quam omnino nulla in febri, nec carne acinorum utili nec €suco. caventur aeque vomitionibus ac bilem reicientibus. uvam in his ac ne mustum quidem, sed protinus vinum @1 €aperuit natura. utrumque asperiore cortice; hic acer[2b]2is €in magno usu. vulgus coria maxume perfici illo novit; €ob id malicorium appellant medici. urinam cieri eodem €monstrant mixtaque galla in aceto decoctum mobiles dentes €stabilire. expetitur gravidarum malaciae, quoniam gustatu €moveat infantem. dividitur malum caelestique aqua madescit €ternis fere diebus; haec bibitur frigida coeliacis et sangui-€nem excreantibus. @@Ex acerbo fit medicamentum quod stomatice vo-€catur, utilissimum oris vitiis, narium, aurium, oculorum €caligini, pterygiis, genitalibus et [2i]2is, quas nomas vocant €et quae in ulceribus excrescunt, contra leporem marinum €hoc modo: acinis detracto cortice tunsis sucoque decocto €ad tertias cum croci et aluminis scissi, murrae, mellis Attici selibris. alii et hoc modo faciunt: punica acida þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨—˜í‚multa tunduntur, sucus in cacabo novo coquitur mellis €crassitudine ad virilitatis et sedis vitia et omnia, quae €lycio curantur, aures purulentas, epiphoras incipientes, €rubras maculas in manibus. rami punicorum serpentes €fugant. cortice[2s]2 punici ex vino cocti et inpositi perniones €sanant. contusum malum ex III heminis vini decoctum €ad heminam tormina et taenias pellit. punicum in olla @1 €nova, coperculo inlito, in furno exustum et contritum po-€tumque in vino sistit alvum, discutit tormina. @@Primus pomi huius partus florere incipientis cy-€tinus vocatur a Graecis, mirae observationis multorum ex-€perimento. si quis unum ex his, solutus vinculo omni €cinctus et calciatus atque etiam anuli, decerpserit II digitis, €pollice et quarto, sinistrae manus atque ita lustratis levi €tactu oculis in os additum devoraverit, ne dente contingat, €adfirmatur nullam oculorum inbecillitatem passurus eodem anno. iidem cytini siccati tritique carnes excrescentes €cohibent, gingivis et dentibus medentur, vel si mobiles €sint, decocto suco. ipsa corpuscula trita ulceribus, quae €serpunt putrescuntve, inlinuntur, item oculorum inflamma-€tioni intestinorumque et fere ad omnia quae cortices ma-€lorum. adversantur scorpionibus. @@Non est satis mirari curam diligentiamque pri-€scorum, qui omnia scrutati nihil intemptatum reliquerunt. €in hoc ipso cytino flosculi sunt, antequam scilicet malum €ipsum prodeat, erumpentes, quos balaustium vocari dixi-€mus. hos quoque ergo experti invenere scorpionibus €adversari. sistunt potu menses feminarum, sanant ulcera €oris, tonsillas, uvam, sanguinis excreationes, ventris et €stomachi solutiones, genitalia, ulcera quacumque in parte manantia. siccavere etiam, ut sic quoque experirentur, €inveneruntque tusorum farina dysintericos a morte revo- @1 €cari. alvum sistunt. quin et nucleos ipsos acinorum ex-€periri non piguit. tosti tusique stomachum iuvant cibo aut €potionibus. per se bibuntur ex aqua caelesti ad sistend[2a]2m €alvum. radix decocta sucum remittit, qui taenias necat €victoriati pondere. eadem discocta in aqua quas lycium €praestat utilitates. @@Est et silvestre punicum a similitudine appellatum. €eius radices rubro cortice denari pondere ex vino potae €somnos faciunt. semine poto aqua, quae subierit cutem, €siccatur. mali punici corticis fumo culices fugantur. @@Pirorum omnium cibus, etiam valentibus one-€rosus, aegris vini quoque modo negatur. decocta eadem €mire salubria et grata, praecipue Crustumina; quaecum-€que vero cum melle decocta stomachum adiuvant. fiunt €cataplasmata e piris ad discutienda corporum vitia, et de-€cocto eorum ad duritias utuntur. ipsa adversantur boletis €atque fungis pelluntque pondere et pugnante suco._ Pirum silvestre tardissime maturescit. conciditur suspen-€sumque siccatur ad sistendam alvum, quod et decoctum €eius potu praestat. decocuntur et folia cum pomo ad €eosdem usus. pirorum ligni cinis contra fungos etiamnum €efficacius proficit._Mala piraque iumentis portatu mire @1 €gravia sunt vel pauca. remedio aiunt esse, si prius edenda €dentur aliqua aut utique ostendantur. @@Fici sucus lacteus aceti naturam habet, itaque €coaguli modo lac contrahit. excipitur ante maturitatem €pomi et in umbra siccatur ad aperienda ulcera, cienda €menstrua adpositu cum luteo ovi aut potu cum amylo. €podagris inlinitur cum farina Graeci feni et aceto. pilos €quoque detrahit palpebrarumque scabiem emendat, item lichenas et psoras. alvum solvit. lactis ficulni natura ad-€versatur crabronum vesparumque et similium venenis, pri-€vatim scorpionum. idem cum axungia verrucas tollit. folia €et quae non maturuere fici strumis inlinuntur omnibusque, €quae emollienda sint discutiendave; praestant hoc et per €se folia. et alius usus eorum in fricando lichene et alo-peciis et quaecumque exulcerari opus sit. et adversus €canis morsus ramorum teneri cauliculi cuti inponuntur. €iidem cum melle ulceribus, quae ceria vocantur, inlinun-€tur. extrahunt infracta ossa cum papaveris silvestris foliis; €canum rabiosorum morsus folio trito ex aceto restingunt. €e nigra fico candidi cauliculi inlinuntur furunculis, muris €aranei morsibus cum cera. cinis earum e foliis gangrae-nis consumendisque quae excresc[2a]2nt. fici maturae uri- @1 €nam cient, alvum solvunt, sudorem movent papulasque, €ob id autumno insalubres, quoniam sudantia huius cibi €opera corpora perfrigescunt. nec stomacho utiles, [2s]2et ad €breve tempus, et voci contrariae intelleguntur. novissimae €salubriores quam primae, medicatae vero numquam. iuve-€num vires augent, senibus meliorem valitudinem faciunt €minusque rugarum. sitim sedant, calorem refrigerant, ob €id non negandae in febribus constrictis, quas stegnas vo-cant. siccae fici stomachum laedunt, gutturi et faucibus €magnifice utiles. natura his excalfaciendi. sitim adferunt, €alvum molliunt, rheumatismis eius et stomacho contrariae, €vesicae semper utiles et anhelatoribus ac suspiriosis, item €iocinerum, renium, lienum vitiis. corpus et vires adiuvant; €ob id antea athletae hoc cibo pascebantur_Pythagoras exercitator primus ad carnes eos transtulit_; recolli-€gentes se a longa valitudine utilissime. item comitialibus €et hydropicis omnibusque, quae maturanda aut discutienda €sint, inponuntur, efficacius calce aut nitro aut [2ir]2i admixta. €coctae cum hysopo pectus purgant, pituitam, tussim vete-€rem, cum vino autem sedem et tumores maxillarum. ad €furunculos, panos, parotidas decoctae inlinuntur. utile et @1 €decocto fovere earum, feminasque decoct[2o]2 eodem cum faeno Graeco. utiles sunt et pleuriticis ac peripneumo-€nicis, cum ruta coctae to[2r]2m[2i]2nibus. prosunt tibiarum ul-€ceribus cum aeris flore, et parotidi, pterygiis cum punico €malo, ambustis, pernionibus cum cera, hydropicis coctae €in vino et cum absinthio et farina hordeacia. nitro addito €manducatae alvum solvunt. scorpionum ictibus cum sale €tritae inlinuntur. carbunculos extrahunt in vino coctae €et inpositae. carcinomat[2i]2, si sine ulcere s[2i]2t, quam pin-€guissimam ficum inponi paene singulare remedium est, item phagedaenae. cinis non ex alia arbore acrior. pur-€gat, conglutinat, replet, adstringit. bibitur et ad discu-€tiendum sanguinem concretum, item percussis, praecipi-€tatis, ruptis, convulsis cineris cyathus [2in]2 singulis aquae et €olei. datur tetanicis et [2s]2pas[2t]2icis, item potus vel infusus €coeliacis et dysintericis. et si quis eo cum oleo perun-€guatur, excalfacit. idem cum cera et rosaceo subactus €ambustis cicatricem tenuissimam obducit. lusciosos ex @1 €oleo inlitus emendat dentiumque vitia crebro fricatu. produnt etiam, si quis inclinata arbore supino ore aliquem €nodum eius morsu abstulerit nullo vidente atque cum €aluta inligatum licio e collo suspenderit, strumas et paro-€tidas discuti. cortex tritus cum oleo ventris ul[2c]2era sanat. €cruda[2e]2 grossi verrucas, thymos nitro, farina additis tollunt. €spodi vicem exhibet fruticum a radice exeuntium cinis. €bis [2l]2otus adiecto psimithio digeritur in pastillos ad ulcera €oculorum et scabritiam. @@Caprificus etiamnum multo efficacior fico; sur-€culo quoque eius lacte coagulatur in caseo. lactis minus €habet; exceptum id coactumque in duritiam suavitatem €carnibus adfert fricatu. dilut[2um]2 aceto miscetur exulcera-€toriis medicamentis. alvum solvit, vulvam cum amylo €aperit, menses ciet cum luteo ovi. podagricis cum farina €Graeci feni inlinitur. lepras, psoras, lichenas, lentigines expurgat, item venenatorum ictus et canis morsus. den-€tium quoque dolori hic sucus adpositus in lana prodest €aut in cava eorum additus. cauliculi et folia admixto ervo €contra marinorum venena prosunt; adicitur et vinum. bu-€bulas carnes additi caules magno ligni conpendio perco- @1 €quunt. grossi inlitae strumas et omnem collectionem emol-€liunt et discutiunt; aliquatenus et folia. quae mollissima €sunt ex [2i]2is, cum aceto ulcera manantia et epinyctidas, furfures sanant. cum melle foliis ceria sanant et canis €morsus recentes, cum vino phagedaenas; cum papaveris €foliis ossa extrahunt. gross[2i]2 caprifici inflammationes dis-€cutiunt suffitu_resistunt et sanguini taurino poto et þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨—›€…psimithio et lacti coagulato potae_, item in aqua de-€coctae atque inlitae parotidas. cauliculi aut grossi eius €quam minutissimae ad scorpionum ictus e vino bibuntur. lac quoque instillatur plagae et folia inponuntur, item €adversus murem araneum. cauliculorum cinis uvam fau-€cium sedat, arboris ipsius cinis ex melle rhagadia, radix €defervefacta in vino dentium dolores. hiberna caprificus €in aceto cocta et trita inpetigines tollit. inlinuntur ra-€menta e ramo sine cortice quam minutissima ad scobis modum. caprifico quoque medicinae unius miraculum €additur: corticem eius in[2t]2u[2m]2escentem puer impubis si de-€fracto ramo detrahat dentibus, medullam ipsam adalligatam €ante solis ortum prohibere strumas. caprificus tauros €quamlibet feroces collo eorum circumdata in tantum mira-€bili natura conpescit, ut inmobiles praestet. @1 @@Herbam quoque Graeci erin[2o]2n vocant, reddendam €in hoc loco propter gentilitatem. palmum alta est, cauli-€culis quinis fere, ocimi similitudine; flos candidus, semen €nigrum, parvum. tritum cum Attico melle oculorum epi-€phoris medetur. [2s]2uc[2i ins]2t[2il]2lati[2o]2_decerpta [2eni]2m manat €lacte multo dulci herba_perquam utilis aurium dolori €nitri exiguo addito. folia resistunt venenis. @@Pruni folia decocta tonsillis, gingivis, uvae pro-€sunt, in vino decocta et [2vehementius,]2 subinde co[2n]2lu[2to o]2re. €ipsa pruna alvum molliunt, stomacho non utilissima, sed €brevi momento. €@@Utiliora persica sucusque eorum, etiam in vino €aut in aceto expressus. [2ne]2que alius eis pomis innocen-€tior cibus; nusquam minus odoris, suci plus, qui tamen €sitim stimulet * * * folia eius trita inlita haemorrhagian €sistunt. nuclei persicorum cum oleo et aceto capitis do-€loribus inlinuntur. @1 @@Silvestrium quidem prunorum bacae, vel e radice €cortex, in vino austero si decoquantur ita, ut triens ex €hemina supersit, alvum sistunt et tormina. satis est sin-€gulos cyathos decocti sumi._Et in his et sativis €prunis est limus arborum, quem Graeci lichena appellant, €r[2h]2agad[2i]2is et condylomatis mire utilis. @@Mora, in Aegypto et Cypro sui generis, ut dixi-€mus, largo suco abundant summo cortice desquamato; €altior plaga sicca es[2t]2 mirabili natura. sucus adversatur €venenis serpentium, prodest dysintericis, discutit panos €omnesque collectiones, vulnera conglutinat, capitis dolores €sedat, item aurium. splenicis bibitur atque inlinitur et contra perfrictiones. celerrime teredinem sentit. neque €apud nos suco minor usus: adversatur aconito et araneis €in vino potus; alvum solvit, pituitas taeniasque et similia €ventris animalia extrahit. hoc idem praestat et cortex €tritus. folia tingunt capillum cum fici nigrae et vitis cor-€tice[2ve]2 simul coctis aqua caelesti. pomi ipsius sucus al-€vum solvit protinus. ipsa poma ad praesens stomacho €utilia, refrigerant, sitim faciunt; si non superveniat alius €cibus, intumescunt. ex inmaturis sucus sistit alvum, veluti €animalis alicuius in hac arbore observandis miraculis, €quae in natura eius diximus. @@Fit ex pomo panchrestos stomatice, eadem ar- @1 €teriace appellata, hoc modo: sextarii III suci e pomo leni €vapore ad crassitudinem mellis rediguntur; post additur €omphacii aridi pondus #1108 II aut murrae #1108 I, croci #1108 I; €haec simul trita miscentur decocto. neque est aliud oris, €arteriae, uvae, stomachi iucundius remedium. fit et alio €modo: suci sextarii II, mellis Attici sextarius decoquuntur €ut supra diximus. @@Mira sunt praeterea quae produntur: [2p]2rima germina-€tione, priusquam in folia exeant, sinistra decerpi futura €poma. ricinos Graeci vocant. hi terram si non attigere, €sanguinem sistunt adalligati, sive ex vulnere fluat sive ore €sive naribus sive haemorrhoidis. ad hoc servantur repo-siti. idem praestare et ramus dicitur luna plena defractus €incipiens fructum habere, si terram non adtigerit, privatim €mulieribus adalligatus lacerto contra abundantiam mensum. €hoc et quocumque tempore ab ipsis decerptum ita, ut €terram non adtingat, adalligatumque existimant praestare. €folia mori trita aut arida decocta serpentium ictibus in-€ponuntur; a[2e]2que potu proficitur. scorpionibus adversatur €e radice corticis sucus ex vino aut posca potus. red-denda est et antiquorum conpositio. sucum expressum €pomi maturi inmaturique mixtum coquebant vase aereo €ad mellis crassitudinem. aliqui murra adiecta et cupresso €praeduratum [2in]2 vas[2o]2 sole torrebant, permiscentes spatha @1 €ter die. haec erat stomatice, qua et vulnera ad cicatri-€cem perducebant. alia ratio suci: siccato exprimebant €pomo, multum sapori opsoniorum conferente[2m]2, in medi-€cina vero contra nomas et pectoris pituitas et ubicumque €opus esset adstringi viscera. dentes quoque conluebant eo. tertium genus suci foliis et radice decoctis ad am-€busta ex oleo inlinenda. inponuntur et folia per se. ra-€dix per messes incisa sucum dat aptissimum dentium do-€lori collectionibusque et suppurationibus. alvum purgat. €folia mori in urina madefacta pilum coriis detrahunt. @@Cerasia alvum molliunt, stomacho inutilia; ea-€dem siccata alvum sistunt, urinam cient. invenio apud €auctores, si quis matutino roscida cum suis nucleis devo-€ret, in tantum levari alvum, ut pedes morbo liberentur. €@@Mespila exceptis setaniis, quae malo propiorem €vim habent, reliqua adstringunt stomachum sistuntque al-€vum. item sorba sicca, nam recentia stomacho et alvo €citae prosunt. @@Nuces pineae, quae resinam habent, contu-€sae leviter, additis in singul[2a]2s sextariis aquae ad dimidium €decoctae, sanguinis excreationi medentur ita, ut cyathi €bini bibantur ex eo. corticis e pinu in vino decoctum €contra tormina datur. nuclei nucis pineae sitim sedant €et acrimoniam stomachi rosionesque et contrarios umores €consistentes ibi. et infirmitatem virium roborant, renibus, vesicae utiles. fauces videntur exasperare et tussim. bilem @1 €pellunt poti ex aqua aut vino aut passo aut balanorum €decocto. miscetur his contra vehementiores stomachi ro-€siones cucumeris semen et sucus porcilacae, item ad ve-€sicae ulcera et renes, quoniam et urinam cient. @@Amygdalae amarae radicum decoctum cutem in €facie corrigit coloremque hilariorem facit. nuces ipsae €somnum faciunt et aviditatem, urinam et menses cient. €capitis dolori inlinuntur maximeque in febri; si ab ebrie-€tate, in aceto et rosaceo et aquae sextario. sanguinem €sistunt cum amylo et menta, lethargicis et comitialibus €prosunt capite peruncto, epinyctidas sanant e vino vetere, €ulcera putrescentia, canum morsus cum melle et furfures €ex facie ante fotu praeparata, item iocineris et renium €dolores ex aqua potae, [2s]2et saepe et e[2c]2ligmat[2e]2 cum resina terebinthina. calculosis et difficili urinae in passo et ad €purgandam cutem in aqua mulsa tritae sunt efficaces. €prosunt ecligmate [2cum lacte]2 iocineri, tussi et colo cum €elelisphaco modice addito e melle; sumitur nucis abellanae @1 €magnitudo. aiunt quinis fere praesumptis ebrietatem non €sentire potores, vulpesque, si ederint eas nec contingat e €vicino aquam lambere, mori. minus valent in remediis €dulces. et hae tamen purgant, urinam cient. recentes €stomachum implent. @@Nucibus Graecis cum absinthi semine ex aceto €sumptis morbus regius sanari dicitur, isdem inlitis per se €vitia sedis et privatim condylomata, item tussis, sanguinis €reiectio. @@Nuces iuglandes Graeci a capitis gravedine ap-€pellavere. etenim arborum ipsarum foliorumque virus in €cerebrum penetrat. hoc minore tormento, sed in cibis, €nuclei faciunt. sunt autem recentes iucundiores; siccae €unguinosiores et stomacho inutiles, difficiles concoctu, ca-€pitis dolorem inferentes, tussientibus inimicae, vomituris €ieiunis aptae [2in]2 tenesmo solo, trahunt enim pituitam. €eaedem praesumptae venena hebetant, item adversantur cepis leniuntque earum saporem. aurium inflammationi €inponuntur, cum mellis exiguo et ruta mammis et luxatis, €anginae cum ruta et oleo, cum cepa autem et sale et €melle canis hominisque morsui. putamine nucis iuglandis €dens cavus inuritur. putamen combustum tritumque in @1 €oleo aut vino infantium capite peruncto nutrit capillum; þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨—›”‡[2id]2eo [2ad]2 alopecias sic utuntur. quo plures nuces quis €ederit, hoc facilius t[2a]2enias pellit. quae perveteres sunt, €nuces gangraenis et carbunculis medentur, item suggilla-€tis; cortex iuglandium lichenum vitio et dysintericis, folia trita cum aceto aurium dolori. in sanctuariis Mithridatis, €maximi regis, devicti Cn. Pompeius invenit in peculiari €commentario ipsius manu conpositionem antidoti e II nu-€cibus siccis, item ficis totidem et rutae foliis XX simul tritis, €addito salis grano: e[2i]2, qui hoc ieiunus sumat, nullum ve-€nenum nociturum illo die. contra rabiosi quoque canis €morsum nuclei a ieiuno homine commanducati inlitique €praesenti remedio esse dicuntur. @@Nucis abellanae capitis dolorem faciunt et infla-€tionem stomachi, corpori et pinguitudini[2s]2 conferunt plus €quam sit verisimile. se[2t]2 tostae et destillationi medentur, €tussique veteri tritae in aqua mulsa potae; quidam ad-€iciunt grana piperis, alii e passo bibunt._Pistacia eos-€dem usus habent, quos nuclei pinei, praeterque ad ser-€pentium ictus, sive edantur sive bibantur._Castaneae €vehementer sistunt stomachi et ventris fluctiones, alvum €cient, sanguinem excreantibus prosunt, carnes alunt. @1 @@Siliquae recentes, stomacho inutiles, alvum sol-€vunt. eaedem siccatae sistunt stomachoque utiliores fiunt, €urinam cient. Syriacas in dolore stomachi ternas in aquae €sextariis decoquunt quidam ad dimidium eumque sucum €bibunt._Sudor virgae corni arboris, lamna candente €ferrea exceptus non contingente ligno, inlitaque inde fer-€rugo incipientes lichenas sanat._Arbutus sive unedo €fructum fert difficilem concoctioni et stomacho inutilem. @@Laurus excalfactoriam naturam habet et foliis et €cortice et bacis; it[2a]2que decoctum ex his maximeque fo-€liis, prodesse volvis et vesicis convenit. inlita vero vespa-€rum crabronumque et apium, item serpentium venenis €resistunt, maxime sepos, dipsadis et viperae. prosunt et €mensibus feminarum cum oleo cocta, cum polenta autem, €quae tenera sunt, trita ad inflammationes oculorum, cum €ruta testium, cum rosaceo capitis dolores aut cum irino. €quin et commanducata atque devorata per triduum terna liberant tussi, eadem suspiriis trita cum melle. cortex €radicis cavendus gravidis. ipsa radix calculos rumpit, io-€cineri prodest III obolis in vino odorato pot[2a]2. folia potu €vomitiones movent. bacae menses trahunt adpositae tritae €vel potae. tussim veterem et orthopnoean sanant binae €detracto cortice in vino potae, si et febris sit, ex aqua @1 aut ecligmate ex passo aut aqua mulsa decoctae. prosunt €et phthisicis eodem modo et omnibus thoracis rheumatis-€mis; nam et concoquunt pituitam et extrahunt. adversus €scorpiones quaternae ex vino bibuntur. epinyctidas ex €oleo inlitae et lentigines et ulcera manantia et ulcera oris €et furfures, cutis porriginem sucus bacarum emendat et €phthiriasim; aurium dolori aut gravitati instillatur cum vino vetere et rosaceo. perunctos eo fugiunt venenata €omnia; prodest contra ictus et potus. €@@Maxime autem [2val]2et laurus, quae tenuissima habet €folia. bacae cum vino serpentibus et scorpionibus et ara-€neis resistunt; ex oleo et aceto inlinuntur et lieni, ioci-€neri, gangraenis cum melle. et in fatigatione etiam aut perfrictione suco eo perungui nitro adiecto prodest. sunt €qui celeritati partus conferre multum putent radicem ace-€tabuli mensura in aqua potam, efficacius recentem quam €aridam. quidam adversus scorpionum ictus X bacas dari €iubent potui, item et in remedio uvae iacentis quadran-€tem pondo bacarum foliorumve decoqui in aquae sextariis €III ad tertias, eam calidam gargarizare et in capitis do-€lore inpari numero bacas cum oleo conterere et calfacere. _Laurus Delphicae folia trita olfactaque subinde pesti-€lentiae contagia prohibent, tanto magis si et urantur. €oleum ex Delphica ad cerata acopumque, ad perfrictiones @1 €discutiendas, nervos laxandos, lateris dolores, febres frigi-€das utile est, item ad aurium dolorem in mali punici €cortice tepefactum. folia decocta ad tertias partes aquae €uvam cohibent gargarizatione, potu alvi dolores intestino-€rumque, tenerrima ex [2i]2is trita in vino papulas pruritus-que inlita noctibus._Proxime valent cetera laurus ge-€nera. laurus Alexandrina sive Idaea partus celeres facit €radice pota III denariorum pondere in vini dulcis cyathis €III, secundas etiam pellit mensesque. eodem modo pota €daphnoides sive [2i]2is nominibus, quae diximus, silvestris €laurus prodest, alvum solvit vel recenti folio vel arido €drachmis III cum sale in hydromelite. manducata pituitas €extrahit, folium et vomitus, stomacho inutile. sic et bacae €quinae denae purgationis causa sumuntur. @@Myrtus sativa candida minus utilis medicinae €quam nigra. semen eius medetur sanguinem excreantibus, €item contra fungos in vino potum. odorem oris commendat €vel pridie commanducatum; it[2a]2 apud Menandrum Synari-€stosae hoc edunt. datur et dysintericis idem denarii pon-€dere in vino. ulcera difficilia in extremitatibus corporis sanat cum vino subfervefactum. inponitur lippitudini cum €polenta et cardiacis in mamma sinistra et contra scorpio-€nis ictum in mero et ad vesicae vitia, capitis dolores, €aegilopas, antequam suppurent, item tumoribus, exemptis-€que nucleis in vino vetere tritum eruptionibus pituitae. @1 €sucus seminis alvum sistit, urinam ciet. ad eruptiones €pusularum pituitaeque cum cerato inlinitur et contra pha-langia; capillum denigrat. lenius suco oleum est ex ea-€dem myrto, lenius et vinum, quo numquam inebriantur. €inveteratum sistit alvum et stomachum, tormina sanat, €fastidium abigit. foliorum arentium farina sudores cohibet €inspersa vel in febri, utilis et coeliacis, procidentiae vul-€varum, sedis vitiis, ulceribus manantibus, igni sacro fotu, €capillis fluentibus, furfuribus, item aliis eruptionibus, am-bustis. additur in medicamenta, quae liparas vocant, ea-€dem de causa, qua oleum ex [2i]2is, efficacissimum ad ea, €quae in umore sunt, tamquam in ore et vulva. folia ipsa €fungis adversantur trita ex vino, cum cera vero articula-€riis morbis et collectionibus. eadem in vino decocta dys-€intericis et hydropicis potui dantur. siccantur in fari-nam, quae inspergitur ulceribus aut haemorrhagiae. pur-€gant et lentigines, pterygia et paronyc[2h]2ia et epinyctidas, €condylomata, testes, tetra ulcera, item ambusta cum ce-€rato. ad aures purulentas et foliis crematis utuntur et €suco et decocto. comburuntur et in antidota; item cauli-€culi [2in]2 flore decerpti et in fictili novo operto cremati in €furno, dein triti ex vino. et ambustis foliorum cinis me-€detur. inguen [2n]2e intumescat ex ulcere, satis est surculum €tantum myrti habere secum nec ferro nec terra contactum. @1 @@Myrtidanum diximus quomodo fieret. vulvae €prodest adpositu, fotu et inlitu, m[2yr]2to efficacius et cor-€tice et folio et semine. exprimitur et foliis sucus, mol-€lissimis in pila tusis, adfuso paulatim vino austero, alias €aqua caelesti, atque etiam expresso utuntur ad oris, sedis €ulcera, vulvae et ventris, capillorum nigritiam, alarum per-€fusiones, purgationes lentiginum et ubi constringendum €aliquid est. @@Myrtus silvestris sive oxymyrsine sive chamae-€myrsine bacis rubentibus et brevitate a sativa distat. ra-€dix eius in honore est, decocta vino ad renium dolores €pota et difficili urinae praecipueque crassae et graveolenti, €morbo regio et vulvarum purgationi trita cum vino; cauli-€culi quoque incipientes asparagorum modo in cibo sumpti et in cinere cocti. semen cum vino potum aut oleo et €aceto calculos frangit, item in aceto et rosaceo tritum €capitis dolores sedat et potum morbum regium. Castor €oxymyrsinen myrti * * * foliisque acutis, ex qua fiunt ruri €scopae, ruscum vocavit, ad eosdem usus. €@@Et hactenus habent se medicinae urbanarum arborum; €transeamus ad silvestres. @1  Ÿôÿ@@@@{1LIBER XXIV}1 ‘@@Ne silvae quidem horridiorque naturae facies €medicinis carent, sacra illa parente rerum omnium nus-€quam non remedia disponente homini, ut medicina fieret €etiam solitudo ipsa, e[2t]2 ad singula illius discordiae atque €concordiae miraculis occursantibus. quercus et olea tam þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨˜†pertinaci odio dissident, ut altera in alterius scrobe de-€pacta emoriantur, quercus vero et iuxta nucem iuglandem. €pernicialia et brassicae cum vite odia; ipsum olus, quo vitis fugatur, adversum cyclamino et origano arescit. quin €et annosas iam et quae sternantur arbores difficilius caedi, €celerius marcescere tradunt, si prius manu quam ferro €attingantur. pomorum onera a iumentis statim sentiri, ac, €nisi prius ostendantur [2i]2is, quamvis pauca portent, sudare €ilico. ferulae asinis gratissimo sunt in pabulo, ceteris €vero iumentis praesentaneo veneno, qua de causa id ani-mal Libero patri adsignatur, cui et ferula. surdis etiam €rerum sua cuique sunt venena ac minimis quoque. phi-€lyra coci et polline nimium salem cibis eximunt; prae- @1 €dulcium fastidium sal temperat; nitrosae aut amarae aquae €polenta addita mitigantur, ut intra duas horas bibi pos-€sint, qua de causa in saccos vinarios additur polenta. €similis vis Rhodiae cretae et argillae nostrati. concordia €valent, cum pix oleo extrahitur, quando utrumque pinguis €naturae est. oleum solum calci miscetur, quando utrum-€que aquas odit. cummis aceto facilius eluitur, atramentum €aqua, innumera praeterea alia, quae suis locis dicentur €adsidue. @@Hinc nata medicina. haec sola naturae placuerat esse €remedia, parata vulgo, inventu facilia ac sine inpendio e €quibus vivimus. postea fraudes hominum et ingeniorum €capturae officinas invenere istas, in quibus sua cuique €homini venalis promittitur vita. statim compositiones et mixturae inexplicabiles decantantur, Arabia atque India €[2re]2media aestimantur, ulcerique parvo medicina a Rubro €mari inputatur, cum remedia vera cotidie pauperrimus €quisque cenet. nam si ex horto petantur aut herba vel €frutex quaeratur, nulla artium vilior fiat. ita est profecto, €magnitudine popul[2us]2 R. perdidit ritus, vincendoque victi €sumus. paremus externis, et una artium imperatoribus €quoque imperaverunt. verum de his alias plura. @@Loton herbam itemque Aegyptiam eodem no-€mine, alias et Syrticam arborem, diximus suis locis. @1 €haec lotos, quae faba Graeca appellatur a nostris, alvum €bacis sistit. ramenta ligni decocta in vino prosunt dysin-€tericis, menstruis, vertigini, comitialibus, cohibent et ca-€pillum. mirum his ramentis nihil esse amarius fructuque €dulcius. fit et e scobe eius medicamentum ex aqua myrti €decocta subacta et divisa in pastillos, dysintericis utilissi-€mum pondere victoriati cum aquae cyathis III. @@Glans intrita duritias, quas cacoe+the vocant, €cum salsa axungia sanat. vehementiores [2i]2ligna et in om-€nibus cortex ipse corticique tunica subiecta. haec decocta €iuvat coeliacos. dysintericis et inlinitur vel ipsa glans. €eadem resistit serpentium ictibus, rheumatismis, suppura-€tionibus. folia et bacae vel cortex vel sucus decocti pro-€sunt contra toxica. cortex inlinitur decoctus lacte vaccino €serpentis plagae; datur et ex vino dysintericis. eadem et €ilici vis. @@Coccum ilicis vulneribus recentibus ex aceto €inponitur, epiphoris ex aqua, oculis subfusis sanguine in-€stillatu[2r]2. est autem genus ex eo in A[2fr]2ica fere et Asia €nascens, celerrime in vermiculum i[2d]2 se mutans, quod ideo €scolecium vocant inprobantque. principalia eius genera €diximus. @@Nec pauciora gallae genera fecimus, solidam per- @1 €foratam, item albam nigram, maiorem minorem. vis om-€nium similis; optima Commagena. excrescentia in corpore €tollunt, prosunt gingivis, uvae, oris exulcerationi. crema-€tae et vino extinctae * * * coeliacis, dysintericis inlinun-€tur, paronychiis ex melle et unguibus scabris, pterygiis, €ulceribus manantibus, condylomatis, ul[2c]2eribus quae phage-€daenica vocantur. in vino autem decoctae auribus instil-€lantur, oculis inlinuntur, adversus eruptiones, panos cum aceto. nucleus commanducatus dentium dolorem sedat, €item intertrigines et ambusta. inmaturae ex [2i]2is [2ex]2 aceto €potae lienem consumunt; eaedem crematae et aceto salso €extinctae menses sistunt vulvasque procidentes fotu. omnis €capillos denigrat. @@Viscum e robore praecipuum haberi diximus et €quo conficeretur modo. quidam contusum in aqua de-€cocunt, donec nihil innatet, quidam commanducantes €acinos expuunt cortices. optimum quod sine cortice quo[2d]2-€que levissimum, extra fulvum, intus porraceum. nihil est €glutinosius. emollit, discutit [2t]2umores, siccat strumas; cum resina et cera panos mitigat omnis generis. quidam et @1 €galbanum adiciunt pari pondere singulorum eoque modo €et ad vulnera utuntur. unguium scabritias expolit, si sep-€tenis diebus [2il]2l[2in]2antur nitroque conluantur. quidam id €religione efficacius fieri putant prima luna collectum e €robore sine ferro, si terram non attigerit; comitialibus €mederi, conceptum feminarum adiuvare, si omnino secum €habeant; ulcera commanducato inpositoque efficacissime €sanari. @@Roboris pilulae ex adipe ursino alopecias capillo €replent._Cerri folia et cortex et glans siccat collectio-€nes suppurationesque, fluctiones sistit. torpentes membro-€rum partes conroborat decoctum eius fotu, cui et insidere €expedit siccandis adstringendisque partibus. radix cerri €adversatur scorpionibus. €@@Suberis cortex tritus ex aqua calida potus san-€guinem fluentem ex utralibet parte sistit. eiusdem cinis €ex vino calido sanguinem excreantibus magnopere laudatur. @@Fagi folia manducantur in gingivarum labro-€rumque vitiis. calculis glandis fagineae cinis inlinitur, €item cum melle alopeciis. @1 @@Cupressi folia trita serpentibus [2ulceribus]2 inpo-€nuntur, et capiti cum polenta, si a sole doleat, item ra-€mici, qua de causa et bibuntur. testium quoque tumori €cum cera inlinuntur, capillum denigrant ex aceto. eadem €trita cum II partibus panis mollis e vino Ammineo sub-€acta pedum ac nervorum dolores sedant. pilulae adversus €serpentium ictus bibuntur aut si eiciatur sanguis; collec-€tionibus inlinuntur. ramici quoque tenerae tusae cum €axungia et lomento prosunt. bibuntur ex eadem causa. parotidi et strumae cum farina inponuntur. exprimitur €sucus tusis cum semine. qui mixtus oleo caliginem ocu-€lorum aufert; item victoriati pondere in vino potus in-€litusve cum fico sicca pingui exemptis granis vitia testium €sanat, tumores discutit et cum fermento strumas. radix €cum foliis trita pota vesicae et stranguriae medetur et €contra phalangia. ramenta pota menses cient, scorpionum €ictibus adversantur. @@Cedrus magna, quam cedrelaten vocant, dat pi-€cem, quae cedria vocatur, dentium doloribus utilissimam. €frangit enim eos et extrahit, dolores sedat. cedri sucus @1 €ex ea quomodo fieret diximus. magni ad volumina usus, €ni capiti dolorem inferret, defuncta corpora incorrupta €aevis servat, viventia corrumpit, mira differentia, cum vi-tam auferat spirantibus defunctisque pro vita sit. vestes €quoque corrumpit et animalia necat. ob haec non cen-€seam in anginis hoc remedio utendum neque in crudita-€tibus, quod suasere aliqui, gustatu. dentes quoque con-€luere ex aceto in dolore timuerim vel gravitati aut ver-€mibus aurium instillare. portentum est, quod tradunt, €abortivum fieri in venere ante perfusa virilitate. p[2h]2t[2h]2i-€riasis perunguere eo non dubitaverim, item porrigines. €suadent et contra venenum leporis marini bibere in passo. facilius in elephantiasi inlinant. et ulcera sordida et ex-€crescentia in iis auctores quidam et oculorum albugines €caliginesque inunxere eo et contra pulmonis ulcera cya-€thum eius sorberi iusserunt, item adversus taenias. fit ex €eo et oleum, quod pisselaeon vocant, vehementioris ad €omnia eadem usus. cedri scobe serpentes fugari certum €est, item bacis tritis cum oleo si qui perunguantur. @@Cedrides, hoc est fruct[2u]2s cedri, tussim sanant, €urinam cient, alvum sistunt, utiles ruptis, convulsis, @1 €spasticis, stranguriae, vulvis, contra a[2c]2o[2ni]2ta, lepores marinos, €eadem quae supra, collectionibus inflammationibusque. @@De galbano diximus. neque umidum neque ari-€dum probatur et quale docuimus. per se bibitur ad tus-€sim veterem, suspiria, rupta, convulsa, inponitur ischia-€dicis, lateris doloribus, panis, furunculis, corpori ab ossibus €recedenti, strumis, articulorum nodis, dentium quoque þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨˜˜•†doloribus. inlinitur et cum melle capitis ulceribus. pu-€rulentis infunditur auribus cum rosaceo aut nardo. odore €comitialibus subvenit et vulva strangulante vel in stomachi defectu. abortus non exeuntes trahit adpositu vel suffitu, €item ramo hellebori circumlitum atque subiectum. ser-€pentes nidore urentium fugari diximus. fugiunt et per-€unctos galbano. medetur et a scorpione percussis. bibitur €et in difficili partu fabae magnitudine in cyatho vini, vul-€vasque conversas corrigit, cum murra autem et vino mor-€tuos partus extrahit. adversatur et venenis, maxime to-€xicis, cum murra et vino. serpentes oleo et spondylio €mixto tactu necat. nocere urinae existimatur. @@Similis hammoniaci natura atque lacrimae, €probandae ut diximus. mollit, calefacit, discutit, dissolvit. @1 €claritati visus in collyriis convenit, pruritum, cicatrices, €albugines oculorum tollit, dentium dolores sedat, efficacius €accensum. prodest dyspnoicis, pleuriticis, pulmonibus, ve-€sicis, urinae cruentae, lieni, ischiadicis potum_sic et €alvum solvit_, articulis et podagrae cum pari pondere €picis aut cerae et rosaceo coctum. maturat panos, extra-€hit clavos cum melle; sic et duritias emollit; lieni cum €aceto et cera Cypria vel rosaceo efficacissime inponitur. €lassitudines perungui cum aceto et oleo exiguoque nitro €utile. @@Et styracis naturam in peregrinis arboribus ex-€posuimus. placet praeter illa, quae diximus, maxime €pinguis, purus, albicantibus fragmentis. medetur tussi, €faucibus, pectoris vitiis, vulvae praeclusae duritieve labo-€ranti, ciet menses potu adposituque, alvum mollit. in-€venio potu modico tristitiam animi resolvi, largiore con-€trahi. sonitus aurium emendat infusu, strumas illitu ner-€vorumque nodos. adversatur venenis, quae frigore n[2e]2cent, €ideo et cicutae. @@Spond[2y]2lium una demonstratum infunditur capiti-€bus phreneticorum et lethargicorum, item capitis dolo-€ribus longis cum oleo vetere; bibitur et in iocinerum vi-€tiis, morbo regio, comitialibus, orthopnoicis, vulvarum €strangulatione, quibus et suffitu prodest. alvum mollit. @1 illinitur ulceribus, quae serpunt, cum ruta. flos auribus €purulentis efficaciter infunditur, sed sucus, cum exprimi-€tur, integendus est, quoniam mire adpetitur a muscis et €similibus. radix derasa et in fistulas coniecta callum ea-€rum erodit. auribus quoque instillatur cum suco. datur €et ipsa contra morbum regium et in iocineris vitio et €vulvarum. capillos crispos facit peruncto capite. @@Sphagnos sive sphacos sive bryon et in Gallia, €ut indicavimus, nascitur, vulvis insidentium utilis, item €genibus et feminum tumoribus mixtus nasturtio et aquae €salsae tritus. cum vino autem et resina sicca potus uri-€nam pellit celerrime. hydropicos inanit cum vino et iuni-€peris tritus ac potus. €@@Terebinthi folia et radix collectionibus inpo-€nuntur. decoctum eorum stomachum firmat. semen in €capitis dolore bibitur in vino et contra difficultatem uri-€nae, ventrem leniter emollit, venerem excitat. @@Piceae et laricis folia trita * * * et in aceto de-€cocta dentium dolori. prodest cinis corticum intertrigini, €ambustis; potus alvum sistit, urinam movet, suffitu vulvas €corrigit. piceae folia privatim iocineri utilia sunt drach-€mae pondere in aqua mulsa pota. silvas eas dumtaxat, €quae picis resinaeque gratia radantur, utilissimas esse €phthisicis aut qui longa aegritudine non recolligant vires @1 €satis constat et illum caeli ae+ra plus ita quam navigatio-€nem Aegyptiam proficere, plus quam lactis herbidos per €montium aestiva potus. @@Chamaepitys Latine abiga vocatur propter abortus, €ab aliis tus terrae, cubitalibus ramis, flore pinus et odore. €altera brevior et incurva, * * * similis. tertia eodem odore €et ideo nomine quoque, parvola, cauliculo digitali, foliis €scabris, exilibus, albis, in petris nascens, omnes herbae, €sed propter cognationem nominis non differendae. pro-€sunt adversus scorpionum ictus, item iocineri inlitae cum €palmis aut cotoneis; renibus et vesicae decoctum earum cum farina hordeacea. morbo quoque regio et urinae dif-€ficultatibus ex aqua decoctae bibuntur. novissima contra €serpentes valet cum melle; sic et adpositu vulvas purgat. €sanguinem densatum extrahit pota. sudores facit per-€unctis ea, peculiariter renibus utilis. fiunt ex ea et hy-€dropicis pilulae cum fico alvum trahentes. lumborum €dolorem victoriati pondere in vino finit et tussim recen-€tem. mortuos partus ex aceto cocta et pota eicere pro-€tinus dicitur. @@Cum honore et pityusa simili de causa dicetur, €quam quidam in tithymali genere numerant. frutex est @1 €similis piceae, flore parvo, purpureo. bilem et pituitam €per alvum detrahit radix decocti hemina aut seminis lin-€gula in balanis. folia in aceto decocta furfures cutis €emendant, mammas quoque mixto rutae decocto et tor-€mina et serpentium ictus et in totum collectiones inci-€pientes. @@Resinam supra dictis arboribus gigni docuimus €et genera eius et nationes in ratione vini ac postea in €arboribus. summae species duae, sicca et liquida. sicca €e pinu et picea fit, liquida terebintho, larice, lentisco, cu-presso; nam et hae ferunt in Asia ac Syria. falluntur qui €eandem putant esse e picea atque larice; picea enim pin-€guem et turis modo sucosam fundit, larix gracilem ac €mellei coloris, virus redolentem. medici liquida raro utun-€tur et in ovo fere, [2e]2 larice propter tussim ulceraque €viscerum_nec pinea magnopere in usu_, ceteris non €nisi coctis. et coquendi genera satis demonstravimus. @@Arborum differentia placet terebinthina odoratissima €atque levissima, nationum Cypria et Syriaca, utraque mellis €Attici colore, sed Cypria carnosior crassiorque. in sicco €genere quaerunt ut sit candida, pura, perlucida, in omni €autem ut montana potius quam campestris, item aquilonia @1 €potius quam ab alio vento. resolvitur resina ad vulnerum €usus et malagmata oleo, in potiones amygdalis amaris. natura in medendo contrahere vulnera, purgare, discutere €collectiones. [2l]2e[2n]2it pectoris vitia terebinthina; inlinitur €eadem calida membrorum doloribus spa[2s]2ti[2c]2isque_in sole €a[2b]2luitur_et totis corporibus mangonum maxime cura €ad gracilitatem emendandam, spatiis ita laxantium cutem €per singula membra, capacioraque ciborum facienda cor-pora. proximum locum optinet e lentisco. inest ei vis €adstringendi, movet et ante ceteras urinam. reliquae ven-€trem emolliunt, cruda concocunt, tussim veterem sedant, €vulvae onera extrahunt etiam suffitae. privatim adversan-€tur visco, panos et similia cum sebo taurino et melle €sanant. palpebras lentiscina commodissime replicat, fractis €quoque utilissima et auribus purulentis, item in pruritu €genitalium. pinea capitis vulneribus optime medetur. @@Pix quoque unde et quibus conficeretur modis €indicavimus et eius duo genera, spissum liquidumque. €spissarum utilissima medicinae Bruttia, quoniam pinguis-€sima et resinosissima utrasque praebet utilitates, ob id €[2et]2 magis rutila quam ceterae. id enim quod in hoc ad-€iciunt, ex mascula arbore meliorem esse, non arbitror @1 posse intellegi. picis natura excalfacit, explet. adversatur €privatim cerastae morsibus cum polenta, item anginae cum €melle, destillationibus et sternumentis a pituita. auribus €infunditur cum rosaceo, inlinitur cum cera. sanat liche-€nas, alvum solvit, excreationes pectoris adiuvat ecligmate €aut inlitis tonsillis cum melle; sic et ulcera purgat, explet. €cum uva passa et axungia carbunculos purgat et putre-€scentia ulcera; quae vero serpunt, cum pineo cortice aut sulpure. phthisicis cyathi mensura quidam dederunt et €contra veterem tussim. r[2h]2agadas sedis et pedum panos-€que et ungues scabros emendat, vulvae duritias et con-€versiones, item odore lethargicos. strumas cum farina €hordeacea et pueri inpubis urina decocta ad suppurationem €perducit. et ad alopecias sicca pice utuntur, ad mulierum €mammas Bruttia ex vino subfervefacta cum polline farra-€ceo quam calidissimis [2linteis]2 inpositis. @@Liquida pix oleumque, quod pisselaeon vocant, €quemadmodum fieret diximus. quidam iterum decocunt €et vocant palimpissam. liquida anginae perunguntur intus þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨˜˜¨„et uva, * * * aurium dolores, claritatem oculorum, oris cir- @1 €cumlitiones, suspirios[2o]2s, vulvas, tussim veterem et crebras €exscreationes pectoris, spasmos, tremores, opisthotonos, €paralysis, nervorum dolores, praestantissimum ad canum €et iumentorum scabiem. @@Est et pissasphaltos, mixta bitumini pice natu-€raliter ex Apolloniatarum agro_quidam ipsi miscent_, €praecipuum ad scabiem pecorum remedium aut si fetus €mammas laeserit. [2n]2at[2i]2vum optimum ex eo, quod, cum €fervet, innatat. €@@Zopissam eradi navibus diximus, cera marino €sale macerata. optima haec a tirocinio navium. additur €autem in malagmata ad discutiendas collectiones. €@@Taedae * * * decoctaeque in aceto dentium dolo-€res efficaciter colluunt. @@Lentisci arbor[2i]2s et semen et cortex et lacrima €urinam cient, alvum sistunt; decoctum eorum ulcera, quae €serpunt, fotu. inlinitur in umidis et igni sacro, gingivas €conluit. folia dentibus [2in]2 dolore atteruntur; mobiles de-€cocto colluuntur; capillum tingu[2n]2t. lacrima sedis vitiis €prodest, cum quid siccari excalfierive opus sit. decoctum €et [e lacrima] stomacho utile, ructum et urinam movens. @1 quod et capitis doloribus cum polenta illinitur. folia te-€nera oculis inflammatis illinuntur. mastiche lentisci repli-€candis palpebris et ad extendendam cutem in facie et €zmegmata adhibetur et sanguinem reicientibus, tussi veteri €et ad omnia, quae [2acaciae]2 vis. medetur et attritis par-€tibus sive oleo e semine eius facto ceraeque mixto sive €foliis ex oleo decoctis, si [2ha]2e cum aqua ita foveantur. €scio Democratem medicum in valitudine Considiae, M. Ser-€vili consularis filiae, omnem curationem austeram recu-€santis diu efficaciter usum lacte caprarum, quas lentisco €pascebat. @@Platani adversantur vespertilionibus, pilulae €earum in vino potae #1108 IIII pondere omnibus serpentium €et scorpionum venenis, item ambustis. tunsae autem cum €aceto acri magisque scillite sanguinem omnem sistunt et €lentiginem et carcinomata malandriasque veteres addito melle emendant. folia autem et cortex inlinuntur collec-€tionibus et suppurationibus, [2his]2 et decoctum eorum, cor-€ticis autem in aceto dentium remedium est, foliorum te-€nerrima in vino albo decocta oculorum. lanugo foliorum @1 €auribus et oculis inutilis. cinis pilularum sanat ambusta €igni vel frigore. cortex e vino scorpionum ictus re-€stinguit. @@Fraxinus quam vim adversus serpentes haberet €indicavimus. semen foliis eius inest, quo medentur ioci-€neris, laterum doloribus in vino, aquam, quae subit cutem, €extrahunt. corpus obesum levant onere sensim ad maciem €reducenti[2bus]2 isdem foliis cum vino tritis ad virium por-€tionem, ita ut puero V folia III cyathis diribeantur, ro-€bustioribus VII folia quinis vini. non omittendum ramenta €eius et scobem a quibusdam cavenda praedici. €@@Aceris radix contunsa e vino iocineris doloribus €efficacissime inponitur. @@Populi albae uvarum in unguentis usum exposui-€mus. cortex potus ischiadicis, stranguriae prodest, fo-€liorum sucus calidus aurium dolori. virgam populi in €manu tenentibus intertrigo non metuitur. populus nigra €efficacissima habetur, quae in Creta nascitur; comitialibus €semen ex aceto [2ut]2i[2le]2. fundit illa et resinam exiguam, €qua utuntur ad malagmata. folia podagris in aceto de-€cocta inponuntur. umor e cavis populi nigrae effluens €verrucas papulasque_e[2s]2t attritu odoratus_tollit. po- @1 €puli ferunt et in foliis guttam, ex qua apes propolim fa-€ciunt. gutta quoque a[2d]2 quae propolis ex aqua efficax. @@Ulmi et folia et cortex et rami vim habent spis-€sandi et volnera contrahendi. corticis utique interior tilia €lepras sedat et folia ex aceto inlita. corticis denarii pon-€dus potum in hemina aquae frigidae alvum purgat pitui-€tasque et aquas privatim trahit. inponitur et collectioni-€bus lacrima et volneribus et ambustis, quae decocto fo-vere prodest. umor in folliculis arboris huius nascens €cuti nitorem inducit faciemque gratiorem praestat. cauli-€culi foliorum primi vino decocti tumores sanant extrahunt-€que per fistulas. idem praestant et tiliae corticis. multi €corticem commanducatum volneribus utilissimum putant, €folia trita aqua adspersa pedum tumori. umor quoque e €medulla, uti diximus, castratae arboris effluens capillum €reddit capiti inlitus defluentesque continet. @@Arbor tilia lenius ad eadem fere utilis est, ad €quae oleaster. folia autem tantum in usu et ad infantium €ulcera et in ore et commanducat[2a]2 et decoct[2a]2. urinam €cient, menses sistunt inlita, sanguinem pota detrahunt. @@Sabucus habet alterum genus magis silvestre, €quod Graeci chamaeacten, alii hel[2i]2on vocant, multo brevius. @1 €utriusque decoctum in vino vetere foliorum vel seminis €vel radicis ad cyathos binos potum stomacho inutile, set €alvo detrahens aquam. refrigerat etiam inflammationem, €maxime recenti[2a]2 ambust[2a]2 et canis morsus, cum polenta €mollissimis foliorum inlitis. sucus cerebri collectiones €privatimque membranae, quae circa cerebrum est, lenit infusus. acini eius infirmiores quam reliqua; tingunt ca-€pillum, poti acetabuli mensura urinam movent. foliorum €mollissima ex oleo et sale eduntur ad pituitam bilemque €detrahendam. ad omnia efficacior quae minor. radicis €eius decoctae in vino II cyathi poti hydropicos exinaniunt, €volvas emolliunt, has et foliorum decoct[2um]2 insidentium. €caules teneri mitioris sabuci in patinis cocti alvum sol-€vunt. resistunt folia et serpentium ictibus in vino pota. podagris cum sebo hircino vehementer prosunt cauliculi €inliti. [2i]2idem in aqua macerantur, ut sparsa ea pulices ne-€centur; foliorum decocto si locus spargatur, muscae ne-€cantur. boa appellatur morbus papularum, cum rubent €corpora; sabuci ramo verberatur. cortex interior tritus €ex vino albo potus alvum solvit. @@Iunipirus vel ante cetera omnia excalfacit, exte-€nuat, cedro alias similis. et huius duo genera, altera minor. @1 €utraque accensa serpentes fugat. semen stomachi, pectoris, €lateris doloribus utile. inflationes algoresque discutit, tus-ses; concoquit duritias. inlitum tumores sistit, item alvum €bacis ex vino nigro potis, item ventris tumores inlitis. €miscetur et antidotis, oxyporis. urinas ciet. inlinitur et €oculis in epiphoris. datur convolsis, ruptis, torminibus, €volvis, ischiadicis cum vino albo potum pilulis quaternis €aut decoctis XX in vino. sunt qui et perunguant corpus €[2suco]2 e semine eius in serpentium metu. @@Salicis fructus ante maturitatem in araneam €abit, sed, si prius colligatur, sanguinem reicientibus prod-€est. corticis e ramis primis cinis clavum et callum aqua €mixta sanat. vitia cutis in facie emendat, magis admixto suco suo. est autem hic trium generum: unum ar-€bor ipsa exsudat cummium modo, alter[2o]2 manat in plaga, €cum flore[2t]2, exciso cortice III digitorum magnitudine. [2v]2i[2s]2 €ad expurganda quae obstent oculis, item ad spissanda €quae opus sit, ciendamque urinam et ad omnes collectio-€nes intus extrahendas. tertius sucus est detruncatione €ramorum a falce destillans. ex his ergo aliquis cum ro-€saceo in calice punici calfactus auribus infunditur vel @1 folia cocta et cum cera trita inponuntur. item podagricis €cortice et foliis in vino decoctis foveri nervos utilissimum. €flos tritus cum foliis furfures purgat in facie. folia con-€trita et pota intemperantiam libidinis coercent atque in €totum auferunt usum saepius sumpta. Amerinae nigrae €semen cum spuma argenti pari pondere a balneo inlitum €psilotrum est. @@Non multum a salice vitilium usu distat vitex, €foliorum quoque adspectu, nisi odore gratior esset. Graeci €ly[2g]2on vocant, alias agnon, quoniam matronae Thesmopho-€riis Athenieniensium castitatem custodientes his foliis cu-€bitus sibi sternunt. duo genera eius: maior in arborem €salicis modo adsurgit, minor ramosa, foliis candidioribus, €lanuginosis. prima a[2l]2bum florem [2e]2mittit cum purpureo; €quae et candida vocatur, nigra quae tantum purpureum. nascuntur palustribus campis. semen potum vini quen-€dam saporem habet et dicitur febres solvere et, cum un-€guantur oleo admixto, sudorem facere, sicut lassitudines þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨˜˜¼„dissolvere. urinam cient et menses. caput temptant vini €modo_nam et odor similis_, set inflationes pellunt @1 €in inferiora, alvum sistunt, hydropicis et lienibus perquam utiles. lactis ubertatem faciunt. adversantur venenis [ser-€pentium], maxime quae frigus inferunt; minor efficacior €ad serpentes: bibitur seminis drachma in vino vel posca €aut II foliorum tenerrimorum. et inlinuntur utraque ad-€versus araneorum morsus; vel perunctis tantum, suffitu quoque aut substratu fugant venenata. ad venerem im-€petus inhibent eoque maxime phalangiis adversantur, quo-€rum morsus genitale excitat. capitis dolorem ex ebrietate €sedant cum rosaceo flos tenerique cauliculi. seminis de-€coctum vehementiorem capitis dolorem dissolvit fotu et €volvam etiam suffitu vel adpositu purgat, alvum cum puleio €et melle potum. vomicas et panos, difficile concoquens, cum farina hordeacea mollit. lichenas et lentigines cum €aphronitro et aceto semen sanat et oris ulcera et erup-€tionum cum melle, testium cum butyro et foliis vitium, €rhagadas sedis cum aqua illitum. luxatis cum sale et €nitro et cera et semine [2utilissimae]2 et folio. additur in €malagmata [2ad vitia]2 nervorum et podagras semen; instil-€latur in oleo decoctum capiti in lethargia et phrenesi. @1 €virgam qui in manu habeant aut in cinctu, negantur in-€tertriginem sentire. @@Ericen Graeci vocant fruticem non multum a €[2v]2i[2t]2ice differentem, colore roris marini et paene folio. hoc €adversari serpentibus tradunt. @@Genista quoque vinculi usum praestat, floris api-€bus gratissimi. dubito an haec sit quam Graeci auctores €sparton appellavere, cum ex ea lina piscatoria apud eos €factitari docuerim, et numquid hanc designaverit Home-€rus, cum dixit navium sparta dissoluta. nondum €enim fuisse Hispanum Africanumve spartum in usu cer-€tum est et, cum fierent sutiles naves, lino tamen, non €sparto umquam sutas. semen eius, quod Graeci eodem €nomine appellant, in folliculis passiolorum modo nascen[2s]2 €purgat hellebori vice drachma et dimidia pota in aquae mulsae cyathis IIII ieiunis. rami, similiter fronde[2s]2, in €aceto macerati pluribus diebus et tunsi sucum dant ischia-€dicis utilem cyathi unius potu. quidam marina aqua ma-€cerare malunt et infundere clystere. perunguntur eodem €suco ischiadici addito oleo. quidam et ad stranguriam €utuntur semine. genista tunsa cum axungia genua dolen-€tia sanat. @1 @@Myricen ericam vocat Lenaeus, similem scopis €Amerinis; sanari dicit ea carcinomata in vino decocta €tritaque cum melle inlita. eandem esse arbitrantur qui-€dam tamarice[2m]2 et ad lienem praecipua[2m]2, si sucus eius €expressus in vino bibatur, adeoque mirabilem eius anti-€pathian contra solum hoc viscerum faciunt, ut adfirment, si ex ea alveis factis bibant sues, sine liene inveniri. et €ideo homini quoque splenico cibum potumque dant in €vasis ex ea factis. gravis autem auctor in medicina vir-€gam ex ea defractam, ut neque terram neque ferrum at-€tingeret, sedare ventris dolores adseveravit inpositam ita, €ut tunica cinctuque corpori adprimeretur. volgus infeli-€cem arborem eam appellat, ut diximus, quoniam nihil ferat nec seratur umquam. Corinthus et quae circa €est Graecia bryan vocat eiusque duo genera facit, sil-€vestrem plane sterilem, alteram mitiorem. haec fert in €Aegypto Syriaque etiam abundanter lignosum fructum, €maiorem galla, asperum gustu, quo medici utuntur vice €gallae in compositionibus, quas antheras vocant. et lignum €autem et flos et folia et cortex in eosdem usus adhiben- @1 tur, quamquam remissiora. datur sanguinem reicientibus €cortex tritus et contra profluvia feminarum, coeliacis quo-€que; idem tunsus inpositusque collectiones omnes inhibet. €foliis exprimitur sucus ad haec eadem et in vino deco-€qu[2i]2tur; ipsa vero adiecto melle gangraenis inlinuntur. de-€coctum eorum in vino potum * * * imposita cum rosaceo et cera sedant; sic et epinyctidas sanant. dentium dolori, €aurium decoctum eorum salutare est. radix ad eadem €similiter. folia hoc amplius ad ea, quae serpunt, inpo-€nuntur cum polenta. semen drachmae pondere adversus €phalangia et araneos bibitur, cum altil[2i]2um vero pingui €furunculis inponitur, efficax et contra serpentium ictus praeterquam aspidum. nec non morbo regio, phthiriasi, €lendibus decoctum infusum prodest abundantiamque mu-€lierum sistit. cinis arboris ad omnia eadem prodest. €aiunt, si bovis castrati urinae misceatur vel in potu vel €in cibo, venerem finiri. carbo ex eo genere urina ea €restinctus in umbra conditur: idem, cum libeat accendere, €res[2tit]2uitur. Magi id et spadonis urina fieri tradiderunt. @@Nec virga sanguinea felicior habetur. cortex €eius interior cicatrices, quae praesanuere, aperit. €@@Sileris folia inlita fronti capitis dolores sedant. €eiusdem semen contritum in oleo phthiriasis coercet. ser-€pentes et hunc fruticem fugiunt, baculumque rustici ob €id ex eo gerunt. @1 @@Ligustrum si eadem arbor est, quae in oriente €cypros, suos in Europa usus habet. sucus [2disc]2u[2t]2i[2t]2 nervos, €articulos, algores; folia ubique veteri ulceri, cum salis €mica et oris exulcerationi prosunt, acini contra phthiria-€sim, item contra intertrigines vel folia. sanant et galli-€naceorum pituitas acini. €@@Folia alni ex ferventi aqua remedio sunt tumoris. @@Hederae genera viginti demonstravimus. natura €omnium in medicina anceps. mentem turbat et caput €purgat largius pota; nervis intus nocet, iisdem nervis €adhibita foris prodest. eadem natura, quae aceto est, €omnia genera eius refrigerant. urinam cient potu, capitis €dolorem sedant, praecipue cerebro continentique cerebrum €membranae utiliter mollibus inpositis foliis cum aceto et €rosaceo tritis et decoctis, addito postea rosaceo oleo; in-linuntur autem fronti. et decocto eorum fovetur os ca-€putque perunguitur. lieni et pota et inlita prosunt. de-€cocuntur et contra horrores febrium eruptionesque pitui-€tae aut in vino teruntur. corymbi quoque poti vel inliti €lienem sanant, iocinera autem inliti. trahunt et menses €adpositi. sucus hederae taedia narium graveolentiamque emendat, praecipue albae sativae. idem infusus naribus @1 €caput purgat, efficacius addito nitro. infunditur etiam €purulentis auribus aut dolentibus cum oleo. cicatricibus €quoque decorem facit. ad lienes efficacior albae ferro €calefactus. satis est acinos VI in vini cyathis II sumi. €acini ex eadem alba terni in aceto mulso poti t[2a]2enias €pellunt, in qua curatione ventri quoque inposuisse eos €utile est. [2h]2edera, quam chryso[2c]2ar[2p]2on appellavimus, bacis €aurei coloris XX in vini sextario tritis, ita ut terni cyathi €potentur, aquam, quae cutem subierit, urina educit; Era-€sistratus eiusdem acinos V tritos in rosaceo oleo cale-€factosque in cortice punici instillavit dentium dolori a contraria aure. acini, qui croci sucum habent, praesumpti €potu a crapula tutos praestant; item sanguinem excreantes €aut torminibus laborantes hederae nigrae. candidioris co-€rymbi poti steriles etiam viros faciunt. inlinitur decocta €quaecumque in vino omni ulcerum generi, etiamsi ca-coe+the sint. lacrima hederae psilotrum est phthiriasim-€que tollit. flos cuiuscumque generis III digitorum captu €dysintericos et alvum citam emendat in vino austero bis @1 €die potus. et ambustis inlinitur utiliter cum cera. de-€nigrant capillum corymbi. radicis sucus in aceto potus €contra phalangia prodest. huius quoque ligni vaso sple-nicos bibentes sanari invenio. et acinos terunt, mox com-€burunt et ita inlinunt ambusta prius perfusa aqua calida. €sunt qui et incidant suci gratia eoque utantur ad dentes €erosos, frangique tradunt, proximis cera munitis, ne lae-€dantur. [2c]2ummim etiam in hedera quaerunt, quam ex aceto €utilissimam dentibus promittunt. @@Graeci vicino vocabulo cisthon appellant fruticem €maiorem thymo, foliis ocimi. duo eius genera: flos masculo €rosaceus, feminae albus. ambo prosunt dysintericis et so-€lutionibus ventris in vino austero ternis digitis flore capto €et similiter bis die poto, ulceribus veteribus et ambustis €cum cera et per se oris ulceribus._Sub his maxime €nascitur hypocist[2h]2is, quam inter herbas dicemus. þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨˜˜Ò@@Cissos erythranos ab iisdem appellatur similis €hederae, coxendicibus utilis e vino potus, item lumbis, €tanta vi aci[2n]2i, ut sanguinem urina detrahat._Item cha-€maecis[2s]2on appellant hederam non attollentem se a terra. €et haec contunsa in vino acetabuli mensura lieni medetur, @1 €folia ambustis cum axungia._Milax quoque, qua[2e]2, antho-€phoros cognominatur, similitudinem hederae habet, tenuio-€ribus foliis. coronam ex e[2a]2 factam inpari foliorum numero aiunt capitis doloribus mederi. quidam duo genera milacis €dixere: alter[2a]2m inmortalitati proxim[2a]2m in convallibus opacis, €scandentem arborum, comantibus acinorum corymbis, con-€tra venenata omnia efficacissim[2e]2 i[2uv]2ant[2e]2m acinorum suco: €infantibus saepe instillato nulla postea venena nocitura. €alterum genus culta amare et in his gigni, nullius effectus. €illam esse milacem priorem, cuius lignum ad aures so-nare diximus._Similem huic aliqui clematida appella-€verunt, repentem per arbores, geniculatam et ipsam. folia €eius lepras purgant; semen alvum solvit acetabuli men-€sura in aquae hemina aut aqua mulsa. datur ex eadem €causa et decoctum eius. @@Harundinis genera XXVIII demonstravimus, €non aliter evidentiore illa naturae v[2i]2, quam continuis €his voluminibus tractamus, siquidem harundinis radix con-€trita inposita f[2e]2licis stirpem corpore extrahit, item harun-€dinem f[2e]2licis radix. et, quo plura genera facimus, illa, @1 €quae in Iudaea Syriaque nascitur odorum unguentorum-€que causa, urinam movet cum gramine aut apii semine decocta; ciet et menstrua admota; medetur convulsis II €obolis pota, iocineri, renibus, hydropi, tussi etiam suffitu €magisque cum resina, furfuribus ulcerumque manantibus €cum murra decocta. excipitur et sucus eius fitque elaterio €similis. efficacissima in omni harundine quae proxima ra-€dici, efficaciora genicula. harundo Cypria, quae donax €vocatur, corticis cinere alopecias emendat, item putres-centia ulcera. foliis eius ad extrahendos aculeos utuntur, €efficacibus et contra ignes sacros collectionesque omnes. €vulgaris harundo extractoriam vim habet et recens tusa, €non in radice tantum, [2in]2 mul[2so]2 enim et ipsam harun-€dinem tradunt. medetur et luxatis et spinae dolor[2ibus]2 €radix in aceto inlita; eadem recens trita et in vino pota €venerem concitat. harundinum lanugo inlata auribus ob-€tundit auditum. @@Cogn[2a]2ta in Aegypto res est harundini papyrum, €praecipuae utilitatis, cum inaruit, ad laxandas siccandas-€que fistulas et intumescendo ad introitum medicamentorum €aperiendas. charta, quae fit ex eo, cremata inter caustica @1 €est. cinis eius ex vino potus somnum facit; ipsa ex aqua €inposita callum sanat. @@Ne in Aegypto quidem nascitur hebenus, ut do-€cuimus, nec tractamus in medicina alienos orbes, non €omittetur tamen propter miraculum. scobem eius oculis €unice mederi dicunt lignoque ad cotem trito cum passo €caliginem discuti, ex aqua vero radice albugines oculorum, €item tussim pari modo dracunculi radicis adiecto cum €melle. hebenum medici et inter erodentia adsumunt. @@Rhododendros ne nomen quidem apud nos in-€venit Latinum; rhododaphnen vocant aut nerium. mirum €folia eius quadripedum venenum esse, homini vero contra €serpentes praesidium ruta addita e vino pota. pecus etiam €et caprae, si aquam biberint, in qua folia ea maduerint, €mori dicuntur. @@Nec rhus Latinum nomen habet, cum in usum €pluribus modis veniat. nam et herba est silvestris, foliis €myrti, cauliculis brevibus, quae taenias pellit, et frutex €coriarius appellatur, subrutilus, cubitalis, crassitudine digi-€talis, cuius aridis foliis [2u]2t malicorio coria perficiuntur. medici autem rhoicis utuntur ad contusa, item coeliacos €et sedis ulcera aut quae phagedaenas vocant; * * * trita €cum melle et inlita cum aceto. decoctum eorum instil- @1 €latur auribus purulentis. fit et stomatice decoctis ramis €ad eadem quae ex moris, sed efficacior admixto alumine. €inlinitur eadem hydropicorum tumori. @@Rhus, qui erythros appellatur, semen est huius €fruticis. vim habet adstringendi refrigerandique. adsper-€gitur pro sale obsoniis alvo soluta omnesque carnes cum €silphio suaviores facit. medetur ulceribus manantibus, cum €melle asperitati linguae, percussis, lividis, desquamatis; €eodem modo capitis vulnera ad cicatricem celerrime per-€ducit. feminarum abundantiam sistit cibo. @@Alia res erythrodanum, quam aliqui ereuthodanum €vocant, nos rubiam, qua tinguntur lanae pellesque perfi-€ciuntur. in medicina urinam ciet, morbum regium sanat €ex aqua mulsa_et lichenas ex aceto inlita_, ischia-€dicos, paralyticos ita, ut bibentes laventur cotidie. radix €semenque trahunt menses, alvum sistunt et collectiones €discutiunt. contra serpentes rami cum foliis inponuntur. €folia et capillum inficiunt. invenio apud quosdam morbum €regium sanari hoc frutice, etiam si adalligatus spectetur €tantum. @@Distat ab eo qui alys[2s]2on vocatur foliis tantum et €ramis minoribus. nomen accepit, quod a cane morsos ra-€biem sentire non patitur ex aceto potus adalligatusque. @1 €mirum est quod additur, saniem conspecto omnino frutice €eo siccari. @@Tinguentibus et radicula lanas praeparat, quam €struthion a Graecis vocari diximus. medetur morbo regio €et ipsa [2et]2 decoct[2um]2 eius potu, item pectoris vitiis. uri-€nam ciet, alvum solvit. et vulvas purgat, quam ob rem €aureum $PESSO\N& medici vocant ex ea. e melle prodest €magnifice et tussi, orthopnoeae coclearis mensura, cum polenta vero et aceto lepras tollit. eadem cum panace et €capparis radice calculos frangit pellitque, panos discutit €cum farina hordeacia et vino decocta. miscetur et ma-€lagmatis et collyriis claritatis causa, sternumento utilis €inter pauca, lieni quoque ac iocineri. eadem pota de-€narii unius pondere ex aqua mulsa suspiriosos sanat, sic et pleuriticos et omnes lateris doloris._Apocyni semen €ex aqua_frutex est folio hederae, molliore tamen, et €minus longis viticulis, semine acuto, diviso, lanuginoso, €gravi odore_canes et omnes quadripedes necat in cibo €datum. @1 @@Rosmarinum [2dictum]2 est. duo genera eius: alte-€rum sterile, alterum cui et caulis et semen resinaceum, €quod cachrys vocatur. foliis odor turis. radix vulnera €sanat viridis inposita et sedis procidentia[2m]2, condylomata, €haemorrhoidas, sucus et fruticis et radicis morbum regium €et ea, quae repurganda sunt. oculorum aciem exacuit. semen ad vetera pectoris vitia datur potui et ad vulvas €cum vino et pipere, menses adiuvat, podagris inlinitur €cum aerina farina, purgat etiam lentigines et quae excal-€facienda sint aut cum sudor quaerendus inlitum, item €convulsis. auget et lacte in vino potum, item radix. ipsa €herba strumis cum aceto inlinitur, ad tussim cum melle €prodest. @@Cachrys multa genera habet, ut diximus. sed €haec, quae ex rore supra dicto nascitur, [2si]2 fricetur, re-€sinosa est. adversatur venenis et venenatis praeterquam €anguibus. sudores movet, tormina discutit, lactis uber-€tatem facit. @@Herba Sabina, brathy appellata a Graecis, duorum €generum est, altera tamarici folio similis, altera cupresso; €quare quidam Creticam cupressum dixerunt. a multis in €suffitus pro ture adsumitur, in medicamentis vero dupli- @1 €cato pondere eosdem effectus habere quos cinnamum tra-€ditur. collectiones minuit et nomas conpescit, inlita ulcera €purgat, partus emortuos adposita extrahit et suffita. in-€linitur igni sacro et carbunculis cum melle; ex vino pota €regio morbo medetur. gallinacii generis pituitas fumo eius €herbae sanari tradunt. @@Similis herbae huic Sabinae est selago appellata. €legitur sine ferro, dextra manu per tunicam [2opert]2a, sinistra €e[2r]2uitur velut a furante, candida veste vestito pureque lautis €nudis pedibus, sacro facto, priusquam legatur, pane vino-€que; fertur in mappa nova. hanc contra perniciem om-€nem habendam prodidere Druidae Gallorum et contra omni[2a]2 €oculorum vitia fumum eius prodesse. @@I[2i]2dem samo[2l]2um herbam nominavere nascentem €in umidis, et hanc sinistra manu legi a ieiunis contra €morbos suum boumque, nec respicere legentem neque alibi €quam in canali deponere, ibi conterere poturis. þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨˜˜é@@Cummium genera diximus. in his maiores effectus €melioris cuiusque erunt. dentibus inutiles sunt, sangui-€nem coagulant et ideo reicientibus sanguinem prosunt, €item ambustis, arteriae vitiis inutiles, urinam cient, amari- @1 €tudines hebetant. adstrict[2ori]2is ceteris, quae ex amygdala €amara est spissandisque visceribus efficacior, habet ex-calfactorias vires. proponuntur prunorum et[2i]2am et cera-€sorum ac vitium. siccant inlitae et adstringunt, ex aceto €vero infantium lichenes sanant, prosunt et tussi veteri IIII €obolis in mixto potis. creduntur et colorem gratiorem €facere ciborumque adpetentiam et calculosis prodesse cum €passo potae. oculorum et vulnerum utilitatibus maxime €conveniunt. @@Spina Arabica_spinae Aegyptiae laudes €in odorum loco diximus_et ipsa [2a]2stringit spissatque €destillationes omnes et sanguinis excreationes mensumque €abundantiam, etiamnum radice valentior. @@Spinae albae semen contra scorpiones auxiliatur. €corona ex ea inposita capitis dolores minuit._Est huic €similis quam Graeci acanthion vocant, minoribus multo €foliis, aculeatis per extremitates et araneosa lanugine ob-€ductis, qua collecta etiam vestes quaedam bombycinis si-€miles fiunt in oriente. ipsa folia vel radices ad remedia €opisthotoni bibuntur. @1 @@Et acacia e spina fit in Aegypto, alba nigraque €arbore, item viridi, sed longe meliore prioribus. fit et in €Galatia, deterrima spinosior[2e]2 arbore. semen omnium len-€ticulae simile, minore tantum et grano et folliculo. colli-€gitur autumno, ante collectum nimio validius spissat. sucus €ex folliculis aqua caelesti perfusis, mox in pila tusis ex-€primitur organis, tunc densatur in sole mortariis in pa-€stillos. fit et foliis minus efficax. ad coria perficienda semine pro galla utuntur. foliorum sucus et Galaticae €acaciae nigerrimus inprobatur, item qui valde rufus. pur-€purea aut leucophaea et quae facillime diluitur_vis €summa ad spissandum refrigerandumque est_oculorum €medicamentis ante alia utiles. lavantur in eos usus pastilli, €ab aliis torrentur, ab aliis peruruntur. capillum tingunt, €sanant ignem sacrum, ulcera, quae serpunt, et umida vitia €corporis, collectiones, articulos contusos, perniones, pte-€rygia. abundantiam mensum in feminis sistunt vulvam-€que et sedem procidentes, item oculos, oris ulcera et ge-€nitalium. @@Vulgaris quoque haec spina, ex qua [2a]2enae @1 €fulloniae inplentur, radicis usus habet. per Hispanias qui-€dem multi et inter odores et ad unguenta utuntur illa, €aspalathum vocantes. est sine dubio hoc nomine spina sil-€vestris in oriente, ut diximus, candida, magnitudine ar-boris iustae, sed et frutex humilior, aeque spinosus, €in Nisyro et Rhodiorum insulis, quem alii [2e]2rysisceptrum, €alii phas[2ga]2non, Syri dia[2x]2y[2l]2on vocant. optimus qui minime €ferulaceus, rubens aut in purpuram vergens detracto cor-tice. nascitur pluribus locis, sed non ubique odoratus. €quam vim haberet caelesti arcu in eum innixo diximus. €sanat taetra oris ulcera et ozaenas, genitalia exulcerata €aut carbunculantia, item rhagadia, inflationes potu discutit €et strangurias. cortex sanguinem reddentibus medetur. €decoctum eius alvum sistit. similia praestare silvestrem €quoque putant. @@Spina et appendix appellata, quoniam bacae pu-€niceo colore in ea appendices vocantur. hae crudae per €se et aridae decoctae in vino alvum citam ac tormina con-€pescunt._Pyracanthae bacae contra serpentium ictus €bibuntur. @1 @@Paliurus quoque spinae genus est. semen eius €Afri zuram vocant, contra scorpiones efficacissimum, item €calculosis et tussi. folia adstrictoriam vim habent. radix €discutit panos, collectiones, vomicas, urinas trahit pota. €decoctum eius in vino alvum sistit, serpentibus adversatur. €radix praecipue datur in vino. @@Aquifolia[2e folia]2 contusa addito sale articulorum €morbis prosunt, bacae purgationi feminarum, coeliacis, dys-€intericis, cholericis. in vino potae sistunt alvum. radix €decocta et inlita extrahit infixa corpori, utilissima et luxatis €tumoribusque. aquifolia arbor in domo aut villa sata vene-€ficia arcet. flore eius aquam glaciari Pythagoras tradit; €item baculum ex ea factum in quodvis animal emissum, €etiamsi citra ceciderit defectu mittentis, ipsum per sese €cubito propius adlabi; tam praecipuam naturam inesse ar-€bori._Taxi arboris fumus necat mures. @@Nec rubos ad maleficia tantum genuit natura, €ideoque et mora his, hoc est vel hominibus cibos, dedit. €vim habent siccandi, adstringendi, gingivis, tonsillis, geni-€talibus accommodatissimi. adversantur serpentium scelera-€tissimis, haemorrhoidi et presteri, flos aut mora scorpio-€nibus. vulnera sine collectionum periculo iungunt. urinas @1 cient. caules eorum teneri tunduntur exprimiturque sucus, €mox sole cogitur in crassitudinem mellis; singulari remedio €contra mala oris oculorumque, sanguinem exscreantes, €anginas, vulvas, sedes, coeliacos intellegitur potus aut in-€litus. oris quidem vitiis etiam folia commanducata pro-€sunt et ulceribus manantibus aut quibuscumque in capite €inlinuntur. cardiacis sic vel per se inponuntur a mamma €sinistra, item stomacho in doloribus oculisque procidenti-bus. instillatur sucus eorum et auribus. sanat condylo-€mata cum rosaceo cerato. cauliculorum ex vino decoctum €u[2va]2e praesentaneum remedium est. iidem per se in cibo €sumpti cymae modo aut decocti in vino austero labantes €dentes firmant. alvum sistunt et profluvia sanguinis; dys-€intericis prosunt. siccantur in umbra, ut cinis crema-€torum uvam reprimat. folia quoque arefacta et contusa iumentorum ulceribus utilia traduntur. mora, quae in [2i]2is €nascuntur, vel efficaciorem stomaticen praebuerint quam €sativa morus. eadem compositione vel cum hypocisthide €tantum et melle bibuntur in cholera et a cardiacis et €contra araneos. inter medicamenta, quae styptica vocant, €nihil efficacius rubi mora ferentis radice decocta in vino €ad tertias partes, ut colluantur eo oris ulcera et sedis @1 €foveantur, quae tanta vis est, ut spongeae ipsae lapi-€descant. @@Alterum genus rubi, in quo rosa nascitur, gignit €pilulam castaneae similem, calculosis praecipuo remedio_ €alia est cynorrhoda, quam proximo dicemus volumine_; €cynosbaton, alii cynapanxin, alii neurospaston vo-€cant. folium habet vestigio hominis simile. fert et uvam €nigram, in cuius acino nervum habet, unde neurospastos €dicitur tota, alia quam cappari, quod medici cynosbaton €appellarunt. huius thyrsus ad remedia splenis et inflationes €conditus ex aceto manditur. nervus eius cum mastiche Chia commanducatus os purgat. ruborum rosa alopecias €cum axungia emendat. mora capillum tingunt cum ompha-€cino oleo. flos mori messe colligitur; candidus pleur[2i]2ticis €praecipuus ex vino potus, item coeliacis. radix ad tertias €decocta alvum sistit et sanguinem, item dentes collutos €decocto. eodem suco foventur sedis atque genitalium ulcera. €cinis e radice reprimit uvam. @@Idaeus rubus appellatus est, quoniam in Ida non €alius nascitur. est autem tenerior ac minor, rarioribus €calamis innocentioribusque, sub arborum umbra nascens. €huius flos cum melle epiphoris inlinitur et ignibus sacris, @1 €stomachicisque ex aqua bibendus datur. cetera eadem €praestat, quae supra dicta. @@Inter genera ruborum rhamnos appellatur a Graecis, €candidior, fruticosior et ramos spargens rectis aculeis, non, €ut ceteri, aduncis, foliis maioribus. alterum genus eius €silvestre, nigrius et quadamtenus rubens; fert veluti folli-€culos. huius radice decocta in aqua fit medicamentum, €quod vocatur Lycium. semen secundas trahit. alter ille €candidior adstringit magis, refrigerat, collectionibus et vul-€neribus adcommodatior. folia utriusque et cruda et de-€cocta inlinuntur cum oleo. @@Lycium praestantius spina fieri tradunt, quam et €pyxacanthon Chironian vocant, qualem in Indicis arbo-€ribus diximus, quoniam longe praestantissimum existimatur €Indicum. coquuntur in aqua tusi rami radicesque summae €amaritudinis aereo vase per triduum iterumque exempto €ligno, donec mellis crassitudo fiat. adulteratur amaris sucis, €etiam amurca et felle bubulo. spuma eius ac flos quidam oculorum medicamentis additur. reliquo suco faciem pur-þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨˜˜þ‚gat et psoras sanat, erosos angulos oculorum veteresque €fluctiones, aures purulentas, tonsillas, gingivas, tussim, €sanguinis excreationes fabae magnitudine devoratum aut, €si ex vulneribus fluat, inlitum, rhagadia, genitalium ulcera, €attritus, ulcera recentia et serpentia ac putrescentia, in @1 €naribus clavos, suppurationes. bibitur et mulieribus in lacte contra profluvia. Indici differentia glaebis extrinsecus €nigris, intus rufis, cum fregeris, cito nigrescentibus. ad-€stringit vehementer cum amaritudine. ad eadem omnia €utile est, sed praecipue ad genitalia. @@Sunt qui et sarcocollam spinae lacrimam putent, €pollini turis similem, cum quadam acrimonia dulcem, cum-€minosam. sistit fluctiones, inlinitur infantibus maxime. €vetustate et haec nigrescit, melior quo candidior. @@Unum etiamnum arborum medicinis debetur no-€bile medicamentum, quod oporicen vocant. fit ad dysinte-€ricos stomachique vitia in congio musti albi lento vapore €decoctis malis cotoneis V cum suis seminibus, punicis €totidem, sorborum sextario et pari mensura eius, quod €rhun Syriacam vocant, croci semuncia. coquitur usque ad €crassitudinem mellis. €@@His subtexemus ea, quae Graeci communicatione €nominum in ambiguo fecere, anne arborum essent. @@Chamaedrys herba est, quae Latine trixago dicitur. €aliqui eam chamaeropem, alii Teucriam appellavere. folia @1 €habet magnitudine mentae, colore et divisura quercus_ €alii serrata et ab eo serram inventam esse dixerunt_, €flore paene purpureo. carpitur praegnans suco in petrosis, €adversus serpentium venena potu inlituque efficacissima, €item stomacho, tussi vetustae, pituitae in gula cohaerescenti, ruptis, convulsis, lateris doloribus. lienem consumit, uri-€nam et menses ciet, ob id incipientibus hydropicis efficax, €manualibus scopis eius in III heminis aquae decoctis usque €ad tertias. faciunt et pastillos terentes eam ex aqua ad €supra dicta. sanat et vomicas et vetera ulcera vel sordida €cum melle. fit et vinum ex ea pectoris vitiis. foliorum €sucus cum oleo caligines oculorum discutit, ad splenem €ex aceto sumitur. excalfacit perunctione. @@Chamaedaphne unico ramulo est, cubitali ferme; €folia tenuiora lauro; semen rubens adnexum foliis. inlinitur €capitis doloribus recens, ardores refrigerat, ad tormina cum €vino bibitur. menses sucus eius et urinam ciet potu par-€tusque difficiles in lana adpositus. @@Chamelaea similitudinem foliorum oleae habet_ €sunt autem amara, odorata_, in petrosis, palmum alti- @1 €tudine non excedente. alvum purgat, detrahit pituitam, €bilem foliis in II absinthii partibus decoctis, suco eo cum €melle poto. foliis inpositis et ulcera purgantur. aiunt, si €quis ante solis ortum eam capiat dicatque ad albugines €oculorum se capere, adalligata discuti id vitium, quoquo €modo vero collectam iumentorum pecorumque oculis salu-€tarem esse. @@Cham[2a]2es[2y]2c[2e]2 lentis folia habet nihil se adtollentia, €in aridis, petrosis, claritati oculorum et contra subfusiones €utilis su[2co ad]2 cicatrices, caligines, nubeculas inuncto. €vulvae dolores sedat adposita in linteolo. tollit et verrucas €omnium generum inlita. prodest et orthopnoicis. @@Chamaecissos spicata est tritici modo, ramulis €quinis fere, foliosa_cum floret, existimari potest alba €viola_, radice tenui. bibunt ischiadici folia III obolis in €vini cyathis II septe[2nis]2 diebus, admodum amara potione. €@@Chamaeleucen apud nos farfar[2um]2 sive farfugium €vocant. nascitur secundum fluvios, folio populi, sed am-€pliore. radix eius inponitur carbonibus cupressi, atque is €nidor per infundibulum bibitur inveteratae tussi. @1 @@Chamaepeuce, larici folio similis, lumborum et €spinae doloribus prop[2r]2ia est._Chamaecyparis[2s]2o[2s]2 herba €ex vino pota contra venena serpentium omnium scorpio-€numque pollet._Ampeloprason in vinetis nascitur, foliis €porri, ructu gravis, contra serpentium ictus efficax. uri-€nam et menses ciet, eruptiones sanguinis per genitale in-€hibet potum inpositumque. datur et a partu mulieribus €et contra canis morsus._Ea quoque, quae stachys vo-€catur, porri similitudinem habet, longioribus foliis pluri-€busque et odoris iucundi colorisque in luteum inclinati. €pellit menstrua. @@Clinopodium alii cleopiceton, alii zopyrontion, alii €ocimoides appellant, serpyllo similem, surculosam, palmi €altitudine, in petrosis, orbiculato foliorum ambitu speciem €lecti pedum praebentem. bibitur ad convulsa, rupta, stran-€gurias, serpentium ictus, item decoctae sucus. @@Nunc subtexemus herbas mirabiles quidem, sed €minus claras, nobilibus in sequentia volumina dilatis. €@@Centunculum vocant nostri, foliis ad similitudinem ca-€pitis paenularum, iacentem in arvis, Graeci clematidem, @1 €egregii effectus ad sistendam alvum in vino austero. idem €sanguinem sistit tritus oxymelitis aut aquae calidae cyathis €V denarii unius pondere, sic et ad secundas mulierum efficax._Sed Graeci clematidas et alias habent, €unam quam aliqui aetiten vocant, alii laginen, nonnulli €tenuem scamoniam. ramos habet pedales, foliosos, non €dissimiles scamoniae, nisi quod nigriora minoraque sunt €folia. invenitur in vineis arvisque. estur ut olus cum €oleo ac sale; alvum ciet. eadem dysintericis cum lini se-mine ex vino austero sorbetur. folia epiphoris inponuntur €cum polenta subposito udo linteolo. strumas inposita ad €suppurationem perducunt, deinde axungia adiecta percu-€rant; item haemorr[2h]2oida cum oleo viridi, phthisicos iuvant €cum melle. lactis quoque ubertatem faciunt in cibis et €infantibus inlita capillum alunt, ex aceto edentium vene-rem stimulant._Est alia clematis Aegyptia cogno-€mine, quae ab aliis daphnoides, ab aliis polygon[2o]2i[2de]2s vo-€catur, folio lauri, longa tenuisque, adversus serpentes et €privatim aspidas ex aceto pota efficax. @@Aegyptus hanc maxime gignit, quae et aron, €de qua inter bulbos diximus, magnae cum dracontio litis; @1 €quidam enim eandem esse dixere. Glaucias satu dis-€crevit, dracontium silvestrem ar[2o]2n pronuntiando. aliqui €radicem aron appellarunt, caulem vero dracontium, in to-€tum alium, si modo hic est qui apud nos dracunculus €vocatur. namque aros radicem nigram in latitudinem ro-€tundam habet multoque maiorem et qua manus inpleatur, €dracunculus subrutilam et draconis convoluti modo, unde et nomen. quin et ipsi Graeci inmensam posuere €differentiam: semen dracunculi fervens mordaxque tradendo €tantumque et virus, ut olfactum gravidis abortum inferret, €aron miris laudibus tulere, primum in cibis feminam prae-€ferentes, quoniam mas durior esset et in coquendo lentior; pectoris vitia purgare, aridum potion[2i]2 inspersum aut eclig-€mate urinam et menses ciere, sic et in oxymelite potum. €stomacho interaneisque exulceratis ex lacte ovillo biben-€dum, ad tussim in cinere coctum dedere ex oleo. alii €coxere in lacte, ut decoctum biberetur. epiphoris elixum inposuere, item suggillatis, tonsillis. [2Glauci]2as ex oleo €haemorrhoidum vitio infudit, lentigines ex melle inlinens. @1 €laudavit et pro antidoto contra venena, pleuriticis, peri-€pneumonicis quo tussientibus modo. semen intritum cum €oleo aut rosaceo infudit aurium dolori. Dieuches tus-€sientibus aut suspiriosis et orthopnoicis et pura excrean-€tibus farinae permixtum pane cocto dedit, Diodotus €phthisicis e melle ecligmate et pulmonis vitiis, ossibus etiam fractis inposuit. partus omnium animalium extrahit €naturae circumlitum. sucus radicis cum melle Attico ocu-€lorum caligines, stomachi vitia discutit, tussim decocti ius €cum melle. ulcera omnium generum, sive phagedaenae €sint sive carcinomata sive serpant sive polypi in naribus, sucus mire sanat. folia ambustis prosunt ex vino et oleo €cocta. alvum inaniunt ex sale et aceto sumpta et luxatis €cum melle cocta prosunt, item articulis podagricis cum €sale recentia vel sicca. Hippocrates utralibet ad col-€lectiones cum melle inposuit. ad menses trahendos se-€minis vel radicis drachmae II in vini cyathis II sufficiunt. €eadem potio, si a partu non purgentur, et secundas trahit. Hippocrates et radicem ipsam adposuit. dicunt et in €pestilentia salutarem esse in cibis. ebrietatem discutit. €serpentes nidore, cum crematur, privatim aspidas, fugat þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨˜›”„aut inebriat ita, ut torpentes inveniantur. perunctos quo- @1 €que aro e laureo oleo fugiunt. ideo et contra ictus dari €potui in vino nigro putant utile. in foliis ari caseus optime €servari traditur. @@Dracunculus, quem dixi, hordeo maturescente effo-€ditur luna crescente. omnino habentem serpentes fugiunt. €adeo percussis prodesse potum aiunt; maiorem v[2i]2m esse, €si ferro non attingatur. sucus eius et aurium dolori prod-est. id autem, quod Graeci dracontion vocant, triplici €effigie demonstratum mihi est: foliis betae, non sine thyrso, €flore purpureo; hoc est simile aro. alii radice longa veluti €signata articulosaque monstravere, t[2e]2r[2n]2is omnino cauli-€culis, foliis, decoqui ex aceto contra serpentium ictus €iubentes. tertia demonstratio fuit folio maiore quam cor-€nus, radicis harundineae, totidem, ut adfirmabant, geni-€culatae nodis, quot haberet annos, totidemque esse folia; €hi ex vino vel aqua contra serpentes dabant. @@Est et aris, quae in eadem Aegypto nascitur, €similis aro, minor tantum minoribusque foliis et utique @1 €radice, quae tamen olivae grandis magnitudinem inpleat, €alba geminum caulem, altera u[2nu]2m tantum emittens. me-€detur utraque ulceribus manantibus, item ambustis ac €fistulis collyrio inmisso. nomas sistunt [2inlitu]2 decoctarum €in aqua et postea tritarum rosaceo addito. sed unum mi-€raculum ingens, contacto genitali cuiusque feminini sexus €animal in perniciem agi. @@Myriophyllon, quod nostri milifolium vocant, caulis €est teneri, similis feniculo, plurimis foliis, unde et nomen €accepit. nascitur in palustribus, magnifici usus ad vulnera €cum aceto. bibitur ad difficultates urinae et vesicae aut €suspiria praecipitatisque ex alto. eadem efficacissima ad €dentium dolores. Etruria hoc nomine appellat herbam in €pratis tenuem, a lateribus capillamenti modo foliosam, €eximii usus ad vulnera, boum nervos abscisos vomere soli-€dari ea rursusque iungi addita axungia adfirmans. @@Pseudo[2b]2union napi folia habet, fruticans palmi alti-€tudine, laudatissima in Creta. contra tormina, stranguriam, @1 €laterum praecordiorumque dolores bibuntur rami eius quini €senive. @@Myrris, quam alii myrrizan, alii myr[2r]2an vocant, €simillima est cicutae caule foliisque et flore, minor tan-€tum et exilior, cibo non insuavis. ciet menstrua et partus €cum vino. aiunt eandem potam in pestilentia salutarem €esse. subvenit et phthisicis in sorbitione data. aviditatem €cibi facit, phalangiorum morsus restinguit. ulcera quo-€que in facie aut capite sucus eius in aqua triduo mace-€ratae sanat. @@Oenobreches folia lentis habet, longiora paulo, €florem rubentem, radicem exiguam et gracilem. nascitur €circa fontes. siccata in farinae modum et inspersa vino €albo strangurias finit, alvum sistit. sucus eius perunctis €cum oleo sudores movet. @@In promisso herbarum mirabilium occurrit €aliqua dicere et de magicis. quae enim mirabiliores? primi €eas in nostro orbe celebravere Pythagoras atque Demo-€critus, consectati Magos. €@@Coraces[2i]2a et calicia Pythagoras aquam glaciari tradit, €quarum mentionem apud alios non reperio, nec apud eum alia de his. idem Minyada appellat et nomine alio @1 €Corinthiam, cuius decocto in aqua suco protinus sanari €ictus serpentium, si foveantur, dicit. e[2u]2ndem effus[2u]2m in €herba qui vestigio contigerint aut forte respersos insana-€bili leto perire, monstrifica prorsus natura veneni praeter-quam contra venena. ab eodem Pythagora aproxis €appellatur herba, cuius radix e longinquo concipiat ignes, €ut naphtha, de qua in terrae miraculis diximus. idem €tradit, si qui morbi humano corpori inciderint florente €brassica, quamvis sanatos admonitionem eorum sentire, €quotiens [2floreat; item si]2 florente acciderint aut frumento aut cicuta aut viola, similem conditionem habere. nec me €fallit hoc volumen eius a quibusdam Cleemporo medico €adscribi, verum Pythagorae pertinax fama antiquitasque €vindicant, et id ipsum auctoritatem voluminum adfert, si €quis alius curae suae opus illo viro dignum iudicavit, quod €fecisse Cleemporum, cum alia suo et nomine ederet, €quis credat? @@Democriti certe chirocmeta esse constat. at €in his ille post Pythagoram Magorum studiosissimus quanto @1 €portentosiora tradit! [2ut]2 aglaop[2h]2otim herbam, quae admi-€ratione hominum propter eximium colorem acceperit no-€men, in marmoribus Arabiae nascentem Persico latere, qua €de causa et marmaritim vocari; hac Magos uti, cum velint deos evocare._Achaemenida, colore electri, sine folio €nascen[2tem]2 Taradastilis Indiae, qua pota in vino noxii per €cruciatus confiteantur omnia per varias numinum imagi-€nationes; eandem hippophobada appellat, quoniam equae praecipue caveant eam._Theo[2m]2brotion XXX schoenis a €Choaspe nasci, pavonis picturis similem, odore eximio; €hanc a regibus Persarum bibi contra omnia corporum in-€commoda; [2a]2 stabilitate [mentis et iustitiae], eandem semnion €a potentiae maiestate appellari._Aliam deinde adaman-€tida, Armeniae Cappadociaeque alumnam; hac admota leones €resupinari cum hiatu lasso. nominis causam esse quod @1 €conteri nequeat._Arianida in Arianis gigni, igneam co-€lore; colligi, cum sol in leone sit. huius tactu peruncta oleo ligna accendi._Ther[2i]2onarca in Cappadocia et €Mysia nascente omnes feras torpescere nec nisi hyaenae €urina adspersa recreari. Aethiopida in Meroe nasci, ob id €et Meroida appellari, folio lactucae, hydropicis utilissimam €e mulso potam; ophiusam in Elephantine eiusdem Aethio-€piae, lividam difficilemque aspectu, qua pota terrorem €minasque serpentium obversari ita, ut mortem sibi eo €metu consciscant; ob id cogi sacrilegos illam bibere. ad-versari ei palmeum vinum._Thalass[2a]2eglen circa Indum €amnem inveniri, quae ob id nomine alio potamau[2g]2is ap-€pellatur; hac pota lymphari homines obversantibus mira-€culis._Theangelida in Libano Syriae, Dicte Cretae mon-€tibus et Babylone et Susis Persidis nasci, qua pota Magi €divinent; gelotophyllida in Bactris et circa Borysthenen. €haec si bibatur cum murra et vino, varias obversari spe-€cies ridendique finem non fieri nisi potis nucleis pineae nucis cum pipere et melle in vino palmeo._Hestiaterida €a convictu nominari in Perside, quoniam hilarentur illa, €eandem protomediam, qua primatum apud reges obtineant; €casigneten, quoniam secum ipsa nascatur nec cum aliis @1 €ullis herbis, eandem dionysonymphadem, quoniam vino €mira conveniat._Helianthes vocat in Themiscyrena re-€gione et Ciliciae montibus maritimis, folio myrti. hac cum €adipe leonino decocta, addito croco et palmeo vino, per-€ungui Magos et Persarum reges, ut fiat corpus aspectu iucundum; ideo eandem heliocallida nominari._Herme-€sias ab eodem vocatur ad liberos generandos pulchros €bonosque non herba, sed conpositio e nucleis pineae nucis €tritis cum melle, murra, croco, vino palmeo, postea ad-€mixto theombrotio et lacte. bibere generaturos iubet et €a conceptu, puerperas partum nutrientes; ita fieri excel-€lentes animi et formae bonis. atque harum omnium ma-€gica quoque vocabula ponit. @@Adiecit his Apollodorus adsectator eius herbam €aeschynomenen, quoniam adpropinquante manu folia con-€traheret, aliam crocida, cuius tactu phalangia morerentur, €Crateuas onothurin, cuius aspersu e vino feritas omnium €animalium mitigaretur, anacampseroten celeber arte gram-€matica paulo ante, cuius omnino tactu redirent amores €vel cum odio depositi. et abunde sit hactenus attigisse €insignia Magorum in herbis alia de his aptiore dicturis loco. @1 @@Eriphiam multi prodidere. scarabaeum haec €in avena habet sursum deorsum decurrentem cum sono €haedi, unde et nomen accepit. hac ad vocem nihil prae-€stantius esse tradunt. €@@Herba lanaria ovibus ieiunis data lactis abun-€dantiam facit._Aeque nota lactoris vulgo est, plena €lactis quod degustatum vomitiones concitat. eandem hanc €aliqui esse dicunt, alii similem illi, quam militarem vo-€cant, quoniam vulnus ferro factum nullum non intra dies €V sanet ex oleo inposita. @@Celebratur autem et a Graecis stratiotes, sed €ea in Aegypto tantum et inundatione Nili nascitur, aizoo €similis, ni maiora haberet folia. refrigerat mire et vulnera þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨˜›©„sanat ex aceto inlita, item ignes sacros et suppurationes. €sanguinem quoque, qui defluit a renibus, pota cum ture €masculo mirifice sistit. @@Herba in capite statuae nata, collecta in €vestis alicuius pannum et inligata lino rufo, capitis dolo-€rem confestim sedare traditur._Herba quaecum-€que e rivis aut fluminibus ante solis ortum collecta ita, €ut nemo colligentem videat, adalligata laevo bracchio ita, €ut aeger quid sit illud ignoret, tertianas arcere traditur. €_Lingua herba nascitur circa fontes. radix eius @1 €conbusta et trita cum adipe suis_adiciunt ut nigra sit €et sterilis_alopecias emendat unguentium in sole._ Cribro in limite abiecto herbae intus extantes de-€cerptae adalligataeque gravidis partus adcelerant._ €Herba, quae gignitur super fimeta ruris, contra €anginas efficacissime pollet ex aqua pota._Herba, €iuxta quam canes urinam fundunt, evulsa ne ferro attin-€gatur, luxatis celerrime medetur. @@Rumpotinum arborem demonstravimus inter ar-€busta. iuxta hanc viduam vite nascitur herba, quam €Galli rodarum vocant. caulem habet virgae ficulneae modo €geniculatum, folia urticae in medio exalbida, eadem pro-€cedente tempore tota rubentia, florem argenteum, prae-€cipua contra tumores fervoresque et collectiones cum €axungia vetere tusa ita, ut ferro non attingatur. qui per-€unctus est, despuit ad suam dexteram terna. efficacius €remedium esse aiunt, si tres trium nationum homines €perungant dextrorsus. @@Herba impia vocatur incana, roris marini aspectu, €thyrsi modo vestita atque capitata. inde alii ramuli ex-€surgunt sua capitula gerentes; ob id impiam appellavere, €quoniam liberi super parentem excellant. alii potius ita €appellatam, quoniam nullum animal eam attingat, existi-mavere. haec inter duos lapides trita fervet praecipuo €adversus anginas suco, lacte et vino admixto. mirum tra-€ditur, numquam eo morbo temptari qui gustaverint; itaque @1 €et subus dari, quaeque medicamentum id noluerint haurire, €eo morbo interimi. sunt qui avium nidis inseri aliquid €ex ea putent atque ita non strangulari pullos avidius de-€vorantes. @@Veneris pectinem appellant a similitudine pecti-€num, cuius radix cum malva tusa omnia corpori infixa €extrahit._Veterno liberat quae exedum vocatur. €_No[2t]2ia herba coriariorum officinis [2f]2amil[2i]2aris est aliis €aliisve nominibus; efficacissimam adversus scorpionem esse €potam e vino aut posca reperio. @@Philanthropon herbam Graeci appellant nasute, €quoniam vestibus adhaerescat. ex hac corona inposita ca-€pitis dolores sedat._Nam quae canaria appellatur lappa, €cum plantagine et milifolio trita ex vino carcinomata €sanat, ternis diebus soluta. medetur et subus, effossa sine €ferro, addita in colluviem poturis vel ex lacte ac vino. €quidam adiciunt effodientem dicere oportere: "haec est €herba argemon, quam Minerva repperit subus re-€medium, quae de illa gustaverint". @@Tordylon alii semen silis esse dixerunt, alii @1 €herbam per se, quam et syreon vocaverunt. neque aliud €de ea proditum invenio quam in montibus nasci, con-€bustam potu ciere menses et pectoris excreationes, effi-€caciore etiamnum radice; suco eius ternis obolis hausto €renes sanari; addi radicem eius et in malagmata. @@Gramen ipsum inter herbas vulgatissimum geni-€culatis serpit internodiis crebroque ab his et ex cacumine €novas radices spargit. folia eius in reliquo orbe in exili-€tatem fastigantur, in Parnaso tantum hederacia specie den-€sius quam usquam fruticant, flore odorato candidoque. €iumentis herba non alia gratior, sive viridis sive in feno siccata e[2t]2, cum detur, adspersa aqua. sucum quoque eius €in Parnaso excipi tradunt propter ubertatem; dulcis hic €est. in vicem eius in reliqua parte terrarum succedit de-€coctum ad vulnera conglutinanda, quod et ipsa herba tusa €praestat tueturque ab inflammationibus plagas. adicitur de-€cocto vinum ac mel, ab aliquis et turis, piperis, murrae €tertiae portiones, rursusque coquitur in aereo vase ad dentium dolores, epiphoras. radix decocta in vino tor-€minibus medetur et urinae difficultatibus ulceribusque ve-€sicae, calculos frangit. semen vehementius urinam inpellit, €alvum vomitionesque sistit. privatim autem draconum mor-€sibus auxiliatur. sunt qui genicula VIIII vel unius vel e €duabus tribusve herbis ad hunc articulorum numerum in- @1 €volvi lana sucida nigra iubeant ad remedia strumae pa-norumve. ieiunum esse debere qui colligat; ita ire in do-€mum absentis, cui medeatur, supervenientique ter dicere, €ieiuno ieiunum medicamentum dare, atque ita adalligare €triduoque id facere. quod e graminum genere VII inter-€nodia habet, efficacissime capiti contra dolores adalligatur. €quidam propter vesicae cruciatus decoctum ex vino gra-€men ad dimidias a balineis bibi iubent. @@Sunt qui et aculeatum gramen vocent trium €generum. cum in cacumine aculei sunt plurimum quini, €dactylon appellant. hos convolutos naribus inserunt ex-€trahuntque sanguinis ciendi gratia. altero, quod est aizoo €simile, ad paronychia et pterygia unguium et, cum caro €unguibus increvit, utuntur cum axungia, ideo dactylon appellantes, quia digitis medeatur. tertium genus dactyli, €sed tenuis, nascitur in parietinis aut tegulis. huic caustica €vis est. sistit ulcera, quae serpunt. gramen capiti cir-€cumdatum sanguinis e naribus fluctiones sistit. camelos €necare traditur in Babylonis regione id, quod iuxta vias €nascitur. @@Nec faeno Graeco minor auctoritas, quod telin €vocant, alii carphos, aliqui buceras, alii aegoceras, quoniam €corniculis semen est simile, nos siliciam. quomodo serere-€tur, docuimus suo loco. vis eius siccare, mollire, dissol-€vere. sucus decocti feminarum pluribus malis subvenit, @1 €sive duritia sive tumor sive contractio sit vulvae: foven-tur, insidunt; infusum quoque prodest. furfures in facie €extenuat. spleni addito nitro decoctum et inpositum me-€detur, item ex aceto. sic et iocineri decoctum. Diocles €difficile parientibus semen eius dedit acetabuli mensura €tritum in VIIII cyathis sapae, ut tertias partes biberent, €dein calid[2a]2 lavarentur, et in balineo sudantibus dimidium €ex relicto iterum dedit, mox [2a]2 balineo relicum, pro summo auxilio. farinam faeni cum hordeo aut lini semine €decoctam aqua mulsa contra vulvae cruciatus subiecit i[2d]2em €inposuitque imo ventri. lepras, lentigines sulpuris pari €portione mixta farinae curavit, nitro ante praeparata cute, €saepius die inlinens perunguique prohibens. Theodorus €f[2a]2eno miscuit quartam partem purgati nasturci acerrimo aceto ad lepras. Timon semen feni acetabuli dimidii €mensura cum sapae et aquae VIIII cyathis ad menses €ciendos dedit potui. nec dubitatur, quin decoctum eius €utilissimum sit vulvis interaneisque exulceratis, sicuti semen €articulis atque praecordiis; si vero cum malva decoquatur €postea addito mulso, potus ante cetera vulvis interaneisque €laudatur, quippe cum vapor quoque decocti plurimum @1 €prosit. alarumque etiam graveolentiam decoctum faeni €semen emendat. farina porrigines capitis furfuresque cum vino et nitro celeriter tollit. in hydromelite autem de-€cocta addita axungia genitalibus medetur, item pano, pa-€rotidi, podagrae, chiragrae, articulis, carnibus quae rece-€dunt ab ossibus, aceto vero subacta luxatis. inlinitur et €lieni decocta in aceto et melle tantum. carcinomata sub-€acta ex vino purgat, mox addito melle persanat. sumitur €et sorbitio e farina ad pectus exulceratum longamque €tussim. decoquitur, donec amaritudo desinat; postea mel €additur._Nunc ipsa claritas herbarum dicetur.  Ÿôÿ@@@@{1LIBER XXV}1 ‘@@Ipsa quae nunc dicetur herbarum claritas, me-€dicinae tantum gignente eas Tellure, in admirationem €curae priscorum diligentiaeque animum agit. nihil ergo €intemptatum inexpertumque illis fuit, nihil deinde occul-€tatum quodque non prodesse posteris vellent. at nos ela-€borata [2i]2is abscondere ac supprimere cupimus et fraudare @1 vitam etiam alienis bonis. ita certe recondunt qui pauca €aliqua novere, invidentes aliis, et neminem docere in €auctoritatem scientiae est. tantum ab excogitandis novis €ac iuvanda vita mores absunt, summumque opus ingenio-€rum diu iam hoc fuit, ut intra unumquemque recte facta þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨™’†veterum perirent. at, Hercules, singula quosdam inventa €deorum numero addidere, omnium utique vitam clariorem €fecere cognominibus herbarum, tam benigne gratiam me-moria referente. non aeque haec cura eorum mira [2e]2s[2t]2 in €[2i]2is, quae satu blandiuntur aut cibo invitant: culmina quo-€que montium invia et solitudines abditas omnesque terrae €fibras scrutati invenere, quid quaeque radix polleret, ad €quos usus herbarum fila pertinerent, etiam quadripedum €pabulo intacta ad salutis usus vertentes. @@Minus hoc quam par erat nostri celebravere, €omnium utilitatium et virtutum rapacissimi, primusque et €diu solus idem ille M. Cato, omnium bonarum artium €magister, paucis dumtaxat attigit, boum etiam medicina €non omissa. post eum unus inlustrium temptavit Gaius €Valgius eruditione spectatus inperfecto volumine ad divum €Augustum, inchoata etiam praefatione religiosa, ut omni-€bus malis humanis illius potissimum principis semper me-€deretur maiestas. @@Antea condiderat solus apud nos, quod equidem €inveniam, Pompeius Lenaeus Magni libertus, quo pri-€mum tempore hanc scientiam ad nostros pervenisse animo €adverto. namque Mithridates, maximus sua aetate regum, €quem debellavit Pompeius, omnium ante se genitorum dili-€gentissimus vitae fuisse argumentis, praeterquam fama, @1 intellegitur. uni ei excogitatum cotidie venenum bibere €praesumptis remediis, ut consuetudine ipsa innoxium fieret; €primo inventa genera antidoti, ex quibus unum etiam no-€men eius retinet; illius inventum, sanguinem anatum Ponti-€c[2a]2rum miscere antidotis, quoniam veneno viverent; ad €illum Asclepiadis medendi arte clari volumina compo-€sita extant, cum sollicitatus ex urbe Roma praecepta pro €se mitteret; illum solum mortalium certum est XXII linguis €locutum, nec [2e]2 subiectis gentibus ullum hominem per inter-pretem appellatum ab eo annis LVI, quibus regnavit. is €ergo in reliqua ingeni magnitudine medicinae peculiariter €curiosus et ab omnibus subiectis, qui fuere magna pars €terrarum, singula exquirens scrinium commentationum ha-€rum et exemplaria effectusque in arcanis suis reliquit, €Pompeius autem omni praeda regia potitus transferre ea €sermone nostro libertum suum Lenaeum grammaticae €artis iussit vitaeque ita profuit non minus quam reipublicae €victoria illa. @@Praeter hos Graeci auctores prodidere, quos suis €locis diximus, ex his Crateuas, Dionysius, Metrodorus €ratione blandissima, sed qua nihil paene aliud quam diffi-€cultas rei intellegatur. pinxere namque effigies herbarum €atque ita subscripsere effectus. verum et pictura fallax @1 €est coloribus tam numerosis, praesertim in aemulationem €naturae, multumque degenerat transcribentium so[2co]2r[2d]2ia. €praeterea parum est singulas earum aetates pingi, cum €quadripertitis varietatibus anni faciem mutent. @@Quare ceteri sermone eas tradidere, aliqui ne effigie €quidem indicata et nudis plerumque nominibus defuncti, €quoniam satis videbatur potestates vimque demonstrare €quaerere volentibus. nec est difficilis cognitio: nobis certe, €exceptis admodum paucis, contigit reliquas contemplari €scientia Antoni Castoris, cui summa auctoritas erat in €ea arte nostro aevo, visendo hortulo eius, in quo plurimas €alebat centesimum annum aetatis excedens, nullum cor-€poris malum expertus ac ne aetate quidem memoria aut €vigore concussis. neque aliud mirata magis antiquitas re-perietur. inventa iam pridem ratio est praenuntians horas €_non modo dies ac noctes_solis lunaeque defectuum; €durat tamen tradita persuasio in magna parte vulgi, vene-€ficiis et herbis id cogi eamque unam feminarum scientiam €praevalere. certe quid non repleverunt fabulis Colchis €Media aliaeque, in primis Itala Circe dis etiam adscripta? unde arbitror natum, ut Aeschylus e vetustissimis in €poetica refertam Italiam herbarum potentia proderet, mul-€tique Circeios, ubi habitavit illa, magno argumento etiam €nunc durante in Marsis, a filio eius orta gente, quoniam €esse domitores serpentium constat. @1 €@@Homerus quidem primus doctrinarum et antiquitatis €parens, multus alias in admiratione Circae, gloriam her-€barum Aegypto tribuit, cum etiam tum quae rigatur Aegyptus illa non esset, postea fluminis limo invecta. herbas €certe Aegyptias a regis uxore traditas Helenae suae plu-€rimas narrat ac nobile illud nepenthes oblivionem tristitiae €veniamque adferens et ab Helena utique omnibus morta-€libus propinandum. primus autem omnium, quos memoria €novit, Orpheus de herbis curiosius aliqua prodidit. post €eum Musaeus et Hesiodus polium herb[2a]2m in quantum €mirati s[2i]2nt diximus. Orpheus et Hesiodus suffi-tiones commendavere. Homerus et alias nominatim herbas €celebrat, quas suis locis dicemus. ab eo Pythagoras €clarus sapientia primus volumen de effectu earum com-€posuit, Apollini, Aesculapio et in totum dis immortalibus €inventione et origine adsignata; composuit et Democritus, €ambo peragratis Persidis, Arabiae, Aethiopiae, Aegypti Magis, €adeoque ad haec attonita antiquitas fuit, ut adfirmaverit etiam incredibilia dictu. Xanthus historiarum auctor in €prima earum tradit, occisum draconis catulum revocatum €ad vitam a parente herba, quam balim nominat, eadem-€que Tylonem, quem draco occiderat, restitutum saluti. et €Iuba in Arabia herba revocatum ad vitam hominem tradit. €dixit Democritus, credidit Theophrastus esse herbam, @1 €cuius contactu inlatae ab alite, qua[2m]2 retulimus, exiliret €cuneus a pastoribus arbori adactus. quae etiamsi fide €carent, admirationem tamen implent coguntque confiteri multum esse quod vero supersit. inde et plerosque ita €video existimare, nihil non herbarum vi effici posse, sed €plurimarum vires esse incognitas, quorum in numero fuit €Herophilus clarus medicina, a quo ferunt dictum, quas-€dam fortassis etiam calcatas prodesse. observatum certe €est, inflammari vulnera ac morbos superventu eorum, qui €pedibus iter confecerint. @@Haec erat antiqua medicina, quae tota migrabat €in Graeciae linguas. sed quare non plures noscantur, causa €est quod eas agrestes litterarumque ignari experiuntur, €ut qui soli inter illas vivant; praeterea securitas quae-€rendi obvia medicorum turba. multis etiam inventis de-€sunt nomina, sicut illi, quam retulimus in frugum cura €scimusque defossam in angulis segetis praestare, ne qua €ales intret. turpissima causa raritatis quod etiam qui €sciunt demonstrare nolunt, tamquam ipsis periturum sit €quod tradiderint aliis. accedit ratio inventionis anceps, €quippe etiam in repertis alias invenit casus, alias, ut vere dixerim, deus. insanabile ad hosce annos fuit rabidi canis €morsus, pavorem aquae potusque omnis adferens odium. €nuper cuiusdam militantis in praetorio mater vidit in €quiete, ut radicem silvestris rosae, quam cynorrhodon vo-€cant, blanditam sibi aspectu pridie in frutecto, mitteret €filio bibendam. in La[2e]2etania res gerebatur, Hispaniae pro- @1 €xima parte, casuque accidit, ut milite a morsu canis in-€cipiente expavescere aquas superveniret epistula orantis, €ut pareret religioni, servatusque est ex insperato et postea quisquis auxilium simile temptavit. alias apud auctores €cynorrhodi una medicina erat spongiolae, quae in mediis €spinis eius nascitur, cinere cum melle alopecias capitis €expleri. in eadem provincia cognovi in agro hospitis €nuper ibi repertum dracunculum appellatum caulem polli-€cari crassitudine, versicoloribus viperarum maculis, quem €ferebant contra omnium morsus esse remedi[2o]2, alium quam €quos in priore volumine eiusdem nominis diximus. es[2t]2 huic alia figura, aliud miraculum exerenti se terra ad primas €serpentium vernationes bipedali fere altitudine rursusque €cum isdem in terram condenti, nec omnino occultato eo ap-€paret serpens, vel hoc per se satis officioso naturae munere, €si tantum praemoneret tempusque formidinis demonstraret. @@Nec bestiarum solum ad nocendum scelera sunt, €sed interim aquarum quoque ac locorum. in Germania €trans Rhenum castris a Germanico Caesare promotis mari-€timo tractu fons erat aquae dulcis solus, qua pota intra €biennium dentes deciderent compagesque in genibus sol-€verentur. stomacacen medici vocabant et scelotyrben ea þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨™˜”‡mala. reperta auxilio est herba, quae appellatur Britan-€nica, non nervis modo et oris malis salutaris, sed contra @1 €anginas quoque et contra serpentes. folia habet oblonga nigra, radicem nigram. sucus eius exprimitur et e radice. €florem vibones vocant, qui collectus, priusquam tonitrum €audiatur, et devoratus securos in totum annum a metu €anginae praestat. Frisi, gens tum fida, in qua castra erant, €monstravere illam. mirorque nominis causam, nisi forte €confines oceano Britanniae veluti propinquae dicavere. non €enim inde appellatam, quoniam ibi plurima nasceretur, €certum est etiam tum Britannia libera. @@Fuit quidem et hic quondam ambitus nominibus €suis eas adoptandi, ut docebimus fecisse reges. tanta €res videbatur herbam invenire, vitam iuvare, nunc fortassis €aliquis curam hanc nostram frivolam quoque existimaturis; €adeo deliciis sordent. etiam quae ad salutem pertinent. €auctores tamen, quarum inveniuntur, in primis celebrari par est effectu earum digesto in genera morborum. qua €quidem in reputatione misereri sortis humanae subit, €praeter fortuita casusque et quae nova omnis hora ex-€cogitat, milia morborum singulis mortalium timenda. qui €gravissimi ex his sint, discernere stultitiae prope videri €possit, cum suus cuique ac praesens quisque atrocissimus @1 €videatur. et de hoc tamen iudicavere aevi experimenta, €asperrimi cruciatus esse calculorum a stillicidio vesicae, €proximum stomachi, tertium eorum, quae in capite doleant, €non ob alios fere morte conscita. @@A Graecis et noxias herbas demonstratas miror equidem, €nec venenorum tantum, quoniam ea condicio vitae est, €ut mori plerumque etiam optumis portus sit, tradatque €M. Varro, Servium Clodium equitem Romanum magni-€tudine doloris in podagra coactum veneno crura perunxisse €et postea caruisse sensu omni aeque quam dolore in ea parte corporis. sed quae fuit venia monstrandi qua mentes €solverentur, partus eliderentur, multaque similia? ego nec €abortiva dico ac ne amatoria quidem, memor Lucullum €imperatorem clarissimum amatorio perisse, nec alia magica €portenta, nisi ubi cavenda sunt aut coarguenda, in primis €fide eorum damnata. satis operae fuerit abundeque prae-€statum vitae salutares dixisse, * * * ac postea inventas. @@Clarissima herbarum est Homero teste quam €vocari a dis putat moly, et inventionem eius Mercurio ad-€signat contraque summa veneficia demonstrationem. nasci €eam hodie circa Pheneum et in Cyllene Arcadiae tradunt €specie illa Homerica, radice rotunda nigraque, magni- @1 €tudine cepae, folio scillae, effodi autem [2non]2 difficulter. Graeci auctores florem eius luteum pinxere, cum Home-€rus candidum scripserit. inveni e peritis herbarum me-€dicis qui et in Italia nasci eam diceret adferrique [2e]2 Cam-€pania [2autu]2m[2n]2i aliquot diebus, effossam inter difficultates €saxeas, radicis XXX pedes longae ac ne sic quidem solidae, €sed abruptae. @@Ab ea maxima auctoritas herbae est, quam dode-€catheon vocant omnium deorum maiestate commendantes. €in aqua potam omnibus morbis mederi tradunt. folia eius €septem, lactucis simillima, exeunt a lutea radice. @@Vetustissima inventu Paeonia est nomenque auctoris €retinet, quam quidam pentorobon appellant, alii glycyside[2n]2. €nam haec quoque difficultas est, quod eadem aliter alibi €nuncupatur. nascitur opacis montibus, caule inter folia €digitorum IIII, ferente in cacumine veluti Graecas nu-€ces IIII aut V. inest his semen copiosum, rubrum nigrum-€que. haec medetur et Faunorum in quiete ludibriis. prae-€cipiunt eruere noctu, quoniam, si picus Martius videat, €tuendo in oculos impetum faciat. @@Panaces ipso nomine omnium morborum remedia €promittit, numerosum et dis inventoribus adscriptum. unum @1 €quippe Asclepion cognominatur, a quo is filiam Panaciam €appellavit. sucus est coactus ferulae qualem diximus, ra-€dice multi corticis et salsi. hac evolsa scrobem repleri vario genere frugum religio est ac terrae piamentum. ubi et €quonam fieret modo aut quale maxime probaretur, inter pere-€grina docuimus. id, quod e Macedonia adfertur, buco-€licon vocant armentariis sponte erumpentem sucum exci-€pientibus; hoc celerrime evanescit. et in aliis autem €generibus inprobatur maxime nigrum ac molle; id enim argumento est cera adulterati._Alterum genus €Heracleon vocant et ab Hercule inventum tradunt, alii €origanum Heracleoticum aut silvestre, quoniam est ori-€gano simile, radice inutili, de quo origano diximus._ €Tertium panaces Chironium cognominatur ab inven-€tore. folium eius simile lapatho, maius tamen et hirsutius, €flos aureus, radix parva. nascitur pinguibus locis. huius €flos efficacissimus, eoque amplius quam supra dicta prodest. _Quartum [genus] panaces, ab eodem Chirone re-€pertum, centaurion cognominatur, sed et Pharnaceon, in €controversia inventionis a Pharnace rege deductum. seritur @1 €hoc, longioribus quam cetera foliis et serratis. radix odo-€rata in umbra siccatur vinoque gratiam adicit. [2alia]2 eius €genera duo fecere aliqui, levis folii, alterum tenuius. @@Heracleon siderion et ipsum ab Hercule inventum €est, caule tenui, digitorum IIII altitudine, flore puniceo, fo-€liis coriandri. iuxta lacus et amnes invenitur omniaque vul-€nera ferro inlata efficacissime sanat. €@@Est Chironis inventum ampelos, quae vocatur €Chironia, de qua diximus inter vites, sicuti de herba, €cuius inventio adsignatur Minervae. @@Herculi eam quoque adscribunt, quae Apollinaris €aut a rabi[2e a]2li[2i]2s altercum, apud Graecos vero hyoscyamos €appellatur. plura eius genera: unum nigro semine, floribus €paene purpureis, spinosum [2c]2ali[2ce]2, nascitur in Galatia; vul-€gare autem candidius est et fruticosius, altius papavere; €tertii semen [2i]2rionis semini simile est, omnia insaniam gignentia capitisque vertigines. quartum genus molle, lanu-€ginosum, pinguius ceteris, candidi seminis, in maritimis €nascens. hoc recepere medici, item rufi seminis; nonnum-€quam autem candidum rufescit, si non ematuruit, inproba-€turque. et alioqui nulla nisi cum inaruit legitur. natura @1 €vini, ideo mentem caputque infestans. usus seminis et €per se et suco expresso. exprimitur separatim et cau-€libus foliisque. utuntur et radice, temeraria in totum, ut arbitror, medicina. quippe etiam foliis constat mentem €corrumpi, si plura quam IIII bibant; * * * etiam antiqui €in vino, febrim depelli arbitrantes. oleum fit ex semine, €ut diximus, quod ipsum auribus infusum temptat mentem, €mireque, ut contra venenum, remedia prodidere iis, qui €id bibissent, et ipsum pro remediis, adeo nullo omnia ex-€periendi fine, ut coga[2n]2t etiam venena prodesse. @@Linozostis sive partheniu[2m]2 Mercuri inventum €est. ideo apud Graecos Hermu poan multi vocant eam, €apud nos omnes Mercurialem. duo eius genera, masculus €et femina, quae efficacior, caule et cubitali, interdum ra-€moso in cacumine, ocimo angustioribus foliis, geniculis * * * , €densis alarum cavis multis, semine in geniculis depen-€dente, feminae copioso, mari iuxta genicula stant[2e et]2 ra-€riore ac brevi contortoque, feminae soluto et candido. folia maribus nigriora, feminis candidiora; radix super-€vacua, praetenuis. nascuntur in campestribus cultis. mirum €est quod de utroque eorum genere proditur: ut mares €gignantur, hunc facere, ut feminae, illam; hoc contingere, €si a conceptu protinus bibatur sucus in passo edanturve €[2f]2olia decocta ex oleo et sale, vel cruda ex aceto. quidam @1 €decocunt eam in novo fictili cum heliotropio et II vel III spicis, donec co[2g]2atur. decoctum dari iubent et herbam €ipsam in cibo altero die purgationis mulieribus per tri-€duum, quarto die a balineo coire eas. Hippocrates miris €laudibus in mulierum usum praedicavit has, a[2t]2 hunc mo-€dum medicorum nemo novit. ille eas volvae cum melle €vel rosaceo vel irino vel li[2l]2ino admovit, item ad ciendos €menses secundasque. idem praestare potu fotuque dixit. €instillavit auribus olidis suc[2um]2, inunxit cum vino vetere alvo. folia inposuit epiphoris; stranguriae et vesicis de-€coctum eius dedit cum murra et ture. alvo quidem sol-€vendae vel in febri decoqu[2i]2tur quantum manus capiat in €II sextariis aquae ad dimidias; bibitur sale et melle ad-þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨™˜©…mixto nec non cum ungula suis aut gallinaceo decocta €salubrius. purgationis causa putavere aliqui utramque €dandam sive cum malva decoctam. thoracem purgant, €bilem detrahunt, sed stomachum laedunt. reliquos usus €dicemus suis locis. @@Inveni[2s]2se et Achilles discipulus Chironis qua vol-€neribus mederetur_quae ob id Achilleos vocatur_ @1 €ac sanasse Telephum dicitur. alii primum aeruginem in-€venisse utilissimam emplastris_ideoque pingitur ex €cuspide decutiens eam gladio in volnus Telephi_, alii €utroque usum medicamento volunt. aliqui et hanc panacem €Heracliam, alii sideriten et apud nos mil[2i]2foliam vocant, €cubitali scapo, ramosam, minutioribus quam feniculi foliis vestitam ab imo. alii fatentur quidem illam vulneribus €utilem, sed veram Achilleon esse scapo caeruleo pedali, €sine ramis, ex omni parte singulis foliis rotundis eleganter €vestitam; alii quadrato caule, capitulis marruvii, foliis €quercus; hac etiam praecisos nervos glutinar[2i]2. faciunt €ali[2i]2 et sideritim in maceriis nascentem, cum teratur, foedi odoris; etiamnum aliam similem huic, sed candidioribus €foliis et pinguioribus, teneriorem cauliculis, in vineis €nascentem, aliqui vero binum cubitorum, ramulis exilibus, €triangulis, folio f[2e]2licis pediculo longo, betae semine, omnes €volneribus praecipuas. nostri eam, quae est latissimo folio, €scopas regias vocant. medetur anginis suum. @1 @@Invenit et Teucer eadem aetate Teucrion, quam €quidam hemion[2i]2on vocant, spargentem iuncos tenues, folia €parva, asperis locis, austero sapore. numquam florem ne-€que semen gignit. medetur lienibus, constatque sic inven-€tam: cum exta super eam proiecta essent, adhaesisse lieni eumque exinanisse. ob id a quibusdam splenion vocatur. €narrant sues, qui radicem eius edint, sine splene inveniri. €quidam ramis hysopi surculosam, folio fabae, eodem no-€mine appellant et colligi, cum floreat, iubent_adeo €florere non dubitant_maximeque ex Ciliciis et Pisidiae €montibus laudant. @@Melampodis fama divinationis artibus nota [2e]2s[2t]2. ab €hoc appellatur unum hellebori genus Melampodion. aliqui €pastorem eodem nomine invenisse tradunt, capras purgari €pasto illo animadvertentem, datoque lacte earum sanasse €Proetidas furentes * * * quam ob rem de omnibus eius ge-€neribus dici simul convenit. @1 @@Prima duo sunt, candidum ac nigrum. hoc radicibus €tantum intellegi tradunt plerique, alii [2et]2 folia nigri pla-€tano similia, sed minora nigrioraque et pluribus divisuris €scissa, albi betae incipientis, haec quoque nigriora et ca-€nalium dorso rubescentia, utraque caule palmi, ferulaceo, €bulborum tunicis convoluto, radice fimbriata ceparum modo. €nigro equi, boves, sues necantur, itaque cavent id, cum €candido vescantur. tempestivum esse tradunt messibus. plurimum autem nascitur in Oete monte et optimum, uno €eius loco circa Pyram. nigrum ubique provenit, sed me-€lius in Helicone, qui mons et aliis laudatur herbis. can-€didum probatur secundum Oet[2a]2eum Ponticum, tertio loco €Eleaticum, quod in vitibus nasci ferunt, quarto Parnasium, €quod adulteratur Aetolico ex vicino. nigrum ex his Me-€lampodium vocant, quo et domus suffiunt purgantque, spar-gentes et pecora, cum precatione sollemni. hoc et reli-€giosius colligitur, primum enim gladio circumscribitur, €dein qui succisurus est ortum spectat et precatur, ut id €liceat sibi concedentibus diis facere observatque aquilae €volatus; fere enim secantibus interest, et, si prope advo-€lavit, moriturum illo anno qui succidat augurium est. nec €album facile colligitur, caput adgravans maxime, nisi prae- @1 €sumatur alium et subinde vinum sorbeatur celeriterque fodiatur. nigrum alii encymon vocant, alii polyrrhizon. €purgat per inferna, candidum autem vomitione causasque €morborum extrahit, quondam terribile, postea tam pro-€miscuum, ut plerique studiorum gratia, ad pervidenda €acrius quae commentabantur, saepius sum[2p]2titaverint. Car-neaden responsurum Zenonis libris * * * Drusumque apud €nos, tribunorum popularium clarissimum, cui ante omnis €plebs adstans plausit, optimates vero bellum Marsicum in-€putavere, constat hoc medicamento liberatum comitiali €morbo in Anticyra insula. ibi enim tutissime sumitur, €quoniam, ut diximus, sesamoides admiscent. Italia ve-€ratrum vocat. €@@Farina eorum per se et mixta radiculae, qua lanas €diximus lavari, sternumentum facit, amboque somnum. leguntur autem tenuissimae radices brevesque ac velut €decurtatae et imae. nam summa, quae est crassissima, cepis €similis, canibus tantum datur purgationis causa. antiqui @1 €radicem cortice quam carnosissimo seligebant, quo tenuior €eximeretur medulla; hanc umidis spongeis opertam tur-€gescentemque acu in longitudinem findebant, dein fila in €umbra siccabant his utentes. nunc ramulos ipsos ab radice €quam [2c]2ra[2ss]2issimi corticis ita dant. optimum quod acre gustu €fervensque in frangendo pulverem emittit. durare vim €XXX annis ferunt. @@Nigrum medetur paralyticis, insanientibus, hydro-€picis, dum citra febrim, podagris veteribus, articulariis €morbis. trahit ex alvo bilem, pituitas, aquas. datur ad €leniter molliendam alvum plurimum drachma una, modice €IIII obolis. miscuere aliqui et scamonium, sed tutius salem. €in dulcibus datum copiosius periculum infert. oculorum caliginem fotu discutit; ob id quidam et inunxere trito. €strumas, suppurata, duritias concoquit et purgat, item fistu-€las tertio die exemptum. verrucas tollit cum squama aeris €et sandaraca. hydropicorum ventri inponitur cum farina €hordeacia et vino. pecorum et iumentorum pituitas sanat €surculo per aurem traiecto et postero die eadem hora €exempto, scabiem quadripedum cum ture, cera ac pice vel €cum pisselaeo. @1 @@Album optimum, quod celerrime movet sternu-€menta, sed multum terribilius nigro, praecipue si quis €apparatum poturorum apud antiquos legat contra horrores, €strangulatus, intempestivas somni vires, singultus infinitos €aut sternumenta, stomachi dissolutiones, tardiores vomitus €aut longiores, exiguos aut nimios. quippe alia dare soliti, €quae concitarent vomitiones, ipsumque helleborum ex-€trahere medicamentis aut clysteribus, saepius etiam sanguine venis emisso. iam vero et cum prospere cedat, terribilius €variis coloribus vomitionum et post vomitiones observatione €alvi, balinearum dispensatione, totius corporis cura, ante-€cedente omnia haec magno terrore famae, namque tra-€dunt absumi carnes, si coquatur una. sed antiquorum €vitium erat quod propter hos metus parcius dabant, cum celerius erumpat, quo largius sumitur. Themison binas, €non amplius, drachmas datavit; sequentes et quaternas €dedere claro Herophili praeconio, qui helleborum for-€tissimi ducis similitudini aequabat; concitatis enim intus €omnibus ipsum in primis exire. praeterea mirum inventum €est, quod incisum forficulis, ut diximus, cribrant: cortex €remanet, hoc inaniunt; medulla cadit, haec in nimia pur-€gatione data vomitiones sistit. @@Cavendum est felici quoque cura, ne nubilo die €detur, inpetibiles quippe cruciatus existunt. nam aestate €potius quam hieme dandum non est in dubio. corpus VII @1 €diebus ante praeparandum cibis acribus, abstinentia vini, €quarto et tertio die vomitionibus, pridie cenae abstinentia. €album et in dulci datur, aptissime vero in lente aut pulte. €nuper invenere dissectis raphanis inserere helleborum €rursusque conprimere raphanos, ut transeat vis, atque €lenimento dare. reddi post IIII fere horas incipit; totum opus septenis peragitur horis. medetur ita morbis comi-€tialibus, ut diximus, vertigini, melancholicis, insanientibus, €lymphatis, elephantiasi albae, lepris, tetano, tremulis, poda-€gricis, hydropicis incipientibusque tympanicis, stomachicis, €spasticis cynicis, ischiadicis, quartanis, quae aliter non de-€sinant, tussi veteri, inflationibus, torminibus redeuntibus. @@Vetant dari senibus, pueris, item mollis ac feminei €corporis animive, exilibus aut teneris, et feminis minus €quam viris, item timidis aut si exulcerata sint praecordia €vel tumeant, minime sanguinem excreantibus causariisve €latere. faucibus medetur extra corpori [2inpositum,]2 erup-€tionibus pituitae cum axungia salsa inlitum, item suppu-þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨™˜½‡rationi veteri. mures polentae admixtum necat. Galli sa-€gittas in venatu helleboro tingunt circumcisoque vulnere €teneriorem sentiri carnem adfirmant. muscae quoque ne-€cantur albo trito et cum lacte sparso. eodem et phthi-€riasis emendatur. @1 @@Ipsi Mithridati Crateuas adscripsit unam, Mi-€thridatiam vocatam. huic folia II a radice, acantho similia, caulis inter utraque sustinens roseum florem. alteram €Len[2ae]2us, scordotim sive scordion, ipsius manu adscriptam, €magnitudine cubitali, quadriangulo caule, ramosam, querna €similitudine foliis lanuginosis. reperitur in Ponto campis €pinguibus umidisque, gustus amari. est et alterius generis, €latioribus foliis, mentastro similis, plurimosque utraque ad €usus per se et inter alia in antidotis. @@Polemonia[2m]2 alii Philet[2a]2eriam a certamine regum €inventionis appellant, Cappadoces autem chiliodynamiam. €radice crassa, exilibus ramis, quibus in summis corymbi €dependent nigro semine, cetero rutae similis, nascitur in €montosis. @@Eupatoria quoque regiam auctoritatem habet, caulis €lignosi, nigricantis, hirsuti, cubitalis et aliquando amplioris, €foliis per intervalla quinquefolii aut cannabis, per [2ex]2t[2r]2e-€mita[2te]2s incisis quinquepertito, nigris et ipsis plumosisque, €radice supervacua. semen dysintericis in vino potum auxi-€liatur unice. @1 @@Centaurio curatus dicitur Chiron, cum Herculis €excepti hospitio pertractanti arma sagitta excidisset in €pedem, quare aliqui Chironion vocant. folia sunt lata et €oblonga, serrato ambitu, dens[2i]2 ab radice caules ternum €cubitorum, geniculati_in his capita ceu papaverum_, €radix vasta, rubescens, tenera fragilisque, ad bina cubita, madida suco, amara cum quadam dulcedine. nascitur in €collibus pingui solo, laudatissima in Arcadia, Elide, Mes-€senia, Pho[2l]2oe, Lycaeo, et in Alpibus vero plurimisque aliis €locis. in Lycia quidem et ex ea Lycium faciunt. vis in €vulneribus tanta [2e]2s[2t]2, ut cohaerescere etiam carnes tradant, €si coquatur simul. in usu radix, tantum II drachmis €bibenda quibus dicetur, si febris sit, in aqua trita, ceteris €in vino. medetur et [2fe]2b[2r]2ium morbis decoctae sucus. @@Est alterum centaurium cognomine lepton, minutis €foliis, quod aliqui libad[2i]2on vocant, quoniam secundum €fontes nascitur, origano simile, angustioribus et longioribus €foliis, anguloso caule, pal[2m]2um alto, frutic[2o]2sum, flore lych-€nidis, radice tenui et supervacua, suco efficax. ipsa herba €autumno legitur, sucus e fronde. quidam caules concisos @1 €madefaciunt diebus XVIII atque ita exprimunt. hoc cen-€taurium nostri fel terrae vocant propter amaritudinem €summam, Galli exacum, quoniam omnia mala medicamenta €potum e corpore exigat per alvum. @@Tertia est centauris cognomine triorchis. qui eam €secat, rarum est ut non vulneret sese. haec sucum sangui-€neum [2e]2mittit. Theophrastus defendi eam inpugnarique €colligentes tradit a triorche accipitrum genere, unde et €nomen accepit. inperiti confundunt haec omnia et primo €generi adsignant. @@Clymenus a rege herba appellata [2e]2s[2t]2, hederae €foliis, ramosa, caule inani articulis praecincta, odore gravi €et semine hederae, silvestribus et montuosis nascens. €quibus morbis pota medeatur, dicemus, sed hic indican-€dum est, dum medeatur, sterilitatem pota etiam viris fieri. €Graeci plantagini similem esse dixerunt, caule quadrato, €folliculis cum semine inter se inplexis veluti polyporum €cirris. et sucus autem in usu, vi summa in refrigerando. @@Gentianam invenit Gentius rex Illyriorum, ubique €nascentem, Illyrico tamen praestantissimam, folio fraxini, €sed magnitudine lactucae, caule tenero, pollicis crassi-€tudine, cavo et inani, ex intervallis foliato, III aliquando €cubitorum, radice lenta, subnigra, sine odore, aquosis €montibus subalpinis plurima. usus in radice et suco. @1 €radicis natura est excalfactoria, sed praegnantibus non €bibenda. @@Invenit et Lysimachus quae ab eo nomen retinet, €celebrata Erasistrato. folia habet salicis viridia, florem €purpureum, fruticosa ramulis erectis, odore acri. gignitur €in aquosis. vis eius tanta est, ut iumentis discordantibus €iugo inposita asperitatem cohibeat. @@Mulieres quoque hanc gloriam adfectavere, in €quibus Artemisia uxor Mausoli adoptata herba, quae antea €parthenis vocabatur. sunt qui ab Artemide Ilithyia cogno-€minatam putent, quoniam privatim medeatur feminarum €malis. est autem absinthii modo fruticosa, maioribus foliis pinguibusque. ipsius duo genera: altior latioribus foliis, €altera tenera ten[2u]2ioribus et non nisi in maritimis nascens. €sunt qui in mediterraneis eodem nomine appellent, sim-€plici caule, minimis foliis, floris copiosi, erumpentis cum €uva maturescit, odore non iniucundo. quam quidam bo-€tryn, alii ambrosiam vocant, talis in Cappadocia nascitur. @@Nymphaea nata traditur nympha zelotypia erga €Herculem mortua_quare Heracleon vocant aliqui, alii €rhopalon a radice clavae simili_, ideoque eos, qui biberint €eam XII diebus, coitu genituraque privari. laudatissima in @1 €Orchomenia et Marathone. Boeoti mallon vocant et semen edunt. nascitur in aquosis, foliis magnis in summa aqua €et aliis ex radice, flore lilio simili et, cum defloruit, ca-€pite papaveris, [2lev]2i caule. secatur autumn[2o]2 radix nigra, €in sole siccatur. adversatur [2i]2ta li[2eni]2. est et alia nym-€phaea in Thessalia, amne Penio, radice alba, capite luteo, €rosae magnitudine. @@Invenit et patrum nostrorum aetate rex Iuba €quam appellavit Euphorbeam medici sui nomine. frater is €fuit Musae, a quo divum Augustum conservatum indica-€vimus. iidem fratres instituere a balineis frigida multa €corpora adstringere; antea non erat mos nisi calida tan-tum lavari, sicut apud Homerum etiam invenimus. sed €Iubae volumen quoque extat de ea herba et clarum €praeconium. invenit eam in monte Atlante, specie t[2hy]2rsi, €foliis acanthinis. vis tanta est, u[2t]2 e longinquo sucus ex-€cipiatur incisa conto; subitur excipulis ventriculo haedino. €umor lactis videtur deflue[2ns]2; siccatus cum coiit, turis @1 €effigiem habet. qui colligunt, clarius vident. contra ser-€pentes medetur quacumque parte percussa vertice inciso et medicamento addito ibi. Gaetuli, qui legunt, taedio €lacte adulterant, sed discernitur igni; id enim, quod sin-€cerum non est, fastidiendum odorem habet. multum infra €hunc sucum est qui in Gallia fit ex herba chamelaea, gra-€num cocci ferente. fractus hammoniaco similis est, etiam €levi gustu os accensum diu detinens et magis ex inter-€vallo, donec fauces quoque siccet. @@Celebravit et Themiso medicus vulgarem her-€bam plantaginem tamquam inventor volumine de ea edito. €duo eius genera: minor angustioribus foliis et nigrioribus €linguae pecorum similis, caule anguloso in terram incli-€nato, in pratis nascens; altera maior, foliis laterum modo €inclusa, quae quia septena sunt, quidam eam heptapleuron €vocavere. huius et caulis cubitalis est. et ip[2s]2a in umidis €nascitur, multo efficacior. mira vis in siccando densando-€que corpore, cauterii vicem optinens. nulla res aeque €sistit fluctiones, quas Graeci rheumatismos vocant. @@Iungitur huic buglossos, boum linguae similis, €cui praecipuum, quod in vinum deiecta animi volup-€tates auget et vocatur euphrosynum. iungitur et @1 €cynoglossos canina[2m]2 linguam imitata, topiariis operibus €gratissima. aiunt quae III thyrsos seminis [2e]2mittat, eius €radicem potam ex aqua ad tertianas prodesse, quae IIII, ad €quartanas._Est et alia similis ei, quae fert lappas mi-€nutas. eius radix pota ex aqua ranis et serpentibus ad-€versatur. @@Est et buphthalmus similis boum oculis, folio €feniculi, circa oppida nascens, fruticosa caulibus, qui et €manduntur decocti. quidam chalcan vocant. haec cum €cera st[2e]2atomata discutit. €@@Invenere herbas et universae gentes, Scythia pri-€mam eam, quae Scythice vocatur circa [2Ma]2eotim nascens, €praedulcem alias utilissimamque ad ea, quae as[2th]2mata vo-€cant. magna et ea commendatio, quod in ore eam ha-bentes sitim famemque non sentiunt._Idem praestat €apud eosdem hippace, distincta, quod in equis quoque €eundem effectum habe[2a]2t, traduntque his duabus herbis þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨™˜Ó„Scythas etiam in duodenos dies durare in fame sitique. @1 €@@Ischaemonem Thracia invenit, qua ferunt sangui-€nem sisti non aperta modo vena, sed etiam praecisa. €serpit [2in]2 terra, milio similis, foliis asperis et lanuginosis. €farcitur in nares, quae in Italia nascitur, et [2ciet]2 sangui-€nem, eadem adalligata sistit. @@Vettones in Hispania eam, quae Vettonica dicitur €in Gallia, in Italia autem serratula, a Graecis cestros aut €p[2s]2ychrotrop[2h]2on, ante cunctas laudatissima. exit anguloso €caule cubitorum II, a radice spargens folia fere lapathi, €serrata, semine purpureo. folia siccantur in farinam plu-€rimos ad usus. fit vinum ex ea et acetum stomacho et €claritati oculorum, tantumque gloriae habet, ut domus, in €qua sata sit, tuta existimetur a piaculis omnibus. @@In eadem Hispania inventa [2e]2st Cantabrica per €divi Augusti tempora a Cantabris reperta. nascitur ubique €caule iunceo, pedali, in quo sunt flosculi oblongi veluti €calathi, in his semen perquam minutum. nec alias defuere €Hispaniae herbis exquirendis, ut in quibus etiam nunc €hodie in more sit laetiore convictu potionem e centum €herbis mulso additis credere saluberrimam suavissimam-€que. nec quisquam genera earum iam novit aut multi-€tudinem, numerus tamen constat in nomine. @1 @@Nostra aetas meminit herbam in Marsis repertam. €nascitur et in Aequicolis circa vicum Nervesiae; vocatur €consiligo. prodest, ut demonstra[2b]2imus suo loco, deplo-€ratis in phthisi. @@Invenit nuper et Servilius Democrates e €primis medentium quam appellavit Hiberida, quamquam €ficto nomini invention[2e]2 eius adsignata carmine. nascitur €maxime circa vetera monumenta parietinasque et inculta €itinerum; floret semper, folio nastur[2c]2i, caule cubitali, se-€mine vix ut aspici possit. radici odor nasturci. usus €aestate efficacior et recenti tantum; tunditur difficulter. coxendicibus et articulis omnibus cum axungia modica uti-€lissima, viris plurimum quatern[2is]2 horis, feminis minus €dimidio adalligata, ut deinde in balineis descendatur in €calidam et postea oleo ac vino perunguatur corpus, diebus-€que vicenis interpositis idem fiat, si qua admonitio do-€loris supersit. hoc modo rheumatismos omnes sanat oc-€cultos. inponitur non in ipsa inflammatione, sed inminuta. @@Animalia quoque invenere herbas, in primisque €chelidoniam. hac enim hirundines oculis pullorum in nido €* * * restituuntque visum, ut quidam volunt, etiam erutis @1 €oculis. genera eius duo: maior fruticosa, folio pastinacae €erraticae ampliore, ipsa altitudine II cubitorum, colos albi-€cans, flos luteus; minori folia hederae rotundiora, minus candida. sucus croci, mordax, semen papaveris. florent €adventu hirundinum, discessu marcescunt. sucus floren-€tibus exprimitur et in aereo vase cum melle Attico leniter €cinere ferventi decoquitur, singulari remedio contra cali-€gines oculorum. utuntur et per se suco et in collyriis, €quae chelidonia appellantur ab ea. @@Inveniunt et canes qua fastidium vincunt eamque €in nostro conspectu mandunt, sed ita, ut numquam intel-€legatur, quae sit; etenim depasta cernitur. notata est €haec animalis eius malignitas in alia herba maior. per-€cussus enim a serpente mederi sibi quadam dicitur, sed €illam homine spectante non decerpit. @@Simplicius cervae monstravere elaphoboscon, de €qua diximus, item helxine[2n]2 a partu dictam, osten-€dere, ut indicavimus, dictamnum vulneratae pastu statim €telis decidentibus. non est alibi quam in Creta, ramis €praetenue, puleio simile, fervens et acre gustu. foliis €tantum utuntur; flos nullus aut semen aut caulis, radix @1 €tenuis ac supervacua. et in Creta autem non spatiose nascitur mireque capris expetitur. pro eo est pseudo-€dictamnum multis in terris nascens, folio simile, ramulis €minoribus, a quibusdam chondris vocatum. minoris effectus €statim intellegitur; dictamnum enim minima potione ac-€cendit os. qui legere eas, in ferula aut harundine con-€dunt praeligantque, ne potentia evanescat. sunt qui dicant €utramque nasci multifariam, sed deteriores in agris pinguibus, veram quidem dictamnum non nisi in asperis. est et €tertium genus dictamnum vocatum, sed neque facie neque €effectu simile, folio sisymbri, ramis maioribus, praecedente €persuasione illa, quicquid in Creta nascatur, infinito prae-€stare ceteris eiusdem generis alibi genitis, proxime quod €in Parnaso. alioqui herbiferum esse et Pelium montem €in Thessalia et Telethrium in Euboea et totam Arcadiam €ac Laconicam tradunt, Arcades quidem non medicaminibus €uti, sed lacte circa ver, quoniam tum maxime sucis herbae €turgeant medicenturque ubera pascuis. bibunt autem vac-€cinum, quoniam boves omnivori fere sunt in herbis. po-€tentia earum per quadripedes etiamnum duobus claris €exemplis manifesta fit. circa Abderam et limitem, qui €Diomedis vocatur, equi pasti inflammantur rabie, circa €Potnias vero et asini. @1 @@Inter nobilissimas aristolochiae nomen dedisse €gravidae videntur, quoniam esset $A)RI/STH LEXOU/SAIS&. nostri €malum terrae vocant et quattuor genera eius servant: €unum tuberibus radicis rotundis, foliis inter malvam et €hederam, nigrioribus mollioribusque, alterum masculae, ra-€dice longa, IIII digitorum longitudine, baculi crassitudine, €tertium longissimae, tenuitate vitis novellae, cuius sit prae-€cipua vis, quae et clema[2ti]2tis vocatur, ab aliis Cretica. omnes colore buxeo, caulibus parvis, flore purpureo. ferunt €baculas parvas, ut cappari. valent radice tantum. est et €quae plistoloc[2h]2ia vocatur, quarti generis, tenuior quam €proxime dicta, densis radicis capillamentis, iunci plenioris crassitudine. hanc quidem polyrr[2h]2izon cognominant. odor €omnium medicatus, sed oblongae radici tenuiorique gra-€tior; carnosi enim est corticis, unguentis quoque nardinis €conveniens. nascuntur pinguibus locis et campestribus. €effodere eas messibus tempestivum; i[2n d]2esquamato terreno €servantur. maxime tamen laudatur Pontica et in quo-€cumque genere ponderosissima quaeque, medicinis aptior €rotunda, contra serpentes oblonga, in summa tamen gloria €est ea, si modo a conceptu admota vulvis in carne bubula mares figurat, ut traditur. piscatores Campaniae radicem €eam, quae rotunda est, venenum terrae vocant, coramque @1 €nobis contusam mixta calce in mare sparsere. advolant €pisces cupiditate mira statimque exanimati fluitant. quae €polyrr[2h]2izos cognominatur convulsis, contusis, ex alto prae-€cipitatis radice pota ex aqua utilissima esse traditur, se-€mine pleuriticis et nervis, confirmare, excalfacere, eadem €satyrion esse. @@Verum et effectus ususque dicendi sunt ordien-€dumque malorum omnium pessimo est, serpentium ictu. €medentur ergo Britannica herba, panacis omnium generum €radix e vino, Chironii et flos et semen potum inlitumve €ex vino et oleo, privatim qu[2a]2e cunila bubula appellatur, €Polemonia vel Philetaeris radicis drachmis IIII in mero, Teucria, sideritis, scordotis ex vino, privatim ad angues, €pota et inlita sive suco sive folio sive decocto, centaurii €maioris radi[2x]2 drachma in vini albi cyathis III, Gentiana €praecipue adversus angues II drachmis cum pipere et ruta €[2in]2 vini cyathis VI, sive viridis sive sicca. et Lysimachiae odorem fugiunt. datur ex vino percussis chelidonia; mor-€sibus inponitur Vettonica praecipue, cui vis tanta perhi-€betur, ut inclusae circulo eius serpentes ipsae sese inter-€imant flagellando. datur ad ictus semen eius denarii pondere @1 €cum III cyathis vini vel farina drachmis III sextario aquae €_farina et [2in]2ponitur_, Cantabrica, dictamnum, aristo-€lochia radicis drachma in vini hemina, sed saepius bibenda. €prodest et inlita ex aceto; similiter plistolochia, quin om-€nino suspensa supra focum fugat e domibus serpentes; argemonia quoque radicis denarii pondere in vini €cyathis III poto. plura de ea convenit dici ceterisque, €qu[2a]2 primum nominabuntur, in eo autem genere medendi €primum nominari quamque, in quo maxime valebit. folia €habet qualia anemone, divisa apii modo, caput in cauli-€culo papaveris silvestris, item radicem, sucum croci colore €acrem et acutum. nascitur in arvis. apud nos tria ge-€nera eius faciunt et id demum probant, cuius radix tus þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨™˜æˆ‰redoleat. @@Agaricum ut fungus nascitur in arboribus circa €Bosporum colore candido; dantur oboli IIII contriti cum €binis cyathis aceti mulsi. id, quod in Gallia nascitur, €infirmius habetur. praeterea mas spissior amariorque_ €hic et capitis dolores facit_, femina solutior. initio €gustus dulcis mox in amaritudinem transit. @1 @@Echios utriusque generis puleio similis, foliis €coronat; [2d]2a[2tur]2 drachmis II ex vini cyathis IIII. item altera, €quae lanugine distinguitur spinosa, cui et capitula viperae €similia sunt; haec ex vino et aceto. quidam echion per-€sonatam vocant, cuius folio nullum est latius, grandes €lappas ferentem; huius radicem decoctam ex aceto dant €potui._Hyoscyamum contusum cum foliis ex vino datur €peculiariter contra aspidas. @@Nulla tamen Romanae nobilitatis plus habet quam €hiera botane. aliqui aristereon, nostri verbenacam vocant. €haec est quam legatos ferre ad hostes indicavimus; hac €Iovis mensa verritur, domus purgantur lustranturque. ge-€nera eius duo: foliosa, quam feminam putant, mas rario-ribus foliis. ramuli utriusque plures, tenues, cubitales, €angulosi, folia minora quam quercus angustioraque, divi-€suris maioribus, flos glaucus, radix longa, tenuis. nascitur €ubique in planis aquosis. quidam non distingunt et unum €omnino genus faciunt, quoniam utraque eosdem effectus €habeat. utraque sortiuntur Galli et praecinunt responsa, €sed Magi utique circa hanc insaniunt: hac perunctos in-€petrare quae velint, febres abigere, amicitias conciliare nullique non morbo mederi. colligi debere circa canis €ortum ita, ne luna aut sol conspiciat, favis ante et melle €terrae ad piamentum datis; circumscriptam ferro effodi @1 €sinistra manu et in sublime tolli; siccari in umbra sepa-€ratim folia, caulem, radicem. aiunt, si aqua spargatur tri-€clinium, [2in]2 qua maduerit, laetiores convictus fieri. adversus €serpentes conteritur ex vino. @@Est similis verbasco herba, quae saepe fallit pro €ea capta, foliis minus candidis, cauliculis pluribus, flore €luteo. haec abiecta blattas in se contrahit ideoque Romae €blattaria vocatur. €@@Molemonium sucum lacteum [2e]2mittit concrescentem €cummis modo, umidis locis. datur denarii pondus in vino. @@Quinquefolium nulli ignotum est, cum etiam fraga €gignendo commendetur; Graeci pentapetes aut pentaphyllon €aut c[2h]2am[2a]2e[2ze]2lon vocant. cum effoditur, rubram habet ra-€dicem; haec inarescens nigrescit et angulosa fit. nomen €a numero foliorum. et ipsa herba incipit et desinit cum €vite. adhibetur et purgandis domibus. €@@Adversus serpentes bibitur et eius radix, quae €sparganion vocatur, ex vino albo. @@Dauci genera quattuor fecit Petronius Dio-€dotus, quae persequi nihil attinet, cum sint differentiae €duae, probatissimi in Creta, mox in Achaia et ubicumque €in siccis nati, feniculi similitudiue, candidioribus foliis et €minoribus hirsutisque, caule pedali recto, radice suavissimi @1 gustus et odoris. hoc in saxosis nascitur meridianis; re-€liqua genera ubique nascuntur terrenis collibus limitibus-€que, nec nisi pingui solo * * * foliis coriandri, caule €cubitali, capitibus rotundis, saepe pluribus quam ternis, €radice lignosa et, cum inaruit, supervacua. semen huius €cumino simile, prioris milio, album, acre, odoratum om-€nibus et fervens. secundum priore vehementius est ideoque parce sumi debet. si iam maxime tertium genus facere €libeat, est simile staphylino, quod pastinacam erraticam €appellant, semine oblongo, radice dulci. omnia haec et €hieme et aestate sunt intacta quadripedi nisi post abortus. €ex aliis usus seminis, ex Cretico radicis et magis ad ser-€pentes. bibitur e vino drachma una, datur et quadri-€pedibus percussis. @@Therionarca alia quam magica et in nostro orbe €nascitur, fruticosa, foliis subviridibus, flore roseo. ser-€pentes necat. cuicumque admota ferae et haec torporem €adfert. €@@Persol[2l]2ata, quam nemo ignorat, Graeci arcion vo-€cant, folia habet maiora etiam cucurbitis et hirsutiora €nigrioraque et crassiora, radicem albam et grandem. haec ex vino bibitur denariorum II pondere; item cycla- @1 €mini radix contra serpentes omnes. folia habet minora €quam hedera nigrioraque et tenuiora, sine angulis, in €quibus albicant maculae, caule exiguo, inani, floribus pur-€pureis, radice lata, ut rapum videri possit, cortice nigro. nascitur in umbrosis. a nostris tuber terrae vocatur, in €omnibus serenda domibus, si verum est, ubi sata sit, nihil €nocere mala medicamenta; amuletum vocant. narrant et €ebrietatem repraesentari addita in vinum. radix et siccata, €scillae modo concisa reponitur; decoquitur eadem ad crassi-€tudinem mellis. suum tamen venenum ei est, traduntque, €si praegnans radicem eam transgrediatur, abortum fieri. @@Est et altera cyclaminos cognomine cissanthemos, €geniculatis caulibus supervacuis a priore distans, circa ar-€bores se volvens, acinis hederae, sed mollibus, flore can-€dido, specioso, radice supervacua. acini tantum in usu, €gustu acres e[2t]2 lenti. siccantur in umbra tusique divi-€duntur in pastillos. €@@Mihi et tertia cyclaminos demonstrata est cogno-€mine chamaecis[2s]2os, uno omnino folio, radice ramosa, qua €pisces necabantur. @@Sed inter prima celebratur peucedanum, lauda-€tissima in Arcadia, mox Samothrace. caulis e[2i]2 tenuis, €longus, feniculo similis, iuxta terram foliosus, radice nigra, €crassa, gravi odore, sucosa. gignitur in montibus opacis, €foditur exitu autumni. placent tenerrimae et altissimae @1 €radices. hae conciduntur in quaternos digitos osseis cul-€tellis funduntque sucum in umbra, capite prius et naribus rosaceo perunctis, ne vertigo sentiatur. et alius sucus €invenitur caulibus adhaerens; incisi [2quo]2que manant. pro-€batur crassitudine mellea, colore rufo, odore suaviter gravi, €fervens gustu. hic in usu et radix et decoctum eius plu-€rimis medicamentis, suco tamen efficacissimo, qui resol-€vitur amaris amygdalis aut ruta contra serpentes bibitur-que et ex oleo perunctos tuetur._Ebuli quoque, €quam nemo ignorat, fumo fugantur serpentes. €@@Privatim adversatur scorpionibus polemoniae ra-€dix, vel adalligata tantum, item phalangio ac ceteris mi-€noribus venenatis, scorpionibus aristolochia, agaricum obolis €IIII in vini mixti cyathis totidem, verbenaca et phalangio €cum vino aut posca, item quinquefolium, daucum. @@Verbascum Graeci phlomon vocant. genera habet €prima duo: album, in quo mas intellegitur, alterum nigrum, €in quo femina. tertium genus non nisi in silvis invenitur. €sunt folia brassicae latiora, pilosa, caulis erectus, cubitali €amplior. semen nigrum inutile, radix una, crassitudine €digiti. nascuntur in campestribus. silvestri folia elelis-phaci, alta, ramis lignosis. sunt et p[2h]2lomides duae @1 €hirsut[2a]2e, rotundis foliis, humiles. tertia lychnitis vocatur, €ab aliis [2th]2r[2y]2allis, foliis ternis aut cum plurimum qua-€ternis, crassis pinguibusque, ad lucernarum lumina aptis. €aiunt in foliis eius, quam feminam diximus, ficus omnino €non putrescere. distingui genera haec paene supervacuum €est, cum sint omnia eiusdem effectus. contra scorpiones €bibitur radix cum ruta ex aqua, magna amaritudine, sed €effectu pari. @@Thely[2ph]2onon herba ab aliis scorpion vocatur €propter similitudinem radicis. cuius tactu moriuntur scor-€piones; itaque contra eorum ictus bibitur. scorpionem €mortuum si quis helleboro candido linat, revivescere aiunt. €thely[2ph]2ono[2n]2 omnem quadripedem necat inposita verendis €radice, folio quidem intra eundem diem. quod est simile €cyclamino, ipsa geniculata. nascitur in opacis._Scor-€pionibus adversatur et Vet[2t]2onicae sucus ac plantaginis. @@Sunt et ranis venena, rubetis maxime, vidimus-€que Psyllos in certam[2e]2n e patinis candefactis admittentes, €ociore etiam quam aspidum pernicie. auxiliatur phrynion €in vino pota. aliqui neurada appellant, alii poterion, @1 €floribus parvis, radicibus multis, nervosis, bene olentibus. item alcima, quam alii damas[2on]2ion, alii lyron appellant. €folia erant plantaginis, nisi angustiora essent et magis laci-€niosa convexaque in terram, alias etiam venosa similiter, €caule simplici, tenui, cubitali, capite thyrsi, radicibus densis, þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨™˜ü…tenuibus ut veratri nigri, acribus, odoratis, pinguibus. nascitur in aquosis. alterum genus eiusdem in silvis, €nigrius, maioribus foliis. in usu radices utriusque ad-€versus ranas et lepores marinos drachmae pondere in vini €potu. lepori marino adversatur et cyclaminos. veneni vim €canis quoque rabidi morsus habent, contra quos erit cy-€norrhodum, de quo diximus; plantago et ad omnes bestia-€rum morsus pota atque inlita, Vet[2t]2onica ex mero vetere. @@Peristereos vocatur caule alto, foliato, cacumine €in alios caules se spargens, columbis admodum familiaris, €unde et nomen. hanc habentes negant latrari a canibus. @@Proxima ab his malis venena sunt, quae sibimet €ipsi homines excogitant. contra haec omnia magicasque €artes erit primum illud Homericum moly, dein Mithridatia €ac scordotis. et centaurium potu omnia mala medicamenta @1 €exigit per alvum, Vettonicae semen in mulso aut passo €vel farina drachma in vini veteris cyathis IIII; vomere cogendi atque iterum bibere. iis, qui cotidie gustent eam, €nulla nocitura mala medicamenta tradunt. poto veneno €aristolochia subvenit eadem mensura qua contra serpentes, €quinquefolii sucus, agaricum, postquam vomuerint, denarii €pondere ex aquae mulsae cyathis III. @@Antirrinum vocatur sive a[2n]2arrinon ly[2ch]2nis agria, €simile lino, radice nulla, flore hyacinthi, semine vituli na-€rium. e[2t]2 hoc perunctos venustiores fieri nec ullo malo €medicamento laedi posse v[2el]2 si quis in bra[2c]2chiali habeat, arbitrantur Magi. similiter ea, quam eupliam vocant, €traduntque ea perunctos commendatioris esse famae. Arte-€misiam quoque secum habentibus negant nocere mala medi-€camenta aut bestiam ullam, ne solem quidem; bibitur et €haec ex vino._Adversus opium al[2ci]2ma privatim potens €traditur, pota ut adversus ranas. @@Pericarpum bulbi genus est. duae eius species: @1 €cortice rubro, alterum nigro, papaveri simile, sed vis maior €quam priori, utrique autem [2in]2 excalfaciendo. ideo contra €cicutam datur, contra quam et tus et panaces, Chironium €praecipue; hoc et contra fungos. @@Verum et generatim membratimque singulis €corporum morbis remedia subtexemus orsi a capite. €@@Alopecias emendat nymphaeae [2Her]2acliae radix, sive €u[2n]2a * * * trita inlinantur. polyt[2h]2ri[2x]2 distat a callitriche, €quod iuncos albos habet et folia plura maioraque, frutice €quoque maior est. defluentem capillum confirmant et den-sant. item lingula[2c]2a, circa fontes nascens, cuius radix €[admixta] combusta teritur cum adipe suis nigrae; id quo-€que excipitur, ut eius suis, quae numquam peper[2er]2it; sol €deinde plurimum confert inlitae. similis usus est cyclamini €radicis._Porriginem veratri radix tollit in oleo decocta vel in aqua._Capitis dolori medetur panacis omnium €generum radix in oleo contrita, aristolochia, hiberis ad-€alligata hora vel diutius, si pati possit, comitante balinei @1 €usu. medetur et daucum. purgat autem cyclaminos cum €melle in nares addita et ulcera capitis sanat inlita. me-€detur et peristereos. @@Cacal[2i]2a sive le[2o]2ntice vocatur, semen margaritis €minutis simile, dependens inter folia grandia, in montibus €fere. huius grana XV in oleo macerantur, atque ita ad-€verso capillo caput inungitur. €@@Fit et ex callitriche sternumentum. folia sunt €lenticulae, caules iunci tenuissimi, radice minima. nascitur €opacis et umidis, gustatu fervens. @@Hysopum in oleo contritum phthiriasi resistit et €prurigini in capite. est autem optimum Cilicium e Tauro €monte, dein Pamphylium ac Zmyrnaeum. stomacho con-€trarium, purgat cum fico sumptum per inferna, cum melle €vomitionibus. putant et serpentium ictibus adversari, tri-€tum cum melle et sale et cumino. @@Lonchitis non, ut plerique existimaverunt, eadem €est quae xiphion aut phasganion, quamquam cuspidi similis €semine; habet enim folia porri, rubentia ad radicem et €plura quam in caul[2e]2, capitula personis comicis similia, @1 €parvam exserentibus linguam, radicibus praelongis. nascitur in sitientibus, e diverso xiphion et phasganion in €umidis. cum primum exit, gladii praebet speciem, caule €II cubitorum, radice ad nucis abellanae figuram fimbriata, €quam effodi ante messes oportet, siccari in umbra. superior €pars eius cum ture trita, aequo pondere admixto vino, €ossa fracta capite extrahit aut quicquid in corpore sup-€pur[2e]2t vel si calcata sint ossa serpentis; eadem contra ve-nena efficax._Caput in dolore veratro in oleo vel ro-€saceo decocto tritoque ungui convenit, peucedano ex oleo €vel rosaceo et aceto. tepidum hoc prodest et doloribus, €qui plerumque ex dimidia parte capitis sentiuntur, et ver-€tigini. perungunt et radice eius sudoris causa eliciendi, €quoniam caustica vis ei est. @@Psyllion alii cynoides, alii crys[2t]2al[2l]2ion, alii Sic[2e]2-€licon, alii cynomyiam appellant, radice tenui, supervacua, €sarmentosum, fabae granis in cacuminibus, foliis canino €capiti non dissimilibus, semine autem pulici, unde et no-€men. hoc in bacis, ipsa herba in vineis invenitur. vis ad €refrigerandum et discutiendum ingens. semen in usu. €fronti inponitur in dolore et temporibus ex aceto et ro-saceo aut posca; ad cetera inlinitur. acetabuli mensura @1 €sextari[2um]2 aquae densat a[2c]2 contrahit; tunc terere oportet €et crassitudinem inlinere cuicumque dolori et collectioni €inflammationique._Vulneribus capitis medetur aristo-€lochia, fracta extrahens ossa et in alia quidem parte cor-€poris, sed maxime capite; similiter plistolochia._[2T]2hry-€seli[2n]2um est non dissimile apio; huius radix commanducata €purgat capitis pituitas. @@Oculorum aciem centaurio maiore putant ad-€iuvari, si addita aqua foveantur, suco vero minoris cum €melle culices, nubeculas, obscuritates discuti, cicatrices ex-€tenuari, albugines quidem etiam iumentorum sideritide. €nam chelidonia supra dictis omnibus mire medetur. pa-€nacis radicem cum polenta epiphoris inponunt. hyoscyami €semen et bibunt obolo, tantundem meconii adicientes vi-€numque, ad epiphoras inhibendas. inungunt et Gentianae €suco, quem collyriis quoque acrioribus pro meconio miscent. facit claritatem et Euphorbeum inunctis. instillatur plan-€taginis sucus lippitudini. caligines aristolochia discutit, €Hiberis adalligata capiti, quinquefolium. epiphoras et si €qua in oculis vitia sunt emendat verbascum. epiphoris @1 €inponitur peristereos ex rosaceo vel aceto. ad hypochysis €et caliginem cyclamini pastillos diluunt, peucedani sucum €ut diximus, ad claritatem et caligines cum meconio et ro-€saceo. psyllion inlitum fronti epiphoras suspendit. @@Anagallida aliqui acoron vocant. duo genera €eius: mas flore phoeniceo, femina caeruleo, non altiores €palmo, frutice tenero, foliis pusillis, rotundis, in terra €iacentibus. nascuntur in hortis et aquosis. prior floret €caerulea. utriusque sucus oculorum caliginem discutit cum €melle et ex ictu cruorem et argema rubens, magis cum €Attico melle inunctis. pupillas dilatat, et ideo ha[2e]2 in-€unguntur ante quibus paracentesis fit. iumentorum quoque €oculis medentur. sucus caput purgat per nares infusus €ita, ut deinde vino colluatur. bibitur et contra angues suci drachma in vino. mirum quod feminam pecora vitant aut, €si decepta similitudine_flore enim tantum distant_ €degustavere, statim eam, quae asyla appellatur, in reme-€di[2um]2 quaerunt. a nostris fe[2l]2is ocul[2u]2s vocatur. praecipiunt €aliqui effossuris ante solis ortum, priusquam quicquam €aliud loquantur, salutare eam, sublatam exprimere; ita €praecipuas esse vires. de Euphorbeae suco satis dictum @1 €est. lippitudini, si tumor erit, absinthium cum melle tritum, €item cum * * * Vettonicae farina conveniet. @@Aegilo[2p]2as sanat herba eodem nomine, quae in €hordeo nascitur, tritici folio, semine contrito cum farina €permixta inpositaque vel suco. exprimitur hic e caule €foliisque praegnantibus dempta spica et in trimestri farina €digeritur in pastillos. @@A[2nt]2iqui et mandragora utebantur, postea abdi-€catus est in hac curatione. epiphoris, quod certum est, €medetur et oculorum dolori radix tusa cum rosaceo et €vino. nam sucus multis oculorum medicamentis miscetur. €mandragoran alii Circaeon vocant. duo eius genera: can-þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨™›“†didus qui et mas, niger qui femina existimatur, angustio-€ribus quam lactucae foliis, hirsutis et caulibus, radicibus €binis ternisve rufulis, intus albis, carnosis tenerisque, paene cubitalibus. ferunt mala abellanarum nucum magni-€tudine et in [2i]2is semen ceu pirorum. hoc albo alii ar-€sena, alii morion, alii hippophlomon vocant. huius folia €alba, alterius [2foliis]2 latiora, ut lapathi sativae. effossuri ca-€vent contrarium ventum et III circulis ante gladio circum-€scribunt, postea fodiunt ad occasum spectantes. sucus fit @1 €et e malis et caule deciso cacumine et e radice punctis €aperta aut decocta. utilis haec vel surculo; concisa quo-que in orbiculos servatur in vino. sucus non ubique in-€venitur, sed, ubi potest, circa vindemias quaeritur. odor €gravis ei, u[2t]2 et radicis et mali, gravior ex albo. mala €matura in umbra siccantur. sucus ex iis sole densatur, €item radicis tusae vel in vino nigro ad tertias decoctae. €folia servantur in muria efficacius; [2s]2al[2s]2us rore tantum €sucus pestis est; sic quoque noxiae vires gravedinem ad-ferunt etiam olfactu. quamquam mala in aliquis terris €manduntur, nimio tamen odore obmutescunt ignari, potu €quidem largiore etiam moriuntur. vis somnifica pro viribus €bibentium; media potio cyathi unius. bibitur et contra €serpentes et ante sectiones punctionesque, ne sentiantur; €ob haec satis est aliquis somnum odore quaesisse. bibitur €et pro helleboro II obolis in mulso_efficacius helle-€borum_ad vomitiones et ad bilem nigram extrahendam. @@Cicuta quoque venenum est, publica Atheniensium €poena invisa, ad multa tamen usus non omittendi. semen €habet noxium; caulis autem et viridis estur a pleris-€que et in patinis. levis hic et geniculatus ut calami, @1 €nigricans, altior saepe binis cubitis, in cacuminibus ramosus, €folia coriandri teneriora, gravi[2a]2 odoratu, semen aneso €crassius, radix concava, nullius usus. semini et foliis re-€frigeratoria vis; sic et necat: incipiunt alger[2e]2 ab extremi-tatibus corporis. remedio est, priusquam ad vitalia per-€veniat, vini natura excalfactoria. sed in vino pota inreme-€diabilis existit. sucus exprimitur foliis floribusque, tum €enim maxime tempestivus est; melior semine trito ex-€pressus et sole densatus in pastillos. necat sanguinem €spissando_haec altera vis e[2i]2_; ideo sic necatorum maculae in corporibus apparent. ad dissolvenda medi-€camenta utuntur illo pro aqua. fit ex eo et ad refrige-€randum stomachum malagma. praecipuus tamen est ad €cohibendas epiphoras aestivas oculorumque dolores sedandos €circumlitus; miscetur collyriis. et ali[2a]2s omnes rheuma-€tismos cohibet. folia quoque tumorem omnem doloremque et epiphoras sedant. Anaxilaus auctor est mammas a €virginitate inlitas semper staturas. quod certum est, lac €puerperarum mammis inposita extinguit veneremque testibus €circa pubertatem inlita. remedia, [2in]2 quibus bibenda cen-€setur, non equidem praeceperim. v[2i]2s maxima natae Su[2s]2is @1 €Parthorum, mox Laconicae, Creticae, Asiaticae, in Graecia €vero Megaricae, deinde Atticae. @@Cremnos agrios gremias tollit oculorum inpositus, €tumorem quoque polenta addita. €@@Nascitur vulgo molyb[2da]2ena, id est plumbago, €etiam in arvo, folio lapathi, crassa, hispida. hac comman-€ducata si oculus subinde lingatur, plumbum, quod est ge-€nus vitii, ex oculo tollitur. €@@Capnos trun[2c]2a, quam pedes gallinacios vocant, €nascens in parietinis et saepibus, ramis tenuissimis spar-€sisque, flore purpureo, viridis suco caliginem discutit; €itaque in medicamenta oculorum additur. @@Similis et nomine et effectu, sed alia est capnos €fruticosa, praetenera, foliis coriandri, cineracei coloris, flore €purpureo. nascitur in hortis et segetibus hordeaciis. cla-€ritatem facit inunctis oculis delacrimationemque ceu fumus, €unde nomen. eadem evolsas palpebras renasci prohibet. @@Acoron iridis folia habet, angustiora tantum et €longiore pediculo, radices nigras minusque venosas, cetero €et has similes iridis, gustu acres, odore non ingratas, €ructu faciles. optumae Daspetiac[2ae]2 e Galatia, mox Cre-€ticae, sed plurimae in Colchide iuxta Phasin amnem et @1 €ubicumque in aquosis. recentibus virus maius quam ve-tustis, Creticae candidiores Ponticis. siccantur, ut [2i]2ris, €in umbra digitalibus frustis. nec non inveniuntur qui €oxymyrsinae radicem acoron vocant, ideoque quidam hanc €acorion vocare malunt. vis ei ad calfaciendum extenuan-€dumque, efficax contra suffusiones et caligines oculorum, €suco eiusdem poto contra serpentes. @@Cotyledon parvula herba est, in cauliculo tenero, €pusillo [2folio]2 pingui, concavo ut coxendices. nascitur in €maritimis petrosisque u[2m]2idis, radice olivae modo rotunda. €oculis medetur suco. est aliud genus eiusdem sordidis €foliis, latioribus densioribusque circa radicem vel[2ut]2 oculum €cingentibus, asperrimi gustus, longiore caule, sed per-€gracili. usus ad eadem quae [2sa]2tivi aizoi. @@Duo genera eius: maius in fictilibus vasculis €seritur, quod aliqui buphthalmon appellant, alii zoophthal-€mon, alii sterget[2hr]2on, quia amatoriis conveniat, alii [2hypo-]2€ge[2s]2on, quoniam in subgrundiis fere nascitur; sunt qui am-€brosiam potius vocant et qui amerimnon, Italia sedum @1 €magnum aut oculum aut digitillum. alterum minusculum, €quod erit[2ha]2les vocant, alii trithales, quia ter floreat, alii €erysithales, aliqui is[2o]2e+t[2e]2s, Italia sedum, sed [2ae]2qu[2e]2 aizoum utrumque, quoniam vireat semper. maius et cubiti alti-€tudinem excedit, crassitudine plus quam pollicari. [2fo]2lia €in cacumine linguae similia, carnosa, pinguia, larga suco, €latitudine pollicari, alia in terram convexa, alia stantia ita, €ut ambitu effigiem imitentur oculi. quod minus est, in €muris parietinisque et tegulis nascitur, fruticosum a radice €et foliosum usque ad cacumen, foliis angustis, mucronatis, €sucosis, palm[2um]2 alto caule. radix inutilis. @@Huic similis est quam Graeci andrach[2n]2en agrian €vocant, Italia [2in]2lecebram, pusillis latioribus foliis et bre-€viore cacumine. nascitur in petris et colligitur cibi causa. €@@Omnium harum vis eadem, refrigerare et adstringere. medentur epiphoris folia inposita vel sucus inunctis, purgat @1 €enim ulcera oculorum expletque et ad cicatricem perducit, €palpebras deglutinat. eaedem capitis doloribus medentur €suco vel folio temporibus inlitis, adversantur phalangiorum €ictibus, aconito vero maius aizoum praecipue. a scorpio-€nibus quoque habentem id feriri negant. @@Medentur et aurium dolori, item sucus hyoscyami mo-€dicus, item Achilleae et centaurii minoris et plantaginis, €peucedani cum rosaceo et meconio, acori sucus cum rosa €_omnis autem strigili calefactus infunditur_, cotyledon €etiam purulentis cum medulla cervina calefacta, ebuli ra-€dicis tritae sucus linteo colatus, mox in sole densatus et, €cum opus sit, rosaceo dilutus et calefactus. €@@Parotidas verbenaca, item plantago sanat, item side-€ritis cum axungia vetere. @@Narium oz[2a]2ena[2s]2 emendat aristolochia cum cypero. €@@Dentibus remedio sunt panacis radix comman-€ducata, praecipue Chironiae, item sucus collutis, radix €hyoscyami ex aceto manducata, item Polemoniae. comman-€ducatur et plantaginis radix, aut colluuntur in aceto de-€coctae suco; et folia esse utile, vel si sanguine gingivae €putrescant; [vel] semen eiusdem apostemata et collectiones @1 gingivarum sanat. et aristolochia gingivas dentesque con-€firmat, verbenaca cum radice commanducata et decocta[2e]2 €ex vino aut aceto sucus collutus, item quinquefolii radicis €decoctae ad tertias [2in]2 vino aut aceto. prius quam de-€coquatur, aqua marina aut salsa lavatur; decoctum diu €tenendum in ore. quidam cinere quinquefolii fricare malunt. €et verbasci radix decoquitur in vino ad colluendos dentes, €et hysopo colluuntur et peucedani suco cum meconio vel €radicum anagallidis, magis feminae, suco ab altera nare, €quam doleat, infuso. @@Erigeron a nostris vocatur senecio. hanc si €ferro circumscriptam effodiat aliquis tangatque ea dentem €et alternis ter despuat ac reponat in eundem locum ita, €ut vivat herba, aiunt dentem eum postea non doliturum. €herba est trixaginis specie et mollitia, cauliculis subrubi-þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨™›§†cundis. nascitur in tegulis et in muris. nomen hoc Graeci €dederunt, quia vere canescit. caput eius numerose divi-€ditur lanugine, qualis est spinae, inter divisuras exeunte; quare Callimachus eam acanthida appellavit, alii pappum. €nec deinde Graecis de ea constat. alii erucae foliis esse €dixerunt, alii roboris_a[2t]2 minora multo_, radice alii €supervacua, alii nervis utili, alii potu strangulante. e diverso €quidam regio morbo cum vino dederunt et contra omnia @1 €vesicae vitia, item cordis et iocineris. extrahere renibus harenam dixere. ischiadicis drachmam cum oxymelite ab €ambulatione propinavere, torminibus quoque et in passo €utilissimam, praecordiis etiam cibo ex aceto eam praedi-€cantes serentesque in hortis. nec defuere qui et alterum €genus facerent nec quale esset demonstrarent, contra ser-€pentes in aqua bibendam edendamque comitialibus dantes. €nos eam Romanis experimentis per usus digeremus. lanugo €eius cum croco et exiguo aquae frigidae trita inlinitur epi-€phoris, tosta cum mica salis strumis. @@Ephemeron folia habet lilii, sed minora, caulem €parem, florem caeruleum, semen supervacuum, radicem €unam digitali crassitudine, dentibus praecipuam concisam €in aceto decoctamque, ut tepido colluantur. et ipsa etiam €radix sistit; cavis, exesi[2s]2 inprimitur. chelidoniae radix ex €aceto trita continetur ore, erosis veratrum nigrum in-€primitur, mobiles utrolibet decocto in aceto firmantur. @@Labrum Venerium vocant in flumine nascentem. €est ei vermiculus, qui circa dentes [2fri]2catur aut cavis den-€tium cera includitur. cavendum ne vulsa herba terram tangat. @@Ranunculum vocamus quam Graeci batrachion. @1 €genera eius IIII: unum pinguioribus quam coriandri foliis €et ad latitudinem malvae accedentibus, colore livido, caule €al[2t]2o, gracili et radice alba. nascitur in limitibus umidis €et opacis. alterum foliosius, pluribus foliorum incisuris, €altius caulibus. tertium minimum est, gravi odore, flore aureo. quartum simile huic, flore l[2ac]2teo. omnibus vis €caustica, si cruda folia inponantur, pusulasque ut ignis €faciunt. ideo ad lepras et psoras [2i]2is utuntur et ad tol-€lenda stigmata, causticisque omnibus miscent. alopeciis €inponunt celeriter removentes. radix in dolore comman-€ducata diutius rumpit dentes; eadem sicca concisa sternu-mentum est. nostri herbarii strumum eam vocant, quo-€niam medetur strumis et panis parte in fumo suspensa, €creduntque ea rursus sata rebellare quae curaverint vitia, €[2in]2 quo scelere et plantagine utuntur. oris ulcera intus €sucus plantaginis emendat et folia radicesque comman-€ducatae, vel si rheumatismo laboret os, ulcera faetoremque €quinquefolium, ulcera psyllium. @@Conposita quoque contra faetores, vel maxime €pudendum vitium, trademus. ergo folia myrti et lentisci €pari pondere, gallae Syriacae dimidium pondus simul €terere et vino vetusto sparsa mandere matutino ex usu @1 €est, vel hederae bacas cum casia et murra pari pondere €ex vino. naribus utilissimum est dracontii semen con-€tritum ex melle, etiam si carcinomata in iis sint. suggil-€lata hysopo emendantur, stigmata in facie mandragoras €inlitus delet.  Ÿôÿ@@@@{1LIBER XXVI}1 ‘@@Sensit facies hominum et novos omnique aevo €priore incognitos non Italiae modo, verum etiam universae €prope Europae morbos, tunc quoque non tota Italia nec €per Illyricum Galliasve aut Hispanias magno opere vagatos €aut alibi quam Romae circaque, sine dolore quidem illos €ac sine pernicie vitae, sed tanta foeditate, ut quaecumque €mors praeferenda esset. @@Gravissimum ex iis lichenas appellavere Graeco €nomine, Latine, quoniam a mento fere oriebatur, ioculari €primum lascivia, ut est procax multorum natura in alienis €miseriis, mox et usurpato vocabulo mentagram, occupantem €multis et [2la]2tius totos utique voltus, oculis tantum inmunibus, @1 €descendentem vero et in colla pectusque ac manus foedo €cutis furfure. @@Non fuerat haec lues apud maiores patresque no-€stros et primum Ti. Claudi Caesaris principatu medio in-€repsit in Italiam quodam Perusino equite Romano, quae-€storio scriba, cum in Asia adparuisset, inde contagionem €eius inportante. nec sensere id malum feminae aut ser-€vitia plebesque humilis aut media, sed proceres veloci €transitu osculi maxime, foediore multorum, qui perpeti €medicinam toleraverant, cicatrice quam morbo. causticis €namque curabatur, ni usque in ossa corpus exustum esset, rebellante taedio. adveneruntque ex Aegypto, genetrice €talium vitiorum, medici hanc solam operam adferentes €magna sua praeda, siquidem certum est Manilium Cor-€nutum e praetoriis legatum Aquitanicae provinciae HS CC €elocasse in eo morbo curandum sese. accidit [2quo]2que sae-€pius, ut nova contra genera morborum gregatim senti-€rentur. quo mirabilius quid potest reperiri? aliqua gigni €repente vitia terrarum in parte certa membrisque homi-€num certis vel aetatibus aut etiam fortunis, tamquam malo €eligente, haec in pueris grassari, illa in adultis, haec pro-€ceres sentire, illa pauperes! @@L. Paullo Q. Marcio censoribus primum in Italia €carbunculum [2e]2venisse annalibus notatum est, peculiare €Narbonensis provinciae malum, quo duo consulares obiere @1 €condentibus haec nobis eodem anno, Iulius Rufus atque €L[2a]2ecanius Bassus, ille medicorum inscitia sectus, hic vero €pollici laevae manus evulso acu ab semet ipso tam parvo, ut vix cerni posset. nascitur in occultissimis corporum €partibus et plerumque sub lingua duritia rubens vari €modo, sed capite nigricans, alias livida, in corpus intendens €neque intumescens, sine dolore, sine pruritu, sine alio €quam somni indicio, quo gravatos in triduo aufert, ali-€quando et horrorem adferens circaque pusulas parvas, ra-€rius febrem, stomachum faucesque [2ut]2 invasit, ocissime €exanimans. @@Diximus elephantiasim ante Pompei Magni aetatem €non accidisse in Italia, et ipsam a facie saepius inci-€pientem, in nare prima veluti lenticula, mox in[2c]2rescente €per totum corpus, maculosa variis coloribus et inaequali €cute, alibi crassa, alibi tenui, dura, alibi ceu scabie aspera, €ad postremum vero nigrescente et ad ossa carnes adpri-€mente, intumescentibus digitis in pedibus manibusque. Aegypti peculiare hoc malum et, cum in reges incidisset, €populis funebre, quippe in balineis solia temperabantur €humano sanguine ad medicinam eam. et hic quidem mor- @1 €bus celeriter in Italia restinctus est, sicut et ille, quem €gemursam appellavere prisci inter digitos pedum nascen-€te[2m]2, etiam nomine oblitterato. @@Id ipsum mirabile, alios desinere in nobis, alios €durare, sicuti colum. Ti. Caesaris principatu inrepsit id €malum, nec quisquam id prior imperatore ipso sensit, €magna civitatis ambage, cum in edicto eius excusantis €valetudinem legeret nomen incognitum. quid hoc esse di-€camus aut quas deorum iras? parum enim erant homini €certa morborum genera, cum supra trecenta essent, nisi €etiam nova timerentur! neque ipsi autem homines pauciora €sibi opera sua negotia inportant. @@Haec apud priscos erant quae memoramus remedia, €medicina[2m]2 ipsa quodammodo rerum natura faciente, et €diu fuere. Hippocratis certe, qui primus medendi €praecepta clarissime condidit, referta herbarum mentione €invenimus volumina, nec minus Diocli Carysti, qui se-€cundus aetate famaque extitit, item Praxagorae et Chry-sippi ac deinde Erasistrati C[2ei]2, Herophilo quidem, €quamquam subtilioris sectae conditori, ante omnis cele-€bratam rationem, [2i]2am paulatim, usu efficacissimo rerum €omnium magistro, peculiariter utique medicinae, ad verba @1 €garrulitatemque descendentem. sedere namque in scholis €auditioni operatos gratius erat quam ire per solitudines €et quaerere herbas alias aliis diebus anni. @@Durabat tamen antiquitas firma magnasque con-€fessae rei vindicabat reliquias, donec Asclepiades aetate €Magni Pompei orandi magister nec satis in arte ea quae-€stuosus, ut ad alia quam forum sagacis ingenii, huc se €repente convertit atque, ut necesse erat homini qui nec €id egisset nec remedia nosset oculis usuque percipienda, €torrenti ac meditata cotidie oratione blandiens omnia ab-€dicavit totamque medicinam ad causas revocando con-þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨š˜iecturae fecit, quinque res maxume communium auxi-€liorum professus, abstinentiam cibi, alias vini, fricationem €corporis, ambulationem, gestationes, quae cum unusquisque €semet ipsum sibi praestare posse intellegeret, faventibus €cunctis, ut essent vera quae facillima erant, universum €prope humanum genus circumegit in se non alio modo €quam si caelo demissus advenisset. @@Trahebat praeterea mentes artificio [2in]2ani, alia[2s]2 €vinum promittendo aegris dandoque tempestive, iam fri-€gidam aquam et, quoniam causas morborum scrutari prius @1 €Herophilus instituerat, vini rationem inlustraverat Cleo-€phantus apud priscos, ipse cognominari se frigida danda €praeferens, ut auctor est M. Varro. alia quoque blandi-€menta excogitabat, iam suspendendo lectulos, quorum iactatu €aut morbos extenuaret aut somnos adliceret, iam balneas €avidissima hominum cupidine instituendo et alia multa €dictu grata atque iucunda, magna auctoritate nec minore fama, cum occurrisset ignoto funeri, relato homine ab rogo €atque servato, ne quis levibus momentis tantam conver-€sionem factam existimet. id solum possumus indignari, €unum hominem e levissima gente, sine opibus ullis orsum, €vectigalis sui causa repente leges salutis humano generi dedisse, quas tamen postea abrogavere multi. Ascle-€piaden adiuvere multa in antiquorum cura nimis anxia €et rudia, ut obruendi aegros veste sudoresque omni modo €ciendi, nunc corpora ad ignes torrendi solesve adsiduo €quaerendi in urbe nimbosa, immo vero tota Italia im[2b]2r[2ici]2-€trice, tum primum pensili balinearum usu ad infinitum blandiente. praeterea in quibusdam morbis medendi cru-€ciatus detraxit, ut in anginis, quas curabant in fauces or-€gano demisso. damnavit merito et vomitiones tunc supra €modum frequentes. arguit et medicamentorum potus sto- @1 €macho inimicos, quod est magna ex parte verum. itaque €nos in primis quae sunt stomacho utilia signamus. @@Super omnia adiuvere eum magicae vanitates €in tantum evectae, ut abrogare herbis fidem cunctis pos-€sent: Aethiopide herba amnes ac stagna siccari; on[2othu-€ri]2dis tactu clausa omnia aperiri; Achaemenide coniecta €in aciem hostium trepidare agmina ac terga verti; latacen €dari solitam a Persarum rege legatis, ut, quocumque ve-€nissent, omnium rerum copia abundarent, ac multa similia. ubinam istae fuere, cum Cimbri Teutonique terribili Marte €ulularent aut cum Lucullus tot reges Magorum paucis €legionibus sterneret? curve Romani duces primam semper €in bellis commerciorum habuere curam? cur Caesaris €miles ad Pharsaliam famem sensit, si abundantia omnis €contingere unius herbae felicitate poterat? non satius fuit €Aemilianum Scipionem Carthaginis portas herba patefacere €quam machinis claustra per tot annos quatere? siccentur €hodie Meroide Pomptinae paludes tantumque agri subur-€banae reddatur Italiae! nam quae apud eundem Demo-€critum invenitur compositio medicamenti, quo pulchri €bonique et fortunati gignantur liberi, cui umquam Persa-rum regi tales dedit? mirum esset profecto hucusque pro-€vectam credulitatem antiquorum saluberrimis ortam initiis, €si in ulla re modum humana ingenia novissent atque non €hanc ipsam medicinam ab Asclepiade repertam proba- @1 €turi suo loco essemus evectam ultra Magos etiam. haec €est omni in re animorum condicio, ut a necessariis orsa €primo cuncta pervenerint ad nimium. igitur demonstra-€tarum priore libro herbarum reliquos effectus reddemus, €adicientes ut quasque ratio dictabit. @@Sed in lichenis remediis atque tam foedo malo €plura undique acerva[2b]2imus, quamquam non paucis iam €demonstratis. medetur ergo plantago trita, quinquefolium, €radix albuci ex aceto, ficulni caules [2ex]2 aceto decocti, €hibisci radix cum glutino et aceto acri decocta ad quartas. €defricant etiam pumice, ut rumicis radix trita ex aceto inlinatur. et flos visci cum calce subactus laudatur et €tithymalli cum resina decoctum. lichen vero herba om-€nibus his praefertur, inde nomine invento. nascitur in €saxis, folio uno ad radicem lato, caule uno parvo, longis €foliis dependentibus. haec delet et stigmata. teritur cum €melle. est aliud genus lichenis, petris totum adhaerens €ut muscus, qui et ipse inlinitur. hic et sanguinem sistit €volneribus instillatus et collectiones inlitus. morbum quo-€que regium cum melle sanat ore inlito et lingua. qui ita €curentur, aqua salsa lavari iubentur, ungui oleo amygda-€lino, hortensiis abstinere. ad lichenas et thapsiae radice €utuntur trita cum melle. @@Anginae argemonia medetur sumpta ex vino, hy-€sopum cum fico decoctum et gargarizatum, peucedanum @1 €cum coagulo vituli marini aequis partibus, proserpinaca €cum muria ex menis et oleo trita vel sub lingua habita, €item sucus de quinquefolio potus cyathis III. hic et om-€nibus faucium vitiis medetur gargarizatus, verbascum pri-vatim tonsillis in aqua potum, strumis plantago, €chelidonia cum [2melle]2 et axungia, quinquefolium, radix per-€sollatae, item cum axungia operitur folio suo inposita, €item Artemisia, radix mandragorae ex aqua. sideritis lati-€folia clavo sinistra manu circumfossa adalligatur, custo-€dienda sanatis, ne rursus sata [2ta]2edi[2um]2 herbariorum sce-€lere, ut in quibusdam diximus, rebellet, quod et in [2i]2is, €quos Artemisia sanaverit, praedici reperio, item in [2i]2is, quos plantago. damasoni[2u]2m, quae et alcima vocatur, sub sol-€stitio collecta inponitur ex aqua caelesti, folium tritum vel €radix tusa cum axungia ita, ut inposita folio suo operiatur. €sic et ad omnes cervicis dolores tumoresque quacumque in parte._Bellis in pratis nascitur, flore albo, ali-€quatenus rubente. hanc cum Artemisia inlitam efficaciorem €esse produnt._Condurdum quoque herba solsti-€tialis, flore rubro, suspensa in collo conprimere dicitur €strumas, item verbenaca cum plantagine._Digitorum €vitiis omnibus et privatim pterygiis quinquefolium medetur. @1 @@In pectoris vitiis vel gravissimum est tussis. huic €medetur panacis radix in vino dulci, sucus hyoscyami etiam €sanguinem excreantibus, nidor quoque accensi tussientibus, €item scordotis mixto nasturcio et resina cum melle tunsa €arida_facit et per se faciles excreationes_, item cen-€taurium maius vel sanguinem reicientibus, cui vitio et €plantaginis sucus medetur et Vettonica obolis III in aqua; contra purulentas contraque cruentas exscreationes per-€sollatae radix drachma[2e]2 ponder[2e]2 cum pineis nucleis XI, €peucedani sucus. pectoris doloribus acorum subvenit, ide[2m]2 €antidotis miscetur; tussi daucum, item Scythica herba, eadem €omnibus pectoris vitiis; tussi et purulenta excreantibus €obolis III in passi totidem verbascum, cuius est flos aureus. huic tanta vis, ut iumentis etiam non tussientibus modo, €sed ilia quoque trahentibus auxilietur potu, quod et de €Gentiana reperio. radix cacaliae conmanducata et in vino €madefacta non tussi tantum, sed et faucibus prodest. hy-€sopi V rami cum II rutae et ficis III decocti thoracem €purgant, tussim sedant. @@Bechion tussilago dicitur. duo eius genera. @1 €silvestris ubi nascitur, subesse aquas credunt, et hoc habent €signum aquileges. folia sunt maiuscula quam hederae V €aut VII, subalbida a terra, superne pallida, sine caule, sine €flore, sine semine, radice tenui. quidam eandem esse ar-€cion et alio nomine chamaeleucen putant. huius aridae €cum radice fumus per harundinem haustus et devoratus €veterem sanare dicitur tussim, sed in singulos haustus passum gustandum est. altera a quibusdam salvia €appellatur, similis verbasco. conteritur et colata calfit atque €ita ad tussim laterisque dolores bibitur, contra scorpiones €eadem et dracones marinos efficax. contra serpentes quo-€que ex oleo perungui ea prodest._Hysopi fasciculus €cum quadrante mellis decoquitur ad tussim, lateris, pec-€toris dolores, verbascum cum ruta ex aqua, Vettonicae €farina bibitur ex aqua calida. @@Stomachum conroborat scordotis suco, cen-€taurium, Gentiana ex aqua pota, plantago aut per se in €cibo sumpta aut cum lente alicaeve sorbitione. Vettonica €alias gravis stomacho, vitia tamen sanat pota vel foliis €conmanducata, item aristolochia pota, agaricum mandu- @1 €catum siccum, ut ex intervallo merum sorbeatur, nym-þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨š˜ ‡phaea Heraclia inlita, peucedani sucus. psyllion ardoribus €inponitur, vel cotyledon trita cum polenta vel aizoum. @@Molon [2s]2capo est striato, foliis mollibus, parvis €radice IIII digitorum, in qua extrema alii caput est. vo-€catur a quibusdam syron. ex vino stomacho * * * d[2y]2s-€pnoea[2e]2 medetur centaurium maius ecligmate, plantago suco €vel cibo, Vettonicae tusae pondo libra, mellis Attici se-€muncia ex aqua calida cotidie bibentibus, aristolochia vel €agaricum obolis ternis ex aqua calida aut lacte asini po-tum. cissanthemos ad orthopnoeas bibitur, item hysopum €et asthmaticis, peucedani sucus in iocineris doloribus et €pectoris laterisque, si febres non sint. sanguinem quoque €expuentibus subvenit agaricum victoriati pondere tritum et in mulsi V cyathis datum. idem et amomon facit. ioci-€neri privatim Teucria bibitur recens drachmis IIII in poscae €hemina, Vettonicae drachma I in aquae calidae cyathis III €ad cordis vitia in frigidae cyathis II. quinquefolii sucus €iocineris et pulmonis vitiis sanguinemque reicientibus et @1 €cuicumque vitio sanguinis intus occurrit. iocineri anagal-€lides mire prosunt. capnon herbam qui edere, bilem per €urinam reddunt. acoron iocineri medetur, thoraci et prae-€cordiis [2d]2aucum. @@Ephedra, ab aliis a[2n]2abasis vocata, nascitur ven-€toso fere tractu scandens arborem et ex ramis propendens, €folio nullo cirris numerosa, qui sint iunci geniculati, ra-€dice pallida. datur ex vino nigro austero trita ad tussim, €suspiria, tormina et sorbitione facta, in quam vinum addi €convenit. item Gentiana madefacta pridie contrita denarii €pondere in vini cyathis III. @@Gaeum radiculas tenues habet nigras, bene olentes. €medetur non modo pectoris doloribus aut lateris, sed et €cruditates discutit iucundo sapore. verbenaca vero omni-€bus visceribus medetur, lateribus, pulmonibus, iocineribus, thoraci; peculiariter autem pulmonibus et quos ab [2i]2is €phthisis temptet radix herbae consiliginis, quam nuper €inventam diximus. suum quidem et pecoris omnis re-€medium praesens est pulmonum vitio vel traiecta tantum €in auricula. bibi debet ex aqua haberique in ore adsidue €sub lingua. superficies eius herbae an sit in aliquo usu, €adhuc incertum est. renibus prodest plantaginis cibus, €Vettonicae potus, agaricum potum ut in tussi. @1 @@Tripolion in maritimis nascitur saxis, ubi adludit €unda, neque in mari neque in sicco, folio [2i]2satis crassiore, €[2caule]2 palm[2um]2 alto, in mucrone diviso, radice alba, odorata, €crassa, calidi gustus. datur hepaticis in farre cocta. haec €herba eadem videtur quibusdam quae polium, de qua suo €loco diximus. @@Gromphaena, alternis viridibus roseisque per cau-€lem foliis, in posca sanguinem reicientibus medetur. €iocineri autem herba malundrum, nascens in segete €ac pratis, flore albo, odorata. eius cauliculus conteritur €ex vino vetere. item herba calcetum e vin[2a]2ceis con-€trita inponitur. faciles praestat vomitiones radix Vetto-€nicae, hellebori modo IIII drachmis in passo aut mulso, €hysopum tritum cum melle, utilius praesumpto nasturcio €aut irione, molemonium denarii pondere. et sill[2y]2b[2i]2 lacteus €sucus, qui densatur in cummim, sumitur cum melle supra dicto pondere praecipueque bilem trahit. rursus sistunt €vomitionem cuminum silvestre, Vettonicae farina; sumuntur €ex aqua. abstergent fastidia cruditatesque digerunt dau-€cum, Vettonicae farina ex aqua mulsa, plantago decocta €caulium modo._Singultus hemionium sedat, item aristo- @1 €lochia, suspiria cl[2y]2menus._Pleuriticis et peripneumonicis €centaurium maius, item hysopum bibitur, pleuriticis peu-cedani sucus. alus autem, quam Galli sic vocant, €Veneti cotoneam, medetur lateri, item renibus convolsisque €et ruptis. similis est cunilae bubulae, cacuminibus thymo, €dulcis et sitim sedans, radicis alibi albae, alibi nigrae. €eosdem effectus in lateris doloribus habet chamaerops €myrteis circa caules geminos foliis, capitibus Graeculae €rosae, ex vino pota._[2I]2sc[2h]2iadicos dolores et spinae levat €agaricum potum ut in tussi, item [2s]2toechadis aut Vetto-€nicae farina ex aqua mulsa. @@Plurimum tamen homini negotii alvus exhibet, €cuius causa maior pars mortalium vivit. alias enim cibos €non transmittit, alias non continet, alias non capit, alias €non conficit, eoque mores venere, ut homo maxime cibo €pereat. pessimum corporum vas instat ut creditor et sae-€pius die appellat. huius gratia praecipue avaritia expetit, €huic luxuria condit, huic navigatur ad Phasim, huic pro-€fundi vada exquiruntur; et nemo vilitatem eius aestimat @1 €consummationis foeditate. ergo numerosissima est circa €hanc medicinae opera. @@Sistit eam scordotis recens drachma cum vino trita €vel decocta potu, Polemonia, quae et dysintericis ex vino €datur, verbasci radix pota ex aqua II digitorum magni-€tudine, nymphaeae Heracliae semen cum vino potum, radix €superior e xiphio drachmae pondere ex aceto, semen plan-€taginis in vino tritum vel ipsa ex aceto cocta aut alica €ex suco eius sumpta, item cum lenticula cocta vel aridae €farina inspersa potioni cum papavere tosto et trito vel €sucus infusus aut potus, Vettonica in vino ferro calefacto. €eadem coeliacis in vino austero datur; his et Hiberis inponitur uti dictum est._Tenesmo radix nymphaeae €Heracliae e vino bibitur, psyllium in aqua, acori radicis €decoctum. aizoi sucus alvum sistit et dysinterias et t[2a]2e-€nias rotundas pellit. symphyti radix pota in vino alvum €et dysinteriam sistit, item dauci. aizoum foliis contritis €ex vino torminibus resistit, alc[2i]2mae siccae farina torminibus €pota cum vino. @@Astragalus folia habet longa, incisuris multis ob-€liquis, circa radicem caules III aut IIII, foliorum plenos, @1 €florem hyacinthi, radices villosas, inplicatas, rubras, prae-€duras. nascitur in petrosis, apricis et isdem nivalibus, €sicut [2in]2 Pheneo Arcadiae. vis ei ad spissanda corpora. €alvum sistit radix in vino pota, quo fit ut moveat urinam €repercusso liquore, sicut pleraque quae alvum sistunt. €sanat et dysintericos in vino rubro tusa; difficile autem €tunditur. eadem gingivarum suppurationi utilissima est fotu. €colligitur exitu autumni, cum folia amisit; siccatur in umbra. @@Et ladano sistitur alvus utroque, quod in segetibus €nascitur contuso et cribrato. bibitur ex aqua mulsa, item €nobili e vino. ledon appellatur herba, ex qua fit in Cypro €barbis caprarum adhaerescens. nobilius in Arabia fit, iam €et in Syria atque Africa quod toxicum vocant; nervos enim €in arcu circumdatos lanis trahunt adhaerescente roscida €lanugine. plura de eo diximus inter unguenta. hoc gra-vissimum odore est durissimumque tactu. plurimum enim €terrae colligit, cum probetur maxime purum, odoratum, €molle, viride, resinosum. natura ei molliendi, siccandi, €concoquendi, somnum adliciendi. capillum fluentem cohibet €nigritiamque custodit, auribus cum hydromelite aut rosaceo €infunditur, furfures cutis et manantia ulcera sale addito €sanat, tussim veterem cum st[2y]2race sumptum, efficacissi-€mum ad ructus. @1 @@Alvum sistit et chondris sive pseudodictamnum. €_Hypocisthis, orobethron quibusdam dicta, malo granato €inmaturo similis, nascitur, ut diximus, sub cistho, unde €nomen. haec arefacta in umbra sistit alvum, ex vino nigro €austero utraque. duo enim genera eius, candida et rufa. €usus in suco: spissat, siccat. et rufa magis stomachi rheu-€matismos emendat pota III obolis, sanguinis excreationes €cum amylo, dysinterias pota et infusa, item verbenaca ex €aqua data aut carentibus febri ex vino Am[2m]2ineo, cochlea-€ribus V additis in cyathos III vini. @@Laver quoque, nascens in rivis, condita et cocta €torminibus medetur, potamogiton vero ex vino dys-€intericis etiam et coeliacis, similis betae foliis, minor tan-€tum hirsutiorque, paulum semper eminens extra aquam. €usus in foliis: refrigerant, spissant, peculiariter cruribus €vitiosis utilia et contra ulcerum nomas cum melle vel aceto. Castor hanc aliter noverat, tenui folio velut equinis €saetis, thyrso longo et levi, in aquosis nascentem. radice €sanabat strumas et duritias. potamogiton adversatur cro-€codilis; itaque secum habent eam qui venantur. alvum @1 þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨š˜³…sistit et Achillea. eosdem effectus praestat et statice, VII €caulibus veluti rosae capita sustinens. @@Ceratia uno folio, radice nodosa et magna, in cibo €coeliacis et dysintericis medetur. leontopodion alii leu-€ceoron, alii doripetron, alii thorybethron vocant, cuius radix €alvum sistit purgatque bilem, in aquam mulsam addito €pondere denariorum II. nascitur in campestri et gracili €solo. semen eius potum lymphatica somnia facere dicitur. lagopus sistit alvom e vino pota aut in febri ex aqua. €eadem inguini adalligatur in tumore. nascitur in segetibus. €multi super omnia laudant ad deploratos dysintericos €quinquefolium decoctis in lacte radicibus potis et aristo-€lochiam victoriati pondere in cyathis vini III. quae ex supra €dictis calida sumentur, haec candente ferro temperari €aptius erit. @@E diverso purgat alvum sucus centaurii minoris drachma €in hemina aquae cum exiguo salis et aceti bilemque de-€trahit, maiore tormina discutiuntur. Vettonica alvum solvit €drachmis IIII in hydromelitis cyathis VIIII, item Euphor-€beum vel agaricum drachmis II cum sale modico potum €ex aqua aut in mulso obolis III. solvit et cyclaminos ex aqua €pota aut balanis subditis, item chamaecissi balanus. hysopi €manipulus decoctus ad tertias cum sale et pituitas trahit @1 €vel tritu[2s]2 cum oxymelite et sale pellitque ventris animalia. €pituitam et bilem detrahit peucedani radix. @@Alvum purgant anagallides ex aqua mulsa, item €epithymum, qui est flos e thymo satureiae simili. diffe-€rentia, quod hic herbaceus est, alterius thymi albus; qui-€dam hippopheon vocant. stomacho minus utilis vomitiones €movet, sed tormina et inflationes discutit. sumitur et €ecligmate ad pectoris vitia cum melle et aliquando iride. alvum solvit a IIII drachmis ad VI cum melle et exiguo €salis atque aceti. quidam aliter epithymum tradunt sine €radice nasci, tenu[2e]2, similitudine pallioli, rubens, siccari in €umbra, bibi ex aqua acetabuli parte dimidia, detrahere pituitam bilemque alvo leniter soluta. et nymphaea €in vino austero solvit et pycnocomon, erucae foliis crassio-€ribus et acrioribus, radice rotunda, lutei coloris, terram €olente, caule quadriangulo, modico, tenui, flore ocimi. in-€venitur in saxosis. radix eius in aqua mulsa #1108 II pon-€dere et alvum et bilem et pituitam exinanit; semen som-€nia tumultuosa facit una drachma in vino potum. et €capnos trun[2c]2a detrahit bilem. @1 @@Polypodi, quam nostri f[2e]2liculam vocant, similis €felici, radix in usu, pilosa, coloris intus herbacei, crassi-€tudine digiti minimi, acetabulis cavernosa ceu polyporum €cirri, subdulcis, in petris nascens aut sub arboribus ve-€tustis. exprimitur sucus aqua madefactae, et ipsa minute €concisa inspergitur oleri vel betae vel malvae vel salsa-€mento aut cum pulticula coquitur ad alvum vel in febri €le[2n]2iter solvendam. detrahit bilem et pituitam, stomachum €offendit. aridae farina indita naribus polypum consumit. €florem et semen non fert. @@Scamonium quoque dissolutione stomachi bilem €detrahit, alvum solvit, praeterquam si adiciantur aloes €drachmae II obolis eius II. est autem sucus herbae ab €radice ramosae, pinguibus foliis, triangulis, albis, radice €crassa, madida, nausiosa. nascitur pingui et albo solo. radix circa canis ortum excavatur, ut in ipsam confluat €sucus, qui sole siccatus digeritur in pastillos. siccatur et €ipsa vel cortex. laudatur natione Colophonium, Mysium, €Prienense, specie autem nitidum et quam simillimum tau-€rino glutini, fungosum tenuissimis fistulis, cito liquescens, €virus redolens, cumminosum, linguae tactu lactescens, quam @1 €levissimum, cum diluatur, albescens. hoc evenit et adulte-€rino, quod fit ervi farina et tithymalli marini suco fere in Iudaea. quod etiam strangulat sumptum. deprehenditur €gustu, tithymallus enim linguam excalefacit. usus bimo; €nec ante nec postea utile. dedere et per se ex aqua vel €mulsa et sale quaternis obolis, sed utilissime cum aloe €ita, ut incipiente purgatione mulsum bibatur. fit et de-€coctum radicis in aceto ad crassitudinem mellis, quo leprae €inlinuntur et caput inunguitur in dolore cum oleo. @@Tithymallum nostri herbam lactariam vocant, alii €lactucam caprinam, narrantque lacte eius inscripto corpore, €cum inaruerit, si cinis inspergatur, apparere litteras, et €ita quidam adulteras adloqui maluere quam codicillis. ge-€nera eius multa. primus cognominatur characias, qui et €masculus existimatur, ramis digitali crassitudine, rubris, €sucosis, V aut VI, cubitali longitudine, a radice foliis paene oleae, in cacuminibus coma iunci. nascitur in €asperis maritimis, legitur semen autumno cum coma, sic-€catum sole tunditur et reponitur. sucus vero incipiente €pomorum lanugine defractis ramis excipitur farina ervi @1 €aut fici[2s]2, ut cum [2i]2is arescat. quinas autem guttas singulis excipi satis est, traduntque totiens purgari hydropicos fico €sumpta, quot guttas e[2a]2 lactis exceperit. sucus cum colli-€gitur, ne attingat oculos, cavendum est. fit et e foliis €tunsis priore minus efficax. fit et decoctum e ramis. est €et semen in usu cum melle decoctum ad catapotia sol-€vendae alvi gratia. semen et dentium cavis cera includitur. €colluuntur et radicis decocto e vino aut oleo. inlinunt et €lichenas suco bibuntque eum, ut purget vomitione et alvo soluta, alias stomacho inutilem. trahit pituitam sale addito €in potu, bilem aphronitro, si per alvum purgari libeat, in €posca, si vomitione, in passo aut aqua mulsa. media potio €III obolis datur. ficos a cibo sumpsisse melius est. fauces €urit leniter, est enim tam ferventis naturae, ut per se €extra corpori inpositu[2s]2 pusulas ignium modo faciat et pro caustico in usu sit._Alterum genus tithymalli myr-€titen vocant, alii car[2y]2iten, foliis myrti acutis et pungentibus, €sed m[2a]2ioribus, et ipsum in asperis nascens. colliguntur €comae eius hordeo turgescente siccataeque in umbra diebus €VIIII in sole inarescunt. fructus non pariter maturescit, €sed pars anno sequente, et nux vocatur. inde cognomen @1 Graeci dedere. demetitur cum messium maturitate lava-€turque, deinde siccatur et datur cum papaveris nigri II €partibus ita, ut sit totum acetabuli modus. minus hic vo-€mito[2r]2ius quam superior, ceteri item. aliqui sic et folium €eius dedere, nucem vero ipsam in mulso aut passo vel €sesima. trahit pituitam et bilem per alvum, oris ulcera sanat. ad nomas oris folium cum melle estur._Ter-€tium genus tithymalli paralium vocatur sive tithymallis €folio rotundo, caule palmum alto, ramis rubentibus, se-€mine albo, quod colligitur incipiente uva et siccatum €teritur sumiturque acetabuli mensura ad purgationes._ Quartum genus helio[2s]2copion appellant, foliis porcil-€lacae, ramulis stantibus a radice IIII aut V rubentibus, €semipedali altitudine, suci plenis. hoc circa oppida na-€scitur, semine albo, columbis gratissimo. nomen accepit, €quoniam capita cum sole circumagit. trahit bilem per €inferna in oxymelite dimidio acetabulo. ceteri usus qui characiae._Quintum cyparittian vocant propter €foliorum similitudinem, caule gemino aut triplici, nascen-€te[2m]2 in campestribus. eadem vis quae helioscopio aut €characiae._Sextum platyphyllon vocant, alii corym-€biten, alii amygdaliten a similitudine. nec ullius latiora @1 €sunt folia. pisces necat. alvum solvit radice vel foliis vel €suco in mulso aut aqua mulsa drachmis IIII. detrahit privatim aquas._Septimum dendroides cognomi-€nant, alii cobion, alii leptophyllon, in petris nascens, co-€mosissimum ex omnibus, maximis cauliculis rubentibus et €semine copiosissimum, eiusdem effectus cuius characian. @@Apios ischas sive raphanos agria, iuncos II aut III €spargit in terra rubentes, foliis rutae. radix cepae, sed €amplior, quare quidam raphanum silvestrem vocant. intus €habet mammam candidam, extra cortices nigros. nascitur in montosis asperis, aliquando et herbosis. effoditur vere €tusaque in fictili mergitur, deiectoque quod supernatat €reliquus sucus purgat utraque parte sesquiobolo in aqua €mulsa. sic et hydropicis datur acetabuli mensura. insper-€gitur et aridae radicis farina potioni. aiunt superiorem €partem eius vomitione biles extrahere, inferiorem per þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨š˜É‡alvum [2in]2 aqua. @@Tormina discutit quodcumque panaces, Vettonica €praeterquam a cruditate, peucedani sucus et inflationes, @1 €ructus gignens, acori radix, daucum vel si lactucae modo €sumatur. ladanum Cyprium potum interaneorum vitiis oc-€currit, Gentianae farina ex aqua tepida fabae magnitudine, €plantago mane sumpta II lingulis et tertia papaveris in €vini cyathis IIII non veteris. datur et in somnum euntibus €addito nitro vel polenta, si multo post cibum detur. colo €infunditur hemina suci vel in febri. @@Agaricum potum obolis III in vini veteris cyatho €uno lieni medetur, e panace omnium generum radix in €mulso, sed Teucria praecipue pota arida et decocta, quan-€tum manus capiat, in aceti heminis III ad heminam. in-€linitur eadem ex aceto aut, si tolerari non possit, ex fico €vel aqua. Polemonia bibitur ex vino, Vettonica drachma €in oxymelitis cyathis III, aristolochia ut contra serpentes. argemonia VII diebus in cibo sumpta lienem consumere €dicitur, agaricum in aceto mulso obolis II. nymphaeae €Heracliae radix in vino pota et ipsa consumit. cissan-€themus drachma bis die sumpta in vini albi cyathis II €per dies XL lienem dicitur paulatim emittere per urinam. €prodest et hysopum cum fico decoctum, lonchitidis radix €decocta prius quam semen demittat, peucedani quoque @1 radix et lieni et renibus. lien s[2uco]2 acori poto consumitur, €praecordiis et ilibus utilissimae radices; * * * clymeni se-€men potum diebus XXX pondere denarii in vino albo, €Vettonicae farina ex melle et aceto scillite pota, radix €lonchitidis in aqua. Teucrium inlinitur, item scordium €cum cera, agaricum cum farina e feno Graeco. @@Vesicae malis contraque calculos, gravissimis cru-€ciatibus, ut diximus, auxilio est Polemonia ex vino pota, €item agaricum, plantago foliis vel radice potis ex passo, €Vettonica ut in iocinere diximus, item rami[2c]2i pota atque €inlita, eadem ad strangurias efficacissima. quidam ad cal-€culos Vettonicam et verbenacam et mil[2i]2folium aequis por-€tionibus ex aqua pro singulari remedio bibere suadent. strangurias discuti et dictamno certum est, item quinque-€folio decocto ad tertias in vino. hoc et enterocelicis dari €atque inlini utilissimum est. xiphi quoque radix superior €urinam ciet, infantibus enterocelicis datur ex aqua et in-€linitur. vesicae vitiis peucedani sucus, infantium rami[2c]2i @1 et umbilicis eminentibus psyllion inlinitur. urinam cient €anagallides, acori radicis decoctum vel ipsa trita potaque €et omnia vesicae vitia de[2pellit,]2 calculos et herba et radix €cotyledonis itemque genitalium inflammationem omnem pari pondere et caulis et seminis et murrae. ebulum teneris €cum foliis tritum ex vino potum calculos pellit, inpositum €testes sanat. erigeron quoque cum farina turis et vino €dulci testium inflammationes sanat. symphyti radix inlita €enterocelas cohibet, genitalium nomas hypocisthis alba. €Artemisia quoque datur contra calculos ex vino dulci et €ad stranguriam, dolores vesicae sedat ex vino radix nym-€phaeae Heracliae. @@Eadem vis crethmo ab Hippocrate admodum €laudata[2e]2. est autem inter eas quae eduntur silvestrium €herbarum; hanc certe apud Callimachum adponit rustica €illa Hecale. species quae elatae hortensiae. caulis unus €palmum altus; semen fervens, odoratum ceu libanotidis, €rotundum; siccatum rumpitur. habet intus nucleum can-€didum, quem aliqui cac[2h]2rym vocant. folia pinguia albicant @1 €veluti olivae, crassiora et salsa gustu; radices digiti crassi-tudine III aut IIII. nascitur in maritimis petrosis. estur €crud[2a]2 coct[2a]2ve cum olere, odorati saporis et iucundi. ser-€vatur etiam in muria. praecipue [2ei]2 usus ad strangurias €folio vel caule vel radice ex vino. colorem quoque cor-€poris gratiorem facit, verum largior inflationes. alvum €solvit decocto, urinam et a renibus umorem trahit, sicut €alc[2i]2mae siccae farina, e vino pota stranguria[2e]2 efficacius €addito dauco, lieni quoque utilis. adversus serpentes bibitur. €iumentis quoque in pituita aut stranguria hordeo inspersa €succurrit. @@Anthyllion est lenti simillima, quae in vino pota €vesicas vitiis liberat, sanguinem sistit. altera anthyllis, €chamaepi[2t]2y[2i]2 similis, flore purpureo, odore gravi, radice €intubi, vel magis medetur * * * . €@@Cepaea, similis porcilacae, nigriore radice, sed €inutili, nascens in litoribus harenosis, gustu amara, in @1 €vino cum asparagi radice vesicae plurimum prodest. eadem praestat hypericon_alii chamaepityn, alii €corissum appellant_, oleraceo frutice, tenui, cubitali, €rubente, folio rutae, odore acri, semine in siliqua nigro, €maturescente cum hordeo. natura semini spissandi. alvum sistit, urinam ciet, vesicae cum vino bibitur. est €aliud hypericon, quod aliqui caro[2n]2 appellant, folio tama-€ricis_et sub ea nascitur_, sed pinguioribus foliis et €minu[2ti]2s, rubentibus, odoratum, palmo altius, suave, leniter €acutum. vis semini excalfactoria, et ideo inflammationem €facit, sed stomacho non inutile, praecipuum ad stranguriam, €si exulcerata non sit vesica. medetur et pleuriticis ex vino potum, vesicae autem callithrix trita simul [2cum]2 cumino €et data ex vino albo, verbenacaque cum foliis decocta ad €tertias vel radix eius e mulso calido calculos eicit; item €perpressa, quae Arreti et in Illyrico nascitur, in aqua de-€cocta ex III heminis ad unam pota, trifolium ex vino €sumptum et chrysanthemum primum. anthemis quoque €calculos eicit, parvis a radice foliis quinis, caulibus longis II, €flore roseo, radices tritae per se * * * cei, laver crudum. @1 silaus nascitur glariosis et perennibus rivis, cubitalis €apii similitudine. coquitur ut olus acidum, magna utilitate €vesicae. quae si scabiem sentiat, panacis radice sanatur, €aliter inutilis vesicis._Calculos pellit malum erraticum €radicis libra in congio decocta ad dimidias_inde he-€minae sumuntur per triduum, relicum ex vino_et urtica €marina et daucum et plantaginis semen ex vino et €herba Fulviana trita ex vino. et haec nomen inventoris habet, nota tractantibus. urinas ciet scordion, testium €tumores sedat hyoscyamum, genitalibus medetur peuce-€dani sucus, ex melle semen, stranguriae agaricum obolis III €in vini veteris cyatho uno, trifolii radix drachmis II in €vino, dauci una drachma vel seminis. €@@Ischiadici semine et foliis erythrodani tritis sanantur, €panace poto et infricato, Polemonia, aristolochiae decocto folii. agarico quidem et nervus, qui platys appellatur, et €umerorum dolor sanatur obolis III in vini veteris cyatho €uno poto. quinquefolium [2i]2schiadicis et bibitur et inponitur, @1 €item scamoni[2a]2 decocta et cum hordei farina. semen hy-€perici utriusque bibitur ex vino. €@@Sedis vitia et adtritus celerrime sanat plantago, con-€dylomata quinquefolium, sed ea [2in]2 cal[2l]2um iam conversa €cyclamini radix ex aceto. anagallidum caerulea proci-dentiam sedis retro agit, e diverso rubens proritat. coty-€ledon condylomata et haemorrhoidas mire curat, testium €tumores acori radix decocta in vino tritaque inlita. inter-€trigines negat fieri Cato absinthium Ponticum secum ha-€bentibus. alii adiciunt et puleium, quod ieiunus quis €legerit: si post se alliget, inguinis dolores prohibet aut sedat coeptos. inguinalis, quam quidam argemonion €vocant, passim in vepribus nascens, ut prosit, in manu €tantum habenda est. €@@Panos sanat panaces ex melle, plantago cum sale, €quinquefolium, persoll[2at]2ae radix ut in strumis, item da-€masonium, verbascum cum sua radice tusum, vino aspersum €folioque involutum et ita in cinere calefactum, ut inpo-natur calidum. experti adfirmavere plurimum referre, si €virgo inponat nuda ieiuna ieiuno et manu supina tangens €dicat: "Negat Apollo pestem posse crescere cui @1 €nuda virgo restinguat" atque ita retrorsa manu ter €dicat totiensque despuant ambo. medetur et radix man-€dragorae ex aqua, radicis scamoniae decoctum cum melle, €sideritis cum adipe vetere contusa, marruvium cum axungia €vetere, vel Chrysippios cum ficis pinguibus. et haec ab €inventore habet nomen. @@Venerem in totum adimit, ut diximus, nym-€phaea Heraclia, eadem semel pota in XL dies, insomnia €quoque veneris a ieiuno pota et in cibo sumpta. inlita þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨š˜Þ„quoque radix genitalibus inhibet non solum venerem, sed €et affluentiam geniturae; ob id corpus alere vocemque €dicitur. adpetentiam veneris facit radix e xiphio superior €data potui in vino, item quam cremnon agrion appellant, €orm[2i]2nos agrios cum polenta contritus. @@Sed inter pauca mirabilis est orchis herba sive €serapi[2a]2s, foliis porri, caule palmeo, flore purpureo, gemina €radice testiculis simili, ita ut maior sive, ut aliqui dicunt, €tenuior ex aqua pota excitet libidinem, minor sive mollior €e lacte caprino inhibeat. quidam folio scillae esse dicunt €leviore ac minore, caule spinoso. radices sanant oris ul-€cera, thoracis pituitas, alvum sistunt e vino potae. @@Concitatricem vim habe[2t e]2t satyrion. duo eius genera: @1 €longioribus foliis quam oleae, caule IIII digitorum, flore €purpureo, radice gemina ad formam hominis testium, €alternis annis intumescente ac residente. altera satyrios €orchis cognominatur et femina esse credita [2est]2. distin-€guitur internodiis et ramosiore frutice, radice fascini. €nascitur fere iuxta mare. haec tumores et vitia partium €earum cum polenta inlita sedat vel per se trita. supe-€rioris radix in lacte ovis colonicae data nervos intendit, eadem ex aqua remittit. Graeci satyrion foliis lilii €rubris, minoribus et III non amplius e terra exeuntibus €tradunt, caule levi, cubitali, nudo, radice gemina, cuius €inferior pars et maior mares gignat, superior ac minor €feminas. et aliud genus satyrii erythr[2ai]2con appellant, €semine viticis maiore, levi, duro, radicis cortice rufo; €intus album includi sapore subdulce, fere in montuosis inveniri. venerem, etiam si omnino manu teneatur radix, €stimulari, adeo si bibatur in vino austero; arietibus quo-€que et hircis segnioribus in potu dari, et a Sarmat[2i]2a €equis ob adsiduum laborem pigrioribus in coitu, quod €vitium prosedamum vocant. restinguit vim eius aqua mulsa @1 aut lactuca sumpta. in totum quidem Graeci, cum con-€citationem hanc volunt significare, satyrion appellant, sic €et crataegin cognominantes et thelygonon et arrhe[2no]2gonon, €quarum semen testi[2b]2u[2s]2 simile est. tithymalli quoque ra-€morum medullam habentes ad venerem proniores fieri €dicuntur. prodigiosa sunt quae circa hoc tradit Theo-€phrastus, auctor alioqui gravis, septuageno coitu durasse €libidinem contactu herbae, cuius nomen genusque non posuit._Sideritis adalligata varices minuit et sine €dolore praestat. €@@Podagrae morbus rarior solebat esse non modo patrum €avorumque memoria, verum etiam nostra, peregrinus et €ipse, nam si Italiae fuisset antiquitus, Latinum nomen in-€venisset. insanabilis non est credendus, quippe quoniam €et in multis sponte desiit et in pluribus cura. medentur €radices panacis cum uva passa, sucus hyoscyami cum farina €vel semen, scordion ex aceto, Hiberis uti dictum est, €verbenaca cum axungia trita, cyclamini radix, cuius de-coctum et pernionibus. podagras refrigerat radix e xiphio, €semen e psyllio, cicuta cum lithargyro aut axungia, aizoum @1 €in primo impetu podagrae rubentis, hoc est calidae. utri-€libet vero convenit erigeron cum axungia, plantaginis folia €trita addito sale modico, argemonia tusa ex melle. me-€detur et verbenaca inlita aut si pedes macerentur in aqua, in qua decocta sit, et lappago, similis anagallidi, €nisi esset ramosior ac pluribus foliis, gravis odoris. quae €talis est, mollugo vocatur; similis, sed asperioribus foliis €asperugo. superioris et sucus pondere #1108 I in vini II cya-this cotidie sumitur._Praecipue vero liberat eo €malo ph[2y]2cos thalassion, id est fucus marinus, lactucae €similis, qui conchyliis substernitur, non podagrae modo, €sed omnibus articulorum morbis inpositus, priusquam arefiat. €tria autem genera eius: latum et alterum longius, qua-€damtenus rubens, tertium crispis foliis, quo in Creta vestes €tingunt, omnia eiusdem usus. Nicander ea et adversus serpentes in vino dedit. salutare est et semen eius herbae, €quam psyllion appellavimus, madefactum aqua admixtis €in heminam seminis resinae Colophoniae coclearibus II, @1 €turis uno. laudantur et mandragorae folia cum polenta €tunsa. €@@Talis vero tumentibus limus aquaticus cum oleo €subactus mire prodest, articulis sucus e centaurio minore. idem nervis utilissimus, item centauris. Vettonica nervis €discurrentibus per scapulas, umeris, spinae, lumbis pota €ut in iocinere, articulis quinquefolium inposit[2um]2, mandra-€gorae folia cum polenta vel radix recens tusa cum cucu-€mere silvestri vel decocta in aqua, digitorum in pedibus €rimis polypodii radix, articulis sucus hyoscyami cum axungia, €amomon suco decocto, item centunculus decocta vel muscus €recens ex aqua obligatus, donec inarescat, item lappae boariae radix e vino pota._Cyclaminos decocta in aqua €perniunculos curat omniaque alia frigoris vitia, perniunculos €et cotydelon cum axungia, folia ex batrachio, epithymi €sucus. clavos pedum extrahit ladanum cum castoreo, ver-€benaca ex vino. @@Nunc peractis malis, quae membratim sentiuntur, €dicemus de [2i]2is, quae totis corporibus grassantur. remedia €autem haec communia invenio [2ap]2ut a[2uc]2to[2r]2es potanda: €dodecatheum, de qua diximus, deinde panacis omnium €generum radices, peculiariter longinquis morbis, et semen @1 €interaneorum vitiis, ad omnes vero dolores corporis sucum €e scordio, item Vettonicae, quae pota colorem plumbeum €corporis privatim emendat, gratiorem reducit. @@Geranion aliqui myrrin, alii myrtidan appellant. €similis est cicutae, minutioribus foliis et caule brevior, €rotunda, saporis et odoris iucundi. nostri sic eam tradunt, €Graeci foliis paulo candidioribus quam malvae, caulibus €tenuibus, pilosis ramosam ex intervallis, binum palmorum; €e[2sse]2 in his folia, inter quae in cacuminibus capitula sint gruum. alterum genus foliis anemones, divisuris longio-€ribus, radice mali modo rotunda, dulci, reficientibus se €ab imbecillitate utilissima, et fere talis vera est. bibitur €contra phthisis drachma in cyathis vini III bis die, item €contra inflationes, et cruda idem praestat. sucus radicis €auribus medetur, opisthotonis semen drachmis IIII cum pipere et murra potum. phthisis sanat et plantaginis sucus, €si bibatur, et ipsa decocta in cibo; e sale et oleo a somno €matutino refrigerat. eadem datur iis, quos atrophos vocant, €interpositis diebus, Vettonica vero phthisicis ecligmate cum €melle, fabae magnitudine, agaricum potum obolis II in €passo, vel daucum cum centaurio maiore in vino. phage- @1 €daenis, quod nomen sine modo esurientium est et alias €ulcerum, tithymalli medentur cum sesamis sumpti. @@Inter mala universi corporis vigiliae sunt pleris-€que. harum remedio monstratur panaces, clymenos, aristo-€lochia odore et peruncto capite, aizoum sive sedum, si €involutum panno nigro ignorantis pulvino subiciatur, et €onothera[2s]2 sive onear, hilaritatem adferens in vino, amygdalae €folio, flore roseo, fruticosa, longa radice et, cum siccata €est, vinum olente. haec in potu data feras quoque mitigat. cruditates, quae nausiam faciunt, digerunt[2ur]2 Vettonica €pota; eadem a cena concoctionem facit in oxymelitis cya-€this III drachmae pondere et crapulam discutit, item aga-€ricum post cibum in aqua calida potum._Paralysin Vet-€tonica sanare dicitur, item Hiberis ut dictum est. eadem €et torpentibus membris prodest, item argemonia omniaque, €quae secari periclitentur, discutiendo. @@Comitiales sanantur panacis, quam Heraclion €diximus, radice pota cum coagulo vituli marini ita, ut €sint panacis III partes, plantag[2ine]2 pota, Vettonica in oxy- @1 €melitis drachma vel agarico obolis III, foli[2is]2 quinquefolii €ex aqua. sanat et archezostis, sed anno pota. sanat et baccaris radix arida in pulverem contrita cyathis III cum €coriandri uno in aqua calida, et centunculus trita in aceto €aut melle aut in aqua calida, verbenaca ex vino pota, hy-€sopi bacae ternae contritae in aqua potae diebus XVI, €peucedanum cum coagulo vituli marini aequis portionibus €potum, quinquefolii contrita folia ex vino et sumpta diebus €XXX, Vettonicae farina pondere #1108 III cum aceti scilli[2n]2i €cyatho, mellis Attici uncia, scamonium obolis II cum ca-€storei drachmis IIII. þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨š˜ó@@Febres frigidas leviores facit agaricum potum in €calida aqua, tertianas sideritis cum ole[2o]2, item ladanum, €quod in segetibus nascitur, contusum, plantago ex aqua €mulsa II horis ante accessionem pota binis drachmis vel €sucus radicis madefactae vel tusae vel ipsa radix trita in €aqua ferro calfacta. quidam ternas radices in III cyathis €aquae dedere. eadem in quartanis quaterna fecerunt. @1 buglosso inarescente, si quis medullam e caule eximat €dicatque, ad quem liberandum febri id faciat, et alliget ei €VII folia ante accessionem, aiunt febri liberari; item Vetto-€nicae * * * drachmam in aquae mulsae cyathis III vel aga-€ricum, maxime in [2i]2is febribus, quae cum horrore veniant. €quinquefolii folia quidam terna tertianis dedere, quaterna €quartanis, plura ceteris; alii omnibus III obolos cum pipere ex aqua mulsa. verbenaca quidem et iumentorum febribus €in vino medetur, sed in tertianis a tertio geniculo incisa, €quartanis a quarto. bibitur et semen hyperici utriusque €in quartanis et horroribus, Vettonicae farina, quae omnes €horrores coercet, item panaces, adeo excalefactoria natura, €ut per nivem ituris bibere id perunguique eo praeci-€piant. et aristolochia perfrictionibus resistit. @@Phreneticos somnus sanat, qui contingit peuce-€dano ex aceto capiti infuso, anagallidum suco. e diverso €lethargicos excitare labor est; hoc praestant Euphorbeum €ex aceto naribus tactis, peucedani sucus. contra insanias €Vettonica bibitur. carbunculos rumpit panaces, sanat Vetto- @1 €nicae farina ex aqua aut brassica cum ture, frequenti potu €calidae, vel e carbone in conspectu restincto favilla digito €sublata et inlita, vel plantago tusa, tithymallus characi[2a]2s. @@Hydropicos sanat panac[2e]2s, plantago in cibo, cum €prius panem siccum comederint sine potu, Vettonica drach-€mis II in II cyathis vini aut mulsi, vel agaricum vel semen €lonchitidis II lingulis ex aqua potum, psyllion ex vino, €anagallidum sucus, cotyledonis radix e mulso, ebuli re-€centis radix excussa tantum nec colluta, quod II digiti €conprehendant, ex vini veteris caldi hemina, trifolii radix €drachmis II in vino, tithymallum platyphyllon cognomine, semen hyperici, quod caros appellatur, acte, quam esse €ebulum putant quidam, radice contrita in vini cyathis III, €si febris absit, vel semine ex vino nigro, item verbenaca €fasciculo manus plenae in aqua decocta ad dimidias. prae-€cipue tamen chamaeactes sucus aptissimus creditur._ €Eruptiones pituitae emendant plantago, cyclamini radix e €melle, ebuli folia trita e vetere vino; inposita etiam boam €sanant, id est rubentes papulas, pruriginem sucus strychni €inlitus. @@Igni sacro medentur aizoum, folia trita cicutae, @1 €mandragorae radix; secatur in asses ut cucumis, primum-€que super mustum suspenditur, mox in fumo, dein t[2er]2itur €e vino aut aceto. prodest et vino myrteo fovere, mentae €sextans vivi sulpuris uncia ex aceto simul trita, fuligo ex €aceto. ignis sacri plura sunt genera, inter quae medium €hominem ambiens, qui zoster vocatur, et enecat, si cinxit. €medetur plantago cum creta Cimolia et peristereos per se, €radix persollatae; aliis, quae serpunt, cotyledonis radix cum mulso, aizoum, sucus e linozosti ex aceto. Radix €polypodi inlita luxatis medetur, doloremque et tumores €tollunt semen psyllii, folia plantaginis trita, sale modice €addito, verbasci semen ex vino decoctum contritum, cicuta €cum axungia. folia ephemeri tuberibus tumoribusque in-€linuntur, quae etiamtum discuti possunt. @@Morbum regium in oculis praecipue mirari est, te-€nuitatem etiam densitatemque tunicularum felle subeunte. €Hippocrates a septimo die in febri mortiferum signum @1 €esse dicit. nos scimus vixisse aliquos etiam ab hac de-€speratione. fit vero et ci[2t]2ra febres expugnaturque centaurio €maiore ut diximus poto, Vettonica, agarici obolis III ex €vini veteris cyatho, item verbenacae folio obolis III ex vini calidi hemina quadriduo. sed celerrime quinquefolii €sucus medetur III cyathis potus. cyclamini radix drachmis €III bibitur in loco calido et a perfrictionibus tuto_su-€dores enim felleos movet_, folia tussilaginis ex aqua, €semen linozostis utriusque inspersum potioni vel cum ab-€sinthio aut cicere decoctum, hysopi bacae cum aqua potae, €lichen herba, si, cum sumitur, cetero olere abstineatur, €polythrix in vino data, struthion in mulso. @@Passim et in quacumque parte, sed maxime in-€commoda nascuntur qui furunculi vocantur, mortiferum €aliquando malum consectis corporibus. remedio sunt pycno-€comi folia trita cum polenta, si nondum caput fecerint. €discutiunt et folia ephedri inlita. @@Fistulae quoque in omni parte serpunt medicorum €vitio male sectis corporibus. auxilio est centaurium minus €collyriis cum melle decocto additis, plantaginis sucus in-€fusus, quinquefolium cum sale et melle, ladanum cum €castoreo, cotyledon cum medulla cervina calefacta et in- @1 €posita; verbasci radicis medulla collyrii tenuitate in fistulam €additur vel aristolochiae radix vel sucus tithymalli. @@Collectiones inflammationesque sanant argemoniae €folia inlita, duritias et collectiones omnes verbenaca vel €quinquefolium decoctum in aceto, verbasci folia vel radix, €hysopum e vino inpositum, acori radix decocto eius foven-€tibus, aizoum, item quae contusa sint duritiasque et sinus corporis illecebra. omnia infixa corpori extrahunt folia €tussilaginis, daucum, semen leontopodii tritum in aqua €cum polenta. suppurationibus inponuntur pycnocomi folia €trita cum polenta vel semen, item orchis. vitia, quae sint €in ossibus, satyrii radice inposita efficacissime sanari dicun-€tur, nomae et collectiones omnes fuco maris, priusquam €inarescat. et alcimae radix collectiones discutit. @@Ambusta sanantur plantagine, arctio ita ut cicatrix €fallat_folia eius in aqua decocta contrita inlinuntur_, €radice cyclamini, aizoo, herba ipsa hyperici, quod corissum €appellavimus. @@Nervis et articulis convenit plantago trita cum €sale, argemonia tusa ex melle. peucedani suco perunguntur @1 €spastici, tetanici, nervorum duritiae aegilopis suco; dolo-€ribus [2e]2rigeron ex aceto inlinitur, epithymum. spasticis et €opisthotonicis perungui semine hyperici, quod caros vocatur, €idemque bibere prodest. phrynion dicitur etiam abscisos €sanare nervos, si confestim inponatur trita vel mansa. €spasticis, tremulis, opisthotonicis al[2c]2imae radix bibitur ex €aqua mulsa. sic et rigores excalfacit. @@Sanguinis profluvia sistit herbae Paeoniae semen €rubrum_eadem et in radice vis_, clymenus vero, €sive ore sanguis reiciatur sive naribus sive alvo fluat sive €feminarum utero, item Lysimachia pota vel inlita vel na-€ribus indita, item plantaginis semen, quinquefolium potum €et inlitum, cicutae semen in nares, si inde fluat, tritum €ex aqua inditum, aizoum, astragali radix. sistit et [2i]2sch[2a]2e-€mon et Achillia. @@Equisaetum, hippuris Graecis dicta et in €pratis vituperata nobis_est autem pilus terrae equinae €saetae similis_, lienes cursorum extinguit decocta fictili €novo ad tertias quantum vas capiat et per triduum heminis €pota; unctis esculentis ex ante diem unum interdicitur. @1 Graecorum varia circa hanc opinio: alii pinus foliis similem, €nigricantem eodem nomine appellant, vim eius admirabilem €tradentes, sanguinis profluvia vel tacto tantum ea homine €sisti; alii hippurin, alii ephedron, alii anabasim vocant, €traduntque iuxta arbores nasci et scandente[2m]2 eas depen-€dere comis iunceis multis, nigris, ut ex equorum cauda, €geniculatis ramulis, folia habere pauca, tenuia, exigua, €semen rotundum, simile coriandro, radice lignosa, nasci in arbustis maxume. vis eius spissare corpora. sucus €sanguinem e naribus fluentem inclusus sistit, item alvum. €medetur dysintericis in vino dulci potus cyathis III, urinam €ciet, tussim, orthopnoeam sanat, item rupta et quae ser-€punt. intestinis et vesicae folia bibuntur, enterocelen cohibet. €faciunt et aliam hippurim brevioribus et mollioribus comis €candidioribusque, perquam utilem ischiadicis et vulneribus ex aceto inposita[2m]2 propter sistendum sanguinem._Et €nymphaea trita plagis inponitur. peucedanum cum semine þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨š›‡ƒcupressi bibitur, si sanguis per os redditus est fluxitve €ab infernis. sideritis tantam vim habet, ut quamvis re-€centi gladiatoris vulneri inligata sanguinem claudat, quod €facit et ferulae cinis vel carbo, fungus vero etiam effi-cacius, qui secundum radicem eius nascitur. per €nares autem fluenti et cicutae semen tritum ex aqua addi-€tumque efficax habetur, item stephanomeli[2s]2 ex aqua. Vetto- @1 €nicae farina e lacte caprino pota sistit ex ubere fluentem €plantagoque contusa. eiusdem sucus vomentibus sanguinem €datur. ad erraticum autem radix persollatae cum axungia vetere inlita probatur; ruptis convulsisque, ex alto €deiectis centaurium maius, Gentianae radix trita vel de-€cocta vel sucus, Vettonica et hoc amplius a vocis aut €lateris contentionibus panaces, [2s]2cordium, aristolochia pota, €agaricum, i[2d]2em contusis et eversis potum II obolis in €mulsi cyathis III aut, si febris sit, in aqua mulsa, ver-€bascum, cuius flos similis auro est, acori radix, aizoum €omne, sed maioris sucus efficacissime, item symphyti ius €vel radicis decoctum, daucos cruda, erysithales_flore €luteo, foliis acanthi_e vino, item chamaerops et in €sorbitione irio vel plantago omnibus modis, item * * * . @@Phthiriasi Sulla dictator consumptus est, nascun-€turque in sanguine ipso hominis animalia exesura cor-€pus. resistitur uvae taminiae suco aut veratri cum oleo €perunctis corporibus; taminia quidem in aceto decocta €etiam vestes eo taedio liberat. @@Ulcera multorum sunt generum ac multis @1 €modis curantur. panacis omnium generum radix ex vino €calido inlinitur manantibus. sicca[2t]2 privatim quam Chiro-€niam diximus; cum melle trita tubera aperit ulceribus-€que, quae serpunt, deploratis auxilio est cum aeris flore €vino temperata omnibus modis, vel semine vel flore vel €radice. eadem cum polenta vetustis volneribus prodest, Heraclion quoque siderion, Apollinaris, psyllium, traga-€cantha. scordotis cum melle purgat; farina eius carnis €excrescentes per se inspersa consumit. Polemonia ulcera, €quae cacoe+the vocant, sanat; centaurium maius inspersum €vel inlitum, item minoris coma decocta vel trita vetera €quoque ulcera purgat et persanat. folliculi clymeni re-€centibus plagis inponuntur. inlinitur autem Gentiana ulce-€ribus, quae serpunt, radice tusa vel decocta in aqua ad €mellis crassitudinem vel suco, volneribus ex ea factum Lycium. Lysimachia recentibus plagis medetur, plantago €omnium generum ulceribus, peculiariter senum et infantium. €igni emollita melior et cum cerato crassa ulcerum labra €purgat, nomas sistit; tritam suis foliis integere oportet. €suppurationes, collectiones, sinus ulcerum chelidonia quoque €siccantur, volnera adeo, ut etiam pro spodio utantur; eadem iam desperatis cum axungia inponitur. dictamnum pota €sagittas pellit et alia tela extrahit inlita_bibitur ex €aquae cyatho foliorum obolo_, proxime pseudodictamnum; €utraque et suppurationes discutit. aristolochia quoque @1 €putria ulcera exest, sordida purgat cum melle vermesque €extrahit, item clavos in ulcere natos et infixa corpori €omnia, praecipue sagittas et ossa fracta cum resina, cava €vero ulcera explet per se et cum iride, recentia vulnera ex aceto; vetera ulcera verbenaca, quinquefolium cum sale €et melle. radices persollatae volneribus ferro inlatis re-€centibus inponuntur, folia veteribus; cum axungia utr[2i]2mque €et suo folio operitur damasonium, ut in struma, folia ver-basci ex aceto aut vino. peristereos ad omnia genera €vel callosorum putrescentiumque ulcerum facit. manantia €nymphaeae Heracliae radix sanat, item cyclamini radix vel €per se vel ex aceto vel cum melle; eadem et contra stea-€tomata efficax. sic et ad ulcera manantia hysopum, item €peucedanum; e[2i]2 ad recentia volnera vis tanta est, ut squa-€mam ossibus extrahat. praestant hoc et anagallides cohi-€bentque quas vocant nomas et rheumatismos, utiles et recentibus plagis, sed praecipue senum corpori, cum ce-€rato apostemata et ulcera taetra folia mandragorae recentia, €radix volnera cum melle aut oleo, cicuta cum siligine mixta €mero, aizoum herpetas quoque ac nomas ac putrescentia, €sicut erigeron verminosa, recentia autem volnera astragali €radix et vetera ulcera, quae purgat hypocisthis utraque. leon- @1 €topodii semen tritum in aqua et cum polenta inlitum spicula sagittarum extrahit, item pycnocomi semen. tithymallus €characias suco gangraenas, phagedaenas, putria vel decocto €ramorum cum polenta et oleo, orchis radices hoc amplius €et ca[2c]2oe+th[2e]2 cum melle, siccae et recentes per se vulnera, €onothera effer[2a]2ntia sese ulcera sanat. Scythae ul[2c]2era Scy-€thica curant. ad carcinomata argemonia ex melle effica-cissima est. ulceribus praesanatis asphodeli radix decocta €ut diximus, trita cum polenta et inlita, quibuscumque €vero Apollinaris, astragali radix in pulverem trita umidis €ulceribus prodest, item callithrix decocta in aqua, privatim €vero iis, quae calciamento facta sint, verbenaca nec non €et Lysimachia contrita ac nymphaea arida infriata. poly-thrix inveteratis iisdem utilior est._Poly[2c]2nemon €cunilae bubulae similis est, semine pulei, surculosa, multis €geniculis, corymbo [odorata] acri et dulci odore, ferro €factis conmanducata inponitur, quinto die solvitur. sym-€phyton ad cicatricem celerrime perducit, item sideritis; haec inponitur ex melle. verbasci semine ac foliis ex vino de-€coctis ac tritis omnia infixa corpori extrahuntur, item €mandragorae foliis cum polenta, cyclamini radicibus cum @1 €melle. trixaginis folia in oleo contrita iis maxime adhi-€bentur ulceribus, quae serpunt, et al[2ci]2ma in melle trita, €Vettonica ad carcinomata et malandrias veteres addito sale. @@Verrucas tollit argemonia ex aceto vel batrachii €radix, quae et ungues scabros aufert, linozostidis utriusque €folia vel sucus inlitus. tithymalli omnes genera verru-€carum omnia, item pterygia, varos tollunt; cicatrices cum €elegantia ad colorem reducit ladanum._Artemisiam €et elelisphacum alligatas qui habeat viator negatur lassi-€tudinem sentire._ @@Muliebribus morbis medetur maxime in universum €Paeoniae herbae semen nigrum ex aqua mulsa; eadem et €in radice vis. menses ciet panacis semen cum absinthio, €menses et sudores scordotis potu et inlitu. Vettonica €drachma in vini cyathis III bibitur contra omnia volvarum €vitia aut quae a partu fiunt. menses nimios sistit Achillia adposita et decoctum eius insidentibus. mammis inponitur €hyoscyami semen ex vino, locis radix in cataplasmate, €mammis et chelidonia. secundas morantes vel partus emor-€tuos radices panacis adpositae extrahunt. ipsum panac[2e]2s @1 €e vino potum volvas purgat adpositumque cum melle. Pole-€monia pota ex vino secundas pellit, nidore corrigit volvas. centauri minoris sucus potu fotuque menses ciet, item €maioris radix in volvae doloribus isdem modis prodest, €derasa vero et adposita extrahit partus emortuos. plantago €adponitur in lana in dolore volvae, in strangulatu bibitur. €sed praecipua dictamno vis est: menses ciet, partus emortuos €vel traversos eicit_bibitur ex aqua foliorum obolo_, €adeo ad haec efficax, u[2t]2 ne in cubiculum quidem praegnan-€tium inferatur, nec potu tantum, sed et inlitu et suffitu valet; proxime pseudodictamnum, sed menses ciet cum €mero decoctum denarii pondere. plurimis tamen modis €aristolochia prodest, nam et menses et secundas ciet et €emortuos partus extrahit, murra et pipere additis pota vel €subdita; volvas quoque procidentes inhibet fotu vel suffitu vel subiectu, maxime tenuis. strangulatum ab his men-€sumque difficultatem agaricum obolis III in vini veteris €cyatho potum emendat, peristereos adposita in adipe suillo €recenti, antirrhinon cum rosaceo et melle. item adposita €nymphaeae Thessalae radix dolori medetur, in vino nigro €pota profluvia inhibet; e diverso ciet cyclamini radix pota et adposita et vesicae insidentium decocto medetur. se-€cundas pota cissanthemos pellit, volvam sanat. e xiphio €radix superior menses ciet drachma ex aceto pota. peuce- @1 €danum strangulatus volvae nidore ustum recreat, menses €albos praecipue psyllion drachma in cyathis III aquae, €semen mandragorae potum volvam purgat, menses ciet þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨š›sucus adpositus et emortuos partus. nimia rursus pro-€fluvia sistit semen cum vivo sulphure, contra [2e]2a ciet ba-€trachium potu vel cibo, ardens alias, ut diximus, cruda, €sed cocta commendatur sale et oleo et cumino. daucum €et menses et secundas potu facillime pellit, ladanum suffitu €corrigit volvas, dolori earum exulceratisque inponitur. emortua scamonium pellit potum vel adpositum. menses €ciet hypericum utrumque adpositum, ante alia vero, ut €Hippocrati videtur, crethmos e vino semine vel radicis €cortice, trahit et secund[2a]2s, succurrit et strangulationibus €ex aqua pota; item radix e geranio peculiariter secundis €inflationibusque volvarum conveniens. purgat hippuris pota €et adposita volvas, polygonus pota. menses ciet et alc[2i]2mae €radix, folia plantaginis pellunt, item agaricum ex aqua mulsa. Artemisia volvae medetur trita, ex oleo irino aut €cum fico aut cum murra adposita; eiusdem radix pota in €tantum purgat, ut partus enectos extrahat. menses et se- @1 €cundas ciet ramorum decoctum insidentibus, item folia €pota drachma. ad eadem omnia prosunt vel inposita ventri imo cum farina hordeacia. acoron quoque utile est inte-€rioribus feminarum morbis et conyza utraque et crethmos. €et anthyllides duae vulvis utilissimae torminibusque et se-€cundarum morae in vino potae. callithrix fotu locis me-€detur, albugines in capite tollit, capillos inficit oleo trita. €geranion in vino albo potum, hypocisthis in rubro pro-€fluvium sistunt. hysopum suffocationes laxat. radix ver-€benacae pota ex aqua ad omnia in partu aut ex partu mala praestantissima est. peucedano quidam miscent in €vino nigro semen cupressi contritum. nam semen psyllii €defervefactum in aqua, cum intepuit, epiphoras omnes uteri €lenit. symphyton tritum in vino nigro evocat me[2n]2ses. €partus accelerat scordotis pota drachma suci in aquae €mulsae cyathis IIII. dictamni folia praeclare dantur ex €aqua; constat unius oboli pondere, vel si mortui sint in €utero infantes, protinus reddi sine vexatione puerperae. €similiter prodest pseudodictamnum, sed tardius, cyclaminos €adalligata, cissanthemos pota, item Vettonicae farina ex €aqua mulsa. @@Arsenogonon et thelygonon herbae sunt habentes €uvas floribus oleae similes, pallidioris tamen, semen album @1 €papaveris modo. thelygoni potu feminam concipi narrant; €arsenogonon ab ea semine oleae nec alio distat; huius €potu mares generari, si credimus. alii utra[2m]2que ocimo €simil[2em]2 tradunt, arsenogoni autem semen geminum esse €testibus simile. @@Mammarum vitiis aizoum, quod digitillum appella-€vimus, unice medetur. [2e]2rigeron ex passo mammas ube-€riores facit, sonc[2i c]2um farre coct[2i i]2u[2s]2. quae vero mastos €vocatur, inlita pilos mammarum partu nascent[2es]2 aufert; €testas in facie aliaque cutis vitia emendat Gentiana, nym-€phaea Heraclia inlita, cyclamini radix maculas omnes. €cacaliae grana mixta cerae liquidae extendunt cutem in €facie erugantque. vitia omnia acori radix emendat. @@Capillum ly[2c]2i[2u]2m [2su]2co flavum facit, denigrat hype-€ricum, quod et coris[2s]2um vocatur, item ophr[2y]2s herba, den-€ticulato oleri similis, foliis II. nigritiam dat et Polemonia €in oleo decocta. psilotrum nos quidem in muliebribus €medicamentis tractamus, verum iam et viris est in usu. €efficacissimum autem habetur archezostis, item tithymalli, @1 €suco vel in sole cum oleo inlito crebro vel evolsis pilis. €_Quadripedum scabiem sanat hysopum ex oleo, suum €anginas peculiariter sideritis._Verum et reliqua genera €herbarum reddamus.  Ÿôÿ@@@@{1LIBER XXVII}1 ‘@@Crescit profecto apud me certe tractatu ipso €admiratio antiquitatis, quantoque maior copia herbarum €dicenda restat, tanto magis adorare priscorum in inveniendo €curam, in tradendo benignitatem subit. nec dubie superata €hoc modo posset videri etiam rerum naturae ipsius muni-ficentia, si humani operis esset inventio. nunc vero deorum €fuisse eam apparet aut certe divinam, etiam cum homo €inveniret, eandemque omnium parent[2e]2m et genuisse haec €et ostendisse, nullo vitae miraculo maiore, si verum fateri €volumus. Scythicam herbam a Maeotis paludibus et Euphor-€beam e monte Atlante ultraque Herculis columnas e[2x]2 ipso €rerum naturae defectu, parte alia Britannicam ex oceani insulis extra terras positis, itemque Aethiopidem ab exusto €sideribus axe, alias praeterea aliunde ultro citroque hu-€manae saluti in toto orbe portari, inmensa Romanae pacis €maiestate non homines modo diversis inter se terris gen- @1 €tibusque, verum etiam mont[2e]2s et excedentia in nubes iuga €partusque eorum et herbas quoque invicem ostentante! €aeternum, quaeso, deorum sit munus istud! adeo Romanos €velut alteram lucem dedisse rebus humanis videntur. @@Sed antiquorum curam diligentiamque quis possit €satis venerari? constat omnium venenorum ocissimum esse €aconitum et tactis quoque genitalibus feminini sexus ani-€malium eodem die inferre mortem. hoc fuit venenum, €quo interemptas dormient[2e]2s a Calpurnio Bestia uxores €M. Caelius accusator obiecit. hinc illa atrox peroratio eius €in digitum. ortum fabulae narravere e spumis Cerberi €canis extrahente ab inferis Hercule ideoque apud Hera-€cleam Ponticam, ubi monstratur is ad inferos aditus, gigni. hoc quoque tamen in usus humanae salutis vertere scor-€pionum ictibus adversari experiendo datum in vino calido. €ea est natura, ut hominem occidat, nisi invenerit quod €in homine perimat. cum eo solo conluctatur veluti prae-€sentius invento, [sola haec pugna est, cum venenum in €visceribus reperit] mirumque, exitialia per se ambo cum €sint, duo venena in homine conmoriuntur, ut homo supersit. immo vero etiam ferarum remedia antiqui prodiderunt de- @1 €monstrando, quomodo venenata quoque ipsa sanarentur. €torpescunt scorpiones aconiti tactu stupentque pallentes et €vinci se confitentur. auxiliatur [2i]2is helleborum album tactu €resolvente, ceditque aconitum duobus malis, suo et om-€nium. quae si quis ulla forte ab homine excogitari po-tuisse credit, ingrate deorum munera intellegit. tangunt €carnes aconito necantque gustatu earum pantheras, nisi €hoc fieret, repleturas illos situs. ob id quidam pardalianches €appellavere. at illas statim liberari morte excrementorum €hominis gustu demonstratu[2m]2. quod certe casu repertum €quis dubitet et, quotiens fiat, etiam nunc ut novum nasci, €quoniam feris ratio et usus inter se tradi non possit? hic ergo casus, hic est ille qui pluruma in vita invenit €deus_hoc habet nomen per quem intellegitur eadem €et parens rerum omnium et magistra_, utraque con-€iectura pari, sive ista cotidie feras invenire sive semper €scire iudicemus. pudendumque rursus omnia animalia, quae sint salutaria ipsis, nosse praeter hominem. sed €maiores oculorum quoque medicamentis aconitum misceri €saluberrime promulgavere aperta professione, [2ne]2 malum €quidem ullum esse sine aliquo bono. fas ergo nobis erit, €qui nulla diximus venena, monstrare quale sit aconitum, €vel deprehendendi gratia. folia habet cyclamini aut cucu- @1 €meris, non plura IIII, ab radice, leniter hirsuta, radicem €modicam, cammaro similem marino; quare quidam cam-€maron appellavere, alii thelyphonon ex qua diximus causa. €cauda radicis incurvatur paulum scorpionum modo, quare €et scorpion aliqui vocavere. nec defuere qui myoctonon €appellare mallent, quoniam procul et e longinquo odore mures necat. nascitur in nudis cautibus, quas aconas no-€minant, et ideo aconitum aliqui dixere, nullo iuxta, ne €pulvere quidem, nutriente. hanc aliqui rationem nominis €adtulere; alii, quoniam vis eadem esset in morte, quae €cotibus in ferri acie deterenda, statimque admota velocitas €sentiretur. @@Aethiopis folia habet [2p]2hl[2o]2mo similia, magna ac €multa et hirsuta, ab radice, caulem quadriangulum, scabrum, €similem arctio, multis concavum alis, semen ervo simile, €candidum, geminum, radices numerosas, longas, plenas, €molles, glutinosas gustu. siccae nigrescunt indurescuntque, ut cornua videri possint. praeter Aethiopiam nascuntur €et in Ida monte Troadis et in Messenia. colliguntur €autumno, siccantur in sole aliquot diebus, ne situm sentiant. €medentur volvis pota[2e]2 in vino albo, ischiadicis, pleuriticis, þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨›˜Œ…faucibus scabris decoctae potui dantur. sed quae ex Aethiopia @1 venit, eximie atque ilico prodest._[2Ag]2eraton feru-€lacea est, duorum palmorum altitudine, origano similis, €flore bullis aureis. huius ustae nidor urinam ciet volvas-€que purgat, tanto magis insidentibus. causa nominis [non haec, sed] quoniam diutissime non marcescit._Aloe €scillae similitudinem habet, maior et pinguioribus foliis, €ex obliquo striata. caulis eius tener est, rubens medius, €non dissimilis antherici, radice una, ceu palo in terram €demissa; [2ipsa]2 gravis odore, gustu amara. laudatissima ex €India adfertur, sed nascitur et in Asia, non tamen ea €utuntur nisi ad volnera recentibus foliis, mirifice enim €conglutina[2n]2t suco. ob id in turbinibus cadorum eam se-runt ut aizoum maius. quidam et caulem ante maturi-€tatem seminis incidunt suci gratia, aliqui et folia. invenitur €et per se lacrima adhaerens; ergo pavimentandum ubi sata €sit censent, ut lacrima non absorbeatur. fuere qui tra-€derent in Iudaea super Hierosolyma metallicam eius na-€turam, sed nulla magis inproba est, neque alia nigrior est aut umidior. erit ergo optima pinguis ac nitida, rufi €coloris, friabilis et iocineris modo coacta, facile liquescens; €inprobanda nigra et dura, harenosa, quaeque gustu intel-€legitur, cummi adulterata et acacia. natura eius spissare, @1 €densare et leniter calfacere; usus multi, sed principalis €alvum solvere, cum paene sola medicamentorum, quae id €praestant, confirmet etiam stomachum, adeo non infestet ulla vi contraria. bibitur drachma, ad stomachi vero disso-€lutionem in II cyathis aquae tepidae vel frigidae coclearis €mensura bis terve in die ex intervallis, ut res exigit, €purgationis autem causa plurimum III drachmis, efficacior, €si pota ea sumatur cibus. capillum fluentem continet cum €vino austero capite contra pilum peruncto. dolorem capitis €sedat temporibus et fronti inposita ex aceto et rosaceo dilutiorque infusa. oculorum vitia omnia sanari ea con-€venit, privatim prurigines et scab[2rit]2iem genarum, item €insignita ac livida inlita cum melle, maxime Pontico, ton-€sillas, gingivas et omnia oris ulcera, sanguinis excreationes, €si modicae sint, drachma ex aqua, si minus, ex aceto pota. €vulnerum quoque sanguinem et undecumque fluentem sistit per se vel ex aceto. alias etiam est vulneribus utilissima €ad cicatricem perducens. eadem inspergitur exulceratis €genitalibus virorum, condylomatis rimisque sedis, alias ex €vino, alias ex passo, alias sicca per se, ut exigat mitiganda @1 €curatio aut coercenda. haemorrhoidum quoque abundantiam leniter sistit. dysinteriae infunditur et, si difficilius con-€coquantur cibi, bibitur a cena modico intervallo, et in regio €morbo III obolis ex aqua; devorantur et pilulae cum melle €decocto aut resina terebinthina ad purganda interiora. digi-€torum pterygia tollit. oculorum medicamentis lavatur, ut €quod sit harenosissimum subsidat, aut torretur in testa €pinnaque subinde versatur, ut possit aequaliter torreri._ Alcea folia habet similia verbenacae, quae aristereon €cognominatur, caules III aut IIII, foliorum plenos, florem €rosae, radices albas cum plurimum VI, cubitales, obliquas. €nascitur in pingui solo nec sicco. usus radicis ex vino €vel aqua dysintericis, alvo citae, [2ad]2 rupta, convulsa._ Alypon cauliculus est, molli capite, non dissimile betae, €acre gustu ac lentum mordensque vehementer et accendens. €alvum solvit in aqua mulsa addito sale modico. minima €potio II drachmarum, media IIII, maxima VI, [2eximi]2a pur-gatione quibus datur e gallinaceo [2iu]2re._Alsine, quam @1 €quidam myosoton appellant, nascitur in lucis, unde et €alsine dicta est. incipit a media hieme, arescit aestate €media. cum prorepit, musculorum aures imitatur foliis. €sed aliam docebimus esse quae iustius myosotis vocetur. €haec eadem erat quae hel[2x]2ine, nisi minor minusque hir-€suta esset. nascitur in hortis et maxime parietibus. cum teritur, odorem cucumeris reddit. usus eius ad collectiones €inflammationesque, ite[2m]2 eadem omnia quae hel[2x]2ine[2s]2, sed €infirmius. epiphoris peculiariter inponitur, item verendis €ulceribusque cum farina hordeacia. sucus eius auribus infunditur._Androsaces herba est alba, amara, sine €foliis, folliculos in cirris habens et in his semen. nascitur €in maritimis S[2y]2riae. maxime datur hydropicis drachmis II €tusa aut decocta in aqua vel aceto vel vino; vehementer €enim urinas ciet. datur et podagricis inliniturque. idem effectus et seminis._Androsaemon sive, ut alii €appellavere, ascyron non absimile est hyperico, de qua €diximus, cauliculis maioribus densioribusque et magis €rubentibus. folia alba, rutae figura, semen papaveris nigri. €comae tritae sanguineo suco manant; odor est resin[2o]2sus. €gignitur in vineis, fere medio autumno effoditur suspen-diturque. usus ad purgandam alvum tusae cum semine @1 €potaeque matutino vel a cena II drachmis in aqua mulsa €vel vino vel aqua pura, potionis totius sextario. trahit €bilem, prodest ischiadi maxime, sed poster[2o]2 die capparis €radicem resinae permixtam devorare oportet drachmae pon-€dere iterumque quadridui intervallo eadem facere, a pur-€gatione autem ipsa robustiores vinum bibere, infirmiores €aquam. inponitur et podagris et ambustis, et volneribus cohibens sanguinem._Ambrosia vagi nominis et €circa alias herbas fluctuati unam habet certam, densam, €ramosam, tenuem, III fere palmorum, tertia parte radice €breviore, foliis rutae circa imum caulem. in ramulis semen €est uvis dependentibus, odore vinoso, qua de causa botrys €a quibusdam vocatur, ab aliis Artemisia. coronantur illa €Cappadoces. usus eius ad ea, quae discuti opus sit._ Anonim quidam ononida malunt vocare, ramosam, €similem faeno Graeco, nisi fruticosior hirsutiorque esset. €odore iucunda, post ver spinosa. estur etiam muria con-€dita, recens vero margines ulcerum erodit. radix deco-€quitur in posca dolori dentium. eadem cum melle pota €calculos pellit. comitialibus datur in oxymelite decocta ad dimidias._Anagyros, quam aliqui aco[2p]2on vocant, €fruticosa est, gravis odore, flore oleris, semen in corni- @1 €culis non brevibus gignit, simile renibus, quod durescit €per messes. folia collectionibus inponuntur difficulterque €parientibus adalligantur ita, ut a partu statim auferantur. €quod si emortuus haereat et secundae mensesque morentur, €drachma bibuntur in passo folia. sic et suspiriosis dantur €et in vino vetere ad phalangiorum morsus. radix discu-€tiendis concoquendisque adhibetur, semen commanducatum vomitiones facit._Anonymos non inveniendo nomen €invenit. adfertur e Scythia, celebrata Hicesio, non parvae €auctoritatis medico, item Aristogitoni in volneribus prae-€clara, ex aqua tusa inposita, pota vero mammis prae-€cordiisve percussis, item sanguinem excreantibus. putavere €et bibendam volneratis. fabulosa arbitror quae adiciuntur, €recentem eam, si uratur, in ferrum aut aes feruminari._ Aparinen aliqui ompha[2l]2ocarpon, alii philanthropon €vocant, ramosam, hirsutam, quinis senisve in orbem circa €ramos foliis per intervalla. semen rotundum, durum, con-€cavum, subdulce. nascitur in frumentario agro aut hortis €pratisve, asperitate etiam vestium tenaci. efficax contra €serpentes semine poto ex vino drachma et contra pha-€langia. sanguinis abundantiam ex volneribus reprimunt folia inposita, sucus auribus infunditur._Arction €aliqui potius arcturum vocant. similis est verbasco foliis, @1 €nisi quod hirsutiora sunt, caule longo, molli, semine cumini. €nascitur in petrosis radice tenera, alba, dulci, qu[2a]2e deco-€quitur in vino ad dentium dolorem, [2ut ore]2 ita contineatur. €decoctum bibitur propter ischiada et stranguriam. ex vino €ambustis inponitur et pernionibus; foventur eadem cum radice semine trito in vino._Asplenon sunt qui €hemion[2i]2on vocant, foliis trientalibus, multis, radice limosa, €cavernosa sicut felicis, candida hirsuta. nec caulem nec €florem nec semen habet. nascitur in petris parietibusque €opacis, umidis, laudatissima in Creta. huius foliorum in €aceto decocto per dies XXX poto lienem absumi aiunt; €et illinuntur autem eadem. sedant et singultus. feminis þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨›˜£non danda, quoniam sterilitatem facit._Asclepias €folia hederae habet, ramos longos, radices numerosas, tenues, €odoratas, floris virus grave, semen securiclatum. nascitur €in montibus. radices torminibus medentur et contra ser-pentium ictus non solum potu, sed et inlitu._Aster €ab aliquis bubonion appellatur, quoniam inguinum prae-€sentaneum remedium est. cauliculus foliis oblongis II aut €III, in cacumine capitula stellae modo radiata. bibitur et @1 €adversus serpentes. sed ad inguinum medicinam sinistra €manu decerpi iubent et iuxta cinctus alligari. prodest et coxendicis dolori adalligata._Ascyron et ascyroides €similia sunt inter se et hyperico, sed maiores habet ramos €quod ascyroides vocatur, ferulaceos, [2c]2oma rubentes, capi-€tulis parvis, luteis. semen in caliculis pusillum, nigrum, €resinosum. comae tritae velut cruentant, qua de causa €quidam hanc androsaemon vocavere. usus seminis ad ischia-€dicos poti II drachmis in hydromelitis sextario. alvum solvit, bilem detrahit. inlinitur et ambustis._Aphaca €tenuia admodum folia habet, pusilla. altior lenticula et €siliquas maiores fert, in quibus terna aut quaterna semina €sunt, nigriora et minora lenticula. nascitur in arvis. na-€tura ad spissandum efficacior quam lenti; reliquos usus €eosdem habet. stomachi alvique fluctiones sistit semen decoctum._Alcibium qualis esset herba, non rep-€peri apud auctores, sed radicem eius et folia trita ad ser-€pentis morsum inponi et bibi, folia quantum manus capiat €trita cum vini meri cyathis III aut radicem drachmarum III pondere cum vini eadem mensura._Alectoros €lophos, quae apud nos crista dicitur, folia habet similia €gallinacei cristae plura, caulem tenuem, semen nigrum in €siliquis. utilis tussientibus cocta cum faba fresa, melle @1 €addito et caligini oculorum. solidum semen coicitur in €oculum nec turbat, sed in se caliginem contrahit; mutat €colorem et ex nigro albicare incipit et intumescit ac per se exit._Alum nos vocamus, Graeci symphyton €petraeum, simile cunilae bubulae, foliis parvis, ramis III €aut IIII a radice, cacuminibus thymi, surculosum, odoratum, €gustu dulce, salivam ciens, radice longa, rutila. nascitur €in petris, ideo petraeum cognominatum, utilissimum late-€ribus, renibus, torminibus, pectori, pulmonibus, sanguinem €reicientibus, faucibus asperis. bibitur radix trita et in vino decocta, et aliquando superlinitur. quin et comman-€ducata sitim sedat praecipueque pulmonem refrigerat. luxatis €quoque inponitur et contusis, lenit interanea. alvum sistit €cocta in cinere detractisque folliculis trita cum piperis €granis VIIII et ex aqua pota. volneribus sanandis tanta €praestantia est, ut carnes quoque, dum cocuntur, conglutinet €addita, unde et Graeci nomen inposuere. ossibus quoque €fractis medetur, alga rufa scorpionum ictibus._ Actaea gravi foliorum odore, caulibus asperis, geni-€culatis, semine nigro ut hederae, bacis mollibus, nascitur €in opacis et asperis aquosisque. datur acetabulo pleno interioribus feminarum morbis._Ampelos agria vo- @1 €catur herba foliis duris, cineracei coloris, qualem in satis €diximus, viticulis longis, callosis, rubentibus qualiter flos €quam Iovis flammam appellamus. in u[2v]2olis fert semen simile €Punici mali acinis. radix eius decocta in aquae cyathis €ternis, additis vini Coi cyathis II, alvum solvit leniter €ideoque hydropicis datur. uvolae vitia cutis in facie mu-€lierum emendant. ischiadicos quoque uti hac herba prod-€est tusa cum foliis et inlita cum suco suo. @@Absinthii genera plura sunt: Santonicum appel-€latur e Galliae civitate, Ponticum e Ponto, ubi pecora €pinguescunt illo et ob id sine felle reperiuntur, neque €aliud praestantius, multoque Italicum amarius, sed me-€dulla Pontici dulcis. de usu eius convenit, herbae facil-€limae atque inter paucas utilissimae, praeterea sacris po-€puli Romani celebratae peculiariter, siquidem Latinarum €feriis quadrigae certant in Capitolio victorque absinthium €bibit, credo, sanitatem praemio dari honorifice arbitratis maioribus. stomachum corroborat, et ob hoc sapor eius €in vina transfertur, ut diximus. bibitur et decoctum aqua €ac postea nocte et die refrigeratum sub diu; decoci VI €drachmis foliorum cum ramis suis in caelestis aquae sex-€tariis III oportet, nec [2non]2 salem addi vetustissim[2i]2 usu[2s]2 est. @1 €bibitur et madefacti dilutum; ita enim appelletur hoc ge-€nus. diluti ratio ut, quisquis fuerit modus aquae, tegatur per triduum. tritum raro in usu est, sicut et sucus ex-€pressi. exprimitur autem, cum primum semen turgescit, €madefactum aqua triduo recens aut siccum VII diebus, €dein coctum in ae+neo vaso ad tertias X heminis in aquae €sextariis XLV iterumque percolatum, herba electa, coquitur €ad crassitudinem mellis, qualiter e[2x]2 minore centaurio quae-€ritur sucus. sed hic [absinthii] inutilis stomacho capi-tique est, cum sit ille decoct[2u]2s saluberrimus. namque €adstringit stomachum bilemque detrahit, urinam ciet, alvum €emollit et in dolore sanat, ventris animalia pellit, mala-€ciam stomachi et inflationes discutit cum sile et nardo €Gallico, aceti exiguo addito, fastidia absterget, concoctiones €adiuvat, cruditates detrahit cum ruta et pipere et sale. €antiqui purgationis causa dabant cum marinae aquae ve-€teris sextario seminis VI drachmas cum III salis, mellis cyatho; efficacius purgat duplicato sale. diligenter autem €teri debet propter difficultatem. quidam et in polenta €dedere supra dictum pondus, addito puleio, alii pueris €[folia] in fico sicca, ut amaritudinem fallerent. thoracem €purgat cum iride sumptum. in regio morbo crudum bibitur @1 €cum apio aut adianto. adversus inflationes calidum pau-€latim sorbetur ex aqua, iocineris causa cum Gallico nardo, lienis cum aceto aut pulte aut fico sumitur. adversatur €fungis ex aceto, item visco, cicutae ex vino et muris €aranei morsibus, draconi marino, scorpionibus. oculorum €claritati multum confert, epiphoris cum passo inponitur, €suggillatis cum melle. aures decoct[2i]2 eius vapor suffitu €sanat aut, si manent sanie, cum melle tritum. urinam ac €menses cient III IIIIve ramuli cum Gallici nardi radice €una, cyathis aquae VI, menses privatim cum melle sumptum et in vellere adpositum. anginae subvenit cum melle et €nitro. epinyctidas ex aqua sanat, volnera recentia prius €quam aqua tangantur inpositum, praeterea capitis ulcera. €peculiariter ilibus inponitur cum Cypria cera aut cum fico. sanat et pruritus. non est dandum in febri. nausiam €maris arcet in navigationibus potum, inguinum tumorem €in ventrali habitum. somnos adlicit olfactum aut inscio €sub capite positum. vestibus insertum tineas arcet. cu-€lices ex oleo perunctis abigit et fumo, si uratur. atra-€mentum librarium ex diluto eius temperatum litteras a €musculis tuetur. capillum denigrat absinthii cinis unguento rosaceoque permixtus._Est et absinthium mari-€num, quod quidam seriphum vocant, probatissimum in €Taposiri Aegypti. huius ramum Isiaci praeferre sollemne @1 €habent. angustius priore minusque amarum, stomacho €inimicum, alvum mollit pellitque animalia interaneorum. €bibitur cum oleo et sale aut in farinae trimestris sorbi-€tione dilutum. coquitur quantum manus capiat in aquae €sextario ad dimidias. @@Balloten alio nomine porrum nigrum Graeci €vocant, herbam fruticosam angulosis caulibus, nigris, hir-€sutis, foliis vestientibus maioribus quam porri et nigrio-€ribus, graveolentibus. vis eius efficax adversus canis morsus €ex sale foliis tritis inpositae, item ad condylomata coctis €cinere in folio oleris. purgat et sordida ulcera cum melle. _Botrys fruticosa herba est luteis ramulis. semen €circa totos nascitur, folia cichorio similia. invenitur in €torrentium ripis. medetur orthopnoicis. hoc Cappadoces €ambrosiam vocant, alii Artemisiam._Brabilla spis-€sandi vim habet cotonei mali modo, nec amplius de ea tradunt auctores._Bryon marinum herba sine dubi-€tatione est lactucae foliis similis, rugosa velut contracta, €sine caule ab una radice exeuntibus foliis. nascitur in €scopulis maxime testisque terra conprehensis. praecipua €siccandi spissandique vis [2e]2i et collectiones inflammationes-þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨›˜¸†que omnes inhibendi, praecipue podagrae et quicquid re-frigerari opus sit._Buple[2u]2ri semen ad ictus ser- @1 €pentium dari reperio foverique plagas decocta ea herba €adiectis foliis mori aut origani. €@@Catanancen Thessalam herbam, qualis sit, describi €a nobis supervacuum est, cum sit usus eius ad amatoria €tantum. illud non ab re est dixisse ad detegendas magicas €vanitates, electam ad hunc usum coniectura, quoniam are-€scens contraheret se ad speciem unguium milui exanimati. eadem ex causa et cemos silebitur nobis._Cal[2yx]2 €duorum generum est. una similis aro nascitur in ara-€tionibus, colligitur ante quam inarescat. usus eosdem €habet quos ar[2i]2s, a[2t]2 bibitur radix quoque huius ad exina-€niendas alvos mensesque mulierum, item caules cum foliis in leguminibus decocti sanant tenesmon. alterum €genus eius quidam anchusam vocant, alii r[2h]2inoc[2l]2iam. folia €lactucae longiora, plumosa, radice rubra, quae ignes sacros €cum flore polentae sanat inposita, iocineris autem vitia in vino albo pota._Circaea trychno sativo similis est, €flore nigro, pusillo, parvo semine milii nascente in qui-€busdam corniculis, radice semipedali, triplici fere aut qua- @1 €druplici, alba, odorata, gustus calidi. nascitur in apricis €saxis. diluitur in vino bibiturque ad dolorem vulvae et vitia €_macerari oportet in sextariis III quadrantem radicis tusae €nocte et die_et trahit eadem potio[2n]2e secundas, semine lac [minuit] in vino aut mulsa aqua poto._Cirsion €cauliculus est tener II cubitorum, triangulo similis, foliis €spinosis circumdatus. spinae molles sunt; folia bovis linguae €similia, minora, subcandida, in cacumine capitula purpurea, €quae solvuntur in lanugines. hanc herbam radicemve eius adalligatam dolores varicum sanare tradunt._Cra-€taegonon spicae tritici simile est, multis calamis ex una €radice emicantibus multorumque geniculorum, in opacis, €semine milii, vehementer aspero gustu, quod si bibant ex €vino ante cenam III obolis in cyathis aquae totidem mulier €ac vir ante conceptum diebus XL, virilis sexus partum futurum aiunt. et alia est crataegonos, quae thelygonos €vocetur; differentia intellegitur lenitate gustus. sunt qui €florem crataegoni bibentes mulierum intra XL diem con-€cipere tradant. eadem sanant ulcera vetera nigra cum €melle et explent sinus ulcerum et atropha carnosiora faciunt, €purulenta expurgant; panos discutiunt, podagras collectio- @1 €nesque omnes leniunt, peculiariter mammarum. Theo-€phrastus arboris genus intellegi voluit crataegon sive crataegona, quam Itali aquifolium vocant._Croco-€dileon chamaeleonis herbae nigrae figuram habet, radice €longa, aequaliter crassa, odoris asperi. nascitur in sabu-€letis. pota sanguinem per nares pellit copiosum crassum-que; ita [2et]2 lienes consumere dicitur._Cynos[2o]2rc[2h]2im €aliqui orchim vocant, foliis oleae, mollibus, ternis per semi-€pedem longitudinis in terra stratis, radice bulbosa, ob-€longa, duplici ordine, superiore quae durior est, inferiore €quae mollior. eduntur, ut bulbi coctae, in vineis fere €inventae. ex his radicibus si maiorem edant viri, mares €generari dicunt, si minorem feminae, alterum sexum. in €Thessalia molliorem in lacte caprino viri bibunt ad sti-€mulandos coitus, duriorem vero ad inhibendos. adver-santur alter[2a]2 alteri._Chrysolachanum in pineto €lactucae simile nascitur. sanat nervos incisos, si confestim €inponatur. et alibi genus chrysolachani traditur, flore €aureo, foliis oleris. coctum estur ut olus molle. haec @1 €herba adalligata morbum regium habentibus ita, ut spectari ab his possit, sanare id malum traditur. de chrysolachano €nec satis dici scio nec plura reperio. namque et hoc vitio €laboravere proximi utique herbarii nostri, quod ipsis notas €veluti vulgares strictim et nominibus tantum indicavere, €tamquam coagulo terrae alvum sisti, stranguriam dissolvi, si bibatur ex aqua aut vino, cuculli folia trita cum €aceto serpentium ictibus et scorpionum mederi. quidam €hanc alio nomine strumum appellant, alii Graece str[2y]2c[2h]2-€num. acinos habet nigros; ex his cyathus suci cum mulsi €II medetur lumbis, item capitis dolori cum rosaceo infusus, ipsa struma[2e]2 inlita._Peculiaris est Alpinis maxime €fluminibus conferva appellata a conferuminando, spongea €aquarum dulcium verius quam muscus aut herba, villosae €densitatis atque fistulosae. curatum ea scio omnibus fere €ossibus confractis prolapsum ex arbore alta putatorem, €circumdata universo corpori, aquam suam adspergentibus, €quotiens inaresceret, raroque nec nisi deficientem herbam €mutationis causa resolventibus, convaluisse vix credibili celeritate._Cocco Cnidio color cocci, magni-€tudo grano piperis maior, vis ardens; itaque in pane de-€voratur, ne adurat gulam transitu. vis praesentanea contra €cicutam, sistit alvum. @1 @@Dipsacos folia habet lactucae bullasque spinosas €in dorsi medio, caulem II cubitorum iisdem spinis horri-€dum, genicula eius binis foliis amplectentibus concavo €alarum sinu, in quo subsistit ros salsus. in cacumine €capitula sunt echinata spinis. nascitur in aquosis. sanat €rimas sedis, item fistulas decocta in vino radice usque, €dum sit crassitudo cerae, ut possit in fistulas collyrium €mitti, item verrucas omnium generum. quidam et alarum, quas supra diximus, sucum inlinunt [2i]2is._Dryopteris €felici similis in arboribus nascitur, tenui foliorum sub-€dulcium incisura, radice hirsuta. vis ei caustica, et ideo €psilotrum est radix tusa, inlinitur enim usque, dum su-€dores evocet, iterum et tertium ita, ne sudor abluatur._ Dra[2b]2e phono similis herba est, cauliculis tenuibus, €cubitalibus, circumdatis utrimque foliis pollicari ampli-€tudine, qualia oxymyrsines, sed candidioribus mollioribus-€que, flore candido sabuci. edunt cauliculos decoctos, se-€mine vero eius pro pipere utuntur. @@Elatine folia habet casiae, pusilla, pilosa, rotunda, €semipedalibus ramulis quinis senisque, a radice statim €foliosis. nascitur in segete, acerba gustu et ideo oculorum @1 €fluctionibus efficax foliis cum polenta tritis et inpositis, €subdito linteolo. eadem cum lini semine cocta sorbitionis usu dysinteria liberat._Empetros, quam nostri €calcifragam vocant, nascitur in montibus maritimis, fere €in saxo. quae propius mari fuit, salsa est potaque trahit €bilem ac pituitas; quae longius magisque terrena, amarior €sentitur. trahit aquam; sumitur autem in iure aliquo aut €in hydromelite. vetustate vires perdit, recens urinas ciet €decoctum in aqua vel tritum calculosque frangit. qui fidem €promisso huic quaerunt, adfirmant lapillos, qui subferve-fiant, una rumpi._Epicactis ab aliis elleborine €vocatur, parva herba, exiguis foliis, iocineris vitiis uti-€lissima et contra venena pota._Epimedion caulis €est non magnus, hederae foliis denis atque duodenis, num-€quam florens, radice tenui, nigra, gravi odore ac * * * €in umidis nascitur. et huic spissandi refrigerandique na-€tura, feminis cavenda. folia in vino trita virginum mammas cohibent._Enneaphyllon longa folia novena habet, €causticae naturae. inponitur lana circumdatum, ne urat €latius_continuo pusulas excitat_, lumborum doloribus €et coxendicum utilissimum. @@F[2e]2licis duo genera nec florem habent nec semen. @1 €pteri[2m]2 vocant Graeci, alii blachnon, cuius ex una radice €conplures exeunt f[2e]2lices bina etiam cubita excedentes longi-€tudine, non graves odore; hanc marem existimant. alterum €genus th[2e]2lypterim Graeci vocant, alii nymphaea[2m]2 pterim; €est autem singularis atque non fruticosa, brevior mollior-que et densior, foliis ad radicem canaliculata. utriusque €radice sues pinguescunt. folia utriusque lateribus pinnata, €unde nomen Graeci inposuere. radices utriusque longae €in oblicum, nigrae, praecipue cum inaruere; siccari autem €eas sole oportet. nascuntur ubique, sed maxime frigido €solo. effodi debent vergiliis occidentibus. usus radicis in €trimatu tantum, neque ante nec postea. pellunt interaneo-€rum animalia, ex his t[2a]2enias cum melle, cetera ex vino €dulci triduo potae, utraque stomacho inutilissima. alvum €solvit primo bilem trahens, mox aquam, melius t[2a]2enias cum scamonii pari pondere. radix eius pondere II obo-þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨›˜Ð‚lorum ex aqua post unius diei abstinentiam bibitur, melle €praegustato contra rheumatismos. neutra danda mulieribus, €quoniam gravidis abortum, ceteris sterilitatem facit. farina €earum ulceribus taetris inspergitur, iumentorum quoque €in cervicibus. folia cimicem necant, serpentem non reci-€piunt; ideo substerni utile est in locis suspectis, usta @1 €etiam fugant nidore. fecere medici huius quoque herbae €discrimen: optima Macedonica est, secunda Cassiopica._ Femur bubulum appellatur herba, nervis et ipsa utilis €recens in aceto ac sale trita. €@@Gale[2o]2psis aut, ut alii, galeobdolon vel galion €caulem et folia habet urticae leviora et quae gravem odo-€rem trita reddant, flore purpureo. nascitur circa saepes €ac semitas ubique. folia caulesque duritias et carcino-€mata ex aceto trita et inposita, item strumas, panos, paro-€tidas discutiunt. ex usu est et decoctae suco fovere. €putrescentia quoque et gangraenas sanat cum sale._ Glau[2x]2 antiquitus eugalacton vocabatur, cytiso et len-€ticulae foliis similis; aversa candidiora. rami in terra ser-€punt quini seni, admodum tenues, a radice. flosculi pur-€purei exeunt. invenitur iuxta mare. coquitur in sorbitione €similaginis ad excitandam ubertatem lactis; eam qui hau-serint, balineis uti convenit. Glaucion in Syria €et Parthia nascitur, humilis herba, densis foliis fere papa-€veris, minoribus tamen sordidioribusque, odoris taetri, €gustus amari cum adstrictione. granum habet crocei co-€loris. hoc in olla fictili luto circumlit[2a]2 in clibanis cal- @1 €faciunt, deinde exempto sucum exprimunt eiusdem no-€minis. usus et suci et foliorum, si terantur, adversus €epiphoras, quae universo impetu cadant. hinc temperatur €collyrium, quod medici dia glauci[2u]2 vocant._(lactis quo-€que ubertas intermissa restituitur; sumitur huius rei causa ex aqua)._Glycyside, quam aliqui Paeoniam aut €pentorobon vocant, caulem habet II palmorum, comitan-€tibus II aut III, subrutilum, cute lauri, folia qualia isatis, €pinguiora rotundioraque et minora, semen in siliquis, aliud grano rubente, aliud nigro. duo autem genera sunt: femina €existimatur cuius radicibus ceu balani longiores circiter VIII €aut VI adhaerent. mas plures non habet, quoniam una €radice nixus est palmi altitudine, candida, quae gustu ad-€stringit. feminae folia murram redolent et densiora sunt. €nascuntur in silvis. tradunt nocte effodiendas, quoniam €interdiu periculosum sit pico Martio inpetum in oculos €faciente; radix vero cum effodiatur, periculum esse, ne €sedes procidat, magna vanitate ad ostentationem rei fictum arbitror. usus in [2i]2is diversus. rubra grana rubentes men-€ses sistunt XV fere pota in vino nigro. nigra grana vulvis @1 €medentur ex passo aut vino totidem pota. radix omnes €ventris dolores sedat in vino alvumque purgat, sanat €opisthotonum, morbum regium, renes, vesicam, arteriam €autem et stomachum decocta in vino, alvumque sistit. €estur etiam [2in]2 alimentis, sed in medendo IIII drachmae satis sunt. grana nigra auxiliantur et suppressionibus €nocturnis in vino pota quo dictum est numero, stomachicis €vero et rosionibus et esse ea et inlinere prodest. suppu-€rationes quoque discutiuntur, recentes nigro semine, ve-€teres rubro. utrumque auxiliatur a serpente percussis et pueris contra calculos incipiente[2s]2 stranguria._Gna-€phalium aliqui chamaezelon vocant, cuius foliis albis molli-€busque pro tomento utuntur; sane et similia sunt. datur €in vino austero ad dysinteriam, ventris solutiones menses-€que mulierum sistit. infunditur autem tenesmo. inlinitur et putrescentibus ulcerum._Gallidragam vocat Xe-€nocrates leucacantho similem, palustrem et spinosam, €caule ferulaceo, alto, cui summo capite inhaereat simile €ovo. in hoc crescente aestate vermiculos nasci tradit, €quos pyxide conditos adalligari cum pane bracchio ab ea @1 €parte, qua dens doleat, mireque ilico dolorem tolli. valere €non diutius anno et ita, si terram non adtigerint. @@Holcus in saxis nascitur siccis. aristas habet in €cacumine, tenui culmo, quale hordeum restibile. haec circa €caput alligata vel circa lacertum educit e corpore aristas. €quidam ob id aristida vocant._Hyos[2e]2ris intubo €similis, sed minor et tactu asperior, vulneribus contusa praeclare medetur._Holosteon sine duritia est €herba, ex adverso appellata a Graecis sicut fel dulce, [2ra-€dice]2 tenuis usque in capillamenti speciem, longitudine IIII €digitorum, ceu gramen foliis angustis, adstringens gustu. €nascitur in collibus terrenis. usus eius ad vulsa, rupta €in vino potae. volnera quoque conglutinat, nam et carnes, dum cocuntur, addita._Hippophaeston nascitur in €spinis, ex quibus fiunt ae+nae fulloniae, sine cauliculo, sine €flore, capitulis tantum inanibus et foliis parvis, multis, €herbacei coloris. radicula[2e]2 alba[2e]2, molles. sucus earum €exprimitur aestate ad solvendam alvum III obolis, maxime €in comitialibus morbis et tremulis, hydropicis, contra ver-tigines, orthopnoeas, paralysis incipientes._Hypo-€glossa folia habet figura silvestris myrti, co[2m]2a spinosa, et @1 €in his ceu linguas folio parvo exeunte de foliis. capitis €dolores corona ex [2i]2is inposita minuit._Hypec[2o]2on €in segetibus nascitur, foliis rutae. natura eius eadem quae €papaveris suco. €@@Idaeae herbae folia sunt quae oxymyrsines. ad-€h[2a]2erent [2i]2is velut pampini, in quibus flos. ipsa alvum €mensesque et omnem abundantiam sanguinis sistit spis-sandi cohibendique natura._Isopyron aliqui phase-€lion vocant, quoniam folium, quod est aneso simile, in €passeoli pampinos torquetur. capitula sunt in summo ca[2ul]2e €tenuia, plena seminis melanthi, contra tussim et cetera €pectoris vitia cum melle aut aqua mulsa, item iocineri €utilissim[2i]2. @@Lathyris folia habet multa lactucae similia, tenuiora, €germina multa, in quibus semen tuniculis continetur, ut €capparis, quae cum inaruere, eximuntur grana piperis €magnitudine, candida, dulcia, facilia purgatu. haec vicena €in aqua pura aut mulsa pota hydropicos sanant; trahunt @1 €et bilem. qui vehementius purgari volunt, cum folliculis €ipsis sumunt ea, nam stomachum laedunt; itaque inven-€tum est ut cum pisce aut iure gallinacei sumerentur._ Leontopetalon alii rapadion vocant, folio brassicae, €caule semipedali. alae nu[2m]2er[2o]2sa[2e]2, semen in cacumine in €siliquis ciceris modo, radix rapo similis, grandis, nigra. €nascitur in arvis. radix adversatur omni[2b]2u[2s]2 serpentium €generibus ex vino pota, nec alia res celerius proficit. datur et ischiadicis._Lycapsos longioribus quam lactucae €foliis crassioribusque, caul[2i]2 long[2o]2 hirsutis adgnatis, multis, €cubitalibus, flore parvo, purpureo; nascitur in campestribus. €inlinitur cum farina hordeacea igni sacro; sudores in febri-bus movet suco aquae calidae admixto._Inter €omnes herbas lithospermo nihil est mirabilius. aliqui ex-€onychon vocant, alii $*DIO\S PURO/N&, alii $*(HRAKLE/OUS&. herba €quincuncialis fere, foliis duplo maioribus quam rutae, ra-€mulis surculosis, crassitudine iunci. gerit iuxta folia singu-€las veluti barbulas et in earum cacuminibus lapillos can-€dore et rotunditate margaritarum, magnitudine ciceris, €duritia vero lapidea. ipsi, qua pediculis adhaereant, ca- @1 vernulas habent et intus semen. nascitur et in Italia, sed €laudatissimum in Creta, nec quicquam inter herbas maiore €equidem miraculo aspexi. tantus est decor velut aurificum €arte alternis inter folia candicantibus margaritis, tam ex-€quisita difficultas lapidis ex herba nascentis. iacere atque €humi serpere auctores tradunt; ego volsam, non haerentem €vidi. his lapillis drachmae pondere potis in vino albo €calculos frangi pellique constat et stranguriam discuti. €neque in alia herbarum fides est [2certior,]2 ad quam medi-€cinam nata sit, [2talis]2 autem eius species, ut etiam sine auctore visu statim nosci possit._Lapis vulgaris €iuxta flumina fert muscum siccum, canum. hic fricatur €altero lapide addita hominis saliva; illo lapide tangitur in-€petigo. qui tangit, dicit: €@@@@$FEU/GETE KANQARI/DES, LU/KOS A)/GRIOS AI(=MA DIW/KEI. Limeum herba appellatur a Gallis, qua sagittas in €venatu tingunt medicamento, quod venenum cervarium vo-þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨›˜åƒcant. ex hac in III modios salivati additur quantum in €unam sagittam addi solet; ita offa demittitur boum fau-€cibus in morbis. alligari postea ad praesepia oportet, €donec purgentur_insanire enim solent_; si sudor @1 insequ[2e]2tur, aqua frigida perfundi._Leuce Mercu-€riali similis nomen ex causa accepit, per medium folium €candida linea transcurrente, quare mesoleucon quidam vo-€cant. sucus eius fistulas sanat, ipsa contrita carcinomata. €fortassis eadem sit quae leucas appellatur, contra marina €omnia venena efficax. speciem eius auctores non tradunt €nec aliud quam silvestrem latioribus foliis esse, efficaciorem hanc semine acriore._Leucographis qualis esset, €scriptum non repperi, quod eo magis miror, quoniam utilis €proditur sanguinem excreantibus III obolis cum croco, €item coeliacis, trita ex aqua et adposita profluvio femi-€narum, oculorum quoque medicamentis et explendis ulce-€ribus, quae fiant in teneris partibus. @@Medion folia habet iridis sativae, caulem €tripedalem et in eo florem grandem, purpureum, rotun-€dum, semine minuto, radicem semipedalem. in saxis opacis €nascitur. radix drachmis II cum melle menses feminarum €sistit ecligmate per aliquot dies sumpto. semen quoque in vino contra abundantiam feminarum datur._Myos-€ota sive myosotis levis herba, caulibus pluribus ab una €radice, aliquatenus rubentibus, concavis ab imo, foliis an-€gustis, oblongis, dorso acuto, nigris, per intervalla adsidue @1 €geminatis, tenuibus cauliculis ex alis prodeuntibus, flore €caeruleo. radix digitali crassitudine multis capillamentis €fimbriata. vis ei septica et exulceratrix, ideoque aegilopas €sanat. tradunt Aegypti, mensis, quem Thoti vocant, die €XXVIII fere in Augustum mensem incurrente si quis huius €herbae suco inungatur mane, priusquam loquatur, non lippiturum eo anno._Myagros herba ferulacea est, €foliis similis rubiae, tripedanea. semen oleosum, quod et €fit ex eo. medetur oris ulceribus perunctis hoc suco. €@@Herba, quae vocatur nyma, III foliis longis, in-tubaceis, inlita cicatrices ad colorem reducit._Na-€trix vocatur herba, cuius radix evulsa virus hirci redolet. €hac in Piceno feminis abigunt quos mira persuasione Fa-€tuos vocant; ego species lymphantium hoc modo animorum €esse crediderim, quae tali medicamento iuventur. @@Odontitis inter feni genera est, cauliculis densis €ab eadem radice, geniculatis, triangulis, nigris. in geni-€culis folia parva habet, longiora tamen quam polygonum, €semen in alis hordeo simile, florem purpureum, pusillum. €nascitur in pratis. decoctum cauliculorum eius in vino €austero quantum manus capiat dentium dolori medetur ita, ut contineatur ore._Othonna in Syria nascitur, €similis erucae perforatis crebro foliis, flore c[2r]2oci; quare @1 €quidam anemonen vocaverunt. sucus eius oculorum me-€dicamentis convenit; mordet enim leniter et calefacit ad-€stringitque siccando, purgat cicatrices et nubeculas et quic-€quid obstet. quidam tradunt lavari atque ita siccatam digeri in pastillos._Ono[2s]2ma longa folia habet fere ad €III digitos, in terra iacentia ad similitudinem anchusae, * * * €[2s]2i[2m]2i[2l]2is si[2v]2e caule si[2v]2e flore si[2v]2e semine. praegnas, si edit €eam aut supergradiatur, abortum facere dicitur._Ono-€pradon cum ederunt, asini crepitus reddere dicuntur. trahit €urinas et menses, alvum sistit, suppurationes et collectiones discutit._Os[2y]2ris ramulos fert nigros, tenues, lentos €et in his folia nigra ceu lini semenque in ramulis nigrum €initio, dein colore mutato rubescens. smegmata mulieribus €faciunt ex [2i]2is. radicum decoctum potu sanat arquatos. €eaedem, priusquam maturescat semen, concisae et sole €siccatae alvum sistunt; post maturitatem vero collectae et €in sorbitione decoctae rheumatismis ventris medentur et per se tritae ex aqua caelesti bibuntur._Oxys €folia terna habet. datur ad stomachum dissolutum. edunt €et qui enterocelen habent. @1 €@@Polyanthemum, quam quidam batrachion appellant, €caustica vi exulcerat, cicatrices et ad colorem reducit, eadem-que vitiligines concorporat._Polygonum Graeci vo-€cant quam nos sanguinariam. non attollitur a terra foliis €rutae similis gramini. sucus eius infusus naribus supprimit €sanguinem et potus cum vino cuiuslibet partis profluvium €excreationesque cruentas inhibet. qui plura genera poly-€goni faciunt, hanc marem intellegi volunt appellarique a €multitudine seminis aut densitate fruticis, alii po[2ly]2gon[2at]2on €a frequentia geniculorum, alii [2t]2halatt[2i]2ada, alii carcinothron, €alii clema, multi myrtopetalum. nec non inveniuntur qui €hanc feminam esse dicant, marem autem maiorem minus-€que nigram et geniculis densiorem, semine sub omnibus foliis turgescente. quocumque haec modo se habent, vis €earum est spissare ac refrigerare. semine alvum solvunt, €largius sumpto urinam cient, rheumatismos cohibent, qui €si non fuere, non prosunt. stomachi fervori folia in-€ponuntur, vesicae dolori inlinuntur et ignibus sacris. sucus €et auribus purulentis instillatur et oculorum dolori. per €se datur et in febribus ante accessiones II cyathis, in @1 €tertianis quartanisque praecipue, item cholericis, dysinte-ricis et in solutione stomachi. tertium genus orion vocant, €in montibus nascens, harundini tenerae simile, uno caule, €densis geniculis et in se infarctis, foliis autem piceae, €radicis supervacuae, inefficacius quam superiora, peculiare ischiadicis. quartum genus silvestre appellatur, paene arbo-€ris frutice, radice lignosa, stirpe cedri rubicunda, ramis €[2s]2parti binum palmorum, nigris geniculorum ternis quater-€nisque articulis. huic quoque spissandi natura; sapor mali €cotonei. decoquitur in aqua ad tertias aut aridi farina €inspergitur et oris ulceribus et adtritis partibus. propter gingivarum vero vitia ipsa commanducatur. nomas sistit €omniaque, quae serpunt aut difficilem cicatricem habent, €privatim vero sanat a nive facta ulcera. herbarii et ad €anginas utuntur illa et in capitis dolore coronam ex ea €inponunt et contra epiphoras collo circumdant; in tertianis €quidem sinistra manu evulsam adalligant, adeo contra pro-€fluvia sanguinis, nec ullam magis aridam quam polygonum €servant. @@Pancratium aliqui scillam pusillam appellare ma-€lunt, foliis albi lilii longioribus crassioribusque, radice €bulbi magni, colore rufo. alvum solvit suco cum farina €ervi sumpto, ulcera purgat. hydropicis, splenicis cum @1 €melle datur. alii decocunt eam, donec aqua dulcis fiat, €eaque effusa radicem terentes digerunt in pastillos sole €siccatos et postea utuntur ad capitis ulcera et cetera, €quae repurganda sint, item ad tussim, quantum III digitis €adprehenderint in vino dantes, et ad lateris dolores aut €peripneumonicis ecligmate. dant et propter ischiada in €vino bibendam et propter tormina mensesque ciendos._ Peplis, quam aliqui sycen, alii meconion, alii mecona €aphrode vocant, ex una radice tenui fruticat foliis rutae €paulo latioribus. sem[2e]2n e[2st]2 sub foliis, rotund[2um]2, minus €candido papaver[2e]2. inter vites fere colligitur messibus sicca-€turque cum fructu suo, subiectis in quae excidat. hoc €poto alvus solvitur, bilis ac pituita detrahitur. media potio €est acetabuli mensura in aquae mulsae heminis III. et €cibis inspergitur obsoniisque ad molliendam alvum._ Periclymenon fruticat et ipsa ex intervallo II folia €habens subcandida, mollia, in cacumine autem semen inter €folia durum et quod difficile vellatur. nascitur in arvis €ac saepibus [2cir]2cumvolvens se adminiculis quibuscumque. €semen eius in umbra siccatum tunditur et in pastillos €digeritur; hi resoluti dantur in vini albi cyathis ternis €tricenis diebus ad lienem, eumque urina cruentata aut @1 €per alvum absumit, quod intellegitur a decimo statim die. €urinam cient et folia decocta, quae et orthopnoicis pro-€sunt. partum quoque adiuvant secundasque pellunt pota simili modo._Pelecino[2n]2 in segetibus diximus nasci, €fruticosam cauliculis, foliis ciceris. semen in siliquis €fert corniculorum modo aduncis ternis quaternisve, quale €git novimus, amarum, stomacho utile. additur in anti-€dota._Polygala palm[2um]2 altitudine inp[2l]2et, in caule þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨›˜ù†summo foliis lenticulae, gustu adstricto. quae pota la[2c]2tis abundantiam facit._Poterion aut, [2ut]2 alii vocant, €p[2h]2rynion vel neuras large fruticat, spinis retorrida, lanugine €spissa, foliis parvis, rotundis, ramulis longis, mollibus, €lentis, tenuibus, flore longo, herbacei coloris. seminis null[2us]2 €usus; es[2t]2 gustu acuto et odorato. invenitur in aquosis collibus. radices habet II aut III binum cubitorum in alti-€tudinem, nervosas, candidas, firmas. circumfoditur autumno €et praecisa r[2ad]2ice dat sucum [2c]2ummi similem. radix mira €vulneribus sanandis traditur praecipueque nervis vel prae-€cisis inlita. decoctum quoque eius cum melle potum disso-€lutiones nervorum et infirmitates et incisuras iuvat._ Phalangitis a quibusdam phalangion vocatur, ab aliis €leucanthemum vel, ut in quibusdam exemplaribus invenio, @1 €leucacantha. ramuli sunt ei numquam pauciores II, in €diversa tendentes, flos candidus, lilio rubro similis, semen €nigr[2um]2, lat[2um]2, ad lenticulae dimidiae figuram multo tenui[2u]2s, €radice tenui, herbacei coloris. huius folio vel flore vel €semine auxiliantur contra scorpionum phalangiorumque et serpentium ictus, item contra tormina._Phyteuma €quale sit, describere supervacuum habeo, cum sit usus €eius tantum ad amatoria._Phyllon a Graecis vo-€catur herba in saxosis montibus. femina magis herbacei €coloris, caule tenui, radice parva. semen papaveri rotundo €simile. haec sui sexus facit partus, mares autem [2m]2a[2s]2, €semine tantum differens, quod est incipientis olivae. utrum-que bibitur in vino._P[2h]2e[2l]2landrion nascitur in €palustribus folio apii. bibitur semen eius propter calculos €et vesicae incommoda._Phaleri[2s]2 thyrsum habet €longum, tenuem ceu calamum, in summo flore[2m]2 inclinatum, €semen simile sesamae. et hoc calculos frangit potum ex €vino vel aceto vel cum melle et lacte; idem et vitia ve-€sicae sanat._Polyrrhizon folia habet myrti, ra-€dices multas. hae tusae dantur e vino contra serpentes, prosunt et quadripedibus._Proserpinaca herba €vulgaris est, eximii adversus scorpiones remedii. eadem @1 €contrita, addita muria e m[2e]2nis et oleo, anginam eximie €curari tradunt, praeterea et quantalibet lassitudine recreari €defessos, etiam cum obmutuerint, si subiciatur linguae; si €devoretur, vomitionem sequi salutarem. @@Rhecoma adfertur ex [2i]2is quae supra Pontum €sunt regionibus. radix costo nigro similis, minor et rufior €paulo, sine odore, calfaciens gustu et adstringens. eadem €trita vini colorem reddit ad crocum inclinantem. inlita €collectiones inflammationesque sedat, vulnera sanat, epi-€phoras oculorum sedat ex passo, insignita cum melle et alia liventia ex aceto. farina eius inspergitur contra ca-€coe+the et sanguinem reicientibus drachmae pondere in €aqua, dysintericis autem et coeliacis, si febri careant, in €vino, sin aliter, ex aqua. facilius teritur nocte antece-€dente madefacta. datur et decoctum eius bibendum du-€plici mensura ad rupta, convolsa, contusis, ex sublimi de-volutis. si pectoris sint dolores, additur piperis aliquid €et murrae; si dissolutio stomachi, ex frigida aqua sumitur; €sic et in tussi vetere ac purulentis excreationibus, item €hepaticis, splenicis, ischiadicis. a[2t]2 renium vitia, suspiria, €orthopnoeas, arteriae scabritias sanat ex passo III obolis €potis trita aut decoctum eius. lichenas quoque ex aceto €inposita purgat. bibitur contra inflationes et perfrictiones, @1 €febres frigidas, singultus, tormina, herpetas, capitis gravi-€tates, melancholicas vertigines, lassitudinum dolores et convolsiones._Circa Ariminum nota est herba €quam resedam vocant. discutit collectiones inflammationes-€que omnes. qui curant ea, addunt haec verba: "Reseda, €morb[2o]2s reseda; scisne, scisne, quis hic pullus €egerit radices? nec caput nec pedes habeat." haec €ter dicunt totiensque despuunt. €@@Stoechas in insulis tantum eiusdem nominis €gignitur, odorata herba, coma hysopi, amara gustu. menses €ciet potu, pectoris dolores levat. antidotis quoque misce-tur._Solanum Graeci $STRU/XNON& vocant, ut €tradit Cornelius Celsus. huic vis reprimendi refri-gerandique._Smyrnion caulem habet apii, folia €latiora et maxime circa stolones multos, quorum a sinu €exiliunt, pinguia et ad terram infracta, odore medicato €cum quadam acrimonia iucund[2o]2, colore in luteum langue-€scente, capitibus caulium orbiculatis ut apii, semine ro-€tundo nigroqu[2e]2; arescit incipiente aestate. radix quoque €odorata, gustu acri mordet, sucosa, mollis. cortex eius €foris niger, intus pallidus. odor murrae habet qualitatem, unde et nomen. nascitur et in saxosis collibus et in ter- @1 €renis. usus eius calfacere, extenuare. urinam et menses €cient folia et radix et semen. alvum sistit. radix col-€lectiones et suppurationes non veteres, item duritias discutit €inlita, prodest et contra phalangia ac serpentes admixto €cachry aut polio aut melissophyllo in vino pota, sed parti-€culatim, quoniam universitate vomitiones movet; qua de causa aliquando cum ruta datur. medetur tussi et ortho-€pnoeae semen vel radix, item thoracis aut lienis aut re-€nium aut vesicae vitiis, radix autem ruptis, convolsis. €partus quoque adiuvat et secundas pellit. datur et ischia-€dicis cum crethmo in vino. sudores ciet et ructus, ideo €inflationem stomachi discutit. vulnera ad cicatricem per-ducit. exprimitur et sucus radici utilis feminis et thoracis €praecordiorumque desideriis, calfacit enim et concoquit et €purgat. semen peculiariter hydropicis datur potu[2i]2, quibus €et sucus inlinitur. et [2in]2 malagmate cortice arido et ad €obsonia utuntur cum mulso et oleo et garo, maxime in €elixis carnibus._Sinon concoctiones facit, sapore simil-€lima piperi. eadem in dolore stomachi efficax. @@Telephion porcilacae similis est et caule et €foliis. rami a radice septeni octonique fruticant foliis @1 €crassis, carnosis. nascitur in cultis et maxime inter vites. €inlinitur lentigini et, cum inaruit, deteritur. inlinitur et €vitiligini ternis fere mensibus senis horis noctis aut diei [2et]2 ut postea farina hordeacia inlinatur. medetur et vul-€neribus et fistulis._Trichomanes adianto simil[2e]2 est, €exilius modo nigriusque, foliis lenticulae, densis, [2p]2ar[2v]2is, €adversis inter se. decoctum eius strangurias sanat in vino €albo potum addito cumino rustico, l[2i]2e[2ne]2m. cohibet capillos €fluentes aut, si effluxerint, reparat alopeciasque densat tri-€tum in oleo et inlitum. sternumenta quoque gustatu movet. €_Thali[2c]2trum folia coriandri habet, pinguiora paulo, caulem papaveris. nascitur ubique, praecipue campestribus. €medentur ulceribus folia cum melle._Th[2l]2aspi €duorum generum est: angustis foliis, digitali latitudine et €longitudine, in terram versis, in cacumine divisis, cauliculo €semipedali non sine ramis, * * * peltarum specie semine €incluso, lenticulae effigie, nisi quod infringitur, unde no-€men. flos albicat. nascitur in semitis et saepibus. semen €asperi gustus bilem et pituitam utrimque extrahit; modus €sumendi acetabuli mensura. prodest et ischiadicis infusum. @1 €[2poti]2one sanguinem trah[2i]2t, menses quoque ciet, sed partus necat. alterum thlaspi aliqui Persicon nap[2y]2 vocant, latis €foliis, radicibus magnis, et ipsum utile ischiadicorum in-€fusioni. prodest et inguinibus utrumque. praecipitur, ut €qui colligat dicat, sumere se contra inguina et contra om-€nes collectiones et contra vulnera, una manu tollat._ Trachinia herba qualis sit, non traditur. credo fal-€sum et promissum Democriti portentosum es[2se]2, adalli-€gatam triduo absumere lienes._Tragonis sive €tragion nascitur in Cretae tantum insulae maritimis, iuni-€piro similis et semine et folio et ramis. sucus eius lacteus €in cummim spissatus vel semen in potione * * * spicula €e corpore eicit; tunditur recens et cum vino inlinitur aut €siccae farina cum melle. eadem lactis abundantiam facit mammisque unice medetur._Est et alia herba €tragos, quam aliqui scorpion vocant, semipedem alta, fruti-€cosa, sine foliis, pusillis racemis rubentibus grani tritici, @1 €acuto [2c]2acumine, et ipsa in maritimis nascens. huius ra-€[2ce]2morum X et XII cacumina trita ex vino pota coeliacis, þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨››Ž†dysintericis, sanguinem excreantibus mensumque abun-€dantiae auxiliantur._Est et tragopogon, quem €alii come[2n]2 vocant, caule parvo, foliis croci, radice longa, €dulci, super caulem calice lato, nigro. nascitur in asperis €manditurque, sine usu. @@Et de herbis quidem memoria digna hactenus €accepimus aut comperimus. in fine earum admonere non €ab re iudicamus, alias aliis virium aetates esse. longissimo €tempore durat elaterium, ut diximus, chamaeleon niger €XL annis, centaurium non ultra XII, peucedanum et ari-€stolochia a[2d VI]2, vitis silvestris anno, in umbra [2si]2 ser-€ventur. et animalium quidem exterorum nullum aliud €radices a nobis dictas adtingit excepta sphondyle, quae €omnes persequitur. genus id serpentis est. @@Ne illud quidem dubitatur, omnium radicum €vim effectusque minui, si fructus prius ematurescant, item €seminum ante radice propter sucum incisa. resolvitur €autem omnium vis consuetudine, et desinunt prodesse, €cum opus est, quae cottidie in usu fuere, aeque quam no- @1 €cere. omnes vero herbae vehementiores effectu viribus-€que sunt in frigidis et in aquiloniis, item siccis. @@Sunt et gentium differentiae non mediocres, €sicut accipimus de taeniis lumbricisque, inesse Aegypti, €Arabiae, Syriae, Ciliciae populis, e diverso [2T]2hreciae, Phry-€giae omnino non innasci. minus id mirum quam quod €in confinio Atticae et Boeotiae Thebanis innascuntur, cum absint Atheniensibus. quae contemplatio aufert nos ad €ipsorum animalium naturas ingenitasque iis vel certiores €morborum omnium medicinas. rursus enim [2cu]2m re[2ru]2m €parens nullum animal ad hoc tantum, ut pasceretur aut €alia satiaret, nasci voluit artesque salutares inseruit et €visceribus, quippe cum surdis etiam rebus insereret, tum €vero illa animae auxilia praestantissima ex alia anima esse €voluit, contemplatione ante cuncta mirabili. @1  Ÿôÿ@@@@{1LIBER XXVIII}1 ‘@@Dictae erant naturae omnium rerum inter cae-€lum ac terram nascentium, restabantque quae ex ipsa €tellure fodiuntur, si non herbarum ac fruticum tractata €remedia auferrent traversos ex ipsis animalibus, quae sa-€nantur, reperta maiore medicina. quid ergo? dixerimus €herbas et florum imagines ac pleraque inventu rara ac €difficilia, iidem tacebimus, quid in ipso homine prosit ho-€mini, ceteraque genera remediorum inter nos viventia, €cum praesertim nisi carenti doloribus morbisque vita ipsa poena fiat? minime vero, omnemque insumemus operam, €licet fastidii periculum urgeat, quando ita decretum est, €minorem gratiae quam utilitatium vitae respectum habere. €quin immo externa quoque et barbaros etiam ritus inda-€gabimus. fides tantum auctores appellet, quamquam et €ipsi consensu prope iudicii i[2s]2ta eligere laboravimus potius-que curae rerum quam copiae institimus. illud admonuisse €perquam necessarium est, dictas iam a nobis naturas €animalium et quae cuiusque essent inventa_neque @1 €enim minus profuere medicinas reperiendo quam prosunt €praebendo_, nunc quae in ipsis auxilientur indicari, ne-€que illic in totum omissa; itaque haec esse quidem alia, €illis tamen conexa. @@Incipiemus autem ab homine ipsum sibi exquirente, €inmensa statim difficultate obvia. sanguinem quoque gladia-€torum bibunt, ut viventibus po[2c]2ulis, comitiales [morbi], €quod spectare facientes in eadem harena feras quoque €horror est. at, Hercule, illi ex homine ipso sorbere effi-€cacissimum putant calidum spirantemque et v[2iv]2am ipsam €animam ex osculo vulnerum, cum plagis om[2nino]2 ne fera-€rum quidem admoveri ora mos sit humanus. alii medullas crurum quaerunt et cerebrum infantium. nec pauci apud €Graecos singulorum viscerum membrorumque etiam sapores €dixere, omnia persecuti ad resigmina unguium, quasi vero €sanitas videri possit feram ex homine fieri morboque di-€gnum in ipsa medicina, egregia, Hercules, frustratione, si €non prosit. aspici humana exta nefas habetur: quid mandi? quis ista invenit, Ost[2h]2ane? tecum enim res erit, eversor €iuris humani monstrorumque artifex, qui primus ea con-€didisti, credo, ne [2tui]2 vita oblivisceretur. quis invenit sin- @1 €gula membra humana mandere? qua coniectura inductus? €quam potest medicina ista originem habuisse? quis vene-€ficia innocentiora fecit quam remedia? esto, barbari ex-€ternique ritus invenerant: etiamne Graeci suas fecere has art[2e]2s? extant commentationes Democriti ad aliud noxii €hominis ex capite ossa plus prodesse, ad alia amici et €hospitis. iam vero vi interempti dente gingivas in do-€lore scariphari Apollonius efficacissimum scripsit, Me-€letos oculorum suffusiones felle hominis sanari, Artemon €calvaria interfecti neque cremati propinavit aquam e fonte €noctu comitialibus morbis. ex eadem suspendio interempti catapotia fecit contra canis rabiosi morsus Antaeus. at-€que etiam quadrupedes homine sanavere, contra inflationes €boum perforatis cornibus inserentes ossa humana, ubi homo €occisus esset aut crematus, siliginem, quae pernoctasset, €suum morbis dando. procul a nobis nostrisque litteris ab-€sint ista. nos auxilia dicemus, non piacula, sicubi lactis €puerperarum usus mederi poterit, sicubi saliva tactusve corporis, ceteraque similia. vitam quidem non adeo ex-€petendam censemus, ut quoquo modo trahenda sit. quis-€quis es, talis aeque moriere, tamquam obscaenus vixeris €aut nefandus. quapropter hoc primum quisque in reme-€diis animi sui habeat, ex omnibus bonis, quae homini tri- @1 €buit natura, nullum melius esse tempestiva morte, idque €in ea optimum, quod illam sibi quisque praestare possit. @@Ex homine remediorum primum maximae quae-€stionis et semper incertae est, polleantne aliquid verba et €incantamenta carminum. quod si verum est, homini ac-€ceptum fieri oportere conveniat, sed viritim sapientissimi €cuiusque respuit fides, in universum vero omnibus horis €credit vita nec sentit. quippe victimas caedi sine preca-tione non videtur referre aut deos rite consuli. praeterea €alia sunt verba inpetritis, alia depulsoriis, alia commen[2d]2a-€tionis, videmusque certis precationibus obsecrasse summos €magistratus et, ne quod verborum praetereatur aut prae-€posterum dicatur, de scripto praeire aliquem rursusque €alium custodem dari qui adtendat, alium vero praeponi qui €favere linguis iubeat, tibicinem canere, ne quid aliud ex-€audiatur, utraque memoria insigni, quotiens ipsae dirae €obstrepentes nocuerint quotiensve precatio erraverit; sic €repente extis adimi capita vel corda aut geminari victima stante. durat inmenso exemplo Deciorum patris filiique, €quo se devovere, carmen; extat Tucciae Vestalis incest[2i d]2e @1 €precatio, qua usa aquam in cribro tulit anno urbis DXVIIII. €boario vero in foro Graecum Graecamque defossos aut €aliarum gentium, cum quibus tum res esset, etiam nostra €aetas vidit. cuius sacri precationem, qua solet praeire €XV virum collegii magister, si quis legat, profecto vim car-€minum fateatur, omnia ea adprobantibus DCCCXXX annorum eventibus. Vestales nostras hodie credimus nondum egressa €urbe mancipia fugitiva retinere in loco precatione, cum, €si semel recipiatur ea ratio, et deos preces aliquas exaudire €aut ullis moveri verbis, confitendum sit de tota coniecta-€tione. €@@Prisci quidem nostri perpetuo talia credidere, difficil-€limumque ex his, etiam fulmina elici, ut suo loco docui-mus. L. Piso primo annalium auctor est, Tullum €Hostilium regem ex Numae libris eodem, quo illum, sacri-€ficio Iovem caelo devocare conatum, quoniam parum rite €quaedam fecisset, fulmine ictum, multi vero magnarum rerum fata et ostenta verbis permutari. cum in Tarpeio €fodientes delubro fundamenta caput humanum invenissent, €missis ob id ad se legatis Etruriae celeberrimus vates €Olenus Calenus, praeclarum id fortunatumque cernens, €interrogatione in suam gentem transferre temptavit, sci-€pione determinata prius templi imagine in solo ante se: @1 €"Hoc ergo dicitis, Romani? hic templum Iovis €optimi maximi futurum est, hic caput invenimus?" €constantissima annalium adfirmatione, transiturum fuisse €fatum in Etruriam, ni praemoniti a filio vatis legati re-spondissent: "Non plane hic, sed Romae inventum €caput dicimus." iterum id accidisse tradunt, cum in fa-þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨œ˜ƒstigium eiusdem delubri praeparatae quadrigae fictiles in €fornace crevissent, iterum simili modo retentum augurium. @@Haec satis sint, exemplis ut appareat, ostentorum vires €et in nostra potestate esse ac, prout quaeque accepta sint, €ita valere. in augurum certe disciplina constat neque diras €neque ulla auspicia pertinere ad eos, qui quamque rem in-€gredientes observare se ea negaverint, quo munere divinae €indulgentiae maius nullum est. quid? non et legum ipsa-rum in duodecim tabulis verba sunt: "qui fruges ex-€cantass[2i]2t," et alibi: "qui malum carmen incantassit?" €Verrius Flaccus auctores ponit, quibus credat in obpugna-€tionibus ante omnia solitum a Romanis sacerdotibus evocari €deum, cuius in tutela id oppidum esset, promittique illi €eundem aut ampliorem apud Romanos cultum. et durat €in pontificum disciplina id sacrum, constatque ideo occul-€tatum, in cuius dei tutela Roma esset, ne qui hostium si-mili modo agerent. defigi quidem diris precationibus nemo @1 €non metuit. huc pertinet ovorum, quae exorbuerit quis-€que, calices coclearumque protinus frangi aut isdem cocle-€aribus perforari. hinc Theocriti apud Graecos, Catulli €apud nos proximeque Vergilii incantamentorum amatoria €imitatio. multi figlinarum opera rumpi credunt tali modo, €non pauci etiam serpentes, ipsas recanere et hunc unum €illis esse intellectum, contrahique Marsorum cantu etiam in nocturna quiete. iam parietes incendiorum deprecationi-€bus conscribuntur. neque est facile dictu, externa verba €atque ineffabilia abrogent fidem validius [2a]2n Latina e[2t]2 in-€opinata, quae inridicula videri cogit animus semper aliquid €inmensum exspectans ac dignum deo movendo, immo vero quod numini imperet. dixit Homerus profluvium san-€guinis vulnerato femine Ulixen inhibuisse carmine, Theo-€phrastus ischiadicos sanari, Cato prodidit luxatis mem-€bris carmen auxiliare, M. Varro podagris. Caesarem dicta-€torem post unum ancipitem vehiculi casum ferunt semper, €ut primum consedisset, id quod plerosque nunc facere €scimus, carmine ter repetito securitatem itinerum aucupari €solitum. @@Libet hanc partem singulorum quoque conscientia €coarguere. cur enim primum anni incipientis diem laetis @1 €precationibus invicem faustum ominamur? cur publicis €lustris etiam nomina victimas ducentium prospera legimus? €cur effascinationibus adoratione peculiari occurrimus, alii €Graecam Nemesin invocantes, cuius ob id Romae simula-€crum in Capitolio est, quamvis Latinum nomen non sit? cur ad mentionem defunctorum testamur, memoriam eorum €a nobis non sollicitari? cur inpares numeros ad omnia €vehementiores credimus, idque in febribus dierum observa-€tione intellegitur? cur ad primitias pomorum haec vetera €esse dicimus, alia nova optamus? cur sternuentes saluta-€mus? quod etiam Tiberium Caesarem, tristissimum, ut €constat, hominum, in vehiculo exegisse tradunt, et aliqui nomine quoque consalutare religiosius putant? quin et €absentes tinnitu aurium praesentire sermones de se re-€ceptum est. Attalus adfirmat, scorpione viso si quis dicat €"duo", cohiberi nec vibrare ictus. et quoniam scorpio ad-€monuit, in Africa nemo destinat aliquid nisi praefatus €Africam, in ceteris vero gentibus deos ante obtestatus, €ut velint. nam si mensa adsit, anulum ponere translati-€tium videmus, quoniam etiam mutas religiones pollere manifestum est. alius saliva post aurem digito relata sollici- @1 €tudinem animi propitiat. pollices, cum faveamus, premere €etiam proverbio iubemur. in adorando dextram ad oscu-€lum referimus totumque corpus circumagimus, quod in €laevum fecisse Galliae religiosius credunt. fulgetras pop-pysmis adorare consensus gentium est. incendia inter €epulas nominata aquis sub mensam profusis abominamur. €recedente aliquo ab epulis simul verri solum aut bibente €conviva mensam vel repositorium tolli inauspicatissimum €iudicatur. Servi Sulpicii principis viri commentatio est €quamobrem mensa linquenda non sit, nondum enim €plures quam convivae numerabantur. nam sternumento €revocari ferculum mensamve, si non postea gustetur ali-€quid, inter diras habetur. * * * aut omnino inane esse? haec instituere illi, qui omnibus negotiis horisque inter-€esse credebant deos et ideo placatos etiam vitiis nostris €reliquerunt. quin et repente conticescere convivium ad-€notatum, set non nisi in pari praesentium numero, isque €famae labor est ad quemcumque eorum pertinens. cibus €etiam e manu prolapsus reddebatur utique per mensas, €vetabantque munditiarum causa deflare, et sunt condita €auguria, quid loquenti cogitantive id acciderit, inter ex- @1 €ecratissima, si pontifici accidat dicis causa epulanti. in €mensa utique id reponi adolerique ad Larem piatio est. medicamenta, priusquam adhibeantur, in mensa forte de-€posita negant prodesse. ungues resecari nundinis Romanis €tacenti atque a digito indice multorum pe[2rs]2u[2as]2i[2o]2ne reli-€giosum est, capillum vero contra defluvia ac dolores ca-€pitis XVII luna atque XXVIIII. pagana lege in plerisque €Italiae praediis cavetur, ne mulieres per itinera ambulantes €torqueant fusos aut omnino detectos ferant, quoniam ad-versetur id omnium spei, praecipue frugum. M. Servilius €Nonianus princeps civitatis non pridem in metu lippitu-€dinis, priusquam ipse eam nominaret aliusve ei praediceret, €duabus litteris Graecis $*R*A& chartam inscriptam circum-€ligatam lino subnectebat collo, Mucianus ter consul eadem €observatione viventem muscam in linteolo albo, his reme-€diis carere ipsos lippitudine praedicantes. carmina quidem €extant contra grandines contraque morborum genera contra-€que ambusta, quaedam etiam experta, sed prodendo obstat €ingens verecundia in tanta animorum varietate. qua-€propter de iis ut cuique libitum fuerit opinetur. @@Hominum monstrificas naturas et veneficos €aspectus diximus in portentis gentium et multas ani-€malium proprietates, quae repeti supervacuum est. quo- @1 €rundam hominum tota corpora prosunt, ut ex [2i]2is familiis, €quae sunt terrori serpentibus, tactu ipso levant percussos €suctuve modo, quorum e genere sunt Psylli Marsique et €qui Ophiogenes vocantur in insula Cypro, ex qua familia €legatus Euagon nomine a consulibus Romae in dolium ser-€pentium coniectus experimenti causa circummulcentibus linguis miraculum praebuit. signum eius familiae est, si €modo adhuc durat, vernis temporibus odoris virus. atque €eorum sudor quoque medebatur, non modo saliva. nam €in insula Nili Tentyri nascentes tanto sunt crocodilis ter-€rori, ut vocem quoque eorum fugiant. horum omnium €generum ins[2it]2a repugnantia interventum quoque mederi €constat, sicuti adgravari vulnera introitu eorum, qui um-quam fuerint serpentium canisve dente laesi. iidem gal-€linarum incubitus, pecorum fetus abortu vitiant; tantum €remanet virus ex accepto semel malo, ut venefici fiant €venena passi. remedio est ablui prius manus eorum aqua-€que illa eos, quibus medearis, inspergi. rursus a scor-€pione aliquando percussi numquam postea a crabronibus, vespis apibusve feriuntur. minus miretur hoc qui sciat, €vestem a tineis non attingi, quae fuerit in funere, ser- @1 €pentes aegre praeterquam laeva manu extrahi. e Py-€thagorae inventis non temere fallere, inpositivorum no-€minum inparem vocalium numerum clauditates oculive €orbitatem ac similes casus dextris adsignare partibus, €parem laevis. ferunt difficiles partus statim solvi, cum €quis tectum, in quo sit gravida, transmiserit lapide vel €missili ex [2i]2is, qui III animalia singulis ictibus interfecerint, hominem, aprum, ursum. probabilius id facit hasta veli-€taris evulsa corpori hominis, si terram non attigerit; eos-€dem enim inlata effectus habet. sic et sagittas corpori €eductas, si terram non attigerint, subiectas cubantibus €amatorium esse Orpheus et Archelaus scribunt, quin €et comitialem morbu[2m]2 sanari cibo e carne ferae occisae €eodem ferro, quo homo interfectus sit. quorundam partes €medicae sunt, sicuti diximus de Pyrrhi regis pollice, et €Elide solebat ostendi Pelopis os [2u]2lnamqu[2e e]2am eburneam €adfirmabant._(Naevos in facie tondere religiosum habent €etiam nunc multi)._ @@Omnium vero in primis ieiunam salivam contra þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨œ˜£‚serpentes praesidio esse docuimus, sed et alios efficaces @1 €eius usus recognoscat vita. despuimus comitiales morbos, €hoc est contagia regerimus. simili modo et fascinationes repercutimus dextraeque clauditatis occursum. veniam €quoque a deis spei alicuius audacioris petimus in sinum €spuendo, et iam eadem ratione terna despuere precatione €in omni medicina mos est atque ita effectus adiuvare, in-€cipientes furunculos ter praesignare ieiuna saliva. mirum €dicimus, sed experimento facile: si quem paeniteat ictus €eminus comminusve inlati et statim expuat in mediam €manum qua percussit, levatur ilico in percusso culpa. hoc €saepe delumbata quadrupede adprobatur statim a tali re-medio correcto animalis ingressu. quidam vero adgravant €ictus ante conatum simili modo saliva in manu[2m]2 ingesta. €credamus ergo et lichenas leprasque ieiunae inlitu ad-€siduo arceri; item lippitudines matutina cottidie velut in-€unctione, carcinomata malo terrae subacto, cervicis dolores €saliva ieiuni dextra manu ad dextrum poplitem relata, laeva €ad sinistrum; si quod animal aurem intraverit et inspuatur, exire. inter amuleta est editae quemque urinae inspuere, €similiter in calciamentum dextri pedis, priusquam induatur, @1 €item cum quis transeat locum, in quo aliquod periculum €adierit. Marcion Zmyrnaeus, qui de simplicibus ef-€fectibus scripsit, rumpi scolopendras marinas sputo tradit, €item rubetas aliasque ranas, Ofilius serpentes, si quis in €hiatum earum expuat, Salpe torporem sedari quocumque €membro stupente, si quis in sinum expuat aut si superiore[2s]2 palpebras saliva tangat. [2c]2ur no[2n et]2 haec credamus rite €fieri, extranei interventu aut, si dormiens spectetur infans, €a nutrice terna adspui i[2n]2 os? quamquam religione [2e]2um €[2t]2utatur et fascinus, imperatorum quoque, non solum in-€fantium, custos, qui deus inter sacra Romana a Vestalibus €colitur, et currus triumphantium, sub his pendens, defendit €medicus invidiae, iubetque eosdem re[2s]2picere similis medi-€cina linguae, ut sit exorata a tergo Fortuna gloriae carnifex. @@Morsus hominis inter asperrimos quo[2s]2que nume-€ratur. medentur sordes ex auribus ac, ne quis miretur, €et scorpionum ictibus serpentiumque statim inpositae, me-€lius e percussi auribus. produnt ita et reduvia[2s]2 sanari, €serpentium vero ictum contusi dentis humani farina. @1 @@Capillus puero qui primum decisus est, podagrae €inpetus dicitur levare circumligatus; et in totum inpubium €inpositu[2s]2, virorum quoque, capillus canis morsibus medetur €ex aceto et capitum volneribus ex oleo aut vino; si cre-€dimus, [2e]2 revulso cruci quartanis, conbustus utique capillus €carcinomati. pueri qui primus ceciderit dens, ut terram €non attingat, inclusus in armillam et adsidue in bracchio habitus muliebrium locorum dolores prohibet._Pollex €in pede praeligatus proximo digito tumores inguinum se-€dat, in manu dextera II medii lino leviter colligati destil-€lationes atque lippitudines arcent. quin et eiectus lapillus €calculoso alligatusque supra pubem levare ceteros dicitur €ac iocineris etiam dolores et celeritatem partus facere; €adi[2c]2it Gran[2i]2us efficaciorem ad hoc esse ferro exemptum. €partus accelerat e[2t]2 m[2a]2s, ex quo quaeque conceperit, si €cinctu suo soluto feminam cinxerit, dein solverit adiecta €precatione, e[2t c]2inxisse eundem et soluturum, atque abierit. @@Sanguine ipsius hominis ex quacumque parte €emisso efficacissime anginam inlini tradunt Orpheus et €Archelaus, item ora comitiali morbo conlapsorum, ex- @1 €urger[2e]2 enim protinus; quidam, si pollices pedum pun-€gantur eaeque guttae referantur in faciem, aut si virgo €dextro pollice attingat, hac coniectura censentes virgines carnes edendas._Aeschines Atheniensis excremen-€torum cinere anginis medebatur et tonsillis uvisque et €carcinomatis. hoc medicamentum vocabat botryon._ €Multa genera morborum primo coitu solvuntur primoque €feminarum mense aut, si hoc non contigit, longinqua fiunt, €maximeque comitiales. quin et a serpente, a scorpione €percussos coitu levari produnt, verum feminas venere ea €laedi._Oculorum vitia fieri negant nec lippire eos, qui, €cum pedes lavent, aqua inde ter oculos tangant. @@Inmatura morte raptorum manu strumas, paroti-€das, guttura tactu sanari adfirmant, quidam vero cuius-€cumque defuncti, dumtaxat sui sexus, laeva manu aversa. €et ligno fulgure icto reiectis post terga manibus demorderi €aliquid et ad dentem, qui doleat, admoveri remedio esse €produnt. sunt qui praecipiant dentem suffiri dente ho-€minis sui sexus et eum, qui caninus vocetur, insepulto exemptum adalligari._Terram e calvaria psilotrum esse €palpebrarum tradunt, herba vero, si qua ibi genita sit, €commanducata dentes cadere, ulcera non serpere osse ho- @1 €minis circumscripta. alii e tribus puteis pari mensura €aquas miscent et prolibant novo fictili, relicum dant in €tertianis accessu febrium bibendum. iidem in quartanis €fragmentum clavi a cruce involutum lana collo subnectunt €aut spartum e cruce, liberatoque condunt caverna, quam sol non attingat. Magorum haec commenta sunt, ut €cotem, qua ferramenta saepe exacuta sint, subiectam ignari €cervicalibus de veneficio deficientis evocare indicium, ut €ipse dicat, quid sibi datum sit et ubi et quo tempore, €auctorem tamen non nominare. fulmine utique percuss[2um]2 €circumactum in vulnus hominem loqui protinus constat. inguinibus medentur aliqui liceum telae detractum alli-€gantes novenis septenisve nodis, ad singulos nominantes €viduam aliquam atque ita inguini adalligantes. liceo et €clavum aliudve, quod quis calcaverit, alligatum ipsos iubent €gerere, ne sit dolori vulnus. verrucas abolent a vicensima €luna in limitibus supini ipsam intuentes ultra caput ma-€nibus porrectis et, quicquid adprehendere, eo fricantes. clavum corporis, cum cadit stella, si quis destringat, vel €cito sanari aiunt, cardinibus ostiorum aceto adfus[2i]2s lutum €fronti inlitum capitis dolorem sedare, item laqueum suspen-€diosi circumdatum temporibus. si quid e pisce haeserit €[2in]2 faucibus, cadere demissis in aquam frigidam pedibus; @1 €si vero ex aliis ossibus, inpositis capiti ex eodem vase €ossiculis; si panis haereat, ex eodem in utramque aurem €addito pane. @@Quin et sordes hominis in magnis fecere reme-€diis quaestu[2s]2 gymni[2ci]2 Graecorum, quippe ea strigmenta €molliunt, calfaciunt, discutiunt, conplent, sudore et oleo €medicinam facientibus. volvis inflammatis contractisque €admoventur; sic et menses cient, sedis inflammationes et €condylomata leniunt, item nervorum dolores, luxata, arti-culorum nodos. efficaciora ad eadem strigmenta a balneis, €et ideo miscentur suppuratoriis medicamentis. nam illa, €quae sunt e ceromate permixta c[2a]2eno, articulos tantum €molliunt, calfaciunt, discutiunt efficacius, sed ad cetera minus valent. excedit fidem inpudens cura, qua sordes €virilitatis contra scorpionum ictus singularis remedii cele-€berrimi auctores clamant, rursus in feminis qua infantium €alvo editas in utero ipso contra sterilitatem subdi censent; €meconium vocant. immo etiam ipsos gymnasiorum rasere €parietes, et illae quoque sordes excalfactoriam vim habere €dicuntur; panos discutiunt, ulceribus senum puerorumque €et desquamatis ambustisve inlinuntur. €@@Eo minus omitti convenit ab animo hominis pen-dentes medicinas. abstinere se cibo omni aut potu, alias @1 €vino tantum aut carne, alias balneis, cum quid eorum €postulet valetudo, in praesentissimis remediis habetur. his €adnumeratur exercitatio, intentio vocis, ungui, fricari cum €ratione; vehemens enim fricatio spissat, lenis mollit, multa adimit corpus, auget modica. in primis vero prodest am-€bulatio, gestatio et ea pluribus modis, equitatio stomacho €et coxis utilissima, p[2h]2thisi navigatio, longis morbis locorum €mutatio, item somno sibi mederi aut lectulo et rara vomi-€tione. supini cubitus oculis conducunt, at proni tussibus, €in latera adversus destillationes. Aristoteles et Fabia-€nus plurimum somniari circa ver et autumnum tradunt, €magisque supino cubitu, at prono nihil, Theophrastus €celerius concoqui dextri lateris incubitu, difficilius a su-þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨œ˜·pinis. sol quoque, remediorum maximum, ab ipso sibi €praestari potest, sicuti linteorum strigiliumque vehementia. €perfundere caput calida ante balnearum vaporationem et €postea frigida saluberrimum intellegitur; item praesumere €cibis et interponere frigidam eiusdemque potu somnos €antecedere et, si libeat, interrumpere. notandum nullum €animal aliud calidos potus sequi, ideoque non esse natu-rales. mero ante somnos colluere ora propter halitus, @1 €frigida matutinis inpari numero ad cavendos dentium do-€lores, item posca oculos contra lippitudines certa experi-€menta sunt, sicut totius corporis valetudini in varietate €victus inobservata. Hippocrates tradit non prandentium €celerius senescere exta; verum id remediis cecinit, non €epulis, quippe multo utilissima est temperantia in cibis. €L. Lucullus hanc de se praefecturam servo dederat, ultimo-€que probro manus in cibis triumphali seni deiciebatur vel €in Capitolio epulanti, pudenda re servo suo facilius parere €quam sibi. @@Sternumenta pinna gravedinem emendant et €si quis mu[2l]2ae nares, ut tradunt, osculo attingat, sternu-€menta et singultum. ad hoc Varro suadet palmam alterna €manu scalpere; plerique anulum e sinistra in longissimum €dextrae digitum transferre, in aquam ferventem manus €mergere. Theophrastus senes laboriosius sternuere dicit. @1 @@Venerem damnavit Democritus, ut in qua homo €alius exiliret ex homine. et, Hercules, raritas eius utilior. €athletae tamen torpentes restituuntur venere, vox revocatur, €cum e candida declinat in fuscam. medetur et lumborum €dolori, oculorum hebetationi, mente captis ac melancholicis. @@Adsidere gravidis vel, cum remedia alicui ad-€hibeantur, digitis pectinatim inter se inplexis veneficium €est, idque conpertum tradunt Alcmena Herculem pariente; €peius, si circa unum ambove genua; item poplites alternis €genibus inponi. ideo haec in consiliis ducum potestatiumve €fieri vetuere maiores velut omnem actum inpedientia, ve-tuere vero et sacris votisve simili modo interesse; capita €autem aperiri aspectu magistratuum non venerationis causa €iussere, sed, ut Varro auctor est, valetudinis, quoniam €firmiora consuetudine ea fierent._Cum quid oculo in-€ciderit, alterum conprimi prodest, cum aqua dextrae auri-€culae, sinistro pede exultari capite in dextrum umerum €devexo, invicem e diversa aure; si tussim concitet saliva, €in frontem ab alio adflari; si iaceat uva, verticem morsu €alterius suspendi; in cervicium dolore poplites fricar[2i]2 aut cervicem in poplitum; pedes in humo deponi, si nervi in @1 €his cruribusve tendantur in lectulo, aut, si in laeva parte €id accidat, sinistrae plantae pollicem dextra manu adpre-€hendi, item e diverso; extremitates corporis velleribus per-€stringi contra horrores sanguinemve narium inmodicum, €* * * lino vel papyro principia genitalium, femur medium €ad cohibenda urinae profluvia; in stomachi solutione pedes pressar[2i]2 aut manus in ferventem aquam demitti._Iam €et sermoni parci multis de causis salutare est. triennio €Maecenatem Melissum accepimus silentium sibi imperavisse €a convolsione reddito sanguine. nam eversos scandentes-€que ac iacentes si quid ingruat contraque ictus spiritum €cohibere singularis praesidii est, quod inventum esse ani-malis docuimus._Clavum ferreum defigere in quo loco €primum caput fixerit corruens morbo comitiali, absoluto-€rium eius mali dicitur. contra renium aut lumborum, ve-€sicae cruciatus in balnearum soliis pronos urinam reddere €mitigatorium habetur._Vulnera nodo Herculis praeligare mirum quantum ocior medicina est, atque etiam cottidiani €cinctus tali nodo vim quandam habere utilem dicuntur, €quippe cum Herculaneum prodiderit numerum quoque €quaternarium Demetrius condito volumine et quare qua-€terni cyathi sextariive non essent potandi. contra lippi- @1 €tudines retro aures fricare prodest et lacrimosis oculis €frontem._Augurium ex homine ipso est non timendi €mortem in aegritudine, quamdiu oculorum pupillae ima-€ginem reddant. @@Magna et urinae non ratio solum, sed etiam re-€ligio apud auctores invenitur digestae in genera, spadonum €quoque ad fecunditatis [2v]2eneficia. verum ex [2i]2is, quae re-€ferre fas sit, inpubium puerorum contra salivas aspidum, €quas ptyadas vocant, quoniam venena in oculos hominum €expuant, contra oculorum albugines, obscuritates, cicatrices, €argema, palpebras et cum ervi farina contra adustiones, €contra aurium pura vermiculosque, si decoquatur ad dimi-€dias partes cum porro capitato novo fictili. vaporatio quo-que ea menses feminarum ciet. Salpe fovet illa cum €* * * oculos firmitatis causa, inlinit sole usta cum ovi albo, €efficacius struthocameli, binis horis. hac et atramenti li-€turae abluuntur. virilis podagris medetur argumento ful-€lonum, quos ideo temptari eo morbo negant. veteri mis-€cetur cinis ostreorum adversus eruptiones in corpore in-€fantium et omnia ulcera manantia. ea exesis, ambustis, €sedis vitiis, rhagadiis et scorpionum ictibus inlinitur. @1 obstetricum nobilitas non alio suco efficacius curari pro-€nuntiavit corporum pruritus, nitro addito ulcera capitum, €porrigines, nomas, praecipue genitalium. sua cuique autem, €quod fas sit dixisse, maxime prodest, confestim perfuso €canis morsu, echinorumque spinis inhaerentibus et in €spongea lanisve inposita, aut adversus rabidi canis morsus €cinere ex ea subacto, contraque serpentium ictus. nam €contra scolopendras mirum proditur vertice tacto urinae suae gutta liberari protinus laesos._Auguria vale-€tudinis ex ea traduntur, si mane candida, dein rufa sit; €illo modo concoquere, hoc concoxisse significatur. mala €signa rubrae, pessima nigrae, mala bullantis. crassa, in €qua quod subsidit album est, significat circa articulos aut €viscera dolorem inminere; eadem viridis morbum viscerum, €pallida bilis, rubens sanguinis. mala et in qua veluti fur-fures atque nubeculae apparent. diluta quoque alba vitiosa €est, mortifera vero crassa gravi odore et in pueris tenuis €ac diluta._Magi vetant eius causa contra solem lunam-€que nudari aut umbram cuiusquam ab ipso respergi. He-€siodus iuxta obstantia reddi suadet, ne deum aliquem €nudatio offendat. Osthanes contra mala medicamenta €omnia auxiliari promisit matutinis suam cuique instillatam €in pedem. @1 @@Quae ex mulierum corporibus traduntur, ad €portentorum miracula accedunt, ut sileamus divis[2a]2 mem-€bratim scelera abortus, mensum piacula quaeque alia non €obstetrices modo, verum etiam ipsae meretrices prodidere: €capilli si crementur, odore serpentes fugari; eodem nidore vulvae morbo strangulatas respirare; cinere eo quidem, si €in testa sint cremati vel cum spuma argenti, scabritias €oculorum ac prurigines emendari, item verrucas et infan-€tium ulcera, cum melle capitis quoque vulnera et omnium €ulcerum sinus, addito melle ac ture panos, podagras, cum €adipe suillo sacrum ignem, sanguinem sisti inlito, ite[2m]2 €formicationes corporum. @@De lactis usu convenit dulcissimum esse mollissi-€mumque et in longa febr[2i]2 coeliacisque utilissimum, ma-€xime eius, quae iam infantem removerit. et in malacia €stomachi, in febribus, rosionibus efficacissimum experiun-€tur; item mammarum collectionibus cum ture, oculo ab €ictu cruore suffuso et in dolore aut epiphora, si inmul-€geatur, plurimum prodest, magisque cum melle et narcissi €suco aut turis polline, superque in omni usu efficacius €eius, quae marem enixa sit, multoque efficacissimum eius, €quae geminos mares, et si vino ipsa cibisque acrioribus @1 abstineat. mixto praeterea ovorum candido liquore madi-€daque lana frontibus inpositum fluctiones oculorum sus-€pendit. [2eti]2am si rana saliva sua oculum asperserit, prae-€cipuum est remedium, et contra morsum eiusdem bibitur €instillaturque. eum, qui simul matris filiaeque lacte in-€unctus sit, liberari omni oculorum metu in totam vitam €adfirmant. aurium quoque vitiis medetur admixto modice €oleo aut, si ab ictu doleant, anserino adipe tepefactum. €si sit odor gravior, ut plerumque fit longis vitiis, diluto melle lana includitur. et contra regium morbum in oculis €relictum instillatur cum elaterio. peculiariter valet potum €contra venena, quae data sint e marino lepore, bupresti þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨œ˜Ê„[2a]2ut [2e]2tiam, ut Aristoteles tradit, dorycn[2io]2, et contra in-€saniam, quae facta sit hyoscyami potu. podagris quoque €iubent inlini cum cicuta, alii cum oesypo et adipe an-€serino, qualiter et vulvarum doloribus inponitur. alvum €etiam sistit potu, ut Rabirius scribit, et menses ciet. @1 eius vero, quae feminam enixa sit, ad vitia tantum in facie €sananda praevalet. pulmonum quoque incommoda lacte €mulieris sanantur; cui si admisceatur inpubis pueri urina €et mel Atticum, omnia coclearium singulorum mensura, €[2ve]2rm[2es]2 quoque aurium eici invenio. eius, quae marem €peper[2er]2it, lacte gustato canes rabiosos negant fieri. @@Mulieris quoque salivam ieiunam potentem di-€iudicant cruentatis oculis et contra epiphoras, si ferventes €anguli oculorum subinde madefiant, efficacius, si cibo vino-€que se pridie ea abstinuerit. invenio et fascia mulieris alligato capite dolores minui. post haec nullus est €modus. iam primum abigi grandines turbinesque contra €fulgura ipsa mense nudato; sic averti violentiam caeli, in €navigando quidem tempestates etiam sine menstruis. ex €ipsis vero mensibus, monstrificis alias, ut suo loco indica-€vimus, dira et infanda vaticinantur, e quibus dixisse non €pudeat, si in defectus lunae solisve congruat [2v]2is illa, in-€remediabilem fieri, non segnius et in silente luna, coitus-que tum maribus exitiales esse atque pestiferos, purpuram €quoque eo tempore ab [2i]2is pollui; tanto vim esse maiorem. @1 €quocumque autem alio menstruo si nudatae segetem am-€biant, urucas et vermiculos scarabaeosque ac noxia alia €decidere Metrodorus Scepsius in Cappadocia inventum €prodit ob multitudinem cantharidum; ire ergo per media €arva retectis super clunes vestibus. alibi servatur, ut €nudis pedibus eant capillo cinctuque dissoluto. cavendum €ne id oriente sole faciant, sementi[2v]2a enim arescere, item €novella tactu in perpetuum l[2a]2edi, rutam et [2h]2ederam, res medicatissimas, ilico mori. multa diximus de hac vio-€lentia, sed praeter illa certum est, apes tactis alvariis fu-€gere; lina, cum coquantur, nigrescere; aciem in cultris €tonsorum hebetari; aes contactu grave virus odoris acci-€pere et aeruginem, magis si decrescente luna id accidat; €equas, si sint gravidae, tactas abortum pati, quin et aspectu €omnino, quamvis procul visas, si purgatio illa post virgini-tatem prima sit aut in virgine aetatis sponte man[2e]2t. bi-€tumen in Iudaea nascens sola hac vi superari filo vestis €contactae docuimus. ne igni quidem vincitur, quo cuncta, €cinisque etiam ille, si quis aspergat lavandis vestibus, pur-€puras mutat, florem coloribus adimit, ne ipsis quidem fe- @1 €minis malo suo inter se inmunibus: abortus facit inlitu aut si omnino praegnas supergradiatur. quae Lais et €Elephantis inter se contraria prodidere de abortiv[2o]2 car-€bone e radice brassicae vel myrti vel tamaricis in eo san-€guine extincto, itemque asinas tot annis non concipere, €quot grana hordei contacta ederint, quaeque alia nuncupa-€vere monstrifica aut inter ipsa pugnantia, cum haec fe-€cunditatem fieri isdem modis, quibus sterilitatem illa, prae-nuntiaret, melius est non credere. Bithus Durrachinus €hebetata aspectu specula recipere nitorem tradit isdem €aversa rursus contuentibus, omnemque vim talem resolvi, €si mullum piscem secum habeant; multi vero inesse etiam €remedia tanto malo: podagris inlini, strumas et parotidas €et panos, sacros ignes, furunculos, epiphoras tractatu mu-€lierum earum leniri; Lais et Salpe canum rabiosorum €morsus et tertianas quartanasque febres menstruo in lana arietis nigri argenteo bracchiali incluso, Diotimus The-€banus vel omnino vestis ita infectae portiuncula ac vel €licio bracchiali inserto. Sotira obstetrix tertianis quar-€tanisque efficacissimum dixit plantas aegri subterlini, €multoque efficacius ab ipsa muliere et ignoranti[2s]2; sic et €comitiales excitari. Icatidas medicus quartanas finiri @1 coitu, incipientibus dumtaxat menstruis, spopondit. inter €omnes vero convenit, si aqua potusque formidetur a morsu €canis, supposita tantum calici lacinia tali statim metum €eum discuti, videlicet praevalente sympathia illa Graeco-€rum, cum rabiem canum eius sanguinis gustatu incipere €dixerimus. cinere eo iumentorum omni[2a]2 ulcera sanari €certum est addita caminorum farina et cera, maculas autem e veste eas non nisi eiusdem urina ablui, cinerem per se €rosaceo mixtum feminarum praecipue capitis dolores se-€dare inlitum fronti, asperrimamque vim profluvii eius esse €per se annis virginitate resoluta. id quoque convenit, quo €nihil equidem libentius crediderim, tactis omnino menstruo €postibus inritas fieri Magorum artes, generis vanissimi, ut aestimare licet. ponam enim vel modestissimum e pro-€missis eorum, ex homine siquidem resigmina unguium e €pedibus manibusque cera permixta ita, ut dicatur tertia-€nae, quartanae vel cotidianae febri remedium quaeri, ante €solis ortum alienae ianuae adfigi iubent ad remedia in his €morbis, quanta vanitate, si falsum est, quanta vero noxia, €si transferunt morbos! innocentiores ex his omnium digi-€torum resigmina unguium ad cavernas formicarum abici €iubent eamque, quae prima coeperit trahere, correptam €subnecti collo; ita discuti morbum. @@Haec sunt quae retulisse fas sit, ac pleraque €ex [2i]2is non nisi honore dicto, reliqua intestabilia, infanda, €ut festinet oratio ab homine fugere. in ceteris claritates €animalium aut operum sequemur. @1 €@@Elephanti sanguis, praecipue maris, fluctiones omnes, quas rheumatismos vocant, sistit. ramentis eboris cum €melle Attico, ut aiunt, nubeculae in facie, scobe paronychia €tolluntur. proboscidis tactu capitis dolor levatur, efficacius €si et sternuat. dextra pars proboscidis cum Lemnia ru-€brica adalligata inpetus libidinum stimulat. sanguis et €syntecticis prodest, iocurque comitialibus morbis. @@Leonis adipes cum rosaceo cutem in facie custo-€diunt a vitiis candoremque; sanant et adusta nivibus arti-€culorumque tumores. Magorum vanitas perunctis adipe eo €faciliorem gratiam apud populos regesve promittit, praecipue €tamen eo pingui, quod sit inter supercilia, ubi esse nullum potest. similia dentis, maxime a dextera parte, villique e €rostro inferiore promissa sunt. fel aqua addita claritatem €oculis inunctis facit et cum adipe eiusdem comitiales morbos €discutit levi gustu et ut protinus qui sumpsere cursu id €digerant. cor in cibo sumptum quartanis medetur; adips €cum rosaceo cotidianis febribus. perunctos eo bestiae fu-€giunt; resistere etiam insidiis videtur. @@Cameli cerebrum arefactum potumque ex aceto €comitialibus morbis aiunt mederi, item fel cum melle po-€tum, hoc et anginae; cauda arefacta solvi alvum, fimi ci-€nere crispari capillum cum oleo. et dysintericis prodest @1 €inlitus cinis potusque, quantum III digitis capiatur, et co-€mitialibus morbis. urinam fullonibus utilissimam esse tra-€dunt, itemque ulceribus manantibus barbaros servare eam €quinquennio et heminis pota ciere alvum; saetas e cauda €contortas et sinistro bracchio alligatas quartanis mederi. @@Hyaenam Magi ex omnibus animalibus in maxima €admiratione posuerunt, utpote cui et ipsi magicas artes €dederint vimque, qua alliciat ad se homines mentes alie-€nans. permutatione[2s]2 sexus annua vice diximus ceteraque €monstrifica naturae eius; nunc persequemur quaecumque medicinis produntur. praecipue pantheris terrori esse tra-€ditur, ut ne conentur quidem resistere, et aliquid e corio €eius habentem non adpeti, mirumque dictu, si pelles €utriusque contrariae suspendantur, decidere pilos pantherae. €cum fugiant venantem, declinare ad dexteram, ut prae-€gressi hominis vestigia occupent; quod si successerit, alie-€nari mentem ac vel ex equo hominem decidere; [2a]2t si in €laeva detorserit, deficientis argumentum esse celeremque €capturam, facilius autem capi, si cinctus suos venator flagellumque inperitans equo septenis alligaverit nodis. mox, €ut est sollers ambagibus vanitas Magorum, capi iubent €geminorum signum transeunte luna singulosque prope pilos @1 €servari; capitis dolori inligatam cutem prodesse, quae €fuerit in capite eius; lippitudini fel inlitum frontibus aut, þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨œ˜Þ†ne omnino lippiatur, decoctum cum mellis Attici cyathis €III et croci uncia inunctum; sic et caligines discuti et suffusiones; claritatem excitari melius inveterato medica-€mento, adservari autem in Cypria pyxide; eodem sanari €argema, scabritias, excrescentia in oculis, item cicatrices, €glaucomata vero iocineris recentis inassati sanie cum despu-€mato melle inunctis. dentes eius dentium doloribus tactu €prodesse vel alligatos [2n]2umeri ordine, umerorum et lacer-€torum doloribus; eiusdem dentes, s[2e]2d e sinistra parte €rostri, inligatos pecoris aut capri pelle stomachi cruciati-bus; pulmones in cibo sumptos coeliacis [2vel]2 ventriculi ci-€nerem cum oleo inlitum; nervis medullas e dorso cum €oleo vetere ac felle; febribus quartanis iocur degustatum €ter ante accessiones; podagris spinae cinerem cum lingua €et dextro pede vituli marini addito felle taurino, omnia €pariter cocta atque inlita hyaenae pelle; in eodem morbo prodesse et fel cum lapide As[2s]2io; tremulis, spasticis, ex-€ilientibus et quibus cor palpitet aliquid ex corde coctum €mandendum ita, ut reliquae partis cinis cum cerebro €hyaenae inlinatur; pilos etiam auferri hac conpositione in-€lita vel per se felle, evulsis prius qua renasci non libeat; €sic et palpebris inutiles tolli; lumborum doloribus carnes €e lumbis edendas inlinendasque cum oleo; sterilitatem @1 €mulierum emendari oculo cum glyc[2yr]2r[2h]2iza et aneto sumpto in cibo, promisso intra triduum conceptu. contra nocturnos €pavores umbrarumque terrorem unus e magnis dentibus €lino alligatus succurrere narratur. suffiri furentes eodem €et circumligari ante pectus suum cum adipe renium aut €iocinere aut pelle praecipiunt. mulieri candida a pectore €hyaenae caro et pili septe[2ni]2 et genitale cervi, si inligentur dorcadis pelle [2e]2 collo suspensa, continere partus promit-€tuntur; venerem stimulare genitalia ad sexus suos in melle €sumpta, etiamsi viri mulierum coitus oderint; quin immo €totius domus concordiam eodem genitali et articulo spinae €cum adhaerente corio adservatis constare. hinc spinae €articulum s[2c]2i[2t]2e nodum Atlantion vocant; est autem primus. €in comitialium quoque remediis habent eum. adipe ac-censo serpentes fugari dicunt; maxilla comminuta in aneso €et in cibo sumpta horrores sedari; eodem suffitu mulierum €menses evocari. tantumque est vanitatis, ut, si ad brac-€chium alligetur superior [2e]2 dextra parte rostri dens, iacu-€lantium ictus deerraturos negent. palato eiusdem arefacto €et cum alumine Aegyptio calefacto ac ter in ore permutato €faetores et ulcera oris emendari, eos vero, qui linguam in calciamento sub pede habeant, non latrari a canibus; si-€nistra parte cerebri naribus inlita morbos perniciosos €mitigar[2i]2 sive hominum sive quadripedum; frontis corium €fascinationibus resistere, cervicis carnes, sive mandantur @1 €sive arefactae bibantur, lumborum doloribus; nervis a dorso €armisque suffiendos nervorum dolores; pilos rostri admotos €mulierum labris amatorium esse; iocur in potu datum torminibus et calculis mederi. nam cor in cibo potuve €sumptum omnibus doloribus corporum auxiliari, lienem €lienibus, omentum ulcerum inflammationibus cum oleo, €medullas doloribus spinae et nervorum lassitudini; renium €nervos potos in vino cum ture fecunditatem restituere ad-€emptam veneficio; vulvam cum mali Punici dulcis cortice €in potu datam prodesse mulierum vulvae; adipe a lumbis €suffiri parientes difficulter et statim parere; e dorso me-dullam adalligatam contra vanas species opitulari, spasticis €genitale e maribus suffitu, item lippientibus, ruptis, et €contra inflammationes a[2d]2versos pedes tactu, laevos dexteris €partibus, dexteros laevis; sinistrum pedem superlatum par-€turienti letalem esse, dextro inlato facile eniti. membra-€nam, quae fel continuerit, cardiacis potam in vino vel in €cibo sumptam contra * * * succurrere; vesicam in vino €potam contra urinae incontinentiam; quae autem in vesica inventa sit urina, additis oleo ac sesamis et melle ha[2u]2s[2t]2am €prodesse [2sto]2m[2ach]2i a[2c]2rimoni[2ae]2 veteri. costarum primam et €octavam suffitu ruptis salutarem esse; ex spina vero par-€turientibus ossa; sanguinem cum polenta sumptum tormi-€nibus; eodem tactis postibus ubicumque Magorum infestari @1 €artes, non elici deos nec conloqui, sive lucernis sive p[2e]2lvi €sive aqua sive pila sive quo alio genere temptetur; carnes €si edantur, contra rabidi canis morsus efficaces esse, etiam-num iocur efficacius. carn[2e]2s vel ossa hominis, quae in €ventriculo occisae inveniantur, suffitu podagricis auxiliari; €si ungues inveniantur in [2i]2is, mortem alicuius capientium €significari; excrementa sive ossa reddita, cum interematur, €contra magicas insidias pollere; fimum, quod in intestinis €inventum sit, arefactum ad dysintericos valere, potum in-€litumque cum adipe anserino toto corpore opitulari laesis €malo medicamento; a cane vero morsis adipem inlitum et corium substratum; rursus tali sinistri cinere decocto €cum sanguine mustelae perunctos omnibus odio venire; €idem fieri oculo decocto. super omnia est, quod ex-€tremam fistulam intestini contra ducum ac potestatium in-€iquitates commonstrant et ad successus petitionum iudi-€ciorumque ac litium eventus, si omnino [tantum] aliquis €secum habeat; eiusdem cavernam sinistro lacerto alligatam, €si quis mulierem prospiciat, amatorium esse tam praesens, €ut ilico sequatur; eiusdem loci pilorum cinerem ex oleo €inlitum viris, qui sint probrosae mollitiae, severos, non €modo pudicos, mores induere. @@Proxime fabulosus est crocodilus, ingenio quoque @1 €ille, cui vita in aqua terraque communis. duo enim €genera eorum. illius e dextra maxilla dentes adalligati €dextro lacerto coitus, si credimus, stimulant; canini dentes €febris statas arcent ture repleti_sunt enim cavi_ita €ne diebus V ab aegro cernatur qui adalligaverit. idem €pollere e ventre exemptos lapillos adversus febrium hor-rores venient[2e]2s tradunt. eadem de causa Aegypti per-€ungunt adipe aegros suos. alter illi similis, multum infra €magnitudine, in terra tantum odoratissimisque floribus €vivit; ob id intestina eius diligenter exquiruntur iucundo €nidore referta; crocodileam vocant, oculorum vitiis utilissi-€mam cum porri suco inunctis et contra suffusiones vel caligines. inlita quoque ex oleo cyprino molestias in facie €nascentes tollit, ex aqua vero morbos omnes, quorum na-€tura serpit in facie, nitoremque reddit; lentigines tollit ac €varos maculasque omnes. et contra comitiales morbos bi-€bitur ex aceto mulso binis obolis. adposita menses ciet. €optima quae candidissima et friabilis minimeque ponderosa, €cum teratur inter digitos, fermentescens. lavatur ut ce-russa. adulterant amylo aut Cimolia, sed maxime s[2t]2u[2r]2-€[2norum fimo]2 qui captos oryza tantum pascunt. felle in-€unctis oculis ex melle contra suffusiones nihil utilius prae-€dicant. intestinis et reliquo corpore eius suffiri vulva €laborant[2e]2s salutare tradunt, item velleribus circumdari va-€pore eiusdem infectis. corii utriusque cinis ex aceto in-€litus [2i]2is partibus, quas secari opus sit, aut nidor cremati @1 sensum omnem scalpelli aufert. sanguis utriusque clari-€tatem visus inunctis [2excitat,]2 cicatrices oculorum emendat. €corpus ipsum excepto capite pedibusque elixum manditur €ischiadicis tussimque veterem sanat, praecipue in pueris, €item lumborum dolores. habent et adipem, quo tactus €pilus defluit. h[2i]2c perunctos a crocodilis tuetur instillatur-€que morsibus. cor adnexum in lana ovis nigrae, cui €nullus alius colos incursaverit, et primo partu genitae €quartanas abigere dicitur. @@Iungemus illis simillima et peregrina aeque ani-€malia priusque chamaeleonem, peculiari volumine dignum €existimatum Democrito ac per singula membra desecra-€tum, non sine magna voluptate nostra cognitis proditisque €mendaciis Graecae vanitatis. similis et magnitudine est €supra dicto crocodilo, spinae tantum acutiore curvatura et caudae amplitudine distans. nullum animal pavidius €existimatur et ideo versicoloris esse mutationis. vis eius €maxima contra accipitrum genus. detrahere enim super-€volantem ad se traditur et voluntarium praebere laceran-þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨œ˜ñ…dum ceteris animalibus. caput eius et guttur, si roboreis €lignis accendantur, imbrium et tonitruum concursus facere Democritus narrat, item iocur in tegulis ustum. reliqua €ad veneficia pertinentia quae dicit, quamquam falsa ex-€istimantes, omittemus, praeterquam ubi inrisu coarguent [2e]2um: @1 €dextro oculo, si viventi eruatur, albugines oculorum cum €lacte caprino tolli, lingua adalligata pericula puerperii; €eundem salutarem esse parturientibus, si sit domi, si vero €inferatur, perniciosissimum. linguam, si viventi exempta sit, €ad iudiciorum eventus pollere, cor adversus quartanas in-ligatum lana nigra primae tonsurae. pedem e prioribus €dextrum pelle hyaenae adalligatum sinistro bracchio contra €latrocinia terroresque nocturnos pollere, item dextram €mamillam contra formidines pavoresque; sinistrum vero €pedem torreri in furno cum herba, quae aeque chamaeleon €vocetur, additoque unguento pastillos eos in ligneum vas €conditos praestare, si credimus, ne cernatur ab aliis qui [2i]2d habeat. armum dextrum ad vincendos adversarios vel €hostes valere, utique si abiectos eiusdem nervos calca-€verit; sinistrum ver[2o]2 quibus monstris consecret, qualiter €somnia quae velis ac quibus velis mittantur, pudet referre: €omnia ea dextro pede resolvi, sicut sinistro latere lethargos, €quos fecerit dexter. s[2e]2t capitis dolores insperso vino, in €quo latus alterutrum maceratum sit, sanari; si feminis €sinistri vel pedis cinere misceatur lac suillum, podagricos fieri inlitis pedibus. felle glaucomata et suffusiones cor-€rigi prope creditur tridui inunctione, serpentes fugari @1 €ignibus instillato, mustelas contrahi in aquam coiecto, cor-€pori vero inlito detrahi pilos. idem praestare narrat iocur €cum ranae rubetae pulmone inlitum; praeterea iocinere €amatoria dissolvi, melancholicos autem sanari, si ex corio €chamaeleonis sucus herbae He[2l]2en[2ia]2e bibatur; intestina et €fartum eorum, cum animal id nullo cibo vivat, simiarum €urina [2una]2 inlita inimicorum ianuae odium omnium homi-num his conciliare; cauda flumina et aquarum impetus €sisti, serpentes soporari; eadem medicata cedro et murra €inligataque gemino ramo palmae percussam aquam discuti, €ut quae intus sint omnia appareant; utinamque eo ramo €contactus esset Democritus, quoniam ita loquacitates in-€modicas promisit inhiberi. palamque est virum alias sa-€gacem et vitae utilissimum nimio iuvandi mortales studio €prolapsum. @@Ex eadem similitudine est scincus_et quidam €terrestrem crocodilum esse dixerunt_, candidior autem €et tenuiore cute. praecipua tamen differentia dinoscitur €a crocodilo, squamarum serie a cauda ad caput versa. €maximus Indicus, deinde Arabicus. adferuntur salsi. ro-€strum eius et pedes in vino albo poti cupiditates veneris €accendunt, utique cum satyrio et erucae semine singulis @1 €drachmis omnium ac piperis II admixtis ita pastilli singu-larum drachmarum bibantur. per se laterum carnes obolis €binis cum murra et pipere pari modo potae efficaciores €ad idem creduntur. prodest et contra sagittarum venena, €ut Apelles tradit, ante posteaque sumptus. in antidota €quoque nobilia additur. Sextius plus quam drachmae €pondere in vini hemina potum perniciem adferre tradit, €praeterea eiusdem decocti ius cum melle sumptum venerem €inhibere. @@Est crocodilo cognatio quaedam amnis eiusdem €geminique victus cum hippopotamio, repertore detrahendi €sanguinis, ut diximus, plurimo autem super Saiticam prae-€fecturam. huius corii cinis cum aqua inlitus panos sanat, €adips frigidas febres, item fimum suffitu, dentes e parte €laeva dolorem dentium scari[2ph]2atis gingivis. pellis eius e €sinistra parte frontis ing[2u]2in[2i]2 adalligata venerem inhibet, €eiusdem cinis alopecias explet. testiculi drachma ex aqua €contra serpentes bibitur. sanguine pictores utuntur. @@Peregrinae sunt [2et]2 lynces, quae clarissime quadri-€pedum omnium cernunt. ungues earum omnes cum corio €exuri efficacissime in Carpatho insula tradunt. hoc cinere €poto propudia virorum, eiusdem aspersu feminarum libi-€dines inhiberi, item pruritus corporum, urina stillicidia €vesicae. itaque eam protinus terra pedibus adgesta ob- @1 €ruere traditur. eadem autem et iugulorum dolori mon-€stratur in remedio. hactenus de externis. @@Nunc praevertemur ad nostrum orbem, primum-€que communia animalium remedia atque eximia dicemus, €sicuti e lactis usu. utilissimum cuique maternum. con-€cipere nutrices exitiosum est; hi sunt enim infantes, qui €colostrati appellantur, densato lacte in casei speciem. est €autem colostra prima a partu spongea densitas lactis. €maxime autem alit quodcumque humanum, mox caprinum, €unde fortassis fabulae Iovem ita nutritum dixere. dulcis-€simum ab hominis camelinum, efficacissimum ex asinis. magnorum animalium et corporum facilius redditur. sto-€macho adcommodatissimum caprinum, quoniam fronde €magis quam herba vescuntur, bubulum medicatius, ovillum €dulcius et magis alit, stomacho minus utile, quoniam est €pinguius. omne autem vernum aquatius aestivo et de no-€vellis. probatissimum vero quod in ungue haeret nec de-€fluit; innocentius decoctum, praecipue cum calculis marinis. €alvus maxime solvitur bubulo, minus autem inflat quod-cumque decoctum. usus lactis ad omnia intus exulcerata, €maxime renes, vesicam, interanea, fauces, pulmones, foris €pruritum cutis, eruptiones pituitae poti ab abstinentia @1 €nam ut in A[2r]2ca[2d]2ia bubulum biberent phthisici, syntectici, €cache[2c]2tae, diximus in ratione herbarum. sunt inter ex-€empla qui asininum bibendo liberati sint podagri ch[2i]2ragra-que. medici speciem unam addidere lactis generibus, quod €schiston appellavere. id fit hoc modo: fictili novo fervet, €caprinum maxime, ramisque ficulneis recentibus miscetur €additis totidem cyathis mulsi, quot sint heminae lactis. €cum fervet, n[2e]2 circumfundatur, praestat cyathus argenteus €cum frigida aqua demissus ita, ne quid infundat. ablatum €deinde igni refrigeratione dividitur et discedit serum a lacte. quidam et ipsum serum iam multo potentissimum €decocunt ad tertias partes et sub diu refrigerant. bibitur €autem efficacissime heminis per intervalla, sa[2t]2is, diebus €quinae; melius a potu gestari. datur comitialibus, melan-€cholicis, paralyticis, in lepris, elephantiasi, articulariis mor-bis. infunditur quoque lac contra rosiones a medicamentis €factas et, si urat dysinteria, decoctum cum marinis lapillis €aut cum tisana hordeacia. item ad intestinorum rosiones €bubulum aut ovillum utilius. recens quoque dysintericis €infunditur, ad colum autem crudum, item vulvae et propter €serpentium ictus potisve pityocampis, bupresti, cantharidum @1 aut salamandrae venenis, privatim bubulum [2i]2is, qui Col-€chicum biberint aut cicutam aut dorycnium aut leporem €marinum, sicut asininum contra gypsum et cerussam et €sulpur et argentum vivum, item durae alvo in febri. gar-€garizatur quoque faucibus exulceratis. utilissime et bibitur €ab imbecillitate vires recolligentibus, quos atrophos vocant, €in febri etiam, quae careat dolore capitis. pueris ante €cibum lactis asinini heminam dari aut si exitus cibi ro-€siones sentirent, antiqui in arcanis habuerunt, si hoc non esset, caprini. bubuli serum orthopnoicis prodest ante €cetera addito nasturtio. inunguntur etiam oculi in lactis €heminas additis sesamae drachmis IIII tritis in lippitu-€dine. caprino lienes sanantur, post bidui inediam tertio €die hedera pastis capris, per triduum poto sine alio cibo. €lactis usus alias contrarius capitis doloribus, hepaticis, €splenicis, nervorum vitio, febres habentibus, vertigini €praeterquam purgationis gratia, gravedini, tussientibus, €lippis. [2o]2villum utilissimum tenesmo, dysinteriae; nec non €phthisicis hoc et mulieris saluberrimum qui dicerent €fuerunt. @1 @@De generibus caseorum diximus, cum de uberibus €singulisque membris animalium diceremus. Sextius eos-€dem effectus equino quos bubulo tradit; hunc vocant hip-€pacen. stomacho utiles qui non sunt salsi, id est recentes. €veteres alvum sistunt corpusque minuunt, stomacho [2in-]2€utiliores; et in totum salsa minuunt corpus, alunt mollia. caseus recens cum melle suggillata emendat, mollis alvum þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨œ›„‚sistit, sedat tormina pastillis in vino austero decoctis €rursusque in patina tostis cum melle. saprum vocant qui €cum sale et sorbis siccis e vino tritus potusque medetur €coeliacis. genitalium carbunculis caprinus tritus inpositus, €item acidus cum oxymelite maculis in balineo inlitus oleo €interlinitur. @@E lacte fit et butyrum, barbararum gentium €lautissimus cibus et qui divites a plebe discernat. pluri-€mum e bubulo_et inde nomen_, pinguissimum ex €ovibus fit et caprino, sed hieme calefacto lacte, aestate €expresso tantum, crebro iactatu in longis vasis angusto €foramine spiritum accipientibus sub ipso ore alias prae-€ligato. additur paulum aquae, ut acescat. quod est ma-xime coactum, in summo fluitat; id exemptum addito sale €oxygala appellant. relicum decocunt in ollis; ibi quod @1 €supernatat, butyrum est, oleosum natura. quo magis virus €resipit, hoc praestantius iudicatur. pluribus conpositioni-€bus miscetur inveteratum. natura eius adstringere, mol-€lire, replere, purgare. @@Oxygala fit et alio modo, acido lacte addito in €recens, quod ve[2l]2in[2t]2 acescere, utilissimum stomacho. effectus €dicemus suis locis. €@@Proxima in communibus adipi laus est, sed ma-€xime suillo, apud antiquos etiam religiosius. certe novae €nuptae intrantes etiam nu[2nc]2 sollemne habent postes eo €attingere. inveteratur duobus modis, cum sale aut sin-cerus; tanto fit utilior. axungiam Graeci etiam appella-€vere iam in voluminibus suis. neque est occulta virium €causa, quoniam id animal herbarum radicibus vescitur; €itaque etiam fimo innumeri usus. quam ob rem non de alia €loquemur [sue]. multo efficacior e femina et quae non €peper[2er]2it, multo vero praestantior in apris es[2se d]2i[2c]2itur @1 €usus axungiae ad emollienda, excalfacienda, discutienda purgandaque. medicorum aliqui admixto anseris adipe €taurorumque sebo et oesypo ad podagras uti iubent; si €vero permane[2a]2t dolor, cum cera, myrto, resina, pice. sin-€cera axungia medetur ambustis vel nive, pernionibus autem €cum hordei cinere et galla pari modo. prodest et con-€fricatis membris, itinerumque lassitudines et fatigationes €levat. ad tussim veterem recens decoquitur quadrantis pondere in vini cyathis III addito melle. vetus etiam €phthisis pilulis sumpta sanat, quae sine sale inveterata est. €omnino enim non nisi ad ea, quae purganda sint aut quae €non sint exulcerata, salsa recipitur. quidam quadrantes €axungiae et mul[2s]2i in vini cyathis ternis decocunt contra €phthisis, quarto quoque die picem liquidam in ovo sumi €iubent. circumligatur et lateribus, pectori, scapulis eorum, €qui phthisim sentiunt, tantaque est vis, ut genibus etiam €adalligata redeat in os sapor eamque expuere videantur. e sue, quae non pepererit, aptissime utuntur ad cutem €mulieres, contra scabiem vero quivis admixto iumentorum €sebo pro parte tertia et pice pariterque subfervefactis. €sincera partus in abortum vergentes nutrit collyrii modo @1 €subdita. cicatrices concolores facit cerussa admixta vel €argenti spuma, at cum sulpure unguium scrabritias emen-€dat. medetur et capillo fluenti et ulceribus in capite €mulierum cum gallae parte quarta et infumata pilis ocu-€lorum. datur et phthisicis unciatim cum vini veteris he-€mina decocta, donec III unciae e toto restent; aliqui et mellis exiguum adiciunt. panis inlinitur cum calce, item €furunculis duritiaeque mammarum. rupta et convulsa et €spasmata et luxata sanat, clavos et rimas callique vitia €cum helleboro albo, parotidas admixta farina salsamentariae €testae, quo genere proficit et ad strumas. pruritus et €papulas in balineo perunctis tollit, alioque etiamnum modo €podagricis prodest mixto oleo vetere, contrito una sarco-€phago lapide et quinquefolio tuso in vino vel cum calce €aut cum cinere. fit et peculiare emplastrum LXXV #1108 pon-€deri C spumae argenteae mixtis, utilissime contra ulcerum €inflammationes adipe verrino. et inungui putant utile, quaeque serpant inlinere cum resina. antiqui axibus vehi-€culorum perunguendis maxime ad faciliorem circumactum €rotarum utebantur, unde nomen, sic quoque utili medicina €cum illa ferrugine rotarum ad sedis vitia virilitatisque et per se axungia. medici antiqui maxime probabant renibus @1 €detractam exemptisque venis aqua caelesti fricabant crebro €decoquebantque fictili novo saepius, tum demum adser-€vantes. convenit salsam magis mollire, excalfacere, discu-€tere, utilioremque esse vino lotam. Masurius palmam €lupino adipi dedisse antiquos tradidit. ideo novas nuptas €illo perunguere postes solitas, ne quid mali medicamenti €inferretur. @@Quae ratio adipis, eadem in [2i]2is, quae ruminant, €sebi est, aliis modis, non minoris potentiae. perficitur €omne exemptis venis aqua marina vel salsa lotum, mox in €pila tusum aspersa marina crebro; postea coquitur, donec €odor omnis aboleatur, mox adsiduo sole ad candorem re-ducitur. a renibus autem omne laudatissimum est. si €vero vetus revocetur ad curam, liquefieri prius iubent, €mox frigida aqua lavari saepius, dein liquefacere adfuso €vino quam odoratissimo. eodemque modo iterum ac sae-€pius cocunt, donec virus evanescat. multi privatim sic €taurorum leonumque ac pantherarum et camelorum pinguia €curari iubent. usus dicetur suis locis. @@Communis et medullarum est. omnes molliunt, €explent, siccant, excalfaciunt. laudatissima e cervis, mox €vitulina, dein hircina et caprina. curantur ante autumnum. €recentes lotae siccataeque in umbra, per cribrum dein €liquatae per lintea exprimuntur ac reponuntur in fictili €locis frigidis. @@Inter omnia autem communia animalium vel €praestantissimum effectu fel est. vis eius excalfacere, @1 €mordere, scindere, extrahere, discutere. minorum ani-€malium subtilius intellegitur et ideo ad oculorum medica-€menta utilius existimatur. taurino praecipua potentia, €etiam in aere pel[2v]2ibusque aureo colore [2ob]2ducendis. omne €autem curatur recens praeligato ore lino crasso, demissum €in ferventem aquam semihora, mox siccatum sine sole €atque in melle conditum. damnatur equinum tantum inter €venena. ideo flamini sacrorum equum tangere non licet, €cum Romae publicis sacris equus etiam immoletur. @@Quin et sanguis eorum septicam vim habet; item €equarum, praeterquam virginum, erodit, emarginat ulcera. €taurinus quidem recens inter venena est excepta Aegira. €ibi enim sacerdos Terrae vaticinatura sanguinem tauri bibit €prius quam in specus descendat. tantum potest sympathia €illa, de qua loquimur, ut aliquando religione aut loco fiat. Drusus tribunus plebei traditur caprinum bibisse, cum €pallore et invidia veneni sibi dati insimulare Q. Caepionem €inimicum vellet. hircorum sanguini tanta vis est, ut ferra-€mentorum subtilitas non aliter acrius induretur, scabritia €poliatur vehementius quam lima. non igitur et sanguis €animalium inter communia dici potest, et ideo suis quis-€que dicetur effectibus. @1 @@Digeremus enim in mala singula usus primum-€que contra serpentes. exitio his esse cervos nemo ignorat €ut, si quae sunt, extractas cavernis mandentes. nec vero €ipsi spirantesque tantum adversantur, sed membratim quo-€que. fugari eas nidore cornus eorum, si uratur, dictum €est; at e summo gutture ustis ossibus congregari dicuntur. pelles eiusdem animalis substratae securos praestant ab €eo metu somnos, coagulum ex aceto potum ab ictu; et si €omnino tractatum sit, eo die non ferit serpens. testes €quoque eius inveterati vel genitale [2v]2e[2t]2us maris salutariter €dantur in vino; item venter, quem centipellionem vocant. €fugiunt et omnino dentem cervi habentes aut medulla €perunctos sebove cervi aut vituli. summis autem remediis €praefertur hinnulei coagulum matris utero execti, ut in-dicavimus. sanguine cervino, si una urantur dracontion €et cunilago et anchusa lentisci ligno, contrahi serpentes €tradunt, dissipari deinde, si sanguine detracto adiciatur €pyrethrum. invenio apud auctores Graecos, animal cervo €minus et pilo demum simile, quod ophion vocaretur, Sar-€diniam tantum ferre solitam. hoc inter[2i]2sse arbitror et @1 ideo medicinas ex eo omitto._Apri quoque cere-€brum contra eas laudatur cum sanguine, iocur etiam in-€veteratum cum ruta potum ex vino, item adips cum melle þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨œ›˜„resinaque, simili modo verrinum iocur et fellis dumtaxat €fibra #1108 IIII pondere vel cerebrum in vino potum._Ca-€prarum cornu vel pilis accensis fugari serpentes dicunt, €cineremque e cornu potum vel inlitum contra ictus valere, €item lactis haustus cum uva taminia vel urinae cum aceto €scillit[2e]2, caseum caprinum cum origano inpositum vel sebum cum cera. milia praeterea remediorum ex eo animali de-€monstrantur, sicut apparebit, quod equidem miror, cum €febri negetur carere. amplior potentia feris eiusdem ge-€neris, quod numerosissimum esse diximus, alia vero et €hircis. Democritus etiamnum effectus auget eius, qui €singularis natus sit. fimo quoque caprarum in aceto de-€cocto inlini ictus serpentium placet et recentis cinere in €vino, atque in totum difficilius sese recolligentes a ser-pentium ictu in caprilibus optime convalescunt. qui effi-€cacius volunt mederi, occisae caprae alvum dissectam cum €fimo intus reperto inligant statim. alii carnem recentem €haedorum [2cum]2 pilo suffiunt eodemque nidore fugant ser-€pentes. utuntur et pelle eorum recent[2i]2, ad plagas et €carne et fimo equi in agro pasti, coagulo leporis ex aceto €contraque scorpionem et murem araneum; aiunt non feriri @1 leporis coagulo perunctos. a scorpione percussis fimum €caprae efficacius aceto decoctum auxiliatur, lardum iusque €decocti potum et [2i]2is, qui buprestim hauserint. quin etiam €si quis asino in aurem percussum a scorpione se dicat, €transire malum protinus tradunt, venenataque omnia ac-€censo pulmone eius fugere. et fimo vituli suffiri percussos €a scorpione prodest. @@Canis rabiosi morsu facta volnera circumcidunt €ad vivas usque partes quidam carnemque vituli admovent €et ius ex eodem carnis decoctae dant potui aut axungiam €cum calce tusam, hirci iocur, quo inposito ne temptari €quidem aquae metu adfirmant. laudant et caprae fimum €ex vino inlitum, melis et cuculi et hirundinis decoctum €et potum. ad reliquos bestiarum morsus caprinum caseum €siccum cum origano inponunt et bibi iubent, ad hominis €morsus carnem bubulam coctam, efficacius vituli, si non €ante quintum diem solvant. @@Veneficiis rostrum lupi resistere inveteratum aiunt €ob idque villarum portis praefigunt. hoc idem praestare €et pellis e cervice solida manica existimatur, quippe tanta €vis est animalis praeter ea, quae retulimus, ut vestigia eius calcata equis adferant torporem._Iis, qui €argentum vivum biberint, lardum remedio est._Asinino €lacte poto venena restinguntur, peculiariter si hyoscyamum €potum sit aut viscum aut cicuta aut lepus marinus aut €opocarpatum aut cer[2uss]2a aut dorycnium et si coagulum @1 €alicui nocuerit, nam id quoque venenum est in prima €lactis coagulatione. multos et alios usus eius dicemus, €sed meminisse oportebit recenti utendum aut non multo €postea tepefacto; nullum enim celerius evanescit. ossa €quoque asini confracta et decocta contra leporis marini venenum dantur. omnia eadem onagris efficaciora._De €equiferis non scripserunt Graeci, quoniam terrae illae non €gignebant, verum tamen fortiora omnia eadem quam in €equis intellegi debent. lacte equino venena leporis marini €et toxica expugnantur. nec uros aut bisontes habuerunt €Graeci in experimentis, quamquam bove fero refertis In-€diae silvis; [2p]2r[2o]2 portione tamen eadem efficaciora omnia ex his credi par est. sic quoque lacte bubulo cuncta venena €expugnari tradunt, maxime supra dicta et si ephemerum €inpactum sit aut si cantharides datae; omnia vomitione €egeri, sic et caprino iure cantharidas. contra ea vero, €quae exulceratione enecant, sebum vitulinum vel bubulum €auxiliatur. nam contra sanguisugas potas butyrum re-€medio est cum aceto ferro calefacto, quod et per se prod-€est contra venena, nam si oleum non sit, vicem eius re-praesentat. multipedae morsus cum melle sanat. omasi €quoque iure poto venena supra dicta expugnari putant, @1 €privatim vero aconita et cicutas, itemque vitulino sebo._ €Caprinus caseus recens [2i]2is, qui viscum biberint, lac contra €cantharidas remedio est, contra ephemeri potum cum ta-€minia uva. sanguis caprinus decoctus cum medulla contra toxica venena sumitur, haedinus contra reliqua, coagulum €haedi contra viscum et chamaeleonem album sanguinemque €taurinum, contra quem et leporis coagulum est ex aceto, €contra pastinacam vero et omnium marinorum ictus vel €morsus coagulum leporis vel haedi vel agni drachmae pon-€dere ex vino. leporis coagulum et contra venena additur €antidotis. papilio quoque lucernarum luminibus advolans €inter mala medicamenta numeratur; huic contrarium est €iocur caprinum, sicut fel veneficiis ex mustella rustica €factis. hinc deinde praevertemur ad genera morborum. @@Capilli defluvia ursinus adips admixto ladano €et adianto continet alopeciasque emendat et raritatem €superciliorum cum fungis lucernarum ac fuligine, quae est €in rostris earum, porriginem cum vino. prodest ad hanc €et cornus cervini cinis e vino utque non taedia animalium €capillis increscant, item fel caprinum cum creta Cimolia €et aceto sic, uti paulum capiti inarescant, item fel scrofi-€num, urina tauri. si vero vetus sit, furfures etiam ad-iecto sulpure emendat. cinere genitalis asini spissari ca- @1 €pillum putant et a canitie vindicari, si rasis inlinatur €plumboque tritus cum oleo, densari et asinini pulli [2illit]2um €urina; admiscent nardum fastidii gratia. alopecias felle €taurino cum Aegyptio alumine tepefact[2o]2 inlinunt. ulcera €capitis manantia urina tauri efficaciter sanat, item hominis €vetus, si cyclaminum adiciatur et sulpur, efficacius tamen €vitulinum fel, quo cum aceto calefacto et lendes tolluntur. sebum vitulinum capitis ulceribus cum sale tritum utilis-€simum. laudatur et vulpium adips, sed praecipue fel[2i]2um €fimum cum sinapis pari modo inlitum, caprini cornus fa-€rina vel cinis, magisque hircini, addito nitro et [2t]2amarici[2s]2 €semine et butyro oleoque, prius capite raso; mire con-€tinent ita fluentem capillum, sicuti carnis cinere ex oleo inlita supercilia nigrescunt. lacte caprino lendes tolli tra-€dunt, fimo cum melle alopecias expleri, item ungularum €cinere cum pice. fluentem capillum continet leporinus €cinis cum oleo myrteo._Capitis dolorem sedat pota €a[2qua]2, quae relicta est e bovis aut asini potu, et, si cre-€dimus, vulpis masculae genitale circumligatum, cornus cer-€vini cinis inlitus ex aceto aut rosaceo aut ex irino._ @1 @@Oculorum epiphoras bubulo sebo cum oleo cocto €inlinunt; cervini cornus cinere scabritias [2ex]2 eodem in-€ungu[2u]2n[2t]2, mucrones autem ipsos efficaciores putant. lupi €excrementis circumlini suffusiones prodest, cinere eorum €cum Attico melle inungui obscuritates, item felle ursino, €epinyctidas adipe apruno cum rosaceo. ungulae asininae €cinis inunctus e suo lacte oculorum cicatrices et albu-gines tollit. medulla bubula e dextro crure priore trita €cum fuligine pilis et palpebrarum vitiis angulorumque €occurrit_calliblephari modo fuligo in hoc usu tem-€peratur, optime e[2l]2lychnio papyraceo oleoque sesamino €fuligine in novum vas pinnis detersa_, efficacissime €tamen evolsos ibi pilos coercet. felle tauri cum ovi albo €collyria fiunt, aquaque dissoluta inungunt per quadriduum. sebum vituli cum anseris adipe et ocimi suco genarum €vitiis aptissimum est. eiusdem medullae cum pari pondere €cerae et olei vel rosacei addito ovo duritiae genarum in-€linuntur. caseo molli caprino inposito ex aqua calida epi-€phorae sedantur; si tumor sit, ex melle; utrumque sero €calido fovendum. sicca lippitudo lumbulis suum exustis atque contritis et inpositis tollitur. capras negant lippire, €quoniam quasdam herbas ed[2i]2nt, item dorcadas; ob id €fimum earum cera circumdatum nova luna devorari iubent. @1 €et quoniam noctu quoque aeque cernant, sanguine hircino €lusciosos sanari putant, nyctalopas a Graecis dictos, caprae €vero iocinere in vino austero decocto. quidam inassati €iocineris sanie inungunt aut felle caprae, carnesque vesci €eas et, dum coquantur, oculos vaporari [2i]2is praecipiunt; id quoque referre arbitrantur, ut rutili coloris fuerit. volunt €et suffiri oculos iocinere in ollis decocto, quidam inassato. þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨œ›«ƒfel quidem caprinum pluribus modis adsumunt, cum melle €contra caligines, cum veratri candidi tertia parte contra €glaucomata, cum vino contra cicatrices et albugines et €caligines et pterygia et argema, ad palpebras vero evolso €prius pilo cum suco oleris ita, ut unctio inarescat, contra ruptas tuniculas cum lacte mulieris. ad omnia invetera-€tum fel efficacius putant. nec abdicant fimum ex melle €inlitum epiphoris, contraque dolores medullam, item pul-€monem leporis, et ad caligines fel cum passo aut melle. €lupino quoque adipe vel medulla suum fricari oculos contra €lippitudines praecipiunt. nam vulpinam linguam habentes €in armilla lippituros negant. @@Aurium dolori et vitiis medentur urina apri in €vitreo servata, fel apri vel suis vel bubulum cum oleo €ce[2d]2rino et rosaceo aequis portionibus, praecipue vero tau- @1 €rinum cum porri suco tepidum vel cum melle, si suppu-€re[2n]2t, contraque odorem gravem per se, tepefactum in €malicorio. rupta in ea parte cum lacte mulierum effica-citer sanat. quidam et in gravitate aures sic perluendas €putant, alii cum senecta serpentium et aceto_includunt €lana_collutas ante calida aqua aut, si maior sit gravi-€tas, v[2er]2ri[2n]2um fel cum murra et ruta in malicorio ex-€calfactum infundunt, lardum quoque pingue; item fimum €asini recens cum rosaceo instillatur, omnia tepefacta. utilior €equi spuma vel equini fimi recentis cinis cum rosaceo, €butyrum recens, sebum bubulum cum adipe anserino, urina €caprae vel tauri aut fullonia vetus, calfacta[2e]2 vapore per €lag[2o]2enae collum subeunte_admiscent aceti tertiam par-tem et aliquid murrae_, vituli, qui nondum herbam gusta-€verit, fimum mixto felle eiusdem et cute, quam relincunt €angues, excalefactis prius auribus; lana autem medicamina €ea includuntur. prodest et sebum vituli cum anseris €adipe et ocimi suco, eiusdem medulla admixto cumino €trito infusa, virus verrinum e scrofa exceptum, priusquam terram attingat, contra dolores; auribus fractis glutinum @1 €e naturis vitulorum factum et in aqua liquatum; aliis €vitiis adips vulpium, item fel caprinum cum rosaceo te-€pido aut porri suco aut, si rupta sint aliqua ibi, e lacte €mulieris; si gravitas audiendi, fel bubulum cum urina ca-€prae vel hirci, vel si pus sit. in quocumque autem usu €putant efficaciora haec in cornu caprino per dies XX in-fumata. laudant et coagulum leporis tertia parte #1108 dimi-€diaque sacope[2ni]2i in Am[2m]2ineo vino._Parotidas ursinus €adips conprimit pari pondere cerae et taurini sebi_ €addunt quidam hypocisthidem_, et per se butyrum in-€litum, si prius foveantur feni Graeci decocti suco, effica-€cius cum strychno. prosunt et vulpium testes et taurinus €sanguis aridus tritus, urina caprae calefacta instillata auri-€bus, fimum eiusdem cum axungia inlitum. @@Dentes mobiles confirmat cervini cornus cinis €doloresque eorum mitigat, sive infricentur sive colluantur. €quidam efficaciorem ad omnes eosdem usus crudi cornus €farinam arbitrantur. dentifricia utroque modo fiunt. ma-€gnum remedium est et in luporum capitis cinere. certum €est in excrementis eorum plerumque inveniri ossa; haec €adalligata eundem effectum habent, item leporina coagula @1 €per aurem infusa contra dolores. et capitis eorum cinis €dentifricium est adiectoque nardo mulcet graveolentiam oris. aliqui murinorum capitum cinerem miscuisse malunt. €reperitur in latere leporis os acui simile; hoc scari[2ph]2are €dentes in dolore suadent. talus bubulus accensus eos, qui €labent cum dolore, admotus confirmat; eiusdem cinis cum €murra dentifricium est. ossa quoque ex ungulis suum €combusta eundem usum praebent, item ossa ex acetabulis pernarum, circa quae coxendices vertuntur. isdem sanari €demissis in fauces iumentorum verminationes notum est, €sed et combustis dentes confirmari, asinino quoque lacte €percussu vexatos aut dentium eiusdem cinere, item lichene €equi cum oleo infuso per aurem. est autem hoc non €hippomanes, quod alioqui noxium omitto, sed in equorum genibus ac super ungulas. praeterea in corde equorum €invenitur os dentibus caninis maximis simile; hoc scari-€[2ph]2ari dolorem aut exempto dente mortui equi maxillis ad €numerum eius, qui doleat, demonstrant. equarum virus a €coitu in ellychniis accensum Anaxilaus prodidit [2lichenis]2 €equinorum capitum v[2ire]2s repraesentare monstrifice, simi-€liter ex asinis. nam hippomanes tantas in veneficio vires €habet, ut adfusum aeris mixturae in effigiem equae @1 €Olympiae admotos mares equos ad rabiem coitus agat. medetur dentibus et fabrile glutinum in aqua decoctum €inlitum et mox paulo detractum ita, ut confestim conluantur €vino, in quo decocti sint cortices mali Punici dulcis. ef-€ficax habetur et caprino lacte conlui dentes vel felle tau-€rino. talorum caprae recentium cinis dentifricio placet et €omnium fere villaticarum quadrupedum, ne saepius eadem €dicantur. @@Cutem in facie erugari et tenerescere can-€dore lacte asinino putant, notumque est quasdam cottidie €septi[2es]2 genas custodito numero fovere. Poppaea hoc Ne-€ronis principis instituit, balnearum quoque solia sic tem-€perans, ob hoc asinarum gregibus eam comitantibus. im-€petus pituitae in facie butyro inlito tolluntur, efficacius €cum cerussa, sincero vero ea vitia, quae serpunt, super-€inposita farina hordeacia, ulcera in facie membrana e partu bovis madida. frivolum videatur, non tamen omittendum €propter desideria mulierum, talum candidi iuvenci XL die-€bus noctibusque, donec resolvatur in liquorem, decoctum €et inlitum linteolo candorem cutisque erugationem prae-€stare. fimo taurino malas rubescere aiunt, non ut croco-€dileam inlini melius s[2it]2; foveri frigida et ante et postea @1 iubent. testas et quae decolorem faciunt cutem fimum €vituli cum oleo et cummi manu subactum emendat; ulcera €oris ac rimas sebum vituli vel bovis cum adipe anserino €et ocimi suco. est et alia mixtura sebo vituli cum me-€dulla cervi et albae spinae foliis una tritis. idem praestat €et medulla cum resina vel, si vaccina sit, et ius e carne vaccina. lichenas oris praestantissime vincit glutinum fac-€tum e genitalibus vitulorum, liquatum aceto cum sulpure €vivo, ramo ficulneo permixtum, ita ut bis die recens in-€linatur, item lepras ex melle et aceto decoctum, quas et €iocur hirci calidum inlitum tollit, sicut elephantiasin fel €caprinum; etiamnum lepras ac furfures tauri fel addito €nitro, urina asini circa canis ortum; maculas in facie fel €utriusque per sese aqua infractum evitatisque solibus ac ventis post detractam cutem. similis effectus et in tau-€rino vitulinove felle cum semine cunilae, cinere e cornu €cervino, si canicula exoriente conburatur. asinino sebo €cicatricibus, a lichene leprisque maxime, color redditur. €hirci fel et lentigines tollit admixto caseo cum vivo sul- @1 pure spongeaeque cinere, ut sit mellis crassitudo. aliqui €inveterato felle maluere uti, mixtis calidis furfuribus pon-€dere oboli unius IIIIque mellis, prius defricatis maculis. €efficax eiusdem et sebum cum melanthio et sulpure et €iride, labrorum fissuris cum anserino adipe ac medulla €cervina resinaque et calce._Invenio aput auctores [2i]2is, €qui lentigines habeant, negari magices sacrificiorum usus._ @@Lacte bubulo aut caprino tonsillae et arteriae ex-€ulceratae iuvantur. gargarizatur tepidum, ut est usus, ex-€pressum aut calefactum. caprinum utilius cum malva de-€coctum et sale exiguo. linguae exulcerationi et arteriarum €prodest ius omasi gargarizatum, tonsillis autem privatim €renes vulpium aridi cum melle triti inlitique, anginae fel €taurinum vel caprinum cum melle, iocur melis ex aqua. oris gravitatem ulceraque butyrum emendat. spinam €aliudve quid faucibus adhaerens felis extrinsecus fimo per-€fricatis aut reddi aut delabi tradunt. strumas discutit fel €aprunum vel bubulum tepidum inlitum_nam coagulum €leporis e vino in linteolo exulceratis dumtaxat inponitur_, discutit et ungulae asini vel equi cinis ex oleo vel aqua @1 €inlitus et urina calefacta et bovis ungulae cinis ex aqua, €fimum quoque fervens ex aceto, item sebum caprinum €cum calce aut fimum ex aceto decoctum, testes volpini. €prodest et sapo, Galliarum hoc inventum rutilandis ca-þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨œ›¿†pillis. fit ex sebo et cinere, optimus fagino et caprino, €duobus modis, spissus ac liquidus, uterque apud Germanos €maiore in usu viris quam feminis. @@Cervicium dolores butyro aut adipe ursino per-€fricentur, rigores bubulo sebo, quod et strumis prodest €cum oleo. dolorem inflexibilem_opisthotonum vocant €_levat urina caprae auribus infusa aut fimum cum bul-€bis inlitum; ungues contusos fel cuiuscumque animalis €circumligatum; pterygia digitorum fel tauri aridum aqua €calida dissolutum. quidam adiciunt sulpur et alumen pari €pondere omnium. @@Tussim iocur lupi ex vino tepido sanat, ursinum €fel admixto melle aut ex cornus bubuli summis partibus €cinis vel saliva equi triduo pota_ecum mori tradunt_, €pulmo cervinus cum gula sua arefactus in fumo, dein €tusus ex melle cottidiano ecligmate; efficacior ad id subulo cervorum generis. sanguinem expuentes cervini cornus @1 €cinis, coagulum leporis tertia parte denarii cum terra Sa-€mia et vino myrteo potum sanat; eiusdem fimi cinis in €vino vesperi potus nocturnas tussis, pili quoque leporis €suffiti extrahunt pulmonibus difficiles excreationes. puru-€lentas autem exulcerationes pectoris pulmonisque et a pul-€mone graveolentiam halitus butyrum efficacissime iuvat €cum pari modo mellis Attici decoctum, donec rufescat, et €matutinis sumptum ad mensuram lingulae; quidam pro melle laricis resinam addere maluere. si sanguis reiciatur, €efficacem tradunt bubulum sanguinem, modice et cum €aceto sumptum. nam de taurino credere temerarium est; €sed glutinum taurinum III obolis cum calida aqua bibitur €in vetere sanguinis excreatione. @@Stomachum exulceratum lactis asinini potus €reficit, item bubuli; rosiones eius caro bubula mixto aceto €et vino cocta; rheumatismos cornus cervini cinis; sanguinis €excreationes haedinus sanguis recens ad cyathos ternos €cum aceto acri pari modo fervens potus, coagulum tertia parte ex aceto potum; iocineris dolores lupi iocur €aridum ex mulso, asini iocur aridum cum petroselini par-€tibus II ac nucibus III ex melle tritum et in cibo sum-€ptum, sanguis hircinus cibo aptatus. suspiriosis ante omnia €efficax est potus equiferorum sanguinis, proxime lactis asi-€nini tepidi, bubuli decocti ita, ut serum ex eo bibatur, @1 €addito in III heminas cyatho nasturtii albi perfusi aqua, €dein melle diluti. iocur quoque vulpinum aut pulmo in €vino nigro aut fel ursinum in aqua laxat meatus spirandi. @@Lumborum dolores et quaecumque alia molliri €opus sit ursino adipe perfricari convenit, cinerem apruni €aut suilli fimi inveterati aspergi potioni vini._(Adferunt €et Magi sua commenta: primum omnium rabiem hircorum, €si mulceatur barba, mitigari, eadem praecisa non abire eos €in alienum gregem). ischiadicis fimum bubulum in-€ponunt calfactum in foliis cinere ferventi. huic ad-€miscent fimum caprinum et subdito linteolo uncto cava €manu, quantum pati possit, fervens sustineri iubent ita, ut €si laeva pars doleat, haec medicina in dextera manu fiat €aut e contrario, fimumque ad eum usum acus aereae punctu tolli iubent. modus est curationis, donec vapor €ad lumbos pervenisse sentiatur; postea manum porro tuso €inlinunt, item lumbos ipso fimo cum melle. suadent in eo @1 €dolore et testes leporis devorare. in renium dolore le-€poris renes crudos devorari iubent aut certe coctos ita, €ne dente contingantur. ventris quidem dolore temptari €negant talum leporis habentes. @@Lienem sedat fel apri vel suis potum, cervini €cornus cinis in aceto, efficacissime tamen inveteratus lien €asini ita, ut in triduo sentiatur utilitas. asinini pulli €fimum, quod primum edidit_poleam vocant_, Syri €dant in aceto mulso. datur et equi lingua inveterata ex €vino praesentaneo medicamento, ut didicisse se ex barbaris €Caecilius Bion tradidit, et lien bubulus simili modo, €recens autem assus vel elixus in cibo. in vesica quoque €bovis alii capita XX tusa cum aceti sextario imponuntur ad lienis dolores. eadem ex causa emi lienem vituli, €quanti indicatus sit, iubent Magi nulla pretii cunctatione, €quoniam hoc quoque religiose pertineat, divisumque per €longitudinem adnecti tunicae utrimque et induentem pati €decidere ad pedes, dein collectum arefacere in umbra. €cum hoc fiat, simul residere lienem aegri vitiatum liberari-€que eum morbo dicitur. prodest et pulmo vulpium cinere €siccatus atque in aqua potus, item haedorum lien im-€positus. @1 @@Alvum sistit cervi sanguis, item cornus €cinis, iocur aprunum ex vino potum citra salem recensque, €item assum, vel suillum, hircinum decoctum ad quinta[2s]2 €hemina in vino, coagulum leporis in vino ciceris magni-€tudine aut, si febris sit, ex aqua_aliqui et gallam ad-€iciunt, alii per se leporis sanguine contenti sunt_, lac €coctum, equini fimi cinis in aquae potu, taurini cornus €veteris e parte ima cinis inspersus potioni aquae, sanguis €hircinus carbone decoctus, corium caprinum cum suo pilo decoctum suco epoto, coagulum equi et sanguis caprinus €vel medulla vel iocur._Alvum solvit fel lupi cum ela-€terio umbilico inlitum vel lactis equini potus, item caprini €cum sale et melle, caprae fel cum cyclamini suco et alu-€minis momento_aliqui et nitrum et aquam adiecisse €malunt_, fel tauri cum absinthio tritum ac subditum pastillo, butyrum largius sumptum._Coeliacis et dys-€intericis medetur iocur vaccinum, cornus cervini cinis III @1 €digitis captus in potione aquae, coagulum leporis subactum €in pane, si vero sanguinem detrahant, in polenta, apruni €vel suilli vel leporini fimi cinis inspersus potioni tepidi €vini. vituli quoque ius vulgariter da[2r]2i inter auxilia coelia-€corum et dysintericorum tradunt. lactis asinini potus uti-€lior addito melle, nec minus efficax fimi cinis ex vino utrique vitio, item polea supra dicta, equi coagulum, quod €aliqui hippacen appellant, etiam si sanguinem detrahant, €vel fimi cinis dentiumque eiusdem tusorum farina salutares €et bubuli lactis decocti potus. dysintericis addi mellis €exiguum praecipiunt et, si tormina sint, cornus cervini €cinerem aut fel taurinum cumino mixtum et cucurbitae €carnes umbilico inponere. caseus recens vaccinus in-€mittitur ad utrumque vitium, item butyrum heminis IIII €cum resinae terebinthinae sextante aut cum malva decocta aut cum rosaceo. datur et sebum vitulinum aut bubulum, €item medulla_et coqu[2i]2tur cum farinae ceraeque exiguo €et oleo, ut sorberi possit, medulla et in pane subigitur_, €lac caprinum ad dimidias partes decoctum; si sint et tor-€mina, additur protropum. torminibus satis esse remedii €in leporis coagulo poto e vino tepido vel semel arbitran-€tur aliqui; cautiores et sanguine caprino cum farina hor- @1 deacea et resina ventrem inlinunt. ad omnes epiphoras €ventris inlini caseum mollem suadent, veterem autem in €farina[2m]2 tritum coeliacis et dysintericis dari, cyatho casei €in cyathis vini cibarii III. sanguis caprinus decoctus cum €medulla dysintericis, iocur assum caprae coeliacis sub-€venit, magisque etiam hirci, in vino austero decoctum €potumque vel ex oleo myrteo umbilico inpositum. quidam €decocunt a III sextariis aquae ad heminam addita ruta. utuntur et liene asso caprae hircive et sebo hirci in pane, €qui cinere coctus sit, caprae a renibus maxime, ut per €se hauriatur protinusque modice frigida. sorberi iubent €aliqui et in aqua decoctum sebum admixta polenta et cu-€mino et aneto acetoque. inlinunt et ventrem coeliacis fimo cum melle decocto. utuntur ad utrumque vitium et €coagulo haedi in vino myrtite fabae magnitudine poto et €sanguine eiusdem in cibum formato, quem sanguiculum €vocant. infundunt dysintericis et glutinum taurinum aqua €calida resolutum. inflationes discutit vitulinum fimum in €vino decoctum._Intestinorum vitiis magnopere prodest €coagulum cervorum decoctum cum lente betaque atque ita €in cibo sumptum, leporis pilorum cinis cum melle de-€coctus, lactis caprini potus decocti cum malva exiguo sale €addito; si et coagulum addatur, maioribus emolumentis fiat. @1 eadem vis est et in sebo caprino in sorbitione aliqua, uti €protinus hauriatur frigida aqua. item feminum haedi cinis €rupta intestina sarcire mire traditur, fimum leporis cum €melle decoctum et cottidie fabae magnitudine sumptum ita, þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨œ›Ò…ut deploratos sanaverint. laudant et caprini capitis cum €suis pilis discocti sucum. @@Tenesmos, id est crebra et inanis voluntas de-€surgendi, tollitur poto lacte asinino, item bubulo._Tae-€nearum genera pellit cervini cornus cinis potus._Quae €in excrementis lupi diximus inveniri ossa, si terram non €attigerint, colo medentur adalligata bracchio. polea quo-€que supra dicta magnopere prodest decocta in sapa, item €suilli fimi farina addito cumino in aqua rutae decoctae, €cornus cervini teneri cinis cocleis Africanis cum testa sua €tusis mixtus in vini potione. @@Vesicae calculorumque cruciatibus auxiliatur €urina apri et ipsa vesica pro cibo sumpta, efficacius, si €prius fumo maceretur utrumque. vesicam elixam mandi €oportet, et a muliere feminae suis. inveniuntur in ioci-€neribus eorum lapilli aut duritiae lapillis similes, candidae, €sicut in vulgari sue, quibus contritis atque in vino potis €pelli calculos aiunt. ipsi apro tam gravis urina sua est, €ut nisi egesta fugae non sufficiat ac velut devinctus op- @1 primatur; exuri illa tradunt eos. leporis renes inveterati €in vino poti calculos pellunt. in pernae suum articulo [2o]2s €diximus, quod decoctum ius facit urinae utile. asini renes €inveterati tritique e[2x]2 vino mero dati vesicae medentur. €calculos expellunt lichenes equini ex vino aut mulso poti €diebus XL. prodest et ungulae equinae cinis in vino aut aqua, €item fimum caprarum in mulso, efficacius silvestrium, pili €quoque caprini cinis; verendorum carbunculis cerebrum apri vel suis sanguisque. vitia vero, quae in eadem parte €serpunt, iocur eorum combustum, maxime iunipiri ligno, €cum charta et arrhenico sanat, fimi cinis, fel bubulum cum €alumine Aegyptio ac murra ad crassitudinem mellis sub-€actum, insuper beta ex vino cocta inposita, caro quoque; €manantia vero ulcera sebum cum medulla vituli in vino €decoctum, fel caprinum cum melle rubique suco, vel si €serpant; fimum etiam prodesse cum melle dicunt aut cum aceto et per se butyrum._Testium tumor sebo vituli €addito nitro cohibetur vel fimo eiusdem ex aceto decocto._ €Urinae incontinentiam cohibet vesica apruna, si assa man-€datur, ungularum apri vel suis cinis potioni inspersus, @1 €vesica feminae suis combusta ac pota, item haedi, vel pulmo, €cerebrum leporis in vino, eiusdem testiculi tosti vel coa-€gulum cum anserino adipe in polenta, renes asini in mero €triti potique. Magi verrini genitalis cinere poto ex vino €dulci demonstrant urinam facere in canis cubili ac verba €adicere, ne ipse urinam faciat ut canis in suo cubili. €rursus ciet urinam vesica suis, si terram non attigerit, in-€posita pubi. @@Sedis vitiis praeclare prodest fel ursinum cum €adipe; quidam adiciunt spumam argenti ac tus. prodest €et butyrum cum adipe anserino ac rosaceo; modum ipsae €res statuunt, ut sint inlitu faciles. praeclare medetur et €taurinum fel in linteolis concerptis rimasque perducit ad €cicatricem. inflationibus in ea parte sebum vituli, maxime €ab inguinibus, cum ruta; ceteris vitiis medetur sanguis €caprinus cum polenta, item fel caprinum condylomatis per se, item fel lupinum ex vino. panos et apostemata in €quacumque parte sanguis ursinus discutit, item taurinus €aridus tritus. praecipuum tamen remedium traditur in €calculo onagri, quem dicitur, cum interficiatur, reddere €urina liquidiorem initio, sed in terra spissantem se; hic €adalligatus femini omnes impetus discutit omnique suppu-€ratione liberat. est autem rarus inventu nec ex omni €onagro, sed m[2ir]2e celebra[2nt]2 remedio. prodest et urina asini @1 €cum melanthio et ungulae equinae cinis cum oleo et aqua €inlitus, sanguis equi, praecipue admissarii, sanguis bubulus, item fel. caro quoque eosdem effectus habet calida in-€posita et ungulae cinis ex aqua aut melle, urina caprarum, €hircorum quoque carnes in aqua decoctae aut fimum ex €[2i]2is cum melle decoctum, fel verrinum, urina suum in lana €inposita._Femina adteri adurique equitatu notum est; €utilissimum est ad omnes inde causas spumam equi ex €ore inguinibus inlinere._Inguina et ex ulcerum causa €intumescunt. remedio sunt equi saetae III totidem nodis €alligatae intra ulcus. @@Podagris medetur ursinus adips taurinumque €sebum, pari pondere et cerae. addunt quidam hypocis-€t[2h]2idem et gallam. alii hircinum praeferunt sebum cum €fimo caprae et croco, sinapi, i[2t]2em caulibus hederae tritis ac perdicio vel flore cucumeris silvestris. item bovis fimum €cum aceti faece magnificant et vituli, qui nondum herbam €gustaverit, fimum aut per se sanguinem tauri, vulpem de-€coctam vivam, donec ossa tantum restent, lupumve vivum @1 €oleo cerati modo incoctum, sebum hircinum cum hel[2x]2ines €parte aequa, sinapis tertia, fimi caprini cinerem cum ax-€ungia. quin et ischiadicos uri sub pollicibus pedum eo €fimo fervente utilissime tradunt, articulorumque vitiis fel €ursinum utilissimum esse et pedes leporis adalligatos, po-€dagras quidem mitigari pede leporis viventi absciso, si quis secum adsidue habeat._Perniones ursinus adips €rimasque pedum omnes sarcit, efficacius alumine addito, €sebum caprinum, dentium equi farina, aprunum vel suil-€lum fel cum adipe, pulmo inpositus et si subtriti sint €contunsive offensatione, si vero adusti frigore, leporini pili €cinis; eiusdem pulmo contusis dissectus aut pulmonis cinis. sole adusta sebo asinino aptissime curantur, item bubulo €cum rosaceo._Clavos et rimas callique vitia fimum apri €vel suis recens inlitum ac tertio die solutum sanat, talorum €cinis, pulmo apr[2u]2nus aut suillus aut cervinus; adtritus €calciamentorum urina asini cum luto suo inlita; clavos €sebum bubulum cum turis polline; perniones vero corium €conbustum; melius, si ex vetere calciamento; iniurias e calceatu ex oleo corii caprini cinis._Varicum dolores €sedat fimi vitulini cinis cum lilii bulbis decoctus addito @1 €melle modico, itemque omnia inflammata et suppurationes €minantia. eadem res et podagris prodest et articulariis €morbis, e maribus praecipue vitulis; articulorum adtritis €fel aprorum vel suum linteo calefacto inpositum, vituli, €qui nondum herbam gustaverit, fimum, item caprinum cum €melle in aceto decoctum._Ungues scabros sebum vituli €emendat, item caprinum admixta sandaraca._Verrucas €vero aufert fimi vitulini cinis ex aceto, asini urina e[2t]2 €lutum. @@Comitiali morbo testes ursinos edisse prodest vel €aprunos bibisse ex lacte equino aut ex aqua, item aprunam €urinam ex aceto mulso, efficacius quae inaruerit in vesica €sua. dantur et suum testiculi inveterati tritique in suis €lacte, praecedente vini abstinentia et sequente continuis €[2quinis]2 diebus. dantur et leporis sale custoditi pulmones €cum turis tertia parte in vino albo per dies XXX, item coagula eiusdem; asini cerebrum ex aqua mulsa, infuma-€tum prius in foliis, semuncia per dies VII, ungularum eius €cinis coclearibus binis toto mense potus, item testes sale €adservati et inspersi potioni in asinarum maxime lacte vel €ex aqua. membrana partus earum, praecipue si marem €pepererint, olefactata accedente morbo comitialium resistit. €sunt qui e mare nigroque cor edendum cum pane sub @1 €diu prima aut secunda luna praecipiant, alii carnem, ali-€qui sanguinem aceto dilutum per dies XL bibendum. quidam urinam aquae ferrariae ex officinis miscent eadem-€que potione et lymphatis medentur. comitialibus datur et €lactis equini potus, lichen equi in aceto mulso bibendus; €dantur et carnes caprinae in rogo hominis tostae, ut vo-€lunt Magi, sebum earum cum felle taurino pari pondere €decoctum et in folliculo fellis reconditum ita, ne terram €attingat, potum vero ex aqua sublime. morbum ipsum €deprehendit caprini cornus vel cervini usti nidor._Si-€deratis urina pulli asinini nardo admixto perunctione prod-€esse dicitur. @@Regio morbo cornus cervini cinis, sanguis asini €ex vino, item fimum asinini pulli, quod primum edidit a €partu, datum fabae magnitudine e vino medetur intra diem €tertium. eadem et ex equino pullo similiterque vis est. €@@Fractis ossibus praesentaneus maxillarum apri €cinis vel suis; item lardum elixum atque circumligatum €mira celeritate solidat. costis quidem fractis laudatur þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨œ›ãˆˆunice caprinum fimum ex vino vetere: aperit, extrahit, €persanat. @@Febres arcet cervorum caro, ut diximus; eas €quidem, quae certo dierum numero redeunt, oculus lupi @1 €dexter salsus adalligatusque, si credimus Magis. e[2s]2t genus €febrium, quod amphemerinon vocant; hoc liberari tradunt, €si quis e vena auris asini III guttas sanguinis in II he-€minis aquae hauserit. quartanis Magi excrementa felis cum €digito bubonis adalligari iubent et, ne recidant, non re-moveri septeno circumitu. quis hoc, quaeso, invenire €potuit? quae est ista mixtura? cur digitus potissimum €bubonis electus est? modestiores iocur felis decrescente €luna occisae inveteratum sale ex vino bibendum ante ac-€cessiones quartanae dixere. iidem Magi fimi bubuli cinere €consperso puerorum urina inlinunt digitos pedum manuu[2m]2-€que. leporis cor adalligant, coagulum ante accessiones €propinant. datur et caseus caprinus recens cum melle €diligenter sero expresso. @@Melancholicis fimum vituli in vino decoctum €remedio est._Lethargicos excitat asini lichen naribus €inlitus ex aceto, caprini cornus nidor aut pilorum, iocur €aprunum; itaque et veternosis datur._Phthisicis medentur €iocur lupi ex vino macro, suis feminae herbis pastae laridum, €carnes asininae ex iure sumptae; hoc genere maxime in €Achaia curant id malum. fimi quoque aridi, sed pabulo €viridi pasto bove, fumum harundine haustum prodesse €tradunt bubuli[2v]2e cornus mucronem exustum II coclearium @1 mensura addito melle pilulis devoratis. caprae sebo in €pulte alicacia et phthisim et tussim sanari vel recenti cum €mulso liquefacto ita, ut uncia in cyathum addatur rutae-€que ramo permisceatur, non pauci tradunt. rupicaprae €sebi cyatho et lactis pari mensura deploratum phthisicum €convaluisse certus auctor adfirmat. sunt qui et suum €fimi cinerem profuisse scripserint in passo et cervi pul-€monem, maxime subulonis, siccatum fumo tritumque in €vino. @@Hydropicis auxiliatur urina e vesica apri paulatim €data in potu, efficacius quae inaruerit cum vesica sua, fimi €taurini maxime, sed et bubuli_de armentivis loquor_, €quod bolbiton vocant, cinis coclearium III in mulsi he-€mina, bovis feminae in mulieribus, ex altero sexu in viris, €quod veluti mysterium occultarunt Magi, fimum vituli mas-€culi inlitum, fimi vitulini cinis cum semine staphylini aequa €portione ex vino, sanguis caprinus cum medulla. effica-€ciorem putant hirci, utique si lentisco pascatur. @@Igni sacro ursinus adips inlinitur, maxime qui €est ad renes, vitulinum fimum recens vel bubulum, caseus @1 €caprinus siccus cum porro, ramenta pellis cervinae de-€lecta pumice ex aceto trita; rubor[2i]2 cum prurigine equi €spuma aut ungulae cinis; eruptionibus pituitae asinini fimi €cinis cum butyro; papulis nigris caseus caprinus siccus ex €melle et aceto in balneis, oleo remoto; pusulis suilli fimi cinis aqua inlitus vel cornus cervini cinis, luxatis €recens fimum apr[2u]2num vel suillum, item vitulinum, verris €spuma recens cum aceto, fimum caprinum cum melle, bu-€bula caro inposita; ad tumores fimum suillum sub testo €calefactum tritumque cum oleo. duritias corporum omnes €mollit optime adips e lupis inlitus. in [2i]2is, quae rumpere €opus sit, plurimum proficit fimum bubulum in cinere cale-€factum aut caprinum in vino vel aceto decoctum; in fu-€runculis sebum bubulum cum sale aut, si dolores sint, €cum oleo liquefactum sine sale, simili modo caprinum; in ambustis ursinus adips cum lilii radicibus, apru-€num aut suillum fimum inveteratum, saetarum ex his e €penicillis tectoriis cinis cum adipe tritus, tali bubuli cinis €cum cera et medulla cervina, fel tauri, fimum leporis et €caprarum fimum. sine cicatrice sanare dicitur glutinum. @1 praestantissimum fit ex auribus taurorum et genitalibus, €nec quicquam efficacius prodest ambustis, sed adulteratur €nihil aeque, quibusvis pellibus inveteratis calciamentisque €etiam decoctis. Rhodiacum fidelissimum, eoque pictores €et medici utuntur; id quoque quo candidius, eo probatius; €nigrum et lignosum damnatur. @@Nervorum doloribus fimum caprinum decoctum €in aceto cum melle utilissimum putant vel putrescente €nervo. spasmata et percussu vitiata fimo apruno curant €vere collecto et arefacto; sic et quadrigas agentes tractos €rotave vulneratos et quoquo modo sanguine contuso, vel si recens inlinatur. sunt qui incoxisse aceto utilius putent. €quin et in potu farinam eam ruptis convulsisque, eversis €ex aceto salutarem promittunt. reverentiores cinerem eius €ex aqua bibunt, feruntque et Neronem principem hac po-€tione recreari solitum, cum sic quoque se trigario adpro-€bare vellet. proximam suillo fimo vim putant. @@Sanguinem sistit coagulum cervinum ex €aceto, item leporis, huius quidem et pilorum cinis, item €e fimo asini cinis inlitus_efficacior vis e maribus aceto €admixto et in lana ad omne profluvium inposito_, simi-€liter ex equino, capitis et feminum aut fimi vitulorum @1 €cinis inlitus ex aceto, item caprini cornus vel fimi ex aceto. hircini vero iocineris dissecti sanies efficacior, et €cinis utriusque ex vino potus vel naribus ex aceto inlitus, €hircini quoque utris, vinarii dumtaxat, cinis cum pari pon-€dere resinae, quo genere sistitur sanguis et vulnus gluti-€natur. haedinum quoque coagulum ex aceto et feminum €eius combustorum cinis similiter pollere traduntur. @@Ulcera sanat in tibiis cruribusque ursinus adips €admixta rubrica; quae vero serp[2a]2nt, fel aprunum cum re-€sina et cerussa, maxillarum apri vel suum cinis, fimum €suum inlitum siccum, item caprinum ex aceto sub[2actum €et sub]2fervefactum. cetera purgantur et explentur butyro, €cornus cervini cinere vel medulla cervi, felle taurino cum €cyprino oleo aut irino. fimum recens suum vel inveterati €farina inlinuntur vulneribus ferro factis. phagedaenis et €fistulis inmittitur fel tauri cum suco porri aut lacte mu-lierum vel sanguis aridus cum cotyledone herba. carcino-€mata curat coagulum leporis cum pari pondere capparis €adspersum vino, gangraenas ursinum fel pinna inlitum, €asini ungularum cinis ea quae serpunt ulcera inspersus. €sanguis equi adrodit carnes septica vi, item fimi equini €inveterati favilla; ea vero, quae phagedaenas vocant in ul- @1 €cerum genere, corii bubuli cinis cum melle. caro vituli €recentia vulnera non patitur intumescere, fimum bubulum cum melle. f[2i]2mi vitulini cinis sordida ulcera et quae €cacoe+the vocant et lacte mulieris sanant; recentes plagas €ferro inlatas glutinum taurinum liquefactum, tertio die so-€lutum. caseus caprinus siccus ex aceto ac melle purgat €ulcera; quae vero serpant, cohibet sebum cum cera, idem €addita pice ac sulpure percurat. similiter proficit ad ca-€coe+the haedi feminum cinis e lacte mulieris, et adversus €carbunculos suis feminae cerebrum tostum inlitumque. @@Scabiem hominis asininae medullae maxime ab-€olent et urina eiusdem cum suo luto inlit[2a]2, butyrum €etiam, quod in iumentis proficit cum resina calida, glu-€tinum taurinum in aceto liquefactum addita calce, fel ca-€prinum cum aluminis cinere; bovas fimum bubulum, unde €et nomen traxere. canum scabies sanatur bubulo san-€guine recenti iterumque, cum inarescat, inlito et postero €die abluto cinere lixivo. @@Spinae et similia corpori extrahuntur felis ex- @1 €crementis, item caprae ex vino, coagulo quocumque, sed €maxime leporis, cum turis polline et oleo aut cum visci €pari pondere aut cum propoli._Cicatrices nigras sebum €asininum reducit ad colorem, fel vituli extenuat calefactum. €medici adiciunt murram et mel et crocum aereaque py-€xide condunt; aliqui et florem aeris admiscent. @@Mulierum purgationes adiuvat fel tauri in €lana sucida adpositum_Olympias Thebana addit o[2es]2y-€pum et nitrum_, cornus cervini cinis potus, item vulva €laborantes inlitus quoque et fel taurinum cum opio ad-€positum obolis binis. vulvas et pilo cervino suffire prod-€est. tradunt cervas, cum senserint se gravidas, lapillum €devorare, quem in excrementis repertum aut in vulva_ €nam et ibi invenitur_custodire partus adalligatum. inveniuntur et ossicula in corde et in vulva perquam €utilia gravidis parturientibusque. nam de pumice, qu[2i]2 in þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨œ›÷ƒvaccarum utero simili modo invenitur, diximus in natura €boum. lupi adips inlitus vulvas mollit, dolores earum io-€cur, carnes vero lupi edisse parituris prodest aut si in-€cipientibus parturire sit iuxta qui ederit, adeo ut etiam €contra inlatas noxias valeat. eundem supervenire per-niciosum est. magnus et leporis usus mulieribus. vulvas @1 €adiuvat pulmo aridus potus, profluvia iocur cum Samia €terra ex aqua potum, secundas coagulum_caventur pri-€diana balnea_, inlitum quoque cum croco et porri suco; €[2in]2 vellere adpositum abortus mortuos expellit. si vulva €leporum in cibis sumatur, mares concipi putant; hoc et €testiculis eorum et coagulo profici; conceptum leporis €utero exemptum [2i]2is, quae parere desierint, restibilem fe-cunditatem adferre. s[2ic]2 conceptus leporis saniem et viro €Magi propinant, item virgini VIIII grana fimi, ut stent per-€petuo mammae. coagul[2um]2 quoque ob id cum melle in-€linunt, sanguinem ubi evolsos pilos renasci nolunt. in-€flationi vulvae fimum aprunum suillumve cum oleo inlini €prodest. efficacius sistit farina aridi, ut aspergatur po-tioni, vel si gravidae aut puerperae torqueantur. lacte €suis poto cum mulso adiuvantur partus mulierum; per se €vero potum deficientia ubera puerperarum replet. eadem €circumlita sanguine feminae suis minus crescunt. si do-€le[2a]2nt, lactis asinini potu mulcentur, quod addito melle €sumptum et purgationes earum adiuvat. sanat et vulvarum €exulcerationes eiusdem animalis sebum inveteratum et in €vellere adpositum duritias vulvarum emollit. per se vero €recens vel inveteratum ex aqua inlitum psilotri vim optinet. @1 eiusdem animalis lien inveteratus ex aqua inlitus mammis €abundantiam facit, vulvas suffitu corrigit. ungulae asini-€nae suffitio partum maturat, ut vel abortus evocetur, nec €aliter adhibetur, quoniam viventem partum necat. eiusdem €animalis fimum si recens inponatur, profluvia sanguinis €mire sedare dicitur, nec non et cinis eiusdem fimi, qui et vulvae prodest inpositus. equi spuma inlita per dies €XL, priusquam primum nascantur, pili restinguntur, item €cornus cervini decocto; melius, si recentia sint cornua. €lacte equino iuvantur vulvae collutae. quod si mortuus €partus sentiatur, lichen equae [2e]2 dulci potus eicit, item €ungula suffitu aut fimum aridum. vulvas procidentes bu-€tyrum infusum sistit. induratam vulvam aperit fel bubu-€lum rosaceo admixto, foris vellere cum resina terebinthina inposito. aiunt et suffitu fimi e mare bove procidentes €vulvas reprimi, partus adiuvari, conceptus vero vaccini €lactis potu. sterilitatem a partus vexatione fieri certum €est. hanc emendari Olympias Thebana adfirmat felle €tauri et adipe serpentium et aerugine ac melle medica-€tis locis ante coitus. vitulinum quoque fel in purgati-€onibus sub coitu adspersum vulvae etiam duritias vet[2e]2r[2e]2s @1 €emollit et profluvium minuit umbilico peruncto atque in totum vulvae prodest. modum statuunt fellis pondere #1108, €opii tertiam, admixto amygdalino oleo, quantum satis esse €appareat; haec in vellere inponunt. masculi fel vituli cum €mellis dimidio tritum servatur ad vulvas. carnem vituli €si cum aristolochia inassatam edant circa conceptum, €marem parituras promittunt. medulla vituli in vino et €aqua decocta cum sebo exulcerationibus vulvarum inposita €prodest, item adips vulpium excrementumque felium, hoc cum resina et rosaceo inpositum. caprino cornu suffiri €vulvam utilissimum putant. silvestrium caprarum sanguis €cum palma marina pilos detrahit; ceterarum vero fel cal-€lum vulvarum emollit inspersum et a purgatione conceptus €facit. sic quoque psilotri vis efficitur; evulsis pilis triduo €servatur inlitum. profluvium quamvis inmensum urinae €caprae potu sisti obstetrices promittunt et si fimum in-€linatur. membrana caprarum, in qua partus editur, in-veterata potuque sumpta in vino secundas pellit. haedo-€rum pilis suffiri vulvas utile putant et in profluvio san-€guinis coagulum bibi aut [2cum]2 hyoscyami semine inponi. €e bove silvestri nigro si sanguine ricini lumbi perungantur @1 €mulieri, taedium veneris fieri dicit Osthanes, idem amoris €potu hirci urinae admixto propter fastidium nardo. @@Infantibus nihil butyro utilius per se et cum €melle, privatim et in dentitione et ad gingivas et ad oris €ulcera. dens lupi adalligatus infantium pavores prohibet €dentien[2d]2ique morbos, quod et pellis lupina praestat. dentes €quidem eorum maximi equis quoque adalligati infatigabilem cursum praestare dicuntur. leporum coagulo ubere inlito €sistitur infantium alvus. iocur asini admixta modice pa-€nace instillatum in os a comitialibus morbis et aliis in-€fantes tuetur; hoc XL diebus fieri praecipiunt. et pellis €asini iniecta inpavidos infantes facit. dentes, qui equis €primum cadunt, facilem dentitionem praestant adalligati infantibus; efficacius, si terram non attigere. lien bubulus €in melle et datur et inlinitur ad lienis dolores; [2se]2da[2t]2 ul-€cera manantia cum melle lien vituli, in vino decoctus €tritusque et inlitus ulcuscula oris. cerebrum caprae Magi €per anulum aureum traiectum, priusquam lac detur, in-€fantibus instillant contra comitiales ceterosque infantium €morbos. caprinum fimum inquietos infantes adalligatum €panno cohibet, maxime puellas. lacte caprino aut cerebro €leporum perunctae gingivae faciles dentitiones faciunt. @@Somnos fieri lepore sumpto in cibis Cato arbi- @1 €trabatur, vulgus et gratiam corpori in VIIII dies, frivolo €quidem ioco, cui tamen aliqua debeat subesse causa in €tanta persuasione. Magi felle caprae, sacrificatae dum-€taxat, inlito oculis vel sub pulvino posito somnum allici €dicunt._Sudores inhibet cornus caprini cinis e myrteo €oleo perunctis. @@Coitus stimulat fel aprunum inlitum, item me-€dullae suum haustae, sebum asininum anseris masculi adipe €admixto inlitum; item a coitu equi Vergilio quoque de-€scriptum virus et testiculi equini aridi, ut potioni interi €possint, dexterve asini testis in vino potus portioneve ad-€alligatus bracchiali; eiusdem a coitu spuma conlecta russeo panno et inclusa argento, ut Osthanes tradit. Salpe €genitale id in oleum fervens mergi iubet septies eoque €perungui pertinentes partes, Dalion cinerem ex eodem bibi €vel tauri a coitu urinam, luto ipso inlini pubem. at e €diverso [2ta]2uri fimo inlito cohibetur virorum venus._ €Ebrietatem arcet pulmo apri aut suis assus, ieiuni[2s in]2 cibo €sumptus eo die, item haedinus. @@Mira praeterea traduntur in iisdem animali-€bus: vestigium equi excussum ungula, ut solet plerumque, @1 €si quis collectum reponat, singultus remedium esse re-€cordantibus, quonam loco id reposuerint; iocur luporum €equinae ungulae simile esse; rumpi equos, qui vestigia €luporum sub equite sequantur; talis suum discordiae vim €quandam inesse; in incendiis, si fimi aliquid egeratur e stabulis, facilius extrahi nec recurrere oves bovesque; hir-€corum carnes virus non resipere, si panem hordeacium €eo die, quo interficiantur, ederint laserve dilutum biberint, €nullas vero teredinem sentire luna decrescente induratas €sale. adeoque nihil omissum est, ut leporem surdum ce-€lerius pinguescere reperiamus, animalium vero medicinas: si sanguis profluat iumentis, suillum fimum ex vino in-€fundendum, boum autem morbis sebum, sulpur vivum, €alium silvestre, o[2v]2um c[2rud]2um trita in vino danda aut €vulpis adipem; carnem caballinam discoctam potu suum €morbis mederi, omnium vero quadripedum morbis capram €solidam cum corio et rana[2m]2 rubeta[2m]2 discoctas; gallinaceos €non attingi a vulpibus, qui iocur animalis eius aridum €ederint, vel si pellicula ex eo collo induta galli inierint; similiter in felle mustelae; boves in Cypro contra tormina €hominum excrementis sibi mederi; non sup[2t]2er[2i]2 pedes €boum, si prius cornua ima pice liquida perunguantur; @1 €lupos in agrum non accedere, si capti unius pedibus in-€fractis cultroque adacto paulatim sanguis circa fines agri €spargatur atque ipse defodiatur in eo loco, ex quo coe-perit trahi; aut si vomerem, quo primus sulcus eo anno €in agro ductus sit, excussum aratro focus Larum, quo fa-€milia conveniet, urat, lupum nulli animalium nociturum in €eo agro, quam diu id fiat. þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨œ›‚‹…@@Hinc deinde praevertemur ad animalia sui generis, quae €aut placida non sunt aut fera.  Ÿôÿ@@@@{1LIBER XXIX}1 ‘@@Naturae remediorum atque multitudo instan-€tium ac praeteritorum plura de ipsa medendi arte cogunt €dicere, quamquam non ignaros, nulli ante haec Latino €sermone condita ancepsque, lubricum esse rerum omnium €novarum e[2xord]2ium, utique tam sterilis gratiae tantaeque @1 difficultatis in promendo. sed qu[2aest]2ion[2e]2m occurrere veri-€simile est omnium, qui haec noscant, cogitationi, quonam €modo exoleverint in medicinae usu quae iam parata atque €pertinentia erant, mirumque et indignum protinus subit, €nullam artium inconstantiorem fuisse aut etiamnunc saepius €mutari, cum sit fructuosior nulla. dis primum inventores suos adsignavit et caelo dicavit, nec non et hodie multi-€fariam ab oraculis medicina petitur. auxit deinde famam €etiam crimine, ictum fulmine Aesculapium fabulata, quo-€niam Tyndareum revocavisset ad vitam_nec tamen €cessavit narrare alios revixisse opera sua_, clara Tro-€ianis temporibus, a quibus fama certior, vulnerum tamen €dumtaxat remediis. @@Sequentia eius, mirum dictu, in nocte densissima €latuere usque ad Peloponnesiacum bellum. tunc eam revo-€cavit in lucem Hippocrates, genitus in insula Coo in primis €clara ac valida et Aesculapio dicata. is, cum fuisset mos, €liberatos morbis scribere in templo eius dei quid auxilia-€tum esset, ut postea similitudo proficeret, exscripsisse ea €traditur atque, ut Varro apud nos credit, templo cremato €[2i]2is instituisse medicinam hanc, quae clinice vocatur. nec €fuit postea quaestus modus, quoniam Prodicus, Selymbriae @1 €natus, e discipulis eius instituit quam vocant iatralipticen €et unctoribus quoque medicorum ac mediastinis vectigal €invenit. @@Horum placita Chrysippus ingenti garrulitate mu-€tavit, plurimumque et ex Chrysippo discipulus eius Erasi-€stratus, Aristotelis filia genitus. hic Antiocho rege sanato €centum talentis donatus est a rege Ptolemaeo filio eius, €ut incipiamus et praemia artis ostendere. €@@Alia factio ab experimentis se cognominans empi-€ricen coepit in Sicilia, Acrone Agragantino Empedoclis physici auctoritate commendato, dissederuntque hae €scholae, et omnes eas damnavit Herophilus in musicos €pedes venarum pulsu discripto per aetatum gradus. de-€serta deinde et haec secta est, quoniam necesse erat in €ea litteras scire; mutata et quam postea Asclepiades, ut €rettulimus, invenerat. auditor eius Themison fuit seque @1 €inter initia adscripsit illi, mox procedente vita sua et €placita mutavit, sed et illa Antonius Musa eiusdem auc-€toritate divi Augusti, quem contraria medicina gravi peri-culo exemerat. multos praetereo medicos celeberrimosque €ex iis Cassios, Carpetanos, Arruntios, Rubrios. HS €annua[2e i]2is mercedes fuere apud principes. Q. Stertinius €inputavit principibus, quod sestertiis quingenis annuis €contentus esset, sescena enim sibi quaestu urbis fuisse enumeratis domibus ostendebat. par et fratri eius merces €a Claudio Caesare infusa est, censusque, quamquam ex-€hausti operibus Neapoli exornata, heredi HS reliquere, €quantum aet[2ate e]2adem Arruntius solus. exortus deinde €est Vettius Valens, adulterio Messalinae Claudii Caesaris €nobilitatus, pariterque eloquentiae adsectatores et poten-tiae nanctus novam instituit sectam. eadem aetas Neronis @1 €principatu ad Thessalum transilivit, delentem cuncta pla-€cita et rabie quadam in omnis aevi medicos perorantem, €quali prudentia ingenioque, aestimari vel uno argumento €abunde potest, cum monumento suo, quod est Appia via, €iatronicen se inscripserit. nullius histrionum equorumque €trigarii comitatior egressus in publico erat, cum Crinas €Massiliensis arte geminata, ut cautior religiosiorque, ad €siderum motus ex ephemeride mathematica cibos dando €horasque observando auctoritate eum praecessit, nuperque €HS reliquit, muris patriae moenibusque aliis paene non minore summa extructis. hi regebant fata, cum repente €civitatem Charmis ex eadem Massilia invasit damnatis non €solum prioribus medicis, verum et balineis, frigidaque €etiam hibernis algoribus lavari persuasit. mersit aegros €in lacus. videbamus senes consulares usque in ostenta-€tionem rigentes, qua de re exstat etiam Annaei Sene-cae adstipulatio. nec dubium est omnes istos famam €novitate aliqua aucupantes anima statim nostra negotiari. €hinc illae circa aegros miserae sententiarum concertationes, €nullo idem censente, ne videatur accessio alterius. hinc €illa infelicis monumenti inscriptio: "turba se medicorum €perisse." mutatur ars cottidie totiens interpolis, et in- @1 €geniorum Graeciae flatu inpellimur, palamque est, ut quis-€que inter istos loquendo polleat, imperatorem ilico vitae €nostrae necisque fieri, ceu vero non milia gentium sine €medicis degant nec tamen sine medicina, sicuti populus €Romanus ultra sexcentesimum annum, neque ipse in acci-€piendis artibus lentus, medicinae vero etiam avidus, donec €expertam damnavit. @@Etenim percensere insignia priscorum in his mori-€bus convenit. Cassius Hemina ex antiquissimis auctor €est primum e medicis venisse Romam Peloponneso Archa-€gathum Lysaniae filium L. Aemilio M. Livio cos. anno €urbis DXXXV, eique ius Quiritium datum et tabernam in compito Acilio emptam ob id publice. vulnerarium eum €fuisse [2eg]2reg[2i]2u[2m]2, mireque gratum adventum eius initio, €mox a saevitia secandi urendique transisse nomen in €carnificem et in taedium artem omnesque medicos, quod €clarissime intellegi potest ex M. Catone, cuius auctori-€tati triumphus atque censura minimum conferunt; tanto €plus in ipso est. quam ob rem verba eius ipsa ponemus: @@"Dicam de istis Graecis suo loco, M. fili, €quid Athenis exquisitum habeam et quod bonum €sit illorum litteras inspicere, non perdiscere. @1 €vincam nequissimum et indocile genus illorum, €et hoc puta vatem dixisse: quandoque ista gens €suas litteras dabit, omnia conrumpet, tum etiam €magis, si medicos suos hoc mittet. iurarunt inter €se barbaros necare omnes medicina, sed hoc ip-€sum mercede faciunt, ut fides iis sit et facile €disperdant. nos quoque dictitant barbaros et €spurcius nos quam alios $*)OPIKW=N& appellatione €foedant. interdixi tibi de medicis." @@Atqu[2i]2 hic Cato sescentesimo quinto anno urbis €nostrae obiit, octogensimo quinto suo, ne quis illi de-€fuisse publice tempora aut privatim vitae spatia ad ex-€periendum arbitretur. quid ergo? damnatam ab eo rem €utilissimam credimus? minime, Hercules. subicit enim €qua medicina se et coniugem usque ad longam senectam €perduxerit, his ipsis scilicet, quae nunc nos tractamus, €profiteturque esse commentarium sibi, quo medeatur filio, €servis, familiaribus, quem nos per genera usus sui di-gerimus. non rem antiqui damnabant, sed artem, maxime €vero quaestum esse manipretio vitae recusabant. ideo €templum Aesculapii, etiam cum reciperetur is deus, extra @1 €urbem fecisse iterumque in insula traduntur et, cum €Graecos Italia pellerent, diu etiam post Catonem, ex-cepisse medicos. augebo providentiam illorum. solam €hanc artium Graecarum nondum exercet Romana gravitas, €in tanto fructu paucissimi Quiritium attigere, et ipsi sta-€tim ad Graecos transfugae, immo vero auctoritas aliter €quam Graece eam tractantibus etiam apud inperitos ex-€pertesque linguae non est, ac minus credunt quae ad €salutem suam pertinent, si intellegant. itaque, Hercules, €in hac artium sola evenit, ut cuicumque medicum se pro-€fesso statim credatur, cum sit periculum in nullo men-dacio maius. non tamen illud intuemur; adeo blanda est €sperandi pro se cuique dulcedo. nulla praeterea lex, quae €puniat inscitiam capitalem, nullum exemplum vindictae. €discunt periculis nostris et experimenta per mortes agunt, €medicoque tantum hominem occidisse inpunitas summa €est. quin immo transit convitium et intemperantia cul-€patur, ultroque qui periere arguuntur. sed decuriae pro €more censuris principum examinantur, inquisitio per parietes €agitur, et qui de nummo iudicet a Gadibus columnisque €Herculis arcessitur, de exilio vero non nisi XLV electis viris datur tabella: at de iudice ipso quales in consili[2um]2 þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨˜“‚eunt statim occisuri! merito, dum nemini nostrum libet €scire, quid saluti suae opus sit. alienis pedibus ambula-€mus, alienis oculis agnoscimus, aliena memoria salutamus, @1 €aliena et vivimus opera, perieruntque rerum naturae pre-€tia et vitae argumenta. nihil aliud pro nostro habemus quam delicias. non deseram Catonem tam ambitiosae €artis invidiae a me obiectum aut senatum illum, qui ita €censebat, idque non criminibus artis arreptis, ut aliquis €exspectaverit. quid enim venenorum fertilius aut unde €plures testamentorum insidiae? iam vero et adulteria €etiam in principum domibus, ut Eudemi in Livia Drusi Caesaris, item Valentis in qua dictum est regina. non €sint artis ista, sed hominum: non magis haec urbi timuit €Cato, ut equidem credo, quam reginas. ne avaritiam €quidem arguam rapacesque nundinas pendentibus fatis et €dolorum indicaturam ac mortis arram aut arcana prae-€cepti, squamam in oculis emovendam potius quam ex-€trahendam. per quae effectum est, ut nihil magis pro €re videretur quam multitudo grassantium; neque enim pudor, sed aemuli pretia summittunt. notum est ab eodem €Charmide unum aegrum e provincialibus HS recon-€ductum, Alconti vulnerum medico HS <30C>30 damnato ad-€emisse Claudium principem, eidemque in Gallia exulanti €et deinde restituto adquisitum non minus intra paucos annos. et haec personis inputentur. ne faecem quidem @1 €aut inscitiam eius tur[2pe]2m arguamus: ipsorum [2procerum]2 €intemperantiam inmo[2dic]2is aquarum calidarum deverticulis, €imperiosa inedia et ab isdem deficientibus cibo saepius €die ingesto, mille praeterea paenitentiae modis, culinarum €etiam praeceptis et unguentorum mixturis, quando nullas omisere vitae inlecebras. invehi peregrinas merces con-€ciliarique externa pretia displicuisse maioribus crediderim €equidem, non tamen hoc Catonem providisse, cum €damnaret artem. theriace vocatur excogitata compositio; €luxuria fi[2n]2xit rebus [2s]2ex[2c]2en[2t]2is, cum tot remedia dederit €natura, quae singula sufficerent. Mithridatium antidotum €ex rebus LIIII componitur, inter null[2a]2s pondere aequali, €et quarundam rerum sexagesima denarii unius imperat[2u]2r, quo deorum, per Fidem, ista monstrante! hominum enim €subtilitas tanta esse non potuit; ostentatio artis et por-€tentosa scientiae venditatio manifesta est. ac ne ipsi qui-€dem illa novere, conperique volgo pro cinnabari Indica in €medicamenta minium addi inscitia nominis, quod esse venenum docebimus inter pigmenta. verum haec ad singu-€lorum salutem pertinent; illa autem, quae timuit Cato @1 €atque providit, innocentiora multo et parva opinatu, quae €proceres artis eius de semet ipsi fateantur, illa perdidere €imperii mores, illa, quae sani patimur, luctatus, ceromata €ceu valitudinis causa instituta, balineae ardentes, quibus €persuasere in corporibus cibos coqui, ut nemo non minus €validus exiret, oboedientissimi vero efferrentur, potus deinde €ieiunorum ac vomitiones et rursus perpotationes ac pilo-€rum eviratio instituta resinis eorum, itemque pectines in feminis quidem publicati. ita est profecto: lues morum, €nec aliunde maior quam e medicina, vatem prorsus cotti-€die facit Catonem et oraculum: "satis esse ingenia €Graecorum inspicere, non perdiscere". @@Haec fuerint dicenda pro senatu illo sescentisque p. R. €annis adversus artem, in qua condi[2c]2ione insidiosissima €auctoritatem pessimis boni faciunt, simul contra attonitas €quorundam persuasiones, qui prodesse nisi pretiosa non €putant. neque enim dubitaverim aliquis fastidio futura €quae dicentur animalia, at non V[2e]2rgilio fuit nominare €formicas nulla necessitate et curculiones ac "lucifugis €congesta cubilia blattis," non Homero inter proelia €deorum inprobitatem muscae describere, non naturae gignere €ista, cum gignat hominem. proinde causas quisque et €effectus, non res aestimet. @@Ordiemur autem confessis, hoc est lanis ovisque, €ob i[2d]2 ut rebus praecipuis honos in primis perhibeatur. @1 €quaedam etiam sic alienis locis, tamen obiter, dici ne-€cesse erit. nec deerat materia pompae, si quicquam aliud €intueri liberet quam fidem operis, quippe inter prima €proditis etiam ex cinere phoenicis nidoque medicinis, €ceu vero id certum esset atque non fabulosum. in-€ridere est vitam remedia post millensimum annum redi-€tura monstrare. @@Lanis auctoritatem veteres Romani etiam religiosam €habuere, postes a nubentibus attingi iubentes; praeterque €cultum et tutelam contra frigora sucidae plurima praestant €remedia ex oleo vinoque aut aceto, prout quaeque mul-€ceri morderive opus sit et adstringi laxarive, luxatis mem-€bris dolentibusque nervis inpositae et crebro suffusae. €quidam et salem admiscent luxatis; alii cum lana rutam €tritam adipemque inponunt, item contusis tumentibusque. halitus quoque oris gratiores facere traditur confricatis €dentibus atque gingivis admixto melle. prodest et phre-€neticis suffitu. sanguinem in naribus sistit cum oleo €rosaceo indita et alio modo auribus opturatis spissius. €quin et ulceribus vetustis inponitur cum melle. vulnera €ex vino vel aceto vel aqua frigida et oleo expressa sanat. @1 arietis vellera luta frigida ex oleo madefacta in muliebri-€bus malis inflammationes vulvae sedant et, si procidat, €suffitu reprimunt. sucida lana inposita subditaque mor-€tuos partus evocat; sistit etiam profluvia earum. et canis €rabiosi morsibus inculcata post diem septimum solvitur. €reduvias sanat ex aqua frigida. eadem nitro, sulpure, €oleo, aceto, pice liquida ferventibus tincta quam calidis-€sima inposita bis die lumborum dolores sedat. sistit et €sanguinem ex ariete sucida articulos extremitatium prae-ligans. laudatissima omnis e collo, natione vero Galatica, €Tarentina, Attica, Milesia. sucidam inponunt et desqua-€matis, percussis, lividis, incussis, conlisis, contritis, de-€iectis, capitis et aliis doloribus, stomachi inflammationi ex €aceto et rosaceo. cinis eius inlinitur adtritis, vulneratis, €ambustis. et in oculorum medicamenta additur, item in fistulas auresque suppuratas. ad hoc detonsam eam, alii €evolsam, decisis summis partibus siccant carpuntque et €in fictili crudo conponunt ac melle perfundunt uruntque. €alii astulis taedae subiectis et subinde interstratis oleo @1 €adspersam accendunt cineremque in labellis aqua addita €confricant manu et considere patiuntur, idque saepius €mutantes aquam, donec linguam adstringat leniter nec €mordeat; tum cinerem reponunt. vis eius septica est €efficacissimeque genas purgat. @@Quin ipsae sordes pecudum sudorque feminum €et alarum adhaerentes lanis_oesypum vocant_in-€numeros prope usus habe[2n]2t. in Atticis ovibus genito €palma. fit pluribus modis, sed probatissimum lana ab €iis partibus recenti concerpta aut quibuscumque sordibus €sucidis primum collectis lento igni in ae+neo subfervefactis €et refrigeratis pinguique, quod supernatet, collecto in fic-€tile vas iterumque decocta priore materia; quae pingui-€tudo utraque frigida aqua lavatur et in linteo saccatur ac €sole torretur, donec candida fiat ac tralucida; tum in stagnea pyxide conditur. probatio, ut sordium virus oleat €et manu fricante ex aqua non liquetur, sed albescat ut €cerussa. oculis utilissimum contra inflammationes gena-€rumque callum. quidam in testa torrent, donec pingui-€tudinem amittat, utilius tale existimantes erosis et duris genis, angulis scabiosis et lacrimantibus. ulcera non ocu-€lorum modo sanat, sed oris etiam et genitalium cum an- @1 €serino adipe. medetur et vulvae inflammationibus et sedis €rhagadiis et condylomatis cum meliloto ac butyro. reli-€quos usus eius digeremus. sordes quoque caudarum con-€cretae in pilulas siccatae per se tusaeque in farinam et €inlitae dentibus mire prosunt, etiam labantibus, gingivis-que, si carcinoma serpat; iam vero pura vellera aut per €se inposita caecis doloribus aut accepto sulpure, et cinis €eorum genitalium vitiis, tantumque pollent, ut medica-€mentis quoque superponantur. medentur ante omnia et €pecori ipsi, si fastidio non pascantur. cauda enim quam €artissime praeligata, evolsa inde lana, statim vescuntur, €traduntque quod extra nodum sit e cauda praemori. @@Lanae habent et cum ovis societatem simul þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨˜§‚fronti inpositae contra epiphoras. non opus est eas in €hoc usu radicula esse curatas neque aliud quam candi-€dum ex ovo infundi ac pollinem turis. €@@Ova per se infuso candido oculis epiphoras cohibent €urentesque refrigerant_quidam cum croco praeferunt_ €et pro aqua miscentur collyriis; infantibus vero contra €lippitudines, [2ut]2 vix aliud, remedio s[2un]2t butyro admixto recenti. eadem cum oleo trita ignes sacros leniunt betae €foliis superinligatis. candido ovorum in oculis et pili re- @1 €clinantur Hammoniaco trito admixtoque et vari in facie €cum pineis nucleis ac melle modico. ipsa facies inlita €sole non uritur. ambusta aquis si statim ovo occupentur, €pusulas non sentiunt_quidam admiscent farinam hor-€deaciam et salis parum_, ulceribus vero ex ambusto €cum candido ovorum tostum hordeum et suillo adipe mire prodest. eadem curatione ad sedis vitia utuntur, €infantibus quidem etiam si quid ibi procidat; ad pedum €rimas ovorum candido decocto cum cerussae denariorum €II pondere, pari spumae argenti, murrae exiguo, dein €vino; ad ignem sacrum candido ovorum t[2e]2rnum cum €amylo. aiunt et vulnera candido glutinari calculosque pelli._Lutea ovorum cocta, ut indurescant, admixto €croco modice, item melle, ex lacte mulieris inlita dolores €oculorum mitigant, vel cum rosaceo et mulso lana oculis €inposita, vel cum trito apii semine ac polenta in mulso €inlita. prodest et tussientibus per se luteum devoratum €liquidum ita, ut dentibus non attingatur, thoracis destil-€lationibus, faucium scabritiae. privatim contra haemor-rhoidas morsu[2i]2 inlinitur sorbeturque crudum. prodest et €renibus, vesicae rosionibus exulcerationibusque. cruenta @1 €excreantibus V ovorum lutea in vini hemina cruda sor-€bentur, dysintericis cum cinere putaminis sui et papa-€veris suco ac vino. dantur coeliacis cum uvae passae €pinguis pari pondere et malicorii per triduum aequis €portionibus, et alio modo lutea ovorum III, lardi veteris €et mellis quadrantibus, vini veteris cyathis III, trita ad crassitudinem mellis et, cum opus sit, abellanae nucis €magnitudine ex aqua pota, item ex oleo fricta terna, totis €ovis pridie maceratis in aceto; sic et lientericis, sangui-€nem autem reicientibus cum III cyathis m[2us]2ti. utuntur €isdem ad liventia, si vetustiora sint, cum bulbis ac melle. €sistunt et menses mulierum cocta et e vino pota, infla-tiones quoque vulvae cruda cum oleo ac vino inlita. utilia €sunt et cervicis doloribus cum anserino adipe et rosaceo, €sedis etiam vitiis indurata igni, ut calore quoque prosint, €et condylomatis cum rosaceo; item ambustis durata in €aqua, mox in pruna putaminibus exustis, tum lutea ex €rosaceo inlinuntur. fiunt et tota lutea, quae vocant sitista, €cum triduo incubita tolluntur. stomachum dissolutum con-€firmant pulli ovorum cum gallae dimidio ita, ne ante II €horas alius cibus sumatur. dant et dysintericis pullos in €ipso ovo decoctos admixta vini austeri hemina et pari modo olei polentaeque._Membrana putamini detracta @1 €sive crudo sive cocto lab[2r]2orum fissuris medetur, puta-€minis cinis in vino potus sanguinis eruptionibus. com-€buri sine membrana oportet. sic fit et dentifricium. idem €cinis et mulierum menses cum murra inlitus sistit. firmi-€tas putaminum tanta est, ut recta nec vi nec pondere €ullo frangantur nec nisi paulum inflexa rotunditate._ Tota ova adiuvant partum cum ruta et aneto et cumino €pota e vino. scabiem corporum ac pruritum oleo et cedria €mixtis tollunt, ulcera quoque umida in capite cyclamino €admixta. ad puris et sanguinis excreationes ovum crudum €cum porri sectivi suco parique mensura mellis Graeci €calefactum hauritur. dantur et tussientibus cocta et trita €cum melle et cruda cum passo oleique pari modo. in-€funduntur et virilitatis vitiis singula cum ternis [2cyathis]2 €passi amylique semuncia a balneis; adversus ictus ser-€pentium cocta tritaque adiecto nasturtio inlinuntur._ Cibo quot modis iuvent, notum est, cum transmeent fau-€cium tumorem calfactuque obiter foveant. nullus est alius €cibus, qui in aegritudine alat neque oneret simulque vim potus et cibi habeat. maceratorum in aceto molliri dixi-€mus putamen; talibus cum farina in panem subactis €coeliaci recreantur. quidam ita resoluta in patinis torrere @1 €utilius putant, quo genere non alvos tantum, sed et men-€ses feminarum sistunt, aut, si maior sit impetus, cruda €cum farina et aqua hauriuntur. et per se lutea ex iis €decocu[2n]2t[2u]2r in aceto, donec indurescant, iterumque cum trito pipere torrentur ad cohibendas alvos. fit et dysin-€tericis remedium singulare ovo effuso in fictile novum €eiusdemque ovi mensura, ut paria sint omnia, melle, mox €aceto, item oleo confusis crebroque permixtis; quo fuerint €ea excellentiora, hoc praesentius remedium erit. alii eadem €mensura pro oleo et aceto re[2s]2inam adiciunt rubentem vi-€numque; et alio modo temperant, olei tantum mensura €pari pineique corticis II sexagensimis denarii, una eius €quod rhum diximus, mellis obolis V simul decoctis, ita €ut cibus alius post IIII horas sumatur. torminibus quo-€que multi medentur ova bina cum alii spicis IIII una €terendo vinique hemina calefaciendo atque ita potui dando. et, ne quid desit ovorum gratiae, candidum ex [2i]2is ad-€mixtum calci vivae glutinat vitri fragmenta; vis vero tanta €est, ut lignum perfusum ovo non ardeat ac ne vestis qui-€dem contacta aduratur. de gallinarum autem ovis tantum €locuti sumus, cum et reliquarum alitum restent, magnae €utilitatis, sicut suis locis dicemus. @1 @@Praeterea est ovorum genus in magna fama Gal-€liarum, omissum Graecis. angues e[2nim]2 numerose con-€voluti salivis faucium corporumque spumis artifici con-€plexu glomerant; urinum appellatur. Druidae sibilis id €dicunt in sublime iactari sagoque oportere intercipi, ne €tellurem attingat; profugere raptorem equo, serpentes €enim insequi, donec arceantur amnis alicuius interventu; €experimentum eius esse, si contra aquas fluitet vel auro vinctum; atque, ut est Magorum sollertia occultandis frau-€dibus sagax, certa luna capiendum censent, tamquam con-€gruere operationem eam serpentium humani sit arbitrii. €vidi equidem id ovum mali orbiculati modici magnitudine, €crusta cartilagin[2e]2is velut acetabulis bracchiorum polypi cre-bris insigne. Druidis ad victorias litium ac regum aditus €mire laudatur, tantae vanitatis, ut habentem id in lite in €sinu equitem R. e Voc[2o]2ntiis a divo Claudio principe in-€teremptum non [2ob]2 aliud sciam. hic tamen conplexus an-€guium et frugifera eorum concordia in causa videtur esse, €quare exterae gentes caduceum in pacis argumentis circum-€data effigie anguium fecerint; neque enim cristatos esse €in caduceo mos est. @1 @@De anserum ovis magnae utilitatis ipsoque ansere €dicturi hoc in volumine debemus honorem et Commageno, €clarissimae rei. fit ex adipe anserum_alioqui celeber-€rimi usus, set ad hoc in Commagene Syriae parte_cum €cinnamo, casia, pipere albo, herba quae Commagene vo-€catur, obrutis nive vasis, odore iucundo, utilissimum ad €perfrictiones, convulsiones, caecos aut subitos dolores €omniaque, quae acopis curantur, unguentumque pariter et medicamentum est. fit et in Syria alio modo, avium adipe €curato ut dicemus, additis erysisceptro, xylobalsamo, phoe-€nice, item tuso calamo singulorum pondere qu[2o]2d sit adipis, €i[2n]2 vino bis aut ter subfervefact[2o]2. fit autem hieme, quo-€niam aestate non glaciat nisi accepta cera. multa prae-€terea remedia sunt ex ansere, quod miror aeque quam €in capris, namque anser corvusque ab aestate in autum-€num morbo conflictari dicuntur. @1 @@De anserum honore, quem meruere Gallorum €in Capitolium ascensu deprehenso, diximus. eadem de €causa supplicia annua canes pendunt, inter aedem Iuven-€tatis et Summani vivi in furca sabucea armo fixi. sed €plura de hoc animali dici cogunt priscorum mores. @@Catulos lactentes adeo puros existimabant ad cibum, €ut etiam placandis numinibus hostiarum vice uterentur €iis. Genitae Manae catulo res divina fit, et in cenis deum €etiam nunc ponitur catulina. aditialibus quidem epulis €celebre[2m]2 fuisse Plauti fabulae indicio sunt. sanguine þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨˜º†canino contra toxica nihil praestantius putant; vomitiones €quoque hoc animal monstrasse homini videtur, et alios €usus ex eo mire laudatos referemus suis locis. nunc ad €institutum ordinem pergemus. @@Adversus serpentium ictus efficacia habentur fimum €pecudis recens in vino decoctum inlitumque, mures dissecti €inpositi. quorum natura non est spernenda, praecipue in €adsensu siderum, ut diximus, cum lunae lumine fibrarum €numero crescente atque decrescente. tradunt Magi ioci-€nere muris dato porcis in fico sequi dantem id animal, €in homine quoque similiter valere, sed resolvi cyatho €olei poto. @1 @@Mustelarum duo genera; alterum silvestre, distans €magnitudine, Graeci vocant ictidas. harum fel contra aspi-€das dicitur efficax, cetero venenum. haec autem, quae in €domibus nostris oberrat et catulos suos, ut auctor est €Cicero, cottidie transfert mutatque sedem, serpentes per-€sequitur. ex ea inveterata sale denari pondus in cyathis €III datur percussis aut ventriculus coriandro fartus in-€veteratusque et in vino potus, et catulus mustelae etiam €efficacius. @@Quaedam pudenda dictu tanta auctorum adsevera-€tione commendantur, ut praeterire fas non sit, siquidem €illa concordia rerum aut repugnantia medicinae gignuntur, €veluti cimicum, animalis foedissimi et dictu quoque fasti-€diendi, natura contra serpentium morsus et praecipue aspi-€dum valere dicitur, item contra venena omnia, argumento, €quod dicant gallinas, quo die ederint, non interfici ab €aspide, carnesque earum percussis plurimum prodesse. ex [2i]2is, quae tradunt, humanissimum est inlinere morsibus €cum sanguine testudinis, item suffitu eorum abigere san-€guisugas adhaerentes haustasque ab animalibus restinguere €in potu datis. quamquam et oculos quidam his inungunt @1 €tritis cum sale et lacte mulierum auresque cum melle et €rosaceo admixtis. eos, qui agrestes sint et in malva €nascantur, crematos, cinere permixto rosaceo, infundunt auribus. cetera, quae de his tradunt vomitionum et quar-€tanarum remedia aliorumque morborum, quamquam ovo €aut cera aut faba inclusos censeant devorandos, falsa nec €referenda arbitror. lethargi tantum medicinae cum argu-€mento adhibent, quoniam vincatur aspidum somnifica vis, €septenos in cyatho aquae dantes, puerilibus annis qua-ternos. et in stranguria fistulae inposuere. adeo nihil €parens illa rerum omnium sine ingentibus causis genuit. €quin et adalligatos laevo bracchio binos lana subrepta €pastoribus resistere nocturnis febribus prodiderunt, diurnis €in russeo panno. rursus his adversatur scolopendra suf-€fituque enecat. @@Aspides percussos torpore et somno necant, om-€nium serpentium minime sanabiles. sed venenum earum, €si sanguinem attigit aut recens vulnus, statim interemit; €si inveteratum ulcus, tardius. de cetero potum quanta-€libet copia non nocet, non enim est tabifica vis; itaque @1 €occisa morsu earum animalia cibis innoxia sunt. cunctarer €in proferendo ex [2i]2is remedio, ni M. Varro LXXXIII vitae €anno prodidisset aspidum ictus efficacissime sanari hausta €a percussis ipsorum urina. @@Basilisci, quem etiam serpentes ipsae fugiunt €alias olfactu necantem, qui hominem, vel si aspiciat tan-€tum, dicitur interemere, sanguinem Magi miris laudibus €celebrant: coeuntem picis modo et colore, dilutum cinna-€bari clariorem fieri. attribuunt ei successus petitionum €a potestatibus et a diis etiam precum, morborum reme-€dia, veneficiorum amuleta. quidam e[2t]2 Saturni sanguinem €appellant. @@Draco non habet venena. caput eius limini €ianuarum subditum propitiatis adoratione diis fortunatam €domum facere promittitur, oculis eius inveteratis et cum €melle tritis inunctos non expavescere ad nocturnas ima-€gines etiam pavidos, cordis pingue in pelle dorcadum €nervis cervinis adalligatum in lacerto conferre iudicio-€rum victoriae p[2lu]2rimum, spondylum aditus potestatium @1 €mulcere, dentes eius inligatos pellibus caprearum cervinis €nervis mites praestare dominos potestatesque exorabiles. sed super omnia est compositio, qua invictos faciunt €Magorum mendacia: cauda draconis et capite, pilis leonis €e fronte et medulla eiusdem, equi victoris spuma, canis €ungue adalligatis cervino corio nervisque cervi alternatis €et dorcadis. quae coarguisse non minus referet quam €contra serpentes remedia demonstrasse, quoniam et haec €[2ill]2orum veneficia sunt. draconum adipem venenata fugiunt, €item, si uratur ichneumonum; fugiunt et urticis tritis in €aceto perunctos. @@Viperae caput inpositum, vel alterius quam quae €percusserit, sine fine prodest, item si quis ipsam eam in €vapore baculo sustineat_aiunt enim recanere_, item €si quis exustae eiusdem cinere[2m]2 inlinat. reverti autem €ad percussum serpentem necessitate naturae Nigidius €auctor est. caput quidam dissecant scite inter aures ad €eximendum lapillum, quem aiunt ab ea devorari territa; alii ipso toto capite utuntur. fiunt ex vipera pastilli, qui @1 €theriaci vocantur a Graecis, ternis digitis mensura utrim-€que amputatis exemptisque interaneis et livore spinae €adhaerente, reliquo corpore in patina ex aqua et aneto €discocto spinisque exemptis et addita similagine atque ita €in umbra siccatis pastillis, quibus ad multa medicamenta €utuntur. significandum videtur e vipera tantum hoc fieri. €quidam purgatae ut supra dictum est adipem cum olei €sextario decocunt ad dimidias; ex eo, cum opus sit, ternis €stillis additis in oleum perunguntur, ut omnes bestiae €fugiant eos. @@Praeterea constat contra omnium ictus quamvis €insanabiles ipsarum serpentium exta inposita auxiliari, €eosque, qui aliquando viperae iecur coctum hauserint, €numquam postea feriri a serpente. neque anguis vene-€natus est nisi per mensem luna instigatus, et prodest €vivus conprehensus et in aqua contusus, si foveantur ita morsus. quin et inesse e[2i]2 remedia multa creduntur, ut €digeremus, et ideo Aesculapio dicatur. Democritus qui-€dem monstra quaedam ex his confingit, ut possint avium @1 €sermones intellegi. angu[2i]2s Aesculapius Epidauro Romam €advectus est vulgoque pascitur et in domibus, ac nisi in-€cendiis semina exurerentur, non esset fecunditati eorum €resistere in orbe terrarum. pulcherrimum anguium genus €est quod et in aqua vivit; hydri vocantur, nullo serpen-€tium inferiores veneno. horum iecur servatum [adversus] percusso ab [2i]2is auxilium est._Scorpio tritus stelionum €veneno adversatur. fit enim e stelionibus malum medi-€camentum; nam cum inmortuus est vino, faciem eorum, €qui biberint, lentigine obducit. ob hoc in unguento ne-€cant eum insidiantes p[2a]2elicum formae. remedium est ovi €luteum et mel ac nitrum. fel stelionum tritum in aqua €mustelas congregare dicitur. @@Inter omnia venenata salamandrae scelus maxi-€mum est. cetera enim singulos feriunt, nec plures pariter €interimunt, ut omittam, quod perire conscientia dicuntur €homine percusso neque amplius admitti a Terra; sala-€mandra populos pariter necare inprovidos potest. nam €si arbori inrepsit, omnia poma inficit veneno et eos, qui @1 ederint, necat frigida vi, nihil aconito distans; quin immo €si contacto ab ea ligno, l[2a]2pidi crusta panis in[2p]2o[2n]2atur, €idem veneficium est vel si in puteum cadat, quippe cum €saliva eius quacumque parte corporis, vel in pede imo, €respersa omnis in toto corpore defluat pilus. tamen talis €ac tanti veneni a quibusdam animalium, ut subus, man-ditur dominante eadem illa rerum dissidentia. venenum €eius restingui primum omnium ab [2i]2is, quae vescantur €illa, verisimile est, ex [2i]2is vero, quae produntur, canthari-€dum potu aut lacerta in cibo sumpta. cetera adversantia €diximus dicemusque suis locis. ex ipsa quae Magi tradunt €contra incendia, quoniam ignes sola animalium extinguat, €si forent vera, iam esset experta Roma. Sextius vene-€rem accendi cibo earum, si detractis interaneis et pedibus €et capite in melle serventur, tradit negatque restingui €ignem ab iis. @@E volucribus in auxilio contra serpentes primus €vultur est, adnotatumque minus virium esse nigris. pin- @1 €narum ex [2al]2is nidore, si urantur, fugari eas dicunt, item €cor eius alitis habentes tutos esse ab impetu non solum þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨˜Í…serpentium, sed etiam ferarum latronumque et regum ira. @@Carnibus gallinaceorum ita, ut tepebunt avulsae, €adpositis venena serpentium domantur, item cerebro in €vino poto. Parthi gallinae malunt cerebrum plagis in-€ponere. ius quoque ex [2i]2is potum praeclare medetur, et €in multis aliis usibus mirabile. pantherae, leones non €attingunt perunctos eo, praecipue si et alium fuerit in-coctum. alvum solvit validius e vetere gallinaceo, prodest €et contra longinquas febres et torpentibus membris tre-€mulisque et articulariis morbis et capitis doloribus, epi-€phoris, inflationibus, fastidiis, incipiente tenesmo, iocineri, renibus, vesicae, contra cruditates, suspiria. itaque etiam €faciendi eius extant praecepta: efficacius coci cum olere €marino aut cybio aut cappari aut apio aut herba Mercu-€riali, polypodio aut aneto, utilissime autem in congiis III €aquae ad III heminas cum supra dictis herbis et refrige-€ratum sub diu dari, tempestivi[2u]2s antecedente vomitione. €non praeteribo miraculum, quamquam ad medicinam non €pertinens: si auro liquescenti gallinarum membra misce-€antur, consumunt id in se; ita hoc venenum auri est. @1 €at gallinacei ipsi circulo e ramentis addito in collum €non canunt. @@Auxiliatur contra serpentes et columbarum caro €recens concerpta et hirundinum, bubonis pedes usti cum €plu[2m]2bagine herba. nec omittam in hac quoque alite exem-€plum magicae vanitatis, quippe praeter reliqua portentosa €mendacia cor eius inpositum mammae mulieris dormientis €sinistrae tradunt efficere, ut omnia secreta pronuntiet; praeterea in pugnam ferent[2e]2s id fortiores fieri. eiusdem €ovo ad capillum remedia demonstrant. quis enim, quaeso, €ovum bubonis umquam visere potuit, cum ipsam avem €vidisse prodigium sit? quis utique experiri et praecipue €in capillo? sanguine quidem pulli bubonis etiam crispari capillum promittunt. cuius generis prope videri possint €quae tradunt et de vespertilione, si ter circumlatus domui €vivus [2su]2per fenestram inverso capite adfigatur, amuletum €esse, privatimque ovilibus circumlatum totiens et pedibus €suspensum super limen. sanguinem quoque eius cum car-€duo contra serpentium ictus inter praecipua laudant. @1 @@Phalangium est Italiae ignotum et plurium gene-€rum: unum simile formicae, sed multo maius, rufo capite, €reliqua parte corporis nigra, albis guttis. acerbior huius €quam vespae ictus. vivit maxime circa furnos et molas. €in remedio est, si quis eiusdem generis alterum percusso €ostendat, et ad hoc servantur mortui. inveniuntur et cor-€tices eorum, qui triti et poti medentur; mustelae catuli ut supra. aeque phalangion Graeci vocant inter genera €araneorum, sed distingunt lupi nomine. tertium genus €est eodem phalangi nomine araneus lanuginosus, grandis-€simo capite, quo dissecto inveniri intus dicuntur vermi-€culi duo adalligatique mulieribus pelle cervina ante solis €ortum praestare, ne concipiant, ut Caecilius in com-€mentariis reliquit. vis ea annua est. quam solam ex €omni atocio dixisse fas sit, quoniam aliquarum fecunditas plena liberis tali venia indiget. vocatur et rh[2ox]2 acino €nigro similis, ore minimo sub alvo, pedibus brevissimis €tamquam inperfectis. dolor a morsu eius qualis a scor-€pione, urina similis aranei textis. idem erat asterion, nisi €distingueretur virgulis albis; huius morsus genua labe-€factat. peior utroque est caeruleus, lanugine nigra, cali- @1 €ginem concitans et vomitus araneosos. etiamnum deterior €a crabrone pinna tantum differens; hic et ad maciem per-ducit. myrmecion, formicae similis capite, alvo nigra, guttis €albis distinguentibus, vesparum dolore torquet. tetragnathii €duo genera habent: peior medium caput distinguente linea €alba et transversum altera; hic oris tumorem facit. at €cinereus posteriore parte candicans lentior, minime autem €noxius eodem colore qui telas muscis in parietibus latis-sime pandit. contra omnium morsus remedio est gallina-€ceum cerebrum cum piperis exiguo potum in posca, item €formicae V potae, pecudum fimi cinis inlitus ex aceto et €ipsi aranei quicumque in oleo putrefacti. €@@Muris aranei morsus sanatur coagulo agn[2i]2 e vino poto, €ungulae arietinae cinere cum melle, mustelae catulo ut in €serpentibus dictum est. si iumenta momorderit, mus re-€cens cum sale inponitur aut fel vespertilionis ex aceto. et ipse mus araneus contra se remedio est divulsus in-€positus. nam si praegnans momordit, protinus dissilit. @1 €optimum, si is inponatur, qui momorderit, sed et alios €ad hunc usum servant in oleo aut luto circumlitos. €est et contra morsum eius remedio terra ex orbita; €ferunt enim non transiri ab eo orbitam torpore quo-€dam naturae. @@Scorpionibus contrarius maxime invicem stelio €traditur, ut visu quoque pavorem iis adferat et torporem €frigidi sudoris. itaque in oleo putrefaciunt eum et ita €vulnera perungunt. quidam oleo illo spumam argenteam €decocunt ad emplastri genus atque ita inlinunt. hunc €Graeci coloten vocant et ascalaboten et galeoten; in Italia €non nascitur. est enim hic plenus lentigine, stridoris €acerbi et [2araneis]2 vescitur, quae omnia nostris stelionibus €aliena sunt. @@Prodest et gallinarum fimi cinis inlitus, draconis €iocur, lacerta divulsa, mus divulsus, scorpio ipse suae €plagae inpositus aut assus in cibo sumptus aut potus in €meri cyathis II. proprium est scorpionum quod manus €palmam non feriunt, nec [2v]2isi pilos attingere. lapillus €qualiscumque ab ea parte, qua in terra erat, adpositus @1 €plagae levat dolorem, item testa, sicut erat terra operta €ex aliqua parte, inposita liberare dicitur_non debent €respicere qui inponunt et cavere ne sol aspiciat_, ver-mes terreni triti inpositi. multa et alia ex his remedia €sunt, propter quae in melle servantur. €@@Noctua apibus contraria et vespis crabronibusque et €sanguisugis; pici quoque Martii rostrum secum habentes €non feriuntur ab iis. adversantur et locustarum minimae €sine pinnis, quas attelebos vocant. €@@Est et formicarum genus venenatum, non fere in Italia. €solipugas Cicero appellat, salpugas Baetica. his cor vesper-€tilionis contrarium omnibusque formicis. @@Salamandris cantharidas diximus resistere. sed €in his magna quaestio, quoniam ipsae venena sunt potae €vesicae cum cruciatu praecipuo. Cossinum equitem Ro-€manum amicitia Neronis principis notum, cum is lichene €correptus esset, vocatus ex Aegypto medicus ob hanc €valetudinem eius a Caesare, cum cantharidum potu prae-€parare voluisset, interemit. verum inlitas prodesse non €dubium est cum suco taminiae uvae et sebo ovis vel caprae. ipsarum cantharidum venenum in qua parte sit, €non constat inter auctores. alii in pedibus et in capite @1 €existimant esse, alii negant. convenit tantum pinnas earum €auxiliari, in quacumque parte sit venenum. ipsae nascuntur €ex vermiculo in spongea maxime [2c]2yno[2r]2rhodi, quae fit in €caule, sed fecundissime in fraxino, ceterae in al[2b]2a rosa, €minus efficaces. potentissimae inter omnes variae luteis €lineis, quas in pinnis transversas habent, pingues; multum €inertiores minutae, latae, pilosae; inutilissimae vero unius coloris macrae. conduntur in calice fictili non picato et €linteo conligato, coniecta e[2t]2 rosa matura, et suspenduntur €super acetum cum sale fervens, donec per linteolum va-€porentur, postea reponuntur. vis earum adurere corpus, €crustas obducere. eadem pityocampis in picea nascentibus, €eadem bupresti, similiterque praeparantur, efficacissimae €omnes ad lepras, lichenas. dicuntur et menses ciere et €urinam; ideo Hippocrates et hydropicis dabat. @@Cantharides obiectae sunt Catoni Uticensi, ceu vene-€num vendidisset in auctione regia, quoniam eas HS LX €addixerat. et sebum autem struthocamelinum tunc €venisse HS XXX obiter dictum sit, efficacioris ad omnia €usus, quam est anserinus adips. @@Diximus et mellis venenati genera. contra utuntur @1 €melle, in quo apes sint mortuae. idem potum in vino €remedium est vitiorum, quae e cibo piscium gignuntur. @@In canis rabiosi morsu tuetur a pavore aquae €canini capitis cinis inlitus vulneri. oportet autem com-€buri omnia eodem modo, ut semel dicamus, in vase fictili €novo argilla circumlito atque ita in furnum indito. idem þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨˜â…et in potione proficit. quidam ob id edendum dederunt. €aliqui et vermem e cadavere canino adalligavere men-€struave canis in panno subdidere calici aut intus ipsius caudae pilos combustos inseruere vulneri. cor caninum €habentem fugiunt canes; non latrant vero lingua canina €in calciamento subdita pollici aut cauda[2m]2 mustelae, quae €abscisa e[2a]2 dimissa sit, habentes. est limus salivae sub €lingua rabiosi canis, qui datus in potu hydrophob[2o]2s fieri €non patitur; multo tamen utilissime iocur eius, qui in €rabie momorderit, datur, si fieri possit, crudum manden- @1 €dum; sin minus, quoquo modo coctum, aut ius coctis carnibus. est vermiculus in lingua canum, qui vocatur €a Graecis lytta, quo exempto infantibus catulis nec rabidi €fiunt nec fastidium sentiunt. idem ter igni circumlatus €datur morsis a rabioso, ne rabidi fiant. et cerebello gal-€linaceo occurritur, sed id devoratum anno tantum eo €prodest. aiunt et cristam galli contritam efficaciter in-€poni et anseris adipem cum melle. salliuntur et carnes €eorum, qui rabidi fuerint, ad eadem remedia in cibo danda[2e]2. quin et necantur catuli statim in aqua ad sexum €eius, qui momorderit, ut iocur crudum devoretur ex iis. €prodest et fimum gallinaceum, dumtaxat rufum, ex aceto €inpositum et [2m]2ur[2i]2s aranei caudae cinis ita, ut ipse, cui €abscisa sit, vivus dimittatur, glaebula ex hirundinum [2n]2ido €inlita ex aceto, vel pulli hirundinis combusti, membrana €sive senectus anguium vernatione exuta cum cancro mas-€culo ex vino trita; [2h]2a[2c]2 etiam per se reposita in arcis armariisque tineas necant. mali tanta vis est, ut urina €quoque calcata rabiosi canis noceat, maxime ulcus haben-€tibus. remedio est fimum caballinum adspersum aceto et €calefactum in fico inpositum. minus hoc miretur qui @1 €cogitet lapidem a cane morsum usque in proverbium €discordiae venisse. qui in urinam canis suam egesserit, €torporem lumborum sentire dicunt._(Lacerta, quam sepa, €alii chalcide[2m]2 vocant, in vino pota morsus suos sanat)._ @@Veneficiis ex mustela silvestri factis contrarium €est ius gallinacei veteris large haustum; peculiariter con-€tra aconita addi parum salis oporteat. gallinarum fimum, €dumtaxat candidum, in hysopo decoctum aut mulso contra €venena fungorum boletorumque, item inflationes ac strangu-€lationes, quod miremur, cum, si aliud animal gustaverit id fimum, torminibus et inflationibus adficiatur. sanguis €anserinus contra lepores marinos valet cum olei aequa €portione, i[2d]2em contra mala medicamenta omnia adversatur €cum Le[2m]2nia rubrica et spinae albae suco, [2ut]2 pastillorum €drachmis quini[2s]2 e cyathis ternis aquae bibatur. item €mustelae catulus, ut supra diximus praeparatus, coagulum €quoque agninum adversus omnia mala medicamenta pollet; €item sanguis anatum Ponticarum; itaque et spissatus ser-€vatur vinoque diluitur; quidam feminae anatis efficaciorem putant. simili modo contra venena omnia ciconiarum ven- @1 €triculus valet, coagulum pecoris, ius ex carne arietum, €privatim adversus cantharidas, item lac ovium calidum €praeterque iis, qui buprestim aut aconitum biberint, co-€lumbarum silvestrium fimum privatim contra argenti vivi €potum, contra toxica mustela vulgaris inveterata drachmis €binis pota. @@Alopecias replet fimi pecudum cinis cum oleo €cyprio et melle, item ungularum muli vel mulae ex oleo €myrteo, praeterea, ut Varro noster tradit, murinum fimum, €quod il[2l]2e muscerdas appellat, aut muscarum capita recen-€tia prius folio ficulneo asperatas. alii sanguine muscarum €utuntur, alii X diebus cinerem earum inlinunt cum cinere €chartae vel nucum ita, ut sit tertia portio e muscis; alii €lacte mulierum cum brassica cinerem muscarum subigunt, €quidam melle tantum. nullum animal minus docile existi-€matur minorisve intellectus; eo mirabilius est Olympiae €sacro certamine nubes earum immolato tauro deo, quem My[2i]2oden vocant, extra territorium id abire. alopecias cinis €et [2e]2 murium capitibus caudisque et totius muris emendat, €praecipue si veneficio acciderit haec iniuria, item irenacei €cinis cum melle aut corium combustum cum pice liquida. @1 €caput quidem eius ustum per se etiam cicatricibus pilos €reddit, alopecias autem in ea curatione praeparari oportet €novacula; et sinapi quidam ex aceto uti maluerunt. quae €de irenaceo dicentur, omnia tanto magis valebunt in h[2y]2-stric[2e]2. lacertae quoque, ut docuimus combustae cum radice €recentis harundinis, quae, ut una cremari possit, minutim €findenda est, ita myrteo oleo permixto cinere, capillorum €defluvia continent. efficacius virides lacertae omnia eadem €praestant, etiamnum utilius admixto sale et adipe ursino €et cepa tusa. quidam denas virides in X sextariis olei veteris discocunt, contenti semel in mense unguere. pel-€lium viperinarum cinis alopecias celerrime explet, item €gallinarum fimum recens inlitum. corvi ovum in aereo €vase permixtum inlitumque deraso capite nigritiam capilli €adfert, sed, donec inarescat, oleum in ore habendum est, €ne et dentes simul nigrescant, idque in umbra faciendum neque ante quadriduum abluendum. alii sanguine et cere-€bro eius utuntur cum vino nigro; alii excocunt ipsum et €nocte concubia in plumbeum vas condunt. aliqui alopecias €cantharide trita inlinunt cum pice liquida, nitro praeparata €cute_caustica vis earum, cavendumque ne exulcerent €alte_, postea ad ulcera ita facta capita murium et fel €murium et fimum cum helleboro et pipere inlini iubent. @1 @@Lendes tolluntur adipe canino vel anguibus in €cibo sumptis anguillarum modo aut eorum vernatione, €quam exuunt, pota, porrigines felle ovillo cum creta Ci-€molia inlito capite, donec inarescat. @@Capitis doloribus remedio sunt coclearum, quae €nudae inveniuntur nondum peractae, ablata capita et his €duritia lapidea exempta_est autem calculi latitudine, [2e]2a-€que adalligantur, [2s]2et minutae fronti inlinuntur tritae, item €oesypum_, ossa e capite vulturis adalligata aut cere-€brum cum oleo et cedria, peruncto capite et intus naribus inlitis, cornicis cerebrum coctum in cibo sumptum vel €noctuae, gallinaceus, si inclusus abstineatur die ac nocte, €pari inedia eius, cuius doleat, evulsis collo plumis circum-€ligatisque vel cristis, mustelae cinis inlitus, surculus ex €nido milui pulvino subiectus, murina pellis cremata ex €aceto inlito cinere, limacis inter duas orbitas inventae €ossiculum per aurum, [2a]2rgentum, ebur traiectum in pelli-€cula canina adalligatum, quod remedium pluribus semper-que prodest. fracto capiti aranei tela ex oleo et aceto @1 €inposita non nisi vulnere sanato abscedit. haec et vul-€neribus tonstrinarum sanguinem sistit, a cerebro vero €profluentem anseris sanguis aut anatis infusus, adeps €earundem alitum cum rosaceo. coc[2le]2ae matutina pascentis €harundine caput praecisum, maxime luna plena, lineo €panno adalligant capitis doloribus liceo aut cera alba [2ad]2-€[2dita]2 fronti inlinunt. et pilos caninos panno adalligant. @@Cerebrum cornicis in cibo sumptum palpebras €gignere dicitur, oesypum cum murra calido specillo in-€litum. idem praestare muscarum fimique murini cinerem €aequis portionibus, ut efficiatur dimidium pondus denarii, €promittitur, additis II sextis denarii e stibi, ut omnia €oesypo inlinantur; item murini catuli triti in vino vetere ad crassitudinem acopi. pilos in [2i]2is incommodos evulsos €renasci non patitur fel irenacei, ovorum stelionis liquor, €salamandrae cinis, lacertae viridis fel in vino albo sole €coactum ad crassitudinem mellis in aereo vase, hirundinis €pullorum cinis cum lacte tithymalli, spuma coclearum. @@Glaucomata dicunt Magi cerebro catuli septem €dierum emendari specillo demisso in dexteram partem, @1 €si dexter oculus curetur, in sinistram, si sinister, aut €felle recenti axionis; noctuarum est id genus, quibus €pluma aurium modo micat. suffusionem oculorum canino €felle malebat quam hyaenae curari Apollonius Pita-naeus cum melle, item albugines. murium capitum €caudaeque cinere ex melle inunctis claritatem visus resti-€tui dicunt, multoque magis gliris aut muris silvestris €cinere aut aquilae cerebro vel felle cum Attico melle. þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨˜ö…cinis e [2c]2api[2t]2e soricis cum stibi tritus lacrimosis oculis €plurimum confert_stibi quid sit dicemus in metal-€lis_, mustelae cinis suffusionibus, item lacertae, hirun-€dinis cerebrum. coc[2le]2ae tritae fronti inlitae epiphoras €sedant sive per se sive cum polline sive cum ture; sic €et solatis, id est sole correptis, prosunt. vivas quoque €cremare et cinere earum cum melle Cretico inunguere caligines utilissimum est. iumentorum oculis membrana €aspidis, qua[2m]2 exuit vere, cum adipe eiusdem claritatem €inunctis facit. viperam vivam in fictili novo comburere @1 €addito feniculi suco ad cyathum unum et turis ma[2n]2na €una atque ita suffusiones oculorum et caligines inunguere utilissimum est; medicamentum id echeon vocatur. fit et €collyrium e vipera in olla putrefacta vermiculisque enatis €cum croco tritis. e[2t]2 uritur in olla cum sale, quem lin-€gendo claritatem oculorum consecuntur et stomachi to-€tiusque corporis tempestivitates; hic sal et pecori datur €salubritatis causa et in antidotum contra serpentes addi-tur. quidam et ad o[2c]2ul[2os]2 viperis utuntur in cibis. pri-€mum omnium occisae statim salem in os addi iubent, €donec liquescat, mox IIII digitorum mensura utrimque €praecisa exemptisque interaneis discoquunt in aqua, oleo, €sale, aneto et aut statim vescuntur aut pane colligunt, ut €saepius utantur. ius praeter supra dicta pediculos e toto €corpore expellit pruritusque etiam summae cutis. effectum €ostendit et per se capitis viperini cinis_utilissime [2eo]2 oculos inungunt_itemque adips viperinus. de felle €non audaciter suaserim quae praecipiunt, quoniam, ut suo @1 €loco docuimus, non aliud est serpentium venenum. €anguium adeps aerugini mixtus ruptas oculorum partes €sanat, et membrana sive senectus vernatione eorum exuta, €si adfricetur, claritatem facit. boae quoque fel praedi-€catur ad albugines, suffusiones, caligines, adeps similiter €ad claritatem. @@Aquilae, quam diximus pullos ad contuendum solem €experiri, felle mixto cum melle Attico inunguntur nube-€culae et caligationes suffusionesque oculorum. eadem vis €est et in vulturino felle cum porri suco et melle exiguo, €item in gallinacei felle ad argema et albugines ex aqua €diluto, item suffusiones oculorum, maxime candidi galli-€nacei. fimum quoque gallinaceorum, dumtaxat rubrum, lusciosis inlini monstrant. laudant et gallinae fel et prae-€cipue adipem contra pusulas in pupillis, nec scilicet eius €rei gratia saginant. adiuvat mirifice et ruptas oculorum €tuniculas admixtis schisto et haematite lapidibus. fimum €quoque earum, dumtaxat candidum, in oleo vetere cor-€neisque pyxidibus adservant ad pupillarum albugines. qua €in mentione significandum est pavones fimum suum re- @1 sorbere tradi invidentes hominum utilitatibus. accipiter €decoctus in rosaceo efficacissimus ad inunctiones omnium €vitiorum putatur, item fimi eius cinis cum Attico melle. €laudatur et milui iocur, fimum columbarum ex aceto ad €aegilopia, similiter ad albugines et cicatrices, fel anseri-€num, sanguis anatum contusis oculis ita, ut postea [2oe]2sypo €et melle inunguantur, fel perdicum cum mellis aequo €pondere, per se vero ad claritatem. e[2x]2 Hippocratis €putant auctoritate adici, quod in argentea pyxide id ser-vari iubent. ova perdicum in vase aereo decocta cum €melle ulceribus oculorum et glaucomatis medentur. co-€lumbarum, palumbium, turturum, perdicum sanguis oculis €cruore suffusis eximie prodest. in columbis masculae €efficaciorem putant; vena autem sub ala ad hunc usum €inciditur, quoniam suo calore utilior est. superinponi €oportet splenium e melle decoctum lanamque sucidam ex oleo aut vino. earundem avium sanguis nyctalopas sanat €et iocur ovium, ut in capris diximus, efficacius fulvae. €decocto quoque eius oculos abluere suadent et medulla €dolores tumoresque inlinere. bubonis oculorum cinis col-€lyrio mixtus claritatem oculis facere promittitur. turturis @1 €fimum albugines extenuat, item coclearum cinis, fimum cenchridis; accipitrum generis hanc Graeci faciunt. argema €ex melle omnibus, quae supra scripta sunt, sanatur. mel €utilissimum oculis, in quo apes sint inmortuae. ciconiae €pullum qui ederit, negatur annis [2multis]2 continuis lippi-€turus, item qui draconis caput habeat. huius adipe et €melle cum oleo vetere incipientes caligines discuti tradunt. €hirundinum pullos plena luna excaecant, restitutaque eorum €acie capita comburuntur; cinere cum melle utuntur ad €claritatem et dolores ac lippitudines et ictus. @@Lacertas quoque pluribus modis ad oculorum remedia €adsumunt. alii viridem includunt novo fictili et lapillos, €qui vocantur [2c]2in[2a]2edia, quae et inguinum tumoribus ad-€alligari solent, novem signis signant et singulos detrahunt €per dies; nono emittunt lacertam, lapillos servant ad ocu-lorum dolores. alii terram substernunt lacertae viridi €excaecatae et una in vitreo vase anulos includunt e ferro €solido vel auro. cum recepisse visum lacertam apparuit €per vitrum, emissa ea anulis contra lippitudinem utuntur, €alii capitis cinere pro stibi ad scabritias. quidam viri-€dem, collo longo, in sabulosis nascentem comburunt et incipientem epiphoram inungunt, item glaucomata. muste-€lae etiam oculis punctu erutis aiunt visum reverti, eadem-€que quae in lacertis et anulis faciunt; serpentis oculum @1 €dextrum adalligatum contra epiphoras prodesse, si serpens €viva dimittatur. lacrimantibus sine fine oculis cinis ste-€lionum capitis cum stibi eximie medetur. aranei muscarii €tela et praecipue spelunca ipsa inposita per frontem ad €duo tempora in splenio aliquo ita, ut a puero inpube et €capiatur et inponatur nec is triduo se ostendat ei, cui €medebitur, neve alter nudis pedibus terram attingat his diebus, mirabiliter epiphoris mederi dicitur; albugines €quoque tollere inunctione araneus candidus, longissimis €ac tenuissimis pedibus, contritus in oleo vetere. is etiam, €cuius crassissimum textum est in contignationibus fere, €adalligatus panno epiphoras sanare traditur. scarabaei €viridis natura contuentium visum exacuit; itaque gemma-€rum scalptores contuitu eorum adquiescunt. @@Aures purgat fel pecudis cum melle, canini lactis €instillatio sedat dolorem, gravitatem adeps cum absinthio €et oleo vetere, item adeps anserinus. quidam adiciunt €sucum cepae, alii pari modo. utuntur et per se ovis €formicarum, namque et huic animali est medicina, con-statque ursos aegros hoc cibo sanari. anserum omnium-€que avium adeps praeparatur * * * exemptisque venis @1 €omnibus patina nova fictili operta in sole subdita aqua €ferventi liquatus saccatusque lineis saccis et in fictili novo €repositus loco frigido; minus putrescit addito melle. mu-€rium cinis cum melle instillatus aut cum rosaceo decoctus €aurium dolores sedat. si aliquod animal intraverit, prae-€cipuum remedium est murium fel aceto dilutum; si aqua intraverit, adeps anserinus cum cepae suco. gliris de-€tracta pelle intestinisque exemptis discoquitur melle in €vase novo. medici malunt e nardo decoqui usque ad €tertias atque ita adservari, dein, cum opus sit, strigili €tepefacta infundere. constat deplorata aurium vitia eo €remedio sanari aut si terreni vermes cum adipe anseris €decocti infundantur; item ex arboribus rubri cum oleo €triti exulceratis et ruptis auribus praeclare medentur. lacert[2ae]2 inveterat[2ae]2, in os pendentium addito sale, con-€tusas et ab ictu miseras aures sanant, efficacissime autem €ferrugineas maculas habentes, lineis etiam per caudam €distinctae. milipeda, ab aliis centipeda aut multipeda €dicta, animal est e vermibus terrae, pilosum, multis pedi-€bus arcuatim repens tactuque contrahens se; oniscon @1 €Graeci vocant, alii iulon. efficacem narrant ad aurium €dolores in cortice Punici mali decoctum et porri suco. €addunt et rosaceum et in alteram aurem infundunt. illam €autem, quae non arcuatur, sepa Graeci vocant, alii scolo-pendram, minorem perniciosamque. cocleae, quae sunt €in usu cibi, cum murra aut turis polline adpositae, item €minutae, latae fracturis aurium inlinuntur cum melle. €senectus serpentium fervente testa usta instillatur rosaceo €admixta, contra omnia quidem vitia efficax, sed contra þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨›‰†graveolentiam praecipue ac, si purulenta sint, ex aceto, €melius cum felle caprino vel bubulo aut testudinis ma-€rinae_vetustior anno eadem membrana non prodest, nec imbre perfusa, ut aliqui putant_, aranei sanies €cum rosaceo aut per se in lana vel cum croco, gryllus €cum sua terra effossus et inlitus. magnam auctoritatem €huic animali perhibet Nigidius, maiorem Magi, quoniam €retro ambulet terramque terebret, stridat noctibus. ve-€nantur eum formica circumligata capillo in cavernam eius €coniecta, efflato prius pulvere, ne sese condat; ita formi-cae conplexu extrahitur. ventris gallinaceorum membrana, @1 €quae abici solet, inveterata et in vino trita auribus puru-€lentis calida infunditur, gallinarum adeps. e[2s]2t quaedam €pinguitudo blattae, si caput avellatur; hanc tritam una €cum rosaceo auribus mire prodesse dicunt, sed lanam, €qua incluserint, post paulum extrahendam; celerrime enim €id pingue transire in animal fierique vermiculum. alii €binas ternasve in oleo decoctas efficacissime auribus me-deri scribunt et tritas in linteolo inponi contusis. hoc €quoque animal inter pudenda est, sed propter admira-€tionem naturae priscorumque curae totum in hoc loco €explicandum. plura earum genera fecerunt: molles, quas €in oleo decoctas verrucis efficaciter inlini experti sunt. alterum genus mylo[2e]2con appellavere circa molas fere €nascens; his capite detracto adtritas lepras sanasse Mu-€sa[2e]2um pycten in exemplis reliquerunt. tertium genus et €odoris taedio invisum, exacuta clune; cum pisselaeo sa-€nare ulcera alias insanabilia, strumas, panos diebus XXI €inpositas, percussa, contusa et cacoe+the, scabiem furuncu-losque detractis pedibus et pinnis. nos haec etiam audita €fastidimus; at, Hercules, Diodorus et in morbo regio et €orthopnoicis se [2de]2disse tradit cum resina et melle. tan-€tum potestatis habet ars ea pro medicamento dandi quid- @1 €quid velit. humanissimi eorum cinerem crematarum ser-€vandum ad hos usus in cornea pyxide censuere aut tritas €clysteribus infundendas orthopnoicis aut rheumaticis. in-fixa utique corpori inlitas extrahere constat. mel utilis-€simum auribus quoque est, in quo apes inmortuae sint. €parotidas comprimit columbinum stercus vel per se vel €cum farina hordeacea aut avenacea, noctuae cerebrum €vel iocur cum oleo infusum auriculae [a parotide], multi-€peda cum resinae parte tertia inlita, grylli sive inliti €sive adalligati. €@@Ad reliqua morborum genera medicinam ex isdem ani-€malibus aut eiusdem generis sequenti dicemus volumine.  Ÿôÿ@@@@{1LIBER XXX}1 ‘@@Magicas vanitates saepius quidem antecedente €operis parte, ubicumque causae locusque poscebant, co-€arguimus detegemusque etiamnum. in paucis tamen digna @1 €res est, de qua plura dicantur, vel eo ipso quod fraudu-€lentissima artium plurimum in toto terrarum orbe pluri-€misque saeculis valuit. auctoritatem ei maximam fuisse €nemo miretur, quandoquidem sola artium tres alias im-€periosissimas humanae mentis complexa in unam se rede-git. natam primum e medicina nemo dubita[2b]2it ac specie €salutari inrepsisse velut altiorem sanctioremque medicinam, €ita blandissimis desideratissimisque promissis addidisse vires €religionis, ad quas maxime etiam nunc caligat humanum €genus, atque, ut hoc quoque su[2cc]2esserit, miscuisse artes €mathematicas, nullo non avido futura de sese sciendi atque €ea e caelo verissime peti credente. ita possessis hominum €sensibus triplici vinculo in tantum fastigii adolevit, ut €hodieque etiam in magna parte gentium praevaleat et in €oriente regum regibus imperet. @@Sine dubio illic orta in Perside a Zoroastre, ut €inter auctores convenit. sed unus hic fuerit an postea €et alius, non satis constat. Eudoxus, qui inter sapien-€tiae sectas clarissimam utilissimamque eam intellegi voluit, €Zoroastren hunc sex milibus annorum ante Platonis mor-tem fuisse prodidit; sic et Aristoteles. Hermippus, €qui de tota ea arte diligentissime scripsit et viciens C €milia versuum a Zoroastre condita indicibus quoque volu-€minum eius positis explanavit, praeceptorem, a quo insti- @1 €tutum diceret, tradidit Agonacen, ipsum vero quinque €milibus annorum ante Troianum bellum fuisse. mirum hoc €in primis, durasse memoriam artemque tam longo aevo, €[2non]2 commentariis intercedentibus, praeterea nec claris nec continuis successionibus custoditam. quotus enim quisque €[2h]2ominu[2m]2 auditu saltem cognitos habet, qui soli nominan-€tur, Apusorum et Zaratum Medos Babyloniosque Marmarum €et Arabantiphocum aut Ass[2y]2rium Tarmoendam, quorum €nulla exstant monumenta? maxime tamen mirum est, in €bello Troiano tantum de arte ea silentium fuisse Homero €tantumque operis ex eadem in Ulixis erroribus, adeo ut [2v]2e[2l]2 totum opus non aliunde constet, siquidem Protea et €Sirenum cantus apud eum non aliter intellegi volunt, Circe €utique et inferum evocatione hoc solum agi. nec postea €quisquam dixit, quonam modo venisset Telmesum, reli-€giosissimam urbem, quando transisset ad Thessalas matres, €quarum cognomen diu optinuit in nostro orbe, aliena genti €Troianis utique temporibus Chironis medicinis contentae et @1 solo Marte fulminanti. miror equidem Achillis populis €famam eius in tantum adhaesisse, ut Menander quoque, €litterarum subtilitati sine aemulo genitus, Thessalam co-€gnominaret famulam complexam ambages feminarum de-€trahentium lunam. Orphea putarem e propinquo [2a]2r[2te]2m €primum intulisse ad vicina usque superstition[2i]2s ac medi-€cinae provectum, si non expers sedes eius tota Thrace magices fuisset. primus, quod exstet, ut equidem invenio, €commentatus est de ea Osthanes Xerxen regem Persa-€rum bello, quod is Graeciae intulit, comitatus ac velut €semina artis portentosae sparsit obiter infecto, quacumque €commeaverat, mundo. diligentiores paulo ante hunc po-€nunt Zoroastren alium Proconnensium. quod certum est, €hic maxime Osthanes ad rabiem, non aviditatem modo €scientiae eius, Graecorum populos egit. quamquam animad-€verto summam litterarum claritatem gloriamque ex ea scientia antiquitus et paene semper petitam. certe Py- @1 €thagoras, Empedocles, Democritus, Plato ad hanc €discendam navigavere exiliis verius quam peregrinationibus €susceptis, hanc reversi praedicavere, hanc in arcanis ha-€buere. Democritus Apollobechen Coptiten et Dardanum €e Phoenice inlustravit voluminibus Dardani in sepulchrum €eius petitis, suis vero ex disciplina eorum editis. quae €recepta ab ullis hominum atque transisse per memoriam aeque ac nihil in vita mirandum est; in tantum fides istis €fasque omne deest, adeo ut qui cetera in viro probant, €haec opera eius esse infi[2t]2ientur. sed frustra. hunc enim €maxime adfixisse animis eam dulcedinem constat. ple-€numque miraculi et hoc, pariter utrasque artes effloruisse, €medicinam dico magicenque, eadem aetate illam Hippo-€crate, hanc Democrito inlustrantibus, circa Peloponnen-€siacum Graeciae bellum, quod gestum est a trecentesimo urbis nostrae anno. est et alia magices factio a Mose et €Ianne et Lotape ac Iudaeis pendens, sed multis milibus €annorum post Zoroastren. tanto recentior est Cypria. €non levem et Alexandri Magni temporibus auctoritatem €addidit professioni secundus Osthanes comitatu eius €exornatus, planeque, quod nemo dubitet, orbem terra-€rum peragravit. @1 @@Extant certe et apud Italas gentes vestigia eius in €XII tabulis nostris aliisque argumentis, quae priore €volumine exposui. DCLVII demum anno urbis Cn. Cornelio €Lentulo P. Licinio Crasso cos. senatusconsultum factum €est, ne homo immolaretur, palamque fit, in tempus il[2l]2ut sacra prodigiosa celebrata. Gallias utique possedit, et €quidem ad nostram memoriam. namque Tiberii Caesaris €principatus sustulit Druidas eorum et hoc genus vatum €medicorumque. se[2d]2 quid ego haec commemorem in arte €oceanum quoque transgressa et ad naturae inane per-€vecta? Britannia hodieque eam adtonita celebrat tantis €caerimoniis, ut dedisse Persis videri possit. adeo ista €toto mundo consensere, quamquam discordi et sibi ignoto. €nec satis aestimari potest, quantum Romanis debeatur, €qui sustulere monstra, in quibus hominem occidere reli-€giosissimum erat, mandi vero etiam saluberrimum. þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨ž˜Ž@@Ut narravit Osthanes, species eius plures €sunt. namque e[2x]2 aqua et sphaeris et ae+re et stellis et €lucernis ac pelvibus securibusque et multis aliis modis €divina promittit, praeterea umbrarum inferorumque collo-€quia. quae omnia aetate nostra princeps Nero vana fal- @1 €saque comperit. quippe non citharae tragicique cantus €libido illi maior fuit, fortuna rerum humanarum summa €gestiente in profundis animi vitiis, primumque imperare €dis concupivit nec quicquam generosius voluit. nemo umquam ulli artium validius favit. ad hoc non opes e[2i]2 €defuere, non vires, non discentis ingenium, quae non alia €patiente mundo! inmensum, indubitatum exemplum est €falsae artis, quam dereliquit Nero; utinamque inferos €potius et quoscumque de suspitionibus suis deos consu-€luisset, quam lupanaribus atque prostitutis mandasset in-€quisitiones eas! nulla profecto sacra, barbari licet ferique €ritus, non mitiora quam cogitationes eius fuissent. sae-vius sic nos replevit umbris. sunt quaedam Magis €perfugia, veluti lentiginem habentibus non obsequi numina €aut cerni. [2a]2n obstitit forte hoc in illo? nihil membris €defuit. nam dies eligere certos liberum erat, pecudes €vero, quibus non nisi ater colos esset, facile; nam ho-€mines immolare etiam gratissimum. Magus ad eum Tiri-€dates venerat Armeniacum de se triumphum adferens et ideo provinciis gravis. navigare noluerat, quoniam ex-€puere in maria aliisque mortalium necessitatibus violare €naturam eam fas non putant. Magos secum adduxerat, €magicis etiam cenis eum initiaverat; non tamen, cum @1 €regnum ei daret, hanc ab eo artem accipere valuit. pro-€inde ita persuasum sit, intestabilem, inritam, inanem esse, €habentem tamen quasdam veritatis umbras, sed in his veneficas artes pollere, non magicas. quaerat aliquis, quae €sint mentiti veteres Magi, cum adulescentibus nobis visus €Apion grammaticae artis prodiderit cynocephalian herbam, €quae in Aegypto vocaretur osiritis, divinam et contra omnia €veneficia, sed si tota erueretur, statim eum, qui eruisset, €mori, seque evocasse umbras ad percunctandum Homerum, €quanam patria quibusque parentibus genitus esset, non €tamen ausus profiteri, quid sibi respondisse diceret. @@Peculiare vanitatis sit argumentum, quod ani-€malium cunctorum talpas maxime mirantur tot modis a €rerum natura damnatas, caecitate perpetua, tenebris etiam-€num aliis defossas sepultisque similes. nullis aeque cre-€dunt extis, nullum religionum capacius iudicant animal, €ut, si quis cor eius recens palpitansque devoret, divina-tiones et rerum efficiendarum eventus promittant. dente €talpae vivae exempto sanari dentium dolores adalligato €adfirmant. cetera ex eo animali placita eorum suis @1 €reddemus locis. nec quicquam probabilius invenietur quam €muris aranei morsibus adversari eas, quoniam et terra €orbitis, ut diximus, depressa adversatur. @@Cetero dentium doloribus, ut iidem narrant, me-€detur canum, qui rabie perierunt, capitum cinis crema-€torum sine carnibus instillatus ex oleo cyprio per aurem, €cuius e parte doleant, caninus dens sinister maximus, €circumscari[2ph]2ato qui doleat, aut draconis os e spina, item €enhydridis; est autem serpens masculus et albus. huius €maximo dente circumscari[2ph]2ant, aut in superiorum dolore duos superiores adalligant, e diverso inferiores. huius €adipe perunguuntur qui crocodilum captant. dentes scari-€phant et ossibus lacertae e fronte luna plena exemptis €ita, ne terram adtingant. colluunt dentibus caninis de-€coctis in vino ad dimidias partes. cinis eorum pueros €tarde dentientes adiuvat cum melle. fit eodem modo et €dentifricium. cavis dentibus cinis e murino fimo inditur vel iocur lacertarum aridum. anguinum cor, si mordeatur €adalligeturve, efficax habetur. sunt inter eos qui murem @1 €bis in mense iubeant mandi doloresque ita cavere. vermes €terreni decocti in oleo infusique auriculae, cuius a parte €doleant, praestant levamentum. eorundem cinis exesis €dentibus coniectus ex facili cadere eos cogit, integros €dolentes inlitus iuvat; comburi autem oportet in testo. €prosunt et cum mori radice in aceto scillite decocti ita, ut colluantur dentes. is quoque vermiculus, qui in herba €Veneris labro appellata invenitur, cavis dentium inditus €mire prodest. nam urucae [2e]2 brassicae [2fol]2i[2i]2s contactu ca-€dunt, et e malva cimices infunduntur auribus cum rosa-€ceo. harenulae, quae inveniuntur in cornibus coclearum, €cavis dentium inditae statim liberant dolore. coclearum €inanium cinis cum murra gingivis prodest, serpentis cum €sale in olla exustae cinis cum rosaceo in contrariam aurem €infusus, anguinae vernationis membrana cum oleo taedae-que resina calefacta et auri alterutri infusa_adiciunt €aliqui tus et rosaceum_; eadem cavis indita, ut sine €molestia cadant, praestat. vanum arbitror esse circa canis €ortum angues candidos membranam eam exuere, quoniam €[2a]2n[2t]2e [2o]2rtum in Italia visum est multoque minus credibile €in tepidis regionum [2t]2am sero exui. hanc autem vel @1 €inveterata[2m]2 cum cera celerrime evellere tradunt. et dens anguium adalligatus dolores mitigat. sunt qui et araneum €animal ipsum sinistra manu captum tritumque in rosaceo €et in aurem infusum, cuius a parte doleat, prodesse arbi-€trentur. ossiculi gallinarum in pariete servati fistula salva €tacto dente vel gingiva scari[2ph]2ata proiectoque ossiculo sta-€tim dolorem abire tradunt, item fimo corvi lana adalligato €vel passerum cum oleo calefacto et proximae auriculae €infuso. pruritum quidem intolerabilem facit, et ideo uti-€lius est passeris pullorum sarmentis crematorum cinerem €ex aceto infricare. @@Oris saporem commendari adfirmant, murino €cinere cum melle si fricentur dentes; admiscent quidam €marathi radices. pinna vulturis si scalpantur dentes, aci-€dum halitum faciunt. hoc idem hystricis [2s]2pina fecisse ad €firmitatem pertinet. linguae ulcera et labrorum hirun-€dines in mulso decoctae sanant, adeps anseris aut gallinae €rimas, oesypum cum galla, araneorum telae candidae et €quae in trab[2i]2bus parvae texuntur. si ferventia os intus €exusserint, lacte canino statim sanabuntur. @1 @@Maculas in facie oesypum cum melle Corsico, €quod asperrimum habetur, extenuat, item scobem cutis €in facie cum rosaceo inpositum vellere_quidam et €butyrum addunt_, si vero vitiligines sint, fel caninum €prius acu conpunctas, liventia et suggillata pulmones arie-€tum pecudumque in tenues consecti membranas calidi in-positi vel columbinum fimum. cutem in facie custodit €adeps anseris vel gallinae. lichenas et murino fimo ex €aceto inlinunt et cinere irenacei ex oleo; in hac curatione €prius nitro ex aceto faciem foveri praecipiunt. tollit ex €facie vitia et coclearum, quae latae et minutae passim €inveniuntur, cum melle cinis. omnium quidem coclearum €cinis spissat, calfacit smectica vi et ideo causticis misce-€tur psorisque et lepris et lentigini inlinitur. invenio et €formicas Herculaneas appellari, quibus tritis adiecto sale exiguo talia vitia sanentur. buprestis animal est rarum €in Italia, simillimum scarabaeo longipedi; fallit inter her-€bas bovem maxime, unde et nomen invenit, devoratumque €tacto felle ita inflammat, ut rumpat. haec cum hircino €sebo inlita lichenas ex facie tollit septica vi, ut supra €dictum est. vulturinus sanguis cum chamaeleon[2t]2os albae, €quam herbam esse diximus, radice et cedria tritus @1 €contectusque brassica lepras sanat, item pedes locustarum €cum sebo hircino triti, varos adeps gallinaceus cum cepa €subactus. utilissimum et in facie mel, in quo apes sint €inmortuae, praecipue tamen faciem purgat atque erugat €cygni adeps. stigmata delentur columbino fimo ex aceto. @@Gravedinem invenio finiri, si quis nares mulinas €osculetur. uva et faucium dolor mitigatur fimo agnorum, €priusquam herbam gustaverint, in umbra arefacto, uva €suco cocleae acu transfossae inlita, ut coclea ipsa in fumo €suspendatur, hirundinum cinere cum melle; sic et ton-sillis succurritur. tonsillas et fauces lactis ovilli gargari-€zatio adiuvat, multipeda trita, fimum columbinum cum €passo gargarizatum, etiam cum fico arida ac nitro inposi-€tum extra. asperitatem faucium et destillationes leniunt þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨ž˜ …cocleae_coqui debent inlotae demptoque tantum ter-€reno conteri et in passo dari potui; sunt qui Astypalaei-€cas efficacissimas putent et mi[2n]2ima[2s]2 earum_, gryllus in- @1 €fricatus aut si quis manibus, quibus eum contriverit, €tonsillas attingat. @@Anginis felle anserino cum elaterio et melle ci-€tissime succurritur, cerebro noctuae, cinere hirundinis ex €aqua calida poto. huius medicinae auctor est Ovidius €poeta. sed efficaciores ad omnia, quae ex hirundinibus €monstrantur, pulli silvestrium_figura nidorum eas de-€prehendit_, multo tamen efficacissimi ripariarum pulli; €ita vocant in riparum cavis nidificantes. multi cuius-€cumque hirundinis pullum edendum censent, ut toto anno non metuatur id malum. strangulatos cum sanguine com-€burunt in vase et cinerem cum pane aut [2in]2 potu dant. €quidam et mustelae cinerem pari modo admiscent; sic ad €strumae remedia dant et comitialibus cotidie potui. in €sale quoque servatae hirundines ad anginam drachma bi-€buntur, cui malo et nidus earum mederi dicitur potus. milipedam inlini anginis efficacissimum putant; alii XX €tritas in aquae mulsae hemina dari per harundinem, quo- @1 €niam dentibus tactis nihil prosint. tradunt et murem cum €verbenaca excoctum, si bibatur is liquor, remedio esse, €et corrigiam caninam ter collo circumdatam, fimum co-€lumbinum vino et oleo permixtum. cervicis nervis, opi-€sthotono ex milui nido surculus viticis adalligatus auxiliari dicitur, strumis exulceratis mustelae sanguis, ipsa de-€cocta in vino; non tamen sectis admovetur. aiunt et in €cibo sumptam idem efficere vel cinerem eius sarmentis €conbustae mi[2x]2tu[2m]2 axungia. lacertus viridis adalligatur; €oportet post dies XXX alium adalligatum. quidam cor €eius in argenteo vasculo servant ad femin[2e]2as strumas et v[2i]2r[2il]2es. cocleae cum testa sua tusae inlinuntur, maxime €quae frutectis adhaerent, item cinis aspidum cum sebo €taurino inponitur, anguinus adeps mixtus oleo, item an-€guium cinis ex oleo inlitus vel cum cera. edisse quoque €eos medios abscisis utrimque extremis partibus adversus €strumas prodest vel cinerem bibisse in novo fictili ita €crematorum, efficacius multo inter duas orbitas occisorum. et gryllum inlinere cum sua terra effossum suadent, item @1 €fimum columbarum per sese vel cum farina hordeacia aut €avenacia ex aceto, talpae cinerem ex melle inlinere. alii €iocur eiusdem contritum inter manus inlinunt et triduo €non abluunt. dextrum quoque pedum eius remedio esse €strumis adfirmant. alii praecidunt caput et cum terra a €talpis excitata tusum digerunt in pastillos pyxide stagnea €et utuntur ad omnia, quae intumescant, et quae aposte-€mata vocant quaeque in cervice sint; vesci suilla tunc vetant. tauri vocantur scarabaei terrestres ricino similes €_nomen cornicula dedere_, alii pediculos terrae vo-€cant; ab his quoque terram egestam inlinunt strumis et €similibus vitiis et podagris, triduo non abluunt. prodest €haec medicina in annum, omniaque his adscribunt, quae €nos in gryllis rettulimus. quidam et a formicis terra €egesta sic utuntur. alii vermes terrenos totidem, quot sint strumae, adalligant, pariterque cum [2i]2is arescunt. alii €viperam circa canis ortum circumcidunt ut diximus, dein €mediam comburunt, cinerem eum dant bibendum ter sep-€tenis diebus, quantum prenditur ternis digitis; sic strumis €medentur, aliqui vero circumligantes lino, quo praeligata €infra caput vipera pependerit, donec exanimaretur. et €milipedis utuntur addita resinae terebinthinae parte quarta, €quo medicamento omnia apostemata curari iubent. @1 @@Umeri doloribus mustelae cinis cum cera mede-€tur._Ne sint alae hirsutae, formicarum ova pueris in-€fricata praestant, item mangonibus, ut lanugo sit pube-€scentium, sanguis e testiculis agnorum, cum castrantur. €qui evulsis pilis inlitus et contra virus proficit. @@Praecordia vocamus uno nomine exta in homine, €quorum in dolore cuiuscumque partis si catulus lactens €admoveatur adprimaturque his partibus, transire in eum €dicitur morbus, idque exinterato perfusoque vino de-€prehendi vitiato viscere illo, quod doluerit homini, sed obrui tal[2e]2s religio est. ii quoque, quos Melitaeos voca-€mus, stomachi dolorem sedant adplicati saepius; transire €morbos aegritudine eorum intellegitur, plerumque et morte. €pulmonum quoque vitiis medentur, it[2em]2 mures, maxime €Africani, detracta cute in oleo et sale decocti atque in €cibo sumpti. eadem res et purulentis vel cruentis ex-creationibus medetur, praecipue vero coclearum €cibus stomacho. in aqua eas subfervefieri intacto corpore €earum oportet, mox in pruna torreri nihilo addito atque €ita e vino garoque sumi, praecipue Africanas. nuper hoc €conpertum plurimis prodesse; id quoque observant, ut €numero inpari sumantur. virus tamen earum gravitatem @1 €halitus facit. prosunt et sanguinem excreantibus dempta testa tritae in aqua potu. laudatissimae autem sunt Afri-€canae_ex iis Iolitanae_, Astypalaeicae, [2i]2te[2m]2 Siculae €modicae, quoniam magnitudo duras facit et sine suco, €Baliaricae, quas cavaticas vocant, quoniam in speluncis €nascuntur, laudatae ex insulis et Caprearum, nullae autem €cibis gratae neque veteres neque recentes. fluviatiles et €albae virus habent, nec silvestres stomacho utiles, alvum €solvunt, item omnes minutae. contra marinae stomacho €utiliores, efficacissimae tamen in dolore stomachi [2e]2 lau-€datis traduntur quaecumque vivae cum aceto devoratae. praeterea sunt quae $A)KE/RATOI& vocantur, latae, multifariam €nascentes, de quarum usu dicemus suis locis. gallina-€ceorum ventris membrana, si inveterata e[2s]2t, inspersa po-€tioni destillationes pectoris et umidam tussim vel recens €tosta lenit. cocleae crudae tritae cum aquae tepidae cyathis €III si sorbeantur, tussim sedant. destillationes sedat et €canina cutis cuilibet digito circumdata. iure perdicum €stomachus recreatur. @1 @@Iocinerum doloribus medetur mustela silvestris €in cibo sumpta vel iocinera eius, item viverra porcelli €modo inassata, suspiriosis multipeda, ut ter septenae in €Attico melle diluantur et per harundinem bibantur; omne €enim vas nigrescit contactu. quidam torrent sextarium €in patina, donec candidae fiant, tunc melle miscent [alii €centipedam vocant] et ex aqua calida dari iubent in cibo. cocleae [2i]2is, quos linquit animus aut quorum alienatur mens €aut quibus vertigines fiunt, ex passi cyathis III singulae €contritae cum sua testa et calefactae in potu datae diebus €plurimum VIIII; aliqui singulas primo die dedere, sequenti €binas, tertio ternas, quarto II, quinto I; sic et suspiria emendant et vomicas. esse animal locustae simile sine €pennis, quod trixallis Graece vocetur, Latinum nomen non €habeat, aliqui arbitrantur, nec pauci auctores, hoc esse €quod grylli vocentur; ex his XX torreri iubent ac bibi e @1 €mulso contra orthopnoeas. sanguinem expuentibus cocleae, €s[2i]2 qui inlotis protropum infundat vel marina aqua ita de-€coquat et in cibo sumat aut si tritae cum testis suis sumantur cum protropo; sic et tussi medentur. vomicas €privatim sanat mel, in quo apes sint demortuae. sangui-€nem reicientibus pulmo vulturinus vitigineis lignis con-€bustus, adiecto flore Punici mali ex parte dimidia, item €cotoneorum liliorumque isdem portionibus, potus mane €atque vesperi e vino, si febres absint, si minus, ex aqua, €in qua cotonea decocta sint. @@Pecudis lien recens magicis praeceptis super do-€lentem lienem extenditur dicente eo, qui medeatur, lieni €se remedium facere. post hoc iubent in pariete dormi-€torii eius tectorio includi et obsignari anulo ter novies €ea[2de]2mque dici. caninus si viventi eximatur et in cibo €sumatur, liberat eo vitio. quidam recentem superinligant. alii duum dierum catuli ex aceto scillite dant ignoranti €vel irenacei lienem, item coclearum cinerem cum semine €lini et urticae addito melle, donec persanet. liberat et @1 €lacerta viridis viva in olla ante cubiculum dormitorium €eius, cui medeatur, suspensa, ut egrediens revertensque €attingat manu, cinis e capite bubonis cum unguento, €mel, in quo apes sint mortuae, araneus et maxime qui €lycos vocatur. @@Upupae cor lateris doloribus laudatur, coclearum þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨ž˜µ‚cibus in tisana decoctarum; et per se inlinuntur. canis €rabiosi calvariae cinis potioni inspergitur._Lumborum €dolori stelio transmarinus capite ablato et intestinis de-€coctus in vino cum papaveris nigri denarii pondere dimi-€dio eo suco bibitur. lacertae virides decisis pedibus et €capite in cibo sumuntur, cocleae III contritae cum testis suis atque in vino decoctae cum piperis granis XV. aquilae €pedes evellunt in aversum a suffragine ita, ut dexter dex-€trae partis doloribus adalligetur, sinister laeva[2e]2. multi-€peda quoque, quam oniscon appellavimus, medetur denarii €pondere ex vini cyathis II pota. vermem terrenum catillo €ligneo ante fisso et ferro vincto inpositum aqua excepta per-€fundere et defodere, unde effoderis, Magi iubent, mox aquam €bibere catillo, mire id prodesse ischiadicis adfirmantes. @1 @@Dysintericos recreant femina pecudum de-€cocta cum lini semine [2ea]2 aqua pota, caseus ovillus vetus, €sebum ovium decoctum in vino austero. hoc et ileo €medetur et tussi veteri, dysintericis stelio transmarinus €ablatis intestinis et capite pedibusque ac cute decoctus €aeque et [2in]2 cibo sumptus, cocleae II cum ovo, utraque €cum putamine contrita atque in vase novo addito sale et €passi cyathis II aut palmarum suco et aquae cyathis III subfervefact[2a]2 et in potu dat[2a]2. prosunt et combustae, ut €cinis earum bibatur in vino, addito resinae momento. €cocleae nudae, de quibus diximus, in Africa maxime €inveniuntur, utilissimae dysintericis, quinae combustae €cum denarii dimidii pondere acaciae; ex eo cinere dantur €coclearia bina in vino myrtite aut quolibet austero cum pari modo caldae. quidam omnibus Africanis ita utuntur, €alii totidem Africanas velatas infundunt potius et, si maior €fluctio sit, addunt acaciam fabae magnitudine. senectus €anguium dysinteriae et tenesmis in stagneo vase decoquitur €cum rosaceo vel, si in alio, cum stagno inlinitur. ius ex €gallinaceis isdem medetur, sed veteris gallinacei vehemen- @1 tius salsum ius alvum ciet. membrana gallinarum tosta €et data in oleo ac sale coeliacorum dolores mulcet_ €abstineri autem frugibus ante et gallinam et hominem €oporteat_, fimum columbinum tostum potumque. caro €palumbis in aceto decocta dysintericis et coeliacis me-€detur, turdus inassatus cum myrti bacis dysintericis, item €merulae, mel, in quo apes sint inmortuae, decoctum. @@Gravissimum vitium a[2l]2vi ileos appellatur. huic €resisti aiunt discerpti vespertilionis sanguine, etiam inlito €ventre subveniri. sistit alvum coclea sicut diximus in €suspiriosis temperata, item cinis earum, quae vivae cre-€matae sint, potus ex vino austero, gallinaceorum iocur €assum aut ventriculi membrana, quae abici solet, invete-€rata admixto papaveris suco_alii recentem torrent ex vino bibendam_, ius perdicum et per se ventriculus €contritus ex vino nigro, item palumbis ferus ex posca @1 €decoctus, lien pecudis tostus et in vino tritus, fimum €columbinum cum melle inlitum, ossifragi venter arefactus €et potus, iis, qui cibos non conficiant, utilissimus, vel si €manu tantum teneant capientes cibum. quidam adalligant €ex hac causa, sed continuare non debent, maciem enim facit. sistit et anatum mascularum sanguis. inflationes €discutit coclearum cibus, tormina lien ovium tostus atque €e vino potus, palumb[2i]2s ferus ex posca decoctus, adips €otidis ex vino, cinis ibide sine pennis cremata potus. €quod praeterea traditur in torminibus, mirum est, anate adposita ventri transire morbum anatemque emori. tor-€mina et melle curantur, in quo s[2i]2nt apes inmortuae, de-€cocto. coli vitium efficacissime sanatur ave galerita assa €in cibo sumpta. quidam in vase novo cum plumis exuri €iubent conterique in cinerem, bibi ex aqua coclearibus €ternis per quadriduum, quidam cor eius adalligari femini; alii[2s]2 recens tepensque adhuc devoratur. consularis Aspre-€natum domus est, in qua alter e fratribus colo liberatus @1 €est ave hac in cibo sumpta et corde eius armilla aurea €incluso, alter sacrificio quodam facto crudis laterculis ad €formam camini atque, ut sacrum peractum est, obstructo €sacello. unum est ossifrago intestinum mirabili natura €omnia devorata conficienti; huius partem extremam ad-alligatam prodesse contra colum constat._Sunt occulti €interaneorum morbi, de quibus mirum proditur. si catuli, €priusquam videant, adplicentur triduo stomacho maxime €ac pectori et ex ore aegri suctum lactis accipiant, transire €vim morbi, postremo exanimari dissectisque palam fieri €aegri causas; mo[2n]2e[2n]2t humari debere eos obrutos terra. €Magi quidem vespertilionis sanguine contacto ventre in €totum annum caveri tradunt aut in dolore, si quis aquam €[2t]2er pedes [2e]2luens haurire sustineat. @@Murino fimo contra calculos inlinere ventrem €prodest. irenacei carnem iucundam esse aiunt, si capite €percusso uno ictu interficiatur, priusquam in se urinam €reddat. haec caro ad hunc modum occis[2i]2 stillicidi[2um]2 @1 €vesicae emendat, item suffitus ex eodem. quod si urinam €in se reddiderit, eos, qui carnem comederint, stranguriae morbum contrahere traditur. iubent et vermes terrenos €bibi ex vino aut passo ad comminuendos calculos vel €cocleas decoctas ut in suspiriosis, easdem exemptas testis €III tritasque in vini cyatho bibi, sequenti die II, tertio €die I, ut stillicidium urinae emendent, testarum vero in-€anium cinerem ad calculos pellendos, item hydri iocur €bibi vel scorpionum cinerem aut in pane sumi [vel si quis ut locusta edit], lapillos, qui in gallinaceorum vesica €aut in palumbium ventriculo inveniantur, conteri et potioni €inspergi, item membranam e ventriculo gallinacei aridam €vel, si recens sit, tosta[2m]2, fimum quoque palumbinum in €faba sumi contra calculos et alias difficultates vesicae, €similiter plumarum cinerem palumbium ferorum ex aceto €mulso et intestinorum ex his cinerem coclearibus III, e nido hirundinum g[2laeba]2m dilut[2a]2m aqua calida, ossifragi @1 €ventrem arefactum, turturis fimum in mulso decoctum €vel ipsius discoctae ius. turdos quoque edisse cum bacis €myrti prodest urinae, cicadas tostas in patellis, milipedam €oniscon bibisse et in vesicae doloribus decoctum agni-€norum pedum. alvum ciet gallinaceorum discoctorum €ius et acria mollit, ciet et hirundinum fimum adiecto €melle subditum. @@Sedis vitiis efficacissima sunt oesypum_quidam €adiciunt pomphol[2yge]2m et rosaceum_, canini capitis cinis, €senecta serpentis ex aceto, si rhagades sint, cinis fimi €canini candidi cum rosaceo_aiunt inventum Aesculapii €esse eodemque et verrucas efficacissime tolli_, murini €fimi cinis, adeps cygni, adeps bovae. procidentia ibi sucus coclearum punctis evocatus inlita repellit. adtritis me-€detur cinis muris silvatici cum melle, fel irenacei cum €vespertilionis cerebro et canino lacte, adeps anserinus €cum cerebro et alumine et oesypo, fimum columbinum €cum melle, condylomatis privatim araneus dempto capite €pedibusque infricatus, ne acria perurant, adeps anserinus €cum cera Punica, cerussa, rosaceo, adeps cygni. hic et @1 haemorroidas sanare dic[2i]2tur. ischiadicis cocleas crudas €tritas cum vino Am[2m]2ineo et pipere potu prodesse dicunt, €lacertam viridem in cibo ablatis pedibus, interaneis, capite; €sic et stelionem adiectis huic papaveris nigri obolis III; ruptis, convulsis fel ovium cum lacte mulierum. veren-€dorum formicationibus verrucisque medetur arietini pul-€monis inassati sanies, ceteris vitiis vellerum eius vel sordi-€dorum cinis ex aqua, sebum ex omento pecudis, praecipue €a renibus, admixto pumicis cinere et sale, lana sucida ex €aqua frigida, carnes pecudis combustae ex aqua, mulae €ungularum cinis, dentis caballini contusi farina inspersa, €testibus vero farina ex ossibus cani[2n]2i capitis sine carne €tusis. si decidat testium alter, spumam coclearum inlitam in remedio esse tradunt. taetris ibi ulceribus et manan-€tibus auxiliantur canini capitis recentes cineres, cocleae €parvae, latae contritae ex aceto, senectus anguium ex €aceto vel cinis eius, mel, in quo apes sint inmortuae, €cum resina, cocleae nudae, quas in Africa gigni dixi-€mus, tritae cum turis polline et ovorum albo; XXX die @1 þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨ž˜Êresolvunt; aliqui pro ture bulbum admiscent. hydrocelicis €stelionis mire prodesse tradunt capite, pedibus, interaneis €ademptis relicum corpus inassatum_in cibo id saepius €datur_, sicut ad urinae incontinentiam caninum adipem €cum alumine sc[2h]2is[2t]2o fabae magnitudine, cocleas Africanas €cum sua carne et testa crematas poto cinere, anserum III €linguas inassatas in cibo. huius rei auctor est Anaxilaus. a[2t]2 panos aperit sebum pecudum cum sale tosto, murinum €fimum admixto turis polline et sandaraca discutit, lacertae €cinis et ipsa divisa inposita, item multipeda contrita ad-€mixta resina terebinthina ex parte tertia_quidam et €sinopidem admiscent_, cocleae contusae per se, cinis €inanium coclearum cerae mixtus. discussoriam vim habet €fimum columbarum per sese vel cum farina hordeacia aut €avenacia inlitum. cantharides mixtae calce panos scalpelli €vice auferunt, inguinum tumorem cocleae minutae cum €melle inlitae leniunt. @@Varices ne nascantur, lacertae sanguine pueris €crura ieiunis a ieiuno inlinuntur. podagras lenit oesypum €cum lacte mulieris et cerussa, fimum pecudum, quod li-€quidum reddunt, pulmones pecudum, fel arietis cum sebo, @1 €mures dissecti inpositi, sanguis mustelae cum plantagine €inlitus et vivae combustae cinis, ex aceto ac rosaceo si €pinna inlinatur vel si cera et rosaceum admisceatur, fel €caninum ita, ne manu attingatur, sed pinna inlinatur, €fimum gallinarum, vermium terrenorum cinis cum melle ita, ut tertio die solvantur. aliqui ex aqua inlinere ma-€lunt, alii ipsos acet[2abuli]2 mensura cum mellis cyathis III, €pedibus ante rosaceo perunctis. cocleae latae potae tollere €dicuntur pedum et articulorum dolores; bibuntur autem €binae in vino tritae. ea[2e]2dem inlinuntur cum he[2l]2xines €herbae suco; quidam ex aceto intrivisse contenti sunt. €sale, qui [2un]2a cum vipera crematus [2sit]2 in olla nova, sae-€pius sumpto aiunt podagra liberari; utile esse et adipe viperino pedes perungui. et de miluo adfirmant, si in-€veterato tritoque quantum III digiti capiant bibatur ex €aqua aut si pedes sanguine [2eius perunguantur. inlinun-€tur et columbarum sanguine]2 cum urtica vel pennis earum, €cum primum nascentur, tritis cum urtica. quin et fimum €e[2a]2rum articulorum doloribus inlinitur, item cinis mustelae @1 €aut coclearum, et cum amylo vel tragacantha. incussos €articulos aranei telae commodissime curant. sunt qui €cinere earum uti malint, sicut fimi columbini cinere cum polenta et vino albo. articulis luxatis praesentaneum est €sebum pecudis cum cinere e capillo mulierum. pernioni-€bus quoque inponitur sebum pecudum cum alumine, canini €capitis cinis aut fimi murini. quod si pura sint, ulcera €cera addita ad cicatricem perducunt [2soricum]2 vel glirium €crematorum favilla ex oleo, item muris silvatici cum melle, €vermium quoque terrenorum cum oleo vetere et cocleae, quae nudae inveniuntur. ulcera omnia pedum sanat cinis €earum, quae vivae combustae sint, fimi gallinarum cinis €exulcerationes, columbini fimi ex oleo. adtritus calcia-€mentorum veteris sol[2eae]2 cinis, agninus pulmo et arietis €sanant, dentis caballini contusi farina privatim subluviem, €lacertae viridis sanguis subtrit[2o]2s et hominum et iumen-€torum pedes sublitus, clavos pedum urina muli mulaeve €cum luto suo inlita, fimum ovium, iocur lacertae viridis @1 €vel sanguis flocco inpositus, vermes terreni ex oleo, ste-€lionis caput cum viticis [2foliis]2 pari modo tritum ex oleo, fimum columbinum decoctum ex aceto, verrucarum omni[2a]2 €gener[2a]2 urina canis recens cum suo luto inlita, fimi canini €cinis cum cera, fimum ovium, sanguis recens murinus €inlitus vel ipse mus divolsus, irenacei fel, caput lacertae €vel sanguis vel cinis totius, membrana senectutis anguium, €fimum gallinae cum oleo ac nitro. cantharid[2e]2s cum uva €taminia intrita[2e]2 exedunt, sed ita erosas aliis, quae ad per-€sananda ulcera demonstravimus, curari oportet. @@Nunc praevertemur ad ea, quae totis cor-€poribus metuenda sunt. €@@Fel canis nigri masculi amuletum esse dicunt Magi €domus totius suffitae eo purificataeve contra omnia mala €medicamenta, item sanguinem canis respersis parietibus €genital[2e]2que eius sub limine ianuae defossum. minus mi-€rentur hoc qui sciunt, foedissimum animalium in quantum €magnificent, ricinum, quoniam uni nullus sit exitus saginae €nec finis alia quam morte, diutius in fame viventi: septenis €ita diebus durare tradunt, at in satietate paucioribus de- @1 hiscere; hunc ex aure sinistra canis omnes dolores sedare €adalligatum. [2et i]2ndi[2c]2ium in augurio vitalium habent, nam €si [2a]2eger in[2i]2ti[2o]2 respondeat e[2i]2, qui intulerit, a pedibus stanti €interrogantique de morbo, spem vitae certam esse, mori-€turum nihil respondere. adiciunt ut evellatur ex aure laeva canis, cui non sit alius quam niger colos. Nigidius €fugere toto die canes conspectum eius, qui e sue id ani-€mal evellerit, scriptum reliquit. rursus Magi tradunt lym-€phatos sanguinis talpae adspersu resipiscere, eos vero, qui €a nocturnis diis Faunisque agitentur, draconis lingua et €oculis et felle intestinisque in vino et oleo decoctis ac €sub diu nocte refrigeratis perunctionibus matutinis vesper-€tinisque liberari. @@Perfrictionibus remedio esse tradit Nicander €amphisbaenam serpentem mortuam adalligatam vel pellem €tantum eius, quin immo arbori, quae caedatur, adalligata €non algere caedent[2e]2s, faciliusque succedere ita. qu[2a]2e sola €serpentium frigori se committit, prima omnium procedens €et ante cuculi cantum. aliud est cuculo miraculum: quo €quis loco primum audiat alitem illam, si dexter pes circum-€scribatur ac vestigium id effodiatur, non gigni pulices, €ubicumque spargatur. @1 @@Paralysim caventibus pinguia glirium decoctorum €et soricum utilissima tradunt esse, milipedas ut in angina €diximus potas; phthisim sentientibus lacertam viridem de-€coctam in vini sextariis III ad cyathum unum, singulis €coclearibus sumptis per dies, donec convalescant, coclea-rum cinerem potum in vino; comitialibus morbis €oesypum cum murrae momento et vini cyathis II dilutum €magnitudine nucis abellanae, a balineo potum, testiculos €arietinos inveteratos tritosque dimidio denarii pondere in €aquae vel lactis asinini hemina. interdicitur vini potus quinis diebus ante et postea. magnifice laudatur et san-€guis pecudum potus, item fel cum melle, praecipue agni-€num, catulus lactens sumptus absciso capite pedibusque €ex vino et murra, lichen mulae potus in oxymelite cyathis €III, stelionis transmarini cinis potus in aceto, tunicula €stelionis, quam eodem modo ut anguis exuit, in potu. €quidam et ipsum harundine exinteratum inveteratumque €bibendum dederunt, alii in cibo ligneis veribus inassatum. operae pretium est scire, quo modo praeripiatur, cum €exuerit, membrana hiberna alias devoranti eam, quoniam @1 €nullum animal fraudulentius invidere homini tradunt, inde €stelionum nomine in maledictum translato. observant cubile €eius aestatibus; est autem in loricis ostiorum fenestrarum-€que aut camaris sepulchrisve. ibi vere incipiente fissis €harundinibus textas opponunt [2ce]2u [2n]2assas, quarum angustiis €etiam gaudet, eo facilius exuens circumdatum torporem; sed relicto non potest remeare. nihil ei remedio in comi-€tialibus morbis praefertur. prodest et cerebrum mustelae €inveteratum potumque et iocur eius, testiculi quoque €volvaque aut ventriculus inveteratus cum coriandro, ut €diximus, item cinis, silvestris vero tota in cibo sumpta. €eadem omnia praedicantur ex viverra. lacerta viridis cum €condimentis, quae fastidium abstergeant, ablatis pedibus €ac capite, coclearum cinis addito semine lini et urticae cum melle inl[2i]2tu sanant. Magis placet draconis cauda in €pelle dorcadis adalligata cervinis nervis vel lapilli e ventre €hirundinum pullorum sinistro lacerto adnexi; dicuntur enim €excluso pullo lapillum dare. quod si pullus is detur in €cibo, quem primum pepererit, cum quis primum tempta-€tus sit, liberatur eo malo; postea medetur hirundinum @1 €sanguis cum ture vel cor recens devoratum. quin et e €nido earum lapillus inpositus recreare dicitur confestim, þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨ž˜Üadalligatus in perpetuum tueri. praedicatur et iocur milui €devoratum et senectus serpentium, iocur vulturis tritum €cum suo sanguine ter septenis diebus potum, cor pulli €vulturini adalligatum. sed et ipsum vulturem in cibo dari €iubent et quidem satiatum humano cadavere. quidam pectus €eius bibendum censent in cer[2r]2ino calice, aut testes galli-€nacei ex aqua et lacte, antecedente V dierum abstinentia €vini; ob id invetera[2n]2t. fuere et qui muscas XXI rufas, et €quidem a mortuo, in potu darent, infirmioribus pauciores. @@Morbo regio resistunt sordes aurium aut €mammarum pecudis denarii pondere cum murrae mo-€mento et vini cyathis II canini capitis cinis in mulso, €multipeda in vini hemina, vermes terreni in aceto mulso €cum murra, gallina, si sit luteis pedibus, prius aqua puri-ficatis, dein collutis vino, quod bibatur, cerebrum perdicis €aut aquilae in vini cyathis III, cinis plumarum aut inter-€aneorum palumbis in mulso ad coclearia III, passerum €cinis sarmentis crematorum coclearibus II in aqua mulsa. €avis icterus vocatur a colore; quae si spectetur, sanari €id malum tradunt et avem mori. hanc puto Latine vo-€cari galgulum. @1 @@Phreneticis prodesse videtur pulmo pecudum cali-€dus circa caput alligatus. nam muris cerebrum dare potui €ex aqua aut cinerem mustelae vel etiam inveteratas carnes €irenacei quis possit furenti, etiamsi certa sit medicina? €bubonis quidem oculorum cinerem inter ea, quibus pro-€digiose vitam ludificantur, acceperim, praecipueque febrium medicina placitis eorum renuntiat. namque et in duodecim €signa digessere eam sole transmeante iterumque luna, quod €totum abdicandum paucis e pluribus edocebo, siquidem €crematis tritisque cum oleo perungui iubent aegros, cum €geminos transeat sol, cristis et auribus et unguibus galli-naceorum; si luna, radiis barbisque eorum; si virginem €alteruter, hordei granis; si sagittarium, vespertilionis alis; €si leonem luna, tamaricis fronde, et adiciunt sativae; si €aquarium, e buxo carbonibus tritis. ex istis confessa aut €certe verisimilia ponemus, sicuti lethargum olfactoriis ex-€citari et inter ea fortassis mustelae testiculis inveterat[2is]2 €aut iocinere usto. his quoque pulmonem pecudis calidum €circa caput adalligari putant utile. @@In quartanis medicina clinice propemodum nihil €pollet. quam ob rem plura eorum remedia ponemus pri-€mumque ea, quae adalligari iubent: pulverem, in quo se @1 €accipiter volutaverit, lino rutilo in linteolo, canis nigri €dentem longissimum. pseudosp[2h]2ece[2m]2 vocant vespam, quae €singularis volitat; hanc sinistra manu adprehensam sub-€nectunt, alii vero quam quis eo anno viderit primam; €viperae caput abscisum in linteolo vel cor viventi exemptum; muris rostellum auriculasque summas russeo panno ipsum-€que dimittunt; lacertae vivae dextrum oculum effossum, €mox cum capite suo deciso in pellicula caprina scarabaeum, €qui pilas volvit. propter hunc Aegypti magna pars scara-€baeos inter numina colit, curiosa Apionis interpretatione, €qua colligat Solis operum similitudinem huic animali esse, ad excusandos gentis suae ritus. sed et alios adalligant €Magi: cui sunt cornicula reflexa, sinistra manu collectum; €tertium, qui vocatur fullo, albis guttis, dissectum utrique €lacerto adalligant, cetera sinistro: cor anguium sinistra €manu exemptum viventibus, scorpionis caudae IIII articulos €cum aculeo panno nigro ita, ut nec scorpionem dimissum €nec eum, qui adalligaverit, videat aeger triduo, post tertium circuitum id condat. urucam in linteolo ter lino circum-€dant totidem nodis ad singulos dicente, quare faciat, qui €medebitur, limacem in pellicula vel IIII limacum capita €praecisa harundine, multipedam lana involutam, vermi- @1 €culos, ex quibus tabani fiunt, antequam pennas germinent, €alios e spinosis frutectis lanuginosos. quidam ex illis qua-ternos inclusos iuglandis nucis putamine adalligant. cocleas, €quae nudae inveniuntur, stelionem, [2cum]2 incluser[2u]2nt capsu-€lis, subiciunt capiti et sub decessu febris emittunt. de-€vorari autem iubent cor mergi marini sine ferro exemptum, €inveteratumque conteri et in calida aqua bibi, hirundinum €corda cum melle; alii fimum drachma una in lactis caprini €vel ovilli vel pass[2i]2 cyathis III ante accessiones; sunt qui totas censeant devorandas. aspidis cutem pondere sexta €parte denarii cum piperis pari modo Parthorum gentes €in remedium quartanae bibunt. Chrysippus philosophus €tradidit phryganion adalligatum remedio esse quartanis. €quod esset animal, neque ille descripsit nec nos inveni-€mus qui novisset; demonstrandum tamen fuit a tam gravi €auctore dictum, si cuius cura efficacior esset inquirendi. €cornicis carnes esse et nidum inlinere in longis morbis utilissimum putant._Et in tertianis fiat potestas ex-€periendi, quoniam miserias copia spei delectat, anne ara-€nei, quem lycon vocant, tela cum ipso in splen[2i]2o[2l]2o resinae @1 €ceraeque inposita utrisque temporibus et fronti prosit, aut €ipse calamo adalligatus, qualiter et aliis febribus prodesse €traditur, item lacerta viridis adalligata viva in eo vase, €quod capiat, quo genere et recidivas frequenter abigi €adfirmant. @@Hydropicis oesypum ex vino addita murra modice €potui datur, nucis abellanae magnitudine. aliqui addunt €et anserinum adipem ex vino myrteo. sordes ab uberibus €ovium eundem effectum habent, item carnes inveteratae €irenacei sumptae. vomitus quoque canum inlitus ventri €aquam trahere promittitur. @@Igni sacro medetur oesypum cum pompholyge €et rosaceo, ricini sanguis, vermes terreni ex aceto inliti, €gryllus contritus in manibus, quo genere praestat, ut qui €id fecerit, antequam incipiat vitium, toto e[2i]2 anno [2non]2 €accidat_oportet autem eum ferro cum terra cavernae €suae tolli_, anseris adeps, viperae caput aridum ad-€servatum et combustum, dein ex aceto inpositum, se-€nectus serpentium ex aqua inlita a balneo cum bitumine €et sebo agnino. @@Carbunculus fimo columbino aboletur per se in-€lito vel cum lini semine ex aceto mulso, item apibus, @1 €quae in melle sint mortuae, inpositis polentaque inposita €ins[2u]2per. si in verendis sit, ceterisque ibi ulceribus occurrit €ex melle oesypum cum plumbi squamis, item fimum pecu-€dum incipientibus carbunculis. tubera et quaecumque mol-€liri opus sit efficacissime anserino adipe curantur; idem €praestat et gruum adeps. @@Furunculis mederi dicitur araneus, priusquam €nominetur, inpositus et tertio die solutus, mus araneus €pendens enecatus sic, ut terram ne postea attingat, ter €circumlatus furunculo, totiens expuentibus medente et cui €is medebitur, ex gallinaceo fimo, quod est rufum, maxime €recens inlitum ex aceto, ventriculus ciconiae ex vino de-€coctus, muscae inpari numero infricatae digito medico, €sordes ex pecudum auriculis, sebum ovium vetus cum €cinere capilli mulierum, sebum arietis cum cinere pumi-€cis et salis pari pondere. @@Ambustis canini capitis cinis medetur, item gli-€rium cum oleo, fimum ovium cum cera, murium cinis, €coclearum quoque sic, ut ne cicatrix quidem appareat, @1 €adips viperinus, fimi columbini cinis ex oleo inlitus; nervorum nodis capitis viperini cinis in oleo cyprino, €terreni vermes cum melle inliti. dolores eorum * * * adips, €amphisbaena mortua adalligata, adips vulturinus cum * * * , €venter arefactus tritusque cum adipe suillo inveterato, cinis €e capite bubonis in mulso potus cum lilii radice, si Magis €credimus. in contractione nervorum caro palumbina in €cibis prodest et inveterata, irenacei spasticis, item muste-€lae cinis, serpentium senectus in pelle taurina adalligata. €spasmos fieri prohibe[2t e]2t opisthotonos milui iocur aridum €III obolis in aquae mulsae cyathis III potum. @@Reduvias et quae in digitis nascuntur pterygia €tollunt canini capitis cinis aut vulva decocta in oleo, €superinlito butyro ovillo cum melle, item folliculus cuius-€libet animalium fellis; unguium scabritiam cantharides €cum pice tertio die solutae aut locustae frictae cum €sebo hircino, pecudum sebum. aliqui miscent viscum €et porcillacam, alii aeris florem et viscum ita, ut tertio €die solvant. @1 @@Sanguinem sistit in naribus sebum ex omento þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨ž˜ð‚pecudum inditum, item coagulum ex aqua, maxime agni-€num, subductum vel infusum, etiam si alia non prosint, €adips anserinus cum butyro pari pondere pastillis ingestus, €coclearum terrena, sed et ipsae extractae testis; e naribus €fluentem cocleae contritae fronti inlitae, aranei tela; gal-€linacei cerebellum vel sanguis profluvia ex cerebro, item €columbinus ob id servatus concretusque. si vero ex vul-€nere inmodice fluat, fimi caballini cum putaminibus ovorum €cremati cinis inpositus mire sistit. @@Ulceribus medetur oesypum cum hordei cinere €et aerugine aequis partibus, ad carcinomata quoque ac €serpentia valet. erodit et ulcerum margines, carnesque €exscrescentes ad aequalitatem redigit; explet quoque et €ad cicatricem perducit. magna vis et in cinere pecudum €fimi ad carcinomata, addito nitro, aut in cinere ex ossibus €feminum agninorum, praecipue in [2i]2is ulceribus, quae cicatri-€cem non trahant. magna et pulmonibus, praecipue arietum: €carnes excrescentes in ulceribus ad aequalitatem efficacis-sime reducunt; fimo quoque ipso ovium sub testo calefacto €et subacto tumor vulnerum sedatur, fistulae purgantur sa-€nanturque, item epinyctides. summa vero in canini capitis @1 €cinere: excrescentia omnia spodii vice erodit ac persanat. €et murino fimo eroduntur, item mustelae fimi cinere. €duritias in alto ulcerum et carcinomata persequitur multi-€peda trita admixta resina terebinthina et sinopide. eadem €utilissima sunt in [2i]2is ulceribus, quae vermibus pericli-tentur. quin et vermium ipsorum genera mirandos usus €habent. cosses, qui in ligno nascuntur, sanant ulcera €omnia, nomas vero combusti cum pari pondere anesi ex €oleo inliti. vulnera recentia conglutinant terreni adeo, ut €nervos quoque abscisos inlitis solidari intra septimum €diem persuasio sit; itaque in melle servandos censent. €cinis eorum margines ulcerum duriores absumit cum pice liquida vel symp[2hy]2to et melle. quidam arefactis in sole €ad vulnera ex aceto utuntur nec solvunt nisi biduo inter-€misso. eadem ratione et coclearum terrena prosunt, totae-€que exemptae recentia vulnera tusae inpositae conglutinant €et nomas sistunt._(Herpes quoque animal a Graecis €vocatur, quo praecipue sanantur quaecumque serpunt)._ @1 €cocleae prosunt et cum testis suis tusae; cum murra qui-dem et ture etiam praecisos nervos sanare dicuntur. dra-€conum quoque adeps siccatus in sole magnopere prodest, €item gallinacei cerebrum recentibus plagis. sale viperino €in cibo sumpto tradunt et ulcera tractabiliora fieri ac ce-€lerius sanari. Antonius quidem medicus, cum incidisset €insanabilia ulcera, viperas edendas dabat miraque celeri-€tate persanabat. trixallidum cinis margines ulcerum duros €aufert cum melle, item fimi columbini cum arrhenico et melle, eademque eroden[2ti]2a sunt. bubonis cerebrum cum €adipe anserino mire vulnera dicitur glutinare; quae vero €vocantur cacoe+the, cinis feminum arietis cum lacte mu-€liebri, diligenter prius elutis linteolis, ulula avis cocta in €oleo, cui liquato miscetur butyrum ovillum et mel. ul-€cerum labra duriora apes in melle mortuae emolliunt, et €elephantiasin sanguis et cinis mustelae. verberum vul-€nera atque vibices pellibus ovium recentibus inpositis €obliterantur. @@Articulorum fracturis cinis feminum pecudis pe-€culiariter medetur cum cera_efficacius idem medica-€mentum fit maxillis simul ustis cornuque cervino et cera @1 €mollita rosaceo_; ossibus fractis caninum cerebrum lin-€teolo inlito, superpositis lanis, quae subinde [2oleo]2 sub-€fundantur; fere XIIII diebus solidat, nec tardius cinis €silvestris muris cum melle aut vermium terrenorum, qui €et ossa extrahit. @@Cicatrices ad colorem reducit pecudum pulmo, €praecipue ex ariete, sebum ex nitro, lacertae viridis cinis, €vernatio anguium ex vino decocta, fimum columbinum cum €melle, item vitiligines albas ex vino, vitiliginem et can-€tharides cum rutae foliorum II partibus. in sole, donec €formicet cutis, tolerandae sunt, postea fovere oleoque per-€unguere necessarium iterumque inlinere, idque pluribus diebus facere, caventes exulcerationem altam. ad easdem €vitiligines et muscas inlini iubent cum radice [2E]2upatoria[2e]2, €gallinarum fimi candidum servatum in oleo vetere cornea €pyxide, vespertilionis sanguinem, fel irenacei ex aqua. €scabiem vero bubonis cerebrum cum aphronitro, sed ante €omnia sanguis caninus sedat, pruritum cocleae minutae, €latae contritae inlitae. @@Harundines et tela quaeque alia extrahenda sunt €corpori evocat mus dissectus inpositus, praecipue vero la-€certa dissecta et vel caput tantum eius contusum cum sale €inpositum, cocleae ex [2i]2is, quae gregatim folia sectantur, @1 €contusae inpositae [2c]2u[2m]2 testis et eae, quae manduntur, €exemptae testis, sed cum leporis coagulo efficacissime. €ossa anguium eundem cum coagulo cuiuscumque quadri-€pedis intra tertium diem adprobant effectum. laudantur €et cantharides tritae cum farina hordei. @@In muliebribus malis membranae e partu €ovium proficiunt, sicut in capris rettulimus. fimum €quoque pecudum eosdem usus habet. locustarum suffitu €stranguriae maxume mulierum iuvantur. gallinaceorum €testes [2si]2 subinde a conceptu edat mulier, mares in utero €fieri dicuntur. partus conceptos hystricum cinis potus €continet, maturat caninum lacte potum, evocat membrana €e secundis canum, si terram non attigerit, lumbis partu-rientium [2t]2actis. fimum murinum aqua pluvia dilutum €mammas mulierum a partu tumentes reficit. cinis irena-€ceorum cum oleo perunctarum custodit partus contra €abortus. facilius enituntur quae * * * um anserinum cum €aquae II cyathis sorbuere aut ex utriculo mustelino per genitale effluentes aquas._Vermes terreni inliti, ne cer-€vicis scapularumque nervi doleant, praestant. graves se-€cundas pellunt in passo poti. iidem per se inpositi mam- @1 €marum suppurationes concocunt et aperiunt extrahuntque €et ad cicatricem perducunt. lac devocant poti cum mulso. €inveniuntur et in gramine vermiculi, qui adalligati collo €continent partum; detrahuntur autem sub partu, alias €eniti non patiuntur; cavendum et ne in terra ponantur. €conceptus quoque causa dantur in potu quini aut septeni. _Cocleae in cibo sumptae adcelerant partum, item con-€ceptum inpositae cum croco. eaedem ex amylo et traga-€cantha inlitae profluvia sistunt. prosunt et purgationibus €sumptae in cibo et vulvam aversam corrigunt cum me-€dulla cervina ita, ut uni cocleae denarii pondus addatur €et cypri. inflationes quoque vulvarum discutiunt exemptae €testis tritae cum rosaceo. ad haec Astypalaeicae maxime eliguntur. alio modo Africanae binae tritae cum feni €Graeci quod III digitis capiatur, addito melle coclearibus €IIII, inlinuntur alvo prius irino suco perunctae. sunt et €minutae loricaeque candidae cocleae passim oberrantes; €hae arefactae sole in tegulis tusaeque in farina[2m]2 miscentur €lomento aequis partibus candoremque et levorem corpori @1 €adferunt. scabendi desideria tollunt minutae et latae cum polenta._Viperam mulier praegnans si transcenderit, €abortum faciet, item amphisbaenam, mortuam dumtaxat, €nam vivam habentes in pyxide inpune transeunt; etiam €si mortua sit atque adservata, partus faciles praestat. [2in]2 €mortua mirum, si sine adservata transcenderit gravida, €innoxium fieri, si protinus transcendat adservatam._An-guis inveterati suffitu menstrua adiuvant. anguium €senectus adalligata lumbis faciliores partus facit, protinus €a puerperio removenda. dant et in vino bibendam cum €ture; aliter sumpta abortum facit. baculum, quo angui €rana excussa sit, parturientes adiuvat; trixallidum cinis €inlitus cum melle purgationes, item araneus: qui filum €deducit ex alto, capi debet manu cava tritusque admoveri, €quod, si redeuntem prenderit, inhibebit idem purgationes. _Lapis ae+tites in aquilae repertus nido custodit partus €contra omn[2e]2s abortuum insidias. penna vulturina sub-€iecta pedibus adiuvat parturientes. ovum corvi cavendum €gravidis constat, quoniam transgressis abortum per os €faciat. fimum accipitris in mulso potum videtur fecundas €facere. vulvarum duritias, collectiones adeps anserinus aut cygni emollit. mammas a partu custodit adeps @1 þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨ž›ƒ‚anseris cum rosaceo et araneo. Phryges et Lycaones €mammis puerperio vexatis invenerunt otidum adipem uti-€lem esse. [2i]2is, quae vulva strangulentur, et blattas in-€linunt. ovorum perdicis putaminum cinis cadmiae mixtus €et cerae stantes mammas servat. putant et ter circum-€ductas ovo perdicis aut * * * non inclinari et, si sorbean-€tur, eadem fecunditatem facere, lactis quoque copiam, cum €anserino adipe perunctis mammis dolores minuere, molas €uteri rumpere, scabiem vulvarum sedare, si cum cimice €trito inlinantur. @@Vespertilionum sanguis psilotri vim habet, sed €alis puerorum inlitus non satis proficit, nisi aerugo vel €cicutae semen postea inducatur; sic enim aut in totum €tolluntur pili aut non excedunt lanuginem. idem et ce-€rebro eorum profici putant; est autem duplex, rubens €utique et candidum. aliqui sanguinem et iocur eiusdem admiscent. quidam in III heminis olei discocunt viperam €exemptis ossibus, psilotri vice utuntur, evolsis prius pilis, €quos renasci nolunt. fel irenacei psilotrum est, utique €mixtum vespertilionis cerebro et lacte caprino, item per €se cinis. lacte canis primiparae, [2pri]2us evolsis pilis vel @1 nondum natis, perunctae partes alios non sufficiunt. idem €evenire traditur sanguine ricini evulsi cani, item hirun-€dinino sanguine vel felle, ovis formicarum. super-€cilia denigrari muscis tritis tradunt; si vero oculi nigri €nascentium placeant, soricem praegnanti edendum; ca-€pilli ne canescant, vermium terrenorum cinere praestari €admixto oleo. @@Infantibus, qui lacte concreto vexantur, praesidio €est agninum coagulum ex aqua potum, aut si coagulato €lacte acciderit, discutitur coagulo ex aceto dato. ad denti-€tiones cerebrum pecoris utilissimum est. ossibus in canino €fimo inventis adustio infantium, quae vocatur siriasis, ad-€alligatis emendatur, rame[2x]2 infantium lacertae viridis ad-€motae dormientibus morsu. postea harundini inliga[2n]2t e[2t]2 €suspendunt in fumo traduntque pariter cum expirante ea sanari infantem. coclearum saliva inlita infantium oculis €palpebras corrigit gignitque. ramicosis coclearum cinis €cum ture ex ovi albo s[2pe]2c[2ill]2o inlitus per dies XXX me-€detur. inveniuntur in corniculis coclearum harenaceae €duritiae; hae dentitionem facilem praestant adalligatae. @1 €coclearum inanium cinis cerae mixtus procidentium inter-€aneorum partes extremas prohibet; oportet autem cineri misceri saniem punctis emissam [2ant]2e. cerebrum viperae €inligatum pellicula dentitiones adiuvat. idem valent et €grandissimi dentes serpentium. fimum corvi lana adalli-€gatum infantium tussi medetur._Vix est serio conplecti €quaedam, non omittenda tamen, quia sunt prodita. ramici €infantium lacerta mederi iubent. marem hanc prendi; in-tellegi e[2o]2, quod sub cauda unam cavernam habeat. id €agendum, ut per aur[2e]2um [2v]2e[2l]2 argent[2e]2um cl[2au]2strum mordeat €vitium; tum in calice novo inligat[2am]2 in fumo poni. urina €infantium cohibetur muribus elixis in cibo datis. scara-€baeorum cornua grandia denticulata adalligata iis amuleti naturam obtinent. bovae capiti lapillum inesse tradunt, €quem ab ea expui, si necem timeat; inopinantis praeciso €capite exemptum adalligatumque mire prodesse dentitioni. €item cerebrum eiusdem ad eundem usum adalligari iubent €et limacis lapillum sive ossiculum; invenitur in dorso. €magnifice iuvat et ovis cerebrum gingivis inlitum, sicut @1 €aures adeps anserinus cum ocimi suco inpositus. sunt €vermiculi in spinosis herbis asperi, lanuginosi; hos ad-€alligatos protinus mederi tradunt infantibus, si quid ex €cibo haereat. @@Somnos adlicit oesypum cum murrae momento €in vini cyathis II dilutum vel cum adipe anserino et vino €myrtite, avis cuculus leporina pelle adalligatus, ardiolae €rostrum in pelle asinina fronti adalligatum. putant et per €se rostrum effectus eiusdem esse vino collutum. e diverso €somnum arcet vespertilionis caput aridum adalligatum. @@In urina virili enecata lacerta venerem eius, qui €fecerit, inhibet; nam inter amatoria esse Magi dicunt. €inhibent et cocleae, fimum columbinum cum oleo et vino €potum. pulmonis vulturini dextrae partes venerem con-€citant viris adalligatae gruis pelle, item si lutea ex ovis €quin[2is]2 columbarum admixta adipis suilli denarii pondere €ex melle sorbeantur, passeres in cibo vel ova eorum, gallinacei dexter testis arietina pelle adalligatus. ibium €cinere cum adipe anseris et irino perunctis sic concept[2o]2s @1 €partus contineri, contra inhiberi venerem pugnatoris galli €testiculis anserino adipe inlitis adalligatisque pelle arietina €tradunt, item cuiuscumque galli, si cum sanguine gallinacei €lecto subiciantur. cogunt concipere invitas saetae ex cauda €mulae, si iunctis evellantur, inter se conligatae in coitu. qui in urinam canis suam egesserit, dicitur ad venerem €pigrior fieri. mirum et de stelionis cinere, si verum est, €linamento involutum in sinistra manu venerem stimulare, €si transferatur in dextra[2m]2, inhibere, item vespertilionis €sanguinem collectum flocco subpositumque capiti mulierum €libidinem movere aut anseris linguam in cibo vel potione €sumptam. @@P[2h]2thirias[2i]2m et toti[2us]2 corporis pota membrana €senectutis anguium triduo necat, serum exempto caseo €potum cum exiguo sale._Caseos, si cerebrum mustelae €coagulo addatur, negant corrumpi vetustate aut a muribus €attingi. eiusdem mustelae cinis si detur in offa gallina-€ceis et columbinis, tutos esse a mustelis._Iumentorum €urinae tormina vespertilione adalligato finiuntur, vermi- @1 €natio ter circumlat[2o]2 med[2i]2is palumbe. mirum dictu, palum-€bis emissus moritur iumentumque liberatur confestim. @@Ebriosis ova noctuae per triduum data in vino €taedium eius adducunt. ebrietatem arcet pecudum assus €pulmo praesumptus. hirundinis rostri cinis cum murra €tritus et vino, quod bibetur, inspersus securos praestabit €a temulentia. invenit Orus Assyriorum rex. @@Praeter haec sunt notabilia animalium ad hoc €volumen pertinentium: gromphenam, avem in Sardinia €narratam grui similem, ignotam iam etiam Sardis exi-€stimo. in eadem provincia ophion, cervis tantum pilo €similis nec alibi nascens. iidem auctores sirulugum nec €quale esset animal nec ubi nasceretur tradiderunt. fuisse €quidem non dubito, cum et medicinae ex eo sint demon-€stratae. M. Cicero tradit animalia biuros vocari, qui vites €in Campania erodant. @@Reliqua mirabilia ex [2i]2is, quae diximus: non €latrari a cane membranam e secundis canis habentem aut @1 €leporis fimum vel pilos tenentem. in culicum genere mu-€liones * * * non amplius quam uno die vivere, eosque, €qui arborarii pici rostrum habeant et mella eximant, ab €apibus non attingi; porcos sequi eum, a quo cerebrum corvi acceperint in offa. pulverem, in quo se mula volu-€taverit, corpori inspersum mitigare ardores amoris. sorices €fug[2e]2re, si unus castratus emittatur. anguina pelle et sale €et farre, serpyllo contritis una deiectisque cum vino in €fauces boum uva maturescente, toto anno eos valere, vel €si hirundinum pulli ter[2ni]2 t[2e]2r[2n]2is offis dentur. pulvere e €vestigio anguium collecto spars[2o]2 apes in alvos reverti. arietis dextro teste praeligato oves tantum gigni. non €lassescere in ullo labore qui nervos ex alis et cruribus €gruis habeant. mulas non calcitrare, cum vinum biberint. €ungulas tantum mularum repertas, neque aliam ullam €materiam, quae non perroderetur a veneno Stygis aquae, €cum id dandum Alexandro Magno Antipater mitteret, me-€moria dignum est, magna Aristotelis infamia excogitatum. €@@Nunc ad aquatilia praevertemur. @1  Ÿôÿ@@@@{1LIBER XXXI}1 ‘@@Aquatilium secuntur in medicina beneficia, €opifice natura ne in illis quidem cessante et per undas €fluctusque ac reciprocos aestus amniumque rapidos cursus €inprobas exercente vires, nusquam potentia maiore, si €verum fateri volumus, quippe hoc elementum ceteris omni-bus imperat. terras devorant aquae, flammas necant, scan-€dunt in sublime et caelum quoque sibi vindicant ac nu-€bium obtentu vitalem spiritum strangulant, quae causa €fulmina elidit, ipso secum discordante mundo. quid esse €mirabilius potest aquis in caelo stantibus? at illae, ceu þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨Ÿ’†parum sit in tantam pervenire altitudinem, rapiunt eo €secum piscium examina, saepe etiam lapides, subeuntque portantes aliena pondera. eaedem cadentes omnium terra €enascentium causa fiunt, prorsus mirabili natura, si quis @1 €velit reputare, ut fruges gignantur, arbores fruticesque €vivant, in caelum migrare aquas animamque etiam herbis €vitalem inde deferre, iu[2s]2ta confessione, omnes terrae quo-€que vires aquarum esse beneficii. quapropter ante omnia €ipsarum potentiae exempla ponemus. cunctas enim enu-€merare quis mortalium queat? @@Emicant benigne passimque in plurimis terris €alibi frigidae, alibi calidae, alibi iunctae, sicut in Tarbellis €Aquitanica gente et in Pyrenaeis montibus tenui intervallo €discernente, alibi tepidae, egelidae, [2at]2que auxilia morborum €profitentes et e cunctis animalibus hominum tantum causa €erumpentes augent numerum deorum nominibus variis ur-€besque condunt, sicut Puteolos in Campania, Statiellas in €Liguria, Sextias in Narbonensi provincia. nusquam tamen €largius quam in Baiano sinu nec pluribus auxiliandi gene-ribus: aliae sulpuris v[2i]2, aliae aluminis, aliae salis, aliae €nitri, aliae bituminis, nonnullae etiam acida salsave mix-€tura, vapore ipso aliquae prosunt, tantaque est vis, ut @1 €balneas calefaciant ac frigidam etiam in soliis fervere €cogant. quae in Baiano Posidianae vocantur, nomine €accepto a Claudii Caesaris liberto, obsonia quoque per-€cocunt. vaporant et in mari ipso quae Licinii Crassi €fuere, mediosque inter fluctus existit aliquid valetudini €salutare. @@Iam generatim nervis prosunt pedibusve aut €coxendicibus, aliae luxatis fractisve, inaniunt alvos, sa-€nant vulnera, capiti, auribus privatim medentur, ocu-€lis vero Ciceronianae. dignu[2m]2 memoratu, villa est ab €Averno lacu Puteolos tendentibus inposita litori, cele-€brata porticu ac nemore, quam vocabat M. Cicero Aca-€demiam ab exemplo Athenarum, ibi compositis volu-€minibus eiusdem nominis, in qua et monumenta sibi €instauraverat, ceu vero non et in toto terrarum orbe fecisset. huius in parte prima exiguo post obitum ipsius €Antistio Vetere possidente eruperunt fontes calidi per-€quam salubres oculis, celebrati carmine Laureae Tulli, €qui fuit e libertis eius, ut protinus noscatur etiam €ministeriorum haustus ex illa maiestate ingenii. ponam €enim ipsum carmen, [2ut]2 ubique et non ibi tantum €legi [2queat]2: @1 "Quo tua, Romanae vindex clarissime linguae, €@@silva loco melius surgere iussa viret €atque Academiae celebratam nomine villam €@@nunc reparat cultu sub potiore Vetus, €hoc etiam apparent lymphae non ante repertae, €@@languida quae infuso lumina rore levant. €nimirum locus ipse sui Ciceronis honori €@@hoc dedit, hac fontes cum patefecit ope, €ut, quoniam totum legitur sine fine per orbem, €@@sint plures oculis quae medeantur aquae." €@@In eadem Campaniae regione Sinuessanae aquae €sterilitatem feminarum et virorum insaniam abolere pro-duntur, in Aenaria insula calculosis mederi et quae €vocatur Acidula ab Teano Sidicino p._haec fri-€gida_, item in Stabiano quae Dimidia vocatur et in €Venafrano ex fonte Acidulo. idem contingit in Velino €lacu potantibus, item in Syriae fonte iuxta Taurum mon-€tem auctor est M. Varro et in Phrygiae Gallo flumine €Callimachus. sed ibi in potando necessarius modus, €ne lymphatos agat, quod in Aethiopia accidere [2i]2is, qui e fonte Rubro biberint, Ctesias scribit. iuxta Romam €Albulae aquae volneribus medentur, egelidae hae, sed @1 €Cutiliae in Sabinis gelidissimae suctu quodam corpora in-€vadunt, ut prope morsus videri possit, aptissimae sto-€macho, nervis, universo corpori. Thespiarum fons €conceptus mulieribus repraesentat, item in Arcadia flumen €Elatum, custodit autem Linus fons in eadem Arcadia ab-€ortusque fieri non patitur. e diverso in Pyrr[2h]2a flumen, quod Aphrodisium vocatur, steriles facit. Lacu A[2l]2phio €vitiligines tolli Varro auctor est Titiumque praetura func-€tum marmorei signi faciem habuisse propter id vitium. €Cydnus Ciliciae amnis podagricis medetur, sicut apparet €epistula Cassi Parmensis ad M. Antonium. contra €aquarum culpa in Troezene omnium pedes vitia sentiunt. Tungri civitas Galliae fontem habet insignem plurimis €bullis stillantem, ferruginei saporis, quod ipsum non nisi €in fine potus intellegitur. purgat hic corpora, tertianas €febres discutit, calculorum vitia. eadem aqua igne ad-€moto turbida fit ac postremo rubescit. Leucogaei fontes €inter Puteolos et Neapolim oculis et vulneribus medentur. €Cicero in admirandis posuit Reatinis tantum paludibus €ungulas iumentorum indurari. @1 @@Eudicus in Hestiaeotide fontes duos tradit esse, €Ceronam, ex quo bibentes oves nigras fieri, [2N]2elea, ex €quo albas, ex utroque varias, Theophrastus Thuriis €Crathim candorem facere, Sybarim nigritiam bubus ac pecori, quin et homines sentire differentiam eam; €nam qui e Sybari bibant, nigriores esse durioresque et €crispo capillo, qui e Crathi candidos m[2oll]2ioresque ac por-€recta coma. item in Macedonia qui velint sibi candida €nasci, ad Haliacmonem ducere, qui nigra aut fusca, ad €Axium. idem omnia fusca nasci quibusdam in locis dicit €et fruges quoque, sicut in Messapis, at in Lusis Arcadiae €quodam fonte mures terrestres vivere et conversari. Ery-€thris Aleos amnis pilos gignit in corporibus. @@In Boeotia ad Trophonium deum iuxta flumen €[2H]2ercynnum e duobus fontibus alter memoriam, alter ob- @1 €livionem adfert, inde nominibus inventis. in Cilicia €apud oppidum [2Ce]2scum rivus fluit Nuus, ex quo bibentium €subtiliores sensus fieri M. Varro tradit, at in Cea insula €fontem esse, quo hebetes fiant, Zamae in Africa, ex quo canorae voces._Vinum taedio venire [2i]2is, qui ex €Clitorio lacu biberint, a[2i]2t Eudoxus, [2s]2et Theopompus €inebriari fontibus iis, quos diximus, Mucianus Andri e €fonte Liberi patris statis diebus septenis eius dei vinum €fluere, si auferatur e conspectu templi, sapore in aquam transeunte, Polyclitus [2Li]2p[2a]2ri iuxta Solos Ciliciae €ungui, Theophrastus hoc idem in Aethiopia eiusdem €nominis fonte, Lycos in I[2n]2dis Ora[2t]2is fontem esse, cuius €aqua lucernae luceant; idem Ecbatanis traditur. Theo-€pompus in Scotusaeis lacum esse dicit, qui volneribus @1 mede[2a]2tur, Iuba in Trogodytis lacum Insanum male-€fica vi appellatum ter die fieri amarum salsumque ac €deinde dulcem totiensque et noct[2e]2, scatentem albis ser-€pentibus vicenum cubitorum; idem in Arabia fontem ex-€ilire tanta vi, ut nullum non pondus inpactum respuat; Theophrastus Marsyae fontem in Phrygia ad Ce-€laenarum oppidum saxa egerere. non procul ab eo duo €sunt fontes Cl[2a]2eon et Gelon ab effectu Graecorum nominum €dicti. Cyzici fons Cupidinis vocatur, ex quo potantes amo-€rem deponere Mucianus credit. @@C[2r]2anone est fons calidus citra summum fervorem, €qui vino addito triduo calorem potionis custodit in vasis. €sunt et Mattiaci in Germania fontes calidi trans Rhenum, €quorum haustus triduo fervet, circa margines vero pumi-€cem faciunt aquae. @@Quod si quis fide carere ex his aliqua arbitra-€tur, discat in nulla parte naturae maiora esse miracula, €quamquam inter initia operis abunde multa rettulimus. €Ctesias tradit Si[2la]2n vocari stagnum in Indis, in quo @1 €nihil innatet, omnia mergantur; Caelius apud nos in €Averno etiam folia subsidere, Varro aves, quae advola-verint, emori. contra in Africae lacu Apuscidamo omnia €fluitant, nihil mergitur, item in Siciliae fonte Phinthia, ut €Apion tradit, et in Medorum lacu puteoque Saturni. [2i]2tem €[2f]2lu[2v]2i[2i]2 fons Limyrae transire solet in loca vicina porten-€dens aliquid; mirum qu[2o]2que quod cum piscibus transit. €responsa ab his petunt incolae cibo, quem rapiunt ad-nuentes, si vero eventum negent, caudis abigunt. amnis €Alcas in Bithynia Bryazum adluit_hoc est e[2t]2 templo €et deo nomen_, cuius gurgitem periuri negantur pati €velut flammam urentem. et in Cantabria fontes Tamarici €in auguriis habentur. tres sunt octonis pedibus distantes, in unum alveum coeunt vasto amne. singuli siccantur duo-€denis diebus, aliquando vicenis, citra suspicionem ullam €aquae, cum sit vicinus illis fons sine intermissione largus. @1 þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨Ÿ˜˜„dirum est non profluere eos aspicere volentibus, sicut €proxime Larcio Licinio legato p[2r]2o praet[2o]2r[2e]2 post septem €dies accidit. in Iudaea rivus sabbatis omnibus siccatur. @@E diverso miracula alia dira. Ctesias in Ar-€menia fontem esse scribit, ex quo nigros pisces ilico €mortem adferre in cibis. quod et circa Danuvii exortum €audivi, donec veniatur ad fontem alveo adpositum, ubi €finitur id genus piscium, ideoque ibi caput amnis eius €intellegit fama. hoc idem et in Lydia in stagno Nym-pharum tradunt. in A[2r]2ca[2d]2ia ad Pheneum aqua profluit €e saxis Styx appellata, quae ilico necat, ut diximus, sed €esse pisces parvos in ea tradit Theophrastus, letales et €ipsos, quod non in alio genere mortiferorum fontium. necare aquas Theopompus et in Thracia apud Cichros €dicit, Lycos in Leontinis tertio die quam quis biberit, €Varro ad Soracten in fonte, cuius sit latitudo quattuor €pedum; sole oriente eum exundare ferventi similem; aves, €quae degustaverint, iuxta mortuas iacere. namque et haec €insidiosa condicio est, quod quaedam etiam blandiuntur €aspectu, ut ad Nonacrim Arcadiae, omnino nulla deterrent €qualitate. hanc putant nimio frigore esse noxiam, utpote @1 cum profluens ipsa lapidescat. aliter circa Thessalica €Tempe, quoniam virus omnibus terrori est, traduntque €ae+na etiam ac ferrum erodi illa aqua. profluit, ut indi-€cavimus, brevi spatio, mirumque, siliqua silvestris am-€plecti radicibus fontem eum dicitur, semper florens pur-€pura. et quaedam sui generis herba in labris fontis viret. €in Macedonia non procul Euripidis poetae sepulchro duo €rivi confluunt, alter saluberrimi potus, alter mortiferi. @@In Perperenis fons est, quamcumque rigat, lapi-€deam faciens terram, item calidae aquae in Euboeae €Aedep[2s]2o. nam quae adit rivus saxa in altitudinem cre-€scunt. in Eurymenis deiectae coronae in fontem lapideae €fiunt. in Colossis flumen est, quo lateres coniecti lapidei €extrahuntur. in Scyretico metallo arbores, quaecumque flumine adluuntur, saxeae fiunt cum ramis. destillantes €quoque guttae lapide durescunt in antris, co[2n]2c[2hat]2is ideo, €nam Mi[2e]2zae in Macedonia etiam pendentes in ipsis cama-€ris, at in Cor[2y]2cio cum cecidere, in quibusdam speluncis @1 €utroque modo columnasque faciunt, ut in Phausia Cher-€rhonesi [2adversae]2 Rhodo in antro magno, etiam discolori €aspectu. et hactenus contenti simus exemplis. @@Quaeritur inter medicos, cuius generis aquae €sint utilissimae. stagnantes pigrasque merito damnant, €utiliores quae profluunt existimantes, cursu enim per-€cussuque ipso extenuari atque proficere; eoque miror €cisternarum ab aliquis maxime probari. sed hi rationem €adferunt, quoniam levissima sit imbrium, ut quae subire potuerit ac pendere in ae+re. ideo et nives praeferunt €nivibusque etiam glaciem, velut ad infinitum coacta sub-€tilitate; leviora enim haec esse et glaciem multo leviorem €aqua. horum sententiam refelli interest vitae. in primis €enim levitas illa [2d]2eprehendi aliter quam sensu vix potest, €nullo paene momento ponderis aquis inter se distantibus. €nec levitatis in pluvia aqua argumentum est subisse eam €in caelum, cum etiam lapides subire appareat cadensque €inficiatur halitu terrae, quo fit ut pluviae aquae sordium €plurimum inesse sentiatur citissimeque ideo calefiat aqua pluvia. nivem quidem glaciemque subtilissimum elementi €eius videri miror adposito grandinum argumento, e quibus €pestilentissimum potum esse convenit. nec vero pauci @1 €inter ipsos e contrario ex gelu ac nivibus insaluberrimos €potus praedicant, quoniam exactum sit inde quod tenuis-€simum fuerit. minui certe liquorem omnem congelatione €deprehenditur et rore nimio scabiem fieri, pruina uredi-nem, cognatis et nivis causis. pluvias quidem aquas ce-€lerrime putrescere convenit minimeque durare in naviga-€tione. Epigenes autem aquam, quae septies putrefacta €purgata sit, [2ait]2 amplius non putrescere. nam cisternas €etiam medici confitentur inutiles alvo duritia faucibusque, €etiam limi non aliis inesse plus aut animalium, quae fa-ciunt taedium. [2item]2 confitendum habent nec statim €amnium utilissimas esse, sicuti nec torrentium ullius, la-€cusque plurimos salubres. quaenam igitur et cuius gene-€ris aptissimae? aliae alibi. Parthorum reges ex [2Ch]2oaspe €et Eulaeo tantum bibunt; eae quamvis in longinqua comi-€tantur illos. sed horum placere, non quia sint amnes, €apparet, quoniam neque e Tigri neque Euphrate neque e €multis aliis bibunt. @@Limus aquarum vitium est. si tamen idem amnis €anguillis scateat, salubritatis indicium habetur, sicuti fri- @1 €goris taenias in fonte gigni. ante omnia autem damnantur €amarae et quae sorbentem statim implent, quod evenit €Troezene. nam nitrosas atque salmacidas in desertis €Rubrum mare petentes addita polenta utiles intra duas €horas faciunt ipsaque vescuntur polenta. damnantur in €primis quae fonte caenum faciunt quaeque malum colorem €bibentibus, refert et si vasa aerea infici[2a]2nt aut si legu-€mina tarde percoc[2a]2nt, si liquatae leniter terram relinqu[2a]2nt decoctaeque crassis obduc[2a]2nt vasa crustis. est etiamnum €vitium non fetidae modo, verum omnino quicquam resi-€pientis, iucundum sit illud licet gratumque et, ut saepe, €ad viciniam lactis accedens. aquam salubrem ae+ri quam €simillimam esse oportet. unus in toto orbe traditur fons €aquae iucunde olentis in Mesopotamia Chabura; fabulae €rationem adferunt, quoniam eo Iuno perfusa sit. de ce-€tero aquarum salubrium sapor odorve nullus esse debet. @@Quidam statera iudicant de salubritate, frustrante €diligentia, quando perrarum est ut levior sit aliqua. certior €subtilitas, inter pares meliorem esse quae calefiat refrige-€returque celerius. quin et haustam vasis [2portatis]2, ne manu €pendeant, depositisque in humum tepescere adfirmant. ex @1 €quonam ergo genere maxime probabilis continget? puteis €nimirum, ut in oppidis video constare, sed [2i]2is, quibus et €exercitationis ratio crebro haustu continget et illa tenuitas colante terra. salubritati haec satis sunt; frigori et opa-€citas necessaria utque caelum videant. super omnia una €observatio_eadem et ad perennitatem pertinet_, ut €illa e vado exiliat vena, non e lateribus. nam ut tactu €gelida sit, etiam arte contingit, si expressa in altum aut €e sublimi deiecta verberatum corripiat ae+ra. in natando €quidem spiritum continentibus frigidior sentitur eadem. Neronis principis inventum est decoquere aquam vitroque €demissam in nives refrigerare; ita voluptas frigoris con-€tingit sine vitiis nivis. omnem utique decoctam utiliorem €esse convenit, item calefactam magis refrigerari, subtilis-€simo invento. vitiosae aquae remedium est, si decoquatur €ad dimidias partes. aqua frigida ingesta sistitur sanguis. €aestus in balineis arcetur, si quis ore teneat. quae sint €haustu frigidissimae, non perinde et tactu esse, alternante €hoc bono, multi familiari exemplo colligunt. @@Clarissima aquarum omnium in toto orbe frigoris €salubritatisque palma praeconio urbis Marcia est, inter €reliqua deum munera urbi tributa. vocabatur haec quon-€dam Aufeia, fons autem ipse Pitonia. oritur in ultimis @1 €montibus Paelignorum, transit Marsos et Fucinum lacum, €Romam non dubie petens. mox in specus mersa in Ti-€burtina se aperi[2t]2, [2i]2ta novem milibus passuum fornicibus €structis perducta. primus eam in urbem ducere auspi-€catus est Ancus Marcius, unus e regibus, postea Q. Mar-€cius Rex in praetura, rursusque restituit M. Agrippa. idem et Virginem adduxit ab octavi lapidis diverti-€culo duo milia passuum Praenestina via. iuxta est Her-€culaneus rivus, quem refugiens Virginis nomen obtinuit. €horum amnium comparatione differentia supra dicta de-€prehenditur, cum quantum Virgo tactu praestat, tantum €praestet Marcia haustu, quamquam utriusque iam pridem €urbi periit voluptas, ambitione avaritiaque in villas ac €suburbana detorquentibus publicam salutem. @@Non ab re sit quaerendi aquas iunxisse rationem. €reperiuntur in convallibus maxime et quodam convexitatis €cardine aut montium radicibus. multi septentrionales ubi-€que partes aquosas existimavere, qua in re varietatem þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨Ÿ˜«…naturae aperuisse conveniat. in Hyrcanis montibus a meri-€diano latere non pluit; ideo silvigeri ab aquilonis tantum €parte sunt. at Olympus, Ossa, Parnasus, Appenninus, Alpes €undique vestiuntur amnibusque perfunduntur, aliqui ab €austro, sicut in Creta Albi montes. nihil ergo in his per-€petuae observationis iudicabitur. @1 @@Aquarum sunt notae iuncus et herba, de qua €dictum est, multumque alicui loco pectore incubans rana. €salix enim erratica et alnus aut vitex aut harundo aut €hedera sponte proveniunt et conrivatione aquae pluviae €in locum humiliorem e superioribus defluentis, augurio €fallaci, certiore multo nebulosa exhalatione ante ortum €solis longius intuentibus, quod quidam ex edito specu-lantur proni terram adtingente mento. est et peculiaris €aestimatio peritis tantum nota, quam ferventissimo aestu €secuntur dieique horis ardentissimis, qualis ex quoque €loco repercussus splendeat. nam si terra sitiente umi-dior s[2i]2t ille, indubitata spes promittitur. sed tanta ocu-€lorum intentione opus est, ut indolescant. quod fugientes €ad alia experimenta decurrunt. loco in altitudinem pedum €quinque defosso ollisque e figlino opere crudis aut per-€uncta pelvi aerea [2lanae vellere]2 cooperto lucernaque ar-€dente concamarata frondibus, dein terra, si figlinum umi-€dum ruptumve aut in aere sudor vel lucerna sine defectu €olei restincta aut etiam vellus lanae madidum reperiatur, €non dubie promittunt aquas. quidam et igni prius ex-€cocunt locum, tanto efficaciore vasorum argumento. @1 @@Terra vero ipsa promittit candicantibus maculis €aut tota glauci coloris. in nigra enim scaturigines non €fere sunt perennes. figularis creta semper adimit spes, €nec amplius puteum fodiunt coria terrae observantes, ut a nigra descendat ordo supra dictus. aqua semper dulcis €in argillosa terra, frigidior in tofo. namque et hic pro-€batur, dulces enim levissimasque facit et colando continet €sordes. sabulum exiles limosasque promittit, glarea in-€certas venas, sed boni saporis, sabulum masculum et €harena carbunculus certas stabilesque et salubres, rubra €saxa optimas speique certissimae, radices montium saxo-€sae et silex hoc amplius rigentes. oporteat autem fodien-€tibus umidiores adsidue respondere glaebas faciliusque ferramenta descendere. depressis puteis sulpurata vel alu-€minosa occurrentia putearios necant. experimentum huius €periculi est demissa ardens lucerna si extingu[2a]2tur; tunc €secundum puteum lextra ac sinistra fodiuntur aestuaria, €quae graviorem illum halitum recipiant. fit et sine his €vitiis altitudine ipsa gravior ae+r, quem emendant adsiduo €linteorum iactatu eventilando. cum ad aquam ventum est, €sine harenato opus surgit, ne venae obstruantur. @@Quaedam aquae vere statim incipiente frigidiores sunt, @1 €quarum non in alto origo est_hibernis enim constant €imbribus_, quaedam a canis ortu, sicut in Macedonia[2e]2 €Pella utrumque. ante oppidum enim incipiente aestate €frigida est palustris, dein maximo aestu in excelsioribus €oppidi riget. hoc et in Chio evenit simili ratione portus €et oppidi. Athenis Enneacrunos nimbosa aestate frigidior €est quam puteus in Iovis horto, at ille siccitatibus riget. €maxime autem putei circa arcturum, non ipsa aestate, €deficiunt omnesque quatriduo eo subsidunt, iam vero multi €hieme tota, ut circa Olynthum, vere primum aquis rede-untibus. in Sicilia quidem circa Messanam et Mylas hieme €in totum inarescunt fontes, aestate exundant amnemque €faciunt. Apolloniae in Ponto fons iuxta mare aestate tan-€tum superfluit et maxime circa canis ortum, parcius, si €frigidior sit aestas. quaedam terrae imbribus sicciores €fiunt, velut in Narniensi agro, quod admirandis suis €inseruit M. Cicero, siccitate lutum fieri prodens, imbre pulverem._Omnis aqua hieme dulcior est, aestate €minus, autumno minime, minusque per siccitates. neque €aequalis amnium plerumque gustus est magna alvei diffe-€rentia. quippe tales sunt aquae, qualis terra, per quam €fluunt, qualesve herbarum, quas lavant, suci. ergo iidem @1 €amnes parte aliqua reperiuntur insalubres. mutant sapo-€rem et influentes rivi, ut Borysthenen, victique diluuntur. €aliqui vero et imbre mutantur. ter accidit in Bosporo, €ut salsi deciderent necarentque frumenta, totiens et Nili €rigua pluviae amara fecere, magna pestilentia Aegypti. @@Nascuntur fontes decisis plerumque silvis, quos €arborum alimenta consumebant, sicut in Haemo obsidente €Gallos Cassandro, cum valli gratia silvas cecidissent. €plerumque vero damnosi torrentes conrivantur detracta €collibus silva continere nimbos ac digerere consueta. et €coli moverique terram callumque summae cutis solvi €aquarum interest. proditur certe in Creta expugnato op-€pido, quod vocabatur Arcadia, cessasse fontes amnesque, €qui in eo situ multi erant, rursus condito post sex annos emersisse, ut quaeque coepissent partes coli. terrae €quoque motus profundunt sorbentque aquas, sicut circa €P[2h]2eneum Arcadiae quinquies accidisse constat. sic et in €Coryco monte amnis erupit posteaque coeptus est coli. €illa mutatio mira, cu[2i]2us causa nulla evidens apparet, sicut €in Magnesia e calida facta frigida, salis non mutato sapore, €et in Caria, ubi Neptuni templum est, amnis, qui fuerat ante dulcis, mutatus in salem est. et illa miraculi plena, €Arethusa[2m]2 Syracusis fimum redolere per Olympia, verique @1 €simile, quoniam Alpheus in ea[2m]2 insula[2m]2 sub maria per-€meet. Rhodiorum fons in Cherroneso nono anno purga-€menta egerit. mutantur et colores aquarum, sicut Baby-lone lacus aestate rubras habet diebus XI et Borysthenes €statis temporibus caeruleus fertur, quamquam omnium €aquarum tenuissimus ideoque innatans Hypani, in quo €et illud mirabile, austris flantibus superiorem Hypanim €fieri. sed tenuitatis argumentum et aliud est, quod nul-€lum halitum, non modo nebulam, emittat. qui volunt €diligentes circa haec videri, dicunt aquas graviores post €brumam fieri. @@Ceterum a fonte duci fictilibus tubis utilis-€simum est crassitudine binum digitorum, commissuris €pyxidatis ita, ut superior intret, calce viva ex oleo levi-€gatis. libramentum aquae in centenos pedes sicilici mini-€mum erit, si cuniculo veniet, in binos actus lumina esse €debebunt. quam surgere in sublime opus fuerit, plumbo €veniat. subit altitudinem exortus sui. si longiore tractu €veniet, subeat crebro descendatque, ne libramenta pereant. fistulas denum pedum longitudinis esse legitimum est et, €si quinariae erunt, sexagena pondo pendere, si octonariae, €centena, si denariae, centena vicena ac deinde ad has €portiones. denaria appellatur cuius lamnae latitudo, ante- @1 €quam curvetur, digitorum X est, dimidioque eius quinaria. €in anfractu omni collis quinariam fieri, ubi dometur im-€petus, necessarium est, item castella, prout res exiget. @@Homerum calidorum fontium mentionem non €fecisse demiror, cum alioqui lavari calida frequenter in-€duceret, videlicet quia medicina tunc non erat haec, quae €nunc aquarum perfugio utitur. est autem utilis sulpurata €nervis, aluminata paralyticis aut simili modo solutis, bitu-€minata aut nitrosa, qualis Cutilia est, bibendo [2i]2taque pur-gationibus. plerique in gloria ducunt plurimis horis per-€peti calorem earum, quod est inimicissimum, namque paulo €diutius quam balineis uti oportet ac postea frigida dulci, €nec sine oleo discedentes, quod vulgus alienum arbitratur, €idcirco non alibi corporibus magis obnoxiis, quippe et €vastitate odoris capita replentur et frigore infestantur su-€dantia, reliqua corporum parte mersa. similis error quam €plurimo potu gloriant[2i]2u[2m]2, vidique iam turgidos bibendo €in tantum, ut anuli integerentur cute, cum reddi non posset hausta multitudo aquae. nec hoc ergo fieri con-€venit sine crebro salis gustu. utuntur et caeno fontium €ipsorum utiliter, sed ita, si inlitum sole inarescat. nec €vero omnes, quae sint calidae, medicatas esse credendum, €sicut in Segesta Siciliae, Larisa Troade, Magnesia, Melo, @1 €Lipara. nec decolor species aeris argentive, ut multi €existimavere, medicaminum argumentum est, quando nihil €eorum in Patavinis fontibus, ne odoris quidem differentia €aliqua deprehendetur. þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨Ÿ˜¾@@Medendi modus idem et in marinis erit, quae €calefiunt ad nervorum dolores, ferumina[2nd]2a a fracturis €ossa, contusa, item corpora siccanda, qua de causa et €frigido mari utuntur. praeterea est alius usus multiplex, €principalis vero navigandi phthisi adfectis, ut diximus, €aut sanguine egesto, sicut proxime Annaeum Gallionem fecisse post consulatum meminimus. neque enim Aegyptus €propter se petitur, sed propter longinquitatem navigandi. €quin et vomitiones ipsae instabili volutatione commotae €plurimis morbis capitis, oculorum, pectoris medentur €omnibusque, propter quae helleborum bibitur. aquam €vero maris per sese efficaciorem discutiendis tumoribus €putant medici, si illa decoquatur hordeacia farina, ad €parotidas. emplastris etiam, maxime albis, et malagmatis miscent; prodest et infusa crebro ictu. bibitur quoque, €quamvis non sine iniuria stomachi, ad purganda corpora €bilemque atram aut sanguinem concretum reddendum @1 €alterutra parte. quidam et in quartanis dedere eam bi-€bendam et in tenesmis articulariisque morbis adservatam €in hoc ut vetustate virus deponentem, aliqui decoctam, €omnes ex alto haustam nullaque dulcium mixtura cor-€ruptam. in quo usu praecedere vomitum volunt. tunc quoque acetum aut vinum e[2t]2 aqua[2m]2 mi[2sc]2ent. qui puram €dedere, raphanos supermandi ex mulso aceto iubent, ut €ad vomitiones revocent. clysteribus quoque marinam in-€fundunt tepefactam. testium quidem tumores fovendo non €aliud praeferunt, item pernionum vitio ante ulcera, simili €modo pruritibus, psoris et lichenum curationi. lendes €quoque et taetra capitis animalia hac curantur. et liven-€tia reducit eadem ad colore[2m]2. in quibus curationibus €post marinam aceto calido fovere plurimum prodest. quin €et ad ictus venenatos salutaris intellegitur, ut phalangio-€rum et scorpionum, et ptyade aspide respersis; calida autem in his adsumitur. suffitur eadem cum aceto capitis @1 €doloribus. tormina quoque et choleras calida infusa cly-€steribus sedant. difficilius perfrigescunt marina calefacta. €mammas sororientes, praecordia maciemque corporis pisci-€nae maris corrigunt, aurium gravitatem, capitis dolores €cum aceto ferventium vapor. rubiginem ferro marinae €celerrime exterunt, pecorum quoque scabiem sanant lanas-€que emolliunt. @@Nec ignoro haec mediterraneis supervacua videri €posse. verum et hoc cura providit inventa ratione, qua €sibi quisque aquam maris faceret. illud in ea ratione €mirum, si plus quam sextarius salis in IIII sextarios €aquae mergatur, vinci aquam salemque non liquari. cetero €sextarius salis cum IIII aquae sextariis salsissimi maris €vim et naturam implet. moderatissimum autem putant €supra dictam aquae mensuram octonis cyathis salis tem-€perari, quoniam ita et nervos excalefaciat et corpus non €exasperet. @@Inveteratur et quod vocant thalassomeli aequis €portionibus maris, mellis, imbris. ex alto et ad hunc €usum advehunt fictilique vaso et picato condunt. prodest €ad purgationes maxime sine stomachi vexatione et sapore @1 grato et odore._Hydromeli quoque ex imbre puro €cum melle temperabatur quondam, quod daretur adpeten-€tibus vini aegris veluti innocentiore potu, damnatum iam €multis annis, isdem vitiis quibus vinum nec isdem utili-tatibus._Quia saepe navigantes defectu aquae €dulcis laborant, haec quoque subsidia demonstrabimus. €expansa circa navem vellera madescunt accepto halitu €maris, quibus dulcis umor exprimitur, item demissae €reticulis in mare concavae e cera pilae vel vasa inania €opturata dulcem intra se colligunt umorem. nam in terra €marina aqua argilla percolata dulcescit. @@Luxata corpora et hominum et quadrupedum natando €in cuius libeat generis aqua facillime in artus redeunt._ €Est et in metu peregrinantium ut temptent valitudinem €aquae ignotae. hoc cavent e balineis egressi statim fri-gidam suspectam hauriendo._Muscus, qui in aqua €fuerit, podagris inlitus prodest, idem oleo admixto talorum €dolori tumorique. spuma aquae adfrictu verrucas tollit, €nec non harena litorum maris, praecipue tenuis et sole €candens; in medicina est siccandis corporibus coopertis €hydropicorum aut rheumatismos sentientium. €@@Et hactenus de aquis, nunc de aquatilibus. ordiemur €autem, ut in reliquis, a principalibus eorum, quae sunt €salsa ac spongea. @1 @@Sal omnis aut fit aut gignitur, utrumque €pluribus modis, sed causa gemina, coacto umore vel sic-€cato. siccatur in lacu Tarentino aestivis solibus, totum-€que stagnum in salem abit, modicum alioqui, altitudine €genua non excedens, item in Sicilia in lacu, qui Cocani-€cus vocatur, et alio iuxta Gelam. horum extremitates €tantum inarescunt, sicut in Phrygia, Cappadocia, Aspendi, €ubi largius coquitur et usque ad medium. aliud etiam €in eo mirabile, quod tantundem nocte subvenit, quantum €die auferas. omnis e sta[2g]2nis sal minutus atque non glaeba est. aliud genus ex aquis maris sponte gignitur spuma €in extremis litoribus ac scopulis relicta. hic omnis rore €densatur, et est acrior qui in scopulis invenitur. sunt €etiamnum naturales differentiae tres. namque in Bactris €duo lacus vasti, alter ad Scythas versus, alter ad Arios, €sale exaestuant, sicut ad Citium in Cypro et circa Mem-phin extrahunt e lacu, dein sole siccant. sed et summa €fluminum densantur in salem, amne reliquo veluti sub €gelu fluente, ut apud Caspias portas quae salis flumina €appellantur, item circa Mardos et Armenios. praeterea et €apud Bactros amnes Ochus et Oxus ex adpositis montibus @1 deferunt salis ramenta. sunt et in Africa lacus, et quidem €turbidi, salem ferentes. ferunt quidem et calidi fontes, €sicut Pagasaei. et hactenus habent se genera ex aquis sponte provenientia. sunt et montes nativi salis, ut [2in]2 €Indis Oromenus, in quo lapicidinarum modo caeditur re-€nascens, maiusque regum vectigal ex eo est quam ex auro €atque margaritis. effoditur et e terra, ut palam est umore €densato, in Cappadocia. ibi quidem caeditur specularium €lapidum modo; pondus magnum glaebis, quas micas vul-gus appellat. G[2e]2rris Arabiae oppido muros domosque €massis salis faciunt aqua feruminantes. invenit et iuxta €Pelusium Ptolemaeus rex, cum castra faceret. quo exem-€plo postea inter Aegyptum et Arabiam etiam squalentibus €locis coeptus est inveniri detractis harenis, qualiter et €per Africae sitientia usque ad Hammonis oraculum, is quidem crescens cum luna noctibus. nam et Cyrenaici €tractus nobilitantur Hammoniaco et ipso, quia sub harenis €inveniatur, appellato. similis est colore alumini, quod €sc[2h]2iston vocant, longis glaebis neque perlucidis, ingratus €sapore, sed medicinae utilis. probatur quam maxime per- @1 €spicuus, rectis scissuris. insigne de eo proditur, quod €levissimus intra specus suos in lucem universam prolatus €vix credibili pondere ingravescat. causa evidens, cuni-€culorum spiritu madido sic adiuvante molientes, ut ad-€iuvant aquae. adulteratur Siculo, quem Cocanicum ap-pellavimus, nec non et Cyprio mire simili. in Hispania €quoque citeriore Egelestae caeditur glaebis paene trans-€lucentibus, cui iam pridem palma a plerisque medicis €inter omnia salis genera perhibetur. omnis locus, in quo €reperitur sal, sterilis est nihilque gignit. et in totum €sponte nascens intra haec est. @@Facticii varia genera. volgaris plurimusque in salinis €mari adfuso non sine aquis dulci[2bu]2s riguis, sed imbre €maxime iuvante ac super omnia sole multo * * * que, aliter €non inarescens. Africa circa Uticam construit acervos salis €ad collium speciem, qui ubi sole lunaque induruere, nullo €umore liquescunt vixque etiam ferro caeduntur. fit tamen €et in Creta sine riguis mare in salinas infundentibus et €circa Aegyptum ipso mari influente in solum, ut credo, Nilo sucosum. fit et puteis in salinas ingestis. prima €densatio Babylone in bitumen liquidum cogitur oleo simile, @1 €quo et in lucernis utuntur. hoc detracto subest sal. et in €Cappadocia e puteis ac fonte aquam in salinas ingerunt. €in Chaonia excocunt aquam e fonte refrigerandoque salem faciunt inertem nec candidum. Galliae Germaniaeque ar-€dentibus lignis aquam salsam infundunt; Hispaniae €quadam sui parte e puteis hauriunt muriam appellantes. þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨Ÿ˜Ó„illi quidem et lignum referre arbitrantur. quercus optima, €ut quae per se cinere sincero vim salis reddat, alibi cory-€lus laudatur. ita infuso liquore salso arbor etiam in salem €vertitur. quicumque ligno confit sal niger est. Apud €Theophrastum invenio Umbros harundinis et iunci ci-€nerem decoquere aqua solitos, donec exiguum superesset €umoris. quin et e muria salsamentorum recoquitur iterum-€que consumpto liquore ad naturam suam redit, vulgo e €menis iucundissimus. @@Marinorum maxume laudatur Cyprius a Salamine, €a[2t]2 e stagnis Tarentinus ac Phrygius, qui Tattaeus vocatur. €hi duo oculis utiles. e Cappadocia qui in laterculis ad-€fertur, cutis nitorem dicitur facere. magis tamen exten-€dit is, quem Citium appellavimus, itaque a partu ventrem eo cum melanthio inlinunt. salsissimus sal qui siccissi-€mus, suavissimus omnium Tarentinus atque candidissimus, @1 €[2s]2et de cetero fragilis qui maxime candidus. pluvia dul-€cescit omnis, suaviorem tamen rores faciunt, sed copiosum €aquilonis flatus. austro non nascitur. flos salis non fit €nisi aquilonibus. in igni nec crepitat nec exilit Traga-€saeus neque Acanthius, ab oppido appellatus, nec ullius €spuma aut ramentu[2m]2 tenui[2u]2s. Agrigentinus ignium patiens ex aqua exilit. sunt et colorum differentiae. rubet Memphi, €rufus est circa Oxum, Centuripis purpureus, circa Gelam €in eadem Sicilia tanti splendoris, ut imaginem recipiat. €in Cappadocia crocinus effoditur, tralucidus et odoratissi-€mus. ad medicinae usus antiqui Tarentinum maxime €laudabant, ab hoc quemcumque e marinis, ex eo genere €spumeum praecipue, iumentorum vero et boum oculis Tragasaeum et [2Ba]2eticum. ad opsonium et cibum utilior €quisquis facile liquescit, item umidior, minorem enim €amaritudinem habent, ut Atticus et Euboicus. servandis €carnibus aptior acer et siccus, ut Megaricus. conditur €etiam odoribus additis et pulmentarii vicem implet, ex-€citans aviditatem invitansque in omnibus cibis ita, ut sit €peculiaris ex eo intellectus inter innumera condimenta, item in mandendo quaesitus garo. quin et pecudes @1 €armentaque et iumenta sale maxime sollicitantur ad pastus, €mul[2to]2 tum largiore lacte multoque gratiore etiam in caseo €dote. ergo, Hercules, vita humanior sine sale non quit €degere, adeoque necessarium elementum est, uti transierit €intellectus ad voluptates animi quoque [2ex]2imia[2s]2. sales €appellantur, omnisque vitae lepos et summa hilaritas €laborumque requies non alio magis vocabulo constat. honoribus etiam militiaeque interponitur salariis inde €dictis, magna apud antiquos et auctoritate, sicut apparet €ex nomine Salariae viae, quoniam illa salem in Sabinos €portari convenerat. Ancus Marcius rex salis modios €in congiario dedit populis et salinas primus instituit. €Varro etiam pulmentarii vice usos veteres auctor est, et €salem cum pane esitasse eos proverbio apparet. maxime €tamen in sacris intellegitur auctoritas, quando nulla con-€ficiuntur sine mola salsa. @@Salinarum sinceritas summam fecit suam diffe-€rentiam quadam favilla salis, quae levissima ex eo est et €candidissima. appellatur et flos salis, in totum diversa €res umidiorisque naturae et crocei coloris aut rufi, veluti @1 €rubigo salis, odore quoque ingrato ceu gari dissentiens a €sale, non modo a spuma. Aegyptus invenit, videturque Nilo d[2e]2ferri. et fontibus tamen quibusdam innatat. opti-€mum ex eo quod olei quandam pinguitudinem reddit; est €enim etiam in sale pinguitudo, quod miremur. adulteratur €autem tinguiturque rubrica aut plerumque testa trita, qui €fucus aqua deprehenditur diluente facticium colorem, cum €verus ille non nisi oleo resolvatur et unguentarii propter €colorem eo maxime utantur. canitia in vasis summa est, media vero pars umidior, ut diximus. floris natura aspera, €excalfactoria, stomacho inutilis, sudorem ciet, alvum solvit €in vino et aqua, acopis et zme[2c]2ticis utilis. detrahit et €ex palpebris pilos. ima faecis concutiuntur, ut croci €color redeat. €@@Praeter haec etiamnum appellatur in salinis salsugo, €ab aliis salsilago, tota liquida, a marina aqua salsiore vi distans._Aliud etiamnum liquoris exquisiti genus, €quod garum vocavere, intestinis piscium ceterisque, quae €abicienda essent, sale maceratis, ut sit illa putrescentium €sanies. hoc olim conficiebatur ex pisce, quem Graeci €garon vocabant, capite eius usto suffitu extrahi secundas monstrantes, nunc e scombro pisce laudatissimum in @1 €Carthaginis spartariae cetar[2i]2is_sociorum id appellatur_, €singulis milibus nummum permutantibus congios fere binos. €nec liquor ullus paene praeter unguenta maiore in pretio €esse coepit, nobilitatis etiam gentibus. scombros et Maure-€tania Baeticaeque et[2iam]2 Carteia ex oceano intrant[2e]2s ca-€piunt, ad nihil aliud utiles. laudantur et Clazomenae garo €Pompeique et Leptis, sicut muria Antipolis ac Thurii, iam vero et Delmatia._Vitium huius est allex atque €inperfecta nec colata faex. coepit tamen et privatim ex €inutili pisciculo minimoque confici. apuam nostri, aphyen €Graeci vocant, quoniam is pisciculus e pluvia nascatur. €Foroiulienses piscem, ex quo faciunt, lupum appellant. €transiit deinde in luxuriam, creveruntque genera ad in-€finitum, sicuti garum ad colorem mulsi veteris adeoque €suavitatem dilut[2u]2m, ut bibi possit. aliud vero [2est]2 casti-€moniarum superstitioni etiam sacrisque Iudaeis dicatum, €quod fit e piscibus squama carentibus. sic allex per- @1 €venit ad ostreas, echinos, urticas maris, mullorum io-€cinera, innumerisque generibus ad sapores gulae coepit €sal tabescere. @@Haec obiter indicata sint desideriis vitae. et ipsa €tamen non nullius usus in medendo. namque et allece €scabies pecoris sanatur infusa per cutem incisam, et €contra canis morsus draconisve marini prodest, in lin-teolis autem concerptis inponitur, et garo ambusta recen-€tia sanantur, si quis infundat ac non nominet garum. €contra canum quoque morsus prodest maximeque croco-€dili et ulceribus, quae serpunt, aut sordidis. oris quoque €et aurium ulceribus aut doloribus mirifice prodest. muria €quoque sive illa salsugo spissat, mordet, extenuat, siccat, €dysintericis utilis, etiam si nome intestina corripi[2a]2t, ischia-€dicis, coeliacis veteribus infunditur. fotu quoque apud €mediterraneos aquae marinae vicem pensat. @@Salis natura per se ignea est et inimica €ignibus, fugiens eos, omnia erodens, corpora vero ad-€stringens, siccans, adligans, defuncta etiam a putrescendi €ta[2be]2 vindicans, ut durent [2e]2a per saecula, in medendo vero €mordens, adurens, repurgans, extenuans, dissolvens, sto-€macho tantum inutilis, praeterquam ad excitandam avidi-€tatem. adversus serpentium morsus cum origano, melle, @1 €hysopo, contra cerasten cum origano et cedr[2ia]2 aut pice aut melle auxiliatur, contra scolopendras ex aceto potus, €adversus scorpionum ictus cum quarta parte lini seminis €et oleo vel aceto inlitus, adversus crabrones vero et vespas €similiaque ex aceto, ad heterocranias capitisque ulcera et €pusulas papulasve et incipientes verrucas cum sebo vitu-€lino, item oculorum remediis et ad excrescentes ibi carnes €totiusque corporis pterygia, sed in oculis peculiariter, ob €id collyriis emplastrisque additus_ad haec maxime pro-batur [2Ta]2tt[2a]2eus aut Caunites_, ex ictu vero suffusis €cruore oculis suggillatisque cum murra pari pondere ac €melle aut cum hysopo ex aqua calida, utque foveantur €salsugine_ad haec Hispaniensis eligitur_, contraque €suffusiones oculorum cum lacte in coticulis teritur, pri-€vatim suggillationibus in linteolo involutus crebroque ex €aqua ferventi inpositus, ulceribus oris manantibus in lin-€teolo concerpto, gingivarum tumori infricatus et contra scabritiem linguae fractus comminutusque. aiunt dentes €non erodi nec putrescere, si quis cotidie mane ieiunus €salem contineat sub lingua, donec liquescat. lepras idem €et furunculos et lichenas et psoras emendat cum passa @1 €uva exempto eius ligno et sebo bubulo atque origano ac €fermento vel pane; maxime Thebaicus ad haec et pruritus €eligitur. tonsillis et uvis cum melle prodest quicumque, €ad anginas hoc amplius cum oleo et aceto eodem tempore þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨Ÿ˜æextra faucibus inlitus cum pice liquida. emollit et alvum €vino mixto, innoxie et t[2a]2eniarum genera pellit in vino €potus, aestus balnearum convalescentes ut tolerare possint, €linguae subditus praestat. nervorum dolores, maxime circa €umeros et renes, in saccis aqua ferventi crebro cande-€factus levat, colum torminaque et coxarum dolores potus €et in isdem saccis inpositus candens, podagras cum farina €ex melle et oleo tritus, ibi maxime usurpanda observa-€tione, quae totis corporibus nihil esse utilius sale et sole €dixit. [2u]2tique cornea videmus corpora piscatorum, sed hoc praecipuum [2iu]2dicatur in podagris. tollit et clavos pedum, €item perniones. ambustis ex oleo inponitur aut comman-€ducatus pusulasque reprimit, ignibus vero sacris, ulceribus, €quae serpant, ex aceto aut hysopo, carcinomatis cum uva @1 €taminia, phagedaenis ulcerum tostus cum farina hordei, €superinposito linteolo madente vino. morbo regio labo-€rantes, donec sudent ad ignem, contra pruritus, quos €sentiunt, ex oleo et aceto infricatus iuvat, fatigatos ex oleo. multi et hydropicos sale curavere fervoresque €febrium cum oleo perunxere et tussim veterem linctu €eius discussere, clysteribus infudere ischiadicis, ulcerum €excrescentibus vel putrescentibus inposuere, crocodilorum €morsibus ex aceto in linteolis ita, ut battuerentur ante €hi[2s]2 ulcera. bibitur et contra opium ex aceto mulso, luxa-€tis inponitur cum farina et melle, item extuberationibus. dentium dolori cum aceto fotus et inlitus cum resina €prodest. ad omnia autem spuma salis iucundior utilior-€que. sed quicumque sal acopis additur ad excalfactiones, €item zmegmatis ad extendendam cutem levandamque. pe-€corum quoque scabiem et boum inlitus tollit datusque €lingendus et oculis iumentorum inspuitur. haec de sale €dicta sint. @@Non est differenda et nitri natura, non mul-€tum a sale distans et eo diligentius dicenda, quia palam €est medicos, qui de eo scripserunt, ignorasse naturam nec €quemquam Theophrasto diligentius tradidisse. @1 €@@Exiguum fit apud Medos canescentibus siccitate con-€vallibus, quod vocant halmyraga, minus etiam in Thracia €iuxta Philippos, sordidum terra, quod appellant agrium. nam quercu cremata numquam multum factitatum est et €iam pridem in totum omissum. aquae vero nitrosae €plurimis locis reperiuntur, sed sine viribus densandi. €optimum copiosumque in Clitis Macedoniae, quod vocant €Chalestricum, candidum purumque, proximum sali. lacus €est nitrosus exiliente e medio dulci fonticulo. ibi fit €nitrum circa canis ortum novenis diebus totidemque ces-sat ac rursus innatat et deinde cessat. quo apparet soli €naturam esse, quae gignat, quoniam compertum est nec €soles proficere quicquam, cum cesset, nec imbres. mirum €et illud, scatebra fonticuli semper emicante lacum neque €augeri neque effluere. iis autem diebus, quibus gignitur, €si fuere imbres, salsius nitrum faciunt, aquilones deterius, €quia validius commovent limum. @@Et hoc quidem nascitur, in Aegypto autem conficitur, €multo abundantius, sed deterius, nam fuscum lapidosumque €est. fit paene eodem modo quo sal, nisi quod salinis mare €infundunt, Nilum aut[2u]2m[2n]2o nitrariis. hae [2a]2ccedente Nilo €[2r]2i[2g]2antur, decedente madent suco nitri XL diebus conti- @1 €nuis, non ut in Macedonia statis. si etiam imbres ad-€fuerunt, minus e flumine addunt, statimque ut densari €coeptum est, rapitur, ne resolvatur in nitrariis. [2h]2ic quo-€que olei natura intervenit, ad scabiem animalium utilis. ipsum autem conditum in acervis durat. mirum in lacu €Ascanio et quibusdam circa Chalcida fontibus summas €aquas dulces esse potarique, inferiores nitrosas._In nitro €optimum quod tenuissimum, et ideo spuma melior, ad €aliqua tamen sordidum, tamquam ad inficiendas purpuras €tincturasque omn[2e]2s. magnus et vitro usus, qui dicetur suo loco._Nitraria[2e]2 Aegypti circa Naucratim et Memphin €tantum solebant esse, circa Memphin deteriores. nam et €lapidescit ibi in acervis, multique sunt cumuli ea de causa €saxei. faciunt ex his vasa nec non et frequenter liquatum €cum sulpure coquentes. in carnibus quoque, quas in-€veterari volunt, illo nitro utuntur. sunt ibi nitrariae, in €quibus et rufum exit a colore terrae. @@Spumam nitri, quae maxime laudatur, antiqui nega-€bant fieri, nisi cum ros cecidisset praegnantibus nitrariis, €sed nondum parientibus; itaque non fieri incitatis, etiamsi caderet. alii acervorum fermento gigni existimavere. pro-€xima aetas medicorum aphronitrum tradidit in Asia colligi @1 €in speluncis molibus destillans_specus eos colligas vo-€cant_, dein sicca[2ri]2 sole. optimum putatur Lydium; pro-€batio, ut sit minime ponderosum et maxime friabile, colore €paene purpureo. hoc in pastillis adfertur, Aegyptium in €vasis picatis, ne liquescat; vasa quoque ea sole inarescen-€tia perficiuntur. @@Nitri probatio, ut sit tenuissimum et quam maxime €spongeosum fistulosumque. adulteratur in Aegypto calce, €deprehenditur gustu. sincerum enim statim resolvitur, ad-€ulteratum pungit calce et aspersum reddit odorem vehe-€menter. uritur in testa opertum, ne exultet. alias igni €non exilit nitrum, nihilque gignit aut alit, cum in salinis €herbae gignantur et in mari tot animalia, tantum algae. sed maiorem esse acrimoniam nitri apparet non hoc tan-€tum argumento, sed et illo, quod nitrariae calciamenta €protinus consumunt, alias salubres oculorumque claritati €utiles. in nitrariis non lippiunt; ulcera allata eo celerrime €sanantur, ibi facta tarde. ciet et sudores cum oleo per-€unctis corpusque emollit. in pane salis vice utuntur €C[2h]2al[2e]2straeo, ad raphanos Aegyptio; teneriores eos facit, @1 €sed obsonia alba et deteriora, olera viridiora. in medi-€cina autem calfacit, extenuat, mordet, spissat, siccat, ex-ulcerat, utile [2i]2is, quae evocanda sint aut discutienda et €lenius mordenda atque extenuanda, sicut in papulis pu-€sulisque. quidam in hoc usu accensum vino austero re-€stingunt atque ita trito in balneis utuntur sine oleo. su-€dores nimios inhibet cum iride arida adiecto oleo viridi. €extenuat et cicatrices oculorum et scabritias genarum cum €fico inlitum aut decoctum in passo ad dimidias partes_ item contra argema_, oculorum ungues decoctum in €passo cum mali Punici calyce; adiuvat claritatem visus €cum melle inunctum. prodest dentium dolori, ex vino €si cum pipere colluantur; item cum porro decoctum ni-€grescentes dentes, crematum dentifricio, ad colorem re-€ducit. capitis animalia et lendes necat cum Samia terra €inlitum ex oleo. auribus purulentis vino liquatum infun-€ditur, sordes eiusdem partis erodit ex aceto, sonitus et tinnitus discutit siccum additum. vitiligines albas cum €creta Cimolia aequo pondere ex aceto in sole inlitum €emendat. furunculos admixtum resinae extrahit; cum uva €alba passa nucleis eius simul tritis testium inflammationi @1 €occurrit, item eruptionibus pituitae in toto corpore cum €axungia, contraque canis morsus addita et resina inlitis. €cum aceto inlinitur sic et serpentium morsibus; phage-€daenis et ulceribus, quae serpunt aut putrescunt, cum €calce ex aceto. hydropicis cum fico tusum datur inlini-turque. discutit et tormina, si decoctum bibatur pondere €drachmae cum ruta vel aneto vel cumino. reficit lassi-€tudines cum oleo et aceto perunctorum, et contra algores €horroresque prodest manibus pedibusque confricatis cum €oleo. conprimit et pruritus suffusorum felle, maxime cum €aceto ins[2till]2atum. succurrit et venenis fungorum ex posca €potum aut, si buprestis [2h]2a[2u]2sta sit, ex aqua, vomitionesque €evocat. [2i]2is, qui sanguinem tauri biberint, cum lasere datur. in facie quoque exulcerationes sanat cum melle €et lacte bubulo. ambustis tostum, donec nigrescat, tri-€tumque inlinitur. infunditur v[2e]2sic[2a]2e et renium dolori aut €rigori corporum nervorumve doloribus. paralysi in lingua cum pane inponitur. suspiriosis in tisana sumitur. tus-€sim veterem sanat flore mixto galbano, resinae terebin-€thinae pari pondere omnium ita, ut fabae magnitudo de- @1 €voretur. coquitur dilutumque postea cum pice liquida €sorbendum in angina datur. €@@Flos eius cum oleo cypreo et articulorum doloribus þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨Ÿ˜ù‡in sole iucundus est. regium quoque morbum extenuat €in potione vini et inflationes discutit, sanguinis profluvium €e naribus sistit ex ferventi aqua vapore naribus rapto. porriginem alumine permixto tollit, alarum virus ex aqua €cottidiano fotu, ulcera ex pituita nata cera permixtum, €quo genere nervis quoque prodest. coeliacis infunditur. €perungui ante accessiones frigidas nitro et oleo multi €praecepere, sicut adversus lepras, lentigines; podagris in €balneis uti. solia nitri prosunt atrophis, opisthotonis, €tetanis._Sal nitrum sulpuri concoctum in lapidem €vertitur. @@Spongearum genera diximus in naturis €aquatilium marinorum. quidam ita distingunt: alias ex €his mares tenui fistula spissioresque, persorbentes, quae €et tinguntur in deliciis, aliquando et purpura; alias femi-€nas maioribus fistulis ac perpetuis; maribus alias duriores, €quas appellant tragos, tenuissimis fistulis atque densissi-€mis. candidae cura fiunt: e mollissimis recentes per aesta-€tem tinctae salis spuma ad lunam et pruinas sternuntur €inversae, hoc est qua parte adhaesere, ut candorem bibant. @1 animal esse docuimus, etiam cruore inhaerente. aliqui €narrant et auditu regi eas contrahique ad sonum, ex-€primentes abundantiam umoris, nec avelli petris posse, €ideo abscidi ac saniem remittere, quin et * * * eas, quae €ab aquilone sint genitae, praeferunt ceteris, nec usquam €diutius durare spiritum medici adfirmant. sic et prodesse €corporibus, quia nostro suum misceant, et ideo magis €recentes magisque umidas, sed minus in calida aqua €minusque unctas aut unctis corporibus inpositas et spis-sas minus adhaerescente[2s]2. mollissimum genus earum €penicilli. oculorum tumores sedant ex mulso inpositi, €iidem abstergendae lippitudini, utilissime e[2x]2 aqua; tenuis-€simos e[2sse]2 mollissimosque oportet. inponuntur et spon-€geae ipsae epiphoris ex posca et ex aceto calido ad capitis €dolores. de cetero recentes discutiunt, mitigant, molliunt, €veteres non glutinant vulnera. usus earum ad abstergenda, fovenda, operienda a fotu, dum aliud inponatur. ulcera €quoque umida et senilia inpositae siccant. fracturae et @1 €vulnera spongeis utilissime foventur. sanguis rapitur in €secando, ut curatio perspici possit. et ipsae vulnerum €inflammationibus inponuntur nunc siccae, nunc aceto ad-€spersae nunc vino, nunc ex aqua frigida; ex aqua vero €caelesti inpositae secta recentia non patiuntur intumescere. inponuntur et integris partibus, sed fluctione occulta labo-€rantibus, quae discutienda sit, et [2i]2is, quae apostemata €vocant, melle decocto perunctis, item articulis alias aceto €salso madidae, alias e posca; si ferveat impetus, ex aqua, €eaedem callo e salsa, at contra scorpionum ictus ex aceto. €in vulnerum curatione et sucidae lanae vicem implent ex €eadem; differentia haec, quod lanae emolliunt, spongeae coercent rapiuntque vitia ulcerum. circumligantur et hy-€dropicis siccae vel ex aqua tepida poscave, utcumque €blandiri opus est operireve aut siccare cutem. inponun-€tur et [2i]2is morbis, quos vaporari oporteat, ferventi aqua €perfusae expressaeque inter duas tabulas. sic et stomacho €prosunt et in febri contra nimios ardores, sed splenicis €e posca, ignibus sacris ex aceto efficaciores quam aliud; @1 €inponi oportet sic, ut sanas quoque partes spatiose ope-riant. sanguinis profluvium sistunt ex aceto aut frigida, €livorem ab ictu recentem ex aqua salsa calida saepius €mutata tollunt, testium tumorem doloremque ex posca. €ad canum morsus utiliter concisae inponuntur ex aceto €aut frigida aut melle, abunde subinde umectandae. Afri-€canae cinis cum porri sectivi suco sanguinem reicientibus €haustus, al[2i]2is ex frigida, prodest. idem cinis vel cum oleo vel cum aceto fronti inlitus tertianas tollit. privatim Afri-€canae ex posca tumorem discutit, omnium autem cinis €cum pice crematarum sanguinem sistit vulnerum; aliqui €raras tantum ad hoc cum pice urunt. et oculorum causa €comburuntur in cruda olla figulini operis, plurimum pro-€ficiente eo cinere contra scabritias genarum excrescentes-€que carnes et quicquid opus sit ibi destringere, spissare, explere. utilius in eo usu lavare cinerem. praestant et €strigilium vicem linteorumque adfectis corporibus. et €contra solem apte protegunt capita. medici inscitia ad €duo nomina eas redegere, Africanas, quarum firmius sit €robur, Rhodiacasque ad fovendum molliores. nunc autem €mollissimae circa muros Antiphelli urbis reperiuntur. @1 €Trogus auctor est circa Lyciam penicillos mollissimos €nasci in alto, unde ablatae sint spongeae, Polybius €super aegrum suspensos quietiores facere noctes. €@@Nunc praevertemur ad marina animalia.  Ÿôÿ@@@@{1LIBER XXXII}1 ‘@@Ventum est ad summa naturae exemplorumque €per rerum ordinem, et ipsum sua sponte occurrit in-€mensum potentiae occultae documentum, ut prorsus neque €aliud ultra quaeri debeat nec par ac simile possit inveniri, €ipsa se vincente natura, et quidem numerosis modis. quid €enim violentius mari ventisve et turbinibus ac procellis? €quo maiore hominum ingenio in ulla sui parte adiuta est €quam velis remisque? addatur his et reciproci aestus in-enarrabilis vis versumque totum mare in flumen. tamen €omnia haec pariterque eodem inpellentia unus ac parvus €admodum pisciculus, echenais appellatus, in se tenet. @1 €ruant venti licet, saeviant procellae: imperat furori vires-€que tantas compescit et cogit stare navigia, quod non €vincula ulla, non ancorae pondere inrevocabili iactae. €infrenat impetus et domat mundi rabiem nullo suo labore, non renitendo aut alio modo quam adhaerendo. hoc tan-€tulo satis est, contra tot impetus ut vetet ire navigia. €sed armatae classes inponunt sibi turrium propugnacula, €ut in mari quoque pugnetur velut e muris. heu vanitas €humana, cum rostra illa aere ferroque ad ictus armata €semipedalis inhibere possit ac tenere devincta pisciculus! €fertur Actiaco Marte tenuisse praetoriam navem Antoni €properantis circumire et exhortari suos, donec transiret €in aliam, ideoque Caesariana classis impetu maiore pro-tinus venit. tenuit et nostra memoria Gai principis ab €Astura Antium renavigantis_ut res est, etiam auspi-€calis pisciculus, siquidem novissime tum in urbem re-€versus ille imperator suis telis confossus est_, nec €longa fuit illius morae admiratio, statim causa intellecta, €cum e tota classe quinqueremis sola non proficeret, exi-€lientibus protinus qui quaererent circa navem. invenere €adhaerentem gubernaculo ostenderuntque Gaio indignanti €hoc fuisse, quod se revocaret quadringentorumque remi-gum obsequio contra se intercederet. constabat peculia-€riter miratum, quomodo adhaerens tenuisset nec idem €polleret in navigium receptus. qui tunc posteaque videre @1 €eum, limaci magnae similem esse dicunt. nos plurium €opiniones posuimus in natura aquatilium, cum de eo €diceremus, nec dubitamus idem valere omnia ea genera, €cum celebri et consecrato etiam exemplo apud Cnidiam €Venerem conchas quoque esse eiusdem potentiae credi necesse sit. e nostris quidam Latine moram appellavere €eum, mirumque, e Graecis alii lubricos partus atque pro-€cidentes continere ad maturitatem adalligat[2um]2, ut diximus, €prodiderunt, alii sale adservatum adalligatumque gravidis €partus solvere, ob id alio nomine odinolyten appellari. €quocumque modo ista se habent, quis ab hoc tenendi €navigia exemplo de ulla potentia naturae vique et effectu €in remediis sponte nascentium rerum dubitet? @@Quid? non et sine hoc exemplo per se satis esset €ex eodem mari torpedo? etiam procul et e longinquo, €vel si hasta virgave attingatur, quamvis praevalidos la-€certos torpescere, quamlibet ad cursum veloces alligari €pedes? quod si necesse habemus fateri hoc exemplo esse €vim aliquam, quae odore tantum et quadam aura corporis €sui adficiat membra, quid non de remediorum omnium €momentis sperandum est? @1 @@Non sunt minus mira quae de lepore marino tra-€duntur. venenum est aliis in potu aut cibo datus, aliis €etiam visu, siquidem gravidae, si omnino adspexerint €feminam ex eo genere dumtaxat, statim nausiant et re-€dundatione stomachi vitium fatentur ac deinde abortum €faciunt. remedio est mas ob id induratus sale, ut in þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨ ˜ˆ‡bracchialibus habeant. eadem res in mari ne tactu qui-€dem nocet. vescitur eo unum tantum animalium, ut non €intereat, mullus piscis; tenerescit tantum et inertior vi-liorque fit. homines, quibus inpactus est, piscem olent; €hoc primo argumento veneficium id deprehenditur. cetero €moriuntur totidem in diebus, quot vixerit lepus, incertique €temporis veneficium id esse auctor est Licinius Macer. €in India adfirmant non capi viventem invicemque ibi ho-€minem illi pro veneno esse ac vel digito omnino in mari €tactum mori, esse autem multo ampliorem, sicuti reliqua €animalia. @@Iuba in iis voluminibus, quae scripsit ad C. Cae-€sarem Aug. F. de Arabia, tradit mitulos ternas heminas €capere, cetos sescentorum pedum longitudinis et trecen-€torum sexaginta latitudinis in flumen Arabiae intrasse, @1 €pinguique eius mercatores negotiatos, et omnium pi-€scium adipe camelos perungui in eo situ, ut asilos ab €iis fugent odore. @@Mihi videntur mira et quae Ovidius prodidit €piscium ingenia in eo volumine, quod halieuticon in-€scribitur: scarum inclusum nassis non fronte erumpere €nec infestis viminibus caput inserere, sed aversum caudae €ictibus crebris laxare fores atque ita retrorsum repere, €quem luctatum eius si forte alius scarus extrinsecus videat, €adprehensa mordicus cauda adiuvare nisus erumpentis; €lupum rete circumdatum harenas arare cauda atque ita condi, dum transeat rete; murenam maculas adpetere €ipsas consciam teretis ac lubrici tergi, tum multiplici €flexu laxare, donec evadat; polypum hamos adpetere brac-€chiisque complecti, non morsu, nec prius dimittere, quam €escam circumroserit, aut harundine levatum extra aquam. €scit et mugil esse in esca hamum insidiasque non ignorat, €aviditas tamen tanta est, ut cauda verberando excutiat cibum. minus in providendo lupus sollertiae habet, sed €magnum robur in paenitendo. nam is, ut haesit in hamo, @1 €tumultuoso discursu laxat volnera, donec excidant insidiae. €murenae amplius devorant quam hamum, admovent denti-€bus lineas atque ita erodunt. [2an]2thias tradit idem in-€fixo hamo invertere se, quoniam sit in dorso cultellata €spina, eaque liniam praesecare. @@Licinius Macer murenas feminini tantum sexus esse €tradit et concipere e serpentibus, ut diximus_ob id €sibilo a piscatoribus tamquam a serpentibus evocari et €capi_et pinguescere, iactato fusti non interemi, easdem €ferula protinus. animam in cauda habere certum est eaque €icta celerrime exanimari, ad capitis ictum difficulter. nova-€cula pisce qui attacti sunt, ferrum olent. durissimum esse €piscium constat qui orbis vocetur; rotundus est, sine €squamis totusque capite constat._(Lolligo quotiens €cernatur extra aquam volitans, tempestates [2n]2u[2n]2t[2i]2ari)._ Trebius Niger xiphian, id est gladium, rostro mu- @1 €cronato esse, ab hoc naves perfossas mergi; in oceano €ad locum Mauretaniae, qui Cottae vocetur, non procul €Lixo flumine idem lolligines evolare ex aqua tradit tanta €multitudine, ut navigia demergant. @@E manu vescuntur pisces in pluribus quidem €Caesaris villis, sed_quae veteres prodidere in stagnis, €non piscinis, admirati_in Heloro Siciliae castello non €procul Syracusis, item in Labrayndi Iovis fonte anguillae €et inaures additas gerunt, similiter in Chio iuxta Senum €delubrum, in Mesopotamiae quoque fonte Chabura, de quo diximus, pisces. nam in Lycia Myris in fonte Apol-€linis, quem Curium appellant, ter fistula vocati veniunt €ad augurium. diripere eos carnes abiectas laetum est €consultantibus, caudis abigere dirum. Hieropoli Syriae in €lacu Veneris aedituorum vocibus parent, vocati veniunt €exornati auro, adulantes scalpuntur, ora hiantia manibus €inserendis praebent. in Stabiano Campaniae ad Herculis €petram melanuri in mari panem abiectum rapiunt, iidem €ad nullum cibum, in quo hamus sit, accedunt. @1 @@Nec illa in novissimis mira, amaros esse pisces €ad Pelen insulam et ad Clazomenas, contra scopulum Si-€ciliae ac Leptim Africae et Euboeam et Durrachium, rur-€sus ita salsos, ut possint salsamenta existumari, circa €Cephallaniam et Ampelon, Paron et Deli petras, in portu €eiusdem insulae dulces. quam differentiam pabulo con-stare non est dubium. Apion piscium maxim[2e mir]2um €esse tradit porcum, quem Lacedaemoni orthagoriscum vo-€cent; grunnire eum, cum capiatur. esse vero illam naturae €accedentiam_quod magis miremur_etiam in locis €quibusdam, adposito occurret exemplo, siquidem sal-€samenta omnium generum in Italia Beneventi refici €constat. @@Pisces marinos in usu fuisse protinus a condita €Roma auctor est Cassius Hemina, cuius verba de ea €re subiciam: "Numa constituit ut pisces, qui squa-€mosi non essent, ni pollucerent, par[2s]2imonia com-€mentus, ut convivia publica et privata cenaeque €ad pulvinaria facilius compararentur, ni qui ad €polluctum emerent pretio minus parcerent eaque €praemercarentur." @1 @@Quantum apud nos Indicis margaritis pretium €est, de quis suo loco satis diximus, tantum apud Indos €curalio; namque ista persuasione gentium constant. gigni-€tur et in Rubro quidem mari, sed nigrius, item in Per-€sico_vocatur lace_, laudatissimum in Gallico sinu €circa Stoechadas insulas et in Siculo circa Aeolias ac €Drepana. nascitur et apud Graviscas et ante Neapolim €Campaniae maximeque rubens, sed molle et ideo vilissi-mum Erythris. forma est ei fruticis, colos viridis. bacae €eius candidae sub aqua ac molles, exemptae confestim €durantur et rubescunt qua corna sativa specie atque €magnitudine. aiunt tactu protinus lapidescere, si vivat; €itaque occupari evellique retibus aut acri ferramento €praecidi, qua de causa curalium vocitatum interpretantur. €probatissimum quam maxime rubens et quam ramosissi-€mum nec scabiosum aut lapideum aut rursus inane et concavum. auctoritas bacarum eius non minus Indorum €viris quoque pretiosa est quam feminis nostris uniones €Indici. harispices eorum vatesque inprimis religiosum id €gestamen amoliendis periculis arbitrantur. ita et decore €et religione gaudent. prius quam hoc notesceret, Galli @1 €gladios, scuta, galeas adornabant eo. nunc tanta paenuria €est vendibili merce, ut perquam raro cernatur in suo orbe. surculi infantiae adalligati tutelam habere credun-€tur contraque torminum ac vesicae et calculorum mala €in pulverem igni redacti potique cum aqua auxiliantur, €simili modo ex vino poti aut, si febris sit, ex aqua som-€num adferunt_ignibus diu repugnat_, sed eodem €medicamine saepius poto tradunt lienem quoque absumi. €sanguinem reicientibus excreantibusve medetur cinis eo-€rum; miscetur oculorum medicamentis, spissat enim ac €refrigerat, ulcerum cava explet, cicatrices extenuat. @@Quod ad repugnantiam rerum attinet, quam €Graeci antipathian vocant, nihil est usquam venenatius €quam in mari pastinaca, utpote cum radio eius arbores €necari dixerimus. hanc tamen persequitur galeos, idem €et alios quidem pisces, sed pastinacas praecipue, sicut €in terra mustela serpentes_tanta est aviditas ipsius €veneni_, percussis vero ab ea medentur et hi[2c]2 quidem, sed et mullus ac laser, spectabili naturae poten-€tia, in iis quoque, quibus et in terris victus est, sicut €fibris, quos castoras vocant et castorea testes eorum. €amputari hos ab ipsis, cum capiantur, negat Sextius €diligentissimus medicinae, quin immo parvos esse sub- @1 €strictosque et adhaerentes spinae, nec adimi sine vita €animalis posse; adulterari autem renibus eiusdem, qui €sint grandes, cum veri testes parvi admodum reperiantur; praeterea ne vesicas quidem esse, cum sint geminae, quod €nulli animalium; in iis folliculis inveniri liquorem et ad-€servari sale; itaque inter probationes falsi esse folliculos €geminos ex uno nexu dependentes, quod ipsum corrumpi €fraude conicientium cummim cum sanguine aut Hammo-€niacum, quoniam Hammoniaci coloris esse debeant circum-€dati, liquore veluti mellis cerosi, odore graves, gustu amaro €et acri, friabiles. efficacissimi e Ponto Galatiaque, mox Africa. sternumenta olfactu movent. somnum conciliant €cum rosaceo et peucedano peruncto capite et per se poti €ex aqua, ob id phreneticis utiles; [2i]2idem lethargicos odoris €suffitu excitant volvarumque exanimationes vel subditu, ac þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨ ˜œ…menses et secundas cient II drachmis cum puleio ex aqua poti. medentur et vertigini, opisthotono, tremulis, spasticis, @1 €nervorum vitiis, ischiadicis, stomachicis, paralyticis, per-€unctis omnibus, vel triti ad crassitudinem mellis cum €semine viticis ex aceto ac rosaceo. sic et contra comi-€tiales sumpti, poti vero contra inflationes, tormina, venena. differentia tantum contra genera est mixturae, quippe ad-€versus scorpiones ex vino bibuntur, adversus phalangia et €araneos ex mulso ita, ut vomitione reddantur aut ut con-€tineantur cum ruta, adversus chalcidas cum myrtite, ad-€versus cerasten et presteras cum panace aut ruta ex vino, €adversus ceteras serpentes cum vino. dari binas drach-mas satis; eorum, quae adiciantur, singulas. auxiliantur €privatim contra viscum ex aceto, adversus aconitum ex €lacte aut aqua, adversus [2h]2elleborum album ex aqua mulsa €nitroque. medentur et dentibus infusi cum oleo triti in €aurem, a cuius parte doleant, aurium dolori melius, si €cum meconio. claritatem visus faciunt cum melle Attico €inunctis. cohibent singultus ex aceto. urina quoque fibri €resistit venenis et ob id in antidota additur. adservatur €autem optume in sua vesica, ut aliqui existumant. @@Geminus similiter victus in aquis terraque @1 €et testudinum effectusque par, honore habendo vel propter €excellens in usu pretium figuraeque proprietatem. sunt €ergo testudinum genera terrestres, marinae, lutariae et €quae in dulci aqua vivunt. has quidam e Graecis emy-€das appellant. @@Terrestrium carnes suffitionibus propriae magicisque €artibus refutandis et contra venena salutares produntur. €plurimae in Africa. hae ibi amputato capite pedibusque €pro antidoto dari dicuntur et e iure in cibo sumptae stru-€mas discutere, lienes tollere, item comitiales morbos. €sanguis earum claritatem visus facit, [2discutit]2 suffusiones €oculorum. et contra serpentium omnium et araneorum €ac similium et ranarum venena auxiliatur servato san-€guine in farina pilulis factis et, cum opus sit, in vino €datis. felle testudinum cum Attico melle glaucomata in-ungui prodest. scorpionum plagae instilla[2nt]2. tegimenti €cinis vino et oleo subactus pedum rimas ulceraque sanat. €squamae e summa parte derasae et in potu datae vene- @1 €rem cohibent. eo magis hoc mirum, quoniam totius tegi-€menti farina accendere traditur libidinem. urinam aliter €earum quam in vesica dissectarum inveniri posse non €arbitror et inter ea esse hoc quoque, quae portentose Magi €demonstrant, adversus aspidum ictus singularem, effica-€ciorem tamen, ut aiunt, cimicibus admixtis. ova durata €inlinuntur strumis et ulceribus frigore aut adustione factis. €sorbentur in stomachi doloribus. @@Marinarum carnes admixtae ranarum carnibus contra €salamandras praeclare auxiliantur, neque est testudine €aliud salamandrae adversius. sanguine alopeciarum in-€anitas et porrigo omniaque capitis ulcera curantur; in-€arescere eum oportet lenteque ablui. instillatur et dolori €aurium cum lacte mulierum. adversus morbos comitiales €manditur cum polline frumenti, miscetur autem sanguinis heminis III aceti hemina. datur et suspiriosis, sed [2t]2um €hemina vini additur; his et cum hordeacea farina, aceto €quoque admixto, ut sit quod devoretur fabae magnitudine; €et haec singula et matutina et vespera dantur, dein post €aliquot dies bina vespera. comitialibus instillatur ore @1 €diducto; iis, qui modice corripiantur spasmo, cum castoreo clystere infunditur. quod si dentes ter annis colluantur €testudinum sanguine, immunes a dolore fiant. et anheli-€tus discutit quasque orthopnoeas vocant; ad has in po-€lenta datur. fel testudinum claritatem oculorum facit, €cicatrices extenuat, tonsillas sedat et anginas et omnia €oris vitia, privatim nomas ibi, item testium. naribus in-€litum comitiales erigit attollitque. idem cum vernatione €anguium aceto admixto unice purulentis auribus prodest. €quidam bubulum fel admiscent decoctarum carnium testu-dinis suco, addita aeque vernatione anguium; sed vino €testudinem excocunt. oculorum utique vitia omnia fel in-€unctum cum melle emendat, suffusiones etiam marinae fel €cum fluviatilis sanguine et lacte. capillus mulierum in-€ficitur felle. contra salamandras vel sucum decoctae bi-€bisse satis est. @@Tertium genus testudinum est in caeno et paludibus €viventium. latitudo his et in dorso pectori similis nec €convexo curvata calice, ingrata visu. ex hac quoque @1 €tamen aliqua contingunt auxilia. tres namque in succensa €sarmenta coiectae dividentibus se tegumentis rapiuntur, €tum evolsae carnes earum cocuntur in congio aquae sale €modice addito; ita decoctarum ad tertias partes sucus €paralysim et articularios morbos sentientibus bibitur. de-€trahit idem fel pituitas sanguinemque vitiatum. sistitur €ab eo remedio alvus aquae frigidae potu. @@E quarto genere testudinum, quae sunt in amnibus, €divolsarum pinguia cum aizoo herba tunsa admixto un-€guento et semine lili, si ante accessiones perunguantur €aegri praeter caput, mox convoluti calidam aquam bibant, €quartanis liberare dicuntur. hanc testudinem XV luna capi €oportere, ut plus pinguium reperiatur, verum aegrum XVI €luna perungui. ex eodem genere testudinum sanguis in-stillatus cerebro capitis dolores sedat, item strumas. sunt €qui testudinum sanguinem cultro aereo supinarum capiti-€bus praecisis excipi novo fictili iubeant, ignem sacrum €cuiuscumque generis sanguine inlini, item capitis ulcera €manantia, verrucas. iidem promittunt testudinum om-€nium fimo panos discuti; et, quod incredibile dictu sit, @1 €aliqui tradunt tardius ire navigia testudinis pedem dex-€trum vehentia. @@Hinc deinde in morbos digeremus aquatilia, non €quia ignor[2e]2mus gratiorem esse universitatem animalium €maiorisque miraculi, sed hoc utilius est vitae, contributa €habere remedia, cum aliud alii prosit, aliud alibi facilius €inveniatur. @@Venenatum mel diximus ubi nasceretur. €auxilio est piscis aurata in cibo. vel si ex melle €sincero fastidium cruditasve, quae fit gravissima, incidat, €testudinem circumcisis pedibus, capite, cauda decoctam €antidotum esse auctor est Pelops, scincum Apelles. €quid esset scincus diximus, saepius vero quantum vene-ficii in menstruis mulierum. contra ea omnia auxiliatur, €ut diximus, mullus, item contra pastinacam et scor-€piones terrestres marinosque et dracones, phalangia in-€litus sumptusve in cibo, eiusdem recentis e capite cinis €contra omnia venena, privatim contra fungos. mala medi-€camenta inferri negant posse aut certe nocere stella marina €volpino sanguine inlita et adfixa limini superiori aut clavo aereo ianuae. draconis marini scorpionumque ictus €carnibus earum inpositis, item araneorum morsus sanan-€tur. in summa contra omnia venena vel potu vel ictu vel €morsu noxia sucus earum e iure decoctarum efficacissi-€mus habetur. @1 €@@Sunt et servatis piscibus medicinae, salsamentorumque €cibus prodest a serpente percussis et contra bestiarum €ictus mero subinde hausto ita, ut per satiem cibus vo-mitione reddatur, peculiariter a chalcide, ceraste aut quas €sepas vocant aut elope, dipsade percussis. contra scor-€pionem largius sumi, sed non evomi, salsamenta prodest €ita, ut sitis toleretur; et inponere plagis eadem convenit. €contra crocodilorum quidem morsus non aliud praesentius €habetur. privatim contra presteris morsum sarda prodest. inponuntur salsamenta et contra canis rabiosi; vel si non €sint ferro ustae plagae corporaque clysteribus exinanita, €hoc per se sufficit. et contra draconem marinum ex €aceto inponuntur. idem et cybio effectus. draco quidem €marinus ad spinae suae, qua ferit, venenum ipse inpositus €vel cerebro [2p]2oto prodest. @@Ranarum marinarum ex vino et aceto decoctarum €sucus contra venena bibitur, et contra ranae rubetae ve-€nenum et contra salamandras vel e fluviatilibus; si carnes €edantur iusve decoctarum sorbeatur, prosunt et contra €leporem marinum et contra serpentes supra dictos, contra scorpiones ex vino. Democritus quidem tradit, si quis €extrahat ranae viventi linguam, nulla alia corporis parte @1 €adhaerente, ipsaque dimissa in aquam inponat supra cordis €palpitationem mulieri dormienti, quaecumque interroga-þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨ ˜±…verit, vera responsuram. addunt etiamnum alia Magi, quae €si vera sint, multo utiliores vitae existumentur ranae quam €leges; namque harundine transfixis a natura per os si €surculus in menstruis defigatur a marito, adulterorum taedium fieri. carnibus earum vel in hamum additis prae-€cipue purpuras adlici certum est. iocur ranae geminum €esse dicunt abicique formicis oportere; eam partem, quam €adpetant, contra venena omnia esse pro antidoto. sunt €quae in vepribus tantum vivunt, ob id rubetarum nomine, €ut diximus, quas Graeci $FRU/NOUS& vocant, grandissimae €cunctarum, geminis veluti cornibus, plenae veneficiorum. mira de iis certatim tradunt auctores: inlatis in populum €silentium fieri; ossiculo, quod sit in dextro latere, in €aquam ferventem deiecto refrigerari vas nec postea fer-€vere nisi exempto, id inveniri abiecta rana formicis carni-€busque erosis, singula in oleum addi; esse in sinistro latere quo deiecto fervere videatur, apocynon vocari, canum €impetus eo cohiberi, amorem concitari et iurgia addito in €potionem, venerem adalligato stimulari, rursus e dextro €latere refrigerari ferventia; hoc et quartanas sanari ad-€alligato in pellicula agnina recenti aliasque febris, amorem @1 €inhiberi. ex isdem his ranis lien contra venena, quae €fiant ex ipsis, auxiliatur, iocur vero etiam efficacius. @@Est colubra in aqua vivens. huius adipem et €fel habentes qui crocodilos venentur mire adiuvari dicunt, €nihil contra belua audente, efficacius etiamnum, si herba €potamogiton misceatur._Cancri fluviatiles triti potique €ex aqua recentes seu cinere adservato contra venena om-€nia prosunt, privatim contra scorpionum ictus cum lacte €asinino, si non sit, caprino aut quocumque; addi et vinum oportet. necant eos triti cum ocimo admoti. eadem vis €contra venenatorum omnium morsus, privatim scytalen et €angues et contra leporem marinum ac ranam rubetam. €cinis eorum servatus prodest pavore potus periclitantibus €ex canis rabiosi morsu. quidam adiciunt Gentianam et €dant in vino, et si iam pavor occupaverit, pastillos vino subactos devorandos ita praecipiunt. decem vero cancris €cum ocimi manipulo adligatis omnes, qui ibi sint, scor-€piones ad eum locum coituros Magi dicunt, et cum ocimo €ipsos cineremve eorum percussis inponunt. minus in om-€nibus his marini prosunt. Thrasyllus auctor est nihil €aeque adversari serpentibus quam cancros; sues percussas €hoc pabulo sibi mederi; cum sol sit in cancro, serpentes torqueri._Ictibus scorpionum carnes et fluviatilium @1 €coclearum resistunt crudae vel coctae. quidam ob id salsas €quoque adservant. inponunt et plagis ipsis._Coracini €pisces Nilo quidem peculiares sunt, sed nos haec omnibus €terris demonstramus. carnes eorum adversus scorpiones €valent inpositae._Inter venena piscium sunt porci marini €spinae in dorso, cruciatu magno laesorum. remedio est €limus ex reliqu[2iis]2 piscium eorum corporis. @@Canis rabidi morsibus potum expavescentibus €faciem perungunt adipe vituli marini, efficacius, si me-€dulla hyaenae et oleum [2e]2 lentisco et cera miscea[2n]2tur. murenae morsus ipsarum capitis cinere sanantur. et €pastinaca contra suum ictum remedio est cinere suo ex €aceto inlito vel alterius. cibi causa extrahi debet ex €dorso eius quidquid croco simile est caputque totum; et €hanc autem et omnia testacea modice collu[2u]2n[2t]2 cibis, quia €saporis gratia perit. e lepore marino veneficium restin-€gunt poti hippocampi. contra dorycnium echini maxime €prosunt, et iis, qui sucum carpathi biberint, praecipue €e iure sumpti. et cancri marini decocti ius contra do- @1 €rycnium efficax habetur, peculiariter vero contra leporis €marini venena. @@Et ostrea adversantur isdem, nec potest videri €satis dictum esse de iis, cum palma mensarum diu iam €tribuatur illis. gaudent dulcibus aquis et ubi plurumi in-€flu[2a]2nt amnes; ideo pelagia parva et rara sunt. gignuntur €tamen et in petrosis carentibusque aquarum dulcium ad-€ventu, sicut circa Grynium et Myrinam. grandescunt si-€deris quidem ratione maxime, ut in natura aquatilium €diximus, sed privatim circa initia aestatis multo lacte praegnatia atque ubi sol penetret in vada. haec videtur €causa, quare minora in alto reperiantur; opacitas cohibet €incrementum, et tristitia minus adpetunt cibos. variantur €coloribus, rufa Hispaniae, fusca Illyrico, nigra et carne €et testa Cerceis, praecipua vero habentur in quacumque €gente spissa nec saliva sua lubrica, crassitudine potius €spectanda quam latitudine, neque in lutosis capta neque €in harenosis, sed solido vado, spondylo brevi atque non carnoso, nec fibris laciniosa ac tota in alvo. addunt €peritiores notam ambiente purpureo crine fibras, eoque €argumento generosa interpretantur calliblephara [2e]2a appel- @1 €lantes. gaudent et peregrinatione transferrique in ignotas €aquas. sic Brundisina in Averno compasta et suum reti-€nere sucum et a Lucrino adoptare creduntur. @@Haec sint dicta de corpore; dicemus et de nationibus, €ne fraudentur gloria sua litora, sed dicemus aliena lingua €quaeque peritissima huius censurae in nostro aevo fuit. €sunt ergo Muciani verba, quae subiciam: "Cyzicena €maiora Lucrinis, dulciora Brittannicis, suaviora €Medullis, acriora Ephesis, pleniora Iliciensibus, €sicciora Coryphantenis, teneriora Histricis, can-€didiora Cerceiensibus. sed his neque dulciora neque teneriora ulla esse compertum est." in In-€dico mari Alexandri rerum auctores pedalia inveniri €prodidere, nec no[2n]2 inter nos nepotis cuiusdam nomen-€clatura tridacna appellavit, tantae amplitudinis intellegi €cupiens, ut ter mordenda essent. @@Dos eorum medica hoc in loco tota dicetur: stomachum €unice reficiunt, fastidiis medentur, addiditque luxuria fri-€gus obrutis nive, summa montium et maris ima miscens. €emolliunt alvum leniter. eademque cocta cum mulso @1 €tenesmo, qui sine exulceratione sit, liberant. vesicarum €ulcera quoque repurgant. cocta in conchis suis, uti clusa invenerint, mire destillationibus prosunt. testae ostreorum €cinis uvam sedat et tonsillas admixto melle, eodem modo €parotidas, panos mammarumque duritias, capitum ulcera €ex aqua cutemque mulierum extendit; inspergitur et am-€bustis. et dentifricio placet. pruritibus quoque et erupti-€onibus pituitae ex aceto medetur. crudae si tundantur, €strumas sanant et perniones pedum. @@Purpurae quoque contra venena prosunt. et al-€gam maris theriacen esse Nicander tradit. plura eius €genera, ut diximus, longo folio et rubente, latiore alia €vel crispo. laudatissima quae in Creta insula iuxta ter-€ram in petris nascitur, tinguendis etiam lanis, ita colorem €alligans, ut elui postea non possit. e vino iubet eam dari. @@Alopecias replet hippocampi cinis nitro et adi-€pe suillo mixtus aut sincerus ex aceto, praeparat autem €saepiarum crustae farina medicamentis cutem; replet et €muris marini cinis cum oleo, item echini cum carnibus €suis cremati, fel scorpionis marini, ranarum quoque III, €si vivae in olla concrementur, cinis cum melle, melius €cum pice liquida. capillum denigrant sanguisugae, quae @1 in vino nigro diebus XXXX computuere. alii in aceti €sextariis II sanguisugarum sextarium in vase plumbeo €putrescere iubent totidem diebus, mox inlini in sole. €Sornatius tantam vim hanc tradit, ut, nisi oleum ore €contineant qui tinguent, dentes quoque [2suco]2 earum de-€nigrari dicat._Capitis ulceribus muricum vel purpura-€rum testae cinis cum melle utiliter inlinitur, conchyliorum €vel, si non uratur, farina ex aqua, doloribus castoreum €cum peucedano et rosaceo. @@Omnium piscium fluviatilium marinorumque adi-€pes liquefacti sole admixto melle oculorum claritati pluri-€mum conferunt, item castoreum cum melle. callionymi €fel cicatrices sanat et carnes oculorum supervacuas con-€sumit. nulli hoc piscium copiosius, ut existumavit Me-€nander quoque in comoediis. idem piscis et uranoscopos vocatur ab oculo, quem in capite habet. et coracini fel €excitat visum, et marini scorpionis rufi cum oleo vetere €aut melle Attico incipientes suffusiones discutit; inungui €ter oportet intermissis diebus. eadem ratio albugines €oculorum tollit. mullorum cibo aciem oculorum hebetari þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨ ˜Æ†tradunt. lepus marinus ipse quidem venenatus est, sed @1 €cinis eius in palpebris pilos inutiles evolsos cohibet. ad €hunc usum utilissimi minimi, item pectunculi salsi triti €cum cedria, ranae, quas diopetas et calamitas vocant; €earum sanguis cum lacrima vitis evolso pilo palpebris inlinatur. tumorem oculorum ruboremque saepiae cortex €cum lacte mulieris inlitus sedat et per se scabritias €emendat; invertunt ita genas et medicamentum auferunt €post paulum rosaceoque inungunt et pane inposito miti-€gant. eodem cortice et nyctalopes curantur, in farinam €trito ex aceto inlito. extrahit et squamas eius cinis. cicatrices oculorum cum melle sanat, pterygia cum sale €et cadmia singulis drachmis, emendat et albugines iumento-€rum. aiunt et ossiculo eius genas, si terantur, sanari. echini €ex aceto epinyctidas tollunt. eundem comburi cum vipe-€rinis pellibus ranisque et cinerem aspergi potionibus iubent Magi, claritatem visus promittentes. ichthyocolla appellatur €piscis, cui glutinosum est corium. idem nomen glutino €eius; hoc epinyctidas tollit. quidam ex ventre, non e €corio, fieri dicunt ichthyocollam, ut glutinum taurinum. @1 €laudatur Pontica, candida et carens venis squamisque et €quae celerrime liquescit. madescere autem debet concisa €in aqua aut aceto nocte ac die, mox tundi marinis lapi-€dibus, ut facilius liquescat. utilem eam et capitis dolori-bus adfirmant et tetanis. ranae dexter oculus dextri, €sinister laevi, suspensi e collo nativi coloris panno lippi-€tudines sanant; quod si per coitum lunae eruantur, albu-€ginem quoque, adalligati similiter in putamine ovi. reli-€quae carnes inpositae suggillationem rapiunt. cancri etiam oculos adalligatos collo mederi lippitudini dicunt. est parva €rana in harundinetis et herbis maxime vivens, muta ac €sine voce, viridis, si forte hauriatur, ventres boum disten-€dens. huius corporis umorem derasum specillis claritatem €oculis inunctis narrant adferre. et ipsas carnes doloribus €oculorum superponunt. ranas XV coiectas in fictile novum €iuncis configunt quidam sucoque earum, qui ita effluxerit, €admiscent vitis albae lacrimam atque ita palpebras emen-€dant, inutilibus pilis exemptis acu instillantes hunc sucum in vestigia evolsorum. Meges psilotrum palpebrarum €faciebat in aceto enecans putrescentes et ad hoc utebatur @1 €multis variisque per aquationes autumni nascentibus. idem €praestare sanguisugarum cinis ex aceto inlitus putatur_ €comburi eas oportet in novo vaso_, idem thynni iocur €siccatum pondere #1108 IIII cum oleo cedrino perunctis pilis €VIIII mensibus. @@Auribus utilissimum batiae piscis fel recens, sed €et inveteratum [2n]2itro, item bacchi, quem quidam mizyenem €vocant, item ca[2l]2lionymi cum rosaceo infusum vel casto-€reum cum papaveris suco. vocant et in mari peduculos €eosque tritos instillari ex aceto auribus iubent. et per €se et conchylio infecta lana magnopere prodest; quidam aceto et nitro madefaciunt. sunt qui praecipue contra €omnia aurium vitia laudent gari excellentis cyathum, mel-€lis dimidio amplius, aceti cyathum in calice novo leni €pruna decoquere subinde spuma pinnis detersa et, post-€quam desierit spumare, tepidum infundere. si tumeant €aures, coriandri suco prius mitigandas iidem praecipiunt. €ranarum adips instillatus statim dolores tollit. cancrorum €fluviatilium sucus cum farina hordeacea aurium volneribus @1 €efficacissime prodest. parotides muricum testae cinere €cum melle vel conchyliorum ex mulso curantur. @@Dentium dolores sedantur ossibus draconis marini €scariphatis gingivis, cerebro caniculae in oleo decocto ad-€servatoque, ut ex eo dentes semel anno colluantur. pasti-€nacae quoque radio scariphari gingivas in dolore utilis-€simum. contritus is et cum helleboro albo inlitus dentes €sine vexatione extrahit. salsamentorum etiam [2in]2 fictili €vase combustorum cinis addita farina marmoris inter re-media est. et cybia vetera eluta in novo vase, dein trita €prosunt doloribus. aeque prodesse dicuntur omnium sal-€samentorum spinae combustae tritaeque et inlitae. de-€cocuntur et ranae singulae in aceti heminis, ut dentes €ita colluantur contineaturque in ore sucus. si fastidium €obstaret, suspendebat pedibus posterioribus eas Sallustius €Dionysius, ut ex ore virus deflueret in acetum fervens, €idque e pluribus ranis; fortioribus stomachis ex iure €mandendas dabat. maxillaresque ita sanari praecipue €dentes putant, mobiles vero supra dicto aceto stabiliri. ad hoc quidam ranarum corpora binarum praecisis pe-€dibus in vini hemina macerant et ita collui dentium @1 €labantes iubent. aliqui totas adalligant maxillis. alii denas €in sextariis III aceti decoxere ad tertias partes, ut mo-€biles dentium stabilirent. nec non XLVI ranarum corda €in olei veteris sextario sub aereo testo discoxere, ut in-€funderent per aurem dolentis maxillae. alii iocur ranae €decoctum et tritum cum melle inposuere dentibus. omnia supra scripta ex marina efficaciora. si cariosi et faetidi €sint, cetum in furno arefieri per noctem praecipiunt, €postea tantundem salis addi atque ita fricari. enhydris €vocatur Graecis colubra in aqua vivens. huius IIII den-€tibus superioribus in dolore superiorum gingivas scari-€phant, inferiorum inferioribus; aliqui canino tantum earum €contenti sunt. utuntur et cancrorum cinere, nam muri-€cum cinis dentifricium est. @@Lichenas et lepras tollit adips vituli marini, me-€narum cinis cum mellis obolis ternis, i[2o]2cur pastinacae in €oleo coctum, hippocampi aut delphini cinis ex aqua in-€litus. exulcerationem sequi debet curatio, quae perducit €ad cicatricem. quidam delphini in fictili torrent, donec pinguitudo similis oleo fluat; hac perungunt. muricum €vel conchyliorum testae cinis maculas in facie mulierum €purgat cum melle inlitus cutemque erugat et extendit €septenis diebus inlitus ita, ut octavo candido ovorum €foveantur. muricum generis sunt quae vocant Graeci @1 €coluthia, alii coryphia, turbinata aeque, sed minora, multo €efficaciora, etiam oris halitum custodientia. ichthyocolla €erugat cutem extenditque in aqua decocta horis IIII, dein contusa et subacta ad liquorem usque mellis. ita prae-€parata in vase novo conditur et in usu IIII drachmis eius €binae sulpuris et anchusae totidem, VIII spumae argen-€teae adduntur aspersaque aqua teruntur una. sic inlita €facies post IIII horas abluitur. medetur et lentigini cete-€risque vitiis ex ossibus saepiarum cinis. idem et carnes €excrescentes tollit et umida ulcera. psoras tollit rana €decocta in heminis V aquae marinae; excoqui debet, donec sit lentitudo mellis._Fit in mari alcyoneum appellatum, €e nidis, ut aliqui existumant, alcyonum et ceycum, ut alii, €sordibus spumarum crassescentibus, alii e limo vel qua-€dam maris lanugine. quattuor eius genera: cinereum, €spissum, odoris asperi, alterum molle, lenius odore et €fere algae, tertium candidioris vermiculi, quartum pumi-cosius, spongeae putri simile. paene purpureum quod €optimum; hoc et Milesium vocatur. quo candidius autem, €hoc minus probabile est. vis eorum ut exulcerent, pur- @1 €gent. usus tostis et sine oleo. mire lepras, lichenas, €lentigines tollunt cum lupino et sulpuris II obolis. al-€cyoneo utuntur et ad oculorum cicatrices._Andreas €ad lepras cancri cinere cum oleo usus est, Attalus €thynni adipe recenti. @@Oris ulcera menarum muria et capitum cinis €cum melle sanat. strumas pungi piscis eius, qui rana €in mari appellatur, ossiculo e cauda ita, ut non volneret, €prodest. faciendum id cotidie, donec percurentur. eadem €vis est pastinacae radio et lepori marino inposito ita, ut €celeriter removeatur, echini testis contusis et ex aceto €inlitis, item scolopendrae marinae e melle, cancro fluvia-€tili contrito vel combusto ex melle. mirifice prosunt et saepiae ossa cum axungia vetere contusa et inlita. sic €et ad parotidas utuntur, et sauri piscis marini iocineri-€bus, quin et testis cadi salsamentarii tusis cum axungia €vetere, muricum cinere ex oleo ad parotidas strumasque. €_Rigor cervicis mollitur et marinis, qui pediculi vo-€cantur, drachma pota, castoreo poto cum pipere ex mulso €mixto, ranis decoctis ex oleo et sale, ut sorbeatur sucus. þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨ ˜Ùˆˆsic et opisthotono medentur et tetano, spasticis vero @1 pipere adiecto._Anginas menarum salsarum e capitibus €cinis ex melle inlitus abolet, ranarum decoctarum aceto €sucus; hic et contra tonsillas prodest. cancri fluviatiles €triti singuli in hemina aquae anginis medentur gargari-€zati, aut e vino et calida aqua poti. uvae medetur garum €coclearibus subditum. vocem siluri recentes salsive in €cibo sumpti adiuvant. @@Vomitiones mulli inveterati tritique in potione €concitant._Suspiriosis castorea cum Hammoniaci exigua €portione ex aceto mulso ieiunis utilissima potu. eadem €potio spasmos stomachi sedat ex aceto mulso caldo._ Tussim sanare dicuntur piscium modo e iure decoctae in €patinis ranae. suspensae autem pedibus, cum destillaverit €in patinas saliva earum, exinterari iubentur abiectisque €interaneis condiri. est rana parva arborem scandens at-€que ex ea vociferans; in huius os si quis expuat ip-€samque dimittat, tussi liberari narratur. praecipiunt et €cocleae crudae carnem tritam bibere ex aqua calda in €tussi cruenta. @@Iocineris doloribus * * * scorpio marinus in €vino necatus, ut inde bibatur, conchae longae carnes ex @1 €mulso potae cum aquae pari modo aut, si febres sint, ex €aqua mulsa._Lateris dolores leniunt hippocampi tosti €sumpti tetheaque similis ostreo in cibo sumpta, ischiadi-€corum muria siluri clystere infusa. dantur autem conchae €ternis obolis dilutis in vini sextariis II per dies XV. @@Alvum emollit silurus e iure et torpedo in cibo €et olus marinum simile sativo_stomacho inimicum al-€vum facillime purgat, sed propter acrimoniam cum pingui €carne coquitur_et omnium piscium ius. idem et uri-€nas ciet, e vino maxime. optimum e scorpionibus et €iulide et saxatilibus nec virus resipientibus nec pinguibus. €coci debent cum aneto, apio, coriandro, porro, additis oleo, sale. purgant et cybia vetera privatimque cruditates; €pituitas, bilem trahunt. €@@Purgant et myaces, quorum natura tota in hoc loco €dicetur. acervantur muricum modo vivuntque in algosis, €gratissimi autumno et ubi multa dulcis aqua miscetur €mari, ob id in Aegypto laudatissimi. procedente hieme amaritudinem trahunt coloremque rubrum. horum ius €traditur alvum et vesicas exinanire, interanea destringere, €omnia adaperire, renes purgare, sanguinem adipemque @1 €minuere. itaque utilissimi sunt hydropicis, mulierum €purgationibus, morbo regio, articulario, inflationibus, item €obesis, fellis pituitae [2quo]2que, pulmonis, iocineris, lienis €vitiis, rheumatismis. fauces tantum vexant vocemque ob-tundunt. ulcera, quae serpant aut sint purganda, sanant, €item carcinomata cremati ut murices; et morsus canum €hominumque cum melle, lepras, lentigines. cinis eorum €lotus emendat caligines, scabritias, albugines, gingivarum €et dentium vitia, eruptiones pituitae; et contra dorycnium aut opocarpathum antidoti vicem optinent. degenerant in €duas species: mitulos, qui salem virusque resipiunt, myiscas €quae rotunditate differunt, minores aliquanto atque hirtae, €tenuioribus testis, carne dulciores. mituli quoque ut mu-€rices cinere causticam vim habent et ad lepras, lentigines, €maculas. lavantur quoque plumbi modo ad genarum crassi-€tudines et oculorum albugines caliginesque atque in aliis €partibus sordida ulcera capitisque pusulas. carnes eorum €ad canis morsus inponuntur. @@At pelorides emolliunt alvum, item castorea in aqua €mulsa drachmis binis. qui vehementius volunt uti, addunt @1 €cucumeris sativi radicis siccae drachmam et aphronitri II. €tethea torminibus et inflationibus occurrunt. inveniuntur €haec in foliis maris sugentia, fungorum verius generis €quam piscium. eadem et tenesmum dissolvunt reniumque vitia. nascitur et in mari apsinthium, quod aliqui seri-€phum vocant, circa Taposirim maxime Aegypti, exilius €terrestri. alvum solvit et noxiis animalibus intestina €liberat_solvunt et saepiae_; in cibo datur cum oleo et sale et farina coctum. menae salsae cum felle taurino €inlitae umbilico alvum solvunt. piscium ius in patina €coctorum cum lactucis tenesmum discutit. cancri fluvia-€tiles triti et ex aqua poti alvum sistunt, urinam cient €in vino albo. ademptis bracchiis calculos pellunt III obo-€lis cum murra et iride singulis earum drachmis, ileos €et inflationes castorea cum dauci semine et petroselino €quantum ternis digitis sumatur, ex mulsi calidi cyathis €IIII, tormina vero cum aneto ex vino mixto. erythini in €cibo sumpti sistunt alvum. dysentericis medentur ranae €cum scilla decoctae ita, ut pastilli fiant, vel cor earum €cum melle tritum, ut tradit Niceratus, morbo regio €salsamentum cum pipere ita, ut reliqua carne abstineatur. @@Lieni medetur solea piscis inpositus, item tor- @1 €pedo, item rhombus; vivus dein remittitur in mare. scor-€pio marinus necatus in vino vesicae vitia et calculos sanat, €lapis, qui invenitur in scorpionis marini cauda, pondere €oboli potus, enhydridis iecur, blendiorum cinis cum ruta. €inveniuntur et in bacchi piscis capite ceu lapilli; hi poti €ex aqua calculosis praeclare medentur. aiunt et urticam €marinam in vino potam prodesse, item pulmonem mari-num decoctum in aqua. ova saepiae urinam movent re-€niumque pituitas extrahunt. rupta, convolsa cancri fluvia-€tiles triti in asinino maxime lacte sanant, echini vero €cum spinis suis contusi et e vino poti calculos_modus €singulis hemina; bibitur, donec prosit_et alias in cibis €ad hoc proficiunt. purgatur vesica et pectinum cibo. ex €[2i]2is mares alii $DO/NAKAS& vocant, alii $AU)LOU/S&, feminas $O)/NUXAS&. €urinam mares movent. dulciores feminae sunt et uni-€colores. [Saepiae quoque ova urinam movent et renes €purgant]. @@Enterocelicis lepus marinus inlinitur tritus cum €melle. iecur aquaticae colubrae, item hydri tritum potum-€que calculosis prodest. ischiadicos liberant salsamenta e €siluro infusa clysterio, evacuata prius alvo, sedis attritus @1 €cinis e capite mugilum et mullorum; comburuntur autem in fictili vase, inlini cum melle debent. item capitis €menarum cinis et ad rhagadas et ad condylomata utilis, €sicut pelamydum salsarum capitum cinis vel cybiorum €cum melle. torpedo adposita procidentis interanei mor-€bum ibi coercet. cancrorum fluviatilium cinis ex oleo €et cera rimas in eadem parte emendat, idem et marini €cancri pollent. @@Panos salsamenta coracino[2rum]2 discutiunt, sciae-€nae interanea et squamae combustae, scorpio in vino de-€coctus ita, ut foveantur ex illo. at echinorum testae €contusae et ex aqua inlitae incipientibus panis resistunt, €muricum vel purpurarum cinis utroque modo, sive discu-€tere opus sit incipientes sive concoctos emittere. quidam €ita componunt medicamentum: cerae et turis drachmas €XX, spumae argenti XXXX, cineris muricum X, olei ve-teris heminam. prosunt per se salsamenta cocta, cancri €fluviatiles triti; [2ad]2 verendorum pusulas cinis e capite €menarum, item carnes decoctae et inpositae, similiter €percae salsae e capite cinis melle addito, pelamydum capitis cinis aut squatinae cutis combustae. haec est @1 €qua diximus lignum poliri, quoniam et a mari fabriles €usus exeunt. prosunt et zmarides inlitae, item muricum €vel purpurarum testae cinis cum melle, efficacius crema-€tarum cum carnibus suis. carbunculos verendorum pri-€vatim salsamenta cocta cum melle restingunt. testem, si €descenderit, coclearum spuma inlini volunt. @@Urinae incontinentiam hippocampi tosti et in €cibo saepius sumpti emendant, ophidion pisciculus congro €similis cum lili radice, pisciculi minuti ex ventre eius, €qui devoraverit, exempti cremati ita, ut cinis eorum €bibatur ex aqua. iubent et cocleas Africanas cum sua €carne comburi cineremque ex vino Signino dari. @@Podagris articulariisque morbis utile est oleum, €in quo decocta sint ranarum intestina, et rubetae cinis €cum adipe vetere. quidam et hordei cinerem adiciunt €trium rerum aequo pondere. iubent et lepore marino €recenti podagram fricari, fibrinis quoque pellibus calceari, €maxime Pontici fibri, item vituli marini, cuius et adips €prodest isdem, nec non et bryon, de quo diximus, lac-tucae simile, rugosioribus foliis, sine caule. natura ei €styptica, inpositumque lenit impetus podagrae. item alga, þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨ ˜ïƒde qua et ipsa dictum est. observatur in ea, ne arida €inponatur._Perniones emendat pulmo marinus, cancri @1 €marini cinis ex oleo, item fluviatiles triti ustique, cinere €et ex oleo subact[2o]2, siluri adips._In articulis morbo-€rum impetus sedant ranae subinde recentes inpositae; €quidam dissectas iubent inponi._Corpus auget ius €mitulorum et concharum. @@Comitiales, ut diximus, coagulum vituli marini €bibunt cum lacte equino asinaeve aut cum Punici suco, €quidam ex aceto mulso. nec non aliqui per se pilulas €devorant. castoreum in aceti mulsi cyathis III ieiunis €datur, iis vero, qui saepius corripiantur, clystere infusum €mirifice prodest. castorei drachmae II esse debebunt, €mellis et olei sextarius et aquae tantundem. ad prae-€sens vero correptis olfactu subvenit cum aceto. datur €et mustelae marinae i[2o]2cur, item muris, vel testudinum €sanguis. @@Febrium circuitus tollit iocur delphini €gustatum ante accessiones. hippocampi necantur in rosa-€ceo, ut perunguantur aegri frigidis febribus, et ipsi ad-€alligantur aegris. item ex asello pisce lapilli, qui plena €luna inveniuntur in capite, alligantur in linteolo. phagri €fluviatilis longissimus dens capillo adalligatus ita, ut V €diebus eum, qui adalligaverit, non cernat aeger, ranae in €trivio decoctae oleo abiectis carnibus perunctos liberant @1 quartanis. sunt qui strangulatas in oleo ipsas clam ad-€alligent oleoque eo perunguant. cor earum adalligatum €frigora febrium minuit et oleum, in quo intestina de-€cocta sint. maxime autem quartanis liberant ablatis un-€guibus ranae a[2e]2que adalligatae et rubeta, si iocur eius €vel cor adalligetur in panno leucophaeo. cancri fluviatiles €triti in oleo et aqua perunctis ante accessiones in febri-bus prosunt; aliqui et piper addunt. alii decoctos ad €quartas in vino e balineo egressis bibere suadent in quar-€tanis, aliqui vero sinistrum oculum devorare. Magi oculis €eorum ante solis ortum adalligatis aegro ita, ut caecos dimittant in aquam, tertianas abigi promittunt. eosdem €oculos cum carnibus lusciniae in pelle cervina inligatos €praestare vigiliam somno fugato tradunt. in lethargum €vergentibus coagulo ballaenae aut vituli marini ad ol-€factum utuntur. alii sanguinem testudinis lethargicis in-€linunt. tertianis mederi dicitur et spondylus percae ad-€alligatus, quartanis cocleae fluviatiles in cibo recentes; €quidam ob id adservant sale, ut dent tritas in potu. @@Strombi in aceto putrefacti lethargicos excitant €odore. prosunt et cardiacis. cachectis, quorum corpus €macie conficitur, tethea utilia sunt cum ruta ac melle._ @1 €Hydropicis medetur adips delphini liquatus et cum vino €potus. gravitati saporis occurritur tactis naribus unguento €aut odoribus vel quoquo modo opturatis. strombi quoque €carnes tritae et in mulsi III heminis pari modo aquae €aut, si febres sint, ex aqua mulsa datae proficiunt, item sucus cancrorum fluviatilium cum melle, rana quoque €aquatica in vino vetere et farre decocta ac pro cibo €sumpta ita, ut bibatur ex eodem vase, vel testudo decisis €pedibus, capite, cauda et intestinis exemptis, reliqua carne €ita condita, ut citra fastidium sumi possit._Cancri €fluviatiles ex iure sumpti et phthisicis prodesse traduntur. @@Adusta sanantur cancri marini vel fluviatilis €cinere ex oleo; ic[2h]2thyocolla, ranarum cinere ea, quae €ferventi aqua combusta sint; haec curatio etiam pilos €restituit. [2ite]2m cancrorum fluviatilium cinere putant uten-€dum cum cera et adipe ursino. prodest et fibrinarum €pellium cinis._Ignes sacros restingunt ranarum viven-€tium ventres inpositi, pedibus posterioribus pronas ad-€alligari iubent, ut crebriore anhelitu prosint. utuntur et €silurorum salsamenti capitum cinere ex aceto._Pruri-€tum scabiemque non hominum modo, sed et quadripedum €efficacissime sedat iecur pastinacae decoctum in oleo. @@Nervos vel praecisos purpurarum callum, quo €se operiunt, tusum glutinat. tetanicos coagulum vituli @1 €adiuvat ex vino potum oboli pondere, item ichthyocolla, €tremulos castoreum, si ex oleo perunguantur. mullos in €cibo inutiles nervis invenio. @@Sanguinem fieri piscium cibo putant, sisti po-€lypo tuso inlito, de quo et haec traduntur: muriam ipsum €ex sese emittere et ideo non debere addi in coquendo, €secari harundine, ferro enim infici vitiumque trahere €natura dissidente. ad sanguinem sistendum et ranarum inlinunt cinerem vel sanguinem arefactum. quidam ex €ea rana, quam Graeci calamiten vocant, quoniam inter €harundines fruticesque vivat, minima omnium et viridis-€sima, sanguinem cineremve fieri iubent, aliqui et nascen-€tium ranarum in aqua, quibus adhuc cauda est, in calice €novo combustarum cinerem, si per nares fluat, infercien-dum. diversus hirudinum, quas sanguisugas vocant, ad €extrahendum sanguinem usus est. quippe eadem ratio €earum, quae cucurbitarum medicinalium, ad corpora le-€vanda sanguine, spiramenta laxanda iudicatur, sed vitium, €quod admissae semel desiderium faciunt circa eadem tem- @1 €pora anni semper eiusdem medicinae. multi podagris €quoque admittendas censuere. decidunt satiatae et pon-€dere ipso sanguinis detractae aut sale adspersae; aliquando €tamen relinquunt adfixa capita, quae causa volnera insana-€bilia facit et multos interemit, sicut Messalinum e consu-€laribus patriciis, cum ad genu admisisset, in ve[2ne]2ni virus remedio verso. maxime rufae ita formidantur; ergo su-€gere orsas forficibus praecidunt, ac velut siphonibus €defluit sanguis, paulatimque morientium capita se con-€trahunt, nec relinquuntur. natura earum adversatur cimi-€cibus, suffitu necat eos._Fibrinarum pellium cum €pice liquida combustarum cinis narium profluvia sistit €suco porri mollitus. @@Extrahit corpori tela inhaerentia saepiarum testae €cinis, item purpurarum testae ex aqua, salsamentorum €carnes, cancri fluviatiles triti, siluri fluviatilis, qui et alibi €quam in Nilo nascitur, carnes inpositae, recentis sive salsi. €eiusdem cinis extrahit, adips et cinis spinae eius vicem €spodii praebet. @@Ulcera, quae serpunt, et quae in iis excrescunt @1 €capitis menarum cinis vel siluri coercet, carcinomata per-€carum capita salsarum, efficacius si cinere earum misceatur €sal et cunila capitata oleoque subigantur. cancri marini €cinis usti cum plumbo carcinomata compescit. ad hoc et €fluviatilis sufficit cum melle lineaque lanugine; aliqui ma-€lunt alumen melque misceri cineri. phagedaenae siluro €inveterato et cum sandaraca trito, cacoe+the et nomae et €putrescentia cybio vetere sanantur; vermes innati rana-rum felle tolluntur. fistulae aperiuntur siccanturque sal-€samentis cum linteolo inmissis, intraque alterum diem €callum omnem auferunt et putrescentia ulcerum quaeque €serpant emplastri modo subacta et inlita. et allex purgat €ulcera in linteolis concerptis, item echinorum testae cinis. €carbunculos coracinorum salsamenta inlita discutiunt, item €mullorum salsamenti cinis_quidam capite tantum utuntur €cum melle_vel coracinorum carnes. muricum cinis cum €oleo tumores tollit, cicatrices fel scorpionis marini. @@Verrucas tollit glani iocur inlitum, capitis me-€narum cinis cum alio tritus_ad thymia crudis utuntur_, €fel scorpionis marini rufi, zmarides tritae inlitae, allex €defervefacta. unguium scabritiam cinis e capite menarum €extenuat. @@Mulieribus lactis copiam facit glauciscus e iure €sumptus et zmarides cum tisana sumptae vel cum feni- @1 €culo decoctae. mammas ipsas muricum vel purpurae testa-€rum cinis cum melle efficaciter sanat, item cancri inliti €fluviatiles vel marini. pilos in mamma muricum carnes €inpositae tollunt. squatinae inlitae crescere mammas non €patiuntur. delphini adipe linamenta [2inlita]2 accensa excitant €volva strangulata oppressas, item strombi in aceto putre-facti. percarum vel menarum capitis cinis sale admixto €et cunila oleoque volvae medetur, suffitione quoque se-€cundas detrahit. item vituli marini adips instillatur igni €naribus intermortuarum volvae vitio, coagulo eiusdem in €vellere inposito. pulmo marinus alligatus purgat egregie €profluvia, echini viventes tusi et in vino dulci poti sistunt et cancri fluviatiles triti in vino potique. item siluri þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨ ›ƒ‚suffitu, praecipue Africi, faciliores partus facere dicuntur, €cancri ex aqua poti profluvia sistere, ex hysopo purgare. €et si partus strangulet, similiter poti auxiliantur. eosdem €recentes vel aridos bibunt ad partus continendos. Hip-€pocrates et ad purgationes mortuosque partus utitur €illis, cum quinis lapathi radice rutaeque et fuligine trita et in mulso data potui. iidem in iure cocti cum lapatho €et apio menstruas purgationes expediunt lactisque uber-€tatem faciunt, iidem in febri, quae sit cum capitis do- @1 €loribus et oculorum palpitatione, mulieribus in vino austero €dati prodesse dicuntur. castoreum ex mulso potum pur-€gationibus prodest contraque volvam olfactum cum aceto et pice aut subditum pastillis. ad secundas etiam uti €eodem prodest cum panace in IIII cyathis vini et a fri-€gore laborantibus ternis obolis. sed si castoreum fibrumve €supergrediatur gravida, abortum facere dicitur et pericli-€tari partu, si superferatur. mirum est et quod de tor-€pedine invenio, si capiatur, cum luna in libra sit, triduoque €adservetur sub diu, faciles partus facere postea, quotiens €inferatur. adiuvare et pastinacae radius adalligatus um-€bilico existumatur, si viventi ablatus sit, ipsa in mare dimissa. invenio apud quosdam ostraceum vocari quod €aliqui onychen vocent; hoc suffitum volvae poenis mire €resistere; odorem esse castorei, meliusque cum eo ustum €proficere; vetera quoque ulcera et cacoe+the eiusdem cinere €sanari. nam carbunculos et carcinomata in muliebri parte €praesentissimo remedio sanari tradunt cancro femina cum €salis flore contuso post plenam lunam et ex aqua inlito. @@Psilotrum est thynni sanguis, fel, iocur, sive €recentia sive servata, iocur etiam tritum mixtoque cedr[2i]2o €plumbea pyxide adservatum. ita pueros mangonicavit Salpe @1 €obstetrix. eadem vis pulmoni[2s]2 marini, leporis marini san-€guine et felle vel si in oleo lepus hic necetur. * * * cancri, €scolopendrae marinae cinis cum oleo, urtica marina trita €ex aceto scillit[2e]2, torpedinis cerebrum cum alumine inlitum XVI luna. ranae parvae, quam in oculorum curatione €descripsimus, sanies efficacissimum psilotrum est, si re-€cens inlinatur, et ipsa arefacta ac tusa, mox decocta III €heminis ad tertias vel in oleo decocta aereis vasis. eadem €mensura alii ex XV ranis conficiunt psilotrum, sicut in €oculis diximus. sanguisugae quoque tostae in vase fictili €et ex aceto inlitae eundem contra pilos habent effectum. €[Hic suffitus urentium eas necat cimices]. inu[2n]2ct[2o]2 casto-€reo quoque cum melle pro psilotro usi pluribus diebus €reperiuntur. in omni autem psilotro evellendi prius €sunt pili. @@Infantium gingivis dentitionibusque plurimum €confert delphini cum melle dentium cinis et si ipso dente €gingivae tangantur. adalligatus idem pavores repentinos €tollit. idem effectus et caniculae dentis. ulcera vero, quae €in auribus aut ulla parte corporis fiant, cancrorum fluvia-tilium sucus cum farina hordeacea sanat. et ad reliquos @1 €morbos triti in oleo perunctis prosunt. siriasim infantium €spongea frigida cerebro umefacto rana inversa adalligata €efficacissime sanat. aridam inveniri adfirmant. €@@Mullus in vino necatus vel piscis rubellio vel €anguillae II, item uva marina in vino putrefacta iis, qui €inde biberint, taedium vini adfert. @@Venerem inhibet echeneis, hippopotamii frontis €e sinistra parte pellis in agnina adalligata, fel torpedinis €vivae genitalibus inlitum. concitant coclearum fluviatilium €carnes sale adservatae et in potu ex vino datae, erythini €in cibo sumpti, i[2o]2cur ranae diopetis vel calamitis in pelli-€cula gruis adalligatum vel dens crocodili maxillaris ad-€nexus bracchio vel hippocampus vel nervi rubetae dextro €lacerto adalligati. amorem finit in pecoris recenti corio €rubeta adalligata. @@Equorum scabiem ranae decoctae in aqua ex-€tenuant, donec inlini possint. aiunt ita curatos non repeti €postea._Salpe negat canes latrare, quibus in offa rana €viva data sit. €@@Inter aquatilia dici debet et calamochnus, Latine €adarca appellata. nascitur circa harundines tenues e spu-€ma aquae dulcis ac marinae, ubi se miscent. vim habet @1 €causticam, ideo acopis utilis et contra perfrictionum vitia. tollit et mulierum lentigines in facie. et calami simul €dici debent: phragmitis radix recens tusa luxatis medetur €et spinae doloribus ex aceto inlita, Cyprii vero, qui et €donax vocatur, cortex alopeciis medetur ustus et ulceri-€bus veteratis, folia extrahendis quae infixa sint corpori et €igni sacro. paniculae flos aures si intravit, exsurdat. €@@Sepiae atramento tanta vis est, ut in lucerna[2m]2 addito €Aethiopas videri ablato priore lumine Anaxilaus tradat._ €Rubeta excocta aqua potui data suum morbis medetur vel €cuiuscumque ranae cinis._Pulmone marino si confri-€cetur lignum, ardere videtur adeo, ut baculum ita prae-€luceat._ @@Peractis aquatilium dotibus non alienum €videtur indicare per tot maria, tam vasta et tot milibus €passuum terrae infusa extraque circumdata mensura, paene €ipsius mundi quae intellegatur, animalia centum quadra-€ginta quattuor omnino generum esse eaque nominatim €complecti, quod in terrestribus volucribusque fieri non @1 quit. neque enim omnis Indiae Aethiopiaeque aut Scy-€thiae desertorumve novimus feras aut volucres, cum ho-€minum ipsorum multo plurimae sint differentiae, quas €invenire potuimus. accedat his Taprobane insulaeque aliae €[2at]2que aliae oceani fabulose narratae. profecto conveniet €non posse omnia genera in contemplationem universam €vocari. at, Hercules, in tanto mari oceanoque quae nas-€cuntur certa sunt, notioraque, quod miremur, quae pro-€fundo natura mersit. @@Ut a beluis ordiamur, arbores, physeteres, ballaenae, €pistrices, Tritones, Nereides, elephanti, homines qui ma-€rini vocantur, rotae, orcae, arietes, musculi et alii piscium €forma arietes, delphini celebresque Homero vituli, luxu-€riae vero testudines et medicis fibri_quorum generis €lutras nusquam mari accepimus mergi, tantum marina dicentes_, iam caniculae, drinones, cornutae, gladii, €serrae, communesque terrae, mari, amni hippopotami, €crocodili, et amni tantum ac mari thynni, thynnides, si-€luri, coracini, percae. €@@Peculiares autem maris acipenser, aurata, asellus, €acharne, aphye, alopex, anguilla, araneus, boca, batia, @1 €bacchus, batrachus, belonae, quos aculeatos vocamus, balanus, corvus, citharus, rhomborum generis pessimus, €chalcis, [2c]2obio, call[2a]2ri[2a]2s, asellorum generis, ni minor esset, €colia[2e]2 sive Parianus sive Sexitanus a patria Baetica, la-€certorum minimi, ab iis no[2s]2tr[2at]2es, cybium_ita vocatur €concisa pelamys, quae post XL dies a Ponto in Maeotim €revertitur_, cordyla_et haec pelamys pusilla; cum €in Pontum a Maeotide exit, hoc nomen habet_, can-€tharus, callionymus sive uranoscopos, cinaedi, soli piscium lutei, cnide, quam nos urticam vocamus, cancrorum genera, €chemae striatae, chemae leves, chemae peloridum generis, €varietate distantes et rotunditate, chemae glycymarides, €quae sunt maiores quam pelorides, coluthia sive coryphia, @1 €concharum genera, inter quae et margaritiferae, cochloe, €quorum generis pentadactyli, item helices (ab aliis actino-€phoroe dicuntur), quibus radii; * * * cantant_extra haec sunt rotundae in oleario usu cocleae_, cucumis, €cynops, cammarus, cynosdexia, draco_quidam aliud €volunt esse dracunculum; est autem gerriculae amplae €similis, aculeos in branchiis habet ad caudam spectantes; €sic [2u]2t scorpio laedit, dum manu tollitur_erythinus, €echenais, echinus, elephanti locustarum generis nigri, €pedibus quaternis bisulcis_praeterea bracchia [2iis]2 II €binis articulis singulisque forcipibus denticulatis_, fabri €sive zae[2i]2, glauciscus, glanis, gonger, g[2e]2rres, galeos, garos, hippos, hippuros, hirundo, halipleumon, hippocampos, @1 €hepar, ictinus, iulis, lacertorum genera, lolligo volitans, €locustae, lucerna, [2l]2elepris, lamirus, lepus, leones, quorum €bracchia cancris similia sunt_reliqua pars locustae_, €mullus, merula inter saxatiles laudata, mugil, melanurus, €mena, maeot[2e]2s, murena, mys, mitulus, myiscus, murix, €oculata, ophidion, ostreae, otia, orcynus_hic est pela-þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨ ›•ˆˆmydum generis maximus neque ipse redit in Maeotim, similis tritomi, vetustate melior_, orbis, orthagoriscus, €phager, phycis saxatilium qu[2a]2e[2dam]2, pelamys_earum €generis maxima apolectum vocatur, durius tritomo_, €porcus, p[2h]2thir, passer, pastinaca, polyporum genera, €pectines_maximi et in his nigerrimi aestate laudatis-€simi, hi autem Mytilenis, Tyndaride, Salonis, Altini, C[2h]2ia €in insula, Alexandriae in Aegypto_, pectunculi, pur- @1 €purae, pegrides, pina, pinoteres, rhine, quem squatum vocamus, rhombus, scarus, principalis hodie, solea, sargus, €squilla, sarda_ita vocatur pelamys longa ex oceano €veniens_, scomber, salpa, sorus, scorpaena, scorpio, €sala[2x]2, sciaena, sciadeus, scolopendra, [2s]2myrus, sepia, strom-€bus, solen sive aulos sive donax sive onyx sive dactylus, €spondyl[2i]2, smarides, stellae, spongeae, turdus, inter saxa-€tiles nobilis, thynnis, thranis, quem alii xiphian vocant, €thr[2i]2ssa, torpedo, tethea, tritomum pelamydum generis €magni, ex quo terna cybia fiunt, veneria, uva, xiphias. @@His adiciemus ab Ovidio posita [2a]2nim[2ali]2a, quae €apud neminem alium reperiuntur, sed fortassis in Ponto €nascentia, ubi id volumen supremis suis temporibus in-€choavit: bovem, [2c]2er[2c]2yrum in scopulis viventem, orph[2u]2m @1 €rubentemque erythinum, iulum, pictas mormyras aureique €coloris chrysophry[2n]2, praeterea p[2e]2r[2ca]2m, tragum et placen-tem cauda m[2e]2la[2nu]2rum, epodas lati generis. praeter haec €insignia piscium tradit: channen ex se ipsam concipere, €glaucum aestate numquam apparere, pompi[2l]2um, qui semper €comitetur navium cursus, chromin, qui nidificet in aquis. €helopem dicit esse "nostris incognitum undis," ex quo €apparet falli eos, qui eundem acipenserem existimaverint. €helopi palmam saporis inter pisces multi dedere. @@Sunt praeterea a nullo auctore nominati. sudis Latine €appellatur, Graece sphyr[2a]2en[2a]2, rostro similis nomini, magni-€tudine inter amplissimos; rarus is et non degenerat. ap-€pellantur et pernae concharum generis, circa Pontias in-€sulas frequentissimae. stant velut suillum cru[2s]2 e longo in @1 €harena defixae hiantesque, qua latitudo est, pedali non €minus spatio cibum venantur; dentes circuitu marginum €habent pectinatim spissatos; intus spondyli grandis caro €est. et hyaenam piscem vidi in Aenaria insula captum. €_Exeunt praeter haec et purgamenta aliqua relatu in-€digna et algis potius adnumeranda quam animalibus.  Ÿôÿ@@@@{1LIBER XXXIII}1 ‘@@Metalla nunc ipsaeque opes et rerum pretia di-€centur, tellurem intus exquirente cura multiplici modo, €quippe alibi divitiis foditur quaerente vita aurum, argen-€tum, electrum, aes, alibi deliciis gemmas et parietum [2l]2i-€g[2n]2orumque pigmenta, alibi temeritati ferrum, auro etiam €gratius inter bella caedesque. persequimur omn[2e]2s eius €fibras vivimusque super excavatam, mirantes dehiscere €aliquando aut intremescere illam, ceu vero non hoc in-dignatione sacrae parentis exprimi possit. imus in viscera @1 €et in sede manium opes quaerimus, tamquam parum €benigna fertilique qua calcatur. et inter haec minimum €remediorum gratia scrutamur, quoto enim cuique fodiendi €causa medicina est? quamquam et hoc summa sui parte €tribuit ut fruges, larga facilisque in omnibus, quaecumque prosunt. illa nos peremunt, illa nos ad inferos agunt, €quae occultavit atque demersit, illa, quae non nascuntur €repente, ut mens ad inane evolans reputet, quae deinde €futura sit finis omnibus saeculis exhauriendi eam, quo €usque penetratura avaritia. quam innocens, quam beata, €immo vero etiam delicata esset vita, si nihil aliunde €quam supra terras concupisceret, breviterque, nisi quod €secum est! @@Eruitur aurum et chrysocolla iuxta, ut pretiosior €videatur, nomen ex auro custodiens. parum enim erat €unam vitae invenisse pestem, nisi in pretio esset auri €etiam sanies. quaerebat argentum avaritia; boni con-€suluit interim invenisse minium rubentisque terrae ex-€cogitavit usum. heu prodiga ingenia, quot modis auximus €pretia rerum! accessit ars picturae, et aurum argentumque €caelando carius fecimus. didicit homo naturam provocare. €auxere et artem vitiorum inritamenta; in poculis libidines @1 caelare iuvit ac per obscenitates bibere. abiecta deinde €sunt haec a[2c]2 sordere coepere, [2u]2t auri argentique nimium €fuit. murrina ex eadem tellure et crystallina effodimus, €quibus pretium faceret ipsa fragilitas. hoc argumentum €opum, haec vera luxuriae gloria existimata est, habere €quod posset statim perire totum. nec hoc fuit satis. €turba gemmarum potamus et zmaragdis teximus calices, €ac temulentiae causa tenere Indiam iuvat. aurum iam accessio est, utinamque posset e vita in totum €abdicari [sacrum fame, ut celeberrimi auctores dixere] €proscissum conviciis ab optimis quibusque et ad perni-€ciem vitae repertum, quanto feliciore aevo, cum res ipsae €permutabantur inter sese, sicut et Troianis temporibus €factitatum Homero credi convenit! ita enim, ut opinor, commercia victus gratia invecta. alios coriis boum, alios €ferro captivisque res emptitasse tradit. qua[2re]2, quamquam €ipse iam mirator auri, pec[2ore]2 aestimationes rerum ita €fecit, ut C boum arma aurea permutasse Glaucum diceret @1 €cum Diomedis armis VIIII boum. ex qua consuetudine €multa legum antiquarum pecore constat etiam Romae. @@Pessimum vitae scelus fecit qui primus induit €digitis, nec hoc quis fecerit traditur. nam de Prometheo €omnia fabulosa arbitror, quamquam illi quoque ferreum €anulum dedit antiquitas vinculumque id, non gestamen, €intellegi voluit. Midae quidem anulum, quo circumacto €habentem nemo cerneret, quis non etiam fabulosiorem fateatur? manus et prorsus sinistrae maximam auctori-€tatem conciliavere auro, non quidem Romanae, quarum €in more ferrei erant [2u]2t virtutis bellicae insigne. de regi-€bus Romanis non facile dixerim. nullum habet Romuli €in Capitolio statua nec praeter Numae Serviique Tullii €alia ac ne Lucii quidem Bruti. hoc in Tarquiniis maxime €miror, quorum e Graecia fuit origo, unde hic anulorum €usus venit, quamquam etiam nunc Lacedaemone ferreo utuntur. sed a Prisco Tarquinio omnium primo filium, €cum in praetextae annis occidisset hostem, bulla aurea €donatum constat, unde mos bullae duravit, ut eorum, qui €equo meruissent, filii insigne id haberent, ceteri lorum; €et ideo miror Tarquinii eius statuam sine anulo esse. €quamquam et de nomine ipso ambigi video. Graeci a €digitis appellavere, apud nos prisci ungulum vocabant, @1 postea et Graeci et nostri symbolum. longo certe tem-€pore ne senatum quidem Romanum habuisse aureos mani-€festum est, siquidem iis tantum, qui legati ad exteras €gentes ituri essent, anuli publice dabantur, credo, quo-€niam ita exterorum honoratissimi intellegebantur. neque €aliis uti mos fuit quam qui ex ea causa publice accepis-€sent, volgoque sic triumphabant et, cum corona ex auro €Etrusca sustineretur a tergo, anulus tamen in digito fer-€reus erat aeque triumphantis et servi [2p]2ra[2e]2 se coronam sustinentis. sic triumphavit de Iugurtha C. Marius aureum-€que non ante tertium consulatum sumpsisse traditur. ii €quoque, qui ob legationem acceperant aureos, in publico €tantum utebantur iis, intra domos vero ferreis, quo argu-€mento etiam nunc sponsae muneris vice ferreus anulus €mittitur, isque sine gemma. equidem nec Iliacis tempori-€bus ullos fuisse anulos video. nusquam certe Homerus €dicit, cum et codicillos missitatos epistularum gratia in-€dicet et conditas arcis vestes ac vasa aurea argenteaque €et eas colligatas nodi, non anuli, nota. sortiri quoque €contra provocationes duces non anulis tradit, fabricae €etiam deum fibulas et alia muliebris cultus, sicut inaures, in primordio factitasse, sine mentione anulorum. et quis- @1 €quis primus instituit, cunctanter id fecit: laevis manibus €latentibusque induit, cum, si honos securus fuisset, dextra €fuerit ostentandus. quodsi inpedimentum potuit in eo ali-€quod intellegi, etiam serioris usus argumentum es[2s]2et: €maius in laeva fuisset, qua scutum capitur. est quidem €apud eundem Homerum virorum crinibus aurum in-€plexum; ideo nescio an prior usus feminis coeperit. þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨¡˜Ž@@Romae ne fuit quidem aurum nisi admodum €exiguum longo tempore. certe cum a Gallis capta urbe €pax emeretur, non plus quam mille pondo effici potuere. €nec ignoro MM pondo auri perisse Pompeii III co[2n]2s[2ulatu]2 €e Capitolini Iovis solio a Camillo ibi condita, et ideo a €plerisque existimari MM pondo collata. sed quod accessit, €ex Gallorum praeda fuit detractumque ab iis in parte captae urbis delubris_Gallos cum auro pugnare solitos €Torquatus indicio est_; apparet ergo Gallorum templo-€rumque tantundem nec amplius fuisse. quod quidem in €augurio intellectum est, cum Capitolinus duplum reddi-€disset. illud quoque obiter indicari convenit_etiam €de anulis sermonem repetivimus_, aedituum custodiae €eius conprehensum fracta in ore anuli gemma statim ex- @1 pirasse et indicium ita extinctum. ergo ut maxime MM €tantum pondo, cum capta est Roma, anno CCCLXIIII fuere, €cum iam capitum liberorum censa essent DLXXIII. €[2in]2 eadem post annos CCCVII, quod ex Capitolinae aedis €incendio ceterisque omnibus delubris C. Marius filius €Praeneste detulerat, pondo, quae sub eo titulo in €triumpho transtulit Sulla et argenti . idem ex reliqua €omni victoria pridie transtulerat auri pondo , argenti €p. . @@Frequentior autem usus anulorum non ante Cn. €Flavium Anni filium deprehenditur. hic namque publi-€catis diebus fastis, quos populus a paucis principum co-€tidie petebat, tantam gratiam plebei adeptus est_liber-€tino patre alioqui genitus et ipse scriba Appi Caeci, cuius €hortatu exceperat eos dies consultando adsidue sagaci in-€genio promulgaratque_, ut aedilis curulis crearetur cum €Q. Anicio Praenestino, qui paucis ante annis hostis fuisset, €praeteritis C. Poetilio et Domitio, quorum patres consules fuerant. additum Flavio, ut simul et tribunus plebei esset, €quo facto tanta indignatio exarsit, ut "anulos abiectos" in €antiquissimis reperiatur annalibus. fallit plerosque quod €tum et equestrem ordinem id fecisse arbitrantur; etenim ad- @1 €iectum hoc quoque "sed et phaleras positas" propterque €nomen equitum adiectum est, anulosque depositos a no-€bilitate in annales relatum est, non a senatu universo. hoc actum P. Sempronio L. Sulpicio cos. Flavius vovit €aedem Concordiae, si populo reconciliasset ordines, et, €cum ad id pecunia publice non decerneretur, ex multa-€ticia faeneratoribus condemnatis aediculam aeream fecit €in Graecostasi, quae tunc supra comitium erat, inciditque €in tabella aerea factam eam aedem CCIIII annis post Capi-tolinam dedicatam. i[2d]2 a. CCCCXXXXVIIII a condita urbe €gestum est et primum anulorum vestigium extat; pro-€miscui autem usus alterum secundo Punico bello, neque €enim aliter potuisset trimodia anulorum illa Carthaginem €ab Hannibale mitti. inter Caepionem quoque et Drusum €ex anulo in auctione venali inimicitiae coepere, unde origo socialis belli et exitia rerum. ne tunc quidem €omnes senatores habuere, utpote cum memoria avorum €multi praetura quoque functi in ferreo consenuerint_ €sicut Calpurnium et Manilium, qui legatus C. Marii fuerit @1 €Iugurthino bello, Fenestella tradit, et multi L. Fufidium €illum, ad quem Scaurus de vita sua scripsit_, in €Quintiorum vero familia aurum ne feminas quidem habere €mos fuerit, nullosque omnino maior pars gentium homi-€numque, etiam qui sub imperio nostro degunt, hodieque €habeat. non signat oriens aut Aegyptus etiam nunc lit-€teris contenta solis. @@Multis hoc modis, ut cetera omnia, luxuria variavit €gemmas addendo exquisiti fulgoris censuque opimo digi-€tos onerando, sicut dicemus in gemmarum volumine, €mox et effigies varias caelando, ut alibi ars, alibi materia €esset in pretio. alias dein gemmas violari nefas putavit €ac, ne quis signandi causam in anulis esse intellegeret, solidas induit. quasdam vero neque ab ea parte, qua €digito occultantur, auro clusit aurumque millis lapillorum €vilius fecit. contra vero multi nullas admittunt gemmas €auroque ipso signant. id Claudii Caesaris principatu re-€pertum. nec non et servitia iam ferrum auro cingunt_ €alia per sese mero auro decorant_, cuius licentiae origo €nomine ipso in Samothrace id institutum declarat. @@Singulis primo digitis geri mos fuerat, qui sunt mini-€mis proximi. sic in Numae et Servi Tullii statuis vide-€mus. postea pollici proximo induere, etiam [2in]2 deorum €simulacris, dein iuvit et minimo dare. Galliae Brittanniae-€que medio dicuntur usae. hic nunc solus excipitur, ceteri @1 €omnes onerantur, atque etiam privatim articuli minoribus aliis. sunt qui uni tantum minimo congerant, alii vero €et huic tantum unum, quo signantem signent. conditus €ille, ut res rara et iniuria usus indigna, velut e sacrario €promitur, ut et unum in minimo digito habuisse pretio-€sioris in recondito supellectilis ostentatio s[2i]2t. iam alii €pondera eorum ostentant. aliis plures quam unum gestare €labor est, alii bratteas infercire leviore materia propter €casum tutius gemmarum sollicitudini putant, alii sub gem-€mis venena cludunt, sicut Demosthenes summus Graeciae orator, anulosque mortis gratia habent. denique v[2el]2 plu-€rima opum scelera anulis fiunt. quae fuit illa vita prisco-€rum, qualis innocentia, in qua nihil signabatur! nunc €cibi quoque ac potus anulo vindicantur a rapina. hoc €profecere mancipiorum legiones, in domo turba externa €ac iam servorum quoque causa nomenclator adhibendus. €aliter apud antiquos singuli Marcipores Luciporesve do-€minorum gentiles omnem victum in promiscuo habebant, nec ulla domi a domesticis custodia opus erat. nunc €rapiendae conparantur epulae pariterque qui rapiant eas, €et claves quoque ipsas signasse non est satis. gravatis €somno aut morientibus anuli detrahuntur, maiorque vitae €ratio circa hoc instrumentum esse coepit. incertum a @1 €quo tempore, videmur tamen posse in externis auctori-€tatem eius rei intellegere circa Polycraten Sami tyrannum, €cui dilectus ille anulus in mare abiectus capto relatus est €pisce, ipso circiter CCXXX urbis nostrae annum interfecto. celebratior quidem usus cum faenore coepisse debet. argu-€mento est consuetudo volgi, ad sponsiones etiamnum anulo €exiliente, tracta ab eo tempore, quo nondum erat arra €velocior, ut plane adfirmare possimus nummos ante apud €nos, mox anulos coepisse. de nummis paulo post dicetur. @@Anuli distinxere alterum ordinem a plebe, ut €semel coeperant esse celebres, sicut tunica ab anulis €senatum. quamquam et hoc sero, vulgoque purpura la-€tiore tunicae usos invenimus etiam praecones, sicut pa-€trem L. Aelii Stilonis Praeconini ob id cognominati. sed €anuli plane tertium ordinem mediumque plebei et patri-€bus inseruere, ac quod antea militares equi nomen de-€derant, hoc nunc pecuniae indices tribuunt. nec pridem id factum. divo Augusto decurias ordinante maior pars €iudicum in ferreo anulo fuit iique non equites, sed iudices €vocabantur. equitum nomen subsistebat in turmis equo-€rum publicorum. iudicum quoque non nisi quattuor de-€curiae fuere primo, vixque singula milia in decuriis in-€venta sunt, nondum provinciis ad hoc munus admissis, €servatumque in hodiernum est, ne quis e novis civibus in iis iudicaret. decuriae quoque ipsae pluribus €discretae nominibus fuere, tribunorum aeris et se[2l]2ectorum @1 €et iudicum. praeter hos etiamnum nongenti vocabantur €ex omnibus electi ad custodiendas suffragiorum cistas in €comitiis. et divisus hic quoque ordo erat superba usur-€patione nominum, cum alius se nongentum, alius selectum, €alius tribunum appellaret. @@Tiberii demum principatu nono anno in unitatem €venit equester ordo, anulorumque auctoritati forma con-€stituta est C. Asinio Pollione C. Antistio Vetere cos. €anno urbis conditae DCCLXXV, quod miremur, futtili paene €de causa, cum C. Sulpicius Galba, iuvenalem famam apud €principem popinarum poenis aucupatus, questus esset in €senatu, volgo institores eius culpae defendi anulis. hac de €causa constitutum, ne cui ius esset nisi qui ingenuus ipse, €patre, avo paterno HS census fuisset et lege Iulia €theatrali in quattuordecim ordinibus sedisset. postea gre-gatim insigne id adpeti coeptum. propter haec discrimina €C. princeps decuriam quintam adiecit, tantumque enatum þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨¡˜¡ƒest fastus, ut, quae sub divo Augusto impleri non potue-€rant, decuriae non capiant eum ordinem, passimque ad €ornamenta ea etiam servitute liberati transiliant, quod €antea numquam erat factum, quoniam ferreo anulo @1 €et equites iudicesque intellegebantur. adeoque id promiscu-€um esse coepit, ut apud Claudium Caesarem in censura €eius unus [2ex]2 equitibus Flavius Proculus CCCC ex ea causa €reos postularet. ita dum separatur ordo ab ingenuis, com-municatus est cum servitiis. iudicum autem appellatione €separare eum ordinem primi omnium instituere Gracchi €discordi popularitate in contumeliam senatus, mox de-€bellata auctoritas nominis vario seditionum eventu circa €publicanos substitit et aliquamdiu tertiae sortis viri publi-€cani fuere. M. Cicero demum stabilivit equestre nomen €in consulatu suo Catilinianis rebus, ex eo ordine pro-€fectum se celebrans eiusque vires peculiari popularitate €quaerens. ab illo tempore plane hoc tertium corpus in €re p. factum est, coepitque adici senatui populoque Ro-€mano et equester ordo. qua de causa et nunc post po-€pulum scribitur, quia novissime coeptus est adici. @@Equitum quidem etiam nomen ipsum saepe varia-€tum est, in iis quoque, qui id ab equitatu trahebant. €celeres sub Romulo regibusque sunt appellati, deinde €flexuntes, postea trossuli, cum oppidum in Tuscis citra @1 €Volsinios p. sine ullo peditum adiumento cepissent eius vocabuli, idque duravit ultra C. Gracchum. Iunius €certe, qui ab amicitia eius Gracchanus appellatus est, €scriptum reliquit his verbis: "Quod ad equestrem or-€dinem attinet, antea trossulos vocabant, nunc €equites vocant ideo, quia non intellegunt tros-€sulos nomen quid valeat, multosque pudet eo €nomine appellari." et causam, quae supra indicata est, €exponit invitosque etiamnum tamen trossulos vocari. @@Sunt adhuc aliquae non omittendae in auro €differentiae. auxilia quippe et externos torquibus aureis €donavere, at cives non nisi argenteis, praeterque armillas €civibus dedere, quas non dabant externis. @@Iidem, quo magis miremur, coronas ex auro €dedere et civibus. quis primus donatus sit ea, non in-€veni equidem; quis primus donaverit, a L. Pisone tra-€ditur: A. Postumius dictator apud lacum Regillum castris €Latinorum expugnatis eum, cuius maxime opera capta €essent. hanc coronam ex praeda is dedit II l., item €L. Lentulus consul Servio Cornelio Merendae Samnitum €oppido capto, sed hic quinque librarum; [2trium]2 Piso Frugi @1 €filium ex privata pecunia donavit eamque coronam testa-€mento ei praelegavit. @@Deorum honoris causa in sacris nihil aliud €excogitatum est quam ut auratis cornibus hostiae, maiores €dumtaxat, immolarentur. sed in militia quoque in tantum €adolevit haec luxuria, ut M. Bruti e Philippicis campis €epistulae reperiantur frementis fibulas tribunicias ex €auro geri. ita, Hercules? idem enim tu, Brute, mulierum €pedibus aurum gestatum tacuisti. et nos sceleris argui-€mus illum, qui primus auro dignitatem per anulos fecit! €habeant in lacertis iam quidem et viri, quod ex Dardanis €venit_itaque et Dardanium vocabatur; viriolae Celtice dicuntur, viriae Celtiberice_; habeant feminae in ar-€millis digitisque totis, collo, auribus, spiris; discurrant €catenae circa latera et in secreto margaritarum sacculi €e collo dominarum auro pendeant, ut in somno quoque €unionum conscientia adsit: etiamne pedibus induetur atque €inter stolam plebemque hunc medium feminarum equestrem €ordinem faciet? honestius viri paedagog[2i]2is id damus, bali-neasque dives puerorum forma convertit. iam vero et €Harpocraten statuasque Aegyptiorum numinum in digitis €viri quoque portare incipiunt. fuit et alia Claudii princi- @1 €patu differentia insolens iis, quibus admissiones liberae €ius dedissent imaginem principis ex auro in anulo ge-€rendi, magna criminum occasione, quae omnia salutaris €exortus Vespasiani imperatoris abolevit aequaliter publi-€cando principem. de anulis aureis usuque eorum hacte-€nus sit dictum. @@Proximum scelus fuit eius, qui primus ex auro €denarium signavit, quod et ipsum latet auctore incerto. €populus Romanus ne argento quidem signato ante Pyrrhum €regem devictum usus est. libralis_unde etiam nunc €libella dicitur et dupondius_adpendebatur assis; quare €aeris gravis poena dicta, et adhuc expensa in rationibus dicuntur, item inpendia et dependere, quin et militum €stipendia, hoc est stipis pondera, dispensatores, libripendes, €qua consuetudine in iis emptionibus, quae mancipi sunt, €etiam nunc libra interponitur. Servius rex primus signavit €aes. antea rudi usos Romae Timaeus tradit. signatum €est nota pecudum, unde et pecunia appellata. maximus €census assium fuit illo rege, et ideo haec prima classis._Argentum signatum anno urbis CCCCLXXXV, @1 €Q. Ogulnio C. Fabio cos., quinque annis ante primum €Punicum bellum. et placuit denarium pro X libris aeris €valere, quinarium pro V, sestertium pro dupondio ac se-€misse. librale autem pondus aeris inminutum est bello €Punico primo, cum inpensis res p. non sufficeret, con-€stitutumque ut asses sextantario pondere ferirentur. ita €quinque partes lucri factae, dissolutumque aes alienum. nota aeris eius fuit ex altera parte Ianus geminus, ex €altera rostrum navis, in triente vero et quadrante rates. €quadrans antea teruncius vocatus a tribus unciis. postea €Hannibale urguente Q. Fabio Maximo dictatore asses un-€ciales facti, placuitque denarium XVI assibus permutari, €quinarium octonis, sestertium quaternis. ita res p. dimi-€dium lucrata est, in militari tamen stipendio semper de-narius pro X assibus datus est. notae argenti fuere bigae €atque quadrigae; inde bigati quadrigatique dicti. mox €lege Papiria semunciarii asses facti. Livius Drusus in €tribunatu plebei octavam partem aeris argento miscuit. €is, qui nunc victoriatus appellatur, lege Clodia percussus €est; antea enim hic nummus ex Illyrico advectus mercis @1 €loco habebatur. est autem signatus Victoria, et inde nomen._Aureus nummus post annos LI percussus est €quam argenteus ita, ut scripulum valeret sestertios vice-€n[2o]2s, quod efficit in libra[2m]2 ratione sestertii, qui tunc €erat, DCCLX. postea placuit #1108 XXXX signari ex auri €libris, paulatimque principes inminuere pondus, et novi-€sissime Nero ad XXXXV. @@Sed a nummo prima origo avaritiae faenore ex-€cogitato quaestuosaque segnitia, nec paulatim: exarsit rabie €quadam non iam avaritia, sed fames auri, utpote cum €Septumuleius, C. Gracchi familiaris, auro rependendum €caput eius abscisum ad Opimium tulerit plumboque in €os addito parricidio suo rem p. etiam circumscripserit; €nec iam Quiritium aliquis, sed universo nomine Romano €infami rex Mithridates Aquilio duci capto aurum in os infudit. haec parit habendi cupido! pudet intuentem no- @1 €mina ista, quae subinde nova Graeco sermone excogi-€tantur insperso argenteis vasis auro et incluso, quibus €deliciis pluris veneunt inaurata quam aurea, cum sciamus €interdixisse castris suis Spartacum, ne quis aurum haberet €aut argentum. tanto plus fuit animi fugitivis nostris! Messalla orator prodidit Antonium triumvirum aureis €usum vasis in omnibus obscenis desideriis, pudendo cri-€mine etiam Cleopatrae. summa apud exteros licentiae €fuerat Philippum regem poculo aureo pulvinis subdito €dormire solitum, Hagnonem Teium, Alexandri Magni prae-€fectum, aureis clavis suffigere crepidas: Antonius solus €contumelia naturae vilitatem auro fecit. o dignum pro-€scriptione, sed Spartaci! @@Equidem miror populum Romanum victis genti-€bus in tributo semper argentum imperasse, non aurum, €sicut Carthagini cum Hannibale victae octingen[2t]2a milia, € pondo annua in quinquaginta annos, nihil auri. nec €potest videri paenuria mundi id evenisse. iam Midas et €Croesus infinitum possederant, iam Cyrus devicta Asia €pondo invenerat praeter vasa aurumque factum et @1 €in eo [2s]2oli[2um]2, platanum, vitem. qua victoria argenti €talentorum reportavit et craterem Semiramidis, cuius pon-dus XV talentorum colligebat. talentum Aegyptium pondo €LXXX patere M. Varro tradit. iam regnaverat in Col-€chis Saulaces Ae[2e]2tae subolis, qui terram virginem nactus þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨¡˜´„plurimum auri argentique eruisse dicitur in Suanorum €gente, et alioqui velleribus aureis incluto regno. et illius €aureae camarae, argenteae trabes et columnae atque para-€staticae narrantur victae Sesostri, Aegypti reg[2i]2 tam super-€bo, ut prodatur annis quibusque sorte reges singulos e €subiectis iungere ad currum solitus atque ita triumphare! @@Et nos fecimus quae posteri fabulosa arbitrentur. €Caesar, qui postea dictator fuit, primus in aedilitate mu-€nere patris funebri omni apparatu harenae argenteo usus €est, ferasque etiam argenteis vasis incessivere tum pri-€mum noxii, quod iam etiam in municipiis aemulantur. €C. Antonius ludos scaena argentea fecit, item L. Murena; €Gaius princeps in circo pegma duxit, in quo fuere ar-genti pondo . Claudius successor eius, cum de €Brittannia triumpharet, inter coronas aureas pondo @1 €habere quam contulisset Hispania citerior, quam €Gallia comata, titulis indicavit. huius deinde successor €Nero Pompei theatrum operuit auro in unum diem, quo €Tiridati Armeniae regi ostenderet. et quota pars ea fuit €aureae domus ambientis urbem! @@Auri in aerario populi R. fuere Sex. Iulio L. €Aurelio cos., septem annis ante bellum Punicum ter-€tium, pondo CCCCX, argenti LXX, et in nu-€merato <30LXI>30 CCCC, Sexto Iulio L. Marcio cos., hoc €est belli socialis initio, auri * * * <30XVI>30 DCCCXXXI. C. Caesar primo introitu urbis civili bello suo ex aerario €protulit laterum aureorum , argenteorum , et in €numerato <30CCC>30. nec fuit aliis temporibus res p. locu-€pletior. intulit et Aemilius Paulus Perseo rege victo e €Macedonica praeda <30MMM>30, a quo tempore populus Ro-€manus tributum pendere desiit. @@Laquearia, quae nunc et in privatis domibus €auro teguntur, post Carthaginem eversam primo in Capi-€tolio inaurata sunt censura L. Mummi. inde transiere in €camaras quoque et parietes, qui iam et ipsi tamquam @1 €vasa inaurantur, cum varie sua aetas de Catulo existima-€verit, quod tegulas aereas Capitoli inaurasset. @@Primos inventores auri, sicut metallorum fere €omnium, septimo volumine diximus. praecipuam gratiam €huic materiae fuisse arbitror non colore, qui clarior in €argento est magisque diei similis, ideo militaribus signis €familiarior, quoniam longius fulget, manifesto errore eorum, €qui colorem siderum placuisse in auro arbitrantur, cum in gemma aliisque rebus non sit praecipuus. nec pon-€dere aut facilitate materiae praelatum est ceteris metallis, €cum cedat per utrumque plumbo, sed quia rerum uni €nihil igne deperit, tuto etiam in incendiis rogisque. quin €immo quo saepius arsit, proficit ad bonitatem, aurique €experimentum ignis est, ut simili colore rubeat ignescatque et ipsum; obrussam vocant. primum autem bonitatis argu-€mentum quam difficillime accendi. praeterea mirum, pru-€nae violentissimi ligni indomitum palea citissime ardescere €atque, ut purgetur, cum plumbo coqui. altera causa pretii €maior, quod minimum usus deterit, cum argento, aere, €plumbo lineae praeducantur manusque sordescant decidua materia. nec aliud laxius dilatatur aut numerosius divi-€ditur, utpote cuius unciae in septingenas quinquagenas €pluresque bratteas quaternum utroque digitorum spar- @1 €gantur. crassissimae ex iis Praenestinae vocantur, etiam-€num retinente nomen Fortunae inaurato fidelissime ibi simulacro. proxima brattea quaestoria appellatur. Hispa-€nia striges vocat auri parvolas massas. super omnia solum €in massa aut ramento capitur. cum cetera in metallis €reperta igni perficiantur, hoc statim aurum est consum-€matamque materiam suam protinus habet, cum ita in-€venitur. haec enim inventio eius naturalis est; alia, quam €dicemus, coacta. super cetera non robigo ulla, non €aerugo, non aliud ex ipso, quod consumat bonitatem €minuatve pondus. iam contra salis et aceti sucos, domi-€tores rerum, constantia superat omnia, superque netur ac texitur lanae modo vel sine lana. tunica aurea trium-€phasse Tarquinium Priscum Verrius docet; nos vidimus €Agrippinam Claudi principis, edente eo navalis proelii €spectaculum, adsidentem et indutam paludamento aureo €textili sine alia materia. Attalicis vero iam pridem in-€texitur, invento regum Asiae. @@Marmori et iis, quae candefieri non possunt, ovi €candido inlinitur, ligno glutini ratione conposita; leuco-€phorum vocant. quid sit hoc aut quemadmodum fiat, suo €loco docebimus. aes inaurari argento vivo aut certe @1 €hydrargyro legitimum erat, de quis dicemus illorum na-turam reddentes. excogitata fraus est, namque aes cru-€ciatur in primis accensumque restinguitur sale, aceto, €alumine, postea exharenatur, an satis recoctum sit, splen-€dore deprehendente, iterumque exhalatur igni, ut possit €edomitum mixtis pumice, alumine, argento vivo inductas €accipere bratteas. alumen et in purgando vim habet qua-€lem esse diximus plumbo. @@Aurum invenitur in nostro orbe, ut omitta-€mus Indicum a formicis aut apud Scythas grypis erutum, €tribus modis: fluminum ramentis, ut in Tago Hispaniae, €Pado Italiae, Hebro Thraciae, Pactolo Asiae, Gange Indiae, €nec ullum absolutius aurum est, ut cursu ipso attrituque €perpolitum. alio modo puteorum scrobibus effoditur aut €in ruina montium quaeritur; utraque ratio dicatur. @@Aurum qui quaerunt, ante omnia segutilum tollunt; €ita vocatur indicium. alveus hic est harenae, quae la-€vatur, atque ex eo, quod resedit, coniectura capitur. in-€venitur aliquando in summa tellure protinus rara felici-€tate, ut nuper in Delmatia principatu Neronis singulis €diebus etiam quinquagenas libras fundens. cum ita in- @1 €ventum est in summo caespite, talutium vocant, si et €aurosa tellus subest. cetero montes Hispaniarum, aridi €sterilesque et in quibus nihil aliud gignatur, huic bono €fertiles esse coguntur. @@Quod puteis foditur, canalicium vocant, alii canaliense, €marmoris glareae inhaerens, non illo modo, quo in oriente €sappiro atque Thebaico aliisque in gemmis scintillat, sed €micas amplexum marmoris. vagantur hi venarum canales €per latera puteorum et huc illuc, inde nomine invento, tellusque ligneis columnis suspenditur. quod effossum €est, tunditur, lavatur, uritur, molitur. farinam a pila €scudem vocant; argentum, quod exit a fornace, sudorem. €quae e camino iactatur spurcitia in omni metallo scoria €appellatur. haec in auro tunditur iterumque coquitur. €catini fiunt ex tasconio; hoc est terra alba similis argillae, €neque enim alia flatum ignemque et ardentem materiam €tolerat. @@Tertia ratio opera vicerit Gigantum. cuniculis per €magna spatia actis cavantur montes lucernarum ad lu-€mina; eadem mensura vigiliarum est, multisque mensibus @1 €non cernitur dies. arrugias id genus vocant. siduntque €rimae subito et opprimunt operatos, ut iam minus teme-€rarium videatur e profundo maris petere margaritas atque €purpuras. tanto nocentiores fecimus terras! relinquuntur itaque fornices crebri montibus sustinendis. occursant in €utroque genere silices; hos igne et aceto rumpunt, sae-€pius vero, quoniam id cuniculos vapore et fumo strangulat, €caedunt fractariis CL libras ferri habentibus egeruntque €umeris noctibus ac diebus per tenebras proximis traden-€tes; lucem novissimi cernunt. si longior videtur silex, €latus sequitur fossor ambitque. et tamen in silice facilior existimatur opera; est namque terra ex quodam argillae €genere glarea mixta_gangadiam vocant_prope in-€expugnabilis. cuneis eam ferreis adgrediuntur et isdem €malleis nihilque durius putant, nisi quod inter omnia €auri fames durissima est. peracto opere cervices fornicum €ab ultimo caedunt. dat signum ruina, eamque solus in-tellegit in cacumine eius montis vigil. hic voce, nutu €evocari iubet operas pariterque ipse devolat. mons fractus €cadit ab sese longe fragore qui concipi humana mente @1 €non possit, aeque et flatu incredibili. spectant victores €ruinam naturae. nec tamen adhuc aurum est nec sciere €esse, cum foderent, tantaque ad pericula et inpendia satis causae fuit sperare quod cuperent. alius par labor ac €vel maioris inpendii: flumina ad lavandam hanc ruinam €iugis montium obiter duxere a centesimo plerumque la-þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨¡˜Ê„pide; corrugos vocant, a conrivatione credo. mille et hic €labores: praeceps esse libramentum oportet, ut ruat verius €quam fluat; itaque altissimis partibus ducitur. convalles €et intervalla substructis canalibus iunguntur. alibi rupes €inviae caeduntur sedemque trabibus cavatis praebere co-guntur. qui caedit, funibus pendet, ut procul intuenti €species ne ferarum quidem, sed alitum fiat. pendentes €maiore ex parte librant et lineas itineri praeducunt, qua-€que insistentis vestigiis hominis locus non est, amnes €trahuntur ab homine. vitium lavandi e[2s]2t, si fluens amnis €lutum inportet; id genus terrae urium vocant. ergo per €silices calculosve ducunt et urium evitant. ad capita de-€iectus in superciliis montium piscinae cavantur ducenos €pedes in quasque partes et in altitudinem denos. emis- @1 €saria in iis quina pedum quadratorum ternum fere relin-€quuntur, ut repleto stagno excussis opturamentis erumpat torrens tanta vi, ut saxa provolvat. alius etiamnum in €plano labor. fossae, per quas profluat, cavantur_ago-€gas vocant_; hae sternuntur gradatim ulice. frutex €est roris marini similis, asper aurumque retinens. latera €cluduntur tabulis, ac per praerupta suspenduntur canales. €ita profluens terra in mare labitur ruptusque mons dilui-€tur, ac longe terras in mare his de causis iam promovit Hispania. in priore genere quae exhauriuntur inmenso €labore, ne occupent puteos, in hoc rigantur. aurum arru-€gia quaesitum non coquitur, sed statim suum est. in-€veniuntur ita massae, nec non in puteis, et denas exce-€dentes libras; palagas, alii palacurnas, iidem quod minutum €est balucem vocant. ulex siccatur, uritur, et cinis eius lavatur substrato caespite herboso, ut sidat aurum. vicena €milia pondo ad hunc modum annis singulis Asturiam atque €Callaeciam et Lusitaniam praestare quidam prodiderunt, €ita ut plurimum Asturia gignat. neque in alia terrarum €parte tot saeculis perseverat haec fertilitas. Italiae parci @1 €vetere interdicto patrum diximus; alioqui nulla fecun-€dior metallorum quoque erat tellus. extat lex censoria €Victumularum aurifodinae in Vercellensi agro, qua cave-€batur, ne plus quinque milia hominum in opere publi-€cani haberent. @@Aurum faciendi est etiamnum una ratio ex auri-€pigmento, quod in Syria foditur pictoribus in summa tel-€lure, auri colore, sed fragile lapidum specularium modo. €invitaveratque spes Gaium principem avidissimum auri; €quam ob rem iussit excoqui magnum pondus et plane €fecit aurum excellens, sed ita parvi ponderis, ut detri-€mentum sentiret propter avaritiam expertus, quamquam €auripigmenti librae #1108 IIII permutarentur. nec postea €temptatum ab ullo est. @@Omni auro inest argentum vario pondere, aliubi €decuma parte, aliubi octava. in uno tantum Call[2a]2eciae €metallo, quod vocant Albucrarense, tricensima sexta portio €invenitur; ideo ceteris praestat. ubicumque quinta argenti €portio est, electrum vocatur. scobes hae reperiuntur in €canaliensi. fit et cura electrum argento addito. quod si quintam portionem excessit, incudibus non resistit. vetusta @1 €et electro auctoritas Homero teste, qui Menelai regiam €auro, electro, argento, ebore fulgere tradit. Minervae €templum habet Lindos insulae Rhodiorum, in quo Helena €sacravit calicem ex electro; adicit historia, mammae suae €mensura. electri natura est ad lucernarum lumina clarius €argento splendere. quod est nativum, et venena deprehen-€dit. namque discurrunt in calicibus arcus caelestibus si-€miles cum igneo stridore et gemina ratione praedicunt. @@Aurea statua prima omnium nulla inanitate et €antequam ex aere aliqua modo fieret, quam vocant holo-€sphyraton, in templo Anaetidis posita dicitur quo situ €terrarum nomen hoc signavimus, numine gentibus illis sacratissimo. direpta ea est Antonii Parthicis rebus, sci-€tumque narratur veteranorum unius Bononiae hospitali divi €Augusti cena, cum interrogatus esset, sciretne eum, qui €primus violasset id numen, oculis membrisque captum €exspirasse; respondit enim cum maxime Augustum e crure €eius cenare seque illum esse totumque sibi censum ex €ea rapina. hominum primus et auream statuam et soli- @1 €dam LXX circiter olympiade Gorgias Leontinus Delphis in €templo posuit sibi. tantus erat docendae artis oratoriae €quaestus. @@Aurum pluribus modis pollet in remediis vol-€neratisque et infantibus adplicatur, ut minus noceant quae €inferantur veneficia. est et ipsi superlato vis malefica, €gallinarum quoque et pecuariorum feturis. remedium ab-€luere inlatum et spargere eos, quibus mederi velis. tor-€retur et cum salis gemino pondere, triplici mis[2y]2is ac €rursus cum II salis portionibus et una lapidis, quem €schiston vocant. ita virus trahit rebus una crematis in fictili vase, ipsum purum et incorruptum. reliquus cinis €servatus in fictili olla ex aqua inlitus lichenas in facie €_lomento eo convenit ablui_, fistulas etiam sanat et €quae vocantur haemorroides. quodsi tritus pumex adicia-€tur, putria ulcera et taetri odoris emendat, ex melle vero €decoctum cum melanthio inlitum umbilico leniter solvit €alvum. auro verrucas curari M. Varro auctor est. @@Chrysocolla umor est in puteis, quos diximus, €per venam auri defluens crassescente limo rigoribus hi-€bernis usque in duritiam pumicis. laudatiorem eandem €in aerariis metallis et proximam in argentariis fieri con- @1 €pertum est. invenitur et in plumbariis, vilior etiam aura-€ria. in omnibus autem his metallis fit et cura multum €infra naturalem illam inmissis in venam aquis leniter €hieme tota usque in Iunium mensem, dein siccatis Iunio €et Iulio, ut plane intellegatur nihil aliud chrysocolla quam vena putris. nativa duritia maxime distat; uvam vocant. €et tamen illa quoque herba, quam lutum appellant, tin-€guitur. natura est, quae lino lanaeve, ad sucum biben-€dum. tunditur in pila, dein tenui cribro cernitur, postea €molitur ac deinde tenuius cribratur. quidquid non trans-meat, repetitur in pila, dein molitur. pulvis semper in €catinos digeritur et ex aceto maceratur, ut omnis duritia €solvatur, ac rursus tunditur, dein lavatur, in conchis €siccatur, tu[2m]2 tinguitur alumine schisto et herba supra €dicta pingiturque, antequam pingat. refert quam bibula €docilisque sit. nam nisi rapuit colorem, adduntur et €scytanum atque turbistum; ita vocant medicamenta sor-€bere cogentia. @@Cum tinxere pictores, orobitin vocant eiusque €duo genera faciunt: elutam, quae servatur in lomentum, €et liquidam globulis sudore resolutis. haec utraque ge-€nera in Cypro fiunt. laudatissima autem est in Armenia, @1 €secunda in Macedonia, largissima in Hispania; summa com-€mendationis, ut colorem in herba segetis laete virentis quam simillime reddat. visumque iam est Neronis prin-€cipis spectaculis harenam circi chrysocolla sterni, cum €ipse concolori panno aurigaturus esset. indocta opificum €turba tribus eam generibus distinguit: asperam, quae €taxatur in libras #1108 VII, mediam quae #1108 V, attritam, quam €et herbaceam vocant, #1108 III. sublinunt autem harenosam, priusquam inducant, atramento et paraetonio. haec sunt €tenacia eius, colore blanda. paraetonium, quoniam est €natura pinguissimum et propter levorem tenacissimum, €atramento aspergitur, ne paraetonii candor pallorem chryso-€collae adferat. luteam putant a luto herba dictam, quam €ipsam caeruleo subtritam pro chrysocolla inducunt, vilis-€simo genere atque fallacissimo. @@Usus chrysocollae et in medicina est ad pur-€ganda volnera cum cera atque oleo. eadem per se arida €siccat et contrahit. datur et in angina orthopnoeave lin-€genda cum melle. concitat vomitiones, miscetur et colly- @1 €riis ad cicatrices oculorum ac viridibus emplastris ad €dolores mitigandos, cicatrices trahendas. hanc chryso-€collam medici acesim appellant, quae non est orobitis. chrysocollam et aurifices sibi vindicant adglutinando €auro, et inde omnes appellatas similiter virentes dicunt. €temperatur autem Cypria aerugine et pueri inpubis urina €addito nitro teriturque Cyprio aere in Cypriis mortariis; €santernam vocant nostri. ita feruminatur aurum, quod €argentosum vocant. signum est, si addita santerna ni-€tescit. e diverso aerosum contrahit se hebetaturque et þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨¡˜Ýˆˆdifficulter feruminatur. ad id glutinum fit auro et septima €argenti parte ad supra dicta additis unaque tritis. @@Contexique par est reliqua circa hoc, ut uni-€versa naturae contingat admiratio. auro glutinum est tale, €argilla ferro, cadmea aeris massis, alumen lamnis, resina €plumbo et marmori, [2a]2t plumbum nigrum albo iungitur €ipsumque album sibi oleo, item stagnum aeramentis, stagno €argentum._Pineis optume lignis aes ferrumque funditur, €sed et Aegyptio papyro, paleis aurum._Calx aqua accen-€ditur et Thracius lapis, idem oleo restinguitur, ignis autem €aceto maxime et visco et ovo._Terra minime flagrat, €carboni vis maior exusto iterumque flagranti. @1 @@Ab his argenti metalla dicantur, quae sequens €insania est. non nisi in puteis reperitur nullaque spe sui €nascitur, nullis, ut in auro, lucentibus scintillis. terra est €alias rubra, alias cineracea. excoqui non potest, nisi cum €plumbo nigro aut cum vena plumbi_galenam vocant_, €quae iuxta argenti venas plerumque reperitur. et eodem €opere ignium discedit pars in plumbum, argentum autem innatat superne, ut oleum aquis. reperitur in omnibus €paene provinciis, sed in Hispania pulcherrimum, id quoque €in sterili solo atque etiam montibus, et ubicumque una €inventa vena est, non procul invenitur alia. hoc quidem €et in omni fere materia, unde metalla Graeci videntur €dixisse. mirum, adhuc per Hispanias ab Hannibale in-€choatos durare puteos. sua nomina ab inventoribus habent, ex quis Baebelo appellatur hodie, qui CCC pondo Hannibali €subministravit in dies, ad MD passus iam cavato monte, €per quod spatium Aquitani stantes noctibus diebusque €egerunt aquas lucernarum mensura amnemque faciunt. argenti vena in summo reperta crudaria appellatur. finis €antiquis fodiendi solebat esse alumen inventum; ultra nihil €quaerebatur. nuper inventa aeris vena infra alumen nullam €finem spei fecit. odor ex argenti fodinis inimicus omnibus @1 €animalibus, sed maxime canibus._Aurum argentumque €quo mollius, eo pulchrius. lineas ex argento nigras prae-€duci plerique mirantur. @@Est et lapis in iis venis, cuius vomica liquoris €aeterni argentum vivum appellatur. venenum rerum om-€nium est perrumpitque vasa permanans tabe dira. omnia €ei innatant praeter aurum; id unum ad se trahit. ideo €et optime purgat, ceteras eius sordes expuens crebro €iactatu fictilibus in vasis. ita vitiis [2e]2iectis ut et ipsum €ab auro discedat, in pelles subactas effunditur, per quas sudoris vice defluens purum relinquit aurum. ergo et €cum aera inaurentur, sublitum bratteis pertinacissime re-€tinet, verum pallore detegit simplices aut praetenues brat-€teas. quapropter id furtum quaerentes ovi liquore candido €usum eum adulteravere, mox et hydrargyro, de quo dice-€mus suo loco. et alias argentum vivum non largum in-€ventu est. @@In isdem argenti metallis invenitur, ut proprie €dicatu[2r]2, spumae lapis candidae nitentisque, non tamen €tralucentis; stimi appellant, alii stibi, alii alabastrum, ali- @1 €qui larbasim. duo eius genera, mas ac femina. magis €probant feminam, horridior est mas scabriorque et minus €ponderosus minusque radians et harenosior, femina contra €nitet, friabilis fissurisque, non globis, dehiscens. @@Vis eius adstringere ac refrigerare, principalis €autem circa oculos, namque ideo etiam plerique platy-€ophthalmon id appellavere, quoniam in calliblepharis mu-€lierum dilatet oculos, et fluctiones inhibet oculorum ex-€ulcerationesque farina eius ac turis cummi admixto. sistit €et sanguinem e cerebro profluentem, efficacissime et contra €recentia volnera et contra veteres canum morsus inspersa €farina et contra ambusta igni cum adipe ac spuma ar-genti cerussaque et cera. uritur autem offis bubuli fimi €circumlitum in clibanis, dein restinguitur mulierum lacte €teriturque in mortariis admixta aqua pluvia; ac subinde €turbidum transfunditur in aereum vas emundatum nitro. €faex eius intellegitur plumbosissima, quae subsedit in €mortario abi[2c]2iturque. dein vas, in quod turbida transfusa €sint, opertum linteo per noctem relinquitur et postero die quidquid innatet effunditur spongeave tollitur. quod ibi €subsedit, flos intellegitur ac linteo interposito in sole €siccatur, non ut perarescat, iterumque in mortario teritur €et in pastillos dividitur. ante omnia autem urendi modus @1 €necessarius est, ne plumbum fiat. quidam non fimo utun-€tur coquentes, sed adipe. alii tritum in aqua triplici €linteo saccant faecemque abiciunt idque, quod defluxit, €transfundunt, quidquid subsidat colligentes. emplastris €quoque et collyriis miscent. @@Scoriam in argento Graeci vocant helcysma. vis €eius adstringere et refrigerare corpora, ac re[2me]2di[2o]2 es[2t]2 €addit[2a]2 emplastris ut molybdaena, de qua dicemus in €plumbo, cicatricibus maxime glutinandis, et contra tenes-€mos dysenteriasque infusa clysteribus cum myrteo oleo. €addunt et in medicamenta, quae vocant liparas, ad ex-€crescentia ulcerum aut ex attritu facta aut in capite €manantia. @@Fit in isdem metallis et quae vocatur spuma argenti. €genera eius tria: optima quam chrysitim vocant, sequens €quam argyritim, tertia quam molybditim. et plerumque €omnes hi colores in isdem tubulis inveniuntur. proba-€tissima est Attica, proxima Hispaniensis. chrysitis ex vena €ipsa fit, argyritis ex argento, molybditis e plumbi ipsius €fusura_quae fit Puteolis_et inde habet nomen. omnis autem fit excocta sua materia ex superiore catino €defluens in inferiorem et ex eo sublata vericulis ferreis @1 €atque in ipsa flamma convoluta vericulo, ut sit modici €ponderis. est autem, ut ex nomine intellegi potest, fer-€vescentis et futurae materiae spuma. distat a scoria quo €potest spuma a faece distare: alterum purgantis se ma-teriae, alterum purgatae vitium est. quidam duo genera €faciunt spumae, quae vocant scirerytida et peumenen, ter-€tium molybdaenam in plumbo dicendam. spuma, ut sit €utilis, iterum coquitur confractis tubulis ad magnitudinem €anulorum. ita accensa follibus ad separandos carbones €cineremque abluitur aceto aut vino simulque restinguitur. €quodsi sit argyritis, ut candor ei detur, magnitudine fabae €confracta in fictili coqui iubetur ex aqua addito in lin-teolis tritico et hordeo novis, donec ea purgentur. postea €VI diebus terunt in mortariis, ter die abluentes aqua fri-€gida et, cum [2dies]2 desinat, calida, addito sale fossili in €libram spumae obolo. novissimo die dein condunt in €plumbeo vase. alii cum faba candida et tisana cocunt €siccantque sole, alii in lana candida cum faba, donec €lanam non denigret. tunc salem fossilem adiciunt subinde €aqua mutata siccantque diebus XL calidissimis aestatis. €nec non in ventre suillo in aqua coquunt exemptamque @1 €nitro fricant et ut supra terunt in mortariis cum sale. €sunt qui non coquant, sed cum sale terant et adiecta aqua abluant. usus eius ad collyria et [2c]2uti mulierum €cicatricum foeditates tollendas maculasque, abluendum €capillum. vis autem siccare, mollire, refrigerare, tempe-€rate purgare, explere ulcera, tumores lenire; talibusque €emplastris additur et liparis supra dictis. ignes etiam €sacros tollit cum ruta myrtisque et aceto, item perniones €cum myrtis et cera. @@In argentariis metallis invenitur minium quo-€que, et nunc inter pigmenta magnae auctoritatis et quon-€dam apud Romanos non solum maximae, sed etiam sacrae. €enumerat auctores Verrius, quibus credere necesse sit €Iovis ipsius simulacri faciem diebus festis minio inlini solitam triumphantiumque corpora; sic Camillum trium-€phasse; hac religione etiamnum addi in unguenta cenae €triumphalis et a censoribus in primis Iovem miniandum €locari. cuius rei causam equidem miror, quamquam et €hodie id expeti constat Aethiopum populis totosque eo €tingui proceres, hunc ibi deorum simulacris colorem esse. €quapropter diligentius persequemur omnia de eo. @@Theophrastus LXXXX annis ante Praxibulum @1 €Atheniensium magistratum_quod tempus exit in urbis €nostrae CCCXLVIIII annum_tradit inventum minium a €Callia Atheniense initio sperante aurum excoqui posse €harenae rubenti in metallis argenti; hanc fuisse originem eius, reperiri autem iam tum in Hispania, sed durum et þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨¡˜ò‚harenosum, item apud Colchos in rupe quadam inaccessa, €ex qua iaculantes decuterent; id esse adulterum, optimum €vero supra Ephesum Cilbianis agris harena cocci colorem €habente, hanc teri, dein lavari farinam et quod subsidat €iterum lavari; differentiam artis esse, quod alii minium €faciant prima lotura, apud alios id esse dilutius, sequentis €autem loturae optimum. @@Auctoritatem colori fuisse non miror. iam enim €Troianis temporibus rubrica in honore erat Homero €teste, qui naves ea commendat, alias circa pigmenta pictu-€rasque rarus. milton vocant Graeci miniumque cinna-barim. unde natus error in[2sc]2i[2t]2i[2a]2 nominum. sic enim €appellant illi saniem draconis elisi elephantorum morien-€tium pondere permixto utriusque animalis sanguine, ut €diximus, neque est alius colos, qui in pictura proprie €sanguinem reddat. illa cinnabaris antidotis medicamen- @1 €tisque utilissima est. at, Hercules, medici, quia cinna-€barim vocant, utuntur hoc minio, quod venenum esse €paulo mox docebimus. @@Cinnabari veteres quae etiam nunc vocant mono-€chromata pingebant. pinxerunt et Ephesio minio, quod €derelictum est, quia curatio magni operis erat. praeterea €utrumque nimis acre existimabatur. ideo transiere ad rubri-€cam et sinopidem, de quibus suis locis dicam. cinna-€baris adulteratur sanguine caprino aut sorvis tritis. pre-€tium sincerae nummi L. @@Iuba minium nasci et in Carmania tradit, €Timagenes et in Aethiopia, sed neutro ex loco invehi-€tur ad nos nec fere aliunde quam ex Hispania, celeberrimo €Sisaponensi regione in Baetica miniario metallo vectigalibus €populi Romani, nullius rei diligentiore custodia. non licet €ibi perficere id, excoctique Romam adfertur vena signata, €ad bina milia fere pondo annua, Romae autem lavatur, in €vendendo pretio statuta lege, ne modum excederet HS LXX €in libras. sed adulteratur multis modis, unde praeda societati. namque est alterum genus omnibus fere ar- @1 €gentariis itemque plumbariis metallis, quod fit exusto €lapide venis permixto, non ex illo, cuius vomicam argen-€tum vivum appellavimus_is enim et ipse in argentum €excoquitur_, sed ex aliis simul repertis. steriles etiam €plumbi micae. deprehenduntur solo colore nec nisi in €fornacibus rubescentes exustique tunduntur in farinam. €hoc est secundarium minium perquam paucis notum, mul-tum infra naturales illas harenas. hoc ergo adulteratur €minium in officinis sociorum, et vi[2l]2ius Syrico. quonam €modo Syricum fiat suo loco docebimus; sublini autem €Syrico minium compendi ratio demonstrat. et alio modo €pingentium furto opportunum est, plenos subinde abluen-€tium penicillos. sidit autem in aqua constatque furanti-bus. sincero cocci nitor esse debet, secundarii autem €splendor in parietibus sentit [2plu]2m[2b]2aginem. quamquam €hoc robigo quaedam metalli est. Sisaponensibus autem €miniariis sua vena harenae sine argento. excoquitur auri €modo; probatur auro candente, fucatum enim nigrescit, €sincerum retinet colorem. invenio et calce adulterari, ac €simili ratione ferri candentis lamna, si non sit aurum, deprehendi. inlito solis atque lunae contactus inimicus. €remedium, ut pariete siccato cera Punica cum oleo lique- @1 €facta candens saetis inducatur iterumque admotis gallae €carbonibus inuratur ad sudorem usque, postea candelis €subigatur ac deinde linteis puris, sicut et marmora ni-€tescunt. qui minium in officinis poliunt, faciem laxis €vesicis inligant, ne in respirando pernicialem pulverem €trahant et tamen [2s]2uper illas spectent. minium in volu-€minum quoque scriptura usurpatur clarioresque litteras €vel in [2m]2uro vel in marmore, etiam in sepulchris, facit. @@Ex secundario invenit vita et hydrargyrum €in vicem argenti vivi, paulo ante dilatum. fit autem duo-€bus modis: aereis mortariis pistillisque trito minio ex €aceto aut patinis fictilibus inpositum ferrea concha, calice €coopertum, argilla superinlita, dein sub patinis accens[2o]2 €follibus continuis igni atque ita calici sudore deterso, qui €fit argenti colore et aquae liquore. idem guttis dividi facilis et lubrico umore confluere. quod cum venenum €esse conveniat, omnia, quae de minio in medicinae usu €traduntur, temeraria arbitror, praeterquam fortassis inlito €capiti ventrive sanguinem sisti, dum ne qua penetret in vis-€cera ac volnus attingat. aliter utendum non equidem censeam. @1 @@Hydrargyro argentum inauratur solum nunc €prope, cum et in aerea simili modo duci debeat. sed €eadem fraus, quae in omni parte vitae ingeniosissima est, €viliorem excogitavit materiam, ut docuimus. @@Auri argentique mentionem comitatur lapis, €quem coticulam appellant, quondam non solitus inveniri €nisi in flumine Tmo[2l]2o, ut auctor est Theophrastus, €nunc vero passim. alii Heraclium, alii Lydium vocant. €sunt autem modici, quaternas uncias longitudinis binasque €latitudinis non excedentes. quod a sole fuit in [2i]2is, melius €quam quod a terra. his coticulis periti cum e vena ut €lima rapuerunt experimentum, protinus dicunt, quantum €auri sit in ea, quantum argenti vel aeris, scripulari diffe-€rentia, mirabili ratione non fallente. @@Argenti duae differentiae. vatillis ferreis can-€dentibus ramento inposito, quod candidum permaneat, €probatur. proxima bonitas rufo, nulla nigro. sed ex-€perimento quoque fraus intervenit. servatis in urina vi-€rorum vatillis inficitur ita ramentum obiter, dum uritur €candoremque mentitur. est aliquod experimentum politi €et in halitu hominis, si sudet protinus nubemque discutiat. lamnas duci [2in]2 speciem [2v]2i[2t]2ri non nisi ex optimo @1 €posse creditum. fuerat id integrum, sed id quoque iam €fraude corrumpitur. €@@Es[2t]2 natura mira imagines reddendi, quod repercusso €ae+re atque in oculos regesto fieri convenit. eadem vi si[2c]2 €in speculi usu polita crassitudine paulumque propulsa di-€latatur in inmensum magnitudo imaginum. tantum inter-est, repercussum illum excipiat an respuat. quin etiam €pocula ita figurantur expulsis intus crebris ceu speculis, €ut vel uno intuente totidem populus imaginum fiat. ex-€cogitantur et monstrifica, ut in templo Zmyrnae dicata. €id evenit figura materiae. plurimum refert concava sint €et poculi modo an parmae Threcidicae, media depressa €an elata, transversa an obliqua, supina an infesta, quali-tate excipientis figurae torquente venientes umbras; neque €enim est aliud illa imago quam digesta claritate materiae €accipientis umbra. atque ut omnia de speculis peragantur €in hoc loco, optima aput maiores fuerant Brundisina, €stagno et aere mixtis. praelata sunt argentea; primus €fecit Pasiteles Magni Pompei aetate. nuper credi coeptum €certiorem imaginem reddi auro opposito aversis. @@Tinguit Aegyptus argentum, ut in vasis Anubim @1 €suum spectet, pingitque, non caelat, argentum. unde €transiit materia et ad triumphales statuas; mirumque, €crescit pretium fulgoris excaecati. id autem fit hoc modo: €miscentur argento tertiae aeris Cyprii tenuissimi, quod €coronarium vocant, et sulpuris vivi quantum argenti; con-€flantur ita in fictili circumlito argilla; modus coquendi, €donec se ipsa opercula aperiant. nigrescit et ovi indurati €luteo, ut tamen aceto et creta deteratur. @@Miscuit denario triumvir Antonius ferrum, miscent €aera falsae monetae, alii e[2t]2 ponder[2i]2 subtrahunt, cum sit €iustum LXXXIIII e libris signari. igitur ars facta dena-€rios probare, tam iucunda plebei lege, ut Mario Grati-€diano vicatim totas statuas dicaverit. mirumque, in hac €artium sola vitia discuntur et falsi denarii spectatur exem-€plar pluribusque veris denariis adulterinus emitur. @@Non erat apud antiquos numerus ultra cen-€tum milia; itaque et hodie multiplicantur haec, ut decies €centena aut saepius dicantur. faenus hoc fecit nummus-€que percussus, et sic quoque aes alienum etiam nu[2nc]2 @1 €appellatur. postea Divites cognominati, dummodo notum €sit eum, qui primus hoc cognomen acceperit, decoxisse creditoribus suis. ex eadem gente M. Crassus negabat €locupletem esse nisi qui reditu annuo legionem tueri €posset. in agris HS <30MM>30 possedit Quiritium post Sullam €divitissimus, nec fuit satis nisi totum Parthorum usur-€passet aurum; atque ut memoriam quidem opum occupa-þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨¡›††verit_iuvat enim insectari inexplebilem istam habendi €cupidinem_: multos postea cognovimus servitute libera-€tos opulentiores, pariterque tres Claudii principatu paulo ante Callistum, Pallantem, Narcissum. atque ut hi omit-€tantur, tamquam adhuc rerum potiantur, C. Asinio Gallo €C. Marcio Censorino cos. a. d. VI Kal. Febr. C. Caecilius €C. l. Isidorus testamento suo edixit, quamvis multa bello €civili perdidisset, tamen relinquere servorum CXVI, €iuga boum DC, reliqui pecoris , in numerato HS <30DC>30, funerari se iussit HS <30X>30. congerant excedentes €numerum opes, quota tamen portio erunt Ptolemaei, quem €Varro tradit Pompeio res gerente circa Iudaeam octona @1 €milia equitum sua pecunia toleravisse, mille convivas toti-€dem aureis potoriis, mutantem ea vasa cum ferculis, sagi-€nasse! quota vero ille ipse_neque enim de regibus loquor_portio fuerit Pythis Bithyni, qui platanum €auream vitemque nobiles illas Dario regi donavit, Xerxis €copias, hoc est <30VII>30 hominum, excepit epulo, €stipendium quinque mensum frumentumque pollicitus, ut €e quinque liberis in dilectu senectuti suae unus saltem €concederetur! hunc quoque ipsum aliquis comparet Croeso €regi! quae, malum, amentia est id in vita cupere, quod €aut et servis contigerit aut ne in regibus quidem in-€venerit finem! @@Populus R. stipem spargere coepit Sp. Postumio €Q. Marcio cos.; tanta abundantia pecuniae erat, ut eam €conferret L. Scipioni, ex qua is ludos fecit. nam quod €Agrippae Menenio sextantes aeris in funus contulit, ho-€noris id necessitatisque propter paupertatem Agrippae, €non largitionis esse duxerim. @@Vasa ex argento mire inconstantia humani €ingenii variat nullum genus officinae diu probando. nunc €Furniana, nunc Clodiana, nunc Gratiana_etenim taber- @1 €nas mensis adoptamus_, nunc anaglypta asperitatemque exciso circa liniarum picturas quaerimus, iam vero et €mensas repositoriis inponimus ad sustinenda opsonia, inter-€radimus alia, ut quam plurimum lima perdiderit. vasa €cocinaria ex argento fieri Calvus orator quiritat; at nos €carrucas argento caelare invenimus, nostraque aetate Pop-€paea coniunx Neronis principis soleas delicatioribus iu-€mentis suis ex auro quoque induere iussit. @@Triginta duo libras argenti Africanus sequens €heredi reliquit idemque, cum de Poenis triumpharet, €CCCLXX pondo transtulit. hoc argenti tota Carthago ha-€buit illa terrarum aemula, quot mensarum postea apparatu €victa! Numantia quidem deleta idem Africanus in triumpho €militibus #1108 VII dedit. o viros illo imperatore dignos, qui-€bus hoc satis fuit! frater eius Allobrogicus primus omnium €pondo mille habuit, at Drusus Livius in tribunatu plebei X. nam propter quinque pondo notatum a censoribus trium- @1 €phalem senem fabulosum iam videtur, item Catum Aelium, €cum legati Aetolorum in consulatu prandentem in fictilibus €adissent, missa ab iis vasa argentea non accepisse neque €aliud habuisse argenti ad supremum vitae diem quam duo €pocula, quae L. Paulus socer ei ob virtutem devicto Per-seo rege donavisset. invenimus legatos Carthaginiensium €dixisse nullos hominum inter sese benignius vivere quam €Romanos. eodem enim argento apud omnes cenitavisse €ipsos. at, Hercules, Pompeium Paulinum, Arelatensis €equitis Romani filium paternaque gente pellitum, €pondo argenti habuisse apud exercitum ferocissimis gen-tibus oppositum scimus; lectos vero iam pridem €mulierum totos operiri argento, quaedam et triclinia. €quibus argentum addidisse primus traditur Carvilius Pollio €eques Romanus, non ut operiret aut Deliaca specie fa-€ceret, sed Punicana; eadem et aureos fecit, nec multo €post argentei Deliacos imitati sunt. quae omnia expiavit €bellum civile Sullanum. @@Paulo enim ante haec factae sunt lances e cen-€tenis libris argenti, quas tunc super CL numero fuisse €Romae constat multosque ob eas proscriptos dolo con-€cupiscentium. erubescant annales, qui bellum civile illud €talibus vitiis inputavere; nostra aetas fortior fuit. Claudii @1 €principatu servus eius Drusilianus nomine Rotundus, dis-€pensator Hispaniae citerioris, quingenariam lancem habuit, €cui fabricandae officina prius exaedificata fuerat, et comites €eius octo ad CCL libras, quaeso, ut quam multi eas con-servi eius inferrent, aut quibus cenantibus? Cornelius €Nepos tradit ante Sullae victoriam duo tantum triclinia €Romae fuisse argentea, repositoriis argentum addi sua €memoria coeptum. Fenestella, qui obiit novissimo Ti-€berii Caesaris principatu, ait et testudinea tum in usum €venisse, ante se autem paulo lignea, rotunda, solida nec €multo maiora quam mensas fuisse, se quidem puero qua-€drata et conpacta aut acere operta aut citro coepisse, mox €additum argentum in angulos lineasque per commissuras, €tympana vero se iuvene appellata, tum a stateris et lances, €quas antiqui magides vocaverant. @@Nec copia argenti tantum furit vita, sed valdius €paene manipretiis, idque iam pridem, ut ignoscamus nobis. €delphinos quinis milibus sesterti[2um]2 in libras emptos C. €Gracchus habuit, L. vero Crassus orator duos scyphos @1 €Mentoris artificis manu caelatos HS , confessus tamen €est numquam iis uti propter verecundiam ausum. sci[2m]2u[2s]2 €eundem HS in singulas libras vasa empta habuisse. Asia primum devicta luxuriam misit in Italiam, siquidem €L. Scipio in triumpho transtulit argenti caelati pondo mill[2e €et]2 CCCC et vasorum aureorum pondo MD [anno conditae €urbis DLXV]. at eadem Asia donata multo etiam gravius €adflixit mores, inutiliorque victoria illa hereditas Attalo rege mortuo fuit. tum enim haec emendi Romae in €auctionibus regiis verecundia exempta est urbis anno €DCXXII, mediis LVII annis erudita civitate amare etiam, €non solum admirari, opulentiam externam, inmenso et €Achaicae victoriae momento ad inpellendos mores, quae €et ipsa in hoc intervallo anno urbis DCVIII parta signa et tabulas pictas invexit. ne quid deesset, pariter qu[2o]2-€[2qu]2e luxuria nata est et Carthago sublata, ita congruen-€tibus fatis, ut et liberet amplecti vitia et liceret. petiere €et dignationem hinc aliqui veterum. C. Marius post victo-€riam Cimbricam cantharis potasse Liberi patris exemplo €traditur, ille arator Arpinas et manipularis imperator. @1 @@Argenti usum in statuas primum divi Augusti €temporum adulatione transisse falso existimatur. iam enim €triumpho Magni Pompei reperimus translatam Pharnacis, €qui primus regnavit in Ponto, argenteam statuam, item Mithridatis Eupatoris et currus aureos argenteosque. ar-€gentum succedit aliquando et auro luxu feminarum plebis €compedes sibi facientium, quas induere aureas mos tritior €vetet. vidimus et ipsi Arellium Fuscum motum equestri €ordine ob insignem calumniam, cum celebritatem adsecta-€rentur adulescentium scholae, argenteos anulos habentem. €et quid haec attinet colligere, cum capuli militum ebore €etiam fastidito caelentur argento, vaginae catellis, baltea €lamnis crepitent, iam vero paedagogia in transitu virili-€tatis custodiantur argento, feminae laventur et nisi argen-€tea solia fastidiant, eademque materia et cibis et probris serviat? videret haec Fabricius et stratas argento mu-€lierum balineas ita, ut vestigio locus non sit, cum viris €lavantium! Fabricius, qui bellicos imperatores plus quam €pateram et salinum habere ex argento vetabat, videret €hinc dona fortium fieri aut in haec frangi! heu mores, €Fabrici nos pudet! @1 @@Mirum auro caelando neminem inclaruisse, ar-€gento multos. maxime tamen laudatus est Mentor, de €quo supra diximus. quattuor paria ab eo omnino facta €sunt, ac iam nullum extare dicitur Ephesiae Dianae templi aut Capitolini incendiis. Varro s[2e]2 et aereum signum eius €habuisse scribit. proximi ab eo in admiratione Acragas €et Boe+thus et Mys fuere. exstant omnium opera hodie €in insula Rhodiorum, Boe+thi apud Lindiam Minervam, €Acragantis in templo Liberi patris in ipsa Rhodo Cen-€tauros Bacchasque caelati scyphi, Myos in eadem aede €Silenos et Cupidines. Acragantis et venatio in scyphis magnam famam habuit. post hos celebratus est Calamis, €et Antipatro qui Satyrum in phiala gravatum somno con-þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨¡›œƒlocavisse verius quam caelasse dictus est * * * , stratonicus €mox Cyzicenus, Tauriscus. item Ariston et Eunicus Mity-€lenaei laudantur et Hecataeus et circa Pompei Magni aeta- @1 €tem Pasiteles, Posidonius Ephesius [hedys], Thracides, qui €proelia armatosque caelavit, Zopyrus, qui Areopagitas et €iudicium Orestis in duobus scyphis HS <30XII>30 aestimatis. €fuit et Pytheas, cuius II unciae #1108 venierunt: Ulixes €et Diomedes erant in phialae emblemate Palladium sub-ripientes. fecit idem et cocos magiriscia appellatos par-€volis potoriis e[2t]2 e quibus ne exemplaria quidem liceret €exprimere; tam opportuna iniuriae subtilitas erat. habuit €et Teucer crustarius famam, subitoque ars haec ita exo-€levit, ut sola iam vetustate censeatur usuque attritis cae-€laturis si[2c]2, ne figura discerni possit, auctoritas constet. _(Argentum medicatis aquis inficitur atque adflatu salso, €sicut in mediterraneis Hispaniae.)_ €@@In argenti et auri metallis nascuntur etiamnum €pigmenta, sil et caeruleum. sil proprie limus est. opti-€mum ex eo quod Atticum vocatur, pretium in pondo €libras #1108 II; proximum marmorosum dimidio Attici pretio. @1 tertium genus est pressum, quod alii Scyricum vocant, €ex insula Scyro, iam et ex Achaia, quo utuntur ad pictu-€rae umbras, pretium in libras HS bini; dupondiis vero €detractis quod lucidum vocant, e Gallia veniens. hoc autem €et Attico ad lumina utuntur, ad abacos non nisi marmo-€roso, quoniam marmor in eo resistit amaritudini calcis. €effoditur et ad XX ab urbe lapidem in montibus; postea €uritur pressum appellantibus qui adulterant. sed esse €falsum exustumque, amaritudine apparet et quoniam re-solutum in pulverem est. sile pingere instituere primi €Polygnotus et Micon, Attico dumtaxat. secuta aetas hoc €ad lumina usa est, ad umbras autem S[2c]2yrico et Lydio. €Lydium Sardibus emebatur, quod nunc omittunt. @@Caeruleum harena est. huius genera tria €fuere antiquitus: Aegyptium maxime probatur; Scythicum €[2m]2o[2x]2 diluitur facile et, cum teritur, in quattuor colores €mutatur, candidiorem nigrioremve et crassiorem tenuio-€remve; praefertur huic etiamnum Cyprium. accessit his €Puteolanum et Hispaniense, harena ibi confici coepta. €tinguitur autem omne et in sua coquitur herba bibitque €sucum. reliqua confectura eadem quae chrysocollae. @1 @@Ex caeruleo fit quod vocatur lomentum, perficitur id €lavando terendoque. hoc est caeruleo candidius. pretia €eius #1108 X in libras, caerulei #1108 VIII. usus in creta; calcis €inpatiens. nuper accessit et Vestorianum, ab auctore €appellatum. fit ex Aegyptii levissima parte; pretium eius €in libras #1108 I. idem et Puteolani usus, praeterque ad fenestras; cylon vocant._Non pridem adportari et In-€dicum coeptum est, cuius pretium #1108 VII. ratio in pictura €ad incisuras, hoc est umbras dividendas ab lumine._ €Est et vilissimum genus lomenti, quod tritum vocant, €quinis assibus aestimatum. €@@Caerulei sinceri experimentum in carbone ut flagret; €fraus viola arida decocta in aqua sucoque per linteum €expresso in cretam Eretriam. vis in medicina ut purget €ulcera; itaque et emplastris adiciunt, item causticis. teritur autem difficillime._Sil in medendo leniter €mordet adstringitque et explet ulcera. uritur in fictili-€bus, ut prosit. @1 €@@Pretia rerum, quae usquam posuimus, non ignoramus €alia aliis locis esse et omnibus paene mutari annis, prout €navigatione constiterint aut ut quisque mercatus sit aut €aliquis praevalens manceps annonam flagellet, non obliti €Demetrium a tota Seplasia Neronis principatu accusatum €apud consules; poni tamen necessarium fuit quae plerum-€que erant Romae, ut exprimeretur auctoritas rerum.  Ÿôÿ@@@@{1LIBER XXXIV}1 ‘@@Proxime dicantur aeris metalla, cui et in usu €proximum est pretium, immo vero ante argentum ac paene €etiam ante aurum Corinthio, stipis quoque auctoritas, ut €diximus. hinc aera militum, tribuni aerarii et aerarium, €obaerati, aere diruti. docuimus quamdiu populus Roma-€nus aere tantum signato usus esset: et alia [2re]2 ve-€tustas aequalem urbi auctoritatem eius declarat, a rege €Numa collegio tertio aerarium fabrum instituto. @1 @@Vena quo dictum est modo foditur ignique per-€ficitur. fit et e lapide aeroso, quem vocant cadmean, €celebri trans maria et quondam in Campania, nunc et in €Bergomatium agro extrema parte Italiae; ferunt nuper €etiam in Germania provincia repertum. fit et ex alio €lapide, quem chalcitim appellant in Cypro, ubi prima €aeris inventio, mox vilitas praecipua reperto in aliis terris €praestantiore maximeque aurichalco, quod praecipuam boni-€tatem admirationemque diu optinuit nec reperitur longo iam tempore effeta tellure. proximum bonitate fuit Sal-€lustianum in Ceutronum Alpino tractu, non longi et ipsum €aevi, successitque ei Livianum in Gallia. utrumque a me-€tallorum dominis appellatum, illud ab amico divi Augusti, hoc a coniuge. velocis defectus Livianum quoque; certe €admodum exiguum invenitur. summa gloriae nunc in €Marianum conversa, quod et Cordubense dicitur. hoc a €Liviano cadmean maxime sorbet et aurichalci bonitatem €imitatur in sestertiis dupondiariisque, Cyprio suo assibus €contentis. et hactenus nobilitas in aere naturalis se habet. @@Reliqua genera cura constant, quae suis locis @1 €reddentur, summa claritate ante omnia indicata. quon-€dam aes confusum auro argentoque miscebatur, et tamen €ars pretiosior erat; nunc incertum est, peior haec sit an €materia, mirumque, cum ad infinitum operum pretia cre-€verint, auctoritas artis extincta est. quaestus enim causa, €ut omnia, exerceri coepta est quae gloriae solebat_ €ideo etiam deorum adscripta operi, cum proceres gentium €claritatem et hac via quaererent_, adeoque exolevit €fundendi aeris pretiosi ratio, ut iam diu ne fortuna qui-€dem in ea re ius artis habeat. @@Ex illa autem antiqua gloria Corinthium maxime lau-€datur. hoc casus miscuit Corintho, cum caperetur, in-€censa, mireque circa id multorum adfectatio furit, quippe €cum tradatur non alia de causa Verrem, quem M. Cicero €damnaverat, proscriptum cum eo ab Antonio, quoniam €Corinthiis cessurum se ei negavisset. ac mihi maior pars €eorum simulare eam scientiam videtur ad segregandos €sese a ceteris magis quam intellegere aliquid ibi supti-lius; et hoc paucis docebo. Corinthus capta est olym-€piadis CLVIII anno tertio, nostrae urbis DCVIII, cum ante €haec saecula fictores nobiles esse desissent, quorum isti €omnia signa hodie Corinthia appellant. quapropter ad @1 €coarguendos eos ponemus artificum aetates; nam urbis €nostrae annos ex supra dicta comparatione olympiadum €colligere facile erit. sunt ergo vasa tantum Corinthia, €quae isti elegantiores modo ad esculenta transferunt, modo in lucernas aut trulleos nullo munditiarum dispectu. eius €tria genera: candidum argento nitore quam proxime acce-€dens, in quo illa mixtura praevaluit; alterum, in quo auri €fulva natura; tertium, in quo aequalis omnium temperies €fuit. praeter haec est cuius ratio non potest reddi, quam-€quam hominis manu est; at fortuna temperatur in simu-€lacris signisque illud suo colore pretiosum ad iocineris €imaginem vergens, quod ideo hepatizon appellant, procul €a Corinthio, longe tamen ante Aegineticum atque Delia-€cum, quae diu optinuere principatum. @@Antiquissima aeris gloria Deliaco fuit, mercatus €in Delo celebrante toto orbe, et ideo cura officinis. tri-€cliniorum pedibus fulcrisque ibi prima aeris nobilitas, €pervenit deinde et ad deum simulacra effigiemque homi-€num et aliorum animalium. @@Proxima laus Aeginetico fuit, insula et ipsa e[2o]2, @1 €nec quod ibi gigne[2re]2tur, sed officinarum temperatura, €nobilitata. bos aereus inde captus in foro boario est €Romae. hoc erit exemplar Aeginetici aeris, Deliaci autem €Iuppiter in Capitolio in Iovis Tonantis aede. illo aere €Myron usus est, hoc Polycletus, aequales atque condisci-€puli; si[2c]2 aemulatio et in materia fuit. @@Privatim Aegina candelabrorum superficiem €dumtaxat elaboravit, sicut Tarentum scapos. in iis ergo €iuncta commendatio officinarum est. nec pudet tribuno-€rum militarium salariis emere, cum ipsum nomen a can-€delarum lumine inpositum appareat. accessio candelabri þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨¢˜‹†talis fuit Theonis iussu praeconis Clesippus fullo gibber €et praeterea et alio foedus aspectu, emente id Gegania HS . eadem ostentante in convivio empta ludibrii causa €nudatus atque inpudentia libidinis receptus in torum, mox €in testamentum, praedives numinum vice illud candelabrum €coluit et hanc Corinthiis fabulam adiecit, vindicatis tamen €moribus nobili sepulchro, per quod aeterna supra terras €Geganiae dedecoris memoria duraret. sed cum esse nulla €Corinthia candelabra constet, nomen id praecipue in his €celebratur, quoniam Mummi victoria Corinthum quidem @1 €diruit, sed e compluribus Achaiae oppidis simul aera €dispersit. @@Prisci limina etiam ac valvas in templis ex aere €factitavere. invenio et a Cn. Octavio, qui de Perseo rege €navalem triumphum egit, factam porticum duplicem ad €circum Flaminium, quae Corinthia sit appellata a capitulis €aereis columnarum, Vestae quoque aedem ipsam Syra-€cusana superficie tegi placuisse. Syracusana sunt in Pan-€theo capita columnarum a M. Agrippa posita. quin etiam €privata opulentia eo modo usurpata est. Camillo inter €crimina obiecit Spurius Carvilius quaestor, ostia quod aerata haberet in domo. nam triclinia aerata abacos-€que et monopodia Cn. Manlium Asia devicta primum in-€vexisse triumpho suo, quem duxit anno urbis DLXVII, €L. Piso auctor est, Antias quidem heredes L. Crassi €oratoris multa etiam triclinia aerata vendidisse. ex aere €factitavere et cortinas tripodum, nomine [2et]2 Delphicas, €quoniam donis maxime Apollini Delphico dicabantur. pla-€cuere et lychnuchi pensiles in delubris aut arborum mala €ferentium modo lucentes, quale est in templo Apollinis @1 €Palatini quod Alexander Magnus Thebarum expugnatione €captum in Cyme dicaverat eidem deo. @@Transiit deinde ars vulgo ubique ad effigies €deorum. Romae simulacrum ex aere factum Cereri pri-€mum reperio ex peculio Sp. Cassi, quem regnum ad-€fectantem pater ipsius interemerit. transiit et a diis ad €hominum statuas atque imagines multis modis. bitumine €antiqui tinguebant eas, quo magis mirum est placuisse €auro integere. hoc nescio an Romanum fuerit inventum; certe etiam nomen non habet vetustum. effigies hominum €non solebant exprimi nisi aliqua inlustri causa perpetui-€tatem merentium, primo sacrorum certaminum victoria €maximeque Olympiae, ubi omnium, qui vicissent, statuas €dicari mos erat, eorum vero, qui ter ibi superavissent, €ex membris ipsorum similitudine expressa, quas iconicas vocant. Athenienses nescio an primis omnium Harmodio €et Aristogitoni tyrannicidis publice posuerint statuas. hoc €actum est eodem anno, quo et Romae reges pulsi. ex-€cepta deinde res est a toto orbe terrarum humanissima €ambitione, et in omnium municipiorum foris statuae orna-€mentum esse coepere propagarique memoria hominum et €honores legendi aevo basibus inscribi, ne in sepulcris €tantum legerentur. mox forum et in domibus privatis @1 €factum atque in atriis: honos clientium instituit sic co-€lere patronos. @@Togatae effigies antiquitus ita dicabantur. €placuere et nudae tenentes hastam ab epheborum e gym-€nasiis exemplaribus; quas Achilleas vocant. Graeca res €nihil velare, at contra Romana ac militaris thoraces addere. €Caesar quidem dictator loricatam sibi dicari in foro suo €passus est. nam Lupercorum habitu tam noviciae sunt €quam quae nuper prodiere paenulis indutae. Mancinus eo habitu sibi statuit, quo deditus fuerat. notatum ab €auctoribus et L. Accium poetam in Camenarum aede ma-€xima forma statuam sibi posuisse, cum brevis admodum €fuisset. equestres utique statuae Romanam celebrationem €habent, orto sine dubio a Graecis exemplo. sed illi cele-€tas tantum dicabant in sacris victores, postea vero et qui €bigis vel quadrigis vicissent; unde et nostri currus nati €in iis, qui triumphavissent. serum hoc, et in iis non nisi €a divo Augusto seiuges, sicut elephanti. @@Non vetus et bigarum celebratio in iis, qui prae-€tura functi curru vecti essent per circum; antiquior co-€lumnarum, sicuti C. Maenio, qui devicerat priscos Latinos, @1 €quibus ex foedere tertias praedae populus Romanus prae-€stabat, eodemque in consulatu in suggestu rostra devictis €Antiatibus fixerat anno urbis CCCCXVI, item C. Duillio, €qui primus navalem triumphum egit de Poenis, quae est etiam nunc in foro, item L. Minucio praefecto annonae €extra portam Trigeminam unciaria stipe conlata_nescio €an primo honore tali a populo, antea enim a senatu erat_, €praeclara res, ni frivolis coepisset initiis. namque et Atti €Navi statua fuit ante curiam_basis eius conflagravit €curia incensa P. Clodii funere_; fuit et Hermodori €Ephesii in comitio, legum, quas decemviri scribebant, interpretis, publice dicata. alia causa, alia auctoritas M. €Horati Coclitis statuae_quae durat hodieque_, cum €hostes a ponte sublicio solus arcuisset. equidem et Si-€byllae iuxta rostra esse non miror, tres sint licet: una €quam Sextus Pacuius Taurus aed. pl. restituit; duae quas €M. Messalla. primas putarem has et Atti Navi, positas €aetate Tarquinii Prisci, ni regum antecedentium essent in Capitolio, ex [2i]2is Romuli et Tatii sine tunica, sicut et @1 €Camilli in rostris. et ante aedem Castorum fuit Q. Marci €Tremuli equestris togata, qui Samnites bis devicerat capta-€que Anagnia populum stipendio liberaverat. inter anti-€quissimas sunt et Tulli Cloeli, L. Rosci, Sp. Nauti, C. Ful-€cini in rostris, a Fidenatibus in legatione interfectorum. hoc a re p. tribui solebat iniuria caesis, sicut aliis et €P. Iunio, Ti. Coruncanio, qui ab Teuta Illyriorum regina €interfecti erant. non omittendum videtur, quod annales €adnotavere, tripedaneas iis statuas in foro statutas; haec €videlicet mensura honorata tunc erat. non praeteribo et €Cn. Octavium ob unum SC. verbum. hic regem Antiochum €daturum se responsum dicentem virga, quam tenebat forte, €circumscripsit priusque, quam egrederetur circulo illo, re-€sponsum dare coegit. in qua legatione interfecto senatus €statuam poni iussit "quam oculatissimo loco," eaque est in rostris. invenitur statua decreta et Taraciae Gaiae €sive Fufetiae virgini Vestali, "ut poneretur ubi vellet," €quod adiectum non minus honoris habet quam feminae €esse decretam. meritum eius ipsis ponam annalium @1 €verbis: "quod campum Tiberinum gratificata esset ea populo."_Invenio et Pythagorae et Alcibiadi in €cornibus comitii positas, cum bello Samniti Apollo Pythius €iussisset fortissimo Graiae gentis et alteri sapientissimo €simulacra celebri loco dicari. eae stetere, donec Sulla €dictator ibi curiam faceret. mirumque est, illos patres €Socrati cunctis ab eodem deo sapientia praelato Pytha-€goran praetulisse aut tot aliis virtute Alcibiaden et quem-€quam utroque Themistocli. @@Columnarum ratio erat attolli super ceteros mortales, €quod et arcus significant novicio invento. primus tamen €honos coepit a Graecis, nullique arbitror plures statuas €dicatas quam Phalereo Demetrio Athenis, siquidem CCCLX €statuere, nondum anno hunc numerum dierum excedente, €quas mox laceravere. statuerunt et Romae in omnibus €vicis tribus Mario Gratidiano, ut diximus, easdemque €subvertere Sullae introitu. @@Pedestres sine dubio Romae fuere in auctoritate €longo tempore; et equestrium tamen origo perquam vetus €est, cum feminis etiam honore communicato Cloeliae sta-€tua equestri, ceu parum esset toga eam cingi, cum Lu-€cretiae ac Bruto, qui expulerant reges, propter quos Cloelia inter obsides fuerat, non decernerentur. hanc primam @1 €cum Coclitis publice dicatam crediderim_Atto enim ac €Sibyllae Tarquinium, ac reges sibi ipsos posuisse veri-€simile est_, nisi Cloeliae quoque Piso traderet ab iis €positam, qui una opsides fuissent, redditis a Porsina in €honorem eius. e diverso Annius Fetialis equestrem, €quae fuerit contra Iovis Statoris aedem in vestibulo Su-€perbi domus, Valeriae fuisse, Publicolae consulis filiae, €eamque solam refugisse Tiberimque transnatavisse ceteris €opsidibus, qui Porsinae mittebantur, interemptis Tarquinii €insidiis. @@L. Piso prodidit M. Aemilio C. Popilio iterum €cos. a censoribus P. Cornelio Scipione M. Popilio statuas €circa forum eorum, qui magistratum gesserant, sublatas þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨¢˜ž„omn[2e]2s praeter eas, quae populi aut senatus sententia €statutae essent, eam vero, quam apud aedem Telluris €statuisset sibi Sp. Cassius, qui regnum adfectaverat, etiam €conflatam a censoribus. nimirum in ea quoque re ambi-tionem providebant illi viri. exstant Catonis in censura €vociferationes mulieribus statuas Romanis in provinciis €poni; nec tamen potuit inhibere, quo minus Romae quo-€que ponerentur, sicuti Corneliae Gracchorum matri, quae €fuit Africani prioris filia. sedens huic posita soleisque @1 €sine ammento insignis in Metelli publica porticu, quae statua nunc est in Octaviae operibus._Publice €autem ab exteris posita est Romae C. Aelio tr. pl. lege €perlata in Sthennium Stallium Lucanum, qui Thurinos €bis infestaverat. ob id Aelium Thurini statua et corona €aurea donarunt. iidem postea Fabricium donavere statua €liberati obsidione, passimque gentes in clientelas ita re-€ceptae, et adeo discrimen omne sublatum, ut Hannibalis €etiam statuae tribus locis visantur in ea urbe, cuius intra €muros solus hostium emisit hastam. @@Fuisse autem statuariam artem familiarem €Italiae quoque et vetustam, indicant Hercules ab Euandro €sacratus, ut produnt, in foro boario, qui triumphalis vo-€catur atque per triumphos vestitur habitu triumphali, prae-€terea Ianus geminus a Numa rege dicatus, qui pacis belli-€que argumento colitur digitis ita figuratis, ut CCCLXV €dierum nota [aut per significationem anni temporis] et aevi esse deum indicent. signa quoque Tuscanica per €terras dispersa qu[2in]2 in Etruria factitata sint, non est €dubium. deorum tantum putarem ea fuisse, ni Metro-€dorus Scepsius, cui cognomen a Romani nominis odio €inditum est, propter MM statuarum Volsinios expugnatos @1 €obiceret. mirumque mihi videtur, cum statuarum origo €tam vetus Italiae sit, lignea potius aut fictilia deorum €simulacra in delubris dicata usque ad devictam Asiam, €unde luxuria. @@Similitudines exprimendi quae prima fuerit origo, in €ea, quam plasticen Graeci vocant, dici convenientius €erit; etenim prior quam statuaria fuit. sed haec ad in-€finitum effloruit, multorum voluminum opere, si quis plura persequi velit; omnia enim quis possit? M. Scauri €aedilitate signorum MMM in scaena tantum fuere tempo-€rario theatro. Mummius Achaia devicta replevit urbem, €non relicturus filiae dotem; cur enim non cum excusa-€tione ponatur? multa et Luculli invexere. Rhodi etiam-€num signorum esse Mucianus ter cos. prodidit, nec €pauciora Athenis, Olympiae, Delphis superesse creduntur. quis ista mortalium persequi possit aut quis usus no-€scendi intellegatur? insignia maxime et aliqua de causa €notata voluptarium sit attigisse artificesque celebratos no-€minavisse, singulorum quoque inexplicabili multitudine, €cum Lysippus MD opera fecisse prodatur, tantae omnia €artis, ut claritatem possent dare vel singula: numerum €apparuisse defuncto eo, cum thesaurum effregisset heres; €solitum enim ex manipretio cuiusque signi denarios se-€ponere aureos singulos. @1 @@Evecta supra humanam fidem ars est successu, mox €et audacia. in argumentum successus unum exemplum €adferam, nec deorum hominumve similitudinis expressae. €aetas nostra vidit in Capitolio, priusquam id novissime €conflagraret a Vitellianis incensum, in cella Iunonis canem €ex aere volnus suum lambentem, cuius eximium mira-€culum et indiscreta veri similitudo non eo solum intel-€legitur, quod ibi dicata fuerat, verum et satisdatione; nam €quoniam summa nulla par videbatur, capite tutelarios ca-vere pro ea institutum publice fuit. audaciae in-€numera sunt exempla. moles quippe excogitatas videmus €statuarum, quas colossaeas vocant, turribus pares. talis €est in Capitolio Apollo, tralatus a M. Lucullo ex Apollonia Ponti urbe, XXX cubitorum, D talentis factus; talis in €campo Martio Iuppiter, a Claudio Caesare dicatus, qui €devoratur Pompeiani theatri vicinitate; talis et Tarenti €factus a Lysippo, XL cubitorum. mirum in eo quod manu, €ut ferunt, mobilis ea ratio libramenti est, ut nullis con-€vellatur procellis. id quidem providisse et artifex dicitur €modico intervallo, unde maxime flatum opus erat frangi, @1 €opposita columna. itaque magnitudinem propter difficul-€tatemque moliendi non attigit eum Fabius Verrucosus, cum Herculem, qui est in Capitolio, inde transferret. ante €omnes autem in admiratione fuit Solis colossus Rhodi, €quem fecerat Chares Lindius, Lysippi supra dicti disci-€pulus. LXX cubitorum altitudinis fuit hoc simulacrum, €post LXVI annum terrae motu prostratum, sed iacens €quoque miraculo est. pauci pollicem eius amplectuntur, €maiores sunt digiti quam pleraeque statuae. vasti specus €hiant defractis membris; spectantur intus magnae molis €saxa, quorum pondere stabiliverat eum constituens. duo-€decim annis tradunt effectum CCC talentis, quae conti-€gerant ex apparatu regis Demetrii relicto morae taedio obsessa Rhodo. sunt alii centum numero in eadem urbe €colossi minores hoc, sed ubicumque singuli fuissent, no-€bilitaturi locum, praeterque hos deorum quinque, quos €fecit Bryaxis. @@Factitavit colossos et Italia. videmus certe Tuscani-€cum Apollinem in bibliotheca templi Augusti quinquaginta €pedum a pollice, dubium aere mirabiliorem an pulchri-€tudine. fecit et Sp. Carvilius Iovem, qui est in Capitolio, €victis Samnitibus sacrata lege pugnantibus e pectoralibus €eorum ocreisque et galeis. amplitudo tanta est, ut con- @1 €spiciatur a Latiari Iove. e reliquiis limae suam statuam fecit, quae est ante pedes simulacri eius. habent in €eodem Capitolio admirationem et capita duo, quae P. Len-€tulus cos. dicavit, alterum a Charete supra dicto factum, €alterum fecit . . . dicus comparatione in tantum victus, ut artificum minime probabilis videatur. verum omnem am-€plitudinem statuarum eius generis vicit aetate nostra Zeno-€dorus Mercurio facto in civitate Galliae Arvernis per annos €decem, HS <30CCCC>30 manipretii, postquam satis artem ibi ad-€probaverat, Romam accitus a Nerone, ubi destinatum illius €principis simulacro colossum fecit CXIXS pedum [2in]2 longi-€tudinem, qui dicatus Soli venerationi est damnatis scele-ribus illius principis. mirabamur in officina non modo €ex argilla similitudinem insignem, verum et de parvis €admodum surculis quod primum operis instaurati fuit. €ea statua indicavit interisse fundendi aeris scientiam, cum €et Nero largiri aurum argentumque paratus esset et Zeno-€dorus scientia fingendi caelandique nulli veterum post-poneretur. statuam Arvernorum cum faceret provinciae €Dubio Avito praesidente, duo pocula Calamidis manu cae- @1 €lata, quae Cassio Salano avunculo eius, praeceptori suo, €Germanicus Caesar adamata donaverat, aemulatus est, ut €vix ulla differentia esset artis. quanto maior Zenodoro €praestantia fuit, tanto magis deprehenditur aeris ob-€literatio. @@Signis, quae vocant Corinthia, plerique in tantum €capiuntur, ut secum circumferant, sicut Hortensius orator €sphingem Verri reo ablatam, propter quam Cicero illo €iudicio in altercatione neganti ei, aenigmata se intellegere, €respondit debere, quoniam sphingem domi haberet. circum-€tulit et Nero princeps Amazonem, de qua dicemus, et €paulo ante C. Cestius consularis signum, quod secum €etiam in proelio habuit. Alexandri quoque Magni taber-€naculum sustinere traduntur solitae statuae, ex quibus €duae ante Martis Ultoris aedem dicatae sunt, totidem €ante regiam. @@Minoribus simulacris signisque innumera prope €artificum multitudo nobilitata est, ante omnes tamen Phi-€dias Atheniensis Iove Olympio facto ex ebore quidem et €auro, sed et ex aere signa fecit. floruit autem olympiade €LXXXIII, circiter CCC urbis nostrae annum, quo eodem €tempore aemuli eius fuere Alcamenes, Critias, Nesiotes, €Hegias, et deinde olympiade LXXXVII Hagelades, Callon, €Gorgias Lacon; rursus LXXXX Polyclitus, Phradmon, Myron, @1 Pythagoras, Scopas, Perellus. ex iis Polyclitus discipulos €habuit Argium, Asopodorum, Alexim, Aristidem, Phrynonem, €[Dinonem], Athenodorum, Demean Clitorium, Myron Lycium. €LXXXXV olympiade floruere Naucydes, Dinomenes, Canachus, €Patroclus; CII Polycles, Cephisodotus, Leuchares, Hypato-€dorus; CIIII Praxiteles, Euphranor; CVII Aetion, Theri-þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨¢˜³machus. CXIII Lysippus fuit, cum et Alexander Magnus, €item Lysistratus frater eius, [2S]2the[2n]2nis, Euphron, [2E]2ucles, €Sostratus, Ion, Silanion_in hoc mirabile quod nullo €doctore nobilis fuit; ipse discipulum habuit Zeuxiaden_; €CXXI Eutychides, Euthycrates, Laippus, Cephis[2od]2otus, Timarchus, Pyromachus. cessavit deinde ars ac rursus €olympiade CLVI revixit, cum fuere longe quidem infra €praedictos, probati tamen, Antaeus, Callistratus, Polycles €Athenaeus, Callixenus, Pythocles, Pythias, Timocles. @@Ita distinctis celeberrimorum aetatibus insignes raptim @1 €transcurram, reliqua multitudine passim dispersa. venere €autem et in certamen laudatissimi, quamquam diversis €aetatibus geniti, quoniam fecerant Amazonas, quae cum €in templo Dianae Ephesiae dicarentur, placuit eligi pro-€batissimam ipsorum artificum, qui praesentes erant, iu-€dicio, cum apparuit eam esse, quam omnes secundam €a sua quisque iudicassent. haec est Polycliti, proxima €ab ea Phidiae, tertia Cresilae, quarta Cydonis, quinta €Phradmonis. @@Phidias praeter Iovem Olympium, quem nemo aemu-€latur, fecit ex ebore aeque Minervam Athenis, quae est €in Parthenone stans, ex aere vero praeter Amazonem supra €dictam Minervam tam eximiae pulchritudinis, ut formae €cognomen acceperit. fecit et cliduchum et aliam Minervam, €quam Romae Paulus Aemilius ad aedem Fortunae Huiusce €Diei dicavit, item duo signa, quae Catulus in eadem aede, €palliata et alterum colossicon nudum, primusque artem €toreuticen aperuisse atque demonstrasse merito iudicatur. @@Polyclitus Sicyonius, Hageladae discipulus, diadumenum €fecit molliter iuvenem, centum talentis nobilitatum, idem €et doryphorum viriliter puerum. fecit et quem canona @1 €artifices vocant liniamenta artis ex eo petentes veluti a €lege quadam, solusque hominum artem ipsam fecisse artis €opere iudicatur. fecit et destringentem se et nudum t[2e]2lo €incessentem duosque pueros item nudos, talis ludentes, €qui vocantur astragalizontes et sunt in Titi imperatoris €atrio_hoc opere nullum absolutius plerique iudicant_; item Mercurium, qui fuit Lysimacheae, Herculem, qui €Romae, hagetera arma sumentem, Artemona, qui peri-€phoretos appellatus est. hic consummasse hanc scientiam €iudicatur et toreuticen sic erudisse, ut Phidias aperuisse. €proprium eius est, uno crure ut insisterent signa, ex-€cogitasse, quadrata tamen esse ea ait Varro et paene €ad exemplum. @@Myronem Eleutheris natum, Hageladae et ipsum disci-€pulum, bucula maxime nobilitavit celebratis versibus lau-€data, quando alieno plerique ingenio magis quam suo €commendantur. fecit et canem et discobolon et Perseum €et pristas et Satyrum admirantem tibias et Minervam, @1 €Delphicos pentathlos, pancratiastas, Herculem, qui est apud €circum maximum in aede Pompei Magni. fecisse et cicadae €monumentum ac locustae carminibus suis Eri[2n]2na signi-ficat. fecit et Apollinem, quem ab triumviro Antonio sub-€latum restituit Ephesiis divus Augustus admonitus in quiete. €primus hic multiplicasse veritatem videtur, numerosior in €arte quam Polyclitus et in symmetria diligentior, et ipse €tamen corporum tenus curiosus animi sensus non ex-€pressisse, capillum quoque et pubem non emendatius €fecisse, quam rudis antiquitas instituisset. @@Vicit eum Pythagoras Reginus ex Italia pancratiaste €Delphis posito; eodem vicit et Leontiscum. fecit et stadio-€dromon Astylon, qui Olympiae ostenditur, et Libyn, puerum €tenentem tabellam eodem loco et mala ferentem nudum, €Syracusis autem claudicantem, cuius ulceris dolorem sen-€tire etiam spectantes videntur, item Apollinem serpentem-€que eius sagittis configi, citharoedum, qui Dicaeus appel-€latus est, quod, cum Thebae ab Alexandro caperentur, €aurum a fugiente conditum sinu eius celatum esset. hic €primus nervos et venas expressit capillumque diligentius. _Fuit et alius Pythagoras Samius, initio pictor, cuius @1 €signa ad aedem Fortunae Huiusce Diei septem nuda et €senis unum laudata sunt. hic supra dicto facie quoque €indiscreta similis fuisse traditur, Regini autem discipulus €et filius sororis fuisse Sostratus. @@Lysippum Sicyonium Duris negat ullius fuisse disci-€pulum, sed primo aerarium fabrum audendi rationem €cepisse pictoris Eupompi responso. eum enim interroga-€tum, quem sequeretur antecedentium, dixisse monstrata €hominum multitudine, naturam ipsam imitandam esse, non artificem. plurima ex omnibus signa fecit, ut diximus, €fecundissimae artis, inter quae destringentem se, quem €M. Agrippa ante Thermas suas dicavit, mire gratum Ti-€berio principi. non quivit temperare sibi in eo, quam-€quam imperiosus sui inter initia principatus, transtulitque €in cubiculum alio signo substituto, cum quidem tanta €pop. R. contumacia fuit, ut theatri clamoribus reponi €apoxyomenon flagitaverit princepsque, quamquam adama-tum, reposuerit. nobilitatur Lysippus et temulenta tibi-€cina et canibus ac venatione, in primis vero quadriga €cum Sole Rhodiorum. fecit et Alexandrum Magnum multis €operibus, a pueritia eius orsus, quam statuam inaurari €iussit Nero princeps delectatus admodum illa; dein, cum €pretio perisset gratia artis, detractum est aurum, pretio- @1 €siorque talis existimabatur etiam cicatricibus operis atque concisuris, in quibus aurum haeserat, remanentibus. idem €fecit Hephaestionem, Alexandri Magni amicum, quem qui-€dam Polyclito adscribunt, cum is centum prope annis ante €fuerit; item Alexandri venationem, quae Delphis sacrata €est, Athenis Satyrum, turmam Alexandri, in qua amicorum €eius imagines summa omnium similitudine expressit; hanc €Metellus Macedonia subacta transtulit Romam. fecit et quadrigas multorum generum. statuariae arti plurimum €traditur contulisse capillum exprimendo, capita minora €faciendo quam antiqui, corpora graciliora siccioraque, per €quae proceritas signorum maior videretur. non habet €Latinum nomen symmetria, quam diligentissime custodiit €nova intactaque ratione quadratas veterum staturas per-€mutando, vulgoque dicebat ab illis factos quales essent €homines, a se quales viderentur esse. propriae huius €videntur esse argutiae operum custoditae in minimis quo-€que rebus. @@Filios et discipulos reliquit laudatos artifices Laippum, €Boe+dan, sed ante omnes Euthycraten. quamquam is con-€stantiam potius imitatus patris quam elegantiam austero €maluit genere quam iucundo placere. itaque optume ex-€pressit Herculem Delphis et Alexandrum Thespi[2i]2s vena-€torem et proelium equestre, simulacrum ipsum Trophoni @1 €ad oraculum, quadrigas complures, equum cum fiscinis, canes venantium._Huius porro discipulus fuit Tisi-€crates, et ipse Sicyonius, sed Lysippi sectae propior, ut €vix discernantur complura signa, ceu senex Thebanus et €Demetrius rex, Peucestes, Alexandri Magni servator, dignus €tanta gloria. @@Artifices, qui compositis voluminibus condidere haec, €miris laudibus celebrant Telephanen Phocaeum, ignotum €alias, quoniam * * * Thessaliae habitaverit et ibi opera €eius latuerint; alioqui suffragiis ipsorum aequatur Poly-€clito, Myroni, Pythagorae. laudant eius Larisam et Spin-€tharum pentathlum et Apollinem. alii non hanc ignobili-€tatis fuisse causam, sed quod se regum Xerxis atque €Darei officinis dediderit, existimant. @@Praxiteles quoque, [2qui]2 marmore felicior, ideo et clarior €fuit, fecit tamen et ex aere pulcherrima opera: Proserpinae €raptum, item catagusam et Liberum patrem, Ebrietatem @1 €nobilemque una Satyrum, quem Graeci periboe+ton cogno-€minant, et signa, quae ante Felicitatis aedem fuere, Vene-€remque, quae ipsa aedis incendio cremata est Claudii €principatu, marmoreae illi suae per terras inclutae parem, item stephanusam, psel[2i]2umenen, Oporan, Harmodium et €Aristogitonem tyrannicidas, quos a Xerxe Persarum rege €captos victa Perside Atheniensibus remisit Magnus Alex-€ander. fecit et puberem Apollinem subrepenti lacertae €comminus sagitta insidiantem, quem sauroctonon vocant. €spectantur et duo signa eius diversos adfectus exprimen-€tia, flentis matronae et meretricis gaudentis. hanc putant €Phrynen fuisse deprehenduntque in ea amorem artificis et mercedem in vultu meretricis. habet simulacrum et €benignitas eius; Calamidis enim quadrigae aurigam suum þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨¢˜Çƒinposuit, ne melior in equorum effigie defecisse in ho-€mine crederetur. ipse Calamis et alias quadrigas bigasque €fecit equis semper sine aemulo expressis; sed, ne videatur €in hominum effigie inferior, Alc[2u]2mena nullius est nobilior. @@Alcamenes, Phidiae discipulus, et marmorea fecit, sed €aereum pentathlum, qui vocatur encrinomenos; at Poly- @1 €cliti discipulus Aristides quadrigas bigasque. Amphicrates €Leaena laudatur. scortum haec, lyrae cantu familiaris €Harmodio et Aristogitoni. consilia eorum de tyrannicidio €usque in mortem excruciata a tyrannis non prodidit; €quam ob rem Athenienses, et honorem habere ei volentes €nec tamen scortum celebrasse, animal nominis eius fecere €atque, ut intellegeretur causa honoris, in opere linguam addi ab artifice vetuerunt._Bryaxis Aesculapium et €Seleucum fecit, Boe+das adorantem, Baton Apollinem et Iunonem, qui sunt Romae in Concordiae templo, Cresilas €volneratum deficientem, in quo possit intellegi quantum €restet animae, et Olympium Periclen dignum cognomine, €mirumque in hac arte est quod nobiles viros nobiliores €fecit. Cephisodorus Minervam mirabilem in portu Athe-€niensium et aram ad templum Iovis Servatoris in eodem portu, cui pauca comparantur, Canachus Apollinem nudum, €qui Philesius cognominatur, in Didymaeo Aeginetica aeris €temperatura, cervumque una ita vestigiis suspendit, ut €linum subter pedes trahatur alterno morsu calce digitis-€que retinentibus solum, ita vertebrato dente utrisque in €partibus, ut a repulsu per vices resiliat. idem et celeti-€zontas pueros, Chaereas Alexandrum Magnum et Philippum @1 €patrem eius fecit, Ctesilaus doryphoron et Amazonem vol-neratam, Demetrius Lysimachen, quae sacerdos Minervae €fuit LXIIII annis, idem et Minervam, quae my[2c]2tica ap-€pellatur_dracones in Gorgone eius ad ictus citharae €tinnitu resonant_; idem equitem S[2i]2monem, qui primus €de equitatu scripsit. Daedalus, et ipse inter fictores lau-€datus, pueros duos destringentes se fecit, Dinomenes Protesilaum et Pythodemum luctatorem._Euphranoris €Alexander Paris est, in quo laudatur quod omnia simul €intellegantur, iudex dearum, amator Helenae et tamen €Achillis interfector. huius est Minerva, Romae quae €dicitur Catuliana, infra Capitolium a Q. Lutatio dicata, et €simulacrum Boni Eventus, dextra pateram, sinistra spicam €ac papavera tenens, item Latona puerpera Apollinem et Dianam infantes sustinens in aede Concordiae. fecit et €quadrigas bigasque et cliticon eximia forma et Virtutem €et Graeciam, utrasque colossaeas, mulierem admirantem €et adorantem, item Alexandrum et Philippum in quadrigis; €Eutychides Eurotam, in quo artem ipso amne liquidiorem @1 €plurimi dixere._Hegiae Minerva Pyrrhusque rex lauda-€tur et celetizontes pueri et Castor ac Pollux ante aedem €Iovis Tonantis, Hagesiae in Pario colonia Hercules, Isidoti buthytes._Lycius Myronis discipulus fuit, qui fecit €dignum praeceptore puerum sufflantem languidos ignes et €Argonautas; Leochares aquilam sentientem, quid rapiat in €Ganymede et cui ferat, parcentemque unguibus etiam per €vestem puero, Autolycum pancrati[2i]2 victorem, propter quem €Xenophon symposium scripsit, Iovemque illum Tonantem €in Capitolio ante cuncta laudabilem, item Apollinem dia-€dematum, Lyciscum mangonem, puerum subdolae ac fucatae vernilitatis, Lycius et ipse puerum suffitorem._Menaechmi €vitulus genu premitur replicata cervice. ipse Menaechmus €scripsit de sua arte._Naucydes Mercurio et discobolo €et immolante arietem censetur, Naucerus luctatore anhe-€lante, Niceratus Aesculapi[2o]2 et Hygia, qui sunt in Concor- @1 €diae templo Romae._Pyromachi quadriga ab Alcibiade €regitur. Polycles Hermaphroditum nobilem fecit, Pyrrhus €Hygiam et Minervam, Phanis, Lysippi discipulus, epithyu-san._Styppax Cyprius uno celebratur signo, splanchnopte; €Periclis Olympii vernula hic fuit exta torrens ignemque €oris pleni spiritu accendens. Silanion Apollodorum fudit, €fictorem et ipsum, sed inter cunctos diligentissimum artis €et iniquum sui iudicem, crebro perfecta signa frangentem, €dum satiari cupiditate artis non quit, ideoque insanum cognominatum_hoc in eo expressit, nec hominem ex €aere fecit, sed iracundiam_et Achillem nobilem, item €epistaten exercentem athletas; Strongylion Amazonem, quam €ab excellentia crurum eucnemon appellant, ob id in comi-€tatu Neronis principis circumlatam. idem fecit puerum, €quem amando Brutus Philippiensis cognomine suo in-lustravit._Theodorus, qui labyrinthum fecit Sami, ipse €se ex aere fudit. praeter similitudinis mirabilem famam €magna suptilitate celebratu[2r]2: dextra limam tenet, laeva @1 €tribus digitis quadrigulam tenuit, tralatam Praeneste par-€vitatis ut miracul[2um]2: pictam eam currumque et aurigam €integeret alis simul facta musca._Xenocrates, Tisi-€cratis discipulus, ut alii, Euthycratis, vicit utrosque copia €signorum. et de sua arte composuit volumina. @@Plures artifices fecere Attali et Eumenis adversus €Gallos proelia, Isigonus, Pyromachus, Stratonicus, Anti-€gonus, qui volumina condidit de sua arte. Boe+thi, quam-€quam argento melioris, infans eximi[2um]2 anserem strangulat. €atque ex omnibus, quae rettuli, clarissima quaeque in €urbe iam sunt dicata a Vespasiano principe in templo €Pacis aliisque eius operibus, violentia Neronis in urbem €convecta et in sellariis domus aureae disposita. @@Praeterea sunt aequalitate celebrati artifices, sed nullis €operum suorum praecipui: Ariston, qui et argentum cae-€lare solitus est, Callides, Ctesias, Cantharus Sicyonius, €Diodorus, Critiae discipulus, Deliades, Euphorion, Eunicus @1 €et Hecataeus, argenti caelatores, Lesbocles, Prodorus, €Pythodicus, Polygnotus, idem pictor e nobilissimis, item €e caelatoribus Stratonicus, Scymnus Critiae discipulus. @@Nunc percensebo eos, qui eiusdem generis opera fe-€cerunt, ut Apollodorus, Androbulus, Asclepiodorus, Aleuas €philosophos, Apellas et adornantes se feminas, Antignotus €et perixyomenum tyrannicidasque supra dictos, Antimachus, €Athenodorus feminas nobiles, Aristodemus et luctatores €bigasque cum auriga, philosophos, anus, Seleucum regem. habet gratiam suam huius quoque doryphorus._Cephi-€sodoti duo fuere: prioris est Mercurius Liberum patrem €in infantia nutriens; fecit et contionantem manu elata €_persona in incerto est_; sequens philosophos fecit. €Colotes, qui cum Phidia Iovem Olympium fecerat, philo-€sophos, item Cleon et Cenchramis et Callicles et Cepis, €Chalcosthenes et comoedos et athletas, Daippus per[2i]2xyo- @1 €menon, Daiphron et Damocritus et Daemon philosophos. _Epigonus omnia fere praedicta imitatus praecessit in €tubicine et matri interfectae infante miserabiliter blan-€diente. Eubuli mulier admirans laudatur, Eubulidis digi-€tis computans._Micon athletis spectatur, Menogenes €quadrigis._Nec minus Niceratus omnia, quae ceteri, €adgressus repraesentavit Alcibiaden lampadumque accensu matrem eius Demaraten sacrificantem._Tisicratis bigae €Piston mulierem inposuit, idem fecit Martem et Mercu-€rium, qui sunt in Concordiae templo Romae. Perillum €nemo laudet saeviorem Phalaride tyranno, cui taurum €fecit mugitus [2inclusi]2 hominis pollicitus igni subdito et €primus expertus cruciatum eum iustiore saevitia. huc a €simulacris deorum hominumque devocaverat humanissimam €artem. ideo tot conditores eius laboraverant, ut ex ea €tormenta fierent! itaque una de causa servantur opera eius, ut quisquis illa videat, oderit manus._Sthennis @1 €Cererem, Iovem, Minervam fecit, qui sunt Romae in Con-€cordiae templo, idem flentes matronas et adorantes sacri-€ficantesque. Simon canem et sagittarium fecit, Stra-tonicus caelator ille philosophos, copas uterque; athletas €autem et armatos et venatores sacrificantesque Baton, €Euchir, Glaucides, Heliodorus, Hicanus, [2I]2ophon, Lyson, €Leon, Menodorus, Myagrus, Polycrates, Polyidus, Pytho-€critus, Protogenes, idem pictor e clarissimis, ut dice-€mus, Patrocles, Pollis, Posidonius, qui et argentum caelavit €nobiliter, natione Ephesius, Periclymenus, Philon, Syme-€nus, Timotheus, Theomnestus, Timarchides, Timon, Ti-€sias, Thrason. @@Ex omnibus autem maxime cognomine insignis est þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨¢˜Ü‚Callimachus, semper calumniator sui nec finem habentis €diligentiae, ob id catatexitechnus appellatus, memorabili €exemplo adhibendi et curae modum. huius sunt saltantes €Lacaenae, emendatum opus, sed in quo gratiam omnem €diligentia abstulerit. hunc quidem et pictorem fuisse tra-€dunt. non aere captus nec arte, unam tantum Zenonis @1 €statuam Cypria expeditione non vendidit Cato, sed quia €philosophi erat, ut obiter hoc quoque noscatur tam in-€[2sig]2ne exemplum. @@In mentione statuarum est et una non praetereunda, €quamquam auctoris incerti, iuxta rostra, Herculis tunicati, €sola eo habitu Romae, torva facie sentiensque suprema €tunicae. in hac tres sunt tituli: "L. Luculli impera-€toris de manubiis," alter: "pupillum Luculli filium €ex S. C. dedicasse," tertius: "T. Septimium Sabinum €aed. cur. ex privato in publicum restituisse." tot €certaminum tantaeque dignationis simulacrum id fuit. @@Nunc praevertemur ad differentias aeris et mix-€turas. in Cyprio [coronarium et regulare est utrumque €ductile] coronarium tenuatur in lamnas, taurorumque felle €tinctum speciem auri in coronis histrionum praebet, idem-€que in uncias additis auri scripulis senis praetenui pyropi €brattea ignescit. regulare et in aliis fit metallis, itemque €caldarium. differentia quod caldarium funditur tantum, €malleis fragile, quibus regulare obsequitur ab aliis ductile €appellatum, quale omne Cyprium est. sed et in ceteris €metallis cura distat a caldario; omne enim diligentius purgatis igni vitiis excoctisque regulare est._In reli- @1 €quis generibus palma Campano perhibetur, utensilibus €vasis probatissimo. pluribus fit hoc modis. namque Ca-€puae liquatur non carbonis ignibus, sed ligni, purgaturque €roboreo cribro p[2e]2rfusum aqua frigida ac saepius simili €modo coquitur, novissime additis plumbi argentarii Hispa-€niensis denis libris in centenas aeris. ita lentescit co-€loremque iucundum trahit, qualem in aliis generibus aeris adfectant oleo ac s[2a]2le. fit Campano simile in multis parti-€bus Italiae provinciisque, sed octonas plumbi libras addunt €et carbone recocunt propter inopiam ligni. quantum ea €res differentiae adferat, in Gallia maxime sentitur, ubi €inter lapides candefactos funditur; exurente enim coctura €nigrum atque fragile conficitur. praeterea semel recoquunt, €quod saepius fecisse bonitati plurimum confert. id €quoque notasse non ab re est, aes omne frigore magno melius fundi._Sequens temperatura statuaria est eadem-€que tabularis hoc modo: massa proflatur in primis, mox €in proflatum additur tertia portio aeris collectanei, hoc €est ex usu coempti. peculiare in eo condimentum attritu €domiti et consuetudine nitoris veluti mansuefacti. miscentur €et plumbi argentarii pondo duodena ac selibrae centenis proflati._Appellatur etiamnum et formalis temperatura €aeris tenerrimi, quoniam nigri plumbi decima portio addi-€tur et argentarii vicesima, maximeque ita colorem bibit, @1 €quem Graecanicum vocant._Novissima est quae vocatur €ollaria, vase nomen hoc dante, ternis aut quaternis libris €plumbi argentarii in centenas aeris additis._Cyprio €si addatur plumbum, colos purpurae fit in statuarum €praetextis. @@Aera extersa robiginem celerius trahunt quam €neglecta, nisi oleo perunguantur. servari ea optime in €liquida pice tradunt. usus aeris ad perpetuitatem moni-€mentorum iam pridem tralatus est tabulis aereis, in qui-€bus publicae constitutiones inciduntur. @@Metalla aeris multis modis instruunt medi-€cinam, utpote cum ulcera omnia ibi ocissime sanentur, €maxime tamen prosunt cadmea. fit sine dubio haec et €in argenti fornacibus, candidior ac minus ponderosa, sed €nequaquam comparanda aerariae. plura autem genera sunt. €namque ut ipse lapis, ex quo fit aes, cadm[2e]2a vocatur, €fusuris necessarius, medicinae inutilis, sic rursus in for-€nacibus existit alia, quae originis su[2ae]2 nomen recipit. fit autem egesta flammis atque flatu tenuissima parte €materiae et camaris lateribusque fornacium pro quantitate €levitatis adplicata. tenuissima est in ipso fornacium ore @1 €quam flammae eructarunt, appellata capnitis, exusta et €nimia levitate similis favillae. interior optuma, camaris €dependens et ab eo argumento botryitis nominata, pon-derosior haec priore, levior secuturis_duo eius colores, €deterior cinereus, pumicis melior_, friabilis oculorumque €medicamentis utilissima. tertia est in lateribus fornacium, €quae propter gravitatem ad camaras pervenire non potuit. €haec dicitur placitis, et ipsa ab argumento, planitie crusta €verius quam pumex, intus varia, ad psoras utilior et cicatrices trahendas. fiunt ex ea duo alia genera: ony-€chitis extra paene caerulea, intus onychis maculis similis, €ostracitis tota nigra et e ceteris sordidissima, volneribus €maxime utilis. omnis autem cadmea, in Cypri fornacibus €optima, iterum a medicis coquitur carbone puro atque, €ubi in cinerem rediit, extinguitur vino Ammineo quae ad emplastra praeparatur, quae vero ad psoras, aceto. quidam €in ollis fictilibus tusam urunt et lavant in mortariis, postea @1 €siccant. Nymphodorus lapidem ipsum quam gravissimum €spississimumque urit pruna et exustum Chio vino restinguit €tunditque, mox linteo cribrat atque in mortario terit, mox €aqua pluvia macerat iterumque terit quod subsedit, donec €cerussae simile fiat, nulla dentium offensa. eadem Iollae ratio, sed quam purissimum eligit lapidem. cadm[2e]2ae €effectus siccare, persanare, sistere fluctiones, pterygia et €sordes oculorum purgare, scabritiam extenuare et quid-€quid in plumbi effectu dicemus. €@@Et aes ipsum uritur ad omnia eadem, praeterque albu-€gines oculorum et cicatrices, ulcera quoque oculorum cum €lacte sanat; itaque Aegyptii collyrii id modo terunt in coticulis. facit et vomitiones e melle sumptum. uritur €autem Cyprium in fictilibus crudis cum sulpuris pari pon-€dere, vaso[2rum]2 circumlito spiramento, in caminis, donec €vasa ipsa percoquantur. quidam et salem addunt, aliqui €alumen pro sulpure, alii nihil, sed aceto tantum aspergunt. €ustum teritur [2in]2 mortario Thebaico, aqua pluvia lavatur €iterumque adiecta largiore teritur et, dum considat, relin- @1 €quitur, hoc saepius, donec ad speciem minii redeat. tunc €siccatum in sole in aerea pyxide servatur. @@Et scoria aeris simili modo lavatur, minore €effectu quam ipsum aes. sed et aeris flos medicinae utilis €est. fit aere fuso et in alias fornaces tralato; ibi flatu €crebriore excutiuntur veluti mili[2i]2 squamae, quas vocant €florem; cadunt autem, cum panes aeris aqua refrigerantur, €rubentque similiter squamae aeris, quam vocant lepida, et €sic adulteratur flos, ut squama veneat pro eo. est autem €squama aeris decussa vi clavis, in quos panes aerei feru-€minantur, in Cypri maxime officinis. omni[2s]2 differentia €haec est, quod squama excutitur ictu isdem panibus, flos cadit sponte. squamae est alterum genus suptilius, ex €summa scilicet lanugine decussum, quod vocant stomoma. €@@Atque haec omnia medici_quod pace eorum €dixisse liceat_ignorant. pare[2n]2t nominibus: in tantum €a conficiendis medicaminibus absunt, quod esse proprium €medicinae solebat. nunc quotiens incidere in libellos, com- @1 €ponere ex [2i]2is volentes aliqua, hoc est inpendio miserorum €experiri commentaria, credunt Seplasiae omnia fraudibus €corrumpenti. iam quidem facta emplastra et collyria €mercantur, tabesque mercium aut fraus Seplasiae sic €ex[2ci]2tetur! @@Et squama autem et flos uruntur in patinis fictilibus €aut aereis, dein lavantur ut supra ad eosdem usus; [2s]2qu[2ama]2 €et amplius narium carnosa vitia, item sedis, et gravitates €aurium per fistulam in eas flatu inpulsa et uvas oris farina €admota tollit et tonsillas cum melle. fit ex candido aere €squama longe Cypria inefficacior. nec non urina pueri €prius macerant clavos panesque quidam excussuri squa-€mam, teruntque et aqua pluvia lavant. dant et hydro-€picis eam drachmis II in mulsi hemina et inlinunt cum €polline. @1 @@Aeruginis quoque magnus usus est. pluribus fit €ea modis. namque et lapidi, ex quo coquitur aes, dera-€ditur, et aere candido perforato atque in cadis suspenso €super acetum acre opturatumque operculo. multo pro-þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨¢˜î…batior est, si hoc idem squamis fiat. quidam vasa ipsa €candidi aeris fictilibus condunt in acetum raduntque de-cumo die. alii vinaceis contegunt totidemque post dies €radunt, alii delimatam aeris scobem aceto spargunt ver-€santque spathis saepius die, donec absumatur. eandem €scobem alii terere in mortariis aereis ex aceto malunt. €ocissime vero contingit coronariorum recisamentis in acetum id additis. adulterant marmore trito maxime Rhodiam €aeruginem, alii pumice aut cummi. praecipue autem fallit €atramento sutorio adulterata; cetera enim dente deprehen-€duntur stridentia in frendendo. experimentum in vatillo €ferreo, nam quae sincera est, suum colorem retinet, quae €mixta atramento, rubescit. deprehenditur et papyro galla €prius macerato, nigrescit enim statim aerugine inlita. de-prehenditur et visu maligne virens. sed sive sinceram €sive adulteram aptissimum est elui siccatamque in patina @1 €nova uri ac versari, donec favilla fiat; postea teritur ac €reconditur. aliqui in crudis fictilibus urunt, donec figli-€num percoquatur. nonnulli et tus masculum admiscent. €lavatur autem aerugo sicut cadm[2e]2a. vis eius collyriis €oculorum aptissima et delacrimationibus mordendo pro-€ficiens, sed ablui necessarium penicillis calidis, donec rodere desinat._Hieracium vocatur collyrium, quod €[2e]2a maxime constat. temperatur autem id hammoniaci un-€ciis IIII, aeruginis Cypriae II, atramenti sutorii, quod chal-€canthum vocant, totidem, misyos una, croci VI. haec €omnia trita aceto Thasio colliguntur in pilulas, excellentis €remedii contra initia glaucomatum et suffusionum, contra €caligines aut scabritias et albugines et genarum vitia. cruda autem aerugo volnerariis emplastris miscetur. oris €etiam gingivarumque exulcerationes mirifice emendat et €labrorum ulcera cum oleo. quod si et cera addatur, pur-€gat et ad cicatricem perducit. aerugo et callum fistu-€larum erodit vitiorumque circa sedem sive per se sive €cum hammoniaco inlita vel collyrii modo in fistulas ad-€acta. eadem cum resinae terebinthinae tertia parte sub-€acta lepras tollit. @1 @@Est et alterum genus aeruginis, quam vo-€cant scoleca, in Cyprio aere trito alumine et sale aut €nitro pari pondere cum aceto albo quam acerrimo. non €fit hoc nisi aestuosissimis diebus circa canis ortum. teritur €autem, donec viride fiat contrahatque se vermiculorum €specie, unde et nomen. quod viti[2at]2um ut emendetur, II €partes quam fuere aceti miscentur urina[2e]2 pueri inpubis. €idem autem in medicamentis et santerna efficit, qua €diximus aurum feruminari. usus utriusque qui aeru-€ginis. scolex fit et per se derasus aerario lapidi, de quo €nunc dicemus. @@Chalcitim vocant, ex quo et ipso aes coquitur. €distat a cadmea, quod illa super terram ex subdialibus €petris caeditur, haec ex obrutis, item quod chalcitis friat €se statim, mollis natura, ut videatur lanugo concreta. est €et alia distinctio, quod chalcitis tria genera continet, aeris €et misyos et soreos, de quibus singulis dicemus suis locis. habet autem aeris venas oblongas. probatur mellei coloris, €gracili venarum discursu, friabilis nec lapidosa. putant et @1 €recentem utiliorem esse, quoniam inveterata sori fiat. vis €eius ad excrescentia in ulceribus, sanguinem sistere, gingi-€vas, uvam, tonsillas farina compescere, volvae vitiis in €vellere inponi. cum suco vero porri verendorum additur emplastris. maceratur autem in fictili ex aceto, circum-€lito fimo diebus XL, et colorem croci trahit. tum ad-€mixto cadm[2e]2ae pari pondere medicamentum efficit psori-€con dictum. quod si II partes chalcitidis tertia cadmeae €temperentur, acrius hoc idem fiat; etiamnum vehementius, €si aceto quam vino temperetur; tosta vero efficacior fit €ad eadem omnia. @@Sori Aegyptium maxime laudatur, multum superato €Cyprio Hispaniensique et Africo, quamquam oculorum cura-€tioni quidam utilius putent Cyprium; sed in quacumque €natione optimum cui maximum virus olfactu, tritumque €pinguiter nigrescens et spongiosum. stomacho res con-€traria in tantum, ut quibusdam olfactum modo vomitiones €moveat. et Aegyptium quidem tale, alterius nationis con-€tritum splendescit ut misy et est lapidosius. prodest €autem et dentium dolori, si contineatur atque colluat, et @1 €ulceribus oris gravibus quaeque serp[2a]2nt. uritur carboni-€bus ut chalcitis. @@Misy aliqui tradiderunt fieri exusto lapide in €scrobibus, flore eius luteo miscente se ligni pineae fa-€villae. re vera autem e supra dicto fit lapide, concretum €natura discretumque vi, optimum in Cypriorum officinis, €cuius notae sunt friati aureae scintillae et, cum teratur, €harenosa natura sine terra, chalcitidi similis. hoc ad-€miscent qui aurum purgant. utilitas eius infusi cum rosa-€ceo auribus purulentis et in lana inpositi capitis ulceribus. €extenuat et scabritias oculorum inveteratas, praecipue utile tonsillis contraque anginas et suppurata. ratio ut XVI €drachmae in hemina aceti coquantur addito melle, donec €lentescat. sic ad supra dicta utile est. quotiens opus sit €molliri vim eius, mel adspergitur. erodit et callum fistu-€larum ex aceto foventium et collyriis additur, sistit et €sanguinem ulceraque quae serpant quaeve putrescant, ab-€sumit et excrescentes carnes. peculiariter virilitatis vitiis €utile et feminarum profluvium sistit. @@Graeci cognationem aeris nomine fecerunt et €atramento sutorio; appellant enim chalcanthon. nec ullius @1 €aeque mira natura est. fit in Hispaniae puteis stagnisve €id genus aquae habentibus. decoquitur ea admixta dulci €pari mensura et in piscinas ligneas funditur. immobili[2bu]2s €super has transtris dependent restes lapillis extentae, qui-€bus adhaerescens limus vitreis acinis imaginem quandam €uvae reddit. exemptum ita siccatur diebus XXX. color €est caeruleus perquam spectabili nitore, vitrumque esse creditur; diluendo fit atramentum tinguendis coriis. fit €et pluribus modis: genere terrae eo in scrobes cavato, €quorum e lateribus destillantes hiberno gelu stirias sta-€lagmian vocant, neque est purius aliud. sed ex eo, candi-dum colorem sentiente viola, lonchoton appellant. fit et €in saxorum catinis pluvia aqua conrivato limo gelante; €fit et salis modo flagrantissimo sole admissas dulces aquas €cogente. ideo quidam duplici differentia fossile aut facti-€cium appellant, hoc pallidius et quantum colore, tantum bonitate deterius. probant maxime Cyprium in medicinae €usu. sumitur ad pellenda ventris animalia drachmae pon-€dere cum melle. purgat et caput dilutum ac naribus in-€stillatum, item stomachum cum melle aut aqua mulsa €sumptum. medetur et oculorum scabritiae dolorique et €caligini et oris ulceribus. sistit et sanguinem narium, €item haemorroidum. extrahit ossa fracta cum semine @1 €hyoscyami, suspendit epiphoras penicillo fronti inpositum, €efficax et in emplastris ad purganda volnera et excrescen-tia ulcerum. tollit et uvas, vel si decocto tangantur, cum €lini quoque semine superponitur emplastris ad dolores €tollendos. quod ex eo candicat, in uno usu praefertur €violaceis, ut gravitati aurium per fistulas inspiretur. vol-€nera per se inlitum sanat, sed tinguit cicatrices. nuper €inventum ursorum in harena et leonum ora spargere €illo, tantaque est vis in adstringendo, ut non queant €mordere. @@Etiamnum in aerariis reperiuntur quae vo-€cant pompholygem et spodon. differentia, quod pompho-€lyx lotura separatur, spodos inlota est. aliqui quod sit €candidum levissimumque pompholygem dixere et esse aeris €a[2c]2 cadm[2e]2ae favillam, spodon nigriorem esse ponderosiorem-€que, derasam parietibus fornacium, mixtis scintillis, ali-quando et carbonibus. haec aceto accepto odorem aeris €praestat et, si tangatur lingua, saporem horridum. con- @1 €venit oculorum medicamentis, quibuscumque vitiis occur-€rens, et ad omnia quae spodos. hoc solum distat, quod €huius elutior vis est. additur et in emplastra, quibus €lenis refrigeratio quaeritur et siccatio. utilior ad omnia €quae vino lota est. @@Spodos Cypria optima. fit autem liquescentibus €cadm[2e]2a et aerario lapide. levissimum hoc est flaturae €totius evolatque e fornacibus et tectis adhaerescit, a fuli-€gine distans candore. quod minus candidum ex ea, in-þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨¢›‚…maturae fornacis argumentum est; hoc quidam pompho-€lygem vocant. quod vero rubicundius ex iis invenitur, €acriorem vim habet et exulcerat adeo, ut, cum lavatur, si attigit oculos, excaecet. est et mellei coloris spodos, €in qua plurimum aeris intellegitur. sed quodcumque genus €lavando fit utilius; purgatur ante pinna, dein crassiore €lotura digitis scabritiae excernuntur. e[2xi]2mia vis est eius, €quae vino lavatur. est aliqua et in genere vini differen-€tia. leni enim lota collyriis oculorum minus utilis puta-€tur, eademque efficacior ulceribus, quae manent, vel oris, €quae madeant, et omnibus medicamentis, quae parentur contra gangraenas. fit et in argenti fornacibus spodos, @1 €quam vocant Lauriotim. utilissima autem oculis adfirmatur €quae fiat in aurariis, nec in alia parte magis est vitae €ingenia mirari. quippe ne quaerenda essent metalla, €vilissimis rebus utilitates easdem excogitavit. @@Antispodon vocant cinerem fici arboris vel capri-€fici vel myrti foliorum cum tenerrimis ramorum partibus €vel oleastri vel oleae vel cotonei mali vel lentisci, item €ex moris inmaturis, id est candidis, in sole arefactis vel €e buxi coma aut pseudocypiri aut rubi aut terebinthi vel €oenanthes. taurini quoque glutinis aut linteorum cinerem €similiter pollere inventum est. uruntur omnia ea crudo €fictili in fornacibus, donec figlina percoquantur. @@In aerariis officinis et smegma fit iam liquato €aere ac percocto additis etiamnum carbonibus paulatimque €accensis, ac repente vehementiore flatu exspuitur aeris €palea quaedam. solum, quo excipiatur, stratum esse €debet maril[2la]2. @@Ab ea discernitur quam in isdem officinis di-€phrygem vocant Graeci ab eo, quod bis torreatur. cuius €origo triplex. fieri enim traditur ex lapide pyrite cremato €in caminis, donec excoquatur in rubricam. fit et in Cypro €ex luto cuiusdam specus arefacto prius, mox paulatim €circumdatis sarmentis. tertio fit modo in fornacibus aeris @1 €faece subsidente. differentia est, quod aes ipsum in €catinos defluit, scoria extra fornaces, flos supernatat, diphryges remanent. quidam tradunt in fornacibus glo-€bos lapidis, qui coquatur, feruminari, circa hunc aes fer-€vere, ipsum vero non percoqui nisi tralatum in alias €fornaces, et esse nodum quendam materiae; id, quod ex €cocto supersit, diphryga vocari. ratio eius in medicina €similis praedictis: siccare et excrescentia consumere ac €repurgare. probatur lingua, ut eam siccet tactu statim €saporemque aeris reddat. @@Unum etiamnum aeris miraculum non omitte-€mus. Servilia familia inlustris in fastis trientem aereum €pascit auro, argento, consumentem utrumque. origo atque €natura eius incomperta mihi est. verba ipsa de ea re €Messallae senis ponam: "Serviliorum familia habet €trientem sacrum, cui summa cum cura magnifi-€centiaque sacra quotannis faciunt. quem ferunt €alias crevisse, alias decrevisse videri et ex eo €aut honorem aut deminutionem familiae signi-€ficare." @@Proxime indicari debent metalla ferri. @1 €optumo pessimoque vitae instrumento [2est]2, siquidem hoc €tellurem scindimus, arbores serimus, arbusta tondemus, €vites squalore deciso annis omnibus cogimus iuvenescere, €hoc exstruimus tecta, caedimus saxa, omnesque ad alios €usus ferro utimur, sed eodem ad bella, caedes, latrocinia, €non comminus solum, sed etiam missili volucrique, nunc €tormentis excusso, nunc lacertis, nunc vero pinnato, quam €sceleratissimam humani ingenii fraudem arbitror, siquidem, €ut ocius mors perveniret ad hominem, alitem illam feci-mus pinnasque ferro dedimus. quam ob rem culpa eius €non naturae fiat accepta. aliquot experimentis probatum €est posse innocens esse ferrum. in foedere, quod ex-€pulsis regibus populo Romano dedit Porsina, nominatim €comprehensum invenimus, ne ferro nisi in agri cultu €uteretur. et tum stilo [2osseo]2 scribere institutum ve-€tustissimi auctores prodiderunt. Magni Pompei in €tertio consulatu extat edictum in tumultu necis Clodianae prohibentis ullum telum esse in urbe. et a[2rs a]2n[2t]2i-€qua ipsa non defuit honorem mitiorem habere ferro quo-€que. Aristonidas artifex, cum exprimere vellet Athamantis €furorem Learcho filio praecipitato residentem paenitentia, @1 €aes ferrumque miscuit, ut robigine eius per nitorem aeris €relucente exprimeretur verecundiae rubor. hoc signum exstat hodie Rhodi. est in eadem urbe et ferreus Her-€cules, quem fecit Alcon laborum dei patientia inductus. €videmus et Romae scyphos e ferro dicatos in templo €Martis Ultoris. obstitit eadem naturae benignitas exigentis €ab ferro ipso poenas robigine eademque providentia nihil €in rebus mortalius facientis quam quod esset infestissi-€mum mortalitati. @@Ferri metalla ubique propemodum reperiuntur, €quippe etiam insula Italiae Ilva gignente, minimaque diffi-€cultate adgnoscuntur colore ipso terrae manifesto. ratio €eadem excoquendis venis; in Cappadocia tantum quaestio €est, aquae an terrae fiat acceptum, quoniam perfusa Ce-€r[2as]2o fluvio terra neque aliter ferrum e fornacibus reddit. differentia ferri numerosa. prima in genere terrae cae-€live: aliae molle tantum plumboque vicinum subministrant, €aliae fragile et aerosum rotarumque usibus et clavis maxime €fugiendum, cui prior ratio convenit; aliud brevitate sola €placet clavisque caligariis, aliud robiginem celerius sentit. @1 €stricturae vocantur hae omnes, quod non in aliis metallis, a stringenda acie vocabulo inposito. et fornacium magna €differentia est, nucleusque quidam ferri excoquitur in iis €ad indurandam aciem, alioque modo ad densandas incudes €malleorumve rostra. summa autem differentia in aqua, €cui subinde candens inmergitur. haec alibi atque alibi €utilior nobilitavit loca gloria ferri, sicuti Bilbilim in Hi-€spania et Turiassonem, Comum in Italia, cum ferraria metalla in iis locis non sint. ex omnibus autem generi-€bus palma Serico ferro est; Seres hoc cum vestibus suis €pellibusque mittunt; secunda Parthico. neque alia genera €ferri ex mera acie temperantur, ceteris enim admiscetur €mollior complexus. in nostro orbe aliubi vena bonitatem €hanc praestat, ut in Noricis, aliubi factura, ut Sulmone, €aqua ubi diximus, quippe cum exacuendo oleariae cotes aquariaeque differant et oleo delicatior fiat acies. mirum-€que, cum excoquatur vena, aquae modo liquari ferrum, €postea in spongeas frangi. tenuiora ferramenta oleo re-€stingui mos est, ne aqua in fragilitatem durentur. a ferro €sanguis humanus se ulciscitur, contactum namque eo ce-€lerius robiginem trahit. @1 @@De magnete lapide suo loco dicemus concordia-€que, quam cum ferro habet. sola haec materia virus €ab eo lapide accipit retinetque longo tempore, aliud ad-€prehendens ferrum, ut anulorum catena spectetur inter-€dum. quod volgus imperitum appellat ferrum vivum, vulneraque talia asperiora fiunt. hic lapis et in Canta-€bria nascitur, non ut ille magnes verus caute continua, €sed sparsa bulbatione_ita appellant_, nescio an v[2i]2tro €fundendo perinde utilis, nondum enim expertus est quis-€quam; ferrum utique inficit eadem vi._Magnete lapide €architectus Timochares Alexandriae Arsinoes templum con-€camarare incohaverat, ut in eo simulacrum e ferro pen-€dere in ae+re videretur. intercessit ipsius mors et Ptole-maei regis, qui id sorori suae iusserat fieri._Me-€tallorum omnium vena ferri largissima est Cantabriae. €maritima parte, qua oceanus adluit, mons praealtus_ €incredibile dictu_totus ex ea materia est, ut in am-€bitu oceani diximus. €@@Ferrum accensum igni, nisi duretur ictibus, cor-€rumpitur. rubens non est habile tundendo neque ante- @1 €quam albescere incipiat. aceto aut alumine inlitum fit aeri simile. a robigine vindicatur cerussa et gypso et €liquida pice. haec est ferro a Graecis antipathia dicta. €ferunt quidem et religione quadam id fieri et exstare €ferream catenam apud Euphraten amnem in urbe, quae €Zeugma appellatur, qua Alexander Magnus ibi iunxerit €pontem, cuius anulos, qui refecti sint, robigine infestari, €carentibus ea prioribus. @@Medicina e ferro est et alia quam secandi. €namque et circumscribi circulo terve circumlato mucrone €et adultis et infantibus prodest contra noxia medicamenta, þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨¢›—„et praefixisse in limine evulsos sepulchris clavos adversus €nocturnas lymphationes, pungique leviter mucrone, quo €percussus homo sit, contra dolores laterum pectorumque €subitos, qui punctionem adferant. quaedam ustione sa-€nantur, privatim vero canis rabidi morsus, quippe etiam €praevalente morbo expaventesque potum usta plaga ilico €liberantur. calfit etiam ferro candente potus in multis €vitiis, privatim vero dysentericis. @@Est et robigo ipsa in remediis, et sic proditur @1 €Telephum sanasse Achilles, sive id aerea sive ferrea cuspide €fecit; ita certe pingitur ex ea decutiens gladio. sed robigo ferri deraditur umido ferro clavis veteribus. potentia eius €ligare, siccare, sistere. emendat alopecias inlita. utuntur €et ad scabritias genarum pusulasque totius corporis cum €cera et myrteo oleo, ad ignes vero sacros ex aceto, item €ad scabiem, paronychia digitorum et pterygia in linteolis. €sistit et feminarum profluvia inposita velleribus, plagis €quoque recentibus vino diluta et cum murra subacta, con-€dylomatis ex aceto. podagras quoque inlita lenit. @@Squama quoque ferri in usu est ex acie aut €mucronibus, maxime simili, sed acriore vi quam robigo, €quam ob rem et contra epiphoras oculorum adsumitur. €sanguinem sistit, cum volnera ferro maxime fiant. sistit €et feminarum profluvia. inponitur et contra lienium vitia, €et haemorroidas compescit ulcerumque serpentia. et genis prodest farinae modo adspersa paullisper. praecipua tamen €commendatio eius in hygremplastro ad purganda vulnera €fistulasque et omnem callum erodendum et rasis ossibus €carnes recreandas. componitur hoc modo: pr[2opo]2li[2s]2 oboli @1 €VI, Cimoliae cretae drachmae VI, aeris tusi drachmae II, €squamae ferri totidem, cerae X, olei sextarius. his adicitur, €cum sunt repurganda volnera aut replenda, ceratum. @@Sequitur natura plumbi, cuius duo genera, €nigrum atque candidum. pretiosissimum [2in]2 hoc candidum, €Graecis appellatum cassiterum fabuloseque narratum in €insulas Atlantici maris peti vitilibusque navigiis et cir-€cumsutis corio advehi. nunc certum est in Lusitania gigni €et in Gallaecia summa tellure, harenosa et coloris nigri. pondere tantum ea deprehenditur; interveniunt et minuti €calculi, maxime torrentibus siccatis. lavant eas harenas €metallici et, quod subsedit, cocunt in fornacibus. invenitur €et in aurariis metallis, quae alutias vocant, aqua inmissa €eluente calculos nigros paullum candore variatos, quibus €eadem gravitas quae auro, et ideo in calathis, quibus €aurum colligitur, cum eo remanent; postea cami[2n]2is sepa-rantur conflatique in plumbum album resolvuntur. non @1 €fit in Gallaecia nigrum, cum vicina Cantabria nigro tantum €abundet, nec ex albo argentum, cum fiat ex nigro. iungi €inter se plumbum nigrum sine albo non potest nec hoc €ei sine oleo ac ne album quidem secum sine nigro. album €habuit auctoritatem et Iliacis temporibus teste Homero, cassiterum ab illo dictum. plumbi nigri origo duplex €est; aut enim sua provenit vena nec quicquam aliud ex €sese parit aut cum argento nascitur mixtisque venis con-€flatur. huius qui primus fuit in fornacibus liquor stagnum €appellatur; qui secundus, argentum; quod remansit in €fornacibus, galena, quae fit tertia portio additae venae; €haec rursus conflata dat nigrum plumbum deductis parti-€bus nonis II. @@Stagnum inlitum aereis vasis saporem facit €gratiorem ac compescit virus aeruginis, mirumque, pondus €non auget. specula etiam ex eo laudatissima, ut diximus, €Brundisi temperabantur, donec argenteis uti coepere et €ancillae. nunc adulteratur stagnum addita aeris candidi €tertia portione in plumbum album. fit et alio modo mixtis €albi plumbi nigrique libris; hoc nunc aliqui argentarium €appellant. iidem et tertiarium vocant, in quo duae sunt €nigri portiones et tertia albi. pretium eius in libras #1108 XX. hoc fistulae solidantur. inprobiores ad tertiarium additis €partibus aequis albi argentarium vocant et eo quae volunt @1 €incoquunt. pretium huius faciunt in p. #1108 LXX. albo per €se sincero pretium sunt #1108 LXXX, nigro #1108 VII. €@@Albi natura plus aridi habet, contraque nigri tota €umida est. ideo album nulli rei sine mixtura utile est. €neque argentum ex eo plumbatur, quoniam prius liquescat argentum, confirmantque, si minus albo nigri, quam satis €sit, misceatur, erodi ab eo argentum. album incoquitur €aereis operibus Galliarum invento ita, ut vix discerni possit €ab argento, eaque incoctilia appellant. deinde et argentum €incoquere simili modo coepere equorum maxime ornamentis €iumentorumque ac iugorum in Alesia oppido; reliqua gloria Biturigum fuit. coepere deinde et esseda sua colisataque €ac petorita exornare simili modo, quae iam luxuria ad €aurea quoque, non modo argentea, staticula pervenit, quae-€que in scyphis cerni prodigum erat, haec in vehiculis €adteri cultus vocatur. plumbi albi experimentum in charta €est, ut liquefactum pondere videatur, non calore, rupisse. €India neque aes neque plumbum habet gemmisque ac €margaritis suis haec permutat. @1 @@Nigro plumbo ad fistulas lamnasque utimur, €laboriosius in Hispania eruto totasque per Gallias, sed in €Brittannia summo terrae corio adeo large, ut lex ultro €dicatur, ne plus certo modo fiat. nigri generibus haec €sunt nomina: Iovetanum, Caprariense, Oleastrense, nec €differentia ulla scoria modo excocta diligenter. mirum in his solis metallis, quod derelicta fertilius revivescunt. hoc €videtur facere laxatis spiramentis ad satietatem infusus €ae+r, aeque ut feminas quasdam fecundiores facere abortus. €nuper id conpertum in Baetica Samariensi metallo, quod €locari solitum #1108 annuis, postquam obliteratum erat, €#1108 locatum est. simili modo Antonianum in eadem €provincia pari locatione pervenit ad HS vectigalis. €mirum et addita aqua non liquescere vasa e plumbo, €eadem, si in aqua[2m]2 addantur calculus ve[2l]2 aereus qua-€drans, peruri. @@In medicina per se plumbi usus cicatrices €reprimere adalligatisque lumborum et renium parti lamnis @1 €frigidiore natura inhibere inpetus veneris visaque in quiete €veneria sponte naturae erumpentia usque in genus morbi. €his lamnis Calvus orator cohibuisse se traditur viresque €corporis studiorum labori custodisse. Nero, quoniam ita €placuit diis, princeps, lamna pectori inposita sub ea €cantica exclamans alendis vocibus demonstravit rationem. coquitur ad medicinae usus patinis fictilibus substrato €sulpure minuto, lamnis inpositis tenuibus opertisque sul-€pure et ferro mixtis. cum coquatur, munienda in eo €opere foramina spiritus convenit; alioqui plumbi forna-€cium halitus noxius sentitur. et pestilens e[2s]2t, canibus €ocissime, omnium vero metallorum muscis et culicibus, quam ob rem non sunt ea taedia in metallis. quidam in €coquendo scobem plumbi lima quaesitam sulpuri miscent, €alii cerussam potius quam sulpur. fit et lotura plumbi €usus in medicina. cum se ipso teritur in mortariis plum-€beis addita aqua caelesti, donec crassescat; postea super-€natans aqua tollitur spongeis; quod crassissimum fuit, sic-€catum dividitur in pastillos. quidam limatum plumbum €sic terunt, quidam et plumbaginem admiscent, alii vero acetum, alii vinum, alii adipem, alii rosam. quidam in €lapideo mortario et maxime Thebaico plumbeum pistillum €terere malunt, candidiusque ita fit medicamentum. id @1 €autem quod ustum est plumbum lavatur ut stibis et €cadmea. potest adstringere, sistere, contrahere cica-€trices; usu est eodem et in oculorum medicamentis, €maxime contra procidentiam eorum et inanitates ulcerum €excrescentiave rimasque sedis aut haemorroidas et con-dylomata. ad haec maxime lotura plumbi facit, cinis €autem usti ad serpentia ulcera aut sordida, eademque €quae chartis ratio profectus. uritur autem in patinis per €lamnas minutas cum sulpure, versatum rudibus ferreis €aut ferulaceis, donec liquor mutetur in cinerem; dein €refrigeratum teritur in farinam. alii elimatam scobem in €fictili crudo cocunt in caminis, donec percoquatur figli-€num. aliqui cerussam admiscent pari mensura aut hor-€deum teruntque ut in crudo dictum est, et praeferunt €sic plumbum spodio Cyprio. @@Scoria quoque plumbi in usu est. optima quae þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨¢›«‚maxime ad luteum colorem accedit, sine plumbi reliquiis €aut sulpuris specie et terra carens. lavatur haec in mor-€tariis minutim fracta, donec aqua luteum colorem trahat, €et transfunditur in vas purum, idque saepius, usque dum €subsidat quod utilissimum est. effectus habet eosdem quos @1 €plumbum, sed acriores. mirarique succurrit experientiam €vitae, ne faece quidem rerum excrementorumque foeditate €intemptata tot modis. @@Fit et spodium ex plumbo eodem modo quo ex €Cyprio aere; lavatur in linteis raris aqua caelesti separa-€turque terrenum transfusione; cribratum teritur. quidam €pulverem eum pinnis digerere malunt ac terere in vino €odorato. @@Est et molybdaena, quam alio loco galenam ap-€pellavimus, vena argenti plumbique communis. melior €haec, quanto magis aurei coloris quantoque minus plum-€bosa, friabilis et modice gravis. cocta cum oleo iocineris €colorem trahit. adhaerescit et auri argentique fornacibus; €hanc metallicam vocant. laudatissima quae in Zephyrio €fiat; probantur minime terrenae minimeque lapidosae. coquuntur lavanturque scoriae modo. usus in lipara ad €lenienda ac refrigeranda ulcera et emplastris, quae non €inligantur, sed inlita ad cicatricem perducunt in teneris €corporibus mollissimisque partibus. compositio eius e €libris III et cerae libra, olei III heminis, quod in senili €corpore cum fracibus additur. temperatur cum spuma @1 €argenti et scoria plumbi ad dysenteriam et tenesmum €fovenda calida. @@Psimithium quoque, hoc est cerussam, plum-€bariae dant officinae, laudatissimam in Rhodo. fit autem €ramentis plumbi tenuissimis super vas aceti asperrimi in-€positis atque ita destillantibus. quod ex eo cecidit in €ipsum acetum, arefactum molitur et cribratur iterumque €aceto admixto in pastillos dividitur et in sole siccatur €aestate. fit et alio modo, addito in urceos aceti plumbo €opturatos per dies X derasoque ceu situ ac rursus reiecto, donec deficiat materia. quod derasum est, teritur et cri-€bratur et coquitur in patinis misceturque rudiculis, donec €rufescat et simile sandaracae fiat. dein lavatur dulci aqua, €donec nubeculae omnes eluantur. siccatur postea similiter €et in pastillos dividitur. vis eius eadem quae supra dictis, €lenissima tantum ex omnibus, praeterque ad candorem €feminarum. est autem letalis potu sicut spuma argenti. €postea cerussa ipsa, si coquatur, rufescit. @@Sandaracae quoque propemodum dicta natura €est. invenitur autem et in aurariis et in argentariis me-€tallis, melior quo magis rufa quoque magis virus [2sulpuris]2 @1 €redolens ac pura friabilisque. valet purgare, sistere, ex-€calfacere, erodere, summa eius dote septica. explet alo-€pecias ex aceto inlita; additur oculorum medicamentis; €fauces purgat cum melle sumpta vocemque limpidam et €canoram facit; suspiriosis et tussientibus iucunde medetur €cum resina terebinthina in cibo sumpta, suffita quoque €cum cedro ipso nidore isdem medetur. @@Et arrhenicum ex eadem est materia. quod opti-€mum, coloris etiam in auro excellentis; quod vero palli-€dius aut sandaracae simile est, deterius iudicatur. est et €tertium genus, quo miscetur aureus color sandaracae. €utraque haec squamosa, illud vero siccum purumque, €gracili venarum discursu fissile. vis eadem quae supra, €sed acrior. itaque et causticis additur et psilotris. tollit €et pterygia digitorum carnesque narium et condylomata €et quidquid excrescit. torretur, ut valdius prosit, in €nova testa, donec mutet colorem. @1  Ÿôÿ@@@@{1LIBER XXXV}1 ‘@@Metallorum, quibus opes constant, adgnascentium-€que [2i]2is natura indicata propemodum est, ita conexis rebus, €ut inmensa medicinae silva officinarumque tenebrae et mo-€rosa caelandi fingendique ac tinguendi subtilitas simul di-€cerentur. restant terrae ipsius genera lapidumque vel €numerosiore serie, plurimis singula a Graecis praecipue €voluminibus tractata. nos in iis brevitatem sequemur €utilem instituto, modo nihil necessarium aut naturale omittentes, primumque dicemus quae restant de €pictura, arte quondam nobili_tunc cum expeteretur €regibus populisque_et alios nobilitante, quos esset €dignata posteris tradere, nunc vero in totum marmoribus €pulsa, iam quidem et auro, nec tantum ut parietes toti €operiantur, verum et interraso marmore vermiculatisque ad effigies rerum et animalium crustis. non placent iam @1 €abaci nec spatia mont[2e]2s in cubiculo dilatantia: coepimus €et lapide pingere. hoc Claudii principatu inventum, Nero-€nis vero maculas, quae non essent in crustis, inserendo €unitatem variare, ut ovatus esset Numidicus, ut purpura €distingueretur Synnadicus, qualiter illos nasci optassent €deliciae. montium haec subsidia deficientium, nec cessat €luxuria id agere, ut quam plurimum incendiis perdat. @@Imaginum quidem pictura, qua maxime similes €in aevum propagabantur figurae, in totum exolevit. aerei €ponuntur clipei argentea facie, surdo figurarum discri-€mine; statuarum capita permutantur, volgatis iam pridem €salibus etiam carminum. adeo materiam conspici malunt €omnes quam se nosci. et inter haec pinacothecas veteri-€bus tabulis consuunt alienasque effigies colunt, ipsi ho-€norem non nisi in pretio ducentes, ut frangat heres furisque detrahat laque[2o]2. itaque nullius effigie vivente €imagines pecuniae, non suas, relincunt. iidem palaestras €athletarum imaginibus et ceromata sua exornant, Epicuri €voltus per cubicula gestant ac circumferunt secum. natali @1 €eius sacrificant, feriasque omni mense vicesima luna €custodiunt, quas icadas vocant, ii maxime, qui se ne €viventes quidem nosci volunt. ita est profecto: artes de-€sidia perdidit, et quoniam animorum imagines non sunt, ne[2g]2leguntur etiam corporum. aliter apud maiores in atriis €haec erant, quae spectarentur; non signa externorum arti-€ficum nec aera aut marmora: expressi cera vultus singulis €disponebantur armariis, ut essent imagines, quae comi-€tarentur gentilicia funera, semperque defuncto aliquo totus €aderat familiae eius qui umquam fuerat populus. stem-mata vero lineis discurrebant ad imagines pictas. tabulina €codicibus implebantur et monimentis rerum in magistratu €gestarum. aliae foris et circa limina animorum ingentium €imagines erant adfixis hostium spoliis, quae nec emptori €refigere liceret, triumphabantque etiam dominis mutatis €[2a]2et[2erna]2e domus. erat haec stimulatio ingens, exprobrantibus €tectis cotidie inbellem dominum intrare in alienum trium-phum. exstat Messalae oratoris indignatio, quae pro-€hibuit inseri genti suae Laevinorum alienam imaginem. @1 €similis causa Messalae seni expressit volumina illa quae €de familiis condidit, cum Scipionis Pomponiani transisset €atrium vidissetque adoptione testamentaria Salvittones_ €hoc enim fuerat cognomen_Africanorum dedecori in-€repentes Scipionum nomini. sed_pace Messalarum €dixisse liceat_etiam mentiri clarorum imagines erat €aliquis virtutum amor multoque honestius quam mereri, €ne quis suas expeteret. @@Non est praetereundum et novicium inventum, siqui-€dem non ex auro argentove, at certe ex aere in biblio-€thecis dicantur illis, quorum inmortales animae in locis €iisdem locuntur, quin immo etiam quae non sunt finguntur, €pariuntque desideria non traditos vultus, sicut in Homero evenit. quo maius, ut equidem arbitror, nullum est feli-€citatis specimen quam semper omnes scire cupere, qualis €fuerit aliquis. Asini Pollionis hoc Romae inventum, qui €primus bibliothecam dicando ingenia hominum rem publi-€ca[2m]2 fecit. an priores coeperint Alexandreae et Pergami €reges, qui bibliothecas magno certamine instituere, non facile dixerim. imaginum amorem flagrasse quondam testes €sunt Atticus ille Ciceronis edito de iis volumine, M. Varro €benignissimo invento insertis voluminum suorum fecundi- @1 €tati [2etia]2m septingentorum inlustrium aliquo modo imagini-€bus, non passus intercidere figuras aut vetustatem aevi €contra homines valere, inventor muneris etiam dis in-€vidiosi, quando inmortalitatem non solum dedit, verum €etiam in omnes terras misit, ut praesentes esse ubique €c[2e]2u di possent. et hoc quidem alienis ille praestitit. @@Verum clupeos in sacro vel publico dicare €privatim primus instituit, ut reperio, Appius Claudius þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨£˜Œƒ[qui consul cum P. Servilio fuit anno urbis CCLVIIII]. €posuit enim in Bellonae aede maiores suos, placuitque €in excelso spectari et titulos honorum legi, decora res, €utique si liberum turba parvulis imaginibus ceu nidum €aliquem subolis pariter ostendat, quales clupeos nemo non gaudens favensque aspicit. post eum M. Aemilius €collega in consulatu Quinti Lutatii non in basilica modo €Aemilia, verum et domi suae posuit, id quoque Martio €exemplo. scutis enim, qualibus apud Troiam pugnatum €est, continebantur imagines, unde et nomen habuere clu-€peorum, non, ut perversa grammaticorum suptilitas voluit, €a cluendo. origo plena virtutis, faciem reddi in scuto cuiusque, qui fuerit usus illo. Poeni ex auro factitavere €et clupeos et imagines secumque vexere. in castris certe @1 €captis talem Hasdrubalis invenit Marcius, Scipionum in €Hispania ultor, isque clupeus supra fores Capitolinae aedis €usque ad incendium primum fuit. maiorum quidem nostro-€rum tanta securitas in ea re adnotatur, ut L. Manlio, Q. €Fulvio cos. anno urbis DLXXV M. Aufidius tutelae Capi-€tolio redemptor docuerit patres argenteos esse clupeos, €qui pro aereis per aliquot iam lustra adsignabantur. @@De picturae initiis incerta nec instituti operis €quaestio est. Aegyptii sex milibus annorum aput ipsos €inventam, priusquam in Graeciam transiret, adfirmant, €vana praedicatione, ut palam est; Graeci autem alii Si-€cyone, alii aput Corinthios repertam, omnes umbra homi-€nis lineis circumducta, itaque primam talem, secundam €singulis coloribus et monochromaton dictam, postquam operosior inventa erat, duratque talis etiam nunc. in-€ventam liniarem a Philocle Aegyptio vel Cleanthe Corin-€thio primi exercuere Ar[2i]2dices Corinthius et Telephanes €Sicyonius, sine ullo etiamnum hi colore, iam tamen spar-€gentes linias intus. ideo et quos pin[2x]2ere adscribere in- @1 €stitutum. primus in[2l]2evit eas colore testae, ut ferunt, tritae €E[2c]2phantus Corinthius. hunc eodem nomine alium fuisse €quam tradit Cornelius Nepos secutum in Italiam Dama-€ratum, Tarquinii Prisci regis Romani patrem, fugientem €a Corintho tyranni iniurias Cypseli, mox docebimus. @@Iam enim absoluta erat pictura etiam in Italia. €exstant certe hodieque antiquiores urbe picturae Ardeae €in aedibus sacris, quibus equidem nullas aeque miror, €tam longo aevo durantes in orbitate tecti veluti recentes. €similiter Lanivi, ubi Atalante et Helena comminus pictae €sunt nudae ab eodem artifice, utraque excellentissima €forma, sed altera ut virgo, ne ruinis quidem templi con-cussae. Gaius princeps tollere eas conatus est libidine €accensus, si tectori[2i]2 natura permisisset. durant et Caere €antiquiores et ipsae, fatebiturque quisquis eas diligenter @1 €aestimaverit nullam artium celerius consummatam, cum €Iliacis temporibus non fuisse eam appareat. @@Apud Romanos quoque honos mature huic arti €contigit, siquidem cognomina ex ea Pictorum traxerunt €Fabii clarissimae gentis, princepsque eius cognominis ipse €aedem Salutis pinxit anno urbis conditae CCCCL, quae €pictura duravit ad nostram memoriam aede ea Claudi €principatu exusta. proxime celebrata est in foro boario €aede Herculis Pacui poetae pictura. Enni sorore genitus €hic fuit clarioremque artem eam Romae fecit gloria scae-nae. postea non est spectata honestis manibus, nisi forte €quis Turpilium equitem Romanum e Venetia nostrae aetatis €velit referre, pulchris eius operibus hodieque Veronae ex-€stantibus. laeva is manu pinxit, quod de nullo ante me-€moratur. parvis gloriabatur tabellis extinctus nuper in €longa senecta Titedius Labeo praetorius, etiam proconsu-€latu provinciae Narbonensis functus, sed ea re inrisa etiam contumeliae erat. fuit et principum virorum non omitten-€dum de pictura celebre consilium, cum Q. Pedius, nepos @1 €Q. Pedii consularis triumphalisque et a Caesare dictatore €coheredis Augusto dati, natura mutus esset. in eo Mes-€sala orator, ex cuius familia pueri avia fuerat, picturam €docendum censuit, idque etiam divus Augustus compro-bavit; puer magni profectus in ea arte obiit. dignatio €autem praecipua Romae increvit, ut existimo, a M'. Valerio €Maximo Messala, qui princeps tabulam [picturam] proelii, €quo Carthaginienses et Hieronem in Sicilia vicerat, pro-€posuit in latere curiae Hostiliae anno ab urbe condita €CCCCXC. fecit hoc idem et L. Scipio tabulamque victoriae €suae Asiaticae in Capitolio posuit, idque aegre tulisse fra-€trem Africanum tradunt, haut inmerito, quando filius eius illo proelio captus fuerat. non dissimilem offensionem et €Aemiliani subiit L. Hostilius Mancinus, qui primus Cartha-€ginem inruperat, situm eius oppugnationesque depictas €proponendo in foro et ipse a[2ds]2istens populo spectanti €singula enarrando, qua comitate proximis comitiis con-€sulatum adeptus est. habuit et scaena ludis Claudii Pul- @1 €chri magnam admirationem picturae, cum ad tegularum €similitudinem corvi decepti imagine advolarent. @@Tabulis autem externis auctoritatem Romae publice €fecit primus omnium L. Mummius, cui cognomen Achaici €victoria dedit. namque cum in praeda vendenda rex Atta-€lus #1108 <30VI>30 emisset tabulam Aristidis, Liberum patrem, pre-€tium miratus suspicatusque aliquid in ea virtutis, quod €ipse nesciret, revocavit tabulam, Attalo multum querente, €et in Cereris delubro posuit. quam primam arbitror pictu-€ram externam Romae publicatam, deinde video et in foro positas volgo. hinc enim ille Crassi oratoris lepos agentis €sub Veteribus; cum testis compellatus instaret: "dic ergo, €Crasse, qualem me noris? talem," inquit, ostendens €in tabula inficetissime Gallum exerentem linguam. in foro €fuit et illa pastoris senis cum baculo, de qua Teutonorum €legatus respondit interrogatus, quantine eum aestimaret, donari sibi nolle talem vivum verumque. sed prae-€cipuam auctoritatem publice tabulis fecit Caesar dictator €Aiace et Media ante Veneris Genetricis aedem dicatis, post @1 €eum M. Agrippa, vir rusticitati propior quam deliciis. ex-€stat certe eius oratio magnifica et maximo civium digna €de tabulis omnibus signisque publicandis, quod fieri satius €fuisset quam in villarum exilia pelli. verum eadem illa €torvitas tabulas duas Aiacis et Veneris mercata est a Cyzi-€cenis HS <30XII>30. in thermarum quoque calidissima parte €marmoribus incluserat parvas tabellas, paulo ante, cum reficerentur, sublatas. super omnes divus Augustus €in foro suo celeberrima in parte posuit tabulas duas, quae €Belli faciem pictam habent et Triumphum, item Castores €ac Victoriam. posuit et quas dicemus sub artificum men-€tione in templo Caesaris patris. idem in curia quoque, €quam in comitio consecrabat, duas tabulas inpressit parieti. €Nemean sedentem supra leonem, palmigeram ipsam, ad-€stante cum baculo sene, cuius supra caput tabella bigae €dependet, Nicias scripsit se inussisse; tali enim usus est verbo. alterius tabulae admiratio est puberem filium seni €patri similem esse aetatis salva differentia, supervolante €aquila draconem complexa; Philochares hoc suum opus €esse testatus est, inmensa, vel unam si tantum hanc €tabulam aliquis aestimet, potentia artis, cum propter @1 €Philocharen ignobilissimos alioqui Glaucionem filiumque €eius Aristippum senatus populi Romani tot saeculis spectet! €posuit et Tiberius Caesar, minime comis imperator, in €templo ipsius Augusti quas mox indicabimus. hactenus €dictum sit de dignitate artis morientis. @@Quibus coloribus singulis primi pinxissent €diximus, cum de [2i]2is pigmentis traderemus in metallis, €qu[2ae]2 mono[2ch]2r[2o]2mata a gener[2e]2 picturae vocantur. qui deinde €et quae invenerint et quibus temporibus, dicemus in €mentione artificum, quoniam indicare naturas colorum €prior causa operis instituti est. tandem se ars ipsa €distinxit et invenit lumen atque umbras, differentia co-€lorum alterna vice sese excitante. postea deinde adiectus €est splendor, alius hic quam lumen. quod inter haec et €umbras esset, appellarunt tonon, commissuras vero colorum €et transitus harmogen. @@Sunt autem colores austeri aut floridi. utrum-€que natura aut mixtura evenit. floridi sunt_quos do-€minus [2p]2ingenti praestat_minium, Armenium, cinnabaris, þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨£˜ž„chrysocolla, Indicum, purpurissum; ceteri austeri. ex €omnibus alii nascuntur, alii fiunt. nascuntur Sinopis, @1 €rubrica, Paraetonium, Melinum, Eretria, auripigmentum; €ceteri finguntur, primumque quos in metallis diximus, €praeterea e vilioribus ochra, cerussa usta, sandaraca, €sandyx, Syricum, atramentum. @@Sinopis inventa primum in Ponto est; inde nomen €a Sinope urbe. nascitur et in Aegypto, Baliaribus, Africa, €sed optima in Lemno et in Cappadocia, effossa e speluncis. €pars, quae saxis adhaesit, excellit. glaebis suus colos, extra €maculosus. hac usi sunt veteres ad splendorem. species €Sinopidis tres: rubra et minus rubens atque inter has €media. pretium optimae #1108 II, usus ad penicillum aut si lignum colorare libeat; eius, quae ex Africa venit, octoni €asses_cicerculum appellant_; magis ceteris rubet, €utilior abacis. idem pretium et eius, quae pressior vo-€catur, et est maxime fusca. usus ad bases abacorum, in €medicina vero blandus * * * emplastrisque et malagmatis, €sive sicca compositione sive liquida facilis, contra ulcera €in umore sita, velut oris, sedis. alvum sistit infusa, femi-€narum profluvia [2p]2ota denarii pondere. eadem adusta siccat €scabritias oculorum, e vino maxime. @1 @@Rubrica[2e]2 genus in ea voluere intellegi quidam €secundae auctoritatis, palmam enim Lemniae dabant. minio €proxima haec est, multum antiquis celebrata cum insula, €in qua nascitur. nec nisi signata venumdabatur, unde et sphragidem appellavere. hac minium sublinunt adulterant-€que. in medicina praeclara res habetur. epiphoras enim €oculorum mitigat ac dolores circumlita et [2a]2egilopia manare €prohibet, sanguinem reicientibus ex aceto datur bibenda. €bibitur et contra lienum reniumque vitia et purgationes €feminarum, item et contra venena et serpentium ictus €terrestrium marinorumque, omnibus ideo antidotis fami-liaris._E reliquis rubricae generibus fabris utilis-€sima Aegyptia et Africana, quoniam maxime sorbentur €[2te]2ct[2o]2ri[2i]2s. rubrica autem nascitur et in ferrariis metallis. €ea e[2t]2 fit ochra exusta in ollis novis luto circum-€litis. quo magis arsit in caminis, hoc melior. omnis €autem rubrica siccat ideoque ex emplastris conveniet igni €etiam sacro. @@Sinopidis Ponticae selibrae silis lucidi libris X €et Melini Graecensis II mixtis tritisque una per dies duo- @1 €den[2o]2s leucophorum fit. hoc est glutinum auri, cum in-€ducitur ligno. €@@Paraetonium loci nomen habet ex Aegypto. spu-€mam maris esse dicunt solidatam cum limo, et ideo con-€chae minutae inveniuntur in eo. fit et in Creta insula €atque Cyrenis. adulteratur Romae creta Cimolia decocta €conspissataque. pretium optimo in pondo VI #1108 L. e candi-€dis coloribus pinguissimum et tectori[2i]2 tenacissimum propter €levorem. @@Melinum candidum et ipsum est, optimum in €Melo insula. in Samo quo[2d]2 nascitur, eo non utuntur €pictores propter nimiam pinguitudinem; accubantes effo-€diunt ibi inter saxa venam scrutantes. in medicina eun-€dem usum habet quem Eretria creta; praeterea linguam €tactu siccat, pilos detrahit [2s]2mectica v[2i]2. pretium in libras €sestertii singuli. €@@Tertius e candidis colos est cerussa, cuius rationem €in plumbi metallis diximus. fuit et terra per se in €Theodoti fundo inventa Zmyrnae, qua veteres ad navium €picturas utebantur. nunc omnis ex plumbo et aceto fit, ut diximus. usta casu reperta est in incendio @1 €Pirae[2ei]2 cerussa in urceis cremata. hac primum usus est €Nicias supra dictus. optima nunc Asiatica habetur, quae €et purpurea appellatur. pretium eius in libras #1108 VI. fit €et Romae cremato sile marmoroso et restincto aceto. sine €usta non fiunt umbrae. €@@Eretria terrae suae habet nomen. hac Nico-€machus et Par[2r]2hasius usi. refrigerat, emollit, explet vol-€nera; si coquatur, ad siccanda praecipitur, utilis et capitis €doloribus et ad deprehendenda pura; subesse enim ea €intellegunt, si ex aqua inlita [2co]2nt[2i]2n[2u]2o arescat. @@Sandaracam et ochram Iuba tradidit in insula €Rubri maris Topazo nasci, sed inde non pervehuntur ad €nos. sandaraca quomodo fieret diximus. fit et adulte-€rina ex cerussa in fornace cocta. color esse debet flam-meus. pretium in libras asses quini. haec si tor-€reatur aequa parte rubrica admixta, sandycem facit, quam-€quam animadverto Vergilium existimasse herbam id esse €illo versu: €@@@@"Sponte sua sandyx pascentis vestiat agnos." @1 €pretium in libras dimidium eius quod sandaracae. nec €sunt alii colores maioris ponderis. €@@Inter facticios est et Syricum, quo minium sub-€lini diximus. fit autem Sinopide et sandyce mixtis. @@Atramentum quoque inter facticios erit, quam-€quam est et terrae, geminae originis. aut enim salsuginis €modo emanat, aut terra ipsa sulpurei coloris ad hoc pro-€batur. inventi sunt pictores, qui carbones infe[2s]2tat[2is]2 se-€pulchris effoderent. inportuna haec omnia ac novicia. fit €enim e fuligine pluribus modis, resina vel pice exustis, €propter quod etiam officinas aedificavere fumum eum non €emittentes. laudatissimum eodem modo fit e taedis. ad-€ulteratur fornacium balinearumque fuligine quo ad volu-mina scribenda utuntur. sunt qui et vini faecem siccatam €excoquant adfirmentque, si ex bono vino faex [2e]2a fuerit, €Indici speciem id atramentum praebere. Polygnotus et €Micon, celeberrimi pictores, Athenis e vinaceis fecere, €tryginon appellantes. Apelles commentus est ex ebore combusto facere, quod elephantinum vocatur. adportatur @1 €et Indicum ex India inexploratae adhuc inventionis mihi. €fit etiam aput infectores ex flore nigro, qui adhaerescit €aereis cortinis. fit et ligno e taedis combusto tritisque €in mortario carbonibus. mira in hoc saepiarum natura, €sed ex iis non fit. omne autem atramentum sole per-€ficitur, librarium c[2u]2mme, tectorium glutino admixto. quod €aceto liquefactum est, aegre eluitur. @@E reliquis coloribus, quos a dominis dari diximus €propter magnitudinem pretii, ante omn[2e]2s est purpurissum. €creta argentaria cum purpuris pariter tinguitur bibitque €eum colorem celerius lanis. praecipuum est primum, fer-€vente aheno rudibus medicamentis inebriatum, proximum €egesto eo addita creta in ius idem et, quotiens id factum est, elevatur bonitas pro numero dilutiore sanie. quare €Puteolanum potius laudetur quam Tyrium aut Gaetulicum €vel Laconicum, unde pretiosissimae purpurae; causa est €quod hy[2s]2gino maxime inficitur rubia[2que]2, quae cogitur €sorbere. vilissimum a Canusio. pretium a singulis de-€nariis in libras ad XXX. pingentes sandyce sublita, mox €[2ex]2 ovo inducentes purpurissum, fulgorem minii faciunt. @1 €si purpura[2e]2 facere malunt, caeruleum sublinunt, mox pur-€purissum ex ovo inducunt. @@Ab hoc maxima auctoritas Indico. ex India venit €harundinum spumae adhaerescente limo. cum cernatur, €nigrum, at in diluendo mixturam purpurae caeruleique €mirabilem reddit. alterum genus eius est in purpurariis €officinis innatans cortinis, et est purpurae spuma. qui €adulterant, vero Indico tingunt stercora columbina aut €cretam Selinusiam vel anulariam vitro inficiunt. probatur €carbone; reddit enim quod sincerum est flammam excel-€lentis purpurae et, dum fumat, odorem maris. ob id qui-€dam e scopulis id colligi putant. pretium Indico #1108 XX €in libras. in medicina Indicum rigores et impetus sedat €siccatque ulcera. @@Armenia mittit quod eius nomine appellatur. €lapis est, hic quoque chrysocollae modo infectus, opti-€mumque est quod maxime vicinum et communicato colore €cum caeruleo. solebant librae eius trecenis nummis taxari. €inventa per Hispanias harena est similem curam recipiens; €itaque ad denarios senos vilitas rediit. distat a caeruleo €candore modico, qui teneriorem hunc efficit colorem. usus €in medicina ad pilos tantum alendos habet maximeque in €palpebris. @1 @@Sunt etiamnum novicii duo colores e vilissimis: €viride [2e]2s[2t]2 quod Appianum vocatur et chrysocollam menti-€tur, ceu parum multa dicta sint mendacia eius; fit e creta €viridi, aestimatum sestertiis in libras. anulare quod €vocant, candidum est, quo muliebres picturae inluminantur; €fit et ipsum e creta admixtis vitreis gemmis e volgi anulis, €inde et anulare dictum. þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨£˜±@@Ex omnibus coloribus cretulam amant udoque €inlini recusant purpurissum, Indicum, caeruleum, Melinum, €auripigmentum, Appianum, cerussa. cerae tinguntur isdem €his coloribus ad eas picturas, quae inuruntur, alieno pari-€etibus genere, sed classibus familiari, iam vero et one-€rariis navibus, quoniam et pericula expingimus, ne quis €miretur et rogos pingi, iuvatque pugnaturos ad mortem €aut certe caedem speciose vehi. €@@Qua contemplatione tot colorum tanta varietate subit antiquitatem mirari. quattuor coloribus solis immor-€talia illa opera fecere_ex albis Melino, e silaciis Attico, €ex rubris Sinopide Pontica, ex nigris atramento_Apelles, €[2A]2etion, Melanthius, Nicomachus, clarissimi pictores, cum @1 €tabulae eorum singulae oppidorum venirent opibus. nunc €et purpuris in parietes migrantibus et India conferente €fluminum suorum limum, draconum elephantorumque sa-€niem nulla nobilis pictura est. omnia ergo meliora tunc €fuere, cum minor copia. ita est, quoniam, ut supra dixi-€mus, rerum, non animi pretiis excubatur. @@Et nostrae aetatis insaniam in pictura non omit-€tam. Nero princeps iusserat colosseum se pingi CXX €pedum linteo, incognitum ad hoc tempus. ea pictura, €cum peracta esset in Maianis hortis, accensa fulmine cum optima hortorum parte conflagravit. libertus eius, cum €daret Anti munus gladiatorium, publicas porticus occu-€pavit pictura, ut constat, gladiatorum ministrorumque €omnium veris imaginibus redditis. hic multis iam sae-€culis summus animus in pictura, pingi autem gladiatoria €munera atque in publico exponi coepta a C. Terentio Lu-€cano. is avo suo, a quo adoptatus fuerat, triginta paria €in foro per triduum dedit tabulamque pictam in nemore €Dianae posuit. @@Nunc celebres in ea arte quam maxima €brevitate percurram, neque enim instituti operis est talis @1 €executio; itaque quosdam vel in transcursu et in aliorum €mentione obiter nominasse satis erit, exceptis operum €claritatibus quae et ipsa conveniet attingi, sive exstant €sive intercidere. @@Non constat sibi in hac parte Graecorum diligentia €multas post olympiadas celebrando pictores quam statua-€rios ac toreutas, primumque olympiade LXXXX, cum et €Phidian ipsum initio pictorem fuisse tradatur clipeumque €Athenis ab eo pictum, praeterea in confesso sit LXXX €tertia fuisse fratrem eius Panaenum, qui clipeum intus €pinxit Elide Minervae, quam fecerat Colotes, discipulus Phidiae et ei in faciendo Iove Olympio adiutor. quid? €quod in confesso perinde est Bularchi pictoris tabulam, €in qua erat Magnetum proelium, a Candaule, rege Lydiae €Heraclidarum novissimo, qui et Myrsilus vocitatus est, €repensam auro? tanta iam dignatio picturae erat. circa €Romuli id aetatem acciderit necesse est, [2et]2enim duode-€vicensima olympiade interiit Candaules aut, ut quidam tra-€dunt, eodem anno quo Romulus, nisi fallor, manifesta iam tunc claritate artis, adeo absolutione. quod si recipi ne-€cesse est, simul apparet multo vetustiora principia eosque, @1 €qui monochromatis pinxerint, quorum aetas non traditur, €aliquanto ante fuisse, Hygiaenontem, Dinian, Charmadan €et, qui primus in pictura marem a femina discreverit, €Eumarum Atheniensem, figuras omnes imitari ausum, qui-€que inventa eius excoluerit, Cimonem Cleonaeum. hic €catagrapha invenit, hoc est obliquas imagines, et varie €formare voltus, respicientes suspicientesve vel despicientes; €articulis membra distinxit, venas protulit, praeterque in vest[2i]2b[2us]2 rugas et sinus invenit. Panae[2n]2us quidem frater €Phidiae etiam proelium Atheniensium adversus Persas €apud Marathona factum pinxit. adeo iam colorum usus €increbruerat adeoque ars perfecta erat, ut in eo proelio €iconicos duces pinxisse tradatur, Atheniensium Miltiadem, €Callimachum, Cynaegirum, barbarorum Datim, Artaphernen. quin immo certamen etiam picturae florente eo €institutum est Corinthi ac Delphis, primusque omnium €certavit cum Timagora Chalcidense, superatus ab eo Py- @1 €thiis, quod et ipsius Timagorae carmine vetusto apparet, €chronicorum errore non dubio. €@@Alii quoque post hos clari fuere ante LXXXX olym-€piadem, sicut Polygnotus Thasius, qui primus mulieres €tralucida veste pinxit, capita earum mitris versicoloribus €operuit plurimumque picturae primus contulit, siquidem €instituit os adaperire, dentes ostendere, voltum ab antiquo rigore variare. huius est tabula in porticu Pompei, quae €ante curiam eius fuerat, in qua dubitatur ascendentem €cum clupeo pinxerit an descendentem. hic Delphis aedem €pinxit, hic et Athenis porticum, quae Poecile vocatur, €gratuito, cum partem eius Micon mercede pingeret. vel €maior huic auctoritas, siquidem Amphictyones, quod est €publicum Graeciae concilium, hospitia ei gratuita de-€crevere._Fuit et alius Micon, qui minoris cognomine €distinguitur, cuius filia Timarete et ipsa pinxit._ @@LXXXX autem olympiade fuere Aglaophon, Ce-€phisodorus, Erillus, Euenor, pater Parrhasii et praeceptor €maximi pictoris, de quo suis annis dicemus, omnes iam €inlustres, non tamen in quibus haerere expositio debeat €festinans ad lumina artis, in quibus primus refulsit Apollo-€dorus Atheniensis LXXXXIII olympiade. hic primus species €exprimere instituit primusque gloriam penicillo iure con-€tulit. eius est sacerdos adorans et Aiax fulmine incensus, @1 €quae Pergami spectatur hodie. neque ante eum tabula €ullius ostenditur, quae teneat oculos. @@Ab hoc artis fores apertas Zeuxis Heracleotes intravit €olympiadis LXXXXV anno quarto, audentemque iam ali-€quid penicillum_de hoc enim adhuc loquamur_ad €magnam gloriam perduxit, a quibusdam falso in LXXXVIIII €olympiade positus, cum fuisse necesse est Demophilum €Himeraeum et Nesea Thasium, quoniam utrius eorum discipulus fuerit ambigitur. in eum Apollodorus supra €scriptus versum fecit, artem ipsis ablatam Zeuxim ferre €secum. opes quoque tantas adquisivit, ut in ostentatione €earum Olympiae aureis litteris in palliorum tesseris in-€textum nomen suum ostentaret. postea donare opera sua €instituit, quod nullo pretio satis digno permutari posse €diceret, sicuti Alcmenam Agragantinis, Pana Archelao. fecit et Penelopen, in qua pinxisse mores videtur, et €athletam adeoque in illo sibi placuit, ut versum sub-€scriberet celebrem ex eo, invisurum aliquem facilius @1 €quam imitaturum. magnificus est et Iuppiter eius in €throno adstantibus diis et Hercules infans dracones II €strangulans Alcmena matre coram pavente et Amphitryone. reprehenditur tamen ceu grandior in capitibus articulis-€que, alioqui tantus diligentia, ut Agragantinis facturus ta-€bulam, quam in templo Iunonis Laciniae publice dicarent, €inspexerit virgines eorum nudas et quinque elegerit, ut €quod in quaque laudatissimum esset pictura redderet. €pinxit et monochromata ex albo. aequales eius et aemuli €fuere Timanthes, Androcydes, Eupompus, Parrhasius. descendisse hic in certamen cum Zeuxide traditur €et, cum ille detulisset uvas pictas tanto successu, ut in €scaenam aves advolarent, ipse detulisse linteum pictum €ita veritate repraesentata, ut Zeuxis alitum iudicio tumens €flagitaret tandem remoto linteo ostendi picturam atque €intellecto errore concederet palmam ingenuo pudore, quo-€niam ipse volucres fefellisset, Parrhasius autem se arti-ficem. fertur et postea Zeuxis pinxisse puerum uvas €ferentem, ad quas cum advolassent aves, eadem ingenui-€tate processit iratus operi et dixit: "uvas melius pinxi @1 €quam puerum, nam si et hoc consummassem, aves €timere debuerant." fecit et figlina opera, quae sola in €Ambracia relicta sunt, cum inde Musas Fulvius Nobilior €Romam transferret. Zeuxidis manu Romae Helena est €in Philippi porticibus, et in Concordiae delubro Marsyas €religatus. @@Parrhasius Ephesi natus et ipse multa contulit. primus €symmetrian picturae dedit, primus argutias voltus, ele-€gantiam capilli, venustatem oris, confessione artificum in €liniis extremis palmam adeptus. haec est picturae summa €suptilitas. corpora enim pingere et media rerum est €quidem magni operis, sed in quo multi gloriam tulerint; €extrema corporum facere et desinentis picturae modum includere rarum in successu artis invenitur. ambire enim €se ipsa debet extremitas et sic desinere, ut promittat þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨£˜Äƒalia e[2t]2 post se ostendatque etiam quae occultat. hanc ei €gloriam concessere Antigonus et Xenocrates, qui de €pictura scripsere, praedicantes quoque, non solum con-€fitentes; et alias multa graphidis vestigia exstant in tabulis €ac membranis eius, ex quibus proficere dicuntur artifices. €minor tamen videtur sibi comparatus in mediis corporibus exprimendis. pinxit demon Atheniensium argumento quo- @1 €que ingenioso. ostendebat namque varium: iracundum €iniustum inconstantem, eundem exorabilem clementem €misericordem; gloriosum * * * , excelsum humilem, ferocem €fugacemque et omnia pariter. idem pinxit et Thesea, quae €Romae in Capitolio fuit, et nauarchum thoracatum, et in €una tabula, quae est Rhodi, Meleagrum, Herculem, Persea; €haec ibi ter fulmine ambusta neque obliterata hoc ipso miraculum auget. pinxit et archigallum, quam picturam €amavit Tiberius princeps atque, ut auctor est Deculo, €HS <30LX>30 aestimatam cubiculo suo inclusit. pinxit et €Thressam nutricem infantemque in manibus eius et Phi-€liscum et Liberum patrem adstante Virtute, et pueros €duos, in quibus spectatur securitas aetatis et simplicitas, €item sacerdotem adstante puero cum acerra et corona. sunt et duae picturae eius nobilissimae, hoplites in cer-€tamine ita decurrens, ut sudare videatur, alter arma €deponens, ut anhelare sentiatur. laudantur et Aeneas €Castorque ac Pollux in eadem tabula, item Telephus, €Achilles, Agamemnon, Ulixes. fecundus artifex, sed quo €nemo insolentius usus sit gloria artis, namque et co-€gnomina usurpavit habrodiaetum se appellando aliisque @1 €versibus principem artis et eam ab se consummatam, super €omnia Apollinis se radice ortum et Herculem, qui est €Lindi, talem a se pictum, qualem saepe in quiete vidisset, e[2t]2, [2cum]2 magnis suffragiis superatus a Timanthe [2e]2sset €Sami in Aiace armorumque iudicio, herois nomine se €moleste ferre dicebat, quod iterum ab indigno victus €esset._(Pinxit et minoribus tabellis libidines, eo genere €petulantis ioci se reficiens)._ @@Nam Timanthi vel plurimum adfuit ingenii. eius enim €est Iphigenia oratorum laudibus celebrata, qua stante ad €aras peritura cum maestos pinxisset omnes praecipueque €patruum et tristitiae omnem imaginem consumpsisset, €patris ipsius voltum velavit, quem digne non poterat ostendere. sunt et alia ingenii eius exempla, veluti Cy-€clops dormiens in parvola tabella, cuius et sic magnitu-€dinem exprimere cupiens pinxit iuxta Satyros thyrso €pollicem eius metientes. atque in unius huius operibus €intellegitur plus semper quam pingitur et, cum sit ars €summa, ingenium tamen ultra artem est. pinxit et heroa €absolutissimi operis, artem ipsam complexus viros pin-€gendi, quod opus nunc Romae in templo Pacis est. @1 @@Euxinidas hac aetate docuit Aristiden, praeclarum arti-€ficem, Eupompus Pamphilum, Apellis praeceptorem. est €Eupompi victor certamine gymnico palmam tenens. ipsius €auctoritas tanta fuit, ut diviserit picturam: genera, quae €ante eum duo fuere_Helladicum et Asiaticum appella-€bant_, propter hunc, qui erat Sicyonius, diviso Hella-dico tria facta sunt, Ionicum, Sicyonium, Atticum. Pam-€phili cognatio et proelium ad Phliuntem ac victoria €Atheniensium, item Ulixes in rate. ipse Macedo natione, €sed * * * primus in pictura omnibus litteris eruditus, €praecipue arithmetica et geometria, sine quibus negabat €artem perfici posse, docuit neminem talento minoris_ €annuis #1108 D_, quam mercedem et Apelles et Melanthius dedere ei. huius auctoritate effectum est Sicyone primum, €deinde in tota Graecia, ut pueri ingenui omnia ante gra-€phicen, hoc est picturam in buxo, docerentur recipere-€turque ars ea in primum gradum liberalium. semper @1 €quidem honos ei fuit, ut ingenui eam exercerent, mox €ut honesti, perpetuo interdicto ne servitia docerentur. €ideo neque in hac neque in toreutice ullius, qui servierit, €opera celebrantur. @@Clari et centesima septima olympiade exstitere Aetion €ac Therimachus. Aetionis sunt nobiles picturae Liber €pater, item Tragoedia et Comoedia, Semiramis ex ancilla €regnum apiscens, anus lampadas praeferens et nova nupta €verecundia notabilis. @@Verum omnes prius genitos futurosque postea superavit €Apelles Cous olympiade centesima duodecima. picturae €plura solus prope quam ceteri omnes contulit, volumini-€bus etiam editis, quae doctrinam eam continent. prae-€cipua eius in arte venustas fuit, cum eadem aetate maximi €pictores essent; quorum opera cum admiraretur, omnibus €conlaudatis deesse illam suam venerem dicebat, quam €Graeci $XA/RITA& vocant; cetera omnia contigisse, sed hac sola sibi neminem parem. et aliam gloriam usurpavit, €cum Protogenis opus inmensi laboris ac curae supra €modum anxiae miraretur; dixit enim omnia sibi cum illo €paria esse aut illi meliora, sed uno se praestare, quod @1 €manum de tabula sciret tollere, memorabili praecepto €nocere saepe nimiam diligentiam. fuit autem non minoris €simplicitatis quam artis. Melanthio dispositione cedebat, €Asclepiodoro de mensuris, hoc est quanto quid a quoque €distare deberet. @@Scitum inter Protogenen et eum quod accidit. ille €Rhodi vivebat, quo cum Apelles adnavigasset, avidus co-€gnoscendi opera eius fama tantum sibi cogniti, continuo €officinam petiit. aberat ipse, sed tabulam amplae magni-€tudinis in machina aptatam una custodiebat anus. haec €foris esse Protogenen respondit interrogavitque, a quo €quaesitum diceret. "ab hoc," inquit Apelles adreptoque €penicillo lineam ex colore duxit summae tenuitatis per tabulam. et reverso Protogeni quae gesta erant anus in-€dicavit. ferunt artificem protinus contemplatum subtili-€tatem dixisse Apellen venisse, non cadere in alium tam €absolutum opus; ipsumque alio colore tenuiorem lineam €in ipsa illa duxisse abeuntemque praecepisse, si redisset €ille, ostenderet adiceretque hunc esse quem quaereret. €atque ita evenit. revertit enim Apelles et vinci erube-€scens tertio colore lineas secuit nullum relinquens am-plius subtilitati locum. at Protogenes victum se confessus €in portum devolavit hospitem quaerens, placuitque sic @1 €eam tabulam posteris tradi omnium quidem, sed artificum €praecipuo miraculo. consumptam eam priore incendio €Caesaris domus in Palatio audio, spectatam [2Rh]2o[2d]2i ante, €spatiose nihil aliud continentem quam lineas visum effu-€gientes, inter egregia multorum opera inani similem et €eo ipso allicientem omnique opere nobiliorem. @@Apelli fuit alioqui perpetua consuetudo numquam tam €occupatum diem agendi, ut non lineam ducendo exerceret €artem, quod ab eo in proverbium venit. idem perfecta €opera proponebat in pergula transeuntibus atque, ipse post €tabulam latens, vitia quae notarentur auscultabat, vulgum diligentiorem iudicem quam se praeferens; feruntque re-€prehensum a sutore, quod in crepidis una pauciores intus €fecisset ansas, eodem postero die superbo emendatione €pristinae admonitionis cavillante circa crus, indignatum €prospexisse denuntiantem, ne supra crepidam sutor iudi-€caret, quod et ipsum in proverbium abiit. fuit enim et €comitas illi, propter quam gratior Alexandro Magno fre-€quenter in officinam ventitanti_nam, ut diximus, ab €alio se pingi vetuerat edicto_, sed in officina imperite €multa disserenti silentium comiter suadebat, rideri eum dicens a pueris, qui colores tererent. tantum erat auctori- @1 €tati iuris in regem alioqui iracundum. quamquam Alexander €honorem ei clarissimo perhibuit exemplo. namque cum €dilectam sibi e pallacis suis praecipue, nomine Pancaspen, €nudam pingi ob admirationem formae ab Apelle iussisset €eumque, dum paret, captum amore sensisset, dono dedit €e[2i]2, magnus animo, maior imperio sui nec minor hoc facto quam victoria alia, qu[2i]2a ipse se vicit, nec torum tantum €suum, sed etiam adfectum donavit artifici, ne dilectae qui-€dem respectu motus, cum modo regis ea fuisset, modo €pictoris esset. sunt qui Venerem anadyomenen ab illo €pictam exemplari putent. Apelles et in aemulis benignus Protogeni dignationem primus Rhodi constituit. sordebat €suis, ut plerumque domestica, percontantique, quanti li-€ceret opera effecta, parvum nescio quid dixerat, at ille €quinquagenis talentis poposcit famamque dispersit, se þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨£˜Ø…emere, ut pro suis venderet. ea res concitavit Rhodios €ad intellegendum artificem, nec nisi augentibus pretium €cessit. €@@Imagine[2s]2 adeo similitudinis indiscretae pinxit, ut_ €incredibile dictu_Apio grammaticus scriptum reli-€querit, quendam ex facie hominum divinantem, quos @1 €metoposcopos vocant, ex iis dixisse aut futurae mortis annos aut praeteritae [2vitae]2. non fuerat ei gratia in comi-€tatu Alexandri cum Ptolemaeo, quo regnante Alexandriam €vi tempestatis expulsus, subornato fraude aemulorum plano €regio invitatus, ad cenam venit indignantique Ptolemaeo €et vocatores suos ostendenti, ut diceret, a quo eorum in-€vitatus esset, arrepto carbone extincto e foculo imaginem €in pariete delineavit, adgnoscente voltum plani rege in-choatum protinus. pinxit et Antigoni regis imaginem altero €lumine orba[2ti]2 primus excogitata ratione vitia condendi; €obliquam namque fecit, ut, quod deerat corpori, picturae €deesse potius videretur, tantumque eam partem e facie €ostendit, quam totam poterat ostendere. sunt inter opera €eius et exspirantium imagines. quae autem nobilissima sint, non est facile dictu. Venerem exeuntem e mari divus €Augustus dicavit in delubro patris Caesaris, quae anadyo-€mene vocatur, versibus Graecis ta[2nt]2opere dum laudatur, €[2aevis]2 vict[2a]2, sed inlustrat[2a]2. cuius inferiorem partem cor-€ruptam qui reficeret non potuit reperiri, verum ipsa in-€iuria cessit in gloriam artificis. consenuit haec tabula @1 €carie, aliamque pro ea substituit Nero in principatu suo Dorothei manu. Apelles inchoaverat et aliam Venerem €Coi, superaturus etiam illam suam priorem. invidit mors €peracta parte, nec qui succederet operi ad praescripta €liniamenta inventus est. pinxit et Alexandrum Magnum €fulmen tenentem in templo Ephesiae Dianae viginti ta-€lentis auri. digiti eminere videntur et fulmen extra ta-€bulam esse_legentes meminerint omnia ea quattuor €coloribus facta_; manipretium eius tabulae in nummo aureo mensura accepit, non numero. pinxit et megabyzi, €sacerdotis Dianae Ephesiae, pompam, Clitum cum equo €ad bellum festinantem, galeam poscenti armigerum porri-€gentem. Alexandrum et Philippum quotiens pinxerit, €enumerare supervacuum est. mirantur eius Habronem €Sami; Menandrum, regem Cariae, Rhodi, item Antaeum; €Alexandreae Gorgosthenen tragoedum; Romae Castorem €et Pollucem cum Victoria et Alexandro Magno, item Belli €imaginem restrictis ad terga manibus, Alexandro in curru triumphante. quas utrasque tabulas divus Augustus in @1 €fori sui celeberrimis partibus dicaverat simplicitate mode-€rata; divus Claudius pluris existimavit utrisque excisa €Alexandri facie divi Augusti imagines addere. eiusdem €arbitrantur manu esse et in [2Di]2anae templo Herculem €aversum, ut, quod est difficillimum, faciem eius ostendat €verius pictura quam promittat. pinxit et heroa nudum eaque pictura naturam ipsam provocavit. est et equus €eius, sive fuit, pictus in certamine, quo iudicium ad mutas €quadripedes provocavit ab hominibus. namque ambitu €praevalere aemulos sentiens singulorum picturas inductis €equis ostendit: Apellis tantum equo adhinnivere, idque et €postea semper evenit, ut experimentum artis illud osten-taretur. fecit et Neoptolemum ex equo adversus Persas, €Archelaum cum uxore et filia, Antigonum thoracatum cum €equo incedentem. peritiores artis praeferunt omnibus eius €operibus eundem regem sedentem in equo et Dianam €sacrificantium virginum choro mixtam, quibus vicisse €Homeri versus videtur id ipsum describentis. pinxit et €quae pingi non possunt, tonitrua, fulgetra fulguraque; Bronten, Astrapen et Ceraunobolian appellant._Inventa @1 €eius et ceteris profuere in arte; unum imitari nemo €potuit, quod absoluta opera atramento inlinebat ita tenui, €ut id ipsum, [2cum]2 repercussum claritatis colorum [2omn]2ium €excitaret custodiretque a pulvere et sordibus, ad manum €intuenti demum appareret, sed et [2l]2um[2inum]2 ratione magna, €ne claritas colorum aciem offenderet veluti per lapidem €specularem intuentibus et e longinquo eadem res nimis €floridis coloribus austeritatem occulte daret. @@Aequalis eius fuit Aristides Thebanus. is omnium €primus animum pinxit et sensus hominis expressit, quae €vocant Graeci $H)/QH&, item perturbationes, durior paulo in €coloribus. huius opera * * * oppido capto ad matris €morientis ex volnere mammam adrepens infans, intellegi-€turque sentire mater et timere, ne emortuo [2e]2 lacte san-€guinem lambat. quam tabulam Alexander Magnus trans-tulerat Pellam in patriam suam. idem pinxit proelium €cum Persis, centum homines tabula ea conplexus pactus-€que in singulos mnas denas a tyranno Elatensium Mna-€sone. pinxit et currentes quadrigas et supplicantem paene @1 €cum voce et venatores cum captura et Leontion Epicuri €et anapauomenen propter fratris amorem, item Liberum €et Ariadnen spectatos Romae in aede Cereris, tragoedum et puerum in Apollinis, cuius tabulae gratia interiit pictoris €inscitia, cui tergendam eam mandaverat M. Iunius praetor €sub die ludorum Apollinarium. spectata est et in aede €Fidei in Capitolio senis cum lyra puerum docentis. pinxit €et aegrum sine fine laudatum tantumque arte valuit, ut €Attalus rex unam tabulam eius centum talentis emisse €tradatur. @@Simul, ut dictum est, et Protogenes floruit. patria €ei Caunus, gentis Rhodiis subiectae. summa paupertas €initio artisque summa intentio et ideo minor fertilitas. €quis eum docuerit, non putant constare; quidam et naves €pinxisse usque ad quinquagensimum annum; argumentum €esse, quod cum Athenis celeberrimo loco Minervae de-€lubri propylon pingeret, ubi fecit nobilem Paralum et €Hammoniada, quam quidam Nausicaan vocant, adiecerit €parvolas naves longas in iis, quae pictores parergia ap- @1 €pellant, ut appareret, a quibus initiis ad arcem ostenta-tionis opera sua pervenissent. palmam habet tabularum €eius Ialysus, qui est Romae dicatus in templo Pacis. €cum pingeret eum, traditur madidis lupinis vixisse, quo-€niam [2sic]2 simul et famem sustineret et sitim nec sensus €nimia dulcedine obstrueret. huic picturae quater colorem €induxit c[2eu]2 tr[2i]2a subsidia iniuriae et vetustatis, ut dece-€dente superiore inferior succederet. est in ea canis mire €factus, ut quem pariter et casus pinxerit. non iudicabat €se in eo exprimere spumam anhelantis, cum in reliqua €parte omni, quod difficillimum erat, sibi ipse satisfecisset. displicebat autem ars ipsa: nec minui poterat et vide-€batur nimia ac longius a veritate discedere, spumaque €pingi, non ex ore nasci. anxio animi cruciatu, cum in €pictura verum esse, non verisimile vellet, absterserat sae-€pius mutaveratque penicillum, nullo modo sibi adprobans. €postremo iratus arti, quod intellegeretur, spongeam inpegit €inviso loco tabulae. et illa reposuit ablatos colores qua-€liter cura optaverat, fecitque in pictura fortuna naturam. hoc exemplo eius similis et Nealcen successus spumae @1 €equi similiter spongea inpacta secutus dicitur, cum pin-€geret poppyzonta retinentem eum. ita Protogenes mon-€stravit et fortunam. propter hunc Ialysum, ne cremaret €tabulam, Demetrius rex, cum ab ea parte sola posset €Rhodum capere, non incendit, parcentemque picturae fugit occasio victoriae. erat tunc Protogenes in suburbano suo €hortulo, hoc est Demetrii castris, neque interpellatus €proeliis incohata opera intermisit omnino nisi accitus a €rege, interrogatusque, qua fiducia extra muros ageret, re-€spondit scire se cum Rhodiis illi bellum esse, non cum €artibus. disposuit rex in tutelam eius stationes, gaudens €quod manus servaret, quibus pepercerat, et, ne saepius €avocaret, ultro ad eum venit hostis relictisque victoriae €suae votis inter arma et murorum ictus spectavit arti-€ficem; sequiturque tabulam illius temporis haec fama, quod eam Protogenes sub gladio pinxerit: Satyrus hic €est, quem anapauomenon vocant, ne quid desit temporis €eius securitati, tenentem tibias. fecit et Cydippen [2et]2 €Tlepolemum, Philiscum, tragoediarum scriptorem, medi-€tantem et athletam et Antigonum regem, matrem Aristo- @1 €telis philosophi, qui ei suadebat, ut Alexandri Magni opera €pingeret propter aeternitatem rerum_impetus animi et þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨£˜êˆˆquaedam artis libido in haec potius eum tulere_; no-€vissime pinxit Alexandrum ac Pana. fecit et signa ex €aere, ut diximus. @@Eadem aetate fuit Asclepiodorus, quem in symmetria €mirabatur Apelles. huic Mnaso tyrannus pro duodecim €diis dedit in singulos mnas tricenas, idemque Theomnesto €in singulos heroas vicenas. @@His adnumerari debet et Nicomachus, Aristi[2d]2i[2s]2 filius €ac discipulus. pinxit raptum Proserpinae, quae tabula €fuit in Capitolio in Minervae delubro supra aediculam €Iuventatis, et in eodem Capitolio, quam Plancus imperator €posuerat, Victoria quadrigam in sublime rapiens. Ulixi €primus addidit pilleum. pinxit et Apollinem ac Dianam, deumque matrem in leone sedentem, item nobiles Bacchas €obreptantibus Satyris, Scyllamque, quae nunc est Romae €in templo Pacis. nec fuit alius in ea arte velocior. tra-€dunt namque conduxisse pingendum ab Aristrato, Sicyo-€niorum tyranno, quod is faciebat Telesti poetae moni-€mentum praefinito die, intra quem perageretur, nec multo €ante venisse, tyranno in poenam accenso, paucisque diebus @1 absolvisse et celeritate et arte mira._Discipulos habuit €Aristonem fratrem et Aristiden filium et Philoxenum Ere-€trium, cuius tabula nullis postferenda, Cassandro regi picta, €continuit Alexandri proelium cum Dario. idem pinxit et €lasciviam, in qua tres Sileni comissantur. hic celeritatem €praeceptoris secutus breviores etiamnum quasdam picturae conpendiarias invenit._Adnumeratur his et Nicophanes, €elegans ac concinnus ita, ut venustate ei pauci conparen-€tur; cothurnus et gravitas artis multum a Zeuxide et €Apelle abest._(Apellis discipulus Perseus, ad quem de €hac arte scripsit, huius fuerat aetatis)._Aristidis The-€bani discipuli fuerunt et filii Niceros et Ariston, cuius €est Satyrus cum scypho coronatus, discipuli Antorides et €Euphranor, de quo mox dicemus. @@Namque subtexi par est minoris picturae cele-€bres in penicillo, e quibus fuit Piraeicus arte paucis post-€ferendus: proposito nescio an dist[2in]2xerit se, quoniam hu-€milia quidem secutus humilitatis tamen summam adeptus @1 €est gloriam. tonstrinas sutrinasque pinxit et asellos et €obsonia ac similia, ob haec cognominatus rhyparographos, €in iis consummatae voluptatis, quippe eae pluris veniere quam maximae multorum. e diverso "Maeniana," inquit €Varro, "omnia operiebat Serapionis tabula sub €Veteribus." hic scaenas optime pinxit, sed hominem €pingere non potuit. contra Dionysius nihil aliud quam €homines pinxit, ob id anthropographos cognominatus. parva et Callicles fecit, item Calates comicis tabellis, €utraque Antiphilus. namque et Hesionam nobilem pinxit €et Alexandrum ac Philippum cum Minerva, qui sunt in €schola in Octaviae porticibus, et in Philippi Liberum €patrem, Alexandrum puerum, Hippolytum tauro emisso €expavescentem, in Pompeia vero Cadmum et Europen. €idem iocosis nomine Gryllum deridiculi habitus pinxit, €unde id genus picturae grylli vocantur. ipse in Aegypto €natus didicit a Ctesidemo. @@Decet non sileri et Ardeatis templi pictorem, prae-€sertim civitate donatum ibi et carmine, quod est in ipsa €pictura his versibus: @1 €@@@@"Dignis digna. Loco picturis condecoravit €@@@@reginae Iunonis supremi coniugis templum €@@@@Plautius Marcus, cluet Asia lata esse oriundus, €@@@@quem nunc et post semper ob artem hanc Ar-€@@@@@@dea laudat," eaque sunt scripta antiquis litteris Latinis, non fraudand[2a]2 €et Studio divi Augusti aetate, qui primus instituit amoe-€nissimam parietum picturam, villas et porticus ac topiaria €opera, lucos, nemora, colles, piscinas, euripos, amnes, €litora, qualia quis optaret, varias ibi obambulantium spe-€cies aut navigantium terraque villas adeuntium asellis aut €vehiculis, iam piscantes, aucupantes aut venantes aut etiam vindemiantes. sunt in eius exemplaribus nobiles palustri €accessu villae, succollatis sponsione mulieribus labantes, €trepidis quae feruntur, plurimae praeterea tales argutiae €facetissimi salis. idem subdialibus maritimas urbes pin-€gere instituit, blandissimo aspectu minimoque inpendio. sed nulla gloria artificum est nisi qui tabulas pinxere. @1 €eo venerabilior antiquitatis prudentia apparet. non enim €parietes excolebant dominis tantum nec domos uno in €loco mansuras, quae ex incendiis rapi non possent. casa €Protogenes contentus erat in hortulo suo; nulla in Apellis €tectoriis pictura erat. nondum libebat parietes totos tin-€guere; omnium eorum ars urbibus excubabat, pictorque res communis terrarum erat._Fuit et Arellius Romae €celeber paulo ante divum Augustum, ni flagitio insigni €corrupisset artem, semper ei lenocinans feminae, cuius €amore flagra[2ret]2, et ob id deas pingens, sed dilectarum €imagine. itaque in pictura eius scorta numerabantur. fuit et nuper gravis ac severus idemque floridis [2t]2umidus €pictor Famulus. huius erat Minerva spectantem spectans, €quacumque aspiceretur. paucis diei horis pingebat, id €quoque cum gravitate, quod semper togatus, quamquam €in machinis. carcer eius artis domus aurea fuit, et ideo €non extant exempla alia magnopere. post eum fuere in €auctoritate Cornelius Pinus et Attius Priscus, qui Honoris €et Virtutis aedes Imperatori Vespasiano Augusto restituenti pinxerunt, Priscus antiquis similior._Non €est omittenda in picturae mentione celebris circa Lepi-€dum fabula, siquidem in triumviratu quodam loco deductus €a magistratibus in nemorosum hospitium minaciter cum @1 €iis postero die expostulavit somnum ademptum sibi volu-€crum concentu; at illi draconem in longissima membrana €depictum circumdedere luco, eoque terrore aves tunc €siluisse narratur et postea posse compesci. @@Ceris pingere ac picturam inurere quis primus €excogitaverit, non constat. quidam Aristidis inventum €putant, postea consummatum a Praxitele; sed aliquanto €vetustiores encaustae picturae exstitere, ut Polygnoti et €Nicanoris, Mnesilai Pariorum. Elasippus quoque Aeginae €picturae suae inscripsit $E)NE/KAEN&, quod profecto non fe-cisset nisi encaustica inventa. Pamphilus quoque, €Apellis praeceptor, non pinxisse solum encausta, sed etiam €docuisse traditur Pausian Sicyonium, primum in hoc genere €nobilem. Bryetis filius hic fuit eiusdemque primo disci-€pulus. pinxit et ipse penicillo parietes Thespi[2i]2s, cum €reficerentur quondam a Polygnoto picti, multumque com-€paratione superatus existimabatur, quoniam non suo genere certasset. idem et lacunaria primus pingere instituit, nec €camaras ante eum taliter adornari mos fuit; parvas pingebat €tabellas maximeque pueros. hoc aemuli interpretabantur @1 €facere eum, quoniam tarda picturae ratio esset illa. quam €ob rem daturus e[2i]2 celeritatis famam absolvit uno die tabellam, quae vocata est hemeresios, puero picto. amavit €in iuventa Glyceram municipem suam, inventricem coro-€narum, certandoque imitatione eius ad numerosissimam €florum varietatem perduxit artem illam. postremo pinxit €et ipsam sedentem cum corona, quae e nobilissimis tabula €est, appellata stephanoplocos, ab aliis stephanopolis, quo-€niam Glycera venditando coronas sustentaverat paupertatem. €huius tabulae exemplar, quod apographon vocant, L. Lu-cullus duobus talentis emit * * * Dionysius Athenis. Pausias €autem fecit et grandes tabulas, sicut spectatam in Pompei €porticu boum immolationem. eam primus invenit picturam, €quam postea imitati sunt multi, aequavit nemo. ante omnia, €cum longitudinem bovis ostendi vellet, adversum eum €pinxit, non traversum, et abunde intellegitur amplitudo. dein, cum omnes, quae volunt eminentia videri, candi-€canti faciant colore, quae condunt, nigro, hic totum bovem €atri coloris fecit umbraeque corpus ex ipsa dedit, magna €prorsus arte in aequo extantia ostendente et in confracto €solida omnia. Sicyone et hic vitam egit, diuque illa fuit @1 €patria picturae. tabulas inde e publico omnes propter €aes alienum civitatis addictas Scauri aedilitas Romam €transtulit. @@Post eum eminuit longe ante omnes Euphranor Isthmius €olympiade CIIII, idem qui inter fictores dictus est nobis. €fecit et colossos et marmorea et typos scalpsit, docilis ac €laboriosus ante omnes et in quocumque genere excellens €ac sibi aequalis. hic primus videtur expressisse dignitates þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨£›€†heroum et usurpasse symmetrian, sed fuit in universitate corporum exilior et capitibus articulisque grandior. volu-€mina quoque composuit de symmetria et coloribus. opera €eius sunt equestre proelium, XII dei, Theseus, in quod €dixit eundem apud Parrhasium rosa pastum esse, suum €vero carne. nobilis eius tabula Ephesi est, Ulixes simu-€lata insania bovem cum equo iungens et palliati cogi-€tantes, dux gladium condens. @@Eodem tempore fuere Cydias, cuius tabulam Argonautas @1 €HS Hortensius orator mercatus est eique aedem €fecit in Tusculano suo, Euphranoris autem discipulus Anti-€dotus. huius est clipeo dimicans Athenis et luctator tubicen-€que inter pauca laudatus. ipse diligentior quam numero-€sior et in coloribus severus maxime inclaruit discipulo Nicia Atheniense, qui diligentissime mulieres pinxit. lumen €et umbras custodiit atque ut eminerent e tabulis picturae €maxime curavit. oper[2um]2 eius Nemea advecta ex Asia Ro-€mam a Silano, quam in curia diximus positam, item Liber €pater in aede Concordiae, Hyacinthus, quem Caesar Augustus €delectatus eo secum deportavit Alexandrea capta, et ob id €Tiberius Caesar in templo eius dicavit hanc tabulam et Danaen, Ephesi vero est mega[2b]2y[2z]2i, sacerdotis Ephesiae €Dianae, sepulchrum, Athenis necyomantea Homeri. hanc €vendere Attalo regi noluit talentis LX potiusque patriae €suae donavit abundans opibus. fecit et grandes picturas, €in quibus sunt Calypso et Io et Andromeda; Alexander €quoque in Pompei porticibus praecellens et Calypso sedens huic [2e]2idem adscribuntur. quadriped[2u]2m prosperrime canes @1 €expressit. hic est Nicias, de quo dicebat Praxiteles inter-€rogatus, quae maxime opera sua probaret in marmoribus: €"quibus Nicias manum admovisset;" tantum circum-€litioni eius tribuebat. non satis discernitur, alium eodem €nomine an hunc eundem quidam faciant olympiade CXII. @@Niciae conparatur et aliquando praefertur Athenion €Maronites, Glaucionis Corinthii discipulus, austerior colore €et in austeritate iucundior, ut in ipsa pictura eruditio €eluceat. pinxit in templo Eleusine phylarchum et Athenis €frequentiam, quam vocavere syngenicon, item Achillem €virginis habitu occultatum Ulixe deprendente et in una €tabula VI signa, quaque maxime inclaruit, agasonem cum €equo. quod nisi in iuventa obiisset, nemo compararetur. @@Est nomen et Heraclidi Macedoni. initio naves pinxit €captoque Perseo rege Athenas commigravit. ubi eodem €tempore erat Metrodorus, pictor idemque philosophus, in €utraque scientia magnae auctoritatis. itaque cum L. Paulus €devicto Perseo petiisset ab Atheniensibus, ut ii sibi quam €probatissimum philosophum mitterent ad erudiendos liberos, €item pictorem ad triumphum excolendum, Athenienses @1 €Metrodorum elegerunt, professi eundem in utroque desi-€derio praestantissimum, quod ita Paulus quoque iudicavit. @@Timomachus Byzantius Caesaris dictatoris aetate Aiacem €et Mediam pinxit, ab eo in Veneris Genetricis aede positas, €LXXX talentis venundatas. talentum Atticum #1108 taxat €M. Varro. Timomachi aeque laudantur Orestes, Iphigenia €in Tauris et Lecythion, agilitatis exercitator, cognatio no-€bilium, palliati, quos dicturos pinxit, alterum stantem, €alterum sedentem. praecipue tamen ars ei favisse in €Gorgone visa est. @@Pausiae filius et discipulus Aristolaus e severissimis €pictoribus fuit, cuius sunt Epaminondas, Pericles, Media, €Virtus, Theseus, imago Atticae plebis, boum immolatio._ €Sunt quibus et Nicophanes, eiusdem Pausiae discipulus, €placeat diligentia, quam intellegant soli artifices, alias durus €in coloribus et sile multus. nam Socrates iure omnibus €placet; tales sunt eius cum Aesculapio filiae Hygi[2a]2, Aegle, @1 €Panac[2e]2a, Ias[2o]2 et piger, qui appellatur Ocnos, spartum €torquens, quod asellus adrodit. @@Hactenus indicatis proceribus in utroque genere non €silebuntur et primis proximi: Aristoclides, qui pinxit aedem €Apollinis Delphis. Antiphilus puero ignem conflante lau-€datur ac pulchra alias domo splendescente ipsiusque pueri €ore, item lanificio, in quo properant omnium mulierum €pensa, Ptolemaeo venante, sed nobilissimo Satyro cum €pelle pantherina, quem aposcopeuonta appellant, Aristo-€phon Anca[2eo]2 vulnerato ab apro cum socia doloris Asty-€pal[2a]2e[2a]2 numerosaque tabula, in qua sunt Priamus, Helena, Credulitas, Ulixes, Deiphobus, Dolus. Androbius pinxit €Scyllum ancoras praecidentem Persicae classis, Artemon €Danaen mirantibus eam praedonibus, reginam Stratonicen, €Herculem et Deianiram, nobilissimas autem, quae sunt in €Octaviae operibus, Herculem ab Oeta monte Doridos exusta €mortalitate consensu deorum in caelum euntem, Laome- @1 €dontis circa Herculem et Neptunum historiam; Alcimachus €Dioxippum, qui pancratio Olympiae citra pu[2lv]2eris iactum, quod vocant $A)KONITI/&, vicit; Coenus stemmata. Ctesi-€lochus, Apellis discipulus, petulanti pictura innotuit, Iove €Liberum parturiente depicto mitrato et muliebriter in-€gemescente inter obstetricia dearum, Cleon Cadmo, Ctesi-€demus Oechaliae expugnatione, Laodamia, Ctesi[2cl]2es reginae €Stratonices iniuria. nullo enim honore exceptus ab ea €pinxit volutantem cum piscatore, quem reginam amare €sermo erat, eamque tabulam in portu Ephesi proposuit, €ipse velis raptus. regina tolli vetuit, utriusque simili-€tudine mire expressa. Cratinus comoed[2o]2s Athenis in pompeo pinxit; Eutychides bigam: regit Victoria. Eudorus €scaena spectatur_idem et ex aere signa fecit_, Hippys €Neptuno et Victoria. Habron amicam et Concordiam pinxit €et deorum simulacra, Leontiscus Aratum victorem cum €tropaeo, psaltriam, Leon Sappho, Nearchus Venerem inter @1 €Gratias et Cupidines, Herculem tristem insaniae p[2a]2eni-tentia, Nealces Venerem, ingeniosus et sollers, * * * ime €siquidem, cum proelium navale Persarum et Aegyptiorum €pinxisset, quod in Nilo [cuius est aqua maris similis] €factum volebat intellegi, argumento declaravit quod arte €non poterat: asellum enim bibentem in litore pinxit et crocodilum insidiantem ei; Oenias syngenicon, Philiscus €officinam pictoris ignem conflante puero, Phalerion Scyllam, €Simonides Agatharchum et Mnemosynen, Simus iuvenem €requiescentem, officinam fullonis quinquatrus celebrantem, idemque Nemesim egregiam, Theorus [2s]2e inungentem, idem €ab Oreste matrem et Aegisthum interfici, bellumque Ilia-€cum pluribus tabulis, quod est Romae in Philippi porti-€cibus, et Cassandram, quae est in Concordiae delubro, €Leontium Epicuri cogitantem, Demetrium regem, Theon €Orestis insaniam, Thamyram citharoedum, Tauriscus disco-€bolum, Clytaemestram, Paniscon, Polynicen regnum repe-€tentem et Capanea. @@Non omittetur inter hos insigne exemplum. namque €Erigonus, tritor colorum Nealcae pictoris, in tantum ipse @1 €profecit, ut celebrem etiam discipulum reliquerit Pasiam, €fratrem Aeginetae fictoris. illud vero perquam rarum ac €memoria dignum est, suprema opera artificum in[2p]2erfectas-€que tabulas, sicut Irim Aristidis, Tyndaridas Nicomachi, €Mediam Timomachi et quam diximus Venerem Apellis, in €maiore admiratione esse quam perfecta, quippe in iis €liniamenta reliqua ipsaeque cogitationes artificum spectan-€tur, atque in lenocinio commendationis dolor est manus, €cum id ageret, exstinctae. @@Sunt etiamnum non ignobiles quidem, in transcursu €tamen dicendi Aristocydes, Anaxander, Aristobulus Syrus, €Arcesilas, Tisicratis filius, Cor[2oe]2bus, Nicomachi discipulus, €Charman[2t]2ides Euphranoris, Dionysodorus Colophonius, Di-€ca[2e]2ogenes, qui cum Demetrio rege vixit, Euthymides, €Heraclides Macedo, Milon Soleus, Pyromachi statuarii €discipuli, Mnasitheus Sicyonius, Mnasitimus, Aristonidae @1 €filius et discipulus, Nessus, Habronis filius, Polemon €Alexandrinus, Theodorus Samius et Stadios, Nicosthenis €discipuli, Xenon, Neoclis discipulus, Sicyonius. @@Pinxere et mulieres: Timarete, Miconis filia, Dianam, €quae in tabula Ephesi est antiquissimae picturae; Irene, €Cratini pictoris filia et discipula, puellam, quae est Eleu-€sine, Calypso, senem et praestigiatorem Theodorum, Al-€cisthenen saltatorem; Aristarete, Nearchi filia et discipula, €Aesculapium. Iaia Cyzicena, perpetua virgo, M. Varronis þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨£›“‡iuventa Romae et penicillo pinxit et cestro in ebore ima-€gines mulierum maxime et Neapoli anum in grandi tabula, suam quoque imaginem ad speculum. nec ullius velocior €in pictura manus fuit, artis vero tantum, ut multum mani-€pretiis antecederet celeberrimos eadem aetate imaginum €pictores Sopolim et Dionysium, quorum tabulae pinaco-€thecas inplent. pinxit et quaedam Olympias, de qua hoc €solum memoratur, discipulum eius fuisse Autobulum. @1 @@Encausto pingendi duo fuere antiquitus genera, €cera et in ebore cestro, id est v[2e]2riculo, donec classes €pingi coepere. hoc tertium accessit resolutis igni ceris €penicillo utendi, quae pictura navibus nec sole nec sale €ventisve corrumpitur. @@Pingunt et vestes in Aegypto, inter pauca mira-€bili genere, candida vela, postquam attrivere, inlinentes €non coloribus, sed colorem sorbentibus medicamentis. hoc €cum fecere, non apparet in velis, sed in cortinam pigmenti €ferventis mersa post momentum extrahuntur picta. mirum-€que, cum sit unus in cortina colos, ex illo alius atque €alius fit in veste accipientis medicamenti qualitate mu-€tatus, nec postea ablui potest. ita cortina, non dubie €confusura colores, si pictos acciperet, digerit ex uno pin-€gitque, dum coquit, et adustae eae vestes firmiores usibus fiunt quam si non urerentur._De pictura €satis superque. contexuisse his et plasticen conveniat €eiusdem operae terrae. €@@Fingere ex argilla similitudines Butades Sicyonius @1 €figulus primus invenit Corinthi filiae opera, quae capta €amore iuvenis, abeunte illo peregre, umbram ex facie €eius ad lucernam in pariete lineis circumscripsit, quibus €pater eius inpressa argilla typum fecit et cum ceteris €fictilibus induratum igni proposuit, eumque servatum in €Nymphaeo, donec Mummius Corinthum everterit, tradunt. sunt qui in Samo primos omnium plasticen invenisse €Rhoecum et Theodorum tradant multo ante Bacchiadas €Corintho pulsos, Damaratum vero ex eadem urbe pro-€fugum, qui in Etruria Tarquinium regem populi Romani €genuit, comitatos fictores Euchira, Diopum, Eugrammum; €ab iis Italiae traditam plasticen. Butadis inventum est €rubricam addere aut ex rubra creta fingere, primusque €personas tegularum extremis imbricibus inposuit, quae €inter initia prostypa vocavit; postea idem ectypa fecit. €hinc et fastigia templorum orta. propter hunc plastae €appellati. @@Hominis autem imaginem gypso e facie ipsa €primus omnium expressit ceraque in eam formam gypsi €infusa emendare instituit Lysistratus Sicyonius, frater Ly-€sippi, de quo diximus. hic et similitudines reddere in-€stituit; ante eum quam pulcherrimas facere studebant. €idem et de signis effigies exprimere invenit, crevitque €res in tantum, ut nulla signa statuaeve sine argilla fierent. @1 €quo apparet antiquiorem hanc fuisse scientiam quam fun-€dendi aeris. @@Plastae laudatissimi fuere Damophilus et Gorga-€sus, iidem pictores, qui Cereris aedem Romae ad circum €maximum utroque genere artis suae excoluerant, versibus €inscriptis Graece, quibus significarent ab dextra opera €Damophili esse, ab laeva Gorgasi. ante hanc aedem €Tuscanica omnia in aedibus fuisse auctor est Varro, et €ex hac, cum reficeretur, crustas parietum excisas tabulis €marginatis inclusas esse, item signa ex fastigiis dispersa. fecit et Chalcosthenes cruda opera Athenis, qui locus ab €officina eius Ceramicos appellatur. M. Varro tradit sibi €cognitum Romae Possim nomine, a quo facta poma et €uvas [2n]2em[2o]2 pos[2s]2e[2t]2 aspectu discernere a veris. idem €magnificat Arcesilaum, L. Luculli familiarem, cuius pro-€plasmata pluris venire solita artificibus ipsis quam aliorum opera; ab hoc factam Venerem Genetricem in foro Cae-€saris et, priusquam absolveretur, festinatione dedicandi @1 €positam; eidem a Lucullo HS <30X>30 signum Felicitatis loca-€tum, cui mors utriusque inviderit; Octavio equiti Romano €cratera facere volenti exemplar e gypso factum talento. €laudat et Pasitelen, qui plasticen matrem caelaturae et €statuariae scalpturaeque dixit et, cum esset in omnibus iis summus, nihil umquam fecit ante quam finxit. prae-€terea elaboratam hanc artem Italiae et maxime Etruriae; €Vulcam Veis accitum, cui locaret Tarquinius Priscus Iovis €effigiem in Capitolio dicandam; fictilem eum fuisse et €ideo miniari solitum; fictiles in fastigio templi eius quadri-€gas, de quibus saepe diximus; ab hoc eodem factum Her-€culem, qui hodieque materiae nomen in urbe retinet. hae €enim tum effigies deorum erant lautissimae, nec p[2a]2enitet €nos illorum, qui tales eos coluere; aurum enim et ar-gentum ne diis quidem conficiebant. durant etiam €nunc plerisque in locis talia simulacra; fastigia quidem €templorum etiam in urbe crebra et municipiis, mira @1 €caelatura et arte suique firmitate, sanctiora auro, certe €innocentiora. €@@In sacris quidem etiam inter has opes hodie non €murrinis crystallinisve, sed fictilibus prolibatur simpulis, €inenarrabili Terrae benignitate, si quis singula aestimet, etiam ut omittantur in frugum, vini, pomorum, herbarum €et fruticum, medicamentorum, metallorum generibus bene-€ficia eius, quae adhuc diximus. [2n]2eque adsiduitate satiant €figlinarum opera, doliis ad vina excogitatis, ad aquas €tubulis, ad balineas mammatis, ad tecta imbricibus, €coctilibus laterculis fundamentisque aut quae rota fiunt, €propter quae Numa rex septimum collegium figulorum instituit. quin et defunctos sese multi fictilibus soliis €condi maluere, sicut M. Varro, Pythagorio modo in myrti €et oleae atque populi nigrae foliis. maior pars hominum @1 €terrenis utitur vasis. Samia etiam nunc in esculentis lau-€dantur. retinent hanc nobilitatem et Arretium in Italia €et calicum tantum Surrentum, Hasta, Pollentia, in Hispania Saguntum, in Asia Pergamum. habent et Trallis ibi opera €sua et in Italia Mutina, quoniam et sic gentes nobilitantur €et haec quoque per maria, terras ultro citro portantur, €insignibus rotae officinis. Erythris in templo hodieque €ostenduntur amphorae duae propter tenuitatem conse-€cratae discipuli magistrique certamine, uter tenuiorem €humum duceret. Cois [2ea]2 laus maxima, Hadrianis firmi-€tas, nonnullis circa hoc severitatis quoque exemplis. Q. Coponium invenimus ambitus damnatum, quia vini €amphoram dedisset dono ei, cui suffragi latio erat. atque €ut [2e]2 luxu quoque aliqua contingat auctoritas figlinis: "tri-€patinium," inquit Fenestella, "appellabatur summa €cenarum lautitia; una erat murenarum, altera €luporum, tertia mixti piscis," inclinatis iam scilicet €moribus, ut tamen eos praeferre Graeciae etiam philo-€sophis possimus, siquidem in Aristotelis heredum auctione @1 septuaginta patinas venisse traditur. nos cum unam Aesopi €tragoediarum histrionis in natura avium diceremus HS €stetisse, non dubito indignatos legentes. at, Hercules, €Vitellius in principatu suo <30X>30 HS condidit patinam, cui €faciendae fornax in campis exaedificata erat, quoniam eo €pervenit luxuria, ut etiam fictilia pluris constent quam murrina. propter hanc Mucianus altero consulatu suo €in conquestione exprobravit patinarum paludes Vitelli me-€moriae, non illa foediore, cuius veneno Asprenati reo €Cassius Severus accusator obiciebat interisse convivas CXXX. nobilitantur his quoque oppida, ut Regium et €Cumae. Samia testa Matris deum sacerdotes, qui Galli €vocantur, virilitatem amputare nec aliter citra perniciem, €M. Caelio credamus, qui linguam sic amputandam obiecit €gravi probro, tamquam et ipse iam tunc eidem Vitellio €malediceret. quid non excogitat vita fractis etiam testis €utendo, sic ut firmius durent, tunsis calce addita, quae €vocant Signina! quo genere etiam pavimenta excogitavit. @@Verum et ipsius terrae sunt alia commenta. @1 €quis enim satis miretur pessumam eius partem ideoque €pulverem appellatam in Puteolanis collibus opponi maris €fluctibus, mersumque protinus fieri lapidem unum inex-€pugnabilem undis et fortiorem cotidie, utique si Cumano misceatur caemento? eadem est terrae natura et in Cyzi-€cena regione, sed ibi non pulvis, verum ipsa terra qua €libeat magnitudine excisa et demersa in mare lapidea €extrahitur. hoc idem circa Cassandream produnt fieri, et þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨£›§…in fonte Cnidio dulci intra octo menses terram lapide-€scere. ab Oropo quidem Aulida usque quidquid attingitur €mari terrae mutatur in saxa. non multum a pulvere €Puteolano distat e Nilo harena tenuissima sui parte, non €ad sustinenda maria fluctusque frangendos, sed ad de-bellanda corpora palaestrae studiis. inde certe Patrobio, €Neronis principis liberto, advehebatur. quin et Cratero €et Leonnato ac Meleagro, Alexandri Magni ducibus, s[2o]2li[2t]2um €hoc portari cum reliquis militaribus commerciis reperio, €plura de hac parte non dicturus, non, Hercules, magis €quam de terrae usu in ceromatis, quibus exercendo iuventus nostra corporis vires perdit animorum. quid? €non in Africa Hispaniaque e terra parietes, quos appellant @1 €formaceos, quoniam in forma circumdatis II utrimque ta-€bulis inferciuntur verius quam struuntur, aevis durant, €incorrupti imbribus, ventis, ignibus omnique caemento €firmiores? spectat etiam nunc speculas Hannibalis Hispania €terrenasque turres iugis montium inpositas. hinc et cae-€spitum natura castrorum vallis accommodata contraque €fluminum impetus aggeribus. inlini quidem crates parie-€tum luto et lateribus crudis exstrui quis ignorat? @@Lateres non sunt ex sabuloso neque harenoso €multoque minus calculoso ducendi solo, sed e cretoso et €albicante aut ex rubrica vel etiam e sabulo, masculo certe. €finguntur optime vere, nam solstitio rimosi fiunt. aedi-€ficiis non nisi bimos probant, qui[2a]2 et intritam ipsam eorum, priusquam fingantur, macerari oportet. genera €eorum [2f]2iu[2nt]2 tria: Lydion, quo [2nos]2 utimur, longum sesqui-€pedem, latum pedem, alterum tetradoron, tertium penta-€doron. Graeci enim antiqui $DW=RON& palmum vocabant et €ideo $DW=RA& munera, quia manu darentur; ergo a quattuor €et quinque palmis, prout sunt, nominantur. eadem est €et latitudo. minore privatis operibus, maiore in publicis @1 €utuntur in Graecia. Pitanae in Asia et in ulteriore Hispa-€nia civitatibus Maxilua et Callet fiunt lateres, qui siccati €non merguntur in aqua. sunt enim e terra pumicosa, cum subigi potest, utilissima. Graeci, praeterquam ubi €e silice fieri poterat structura, latericios parietes prae-€tulere. sunt enim aeterni, si ad perpendiculum fiant. €ideo et publica opera et regias domos sic struxere: €murum Athenis, qui ad montem Hymet[2t]2um spectat, Patris €aedes Iovis et Herculis, quamvis lapideas columnas et €epistylia circumdarent, domum Trallibus regiam Attali, €item Sardibus Croesi, quam gerusia[2n]2 fecere, Halicarnasi Mausoli, quae etiam nunc durant. Lacedaemone quidem €latericiis parietibus excisum opus tectorium propter excel-€lentiam picturae ligneis formis inclusum Romam deporta-€vere in aedilitate ad comitium exornandum Murena et €Varro. cum opus per se mirum esset, tralatum tamen €magis mirabantur. in Italia quoque latericius murus Arreti €et Mevaniae est. Romae non fiunt talia aedificia, quia €sesquipedalis paries non plus quam unam contignationem @1 €tolerat, cautumque est, ne communis crassior fiat, nec €intergerivorum ratio patitur. @@Haec sint dicta de lateribus. in terrae €autem reliquis generibus vel maxime mira natura est €sulpuris, quo plurima domantur. nascitur in insulis Aeo-€liis inter Siciliam et Italiam, quas ardere diximus, sed €nobilissimum in Melo insula. in Italia quoque invenitur €in Neapolitano Campanoque agro collibus, qui vocantur €Leucogaei. ibi e cuniculis effossum perficitur igni. genera IIII: vivum, quod Graeci apyron vocant, nascitur €solidum solum_cetera enim liquore constant et con-€ficiuntur oleo incocta_; vivum effoditur tralucetque et €viret. solo ex omnibus generibus medici utuntur. alterum €genus appellant glaebam, fullonum tantum officinis familiare. €tertio quoque generi unus tantum est usus ad lanas suf-€fiendas, quoniam candorem mollitiamque confert. egula €vocatur hoc genus, quartum caute ad ellychnia maxime €conficienda; cetero tantum vis est ut morbos comitiales @1 €deprehendat nidore inpositum igni. lusit et Anaxilaus €eo, addens in calicem vini prunaque subdita circumferens, €exardescentis [2r]2epercussu pallorem dirum velut defunctorum effundente [2in]2 conviviis. natura eius excalfacit, concoquit, €sed et discutit collectiones corporum, ob hoc talibus em-€plastris malagmatisque miscetur. renibus quoque et lumbis €in dolore cum adipe mire prodest inpositum. aufert et €lichenas faciei cum terebinthi resina et lepras; harpax €ita vocatur a celeritate praebendi, avelli enim subinde debet. prodest et suspiriosis linctu, purulenta quoque €extussientibus et contra scorpionum ictus. vitiligines €vivum nitro mixtum atque ex aceto tritum et inlitum €tollit, item lendes, et in palpebris aceto sandaracato ad-€mixtum. habet et in religionibus locum ad expiandas €suffitu domos. sentitur vis eius et in aquis ferventibus, €neque alia res facilius accenditur, quo apparet ignium @1 €vim magnam ei inesse. fulmina, fulgura quoque sulpuris €odorem habent, ac lux ipsa eorum sulpurea est. @@Et bituminis vicina natura est. aliubi limus, €aliubi terra est, limus e Iudaeae lacu, ut diximus, emer-€gens, terra in Syria circa Sidonem oppidum maritimum. €spissantur haec utraque et in densitatem coeunt. est vero €liquidum bitumen, sicut Zacynthium et quod a Babylone €invehitur; ibi quidem et candidum gignitur. liquidum est €et Apolloniaticum, quae omnia Graeci pissasphalton appel-lant ex argumento picis ac bituminis. gignitur et pingue €oleique liquoris in Sicilia Agragantino fonte, inficiens €rivum. incolae id harundinum paniculis colligunt, citis-€sime sic adhaerescens, utunturque eo ad lucernarum lu-€mina olei vice, item ad scabiem iumentorum. sunt qui €et nap[2h]2tham, de qua in secundo diximus volumine, bitu-€minis generibus adscribant, verum eius ardens natura et ignium cognata procul ab omni usu abest. bituminis €probatio ut quam maxime splendeat sitque ponderosum, €grave[2o]2len[2s]2, at[2r]2um modice, quoniam adulteratur pice. vis @1 €quae sulpuri: sistit, discutit, contrahit, glutinat. serpentes €accensum nidore fugat. ad suffusiones oculorum et albu-€gines Babylonium efficax traditur, item ad lepras, lichenas €pruritusque corporum. inlinitur et podagris. omnia autem €eius genera incommodos oculorum pilos replicant, dentium doloribus medentur simul nitro in[2trito]2. l[2e]2nit tussim ve-€terem et anhelitus cum vino potum; dysintericis etiam €datur eodem modo sistitque alvum. cum aceto vero potum €discutit concretum sanguinem ac detrahit. mitigat lum-€borum dolores, item articulorum, cum farina hordeacia €inpositum emplastrum peculiare facit suo nomine. san-€guinem sistit, volnera colligit, glutinat nervos. utuntur €etiam ad quartanas bituminis drachma et hedyosmi pari pondere cum murrae obolo subacti. comitiales morbos €ustum deprendit. volvarum strangulationes olfactu discutit €cum vino et castoreo, procidentes suffitu reprimit, purga-€tiones feminarum in vino potum elicit. in reliquo usu €aeramentis inlinitur firmatque ea contra ignes. diximus €et tingui solitum aes eo statuasque inlini. calcis quoque €usum praebuit ita feruminatis Babylonis muris. placet in @1 €ferrariis fabrorum officinis tinguendo ferro clavorum capi-€tibus et multis aliis usibus. @@Nec minor est aut adeo dissimilis aluminis opera, €quod intellegitur salsugo terrae. plura et eius genera. in €Cypro candidum et nigrius, exigua coloris differentia, cum €sit usus magn[2a]2, quoniam inficiendis claro colore lanis €candidum liquidumque utilissimum est contraque fuscis aut obscuris nigrum. et aurum nigro purgatur. fit autem €omne ex aqua limoque, hoc est terrae exudantis natura. €conrivatum hieme aestivis solibus maturatur. quod fuit €ex eo praecox, candidius fit. gignitur autem in Hispania, €Aegypto, Armenia, Macedonia, Ponto, Africa, insulis Sar-€dinia, Melo, Lipara, Strongyle. laudatissimum in Aegypto, €proximum in Melo. huius quoque duae species, liquidum €spissumque. liquidi probatio ut sit limpidum lacteumque, €sine offensis fricandi, cum quodam igniculo c[2a]2loris. hoc €phorimon vocant. an sit adulteratum, deprehenditur suco €Punici mali; sincerum enim mixtura * * * alterum genus €est pallidi et scabri et quod inficiatur [2et]2 galla, ideoque þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨£›¹hoc vocant paraphoron. liquidi aluminis vis adstringere, €indurare, rodere. melle admixto sanat oris ulcera, papulas @1 €pruritusque. haec curatio fit in balneis II mellis partibus, €tertia aluminis. virus alarum sudorisque sedat. sumitur €pilulis contra lienis vitia pellendumque per urinam san-€guinem. emendat et scabiem nitro ac melanthio admixtis. @@Concreti aluminis unum genus $SXISTO\N& appellant Graeci, €in capillamenta quaedam canescentia dehiscens, unde qui-€dam trichitim potius appellavere. hoc fit e lapide, ex €quo et aes_chalcitim voca[2n]2t_, u[2t]2 sudor quidam eius €lapidis in spumam coagulatus. hoc genus aluminis minus €siccat minusque sistit umorem inutilem corporum, et auri-€bus magnopere prodest infusum; vel inlitum et oris ul-€ceribus dentibusque et si saliva cum eo contineatur. et €oculorum medicamentis inseritur apte verendisque utrius-€que sexus. coquitur in catinis, donec liquari desinat. inertioris est alterum generis, quod strongylen vocant. €duae et eius species, fungosum atque omni umore dilui €facile, quod in totum damnatur. melius pumicosum et €foraminum fistulis spongeae simile rotundumque natura, @1 €candido propius, cum quadam pinguitudine, sine harenis, €friabile, nec inficiens nigritia. hoc coquitur per se car-bonibus puris, donec cinis fiat._Optimum ex omnibus €quod Melinum vocant ab insula, ut diximus. nulli vis €maior neque adstringendi neque denigrandi neque in-€durandi, nullum spissius. oculorum scabritias extenuat, €combustum utilius epiphoris inhibendis, sic et ad pruritus €corporis. sanguinem quoque sistit intus [2p]2otum, foris in-€litum. evulsis pilis ex aceto inlinitur renascentesque mollit in languinem. summa omnium generum vis in ad-€stringendo, unde nomen Graecis. ob id oculorum vitiis €aptissima sunt, sanguinis fluctiones inhibent cum adipe. €putrescentia ulcerum compescit cum adipe_sic et in-€fantium ulcera et hydropicorum eruptiones siccat_et €aurium vitia cum suco Punici mali et unguium scabritias €cicatricumque duritias et pterygia ac perniones, phage-€daenas ulcerum ex aceto aut cum galla pari pondere €cremata, lepras cum suco olerum, cum salis vero II parti-€bus vitia, quae serpunt, lendes et alia capillorum animalia aquae permixtum. sic et ambustis prodest et furfuribus @1 €corporum cum sero picis. infunditur et dysintericis uvam-€que in ore comprimit ac tonsillas. ad omnia, quae in €ceteris generibus diximus, efficacius intellegatur ex Melo €advectum, nam ad reliquos usus vitae in coriis lanisque €perficiendis quanti sit momenti, significatum est. @@Ab his per se ad medicinam pertinentia €terrae genera tractabimus. Samiae II sunt, quae collyrium €et quae aster appellantur. prioris laus ut recens sit ac €levissima linguaeque glutinosa, altera gl[2a]2ebosior; candida €utraque. uritur, lavatur. sunt qui praeferant priorem. €prosunt sanguinem expuentibus; emplastrisque, quae sic-€candi causa componuntur, oculorum quoque medicamentis €miscentur. @@Eretria totidem differentias habet, namque est €alba et cinerea, quae praefertur in medicina. probatur €mollitia et quod, si aere perducatur, violacium reddit €colorem. vis et ratio eius in medendo dicta est inter pigmenta._Lavatur omnis terra_in hoc enim €loco dicemus_perfusa aqua siccataque solibus, iterum @1 €ex aqua trita ac reposita, donec considat et digeri possit €in pastillos. coquitur in calicibus crebro concussis. @@Est in medicaminibus et Chia terra candicans. €effectus eius [2i]2dem qui Samiae; usus ad mulierum maxime €cutem. idem et Selinusiae. lactei coloris haec et aqua €dilui ce[2l]2errima; eadem lacte diluta tectoriorum albaria €interpolantur. pni[2g]2itis Eretriae simillima est, grandioribus €tantum glaebis glutinosaque. effectus eius idem qui Cimo-€liae, infirmior tantum. bitumini simillima est a[2m]2pelitis. €experimentum eius, si cerae modo accepto oleo liquescat €et si nigricans colos maneat tostae. usus ad molliendum €discutiendumque, et ad haec medicamentis additur, prae-€cipue in calliblepharis et inficiendis capillis. @@Cretae plura genera. ex iis Cimoliae duo €ad medicos pertinentia, candidum et ad purpurissum in-€clinans. vis utrique ad discutiendos tumores, sistendas €fluctiones aceto adsumpto. panos quoque et parotidas €cohibet et lienem inlita pusulasque, si vero aphronitrum @1 €et cyprum adiciatur et acetum, pedum tumores ita, ut in €sole curatio haec fiat et post VI horas aqua salsa abluatur. testium tumoribus cypro et cera addita prodest. et re-€frigerandi quoque natura cretae est, sudoresque inmodicos €sistit inlita atque ita papulas cohibet ex vino adsumpta €in balineis. laudatur maxime Thessalica. nascitur et in €Lycia circa Bubonem. €@@Est et alius Cimoliae usus in vestibus. nam Sarda, €quae adfertur e Sardinia, candidis tantum adsumitur, in-€utilis versicoloribus, et est vilissima omnium Cimoliae €generum, pretiosior Umbrica et quam vocant saxum. proprietas saxi quod crescit in macerando; [2i]2taque pon-€dere emitur, illa mensura. Umbrica non nisi poliendis €vestibus adsumitur. neque enim pigebit hanc quoque €partem adtingere, cum lex Metilia extet fullonibus dicta, €quam C. Flaminius L. Aemilius censores dedere ad popu-lum ferendam. adeo omnia maioribus curae fuere. ergo €ordo hic est: primum abluitur vestis Sarda, dein sul-€pure suffitur, mox desquamatur Cimolia quae est co-€loris veri. fucatus enim deprehenditur nigrescitque et €funditur sulpure, veros autem et pretiosos colores €emollit Cimolia et quodam nitore exhilarat contristatos €sulpure. candidis vestibus sax[2um]2 utilius a sulpure, in- @1 €imicum coloribus. Graecia pro Cimolia Tymp[2h]2aico uti-€tur gypso. @@Alia creta argentaria appellatur nitorem argento €reddens, set vilissima qua circum praeducere ad victo-€riae notam pedesque venalium trans maria advectorum €denotare instituerunt maiores; talemque Publilium [2Anti]2-€ochium, mimicae scaenae conditorem, et astrologiae con-€sobrinum eius Manilium Antiochum, item grammaticae €Staberium Erotem eadem nave advectos videre proavi. sed quid hos referat aliquis, litterarum honore com-€mendatos? talem in catasta videre Chrysogonum Sullae, €Amphionem Q. Catuli, [2H]2ectorem L. Luculli, Demetrium €Pompei, Augenque Demetri, quamquam et ipsa Pompei €credita est, Hipparchum M. Antoni, Menam et Menecraten €Sexti Pompei aliosque deinceps, quos enumerare iam non €est, sanguine Quiritium et proscriptionum licentia ditatos. hoc est insigne venaliciis gregibus obprobriumque inso-€lentis fortunae. quos et nos adeo potiri rerum vidimus, €ut praetoria quoque ornamenta decerni a senatu iubente @1 €Agrippina Claudi Caesaris videremus tantumque non cum €laureatis fascibus remitti illo, unde cretatis pedibus ad-€venissent. @@Praeterea sunt genera terrae proprietatis €suae, de quibus iam diximus, sed et hoc loco reddenda €natura: ex Galata insula et circa Clupeam Africae scor-€piones necat, Baliaris et Ebusitana serpentes.  Ÿôÿ@@@@{1LIBER XXXVI}1 ‘@@Lapidum natura restat, hoc est praecipua €morum insania, etiam ut gemmae cum sucinis atque €crystallinis murrinisque sileantur. omnia namque, quae €usque ad hoc volumen tractavimus, hominum genita causa €videri possunt: montes natura sibi fecerat [2u]2t quasdam €compages telluris visceribus densandis, simul ad fluminum €impetus domandos fluctusque frangendos ac minime quietas €partes coercendas durissima sui materia. caedimus hos €trahimusque nulla alia quam deliciarum causa, quos trans- @1 cendisse quoque mirum fuit. in portento prope maiores €habuere Alpis ab Hannibale exsuperatas et postea a Cim-€bris: nunc ipsae caeduntur in mille genera marmorum. €promunturia aperiuntur mari, et rerum natura agitur in €planum; evehimus ea, quae separandis gentibus pro ter-€minis constituta erant, navesque marmorum causa fiunt, €ac per fluctus, saevissimam rerum naturae partem, huc €illuc portantur iuga, maiore etiamnum venia quam cum €ad frigidos potus vas petitur in nubila caeloque proximae rupes cavantur, ut bibatur glacie. secum quisque cogitet, €et quae pretia horum audiat, quas vehi trahique moles €videat, et quam sine iis multorum sit beatior vita. ista €facere, immo verius pati mortales quos ob usus quasve þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨¤“…ad voluptates alias nisi ut inter maculas lapidum iaceant, €ceu vero non tenebris noctium, dimidia parte vitae cuius-€que, gaudia haec auferentibus! @@Ingens ista reputantem subit etiam antiquitatis €rubor. exstant censoriae leges Claudianae in cenis glires €et alia dictu minora adponi vetantes: marmora invehi, €maria huius rei causa transiri quae vetaret, lex nulla lata @1 est. dicat fortassis aliquis: non enim invehebantur. €id quidem falso. CCCLX columnas M. Scauri aedilitate ad €scaenam theatri temporari et vix mense uno futuri in usu €viderunt portari silentio legum. sed publicis nimirum in-€dulgentes voluptatibus. id ipsum cur? aut qua magis via €inrepunt vitia quam publica? quo enim alio modo in pri-€vatos usus venere ebora, aurum, gemmae? aut quid om-nino diis reliquimus? verum esto, indulserint publicis €voluptatibus. etiamne tacuerunt, maximas earum atque €adeo duodequadragenum pedum Lucullei marmoris in atrio €Scauri conlocari? nec clam id occulteque factum est. €satisdare sibi damni infecti coegit redemptor cloacarum, €cum in Palatium eae traherentur. non ergo in tam malo €exemplo moribus caveri utilius fuerat? tacuere tantas €moles in privatam domum trahi praeter fictilia deorum fastigia! nec potest videri Scaurus rudi et huius €mali inprovidae civitati obrepsisse quodam vitii rudimento. €iam L. Crassum oratorem illum, qui primus peregrini mar-€moris columnas habuit in eodem Palatio, Hymettias tamen €nec plures sex aut longiores duodenum pedum, M. Brutus in iurgiis ob id Venerem Palatinam appellaverat. nimirum €ista omisere moribus victis, frustraque interdicta, quae €vetuerant, cernentes nullas potius quam inritas esse leges €maluerunt. haec atque quae secuntur meliores esse nos @1 €probabunt. quis enim hodie tantarum columnarum atrium €habet? sed priusquam de marmoribus dicamus, hominum €in iis praeferenda iudicamus pretia. ante igitur artifices €percensebimus. @@Marmore scalpendo primi omnium inclaruerunt €Dipoenus et Scyllis, geniti in Creta insula etiamnum Medis €imperantibus priusque, quam Cyrus in Persis regnare in-€ciperet. hoc est Olympiade circiter quinquagensima. hi €Sicyonem se contulere, quae diu fuit officinarum omnium €talium patria. deorum simulacra publice locaverant iis €Sicyonii, quae priusquam absolverentur, artifices iniuriam questi abiere in Aetolos. protinus Sicyonem fames invasit €ac sterilitas maerorque dirus. remedium petentibus Apollo €Pythius respondit: "si Dipoenus et Scyllis deorum €simulacra perfecissent." quod magnis mercedibus €obsequiisque impetratum est. fuere autem simulacra ea €Apollinis, Dianae, Herculis, Minervae, quo[2d]2 de caelo postea tactum est._Cum hi essent, iam fuerat in Chio €insula Melas scalptor, dein filius eius Micciades ac deinde @1 €nepos Archermus, cuius filii Bupalus et Athenis vel claris-€simi in ea scientia fuere Hipponactis poetae aetate, quem €certum est LX olympiade fuisse. quodsi quis horum fami-€liam ad proavum usque retro agat, inveniat artis eius originem cum olympiadum initio coepisse. Hipponacti €notabilis foeditas voltus erat; quam ob rem imaginem €eius lascivia ioco[2sa]2m hi proposuere ridentium circulis, €quod Hipponax indignatus destrinxit amaritudinem car-€minum in tantum, ut credatur aliquis ad laqueum eos €conpulisse. quod falsum est. conplura enim in finitimis €insulis simulacra postea fecere, sicut in Delo, quibus €subiecerunt carmen non vitibus tantum censeri Chion, €sed et operibus Archermi filiorum. ostendunt et Iasii Dianam manibus eorum factam. in ipsa Chio narrata est €operis eorum Dianae facies in sublimi posita, cuius voltum €intrantes tristem, abeuntes exhilaratum putant. Romae €eorum signa sunt in Palatina aede Apollinis in fastigio €et omnibus fere, quae fecit divus Augustus. patris quoque eorum et Deli fuere opera et in Lesbo insula. Dipoeni €quidem Ambracia, Argos, Cleonae operibus refertae fuere. @1 €@@Omnes autem candido tantum marmore usi sunt e €Paro insula, quem lapidem coepere lychniten appellare, €quoniam ad lucernas in cuniculis caederetur, ut auctor €est Varro, multis postea candidioribus repertis, nuper €vero etiam in Lunensium lapicidinis. sed in Pariorum €mirabile proditur, glaeba lapidis unius cuneis dividentium €soluta, imaginem Sileni intus extitisse. @@Non omittendum hanc artem tanto vetustiorem fuisse €quam picturam aut statuariam, quarum utraque cum Phi-€dia coepit octogensima tertia olympiade, post annos cir-€citer CCCXXXII. et ipsum Phidian tradunt scalpsisse mar-€mora, Veneremque eius esse Romae in Octaviae operibus eximiae pulchritudinis. Alcamenen Atheniensem, quod €certum est, docuit in primis nobilem, cuius sunt opera €Athenis complura in aedibus sacris praeclarumque Veneris €extra muros, quae appellatur $*)AFRODI/TH E)N KH/POIS&. huic summam manum ipse Phidias inposuisse dicitur. eiusdem €discipulus fuit Agoracritus Parius, et aetate gratus, itaque €e suis operibus pleraque nomini eius donasse fertur. cer-€tavere autem inter se ambo discipuli Venere facienda, @1 €vicitque Alcamenes non opere, sed civitatis suffragiis con-€tra peregrinum suo faventis. quare Agoracritus ea lege €signum suum vendidisse traditur, ne Athenis esset, et €appellasse Nemesin. id positum est Rhamnunte pago €Atticae, quod M. Varro omnibus signis praetulit. est et €in Matris Magnae delubro eadem civitate Agoracriti opus. Phidian clarissimum esse per omnes gentes, quae Iovis €Olympii famam intellegunt, nemo dubitat, sed ut laudari €merito sciant etiam qui opera eius non videre, proferemus €argumenta parva et ingenii tantum. neque ad hoc Iovis €Olympii pulchritudine utemur, non Minervae Athenis factae €amplitudine, cum sit ea cubitorum XXVI_ebore haec €et auro constat_, sed in scuto eius Amazonum proelium €caelavit intumescente ambitu, [2in]2 parmae eiusdem concava €parte deorum et Gigantum dimicationes, in soleis vero €Lapitharum et Centaurorum. adeo momenta omnia capa-cia artis illi fuere. in basi autem quod caelatum est, €$*PANDW/RAS GE/NESIN& appellant: dii sunt nascenti * * * s XX €numero. Victoria praecipue mirabili, periti mirantur et @1 €serpentem ac sub ipsa cuspide aeream sphingem. haec €sint obiter dicta de artifice numquam satis laudato, simul €ut noscatur illam magnificentiam aequalem fuisse et in €parvis. @@Praxitelis aetatem inter statuarios diximus, qui mar-€moris gloria superavit etiam semet. opera eius sunt €Athenis in Ceramico, sed ante omnia est non solum Praxi-€telis, verum in toto orbe terrarum Venus, quam ut viderent, €multi navigaverunt Cnidum. duas fecerat simulque vende-€bat, alteram velata specie, quam ob id praetulerunt quo-€rum condicio erat, Coi, cum eodem pretio detulisset, €severum id ac pudicum arbitrantes; reiectam Cnidii eme-runt, inmensa differentia famae. voluit eam a Cnidiis €postea mercari rex Nicomedes, totum aes alienum, quod €erat ingens, civitatis dissoluturum se promittens. omnia €perpeti maluere, nec inmerito; illo enim signo Praxiteles €nobilitavit Cnidum. aedicula eius tota aperitur, ut con-€spici possit undique effigies deae, favente ipsa, ut creditur, €facta. nec minor ex quacumque parte admiratio est. ferunt €amore captum quendam, cum delituisset noctu, simulacro @1 cohaesisse, eiusque cupiditatis esse indicem maculam. sunt €in Cnido et alia signa marmorea inlustrium artificum, €Liber pater Bryaxidis et alter Scopae et Minerva, nec €maius aliud Veneris Praxiteliae specimen quam quod inter €haec sola memoratur. eiusdem est et Cupido, obiectus a €Cicerone Verri "ille, propter quem Thespiae vise-€bantur," nunc in Octaviae scholis positus; eiusdem et €alter nudus in Pario colonia Propontidis, par Veneri Cni-€diae nobilitate et iniuria; adamavit enim Alcetas Rhodius €atque in eo quoque simile amoris vestigium reliquit. Romae Praxitelis opera sunt Flora, Triptolemus, Ceres in €hortis Servilianis, Boni Eventus et Bonae Fortunae simu-€lacra in Capitolio, item Maenades et quas Thyiadas vocant €et Caryatidas, et Sileni in Pollionis Asini monimentis et Apollo et Neptunus._Praxitelis filius Cephisodotus et €artis heres fuit. cuius laudatum est Pergami symplegma €nobile digitis corpori verius quam marmori inpressis. þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨¤˜˜„Romae eius opera sunt Latona in Palatii delubro, Venus €in Pollionis Asini monumentis et intra Octaviae porticus €in Iunonis aede Aesculapius ac Diana. @1 @@Scopae laus cum his certat. is fecit Venerem et Po-€thon, qui Samothrace sanctissimis caerimoniis coluntur, €item Apollinem Palatinum, Vestam sedentem laudatam in €Servilianis hortis duosque campteras circa eam, quorum €pares in Asini monimentis sunt, ubi et canephoros eiusdem. sed in maxima dignatione delubro Cn. Domitii in circo €Flaminio Neptunus ipse et Thetis atque Achilles, Nereides €supra delphinos et cete aut hippocampos sedentes, item €Tritones chorusque Phorci et pistrices ac multa alia marina, €omnia eiusdem manu, praeclarum opus, etiam si totius €vitae fuisset. nunc vero praeter supra dicta quaeque €nescimus Mars etiamnum est sedens colossiaeus eiusdem €man[2u]2 in templo Bruti Callaeci apud circum eundem, prae-€terea Venus in eodem loco nuda, Praxiteliam illam ante-€cedens et quemcumque alium locum nobilitatura. @@Romae quidem multitudo operum et iam obliteratio €ac magis officiorum negotiorumque acervi omnes a con- @1 €templatione tamen abducunt, quoniam otiosorum et in €magno loci silentio talis admiratio est. qua de causa €ignoratur artifex eius quoque Veneris, quam Vespasianus €imperator in operibus Pacis suae dicavit antiquorum dignam fama. par haesitatio est in templo Apollinis So-€siani, Niobae liberos morientes Scopas an Praxiteles fe-€cerit; item Ianus pater, in suo templo dicatus ab Augusto €ex Aegypto advectus, utrius manu sit, iam quidem et auro €occultatus. similiter in curia Octaviae quaeritur de Cupi-€dine fulmen tenente; id demum adfirmatur, Alcibiaden esse, principem forma in ea aetate. multa in eadem schola €sine auctoribus placent: Satyri quattuor, ex quibus unus €Liberum patrem palla velatum umeris praefert, alter €Liberam similiter, tertius ploratum infantis cohibet, quar-€tus cratere alterius sitim sedat, duaeque Aurae velificantes €sua veste. nec minor quaestio est in Saeptis, Olympum €et Pana, Chironem cum Achille qui fecerint, praesertim €cum capitali satisdatione fama iudicet dignos. @@Scopas habuit aemulos eadem aetate Bryaxim et Timo-€theum et Leocharen, de quibus simul dicendum est, quo-€niam pariter caelavere Mausoleum. sepulchrum hoc est €ab uxore Artemisia factum Mausolo, Cariae regulo, qui @1 €obiit olympiadis CVII anno secundo. opus id ut esset €inter septem miracula, hi maxime fecere artifices. patet €ab austro et septentrione sexagenos ternos pedes, brevius €a frontibus, toto circumitu pedes CCCCXXXX, attollitur in €altitudinem XXV cubitis, cingitur columnis XXXVI. pteron vocavere circumitum. ab oriente caelavit Scopas, a septen-€trione Bryaxis, a meridie Timotheus, ab occasu Leochares, €priusque quam peragerent, regina obiit. non tamen re-€cesserunt nisi absoluto, iam id gloriae ipsorum artisque €monimentum iudicantes; hodieque certant manus. accessit €et quintus artifex. namque supra pteron pyramis altitu-€dine[2m]2 inferiorem aequat, viginti quattuor gradibus in €metae cacumen se contrahens; in summo est quadriga €marmorea, quam fecit Pythis. haec adiecta CXXXX pedum altitudine totum opus includit._Timothei manu Diana €Romae est in Palatio Apollinis delubro, cui signo caput €reposuit Avianius Evander. €@@In magna admiratione est Hercules Menestrati et He-€cate Ephesi in templo Dianae post aedem, in cuius con-€templatione admonent aeditui parcere oculis; tanta mar- @1 €moris radiatio est._(Non postferuntur et Charites in €propylo Atheniensium, quas Socrates fecit, alius ille quam €pictor, idem ut aliqui putant)._nam Myronis illius, €qui in aere laudatur, anus ebria est Zmyrnae in primis €incluta. @@Pollio Asinius, ut fuit acris vehementiae, sic quoque €spectari monumenta sua voluit. in iis sunt Centauri Nym-€phas gerentes Arcesilae, Thespiades Cleomenis, Oceanus €et Iuppiter [2H]2eniochi, Appiades Stephani, Hermerotes Tau-€risci, non caelatoris illius, sed Tralliani, Iuppiter hospi-talis Papyli, Praxitelis discipuli, Zethus et Amphion ac €Dirce et taurus vinculumque ex eodem lapide, a Rhodo €advecta opera Apollonii et Taurisci. parentum hi certamen €de se fecere, Menecraten videri professi, sed esse natu-€ralem Artemidorum. eodem loco Liber pater Eutychidis €laudatur, ad Octaviae vero porticum Apollo Philisci Rhodii €in delubro suo, item Latona et Diana et Musae novem et alter Apollo nudus. eum, qui citharam in eodem templo @1 €tenet, Timarchides fecit, intra Octaviae vero porticus €aedem Iunonis ipsam deam Dionysius et Polycles aliam, €Venerem eodem loco Philiscus, cetera signa Praxiteles. €[2i]2idem Polycles et Dionysius, Timarchidis filii, Iovem, qui €est in proxima aede, fecerunt, Pana et Olympum luctantes €eodem loco Heliodorus, quod est alterum in terris sym-€plegma nobile, Venerem lavantem sese Daedalsas, stantem Polycharmus. ex honore apparet, in magna auctoritate €habitum Lysiae opus, quod in Palatio super arcum divus €Augustus honori Octavi patris sui dicavit in aedicula co-€lumnis adornata, id est quadriga currusque et Apollo ac €Diana ex uno lapide. in hortis Servilianis reperio lau-€datos Calamidis Apollinem illius caelatoris, Dercylidis €pyctas, Amphistrati Callisthenen historiarum scriptorem._ Nec deinde multo plurium fama est, quorundam claritati €in operibus eximiis obstante numero artificum, quoniam €nec unus occupat gloriam nec plures pariter nuncupari €possunt, sicut in Laocoonte, qui est in Titi imperatoris @1 €domo, opus omnibus et picturae et statuariae artis prae-€ferendum. ex uno lapide eum ac liberos draconumque €mirabiles nexus de consilii sententia fecere summi arti-€fices Hagesander et Polydorus et Athenodorus Rhodii. similiter Palatinas domos Caesarum replevere probatissi-€mis signis Craterus cum Pythodoro, Polydeuces cum Her-€molao, Pythodorus alius cum Artemone, [2a]2t singularis €Aphrodisius Trallianus. Agrippae Pantheum decoravit Dio-€genes Atheniensis; in columnis templi eius Car[2y]2atides €probantur inter pauca operum, sicut in fastigio posita signa, sed propter altitudinem loci minus celebrata. in-€honorus est nec in templo ullo Hercules, ad quem Poeni €omnibus annis humana sacrificaverant victima, humi stans €ante aditum porticus ad nationes. sitae fuere et Thespi-€ades ad aedem Felicitatis, quarum unam amavit eques €Romanus Iunius Pisciculus, ut tradit Varro, admirator et €Pasitelis, qui et quinque volumina scripsit nobilium operum in toto orbe. natus hic in Graeca Italiae ora €et civitate Romana donatus cum iis oppidis, Iovem fecit €eboreum in Metelli aede, qua campus petitur. accidit ei, @1 €cum in navalibus, ubi ferae Africanae erant, per caveam €intuens leonem caelaret, ut ex alia cavea panthera erum-€peret, non levi periculo diligentissimi artificis. fecisse €opera complura dicitur; quae fecerit, nominatim non re-fertur. Arcesilaum quoque magnificat Varro, cuius se €marmoream habuisse leaenam aligerosque ludentes cum €ea Cupidines, quorum alii religatam tenerent, alii cornu €cogerent bibere, alii calciarent soccis, omnes ex uno €lapide. idem et a Coponio quattuordecim nationes, quae sunt circa Pompeium, factas auctor est._Invenio et €Canachum laudatum inter statuarios fecisse marmorea. €nec Sauram atque Batrachum obliterari convenit, qui €fecere templa Octaviae porticibus inclusa, natione ipsi €Lacones. quidam et opibus praepotentes fuisse eos putant €ac sua inpensa construxisse, inscriptionem sperantes, qua €negata hoc tamen alio modo usurpasse. sunt certe etiam €nunc in columnarum spiris inscalptae nominum eorum argumento lacerta atque rana. in Iovis aede ex iis pictura €cultusque reliquus omnis femineis argumentis constat; erat €enim facta Iunoni, sed, cum inferrentur signa, permutasse @1 €geruli traduntur, et id religione custoditum, velut ipsis €diis sedem ita partitis. ergo et in Iunonis aede cultus €est qui Iovis esse debuit. €@@Sunt et in parvolis marmoreis famam consecuti Myr-€mecides, cuius quadrigam cum agitatore operuit alis musca, €et Callicrates, cuius formicarum pedes atque alia membra €pervidere non est. @@Haec sint dicta de marmoris scalptoribus €summaque claritate artificum, quo in tractatu subit men-þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨¤˜¬ƒtem non fuisse tum auctoritatem maculoso marmori. fecere €et e Thasio, Cycladum insularum aequ[2o]2, et e Lesbio; livi-€dius hoc paulo. versicolores quidem maculas et in totum €marmorum apparatum etiam Menander, diligentissimus luxuriae interpres, primus et raro attigit. columnis demum €utebantur in templis, nec lauti[2t]2iae causa_nondum enim €ista intellegebantur_, sed quia firmiores aliter statui non €poterant. sic est inchoatum Athenis templum Iovis Olympii, €ex quo Sulla Capitolinis aedibus advexerat columnas. fuit €tamen inter lapidem atque marmor differentia iam et apud Homerum; dicit enim marmoreo saxo percussum, @1 €sed hactenus, regias quoque domus, cum lautissime, praeter €aes, aurum, electrum, argentum ebore tantum adornans. €primum, ut arbitror, versicolores istas maculas Chiorum €lapicidinae ostenderunt, cum exstruerent muros, faceto in €id M. Ciceronis sale_omnibus enim ostentabant ut €magnificum_: "multo," inquit, "magis mirarer, si Ti-€burtino lapide fecissetis." et, Hercules, non fuisset €picturis honos ullus, non modo tantus, aliqua marmorum €auctoritate. @@Secandi in crustas nescio an Cariae fuerit in-€ventum. antiquissima, quod equidem inveniam, Halicar-€nasi domus Mausoli Proconnesio marmore exculta est €latericiis parietibus. is obiit olympiadis CVII anno se-€cundo, urbis Romae CDIII. @@Primum Romae parietes crusta marmoris operuisse €totos domus suae in Caelio monte Cornelius Nepos €tradit Mamurram, Formiis natum equitem Romanum, prae-€fectum fabrum C. Caesaris in Gallia, ne quid indignitati €desit, tali auctore inventa re. hic namque est Mamurra @1 €Catulli Veroniensis carminibus proscissus, quem, ut res €est, domus ipsius clarius quam Catullus dixit "habere €quidquid habuisset Comata Gallia." namque adicit €idem Nepos primum totis aedibus nullam nisi e mar-€more columnam habuisse et omnes solidas e Carystio aut Luniensi. M. Lepidus Q. Catuli in consulatu conlega €primus omnium limina ex Numidico marmore in domo €posuit magna reprensione. is fuit consul anno urbis €DCLXXVI. hoc primum invecti Numidici marmoris vesti-€gium invenio, non in columnis tamen crustisve, ut supra €Carystii, sed in massa ac vilissimo liminum usu. post €hunc Lepidum quadriennio L. Lucullus consul fuit, qui €nomen, ut ex re apparet, Luculleo marmori dedit, ad-€modum delectatus illo, primusque Romam invexit, atrum €alioqui, cum cetera maculis aut coloribus commendentur. nascitur autem in Melo insula, solumque paene hoc mar-€mor ab amatore nomen accepit. inter hos primum, ut €arbitror, marmoreos parietes habuit scaena M. Scauri, non @1 €facile dixerim secto an solidis glaebis polito, sicuti est €hodie Iovis Tonantis aedis in Capitolio. nondum enim €secti marmoris vestigia invenio in Italia. @@Sed quisquis primus invenit secare luxuriaque €dividere, inportuni ingenii fuit. harena hoc fit et ferro €videtur fieri, serra in praetenui linea premente harenas €versandoque tractu ipso secante. Aethiopica haec maxime €probatur, nam id quoque accessit, ut ab Aethiopia usque €peteretur quod [2s]2ecaret marmora, immo vero etiam in €Indos, quo margaritas quoque peti severis moribus in-dignum erat. haec proxime laudatur; mollior tamen quae €Aethiopica. illa nulla scabritie secat, Indica non aeque €levat, sed combusta ea polientes marmora fricare iuben-€tur. simile et Naxiae vitium est et Coptitidi, quae vocatur €Aegyptia. haec fuere antiqua genera marmoribus secan-€dis. postea reperta est non minus probanda ex quodam €Hadriatici maris vado, aestu nudante, observatione non facili. iam quidem quacumque harena secare e fluviis €omnibus fraus artificum ausa est, quod dispendium ad-€modum pauci intellegunt. crassior enim harena laxioribus €segmentis terit et plus erodit marmoris maiusque opus €scabritia politurae relinquit; ita sectae attenuantur crustae. €rursus Thebaica polituris accommodatur et quae fit e poro @1 lapide aut e pumice._Signis e marmore po-€liendis gemmisque etiam scalpendis atque limandis Naxium €diu placuit ante alia. ita vocantur cotes in Cypro insula €genitae. vicere postea ex Armenia invectae. €@@Marmorum genera et colores non attinet dicere €in tanta notitia nec facile est enumerare in tanta multi-€tudine. quoto cuique enim loco non suum marmor in-€venitur? et tamen celeberrimi generis dicta sunt in am-bitu terrarum cum gentibus suis. non omnia autem in €lapicidinis gignuntur, sed multa et sub terra sparsa, pre-€tiosissimi quidem generis, sicut Lacedaemonium viride €cunctisque hilarius, sicut et Augusteum ac deinde Tibe-€reum, in Aegypto Augusti ac Tiberii primum principatu €reperta. differentia eorum est ab ophite, cum sit illud €serpentium maculis simile, unde et nomen accepit, quod €haec maculas diverso modo colligunt, Augusteum undatim €crispum in vertices, Tibereum sparsa, non convoluta, cani-tie. neque ex ophite columnae nisi parvae admodum in-€veniuntur. duo eius genera: molle candidi, nigrican[2ti]2s €durum. dicuntur ambo capitis dolores sedare adalligati €et serpentium ictus. quidam phreneticis ac lethargicis @1 €adalligari iubent candicantem. contra serpentes autem a €quibusdam praecipue laudatur ex iis quem tephrian appel-€lant a colore cineris. vocatur et Memphites a loco, gem-€mantis naturae. huius usus conteri et iis, quae urenda €sint aut secanda, ex aceto inlini; obstupescit ita corpus nec sentit cruciatum. rubet porphyrites in eadem Aegypto; €ex eodem candidis intervenientibus punctis leptopsephos €vocatur. quantislibet molibus caedendis sufficiunt lapici-€dinae. statuas ex eo Claudio Caesari procurator eius in €urbem ex Aegypto advexit Vitrasius Pollio, non admodum probata novitate; nemo certe postea imitatus est. invenit €eadem Aegyptus in Aethiopia quem vocant basaniten, ferrei €coloris atque duritiae, unde et nomen ei dedit. numquam €hic maior repertus est quam in templo Pacis ab impera-€tore Vespasiano Augusto dicatus argumento Nili, sedecim €liberis circa ludentibus, per quos totidem cubita summi €incrementi augentis se amnis eius intelleguntur. non ab-€similis illi narratur in Thebis delubro Serapis, ut putant, @1 €Memnonis statuae dicatus, quem cotidiano solis ortu con-€tactum radiis crepare tradunt. @@Onychem in Arabiae tantum montibus nec usquam €aliubi nasci putavere nostri veteres, Sudines in Carmania. €potoriis primum vasis inde factis, dein pedibus lectorum €sellisque, Nepos Cornelius tradit magno fuisse mira-€culo, cum P. Lentulus Spinther amphoras ex eo Chiorum €magnitudine cadorum ostendisset, post quinquennium deinde XXXII pedum longitudinis columnas vidisse se. variatum €in hoc lapide et postea est, namque pro miraculo insigni €quattuor modicas in theatro suo Cornelius Balbus posuit; €nos ampliores XXX vidimus in cenatione, quam Callistus €Caesaris Claudi libertorum, potentia notus, sibi exaedifi-€caverat. hunc aliqui lapidem alabastriten vocant, quem €cavant et ad vasa unguentaria, quoniam optume servare incorrupta dicatur. idem et ustus emplastris convenit. €nascitur circa Thebas Aegyptias et Damascum Syriae. hic €ceteris candidior, probatissimus vero in Carmania, mox €in India, iam quidem et in Syria Asiaque, vilissimus €autem et sine ullo nitore in Cappadocia. probantur quam €maxime mellei coloris, in vertices maculosi atque non tralu- @1 €cidi. vitia in iis corneus colos aut candidus et quidquid €simile vitro est. @@Paulum distare ab eo in unguentorum fide multi €existimant lygdinos, in Paro repertos amplitudine qua lances €craterasque non excedant, antea ex Arabia tantum advehi €solitos, candoris eximii. magnus et duobus contrariae €inter se naturae honos, corallitico in Asia reperto men-€surae non ultra bina cubita, candore proximo ebori et €quadam similitudine. e diverso niger est Alabandicus €terrae suae nomine, quamquam et Mileti nascens, ad pur-€puram tamen magis aspectu declinante. idem liquatur igni funditurque ad usum vitri. Thebaicus lapis inter-€stinctus aureis guttis invenitur in Africae parte Aegypto €adscripta, coticulis ad terenda collyria quadam utilitate €naturali conveniens, circa Syenen vero Thebaidis syenites, €quem antea pyrrhopoecilon vocabant. @@Trabes ex eo fecere reges quodam certamine, þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨¤˜À‚obeliscos vocantes Solis numini sacratos. radiorum eius €argumentum in effigie est, et ita significatur nomine €Aegyptio. primus omnium id instituit Mespheres, qui €regnabat in Solis urbe, somnio iussus; hoc ipsum in- @1 €scriptum in eo, etenim scalpturae illae effigiesque quas videmus Aegyptiae sunt litterae. postea et alii excidere €reges. statuit eos in supra dicta urbe Sesothes quattuor €numero, quadragenum octonum cubitorum longitudine, €Rhamsesis autem, quo regnante Ilium captum est, CXXXX €cubitorum. idem * * * digressis inde, ubi fuit Mnevidis €regia, posuit alium, longitudine quidem CXX cubitorum, €sed prodigiosa crassitudine, undenis per latera cubitis. opus id fecisse dicuntur hominum. ipse rex, cum €surrecturus esset verereturque, ne machinae ponderi non €sufficerent, quo maius periculum curae artificum denun-€tiaret, filium suum adalligavit cacumini, ut salus eius apud €molientes prodesset et lapidi. hac admiratione operis €effectum est, ut, cum oppidum id expugnaret Cambyses €rex ventumque esset incendiis ad crepidines obelisci, ex-€tingui iuberet molis reverentia qui nullam habuerat urbis. sunt et alii duo, unus a Zmarre positus, alter a Phio sine €notis, quadragenum octonum cubitorum. Alexandriae statuit @1 €unum Ptolemaeus Philadelphus octoginta cubitorum. ex-€ciderat eum Necthebis rex purum, maiusque opus in de-€vehendo statuendove [2in]2v[2en]2tum est quam in excidendo. a €Satyro architecto aliqui devectum tradunt rate, Callixenus €a Phoenice, fossa perducto usque ad iacentem obeliscum Nilo, navesque duas in latitudinem patulas pedalibus ex €eodem lapide ad rationem geminati per duplicem men-€suram ponderis oneratas ita, ut subirent obeliscum pen-€dentem extremitatibus suis in ripis utrimque; postea €egestis laterculis adlevatas naves excepisse onus; statutum €autem in sex talis e monte eodem, et artificem donatum €talentis L. hic fuit in Arsinoeo positus a rege supra €dicto munus amoris, coniuge eademque sorore Arsinoe. inde eum navalibus incommodum Maximus quidam prae-€fectus Aegypti transtulit in forum, reciso cacumine, dum €vult fastigium addere auratum, quod postea omisit. et alii €duo sunt Alexandreae ad portum in Caesaris templo, quos €excidit Mesphres rex, quadragenum binum cubitorum. €@@Super omnia accessit difficultas mari Romam devehendi, @1 spectatis admodum navibus. divus Augustus eam, quae €priorem advexerat, miraculi gratia Puteolis perpetuis na-€valibus dicaverat; incendio consumpta ea est. divus Clau-€dius aliquot per annos adservatam, qua C. Caesar inpor-€taverat, omnibus quae umquam in mari visa sunt mira-€biliorem, in ipsa turribus Puteolis e pulvere exaedificatis, €perductam Ostiam portus gratia mersit. alia ex hoc cura €navium, quae Tiberi subvehant, quo experimento patuit non minus aquarum huic amni esse quam Nilo. is autem €obeliscus, quem divus Augustus in circo magno statuit, €excisus est a rege Psemetnepserphreo, quo regnante Py-€thagoras in Aegypto fuit, LXXXV pedum et dodrantis €praeter basim eiusdem lapidis; is vero, quem in campo €Martio, novem pedibus minor, a Sesothide. inscripti ambo €rerum naturae interpretationem Aegyptiorum philosophia continent._Ei, qui est in campo, divus €Augustus addidit mirabilem usum ad deprendendas solis €umbras dierumque ac noctium ita magnitudines, strato @1 €lapide ad longitudinem obelisci, cui par fieret umbra €brumae confectae die sexta hora paulatimque per regulas, €quae sunt ex aere inclusae, singulis diebus decresceret €ac rursus augesceret, digna cognitu res, ingenio Facundi €Novi mathematici. is apici auratam pilam addidit, cuius €vertice umbra colligeretur in se ipsam, alias enormiter €iaculante apice, ratione, ut ferunt, a capite hominis in-tellecta. haec observatio XXX iam fere annis non con-€gruit, sive solis ipsius dissono cursu et caeli aliqua €ratione mutato sive universa tellure a centro suo aliquid €emota (ut deprehendi et aliis in locis accipio) sive urbis €tremoribus ibi tantum gnomone intorto sive inundationibus €Tiberis sedimento molis facto, quamquam ad altitudinem €inpositi oneris in terram quoque dicuntur acta funda-menta._Tertius est Romae in Vaticano Gai et €Neronis principum circo_ex omnibus unus omnino €fractus est in molitione_, quem fecerat Sesosidis filius €Nencoreus. eiusdem remanet et alius centum cubito- @1 €rum, quem post caecitatem visu reddito ex oraculo Soli €sacravit. @@Dicantur obiter et pyramides in eadem €Aegypto, regum pecuniae otiosa ac stulta ostentatio, quippe €cum faciendi eas causa a plerisque tradatur, ne pecuniam €successoribus aut aemulis insidiantibus praeberent aut ne €plebs esset otiosa. multa circa hoc vanitas hominum il-lorum fuit. vestigia complurium incohatarum extant. una €est in Arsinoite nomo, duae in Memphite, non procul €labyrintho, de quo et ipso dicemus, totidem ubi fuit €Moeridis lacus, hoc est fossa grandis, sed Aegyptiis inter €mira ac memoranda narrata. harum cacumina [2CC cubita]2 €extra aquam eminere dicuntur. reliquae tres, quae orbem €terrarum inplevere fama, sane conspicuae undique ad-€navigantibus, sitae sunt in parte Africae monte saxeo €sterilique inter Memphim oppidum et quod appellari €diximus Delta, a Nilo minus IIII milia passuum, a Mem-€phi D, vico adposito quem vocant Busirin; in eo sunt €adsueti scandere illas. @@Ante est sphinx vel magis narranda, de qua @1 €siluere, numen accolentium. Harmain regem putant in €ea conditum et volunt invectam videri; est autem saxo €naturali elaborata. rubrica facies monstri colitur. capitis €per frontem ambitus centum duos pedes colligit, longi-€tudo pedum CXLIII est, altitudo a ventre ad summam €aspidem in capite, LXIS. @@Pyramis amplissima ex Arabicis lapicidinis constat. €CCCLX milia hominum annis XX eam construxisse pro-€duntur. tres vero factae annis LXXXVIII, mensibus IIII. qui de iis scripserint_sunt Herodotus, Euhemerus, €Duris Samius, Aristagoras, Dionysius, Artemi-€dorus, Alexander polyhistor, Butoridas, Anti-€sthenes, Demetrius, Demoteles, Apion_, inter €omnes eos non constat, a quibus factae sint, iustissimo €casu obliteratis tantae vanitatis auctoribus. aliqui ex iis €prodiderunt in raphanos et alium ac cepas MDC talenta erogata. amplissima septem iugera optinet soli. quattuor €angulorum paribus intervallis DCCLXXXIII pedes singu- @1 €lorum laterum, altitudo a cacumine ad solum pedes DCCXXV €colligit, ambitus cacuminis pedes XVIS. alterius intervalla €singula per quattuor angulos pedes DCCLVIIS comprehen-€dunt. tertia minor quidem praedictis, sed multo specta-€tior, Aethiopicis lapidibus adsurgit CCCLXIII pedibus inter angulos. vestigia aedificationum nulla exstant, harena late €pura circa, lentis similitudine, qualis in maiore parte €Africae. quaestionum summa est, quanam ratione in tan-€tam altitudinem subiecta sint caementa. alii nitro ac sale €adaggeratis cum crescente opere et peracto fluminis in-€rigatione dilutis; alii lateribus e luto factis exstructos €pontes, peracto opere lateribus in privatas domos distri-€butis, Nilum enim non putant rigare potuisse multo humi-€liorem. in pyramide maxima est intus puteus LXXXVI cubitorum; flumen illo admissum arbitrantur. mensuram €altitudinis earum omnemque similem deprehendere invenit €Thales Milesius umbram metiendo, qua hora par esse cor-€pori solet. haec sunt pyramidum miracula, supremumque €illud, ne quis regum opes miretur, minimam ex iis, sed €laudatissimam, a Rhodop[2i]2de meretricula factam. Aesopi €fabellarum philosophi conserva quondam et contubernalis @1 €haec fuit, maiore miraculo, tantas opes meretricio esse €conquisitas. @@Magnificatur et alia turris a rege facta in insula €Pharo portum optinente Alexandriae, quam constitisse DCCC €talentis tradunt, magno animo, ne quid omittamus, Ptole-€maei regis, quo in ea permiserit Sostrati Cnidi[2i]2 architecti €structura ipsa nomen inscribi. usus eius nocturno navium €cursu ignes ostendere ad praenuntianda vada portusque €introitum, quales iam compluribus locis flagrant, sicut €Ostiae ac Ravennae. periculum in continuatione ignium, €ne sidus existimetur, quoniam e longinquo similis flam-€marum aspectus est. hic idem architectus primus omnium þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨¤˜Óˆ‹pensilem ambulationem Cnidi fecisse traditur. @@Dicamus et labyrinthos, vel portentosissimum €humani inpendii opus, sed non, ut existimari potest, fal-€sum. durat etiam nunc in Aegypto in Heracleopolite nomo €qui primus factus est ante annos, ut tradunt, DC a Pete-€suchi rege sive Tithoe, quamquam Herodotus totum opus €XII regum esse dicit novissimique Psammetichi. causas €faciendi varie interpretantur, Demoteles regiam Moteridis @1 €fuisse, Lyceas sepulchrum Moeridis, plures Soli sacrum id exstructum, quod maxime creditur. hinc utique sum-€psisse Daedalum exemplar eius labyrinthi, quem fecit in €Creta, non est dubium, sed centensimam tantum por-€tionem eius imitatum, quae itinerum ambages occursusque €ac recursus inexplicabiles continet, non_ut in pavi-€mentis puerorumve ludicris campestribus videmus_brevi €lacinia milia passuum plura ambulationis continentem, sed €crebris foribus inditis ad fallendos occursus redeundumque in errores eosdem. secundus hic fuit ab Aegyptio laby-€rinthus, tertius in Lemno, quartus in Italia, omnes lapide €polito fornicibus tecti, Aegyptius, quod miror equidem, €introitu lapidis e Paro columnisque, reliqua e syenite €molibus compositis, quas dissolvere ne saecula quidem €possint, adiuvantibus Heracleopolitis, quod opus invisum €mire spectavere. @@Positionem operis eius singulasque partes enarrare non €est, cum sit in regiones divisum atque praefecturas, quas €vocant nomos, XXI nominibus eorum totidem vastis domi- @1 €bus adtributis, praeterea templa omnium Aegypti deorum €contineat superque Nemesis XL aediculis incluserit pyra-€mides complures quadragenarum ulnarum senas radice €$A)ROU/RAS& optinentes. fessi iam [2e]2undo perveniunt ad via-rum illum inexplicabilem errorem, quin et cenacula clivis €excelsa, porticusque descenduntur nonagenis gradibus; intus €columnae porphyrite lapide, deorum simulacra, regum sta-€tuae, monstrificae effigies. quarundam domuum talis est €situs, ut adaperientibus fores tonitrum intus terribile exi-€stat, maiore autem in parte transitus est per tenebras. €aliae rursus extra murum labyrinthi aedificiorum moles; €pteron appellant. inde aliae perfossis cuniculis subterra-neae domus. refecit unus omnino pauca ibi Chaeremon, €spado Necthebis regis, D ante Alexandrum Magnum annis. €id quoque traditur, fulsisse trabibus spinae oleo incoctae, €dum [2in]2 fornices quadrati lapides adsurgerent. @1 @@Et de Cretico labyrintho satis dictum est. Lemnius €similis illi columnis tantum CL memorabilior fuit, quarum €in officina turbines ita librati pependerunt, ut puero cir-€cumagente tornarentur. architecti fecere Zmil[2i]2s et Rhoecus €et Theodorus indigenae. exstantque adhuc reliquiae eius, cum Cretici Italicique nulla vestigia exstent. namque et €Italicum dici convenit, quem fecit sibi Porsina, rex Etru-€riae, sepulchri causa, simul ut externorum regum vanitas €quoque Italis superetur. sed cum excedat omnia fabulo-€sitas, utemur ipsius M. Varronis in expositione e[2a]2 verbis: €"Sepultus sub urbe Clusio, in quo loco monimen-€tum reliquit lapide quadrato quadratum, singula €latera pedum tricenum, alta quinquagenum. in €qua basi quadrata intus labyrinthum inextrica-€bile, quo si quis introierit sine glomere lini, exitum invenire nequeat. supra id quadratum €pyramides stant quinque, quattuor in angulis et €in medio una, imae latae pedum quinum septua-€genum, altae centenum quinquagenum, ita fasti-€gatae, ut in summo orbis aeneus et petasus unus €omnibus sit inpositus, ex quo pendeant exapta @1 €catenis tintinabula, quae vento agitata longe sonitus referant, ut Dodonae olim factum. supra €quem orbem quattuor pyramides insuper singu-€lae stant altae pedum centenum. supra quas uno €solo quinque pyramides." quarum altitudinem Var-€ronem puduit adicere; fabulae Etruscae tradunt eandem €fuisse quam totius operis ad eas, vesana dementia, quae-€sisse gloriam inpendio nulli profuturo, praeterea fatigasse €regni vires, ut tamen laus maior artificis esset. @@Legitur et pensilis hortus, immo vero totum €oppidum Aegyptiae Thebae, exercitus armatos subter edu-€cere solitis regibus nullo oppidanorum sentiente; etiam-€num hoc minus mirum quam quod flumine medium op-€pidum interfluente. quae si fuissent, non dubium est €Homerum dicturum fuisse, cum centum portas ibi prae-€dicaret. @@Graecae magnificentiae vera admiratio exstat €templum Ephesiae Dianae CXX annis factum a tota Asia. €in solo id palustri fecere, ne terrae motus sentiret aut €hiatus timeret, rursus ne in lubrico atque instabili funda-€menta tantae molis locarentur, calcatis ea substravere €carbonibus, dein velleribus lanae. universo templo longi-€tudo est CCCCXXV pedum, latitudo CCXXV, columnae @1 €CXXVII a singulis regibus factae LX pedum altitudine, €ex [2i]2is XXXVI caelatae, una a Scopa. operi praefuit Chersiphron architectus. summa miraculi epistylia tantae €molis attolli potuisse; id consecutus ille est aeronibus €harenae plenis, molli clivo super capita columnarum ex-€aggerato, paulatim exinaniens imos, ut sensim opus in €loco sederet. difficillime hoc contigit in limine ipso, quod €foribus inponebat; etenim ea maxima moles fuit nec sedit in cubili, anxio artifice mortis destinatione suprema. tra-€dunt in ea cogitatione fessum nocturno tempore in quiete €vidisse praesentem deam, cui templum fieret, hortantem, €ut viveret: se composuisse lapidem. atque ita postera €luce apparuit; pondere ipso correctus videbatur. cetera €eius operis ornamenta plurium librorum instar optinent, €nihil ad specimen naturae pertinentia. @@Durat et Cyzici delubrum, in quo millum €aureum commissuris omnibus politi lapidis subiecit arti-€fex, eboreum Iovem dicaturus intus coronante eum mar-€moreo Apolline. translucent ergo iuncturae tenuissimis €capillamentis lenique adflatu simulacra refovent, et praeter @1 €ingenium artificis ipsa materia ingenii quamvis occulta in pretio operis intellegitur._Eodem in oppido est €lapis fugitivus appellatus; Argonautae eum pro ancora usi €reliquerant ibi. hunc e prytaneo_ita vocatur locus_ €saepe profugum vinxere plumbo._Eadem in urbe iuxta €portam, quae Thracia vocatur, turres septem acceptas €voces numeroso repercussu multiplicant. nomen huic miraculo Echo est a Graecis datum. et hoc quidem lo-€corum natura evenit ac plerumque convallium; ibi casu €accidit, Olympiae autem arte, mirabili modo, in porticu, €quam ob id heptaphonon appellant, quoniam septiens €eadem vox redditur. Cyzici et buleuterium vocant aedi-€ficium amplum, sine ferreo clavo ita disposita con-€tignatione, ut eximantur trabes sine fulturis ac repo-€nantur. quod item Romae in ponte sublicio religiosum €est, posteaquam Coclite Horatio defendente aegre re-€volsus est. @@Verum et ad urbis nostrae miracula transire €conveniat DCCCque annorum dociles scrutari vires et sic €quoque terrarum orbem victum ostendere. quod accidisse €totiens paene, quot referentur miracula, apparebit; uni-€versitate vero acervata et in quendam unum cumulum €coiecta non alia magnitudo exurget quam si mundus alius @1 quidam in uno loco narretur. nec ut circum maximum €a Caesare dictatore exstructum longitudine stadiorum trium, €latitudine unius, sed cum aedificiis iugerum quaternum, €ad sedem , inter magna opera dicamus: non inter €magnifica basilicam Pauli columnis e Phrygibus mirabilem €forumque divi Augusti et templum Pacis Vespasiani Imp. €Aug., pulcherrima operum, quae umquam vidit orbis? €non [2e]2t tectum di[2r]2ibitori ab Agrippa facti, cum theatrum €ante texerit Romae Valerius Ostiensis architectus ludis Libonis? pyramidas regum miramur, cum solum tantum €foro exstruendo HS <30M>30 Caesar dictator emerit et, si quem €inpensa move[2a]2t captis avaritia animis, HS <30CXLVIII>30 domo empta Clodius, quem Milo occidit, habitaverit. quod equi-€dem non secus ac regum insaniam miror; itaque et ipsum €Milonem HS <30DCC>30 aeris alieni debuisse inter prodigia animi €humani duco. sed tum senes aggeris vastum spatium, @1 €substructiones Capitolii mirabantur, praeterea cloacas, opus €omnium dictu maximum, subfossis montibus atque, ut €paullo ante retulimus, urbe pensili subterque navigata þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨¤˜éM. Agrippae in aedilitate post consulatum. permeant €conrivati septem amnes cursuque praecipiti torrentium €modo rapere atque auferre omnia coacti, insuper imbrium €mole concitati vada ac latera quatiunt, aliquando Tiberis €retro infusus recipitur, pugnantque diversi aquarum im-petus intus, et tamen obnixa firmitas resistit. trahuntur €moles superne tantae non succumbentibus cavis operis, €pulsant ruinae sponte praecipites aut inpactae incendiis, €quatitur solum terrae motibus, durant tamen a Tarquinio €Prisco annis DCC prope inexpugnabiles, non omittendo €memorabili exemplo vel magis, quoniam celeberrimis rerum conditoribus omissum est. cum id opus Tarquinius Priscus €plebis manibus faceret, essetque labor incertum maior an €longior, passim conscita nece Quiritibus taedium fugienti-€bus, novum, inexcogitatum ante posteaque remedium in-€venit ille rex, ut omnium ita defunctorum corpora figeret @1 €cruci spectanda civibus simul et feris volucribusque la-ceranda. quam ob rem pudor Romani nominis proprius, €qui saepe res perditas servavit in proeliis, tunc quoque €subvenit, sed illo tempore [2v]2i post vitam erubescens, cum €puderet vivos, tamquam puditurum esset extinctos. ampli-€tudinem cavis eam fecisse proditur, ut vehem faeni large €onustam transmitteret. @@Parva sunt cuncta, quae diximus, et omnia uni com-€paranda miraculo, antequam nova attingam. M. Lepido €Q. Catulo cos., ut constat inter diligentissimos auctores, €domus pulchrior non fuit Romae quam Lepidi ipsius, at, €Hercules, intra annos XXXV eadem centensimum locum non optinuit. computet in hac aestimatione qui volet €marmorum molem, opera pictorum, inpendia regalia et €cum pulcherrima laudatissimaque certantes centum domus €posteaque ab innumerabilibus aliis in hunc diem victas. €profecto incendia puniunt luxum, nec tamen effici potest, €ut mores aliquid ipso homine mortalius esse intellegant. @@Sed omnes eas duae domus vicerunt. bis vidimus €urbem totam cingi domibus principum Gai et Neronis, €huius quidem, ne quid [2de]2esset, aurea. nimirum sic habi-€taverant illi, qui hoc imperium fecere tantum, ad devin- @1 €cendas gentes triumphosque referendos ab aratro aut foco €exeuntes, quorum agri quoque minorem modum optinuere quam sellaria istorum! subit vero cogitatio, quota portio €harum fuerint areae illae, quas invictis imperatoribus de-€cernebant publice ad exaedificandas domos; summusque €illarum honos erat, sicut in P. Valerio Publicola, primo €consule cum L. Bruto, post tot merita et fratre eius, qui €bis in eodem magistratu Sabinos devicerat, adici decreto, €ut domus eorum fores extra aperirentur et ianua in publi-€cum reiceretur. hoc erat clarissimum insigne inter trium-€phales quoque domos. @@Non patiar istos duos ne hac quidem gloria famae €frui, docebimusque etiam insaniam eorum victam privatis €opibus M. Scauri, cuius nescio an aedilitas maxime pro-€straverit mores maiusque sit Sullae malum tanta privigni potentia quam proscriptio tot milium. in aedilitate hic €sua fecit opus maximum omnium, quae umquam fuere €humana manu facta, non temporaria mora, verum etiam €aeternitatis destinatione. theatrum hoc fuit; scaena ei €triplex in altitudinem CCCLX columnarum in ea civitate, €quae sex Hymettias non tulerat sine probro civis amplis- @1 €simi. ima pars scaenae e marmore fuit, media e vitro, €inaudito etiam postea genere luxuriae, summa e tabulis €inauratis; columnae, ut diximus, imae duodequadragenum pedum. signa aerea inter columnas, ut indicavimus, €fuerunt numero; cavea ipsa cepit hominum , €cum Pompeiani theatri totiens multiplicata urbe tantoque €maiore populo sufficiat large sedere. relicus appa-€ratus tantus Attalica veste, tabulis pictis, cetero chorag[2i]2o €fuit, ut, in Tusculanam villam reportatis quae super-€fluebant cotidiani usus deliciis, incensa villa ab iratis €servis concremaretur HS <30CCC>30. @@Aufert animum et a destinato itinere degredi cogit €contemplatio tam prodigae mentis aliamque conectit ma-€iorem insaniam e ligno. C. Curio, qui bello civili in €Caesarianis partibus obiit, funebri patris munere cum €opibus apparatuque non posset superare Scaurum_unde €enim illi vitricus Sulla et Metella mater proscriptionum €sectrix? unde M. Scaurus pater, totiens princeps civitatis €et Mariani sodalicii rapinarum provincialium sinus? cum €iam ne ipse quidem Scaurus sibi par esse posset, quando @1 €hoc certe incendi illius praemium habuit convectis ex €orbe terrarum rebus, ut nemo postea par esset insaniae illi_ingenio ergo utendum suo Curioni et aliquid ex-€cogitandum fuit. operae pretium est scire, quid invenerit, €et gaudere moribus nostris ac verso modo nos vocare €maiores. theatra iuxta duo fecit amplissima ligno, cardi-€num singulorum versatili suspensa libramento, in quibus €utrisque antemeridiano ludorum spectaculo edito inter €sese aversis, ne invicem obstreperent scaenae, repente €circumactis_ut constat, post primos dies etiam seden-€tibus aliquis_, cornibus in se coeuntibus faciebat amphi-€theatrum gladiatorumque proelia edebat, ipsum magis aucto-ratum populum Romanum circumferens. quid enim miretur €quisque in hoc primum, inventorem an inventum, arti-€ficem an auctorem, ausum aliquem hoc excogitare an su-€scipere an iubere? super omnia erit populi sedere ausi €furor tam infida instabilique sede. en hic est ille terra-€rum victor et totius domitor orbis, qui gentes, regna €diribet, iura exteris mittit, deorum quaedam immortalium €generi humano portio, in machina pendens et ad pericu-lum suum plaudens! quae vilitas animarum ista aut quae €querella de Cannis! quantum mali potuit accidere! hauriri €urbes terrae hiatibus publicus mortalium dolor est: ecce @1 €populus Romanus universus, veluti duobus navigiis in-€positus, binis cardinibus sustinetur et se ipsum depugnan-€tem spectat, periturus momento aliquo luxatis machinis! et per hoc quaeritur tribuniciis contionibus gratia, ut €pensiles tribus quatiat, in rostris quid non ausurus apud €eos, quibus hoc persuaserit! vere namque confitentibus €populus Romanus funebri munere ad tumulum patris eius €depugnavit universus. variavit hanc suam magnificentiam €fessis turbatisque cardinibus et amphitheatri forma custo-€dita novissimo die diversis duabus per medium scaenis €athletas edidit raptisque e contrario repente pulpitis eodem €die victores e gladiatoribus suis produxit. nec fuit rex €Curio aut gentium imperator, non opibus insignis, ut qui €nihil in censu habuerit praeter discordiam principum. @@Sed dicantur vera aestimatione invicta miracula. Q. €Marcius Rex, iussus a senatu aquarum Appiae, Anienis, €Tepulae ductus reficere, novam a nomine suo appellatam €cuniculis per montes actis intra praeturae suae tempus €adduxit; Agrippa vero in aedilitate adiecta Virgine aqua €ceterisque conrivatis atque emendatis lacus DCC fecit, €praeterea salientes D, castella CXXX, complura et cultu €magnifica, operibus iis signa CCC aerea aut marmorea €inposuit, columnas e marmore CCCC, eaque omnia annuo €spatio. adicit ipse aedilitatis suae conmemoratione @1 €et ludos diebus undesexaginta factos et gratuita praebita €balinea CLXX, quae nunc Romae ad infinitum auxere numerum._Vicit antecedentes aquarum ductus novis-€simum inpendium operis incohati a C. Caesare et peracti €a Claudio, quippe a XXXX lapide ad eam excelsitatem, ut €omnes urbis montes lavarentur, influxere Curtius atque €Caeruleus fontes et Anien nov[2u]2s, erogat[2i]2s in id opus HS <30MMM>30 D. quod si quis diligentius aestumaverit ab-€undantiam aquarum in publico, balineis, piscinis, euripis, €domibus, hortis, suburbanis villis, spatia [2a]2quae venientis, €exstructos arcus, montes perfossos, convalles aequatas, €fatebitur nil magis mirandum fuisse in toto orbe terra-rum._Eiusdem Claudi inter maxim[2e]2 memoranda equi-€dem duxerim, quamvis destitutum successoris odio, montem €perfossum ad lacum Fucinum emittendum inenarrabili pro-€fecto impendio et operarum multitudine per tot annos, €cum aut conrivatio aquarum, qua terrenus mons erat, €egereretur in verticem machinis aut silex caederetur quan-€taque intus in tenebris fierent, quae neque concipi animo þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨¤˜üˆˆnisi ab iis, qui videre, neque enarrari humano sermone @1 possunt! nam portus Ostiensis opus praetereo, item vias €per montes excisas, mare Tyrrhenum a Lucrino molibus €seclusum, tot pontes tantis inpendiis factos. et inter €plurima alia Italiae ipsius miracula marmora in lapicidinis €crescere auctor est Papirius Fabianus, naturae rerum €peritissimus, exemptores quoque adfirmant compleri sponte €illa montium ulcera. quae si vera sunt, spes est num-€quam defutura luxuriae. @@A marmoribus degredienti ad reliquorum €lapidum insignes naturas quis dubitet in primis magnetem €occurrere? quid enim mirabilius aut qua in parte naturae €maior inprobitas? dederat vocem saxis, ut diximus, re-€spondentem homini, immo vero et obloquentem. quid €lapidis rigore pigrius? ecce sensus manusque tribuit illi. quid ferri duritia pugnacius? pedes e[2i]2 inpertivit et mores. €trahitur namque magnete lapide, domitrixque illa rerum €omnium materia ad inane nescio quid currit atque, ut €propius venit, adsilit, tenetur amplexuque haeret. side-€ritim ob id alio nomine vocant, quidam Heraclion. magnes @1 €appellatus est ab inventore, ut auctor est Nicander_ €in Ida, [2ut]2 reper[2i]2o, namque et passim inveniuntur, in €Hispania quoque_; invenisse autem fertur clavis crepi-€darum, baculi cuspide haerentibus, cum armenta pasceret. quinque genera magnetis Sotacus demonstrat: Aethiopi-€cum et a Magnesia Macedoniae contermina ab E[2u]2boea €Iolcum petentibus dextra, tertium in Hyetto Boeotiae, €quartum circa Alexandriam Troadem, quintum in Magnesia €Asiae. differentia [2est]2 prima, mas sit an femina, proxima €in colore. nam qui in Magnesia Macedonica reperiuntur €rufi nigrique sunt, Boeoti vero rufi coloris plus habent €quam nigri. is, qui [2in]2 Troade invenitur, niger est et €feminei sexus ideoque sine viribus, deterrimus autem in €Magnesia Asiae, candidus neque attrahens ferrum similis-€que pumici. conpertum tanto meliores esse, quanto sint magis caerulei. Aethiopico palma datur pondusque argento €rependitur. invenitur hic in Aethiopiae Zmiri; ita vocatur €regio harenosa. ibi et haematites magnes sanguinei co-€loris sanguinemque reddens, si teratur, sed et crocum. @1 €in adtrahendo ferro non eadem haematiti natura quae €magneti. Aethiopici argumentum est, quod magneta quo-que alium ad se trahit. omnes autem hi oculorum medi-€camentis prosunt ad suam quisque portionem, maxime-€que epiphoras sistunt. sanant et adusta cremati tritique. €alius rursus in eadem Aethiopia non procul m[2ag]2n[2e]2s fer-€rum omne abigit respuitque. de utraque natura saepius €diximus. €@@Lapidem e Syro insula fluctuari tradunt, eundem €comminutum mergi. @@In Asso Troadis sarcophagus lapis fissili €vena scinditur. corpora defunctorum condita in eo ab-€sumi constat intra XL diem exceptis dentibus. Mucianus €specula quoque et strigiles et vestes et calciamenta inlata €mortuis lapidea fieri auctor est. eiusdem generis et in €Lycia saxa sunt et in oriente, quae viventibus quoque €adalligata erodunt corpora. @@Mitiores autem servandis corporibus nec ab-€sumendis cher[2n]2ites ebori simillimus, in quo Darium con-€ditum ferunt, Parioque similis candore et duritia, minus @1 €tantum ponderosus, qui porus vocatur. Theophrastus €auctor est et tralucidi lapidis in Aegypto, quem Chio €similem ait. fortassis tunc fuerit, quoniam et desinunt €et novi reperiuntur. €@@Assius gustatu salsus podagras lenit, pedibus in vas €ex eo cavatum inditis. praeterea omnia crurum vitia in €iis lapicidinis sanantur, cum in metallis omnibus crura vitientur. eiusdem lapidis flos appellatur, in farinam €mollis ad quaedam perinde efficax. est autem similis €pumici rufo. admixtus cerae Cypriae mammarum vitia €sanat, pici autem resinaeve strumas et panos discutit. €prodest et p[2h]2thisicis linctu. cum melle vetera ulcera ad €cicatrices perducit, excrescentia erodit et a bestiarum €morsu repugnantia curationi suppurata siccat. fit cata-€plasma ex eo podagricis mixto fabae lomento. @@Idem Theophrastus et Mucianus esse €aliquos lapides, qui pariant, credunt; Theophrastus et €ebur fossile [2e]2 candido et nigro inveniri et ossa e terra €nasci invenirique lapides osseos. €@@Palmati circa Mundam in Hispania, ubi Caesar dictator Pompeium vicit, reperiuntur idque quotiens fregeris. sunt @1 €et nigri, quorum auctoritas venit in marmora, sicut Taena-€rius. Varro nigros ex Africa firmiores esse tradit quam €in Italia, e diverso albos Coranos duriores quam Parios, €idem Luniensem silicem serra secari, Tusculanum dissilire €igni, Sabinum fuscum addito oleo etiam lucere. idem €molas versatiles Volsinis inventas; aliquas et sponte motas invenimus in prodigiis. nusquam hic utilior quam €in Italia gignitur lapisque, non saxum, est. in quibusdam €vero provinciis omnino non invenitur. sunt quidam in €eo genere molliores, qui et cote levantur, ut procul in-€tuentibus ophites videri possit, neque est alius firmior, €quando et lapidis natura ligno similiter imbres solesque €aut hiemes non patitur in aliis generibus atque aliis. €sunt et qui lunam non tolerent et qui vetustate robi-€ginem trahant coloremve candidum oleo mutent. @@Molarem quidam pyriten vocant, quoniam pluri-€mus sit ignis illi, sed est alius spongiosior tantum et €alius etiamnum pyrites similitudine aeris. in Cypro eum €reperiri volunt metallis, quae sint circa Acamanta, unum €argenteo colore, alterum aureo. cocuntur varie, ab aliis @1 €iterum tertiumque in melle, donec consumatur liquor, ab €aliis pruna prius, dein [2in]2 melle, ac postea lavantur ut €aes. usus eorum in medicina excalfacere, siccare, €discutere, extenuare et duritias in pus vertere. utuntur et crudis tusisque ad strumas atque furunculos. pyri-€tarum etiamnum unum genus aliqui faciunt plurimum €ignis habentis. quos vivos appellamus, ponderosissimi €sunt, hi exploratoribus castrorum maxime necessarii. qui €clavo vel altero lapide percussi scintillam edunt, quae €excepta sulpure aut fungis aridis vel foliis dicto celerius €praebet ignem. @@Ostracitae similitudinem testae habent. usus €eorum pro pumice ad levandam cutem. poti sanguinem €sistunt et inliti cum melle ulcera doloresque mammarum €sanant._Amiantus alumini similis nihil igni deperdit. €hic veneficiis resistit omnibus, privatim Magorum._ Geoden ex argumento appellant, quoniam conplexus €est terram, oculorum medicamentis utilissimum, item mam-€marum ac testium vitiis._Melitinus lapis sucum €remittit dulcem melleumque. tunsus et cerae mixtus @1 €eruptionibus pituitae maculisque corporis medetur et fau-€cium exulcerationi, epinyctidas tollit, volvarum dolores in-positus vellere._Gagates lapis nomen habet loci €et amnis Gagis Lyciae. aiunt et in Leucolla expelli mari €atque intra XII stadia colligi. niger est, planus, pumi-€cosus, levis, non multum a ligno differens, fragilis, odore, €si teratur, gravis. fictilia ex eo inscripta non delentur; €cum uritur, odorem sulpureum reddit; mirumque, accen-ditur aqua, oleo restinguitur. fugat serpentes ita recreat-€que volvae strangulationes. deprendit sonticum morbum €et virginitatem suffitus. idem ex vino decoctus dentibus €medetur strumisque cerae permixtus. hoc dicuntur uti €Magi in ea, quam vocant axinomantiam, et peruri negant, si eventurum sit quod aliquis optet._Spongitae €lapides inveniuntur in spongeis et sunt marini. quidam €eos te[2c]2olithos vocant, quoniam vesicis medentur, calculos €rumpunt in vino poti._Phrygius lapis gentis habet €nomen; est autem glaeba pumicosa. uritur ante vino €perfusus, flatus follibus, donec rufescat, ac rursus dulci €vino extinguitur ternis vicibus, tinguendis vestibus tan-€tum utilis. @1 @@Schistos et haematites cognationem habent. €haematites invenitur in metallis, ustus minii colorem imi-€tatur, uritur ut Phrygius, sed non restinguitur vino. ad-€ulteratu[2m]2 haematiten discernunt venae rubentes et friabilis natura. oculis cruore suffusis mire convenit. sistit pro-€fluvia mulierum potus. bibunt et qui sanguinem reiecerunt €cum suco Punici mali. et in vesicae vitiis efficax bibitur €et in vino contra serpentium ictus. infirmiora omnia €eadem in eo, quem schiston appellant. [2oculorum v]2i[2t]2iis þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨¤›‘†commodior croco similis, peculiaris explendis ulc[2e]2rum €lacunis in lacte muliebri, procidentesque oculos praeclare €cohibet. haec est sententia eorum, qui nuperrime scripsere; Sotacus e vetustissimis auctoribus quinque genera €haematitarum tradit praeter magnetem. principatum dat €ex iis Aethiopico, oculorum medicamentis utilissimo et iis, €quae panchresta appellat, item ambustis. alterum andro-€damanta dicit vocari, colore nigrum, pondere ac duritia €insignem, et inde nomen traxisse praecipueque in Africa €repertum; trahere autem in se argentum, aes, ferrum. experimentum eius esse in cote ex lapide basanite_ @1 €reddere enim sucum sanguineum_, et esse ad iocineris €vitia praecipui remedii. tertium genus Arabici facit, si-€mili duritia, vix reddentis sucum ad cotem aquariam, €aliquando croco similem. quarti generis hepatiten vo[2c]2ari, €quamdiu crudus sit, coctum vero miltiten, utilem ambustis, €ad omnia utiliorem rubrica; quinti generis schiston, hae-morroidas reprimentem in potu. omnes autem haematitas €tritos in oleo III drachmarum pondere a ieiunis bibendos €ad vitia sanguinis. idem schiston et alterius generis €quam haematiten tradit, quem vocat anthraciten; nasci in €Africa nigrum, attritum aquariis cotibus reddere ab ea €parte, quae fuerit ab radice, nigrum colorem, ab altera €parte croci. ipsum utilem esse oculorum medicamentis. @@Ae+tit[2a]2e lapides ex argumento nominis €magnam famam habent. reperiuntur in nidis aquilarum, €sicut in decumo volumine diximus. aiunt binos inveniri, €marem ac feminam, nec sine iis parere quas diximus €aquilas, et ideo binos tantum; genera eorum quattuor: in €Africa nascentem pusillum ac mollem, intra se velut in €alvo habentem argillam suavem, candidam. ipsum fria- @1 €bilem feminei sexus putant, marem autem, qui in Arabia €nascatur, durum, gallae similem aut subrutilum, in alvo habentem durum lapidem. tertius in Cypro invenitur €colore illis in Africa nascentibus similis, amplior tamen €atque dilatatus; ceteris enim globosa facies. habet in alvo €harenam iucundam et lapillos, ipse tam mollis, ut etiam €digitis frietur. quarti generis Taphiusius appellatur, nascens €iuxta Leucada in Taphiusa, qui locus est dextra naviganti-€bus ex Ithaca Leucadem. invenitur in fluminibus candidus €ac rotundus. huic est in alvo lapis, qui vocatur callimus, nec quicquam terren[2i]2. ae+titae gravidis adalligati mulieri-€bus vel quadripedibus pelliculis sacrificatorum animalium €continent partus, non nisi parturiant removendi; alioqui €volvae excidunt. sed nisi parturientibus auferantur, omnino €non pariant. @@Est et lapis Samius in eadem insula, ubi terram €laudavimus, poliendo auro utilis, in medicina oculorum €ulceribus cum lacte quo supra dictum est modo et contra €veteres lacrimationes. prodest et contra vitia stomachi €potus, vertigines sedat mentesque commotas restituit. @1 €quidam et morbis comitialibus utiliter dari putant et ad €urinae difficultates. et acopis miscetur. probatur gravi-€tate, candore. volunt et partus contineri adalligato eo._ Arabus lapis, ebori similis, dentifriciis adcommodatur €crematus. privatim haemorroidas sanat cum lanugine lin-€teorum aut super linteolis inpositis. @@Non praetermittenda est et pumicum natura. €appellantur quidem ita erosa saxa in aedificiis, quae mu-€saea vocant, dependentia ad imaginem specus arte redden-€dam, sed ii pumices, qui sunt in usu corporum levan-€dorum feminis, iam quidem et viris, atque, ut ait €Catullus, libris, laudatissimi sunt in Melo, Nisyro et Aeoliis insulis. probatio in candore minimoque pondere €et ut quam maxime spongiosi aridique sint, teri faciles €nec harenosi in fricando. vis eorum in medicina ex-€tenuare, siccare, trina ustione ita, uti torreantur carbone €puro, totiens vino restinguantur albo. lavantur deinde ut €cadmia et siccati conduntur quam minime uliginoso loco. @1 usus farinae e[2x]2 i[2i]2s oculorum maxime medicamentis: ul-€cera purgant eorum leniter explentque, cicatrices emen-€dant._(Quidam a tertia ustione refrigeratos potius quam €restinctos terere malunt ex vino)._adduntur et in ma-€lagmata capitum verendorumque ulceribus utilissimi. fiunt €ex [2i]2is et dentifricia. Theophrastus auctor est potores €in certamine bibendi praesumere farinam eam, sed, nisi €universo potu inpleantur, periclitari, tantamque refrige-€randi naturam esse, ut musta fervere desinant pumice €addito. @@Auctoribus curae fuere lapides mortariorum €quoque, nec medicinalium tantum aut ad pigmenta perti-€nentium. Etesium lapidem in iis praetulere ceteris, mox €Thebaicum, quem pyrropoecilon appellavimus_aliqui €psaranum vocant_, tertium ex chalazio chrysiten, medi-€cis autem ex basanite. hic enim lapis nihil ex sese re-€mittit. ii lapides, qui sucum reddunt, oculorum medica-€mentis utiles existimantur; ideo Aethiopici ad ea maxime probantur. Taenarium lapidem et Phoeniceum et haema-€titen iis medicamentis prodesse tradunt, quae ex croco @1 €componantur; ex alio Taenario, qui niger est, et ex Pario €lapide non aeque medicis utilem, potioremque ex alabastrite €Aegyptio vel ex ophite albo. est enim hoc genus ophitis, €ex quo vasa et cados etiam faciunt. @@In Siphno lapis est, qui cavatur tornaturque in €vasa vel coquendis cibis utilia vel ad esculentorum usus, €quod et in Comensi Italiae lapide viridi accidere scimus, €sed in Siphnio singulare quod excalfactus oleo nigrescit €durescitque natura mollissimus. tanta qualitatium diffe-€rentia est, nam mollitiae trans Alpis praecipua sunt €exempla. in Belgica provincia candidum lapidem serra, €qua lignum, faciliusque etiam secant [2tant]2um ad tegularum €et imbricum vicem vel, si libeat, quae vocant pavonacea €tegendi genera. @@Et hi quidem sectiles sunt, specularis vero, €quoniam et hic lapidis nomen optinet, faciliore multo €natura finditur in quamlibeat tenues crustas. Hispania €hunc tantum citerior olim dabat, nec tota, sed intra €passuum circa Segobrigam urbem, iam et Cypros et €Cappadocia et Sicilia et nuper inventum Africa, post- @1 €ferendos tamen omnes Hispaniae, Cappadocia amplissimos magnitudine, sed obscuros. sunt et in Bononiensi Italiae €parte breves, macula complexu silicis alligata, quorum €tamen appareat natura similis. puteis in Hispania effo-€ditur e profunda altitudine, nec non et saxo inclusus sub €terra invenitur extrahiturque aut exciditur, sed maiore €[2ex]2 parte fossili natura, absolutus in se caementi modo, €numquam adhuc quinque pedum longitudine amplior. €umorem hunc terrae quadam anima crystalli modo gla-€ciari et in lapidem concrescere manifesto apparet, quod €cum ferae decidere in puteos tales, medullae in ossibus €earum post unam hiemem in eandem lapidis naturam figurantur. invenitur et niger aliquando, sed candido €natura mira, cum sit mollitia nota, perpetiendi soles €rigoresque, nec senescit, si modo iniuria absit, cum hoc €etiam in caementis multorum generum accidat. invenere €et alium usum in ramentis squamaque, Circum maxi-€mum ludis Circensibus sternendi ut sit in commenda-€tione candor. @@Nerone principe in Cappadocia repertus est @1 €lapis duritia marmoris, candidus atque tralucens etiam €qua parte fulvae inciderant venae, ex argumento phengites €appellatus. hoc construxerat aedem Fortunae, quam Seiani €appellant, a Servio rege sacratam, amplexus aurea domo; €quare etiam foribus opertis interdiu claritas ibi diurna €erat alio quam specularium modo tamquam inclusa luce, €non transmissa._In Arabia quoque esse lapidem vitri €modo tralucidum, quo utantur pro specularibus, Iuba €auctor est. @@Nunc ad operarios lapides transisse conveniat €primumque cotes ferro acuendo. multa earum genera: €Creticae diu maximam laudem habuere, secundam Laco-€nicae e Taygeto monte, oleo utraeque indigentes. inter €aquarias Naxiae laus maxima fuit, mox Armeniacae, de €quibus diximus. ex oleo et aqua Ciliciae pollent, ex aqua Arsinoiticae. repertae sunt et in Italia aqua tra-€hentes aciem acerrimae effectu, nec non et trans Alpis, €quas passernices vocant. quarta ratio est saliva hominis €proficientium in tonstrinarum officinis. Laminitanae ex €Hispania citeriore in eo genere praecipuae. þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨¤›¦@@E reliqua multitudine lapidum tofus aedificiis @1 €inutilis est mortalitate, mollitia. quaedam tamen loca non €alium habent, sicuti Carthago in Africa. exestur halitu €maris, friatur vento, everberatur imbri. sed cura tuentur €picando parietes, quoniam et tectori[2i]2 calce eroditur, scite-€que dictum est ad tecta eos pice, ad vina calce uti, quo-niam sic musta condiunt. alia mollitia circa Romam €Fidenati et Albano. in Umbria quoque et Venetia albus €lapis dentata serra secatur. hi tractabiles in opere labo-€rem quoque tolerant, sub tecto dumtaxat; aspergine et €gelu pruinisque rumpuntur in testas, nec contra auram €maris robusti. Tiburtini, ad reliqua fortes, vapore dis-€siliunt. @@Nigri silices optimi, quibusdam in locis et ru-€bentes. nonnusquam vero et albi, sicut in Tarquiniensi €Anicianis lapicidinis circa lacum Volsiniensem et in Sta-€toniensi, quibus ne ignis quidem noce[2a]2t. [2i]2idem et in €monimentis scalpti contra vetustatem quoque incorrupti €permanent; ex iis formae fiunt, in quibus aera funduntur. @1 est et viridis lapis vehementer igni resistens, sed nus-€quam copiosus et, ubi invenitur, lapis, non saxum, est. €e reliquis pallidus in caemento raro utilis, globosus contra €iniurias fortis, sed structurae infidelis, nisi multa suffre-€natione devinctus. nec certior fluviatilis, semper veluti madens. remedium est in lapide dubio aestate eum €eximere nec ante biennium inserere tecto, domitum tem-€pestatibus. quae ex eo laesa fuerint, subterraneae stru-€cturae aptentur utilius; quae restiterint, tutum est vel €caelo committere. @@Graeci e lapide duro aut silice aequato struunt €veluti latericios parietes. cum ita fecerunt, isodomon €vocant genus structurae; at cum inaequali crassitudine €structa sunt coria, pseudisodomon. tertium est emplecton; €tantummodo frontibus politis reliqua fortuita conlocant. alternas coagmentationes fieri, ut commissuras anteceden-€tium medii lapides optineant, necessarium est, in me-€dio quoque pariete, si res patiatur; si minus, utique €a lateribus. medios parietes farcire fractis caementis @1 €diatonicon vocant. reticulata structura, qua frequentissime €Romae struunt, rimis opportuna est. structuram ad nor-€mam et libellam fieri, ad perpendiculum respondere oportet. cisternas harenae purae asperae V €partibus, calcis quam vehementissim[2a]2e II construi, frag-€mentis silicis non excedentibus libras; ita ferratis vectibus €calcari solum parietesque similiter. utilius geminas esse, €ut in priore vitia considant atque per colum in proxima[2m]2 €transeat pura aqua. @@Calcem e vario lapide Cato censorius inprobat; €ex albo melior. qua[2e]2 ex duro, structurae utilior; quae €ex fistuloso, tectoriis; ad utrumque damnatur ex silice. €utilior eadem effosso lapide quam ex ripis fluminum col-€lecto, utilior e molari, quia est quaedam pinguior natura €eius. mirum aliquid, postquam arserit, accendi aquis._ Harenae tria genera: fossicia, cui quarta pars calcis €addi debet, fluviatili aut marinae tertia. si et testae tusae €tertia pars addatur, melior materia erit. ab Appennino @1 €ad Padum non invenitur fossicia, nec trans maria._ Ruinarum urbis ea maxume causa, quod furto calcis €sine ferumine suo caementa componuntur. intrita quoque €ea quo vetustior, eo melior. in antiquorum aedium legi-€bus invenitur, ne recentiore trima uteretur redemptor; €ideo nullae tectoria eorum rimae foedavere. tectorium, €nisi quod ter harenato et bis marmorato inductum est, €numquam satis splendoris habet. uliginosa et ubi salsugo viti[2e]2t testaceo sublini utilius. in Graecia tectoriis etiam €harenatum, quo inducturi sunt, prius in mortario ligneis €vectibus subigunt. experimentum marmorati est in sub-€igendo, donec rutro non cohaereat; contra in albario €opere, ut macerata calx ceu glutinum haereat; macerari €non nisi ex glaeba oportet. Elide aedis est Minervae, in €qua frater Phidiae Panaenus tectorium induxit lacte et €croco subactum, ut ferunt; ideo, si teratur hodie in eo €saliva pollice, odorem croci saporemque reddit. @1 @@Columnae eaedem densius positae crassiores vi-€dentur. genera earum quattuor: quae sextam partem alti-€tudinis in crassitudine ima habent, Doricae vocantur; quae €nonam, Ionicae; quae septimam, Tuscanicae; Corinthiis €eadem ratio quae Ionicis, [2s]2et differentia, quoniam capi-€tulis Corinthiarum eadem est altitudo, quae colligitur €crassitudine ima, ideoque graciliores videntur; Ionicis enim capituli altitudo tertia pars est crassitudinis. anti-€qua ratio erat columnarum altitudinis tertia pars latitu-€dinum delubri. in Ephesiae Dianae aede, quae prius fuit, €primum columnis spirae subditae et capitula addita, pla-€cuitque altitudinis octava pars in crassitudine et ut spirae €haberent crassitudinis dimidium septimaeque partes de-€traherentur summarum crassitudine. praeter haec sunt €quae vocantur Atticae columnae quaternis angulis, pari €laterum intervallo. @@Calcis et in medicina magnus usus. eligitur €recens nec aspersa aquis. urit, discutit, extrahit incipien-€tesque serpe[2ntium]2 ulcerum impetus coercet; aceto et rosa-€ceo mixta atque inlita, mox cera ac rosaceo temperata €perducit ad cicatricem. luxatis quoque cum liquida resina @1 €aut adipe suillo ex melle medetur, eadem compositione €et strumis. @@Maltha e calce fit recenti. glaeba vino restin-€guitur, mox tunditur cum adipe suillo et fico, duplici €lenimento. quae res omnium tenacissima et duritiam €lapidis antecedens. quod malthatur, oleo perfricatur ante. @@Cognata calci res gypsum est. plura eius genera. €nam et e lapide coquitur, ut in Syria ac Thur[2i]2is, et e €terra foditur, ut in Cypro ac Perrhaebia; e summa tellure €et Tymphaicum est. qui coquitur lapis non dissimilis €alabastritae esse debet aut marmoroso. in Syria durissi-€mos ad id eligunt cocuntque cum fimo bubulo, ut celerius €urantur. omnium autem optimum fieri compertum est e lapide speculari squamamve talem habente. gypso madido €statim utendum est, quoniam celerrime coit; tamen rursus €tundi se et in farinam resolvi patitur. usus gypsi in al-€bariis, sigillis aedificiorum et coronis gratissimus. exem-€plum inlustre [2est]2, C. Proculeium, Augusti Caesaris fami-€liaritate subnixum, in stomachi dolore gypso poto consci-€visse sibi mortem. @1 @@Pavimenta originem apud Graecos habent €elaborata arte picturae ratione, donec lithostrota expulere €eam. celeberrimus fuit in hoc genere Sosus, qui Pergami €stravit quem vocant asaroton oecon, quoniam purgamenta €cenae in pavimentis quaeque everri solent velut relicta €fecerat parvis e tessellis tinctisque in varios colores. €mirabilis ibi columba bibens et aquam umbra capitis in-€fuscans; apricantur aliae scabentes sese in canthari labro. _Pavimenta credo primum facta quae nunc voca-€mus barbarica atque subtegulanea, in Italia festucis pavita. €hoc certe ex nomine ipso intellegi potest. Romae scutu-€latum in Iovis Capitolini aede primum factum est post €tertium bellum Punicum initum, frequentata vero pavi-€menta ante Cimbricum magna gratia animorum indicio €est Lucilianus ille versus: €@@@@"Arte pavimenti atque emblemate vermiculato." @1 @@Subdialia Graeci invenere talibus domos conte-€gentes, [2genus]2 facile tractu tepente, sed fallax ubicumque €imbres gelant. necessarium binas per diversum coaxa-€tiones substerni e[2t]2 capita earum praefigi, ne torqueantur, €et ruderi novo tertiam partem testae tusae addi, dein €rudus, in quo II quintae calcis misceantur, pedali crassi-tudine festucari, tunc nucleo crasso VI digitos induci, €tessella grandi non minus alta II digitos strui, fastigium €vero servari in pedes denos sescunciae ac diligenter cote €despumari. quernis axibus contabulari, quia torquentur, €inutile putant, immo et felice aut palea substerni melius €esse, quo minor vis calcis perveniat. necessarium et glo-€bosum lapidem subici. similiter fiunt spicata testacea._ Non neglegendum est etiamnum unum genus Graeca-€nici: solo festucato inicitur rudus aut testaceum pavimen-€tum, dein spisse calcatis carbonibus inducitur ex sabulo €et calce ac favilla mixtis materia crassitudine semipedali, @1 €ad regulam et libellam exigitur, et est forma terrena; si þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨¤›¼†vero cote depolitum est, nigri pavimenti usum optinet. @@Lithostrota coeptavere iam sub Sulla; parvolis €certe crustis exstat hodieque quod in Fortunae delubro €Praeneste fecit. pulsa deinde ex humo pavimenta in ca-€maras transiere v[2i]2tro. novicium et hoc inventum; Agrippa €certe in thermis, quas Romae fecit, figlinum opus encausto €pinxit in calidis, reliqua albario adornavit, non dubie vitreas €facturus camaras, si prius inventum id fuisset aut a parie-€tibus scaenae, ut diximus, Scauri pervenisset in camaras. €quam ob rem et vitri natura indicanda est. @@Pars Syriae, quae Phoenice vocatur, finitima €Iudaeae intra montis Carmeli radices paludem habet, quae €vocatur Candebia. ex ea creditur nasci Belus amnis quin-€que milium passuum spatio in mare perfluens iuxta Ptole-€maidem coloniam. lentus hic cursu, insaluber potu, sed €caerimoniis sacer, limosus, vado profundus, non nisi re- @1 €fuso mari harenas fatetur; fluctibus enim volutatae nite-scunt detritis sordibus. tunc et marino creduntur ad-€stringi morsu, non prius utiles. quingentorum est passuum €non amplius litoris spatium, idque tantum multa per sae-€cula gignendo fuit vitro. fama est adpulsa nave merca-€torum nitri, cum sparsi per litus epulas pararent nec €esset cortinis attollendis lapidum occasio, glaebas nitri e €nave subdidisse, quibus accensis, permixta harena litoris, €tralucentes novi liquoris fluxisse rivos, et hanc fuisse ori-ginem vitri. mox, ut est ingeniosa sollertia, non €fuit contenta nitrum miscuisse; coeptus addi et magnes €lapis, quoniam in se liquorem vitri quoque ut ferrum €trahere creditur. simili modo et calculi splendentes multi-€fariam coepti uri, dein conchae ac fossiles harenae. auctores €sunt in India et crystallo fracta fieri et ob id nullum conparari Indico. levibus autem aridisque lignis coquitur €addito cypro ac nitro, maxime [2Aeg]2yp[2t]2io. continuis for-€nacibus ut aes liquatur, massaeque fiunt colore pingui €nigricantes. acies tanta est quacumque, ut citra sensum €ullum ad ossa consecet quidquid adflaverit corporis. ex €massis rursus funditur in officinis tinguiturque, et aliud €flatu figuratur, aliud torno teritur, aliud argenti modo @1 €caelatur, Sidone quondam his officinis nobili, siquidem €etiam specula excogitaverat. @@Haec fuit antiqua ratio vitri. iam vero et in Volturno €amne Italiae harena alba nascens sex milium passuum €litore inter Cumas atque Liternum, qua mollissima est, €pila molave teritur. dein miscetur III partibus nitri pon-€dere vel mensura ac liquata in alias fornaces transfun-€ditur. ibi fit massa, quae vocatur hammonitrum, atque €haec recoquitur et fit vitrum purum ac massa vitri candidi. €iam vero et per Gallias Hispaniasque simili modo harena temperatur. ferunt Tiberio principe excogitato vitri tem-€peramento, ut flexile esset, totam officinam artificis eius €abolitam, ne aeris, argenti, auri metallis pretia detrahe-€rentur, eaque fama crebrior diu quam certior fuit. sed €quid refert, Neronis principatu reperta vitri arte, quae €modicos calices duos, quos appellabant petrotos, HS €venderet? @@In genere vitri et obsiana numerantur ad simili-€tudinem lapidis, quem in Aethiopia invenit Obsius, niger-€rimi coloris, aliquando et tralucidi, crassiore visu atque €in speculis parietum pro imagine umbras reddente. gem-€mas multi ex eo faciunt; vidimus et solidas imagines divi @1 €Augusti capaci materia huius crassitudinis, dicavitque ipse €pro miraculo in templo Concordiae obsianos IIII elephantos. remisit et Tiberius Caesar Heliopolitarum caerimoniis re-€pertam in hereditate [2Sei]2 eius, qui praefuerat Aegypto, €obsianam imaginem Menelai, ex qua apparet antiquior €materiae origo, nunc vitri similitudine interpolata. Xeno-€crates obsianum lapidem in India et in Samnio Italiae et ad oceanum in Hispania tradit nasci. fit et tincturae €genere obsianum ad escaria vasa et totum rubens vitrum €atque non tralucens, haematinum appellatum. fit et album €et murrina aut hyacinthos sappirosque imitatum et omni-€bus aliis coloribus, neque est alia nunc sequacior materia €aut etiam picturae accommodatior. maximus tamen honos €in candido tralucentibus, quam proxima crystalli simili-tudine. usus eoru[2m]2 ad potandum argenti metalla et auri €pepulit. est autem caloris inpatiens, ni praecedat frigidus €liquor, cum addita aqua vitreae pilae sole adverso in tan-€tum candescant, ut vestes exurant. fragmenta teporata ad-€glutinantur tantum, rursus tota fundi non queunt praeter- @1 €quam abrupta[2s]2 sibimet in guttas, veluti cum calculi fiunt, €quos quidam ab oculis appellant, aliquos et pluribus modis €versicolores._Vitrum sulpuri concoctum feruminatur in €lapidem. @@Et peractis omnibus, quae constant ingenio arte €naturam faciente, succurrit mirari nihil paene non igni €perfici. accipit harenas, ex quibus aliubi vitrum, €aliubi argentum, aliubi minium, aliubi plumbi genera, €aliubi pigmenta, aliubi medicamenta fundit. ign[2i]2 lapides €in aes solvuntur, igni ferrum gignitur ac domatur, igni €aurum perficitur, igni cremato lapide caementa in tectis ligantur. alia saepius uri prodest, eademque materia aliud €gignit primis ignibus, aliud secundis, aliud tertiis, quando €ipse carbo vires habere incipit restinctus atque interisse €creditus maioris fit virtutis. inmensa, inproba rerum €naturae portio et in qua dubium sit, plura absumat an €pariat. @@Est et ipsis ignibus medica vis. pestilentiae, €quae obscuratione solis contrahitur, ignes si fiant, multi-€f[2a]2riam auxiliari certum est. Empedocles et Hippo-€crates id demonstravere diversis locis. "Ad convolsa €interiora viscera aut contusa," M. Varro_ipsis @1 enim verbis eius utar_"pyxis sit," inquit, "focus. inde €enim cinis lixivus potus medetur. licet videre €gladiatores, cum deluserunt, hac iuvari potione." €quin et carbunculum, genus morbi, quo duos consu-€lares nuper absumptos indicavimus, querneus carbo tritus €cum melle sanat. adeo in rebus damnatis quoque ac €iam nullis sunt aliqua commoda, ut carbone ecce atque €cinere. @@Non praeteribo et unum foci exemplum Romanis €litteris clarum: Tarquinio Prisco regnante tradunt repente €in foco eius comparuisse genitale e cinere masculi sexus €eamque, quae insederat ibi, Tanaquilis reginae ancillam €Ocresiam captivam consurrexisse gravidam. ita Servium €Tullium natum, qui regno successit. inde et in regia €cubanti ei puero caput arsisse, creditumque Laris fami-€liaris filium. ob id Compitalia ludos Laribus primum €instituisse. @1  Ÿôÿ@@@@{1LIBER XXXVII}1 ‘@@Ut nihil instituto operi desit, gemmae supersunt €et in artum coacta rerum naturae maiestas, multis nulla €parte mirabilior. tantum tribuunt varietati, coloribus, €materiae, decori, violare etiam signis, quae causa gem-€marum est, quasdam nefas ducentes, aliquas vero extra €pretia ulla taxationemque humanarum opum arbitrantes, €ut plerisque ad summam absolutamque naturae rerum €contemplationem satis sit una aliqua gemma. @@Quae fuerit origo et a quibus initiis in tantum ad-€miratio haec exarserit, diximus quadamtenus in mentione €auri anulorumque. fabulae primordium a rupe Caucasi €tradunt, Promethei vinculorum interpretatione fatali, pri-€mumque saxi eius fragmentum inclusum ferro ac digito €circumdatum: hoc fuisse anulum et hoc gemmam._ His initiis coepit auctoritas in tantum amorem @1 €elata, ut Polycrati Samio, insularum ac litorum tyranno, €felicitatis suae, quam nimiam fatebatur etiam ipse qui €felix erat, satis piamenti in unius gemmae voluntario €damno videretur, si cum Fortunae volubilitate paria fe-€cisset, planeque ab invidia eius abunde se redimi putaret, €si hoc unum doluisset, adsiduo gaudio lassus. ergo pro-vectus navigio in altum anulum mersit. at illum piscis, €eximia magnitudine regi natus, escae vice raptum, ut €faceret ostentum, in culina domino rursus Fortunae in-€sidiantis manu reddidit. sardonychem eam gemmam fuisse €constat, ostenduntque Romae, si credimus, in Concordiae €delubro cornu aureo Augustae dono inclusam et novis-€simum prope locum praelatis multis optinentem._ Post hunc anulum regis alterius in fama est gemma, €Pyrrhi illius, qui adversus Romanos bellum gessit. nam-þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨¥•ƒque habuisse dicitur achaten, in qua novem Musae et €Apollo citharam tenens spectarentur, non arte, sed naturae €sponte ita discurrentibus maculis, ut Musis quoque singulis sua redderentur insignia. nec deinde alia, quae tradatur €magnopere, gemmarum claritas exstat apud auctores, @1 €praeterquam Ismenian choraulen multis fulgentibusque uti €solitum, comitante fabula vanitatem eius: indicato in Cypro €sex aureis smaragdo, ubi erat scalpta Amymone, iussisse €numerari et, cum duo relati essent, "male, Hercules, €factum" dixisse, "multum enim detractum gemmae dignitati." hic videtur instituisse, ut omnes musicae €artis hac quoque ostentatione censerentur, veluti Dionyso-€dorus, aequalis eius et aemulus, ut sic quoque [2non]2 par €videretur qui tertius eodem tempore inter musicos fuit: €Nicomachus enim multas tantum habuisse gemmas tradi-€tur, sed nulla peritia electas. @@Et forte quadam his exemplis initio voluminis oblatis €adversus istos, qui sibi hac ostentatione adrogant, ut palam €sit eos tibicinum gloria tumere: Polycratis gemma, €quae demonstratur, intacta inlibataque est; Ismeniae aetate €multos post annos apparet scalpi etiam smaragdos solitos. €confirmat hanc eandem opinionem edictum Alexandri Magni, €quo vetuit in hac gemma ab alio se scalpi quam ab Pyr- @1 €gotele, non dubie clarissimo artis eius. post eum Apol-€lonides et Cronius in gloria fuere quique divi Augusti €imaginem simillime expressit, qua postea principes signant, Dioscurides. Sulla dictator traditione Iugurthae semper €signavit. est apud auctores et Intercatiensem illum, cuius €patrem Scipio Aemilianus ex provocatione interfecerat, €pugnae effigie eius signasse, volgato Stilonis Praeconini €sale, quidnam fuisse facturum, si Scipio a patre eius interemptus fuisset. divus Augustus inter initia sphinge €signavit. duas in matris anulis eas indiscretae similitu-€dinis invenerat. altera per bella civilia absente ipso signa-€vere amici epistulas et edicta, quae ratio temporum nomine €eius reddi postulabat, non inficeto lepore accipientium, €aenigmata adferre eam sphingem. quippe etiam Maecenatis €rana per collationes pecuniarum in magno terrore erat. €Augustus postea ad devitanda convicia sphingis Alexandri €Magni imagine signavit. @1 @@Gemmas plures primus omnium Romae habuit_ €quod peregrino appellant nomine dactyliothecam_pri-€vignus Sullae Scaurus, diuque nulla alia fuit, donec Pom-€peius Magnus eam, quae Mithridatis regis fuerat, inter €dona in Capitolio dicaret, ut Varro aliique aetatis eius €auctores confirmant, multum praelata Scauri. hoc exemplo €Caesar dictator sex dactyliothecas in aede Veneris Gene-€tricis consecravit, Marcellus Octavia genitus unam in aede €Palatini Apollinis. @@Victoria tamen illa Pompei primum ad margaritas €gemmasque mores inclinavit, sicut L. Scipionis et Cn. Manli €ad caelatum argentum et vestes Attalicas et triclinia aerata, €sicut L. Mummi ad Corinthia et tabulas pictas. id uti €planius noscatur, verba ex ipsis Pompei triumphorum actis subiciam. ergo tertio triumpho, quem de piratis, €Asia, Ponto gentibusque et regibus in VII volumine operis €huius indicatis M. Pisone M. Messala cos. pr. k. Octobres €natali suo egit, transtulit alveum cum tesseris lusorium e €gemmis duabus latum pedes tres, longum pedes quattuor @1 €_ne quis effetas res dubitet nulla gemmarum magni-€tudine hodie prope ad hanc amplitudinem accedente, in eo fuit luna aurea pondo XXX_, lectos tricliniares tres, €vasa ex auro et gemmis abacorum novem, signa aurea €tria Minervae, Martis, Apollinis, coronas ex margaritis €XXXIII, montem aureum quadratum cum cervis et leoni-€bus et pomis omnis generis circumdata vite aurea, mu-€saeum ex margaritis, in cuius fastigio horologium. erat €et imago Cn. Pompei e margaritis, ill[2o]2 relicino honore €grata, illius probi oris venerandique per cunctas gentes, €[2f]2i[2ct]2a ex margaritis, i[2t]2a severitate victa et veriore luxuriae triumpho! numquam profecto inter illos viros durasset €cognomen Magni, si prima victoria sic triumphasset! e €margaritis, Magne, tam prodiga re et feminis reperta, quas €gerere te fas non sit, fieri tuos voltus? sic te pretiosum €videri? non ergo illa tua similior est imago, quam Pyre-naei iugis inposuisti? grave profecto, foedum probrum @1 €erat, ni verius saevum irae deorum ostentum id credi €oporteret clareque intellegi posset iam tum illud caput €orientis opibus sine reliquo corpore ostentatum. cetera €triumphi eius quam virilia! HS <30MM>30 r. p. data, legatis €et quaestoribus, qui oras maris defendissent, HS <30M>30, mi-litibus singulis HS sena milia. tolerabiliorem tamen cau-€sam fecit C. principis, qui super cetera muliebria soccos €induebat e margaritis, aut Neronis principis, qui sceptra €[2et]2 personas et cubilia viatoria unionibus construebat. quin €immo etiam ius videmur perdidisse corripiendi gemmata €potoria et varia supellectilis genera, anulos translucentes. €quae enim non luxuria innocentior existimari possit? @@Eadem victoria primum in urbem myrrhina in-€vexit, primusque Pompeius capides et pocula ex eo @1 €triumpho Capitolino Iovi dicavit. quae protinus ad homi-€num usum transiere, abacis etiam escariisque vasis ex-€petitis; et crescit in dies eius luxuria. myrrhino HS €empto, capaci plane ad sextarios tres calice, potavit . . . an[2u]2s €consularis, ob amorem adroso margine eius, ut tamen in-€iuria illa pretium augeret; neque est hodie myrrhini alte-rius praestantior indicatura. idem in reliquis generis eius €quantum voraverit, licet aestimare ex multitudine, quae €tanta fuit, ut auferente liberis eius Nerone exposita occu-€parent theatrum peculiare trans Tiberim in hortis, quod €a populo impleri canente se, dum Pompeiano proludit, €etiam Neroni satis erat. vidi tunc adnumerari unius scyphi €fracti membra, quae in dolorem, credo, saeculi invidiam-€que Fortunae tamquam Alexandri Magni corpus in condi-torio servari, ut ostentarentur, placebat. T. Petronius con- @1 €sularis moriturus invidia Neronis, ut mensam eius ex-€heredaret, trullam myrrhinam HS emptam fregit; sed €Nero, ut par erat principem, vicit omnes HS <30X>30 capidem €unam parando. memoranda res tanti imperatorem patrem-€que patriae bibisse! @@Oriens myrrhina mittit. inveniuntur ibi pluribus €locis nec insignibus, maxime Parthici regni, praecipua €tamen in Carmania. umorem sub terra putant calore €densari. amplitudine numquam parvos excedunt abacos, €crassitudine raro quanta dicta sunt potoria. splendor est €[2i]2is sine viribus nitorque verius quam splendor. sed in €pretio varietas colorum subinde circumagentibus se ma-€culis in purpuram candoremque et tertium ex utroque, €ignescente veluti per transitum coloris purpura aut rube-scente lacteo. sunt qui maxime in iis laudent extremi-€tates et quosdam colorum repercussus, quales in caelesti €arcu spectantur. i[2a]2m aliis maculae pingues placent_ @1 €tralucere quicquam aut pallere vitium est_itemque €sales verrucaeque non eminentes, sed, ut in corpore €etiam, plerumque sessiles. aliqua et in odore commen-€datio est. @@Contraria huic causa crystallum facit, gelu vehe-€mentiore concreto. non aliubi certe reperitur quam ubi €maxime hibernae nives rigent, glaciemque esse certum €est, unde nomen Graeci dedere. oriens et hanc mittit, €quoniam Indicae nulla praefertur. nascitur et in Asia, €vilissima circa Alabanda et Orthosiam finitimisque, item in Cypro, sed laudata in Europa Alpium iugis. Iuba €auctor est et in quadam insula Rubri maris ante Ara-€biam sita nasci, quae Necron vocetur, et in ea, quae €iuxta gemmam topazum ferat, cubitalemque effossam a €Pythagora Ptolemaei praefecto; Cornelius Bocchus et €in Lusitania perquam mirandi ponderis [2in]2 Ammaeensibus iugis, depressis ad libramentum aquae puteis. hoc mirum, @1 €quod Xenocrates Ephesius tradit, aratro in Asia et €Cypro excitari; non enim reperiri in terreno nec nisi €inter cautes creditum fuerat. similius veri est, quod idem €Xenocrates tradit, e[2t]2 torrentibus saepe deportari. Su-€dines negat nisi ad meridiem spectantibus locis nasci. €quod certum est, non reperitur in aquosis, quamquam in €regione praegelida, vel si ad vada usque glacientur amnes. þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨¥˜še caelesti umore puraque nive id fieri necesse est; ideo €caloris inpatiens nisi in frigido potu abdicatur. quare €nascatur sexangulis lateribus, non facile ratio iniri potest, €eo magis quod neque in mucronibus eadem species est €et ita absolutus laterum levor est, ut nulla id arte possit €aequari. @@Magnitudo amplissima adhuc visa nobis erat quam €in Capitolio Livia Augusti dicaverat, librarum circiter CL. €Xenocrates idem auctor est vas amphorale visum, et €aliqui ex India sextariorum quattuor._(Nos liquido ad-€firmare possumus in cautibus Alpium nasci adeo inviis €plerumque, ut fune pendentes eam extrahant.)_peritis @1 signa et indicia nota sunt. infestantur plurimis vitiis, €scabro ferumine, maculosa nube, occulta aliquando vomica, €praeduro fragilique centro, item sale appellato. est et €rufa aliquis robigo, aliis capillamentum rimae simile. hoc €artifices caelatura occultant. quae vero sine vitio sint, €pura esse malunt, acenteta appellantes, nec spumei co-€loris, sed limpidae aquae. postrema auctoritas in pondere €est. invenio apud medicos, quae sint urenda corporum, €non aliter utilius uri putari quam crystallina pila adversis opposita solis radiis. alius et in his furor, HS centum €quinquaginta milibus trullam unam non ante multos annos €mercata matre familias nec divite. Nero amissarum rerum €nuntio accepto duos calices crystallinos in suprema ira €fregit inlisos. haec fuit u[2l]2tio saeculum suum punientis, €ne quis alius [2i]2is biberet. fragmenta sarciri nullo modo €queunt. mire his ad similitudinem accessere vitrea, sed @1 €prodigii modo, ut suum pretium auxerint, crystalli non €deminuerint. @@Proximum locum in deliciis, feminarum tamen €adhuc tantum, sucina optinent, eandemque omnia haec €quam gemmae auctoritatem; sane priora illa aliquis de €causis, crystallina frigido potu, myrrhina utroque; in €sucinis causam ne deliciae quidem adhuc excogitare €potuerunt. @@Occasio est vanitatis Gr[2a]2ecorum detegendae: legentes €modo aequo perpetiantur animo, cum hoc quoque intersit €vitae scire, non quidquid illi prodidere mirandum. Phae+-€thontis fulmine icti sorores luctu mutatas in arbores popu-€los lacrimis electrum omnibus annis fundere iuxta Eridanum €amnem, quem Padum vocavimus, electrum appellatum, €quoniam sol vocitatus sit Elector, plurimi poe+tae dixere @1 €primique, ut arbitror, Aeschylus, Philoxenus, Euri-€pides, Nicander, Satyrus. quod esse falsum Italiae testimonio patet. diligentiores eorum Electridas insulas €in mari Hadriatico esse dixerunt, ad quas delaberetur €Pado. qua appellatione nullas umquam ibi fuisse certum €est, nec vero ullas ita positas esse, in quas quidquam €cursu Padi devehi posset. nam quod Aeschylus in Hi-€beria [hoc est in Hispania] Eridanum esse dixit eundem-€que appellari Rhodanum, Euripides rursus et Apol-€lonius in Hadriatico litore confluere Rhodanum et Padum, €faciliorem veniam facit ignorati sucini tanta ignorantia orbis. modestiores, sed aeque falsum, prodidere in ex-€tremis Hadriatici sinus inviis rupibus arbores stare, quae €canis ortu hanc effunderent cummim. Theophrastus €effodi in Liguria dixit, Chares vero Phae+thontem in Aethio-€pia $*(/AMMWNOS NH/SW|& obisse, ibi et delubrum eius esse €atque oraculum electrumque gigni. Philemon fossile €esse et in Scythia erui duobus locis, candidum atque €cerei coloris quod vocaretur electrum, in alio fulvum quod @1 appellaretur sualiternicum. Demostratus lyncurium vocat €et fieri ex urina lyncum bestiarum, e maribus fulvum et €igneum, e feminis languidius atque candidum; alios id €dicere langurium et esse in Italia bestias languros. Zeno-€themis langas vocat easdem et circa Padum iis vitam €adsignat, Sudines arborem, quae gignat in Liguria, vo-cari lynca. in eadem sententia et Metrodorus fuit. €Sotacus credidit in Brittannia petris effluere, quas electri-€das vocavit, Pytheas Guionibus, Germaniae genti, accoli €aestuarium oceani Metuonidis nomine spatio stadiorum €sex milium; ab hoc diei navigatione abesse insulam Aba-€lum; illo per ver fluctibus advehi et esse concreti maris €purgamentum; incolas pro ligno ad ignem uti eo proxi-misque Teutonis vendere. huic et Timaeus credidit, @1 €sed insulam Basiliam vocavit. Philemon negavit flam-€mam ab electro reddi. Nicias solis radiorum sucum €intellegi voluit hoc; circa occasum vehementiores in ter-€ram actos pinguem sudorem in ea relinquere, oceani €deinde aestibus in Germanorum litora eici. in Aegypto €nasci simili modo_vocari sacal_, item in India gra-tiusque et [2i]2p[2s]2o ture esse Indis; in Syria quoque feminas €verticillos inde facere et vocare harpaga, quia folia paleas-€que et vestium fimbrias rapiat. Theochrestus oceano €id exaestuante ad Pyrenaei promunturia [2a]2dpelli, quod et €Xenocrates credidit, qui de his nuperrime scripsit vivit-€que adhuc. Asarubas tradit iuxta Atlanticum mare esse €lacum Cephisida, quem Mauri vocent Electrum. hunc sole excalfactum e limo reddere electrum fluitans. Mnaseas €Africae locum Sicyonem appellat et Crathin amnem in €oceanum effluentem e lacu, in quo aves, quas meleagridas €et penelopas vocat, vivere; ibi nasci ratione eadem qua @1 €supra dictum est. Theomenes Syrtim iuxta magnam €hortum Hesperidon esse et stagnum Electrum, ibi arbores €populos, quarum e cacuminibus in stagnum cadat; colligi autem ab virginibus Hesperidum. Ctesias in Indis flumen €esse Hypobarum, quo vocabulo significetur omnia bona €eum ferre; fluere a septentrione in exortivum oceanum €iuxta montem silvestrem arboribus electrum ferentibus. €arbores eas psitthachoras vocari, qua appellatione signi-€ficetur praedulcis suavitas. Mithridates in [2Ca]2rmaniae €litoribus insulam esse, quam vocari Seritam, cedri genere silvosam, inde defluere in petras. Xenocrates non su-€cinum tantum in Italia, sed et thium vocari, a Scythis €vero sacrium, quoniam et ibi nascatur; alios putare in €Numidia ex [2l]2i[2m]2o gigni. super omnes est Sophocles €poeta tragicus, quod equidem miror, cum tanta gravitas @1 €ei cothurni sit, praeterea vitae fama alias principi loco €genito Athenis et rebus gestis et exercitu ducto. hic €ultra Indiam fieri dixit e lacrimis meleagridum avium Meleagrum deflentium. quod credidisse eum aut sperasse €aliis persuaderi posse quis non miretur? quamve pueri-€tiam tam inperitam posse reperiri, quae avium ploratus €annuos credat lacrimasve tam grandes avesve, quae a €Graecia, ubi Meleager periit, ploratum adierint Indos? €quid ergo? non multa aeque fabulosa produnt poetae? €sed hoc in ea re, quae cotidie invehatur atque abundet €ac mendacium coarguat, serio quemquam dixisse summa €hominum contem[2p]2tio est et intoleranda mendaciorum in-€punitas. @@Certum est gigni in insulis septentrionalis oceani €et ab Germanis appellari glaesum, itaque et ab nostris €ob id unam insularum Glaesariam appellatam, Germanico @1 €Caesare res ibi gerente classibus, Austeraviam a barbaris €dictam. nascitur autem defluente medulla pinei generis €arboribus, ut cummis in cerasis, resina in pinis erumpit €umoris abundantia. densatur rigore vel tempore a[2c]2 mari, €cum ips[2um]2 intumescens aestus rapuit ex insulis, cert[2a]2 €in litora expellitur, ita volubile, ut pendere videatur atque non sidere in vado. arboris sucum esse etiam prisci €nostri credidere, ob id sucinum appellantes. pinei autem €generis arboris esse indicio est pineus in adtritu odor €et quod accensum taedae modo ac nidore flagrat. ad-€fertur a Germanis in Pannoniam maxime provinciam, et €inde Veneti primum, quos Enetos Graeci vocaverunt, €famam rei fecere proximique Pannoniae et agentes circa @1 mare Hadriaticum. Pado vero adnexa fabula est evidente €causa, hodieque Transpadanorum agrestibus feminis moni-€lium vice sucina gestantibus, maxime decoris gratia, sed €et medicinae; creditur quippe tonsillis resistere et fau-€cium vitiis, varie genere aquarum iuxta Alpis infestante guttura hominum. DC M p. fere a Carnunto Pannoniae €abesse litus id Germaniae, ex quo invehitur, percognitum €nuper, vivitque eques R. ad id comparandum missus ab €Iuliano curante gladiatorium munus Neronis principis. €qui et commercia ea et litora peragravit, tanta copia in-þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨¥˜­†vecta, ut retia coercendis feris podium protegentia sucinis €nodarentur, [2h]2ar[2en]2a vero et libitina totusque unius diei €apparatus in variatione pompae singulorum dierum esset @1 e sucino. maximum pondus is glaebae attulit XIII libra-€rum. nasci et in India certum est. Archelaus, qui €regnavit in Cappadocia, illinc pineo cortice inhaerente €tradit advehi rude polirique adipe suis lactentis incoctum. €liquidum id primo destillare argumento sunt quaedam €intus tralucentia, ut formicae culicesque et lacertae, quae €adhaesisse musteo non est dubium et inclusa durescente €eodem remansisse. @@Genera eius plura sunt. ex [2i]2is candida odoris €praestantissimi, sed nec his nec cerinis pretium. fulvis €maior auctoritas. ex iis etiamnum amplius tralucentibus, €praeterquam si nimio ardore flagrent; imaginem igneam €in [2i]2is esse, non ignem, placet. summa laus Falernis a €vini colore dictis, molli fulgore perspicuis in quibus et decocti mellis lenitas placeat. verum hoc quoque notum @1 €fieri oportet, quocumque modo libeat, ea tingui, haedorum €sebo et anchusae radice, quippe iam et conchylio in-€ficiuntur. ceterum attritu digitorum accepta caloris anima €trahunt in se paleas et folia arida et philyras, ut magnes €lapis ferrum. ramenta quoque eius oleo addito flagrant dilucidius diutiusque quam lini medulla. taxatio in de-€liciis tanta, ut hominis quamvis parva effigies vivorum €hominum vigentiumque pretia exsuperet, prorsus ut casti-€gatio una non sit satis. in Corinthiis aes placet argento €auroque mixtum, in caelatis ars et ingenia; myrrhinorum €et crystallinorum diximus gratiam; uniones capite cir-€cumferuntur, gemmae digitis; in omnibus denique aliis €vitiis aut ostentatio aut usus placet: in sucinis sola de-liciarum conscientia. Domitius Nero in ceteris vitae suae €portentis capillos quoque Poppaeae coniugis suae in hoc €nomen adoptaverat quodam etiam carmine sucinos appel-€lando, quoniam nullis vitiis desunt pretiosa nomina; ex €eo tertius quidam hic colos coepit expeti matronis. @1 €@@Usus tamen aliquis sucinorum invenitur in medicina, €sed non ob hoc feminis placent. infantibus adalligari amuleti ratione prodest. Callistratus prodesse etiam €cuicumque aetati contra lymphationes tradit et urinae €difficultatibus potum adalligatumque. hic et differentiam €novam fecit appellando chryselectrum quod sit coloris €aurei et matutino gratissimi aspectus, rapacissimum ignium, €si iuxta fuerint, celerrime ardescens. hoc collo adalligatum €mederi febribus et morbis, tritum vero cum melle ac €rosaceo aurium vitiis et, si cum melle Attico teratur, €oculorum quoque obscuritati, stomachi etiam vitiis vel €per se farina eius sumpta vel cum mastiche pota ex €aqua._Sucina et gemmis, quae sunt tralucidae, ad-€ulterandis magnum habent locum, maxime amethystis, €cum tamen omni, ut diximus, colore tinguantur. @@De lyncurio proxime dici cogit auctorum perti-€nacia, quippe, etiamsi non electrum id, tamen gemmam €esse contendunt, fieri autem ex urina quidem lyncis, sed €et genere terrae, protinus eo animali urinam operiente, @1 €quoniam invideat homini, ibique lapidescere. esse autem, qualem in sucinis, colorem igneum, scalpique nec folia €tantum aut stramenta ad se rapere, sed aeris etiam ac €ferri lamnas, quod Diocli cuidam Theophrastus quo-€que credit. ego falsum id totum arbitror nec visam in €aevo nostro gemmam ullam ea appellatione. falsum et €quod de medicina simul proditur, calculos vesicae poto €eo elidi et morbo regio succurri, si ex vino bibatur aut €spectetur etiam. @@Nunc gemmarum confessa genera dicemus ab €laudatissimis orsi, nec vero id solum agemus, sed etiam €maiore utilitate vitae coarguemus Magorum infandam vani-€tatem, quando vel plurima illi prodidere de gemmis ab €medicinae blandissima specie ad prodigia transgressi. @@Maximum in rebus humanis, non solum inter €gemmas, pretium habet adamas, diu non nisi regibus et €iis admodum paucis cognitus. ita appellabatur auri nodus @1 €in metallis repertus perquam raro [comes auri] nec nisi €in auro nasci videbatur. veteres eum in Aethiopum me-€tallis tantum inveniri existimavere inter delubrum Mercuri €et insulam Meroen, dixeruntque non ampliorem cucumis semine aut colore dissimilem inveniri. nunc primum €genera eius sex noscuntur: Indici non in auro nascentis €et quadam crystalli cognatione, siquidem et colore tralu-€cido non differt et laterum sexangulo levore, turbinati in €mucronem e duabus contrariis partibus, quo magis mire-€mur, ut si duo turbines latissimis partibus iungantur, €magnitudine vero etiam abellani nuclei. similis est huic €Arabius, minor tantum, similiter et nascens. ceteris pallor argenti et in auro non nisi excellentissimo natalis. in-€cudibus hi deprehenduntur ita respuentes ictus, ut ferrum €utrimque dissultet, incudes ipsae etiam exiliant. quippe @1 €duritia est inenarrabilis, simulque ignium victrix natura €et numquam incalescens, unde et nomen [interpretatione €Graeca indomita vis] accepit. unum ex iis vocant cen-€chron, milii magnitudine, alterum Macedonium, in Philip-pico auro repertum; hic est cucumis semini par. post €hos Cyprius vocatur in Cypro repertus, vergens ad aereum €colorem, sed medica vi, de qua dicemus, efficacissimus. €post hunc siderites ferrei splendoris, pondere ante cete-€ros, sed natura dissimilis. namque et ictibus frangi et €alio adamante perforari potest, quod et Cyprio evenit, €breviterque ut degeneres nominis tantum auctoritatem €habent. @@Nunc quod totis voluminibus his docere conati sumus €de discordia rerum concordiaque, quam antipathian Graeci €vocavere ac sympathian, non aliter clarius intellegi potest, €siquidem illa invicta vis, duarum violentissimarum naturae €rerum ferri igniumque contemptrix, hircino rumpitur san-€guine, neque aliter quam recenti calidoque macerata et @1 €sic quoque multis ictibus, tunc etiam praeterquam eximias incudes malleosque ferreos frangens. cuius hoc invento €quove casu repertum? aut quae fuit coniectura experiendi €rem inmensi pretii in foedissimo animalium? numinum €profecto talis inventio est et hoc munus omne, nec quae-€renda ratio in ulla parte naturae, sed voluntas! cum €feliciter contigit rumpere, in tam parvas friatur crustas, €ut cerni vix possint. expetuntur hae scalptoribus ferro-€que includuntur, nullam non duritiam ex facili cavantes. adamas dissidet cum magnete in tantum, ut iuxta positus €ferrum non patiatur abstrahi aut, si admotus magnes ad-€prehenderit, rapiat atque auferat. adamas et venena vincit €atque inrita facit et lymphationes abigit metusque vanos €expellit a mente. ob id quidam eum ananciten vocavere. €_Metrodorus Scepsius in eadem Germania Basil[2i]2a €insula nasci, in qua et sucinum, solus, quod equidem @1 €legerim, dicit et praefert Arabicis. quod esse falsum quis €dubitet? @@Proximum apud nos Indicis Arabicisque marga-€ritis pretium est, de quibus in nono diximus volumine €inter res marinas. €@@Tertia auctoritas smaragdis perhibetur pluribus de €causis, quippe nullius coloris aspectus iucundior est. nam €herbas quoque silentes frondesque avide spectamus, sma-€ragdos vero tanto libentius, quoniam nihil omnino viridius comparatum illis viret. praeterea soli gemmarum contuitu €inplent oculos nec satiant. quin et ab intentione alia €aspectu smaragdi recreatur acies, scalpentibusque gemmas €non alia gratior oculorum refectio est: ita viridi lenitate €lassitudinem mulcent. praeterea longinquo amplificantur €visu inficientes circa se repercussum ae+ra, non sole mu-€tati, non umbra, non lucernis, semperque sensim radiantes €et visum admittentes ad crassitudinem sui facilitate tralu-cida, quod etiam in aquis nos iuvat. iidem plerumque €concavi, ut visum conligant. quam ob rem decreto homi- @1 €num iis parcitur scalpi vetitis. quamquam Scythicorum €Aegyptiorumque duritia tanta est, ut non queant volnerari. €quorum vero corpus extentum est, eadem qua specula €ratione supini rerum imagines reddunt. Nero princeps €gladiatorum pugnas spectabat in smaragdo. @@Genera eorum duodecim: nobilissimi Scythici, €ab ea gente, in qua reperiuntur, appellati. nullis maior €austeritas nec minus vitii; quantum smaragdi a gemmis þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨¥˜Á„distant, tantum Scythicus a ceteris smaragdis. proximam €laudem habent, sicut et sedem, Bactriani. in commissuris €saxorum colligere eos dicuntur etesiis flantibus; tunc enim €tellure deoperta internitent, quia iis ventis harenae maxime €moventur. sed hos minores multo Scythicis esse tradunt. €tertium locum Aegyptii habent. eruuntur circa Copton, €oppidum Thebaidis, collibus excavatis. @1 @@Reliqua genera in metallis aerariis inveniuntur, qua-€propter principatum ex iis optinent Cyprii. dos eorum €est in colore liquido nec diluto, verum ex umido pingui €quaque perspicitur imitante tralucidum maris, pariterque €ut traluceat et niteat [hoc est ut colorem expellat, aciem €recipiat]. ferunt in ea insula tumulo reguli Hermiae iuxta €cetarias marmoreo leoni fuisse inditos oculos e smaragdis €ita radiantibus etiam in gurgitem, ut territi thynni re-€fugerent, diu mirantibus novitatem piscatoribus, donec mutavere oculis gemmas._Sed et vitia demon-€strari convenit in tam prodigis pretiis. sunt quidem €omnium eadem, quaedam tamen nationum peculiaria, sicut €in homine. ergo Cyprii, varie glauci magisque ac minus €in eodem smaragdo aliis partibus, tenorem illum Scythicae €austeritatis non semper custodiunt. ad hoc quibusdam €intercurrit umbra, surdusque fit colos, qui inprobatur @1 etiam dilutior. hinc genera distinguntur, ut sint aliqui €obscuri, quos vocant caecos, alii densi nec e liquido €tralucidi, quidam varii, quidam nubecula obducti. aliud €est haec quam umbra, de qua diximus. nubecula albi-€cantis est vitium, cum viridis non pertransit aspectus, €sed aut intus occurrit aut excipit in fine visum candor. €haec coloris sunt vitia, item corporis capillamentum, sal, €plumbago, quae communia fere sunt. @@Ab his Aethiopici laudantur ab Copto dierum itinere, €ut auctor est Iuba, XXV, acriter virides, sed non facile €puri aut concolores. Democritus in hoc genere ponit €Thermiaeos et Persicos, illos intumescentes pinguiter, €Persicos vero non tralucidos, sed iucundi tenoris visum €inplere, quem non admittant, felium pantherarumque ocu-€lis similes, namque et illos radiare nec perspici, eosdem €in sole hebetari, in umbra refulgere et longius quam @1 ceteros nitere. omnium horum etiamnum vitium, quod €fellis colorem aut acris olei habent, dilucidi quidem ac €liquidi, sed non virides. haec vitia in Atticis maxime €sentiuntur in argentariis metallis repertorum. in loco, €qui Thoricos vocatur, semper minus pingues, sed ex €longinquo speciosiores. frequens est in his et plumbago, €hoc est ut in sole plumbei videantur. illud peculiare, €quod quidam ex his senescunt, paulatim viriditate evanida, et sole quoque laeduntur. post hos Medici plurimum €habent varietatis, interdum aliquid et e sappiro. hi sunt €fluctuosi ac rerum imagines complexi, papaverum verbi €gratia aut avium catulorumque vel pinnarum. qui[2dam]2 €tamen virides nasci videntur, quoniam oleo meliores fiunt, neque est aliorum amplitudo maior. Calchedonii_nescio €an in totum_exoleverunt, postquam metalla aeris ibi @1 €defecerunt, et semper tamen vilissimi fuere minimique, €iidem fragiles et coloris incerti et virentium in caudis €pavonum columbarumque e collo plumis similiter ad in-€clinationem magis aut minus lucidi, venosi [2i]2idem squa-mosique. erat et peculiare in iis vitium sarcion appel-€latum, hoc est quaedam gemmae caro. mons est iuxta €Calchedonem, in quo legebantur, Smaragdites vocatus. €Iuba auctor est smaragdum, quam chloran voc[2e]2nt, in €Arabia aedificiorum ornamentis includi et lapidem, quem €alabastriten Aegyptii vocent, complures vero e proximis €et in Taygeto monte erui Medicis similes et alios in €Sicilia. @@Inseritur smaragdis et quae vocatur tanos e €Persis veniens gemma, ingrate viridis atque intus sordida, €itidem chalcosmaragdos e Cypro, turbida aereis venis. €Theophrastus tradit in Aegyptiorum commentariis re-€periri regi eorum a rege Babylonio muneri missum sma-€ragdum quattuor cubitorum longitudine ac trium latitu- @1 €dine, et fuisse apud eos in Iovis delubro obeliscum e €quattuor smaragdis quadraginta cubitorum longitudine, lati-tudine vero in parte quattuor, in parte duorum, se autem €scribente esse in Tyro Herculis templo stelen amplam e €smaragdo, nisi potius pseudosmaragdus sit, nam et hoc €genus reperiri, et in Cypro inventum ex dimidia parte €smaragdum, ex dimidia iaspidem, nondum umore in totum €transfigurato. Apion cognominatus Plistonices paulo ante €scriptum reliquit esse etiam nunc in labyrintho Aegypti €colosseum Serapim e smaragdo novem cubitorum. @@Eandem multis naturam aut certe similem habere €berulli videntur. India eos gignit, raro alibi repertos. €poliuntur omnes sexangula figura artificum ingeniis, quo-€niam hebes unitate surda color repercussu angulorum ex-€citetur. aliter politi non habent fulgorem. probatissimi €ex iis sunt qui viriditatem maris puri imitantur, proximi €qui vocantur chrysoberulli, paulo pallidiores, sed in aureum colorem exeunte fulgore. vicinum huic genus est, sed @1 €pallidius et a quibusdam proprii generis existimatum vo-€catumque chrysoprasum. quarto loco numerantur hya-€cinthizontes, quinto quos ae+roidis vocant, postea cerini €ac deinde oleagini, hoc est colore olei, postremi crystallo €similes. hi fere capillamenta habent sordesque, alioqui evanidi, quae sunt omnia vitia. Indi mire gaudent longi-€tudine eorum solosque gemmarum esse praedicant, qui €carere auro malint; ob id perforatos elephantorum saetis €subligant. convenit non oportere perforari quorum sit €absoluta bonitas, umbilicis tantum ex auro capita con-€prehendentibus. ideo cylindros ex iis malunt facere quam €gemmas, quoniam est summa commendatio in longitudine. quidam et angulosos statim putant nasci et perforatos €gratiores fieri medulla candoris exempta additoque auri €repercussu aut omnino castrata perspicuitati crassitudine. €vitia praeter iam dicta eadem fere, quae in smaragdis, €et pterygia. in nostro orbe aliquando circa Pontum in- @1 €veniri putantur. Indi et alias quidem gemmas crystallum €tinguendo adulterare invenerunt, sed praecipue berullos. @@Minimum [2i]2idemque plurimum ab iis differunt €opali, smaragdis tantum cedentes. India sola et horum €mater est. qu[2i]2 ut pretiosissimarum gloria compositi gem-€marum maxime inenarrabilem difficultatem adferunt. est €in his carbunculi tenuior ignis, est amethysti fulgens €purpura, est smaragdi virens mare, cuncta pariter in-credibili mixtura lucentia. alii summam fulgoris Armenio €colori pigmentorum aequar[2i]2 credunt, alii sulpuris ardentis €flammae aut ignis oleo accensi. magnitudo abellanam €nucem aequat, insignis etiam apud nos historia, siquidem €exstat hodieque huius generis gemma, propter quam ab €Antonio proscriptus est Nonius senator, filius Strumae @1 €Noni eius, quem Catullus poeta in sella curuli visum €indigne tulit, avusque Servili Noniani, quem consulem €vidimus. ille proscriptus fugiens hunc e fortunis omnibus anulum abstulit secum. certum est sestertio vicies tum €aestimatum, sed mira Antoni feritas atque luxuria propter €gemmam proscribentis, nec minus Noni contumacia pro-€scriptionem suam amantis, cum etiam ferae abrosa parte €corporis, propter quam periclitari se sciant, et relicta €redimere se credantur. @@Vitia opalis sunt, si color in florem herbae, quae €vocatur heliotropium, exeat aut in crystallum aut gran-€dinem, si sal interveniat aut scabritia aut puncta oculis €occursantia. nullos magis fraus indiscreta similitudine €vitro adulterat. experimentum in sole tantum: falsis enim €contra radios libratis digito ac pollice unus atque idem €tralucet colos in se consumptus; veri fulgor subinde €variatur et modo ex hoc plus, modo ex illo spargit, ful-gorque lucis in digitos funditur. hanc gemmam propter @1 €eximiam gratiam plerique appellavere paederota. qui pri-€vatum genus eius faciunt, sangenon ab Indis vocari tra-€dunt. nasci dicitur in Aegypto et in Arabia, et vilissima €in Ponto, item in Galatia ac Thaso et Cypro. qui prae-€cellit ex his, opali quidem gratiam habet, sed mollius €nitet, raro non scaber. summa illi coloris ex ae+re et €purpura constat, viriditas smaragdi deest. melior ille, þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨¥˜Ôˆ‰cuius fulgor vini colore fuscatur, quam qui diluitur aquae. @@Hactenus de principatu convenit mulierum ma-€xime senatusconsulto. minus certa sunt de quibus et viri €iudicant; singulorum enim libido pretia singulis facit prae-€cipueque [2a]2emulatio, velut cum Claudius Caesar smaragdos €induebat vel sardonyches. primus autem Romanorum sar-€donyche usus est Africanus prior, ut tradit Demostratus, €et inde Romanis gemmae huius auctoritas. quam ob rem €et proximum ei dabimus locum. @@Sardonyches olim, sicut ex ipso nomine apparet, in- @1 €tellegebantur candore in sarda, hoc est veluti carne ungui €hominis inposita, et utroque tralucido. talesque esse In-€dicas tradunt Ismenias, Demostratus, Zenothemis, €Sotacus, hi quidem duo reliquas omnes, quae non tra-luceant, caecas appellantes. quae nunc abstulere nomen, €nullo sardarum vestigio Indicarum, Arabicae sunt, coepe-€runtque pluribus hae gemmae coloribus intellegi, radice €nigra aut caeruleum imitante et ungue minium, redimitum €candido pingui, nec sine quadam spe purpurae candore €in minium transeunte. has Indis non habitas in honore €Zenothemis scribit, tantae alias magnitudinis, ut inde capulos factitarent_etenim constat ibi torrentibus de-€tegi_, placuisse in nostro orbe initio, quoniam solae €prope gemmarum scalptae ceram non auferrent. persua-€simus deinde Indis, ut ipsi quoque iis gauderent. utitur €perforatis vulgus in collo; et hoc nunc est Indicarum €argumentum. Arabicae excellunt candore, circulo prae-€lucido atque non gracili neque in recessu gemmae aut €in deiectu renidente, sed in ipsis umbonibus nitente, prae- @1 terea substrato nigerrimi coloris. hoc in Indicis caeru-€leum aut corneum invenitur. item circuli albi quaedam €in iis caelestis arcus anhelatio est, superficies vero locu-€starum maris, crustis rubentibus. nam melleae aut faecu-€lentae_hoc enim nomen est vitio_inprobantur, aut €si zona alba fundat se, non colligat, simili modo si ex €alio colore admittat in se aliquid enormiter. nihil in sua €sede interpellari alieno placet. sunt et Armeniae, cetera €probandae, sed pallida zona. @@Exponenda est et onychis ipsius natura propter €nominis societatem. hoc aliubi lapidis, hic gemmae €vocabulum est. Sudines dicit in gemma esse candorem €unguis humani similitudine, item chrysolithi colorem et €sardae et iaspidis, Zenothemis Indicam onychem plures €habere varietates, igneam, nigram, corneam, cingentibus €candidis venis oculi modo, intervenientibus quarundam et €obliquis venis. Sotacus et Arabicam tradit onychem €distare, quod Indica igniculos habeat albis cingentibus @1 €zonis singulis pluribusve aliter quam in sardonyche Indica; €illic enim momentum esse, hic circulum; Arabicas onychas nigras inveniri candidis zonis; Satyrus carnosas esse €Indicas, parte carbunculi, parte chrysolithi et amethysti, €totumque id genus abdicat; veram autem onychem pluri-€mas variasque cum lacteis habere venas, omnium in €transitu colore inenarrabili et in unum redeunte con-€centum suavitate grata. €@@Nec sarda differenda est, huic gemmae dividua ex €eodem et ipsa nomine, obiterque omnium ardentium €gemmarum indicanda natura. @@Principatum habent carbunculi a similitudine €ignium appellati, cum ipsi non sentiant ignes, a quibus-€dam ob hoc acaustoe appellati. horum genera Indici et €Garamantici, quos et Carchedonios vocavere propter opu-€lentiam Carthaginis Magnae. adiciunt Aethiopicos et Ala-€bandicos in Orthosia Cariae nascentes, sed qui perficiantur €Alabandis. praeterea in omni genere masculi appellantur acriores et feminae languidius refulgentes. in masculis @1 €quoque observant liquidiores aut flammae nigrioris et €quosdam ex alto lucidos ac magis ceteris in sole flagran-€tes, optimos vero amethystizontas, hoc est quorum extre-€mus igniculus in amethysti violam exeat, proximos illis, €quos vocant syrtit[2a]2s, pinnato fulgore radiantes. inveniri autem ubi maxime sit solis repercussus. Satyrus Indicos €non esse claros dicit ac plerumque sordidos ac semper €fulgoris retorridi, Aethiopicos pingues lucemque non fun-€dentes convoluto igne flagrare. Callistratus fulgorem €carbunculi debere candidum esse, ut positus extremo visu €nubilante sit, si attollatur, exardescente fulgore_ob id €plerique hunc carbunculum candidum vocavere, eum, qui languidius lucet, lign[2y]2zonte[2m]2_; Carchedonios multo mi-€nores esse, Indicos etiam sextarii unius mensura cavari. €Archelaus Carchedonios nigrioris aspectus esse, sed igni €vel sole et inclinatione acrius quam ceteros excitari; €eosdem obumbrante tecto purpureos videri, sub caelo @1 €flammeos, contra radios solis scintillare, ceras signantibus his liquescere, quamvis in opaco. multi Indicos Carche-€doni[2i]2s candidiores esse et e diverso inclinatione hebetari €scripsere, etiamnum in Carchedoniis maribus stellam intus €ardere, feminas fulgorem universum fundere extra se, Ala-€bandicos nigriores ceteris esse scabrosque. et circa Mi-€letum nascuntur in terra coloris eiusdem, ignem minime sentientes. Theophrastus auctor est et in Orchomeno €Arcadiae inveniri et in Chio, illos nigriores, e quibus et €specula fieri; esse et Troezenios varios intervenientibus €maculis albis, item Corinthios, sed pallidiores e candido; €a Massilia quoque inportari. Bocchus et in Olisiponensi €erui scripsit, magno labore ob argillam soli adusti._ Nec est aliud difficilius quam discernere haec genera; €tanta est in iis occasio artis, subditis per quae tralucere €cogantur. aiunt hebetiores, in aceto maceratos XIIII die-€bus, nitescere totidem mensibus durante fulgore. ad-€ulterantur vitro simillime, sed cote deprehenduntur, sicut €aliae gemmae; fictis enim mollior materia fragilisque est. €centrosas cote deprehendunt et pondere, quod minus @1 €est in vitreis, aliquando et pusulis argenti modo relu-€centibus. @@Est et anthracitis appellata, in Thesprotia fos-€silis, carbonibus similis. falsum arbitror quod et in €Liguria nasci prodiderunt, nisi forte tunc nascebantur. €esse in iis et praecinctas candida vena tradunt. harum €igneus color ut superiorum, sed peculiare quod tactu €velut intermortuae extinguntur, contra aquis perfusae ex-€ardescunt. @@Cognata est et sandastros, pro[2xima]2 natura [2ei]2u[2s]2, €quam aliqui Garamanticam vocant. nascitur in Indis loco €eiusdem nominis. gignitur et in Arabia ad meridiem €versa. commendatio summa quod veluti in tralucido ignis €optentus stellantibus fulget intus aureis guttis, semper in €corpore, numquam in cute. accedit et religio narrata €siderum cognatione, quoniam fere pliadum hyadumque @1 €dispositione ac numero stellantur, ob id Chaldaeis in caerimoniis habitae. et hic mares austeritas distinguat €et quidam vigor adposita tinguens; Indicae quidem etiam €hebetare visus dicuntur. blandior feminis flamma, allu-€cens magis quam accendens. sunt qui praeferant Arabicas €Indicis fumidaeque chrysolitho similes illas dicant. Isme-€nias negat poliri sandastros propter teneritatem, et ob €id magno venire. sunt qui has sandrisitas vocent. inter €omnes constat, quantum numero stellarum accedat, tantum et pretio accedere._Adfert aliquando errorem simili-€tudo nominis sandaresi. Nicander sandaserion vocat, €alii sandareson, quidam vero hanc sandastrum, illam €sandaresum, in India nascentem illam quoque et loci €nomen custodientem, mali colore aut olei viridis, omnibus €inprobatam. @@Ex eodem genere ardentium est lychnis appel- @1 €lata a lucernarum a[2d]2sensu, tum praecipuae gratiae. nasci-€tur circa Orthosiam totaque Caria ac vicinis locis, sed €probatissima in Indis. quidam remissiorem carbunculum €esse dixerunt, secundam bonitate quae similis esset Iovis €appellatis floribus. et alias invenio differentias: unam €quae purpuram radiet, alteram quae coccum; has sole €excalfactas aut attritu digitorum paleas et chartarum fila ad se rapere._Hoc idem et Carchedonia facere €dicitur, quamquam multo vilior praedictis. nascitur apud €Nasamonas in montibus, ut incolae putant, imbre divino. €inveniuntur ad repercussum lunae maxime plenae, Cartha-€ginem quondam deportabantur. Archelaus et in Aegypto €circa Thebas nasci tradit fragiles, venosas, morienti car-þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨¥˜è‡boni similes. potoria ex hac et ex lychnide factitata in-€venio, omnia autem haec genera contumaciter scalpturae €resistunt partemque in signo cerae tenent. @1 @@E diverso ad haec sarda utilissima, quae nomen €cum sardonyche communicavit. ipsa volgaris et primum €Sardibus reperta es[2t]2; laudatissimae circa Babylona. cum €lapicidinae quaedam aperiantur, haerentes in saxo cordis €modo reperiuntur. hoc metallum apud Persas defecisse €tradunt, sed inveniuntur compluribus aliis locis, ut in €Paro et Asso; in India trium generum: rubrae et quas €pionias vocant ab pinguitudine; tertium genus est quod argenteis bratteis sublinunt. Indicae perlucent, crassiores €sunt Arabicae. inveniuntur et circa Leucada Epiri et in €Aegypto quae brattea aurea sublinuntur. et in his autem €mares excitatius fulgent, feminae pigriores et crassius €nitent. nec fuit alia gemma apud antiquos usu frequen-€tior_hac certe apud Menandrum et Philemonem €fabulae superbiunt_, nec ullae tralucentium tardius sub- @1 €fusae umore hebetantur, oleoque magis quam alio liquore. damnantur ex iis melleae ac validius testaceae. €@@Egregia etiam nunc sua topazo gloria est, [2e]2 €virenti genere et, cum primum reperta est, praelatae €omnibus. accidit in Arabiae insula, quae Cytis vocabatur, €in quam devenerant Trogodytae praedones fame et tempe-€state fessi, ut, cum herbas radicesque foderent, eruer[2e]2nt topazon. haec Archelai sententia est. Iuba Topazum €insulam in Rubro mari a continenti stadiis CCC abesse €dicit; nebulosam et ideo quaesitam saepius navigantibus €nomen ex ea causa accepisse, topazin enim Trogodytarum €lingua significationem habere quaerendi. ex hac primum @1 €inportatam Berenicae reginae, quae fuit mater sequentis €Ptolemaei, ab Philone praefecto; regi mire placuisse et €inde factam statuam Arsinoae Ptolemaei uxori quattuor €cubitorum, sacratam in delubro, quod Ar[2sino]2eum cogno-minabatur. recentissimi auctores et circa Thebaidis Ala-€bastrum oppidum nasci dicunt et duo genera eius faciunt, €prasoide[2s]2 atque chrysopteron, simile chrysopraso. tota €enim similitudo ad porri sucum derigitur. est autem €amplissima gemmarum. eadem sola nobilium limam sen-€tit, ceterae Nax[2i]2o et cotibus poliuntur. haec et usu at-€teritur. @@Comitatur eam similitudine propior quam aucto-€ritate callaina, e viridi pallens. nascitur post aversa Indiae €apud incolas Caucasi montis, Hyrca[2n]2os, Sacas, Dahas, am-€plitudine conspicua, sed fistulosa ac sordium plena, sin- @1 €cerior praestantiorque multo in Carmania, utrobique autem €in rupibus inviis et gelidis, oculi figura extuberans leviter-€que adhaeres[2c]2ens nec ut adnata petris, sed ut adposita. quam ob rem scandere ad eas pigritia pedum equestres €populos taedet, simul et periculum terret; ergo fundis e €longinquo incessunt et cum toto musco excutiunt. hoc €vectigal, hoc gestamen in cervice, digitis gratissimum €norunt, hinc census, haec gloria a pueritia deiectum nu-€merum praedicantium; in quo varia fortuna quidam ictu €primo cepere praeclaras, multi ad senectam nullas. et €venatus quidem callainis talis est. sectura inde formantur, alias faciles. optimis color smaragdi, ut tamen appareat €alienum esse quod placeat. inclusae decorantur auro, €aurumque nullae magis decent. quae sunt earum pul-€chriores, oleo, unguento, etiam mero colorem deperdunt, €viliores constantius repraesentant, neque est imitabilior @1 €alia mendacio vitri. sunt qui in Arabia inveniri eas €dicant in nidis avium, quas melancoryp[2h]2os vocant. @@Viridantium et alia plura sunt genera. vilioris €turbae prasius, cuius alterum genus sanguineis punctis €abhorret, tertium virgulis tribus distinctum candidis. €praefertur his chrysoprasos porri sucum et ipsa referens, €sed haec paulum declinantem a topazo in aurum. huic €et amplitudo ea est, ut cymbia etiam ex ea fiant, cylindri quidem [2et]2 creberrime._India et has generat et €nilion, fulgore ab ea distantem brevi et, cum intueare, €fallaci. Sudines dicit et in Sibero Atticae flumine nasci. €est autem color fumidae topazi aut aliquando melleae. €Iuba in Aethiopia gigni tradit in litoribus amnis, quem €Nilum vocamus, et inde nomen trahere._non €tralucet molochitis; spissius viret ab colore malvae @1 €nomine accepto, reddendis laudata signis et infantum €custodia quodamque innato contra pericula medicamine._ Viret et saepe tralucet iaspis, etiam victa multis €antiquitatis gloriam retinens. plurimae ferunt eam gentes, €smaragdo similem Indi, Cypros duram glaucoque pingui, €Persae ae+ri similem, quae ob id vocatur ae+rizusa; talis €et Caspia est. caerulea est circa Thermodontem amnem, €in Phrygia purpurea et in Cappadocia ex purpura caeru-€lea, tristis atque non refulgens. Amisos Indicae similem €mittit, Calch[2e]2don turbidam. sed minus refert nationes quam bonitates distinguere. optima quae purpurae ali-€quid habet, secunda quae rosae, tertia quae smaragdi. €singulis Graeci nomina ex argumento dedere. quarta apud €eos vocatur boria, caelo autumnali matutino similis; haec €erit illa, quae ae+rizusa dicitur. [similis est et sardae, @1 €imitata et violas]. non minus multae species reliquae €sunt, sed omnes in vitium caeruleae, ut crystallo similis €aut myxis, item terebinthizusa. quam ob rem praestan-€tiores funda cluduntur, ut sint patentes ab utraque parte nec praeter margines quicquam auro amplectente. vitium €in [2i]2is est et brevis nitor nec longe splendescens et sal €et quae ceteris omnia. et vitro adulterantur, quod mani-€festum fit, cum extra fulgorem spargunt atque non in se €continent. reliquas sphragidas vocant, publico gemma-€rum nomine his tantum dato [quoniam optime signent]. totus vero oriens pro amuleto gestare eas traditur. €ea, quae ex iis smaragdo similis est, saepe transversa €linea alba media praecingitur et monogramm[2o]2s vocatur; €quae pluribus, polygrammos. libet obiter vanitatem Magi-€cam hic quoque coarguere, quoniam hanc utilem esse @1 €contionantibus prodiderunt._Est et onychi iuncta quae €iasponyx vocatur, et nubem complexa et nives imitata et €stellata rutilis punctis. est et sali Megarico similis et €velut fumo infecta, quae capnias vocatur. magnitudine €XVI unciarum vidimus formatam inde effigiem Neronis €thoracatam. @@Reddetur et per se cyanos, accommodato paulo €ante et iaspidi nomine a colore caeruleo. optima Scythica, €dein Cypria, postremo Aegyptia. adulteratur maxime tin-€ctura, idque in gloria [2est]2 regum Aegypti; adscribitur et €qui primus tinxit. dividitur autem et haec in mares €feminasque. inest ei aliquando et aureus pulvis, non €qualis sappiris; in his enim aurum punctis conlucet._ @1 Caeruleae et sappiri, rarumque ut cum purpura. €optimae apud Medos, nusquam tamen perlucidae. prae-€terea inutiles scalpturis intervenientibus crystallinis centris. €quae sunt ex iis cyanei coloris, mares existimantur. @@Alius ex hoc ordo purpureis dabitur aut quae €ab iis descendunt. principatum amethysti tenent Indicae, €sed in Arabiae quoque parte, quae finitima Syriae Petra €vocatur, et in Armenia minore et Aegypto et Galatia re-€periuntur, sordidissimae autem vilissimaeque in Thaso et €Cypro. causam nominis adferunt quod usque ad vini €colorem accedens, priusquam eum degustet, in violam €desinat fulgor, ali[2i]2 quia sit quiddam in purpura illa non €ex toto igneum, sed in vini colorem deficiens. perlucent autem omnes violaceo decore, scalpturis faciles. Indica @1 €absolutum Ph[2o]2enices purpurae colorem habet. ad hanc €tinguentium officinae dirigunt vota. fundit autem aspectu €leniter blandum neque in oculos, ut carbunculi, vibrantem. €alterum earum genus descendit ad hyacinthos; hunc co-€lorem Indi socon vocant, talemque gemmam socondion. €dilutior ex eodem sapenos vocatur, eademque pharanitis €in contermino Arabiae, gentis nomine. quartum genus colorem vini habet. quintum ad vicina crystalli descendit €albicante purpurae defectu. hoc minime probatur, quando €praecellens debeat esse in suspectu velut ex carbunculo €refulgens quidam le[2n]2iter in purpura roseus nitor. tales €aliqui malunt paederotas vocare, alii anterotas, multi Veneris genam. Magorum vanitas ebrietati eas resistere þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨¥˜ü‚promittit et inde appellatas, praeterea, si lunae nomen €ac solis inscribatur in iis atque ita suspendantur e collo @1 €cum pilis cynocephali et plumis hirundinis, resistere vene-€ficiis, iam vero quoquo modo adesse reges adituris, gran-€dinem quoque avertere ac locustas precatione addita, quam €demonstrant. nec non in smaragdis quoque similia pro-€misere, si aquilae scalperentur aut scarabaei, quae quidem €scripsisse eos non sine contemptu et inrisu generis humani €arbitror. @@Multum ab hac distat hyacinthos, ab vicino tamen €colore descendens. differentia haec est, quod ille emicans €in amethysto fulgor violaceus diluitur hyacintho primoque €aspectu gratus evanescit, antequam satiet, adeoque non €inplet oculos, ut paene non attingat, marcescens celerius nominis sui flore._Hyacinthos Aethiopia mittit €et chrysolithos aureo fulgore tralucentes. praeferuntur his €Indicae et, si variae non sint, Tibarenae. deterrimae autem €Arabicae, quoniam turbidae sunt et variae, fulgoris inter-€pellati nubilo macularum, etiam quae limpidae contigere, €veluti scobe refertae. optimae sunt quae in collatione @1 €aurum albicare quadam argenti facie cogunt. h[2a]2e funda €includuntur perspicuae, ceteris subicitur aurichalcum, tametsi exiere iam de gemmarum usu._Appel-€lantur aliquae et chryselectroe, in colorem electri decli-€nantes, matutino tamen tantum aspectu. Ponticas de-€prehendit levitas. quaedam durae sunt ac rufae, quaedam €molles, sordidae. Bocchus auctor est et in Hispania €repertas [2et]2 quo in loco crystallum dixit ad libramentum €aquae puteis defossis erui, chrysolithon XII pondo a se visam._Fiunt et leucochrysi interveniente candida €vena. sunt et in hoc genere capniae. sunt et vitreis €similes, velut croco fulgentes; vitro adulterantur, ut visu €discerni non possint; tactus deprendit, tepidior in vitreis. @1 €In eodem genere sunt melichrysi veluti per aurum €sincero melle tralucente. has India fert, quamquam in €duritia fragiles, non ingratas. eadem et xuthon parit, €plebeiam sibi gemmam. @@Candidarum dux est paederos, quamquam quaeri €potest, in quo colore numerari debeat totiens iactati per €alienas pulchritudines nominis, adeo ut decoris praeroga-€tiva in vocabulo facta sit. sed tamen et suum genus €expectatione tanta dignum. coeunt quippe in tralucidam €crystallum viridis suo modo ae+r simulque purpurae et €quidam vini aurei nitor semper extremus in visu, sed €purpura coronatus. madere videtur et singulis his et pariter omnibus, nec gemmarum esse ulla liquidior potest €iucunda suavitate oculis. haec laudatissima est in Indis, €apud quos sangenon vocatur, proxima in Aegypto, ubi @1 €syenites, tertia in Arabia, verum scabra, tum Pontica, €quae mollius radiat, Thasia, et ipsa mollior, et Galatica €et Thracia et Cypria. vitia earum languor aut alienis €turbari coloribus et quae ceterarum. @@Proxima candicantium est asteria. principatum €habet proprietate naturae, quod inclusam lucem pupilla €quadam continet. hanc transfundit cum inclinatione velut €intus ambulantem alio atque alio loco reddens. eadem €contraria soli regerit candicantes radios in modum stellae, €unde nomen invenit. difficiles in India natae ad caelan-€dum. praeferuntur Carmanicae. @@Similiter candida est quae vocatur astrion, cry-€stallo propinqua, in India nascens et in Pa[2ta]2lenes litoribus. €huic intus a centro stella lucet fulgore pleno lunae. qui-€dam causam nominis reddunt quod astris opposita ful-€gorem rapiat et regerat. optimam in Carmania gigni €dicunt nullamque minus obnoxiam vitio; cerauniam etiam @1 €vocari quae sit deterior; pessimam vero lanternarum lumini similem. celebrant et astrioten, mirasque €laudes eius in Magicis artibus Zoroastren cecinisse €produnt._Astolon Sudines dicit oculis piscium €similem esse, radiare fulgore candido ut solem. @@Est inter candidas et quae ceraunia vocatur, €fulgorem siderum rapiens, ipsa crystallina, splendoris €caerulei, in Carmania nascens. Zenothemis fatetur al-€bam esse, sed habere intus stellam corus[2c]2antem; fieri et €hebetes ceraunias, quas in nitro et aceto maceratas per €aliquot dies concipere stellam eam, quae post totidem menses relanguescat. Sotacus et alia duo genera fecit €cerauniae, nigrae rubentisque [similes eas esse securibus]. €ex his quae nigrae sint ac rotundae, sacras esse; urbes €per illas expugnari et classes; baetulos vocari; quae vero €longae sint, ceraunias. faciunt et aliam raram admodum, @1 €Magorum studiis expetitam, quoniam non aliubi inveniatur €quam in loco fulmine icto. @@Proximum cerauniae nomen apud eos habet quae €vocatur iris. effoditur in quadam insula Rubri maris, quae €distat a Berenice urbe p., cetera sui parte crystallus. €itaque quidam eam radicem crystalli esse dixerunt. ex €argumento vocatur iris, nam sub tecto percussa sole €species et colores arcus caelestis in proximos parietes €eiaculatur, subinde mutans magnaque varietate admira-tionem sui augens. sexangulam esse ut crystallum con-€stat, sed aliqui scabris lateribus et angulis inaequalibus €dicunt, in sole aperto radios in se candentes discutere, €aliquo vero ante se proiecto nitore adiacentia inlustrare. €colores autem non nisi ex opaco, ut diximus, reddunt, €nec ut ipsae habeant, sed ut repercussu parietum elidant; €optima quae maximos arcus facit simillimosque caelestibus. est et alia iritis, cetera similis, sed praedura. hanc Orus €crematam tusamque ad ichneumonum morsus remedio esse €scripsit, nasci autem in Perside._Similis aspectu @1 €est, sed non eiusdem effectus, quae vocatur [2l]2eros, alba €nigraque macula in traversum distinguentibus crystallum. €@@Expositis per genera colorum principalibus gem-€mis reliquas per litterarum ordinem explicabimus. @@Achates in magna fuit auctoritate, nunc in nulla €est, reperta primum in Sicilia iuxta flumen eiusdem no-€minis, postea plurimis in terris, exce[2ll]2ens amplitudine, €numerosa varietatibus, quae mutant cognomina eius. vo-€catur enim iaspachates, cerachates, smara[2g]2dachates, haema-€chates, leucachates, dendrachates, quae velut arbusculis €insignis est, antachates, quae, cum uritur, murram redolet, €corallachates guttis aureis sappiri modo sparsa, qualis €copiosissima in Creta. quae et sacra appellatur. qui[2d]2am €putant contra araneorum et scorpionum ictus eam prodesse. @1 quod in Siculis utique crediderim, quoniam prim[2o]2 eius €provinciae adflatu scorpionum pestis extinguitur. et in €India inventae contra eadem pollent, magnis et aliis mira-€culis: reddunt enim fluminum species, nemorum, iumen-€torum etiam. e[2ss]2edar[2ii]2s staticula, equorum ornamenta inde €medicisque coticulas faciunt, nam spectasse etiam prodest oculis. sitim quoque sedant in os additae. Phrygiae viri-€dia non habent. Thebis Aegyptiis repertae carent ruben-€tibus venis et albis, hae quoque contra scorpiones validae. €eadem auctoritas et Cypriis. sunt qui maxime probent €vitream perspicuitatem in his. reperiuntur et in Trachinia €circa Oetam et in Parnaso et in Lesbo et in Messene @1 similes limitum floribus et in Rhodo. aliae apud Magos €differentiae sunt in [2i]2is: quae leoninis pellibus similes €reperiuntur, potentiam habere contra scorpiones dicunt. €in Persis vero suffitu earum tempestates averti et presteras, €flumina sisti_argumentum esse, si in ferventes cortinas €additae refrigerent_, sed, ut prosint, leoninis iubis €adalligandas, nam hyaenae addita abominantur discordiam €domibus. eam vero, quae unius coloris sit, invictam €athletis esse, argumento, quod in ollam plenam olei coiecta €cum pigmentis, intra duas horas suffervefacta, unum co-€lorem ex omnibus faciat minii. @@Acopos nitro color[2e]2 similis est, pumicosa, guttis aureis €stellata. cum hac oleum suffervefactum perunctis lassi-€tudinem, si credimus, solvit._Alabastritis nascitur in €Alabastro Aegypti et in Syriae Damasco candore inter-€stincto variis coloribus. haec cremata cum fossili sale €et trita gravitates oris et dentium extenuare dicitur._ @1 Alectorias vocant in ventriculis gallinaceorum inventas €crystallina specie, magnitudine fabae, quibus Milonem €Crotoniensem usum in certaminibus invictum fuisse videri þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨¥›„volunt._Androdamas argenti nitorem habet [ut adamas], €quadratis semper tessellis similis. Magi putant nomen €inpositum ab eo, quod impetus hominum et iracundias €domet. argyrodamas eadem sit an alia, auctores non ex-plicant._Antipathes nigra non tralucet. experimentum €eius ut coquatur in lacte; facit enim id murrae simile. €inmensum quiddam in hac fortassis aliquis expectet, in €tot exemplis uni possessione huius nominis data. contra €effascinationes auxiliari eam Magi volunt._Arabica ebori €simillima est, et hoc videretur, nisi abnueret duritia. hanc €putant contra dolores nervorum prodesse habentibus._ €Aromatitis et ipsa in Arabia invenitur, sed et in Aegypto €circa Philas, ubique lapidosa et murrae coloris et odoris, @1 ob hoc reginis frequentata._Asbestos in Arcadiae €montibus nascitur coloris ferrei._Aspisatim Demo-€critus in Arabia nasci tradit, ignei coloris, et oportere €cum cameli fimo splenicis adalligari, inveniri utique in €nido Arabicarum alitum; et aliam eodem nomine ibi in €Leucopetra nasci, argentei coloris, radiantem; cum * * * contra lymphatum habenti[2b]2u[2s]2._Atizoen in India et €Persidis Acidane monte nasci, argenteo nitore fulgentem, €magnitudine trium digitorum, ad lenticulae figuram, odo-€ris iucundi, necessariam Magis regem constituentibus._ €Augit[2i]2s non alia videtur multis esse quam callaina. €@@Lapis amphidanes alio nomine chrysocolla appellatur, €nascens in Indiae parte, ubi formicae eruunt aurum, in €quo et invenitur auro similis, quadrata figura. adfirmatur @1 €natura eius quae magnetis esse, nisi quod augere quoque aurum traditur._Aphrodisiaca ex candido rufa est._ €Apsyctos septenis diebus calorem tenet excalefacta igni, €nigra ac ponderosa, distinguentibus eam venis rubentibus. €putant prodesse contra frigora._Aegyptillam Iacchus €intellegit per album sardae nigraque venis transeuntibus, €volgus autem nigra radice, caerulea facie. nomen a loco. @@Balanitae duo genera sunt, subviridis et Corinthii €aeris similitudine, illa a Copto, haec ab Trogodytica veniens, €medias secante flammea vena._Batrachitas quoque Coptos €mittit, unam ranae similem colore, alteram et venis, ter-€tiam rubetis e nigro._Baptes, mollis alioqui, odore €excellit._Beli oculus albicans pupillam cingit nigram €e medio aureo colore fulgentem et propter speciem sacra- @1 €tissimo Assyriorum deo dicatam. Belum autem aliam, €quam sic vocant, in Arbelis nasci Democritus tradit nucis iuglandis magnitudine, vitrea specie._Baroptenus €sive baripe, nigra sanguineis et albis nodis, adalligata €proicitur veluti portentosa._Botryitis alia nigra est, alia €pampinea, incipienti uvae similis._Bostrychitin Zoro-€astres crinibus mulierum similiorem vocat._Bucardia, €bubulo cordi similis, Babylone tantum nascitur._Bron-€tea, capiti testudinum, e tonitribus cadit, ut putant, restin-€guitque fulmine icta, si credimus._Boloe in Hibero €inveniuntur, glaebae similitudine. @@Cadmitis eadem est quae ostracitis vocatur, nisi @1 €quod hanc caeruleae interdum cingunt bullae._Callais €sappirum imitatur candidior et litoroso mari similis._ €Capnitis quibusdam videtur suum genus habere, pluribus €iaspidis fumidae, ut suo loco diximus._Cappadocia et €in Phrygia nascitur, ebori similis._Callaicam vocant e €turbido callaino. ferunt plures coniunctas semper in-veniri._Catochitis Corsicae lapis est, ceteris maior et €magis mirabilis, si vera traduntur, inpositam manum veluti €cummi retinens._Catoptritis in Cappadocia provenit €candore imaginem regerens._Cepitis sive cepolatitis €candida est, venarum coeuntibus lineis in unum._Cera-mitis testae colorem habet._Cinaediae inveniuntur in €cerebro piscis eiusdem nominis, candidae et oblongae €eventuque mirae, si modo est fides praesagire eas habitum €maris nubili vel tranquilli._Ceritis cerae similis est, @1 €circos accipitri, corsoides canitiae capitis, corallachates €curalio, aureis guttis distincta, corallis minio; gignitur in India et Syene._Crateritis inter chrysolithum et ele-€ctrum colorem habet, praedura natura._Crocallis ceras €repraesentat._Cyitis circa Copton nascitur candida et €videtur intus habere partum, qui sentiatur etiam crepitu. €_Chalcophonos nigra est, sed inlisa aeris tinnitum reddit, tragoedis, ut suadent, gestanda._Chelidoniae duorum €sunt generum, hirundinum colore, ex altera parte pur-€pureae, in alia purpura[2m]2 nigris interpellantibus maculis. €_Chelonia oculus est Indicae testudinis, vel portento-€sissima Magorum mendaciis. melle enim colluto ore in-€positam linguae futurorum divinationem praestare pro- @1 €mittunt XV luna et silente toto die, decrescente vero ante €ortum solis, ceteris diebus a prima in sextam horam._ €Sunt et chelonitides aliarum testudinum super[2f]2i[2cie]2i simi-€les, ex quibus ad tempestates sedandas multa vaticinantur, €eam vero, quae ex [2i]2is aureis guttis aspersa sit, cum scara-€baeo deiectam in aquam ferventem tempestates commovere. _Chloritis herbacei coloris est; eam in ventre mota-€cillae avis inveniri dicunt Magi congenitam ei et ferro €includi iubent ad quaedam prodigiosa moris sui._Choa-€spitis a flumine dicta est, ex viridi fulgoris aurei._ €Chrysolampsis in Aethiopia nascitur, pallida alias, sed €noctu ignea._Chrysopis aurum videtur esse._Cetio-€nides in Aeolide nunc Atarneo pago, quondam oppido, €nascuntur, multis coloribus tralucentes, alias vitreae, alias @1 €crystallinae, alias iaspidis, sed et sordidis tantus est nitor, €ut imagines reddant ceu specula. @@Daphnean Zoroastres morbis comitialibus de-€monstrat._Diadochos berullo similis est._Diphyes €duplex, candida ac nigra, mas ac femina, genitale utrius-€que sexus distinguente linea._Dionysias, nigra ac dura, €mixtis rubentibus maculis, ex aqua trita saporem vini facit et ebrietati resistere putatur._Draconitis sive €dracontia[2s]2 e cerebro fit draconum, sed nisi viventibus €absciso capite non gemmescit invidia animalis mori se €sentientis. [igitur dormientibus amputant]. Sotacus, qui €visam eam gemmam sibi apud regem scripsit, bigis vehi €quaerentes tradit et viso dracone spargere somni medica-€menta atque ita sopiti praecidere. esse candore tralucido, €nec postea poliri aut artem admittere. @@Encardia cognominatur enariste, in nigro colore @1 €effigie cordis eminente; altera eodem nomine viridi colore €cordis speciem, tertia nigrum cor ostendit, reliqua sui €parte candida._Enorchis candida est divisisque frag-€mentis testium effigiem repraesentat._Exhebenum €Zoroastres speciosam et candidam tradit, qua aurifices aurum poliant._Eryt[2h]2allis, cum sit candida, ad in-€clinationes rubescere videtur._Erotylos sive amphicomos €sive hieromnemon Democrito laudatur in argumentis €divinationum._Eumeces in Bactris nascitur, silici simi-€lis, et capiti supposita visa nocturna oraculi modo reddit. €_Eumitren Beli gemmam, sanctissimi deorum sui, As-€syrii observant, porracei coloris, superstitionibus gratam. _Eupetalos quattuor colores habet, caeruleum, igneum, €minii, mali._Eureos nucleo olivae similis est, striata €concharum modo, non adeo candida._Eurotias situ €videtur operire nigritiam._Eusebes ex eo lapide est, @1 €quo traditur in Tyro Herculis templo facta sedes, ex qua €pii facile surgebant._Epimelas fit, cum candida gemma €superne nigricat. @@Galaxian aliqui galactiten vocant, similem proxime €dictis, sed intercurrentibus sanguineis aut candidis venis. €_Galactitis ex uno colore lactis est. eandem leucogaeam €et leucographitim appellant et synechitim, in attritu lactis €suco ac sapore notabilem, in educatione nutricibus lactis €fecundam. infantium quoque collo adalligata salivam facere €traditur, in ore autem liquescere, eadem memoriam adimere. €mittunt eam Nilus et Achelous amnes. sunt qui smaragdum albis venis circumligatum galactiten vocent._Gallaica €argyrodamanti similis est, paulo sordidior; inveniuntur €iunctae binae ternaeque._Gassinnaden Medi mittunt, €coloris orobini, veluti floribus sparsam; nascitur et in €Arbelis. haec quoque gemma concipere dicitur et intra @1 €se partum fateri concussa, concipere autem trimenstri spatio._Glossopetra, linguae similis humanae, in terra þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨¥›¤‚non nasci dicitur, sed deficiente luna caelo decidere, seleno-€mantiae necessaria. quod ne credamus, promissi quoque €vanitas facit; ventos enim ea comprimi narrant._Gor-€gonia nihil aliud est quam curalium. nominis causa, quod €in duritiam lapidis mutatur emollitum in mari. hanc ful-€minibus et typhoni resistere adfirmant._Goniaeam eadem €vanitate inimicorum poenas efficere promittunt. @@Heliotropium nascitur in Aethiopia, Africa, Cypro, €porraceo colore, sanguineis venis distincta. causa nominis, €quoniam deiecta in vas aquae, fulgore solis accidente, re-€percussu sanguineo mutat [2e]2u[2m]2, maxime Aethiopica. eadem €extra aquam speculi modo solem accipit deprenditque de-€fectus, subeuntem lunam ostendens. Magorum inpudentiae @1 €vel manifestissimum in hac quoque exemplum est, quoniam €admixta herba heliotropio, quibusdam additis precationibus, gerentem conspici negent._Hephaestitis quoque speculi €naturam habet in reddendis imaginibus, quamquam rutila. €experimentum est, si statim addita fervens aqua refrigerata €sit aut si in sole adposita aridam materiam statim accen-€dat. nascitur in Coryco._Hermu aedoeon ex argumento €virilitatis in candida gemma vel nigra, aliquando et pallida, ambiente circulo coloris aurei appellatur._Hexeconta-€lithos, in parva magnitudine multicolor [hoc sibi nomen €adoptavit], reperitur in Trogodytice._Hieracitis alternat €tota miluinis nigrisque veluti plumis._Hammitis ovis €piscium similis est, et alia velut e nitro composita, prae-€dura alioqui._Hammonis cornu inter sacratissimas €Aethiopiae, aureo colore arietini cornus effigiem reddens, @1 promittitur praedivina somnia repraesentare._Hor-€miscion inter gratissimas aspicitur ex igneo colore radians €auro [portante secum in extremitatibus candidam lucem]. €_Hyaeniae, ex oculis hyaenae [2l]2a[2p]2ide[2s]2, * * * inveniri €dicuntur et, si credimus, linguae hominis subditi futura praecinere._Haematitis in Aethiopia quidem princi-€palis est, sed et in Arabia et in Africa invenitur, sangui-€neo colore, non omittend[2is]2 promissis ad coarguendas €Magorum insidias. Zachalias Babylonius in [2i]2is libris, €quos scripsit ad regem Mithridatem, gemmis humana fata €adtribuens hanc, non contentus oculorum et iocineris €medicina decorasse, a rege etiam aliquid petituris dedit, €eandem litibus iudiciisque interposuit, in proeliis etiam €exangui salutare[2m]2 pronuntiavit. est et alia eiusdem generis, @1 €quae vocatur menui, ab aliis xuthos. ita appellant Graeci €e fulvo candicantes. @@Idaei dactyli in Creta ferreo colore pollicem €humanum exprimunt._Icterias cuti mali luridae similis €et ideo salubris existimata contra regios morbos. est et €alia eodem nomine lividior, tertia folio similis, prioribus €latior et paene sine pondere, venis luridis, quartum genus €in eodem colore nigriore luridis venis discurrentibus._ €Iovis gemma candida est, non ponderosa, tenera. hanc €et drosolithon appellant._Indicae gentium suarum habent €nomen, subrufo colore, sed in attritu purpureo sudore €manant. alia eodem nomine candida, pulvereo aspectu._ €Ion apud Indos violacea est; rarum ut saturo colore luceat. @@Lepidotis squamas piscium variis coloribus imi-€tatur, Lesbias glaebas, patriae habens nomen; invenitur @1 €tamen et in India._Leucophthalmos, rutila alias, oculi €speciem candidam nigramque continet._Leucopoecilos €candorem minii guttis ex auro distinguit._Libanochrus turis similitudinem ostendit et mellis sucum._Limo-€niatis eadem videtur quae smaragdos._De liparea hoc €tantum traditur, suffita ea omnes bestias evocari._ €Lysimachos, Rhodio marmori similis auratis venis, politur €ex maiore amplitudine in angustias, ut inutilia exterantur. €_Leucochrysos fit e chrysolitho interalbicante. @@Memnonia qualis sit, non traditur._Media €nigra est, ab Media illa fabulosa inventa; habet venas €aurei coloris, sudorem reddit croci, saporem vini._ €Meconitis papavera exprimit._Mithrax e Persis venit €et Rubri maris montibus, multicolor ac contra solem varie €refulgens._Morochthos, colore porracea, lacte sudat._ @1 €Mormorion ab India nigerrimo colore tralucet, vocatur et €promnion, cum in ea miscetur et carbunculi color, Alexan-€drion, ubi vero sardae, Cyprium. nascitur et in Tyro et €in Galatia; Xenocrates et sub Alpibus nasci tradit. hae €sunt gemmae, quae ad ectypas scalpturas aptantur._ Myrrhitis murrae colorem habet faciemque minime gem-€mae, odorem unguenti, attrita etiam nardi._Myrmecias €nigra habet eminentia simili[2a]2 verrucis, myrsinitis melleum €colorem, odorem myr[2ti]2._Mesoleucos [2f]2it mediam gem-€mam candido distinguente limbo, mesomelas nigra vena €quemlibet colorem secante per medium. @@Nasamonitis sanguinea est nigris venis._Ne-€britis, Libero patri sacra, nomen traxit a nebridum simili- @1 €tudine; alia e nigro generis eiusdem._Nipparene urbis €et gentis Persicae habet nomen, similis hippopotami €dentibus. @@Oica barbari nominis e nigro et fulvo viridique €et candido placet._Ombria, quam alii notiam vocant, €sicut et ceraunia et brontea, cadere cum imbribus et €fulminibus dicitur eundemque effectum habere; praeterea €hac in aras addita libamenta non amburi._Onocardia €cocco similis est, neque aliud de ea traditur._Oritis €globosa specie a quibusdam et sideritis vocatur, ignes non sentiens._Ostracias sive ostracitis est testacea, durior €ceramit[2id]2e, achat[2a]2e similis, nisi quod illa politura pingue-€scit. huic tanta duritia inest, ut fragmentis eius aliae €gemmae scalpantur._Ostritidi ostrea a similitudine @1 €nomen dedere._Ophicardelon barbari vocant, nigrum €colorem binis lineis albis includentibus._De opsiano €lapide diximus priore libro. inveniuntur et gemmae €eodem nomine ac colore non solum in Aethiopia Indiaque, €sed etiam in Samnio et, ut aliqui putant, in Hispania €litoribus eius oceani. @@Panchrus fere ex omnibus coloribus constat._ €Pangonus non longior digito, ne crystallus videatur, numero €plurium angulorum facit._Paneros qualis sit, a Metro-€doro non dicitur, sed carmen Timaridis reginae in eam, €dicatum Veneri, non inelegans ponit, ex quo intellegitur €adiutam fecunditatem. hanc quidam pane[2r]2aston vocant._ Ponticarum plura sunt genera: est stellata nunc sangui-€neis, nunc auratis guttis, quae inter sacras habetur. alia €pro stellis eiusdem coloris lineas habet, alia montium €convalliumque effigies._Phloginos, quam et chrysitim €vocant, ochrae Atticae adsimulata, invenitur in Aegypto._ @1 Phoenicitis ex balani similitudine appellatur, phycitis algae. €_Perileucos fit ab oris gemmae ad radicem usque albo €descendente._Paean[2i]2tides, quas quidam g[2a]2eanidas vocant, €praegnantes fieri et parere dicuntur mederique parturien-€tibus. natalis [2i]2is in Macedonia iuxta monimentum Tiresiae, €species aquae glaciatae. @@Solis gemma candida est, ad speciem sideris €in orbem fulgentis spargens radios._Sagdam Chaldaei €vocant et adhaerentem, ut ferunt, navibus inveniunt, pra-€sini coloris._Samothraca insula dat sui nominis, nigram €ac sine pondere, similem ligno._Sauritim in ventre €viridis lacertae harundine dissecto inveniri tradunt._ €Sarcitis bubulas carnes repraesentat._Selenitis ex can-€dido tralucet melleo fulgore imaginem lunae continens, €redditque ea in dies singulos crescentis minuentisque @1 €sideris speciem, si verum est. nasci putatur in Arabia. _Sideritis ferro similis est; male[2f]2i[2c]2io inlata aliquis €discordiam facit. nascitur in Aethiopia. sideropoecilos ex €ea fit variantibus guttis._Spongitis nomen suum re-€praesentat._Synodontitis e cerebro piscium est, qui €synodontes vocantur._Syrti[2ti]2des in litore Syrtium, iam €quidem et Lucaniae, inveniuntur, e melleo colore croco €refulgentes, intus autem stellas continent languidas._ €Syringitis stipulae internodio similis perpetua fistula €cavatur. @@Trichrus ex Africa venit, nigra, sed tres sucos €reddit, ab radice nigrum, medio sanguineum, summo €ochrum._Thelyrrhizos, cinerei coloris aut rufi, candidis @1 €radicibus spectatur._Thelycardios colore * * * cordis €Persas, apud quos gignitur, magnopere delectat; mucul €[2e]2am appellant._Thracia trium generum est, li[2v]2ida aut þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨¥›¸pallidior, in tertio guttis sanguineis._Tephritis lunae €novae speciem habet curvatae in cornua, quamvis in €colore cineris._Tecolithos oleae nucleus videtur, neque €est ei gemmae honos, sed lingentium calculos frangit €pellitque. €@@Veneris crines nigerrimi nitoris continent in se €speciem rufi crinis._Veientana Italica gemma est, Veis €reperta, nigram materiam distinguente limite albo. @@Zathenen in Media nasci Democritus tradit €electri colore et, si quis terat in vino palmeo et croco, €cerae modo lentescere odore magnae suavitatis._Z[2a]2mi- @1 €lampis in Euphrate nascitur, Proconnesio marmori similis, €medio colore glauco._Zoraniscaeos in Indo flumine €Magorum gemma narratur, neque aliud amplius de ea. @@Est etiamnum alia distinctio, quam equidem €fecerim subinde variata expositione, siquidem a membris €corporis habent nomina: hepatitis a iocinere, steatitis €singulorum animalium adipe numerosa, Adadu nep[2h]2ros €[2sive]2 renes, eiusdem oculus, digitus; deus et hic colitur €a Syris. triophthalmos in onyc[2h]2e nascitur tres hominis €oculos simul exprimens. @@Ab animalibus cognominantur: carcinias marini €cancri colore, echitis viperae, scorpitis scorpionis aut €colore aut effigie, scaritis scari piscis, triglitis mulli, €aegophthalmos caprino oculo, item alia suillo, et a gruis @1 €collo geranitis, hieracitis ab accipitris, ae+titis [2a]2 colore €aquilae candicante cauda. myrmecitis innatam formicae €repentis effigiem habet, scarabaeorum cantharias. lyco-€phthalmos quattuor colorum est, rutil[2a]2, sanguinea; media €nigrum candido cingit, ut luporum oculi. taos [2p]2a[2v]2oni €est similis, itemque aspidi quam vocari timictoniam in-€venio. @@Rerum similitudo est in ammochryso velut auro €harenis mixto, cenchrite sparsis milii granis, dryite truncis €arborum; haec et ligni modo ardet. cissitis in candido €perlucet hederae foliis, quae totam tenent narcissitim venis @1 €etiam [2c]2e[2t]2era distinctam. cyamias nigra est, sed fracta ex €se fabae similitudinem parit. pyren ab olivae nucleo dicta €est; huic aliquando inesse piscium spinae videntur; [2ph]2oeni-citis ut balanus._Chalazias grandinum et candorem et €figuram habet, adamantinae duritiae, ut narrent in ignes €etiam additae manere suum frigus. pyritis nigra quidem €est, sed attritu digitos adurit. polyzonos [in nigro] multis €distincta lineis candicat, astrapaea [in candido aut cyaneo] €discurrentibus in medio fulminis radiis. in phlogitide intus €flamma videtur ardere, quae non exeat, in anthracitide @1 scintillae discurrere._Enhygros semper rotunditatis €absolutae in candore leni est; ad motum fluctuatur intus €in ea, ut in ovis, liquor._Polythrix in viridi capilla-€turam ostendit, sed defluvia comarum facere dicitur. sunt et a leonis pelle et a pantherae nominatae._Colos €appellavit drosolithum herbaceus, melichrum melleus, cuius €plura genera, melich[2l]2orum geminus, parte flavus, parte €melleus, crocian croci, polian canitie[2i]2 similitudinem quan-€dam spargen[2s]2 e nigro, spartopolian rarior. rhoditis rosae @1 €est, melitis mali coloris, chalcitis aeris, sycitis fici, bos[2t]2ry-€c[2h]2itis in nigro ramosa candidis vel sanguineis frondibus, €che[2rn]2itis velut in petra candidis manibus inter se com-plexis._Anancitide in hydromantia dicunt evocari ima-€gines deorum, synochitide teneri umbras inferum evocatas, €dendritide alba defossa sub arbore, quae caedatur, securium €aciem non hebetari._Sunt et multo plures magisque €monstrificae, quibus barbara dedere nomina confessi lapides €esse, non gemmas. nobis satis erit in his coarguisse dira €mendacia Magorum. @@Gemmae nascuntur et repente novae ac €sine nominibus, sicut olim in metallis aurariis Lampsaci €unam inventam, quae propter pulchritudinem Alexandro regi missa sit, auctor est Theophrastus. cochlides, @1 €qu[2a]2e nunc volgatissimae, fiunt verius quam nascuntur, in €Arabia repertis ingentibus glaebis, quae melle excoqui €tradunt septenis diebus noctibusque sine intermissione: €ita omni terreno vitiosoque decusso purgatam puramque €glaebam artificum ingenio varie disti[2ng]2ui venas ductusque €macularum quam maxime vendibili ratione spectantium, €quondamque tantae magnitudinis factas, ut equis regum in oriente frontalia ac pro phaleris pensilia facerent. et €alias omnes gemmae mellis decoctu nitescunt, praecipue €Corsici in omni alio usu acrimonia abhorrentis. quae €variae sunt, et ad unitatem excidere calliditati ingeniorum €contingit, utqu[2e e]2aed[2e]2m nomen usitatum non habeant, €physis appellant velut ipsius naturae admirationem in iis €venditantes. €@@Cum finis nominum non sit_quae persequi non €equidem cogito, innumera et Graeca vanitate_, indicatis @1 €nobilibus gemmis, immo vero etiam plebeis, rariorum €genera digna dictu distinxisse satis erit. illud modo me-€minisse conveniet, increscentibus varie maculis atque ver-€rucis linearumque interveniente multiplici ductu et colore €saepius mutari nomina in eadem plerumque materia. @@Nunc communiter ad omnium gemmarum ob-€servationem pertinentia dicemus opiniones secuti auctorum. €@@Cavae aut extuberantes viliores videntur aequalibus. €figura oblonga maxime probatur, deinde quae vocatur €lenticula, postea epipedos et rotunda, angulosis autem €minima gratia. @@Veras a falsis discernere magna difficultas, quippe cum €inventum sit ex veris generis alterius in aliud falsas tra-€ducere, ut sardonyches e ternis glutinentur gemmis ita, €ut deprehendi ars non possit, aliunde nigro, aliunde €candido, aliunde minio sumptis, omnibus in suo genere €probatissimis. quin immo etiam exstant commentarii @1 €auctorum_quos non equidem demonstrabo_, quibus €modis ex crystallo smaragdum tinguant aliasque tralu-€centes, sardonyc[2h]2em e sarda, item ceteras ex aliis; neque enim est ulla fraus vitae lucrosior. nos contra €rationem deprendendi falsas demonstrabimus, quando etiam €luxuriam adversus fraudes muniri deceat. igitur praeter €illa, quae in principatu cuiusque generis privatim diximus, €tralucentes matutino probari censent aut, si necesse est, in quartam horam; postea vetant. experimenta pluribus €modis constant: primum pondere, graviores enim sunt €verae; dein frigore, eaedem namque in ore gelidiores €sentiuntur; post haec corpore. fictic[2i]2is pusula e profundo €apparet, scabritia in cute et capillamenta, fulgoris in-€constantia, priusquam ad oculos perveniat, desinens nitor. [2de]2cussi fragmenti, quod in lamina ferrea uratur, effica- @1 €cissimum experimentum excusate mangones gemmarum €recusant, similiter et limae probationem. obsianae frag-€menta veras gemmas non scari[2ph]2ant, in fictic[2i]2is scari-€[2ph]2atio omnis candicat. iam tanta differentia est, ut aliae €ferro scalpi non possint, aliae non nisi retuso, omnes €autem adamante. plurimum vero in [2i]2is terebrarum pro-€ficit fervor. €@@Gemmiferi amnes sunt Acesinus et Ganges, terrarum autem omnium maxime India. etenim peractis omni-€bus naturae operibus discrimen quoddam rerum ipsarum €atque terrarum facere conveniet. €@@Ergo in toto orbe, quacumque caeli convexitas vergit, €pulcherrima omnium est i[2is]2 rebus, quae merito princi-€patum naturae optinent, Italia, rectrix parensque mundi €altera, viris feminis, ducibus militibus, servitiis, artium €praestantia, ingeniorum claritatibus, iam situ ac salubritate €caeli atque temperie, accessu cunctarum gentium facili, €portuosis litoribus, benigno ventorum adflatu. quod con- @1 €tingit positione procurrentis in partem utilissimam et inter €ortus occasusque mediam, aquarum copia, nemorum salu-€britate, montium articulis, ferorum animalium innocentia, soli fertilitate, pabuli ubertate. quidquid est quo carere €vita non debeat, nusquam est praestantius: fruges, vinum, €oleum, vellera, lina, vestes, iuvenci. ne equos quidem in €trigariis ullos vernaculis praeferunt. metallis auri, argenti, €aeris, ferri, quamdiu licuit exercere, nullis cessit terris €et nunc intra se gravida pro omni dote varios sucos et frugum pomorumque sapores fundit. ab ea exceptis Indiae €fabulosis proximam equidem duxerim Hispaniam quacum-€que ambitur mari, quamquam squalidam ex parte, verum, þ¹·¸ÿï°°±ÿï‚ÎáôÿïƒÐìéîÓåîÿ¨¥›Ë„ubi gignit, f[2er]2acem frugum, olei, vini, equorum [2met]2al-€[2l]2orumque omnium generum, ad haec pari Gallia. verum €desertis [2s]2uis sparto vincit Hispania et lapide speculari, €pigmentorum etiam deliciis, laborum excitatione, ser-€vorum exercitio, corporum humanorum duritia, vehemen-€tia cordis. @@Rerum autem ipsarum maximum est pretium in €mari nascentium margaritis; extra tellurem crystallis, intra €adamanti, smaragdis, gemmis, myrrinis; e terra vero ex-€euntibus in cocco, lasere, in fronde nardo, Sericis vestibus, @1 €in arbore citro, in frutice cinnamo, casia, amomo, arboris €aut fruticis suco in sucino, opobalsamo, murra, ture, in €radicibus costo; ex iis, quae spirare convenit, animalibus €in terra maximum dentibus ele[2ph]2antorum, in mari testu-€dinum cortici; in tergore pellibus, quas Seres inficiunt, €et Arabiae caprarum villo, quod la[2da]2num vocavimus; ex €[2i]2is, quae terrena et maris, conchyliis, purpura[2e]2. volucrum €naturae praeter conos bellic[2o]2s et Commagenum anserum €adipem nullum adnotatur insigne. non praetereundum est €auro, circa quod omnes mortales insaniunt, de[2cu]2mum vix €esse in pretio locum, argento vero, quo aurum emitur, €paene vicensimum. @@Salve, parens rerum omnium Natura, teque nobis Qui-€ritium solis celebratam esse numeris omnibus tuis fave. ï°°²ÿï‚ÄõâÓåòíÿïƒÐìéîÓåîÿ‘ôÿ@@@@{1LIBER I}1 ïãÐòéóã® ¦³Ç̦ ²®²³³Ëÿáú'aper apri', cuius femininum veteres protule-€runt 'apra'. ïãÐòéóã® ¦³Ç̦ ²®²¶²Ëÿâú'hic angiportus' et 'hoc angiportum, huius an-€giporti'. ïãÃèáò® ¦³Ç̦ ±®±°µËÿãú'[2caerula]2 purpureis gemmavit pampinus uvis', cuius move-€remur . . . auctoritate, si quicquam €eo carmine puerilius dixisset. ïãÃèáò® ¦³Ç̦ ±®·±Ëÿäú'balteus' . . . €masculino genere vinculum signi-€ficare, neutro autem lora ad ligandum apta. ôÿïãÿ@@@@{1LIBER II}1 ïãÃèáò® ¦³Ç̦ ±®·±Ëÿåú'clipeus' . . . indistincto ge-€nere . . . sed littera differre, ut pugnatorium €per 'i' 'clipeum' dicamus . . . €imaginem vero per 'u'. ïãÃèáò® ¦³Ç̦ ±®¸¸Ëÿæú'ver-€ticem' immanem vim impetus habere, ut €'ingens a vertice pontus'; 'vorticem' vero cir-€cumactionem undae esse, ut 'et ra-€pidus vorat aequore vortex'. ïãÐòéóã® ¦³Ç̦ ²®µ¹´Ëÿçúnoluimus 'cum me' et 'cum te' €dicere, ne eadem computatione adiungendum €esset 'cum nobis', sed potius 'mecum' et 'te-€cum' et 'nobiscum' diximus, 'cum' praeposi-€tione, quae facit obscenum, assidue postpo-€sita. antiqui tamen absque observatione natu-€rali ordine haec protulisse inveniuntur. nulla €tamen monosyllaba praepositio anastrophen pa-€titur nisi ea, et fortassis ideo enclitici vice €fungitur, quia enclitica monosyllaba sunt: €'que', 've', 'ne'. ïãÐòéóã® ¦³Ç̦ ²®²¹Ëÿèúˆ'l' triplicem . . . sonum habet: exilem, €quando geminatur secundo loco posita, ut 'ille', €'Metellus'; plenum, quando finit nomina vel sylla-€bas et quando aliquam habet ante se in eadem €syllaba consonantem, ut 'sol', 'silva', 'flavus', 'clarus'; €medium in aliis, ut 'lectum', 'lectus'. ïãÐïíð® ¦³Ã® áòô® Äïî® Ç̦ µ®±¸µËÿèú‰'mille' €non debemus aliter dicere nisi per geminum €'l'. €. . . in numero plurali unum 'l' ponere debemus €et dicere 'milia', ut est 'milia multa €daret leto'. ïãÐïíð® ¦³Ã® áòô® Äïî® Ç̦ µ®±·²ËÿèúŠ'mille' . . . in numero sin-€gulari duplici 'l' scribitur et non declinatur; €in numero plurali unum 'l' habet et declinatur, €'milia milium milibus'. ïãÐòéóã® ¦³Ç̦ ²®²¹Ëÿèú‹'nunquis', 'nun-€quam', 'anceps' pro 'amceps'. ˜ïãÃèáò® ¦³Ç̦ ±®±³°ËÿèúŒ'fros' sine 'n' littera, ne faciat . . . €'frontis', quasi non dicatur nisi 'frons' $TO\ ME/-€$TWPON& . . . quoniam antea cum 'u' €non recipiebat 'n', sed nec cum [2'u']2 vertet in €'o'. Varro rerum rusticarum libro I 'ulmos €et populos, unde est fros', idem antiquitatum Romano-€rum libro XV 'fros faenum messis'. ôÿïãÿ@@@@{1LIBER III}1 ïãÇòåç® Ôõò® ¦³ö® ðáôò® É ðò榮ÿèú'vitas' antiqui cuiuscumque nostrum dixerunt, €sed grammatici pluralem numerum non puta-€verunt habere 'vitam'. ïãÓåòö® ¦³Á®¦ ´®¹ÿèúŽinsomniam ôÿïãÿ@@@@{1LIBER V}1 ïãÃèáò® ¦³Ç̦ ±®·¹Ëÿèú[2esse quid]2em €rationem per duo 'i' scribendi, sed multa iam €consuetudine superari. ôÿïãÿ@@@@{1LIBER VI}1 ïãÃèáò® ¦³Ç̦ ±®±²°Ëÿèúquod cum ratione dictum esse mon-€strabis . . . quod no-€mina quaecumque genetivo singulari 'is' syl-€laba finiuntur, exceptis his quae similiter fa-€ciunt nominativo, oportet ablativo singulari €'e' littera terminari, 'a prudente', 'ab homine'. €quod si adicias aliquid . . . per €'i' debet dici, 'a prudenti consilio'. èú‘'Agile', 'ab [2hoc]2 Agile', si de persona dica-€tur, ita debet; quod si rem significat, 'ab hoc €agili' dici debet. ïãÃèáò® ¦³Ç̦ ±®±´²Ëÿèú’si de qua ludimus . . . me-€rito 'e' littera claudi debet. itaque et 'ab hac €. . . summa rude' dici debet. ïãÃèáò® ¦³Ç̦ ±®±´³Ëÿèú“ablativus 'ab hac rude summa', '[2a]2 rudi ho-€mine', 'a rudi animo', 'a rudi consilio'. ïãÃèáò® ¦³Ç̦ ±®±²²Ëÿèú”omnium nominum quae sunt neutri generis et €in 'e' terminantur . . . Caesarem €scisse eosdem esse ablativos quales sunt da-€tivi singulares. ïãÃèáò® ¦³Ç̦ ±®±²°Ëÿèú•'agreste' . . . €in animali . . . significatione. ïãÃèáò® ¦³Ç̦ ±®±²±Ëÿèú–'aux[2iliare' per 'e']2, 'ab hoc auxiliare' ho-€mine. ïãÃèáò® ¦³Ç̦ ±®±´¶Ëÿèú—'venali' per 'i', non etiam per 'e' ablativus est €finiendus, quoniam et de homine . . . €dicimus et de negotio. ïãÃèáò® ¦³Ç̦ ±®±²µËÿèú˜'constante'. cum cognomen erit, hoc velut eius €modi 'a praesente' 'innocente' 'sapiente' 'ni-€tente' 'prudente' '[2clem]2ente' dicemus . . . €nec interest 'ens' an 'ans' nominativo €singulari claudantur. ïãÃèáò® ¦³Ç̦ ±®±²¶Ëÿèú™'diligente'. Verrius Flaccus . . . €eorum nominum quae 'ns' finiuntur casu €nominativo ablativus in 'e' derigendus est. ïãÃèáò® ¦³Ç̦ ±®±³³Ëÿèúšinpotente ïãÃèáò® ¦³Ç̦ ±®±³¸Ëÿèú›nobile èúœ[2anti-€quo]2s tamen . . . per 'i' locutos, quippe fastos €omnes et libros 'a Fulvio Nobiliori' scriptum €rettulisse. ïãÃèáò® ¦³Ç̦ ±®±²²Ëÿèúab antiquis, quos Varro repre-€hendit, observatio omnis illa damnata est, non €quidem in totum. dicimus enim . . . 'ab hoc €canali' 'siti' 'tussi' 'febri'. maiore tamen ex €parte forma mutata est: 'ab hoc' enim 'cane' €'orbe' 'carbone' 'turre' 'falce' 'igne' 'veste' €'fine' 'monte' 'fonte' 'ponte' 'strigile' 'te-€gete' 'ave' 'asse' 'axe' 'nave' 'classe' dicimus. €ac ne illa quidem ratio recepta est quam C. Cae-€sar ponit in femininis ut 'puppi' €'resti' 'pelvi'; hoc enim modo et 'ab hoc cani' €dicemus et 'ab hoc iuv[2eni]2'. ïãÃèáò® ¦³Ç̦ ±®±´²Ëÿèúžrure ordinatum arbustum. ïãÃèáò® ¦³Ç̦ ±®¶±ËÿèúŸ'a mare €operta oppida' . . . €'ab Erythro mare orti' €. . . 'in mare aquam frigidam oriri'. ïãÃèáò® ¦³Ç̦ ±®±³¹Ëÿèú quia consuetudo melior . . . quam €faciat 'ex orbe', non sine ratione, quam [2in]2 €nomine 'rure' diximus. ïãÃèáò® ¦³Ç̦ ±®±²·Ëÿèú¡Bibaculus 'duplici' inquit €'toga involutus', non 'duplice'. unde quidam €errant qui 'x' littera nominativo singulari fi-€nita nomina ablativo 'e' tantum modo putant €claudi, cum 'mendaci animo' et 'artifici in-€genio' et 'salaci [2homine]2' et 'a minaci pro-€posito' et 'ab atroci facto', [2et]2 'atroci vul-€tu' . . . recte dicamus. ïãÃèáò® ¦³Ç̦ ±®±³¹Ëÿèú¢olivo et oxo putat fieri. ïãÐïíð® ¦³Ã® áòô® Äïî® Ç̦ µ®±¹³Ëÿèú£quoniam nominativus sin-€gularis non debet esse 'iuger', sed 'hoc iuge-€rum'. ïãÃèáò® ¦³Ç̦ ±®±²²Ëÿèú¤dativo et ablativo pari iure fun-€guntur. ïãÃèáò® ¦³Ç̦ ±®±³³Ëÿèú¥C. Caesarem €dedisse praeceptum, quod neutra no-€mina 'ar' nominativo clausa per 'i' dativum €ablativumque singulares ostendant; 'iubar' ta-€men ab hac regula dissidere. ïãÃèáò® ¦³Ç̦ ±®±±¹Ëÿèú¦'animal', non 'animale'. ïãÃèáò® ¦³Ç̦ ±®±±¸Ëÿèú§aequinoctium autumnal. èú¨nomina quaedam sunt principalia . . . €facientia . . . ex quibus posses-€siva nascuntur . . . patiendi. èú©quod vero €patitur ac tenet aquam 'aquale', ut 'equile' €'sedile' 'monile'. ïãÃèáò® ¦³Ç̦ ±®±³µËÿèúªsi €'r' littera praecesserit in quacumque syllaba, €sequi debet 'l', ut 'augurale'. contra si 'l' prae-€cesserit, sequi debet 'r', ut 'molare'. ïãÃèáò® ¦³Ç̦ ±®±±¸Ëÿèú«'aqualium' . . . 'aquarium' . . . €ut 'laterale laterarium', 'scutale €scutarium', et 'manuale saxum, manuarium vas' . . . €'aqualis aquarium'. þ¹·¸ÿï°°²ÿï‚ÄõâÓåòíÿïƒÐìéîÓåîÿ˜­ïãÃèáò® ¦³Ç̦ ±®±³¹Ëÿèú¬'oscen' augurum consuetudo dicit; Cicero ta-€men . . . de auguriis et hic 'osci-€nis' dixit. ï㦳Æòáç® Âïâéåîóéá Ç̦ µ®µ¶°Ëÿèú­'hic salis' €'ab hoc sali'. ïãÃèáò® ¦³Ç̦ ±®±³¶Ëÿèú®'hic mugil' . . . €ut 'pugil' et 'vigil'. ablativo enim sin-€gulari detracta postrema vocali qualem opor-€teat nominativum singularem esse dinosces, ut €'ab hoc consule'. 'mugilum' an 'mugilium'? ut €'vigilum' et 'pugilum', 'mugilum' quoque dici €putato. ïãÃèáò® ¦³Ç̦ ±®±³µËÿèú¯quoniam quae nec conlationem recipiunt, nec €in neutri generis cadunt formam . . . €non in 'is' casu nominativo numero €singulari, sed in 'r' debent vocis exitum du-€cere. ïãÃèáò® ¦³Ç̦ ±®±±´Ëÿèú°'alacris', licet consuetudo . . . €'alacer' dicat, ut 'equester ordo'. nam €et 'haec alacria' ut 'equestria' possunt neutro €dici. quia tamen superlationem non capit, ut €'acerrimus', dici non debet 'alacer'. ïãÃèáò® ¦³Ç̦ ±®±´·Ëÿèú±'volucris' non 'volucer', sed ut 'equester'. ïãÃèáò® ¦³Ç̦ ±®±³³Ëÿèú²ibes . . . antiquorum . . . €regula, quoniam quae 'is' nominativo singu-€lari sunt terminata in 'es' plurali nominativo €clauduntur. ïãÃèáò® ¦³Ç̦ ±®±²¹Ëÿèú³'febrim' ut 'tussim' 'sitim' . . . exceptis €his tribus cetera accusativo in 'em' exeunt. ïãÃèáò® ¦³Ç̦ ±®±´µËÿèú´[2nec]2 'Titanas' . . . nec 'paeanas' accu-€sativo . . . recte dicimus. nullum enim no-€men accusativo plurali in 'as' venit nisi quod €nominativo plurali in 'ae' sonabit. ïãÃèáò® ¦³Ç̦ ±®±²¹Ëÿèúµquorum nominum genetivi pluralis ante €'um' syllabam 'i' litteram merebuntur, accusa-€tivus . . . per 'eis' loquetur, 'montium €monteis'; licet Varro exem-€plis hanc regulam confutare temptarit istius €modi: 'falcium falces' non 'falceis' facit, nec €'has merceis', nec 'hos axeis' 'lintreis' 'ven-€treis' 'stirpeis' 'urbeis' 'corbeis' 'vecteis' 'i-€nerteis'. et tamen manus dat praemissae re-€gulae ridicule, ut, exceptis his nominibus, va-€leat regula. ïãÃèáò® ¦³Ç̦ ±®±³·Ëÿèú¶'omnes' . . . posse dici accusativo, ut 'ca-€nes', quando genetivus pluralis 'horum canum' €ante 'um' 'i' non habet. ïãÃèáò® ¦³Ç̦ ±®±²¹Ëÿèú·funes ïãÃèáò® ¦³Ç̦ ±®±³°Ëÿèú¸facilioreis . . . €sanctioreis. ïãÃèáò® ¦³Ç̦ ±®±³·Ëÿèú¹maioreis ïãÃèáò® ¦³Ç̦ ±®±²°Ëÿèúº'a' finita no-€mina singulari nominativo veteres casu gene-€tivo 'as' syllaba declinabant, ut 'Maia Maias'. €nam et Sisenna in-€quit eum qui diceret 'pater familiae', 'patrum €familiarum' oportere dicere. itaque, 'patrum €familiarum' [2cum]2 consuetudinis taedium re-€spuerit, et [2pater familias]2 dicere perseve-€ratum est. ïãÃèáò® ¦³Ç̦ ±®±´³Ëÿèú»nomina semper pluralia, si ante novissimam 'a' €litteram 'i' habebunt, deposita 'a' et adsumpta €'um' facere genetivos plurales, velut 'Libe-€ralia' 'Floralia' 'Liberalium' 'Floralium'; si €autem ante 'a' 'i' non habebunt, in 'rum' fa-€ciant necesse est genetivum. itaque 'exta' 'ca-€stra' 'extorum' 'castrorumque' faciunt. ïãÃèáò® ¦³Ç̦ ±®µµËÿèú¼anforum ïãÃèáò® ¦³Ç̦ ±®±²¹Ëÿèú½'fabrum' . . . 'fabrorum'; . . . hoc €recte . . . usus, et 'sestertium' . . . tot milia: €M. Scaurus contra Brutum de pecuniis repe-€tundis 'praefecti fabrum'. ïãÃèáò® ¦³Ç̦ ±®±³·Ëÿèú¾pro 'murium' . . . €quoniam non ut 'fures furum' et 'augurum' et €'celerum' dicimus, ita quoque 'murum' censere €debemus. quaecumque enim 'r' littera nomi-€nativo singulari sunt terminata, oportet ea ge-€netivo plurali 'um' non 'ium' recipere debere. ïãÃèáò® ¦³Ç̦ ±®±´±Ëÿèú¿'partum' . . . sed consuetudo . . . ut 'prae-€gnatium' 'optimatium'. ïãÃèáò® ¦³Ç̦ ±®±´²ËÿèúÀ'retium' non 'retum', quoniam . . . €genetivus numquam pauciores syl-€labas habet quam nominativus. ïãÃèáò® ¦³Ç̦ ±®±²²ËÿèúÁ'Aurelii' genetivus non tantum crescit cum no-€minativo, sed ut par sit dativo casui. ïãÃèáò® ¦³Ç̦ ±®±²´ËÿèúÂ'cervicium' . . . exceptis mono-€syllabis cetera 'x' finita nomina seu vocabula €absque communibus genetivo plurali quamquam €ante 'um' 'i' non recipiunt, ut 'fruticum' 'pae-€licum'; 'radix' tamen, ut 'cervix', 'radicium' €facit. ïãÃèáò® ¦³Ç̦ ±®±´¶ËÿèúÃ'volucrium' Cicero . . . €nec non et Fabianus . . . 'vo-€lucrum' Maecenas . . . et consuetudo. ïãÃèáò® ¦³Ç̦ ±®±³¸ËÿèúÄ'paren-€tum tuorum' . . . alias poetarum vicem, €qui regulam satis idoneam sopierunt. ïãÃèáò® ¦³Ç̦ ±®±²²ËÿèúÅquantum amantum in Attica est. ïãÃèáò® ¦³Ç̦ ±®±´´ËÿèúÆ'Turbo Turbonis', si proprium sit hominis no-€men; 'turbinis', si procellam voluerimus expri-€mere, aut in eo . . . qui est in lusu pue-€rorum. ïãÃèáò® ¦³Ç̦ ±®±´µËÿèúÇ'Tanaidis' Varro . . . €non 'huius Tanais' ut 'Tiberis'. ïãÃèáò® ¦³Ç̦ ±®±´³ËÿèúÈ'senatuis' ut 'fluctuis'. ita genetivum . . . €declinabant, ut C. Fannius cos. €. . . 'senatuis consulta'. ïãÃèáò® ¦³Ç̦ ±®±²³ËÿèúÉ'es' numero plurali finita nomina da-€tivo 'bus' recipiunt. ïãÃèáò® ¦³Ç̦ ±®±²¹ËÿèúÊ'filiabus' in testamentis ob discrimen sexus. ïãÃèáò® ¦³Ç̦ ±®±³´ËÿèúËhis 'iugeris' . . . €'iugeribus' quidam grammatici . . . ita €dicendum putant, quasi sit 'hoc iuger' tam-€quam 'hoc tuber', et 'ab hoc iugere' tamquam €'ab hoc tubere', et ita ut 'tuberibus' 'iugeri-€bus' et 'tantum iugerum'. ïãÃèáò® ¦³Ç̦ ±®±²µËÿèúÌ'cetariis' Pomponius Secundus . . . €cum ratio 'cetaribus' . . . €poscat, ut 'moenia moenibus' 'ilia ilibus' 'Pa-€rilia Parilibus'. ea enim nomina quae 'i' ante €'a' habent, ut 'cetaria', in 'bus' necesse est €desinant. ïãÃèáò® ¦³Ç̦ ±®±³¸ËÿèúÍ'os[2se']2. monosyllaba extra analogiam esse €. . . eo magis consuetu-€dinem in eo esse retinendam. ïãÃèáò® ¦³Ç̦ ±®±´±ËÿèúÎ'pacium' an 'pacum' et 'lucium' an 'lucum'? €addubitari etiam nunc . . . quoniam nec fi-€nitionem ullam in monosyllabis . . . gramma-€tici temptaverunt. nam ut 'fax' 'faex' 'nux' €'crux' 'rex' 'lex' sine 'i' genetivo plurali sunt €dictitanda, ita contra 'nox' 'falx' 'calx' 'arx' €'lanx' cum 'i' pronuntianda sunt. ïãÃèáò® ¦³Ç̦ ±®±³¶ËÿèúÏ'Mars' 'horum Martum' . . . fa-€cit, licet 'sors' 'sortium' et 'nox' 'noctium' €faciat, quoniam quae in duas semivocales aut €in duplicem [2consonantem]2 monosyllaba no-€minativo exeunt, haec genetivo plurali ante €'um' 'i' litteram habere debent. ïãÃèáò® ¦³Ç̦ ±®±³±ËÿèúÐvulgo autem 'hoc gitti' dicunt. èúÑ'glossemata' ut 'toreumata' 'enthymemata' €'noemata' 'schemata' 'poemata' et his similia €omnia Varronis regu-€la . . . dativo et ablativo plurali in €'bus' derigit, quia singularis ablativus 'e' lit-€tera finiatur. ïãÃèáò® ¦³Ç̦ ±®±²³ËÿèúÒquamquam ab 'hoc poemate' 'his €poematibus' facere debeat, tamen consuetu-€dini et suavitati aurium censet Varro summam €esse tribuendam. ïãÃèáò® ¦³Ç̦ ±®µ³ËÿèúÓquam maxime vicina €Graeco Graece dicit €uti ne 'schematis' quidem dicat, sed €'schemasin'. ïãÃèáò® ¦³Ç̦ ±®±³²ËÿèúÔ'Herculi' pro 'Herculis' et 'Ulixi' pro 'huius €Ulixis' dici coeptum est . . . €quando regula . . . illa, si genetivo singulari €'$OUS2&' litteris nomina finientur Graeca, velut €'$TOU= *EU)ME/NOUS2&' '$TOU= *DIOGE/NOUS2&', nostros quo-€que 'huius Eumenis' 'huius Diogenis' oportet €proferre; at si '$TOU= *EU)RIPI/DOU&' '$TOU= *XRU/SOU&', €tunc demum nostros 's' subtrahere debere. i-€taque 'huius Euripidi' 'Chrysi' debere censere, €ut 'fortis Achati' et 'acris Oronti'. €sed nostra . . . aetas in totum €istam declinationem abolevit. 'Achillis' enim €potius et 'Herculis' et his paria per 's' dicimus. ïãÃèáò® ¦³Ç̦ ±®±±¸ËÿèúÕquamvis nullum nomen Latinum 'on' lit-€teris finiatur et ideo 'Rhodum' et 'Delum' ac-€cusativo dicamus, tamen quaedam sunt €. . . quae ad nos usque proprios gen-€tis suae vultus formamque custodiant, ut 'Plu-€ton', 'Xenophon'. ïãÃèáò® ¦³Ç̦ ±®±²·ËÿèúÖconsuetudinem . . . facere €'hanc Callisto', 'hanc Calypso', 'hanc Io', €'[2hanc]2 Allecto'. ïãÃèáò® ¦³Ç̦ ±®±³µËÿèú×'huic lauro' . . . 'ab hac lauru' €. . . '[2harum]2 laurum' facere. ïãÃèáò® ¦³Ç̦ ±®±±¸ËÿèúØ'amicities' . . . ut 'pla-€nities' . . . 'luxuries', 'mollities' et simi-€lia, veteri dignitate. ïãÃèáò® ¦³Ç̦ ±®±²¹ËÿèúÙsalsi fretus. ïãÃèáò® ¦³Ç̦ ±®±²¸ËÿèúÚarborem . . . €pomum vero per 'o' litteram. ïãÃèáò® ¦³Ç̦ ±®±³¹ËÿèúÛ'ossu' quidam ut 'veru' 'genu' putarunt . . . €posse censeri. ïãÃèáò® ¦³Ç̦ ±®±²°ËÿèúÜut 'fatifer' €et 'aurifer' et 'armiger', 'lucifer' 'furcifer' €dici debet, quia conposita sunt, nec ut quae-þ¹·¸ÿï°°²ÿï‚ÄõâÓåòíÿïƒÐìéîÓåîÿ˜Ý„ïãÃèáò® ¦³Ç̦ ±®±²°ËÿèúÜdam quasi conposita, velut 'Euander' 'Teucer', €dici debent et interdum 'e' littera carere. ïãÐïíð® ¦³Ã® áòô® Äïî® Ç̦ µ®±·²ËÿèúÝnon tamen debemus credere . . . quo-€niam omne nomen omnes habet casus; saepe in-€veniuntur deficientes casus. ôÿïãÿ@@@@{1INCERTAE SEDIS}1 ïãÐïíð® ¦³Ã® áòô® Äïî® Ç̦ µ®±´´ËÿèúÞdebes quidem adquiescere regulis, sed in de-€rivativis sequere auctoritatem . . . €indifferenter haec in-€veniuntur. ïãÓåòö® ¦³Á®¦ ¹®·°³ÿèúßderivationes firmas non ha-€bent regulas, sed exeunt prout auctoribus pla-€cet. ïãÐïíð® ¦³Ã® áòô® Äïî® Ç̦ µ®±¶´Ëÿèúàquando dubitamus €principale genus, redeamus ad diminutionem €et ex diminutivo cognoscimus principale genus. ïãÃèáò® ¦³Ç̦ ±®±²µËÿèúáIulius Modestus . . . ita definiit, €quae nomina comparandi fuerint, et accusati-€vis pluralibus in 'is' exient, id est 'fortioris', €[2genetivus plu]2ralis 'fortiorum' facere de-€bet, non 'fortiorium', id est ante 'um' sylla-€bam 'i' recipere non debent. ita 'complura' et €'complurum' esse dicendum. consuetudo ta-€men et 'hos plures' dicit et 'haec pluria'. ˜äïãÃìåäïîéõ󠦳Ç̦ µ®´µËÿèúâmille non intelligitur qui casus est. ïãÐòïâ® ¦³Éîóô® Áòô® Ç̦ ´®±³³Ëÿèúã'hic' . . . pronomen, quan-€do solum reperitur declinari . . . €articulum. ïãÐòïâ® ¦³Éîóô® Áòô® Ç̦ ´®±³·Ëÿèúäpronomina possessiva . . . €esse declinanda, id est intrin-€secus et extrinsecus. ïãÃìåäïîéõ󠦳Ç̦ µ®µ°Ëÿèúåfinita sunt secundum finitionem €personae . . . infinita generaliter, eo €quod plurima sint, ut 'quis'. ˜éïãÃìåí® ¦³Áòó¦ ¶±®¸Ôïìë®ÿèúæscire debemus huiusmodi de-€finitores non tam in ratione errare quam in €ordine verborum, ut dicerent personas prono-€minibus accidere, cum dicere debuissent fi-€nita pronomina non recipere quasi aliunde per-€sonas, sed ipsa finita pronomina easdem per-€sonas esse. numquam enim inveniuntur sine €personis. ïãÃìåäïîéõ󠦳Ç̦ µ®´¹Ëÿèúçmelius ita dicendum est . . . eadem esse fi-€nita pronomina, quae sunt etiam personae. ïãÐïíð® ¦³Ã® áòô® Äïî® Ç̦ µ®²²·Ëÿèúèactivum est quod €alio patiente nos facimus, passivum est quod €alio faciente nos patimur. ïãÐïíð® ¦³Ã® áòô® Äïî® Ç̦ µ®²³³Ëÿèúé'adulo' . . . €discretionem per casus. quando vis quasi €activam significationem introducere, [2accu-€sativum fac, 'adulo illum'; quando vis quasi €passivam significationem introducere,]2 dati-€vum fac, 'adulor illi': et 'adulo illum' et 'adu-€lor illi'. ïãÓåòö® ¦³Á®¦ ·®²·³ÿèúêauguro ïãÄéïí® ¦³Ç̦ ±®³··Ëÿèúë'meditantem' €esse secum cogitantem, 'meletantem' cum voce €discentem. ïãÐòéóã® ¦³Ç̦ ²®µ±³Ëÿèúì'nanciscor' . . . 'nactum'. ïãÓåòö® ¦³Á®¦ ±®µ´¶ÿèúí'vescor . . . ' €non usquequaque €hoc esse faciendum. ïãÃèáò® ¦³Ç̦ ±®±¸·Ëÿèúî'dicendo' 'le-€gendo', 'dicendi' 'legendi'. ïãÁõäáø ¦³Ç̦ ·®³µµÿèúï'super' . . . ex . . . prae-€positionibus, id est 'supra' 'de' 'in' . . . ha-€bere significationem. ïãÃèáò® ¦³Ç̦ ±®²²µËÿèúðrelativae ad aliquid . . . €potestatem habere €comparandi 'tam quam'. ïãÄéïí® ¦³Ç̦ ±®´±¶Ëÿèúñinlativae . . . €'quamquam', 'quamvis', 'etsi', 'tametsi'. ïãÐòïâ® ¦³Éîóô® Áòô® Ç̦ ´®¸¹Ëÿèúòparies ˜øïãÃèáò® ¦³Ç̦ ±®¸µËÿèúó'gibbus' vitium €ipsum, ut 'ulcus', maluisse consuetudinem. ïãÃèáò® ¦³Ç̦ ±®±³¹Ëÿèúô'os oris'. omne enim 's' littera terminatum no-€men neutri generis non potest in declinationem €veniens non per 'r' litteram strepere €. . . licet 'os' corporis €correptius diceretur, 'os' vero faciei produc-€tius duceretur. ï㦳ÃÇ̦ µ ð®²¹¬´ÿèúõedacitatem ˜ýïãÓåòö® ¦³Ã® Äïî® Ç̦ ´®´´´Ëÿèúöbarbarismum esse sermonem unum, €in quo vis sua est contra naturam. ˜ÿïãÐïíð® ¦³Ã® áòô® Äïî® Ç̦ µ®²¸³Ëÿèú÷barbarismus: quod non dicitur per na-€turam. . . . soloecismus: quod male per ar-€tem dicitur. ïãÐïíð® ¦³Ã® áòô® Äïî® Ç̦ µ®²¹²Ëÿèúøquando sit soloecismus, quando sit €schema, sola intellegentia discernit. ›ƒôÿïãÿ@@@@{1DUBIA}1 ïãÓåòö® ¦³Á®¦ ²®±¸ÿèúù'virum' pro 'virorum'. ïãÓåòö® ¦³Åã쮦 ³®±¸ÿèúúlycisci ›†ï㦳ÃÇ̦ µ ð®µ¸µ¬µÿèúûmar-€suppium ðþ