°³¸ÿï°°±ÿï‚ÍåíÿïƒÖÍáøÿ¿ôÿ@@@@{1FACTORVM ET DICTORVM MEMORABILIVM}1 ±¯ôÿ@@@@{1LIBER PRIMVS}1 ¯ðòÿ@@Vrbis Romae exterarumque gentium facta simul €ac dicta memoratu digna, quae apud alios latius dif-€fusa sunt quam ut breuiter cognosci possint, ab inlu-€stribus electa auctoribus digerere constitui, ut do-€cumenta sumere uolentibus longae inquisitionis labor €absit. nec mihi cuncta conplectendi cupido incessit: €quis enim omnis aeui gesta modico uoluminum nu-€mero conprehenderit, aut quis compos mentis do-€mesticae peregrinaeque historiae seriem felici su-€periorum stilo conditam uel adtentiore cura uel €praestantiore facundia traditurum se sperauerit? te €igitur huic coepto, penes quem hominum deorumque €consensus maris ac terrae regimen esse uoluit, cer-€tissima salus patriae, Caesar, inuoco, cuius caelesti €prouidentia uirtutes, de quibus dicturus sum, beni-€gnissime fouentur, uitia seuerissime uindicantur: €nam si prisci oratores ab Ioue optimo maximo bene €orsi sunt, si excellentissimi uates a numine aliquo €principia traxerunt, mea paruitas eo iustius ad fauo-€rem tuum decucurrerit, quo cetera diuinitas opinione @1 €colligitur, tua praesenti fide paterno auitoque sideri €par uidetur, quorum eximio fulgore multum caeri-€moniis nostris inclitae claritatis accessit: reliquos €enim deos accepimus, Caesares dedimus. et quoniam €initium a cultu deorum petere in animo est, de con-€dicione eius summatim disseram. ¡ôÿ@@@@{1DE RELIGIONE}1 @@Maiores statas sollemnesque caerimonias pon-€tificum scientia, bene gerendarum rerum auctoritates €augurum obseruatione, Apollinis praedictiones uatum €libris, portentorum depulsi[2one]2s Etrusca disciplina €explicari uoluerunt. prisco etiam instituto rebus di-€uinis opera datur, cum aliquid conmendandum est, €precatione, cum exposcendum, uoto, cum soluendum, €gratulatione, cum inquirendum uel extis uel sortibus, €inpetrito, cum sollemni ritu peragendum, sacrificio, €quo etiam ostentorum ac fulgurum denuntiationes €procurantur. €@@Tantum autem studium antiquis non solum ser-€uandae sed etiam amplificandae religionis fuit, ut €florentissima tum et opulentissima ciuitate decem €principum filii senatus consulto singulis Etruriae €populis percipiendae sacrorum disciplinae gratia tra-€derentur, Cererique, quam more Graeco uenerari €instituerant, sacerdotem a Velia, cum id oppidum €nondum ciuitatem accepisset, nomine Calliphanam @1 €peterent [uel, ut alii dicunt, Calliphoenam], ne deae €uetustis ritibus perita deesset antistes. €@@Cuius cum in urbe pulcherrimum templum habe-€rent, Gracchano tumultu moniti Sibyllinis libris ut €uetustissimam Cererem placarent, Hennam, quoniam €sacra eius inde orta credebant, Xuiros ad eam pro-€pitiandam miserunt. item Matri deum saepe numero €imperatores nostri conpotes uictoriarum suscepta €uota Pessinuntem profecti soluerunt. @@Metellus vero pontifex maximus Postumium €consulem eundemque flaminem Martialem ad bellum €gerendum Africam petentem, ne a sacris discederet, €multa dicta urbem egredi passus non est, religioni-€que summum imperium cessit, quo[2d]2 tuto se Postu-€mius Martio certamini conmissurus non uidebatur €caerimoniis Martis desertis. @@Laudabile duodecim fascium religiosum ob-€sequium, laudabilior quattuor et XX in consimili €re oboedientia: a Tiberio enim Graccho ad colle-€gium augurum litteris ex prouincia missis, quibus €significabat se, cum libros ad sacra populi perti-€nentes legeret, animaduertisse uitio tabernaculum €captum comitiis consularibus, quae ipse fecisset, €eaque re ab auguribus ad senatum relata iussu eius €C. Figulus e Gallia, Scipio Nasica e Corsica Romam €redierunt et se consulatu abdicauerunt. @1 @@Consimili ratione P. Cloelius [2Siculus]2, M. Cor-€nelius Cethegus, C. Claudius propter exta parum €curiose admota [deorum inmortalium [2aris]2 uariis tem-€poribus bellisque diuersis] flaminio abire iussi sunt €coactique etiam. @@At [2Q.]2 Sulpicio inter sacrificandum e capite €apex prolapsus idem sacerdotium abstulit, occen-€tusque soricis auditus Fabio Maximo dictaturam, €C. Flaminio magisterium equitum deponendi causam €praebuit. @@Adiciendum his quod P. Licinio pontifici €maximo uirgo Vestalis, quia quadam nocte parum €diligens ignis aeterni custos fuisset, digna uisa est €quae flagro admoneretur. @@Maximae uero uirginis Aemiliae discipulam €extincto igne tutam ab omni reprehensione Vestae €numen praestitit. qua adorante, cum carbasum, €quem optimum habebat, foculo inposuisset, subito €ignis emicuit. @@Non mirum igitur, si pro eo imperio augendo €custodiendoque pertinax deorum indulgentia semper €excubuit, quo tam scrupulosa cura paruula quoque €momenta religionis examinari uidentur, quia num- @1 €quam remotos ab exactissimo cultu caerimoniarum €oculos habuisse nostra ciuitas existimanda est. in €qua cum [2M.]2 Marcellus quintum consulatum gerens €templum Honori et Virtuti Clastidio prius, deinde €Syracusis potitus nuncupatis debitum uotis conse-€crare uellet, a collegio pontificum inpeditus est, ne-€gante unam cellam duobus diis recte dicari: futurum €enim, si quid prodigii in ea accidisset, ne dinoscere-€tur utri rem diuinam fieri oporteret, nec duobus nisi €certis diis una sacrificari solere. ea pontificum ad-€monitione effectum est ut Marcellus separatis aedi-€bus Honoris ac Virtutis simulacra statueret, neque €aut collegio pontificum auctoritas amplissimi uiri aut €Marcello adiectio inpensae inpedimento fuit quo mi-€nus religionibus suus tenor suaque obseruatio redde-€retur. @@Obruitur tot et tam inlustribus consulatibus €L. Furius Bibaculus exemplique locum uix post €Marcellum inuenit, sed pii simul ac religiosi animi €laude fraudandus non est. qui praetor a patre suo €collegii Saliorum magistro iussus sex lictoribus €praecedentibus arma ancilia tulit, quamuis uacatio-€nem huius officii honoris beneficio haberet: omnia €namque post religionem ponenda semper nostra ciui-€tas duxit, etiam in quibus summae maiestatis con-€spici decus uoluit. quapropter non dubitauerunt sa-€cris imperia seruire, ita se humanarum rerum futura €regimen existimantia, si diuinae potentiae bene at-€que constanter fuissent famulata. @@Quod animi iudicium in priuatorum quoque €pectoribus uersatum est: urbe enim a Gallis capta, €cum flamen Quirinalis uirginesque Vestales sacra €onere partito ferrent, easque pontem sublicium trans- @1 €gressas et cliuum, qui ducit ad Ianiculum, ascendere €incipientes L. Albanius plaustro coniugem et libe-€ros uehens aspexisset, propior publicae religioni €quam priuatae caritati suis ut plaustro descende-€rent inperauit atque in id uirgines et sacra inposita €omisso coepto itinere Caere oppidum peruexit, ubi €cum summa ueneratione recepta. grata memoria ad €hoc usque tempus hospitalem humanitatem testatur: €inde enim institutum est sacra caerimonias uocari, €quia Caeretani ea infracto rei publicae statu perinde €ac florente sancte coluerunt. quorum agreste illud et €sordidius plaustrum tempestiue capax cuiuslibet ful-€gentissimi triumphalis currus uel aequauerit gloriam €uel antecesserit. @@Eadem rei publicae tempestate C. Fabius €Dorsuo memorabile exemplum seruatae religionis €dedit: namque Gallis Capitolium obsidentibus, ne €statum Fabiae gentis sacrificium interrumperetur, €gabino ritu cinctus, manibus umerisque sacra ge-€rens per medias hostium stationes in Quirinalem €collem peruenit. ubi omnibus sollemni more peractis €in Capitolium prope diuina ueneratione uictricium €armorum perinde uictor rediit. @1 @@Magna conseruandae religionis etiam P. Cor-€nelio Baebio Tamphilo consulibus apud maiores €nostros acta cura est. si quidem in agro L. Petili €scribae sub Ianiculo cultoribus terram altius uersan-€tibus, duabus arcis lapideis repertis, quarum in altera €scriptura indicabat corpus Numae Pompili fuisse, in €altera libri reconditi erant Latini septem de iure €pontificum totidemque Graeci de disciplina sapien-€tiae, Latinos magna diligentia adseruandos curaue-€runt, Graecos, quia aliqua ex parte ad soluendam €religionem pertinere existimabantur, Q. Petilius €praetor urbanus ex auctoritate senatus per uictima-€rios facto igni in conspectu populi cremauit: nolue-€runt enim prisci uiri quidquam in hac adseruari þ°³¸ÿï°°±ÿï‚ÍåíÿïƒÖÍáøÿ±˜Œˆciuitate, quo animi hominum a deorum cultu auoca-€rentur. @@Tarquinius autem rex M. Atilium duumui-€rum, quod librum secreta ri[2tu]2um ciuilium sacrorum €continentem, custodiae suae conmissum corruptus €Petronio Sabino describendum dedisset, culleo in-€sutum in mare abici iussit, idque supplicii genus €multo post parricidis lege inrogatum est, iustissime €quidem, quia pari uindicta parentum ac deorum uio-€latio expianda est. @@Sed quae ad custodiam religionis adtinent, €nescio an omnes M. Atilius Regulus praecesserit, qui @1 €ex uictore speciosissimo insidiis Hasdrubalis et Xan-€tippi Lacedaemonii ducis ad miserabilem captiui for-€tunam deductus ac missus ad senatum populumque €Romanum legatus, ut [ex] se et uno et sene conplures €Poenorum iuuenes pensarentur, in contrarium dato €consilio Karthaginem petiit, non quidem ignarus ad €quam crudeles quamque merito sibi infestos [deos] €reuerteretur, uerum quia his iurauerat, si captiui €eorum redditi non forent, ad eos sese rediturum. €potuerunt profecto dii inmortales efferatam mitigare €saeuitiam. ceterum, quo clarior esset Atilii gloria, €Karthaginienses moribus suis uti passi sunt, tertio €Punico bello religiosissimi spiritus tam crudeliter €uexati urbis eorum interitu iusta exacturi piacula. @@Quanto nostrae ciuitatis senatus uenerabilior €in deos! qui post Cannensem cladem decreuit ne €matronae ultra tricesimum diem luctus suos exten-€derent, uti ab his sacra Cereris peragi possent, quia €maiore paene Romanarum uirium parte in execra-€bili ac diro solo iacente nullius penates maeroris ex-€pertes erant. itaque matres ac filiae coniugesque et €sorores nuper interfectorum abstersis lacrimis depo-€sitisque doloris insignibus candidam induere uestem €et aris tura dare coactae sunt. qua quidem constan-€tia optinendae religionis magnus caelestibus iniectus €est rubor ulterius aduersus eam saeuiendi gentem, @1 €quae ne iniuriarum quidem acerbitate ab eorum €cultu absterreri potuerit. ôÿ@@@@{1[DE NEGLECTA RELIGIONE]}1 @@Creditum est Varronem consulem apud Can-€nas cum Karthaginiensibus tam infeliciter dimicasse €ob iram Iunonis, quod, cum ludos circenses aedilis €faceret, in Iouis optimi maximi tensa eximia facie €puerum histrionem ad exuuias tenendas posuisset. €quod factum, post aliquot annos memoria repetitum, €sacrificiis expiatum est. @@Hercules quoque detractae religionis suae et €grauem et manifestam poenam exegisse traditur: nam €cum Potitii sacrorum eius ritum, quem pro dono €genti eorum ab ipso adsignatum uelut hereditarium €optinuerant, auctore Appio censore ad humile seruo-€rum [2publicorum]2 ministerium transtulissent, omnes, €qui erant numero super XXX, puberes intra annum €extincti sunt nomenque Potitium in XII familias €diuisum % prope interiit, Appius uero luminibus €captus est. @@Acer etiam sui numinis uindex Apollo, qui €Karthagine a Romanis oppressa ueste aurea nudatus €id egit ut sacrilegae manus inter fragmenta eius abs-€cisae inuenirentur. @1 @@Nec minus efficax ultor contemptae religionis €filius quoque eius Aesculapius, qui consecratum €templo suo lucum a Turullio praefecto Antonii ad €naues ei faciendas magna ex parte succisum * * * , in-€ter ipsum nefarium ministerium deuictis partibus €Antonii, imperio Caesaris morti destinatum Turul-€lium manifestis numinis sui uiribus in eum locum, €quem uiolauerat, traxit effecitque ut ibi potissimum €a militibus Caesarianis occisus eodem exitio et euer-€sis iam arboribus poenas lueret et adhuc superanti-€bus inmunitatem consimilis iniuriae pareret suam-€que uenerationem, quam apud colentes maximam €semper habuerat, % dis multiplicauit. @@Q. autem Fuluius Flaccus inpune non tulit, €quod in censura tegulas marmoreas ex Iunonis La-€ciniae templo in aedem Fortunae equestris, quam €Romae faciebat, transtulit: negatur enim post hoc €factum mente constitisse. quin etiam per summam €aegritudinem animi expirauit, cum ex duobus filiis €in Illyrico militantibus alterum decessisse, alterum €grauiter audisset adfectum. cuius casu motus sena-€tus tegulas Locros reportandas curauit decretique €circumspectissima sanctitate inpium opus censoris @1 €retexuit: @8 tam me hercule quam Plemini legati €Scipionis in thesauro Proserpinae spoliando scelera-€tam auaritiam iusta animaduersione uindicauit: cum €enim eum uinctum Romam pertrahi iussisset, % qui €ante causae dictionem in carcere taeterrimo genere €morbi consumptus est, pecuniam dea eiusdem se-€natus imperio et quidem summam duplicando recu-€perauit. ª¨åøô©ÿ@@Quae, quod ad Plemini facinus pertinuit, €bene a patribus conscriptis uindicata, quod ad uio-€lentas regis Pyrri sordes attinuerat, se ipsa potenter €atque efficaciter defendit: coactis enim Locrensibus €ex thesauro eius magnam illi pecuniam dare, cum €onustus nefaria praeda nauigaret, ui subitae tem-€pestatis tota cum classe uicinis deae litoribus inlisus €est, in quibus pecunia incolumis reperta sanctissimi €thesauri custodiae restituta est. @@At non similiter Masinissa rex. cuius cum €praefectus classis Melitam appulisset et aeque ex €fano Iunonis dentes eburneos eximiae magnitudinis €sublatos ad eum pro dono adtulisset, ut conperit unde €essent aduecti, quinqueremi reportandos Melitam €inque templo Iunonis conlocandos curauit, insculptos €gentis suae litteris significantibus regem ignoran-€tem eos accepisse, libenter deae reddidisse. factum €[2magis]2 Masinissae animo quam Punico sanguini con-€ueniens! @1 @@Quamquam quid attinet mores natione per-€pendi? in media barbaria ortus sacrilegium alienum €rescidit: Syracusis genitus Dionysius tot sacrilegia €sua, quot iam recognoscemus, iocosis dictis prosequi €uoluptatis loco duxit: fano enim Proserpinae spo-€liato Locris, cum per altum secundo uento classe €ueheretur, ridens amicis 'uidetisne' ait 'quam bona €nauigatio ab ipsis dis inmortalibus sacrilegis tribua-€tur?' detracto etiam Ioui Olympio magni ponderis €aureo amiculo, quo eum tyrannus Gelo e manubiis €Karthaginiensium ornauerat, iniectoque ei laneo pal-€lio dixit aestate graue esse aureum amiculum, hieme €frigidum, laneum autem ad utrumque tempus anni €aptius. idem Epidauri Aesculapio barbam auream €demi iussit, quod adfirmaret non conuenire patrem €Apollinem inberbem, ipsum barbatum conspici. idem €mensas argenteas atque aureas e fanis sustulit, quod-€que in his more Graeciae scriptum erat bonorum €deorum eas esse, uti se bonitate eorum praedicauit. €idem Victorias aureas et pateras et coronas, quae €simulacrorum porrectis manibus sustinebantur, tolle-€bat et eas se accipere, non auferre dicebat, perquam €stultum esse argumentando, a quibus bona precamur, €ab his porrigentibus nolle sumere. qui, tametsi de-€bita supplicia non exsoluit, dedecore tamen fili mor-€tuus poenas pependit, quas uiuus effugerat: lento enim €gradu ad uindictam sui diuina procedit ira tarditatem-€que supplicii grauitate pensat. @1 @@In quam ne incideret Timasitheus Liparita-€norum princeps % consilio sibi aliter atque uniuersae €patriae utili prouidit exemplo: excepta namque in €freto a ciuibus suis piraticam exercentibus magni €ponderis aurea cratera, quam Romani Pythio Apol-€lini decimarum nomine dicauerant, incitato ad eam €partiendam populo, ut comperit * * * @1 ª„¨åøô©ÿ’@@Deiotaro uero regi omnia fere auspicato ge-€renti salutaris aquilae conspectus fuit, qua uisa ab-€stinuit se ab eius tecti usu, quod nocte insequenti €ruina solo aequatum est. ¥ôÿ@@@@{1DE OMINIBVS}1 @@Ominum etiam obseruatio aliquo contactu re-€ligioni innexa est, quoniam non fortuito motu, sed €diuina prouidentia constare creduntur. quae effecit ut €urbe a Gallis disiecta, deliberantibus patribus con-€scriptis utrum Veios migrarent an sua moenia resti-€tuerent, forte eo tempore praesidio cohortibus re-€deuntibus centurio in comitio exclamaret 'signifer, €statue signum, hic optime manebimus': ea enim uoce €audita senatus accipere se omen respondit e uesti-€gioque Veios transeundi consilium omisit. quam €paucis uerbis de domicilio futuri summi imperii con-€firmata est condicio! credo indignum diis existiman-€tibus prosperrimis auspiciis Romanum nomen ortum €Veientanae urbis appellatione mutari inclitaeque ui-þ°³¸ÿï°°±ÿï‚ÍåíÿïƒÖÍáøÿ±¥ˆctoriae decus modo abiectae urbis ruinis infundi. @@Huius tam praeclari operis auctor Camillus, €cum esset precatus ut, si cui deorum nimia felicitas €populi Romani uideretur, eius inuidia suo aliquo in- @1 €commodo satiaretur, subito lapsu decidit. quod omen €ad damnationem, qua postea oppressus est, perti-€nuisse uisum est. merito autem de laude inter se €uictoria et pia precatio amplissimi uiri certauerint: €aeque enim uirtutis est et bona patriae auxisse et €mala in se transferri uoluisse. @@Quid illud, quod L. Paulo consuli euenit, quam €memorabile! cum ei sorte obuenisset ut bellum cum €rege Perse gereret et domum e curia regressus filio-€lam suam nomine Tertiam, quae tum erat admodum €paruula, osculatus tristem animaduerteret, interro-€gauit quid ita eo uultu esset. quae respondit Persam €perisse. decesserat autem catellus, quem puella in €deliciis habuerat, nomine Persa. arripuit igitur omen €Paulus exque fortuito dicto quasi * * * certam spem €clarissimi triumphi animo praesumpsit. @@At Caecilia Metelli, dum sororis filiae, adultae €aetatis uirgini, more prisco nocte concubia nuptiale €petit omen, ipsa fecit: nam cum in sacello quodam €eius rei gratia aliquamdiu persedisset nec [aliqua] €ulla uox proposito congruens esset audita, fessa €longa standi mora puella rogauit materteram ut sibi €paulisper locum residendi adcommodaret. cui illa €'ego uero' inquit 'libenter tibi mea sede cedo'. €quod dictum ab indulgentia profectum ad certi omi- @1 €nis processit euentum, quoniam Metellus non ita €multo post mortua Caecilia uirginem, de qua loquor, €in matrimonium duxit. @@C. autem Mario obseruatio ominis procul du-€bio saluti fuit, quo tempore hostis a senatu iudicatus €in domum Fanniae Minturnis custodiae causa de-€ductus est. animaduertit enim asellum, cum ei pabu-€lum obiceretur, neglecto eo ad aquam procurrentem. €quo spectaculo deorum prouidentia quod sequeretur €oblatum ratus, alioquin etiam interpretandarum reli-€gionum peritissimus, a multitudine, quae ad opem €illi ferendam confluxerat, inpetrauit ut ad mare per-€duceretur ac protinus nauiculam conscendit eaque €in Africam peruectus arma Sullae uictricia effugit. @@Pompeius uero Magnus in acie Pharsalica €uictus a Caesare, fuga quaerens salutem cursum in €insulam Cyprum, ut aliquid in ea uirium contraheret, €classe direxit adpellensque ad oppidum Paphum con-€spexit in litore speciosum aedificium gubernatorem-€que interrogauit quod ei nomen esset. qui respondit €$*KATWBASI/LEIA& uocari. quae uox spem eius [quae] €quantulamcumque [restabat] conminuit, neque id €dissimulanter tulit: auertit enim oculos ab illis €tectis ac dolorem, quem ex diro omine ceperat, ge-€mitu patefecit. @@M. etiam Bruti dignus admisso parricidio €euentus omine designatus est, si quidem post illud €nefarium opus natalem suum celebrans, cum Grae-€cum uersum expromere uellet, ad illud potissimum €Homericum referendum animo tetendit: @1 €@@@@$A)LLA/ ME *MOI=R' O)LOH\ KAI\ *LHTOU=S E)/KTANEN UI(O/S&, €qui deus Philippensi acie a Caesare et Antonio signo €datus in eum tela conuertit. @@Consentaneo uocis iactu C. Cassii aurem €fortuna peruellit, quem orantibus Rhodiis ne ab eo €cunctis deorum simulacris spoliarentur, Solem a se €relinqui respondere uoluit, ut rapacissimi uictoris €insolentiam dicti tumore protraheret abiectumque €Macedonica pugna non effigiem Solis, quam tantum-€modo supplicibus cesserat, sed ipsum solem re uera €relinquere cogeret. @@Adnotatu dignum illud quoque omen, sub quo €Petilius consul in Liguria bellum gerens occiderit: €nam cum montem, cui Leto cognomen erat, oppu-€gnaret interque adhortationem militum dixisset 'ho-€die ego Letum utique capiam', inconsideratius proe-€liando fortuitum iactum uocis leto suo confirmauit. ª…¨åøô©ÿ@@Adici nostris duo eiusdem generis alieni-€gena exempla non absurde possunt. Sami Prienensi-€bus auxilium aduersus Caras inplorantibus adro-€gantia instincti pro classe et exercitu sibullam eis €derisus gratia miserunt. quam illi uelut diuinitus €datum praesidium interpretati libenter receptam €uera fatorum praedictione uictoriae ducem habue-€runt. @@Ne Apolloniatae quidem paenitentiam egerunt, €quod, cum bello Illyrico pressi Epidamnios ut sibi @1 €opem ferrent orassent atque illi flumen uicinum €moenibus suis nomine Aeantem in adiutorium eorum €sese mittere dixissent, 'accipimus quod datur' re-€sponderunt eique primum in acie locum perinde ac €duci adsignarunt: ex insperato enim superatis hosti-€bus successum suum omini acceptum referentes et €tunc Aeanti ut deo immolauerunt et deinceps omni-€bus proeliis duce uti instituerunt. ¦Ÿðòÿôÿ@@@@{1DE PRODIGIIS}1 @@Prodigiorum quoque, quae aut secunda aut ad-€uersa acciderunt, debita proposito nostro relatio est. ‘@@Seruio Tullio etiam tum puerulo dormienti €circa caput flammam emicuisse domestico[2rum]2 oculi €adnotauerunt. quod prodigium Anci regis Marci €uxor Tanaquil admirata, serua natum in modum €filii educauit et ad regium fastigium euexit. @@Aeque felicis euentus illa flamma, quae ex L. €Marci ducis duorum exercituum, quos interitus €Publi et Gnaei Scipionum in Hispania debilitauerat, €capite contionantis eluxit: namque eius aspectu pa-€uidi adhuc milites pristinam recuperare fortitudinem €admoniti VIII et XXX milibus hostium caesis magno-€que numero in potestatem redacto bina castra Puni-€cis opibus referta ceperunt. @@Item, cum bello acri et diutino Veientes a Ro-€manis intra moenia conpulsi capi non possent, eaque €mora non minus obsidentibus quam obsessis intole- @1 €rabilis uideretur, exoptatae uictoriae iter miro pro-€digio di inmortales patefecerunt: subito enim Alba-€nus lacus neque caelestibus auctus imbribus neque €inundatione ullius amnis adiutus solitum stagni mo-€dum excessit. cuius rei explorandae gratia legati ad €Delphicum oraculum missi rettulerunt praecipi sor-€tibus ut aquam eius lacus emissam per agros diffun-€derent: sic enim Veios [2uenturos]2 in potestatem po-€puli Romani. quod prius quam legati renuntiarent, €aruspex Veientium a milite nostro, quia domestici €interpretes deerant, raptus et in castra perlatus fu-€turum dixerat. ergo senatus duplici praedictione €monitus eodem paene tempore et religioni paruit et €hostium urbe potitus est. @@Nec parum prosperi successus quod sequitur. €L. Sulla consul sociali bello, cum in agro Nolano €ante praetorium immolaret, subito ab ima parte arae €prolapsam anguem prospexit. qua uisa Postumi aru-€spicis hortatu continuo exercitum in expeditionem €eduxit ac % fortissima Samnitium castra cepit. quae €uictoria futurae eius amplissimae potentiae gradus €et fundamentum extitit. @@Praecipuae admirationis etiam illa prodigia, €quae C. Volumnio Ser. Sulpicio consulibus in urbe €nostra inter initia motusque bellorum acciderunt: €bos namque mugitu suo in sermonem humanum con-€uerso nouitate monstri audientium animos exterruit. €carnis quoque in modum nimbi dissipatae partes ce- @1 €ciderunt, quarum maiorem numerum praepetes diri-€puerunt aues, reliquum humi per aliquot dies neque €odore taetro neque deformi aspectu mutatum iacuit. €@@Eiusdem generis monstra alio tumultu credita €sunt: puerum infantem semenstrem in foro boario €triumphum [2clamasse]2, alium cum elephantino capite €natum, in Piceno lapidibus pluisse, in Gallia lupum €uigili e uagina gladium abstulisse, in Sardinia scuta €duo sanguinem sudasse, Antii metentibus cruentas €spicas in corbem decidisse, Caerites aquas sanguine €mixtas fluxisse. bello etiam Punico secundo constitit €Cn. Domiti bouem dixisse 'caue tibi, Roma'. @@C. autem Flaminius inauspicato consul crea-€tus cum apud lacum Trasimennum cum Hannibale €conflicturus conuelli signa iussisset, lapso equo super €caput eius humi prostratus est nihilque eo prodigio €inhibitus, signiferis negantibus signa moueri sua €sede posse, malum, ni ea continuo effodissent, mina-€tus est. uerum huius temeritatis utinam sua tantum, €non etiam populi Romani maxima clade poenas pe-€pendisset! in ea namque acie &7 Romanorum caesa, €&7 capta, &7 fugata sunt. consulis obtruncati cor-€pus ad funerandum ab Hannibale quaesitum, qui, @1 €quantum in ipso fuerat, Romanum sepelierat im-€perium. þ°³¸ÿï°°±ÿï‚ÍåíÿïƒÖÍáøÿ±¦—@@Flamini autem praecipitem audaciam C. Ho-€stilius Mancinus uaesana perseuerantia subsequitur. €cui consuli in Hispaniam ituro haec prodigia accide-€runt: cum Lauinii sacrificium facere uellet, pulli €cauea emissi in proximam siluam fugerunt summa-€que diligentia quaesiti reperiri nequiuerunt. cum ab €Herculis portu, quo pedibus peruenerat, nauem con-€scenderet, talis uox sine ullo auctore ad aures eius €peruenit, 'Mancine, mane'. qua territus, cum itinere €conuerso Genuam petisset et ibi scapham esset in-€gressus, anguis eximiae magnitudinis uisus e con-€spectu abiit. ergo prodigiorum [2numerum]2 numero €calamitatium aequauit, infelici pugna, turpi foedere, €deditione funesta. @@Minus miram in homine parum considerato €temeritatem Ti. Gracchi grauissimi ciuis tristis exi-€tus et prodigio denuntiatus nec euitatus consilio fa-€cit: consul enim cum in Lucanis sacrificaret, angues €duae ex occulto prolapsae repente hostiae, quam im-€molauerat, adeso iocinore in easdem se latebras re-€tulerunt. ob id deinde factum instaurato sacrificio €idem prodigii euenit. tertia quoque caesa uictima €diligentiusque adseruatis extis neque adlapsus ser-€pentium arceri neque fuga inpediri potuit. quod @1 €quamuis aruspices ad salutem imperatoris pertinere €dixissent, Gracchus tamen non cauit ne perfidi ho-€spitis sui Flaui insidiis in eum locum deductus, in €quo Poenorum dux Mago cum armata manu delitue-€rat, inermis occideretur. @@Et consulatus collegium et erroris societas et €par genus mortis a Ti. Graccho ad [2M.]2 Marcelli memo-€riam me trahit. is captarum Syracusarum et Hanni-€balis ante Nolana moenia a se primum fugere coacti €gloria inflammatus, cum summo studio niteretur ut €Poenorum exercitum aut in Italia prosterneret aut €Italia pelleret, sollemnique sacrificio uoluntates deo-€rum exploraret, quae prima hostia ante foculum ce-€cidit, eius iecur sine capite inuentum est, proxima €caput iocinoris duplex habuit. quibus inspectis aru-€spex tristi uultu non placere sibi exta, quia secun-€dum truncata laeta apparuissent, respondit. ita €monitus M. Marcellus ne quid temere conaretur, in-€sequenti nocte speculandi gratia cum paucis egredi €ausus, a multitudine hostium in Bruttis circumuen-€tus aeque magnum dolorem ac detrimentum patriae €interitu suo attulit. @@Nam Octauius consul dirum omen quemad-€modum timuit, ita uitare non potuit: e simulacro €enim Apollinis per se abrupto capite et ita infixo €humi, ut auelli nequiret, armis cum collega suo dissi-€dens Cinna praesumpsit animo ea re significari exi- @1 €tium suum inque metus augurium tristi fine uitae €incidit, ac tum demum immobile dei caput terra €refigi potuit. @@Non sinit nos M. Crassus, inter grauissimas €Romani imperii iacturas numerandus, hoc loco de se €silentium agere, plurimis et euidentissimis ante tan-€tam ruinam monstrorum pulsatus ictibus. ducturus €erat a Carris aduersus Parthos exercitum. pullum €ei traditum est paludamentum, cum in proelium €exeuntibus album aut purpureum dari soleat. maesti €et taciti milites ad principia conuenerunt, qui uetere €instituto cum clamore alacri adcurrere debebant. €aquilarum altera uix conuelli a primo pilo potuit, al-€tera aegerrime extracta in contrariam ac ferebatur €partem se ipsa conuertit. magna haec prodigia, sed €[et] illae clades aliquanto maiores, tot pulcherrimarum €legionum interitus, tam multa signa hosti[2li]2bus inter-€cepta manibus, tantum Romanae militiae decus bar-€barorum obtritum equitatu, optimae indolis filii €cruore paterni respersi oculi, corpus imperatoris in-€ter promiscuas cadauerum strues auium ferarumque €laniatibus obiectum. uellem quidem placidius, % sed €quod relatu uerum est. sic deorum spreti monitus €excandescunt, sic humana consilia castigantur, ubi €se caelestibus praeferunt. @@Cn. etiam Pompeium Iuppiter omnipotens €abunde monuerat ne cum C. Caesare ultimam belli €fortunam experiri contenderet, egresso a Dyrrachio €aduersa agmini eius fulmina iaciens, examinibus @1 €apium signa obscurando, subita tristitia implicatis €militum animis, nocturnis totius exercitus terrori-€bus, ab ipsis altaribus hostiarum fuga. sed in-€uictae leges necessitudinis pectus alioquin procul €amentia remotum prodigia ista iusta aestimatione €perpendere passae non sunt. itaque, dum illa eleuat, €auctoritatem amplissimam et opes priuato fastigio €excelsiores omniaque ornamenta, quae ab ineunte €adulescentia ad inuidiam usque contraxerat, spatio €unius diei confregit. quo constat in delubris deum €sua sponte signa conuersa, militarem clamorem stre-€pitumque armorum adeo magnum Antiochiae et Pto-€lemaide auditum, ut in muros concurreretur, sonum €tympanorum Pergami abditis delubri editum, pal-€mam uiridem Trallibus in aede Victoriae sub Caesa-€ris statua inter coagmenta lapidum iustae magnitu-€dinis enatam. quibus apparet caelestium numen et €Caesaris gloriae fauisse et Pompei errorem inhibere €uoluisse. @@Tuas aras tuaque sanctissima templa, diue €Iuli, ueneratus oro ut propitio ac fauenti numine €tantorum casus uirorum sub tui exempli praesidio €ac tutela delitescere patiaris: te enim accepimus eo €die, quo purpurea ueste uelatus aurea in sella conse-€disti, ne maximo studio senatus exquisitum et dela-€tum honorem spreuisse uidereris, priusquam exopta-€tum ciuium oculis conspectum tui offerres, cultui €religionis, in quam mox eras transiturus, uacasse @1 €mactatoque opimo boue cor in extis non repperisse, €ac responsum tibi ab Spurinna aruspice pertinere id €signum ad uitam et consilium tuum, quod utraque €haec corde continerentur. erupit deinde eorum par-€ricidium, qui, dum te hominum numero subtrahere €uolunt, deorum concilio adiecerunt. ª†¨åøô©ÿ@@Claudatur hoc exemplo talium ostento-€rum domestica relatio, ne, si ulterius Romana ad-€prehendero, e caelesti templo ad priuatas domos non €% consentaneos usus transtulisse uidear. adtingam €igitur externa, quae Latinis litteris inserta, ut auctori-€tatis minus habent, ita aliquid gratae uarietatis ad-€ferre possunt. €@@In exercitu Xerxis, quem % aduersus prouinciam €Graeciam contraxerat, equae partu leporem editum €constat. quo genere monstri tanti apparatus signi-€ficatus est euentus: nam qui mare classibus, terram €pedestri * * * et fugax animal pauido regressu regnum €suum repetere est coactus. €@@Eidem montem Athon uix tandem transgresso, @1 €priusquam Athenas deleret, Lacedaemonis inuaden-€dae consilium agitanti admirabile inter cenam prodi-€gium incidit: infusum namque paterae eius uinum €in sanguinem, nec semel sed iterum et tertio con-€uersum est. qua de re consulti magi monuerunt ut se €ab incepto proposito abstineret: et si quod uestigium €in uaecordi pectore sensus fuisset, * * * ante de Leo-€nida et % a caesare Spartanis abunde monitum. @@Midae uero, cuius imperio Phrygia fuit sub-€iecta, puero dormienti formicae in os grana tritici €congesserunt. parentibus deinde eius corsus prodi-€gium tenderet explorantibus augures responderunt €omnium illum mortalium futurum ditissimum. nec €uana praedictio extitit: nam Midas cunctorum paene €regum opes abundantia pecuniae antecessit infan-€tiaeque incunabula uili deorum munere donata onu-€stis auro atque argento gazis pensauit. @@Formicis Midae iure meritoque apes Platonis €praetulerim: illae enim caducae ac fragilis, hae so-€lidae et aeternae felicitatis indices extiterunt, dor-€mientis in cunis paruuli labellis mel inserendo. qua €re audita prodigiorum interpretes singularem eloquii €suauitatem ore eius emanaturam dixerunt. ac mihi €quidem illae apes non montem Hymettium tymi flore @1 €redolentem, sed Musarum Heliconios colles omni €genere doctrinae uirentis dearum instinctu depastae €maximo ingenio dulcissima summae eloquentiae in-€stillasse uidentur alimenta. §ôÿ@@@@{1DE SOMNIIS}1 @@Sed quoniam diuitem Midae disertumque Pla-€tonis somnum adtigi, referam quam certis imagini-€bus multorum quies adumbrata sit. quem locum unde €potius ordiar quam a diui Augusti sacratissima me-€moria? eius medico Artorio somnum capienti nocte, €quam dies insecutus est, quo in campis Philippiis €Romani inter se exercitus concurrerunt, Mineruae €species oborta praecepit ut illum graui morbo impli-þ°³¸ÿï°°±ÿï‚ÍåíÿïƒÖÍáøÿ±§ˆ‰citum moneret ne propter aduersam ualitudinem pro-€ximo proelio non interesset. quod cum Caesar au-€disset, lectica se in aciem deferri iussit. ubi dum €supra uires corporis pro adipiscenda uictoria excu-€bat, castra eius a Bruto capta sunt. quid ergo aliud €putamus quam diuino numine effectum ne destina-€tum iam immortalitati caput indignam caelesti spi-€ritu fortunae uiolentiam sentiret? @@Augustum uero praeter naturalem animi in €omnibus rebus subtiliter perspiciendis uigorem etiam €recens et domesticum exemplum ut Artori somnio €obtemperaret admonuit: audiuerat enim diui Iuli €patris sui uxorem Calpurniam nocte, quam is ulti-€mam in terris egit, in quiete uidisse multis eum con-€fectum uulneribus in suo sinu iacentem, somnique @1 €atrocitate uehementer exterritam rogare non desti-€tisse ut proximo die curia se abstineret. at illum, ne €muliebri somnio motus id fecisse existimaretur, se-€natum, in quo ei parricidarum manus adlatae sunt, €habere contendisse. % non est inter patrem et filium €ullius rei conparationem fieri praesertim diuini-€tatis fastigio iunctos, sed iam alter operibus suis adi-€tum sibi ad caelum struxerat, alteri longus adhuc €terrestrium uirtutum orbis restabat. quapropter ab €hoc tantummodo [2im]2pendentem mutationem status co-€gnosci, ab illo etiam differri dii immortales uoluerunt, €ut aliud caelo decus daretur, aliud promitteretur. @@Illud etiam somnium et magnae admirationis €et clari exitus, quod eadem nocte duo consules P. €Decius Mus et T. Manlius Torquatus Latino bello €graui ac periculoso non procul a Vesuui montis ra-€dicibus positis castris uiderunt: utrique enim quae-€dam per quietem species praedixit ex altera acie €imperatorem, ex altera exercitum diis Manibus ma-€trique Terrae deberi: utrius autem dux copias ho-€stium superque eas sese ipsum deuouisset, uictricem €abituram. id luce proxima consulibus sacrificio uel €expiaturis, si posset auerti, uel, si certum deorum €etiam monitu uisum foret, exsecuturis hostiarum €exta somnio congruerunt, conuenitque inter eos, @1 €cuius cornu prius laborare coepisset, ut is capite suo €fata patriae lueret. quae neutro reformidante De-€cium depoposcerunt. @@Sequitur aeque ad publicam religionem perti-€nens somnium. cum plebeis quidam ludis pater fa-€milias per circum Flaminium, prius quam pompa in-€duceretur, seruum suum uerberibus mulcatum sub €furca ad supplicium egisset, [2T]2. Latinio homini ex €plebe Iuppiter in quiete praecepit ut consulibus di-€ceret sibi praesultorem ludis circensibus proximis €non placuisse: quae res nisi adtenta ludorum in-€stauratione expiata esset, secuturum non mediocre €urbis periculum. ille ueritus ne cum aliquo incommodo €suo religione summum implicaret imperium, silen-€tium egit, e uestigioque filius eius subita ui morbi €correptus interiit. ipse etiam per quietem ab eodem €deo interrogatus an satis magnam poenam neglecti €imperii sui pependisset, in proposito perseuerans €debilitate corporis solutus est ac tum demum ex €consilio amicorum lecticula ad tribunal consulum et €inde ad senatum perlatus ordine totius casus sui ex-€posito magna cum omnium admiratione recuperata €membrorum firmitate pedibus domum rediit. @@Ac ne illud quidem inuoluendum silentio. ini-€micorum conspiratione urbe pulsus M. Cicero, cum €in uilla quadam campi Atinatis deuersaretur, animo €in somnum profuso per loca deserta et inuias regio-€nes uaganti sibi C. Marium consulatus ornatum in-€signibus putauit obuium factum, interrogantem eum €quid ita tam tristi uultu incerto itinere ferretur. au- @1 €dito deinde casu, quo conflictabatur, conprehendisse €dexteram suam ac se proximo lictori in monumen-€tum ipsius ducendum tradidisse, quod diceret ibi €esse ei laetioris status spem repositam. nec aliter €euenit: nam in aede Iouis Mariana senatus consul-€tum de reditu est eius factum. @@C. autem Graccho inminentis casus atrocitas €palam atque aperte per quietem denuntiata est: €somno enim pressus Tiberii [Gracchi] fratris effigiem €uidit dicentis sibi nulla ratione eum uitare posse ne €eo fato [non] periret, quo ipse occidisset. id ex Graccho €prius quam tribunatum, in quo fraternum exitum ha-€buit, iniret multi audierunt. Caelius etiam certus €Romanae historiae auctor sermonem de ea re ad €suas aures illo adhuc uiuo peruenisse scribit. @@Vincit huiusce somni dirum aspectum quod €insequitur. apud Actium M. Antonii fractis opibus €Cassius Parmensis, qui partes eius secutus fuerat, €Athenas confugit. ubi concubia nocte cum sollicitu-€dinibus et curis mente sopita in lectulo iaceret, exi-€stimauit ad se uenire hominem ingentis magnitudi-€nis, coloris nigri, squalidum barba et capillo inmisso, €interrogatumque quisnam esset respondisse $KAKO\N €$DAI/MONA&. perterritus deinde taetro uisu et nomine €horrendo seruos inclamauit sciscitatusque est ecquem €talis habitus aut intrantem cubiculum aut exeun-€tem uidissent. quibus adfirmantibus neminem illuc @1 €accessisse, iterum se quieti et somno dedit, atque ea-€dem animo eius obuersata species est. itaque fugato €somno lumen intro ferri iussit puerosque a se disce-€dere uetuit. inter hanc noctem et supplicium capitis, €quo eum Caesar adfecit, paruulum admodum tempo-€ris intercessit. @@Propioribus tamen, ut ita dicam, lineis Haterii €Rufi equitis Romani somnium certo euentu admo-€tum est. qui, cum gladiatorium munus Syracusis €ederetur, inter quietem retiari se manu confodi ui-€dit idque postero die in spectaculo consessoribus €narrauit. incidit deinde ut proximo ab equite loco €retiarius cum murmillone introduceretur. cuius cum €faciem uidisset, isdem dixit ab illo retiario trucidari €putasse protinusque inde discedere uoluit. illi ser-€mone suo metu eius discusso causam exitii misero €attulerunt: retiarius enim in eum locum conpulso €murmillone et abiecto, dum iacentem ferire conatur, €traiectum gladio Haterium interemit. ª‡¨åøô©ÿ@@Hannibalis quoque ut detestandum Ro-€mano sanguini, ita certae praedictionis somnium, €cuius non uigiliae tantum sed etiam ipsa quies hosti-€lis imperio nostro fuit: hausit enim proposito et €uotis suis conuenientem imaginem existimauitque €missum sibi ab Ioue mortali specie excelsiorem iu- @1 €uenem inuadendae Italiae ducem. cuius monitu €primo uestigia nullam in partem [2deflexis]2 secutus ocu-€lis, mox humani ingenii prona uoluntate uetita scru-€tandi pone respiciens animaduertit inmensae magni-€tudinis serpentem concitato impetu omne, quidquid €obuium fuerat, proterentem postque eam magno €cum caeli fragore erumpentes nimbos lucemque cali-€ginosis inuolutam tenebris. adtonitus deinde quid-€nam [2id]2 esset monstri et quid portenderet interro-€gauit. hic dux 'Italiae uides' inquit 'uastitatem: €proinde sile et cetera tacitis permitte fatis'. @@Quam bene Macedoniae rex Alexander per €quietem uisa imagine praemonitus erat ut uitae suae €custos esset diligentior, si eum cauendi etiam peri-€culi consilio fortuna instruere uoluisset: namque €Cassandri pestiferam sibi dexteram somnio prius co-€gnouit quam exitu sensit: existimauit enim ab illo €se interfici, cum eum numquam uidisset. interposito €deinde tempore postquam in conspectum uenit, no-€cturni metus patefacta imagine, ut Antipatri filium €esse cognouit, adiecto uersu Graeco, qui fidem so-€mniorum eleuat, praeparati iam aduersus caput suum €ueneficii, quo occidisse Cassandri manu creditur, su-€spicionem animo repulit. @@Longe indulgentius dii in poeta Simonide, €cuius salutarem inter quietem admonitionem consilii €firmitate roborarunt: is enim, cum ad litus nauem €appulisset inhumatumque corpus iacens sepulturae €mandasset, admonitus ab eo ne proximo die nauiga-€ret, in terra remansit. qui inde soluerant, fluctibus €et procellis in conspectu eius obruti sunt: ipse laeta- @1 €tus est, quod uitam suam somnio quam naui credere €maluisset. memor autem beneficii elegantissimo car-€mine * * * aeternitati consecrauit, melius illi et diutur-€nius in animis hominum sepulcrum constituens quam €in desertis et ignotis harenis struxerat. @@Efficax et illa quietis imago, quae Croesi regis €animum maximo prius metu, deinde etiam dolore €confecit: nam e duobus filiis et ingeni agilitate et þ°³¸ÿï°°±ÿï‚ÍåíÿïƒÖÍáøÿ±ª‡¨åøô©ÿ”„corporis dotibus praestantiorem imperiique succes-€sioni destinatum Atym existimauit ferro sibi ereptum. €itaque quidquid ad euitandam denuntiatae cladis €acerbitatem pertinebat, nulla ex parte patria cura €cessauit aduertere. solitus erat iuuenis ad bella ge-€renda mitti, domi retentus est: habebat armamenta-€rium omnis generis telorum copia refertum, id quo-€que amoueri iussum: gladio cinctis comitibus utebatur, €uetiti sunt propius accedere. necessitas tamen adi-€tum luctui dedit: cum enim ingentis magnitudinis €aper Olympi montis culta crebra cum agrestium €strage uastaret inusitatoque malo regium inploratum €esset auxilium, filius a patre extorsit ut ad eum op-€primendum mitteretur, eo quidem facilius, quod non €dentis sed ferri saeuitia in metu reponebatur. uerum €dum acri studio interficiendi suem omnes sunt in-€tenti, pertinax casus inminentis uiolentia lanceam €petendae ferae gratia missam in eum detorsit et €quidem eam potissimum dextram nefariae caedis @1 €crimine uoluit aspergi, cui tutela filii a patre man-€data erat, quamque Croesus inprudentis homicidii €sanguine uiolatam hospitalis ueritus deos suppli-€cem sacrificio expiauerat. @@Ne Cyrus quidem superior inuictae fatorum €necessitatis paruulum argumentum est. cuius ortus €ad imperium totius Asiae spectantis maternus auus €Astyages duo praenuntios somnii frustra discutere €temptauit, Mandanen filiam suam, quod in quiete €uiderat urinam eius omnes Asiaticas gentes inun-€dasse, non Medorum excellentissimo, ne in eius fa-€miliam regni decus transferretur, sed Persarum mo-€dicae fortunae uiro conlocando natumque Cyrum €exponi iubendo, quia similiter quietis temporibus €existimauerat genitali parte Mandanes [2e]2natam uitem €eo usque creuisse, donec cunctas dominationis suae €partes inumbraret: frustratus est enim se ipse ne-€potis felicitatem caelestium iudicio destinatam hu-€manis consiliis inpedire conando. @@Intra priuatum autem habitum Dionysio Sy-€racusano adhuc se continente Himerae quaedam non €obscuri generis femina inter quietem opinione sua €caelum conscendit atque ibi[dem] deorum omnium €lustratis sedibus animaduertit praeualentem uirum €flaui coloris, lentiginosi oris, ferreis catenis uinctum, €Iouis solio pedibusque subiectum, interrogatoque iu-€uene, quo considerandi caeli duce fuerat usa, quis-€nam esset, audiit illum Siciliae atque Italiae dirum @1 €esse fatum solutumque uinculis multis urbibus exi-€tio futurum. quod somnium postero die sermone €uulgauit. postquam deinde Dionysium inimica Syra-€cusarum libertati capitibusque insontium infesta for-€tuna caelesti custodia libertatum uelut fulmen aliquod €otio ac tranquillitati iniecit, Himeraeorum moenia €inter effusam ad officium et spectaculum eius tur-€bam intrantem ut aspexit, hunc esse, quem in quiete €uiderat, uociferata est. id cognitum tyranno causam €tollendae mulieris dedit. @@Tutioris somni mater eiusdem Dionysi. quae, €cum eum conceptum utero haberet, parere uisa est €Satyriscum consultoque prodigiorum interprete cla-€rissimum ac potentissimum Grai sanguinis futurum €certo cum euentu cognouit. @@At Karthaginiensium dux Hamilcar, cum obsi-€deret Syracusas, inter somnum exaudisse uocem cre-€didit nuntiantem futurum ut proximo die in ea urbe €cenaret. laetus igitur perinde ac diuinitus promissa €uictoria exercitum pugnae conparabat. in quo inter €Siculos et Poenos orta dissensione, castris eius Syra-€cusani subita inruptione oppressis ipsum intra moe-€nia sua uinctum pertraxerunt. ita magis spe quam €somnio deceptus cenauit Syracusis captiuus, non, ut €animo praesumpserat, uictor. @@Alcibiades quoque miserabilem exitum suum €haud fallaci nocturna imagine speculatus est: quo €enim pallio amicae suae dormiens opertum se uide-€rat, interfectus et insepultus iacens contectus est. @@Proximum somnium etsi paulo est longius, @1 €propter nimiam tamen euidentiam ne omittatur im-€petrat. duo familiares Arcades iter una facientes €Megaram uenerunt, quorum alter se ad hospitem €contulit, alter in tabernam meritoriam deuertit. is, €qui in hospitio erat, uidit in somnis comitem suum €orantem ut sibi coponis insidiis circumuento subue-€niret: posse enim celeri eius adcursu se inminenti €periculo subtrahi. quo uiso excitatus prosiluit taber-€namque, in qua is deuersabatur, petere conatus est. €pestifero deinde fato eius humanissimum proposi-€tum tamquam superuacuum damnauit et lectum ac €somnum repetiit. tunc idem ei saucius oblatus ob-€secrauit ut, quoniam uitae suae auxilium ferre neg-€lexisset, neci saltem ultionem non negaret: corpus €enim suum a caupone trucidatum tum maxime plau-€stro ferri ad portam stercore coopertum. tam con-€stantibus familiaris precibus conpulsus protinus ad €portam cucurrit et plaustrum, quod in quiete demon-€stratum erat, conprehendit cauponemque ad capitale €supplicium perduxit. ¨ˆŸðòÿôÿ@@@@{1DE MIRACVLIS}1 @@Multa etiam interdiu et uigilantibus acciderunt €perinde ac tenebrarum somnique nube inuoluta. quae, €quia unde manauerint aut qua ratione constiterint €dinoscere arduum est, merito miracula uocentur. €quorum e magno aceruo in primis illud occurrit. @1 ‘@@Cum apud lacum Regillum A. Postumius dicta-€tor et Tusculanorum dux Mamilius Octauius magnis €uiribus inter se concurrerent ac neutra acies ali-€quamdiu pedem referret, Castor ac Pollux Romana-€rum partium propugnatores uisi hostiles copias pe-€nitus fuderunt. €@@Item bello Macedonico P. Vatinius Reatinae €praefecturae uir noctu urbem petens existimauit €duos iuuenes excellentis formae albis equis residen-€tes obuios sibi factos nuntiare die, qui praeterierat, €Persen regem a Paulo captum. quod cum senatui €indicasset, tamquam maiestatis eius et amplitudinis €uano sermone contemptor in carcerem coniectus, €postquam Pauli litteris illo die Persen captum appa-€ruit, et custodia liberatus et insuper agro ac uaca-€tione donatus est. Castorem uero et Pollucem etiam €illo tempore pro imperio populi Romani excubuisse €cognitum est, quo ad lacum Iuturnae suum equorum-€que sudorem abluentis uisi sunt, iunctaque fonti €aedis eorum nullius hominum manu reserata patuit. @@Sed ut ceterorum quoque deorum propensum €huic urbi numen exequamur, triennio continuo ue-€xata pestilentia ciuitas nostra, cum finem tanti et €tam diutini mali neque diuina misericordia neque €humano auxilio inponi uideret, cura sacerdotum in-€spectis Sibyllinis libris animaduertit non aliter pri-€stinam recuperari salubritatem posse quam si ab Epi-€dauro Aesculapius esset accersitus. itaque eo legatis €missis unicam fatalis remedii opem auctoritate sua, €quae iam in terris erat amplissima, impetraturam se @1 €credidit. neque eam opinio decepit: pari namque €studio petitum ac promissum est praesidium, e uesti-€gioque Epidauri Romanorum legatos in templum €Aesculapii, quod ab eorum urbe &7 passuum distat, €perductos ut quidquid inde salubre patriae laturos se €existimassent pro suo iure sumerent benignissime €inuitauerunt. quorum tam promtam indulgentiam €numen ipsius dei subsecutum uerba mortalium cae-€lesti obsequio conprobauit: si quidem is anguis, quem €Epidauri raro, sed numquam sine magno ipsorum €bono uisum in modum Aesculapii uenerati fuerant, €per urbis celeberrimas partes mitibus oculis et leni €tractu labi coepit triduoque inter religiosam omnium €admirationem conspectus haud dubiam prae se ad-€petitae clarioris sedis alacritatem ferens ad triremem €Romanam perrexit pauentibusque inusitato specta-€culo nautis eo conscendit, ubi Q. Ogulni legati taber-€naculum erat, inque multiplicem orbem per sum-€mam quietem est conuolutus. tum legati perinde €atque exoptatae rei conpotes expleta gratiarum €actione cultuque anguis a peritis excepto laeti inde €soluerunt, ac prosperam emensi nauigationem post-€quam Antium appulerunt, anguis, qui ubique in €nauigio remanserat, prolapsus in uestibulo aedis €Aesculapii murto frequentibus ramis diffusae super-€imminentem excelsae altitudinis palmam circum-€dedit perque tres dies, positis quibus uesci solebat, €non sine magno metu legatorum ne inde in triremem €reuerti nollet, Antiensis templi hospitio usus, urbi @1 €se nostrae aduehendum restituit atque in ripam Ti-þ°³¸ÿï°°±ÿï‚ÍåíÿïƒÖÍáøÿ±¨ˆ’ˆ©beris egressis legatis in insulam, ubi templum dica-€tum est, tranauit aduentuque suo tempestatem, cui €remedio quaesitus erat, dispulit. @@Nec minus uoluntarius in urbem nostram Iu-€nonis transitus. captis a Furio Camillo Veis milites €iussu imperatoris simulacrum Iunonis Monetae, quod €ibi praecipua religione cultum erat, in urbem trans-€laturi sede sua mouere conabantur. quorum ab uno €per iocum interrogata dea an Romam migrare uellet, €uelle se respondit. hac uoce audita lusus in admira-€tionem uersus est, iamque non simulacrum, sed ipsam €caelo Iunonem petitam portare se credentes laeti in €ea parte montis Auentini, in qua nunc templum eius €cernimus, collocauerunt. @@Fortunae etiam Muliebris simulacrum, quod €est Latina uia ad quartum miliarium, eo tempore €cum aede sua consecratum, quo Coriolanum ab ex-€cidio urbis maternae preces reppulerunt, non semel €sed bis locutum constitit % prius his uerbis: 'rite €me, matronae, dedistis riteque dedicastis'. @@Valerio autem Publicola consule, qui post ex-€actos reges bellum cum Veientibus [2et]2 Etruscis ges-€sit, illis Tarquinio pristinum imperium restituere, €Romanis nuper partam libertatem retinere cupienti-€bus, Etruscis et Tarquinio in cornu dextro proelio @1 €superioribus tantus terror subito incessit, ut non €solum uictores ipsi profugerent, sed etiam pauoris €sui consortes secum Veientes traherent. cuius rei pro €argumento miraculum adicitur, ingens repente uox e €proxima silua Arsia, quae ore Siluani in hunc paene €modum missa traditur: 'uno plus e Tuscis cadent, €Romanus exercitus uictor abibit'. miram dicti fidem €digesta numero cadauera exhibuere. @@Quid? Martis auxilium, quo uictoriam Roma-€norum adiuuit, nonne memoria celebrandum est? €cum Bruttii atque Lucani odio incitatissimo maxi-€misque uiribus Thurinae urbis peterent excidium ac €praecipuo studio incolumitatem C. Fabricius Lusci-€nus consul protegeret, resque ancipiti euentu conlatis €unum in locum utriusque partis copiis gereretur, €non audentibus Romanis proelium ingredi eximiae €magnitudinis iuuenis primum eos hortari ad capes-€sendam fortitudinem coepit. deinde, ubi tardiores €animaduertit, arreptis scalis per mediam hostium €aciem ad contraria castra euasit et admotis uallum €conscendit. inde uoce ingenti clamitans factum ui-€ctoriae gradum et nostros ad aliena castra capienda €et Lucanos Bruttiosque ad sua defendenda illuc tra-€xit, ubi conferti dubio certamine terebantur. sed €idem inpulsu armorum suorum prostratos hostes iu-€gulandos capiendosque Romanis tradidit: XX enim €milia caesa, quinque cum Statio Statilio duce utrius-€que gentis et tribus atque XX militaribus signis capta €sunt. postero die cum consul inter honorandos, quo- @1 €rum strenua opera fuerat usus, uallarem coronam €ei se seruare dixisset, a quo castra erant oppressa, €nec inueniretur qui id praemium peteret, cognitum €pariter atque creditum est Martem patrem tunc po-€pulo suo adfuisse. inter cetera huiusce rei manifesta €indicia galea quoque duabus distincta pinnis, qua €caeleste caput tectum fuerat, argumentum praebuit. €itaque Fabricii edicto supplicatio Marti est habita €et a laureatis militibus magna cum animorum lae-€titia oblati auxilii testimonium ei est redditum. @@Referam nunc quod suo saeculo cognitum ma-€nauit ad posteros, penetrales deos Aeneam Troia €aduectos Lauini conlocasse: inde ab Ascanio filio €eius Albam, quam ipse condiderat, translatos pristi-€num sacrarium repetisse, et quia id humana manu €factum existimari poterat, relatos Albam uoluntatem €suam altero transitu significasse. nec me praeterit €de motu et uoce deorum inmortalium humanis oculis €auribusque percepto quam in ancipiti opinione aesti-€matio uersetur, sed quia non noua dicuntur, sed €tradita repetuntur, fidem auctores uindicent: nostrum €est inclitis litterarum monumentis consecrata perinde €ac uera non refugisse. @@Facta mentione urbis, e qua primordia ciui-€tas nostra traxit, diuus Iulius fausta proles eius se €nobis offert. quem C. Cassius numquam sine praefa-€tione publici parricidii nominandus, cum [2in]2 acie €Philippensi ardentissimo animo perstaret, uidit hu-€mano habitu augustiorem, purpureo paludamento €amictum, minaci uultu et concitato equo in se im- @1 €petum facientem. quo aspectu perterritus tergum €hosti dedit uoce illa prius emissa: 'quid enim am-€plius agam, si occidisse parum est?' non occideras €tu quidem, Cassi, Caesarem, neque enim ulla extin-€gui diuinitas potest, sed mortali adhuc corpore uten-€tem uiolando meruisti ut tam infestum haberes deum. @@Iam quod L. Lentulus litus praenauigans, in €quo Cn. Pompei Magni perfidia Ptolomaei regis in-€terempti corpus concisae scaphae lignis conbureba-€tur, ignarus casus eius, cum ipsi Fortunae erube-€scendum rogum uidisset, conmilitonibus dixit 'qui €scimus an hac flamma Cn. Pompeius cremetur?' di-€uinitus missae uocis miraculum est. @@Atque hoc quidem hominis et casu, illud €tantum non ore ipsius Apollinis editum, quo Appii €interitum ueridica Pythicae uaticinationis fides prae-€cucurrit. is bello ciuili, quo se Cn. Pompeius a Cae-€saris concordia pestifero sibi nec rei publicae utili €consilio abruperat, euentum grauissimi motus explo-€rare cupiens, uiribus imperii_namque Achaiae €praeerat_antistitem Delphicae cortinae in intimam €sacri specus partem descendere coegit, unde ut cer-€tae consulentibus sortes petuntur, ita nimius diuini €spiritus haustus reddentibus pestifer existit. igitur €inpulsu capti numinis instincta uirgo horrendo sono €uocis Appio inter obscuras uerborum ambages fata @1 €cecinit: 'nihil' enim inquit 'ad te hoc, Romane, €bellum: Euboeae coela obtinebis'. at is ratus con-€siliis se Apollinis moneri ne illi discrimini interesset, €in eam regionem secessit, quae inter Rhamnunta, €nobilem Attici soli partem, Carystumque Chalcidico €freto uicinam interiacens Coelae Euboeae nomen €obtinet, ubi ante Pharsalicum certamen morbo con-€sumptus praedictum a deo locum sepultura possedit. @@Sunt et illa miraculorum loco, quod deusto €sacrario Saliorum nihil in eo praeter lituum Romuli €integrum repertum est: quod Serui Tulli statua, [2cum €aedis Fortunae conflagrasset, inuiolata mansit: quod €Quintae Claudiae statua]2 in uestibulo templi Matris €deum posita bis ea aede incendio consumpta, prius €P. Nasica Scipione [et] L. Bestia, ite[2ru]2m M. Ser-€uilio L. Lamia consulibus, in sua basi flammis in-€tacta stetit. @@Aliquid admirationis ciuitati nostrae Acilii €etiam Auiolae rogus adtulit, qui et a medicis et a €domesticis mortuus creditus, cum aliquamdiu domi €iacuisset, elatus, postquam corpus eius ignis corri-€puit, uiuere se proclamauit auxiliumque paedagogi @1 €sui_nam is solus ibi remanserat_inuocauit, sed €iam flammis circumdatus fato subtrahi non potuit. €@@L. quoque Lamiae praetorio uiro aeque uocem €fuisse super rogum constitit. ªˆ¨åøô©ÿ@@Quae minus admirabilia fere Eris Pam-€phyli casus facit, quem Plato scribit inter eos, qui €in acie ceciderant, X diebus iacuisse, biduoque post €quam inde sublatus esset, inpositum rogo reuixisse €ac mira quaedam tempore mortis uisa narrasse. @@Et quoniam ad externa transgressi sumus, €quidam Athenis uir eruditissimus, cum ictum lapidis €capite excepisset, cetera omnia tenacissima memoria €retinens litterarum tantum modo, quibus praecipue €inseruierat, oblitus est. dirum malignumque uulnus €in animo percussi quasi de industria scrutatis sensi-€bus in eum potissimum, quo maxime laetabatur, [et] €acerbitate nocendi erupit, singularem doctrinam ho-€minis pleno inuidiae funere efferendo. cui si talibus €studiis perfrui fas non erat, utilius aliquando fuit ad €illa aditum non impetrasse quam iam percepta eorum €dulcedine caruisse. @@Miserabilior tamen sequentis casus narratio: €Nausimenis enim Atheniensis uxor, cum fili ac filiae €suae stupro interuenisset, inopinati monstri perculsa €conspectu et in praesens tempus ad indignandum €et in posterum ad loquendum obmutuit. illi nefarium €concubitum uoluntaria morte pensarunt. @1 @@Hoc modo fortuna saeuiens uocem ademit, illo €propitia dona[2ui]2t. Echecles Samius athleta mutus, €cum ei uictoriae, quam adeptus erat, titulus et þ°³¸ÿï°°±ÿï‚ÍåíÿïƒÖÍáøÿ±ªˆ¨åøô©ÿ”„praemium eriperetur, indignatione accensus uocalis €euasit. @@Gorgiae quoque Epirotae fortis et clari uiri €origo [2admirabilis fuit]2, quod in funere matris suae €utero elapsus inopinato uagitu suo lectum ferentes €consistere coegit nouumque spectaculum patriae €praebuit, tantum non ex ipso genetricis rogo lucem €et cunas adsecutus: eodem enim momento temporis €altera iam fato functa [2pe]2perit, alter ante elatus quam €natus est. @@Diuinae fortunae uulnus Pheraeo Iasoni * * * €exitii eius cupidus intulit: nam cum inter insidias €gladio eum percussisset, uomicam, quae a nullo €medicorum sanari potuerat, ita rupit, ut hominem €pestifero malo liberaret. @@Aeque dis inmortalibus acceptus Simonides, €cuius salus ab inminenti % officio defensa ruinae €quoque subtracta est: cenanti enim apud Scopam €Crannone, quod est in Thessalia oppidum, nuntia-€tum est duos iuuenes ad ianuam uenisse magnopere €rogantes ut ad eos continuo prodiret. ad quos egres-€sus neminem repperit ibi. ceterum eo momento tem- @1 €poris triclinium, in quo Scopas epulabatur, conlap-€sum et ipsum et omnes conuiuas oppressit. quid hac €felicitate locupletius, quam nec mare nec terra sae-€uiens extinguere ualuit! @@Non inuitus huic subnecto Daphniten, ne quis €ignoret quantum interfuerit cecinisse deorum laudes €et numen obtrectasse. hic, cum eius studii esset, €cuius professores sophistae uocantur, ineptae et mor-€dacis opinationis, Apollinem Delphis inridendi causa €consuluit an equum inuenire posset, cum omnino €nullum habuisset. cuius ex oraculo reddita uox est, €inuenturum equum, sed ut eo proturbatus periret. €inde cum iocabundus quasi delusa sacrarum sortium €fide reuerte[2re]2tur, incidit in regem Attalum saepe €numero a se contumeliosis dictis absentem lacessi-€tum, eiusque iussu saxo, cui nomen erat Equi, €praecipitatus ad deos usque cauillandos dementis €animi iusta supplicia pependit. @@Eodem oraculo Macedonum rex Philippus ad-€monitus ut a quadrigae uiolentia salutem suam cu-€stodiret, toto regno disiungi currus iussit eumque €locum, qui in Boeotia Quadriga uocatur, semper €uitauit. nec tamen denuntiatum periculi genus effu-€git: nam Pausanias in capulo gladii, quo eum occi-€dit, quadrigam habuit caelatam. @@Quae tam pertinax necessitas in patre filio €Alexandro consimilis apparuit: si quidem Callanus @1 €Indus sua sponte se ardenti rogo superiecturus, in-€terpellatus ab eo ecquid aut mandaret aut dicere €uellet, 'breui te' inquit 'uidebo': nec id sine causa, €quia uoluntarium eius e uita excessum rapida mors €Alexandri subsecuta est. @@Regios interitus magnitudine miraculi remi-€gis casus aequat, quem in hexere Tyriorum senti-€nam haurientem cum e naui fluctus abiecisset, altero €latere repercussum contrarius fluctus in nauem re-€tulit. itaque miseri simul ac felicis conplorationi €permixta fuit gratulatio. @@Quid? illa nonne ludibria naturae in cor-€poribus humanis fuisse credenda sunt, tolerabilia qui-€dem, quia saeuitia caruerunt, ceterum et ipsa mira-€culis adnumeranda? nam et Prusiae regis Bith[2yn]2iae €filius eodem nomine quo pater pro superiore ordine €dentium unum os aequaliter extentum habuit nec €ad speciem deforme neque ad usum ulla ex parte €incommodum. @8 Mitridatis uero regis filia Drype-€tine, Laodice regina nata, duplici ordine dentium €deformis admodum comes fugae patris a Pompeio €deuicti fuit. @8 Ne illius quidem paruae admirationis €[2Strabonis]2 oculi, quem constat tam certa acie luminum €usum esse, ut a Lilybaeo portum Karthaginiensium €egredientes classes intueretur. @8 Oculis eius ad-€mirabilius Aristomenis Messeni cor, quod Athenien- @1 €ses ob eximiam calliditatem exectum pilis refertum €inuenerunt, cum eum aliquotiens captum et astutia €elapsum cepissent. @8 Et poeta Antipater Sidonius €omnibus annis uno tantum modo die, quo genitus €erat, febri inplicabatur, cumque ad ultimam aetatem €peruenisset, natali suo certo illo circuitu morbi con-€sumptus est. @@Hoc loco apte referuntur Polystratus et Hip-€poclides philosophi, eodem die nati, eiusdem prae-€ceptoris Epicuri sectam secuti, patrimonii etiam pos-€sidendi habendaeque scholae communione coniuncti €eodemque momento temporis ultima senectute ex-€tincti. tantam [2et tam]2 aequalem fortunae pariter atque €amicitiae societatem quis non ipsius caelestis Con-€cordiae sinu genitam, nutritam et finitam putet? @@Quapropter haec potissimum aut in liberis €potentissimorum regum aut in rege clarissimo aut €in uate ingenii florentis aut in uiris eruditissimis €aut in homine sortis ignotae * * * , ne ipsa quidem, €omnis bonae malaeque materiae fecunda artifex, ra-€tionem rerum natura reddiderit: non magis quam €quid ita siluestres capreas Cretae genitas tantopere €dilexerit, quas sagittis confixas ad salutare auxilium €herbae dictamni tantum non suis manibus deducit €efficitque ut comesta ea continuo et tela et uim @1 €ueneni uulneribus respuant: aut in Cephalania in-€sula, cum omnia ubique pecora haustu aquae coti-€die recreentur, capras maiore ex parte anni ore €aperto ex alto uentos recipientes sitim suam sedare €instituerit: aut quapropter Crotonae in templo Iuno-€nis Laciniae aram ad omnes uentos inmobili cinere €donauerit: potissimumue quare alteram in Mace-€donia, alteram in Caleno agro aquam proprietatem €uini, qua homines inebrientur, possidere uoluerit. €non admiratione ista, sed memoria prosequi debe-€mus, cum sciamus recte ab ea plurimum licentiae €uindicari, penes quam infinitus cuncta gignendi €labor consistit. @@Quae quia supra usitatam rationem excedentia €attigimus, serpentis quoque a T. Liuio curiose pari-€ter ac facunde relatae fiat mentio: is enim ait in €Africa apud Bagradam flumen * tantae magnitudi-€nis fuisse, ut Atilii Reguli exercitum usu amnis €prohiberet, multisque militibus ingenti ore correptis, €conpluribus caudae uoluminibus elisis, cum telorum €iactu perforari nequiret, ad ultimum ballistarum €tormentis undique petitam silicum crebris et pon-€derosis uerberibus procubuisse omnibusque et cohor-€tibus et legionibus ipsa Karthagine uisam terribilio-€rem, atque etiam cruore suo gurgitibus inbutis €corporisque iacentis pestifero adflatu uicina regione @1 €polluta Romana inde summouisse castra. adicit beluae €corium centum et uiginti pedum in urbem missum. °¯ôÿ@@@@{1LIBER SECVNDVS}1 ¯ðòÿ@@Diues et praepotens naturae regnum scrutatus €iniciam stilum qua nostrae urbis qua exterarum gen-€tium priscis ac memorabilibus institutis: opus est €enim cognosci huiusce uitae, quam sub optimo prin-€cipe felicem agimus, quaenam fuerint elementa, ut €eorum quoque respectus aliquid praesentibus mori-€bus prosit. ¡ôÿ@@@@{1DE INSTITVTIS ANTIQVIS}1 @@Apud antiquos non solum publice, sed etiam €priuatim nihil gerebatur nisi auspicio prius sumpto. €quo ex more nuptiis etiam nunc auspices interpo-€nuntur, qui, quamuis auspicia petere desierint, ipso €tamen nomine ueteris consuetudinis uestigia usur-€pantur. @@Feminae cum uiris cubantibus sedentes ceni-€tabant. quae consuetudo ex hominum conuictu ad €diuina penetrauit: nam Iouis epulo ipse in lectulum, €Iuno et Minerua in sellas ad cenam inuitabantur. €quod genus seueritatis aetas nostra diligentius in @1 €Capitolio quam in suis domibus conseruat, uidelicet €quia magis ad rem pertinet dearum quam mulierum €disciplinam contineri. @@Quae uno contentae matrimonio fuerant co-€rona pudicitiae honorabantur: existimabant enim €eum praecipue matronae sincera fide incorruptum €esse animum, qui depositae uirginitatis cubile [in €publicum] egredi nesciret, multorum matrimoniorum €experientiam quasi legitimae cuiusdam intemperan-€tiae signum esse credentes. @@Repudium inter uxorem et uirum a condita €urbe usque ad centesimum et quinquagesimum an-€num nullum intercessit. primus autem Sp. Caruilius €uxorem sterilitatis causa dimisit. qui, quamquam tole-€rabili ratione motus uidebatur, reprehensione tamen €non caruit, quia ne cupiditatem quidem liberorum €coniugali fidei praeponi debuisse arbitrabantur. @@Sed quo matronale decus uerecundiae muni-€mento tutius esset, in ius uocanti matronam corpus €eius adtingere non permiserunt, ut inuiolata manus €alienae tactu stola relinqueretur. þ°³¸ÿï°°±ÿï‚ÍåíÿïƒÖÍáøÿ²•…@@Vini usus olim Romanis feminis ignotus fuit, ne €scilicet in aliquod dedecus prolaberentur, quia pro-€ximus a Libero patre intemperantiae gradus ad in- @1 €concessam uenerem esse consueuit. ceterum ut non €tristis earum et horrida pudicitia, sed [et] honesto €comitatis genere temperata esset,_indulgentibus €namque maritis et auro abundanti et multa purpura €usae sunt_quo formam suam concinniorem effi-€cerent, summa cum diligentia capillos cinere ruti-€larunt: nulli enim tunc subsessorum alienorum ma-€trimoniorum oculi metuebantur, sed pariter et uidere €sancte et aspici mutuo pudore custodiebatur. @@Quotiens uero inter uirum et uxorem aliquid €iurgi intercesserat, in sacellum deae Viriplacae, quod €est in Palatio, ueniebant et ibi inuicem locuti quae €uoluerant contentione animorum deposita concordes €reuertebantur. dea nomen hoc a placandis uiris fertur €adsecuta, ueneranda quidem et nescio an praecipuis €et exquisitis sacrificiis colenda utpote cotidianae €ac domesticae pacis custos, in pari iugo caritatis €ipsa sui appellatione uirorum maiestati debitum a €feminis reddens honorem. @@Huius modi inter coniuges uerecundia: quid, €inter ceteras necessitudines nonne apparet consen-€tanea? nam ut minimo indicio maximam uim eius €significem, aliquandiu nec pater cum filio pubere €nec socer cum genero lauabatur. manifestum igitur €est tantum religionis sanguini et adfinitati quantum €ipsis dis inmortalibus tributum, quia inter ista tam €sancta uincula non magis quam in aliquo sacrato €loco nudare se [ne]fas esse credebatur. @@Conuiuium etiam sollemne maiores institue- @1 €runt idque caristia appellauerunt, cui praeter cogna-€tos et adfines nemo interponebatur, ut, si qua inter €necessarias personas querella esset orta, apud sacra €mensae et inter hilaritatem animorum et fautoribus €concordiae adhibitis tolleretur. @@Senectuti iuuenta ita cumulatum et circum-€spectum honorem reddebat, tamquam maiores natu €adulescentium communes patres essent. quocirca iu-€uenes senatus die utique aliquem ex patribus con-€scriptis aut propinquum aut paternum amicum ad €curiam deducebant adfixique ualuis expectabant, do-€nec reducendi etiam officio fungerentur. qua quidem €uoluntaria statione et corpora et animos ad publica €officia inpigre sustinenda roborabant breuique pro-€cessurarum in lucem uirtutum suarum uerecunda €laboris meditatione ipsi doctores erant. €@@Inuitati ad cenam diligenter quaerebant quinam €ei conuiuio essent interfuturi, ne seniorum aduen-€tum discubitu praecurrerent, sublataque mensa priores €consurgere et abire patiebantur. ex quibus apparet €cenae quoque tempore quam parco et quam modesto €sermone his praesentibus soliti sint uti. @@Maiores natu in conuiuiis ad tibias egregia €superiorum opera carmine conprehensa % pangebant, €quo ad ea imitanda iuuentutem alacriorem redderent. €quid hoc splendidius, quid etiam utilius certamine? €pubertas canis suum decus reddebat, defuncta [uiri] @1 €cursu aetas ingredientes actuosam uitam feruoris €nutrimentis prosequebatur. quas Athenas, quam €scholam, quae alienigena studia huic domesticae disci-€plinae praetulerim? inde oriebantur Camilli, Scipio-€nes, Fabricii, Marcelli, Fabii, ac ne singula im-€perii nostri lumina simul percurrendo sim longior, €inde, inquam, caeli clarissima pars, diui fulserunt €Caesares.  @@Adeo autem magna caritate patriae tene-€bantur, ut arcana consilia patrum conscriptorum €multis saeculis nemo senator enuntiauerit. Q. Fabius €Maximus tantum modo, et is ipse per inprudentiam, €de tertio Punico bello indicendo quod secr[2et]2o in €curia erat actum P. Crasso rus petens domum re-€uertenti in itinere narrauit, memor eum triennio €ante quaestorem factum, ignarus nondum a cen-€soribus in ordinem senatorium allectum, quo uno €modo etiam iis, qui iam honores gesserant, aditus €in curiam dabatur. sed quamuis honestus error Fabii €esset, uehementer tamen a consulibus obiurgatus €est: numquam enim taciturnitatem, optimum ac €tutissimum administrandarum rerum uinculum, labe-€factari uolebant. €@@Ergo, cum Asiae rex Eumenes amantissimus no-€strae urbis bellum a Perse aduersus populum Ro-€manum conparari senatui nuntiasset, non ante sciri @1 €potuit quid aut ille locutus esset aut patres respon-€dissent quam captum Persen cognitum est. fidum €erat et altum rei publicae pectus curia silentique €salubritate munitum et uallatum undique, cuius limen €intrantes abiecta priuata caritate publicam indue-€bant. itaque non dicam unum, sed neminem audisse €crederes quod tam multorum auribus fuerat com-€missum. @@Magistratus uero prisci quantopere suam po-€pulique Romani maiestatem retinentes se gesserint €hinc cognosci potest, quod inter cetera obtinendae €grauitatis indicia illud quoque magna cum perseue-€rantia custodiebant, ne Graecis umquam nisi latine €responsa darent. quin etiam ipsos linguae uolubili-€tate, qua plurimum ualent, excussa per interpretem €loqui cogebant non in urbe tantum nostra, sed etiam €in Graecia et Asia, quo scilicet Latinae uocis honos €per omnes gentes uenerabilior diffunderetur. nec €illis deerant studia doctrinae, sed nulla non in re €pallium togae subici debere arbitrabantur, indignum €esse existimantes inlecebris et suauitati litterarum €imperii pondus et auctoritatem donari. @@Quapropter non es damnandus rustici rigoris €crimine, C. Mari, quia gemina lauru coronatam se-€nectutem tuam, Numidicis et Germanicis inlustrem €tropaeis, uictor deuictae gentis facundia politiorem €fieri noluisti, credo, ne alienigena ingenii exercita-€tione patrii ritus serus transfuga existeres. quis ergo €huic consuetudini, qua nunc Graecis actionibus aures €curiae exurdantur, ianuam patefecit? ut opinor, Molo €rhetor, qui studia M. Ciceronis acuit: eum namque @1 €ante omnes exterarum gentium in senatu sine inter-€prete auditum constat. quem honorem non inmerito €cepit, quoniam summam uim Romanae eloquentiae €adiuuerat. conspicuae felicitatis Arpinas [2m]2unic[2ipi]2um, €siue litterarum gloriosissimum contemptorem siue €abundantissimum fontem intueri uelis. @@Maxima autem diligentia maiores hunc mo-€rem retinuerunt, ne quis se inter consulem et proxi-€mum lictorem, quamuis officii causa una progrede-€retur, interponeret. filio dumtaxat et ei puero ante €patrem consulem ambulandi ius erat. qui mos adeo €pertinaciter retentus est, ut Q. Fabius Maximus quin-€quies consul, uir et iam pridem summae auctoritatis €et tunc ultimae senectutis, a filio consule inuitatus €ut inter se et lictorem procederet, ne hostium Sam-€nitium turba, ad quorum conloquium descendebant, €elideretur, facere id noluerit. €@@Idem a senatu legatus ad filium consulem Suessam €[2Pometiam]2 missus, postquam animaduertit eum ad offi-€cium suum extra moenia oppidi processisse, indignatus €quod ex XI lictoribus nemo se equo descendere ius-€sisset, plenus irae sedere perseuerauit. [2quod cum €filius sensisset, proximo lictori ut sibi appareret im-€perauit.]2 cuius uoci continuo Fabius obsecutus 'non €ego' inquit, 'fili, summum imperium tuum contempsi, €sed experiri uolui an scires consulem agere: nec €ignoro quid patriae uenerationi debeatur, uerum pu-€blica instituta priuata pietate potiora iudico'. @1 @@Relatis Q. Fabi laudibus offerunt se mirificae €constantiae uiri, qui legati a senatu Tarentum ad €res [2re]2petendas missi, cum grauissimas ibi iniurias €accepissent, unus etiam urina respersus esset, in €theatrum, ut est consuetudo Graeciae, introducti le-€gationem quibus acceperant uerbis peregerunt. de €his, quae passi erant, questi non sunt, ne quid ultra €ac mandatum esset loquerentur, in[2si]2tusque pectori-€bus eorum antiqui moris respectus dolore, qui ex €contumelia grauissimus sentitur, conuelli non potuit. €finem profecto fruendarum opum, quibus ad inui-€diam diu abundaueras, Tarentina ciuitas, quaesisti: €nam dum horridae uirtutis in se ipsum conixum €stabilimentum nitore fortunae praesentis inflata fasti-€diose aestimas, in praeualidum imperii nostri mu-€cronem caeca et amens inruisti. @@Sed ut a luxu perditis moribus ad seuerissima €maiorum instituta transgrediar, antea senatus adsi-€duam stationem eo loci peragebat, qui hodieque se-þ°³¸ÿï°°±ÿï‚ÍåíÿïƒÖÍáøÿ²¢–„naculum appellatur: nec expectabat ut edicto contra-€heretur, sed inde citatus protinus in curiam ueniebat, €ambiguae laudis ciuem existimans, qui debitis rei €publicae officiis non sua sponte, sed iussus funge-€retur, quia quidquid imperio cogitur exigenti magis €quam praestanti acceptum refertur. @@Illud quoque memoria repetendum est, quod €tribunis pl. intrare curiam non licebat, ante ualuas €autem positis subselliis decreta patrum attentissima @1 €cura examinabant, ut, si qua ex eis improbassent, €rata esse non sinerent. itaque ueteribus senatus €consultis C littera subscribi solebat, eaque nota €significabatur illa tribunos quoque censuisse. qui, €quamuis pro commodis plebis excubabant inque im-€periis conpescendis occupati erant, instrui tamen ea €argenteis uasis et anulis aureis publice praebitis pa-€tiebantur, quo talium rerum usu auctoritas magi-€stratuum esset ornatior. @@Quorum quemadmodum maiestas amplificaba-€tur, ita abstinentia artissime constringebatur: immo-€latarum enim ab his hostiarum exta ad quaestores €aerarii delata uenibant, sacrificiisque populi Romani €cum deorum immortalium cultus tum etiam homi-€num continentia inerat, imperatoribus nostris quam €sanctas manus habere deberent apud ista altaria €discentibus: continentiaeque tantum tribuebatur, ut €multorum aes alienum, quia prouincias sincere ad-€ministrauerant, a senatu persolutum sit: nam quo-€rum opera publicam auctoritatem splendorem suum €procul obtinuisse uiderant, eorum dignitatem domi €conlabi indignum sibique deforme esse arbitrabantur. @@Equestris uero ordinis iuuentus omnibus annis €bis urbem spectaculo sui sub magnis auctoribus ce-€lebrabat: Lupercalium enim mos a Romulo et Remo €inchoatus est tunc, cum laetitia exultantes, quod @1 €his auus Numitor rex Albanorum eo loco, ubi edu-€cati erant, urbem condere permiserat sub monte €Palatino, hortatu Faustuli educatoris sui, quem Euan-€der Arcas consecrauerat, facto sacrificio caesisque €capris epularum hilaritate ac uino largiore prouecti, €diuisa pastorali turba, cincti obuios pellibus immo-€latarum hostiarum iocantes petiuerunt. cuius hila-€ritatis memoria annuo circuitu feriarum repetitur. €trabeatos uero equites idibus Iuliis Q. Fabius trans-€uehi instituit. idem censor cum P. Decio seditionis €finiendae gratia, quam comitia in humillimi cuiusque €potestatem redacta accenderant, omnem forensem €turbam in quattuor tantummodo tribus discripsit €easque urbanas appellauit. quo tam salubri facto uir €alioquin bellicis operibus excellens Maximus cogno-€minatus est.  @@Laudanda etiam populi uerecundia est, qui €inpigre se laboribus et periculis militiae offerendo €dabat operam ne imperatoribus capite censos sacra-€mento rogare esset necesse, quorum nimia inopia €suspecta erat, ideoque his publica arma non com-€mittebant. sed hanc diutina usurpatione formatam €consuetudinem C. Marius capite censum legendo mi-€litem abrupit, ciuis alioqui magnificus, sed noui- @1 €tatis suae conscientia uetustati non sane propitius €memorque, si militaria signa humilitatem spernere €perseuerarent, se a maligno uirtutum interprete ue-€lut capite censum imperatorem conpellari posse. ita-€que fastidiosum dilectus genus in exercitibus Romanis €oblitterandum duxit, ne talis notae contagio ad ipsius €quoque gloriae subgillationem penetraret. @@Armorum tractandorum meditatio a P. Rutilio €consule Cn. Malli collega militibus est tradita: is €enim nullius ante se imperatoris exemplum secutus €ex ludo C. Aureli Scauri doctoribus gladiatorum ar-€cessitis uitandi atque inferendi ictus subtiliorem ra-€tionem legi[2oni]2bus ingenerauit uirtutemque arti et €rursus artem uirtuti miscuit, ut illa impetu huius €fortior, haec illius scientia cautior fieret. @@Velitum usus eo bello primum repertus est, €quo Capuam Fuluius Flaccus imperator obsedit: nam €cum equitatui Campanorum crebris excursionibus €equites nostri, quia numero pauciores erant, resi-€stere non possent, Q. Nauius centurio e peditibus €lectos expediti corporis breuibus et incuruis septenis €armatos hastis, paruo tegumine munitos, ueloci saltu €iungere se equitantibus et rursus celeri motu delabi €instituit, quo facilius equestri proelio subiecti pedi-€tes uiros pariter atque equos hostium telis incesse- @1 €rent, eaque nouitas pugnae unicum Campanae perfi-€diae debilitauit auxilium, ideoque auctori eius Nauio €honos a duce est habitus.  @@Proximus [2a]2 militaribus institutis ad ur-€bana castra, id est theatra, gradus faciendus est, €quoniam haec quoque saepe numero animosas acies €instruxerunt excogitataque cultus deorum et homi-€num delectationis causa non sine aliquo pacis rubore €uoluptatem et religionem ciuili sanguine scaenico-€rum portentorum gratia macularunt. @@Quae inchoata quidem sunt a Messala et Cas-€sio censoribus. ceterum auctore P. Scipione Nasica €omnem apparatum operis eorum subiectum hastae €uenire placuit, atque etiam senatus consulto cautum €est ne quis in urbe propiusue passus mille subsellia €posuisse sedensue ludos spectare uellet, ut scilicet €remissioni animorum * standi uirilitas propria Roma-€nae gentis nota esset. @@Per quingentos autem et quinquaginta et octo €annos senatus populo mixtus spectaculo ludorum in-€terfuit. sed hunc morem Atilius Serranus et L. Scri-€bonius aediles ludos Matri deum facientes, posterio-€ris Africani sententiam secuti discretis senatus et €populi locis soluerunt, eaque res auertit uulgi ani-€mum et fauorem Scipionis magnopere quassauit. @1 @@Nunc causam instituendorum ludorum ab ori-€gine sua repetam. C. Sulpico Petico C. Licinio Sto-€lone consulibus intoleranda uis ortae pestilentiae €ciuitatem nostram a bellicis operibus reuocatam do-€mestici atque intestini mali cura adflixerat, iamque €plus in exquisito et nouo cultu religionis quam in €ullo humano consilio positum opis uidebatur. ita-€que placandi caelestis numinis gratia conpositis car-€minibus uacuas aures praebuit ad id tempus circensi €spectaculo contenta, quod primus Romulus raptis €uirginibus Sabinis Consualium nomine celebrauit. €uerum, ut est mos hominum paruula initia pertinaci €studio prosequendi, uenerabilibus erga deos uerbis €iuuentus rudi atque inconposito motu corporum io-€cabunda gestus adiecit, eaque res ludium ex Etruria €arcessendi causam dedit. cuius decora pernicitas ue-€tusto ex more Curetum Lydorumque, a quibus Tusci €originem traxerunt, nouitate grata Romanorum ocu-€los permulsit, et quia ludius apud eos hister appella-€batur, scaenico nomen histrionis inditum est. paula-€tim deinde ludicra ars ad saturarum modos perrepsit, €a quibus primus omnium poeta Liuius ad fabularum €argumenta spectantium animos transtulit, isque sui €operis actor, cum saepius a populo reuocatus uocem €obtudisset, adhibito pueri ac tibicinis concentu gesti-€culationem tacitus peregit. atellani autem ab Oscis €acciti sunt. quod genus delectationis Italica seueri-€tate temperatum ideoque uacuum nota est: nam ne-€que tribu mouetur [2actor]2 nec a militaribus stipendiis €repellitur. @1 @@Et quia ceteri ludi ipsis appellationibus unde €trahantur apparet, non absurdum uidetur saeculari-€bus initium suum, cuius [generis] minus trita notitia €est, reddere. Cum ingenti pestilentia urbs agrique €uastarentur, Valesius uir locuples rusticae uitae duo-€bus filiis et filia ad desperationem usque medicorum €laborantibus aquam calidam iis a foco petens, geni-€bus nixus lares familiares ut puerorum periculum €in ipsius caput transferrent orauit. orta deinde uox €est, habiturum eos saluos, si continuo flumine Ti-€beri deuectos Tarentum portasset ibique ex Ditis €patris et Proserpinae ara petita aqua recreasset. eo €praedicto magnopere confusus, quod et longa et €periculosa nauigatio imperabatur, spe tamen dubia €praesentem metum uincente pueros ad ripam Tiberis €protinus detulit_habitabat enim in uilla sua pro-€pter uicum Sabinae regionis Eretum_ac luntre €Ostiam petens nocte concubia ad Martium campum €appulit, sitientibusque aegris succurrere cupiens, igne €in nauigio non suppetente ex gubernatore cognouit €haud procul apparere fumum, et ab eo iussus egredi €Tarentum_id nomen ei loco est_cupide adrepto þ°³¸ÿï°°±ÿï‚ÍåíÿïƒÖÍáøÿ²¤•ˆ—calice aquam flumine haustam eo, unde fumus erat €obortus, iam laetior pertulit, diuinitus dati remedii €quasi uestigia quaedam in propinquo nanctum se €existimans, inque solo magis fumante quam ullas €ignis habente reliquias, dum tenacius omen adpre-€hendit, contractis leuibus et quae fors obtulerat nu- @1 €trimentis pertinaci spiritu flammam euocauit cale-€factamque aquam pueris bibendam dedit. qua potata €salutari quiete sopiti diutina ui morbi repente sunt €liberati patrique indicauerunt uidisse se in somnis €a nescio quo deorum spongea corpora sua perter-€geri et praecipi ut ad Ditis patris [2et]2 Proserpinae €aram, a qua potio ipsis fuerat adlata, furuae hostiae €immolarentur lectisterniaque [2ac]2 ludi nocturni fierent. €is, quod eo loci nullam aram uiderat, desiderari cre-€dens ut a se constitueretur, aram empturus in urbem €perrexit relictis qui fundamentorum constituendo-€rum gratia terram ad solidum foderent. hi domini €imperium exequentes, cum ad &7xx& pedum altitudinem €humo egesta peruenissent, animaduerterunt aram €Diti patri Proserpinaeque inscriptam. hoc postquam €Valesius nuntiante seruo accepit, omisso emendae €arae proposito hostias nigras, quae antiquitus fur-€uae dicebantur, Tarenti immolauit ludosque et lecti-€sternia continuis tribus noctibus, quia totidem filii €periculo liberati erant, fecit. cuius exemplum Vale-€rius Publicola, qui primus consul fuit, studio suc-€currendi ciuibus secutus apud eandem aram publice €nuncupatis uotis caesisque atris bubus, Diti mari-€bus, feminis Proserpinae, lectisternioque ac ludis €trinoctio factis aram terra, ut ante fuerat, obruit. @@Religionem ludorum crescentibus opibus se-€cuta lautitia est. eius instinctu Q. Catulus Campanam @1 €imitatus luxuriam primus spectantium consessum €uelorum umbraculis texit. Cn. Pompeius ante omnes €aquae per semitas decursu aestiuum minuit feruo-€rem. Claudius Pulcher scaenam uarietate colorum €adumbrauit uacuis ante pictura tabulis extentam. €quam totam argento C. Antonius, auro Petreius, €ebore Q. Catulus praetexuit. uersatilem fecerunt €Luculli, argentatis choragiis P. Lentulus Spinther €adornauit. translatum antea poenicis indutum tuni-€cis M. Scaurus exquisito genere uestis cultum in-€duxit. 7. nam gladiatorium munus primum Romae €datum est in foro boario App. Claudio Q. Fuluio €consulibus. dederunt Marcus et Decimus filii Bruti €[2Perae]2 funebri memoria patris cineres honorando. €athletarum certamen a M. Scauri tractum est muni-€ficentia.  @@Statuam auratam nec in urbe nec in ulla €parte Italiae quisquam prius aspexit quam a. M'. Aci-€lio Glabrione equestris patri poneretur in aede Pie-€tatis. eam autem aedem P. Cornelio Lentulo M. Bae-€bio Tamphilo consulibus ipse dedicauerat compos uoti €factus rege Antiocho apud Thermopylas superato. @1 @@Ius ciuile per multa saecula inter sacra caeri-€moniasque deorum inmortalium abditum solisque €pontificibus notum Cn. Flauius libertino patre geni-€tus et scriba, cum ingenti nobilitatis indignatione €factus aedilis curulis, uulgauit ac fastos paene toto €foro exposuit. qui, cum ad uisendum aegrum colle-€gam suum ueniret neque a nobilibus, quorum fre-€quentia cubiculum erat completum, sedendi loco reci-€peretur, sellam curulem adferri iussit et in ea honoris €pariter atque contemptus sui uindex consedit. @@Veneficii quaestio et moribus et legibus €Romanis ignota conplurium matronarum patefacto €scelere orta est. quae, cum uiros suos clandestinis €insidiis ueneno perimerent, unius ancillae indicio €protractae, pars capitali iudicio damnatae C et septua-€ginta numerum expleuerunt. @@Tibicinum quoque collegium solet in foro €uulgi oculos in se conuertere, cum inter publicas €priuatasque serias actiones personis tecto capite uaria-€que ueste uelatum concentus edit. inde tracta licen-€tia. quondam uetiti in aede Iouis, quod prisco more €factitauerant, uesci Tibur irati se contulerunt. quo-€rum ministerio senatus deserta sacra non aequo €animo ferens per legatos a Tiburtibus petiit ut eos €gratia sua Romanis templis restituerent. quos illi in €proposito perseuerantes interposita festae epulatio-€nis simulatione mero somnoque sopitos plaustris in €urbem deuehendos curauerunt. quibus et honos pri- @1 €stinus restitutus et huiusce lusus ius est datum. per-€sonarum usus pudorem circumuentae temulentiae €causam habet. @@Fuit etiam illa simplicitas antiquorum in cibo €capiendo humanitatis simul et continentiae certis-€sima index: nam maximis uiris prandere et cenare €in propatulo uerecundiae non erat. nec sane ullas €epulas habebant, quas populi oculis subicere erube-€scerent. erant adeo continentiae adtenti, ut frequen-€tior apud eos pultis usus quam panis esset, ideo-€que in sacrificiis mola quae uocatur ex farre et sale €constat. exta farre sparguntur et pullis, quibus €auspicia petuntur, puls obicitur. primitiis enim et €libamentis uictus sui deos eo efficacius quo simpli-€cius placabant. @@Et ceteros quidem ad benefaciendum uenera-€bantur, Febrem autem ad minus nocendum templis €colebant, quorum adhuc unum in Palatio, alterum in €area Marianorum monumentorum, tertium in summa €parte uici longi extat, in eaque remedia, quae cor-€poribus aegrorum adnexa fuerant, deferebantur. haec €ad humanae mentis aestus leniendos cum aliqua €usus ratione excogitata. ceterum salubritatem suam €industriae certissimo ac fidelissimo munimento tue-€bantur, bonaeque ualitudinis eorum quasi quaedam €mater erat frugalitas, inimica luxuriosis epulis et €aliena nimiae uini abundantiae et ab inmoderato €ueneris usu auersa.  @@Idem sensit proxi[2ma]2 maiorum nostorum @1 €grauitati Spartana ciuitas, quae seuerissimis Lycurgi €legibus obtemperans aliquamdiu ciuium suorum ocu-€los a contemplanda Asia retraxit, ne inlecebris eius €capti ad delicatius uitae genus prolaberentur: audie-€rant enim inde lautitiam et inmodicos sumptus et €omnia non necessariae uoluptatis genera fluxisse, €primosque Ionas unguenti coronarumque in conuiuio €dandarum et secundae mensae ponendae consuetudi-€nem haud parua luxuriae inritamenta repperisse. ac €minime mirum est quod homines labore ac patientia €gaudentes tenacissimos patriae neruos externarum €deliciarum contagione solui et hebetari noluerunt, €cum aliquanto faciliorem uirtutis ad luxuriam quam €luxuriae ad uirtutem transitum uiderent. quod eos €non frustra timuisse dux ipsorum Pausanias patefe-€cit, qui maximis operibus editis, ut primum se Asiae €moribus permisit, fortitudinem suam effeminato eius €cultu mollire non erubuit. @@Eiusdem ciuitatis exercitus non ante ad dimi-€candum descendere solebant quam tibiae concentu €et anapaesti pedis modulo cohortationis calorem €animo traxissent, uegeto et crebro ictus sono stre-€nue hostem inuadere admoniti. idem ad dissimu-€landum et occultandum uulnerum suorum cruorem €punicis in proelio tunicis utebantur, non ne ipsis €aspectus eorum terrorem, sed ne hostibus fiduciae €aliquid adferret. @@Egregios uirtutis bellicae spiritus Lacedaemo-€niorum prudentissimi pacis moribus Athenienses €subsecuntur, apud quos inertia e latebris suis lan-€guore marcens in forum perinde ac delictum ali- @1 €quod protrahitur fitque ut [2non]2 facinorosae, ita eru-€bescendae rea culpae. @@Eiusdem urbis et sanctissimum consilium €Areios pagus quid quisque Atheniensium ageret aut €quonam quaestu sustentaretur diligentissime inqui-€rere solebat, ut homines honestatem, uitae rationem €memores reddendam esse, sequerentur. @@Eadem bonos ciues corona decorandi prima €consuetudinem introduxit, duobus oleae conexis ra-€mulis clarum Periclis cingendo caput, probabile in-€stitutum, si rem siue personam intueri uelis: nam €et uirtutis uberrimum alimentum est honos et Peri-€cles dignus a quo talis muneris dandi potestas po-€tissimum initium caperet. @@Age, quid illud institutum Athenarum, quam €memorabile, quod conuictus a patrono libertus in-€gratus iure libertatis exuitur! 'supersedeo te' inquit €'habere ciuem tanti muneris impium aestimatorem €nec adduci possum ut credam urbi utilem quem do-€mui scelestum cerno. abi igitur et esto seruus, quo-€niam liber esse nescisti'. @@Idem Massilienses quoque ad hoc tempus usur-þ°³¸ÿï°°±ÿï‚ÍåíÿïƒÖÍáøÿ²¦—‚pant, disciplinae grauitate, prisci moris obseruantia, €caritate populi Romani praecipue conspicui. qui tres €in eodem manumissiones rescindere permittunt, si €ter ab eo[dem] deceptum dominum cognouerunt. @1 €quarto errori subueniendum non putant, quia sua €iam culpa iniuriam accepit, qui ei se totiens obiecit. €@@Eadem ciuitas seueritatis custos acerrima est, €nullum aditum in scaenam mimis dando, quorum €argumenta maiore ex parte stuprorum continent €actus, ne talia spectandi consuetudo etiam imitandi €licentiam sumat. omnibus autem, qui per aliquam €religionis simulationem alimenta inertiae quaerunt, €clausas portas habet, [et] mendacem et fucosam €superstitionem submouendam esse existimans. cete-€rum a condita urbe gladius est ibi, quo noxii iugu-€lantur, rubigine quidem exesus et uix sufficiens mini-€sterio, sed index in minimis quoque rebus omnia €antiquae consuetudinis monumenta seruantium. €@@Duae etiam ante portas eorum arcae iacent, al-€tera qua liberorum, altera qua seruorum corpora ad €sepulturae locum plaustro deuehuntur sine lamenta-€tione, sine planctu. luctus funeris die domestico sa-€crificio adhibitoque necessariorum conuiuio finitur: €etenim quid adtinet aut humano dolori indulgeri €aut diuino numini inuidiam fieri, quod inmortali-€tatem suam nobiscum partiri noluerit? €@@Venenum cicuta temperatum in ea ciuitate publice €custoditur, quod datur ei, qui causas sescentis_id €enim senatus eius nomen est_exhibuit, propter €quas mors sit illi expetenda, cognitione uirili beni- @1 €uolentia temperata, quae neque egredi uita temere €patitur et sapienter excedere cupienti celerem fati €uiam praebet, ut uel aduersa uel prospera nimis usis €fortuna_utraque enim finiendi spiritus, illa, ne €perseueret, haec, ne destituat, rationem praebuerit €_conprobato exitu terminetur. @@Quam consuetudinem Massiliensium non in €Gallia ortam, sed ex Graecia translatam inde exi-€stimo, quod illam etiam in insula Cea seruari anim-€aduerti, quo tempore Asiam cum Sex. Pompeio petens €Iulidem oppidum intraui: forte enim euenit ut tunc €summae dignitatis ibi femina, sed ultimae iam se-€nectutis, reddita ratione ciuibus cur excedere uita €deberet, ueneno consumere se destinarit mortemque €suam Pompei praesentia clariorem fieri magni aesti-€maret. nec preces eius uir ille, ut omnibus uirtuti-€bus, ita humanitatis quoque laude instructissimus, €aspernari sustinuit. uenit itaque ad eam facundissi-€moque sermone, qui ore eius quasi e beato quodam €eloquentiae fonte manabat, ab incepto consilio diu €nequicquam reuocare conatus ad ultimum propositum €exequi passus est. quae nonagesimum annum trans-€gressa cum summa et animi et corporis sinceritate €lectulo, quantum dinoscere erat, cotidiana consue-€tudine cultius strato recubans et innixa cubito 'tibi €quidem' inquit, 'Sex. Pompei, dii magis quos re-€linquo quam quos peto gratias referant, quod nec €hortator uitae meae nec mortis spectator esse fasti- @1 €disti. ceterum ipsa hilarem fortunae uultum semper €experta, ne auiditate lucis tristem intueri cogar, reli-€quias spiritus mei prospero fine, duas filias et % uno €nepotum gregem superstitem relictura permuto'. €cohortata deinde ad concordiam suos distributo eis €patrimonio et cultu suo sacrisque domesticis maiori €filiae traditis poculum, in quo uenenum temperatum €erat, constanti dextera arripuit. tum defusis Mer-€curio delibamentis et inuocato numine eius, ut se €placido itinere in meliorem sedis infernae deduceret €partem, cupido haustu mortiferam traxit potionem €ac sermone significans quasnam subinde partes cor-€poris sui rigor occuparet, cum iam uisceribus eum €et cordi imminere esset elocuta, filiarum manus ad €supremum opprimendorum oculorum officium aduo-€cauit. nostros autem, tametsi nouo spectaculo ob-€stupefacti erant, suffusos tamen lacrimis dimisit. @@Sed ut [2ad]2 Massiliensium ciuitatem, unde in €hoc deuerticulum excessi, reuertar, intrare oppidum €eorum nulli cum telo licet, praestoque est qui id €custodiae gratia acceptum exituro reddat, ut hospitia €sua, quemadmodum aduenientibus humana sunt, ita €ipsis quoque tuta sint. @@Horum moenia egressis uetus ille mos Gallo-€rum occurrit, quos memoria proditum est pecunias €mutuas, quae his apud inferos redderentur, dare, €quia persuasum habuerint animas hominum inmor- @1 €tales esse. dicerem stultos, nisi idem bracati sen-€sissent, quod palliatus Pythagoras credidit. @@Auara et feneratoria Gallorum philosophia, €alacris et fortis Cimbrorum et Celtiberorum, qui in €acie gaudio exultabant tamquam gloriose et feliciter €uita excessuri, lamentabantur in morbo quasi turpi-€ter et miserabiliter perituri. Celtiberi etiam nefas €esse ducebant proelio superesse, cum is occidisset, €pro cuius salute spiritum deuouerant. laudanda utro-€rumque [populorum] animi praesentia, quod et pa-€triae incolumitatem fortiter [tueri] et fidem amicitiae €constanter praestandam arbitrabantur. @@Thraciae uero illa natio merito sibi sapien-€tiae laudem uindicauerit, quae natales hominum fle-€biliter, exequias cum hilaritate celebrans sine ullis €doctorum praeceptis uerum condicionis nostrae ha-€bitum peruidit. remoueatur itaque naturalis omnium €animalium dulcedo uitae, quae multa et facere et €pati turpiter cogit, si ortu eius aliquanto felicior €ac beatior finis reperietur. @@Quocirca recte Lycii, cum his luctus incidit, €muliebrem uestem induunt, ut deformitate cultus €commoti maturius stultum proicere maerorem uelint. @@Verum quid ego fortissimos hoc in genere €prudentiae uiros laudem? respiciantur Indorum fe- @1 €minae, quae, cum more patrio conplures eidem nuptae €esse soleant, mortuo marito in certamen iudicium-€que ueniunt, quam ex his maxime dilexerit. uictrix €gaudio exultans deductaque a necessariis laetum prae €[2se]2 ferentibus uultum coniugis se flammis superiacit €et cum eo tamquam felicissima crematur: superatae €cum tristitia et maerore in uita remanent. protrahe €in medium Cimbricam audaciam, adice Celtibericam €fidem, iunge animosam Thraciae % potentiam sapien-€tiam, adnecte Lyciorum in luctibus abiciendis cal-€lide quaesitam rationem, Indico tamen rogo nihil €eorum praeferes, quem uxor[2ia]2 pietas in modum €genialis tori propinquae mortis secura conscendit. @@Cui gloriae Punicarum feminarum, ut ex con-€paratione turpius appareat, dedecus subnectam: Sic-€cae enim fanum est Veneris, in quod se matronae €conferebant atque inde procedentes ad quaestum, €dotis corporis iniuria contrahebant, honesta nimi-€rum tam inhonesto uinculo coniugia iuncturae. @@Nam Persarum admodum probabile institu-€tum fuit, quod liberos suos non prius aspiciebant €[2quam]2 septimum annum inplessent, quo paruulorum €amissionem aequiore animo sustinerent. @1 @@Ne Numidiae quidem reges uituperandi, qui €more gentis suae nulli mortalium osculum ferebant: €quidquid enim in excelso fastigio positum est, humili €et trita consuetudine, quo sit uenerabilius, uacuum €esse conuenit.  Ÿðòÿôÿ@@@@{1DE DISCIPLINA MILITARI}1 @@Venio nunc ad praecipuum decus et ad stabili-€mentum Romani imperii, salutari perseuerantia ad €hoc tempus sincerum et incolume seruatum, militaris €disciplinae tenacissimum uinculum, in cuius sinu ac €tutela serenus tranquillusque beatae pacis status ad-€quiescit. ‘@@P. Cornelius Scipio, cui deleta Karthago aui-€tum cognomen dedit, consul in Hispaniam missus, €ut insolentissimos Numantinae urbis spiritus supe-€riorum ducum culpa nutritos contunderet, eodem €momento temporis, quo castra intrauit, edixit ut €omnia ex his, quae uoluptatis causa conparata erant, €auferrentur ac summouerentur: nam constat tum €maximum inde institorum et lixarum numerum cum €duobus milibus scortorum abisse. hac turpi atque €erubescenda sentina uacuefactus exercitus noster, €qui paulo ante metu mortis deformi se foederis ictu €maculauerat, erecta et recreata uirtute acrem illam €et animosam Numantiam incendiis exustam ruinis-€que prostratam solo aequauit. itaque neglectae disci-€plinae militaris indicium Mancini miserabilis deditio, €seruatae merces speciosissimus Scipionis triumphus €extitit. @@Eius sectam Metellus secutus, cum exercitum @1 €in Africa Iugurthino bello nimia Spuri Albini indul-þ°³¸ÿï°°±ÿï‚ÍåíÿïƒÖÍáøÿ²§’ƒgentia corruptum consul accepisset, omnibus imperii €neruis ad reuocandam pristinae disciplinam militiae €conisus est: nec singulas partes adprehendit, sed €totam continuo in suum statum redegit: protinus €namque lixas e castris submouit cibumque coctum €uenalem proponi uetuit: in agmine neminem militum €ministerio seruorum iumentorumque, ut arma sua et €alimenta ipsi ferrent, uti passus est: castrorum sub-€inde locum mutauit: eadem, tamquam Iugurtha sem-€per adesset, uallo fossaque aptissime cinxit. quid €ergo restituta continentia, quid repetita industria €profecit? crebras scilicet uictorias et multa tropaea €peperit ex eo hoste, cuius tergum sub ambitioso im-€peratore Romano militi uidere non contigerat. @@Bene etiam illi disciplinae militari adfuerunt, €qui necessitudinum perruptis uinculis ultionem uin-€dictamque laesae cum ignominia domuum suarum €exigere non dubitauerunt: nam P. Rupilius consul €[2eo bello, quod in Sicilia cum fugitiuis gessit, Q. Fa-€bium generum suum, quia neglegentia Tauromenita-€nam arcem amiserat, prouincia iussit decedere.]2 @@[2C. Cotta consul]2 P. Aurelium [filium] Pecuniolam €sanguine sibi iunctum, quem obsidioni Liparitanae €ad auspicia repetenda Messanam transiturus prae-€fecerat, uirgis caesum militiae munere inter pedites @1 €fungi coegit, quod eius culpa agger incensus, paene €castra erant capta. @@Q. etiam Fuluius Flaccus censor Fuluium fra-€trem consortem legionem, in qua tribunus militum €erat, iniussu consulis domum dimittere ausum senatu €mouit. % non digna exempla tam breuiter, nisi maio-€ribus urguerer, referrentur: quid enim tam difficile €factu quam copulatae societati generis et imaginum €deformem in patriam reditum indicere aut commu-€nioni nominis ac familiae ueteris propinquitatis serie €cohaerenti uirgarum contumeliosa uerbera adhibere €aut censorium supercilium aduersus fraternam cari-€tatem destringere? €@@Dentur haec singula quamuis claris ciuitatibus, €abunde tamen gloria disciplinae militaris instructae €uidebuntur: @8 at nostra urbs, quae omni genere €mirificorum exemplorum totum terrarum orbem re-€pleuit, imperatorum proprio sanguine manantes secu-€res [habet], ne turbato militiae ordine uindicta deesset, €ex castris publice speciosas, priuatim lugubres duplici €uultu recepit, incerta gratulandi prius an adloquendi @1 €officio fungeretur. igitur ego quoque haesitante €animo uos, bellicarum rerum seuerissimi custodes, €Postumi Tuberte et Manli Torquate, memoria ac €relatione conplector, qui[2a]2 animaduerto fore ut pon-€dere laudis, quam meruistis, obrutus magis inbecil-€litatem ingenii mei detegam quam uestram uirtutem, €sicut par est, repraesentem. tu namque, Postumi, €dictator A. Postumium, quem ad generis penetra-€liumque sacrorum successionem propagandam genue-€ras, cuius infantiae blandimenta sinu atque osculis €foueras, quem puerum litteris, quem iuuenem armis €instruxeras, sanctum, fortem, amantem tui pariter €ac patriae, quia non tuo iussu, sed sua sponte [2e]2 €praesidio progressus hostis fuderat, uictorem securi €feriri iussisti et ad hoc peragendum imperium pater-€nae uocis ministerio sufficere ualuisti: nam oculos €tuos certum scio clarissima in luce tenebris offusos €ingens animi opus intueri nequiuisse. tu item, [Po-€stumi] Torquate, Latino bello consul filium, quod €prouocatus a Gemino Maecio duce Tusculanorum €ad dimicandum te ignaro descenderat, gloriosam €uictoriam et speciosa spolia referentem abripi ab €lictore et in modum hostiae mactari iussisti, satius €esse iudicans patrem forti filio quam patriam militari €disciplina carere. @@Age, quanto spiritu putamus usum L. Quin-€tium Cincinnatum dictatorem eo tempore, quo de-€uictis Aequiculis et sub iugum missis L. Minucium @1 €consulatum deponere coegit, quod castra eius idem €hostes obsederant? indignum enim maximo imperio €credidit quem non sua uirtus, sed fossa uallumque €tutum praestiterat, cuique uerecundiae non fuerat €arma Romana metu trepida clausis portis contineri. €ergo imperiosissimi &7xii& fasces, penes quos senatus €et equestris ordinis et uniuersae plebis summum de-€cus erat, quorumque nutu Latium ac totius Italiae €uires regebantur, contusi atque fracti dictatoriae se €animaduersioni substrauerunt: ac, ne inulta foret €laesa gloria militaris, consul delicti omnis uindex pu-€nitus est. his, ut ita dicam, piaculis, Mars, imperii €nostri pater, ubi aliqua ex parte a tuis auspiciis de-€generatum erat, numen tuum propitiabatur, adfinium €et cognatorum et fratrum nota, filiorum strage, igno-€miniosa consulum eiuratione. @@Eiusdem ordinis quod sequitur. Papirius €dictator, cum aduersus imperium eius Q. Fabius €Rullianus magister equitum exercitum in aciem €eduxisset, quamquam fusis Samnitibus in castra re-€dierat, tamen neque uirtute eius neque successu ne-€que nobilitate motus uirgas expediri eumque nudari €iussit. o spectaculum admirabile! et Rullianus et €magister equitum et uictor scissa ueste spoliatoque €corpore lictorum se uerberibus lacerandum praebuit, €ut in acie exceptorum uulnerum nodosis ictibus cruore €renouato uictoriarum, quas modo speciosissimas erat €adeptus, titulos respergeret. precibus deinde suis €exercitus occasionem Fabio confugiendi in urbem €dedit, ubi frustra senatus auxilium inplorauit: nihilo €minus enim Papirius in exigenda poena perseuerauit. €itaque coactus est pater eius post dictaturam ter-€tiumque consulatum rem ad populum deuocare auxi-€liumque tribunorum plebi supplex pro filio petere. @1 €neque hac re seueritas Papiri refrenari potuit. cete-€rum, cum ab uniuersis ciuibus et ipsis tribunis plebi €rogaretur, testatus est se poenam illam non Fabio, €sed populo et tribuniciae concedere potestati. @@L. quoque Calpurnius Piso consul, cum in Si-€cilia bellum aduersus fugitiuos gereret et [2C.]2 Titius €equitum praefectus [fugitiuorum] multitudine ho-€stium circumuentus arma iis tradidisset, his prae-€fectum ignominiae generibus adfecit: iussit eum €toga laciniis abscisis amictum discinctaque tunica in-€dutum nudis pedibus a mane in noctem usque ad €principia per omne tempus militiae adesse. inter-€dixit etiam ei conuictum hominum usumque balnea-€rum, turmasque equitum, quibus praefuerat, ademptis €equis in funditorum alas transcripsit. magnum pro-€fecto dedecus patriae pari sontium dedecore uindica-€tum est, quoniam quidem id egit Piso, ut qui cupidi-€tate uitae adducti cruce dignissimis fugitiuis tropaea €de se statuere concesserant libertatique suae seruili €manu flagitiosum inponi iugum non erubuerant, €amarum lucis usum experirentur mortemque, quam €effeminate timuerant, uiriliter optarent. @@Nec minus Pisone acriter Q. Metellus. qui, @1 €cum apud [2Con]2trebiam res gereretur, conlocatas a se €in quadam statione quinque cohortes atque ex ea €uiribus hostium depulsas repetere eandem stationem €e uestigio iussit, non quod speraret ab his amissum €locum recuperari posse, sed ut praeteritae culpam €pugnae insequentis certaminis manifesto periculo pu-€niret. edixit etiam ut, si quis ex his fugiens castra €petisset, pro hoste interficeretur. qua seueritate €conpressi milites et corporibus fatigatis et animis €desperatione uitae inplicatis loci tamen iniquitatem €multitudinemque hostium superarunt. humanae igi-€tur inbecillitatis efficacissimum duramentum est ne-€cessitas. @@In eadem prouincia Q. Fabius Maximus fe-€rocissimae gentis animos contundere et debilitare €cupiens mansuetissimum ingenium suum ad tempus €deposita clementia [seueriore] uti seueritate coegit: €omnium enim, qui ex praesidiis Romanorum ad ho-€stes [2trans]2fugerant captique erant, manus abscidit, ut €trunca prae se brachia gestantes metum defectionis €reliquis inicerent. rebelles itaque manus a corpo-€ribus suis distractae inque cruentato solo sparsae €ceteris ne idem committere auderent documento fue-€runt. @@Nihil mitius superiore Africano. is tamen ad €firmandam disciplinam militarem aliquid ab alienis-€sima sibi crudelitate amaritudinis mutuandum exi-€stimauit: si quidem deuicta Karthagine, cum omnes, @1 €qui ex nostris exercitibus ad Poenos transierant, in €suam potestatem redegisset, grauius in Romanos €quam in Latinos transfugas animaduertit: hos enim þ°³¸ÿï°°±ÿï‚ÍåíÿïƒÖÍáøÿ²§˜Œˆˆtamquam patriae fugitiuos crucibus adfixit, illos €tamquam perfidos socios securi percussit. non pro-€sequar hoc factum ulterius, et quia Scipionis est et €quia Romano sanguini quamuis merito perpesso ser-€uile supplicium insultare non adtinet, cum praeser-€tim transire ad ea liceat, quae sine domestico uulnere €gesta narrari possunt. @@Nam posterior Africanus euerso Punico im-€perio exterarum gentium transfugas in edendis po-€pulo spectaculis feris bestiis obiecit, @8 et L. Paulus €Perse rege superato eiusdem generis et culpae homi-€nes elephantis proterendos substrauit, utilissimo qui-€dem exemplo, si tamen acta excellentissimorum €uirorum humiliter aestimare sine insolentiae repre-€hensione permittitur: aspero enim et absciso casti-€gationis genere militaris disciplina indiget, quia uires €armis constant, quae ubi a recto tenore desciuerint, €oppressura sunt, nisi opprimantur. @@Sed tempus est eorum quoque mentionem €fieri, quae iam non a singulis, uerum ab uniuerso se-€natu pro militari more obtinendo defendendoque ad-€ministrata sunt. L. Marcius tribunus militum, cum €reliquias duorum exercituum Publi et Gnaei Scipio-€num, quos arma Punica in Hispania absumpserant, €dispersas mira uirtute collegisset earumque suffragiis €dux esset creatus, senatui de rebus actis a se scri-€bens in hunc modum orsus est: 'L. Marcius pro €praetore'. cuius honoris usurpatione uti eum patri- @1 €bus conscriptis non placuit, quia duces a populo, €non a militibus creari solerent. quo tempore tam €% iniusto, tam graui propter inmane rei publicae €damnum etiam tribunus militum adulandus erat, €quoniam quidem ad statum totius ciuitatis corrigen-€dum unus suffecerat. sed nulla clades, nullum meri-€tum ualentius militari disciplina fuit. €@@Succurrebat enim illis quam animosa seueritate €Tarentino bello maiores eorum usi fuissent, in quo €quassatis et adtritis rei publicae uiribus, cum magnum €captiuorum ciuium suorum numerum a Pyrro rege €ultro missum recepissent, decreuerunt ut ex iis, qui €equo meruerant, peditum numero militarent, qui €pedites fuerant, in funditorum auxilia transcriberen-€tur, neue quis eorum intra castra tenderet, neue €locum extra adsignatum uallo aut fossa cingeret, €neue tentorium ex pellibus haberet. recursum autem €his ad pristinum militiae ordinem proposuerunt, si €quis bina spolia ex hostibus tulisset. quibus suppli-€ciis conpressi ex deformibus Pyrri munusculis acer-€rimi hostes extiterunt. €@@Parem iram senatus aduersus illos destrinxit, qui €apud Cannas rem publicam deseruerant: nam cum €eos grauitate decreti ultra mortuorum condicionem €relegasset, acceptis a M. Marcello litteris, ut eorum €sibi opera ad expugnationem Syracusarum uti lice-€ret, rescripsit indignos esse qui in castra recipe-€rentur: ceterum se ei permittere ut faceret quod @1 €expedire rei publicae iudicasset, dum ne quis ex his €munere uacaret aut dono militiae donaretur aut in €Italiam, donec hostes in ea essent, accederet. sic €eneruis animos odisse uirtus solet. €@@Age, quam grauiter senatus tulit quod Q. Peti-€lium consulem fortissime aduersus Ligures pugnan-€tem occidere milites passi essent! legioni neque sti-€pendium anni procedere neque aera dari uoluit, quia €pro salute imperatoris hostium se telis non obtule-€rant. idque decretum amplissimi ordinis speciosum €et aeternum Petili monumentum extitit, sub quo in €acie morte, in curia ultione clari cineres eius ad-€quiescunt. €@@Consimili animo, cum ei Hannibal &7vi& milium Ro-€manorum, quae capta in castris habebat, redimendo-€rum potestatem fecisset, condicionem spreuit memor €tantam multitudinem armatorum iuuenum, si honeste €mori uoluisset, turpiter capi non potuisse. quorum €nescio utrum maius dedecus fuerit quod patria spei €an quod hostis metus nihil in his reposuerit, % haec €pro se, ille ne aduersus se dimicarent parui ducendo. €@@Sed cum aliquotiens senatus pro militari disci-€plina seuere excubuerit, nescio an tum praecipue, €cum milites, qui Regium iniusto bello occupauerant €mortuoque duce Iubellio M. Caesium scribam eius €sua sponte imperatorem delegerant, carcere inclusit, €ac M. Fuluio Flacco tribuno plebi denuntiante ne in @1 €ciues Romanos aduersus morem maiorum animaduer-€teret, nihilo minus propositum executus est. ceterum €quo minore cum inuidia id perageretur, quinquage-€nos per singulos dies uirgis caesos securi percuti €iussit eorumque corpora sepulturae mandari mor-€temque lugeri uetuit. ª‡¨åøô©ÿ@@Leniter hoc patres conscripti, si Kartha-€giniensium senatus in militiae negotiis procurandis €uiolentiam intueri uelimus, a quo duces bella prauo €consilio gerentes, etiam si prospera fortuna sub-€secuta esset, cruci tamen suffigebantur, quod bene €gesserant deorum inmortalium adiutorio, quod male €commiserant ipsorum culpae inputante. @@Clearchus uero Lacedaemoni[2or]2um dux egre-€gio dicto disciplinam militiae continebat, identidem €exercitus sui auribus inculcando a militibus impera-€torem potius quam hostem metui debere. quo aperte €denuntiabat futurum ut spiritum poenae inpende-€rent, quem pugnae [acceptum ferre] dubitassent. id-€que a duce praecipi non mirabantur maternarum €blanditiarum memores, quibus exituri ad proelian-€dum monebantur ut aut uiui cum armis in con-€spectum earum uenirent aut mortui in armis refer-€rentur. hoc intra domesticos parietes accepto signo @1 €Spartanae acies dimicabant. sed aliena prospexisse €tantum modo satis est, cum propriis multoque uberio-€ribus et felicioribus exemplis gloriari liceat. ¨ˆŸðòÿ@@Disciplina militaris acriter retenta princi-€patum Italiae Romano imperio peperit, multarum ur-€bium, magnorum regum, ualidissimarum gentium €regimen largita est, fauces Pontici sinus patefecit, €Alpium Taurique montis conuulsa claustra tradidit, €ortumque e paruula Romuli casa totius terrarum €orbis fecit columen. ex cuius sinu quoniam omnes €triumphi manarunt, sequitur ut de triumphandi iure €dicere incipiam. ‘ôÿ@@@@{1DE IVRE TRIVMPHANDI}1 @@Ob leuia proelia quidam imperatores trium-€phos sibi decerni desiderabant. quibus ut occurrere-€tur, lege cautum est ne quis triumpharet, nisi qui €V milia hostium una acie cecidisset: non enim €numero, sed gloria triumphorum excelsius urbis no-€strae futurum decus maiores existimabant. ceterum €ne tam praeclara lex cupiditate laureae oblitterare-€tur, legis alterius adiutorio fulta est, quam L. Mar-€cius et M. Cato tribuni plebei tulerunt: poenam enim €imperatoribus minatur, qui aut hostium occisorum €in proelio aut amissorum ciuium falsum numerum €litteris senatui ausi essent referre, iubetque eos, cum €primum urbem intrassent, apud quaestores urbanos €iurare de utroque numero uere ab iis senatui esse €scriptum. @@Post has leges iudicii illius tempestiua mentio €introducetur, in quo de iure triumphandi inter claris-€simas personas et actum et excussum est. C. Luta- @1 €tius consul [Catulus] et Q. Valerius praetor circa €Siciliam insignem Poenorum classem deleuerant. quo €nomine Lutatio consuli triumphum senatus decreuit. €cum autem Valerius sibi quoque eum decerni deside-€raret, negauit id fieri oportere Lutatius, ne in honore €triumphi minor potestas maiori aequaretur, pertina-€ciusque progressa contentione Valerius sponsione Lu-€tatium prouocauit, ni suo ductu Punica classis esset €oppressa, nec dubitauit restipulari Lutatius. itaque €iudex inter eos conuenit Atilius Calatinus, apud quem €Valerius in hunc modum egit, consulem ea pugna in €lectica claudum iacuisse, se autem omnibus impera-€toriis partibus functum. tunc Calatinus, prius quam €Lutatius causam suam ordiretur, 'quaero' inquit, €'Valeri, a te, si dimicandum necne esset contrariis €inter uos sententiis dissedissetis, utrum quod consul €an quod praetor imperasset maius habiturum fuerit €momentum.' respondit Valerius non facere se con-€trouersiam quin priores partes consulis essent futu-€rae. 'age deinde' inquit Calatinus, 'si diuersa au-€spicia accepissetis, cuius magis auspicio staretur?' €'item' respondit Valerius 'consulis'. 'iam hercules' €inquit, 'cum de imperio et auspicio inter uos discepta-€tionem susceperim, et tu utroque aduersarium tuum €superiorem fuisse fatearis, nihil est quod ulterius þ°³¸ÿï°°±ÿï‚ÍåíÿïƒÖÍáøÿ²¨ˆ’ˆdubitem. itaque, Lutati, quamuis adhuc tacueris, se-€cundum te litem do'. mirifice iudex, quod in manifesto €negotio tempus teri passus non est: probabilius Luta- @1 €tius, quod ius amplissimi honoris constanter de-€fendit: sed ne Valerius quidem inprobe, quia fortis et €prosperae pugnae ut non legitimum ita * * * praemium €petiit. @@Quid facias Cn. Fuluio Flacco, qui tam ex-€petendum aliis triumphi honorem decretum sibi a €senatu ob res bene gestas spreuit ac repudiauit, ni-€mirum % non plura praecerpens quam acciderunt?_ €nam ut urbem intrauit, continuo quaestione publica €adflictus exilio multatus est,_ut, si quid religionis €insolentia commisisset, poena expiaret. @@Sapientiores igitur Q. Fuluius, qui Capua €capta, et L. Opimius, qui Fregellanis ad deditionem €conpulsis triumphandi potestatem a senatu petierunt, €uterque editis operibus magnificus, sed neuter peti-€tae rei compos non quidem inuidia patrum con-€scriptorum, cui numquam aditum in curiam esse uo-€luerunt, sed summa diligentia obseruandi iuris, quo €cautum erat ut pro aucto imperio, non pro recipera-€tis quae populi Romani fuissent triumphus decerne-€retur: tantum enim interest adicias aliquid an de-€tractum restituas, quantum distat beneficii initium €ab iniuriae fine. @@Quin etiam ius, de quo loquor, sic custoditum €est, ut P. Scipioni ob reciperatas Hispanias, M. Mar-€cello ob captas Syracusas triumphus non decernere- @1 €tur, quod ad eas res gerendas sine ullo erant missi €magistratu. probentur nunc cuiuslibet gloriae cu-€pidi, qui ex desertis montibus myoparonumque €piraticis rostris laudis inopes laureae ramulos festina-€bunda manu decerpserunt: Karthaginis imperio ab-€rupta Hispania et Siciliae caput abscisum, Syracusae, €triumphalis iungere currus nequiuerunt: et quibus €uiris? Scipioni et Marcello, quorum ipsa nomina €instar aeterni sunt triumphi. sed clarissimos solidae €ueraeque uirtutis auctores humeris suis salutem patriae €gestantes, etsi coronatos intueri senatus cupiebat, €iustiori tamen reseruandos laureae putauit. @@His illud subnectam: moris est ab imperatore €ducturo triumphum consules inuitari ad cenam, €deinde rogari ut uenire supersedeant, ne quis eo die, €quo ille triumpharit, maioris in eodem conuiuio sit €imperii. @@Verum quamuis quis praeclaras res maxime-€que utiles rei publicae ciuili bello gessisset, impera-€tor tamen eo nomine appellatus non est, neque ullae €supplicationes decretae sunt, neque aut ouans aut €curru triumphauit, quia, ut necessariae istae, ita €lugubres semper existimatae sunt uictoriae utpote €non externo, sed domestico partae cruore. itaque et €Nasica Ti. Gracchum et % G. Metellus Opimi factiones €maesti trucidarunt. Q. Catulus M. Lepido collega €suo cum omnibus seditionis copiis % extinctoque tum @1 €moderatum prae se ferens gaudium in urbem reuertit. €Gaius etiam Antonius Catilinae uictor abstersos gla-€dios in castra retulit. L. Cinna et C. Marius hau-€serant quidem auidi ciuilem sanguinem, sed non €protinus ad templa deorum et aras tetenderunt. iam €L. Sulla, qui plurima bella ciuilia confecit, cuius €crudelissimi et insolentissimi successus fuerunt, cum €consummata atque constructa potentia sua triumphum €duceret, ut Graeciae et Asiae multas urbes, ita ci-€uium Romanorum nullum oppidum uexit. €@@Piget taedetque per uulnera rei publicae ulte-€rius procedere. lauream nec senatus cuiquam dedit €nec quisquam sibi dari desiderauit ciuitatis parte €lacrimante. ceterum ad quercum pronae manus €porriguntur, ubi ob ciues seruatos corona danda €est, qua postes Augustae domus sempiterna gloria €triumphant.  Ÿðòÿôÿ@@@@{1DE CENSORIA NOTA}1 @@Castrensis disciplinae tenacissimum uinculum et €militaris rationis diligens obseruatio admonet me ut €ad censuram pacis magistram custodemque trans-€grediar: nam ut opes populi Romani in tantum am-€plitudinis imperatorum uirtutibus excesserunt, ita €probitas et continentia, censorio supercilio examinata, €est opus effectu par bellicis laudibus: quid enim €prodest foris esse strenuum, si domi male uiuitur? @1 €expugnentur licet urbes, corripiantur gentes, regnis €manus iniciantur, nisi foro et curiae officium ac ue-€recundia sua constiterit, partarum rerum caelo cu-€mulus aequatus sedem stabilem non habebit. ad rem €igitur pertinet nosse atque adeo recordari acta cen-€soriae potestatis. ‘@@Camillus et Postumius censores aera poenae €nomine eos, qui ad senectutem caelibes peruenerant, €in aerarium deferre iusserunt, iterum puniri dignos, €si quo modo de tam iusta constitutione queri sunt €ausi, cum in hunc modum increparentur: 'natura €uobis quemadmodum nascendi, ita gignendi legem €scribit, parentesque uos alendo nepotum nutriendo-€rum debito, si quis est pudor, alligauerunt. accedit €his quod etiam fortuna longam praestandi huiusce €muneris aduocationem estis adsecuti, cum interim €consumpti sunt anni uestri et mariti et patris no-€mine uacui. ite igitur et non odiosam exsoluite sti-€pem, utilem posteritati numerosae.' @@Horum seueritatem M. Valerius Maximus et €C. Iunius Brutus Bubulcus censores consimili genere €animaduersionis imitati sunt: L. enim Annium se-€natu mouerunt, quod quam uirginem in matrimo-€nium duxerat repudiasset nullo amicorum [in] con-€silio adhibito. at hoc crimen nescio an superiore @1 €maius: illo nam[2que]2 coniugalia sacra spreta tantum, €hoc etiam iniuriose tractata sunt. optimo ergo iudi-€cio censores indignum eum aditu curiae existima-€uerunt, @8 sicut Porcius Cato L. Flamininum, quem €e numero senatorum sustulit, quia in prouincia quen-€dam damnatum securi percusserat tempore supplicii €ad arbitrium et spectaculum mulierculae, cuius amore €tenebatur, electo. et poterat inhiberi respectu con-€sulatus, quem is gesserat, atque auctoritate fratris €eius Titi Flaminini. sed et censor [2et]2 Cato, duplex €seueritatis exemplum, eo magis illum notandum sta-€tuit, quod amplissimi honoris maiestatem tam taetro €facinore inquinauerat nec pensi duxerat isdem ima-€ginibus ascribi meretricis oculos humano sanguine €delectatos et regis Philippi supplices manus. @@Quid de Fabrici Luscini censura loquar? nar-€rauit omnis aetas et deinceps narrabit ab eo Corne-€lium Rufinum duobus consulatibus et dictatura spe-€ciosissime functum, quod X pondo uasa argentea €conparasset, perinde ac malo exemplo luxuriosum in €ordine senatorio retentum non esse. ipsae medius €fidius mihi litterae saeculi nostri obstupescere uiden-€tur, cum ad tantam seueritatem referendam ministe-€rium adcommodare coguntur, ac uereri ne non no-€strae urbis acta commemorare existimentur: uix €enim credibile est intra idem pomerium X pondo @1 €argenti et inuidiosum fuisse censum et inopiam ha-€beri contemptissimam. @@M. autem Antonius et L. Flaccus censores Du-€ronium senatu mouerunt, quod legem de coercendis €conuiuiorum sumptibus latam tribunus plebi abro-€gauerat. mirifica notae causa: quam enim inpuden-€ter Duronius rostra conscendit illa dicturus: 'freni €sunt iniecti uobis, Quirites, nullo modo perpetiendi. €alligati et constricti estis amaro uinculo seruitutis: €lex enim lata est, quae uos esse frugi iubet. abro-€gemus igitur istud horridae uetustatis rubigine obsi-€tum imperium: etenim quid opus libertate, si uolen-€tibus luxu perire non licet?' @@Age, par proferamus aequali iugo uirtutis ho-€norumque societate iunctum, instinctu autem aemu-€lationis animo dissidens. Claudius Nero Liuiusque €Salinator, secundi Punici belli temporibus firmissima €rei publicae latera, quam destrictam simul egerunt €censuram! nam cum equitum centurias recognosce-€rent et ipsi propter robur aetatis etiam nunc eorum €essent e numero, ut est ad Polliam uentum tribum, €praeco lecto nomine Salinatoris citandum necne sibi €esset haesitauit. quod ubi intellexit Nero, et citari €collegam et equum uendere iussit, quia populi iudi-€cio damnatus esset. Salinator quoque eadem anim-€aduersione Neronem persecutus est adiecta causa, €quod non sincera fide secum in gratiam redisset. €quibus uiris si quis caelestium significasset futurum €ut eorum sanguis inlustrium imaginum serie de-€ductus in ortum salutaris principis nostri conflueret, @1 €depositis inimicitiis artissimo se amicitiae foedere þ°³¸ÿï°°±ÿï‚ÍåíÿïƒÖÍáøÿ²¨‰–ˆ“iunxissent, seruatam ab ipsis patriam communi stirpi €seruandam relicturi. Salinator uero quattuor atque €XXX tribus inter aerarios referre non dubitauit, €[2quod,]2 cum se damnassent, postea consulem et cen-€sorem fecissent, praetexuitque causam, quia necesse €esset eas alterutro facto crimine temeritatis aut per-€iurii teneri. unam tantum modo tribuum Maeciam €uacuam nota reliquit, quae eum suffragiis suis ut €non damnatione, ita ne honore quidem dignum iudi-€cauerat. quam putemus constantis et praeualidi €illum ingenii fuisse, qui neque tristi iudiciorum €exitu conpelli neque honorum magnitudine adduci €potuit quo se blandiorem in administratione rei pu-€blicae gereret? @@Equestris quoque ordinis bona magnaque pars €&7cccc& iuuenes censoriam notam patiente animo susti-€nuerunt, quos M'. Valerius et P. Sempronius, quia in €Sicilia ad munitionum opus explicandum ire iussi €facere id neglexerant, equis publicis spoliatos in €numerum aerariorum retulerunt. @@Turpis etiam metus censores summa cum se-€ueritate poenam exegerunt: M. enim Atilius Regulus €et L. Furius Philus M. Metellum quaestorem conplu-€resque equites Romanos, qui post infeliciter com-€missam Cannensem pugnam cum eo abituros se Italia @1 €iurauerant, dereptis equis publicis inter aerarios re-€ferendos curauerunt. eos [2quo]2que graui nota adfece-€runt, qui cum in potestatem Hannibalis uenissent, €legati ab eo missi ad senatum de permutandis €captiuis, neque inpetrassent quod petebant, in urbe €manserunt, quia et Romano sanguini fidem prae-€stare conueniens erat et M. Atilius Regulus censor €perfidiam notabat, cuius pater per summos crucia-€tus expirare quam fallere Karthaginienses satius €esse duxerat. iam haec censura ex foro in castra €transcendit, quae neque timeri neque decipi uoluit €hostem. @@Secuntur duo eiusdem generis exempla, eaque €adiecisse satis erit. [2C.]2 Geta, cum a L. Metello et Cn. €Domitio censoribus senatu motus esset, postea cen-€sor factus est. item M. Valerius Messala censoria €nota perstrictus censoriam postmodum potestatem €impetrauit. quorum ignominia uirtutem acuit: ru-€bore enim eius excitati omnibus uiribus incubuerunt, €ut digni ciuibus uiderentur, quibus dari potius quam €obici censura deberet. @1  Ÿðòÿôÿ@@@@{1DE MAIESTATE}1 @@Est et illa quasi priuata censura, maiestas claro-€rum uirorum, sine tribunalium fastigio, sine appari-€torum ministerio potens in sua amplitudine obti-€nenda: grato enim et iucundo introitu animis homi-€num adlabitur admirationis praetexto uelata. quam €recte quis dixerit longum et beatum honorem esse €sine honore. ‘@@Nam quid plus tribui potuit consuli quam est €datum reo Metello? qui cum causam repetundarum €diceret tabulaeque eius ab accusatore expostulatae €ad nomen inspiciendum circa iudices ferrentur, to-€tum consilium ab earum contemplatione oculos auer-€tit, ne de aliqua re, quae in his relatae erant, uide-€retur dubitasse. non in tabulis, sed in uita Q. Metelli €argumenta sincere administratae prouinciae legenda €sibi iudices crediderunt, indignum rati integritatem €tanti uiri exigua cera et paucis litteris per[2pen]2di. @@Sed quid mirum, si debitus honos a ciuibus €Metello tributus est, quem superiori Africano etiam €hostis praestare non dubitauit? si quidem rex An-€tiochus bello, quod cum Romanis gerebat, filium eius €a militibus suis interceptum honoratissime excepit €regiisque muneribus donatum ultro et celeriter patri €remisit, quamquam ab eo tum maxime finibus im-€perii pellebatur. sed et rex [2et]2 lacessitus maiestatem @1 €excellentissimi uiri uenerari quam dolorem suum €ulcisci maluit. €@@Ad eundem Africanum in Liternina uilla se con-€tinentem conplures praedonum duces uidendum eo-€dem tempore forte confluxerunt. quos cum ad uim €faciendam uenire existimasset, praesidium domesti-€corum in tecto conlocauit eratque in his repellendis €et animo et apparatu occupatus. quod ut praedones €animaduerterunt, dimissis militibus abiectisque armis €ianuae adpropinquant et clara uoce nuntiant Scipioni €non uitae eius hostes, sed uirtutis admiratores uenisse €conspectum et congressum tanti uiri quasi caeleste €aliquod beneficium expetentes: proinde securum se % €nobis spectandum praebere ne grauetur. haec post-€quam domestici Scipioni retulerunt, fores reserari €eosque intromitti iussit. qui postes ianuae tamquam €aliquam religiosissimam aram sanctumque templum €uenerati cupide Scipionis dexteram adprehenderunt €ac diu osculati positis ante uestibulum donis, quae €deorum inmortalium numini consecrari solent, laeti, €quod Scipionem uidisse contigisset, ad % lares re-€uerterunt. quid hoc fructu maiestatis excelsius, quid €etiam iucundius? hostis iram admiratione sui pla-€cauit, spectaculo praesentiae suae latronum gestien-€tis oculos uidit. delapsa caelo sidera hominibus si €se offerant, uenerationis amplius non recipient. @@Et haec quidem uiuo Scipioni, illud autem €Aemilio Paulo exanimi contigit: nam cum exequiae @1 €eius celebrarentur ac forte tunc principes Macedo-€niae legationis nomine Romae morarentur, funebri €lecto sponte sua sese subiecerunt. quod aliquanto €maius uidebitur, si qui cognoscat lecti illius frontem €Macedonicis triumphis fuisse adornatam: quantum €enim Paulo tribuerunt, propter quem gentis suae €cladium indicia per ora uulgi ferre non exhorruerunt! €quod spectaculum funeri speciem alterius triumphi €adiecit: bis enim te, Paule, Macedonia urbi nostrae €inlustrem ostendit, incolumem spoliis suis, fato €functum umeris. @@Ne fili quidem tui Scipionis Aemiliani, quem €in adoptionem dando duarum familiarum ornamen-€tum esse uoluisti, maiestati parum honoris tributum €est, cum eum adulescentem admodum a Lucullo con-€sule petendi auxilii gratia ex Hispania in Africam €missum Karthaginienses et Masinissa rex de pace €disceptatorem uelut consulem et imperatorem habue-€runt. ignara quidem fatorum suorum Karthago: €orientis enim illud iuuentae decus deorum atque ho-€minum indulgentia ad excidium eius alebatur, ut €superius cognomen Africanum capta, posterius euersa €Corneliae genti daret. @@Quid damnatione, quid exilio miserius? atqui €P. Rutilio conspiratione publicanorum perculso au-€ctoritatem adimere non ualuerunt. cui Asiam petenti €omnes prouinciae illius ciuitates legatos secessum eius €opperientes obuiam miserunt. exulare aliquis % loco €hoc aut triumphare iustius dixerit. @1 @@C. etiam Marius in profundum ultimarum mi-€seriarum abiectus ex ipso uitae discrimine beneficio €maiestatis emersit: missus enim ad eum occidendum €in priuata domo Minturnis clausum seruus publicus €natione Cimber et senem et inermem et squalore ob-€situm strictum gladium tenens adgredi non sustinuit €et claritate uiri obcaecatus abiecto ferro attonitus €inde ac tremens fugit. Cimbrica nimirum calamitas €oculos hominis praestrinxit, deuictaeque gentis suae €interitus animum comminuit, etiam dis inmortalibus €indignum ratis ab uno eius nationis interfici Marium, €quam totam deleuerat. Minturnenses autem maie-€state illius capti conprehensum iam et constrictum €dira fati necessitate incolumem praestiterunt. nec €fuit eis timori asperrima Sullae uictoria, cum prae-€sertim ipse Marius eos a conseruando Mario abster-€rere posset. @@M. quoque Porcium Catonem admiratio fortis €ac sincerae uitae adeo uenerabilem senatui fecit, €ut, cum inuito C. Caesare consule aduersus publi-€canos dicendo in curia diem traheret [2et]2 ob id iussu €eius a lictore in carcerem duceretur, uniuersus sena-€tus illum sequi non dubitaret. quae res diuini animi €perseuerantiam flexit. @@Eodem ludos Florales, quos Messius aedilis €faciebat, spectante populus ut mimae nudarentur po- @1 €stulare erubuit. quod cum ex Fauonio amicissimo €sibi una sedente cognosset, discessit e theatro, ne €praesentia sua spectaculi consuetudinem impediret. €quem abeuntem ingenti plausu populus prosecutus €priscum morem iocorum in scaenam reuocauit, con-€fessus plus se maiestatis uni illi tribuere quam sibi €uniuerso uindicare. quibus opibus, quibus imperiis, €quibus triumphis hoc datum est? exiguum uiri pa-€trimonium, astricti continentia mores, modicae clien-€telae, domus ambitioni clausa, paterni generis una þ°³¸ÿï°°±ÿï‚ÍåíÿïƒÖÍáøÿ²¨Š˜ˆˆ[inl.] imago, minime blanda frons, sed omnibus nu-€meris perfecta uirtus. quae quidem effecit ut quis-€quis sanctum et egregium ciuem significare uelit, €sub nomine Catonis definiat. ªŠ¨åøô©ÿ@@Dandum est aliquid loci etiam alienigenis €exemplis, ut dometicis aspersa ipsa uarietate de-€lectent. Harmodi et Aristogitonis, qui Athenas ty-€rannide liberare conati sunt, effigies aeneas Xerxes €ea urbe deuicta in regnum suum transtulit. longo €deinde interiecto tempore Seleucus in pristinam se-€dem reportandas curauit. Rhodii quoque eas urbi €suae adpulsas, cum in hospitium publice inuitassent, €sacris etiam [2in]2 puluinaribus conlocauerunt. nihil hac €memoria felicius, quae tantum uenerationis in tam €paruulo aere possidet. @1 @@Quantum porro honoris Athenis Xenocrati, €sapientia pariter ac sanctitate claro, tributum est! €cum testimonium dicere coactus ad aram accessisset, €ut more eius ciuitatis iuraret omnia se uere retu-€lisse, uniuersi iudices consurrexerunt proclamarunt-€que ne ius iurandum diceret, quodque sibimet ipsis €postmodum dicendae sententiae loco remissuri non €erant, sinceritati eius concedendum existimarunt. °¯ôÿ@@@@{1LIBER TERTIVS}1 ¯ðòÿ@@Adtingam quasi cunabula quaedam et elementa €uirtutis, animique procedente tempore ad summum €gloriae cumulum peruenturi certo cum indolis ex-€perimento datos gustus referam. ¡ôÿ@@@@{1DE INDOLE}1 @@Aemilius Lepidus puer etiam tum progressus €in aciem hostem interemit, ciuem seruauit. cuius €tam memorabilis operis index est in Capitolio statua €bullata et incincta praetexta senatus consulto posita: €iniquum enim putauit eum honori nondum tempesti-€uum uideri, qui iam uirtuti maturus fuisset. prae[2cu]2-€currit igitur Lepidus aetatis stabilimentum fortiter €faciendi celeritate duplicemque laudem e proelio re-€tulit, cuius eum uix spectatorem anni esse patieban- @1 €tur: arma enim infesta et destricti gladii et discursus €telorum et aduentantis equitatus fragor et concur-€rentium exercituum impetus iuuenibus quoque ali-€quantum terroris incutit, inter quae gentis Aemiliae €pueritia coronam mereri, spolia rapere ualuit. @@Hic spiritus ne M. quidem Catonis pueritiae €defuit: nam cum in domo M. Drusi auunculi sui €educaretur, et ad eum tribunum pl. Latini de ciui-€tate inpetranda conuenissent, a Q. Poppedio Latii €principe, Drusi autem hospite, rogatus ut socios €apud auunculum adiuuaret, constanti uultu non €facturum se respondit. iterum deinde ac saepius €interpellatus in proposito perstitit. tunc Poppedius €in excelsam aedium partem leuatum abiecturum inde €se, nisi precibus obtemperaret, minatus est: nec hac €re ab incepto moueri potuit. expressa est itaque illa €uox homini: 'gratulemur nobis, Latini et socii, hunc €esse tam paruum, quo senatore ne sperare quidem €nobis ciuitatem licuisset'. tenero ergo animo Cato €totius curiae grauitatem percepit perseuerantiaque €sua Latinos iura nostrae ciuitatis adprehendere cu-€pientes reppulit. €@@Idem, cum salutandi gratia praetextatus ad Sul-€lam uenisset et capita proscriptorum in atrium adlata €uidisset, atrocitate rei commotus paedagogum suum €nomine [2Sarpedonem]2 interrogauit quapropter nemo @1 €inueniretur, qui tam crudelem tyrannum occideret: €cumque is non uoluntatem hominibus, sed facultatem €deesse, quod salus eius magno praesidio militum cu-€stodiretur, respondisset, ut ferrum sibi daret obse-€crauit, adfirmando perfacile se eum interfecturum, €quod in lecto illius considere soleret. paedagogus et €animum Catonis agnouit et propositum exhorruit €eumque postea ad Sullam excussum semper adduxit. €nihil hoc admirabilius: puer in officina crudelitatis €deprehensum uictorem non extimuit tum maxime €consules, municipia, legiones, equestris ordinis ma-€iorem partem trucidantem. ipsum Marium illo loci €statuisses, celerius aliquid de sua fuga quam de Sul-€lae nece cogitasset. @@Cuius filium Faustum C. Cassius condiscipu-€lum suum in schola proscriptionem paternam lau-€dantem ipsumque, cum per aetatem potuisset, idem €facturum minitantem colapho percussit. dignam ma-€num, quae publico parricidio se non contaminaret. ª¨åøô©ÿ@@Et ut a Graecis aliquid, Alcibiades ille, €cuius nescio utrum bona an uitia patriae pernicio-€siora fuerint_illis enim ciues suos decepit, his ad-€flixit_, cum adhuc puer ad Periclen auunculum suum €uenisset eumque secreto tristem sedentem uidisset, €interrogauit quid ita tantam in uultu confusionem €gereret. at illo dicente mandatu se ciuitatis propy-€laea Mineruae, quae sunt ianuae arcis, aedificasse €consumptaque in id opus ingenti pecunia non inue-€nire quo pacto ministerii rationem redderet atque €ideo conflictari, 'ergo' inquit 'quaere potius quem- @1 €admodum rationem non reddas'. itaque uir amplis-€simus et prudentissimus suo consilio defectus puerili €usus est atque id egit, ut Athenienses finitimo inpli-€cati bello rationibus exigendis non uacarent. sed €uiderint Athenae utrum Alcibiadem lamententur an €glorientur, quoniam adhuc inter execrationem homi-€nis et admirationem dubio mentis iudicio fluctuatur. ¢Ÿðòÿ@@Nos quia iam initia procursusque uirtutis pa-€tefecimus, actum ipsum persequemur, cuius ponde-€rosissima uis et efficacissimi lacerti in fortitudine €consistunt. ôÿ@@@@{1DE FORTITVDINE}1 …@@Nec me praeterit, conditor urbis nostrae, Romule, €principatum hoc tibi in genere laudis adsignari opor-€tere. sed patere, obsecro, uno te praecurri exemplo, €cui et ipse aliquantum honoris debes, quia beneficio €illius effectum est ne tam praeclarum opus tuum €Roma dilaberetur. ‘@@Etruscis in urbem ponte sublicio inrumpenti-€bus Horatius Cocles extremam eius partem occupauit €totumque hostium agmen, donec post tergum suum €pons abrumperetur, infatigabili pugna sustinuit at-€que, ut patriam periculo inminenti liberatam uidit, €armatus se in Tiberim misit. cuius fortitudinem dii €immortales admirati incolumitatem sinceram ei prae-€stiterunt: nam neque altitudine deiectus quassatus[ue] €nec pondere armorum pressus nec ullo uerticis cir-€cuitu actus, ne telis quidem, quae undique congere-€bantur, laesus tutum natandi euentum habuit. unus €itaque tot ciuium, tot hostium in se oculos conuertit, @1 €stupentis illos admiratione, hos inter laetitiam et €metum haesitantis, unusque duos acerrima pugna €consertos exercitus, alterum repellendo, alterum pro-€pugnando distraxit. denique unus urbi nostrae tan-€tum scuto suo quantum Tiberis alueo munimenti €attulit. quapropter discedentes Etrusci dicere potue-€runt: Romanos uicimus, ab Horatio uicti sumus. @@Immemorem me propositi mei Cloelia facit, €paene eadem [enim] tempestate, certe aduersus eun-€dem hostem et in eodem Tiberi inclytum ausa faci-€nus: inter ceteras enim uirgines obses Porsennae €data hostium nocturno tempore custodiam egressa €equum conscendit celerique traiectu fluminis non €solum obsidio se, sed etiam metu patriam soluit, €uiris puella lumen uirtutis praeferendo. @@Redeo nunc ad Romulum, qui ab Acrone Cae-€ninensium rege ad dimicandum prouocatus, quam-€quam et numero et fortitudine militum superiorem €se crederet, tutiusque erat toto cum exercitu quam €solum in aciem descendere, sua potissimum dextera €omen uictoriae corripuit. nec incepto eius fortuna €defuit: occiso enim Acrone fusisque hostibus opima €de eo spolia Ioui Feretrio retulit. hactenus istud, €quia publica religione consecrata uirtus nulla priuata €laudatione indiget. @@Ab Romulo proximus Cornelius Cossus eidem €deo spolia consecrauit, cum magister equitum ducem @1 €Fidenatium in acie congressus interemisset. magnus €initio huiusce generis inchoatae gloriae Romulus: €Cosso quoque multum adquisitum est, quod imitari €Romulum ualuit. @@Ne M. quidem Marcelli memoriam ab his €exemplis separare debemus, in quo tantus uigor animi €fuit, ut apud Padum Gallorum regem ingenti exer-€citu stipatum cum paucis equitibus inuaderet, quem €protinus obtruncatum armis exuit eaque Ioui Fere-€trio dicauit. @@Eodem et uirtutis et pugnae genere usi sunt €T. Manlius Torquatus et Valerius Coruinus et Aemi-€lianus Scipio. hi etiam ultro prouocatos hostium €duces interemerunt, sed quia sub alienis auspiciis €rem gesserant, spolia Ioui Feretrio non posuerunt €consecranda. þ°³¸ÿï°°±ÿï‚ÍåíÿïƒÖÍáøÿ³¢–‡@@Idem Scipio Aemilianus, cum in Hispania sub €Lucullo duce militaret atque Intercatia, praeualidum €oppidum, circumsederetur, primus moenia eius con-€scendit. neque erat in eo exercitu quisquam aut no-€bilitate aut animi indole aut futuris actis, cuius €magis saluti parci et consuli deberet. sed tunc cla-€rissimus quisque iuuenum pro amplificanda et tuenda €patria plurimum laboris ac periculi sustinebat, de-€forme sibi existimans, quos dignitate praestaret, ab €his uirtute superari. ideoque Aemilianus hanc mili-€tiam aliis propter difficultatem uitantibus sibi de-€poposcit. @1 @@Magnum inter haec fortitudinis exemplum an-€tiquitas offert. Romani Gallorum exercitu pulsi, cum €se in Capitolium et in arcem conferrent, inque his €collibus morari omnes non possent, necessarium con-€silium in plana parte urbis relinquendorum senio-€rum ceperunt, quo facilius iuuentus reliquias imperii €tueretur. ceterum ne illo quidem tam misero tamque €luctuoso tempore ciuitas nostra uirtutis suae oblita €est: defuncti enim honoribus apertis ianuis in curu-€libus sellis cum insignibus magistratuum, quos ges-€serant, sacerdotiorumque, quae erant adepti, con-€sederunt, ut et ipsi in occasu suo splendorem et €ornamenta praeteritae uitae retinerent et plebi ad €fortius sustinendos casus suos * * * . uenerabilis eo-€rum aspectus primo hostibus fuit et nouitate rei €et magnificentia cultus et ipso audaciae genere com-€motis. sed quis dubitaret quin et Galli et uictores €illam admirationem mox in risum et in omne contu-€meliae genus conuersuri essent? non expectauit igi-€tur hanc iniuriae maturitatem M. Atilius, uerum €barbam suam permulcenti Gallo scipionem uehementi @1 €ictu capiti inflixit eique propter dolorem ad se occi-€dendum ruenti cupidius corpus obtulit. capi ergo €uirtus nescit, patientiae dedecus ignorat, fortunae €succumbere omni fato tristius ducit, noua et speciosa €genera interitus excogitat, si quisquam interit, qui €sic extinguitur. @@Reddendus est nunc Romanae iuuentuti debi-€tus gloriae titulus, quae C. Sempronio Atratino con-€sule cum Volscis apud Verruginem parum prospere €dimicante, ne acies nostra iam inclinata propellere-€tur, equis delapsa se ipsa [2centuriauit atque in]2 hostium €exercitum inrupit. quo demoto proximum tumulum €occupauit effecitque ut omnis Volscorum conuersus €impetus legionibus nostris ad confirmandos animos €salutare laxamentum daret. itaque, cum iam de tro-€paeis statuendis cogitarent, proelium nocte dirimente €uictoresne an uicti discederent incerti abierunt. @@Strenuus ille quoque flos ordinis equestris, €cuius mira uirtute Fabius Maximus Rullianus magi-€ster equitum bello, quod aduersus Samnites gereba-€tur, male commissi proelii crimine leuatus est: nam-€que Papirio Cursore propter auspicia repetenda in €urbem proficiscente castris praepositus ac uetitus in €aciem exercitum ducere, nihilo minus manus cum €hoste, sed tam infeliciter quam temere conseruit: €procul enim dubio superabatur. ceterum optimae @1 €indolis iuuentus detractis equorum frenis uehementer €eos calcaribus stimulatos in aduersos Samnites egit €obstinataque animi praesentia extortam manibus ho-€stium uictoriam et cum ea spem maximi ciuis [Rul-€liani] patriae restituit. @@Qualis deinde roboris illi milites, qui uehe-€menti ictu remorum concitatam fuga Punicam [2classem €nantes lubricis pelagi quasi cam]2porum firmitate pe-€dites in litus retraxerunt? @@Eiusdem temporis et notae miles, qui Can-€nensi proelio, quo Hannibal magis uires Romanorum €contudit quam animos fregit, cum ad retinenda arma €inutiles uulneribus manus haberet, spoliare se co-€nantis Numidae ceruicem conplexus os naribus et €auribus corrosis deforme reddidit inque plenis ul-€tionis morsibus expirauit. sepone iniquum pugnae €euentum, quantum interfectore fortior interfectus! €Poenus enim in uictoria obnoxius morienti solacio €fuit, Romanus in ipso fine uitae uindex sui extitit. @@Militis hic in aduerso casu tam egregius ui-€rilis animus, quem relaturus sum imperatoris: P. €enim Crassus cum Aristonico bellum in Asia gerens €a Thracibus, quorum is magnum numerum in prae-€sidio habebat, inter Elaeam et Zmyrnam exceptus, @1 €ne in dicionem eius perueniret, dedecus arcessita €ratione mortis effugit: uirgam enim, qua ad regen-€dum equum usus fuerat, in unius barbari oculum di-€rexit. qui ui doloris accensus latus Crassi sica con-€fodit, dumque se ulciscitur, Romanum imperatorem €maiestatis amissae turpitudine liberauit. ostendit €fortunae Crassus quam indignum uirum tam graui €contumelia adficere uoluisset, quoniam quidem in-€iectos ab ea libertati suae miserabiles laqueos pru-€denter pariter ac fortiter rupit donatumque se iam €Aristonico dignitati suae reddidit. @@Eodem mentis proposito usus est Scipio [2Me-€tellus]2: namque infeliciter Cn. Pompei generi sui de-€fensis in Africa partibus classe Hispaniam petens, €cum animaduertisset nauem, qua uehebatur, ab hosti-€bus captam, gladio praecordia sua transuerberauit, €ac deinde prostratus in puppi quaerentibus Caesa-€rianis militibus ubinam esset imperator respondit €'imperator se bene habet', tantumque eloqui ualuit, €quantum ad testandam animi fortitudinem aeternae €laudi satis erat. @@Tui quoque clarissimi excessus, Cato, Vtica €monumentum est, in qua ex fortissimis uulneribus €tuis plus gloriae quam sanguinis manauit: si quidem €constantissime in gladium incumbendo magnum ho-€minibus documentum dedisti, quanto potior esse €debeat probis dignitas sine uita quam uita sine €dignitate. @@Cuius filia minime muliebris animi. quae, cum €Bruti uiri sui consilium, quod de interficiendo cepe-€rat Caesare, ea nocte, quam dies taeterrimi facti €secutus est, cognosset, egresso cubiculum Bruto cul- @1 €tellum tonsorium quasi unguium resecandorum causa €poposcit eoque uelut forte elapso se uulnerauit. cla-€more deinde ancillarum in cubiculum reuocatus Bru-€tus obiurgare eam coepit, quod tonsoris praeripuisset €officium. cui secreto Porcia 'non est hoc' inquit €'temerarium factum meum, sed in tali statu nostro €amoris mei erga te certissimum indicium: experiri €enim uolui, si tibi propositum parum ex sententia €cessisset, quam aequo animo me ferro essem inter-€emptura'. @@Felicior progenie sua superior Cato, a quo €Porciae familiae principia manarunt. qui cum ab €hoste in acie uehementer % paruulo peteretur, uagina €gladius eius elapsus decidit. quem subiectum proe-€liantium globo atque undique hostilibus pedibus cir-€cumdatum postquam abesse sibi animaduertit, adeo €constanti animo in suam potestatem redegit, ut illum €non periculo oppressus rapere, sed metu uacuus su-€mere uideretur. quo spectaculo adtoniti hostes po-€stero die ad eum supplices pacem petentes uenerunt. @@Togae quoque fortitudo militaribus operibus €inserenda est, quia eandem laudem foro atque castris €edita meretur. cum Ti. Gracchus in tribunatu pro-€fusissimis largitionibus fauore populi occupato rem €publicam oppressam teneret palamque dictitaret in-€terempto senatu omnia per plebem agi debere, in €aedem Fidei Publicae conuocati patres conscripti a €consule Mucio Scaeuola quidnam in tali tempestate €faciendum esset deliberabant, cunctisque censenti-€bus ut consul armis rem publicam tueretur, Scaeuola @1 €negauit se quicquam ui esse acturum. tum Scipio €Nasica, 'quoniam' inquit 'consul, dum iuris ordinem €sequitur, id agit, ut cum omnibus legibus Romanum €imperium corruat, egomet me priuatus uoluntati €uestrae ducem offero', ac deinde laeuam manum [2im]2a €parte togae circumdedit sublataque dextra procla-€mauit: 'qui rem publicam saluam esse uolunt me €sequantur', eaque uoce cunctatione bonorum ciuium €discussa Gracchum cum scelerata factione quas me-€rebatur poenas persoluere coegit. @@Item, cum tr. pl. Saturninus et praetor Glaucia €et Equitius designatus tr. pl. maximos in ciuitate €nostra seditionum motus excitauissent, nec quisquam €se populo concitato opponeret, primum M. Aemilius €Scaurus C. Marium consulatum sextum gerentem €hortatus est ut libertatem legesque manu defenderet €protinusque arma sibi adferri iussit. quibus allatis €ultima senectute confectum et paene dilapsum cor-€pus induit spiculoque innixus ante fores curiae con-þ°³¸ÿï°°±ÿï‚ÍåíÿïƒÖÍáøÿ³¢˜’ˆŠstitit ac paruulis et extremis spiritus reliquiis ne res €publica expiraret effecit: praesentia enim animi sui €senatum et equestrem ordinem ad uindictam exigen-€dam inpulit. @@Sed ut armorum togaeque prius, nunc etiam €siderum clarum decus, diuum Iulium, certissimam @1 €uerae uirtutis effigiem, repraesentemus, cum innu-€merabili multitudine et feroci impetu Neruiorum in-€clinari aciem suam uideret, timidius pugnanti militi €scutum detraxit eoque tectus acerrime proeliari coe-€pit. quo facto fortitudinem per totum exercitum €diffudit labentemque belli fortunam diuino animi €ardore restituit. idem alio proelio legionis Martiae €aquiliferum ineundae fugae gratia iam conuersum €faucibus conprehensum in contrariam partem % de-€traxit dexteramque ad hostem tendens 'corsum tu' €inquit 'abis? illic sunt cum quibus dimicamus'. et €manibus quidem unum militem, adhortatione uero €tam acri omnium legionum trepidationem correxit €uincique paratas uincere docuit. @@Ceterum ut humanae uirtutis actum exequa-€mur, cum Hannibal Capuam, in qua Romanus exer-€citus erat, obsideret, Vibius Accaus Paelignae co-€hortis praefectus uexillum trans Punicum uallum €proiecit, se ipsum suosque conmilitones, si signo €hostes potiti essent, execratus, et ad id petendum €subsequente cohorte primus impetum fecit. quod ut €Valerius Flaccus tribunus tertiae legionis aspexit, €conuersus ad suos 'spectatores' inquit, 'ut uideo, €alienae uirtutis huc uenimus, sed absit istud dedecus €a sanguine nostro, ut Romani gloria cedere Latinis @1 €uelimus. ego certe aut speciosam optans mortem aut €felicem audaciae exitum uel solus procurrere para-€tus sum'. his auditis Pedanius centurio conuulsum €signum dextra retinens 'iam hoc' inquit 'intra ho-€stile uallum mecum erit: proinde sequantur qui id €capi nolunt', et cum eo in castra Poenorum inrupit €totamque secum traxit legionem. ita trium hominum €fortis temeritas Hannibalem, paulo ante spe sua Ca-€puae potitorem, ne castrorum quidem suorum poten-€tem esse passa est. @@Quorum uirtuti nihil cedit Q. Occius, qui €propter fortitudinem Achilles cognominatus est: nam €ut reliqua eius opera non exequar, abunde tamen €duobus factis, quae relaturus sum, quantus bellator €fuerit cognoscetur. Q. Metello consuli legatus in €Hispaniam profectus, Celtibericum sub eo bellum €gerens, postquam cognouit a quodam gentis huius €iuuene se ad dimicandum prouocari_erat autem €illi forte prandendi gratia posita mensa_, relicta ea €arma sua extra uallum deferri equumque educi clam €iussit, ne a Metello inpediretur, et illum Celtiberum €insolentissime obequitantem consectatus interemit €detractasque corpori eius exuuias ouans laetitia in €castra retulit. idem Pyrresum nobilitate ac uirtute €omnes Celtiberos praestantem, cum ab eo in certa-€men pugnae deuocatus esset, succumbere sibi coegit. €nec erubuit flagrantissimi pectoris iuuenis gladium @1 €ei suum et sagulum utroque exercitu spectante tra-€dere. ille uero etiam petiit ut hospitii iure inter se €iuncti essent, quando inter Romanos et Celtiberos €pax foret restituta. @@Ne Acilium quidem praeterire possumus, qui, €cum decumae legionis miles pro C. Caesaris partibus €maritima pugna proeliaretur, abscisa dextra, quam €Massiliensium naui iniecerat, laeua puppim adpre-€hendit nec ante dimicare destitit quam captam pro-€fundo mergeret. quod factum parum iusta notitia €patet. at Cynaegirum Atheniensem simili pertina-€cia in consectandis hostibus usum uerbosa cantu €laudum suarum Graecia omnium saeculorum memo-€riae litterarum praeconio inculca[2ui]2t. @@Classicam Acilii gloriam terrestri laude M. €Caesius Scaeua eiusdem imperatoris centurio sub-€secutus est: cum pro castello enim, cui praepositus €erat, dimicaret, Gnaeique Pompei praefectus Iustu-€leius summo studio et magno militum numero ad % €eum capiendum niteretur, omnes, qui propius acces-€serant, interemit ac sine ullo regressu pedis pugnans €super ingentem stragem, quam ipse fecerat, conruit. €cuius capite, umero, femine saucio, oculo eruto, scu-€tum &7c& et &7xx& ictibus perfossum apparuit. talis in ca- @1 €stris diui Iuli disciplina milites aluit, quorum alter €dextera, alter oculo amisso hostibus inhaesit, ille €post hanc iacturam uictor, hic ne hac quidem iactura €uictus. €@@Tuum uero, Scaeui, inexuperabilem spiritum in €utra parte rerum naturae admiratione prosequar ne-€scio, quoniam excellenti uirtute dubium reliquisti €inter undasne pugnam fortiorem edideris an in terra €uocem miseris: bello namque, quo C. Caesar non €contentus opera sua litoribus Oceani claudere Bri-€tannicae insulae caelestis iniecit manus, cum quat-€tuor conmilitonibus rate transuectus in scopulum €uicinum insulae, quam hostium ingentes copiae ob-€tinebant, postquam aestus regressu suo spatium, quo €scopulus et insula diuidebantur, in uadum transitu €facile redegit, ingenti multitudine barbarorum ad-€fluente, ceteris rate ad litus regressis solus immo-€bilem stationis gradum retinens, undique ruentibus €telis et ab omni parte acri studio ad te inuadendum €nitentibus, quinque militum diurno proelio suffectura €pila una dextera hostium corporibus adegisti. ad €ultimum destricto gladio audacissimum quemque €modo umbonis inpulsu, modo mucronis ictu depel-€lens hinc Romanis, illinc Britannicis oculis incre-€dibili, nisi cernereris, spectaculo fuisti. postquam €deinde ira ac pudor cuncta conari fessos coegit, tra-€gula femur traiectus saxique pondere ora contusus, €galea iam ictibus discussa et scuto crebris foramini-€bus absumpto, profundo te credidisti ac duabus €loricis onustus inter undas, quas hostili cruore infe- @1 €ceras, enasti, uisoque imperatore armis non amissis, €sed bene inpensis, cum laudem mere[2re]2ris, ueniam €petisti, [2quod sine scuto redisses,]2 magnus proelio, sed €maior disciplinae militaris memoria. itaque ab optimo €uirtutis aestimatore cum facta tum etiam uerba tua €centurionatus honore d[2on]2ata sunt. @@Sed quod ad proeliatorum excellentem for-€titudinem adtinet, merito L. Sicci Dentati comme-€moratio omnia Romana exempla finierit, cuius opera €honoresque operum ultra fidem ueri excedere iudi-€cari possent, nisi ea certi auctores, inter quos M. €Varro, monumentis suis testata esse uoluissent. quem €centies et uicies in aciem descendisse tradunt, eo €robore animi atque corporis utentem, ut maiorem €semper uictoriae partem traxisse uideretur: sex et €&7xxx& spolia ex hoste retulisse, quorum in numero €octo fuisse [2eorum]2, cum quibus inspectante utroque €exercitu ex prouocatione dimicasset, &7xiiii& ciues ex €media morte raptos seruasse, &7v& et &7xl& uulnera pectore €excepisse, tergo cicatricibus uacuo: nouem trium-€phales imperatorum currus secutum, totius ciuitatis €oculos in se numerosa donorum pompa conuerten-€tem: praeferebantur enim aureae coronae octo, ciuicae €&7xiiii&, murales &7iii&, obsidionalis &7i&, torques &7lxxxiii&, @1 €armillae &7clx&, hastae &7xviii&, phalerae &7xxv&, ornamenta €etiam legioni, nedum militi satis multa. ª‚¨åøô©ÿ@@Ille quoque ex pluribus corporibus in €unum magna cum admiratione Calibus cruor confu-€sus est. in quo oppido cum Fuluius Flaccus Campa-€nam perfidiam principes ciuitatis ante tribunal suum €capitali supplicio adficiendo uindicaret litterisque a €senatu acceptis finem poenae eorum statuere cogere-€tur, ultro se ei T. Iubellius Taurea Campanus obtulit €et quam potuit clara uoce 'quoniam' inquit, 'Fului, €tanta cupiditate hauriendi sanguinis nostri teneris, €quid cessas in me cruentam securem destringere, ut €gloriari possis fortiorem aliquanto uirum quam ipse €es tuo iussu esse interemptum?' eo deinde [dicente] €libenter id se fuisse facturum, nisi senatus uolun-€tate inpediretur, adfirmante, 'at me' inquit, 'cui €nihil patres conscripti praeceperunt, aspice, oculis €quidem tuis gratum, animo uero tuo maius opus €edentem', protinusque interfecta coniuge ac liberis €gladio incubuit. quem illum uirum putemus fuisse, €qui suorum ac sua caede testari uoluit se Fuluii €crudelitatem suggillare quam senatus misericordia €uti maluisse? @@Age, Darei quantus ardor animi! qui, cum €sordida et crudeli magorum tyrannide Persas libe-€raret unumque ex his obscuro loco abiectum corporis þ°³¸ÿï°°±ÿï‚ÍåíÿïƒÖÍáøÿ³ª‚¨åøô©ÿ’„pondere urgueret, praeclari operis socio plagam ei @1 €inferre dubitanti, ne, dum magum petit, ipsum uul-€neraret, 'tu uero' inquit 'nihil est quod respectu mei €timidius gladio utaris: uel per utrumque illum agas €licet, dum hic quam celerrime pereat'. @@Hoc loci Leonidas nobilis Spartanus occurrit, €cuius proposito, opere, exitu nihil fortius: nam cum €&7ccc& ciuibus apud Thermopylas toti Asiae obiectus €grauem illum et mari et terrae Xerxen, nec homini-€bus tantum terribilem, sed Neptuno quoque conpedes €et caelo tenebras minitantem, pertinacia uirtutis ad €ultimam desperationem redegit. ceterum perfidia et €scelere incolarum eius regionis [et] loci opportuni-€tate, qua plurimum adiuuabatur, spoliatus occidere €dimicans quam adsignatam sibi a patria stationem €deserere maluit adeoque alacri animo suos ad id proe-€lium, quo perituri erant, cohortatus est, ut diceret €'sic prandete, conmilitones, tamquam apud inferos €cenaturi'. mors erat denuntiata: Lacedaemonii, per-€inde ac uictoria esset promissa, dicto intrepidi pa-€ruerunt. @@Othryadae quoque pugna pariter ac morte €% speciosa Thyreatium laude quam spatio latius solum €cernitur. qui sanguine suo scriptis litteris dereptam €hostibus uictoriam tantum non post fata sua in si-€num patriae cruento tropaei titulo retulit. @@Excellentissimos Spartanae uirtutis prouentus @1 €mi[2se]2rabilis lapsus sequitur. Epaminondas, maxima €Thebarum felicitas idemque Lacedaemonis prima €clades, cum uetustam eius urbis gloriam inuictam-€que ad id tempus publicam uirtutem apud Leuctram €et Mantineam secundis proeliis contudisset, traiectus €hasta, sanguine et spiritu deficiens recreare se co-€cantes primum an clypeus suus saluus esset, deinde €an penitus fusi hostes forent interrogauit. quae post-€quam ex animi sententia conperit, 'non finis' inquit, €'conmilitones, uitae meae, sed melius et % athius ini-€tium aduenit: nunc enim uester Epaminondas na-€scitur, quia sic moritur. Thebas ductu et auspiciis €meis caput Graeciae factas uideo, et fortis et ani-€mosa ciuitas Spartana iacet armis nostris abiecta: €amara dominatione Graecia liberata est. orbus quo-€que, non tamen sine liberis morior, quoniam mirificas €filias Leuctram et Mantineam relinquo'. e corpore €deinde suo hastam educi iussit eoque uultu expi-€rauit, quo, si eum di inmortales uictoriis suis per-€frui passi essent, sospes patriae moenia intrasset. @@Ac ne Theramenis quidem Atheniensis in pu-€blica custodia mori coacti parua mentis constantia, €in qua &7xxx& tyrannorum iussu porrectam ueneni @1 €potionem non dubitanter hausit quodque ex ea su-€perfuerat iocabundus inlisum humo clarum edere €sonum coegit renidensque seruo publico, qui eam €tradiderat, 'Critiae' inquit 'propino: uide igitur ut €hoc poculum ad eum continuo perferas'. erat autem €is ex &7xxx& tyrannis crudelissimus. profecto supplicio €est se liberare tam facile supplicium perpeti. ita-€que Theramenes perinde atque in domestico lectulo €moriens uita excessit, inimicorum existimatione pu-€nitus, suo iudicio finitus. @@Sed Theramenes a litteris et doctrina uirilita-€tem traxit, Numantino uero Rhoetogeni ad consi-€milem uirtutem capessendam quasi magistra gentis €suae ferocitas extitit: perditis namque et adflictis €rebus Numantinorum, cum omnes ciues nobilitate, €pecunia, honoribus praestaret, uicum suum, qui in €ea urbe speciosissimus erat, contractis undique nu-€trimentis ignis incendit protinusque strictum gladium €in medio posuit ac binos inter se dimicare iussit, €ut uictus incisa ceruice ardentibus tectis superiace-€retur. qui, cum tam forti lege mortis omnis ab-€sumpsisset, ad ultimum se ipse flammis inmersit. @@Verum ut aeque populo Romano inimicae ur-€bis excidium referam, Karthagine capta uxor Has-€drubalis exprobrata ei impietate, quod a Scipione €soli sibi impetrare uitam contentus fuisset, dextra €laeuaque communes filios mortem non recusantis tra-€hens incendio se flagrantis patriae obiecit. @1 @@Mulieris fortitudinis exemplo aeque fortem €duarum puellarum casum adiciam. cum pestifera €seditione Syracusarum tota regis Gelonis stirps €euidentissimis exhausta cladibus ad unicam filiam €Harmoniam uirginem esset redacta et in eam certa-€tim ab inimicis impetus fieret, nutrix eius aequalem €illi puellam regio cultu ornatam hostilibus gladiis €subiecit, quae, ne cum ferro quidem trucidaretur, €cuius esset condicionis [ediceret] proclamauit. admi-€rata illius animum Harmonia [et] tantae fidei super-€esse non sustinuit reuocatosque interfectores pro-€fessa quaenam esset in caedem suam conuertit. ita €alteri tectum mendacium, alteri ueritas aperta finis €uitae fuit. £Ÿðòÿôÿ@@@@{1DE PATIENTIA}1 @@Egregiis uirorum pariter ac feminarum operibus €fortitudo se oculis hominum subiecit patientiamque €in medium procedere hortata est, non sane infirmio-€ribus radicibus stabilitam aut minus generoso spi-€ritu abundantem, sed ita similitudine iunctam, ut €cum ea uel ex ea nata uideri possit. @8 ‘quid enim €his, quae supra retuli, facto Mucii conuenientius? €cum a Porsenna rege Etruscorum urbem nostram €graui ac diutino bello urgueri aegre ferret, castra €eius clam ferro cinctus intrauit immolantemque ante @1 €altaria conatus occidere est. ceterum inter molitio-€nem pii pariter ac fortis propositi oppressus nec €causam aduentus texit et tormenta quantopere con-€temneret mira patientia ostendit: perosus enim, €credo, dexteram suam, quod eius ministerio in caede €regis uti nequisset, iniectam foculo exuri passus est. €nullum profecto di inmortales admotum aris cultum €adtentioribus oculis uiderunt. ipsum quoque Por-€sennam oblitum periculi sui ultionem suam uertere €in admirationem coegit: nam 'reuertere' inquit 'ad €tuos, Muci, et eis refer te, cum uitam meam petieris, €a me uita donatum'. cuius clementiam non adulatus €Mucius tristior Porsennae salute quam sua laetior €urbi se cum aeternae gloriae cognomine Scaeuolae €reddidit. @@Pompei etiam probabilis uirtus, qui, dum lega-€tionis officio fungitur, a [2rege]2 Gentio interceptus, cum €senatus consilia prodere iuberetur, ardenti lucernae €admotum digitum cremandum praebuit eaque pa-€tientia regi simul et desperationem tormentis quic-€quam ex se cognoscendi incussit et expetendae populi €Romani amicitiae magnam cupiditatem ingenerauit. €ac ne plura huiusce generis exempla domi scrutando €saepius ad ciuilium bellorum detestandam memoriam €progredi cogar, duobus Romanis exemplis contentus, €quae ut clarissimarum familiarum commendationem, €ita nullum publicum maerorem continent, externa €subnectam. @1 ªƒ¨åøô©ÿ@@Vetusto Macedoniae more regi Alexandro €nobilissimi pueri praesto erant sacrificanti. e quibus €unus turibulo arrepto ante ipsum adstitit. in cuius €brachium carbo ardens delapsus est. quo etsi ita €urebatur, ut adusti corporis eius odor ad circum-€stantium nares perueniret, tamen et dolorem silentio €pressit et brachium inmobile tenuit, ne sacrificium €Alexandri aut concusso turibulo impediret aut edito €gemitu re[2li]2gio[2ne]2 aspergeret. rex, quo patientia pueri €magis delectatus est, hoc certius perseuerantiae ex-€perimentum sumere uoluit: consulto enim sacrifica-€uit diutius nec hac re eum proposito repulit. si huic €miraculo Dareus inseruisset oculos, scisset eius stir-€pis milites uinci non posse, cuius infirmam aetatem €tanto robore praeditam animaduertisset. €@@Est et illa uehemens et constans animi militia, €litteris pollens, uenerabilium doctrinae sacrorum an-€tistes, philosophia. quae ubi pectore recepta est, omni €inhonesto atque inutili adfectu dispulso, totum [in] €solidae uirtutis munimento confirmat potentiusque €metu facit ac dolore. @@Incipiam autem [2a]2 Zenone Eleate. qui cum €esset in dispicienda rerum natura maximae pruden-€tiae inque excitandis ad uigorem iuuenum animis €promptissimus, praeceptorum fidem exemplo uirtutis €suae publicauit: patriam enim egressus, in qua frui €secura libertate poterat, Agrigentum miserabili ser- @1 €uitute obrutum petiit, tanta fiducia ingenii ac morum €suorum fretus, ut sperauerit et tyranno et Phalari €uaesanae mentis feritatem a se deripi posse. post-€quam deinde apud illum plus consuetudinem domi-þ°³¸ÿï°°±ÿï‚ÍåíÿïƒÖÍáøÿ³ªƒ¨åøô©ÿ’ˆ‹nationis quam consilii salubritatem ualere animaduer-€tit, nobilissimos eius ciuitatis adulescentes cupiditate €liberandae patriae inflammauit. cuius rei cum indi-€cium ad tyrannum manasset, conuocato in forum €populo torquere eum uario cruciatus genere coepit €subinde quaerens quosnam consilii participes habe-€ret. at ille neque eorum [2quemquam]2 nominauit et pro-€ximum quemque ac fidissimum tyranno suspectum €reddidit increpitansque Agrigentinis ignauiam ac €timiditatem effecit ut subito mentis inpulsu concitati €Phalarim lapidibus prosternerent. senis ergo unius €eculeo inpositi non supplex uox nec miserabilis eiu-€latus, sed fortis cohortatio totius urbis animum for-€tunamque mutauit. @@Eiusdem nominis philosophus, cum [2a]2 Nearcho €tyranno, de cuius nece consilium inierat, torqueretur €supplicii pariter atque indicandorum gratia conscio-€rum, doloris uictor, sed ultionis cupidus, esse dixit €quod secreto audire eum admodum expediret, laxa-€toque eculeo, postquam insidiis opportunum anim-€aduertit, aurem eius morsu corripuit nec ante dimisit €quam et ipse uita et ille parte corporis priuaretur. @@Talis patientiae aemulus Anaxarchus, cum a €tyranno Cypriorum Nicocreonte torqueretur nec ulla @1 €ui inhiberi posset quo minus eum amarissimorum €maledictorum uerberibus inuicem ipse torqueret, ad €ultimum amputationem linguae minitanti 'non erit' €inquit, 'effeminate adulescens, haec quoque pars cor-€poris mei tuae dicionis', protinusque dentibus absci-€sam et conmanducatam linguam in os eius ira patens €expuit. multorum aures illa lingua et in primis Ale-€xandri regis admiratione sui adtonitas habuerat, dum €terrae condicionem, habitum maris, siderum motus, €totius denique mundi naturam prudentissime et fa-€cundissime expromit. paene tamen occidit gloriosius €quam uiguit, quia tam forti fine inlustrem profes-€sionis actum conprobauit, Anaxarchique % non uitam €modo deseruit, sed mortem reddidit clariorem. @@In Theodoto quoque uiro grauissimo Hiero-€nymus tyrannus tortorum manus frustra fatigauit: €rupit enim uerbera, fidiculas laxauit, soluit eculeum, €lamminas extinxit prius quam efficere potuit ut ty-€rannicidii conscios indicaret. quin etiam satellitem, €in quo totius dominationis summa quasi quodam car-€dine uersabatur, falsa criminatione inquinando fidum €lateri eius custodem eripuit beneficioque patientiae €non solum quae occulta fuerunt texit, sed etiam tor-€menta sua ultus est. quibus Hieronymus, dum ini-€micum cupide lacerat, amicum temere perdidit. @@Apud Indos uero patientiae meditatio tam ob-€stinate usurpari creditur, ut sint qui omne uitae €tempus nudi exigant, modo Caucasi montis gelido @1 €rigore corpora sua durantes, modo flammis sine €ullo gemitu obicientes. atque his haud parua gloria €contemptu doloris adquiritur titulusque sapientiae €datur. @@Haec e pectoribus altis et eruditis orta sunt, €illud tamen non minus admirabile seruilis animus €cepit. seruus barbarus Hasdrubalem, quod domi-€num suum occidisset grauiter ferens, subito adgres-€sus interemit, cumque conprehensus omni modo cru-€ciaretur, laetitiam tamen, quam ex uindicta ceperat, €in ore constantissime retinuit. non ergo fastidioso €aditu uirtus: excitata uiuida ingenia ad se penetrare €patitur neque haustum sui cum aliquo personarum €discrimine largum malignumue praebet, sed omni-€bus aequaliter exposita quid cupiditatis potius quam €quid dignitatis attuleris aestimat inque captu bono-€rum suorum tibi ipsi pondus examinandum relinquit, €ut quantum subire animo sustinueris, tantum tecum €auferas. quo [2e]2uenit ut et humili loco nati ad sum-€mam dignitatem consurgant et generosissimarum €imaginum fetus in aliquod reuoluti dedecus acceptam €a maioribus lucem in tenebras conuertant. quae qui-€dem planiora suis exemplis reddentur, ac prius de €his ordiar, quorum in meliorem statum facta mutatio €splendidam relatu praebet materiam. @1 ¤ô±ÿ@@@@{1DE HIS QVI HVMILI LOCO NATI CLARI}1 €@@@@{1EVASERVNT}1 @@Incunabula Tulli Hostili agreste tugurium ce-€pit: eiusdem adulescentia in pecore pascendo fuit €occupata: ualidior aetas imperium Romanum rexit €et duplicauit: senectus excellentissimis * * * decorata €in altissimo maiestatis fastigio fulsit. @@Verum Tullus etsi magnum admirabilis incre-€menti, domesticum tamen exemplum est: Tarqui-€nium autem ad Romanum imperium occupandum €fortuna in urbem nostram aduexit, alienum, quod €% exactu, alieniorem, quod ortum Corintho, fasti-€diendum, quod merca[2to]2re genitum, erubescendum, €quod etiam exule [Demarato] natum patre. ceterum €tam prosperum condicionis suae euentum industria €sua pro inuidioso gloriosum reddidit: dilatauit enim €fines, cultum deorum nouis sacerdotiis auxit, nume-€rum senatus amplificauit, equestrem ordinem ube-€riorem reliquit, quaeque laudum eius consummatio €est, praeclaris uirtutibus effecit ne haec ciuitas pae-€nitentiam ageret, quod regem a finitimis potius mu-€tuata esset quam de suis legisset. @@In Tullio uero fortuna praecipue uires suas @1 €ostendit, uernam huic urbi natum regem dando. cui €quidem diutissime imperium obtinere, quater lustrum €condere, ter triumphare contigit. ad summam autem €unde processerit et quo peruenerit statuae ipsius titu-€lus abunde testatur seruili cognomine et regia ap-€pellatione perplexis. @@Miro gradu Varro quoque ad consulatum ma-€cellaria patris taberna conscendit. et quidem fortuna €parum duxit sordidissimae mercis capturis alito duo-€decim fasces largiri, nisi etiam L. Aemilium Paulum €dedisset collegam. atque ita se in eius sinum infu-€dit ut, cum apud Cannas culpa sua uires populi €Romani exhausisset, Paulum, qui proelium commit-€tere noluerat, occidere pateretur, illum in urbem in-€columem reduceret. quin etiam senatum gratias ei €agentem, quod redire uoluisset, ante portas eduxit €extuditque ut grauissimae cladis auctori dictatura €deferretur. @@Non paruus consulatus rubor M. Perpenna est, €utpote [quam] consul ante quam ciuis, sed in bello €gerendo utilior aliquanto rei publicae Varrone impe-€rator: regem enim Aristonicum cepit Crassianaeque €stragis punitor extitit, cum interim, cuius uita trium- @1 €phauit, mors Papia lege damnata est: namque pa-€trem illius, nihil ad se pertinentia ciuis Romani iura €conplexum Sabelli iudicio petitum redire in pristi-€nas sedes coegerunt. ita M. Perpennae nomen ad-€umbratum, falsus consulatus, caliginis simile impe-€rium, caducus triumphus, % aliena in urbe inprobe €peregrinatus est. @@M. uero Porci Catonis incrementa publicis €uotis expetenda fuerunt, qui nomen suum Tusculi €ignobile Romae nobilissimum reddidit: ornata sunt €enim ab eo litterarum Latinarum monumenta, adiuta €disciplina militaris, aucta maiestas senatus, proro-€gata familia, in qua maximum decus posterior ortus €est Cato. ª„¨åøô©ÿ@@Sed ut Romanis externa iungamus, So-€crates, non solum hominum consensu, uerum etiam €Apollinis oraculo sapientissimus iudicatus, Phaena-€rete matre obstetrice et Sophronisco patre marmo-€rario genitus ad clarissimum gloriae lumen excessit. €neque immerito: nam cum eruditissimorum uirorum €ingenia in disputatione caeca uagarentur mensuras-€que solis ac lunae et ceterorum siderum loquacibus €magis quam certis argumentis explicare conarentur, €totius etiam mundi habitum conplecti auderent, pri-€mus ab his indoctis erroribus abductum animum €suum intima condicionis humanae et in secessu pecto-€ris repositos adfectus scrutari coegit, si uirtus per €se ipsa aestimetur, uitae magister optimus. @1 @@Quem patrem Euripides aut quam matrem €Demosthenes habuerit ipsorum quoque saeculo igno-€tum fuit. alterius autem matrem [2holera, alterius pa-€trem]2 cultellos uenditasse omnium paene doctorum €litterae locuntur. sed quid aut illius tragica aut €huius oratoria ui clarius? ¥Ÿðòÿô±ÿ@@@@{1QVI A PARENTIBVS CLARIS DEGENE-}1€@@@@{1RAVERVNT}1 @@Sequitur duplicis promissi pars adopertis inlu-€strium uirorum imaginibus reddenda, quoniam qui-€dem sunt referendi qui ab earum splendore degene-€rauerunt, taeterrimis ignauiae ac nequitiae sordibus €inbuta nobilia portenta. ‘@@Quid enim monstro similius quam superioris €Africani filius Scipio, qui in tanta domestica gloria þ°³¸ÿï°°±ÿï‚ÍåíÿïƒÖÍáøÿ³¥ƒortus a paruulo admodum regis Antiochi praesidio €capi sustinuit, cum ei uoluntaria morte absumi sa-€tius fuerit quam inter duo fulgentissima cognomina €patris et patrui, altero [maiori] oppressa Africa iam €parto, altero maiore ex parte recuperata Asia sur-€gere incipiente, manus uinciendas hosti tradere eius-€que beneficio precarium spiritum obtinere, de quo €mox L. Scipio speciosissimum deorum hominumque €oculis subiecturus erat triumphum. €@@Idem praeturae petitor candidam togam adeo tur- @1 €pitudinis maculis obsolefactam in campum detulit, €ut, nisi gratia Cicerei, qui patris eius scriba fuerat, €adiutus esset, honorem a populo impetraturus non €uideretur. quamquam quid interfuit utrum repulsam €an sic adeptam praeturam domum referret? quam €cum propinqui ab eo pollui animaduerterent, id ege-€runt, ne aut sellam ponere aut ius dicere auderet, in-€superque e manu eius anulum, in quo caput Africani €sculptum erat, detraxerunt. dii boni, quas tenebras €e quo fulmine nasci passi estis! @@Age Q. Fabi Maximi Allobrogi[2ci]2 et ciuis et €imperatoris clarissimi filius Q. Fabius Maximus €quam perditam luxuria uitam egit! cuius ut cetera €flagitia obliterentur, tamen abunde illo dedecore mo-€res nudari possunt, quod ei Q. Pompeius praetor €urbanus paternis bonis interdixit, neque in tanta ci-€uitate qui illud decretum reprehenderet inuentus est: €dolenter enim homines ferebant pecuniam, quae Fa-€biae gentis splendori seruire debebat, flagitiis dissici. €ergo quem nimia patris indulgentia heredem reli-€querat publica seueritas exheredauit. @@Possedit fauorem plebis Clodius Pulcher ad-€haerensque Fuluianae stolae pugio militare decus €muliebri imperio subiectum habuit. quorum filius €Pulcher, praeterquam quod eneruem et frigidam iu-€uentam egit, perdito etiam amore uulgatissimae me-€retricis infamis fuit mortisque erubescendo genere €consumptus est: auide enim abdomine deuorato foe-€dae ac sordidae intemperantiae spiritum redditit. @@Nam Q. quidem Hortensi, qui in maximo et @1 €ingeniosorum ciuium et amplissimorum prouentu €summum auctoritatis atque eloquentiae gradum ob-€tinuit, nepos Hortensius Corbio omnibus scortis €abiectiorem et obsceniorem uitam exegit, ad ulti-€mumque lingua eius tam libidini cunctorum inter €lupanaria prostitit quam aui pro salute ciuium in foro €excubuerat.  Ÿðòÿ@@Animaduerto in quam periculosum iter pro-€cesserim. itaque me ipse reuocabo, ne, si reliqua €eiusdem generis naufragia consectari perseuerauero, €aliqua inutili relatione inplicer. referam igitur pe-€dem deformesque umbras in imo gurgite turpitudinis €suae iacere patiar: satius est enim narrare qui in-€lustres uiri in cultu ceteroque uitae ritu aliqua ex €parte nouando sibi indulserint. ‘ô±ÿ@@@@{1QVI EX ILLVSTRIBVS VIRIS IN VESTE AVT}1 €@@@@{1CETERO CVLTV LICENTIVS SIBI QVAM MOS}1 €@@@@{1PATRIVS PERMITTEBAT INDVLSERVNT}1 @@P. Scipio, cum in Sicilia augendo traiciendo-€que [2exercitu]2 in Africam opportunum quaerendo gra-€dum Karthaginis ruinam animo uolueret, inter con-€silia ac molitiones tantae rei operam gymnasio dedit €pallioque et crepidis usus [2est]2. nec hac re segniores €Punicis exercitibus manus intulit, sed nescio an ideo €alacriores, quia uegeta et strenua ingenia, quo plus @1 €recessus sumunt, hoc uehementiores impetus edunt. €crediderim etiam fauorem eum sociorum uberiorem €se adepturum existimasse, si uictum eorum et sol-€lemnes exercitationes conprobasset. ad quas tamen €ueniebat, cum multum ac diu * * * fatigasset umeros €et cetera membra [2ac]2 militari agitatione firmitatem €suam probare coegisset, consistebatque in his labor €eius, in illis remissio laboris. @@L. uero Scipionis statuam chlamydatam et €crepidatam in Capitolio cernimus. quo habitu uide-€licet, quia aliquando usus erat, effigiem suam for-€matam poni uoluit. @@L. quoque Sulla, cum imperator esset, chlamy-€dato sibi et crepidato Neapoli ambulare deforme non €duxit. @@C. autem Duellius, qui primus naualem trium-€phum ex Poenis retulit, quotienscumque [2publice]2 €epulatus erat, ad funalem cereum praeeunte tibi-€cine et fidicine a cena domum reuerti solitus est, €insignem bellicae rei successum nocturna celebra-€tione testando. @@Nam Papirius quidem Masso, cum bene gesta @1 €re publica triumphum a senatu non inpetrauisset, in €Albano monte triumphandi et ipse initium fecit et ce-€teris postea exemplum praebuit proque laurea corona, €cum alicui spectaculo interesset, myrtea usus est. @@Iam C. Marii paene insolens factum: nam post €Iugurthinum Cimbricumque et Teutonicum trium-€phum cantharo semper potauit, quod Liber pater In-€dicum ex Asia deducens triumphum hoc usus poculi €genere ferebatur, [2ut]2 inter ipsum haustum uini uicto-€riae eius suas uictorias conpararet. @@M. autem Cato praetor M. Scauri ceterorum-€que reorum iudicia nulla indutus tunica, sed tan-€tum modo praetexta amictus egit.  Ÿðòÿ@@Sed haec atque his similia uirtutis aliquid €sibi in consuetudine nouanda licentiae sumentis in-€dicia sunt: illis autem, quae deinceps subnectam, €quantam sui fiduciam habere soleat cognoscetur. ‘ôÿ@@@@{1DE FIDVCIA SVI}1 @@Publio et Gnaeo Scipionibus in Hispania cum €maiore parte exercitus acie Punica oppressis omni-€busque prouinciae eius nationibus Karthaginiensium €amicitiam secutis, nullo ducum nostrorum illuc ad €corrigendam rem proficisci audente, [2P.]2 Scipio quar-€tum et uicesimum agens annum iturum se pollicitus €est. qua quidem fiducia populo Romano salutis ac €uictoriae spem dedit. ™á@@Eademque in ipsa Hispania usus est: nam €cum oppidum Badiam circumsederet, tribunal suum @1 €adeuntis in aedem, quae intra moenia hostium erat, €uadimonia in posterum diem facere iussit continuo-€que urbe potitus et tempore et loco, quo praedixe-€rat, sella posita ius eis dixit. nihil hac fiducia ge-€nerosius, nihil praedictione uerius, nihil celeritate €efficacius, nihil etiam dignitate dignius. @@Nec minus animosus minusue prosperus illius €in Africam transitus, in quam ex Sicilia exercitum €senatu uetante transduxit, quia, nisi plus in ea re suo €quam patrum conscriptorum consilio credidisset, se-€cundi Punici belli finis inuentus non esset. @@Cui facto par illa fiducia, quod, postquam €Africam attigit, speculatores Hannibalis in castris de-€prehensos et ad se perductos nec supplicio adfecit nec €de consiliis ac uiribus Poenorum percontatus est, sed €circa omnis manipulos diligentissime ducendos cura-€uit interrogatosque an satis ea considerassent, quae €speculari iussi erant, prandio dato ipsis iumentisque €eorum incolumes dimisit. quo tam pleno fiduciae €spiritu prius animos hostium quam arma contudit. @@Verum ut ad domestica eius eximiae fiduciae €acta ueniamus, cum a L. Scipione ex Antiochensi pe-€cunia sestertii quadragies ratio in curia reposceretur, €prolatum ab eo librum, quo acceptae et expensae sum-€mae continebantur refellique inimicorum accusatio €poterat, discerpsit, indignatus de ea re dubitari, quae €sub ipso legato administrata fuerat. quin etiam in @1 €hunc modum egit: 'non reddo, patres conscripti, €aerario uestro sestertii quadragies rationem, alieni €imperii minister, quod meo ductu meisque auspiciis €bis milies sestertio uberius feci: neque enim huc puto €[eo] malignitatis uentum, ut de mea innocentia quae-€rendum sit: nam cum Africam totam potestati ue-€strae subiecerim, nihil ex ea, quod meum diceretur, €praeter cognomen retuli. non me igitur Punicae, €non fratrem meum Asiaticae gazae auarum reddide-€runt, sed uterque nostrum inuidia magis quam pecu-€nia locupletior est'. tam constantem defensionem €Scipionis uniuersus senatus conprobauit, sicut illud €factum, quod, cum ad necessarium rei publicae usum €pecuniam ex aerario promi opus esset, idque quaesto-€res, quia lex obstare uideretur, aperire non auderent, €priuatus claues poposcit patefactoque aerario legem €utilitati cedere coegit. quam quidem ei fiduciam €conscientia illa dedit, qua meminerat omnes leges €a se esse seruatas. @@Non fatigabor eiusdem facta identidem refe-€rendo, quoniam ne ille quidem in consimili genere €uirtutes edendo fatigatus est. diem illi ad populum M. €Naeuius tr. pl. aut, [2ut]2 quidam memorant, duo Petilii þ°³¸ÿï°°±ÿï‚ÍåíÿïƒÖÍáøÿ³§™å…dixerant. quo ingenti frequentia in forum deductus €rostra conscendit capitique suo corona triumphali €inposita 'hoc ego' inquit, 'Quirites, die Karthaginem €magna spirantem leges nostras accipere iussi: pro- @1 €inde aecum est uos mecum ire in Capitolium suppli-€catum'. speciosissimam deinde eius uocem aeque €clarus euentus [2secutus]2 est, si quidem et senatum to-€tum et uniuersum equestrem ordinem et cunctam €plebem Iouis optimi maximi puluinaria petens comi-€tem habuit. restabat ut tribunus apud populum sine €populo ageret desertusque in foro cum magno ca-€lumniae suae ludibrio solus moraretur. cuius deui-€tandi ruboris causa in Capitolium processit deque €accusatore Scipionis uenerator factus est. ’@@Auiti spiritus egregius successor Scipio Aemi-€lianus, cum urbem praeualidam obsideret, suadenti-€bus quibusdam ut circa moenia eius ferreos murices €spargeret omniaque uada plumbatis tabulis conster-€neret habentibus clauorum cacumina, ne subita erup-€tione hostes in praesidia nostra impetum facere pos-€sent, respondit non esse eiusdem et capere aliquos €uelle et timere. @@In quamcumque memorabilium partem exem-€plorum conuertor, uelim nolimue, in cognomine Sci-€pionum haeream necesse est: qui enim licet hoc loci €Nasicam praeterire, fidentis animi dicti[que] cla-€rissimum auctorem? annonae caritate increscente €C. Curiatius tr. pl. productos in contionem consules €conpellebat ut de frumento emendo adque id nego-€tium explicandum mittendis legatis in curia referrent. €cuius instituti minime utilis interpellandi gratia €Nasica contrariam actionem ordiri coepit. obstre-€pente deinde plebe 'tacete, quaeso, Quirites', in- @1 €quit: 'plus ego enim quam uos quid rei publicae €expediat intellego'. qua uoce audita omnes pleno €uenerationis silentio maiorem auctoritatis eius quam €suorum alimentorum respectum egerunt. @@Liui quoque Salinatoris aeternae memoriae tra-€dendus animus. qui cum Hasdrubalem exercitumque €Poenorum in Vmbria delesset et ei diceretur Gallos €ac Ligures ex acie sine ducibus et signis sparsos ac €palantes parua manu opprimi posse, respondit in €hoc eis oportere parci, ne hostibus tantae cladis €domestici nuntii deessent. @@Bellica haec praestantia animi, togata illa, sed €[2non]2 minus laudabilis, quam P. Furius Philus consul €in senatu exhibuit: Q. enim Metellum Quintumque €Pompeium consulares uiros, uehementes inimicos €suos, cupidam sibi profectionem in prouinciam Hispa-€niam, quam sortitus erat, identidem exprobrantis, €legatos secum illuc ire coegit: fiduciam non solum €fortem, sed paene etiam temerariam, quae duobus €acerrimis odiis latera sua cingere ausa est usum-€que ministerii uix tutum in amicis e sinu inimico-€rum petere sustinuit! @@Cuius factum si cui placet, necesse est L. etiam €Crassi, qui apud maiores eloquentia clarissimus fuit, €propositum non displiceat: nam cum ex consulatu €prouinciam Galliam obtineret atque in eam C. Carbo, €cuius patrem damnauerat, ad speculanda acta sua €uenisset, non solum eum inde non summouit, sed in-€super locum ei in tribunali adsignauit nec ulla de re €nisi eo in consilium adhibito cognouit. itaque acer @1 €et uehemens Carbo nihil aliud Gallica peregrinatione €consecutus est quam ut animaduerteret sontem pa-€trem suum ab integerrimo uiro in exilium missum. @@Cato uero superior saepe numero ab inimicis €ad causae dictionem uocatus nec ullo umquam cri-€mine conuictus ad ultimum tantum fiduciae in sua €innocentia reposuit, ut ab his in quaestionem publi-€cam deductus Ti. Gracchum, a quo in administratione €rei publicae ad multum odium dissidebat, iudicem €deposceret. qua quidem animi praestantia pertina-€ciam eorum insectandi se inhibuit. @@Eadem M. Scauri fortuna, aeque senectus longa €ac robusta, idem animus. qui cum pro rostris accu-€saretur, quod ab rege Mitridate ob rem publicam €prodendam pecuniam accepisset, causam suam ita €egit: 'est enim inicum, Quirites, cum inter alios ui-€xerim, apud alios me rationem uitae reddere, sed €tamen audebo uos, quorum maior pars honoribus et €actis meis interesse non potuit, interrogare: Varius €Seuerus Sucronensis Aemilium Scaurum regia mer-€cede corruptum imperium populi Romani prodidisse €ait, Aemilius Scaurus huic se adfinem esse culpae €negat: utri creditis'? cuius admiratione populus €conmotus Varium ab illa dementissima actione per-€tinaci clamore depulit. @@Contra M. Antonius ille disertus_non enim @1 €respuendo, sed amplectendo causae dictionem quam €innocens esset testatus est_quaestor proficiscens €in Asiam, Brundisium iam peruenerat, ubi litteris €certior incesti se postulatum apud L. Cassium prae-€torem, cuius tribunal propter nimiam seueritatem €scopulus reorum dicebatur, cum id uitare beneficio €legis Memmiae liceret, quae eorum, qui rei publicae €causa abessent, recipi nomina uetabat, in urbem ta-€men recurrit. quo tam pleno fiduciae bonae consilio €cum absolutionem celerem tum profectionem hone-€stiorem consecutus est. @@Sunt et illa speciosa fiduciae publicae exem-€pla: nam cum eo bello, quod aduersus Pyrrum gere-€batur, Karthaginienses &7c& ac &7xxx& nauium classem €in praesidium Romanis Ostiam ultro misissent, sena-€tui placuit legatos ad ducem eorum ire, qui dicerent €populum Romanum bella suscipere solere, quae suo €milite gerere posset: proinde classem Karthaginem €reducerent. €@@Idem post aliquot annos Cannensi clade exhaustis €Romani imperii uiribus supplementum in Hispaniam €exercitu mittere ausus fecit ne locus hostilium ca-€strorum tum maxime Capenam portam armis Hanni-€bale pulsante minoris ueniret quam si illum Poeni €non obtinerent. ita se gerere in aduersis rebus quid €aliud est quam saeuientem fortunam in adiutorium €sui pudore uictam conuertere? @@Magno spatio diuisus est a senatu ad poetam €Accium transitus. ceterum ut ab eo decentius ad @1 €externa transeamus, producatur in medium. is Iulio €Caesari amplissimo ac florentissimo uiro in con-€legium poetarum uenienti numquam adsurrexit, non €maiestatis eius inmemor, sed quod in conparatione €communium studiorum aliquanto se superiorem esse €confideret. quapropter insolentiae crimine caruit, €quia ibi uoluminum, non imaginum certamina exer-€cebantur. ª‡¨åøô©ÿ@@Ne Euripides quidem Athenis arrogans €uisus est, cum postulante [ui] populo ut ex tragoedia €quandam sententiam tolleret progressus in scaenam €dixit se, ut eum doceret, non ut ab eo disceret, fabu-€las conponere solere. laudanda profecto fiducia est, €quae aestimationem sui certo pondere examinat, tan-€tum sibi adrogans, quantum a contemptu et insolen-€tia distare satis est. itaque etiam quod Alcestidi €tragico poetae respondit probabile. apud quem cum €quereretur quod eo triduo non ultra tres uersus ma-€ximo inpenso labore deducere potuisset, atque is se €centum perfacile scripsisse gloriaretur, 'sed hoc' in-€quit 'interest, quod tui in triduum tantum modo, mei €uero in omne tempus sufficient': alterius enim fe-€cundi cursus scripta intra primas memoriae metas €conruerunt, alterius cunctante stilo elucubratum opus €per omne aeui tempus plenis gloriae uelis feretur. @@Adiciam scaenae eiusdem exemplum. Anti-€genidas tibicen discipulo suo magni profectus, sed €parum feliciter populo se adprobanti cunctis audien-€tibus dixit 'mihi cane et Musis', quia uidelicet per-€fecta ars fortunae lenocinio defecta iusta fiducia non @1 €exuitur, quamque se scit laudem mereri, eam si €[eam] ab aliis non impetrat, domestico tamen acce-€ptam iudicio refert. @@Zeuxis autem, cum Helenam pinxisset, quid €de eo opere homines sensuri essent expectandum non €putauit, sed protinus [se ad] hos uersus adiecit: €@@@@$OU) NE/MESIS *TRW=AS KAI\ E)UKNH/MIDAS *)AXAIOU\S €@@@@$TOIH=|D' A)MFI\ GUNAIKI\ POLU\N XRO/NON A)/LGEA PA/SXEIN. €adeone dextrae suae multum pictor adrogauit, ut ea €tantum formae conprehensum crederet, quantum aut €Leda caelesti partu edere aut Homerus diuino inge-€nio exprimere potuit? @@Phidias quoque Homeri uersibus egregio dicto €adlusit: simulacro enim Iouis Olympii perfecto, quo €nullum praestantius aut admirabilius humanae % fa-€bricae manus, interrogatus ab amico quonam men-€tem suam dirigens uultum Iouis propemodum ex þ°³¸ÿï°°±ÿï‚ÍåíÿïƒÖÍáøÿ³ª‡¨åøô©ÿ”†ipso caelo petitum eboris liniamentis esset amplexus, €illis se uersibus quasi magistro usum respondit, €@@@@$H)=, KAI\ KUANE/H|SIN E)P' O)FRU/SI NEU=SE *KRONI/WN:& @1 €@@@@$A)MBRO/SIAI D' A)/RA XAI=TAI E)PERRW/SANTO A)/NAKTOS €@@@@$KRATO\S A)P' A)QANA/TOIO: ME/GAN D' E)LE/LICEN *)/OLUMPON. @@Non patiuntur me tenuioribus exemplis diu-€tius insistere fortissimi duces. si quidem Epami-€nondas, cum ei ciues irati sternendarum in oppido €uiarum contumeliae causa curam mandarent,_erat €enim illud ministerium apud eos sordidissimum_ €sine ulla cunctatione id recepit daturumque se ope-€ram ut breui speciosissimum fieret adseuerauit. miri-€fica deinde procuratione abiectissimum negotium pro €amplissimo ornamento expetendum Thebis reddidit. @@Hannibal uero, cum apud regem Prusiam exu-€laret auctorque ei conmittendi proelii esset, atque is €non idem sibi extis portendi diceret, 'ain tu'? in-€quit, 'uitulinae carunculae quam imperatori ueteri €mauis credere'? si uerba numeres, breuiter et abscise, €si sensum aestimes, copiose et ualenter: Hispanias €enim dereptas populo Romano et Galliarum ac Li-€guriae uires in suam redactas potestatem et nouo €transitu Alpium iuga patefacta et Trasimennum la-€cum dira inustum memoria et Cannas, Punicae uicto-€riae clarissimum monumentum, et Capuam possessam €et Italiam laceratam ante pedes hominis effudit unius- @1 €que hostiae iocineri longo experimento testatam €gloriam suam postponi aequo animo non tulit. et €sane, quod ad exploranda bellica artificia aestiman-€dosque militaris ductus adtinebat, omnis foculos, €omnis aras Bithyniae Marte ipso iudice pectus Hanni-€balis praegrauasset. @@Capax generosi spiritus illud quoque dictum €regis Cotyis: ut enim ab Atheniensibus ciuitatem €sibi datam cognouit, 'et ego' inquit 'illis meae gentis €ius dabo'. aequauit Athenis Thraciam, ne uicissitu-€dini talis beneficii imparem iudicando humilius de €origine sua sentire existimaretur. @@Nobiliter etiam uterque Spartanus, et qui in-€crepitus a quodam, quod in aciem claudus descen-€deret, pugnare, non sibi fugere propositum esse re-€spondit, et qui referente quodam sagittis Persarum €solem obscurari solere, 'bene narras' inquit: 'in €umbra enim proeliabimur'. eiusdem uir urbis atque €animi hospiti suo patriae muros excelsos latosque €ostendenti dixit, 'si mulieribus istos conparastis, €recte, si uiris, turpiter'. ¨ˆŸðòÿôÿ@@@@{1DE CONSTANTIA}1 @@Ap[2er]2tum et animosum bonae fiduciae pectus €emenso quasi debitum opus superest constantiae re-€praesentatio: natura enim sic conparatum est ut, @1 €quisquis se aliquid ordine ac recte mente complexum €confidit, uel iam gestum, si obtrectetur, acriter tuea-€tur, uel nondum editum, si interpelletur, sine ulla €cunctatione ad effectum perducat. ‘@@Sed dum exempla propositae rei persequor, €latius mihi circumspicienti ante omnia se Fului Flacci €constantia offert. Capuam fallacibus Hannibalis €promissis Italiae regnum nefaria defectione pacisci €persuasam armis occupauerat. tam deinde culpae €hostium iustus aestimator quam speciosus uictor €Campanum senatum impii decreti auctorem funditus €delere constituit. itaque catenis onustum in duas €custodias, Teanam Calenamque diuisit consilium ex-€ecuturus, cum ea peregisset, quorum administran-€dorum citerior esse necessitas uidebatur. rumore €autem de senatus mitiore sententia orto, ne debitam €poenam scelerati effugerent, nocte admisso equo €Teanum contendit interfectisque qui ibi adseruaban-€tur e uestigio Cales [2est]2 transgressus perseuerantiae €suae opus execut[2ur]2us et iam deligatis ad palum ho-€stibus litteras a patribus conscriptis nequiquam sa-€lutaris Campanis accepit: in sinistra enim eas manu, €sicut erant traditae, reposuit ac iusso lictore lege €agere tum demum aperuit, postquam illis obtem-€perari non poterat. qua constantia uictoriae quoque €gloriam antecessit, quia, si eum intra se ipsam par- @1 €tita laude aestimes, maiorem punita Capua quam €capta reperias. @@Atque ista quidem seueritatis, illa uero pietatis €constantia admirabilis, quam Q. Fabius Maximus in-€fatigabilem patriae praestitit. pecuniam pro captiuis €Hannibali numerauerat, fraudatus ea publice tacuit: €dictatori ei magistrum equitum Minucium iure im-€perii senatus aequauerat, silentium egit: conpluri-€bus praeterea iniuriis lacessitus in eodem animi ha-€bitu mansit nec umquam sibi rei publicae permisit €irasci. tam perseuerans in amore ciuium: quid? in €bello gerendo nonne par eius constantia? imperium €Romanum Cannensi proelio paene destructum uix €sufficere ad exercitus conparandos uidebatur. itaque €frustrari et eludere Poenorum impetus quam manum €cum his tota acie conserere melius ratus, plurimis €conminationibus Hannibalis inritatus, saepe etiam €specie bene gerendae rei oblata numquam a consilii €salubritate ne parui quidem certaminis discrimine €recessit, quodque est difficillimum, ubique ira ac spe €superior apparuit. ergo ut Scipio pugnando, ita hic €non dimicando maxime ciuitati nostrae succurrisse €uisus est: alter enim celeritate sua Karthaginem op-€pressit, alter cunctatione id egit, ne Roma opprimi €posset. @@C. etiam Pisonem mirifice et constanter turbu-€lento rei publicae statu egisse consulem narratione €insequenti patebit. M. Palicani seditiosissimi homi- @1 €nis pestiferis blanditiis praereptus populi fauor con-€sularibus comitiis summum dedecus admittere cona-€batur amplissimum ei deferre imperium cupiens, €cuius taeterrimis actis exquisitum potius supplicium €quam ullus honos debebatur. nec deerat consterna-€tae multitudini furialis fax tribunicia, quae teme-€ritatem eius et ruentem comitaretur et languentem €actionibus suis inflammaret. in hoc miserando pa-€riter atque erubescendo statu ciuitatis tantum non €manibus tribunorum pro rostris Piso conlocatus, cum €hinc atque illinc ambissent ac Palicanum num suf-€fragiis populi consulem creatum renuntiaturus esset €interrogaretur, primo respondit non existimare se €tantis tenebris offusam esse rem publicam, ut huc €indignitatis ueniretur. deinde, cum perseueranter €instarent ac dicerent 'age, si uentum fuerit?' 'non €renuntiabo' inquit. quo quidem tam absciso re-€sponso consulatum Palicano prius quam illum adipi-€sceretur eripuit. multa et terribilia Piso contempsit, €dum speciosum mentis suae flecti non uolt rigorem. @@Metellus autem Numidicus propter consimile €perseuerantiae genus excepit quoque indignam maie-€state ac moribus suis procellam: cum enim animad-€uerteret quo tenderent Saturnini tribuni pl. funesti €conatus quantoque malo rei publicae, nisi his occur-€reretur, erupturi essent, in exilium quam in legem €eius ire maluit. potest aliquis hoc uiro dici constan-€tior, qui, ne sententia sua pelleretur, patria, in €qua summum dignitatis gradum obtinebat, carere €sustinuit? @1 @@Ceterum ut neminem ei praetulerim, ita Q. €Scaeuolam augurem merito conparauerim. dispulsis €prostratisque inimicorum partibus Sulla occupata €urbe senatum armatus coegerat ac summa cupiditate €ferebatur ut C. Marius quam celerrime hostis iudi-€caretur. cuius uoluntati nullo obuiam ire audente €solus Scaeuola de hac re interrogatus sententiam di-€cere noluit. quin etiam truculentius sibi instanti €Sullae 'licet' inquit 'mihi agmina militum, quibus €curiam circumsedisti, ostentes, licet mortem identi-€dem miniteris, numquam tamen efficies ut propter €exiguum senilemque sanguinem meum Marium, a €quo urbs et Italia conseruata est, hostem iudicem'. @@Quid feminae cum contione? si patrius mos €seruetur, nihil: sed ubi domestica quies seditionum €agitata fluctibus est, priscae consuetudinis auctori-€tas conuellitur, plusque ualet quod uiolentia cogit €quam quod suadet et praecipit uerecundia. itaque €te, Sempronia, Ti. et C. Gracchorum soror, uxor €Scipionis Aemiliani, non ut absurde [2te]2 grauissimis €uirorum operibus inserentem, maligna relatione con-€prehendam, sed quia ab tribuno plebei producta ad €populum in maxima confusione nihil a tuorum am-€plitudine degenerasti, honorata memoria prosequar. €coacta es eo loci consistere, ubi principum ciuitatis €perturbari frons solebat, instabat tibi toruo uultu €minas profundens amplissima potestas, clamore im-þ°³¸ÿï°°±ÿï‚ÍåíÿïƒÖÍáøÿ³¨ˆ–ˆperitae multitudinis obstrepens totum forum acer- @1 €rimo studio nitebatur ut Equitio, cui Semproniae €gentis falsum ius quaerebatur, tamquam filio Tiberii €fratris tui osculum dares. tu tamen illum, nescio €quibus tenebris protractum portentum, execrabili €audacia ad usurpandam alienam propinquitatem ten-€dentem reppulisti. @@Non indignabuntur lumina nostrae urbis, si €inter eorum eximium fulgorem centurionum quoque €uirtus spectandam se obtulerit: nam ut humilitas €amplitudinem uenerari debet, ita nobilitati fouenda €magis quam spernenda bonae indolis nouitas est. an €abigi debet Titius ab horum exemplorum contextu? €qui pro Caesaris partibus excubans, Scipionis prae-€sidio interceptus, cum uno modo salus ab eo dare-€tur, si se futurum Cn. Pompei generi ipsius mili-€tem adfirmasset, ita respondere non dubitauit: 'tibi €quidem, Scipio, gratias ago, sed mihi uti ista condi-€cione uitae non est opus'. sine ullis imaginibus €nobilem animum! @@Idem constantiae propositum secutus Maeuius €centurio diui Augusti, cum Antoniano bello saepe €numero excellentes pugnas edidisset, inprouisis ho-€stium insidiis circumuentus et ad Antonium Alexan-€driam perductus interrogatusque quidnam de eo sta-€tui deberet, 'iugulari me' inquit 'iube, quia non €salutis beneficio neque mortis supplicio adduci pos-€sum ut aut Caesaris miles [2esse]2 desinam aut tuus €incipiam. ceterum quo constantius uitam contempsit, €eo facilius impetrauit: Antonius enim uirtuti eius €incolumitatem tribuit. @1 ªˆ¨åøô©ÿ@@Conplura huiusce notae Romana exempla €supersunt, sed satietas modo uitanda est. itaque stilo €meo ad externa iam delabi permittam. quorum prin-€cipatum teneat Blassius, cuius constantia nihil per-€tinacius: Salapiam enim patriam suam praesidio €Punico occupatam Romanis cupiens restituere Da-€sium acerrimo studio secum in administratione rei €publicae dissidentem et alioquin toto animo Hanni-€balis amicitiae uacantem, sine quo propositum con-€silium peragi non poterat, ad idem opus adgredien-€dum maiore cupiditate quam spe certiore temptare €ausus est. qui protinus sermonem eius, adiectis quae €et ipsum commendatiorem et inimicum inuisiorem €factura uidebantur, Hannibali retulit. a quo adesse €iussi sunt, ut alter crimen probaret, alter defenderet. €ceterum, [2cum]2 pro tribunali res gereretur et quaestioni €illi omnium oculi essent intenti, dum aliud forte cite-€rioris curae negotium tractatur, Blassius uultu dis-€simulante ac uoce summissa monere Dasium coepit €ut Romanorum potius quam Karthaginiensium par-€tes foueret. enimuero tunc ille proclamat se in con-€spectu ducis aduersus eum sollicitari. quod quia et €incredibile existimabatur et ad unius tantum auris €penetrauerat et iactabatur ab inimico, uerita[2ti]2s fide €caruit. sed non ita multo post Blasii mira constan-€tia Dasium ad se traxit Marcelloque et Salapiam et €quingentos Numidas, qui in ea custodiae causa erant, €tradidit. @1 @@Phocion uero, cum Athenienses rem aliter at-€que ipse suaserat prospere administrassent, adeo €perseuerans sententiae suae propugnator extitit, ut in €contione laetari quidem se successu eorum, sed con-€silium tamen suum aliquanto melius fuisse diceret: €non enim damnauit quod recte uiderat, quia quod €alius male consuluerat bene cesserat, felicius illud €existimans, hoc sapientius. et sane blandum animum €temeritati casus facit, ubi prauo consilio propitius €aspirat, quoque uehementius noceat, [2in]2speratius €prodest. placidi et misericordes et liberales omnique €suauitate temperati mores Phocionis, quos optime €profecto consensus omnium bonitatis cognomine de-€corandos censuit. itaque constantia, quae natura ri-€gidior uidetur, lenis e mansueto pectore fluxit: €Socratis autem uirilitatis robore uallatus animus ali-€quanto praefractius perseuerantiae exemplum edidit. @@Vniuersa ciuitas Atheniensium iniquissimo ac €truculentissimo furore instincta de capite decem €praetorum, qui apud Arginussas Lacedaemoniam €classem deleuerant, tristem sententiam tulerat. forte €tunc eius potestatis Socrates, cuius arbitrio plebei €scita ordinarentur, indignum iudicans tot et tam bene €meritos [et] indigna causa impetu inuidiae abripi, te- @1 €meritati multitudinis constantiam suam obiecit ma-€ximoque contionis fragore et incitatissimis minis €conpulsus non est ut se publicae dementiae auctorem €ascriberet. quae oppositu eius legitima grassari €uia prohibita iniusto praetorum cruore manus suas €contaminare perseuerauit. nec timuit Socrates ne €consternatae patriae undecimus furor mors ipsius €existeret. @@Proximum, etsi non eiusdem splendoris est, at €aeque certum constantiae haberi potest experimen-€tum. efficacis operae forensis, fidei non latentis €Athenis Ephialtes accusare publice iussus et inter ce-€teros Demostrati nomen deferre coactus est, cuius €filius erat Demochares excellentis formae puer, €animo eius flagrantissimo inhaerens amore. itaque €communis officii sorte truculentus accusator, priuati €adfectus condicione miserabilis reus, puerum ad se €exorandum quo parcius patris criminibus insisteret €uenientem neque repellere neque supplicem genibus €suis aduolutum intueri sustinuit, sed operto capite €flens et gemens preces expromere passus est nihilo-€minusque sincera fide accusatum Demostratum dam-€nauit. uictoriam nescio laude an tormento maiore €partam, quoniam prius quam sontem opprimeret se €ipsum uicit Ephialtes. @@Quem Syracusanus Dio seueritate exempli @1 €praegrauat. quibusdam monentibus ut aduersus He-€raclidem et Callippum, quorum fidei plurimum cre-€debat, tamquam insidias ei nectentis cautior esset €respondit uita se malle excedere quam [in] metu €uiolentae mortis amicos inimicis iuxta ponere. @@Quod sequitur et rei ipsius admiratione et cla-€ritate auctoris inlustre. Alexander Macedonum rex €incluta iam pugna excellentissimis opibus Darei con-€tusis aestu et itineris feruore in Cilicia percalefactus €Cydno, qui aquae liquore conspicuus Tarson inter-€fluit, corpus suum inmersit. subito deinde ex nimio €haustu frigoris obstupefactis neruis ac torpore hebe-€tatis artubus maxima cum exanimatione totius exer-€citus in oppidum castris propinquum defertur. iacebat €aeger Tarsi, inque ualitudine eius aduersa instantis €uictoriae spes fluctuabat. itaque conuocati medici €adtentissimo consilio salutis remedia circumspicie-€bant. quorum cum ad unam potionem [2se]2 sententiae €direxissent, atque eam Philippus medicus suis mani-€bus temperatam Alexandro_erat autem ipsius ami-€cus et comes_porrexisset, a Parmenione missae €litterae superueniunt admonentes ut rex insidias Phi-€lippi perinde ac pecunia corrupti a Dareo caueret. €quas cum legisset, sine ulla cunctatione medicamen-€tum hausit ac tum legendas Philippo tradidit. pro @1 €quo tam constanti erga amicum iudicio dignissimam €a dis inmortalibus mercedem recepit, qui incolumi-€tatis eius praesidium falso interpellari indicio no-€luerunt. °¯ôÿ@@@@{1LIBER QVARTVS}1 ¡Ÿðòÿôÿ@@@@{1DE MODERATIONE}1 @@Transgrediar ad saluberrimam partem animi, mo-€derationem, quae mentes nostras inpotentiae [2et]2 temeri-€tatis incursu transuersas ferri non patitur. quo euenit €ut reprehensionis morsu sit uacua et laudis quaestu €sit opulentissima. itaque effectus suos in claris uiris €recognoscat. ‘@@Atque ut [2ab]2 incunabulis summi honoris in-€cipiam, P. Valerius, qui populi maiestatem uenerando €Publicolae nomen adsecutus est, cum exactis regibus €imperii eorum uim uniuersam omniaque insignia sub €titulo consulatus in se translata cerneret, inuidiosum €magistratus fastigium moderatione ad tolerabilem €habitum deduxit fasces securibus uacuefaciendo et €in contione populo summittendo. numerum quoque €eorum dimidia ex parte minuit ultro Sp. Lucretio €collega adsumpto, ad quem, quia maior natu erat, €priorem fasces transferri iussit. legem etiam comi-€tiis centuriatis tulit, ne quis magistratus ciuem Ro-€manum aduersus prouocationem uerberare aut necare €uellet. ita, quo ciuitatis condicio liberior esset, im- @1 €perium suum paulatim destruxit. quid quod aedes €suas diruit, quia excelsiore loco positae instar arcis €habere uidebantur, nonne quantum domo inferior, €tantum gloria superior euasit? þ°³¸ÿï°°±ÿï‚ÍåíÿïƒÖÍáøÿ´’@@Vix iuuat abire a Publicola, sed uenire ad Fu-€rium Camillum libet, cuius tam moderatus ex magna €ignominia ad summum imperium transitus fuit, ut, €cum praesidium eius ciues capta urbe a Gallis Ar-€deae exulantis petissent, non prius Veios ad acci-€piendum exercitum iret quam de dictatura sua omnia €sollemni iure acta conperisset. magnificus Camilli €Veientanus triumphus, egregia Gallica uictoria, sed €ista cunctatio longe admirabilior: multo enim multo-€que se ipsum quam hostem superare operosius est, €nec aduersa praepropera festinatione fugientem nec €secunda effuso gaudio adprehendentem. @@Par Furio moderatione Marcius Rutilus Cen-€sorinus: iterum enim censor creatus ad contionem €populum uocatum quam potuit grauissima oratione €corripuit, quod eam potestatem bis sibi detulisset, €cuius maiores, quia nimis magna uideretur, tempus €coartandum iudicassent. uterque recte, et Censorinus €et populus: alter enim ut moderate honores crede-€rent praecepit, alter [se] moderato credidit. @@Age, L. Quintius Cincinnatus qualem consu-€lem gessit! cum honorem eius patres conscripti con-€tinuare uellent non solum propter illius egregia €opera, sed etiam quod populus eosdem tribunos in €proximum annum creare conabatur, quorum neutrum €iure fieri poterat, utrumque discussit senatus simul €studium inhibendo et tribunos uerecundiae suae €exemplum sequi cogendo atque unus causa fuit, ut @1 €amplissimus ordo populusque tutus esset ab iniusti €facti reprehensione. @@Fabius uero Maximus, cum a se quinquies et €a patre, auo, proauo maioribusque suis saepe numero €consulatum gestum animaduerteret, comitiis, quibus €filius eius summo consensu consul creabatur, quam €potuit constanter cum populo egit ut aliquando uaca-€tionem huius honoris Fabiae genti daret, non quod €uirtutibus filii diffideret, erat enim inluster, sed ne €maximum imperium in una familia continuaretur. €quid hac moderatione efficacius aut ualentius, quae €etiam patrios adfectus, qui potentissimi habentur, €superauit? @@Non defuit maioribus grata mens ad praemia €superiori Africano exsoluenda, si quidem maxima €eius merita paribus ornamentis decorare conati sunt. €uoluerunt illi statuas in comitio, in rostris, in curia, €in ipsa denique Iouis optimi maximi cella ponere, €uoluerunt imaginem eius triumphali ornatu indutam €Capitolinis puluinaribus adplicare, uoluerunt ei con-€tinuum per omnes uitae annos consulatum perpe-€tuamque dictaturam tribuere: quorum [2nihil]2 sibi ne-€que plebiscito dari neque senatus consulto decerni €patiendo paene tantum se in recusandis honoribus €gessit, quantum egerat in emerendis. €@@Eodem robore mentis causam Hannibalis in se-€natu protexit, cum eum ciues sui missis legatis tam-€quam seditiones apud eos mouentem accusarent. ad-€iecit quoque non oportere patres conscriptos se rei €publicae Karthaginiensium interponere altissimaque €moderatione alterius saluti consuluit, alterius digni- @1 €tati, uictoria tenus utriusque hostem egisse con-€tentus. @@At M. Marcellus, qui primus et Hannibalem €uinci et Syracusas capi posse docuit, cum in consu-€latu eius Siculi de eo questum in urbem uenissent, €nec senatum illa de re habuit, quia collega Valerius €Laeuinus forte aberat, ne ob id Siculi in querendo €timidiores essent, et, ut is rediit, ultro de his admit-€tendis retulit querentisque de se patienter sustinuit. €iussos etiam a Laeuino discedere remanere, ut suae €defensioni interessent, coegit, ac deinde, % utraque €parte perorata excedentes curia subsecutus est, quo €liberius senatus sententias ferret. inprobatis quo-€que eorum querellis supplices et orantes ut ab eo in €clientelam reciperentur clementer excepit. super haec €Siciliam sortitus ea prouincia collegae cessit. to-€tiens laudatio Marcelli uariari non potest, quotiens €ipse nouis gradibus moderationis aduersus socios €usus est. @@Quam Ti. etiam Gracchus admirabilem se ex-€hibuit! tribunus enim pl., cum ex professo inimici-€tias cum Africano et Asiatico Scipionibus gereret, et €Asiaticus iudicatae pecuniae satisdare non posset at- @1 €que ideo a consule in uincula publica duci iussus €esset appellassetque collegium tribunorum, nullo uo-€lente intercedere secessit a collegis decretumque €conposuit. nec quisquam dubitauit quin in eo scri-€bendo ira tinctis aduersus Asiaticum uerbis usurus €esset. at is primum iurauit se cum Scipionibus in €gratiam non redisse, deinde tale decretum recitauit: €cum L. Cornelius Scipio die triumphi sui ante cur-€rum actos hostium duces in carcerem coniecerit, in-€dignum et alienum maiestate rei publicae uideri, €eodem ipsum duci: itaque id non passurum fieri. €libenter tunc opinionem suam populus Romanus a €Graccho deceptam cognouit moderationemque eius €debita laude prosecutus est. @@C. quoque Claudius Nero inter cetera praeci-€puae moderationis exempla numerandus est. Liui €Salinatoris in Hasdrubale opprimendo gloriae parti-€ceps fuerat. tamen eum triumphantem equo sequi €quam triumpho, quem senatus ei aeque decreuerat, €uti maluit, quia res in prouincia Salinatoris gesta €erat. atque ita sine curru triumphauit, eo quidem €clarius, quod illius uictoria tantummodo laudabatur, €huius etiam moderatio. @@Ne Africanus quidem posterior nos de se ta-€cere patitur. qui censor, cum lustrum conderet inque €solitaurilium sacrificio scriba ex publicis tabulis sol- @1 €lemne ei precationis carmen praeiret, quo di immor-€tales ut populi Romani res meliores amplioresque €facerent rogabantur, 'satis' inquit 'bonae et magnae €sunt: itaque precor ut eas perpetuo incolumes ser-€uent', ac protinus in publicis tabulis ad hunc modum €carmen emendari iussit. qua uotorum uerecundia €deinceps censores in condendis lustris usi sunt: pru-€denter enim sensit tunc incrementum Romano impe-€rio petendum fuisse, cum intra septimum lapidem €triumphi quaerebantur, maiorem autem totius terra-€rum orbis partem possidenti ut auidum esse quic-€quam ultra adpetere, ita abunde felix, si nihil ex €eo, quod optinebat, amitteret. €@@Neque alia eius in censura moderatio pro tribu-€nali apparuit. centurias recognoscens equitum, post-€quam C. Licinium Sacerdotem citatum processisse €animaduertit, dixit se scire illum uerbis conceptis €peierasse: proinde, si quis eum accusare uellet, usu-€rum testimonio suo. sed nullo ad id negotium acce-€dente 'transduc equum' inquit, 'Sacerdos, ac lucrifac €censoriam notam, ne ego in tua persona et accusato-€ris et testis et iudicis partes egisse uidear'. @@Quod animi temperamentum etiam in Q. €Scaeuola excellentissimo uiro adnotatum est: testis €namque in reum productus, cum id respondisset, €quod salutem periclitantis magnopere laesurum ui-€debatur, discedens adiecit ita sibi credi oportere, si €et alii idem adseuerassent, quoniam unius testimonio €aliquem cadere pessimi esset exempli. et religioni @1 €igitur suae debitam fidem et communi utilitati salu-€bre consilium reddidit. @@Sentio quos ciues quaeue facta eorum ac €dicta quam * * * ambitu orationis amplectar. sed €cum magna * * * multa breuiter dicenda sint, cla-€ritate excellentibus infinitis personis rebusque cir-€cumfusus utrumque praestare * * * propositi quo-€que nostri ratio non laudanda sibi omnia, sed €recordanda sumpsit. quapropter bona cum uenia €duo Metelli, Macedonicus et Numidicus, maxima €patriae ornamenta strictim se narrari patientur. €@@Acerrime cum Scipione Africano [2Metellus]2 Mace-€donicus dissenserat, eorumque ab aemulatione uir-€tutis profecta concitatio ad graues testatasque €inimicitias progressa fuerat: sed tamen, cum inter-€emptum Scipionem conclamari audisset, in publicum €se proripuit maestoque uultu et uoce confusa 'con-€currite, concurrite' inquit, 'ciues! moenia nostrae €urbis euersa sunt: Scipioni enim Africano intra suos €penates quiescenti nefaria uis allata est'. o rem €publicam pariter Africani morte miseram et Mace-€donici tam humana tamque ciuili lamentatione fe-€licem! eodem enim tempore et quantum amisisset @1 €principem et qualem haberet recognouit. idem filios €suos monuit ut funebri eius lecto humeros subicerent, €atque huic exequiarum illum honorem uocis adiecit, €non fore ut postea id officium ab illis maiori uiro þ°³¸ÿï°°±ÿï‚ÍåíÿïƒÖÍáøÿ´˜Œˆšpraestari posset. ubi illa tot in curia iurgia? ubi €tot [multae] pro rostris altercationes? ubi maximorum €ciuium et ducum tantum non togata proelia? omnia €nimirum ista praecipua ueneratione prosequenda €deleuit moderatio. @@Numidicus autem Metellus populari factione €patria pulsus in Asiam secessit. in qua cum ei forte €ludos Trallibus spectanti litterae redditae essent, €quibus scriptum erat maximo senatus et populi con-€sensu reditum illi in urbem datum, non e theatro €prius abiit quam spectaculum ederetur, non laetitiam €suam proxime sedentibus ulla ex parte patefecit, sed €summum gaudium intra se continuit. eundem con-€stat pari uultu et exulem fuisse et restitutum. adeo €moderationis beneficio medius semper inter secundas €et aduersas res animi firmitate uersatus est. @@Tot familiis in uno genere laudis enumeratis €Porcium nomen uelut expers huiusce gloriae silen-€tio % praetereundum se negat fieri debere posterior €Cato non paruo summae moderationis fisus indicio. €Cypriacam pecuniam maxima cum diligentia et sanc-€titate in urbem deportauerat. cuius ministerii gra- @1 €tia senatus relationem interponi iubebat, ut praetoriis €comitiis extra ordinem ratio eius haberetur. sed ipse €id fieri passus non est, iniquum esse adfirmans quod €nulli alii tribueretur sibi decerni, ac ne quid in per-€sona sua nouaretur, campestrem experiri temeritatem €quam curiae beneficio uti satius esse duxit. @@Ad externa iam mihi exempla transire co-€nanti M. Bibulus uir amplissimae dignitatis et sum-€mis honoribus functus manus inicit. qui, cum in €Syria prouincia moraretur, duos egregiae indolis €filios suos a Gabinianis militibus Aegypti occisos €cognouit. quorum interfectores ad eum uinctos regina €Cleopatra misit, ut grauissimae cladis ultionem arbi-€trio suo exigeret. at ille oblato beneficio, quo nullum €maius lugenti tribui poterat, dolorem moderationi €cedere coegit carnificesque sanguinis sui intactos e €uestigio ad Cleopatram reduci iussit, dicendo pote-€statem huius uindictae non suam, sed senatus esse €debere. ª¨åøô©ÿ@@Tarentinus Archytas, dum se Pythagorae €praeceptis Metaponti penitus inmergit, magno labore €longoque tempore solidum opus doctrinae conplexus, €postquam in patriam reuertit ac rura sua reuisere €coepit, animaduertit neglegentia uilici corrupta et €perdita intuensque male meritum 'sumpsissem' in-€quit 'a te supplicium, nisi tibi iratus essem': maluit €enim inpunitum dimittere quam propter iram iusto €grauius punire. @@Nimis liberalis Archytae moderatio, tempe-€ratior Platonis: nam cum [2ad]2uersus delictum serui @1 €uehementius exarsisset, ueritus ne ipse uindictae mo-€dum dispicere non posset, Speusippo amico casti-€gationis arbitrium mandauit deforme sibi futurum €existimans, si conmisisset ut parem reprehensionem €culpa serui et animaduersio Platonis mereretur. €@@Quo minus miror quod in Xenocrate discipulo €suo tam constanter moderatus fuit. audierat eum de €se multa inpie locutum: sine ulla cunctatione crimi-€nationem respuit. instabat certo uultu index cau-€sam quaerens, cur sibi fides non haberetur: adiecit €non esse credibile ut, quem tantopere amaret, ab eo €inuicem non diligeretur. postremo, cum ad ius iuran-€dum inimicitias serentis malignitas confugisset, ne €de periurio eius disputaret, adfirmauit numquam Xe-€nocratem illa dicturum fuisse, nisi ea dici expe-€dire sibi iudicasset. non in corpore mortali, sed in €arce caelesti et quidem armatum animum eius uitae €stationem putes peregisse, humanorum uitiorum in-€cursus a se inuicta pugna repellentem cunctosque €uirtutis numeros altitudinis suae sinu clausos custo-€dientem. @@Nequaquam Platoni litterarum commendatione €par Syracusanus Dio, sed quod ad praestandam mo-€derationem adtinuit, uehementioris experimenti. pa-€tria pulsus a Dionysio tyranno Megaram petierat €ubi cum Theodorum principem eius urbis domi con-€uenire uellet neque admitteretur, multum diuque ante €fores retentus comiti suo 'patienter hoc ferendum €est' ait: 'forsitan enim et nos, cum in gradu digni- @1 €tatis nostrae essemus, aliquid tale fecimus'. qua €tranquillitate consilii ipse sibi condicionem exilii pla-€cidiorem reddidit. @@Thrasybulus etiam hoc loci adprehendendus €est, qui populum Atheniensem &7xxx& tyrannorum sae-€uitia sedes suas relinquere coactum dispersamque €et uagam uitam miserabiliter exigentem, animis pa-€riter atque armis confirmatum in patriam reduxit. €insignem deinde restitutione libertatis uictoriam cla-€riorem aliquanto moderationis laude fecit: plebei €enim scitum interposuit, ne qua praeteritarum rerum €mentio fieret. haec obliuio, quam Athenienses amne-€stian uocant, concussum et labentem ciuitatis statum €in pristinum habitum reuocauit. @@Non minoris admirationis illud. Stasippus €Tegeates hortantibus amicis ut grauem in admini-€stratione rei publicae aemulum, sed alioqui probum €et ornatum uirum qualibet ratione uel tolleret uel €summoueret negauit se facturum, ne quem in tutela €patriae bonus ciuis locum obtineret, malus et inpro-€bus occuparet, seque potius uehementer [2ab]2 aduer-€sario urgueri quam patriam egregio aduocato carere €praeoptauit. @@Pittaci quoque moderatione pectus instructum. €qui Alcaeum poetam et amaritudine odii et uiribus €ingenii aduersus se pertinacissime usum tyrannidem €a ciuibus delatam adeptus tantum modo quid in [2eo]2 €opprimendo posset admonuit. @@Huius uiri mentio subicit ut de septem sapien- @1 €tium moderatione referam. a piscatoribus in Milesia €regione euerriculum trahentibus quidam iactum eme-€rat. extracta deinde magni ponderis aurea Delphica €mensa orta controuersia est, illis piscium se captu-€ram uendidisse adfirmantibus, hoc fortunam ductus €emisse dicente. qua cognitione propter nouitatem €rei et magnitudinem pecuniae ad uniuersum ciuitatis €eius populum delata placuit Apollinem Delphicum €consuli cuinam adiudicari mensa deberet. deus re-€spondit illi esse dandam, qui sapientia ceteros prae-€staret, his uerbis: €@@@@$TI/S SOFI/A| PRW=TOS PA/NTWN; TOU/TW| TRI/POD' AU)DW=. €tum Milesii consensu Thaleti mensam dederunt. ille €cessit ea Bianti, Bias Pittaco, is protinus alii, dein-€cepsque per omnium &7vii& sapientium orbem ad ulti-€mum ad Solonem peruenit, qui et titulum amplis-€simae prudentiae et praemium ad ipsum Apollinem €transtulit. @@Atque ut Theopompo quoque Spartanorum €regi moderationis testimonium reddamus, [qui] cum €primus instituisset ut ephori Lacedaemone crearen- @1 €tur, ita fu[2tu]2ri regiae potestati oppositi, quemadmo-€dum Romae consulari imperio tribuni pl. sunt obiecti, €atque illi cum uxor dixisset id egisse illum, ut filiis €minorem potestatem relinqueret, 'relinquam' inquit, €'sed diuturniorem'. optime quidem: ea enim demum €tuta est potentia, quae uiribus suis modum inponit. €igitur Theopompus regnum legitimis uinculis con-€stringendo, quo longius a licentia retraxit, hoc ad €beniuolentiam ciuium propius admouit. @@Antiochus autem a L. Scipione ultra Taurum €montem imperii finibus summotis, cum Asiam pro-€uinciam uicinasque ei gentes amisisset, gratias agere €populo Romano non dissimulanter tulit, quod nimis €magna procuratione liberatus modicis regni terminis €uteretur. et sane nihil est tam praeclarum aut tam €magnificum, quod non moderatione temperari de-€sideret. ¢Ÿðòÿô±ÿ@@@@{1QVI EX INIMICITIIS IVNCTI SVNT AMI-}1€@@@@{1CITIA AVT NECESSITVDINE}1 @@Quae quoniam multis et claris auctoribus inlu-€strata est, transgrediamur ad egregium humani animi €ab odio ad gratiam deflexum et quidem eum laeto €stilo persequamur: nam si placidum mare ex aspero €caelumque ex nubilo serenum hilari aspectu sentitur, €si bellum pace mutatum plurimum gaudii adfert, of- @1 €fensarum etiam acerbitas deposita candida relatione €celebranda est. ‘@@M. Aemilius Lepidus, bis consul et pontifex €maximus splendorique honorum par[2i]2 uitae grauitate, €diutinas ac uehementes inimicitias cum Fuluio Flacco €eiusdem amplitudinis uiro gessit. quas, ut simul cen-€sores renuntiati sunt, in campo deposuit existimans €non oportere eos priuatis inimicitiis dissidere, qui €publice summa iuncti essent potestate. id iudicium €animi eius et praesens aetas conprobauit et nobis þ°³¸ÿï°°±ÿï‚ÍåíÿïƒÖÍáøÿ´¢ˆ‰ueteres annalium scriptores laudandum tradiderunt, sicuti Liui quoque Salinatoris finiendarum simulta-€tium inlustre consilium ignotum posteritati esse no-€luerunt: is namque, etsi Neronis odio ardens in exilium €profectus fuerat testimonio eius praecipue adflictus, €tamen, postquam eum inde reuocatum ciues collegam €illi in consulatu dederunt, et ingenii sui, quod erat €acerrimum, et iniuriae, quam grauissimam acceperat, €obliuisci sibi imperauit, ne, si dissidente animo con-€sortionem imperii usurpare uoluisset, pertinacem €exhibendo inimicum malum consulem ageret. quae €quidem mentis ad tranquilliorem habitum inclinatio €in aspero ac difficili temporum articulo plurimum €salutis urbi atque Italiae attulit, quia pari uirtutis €inpetu conisi terribilis Punicas uires contuderunt. @@Clarum etiam in Africano superiore ac Ti. €Graccho depositarum inimicitiarum exemplum, si €quidem ad cuius mensae sacra odio dissidentes uene-€rant, ab ea et amicitia et adfinitate iuncti discesse-€runt: non contentus enim Scipio auctore senatu in @1 €Capitolio Iouis epulo cum Graccho concordiam com-€municasse filiam quoque ei Corneliam protinus ibi €despondit. @@Sed huiusce generis humanitas etiam in M. €Cicerone praecipua apparuit: Aulum namque Gabi-€nium repetundarum reum summo studio defendit, €qui eum in consulatu suo urbe expulerat, idemque €P. Vatinium dignitati suae semper infestum duobus €publicis iudiciis tutatus est, ut sine ullo crimine le-€uitatis, ita cum aliqua laude, quia speciosius ali-€quanto iniuriae beneficiis uincuntur quam mutui odii €pertinacia pensantur. @@Ciceronis autem factum adeo uisum est proba-€bile, ut imitari id ne inimicissimus quidem illi P. Pul-€cher dubitauerit. qui incesti crimine a tribus Len-€tulis accusatus unum ex his ambitus reum patrocinio €suo protexit atque in animum induxit et iudices et €praetorem et Vestae aedem intuens amicum Lentulo €agere, inter quae ille salutem eius foedo crimine €obruere cupiens hostili uoce perorauerat. @@Caninius autem Gallus reum pariter atque ac-€cusatorem admirabilem egit, et C. Antonii, quem €damnauerat, filiam in matrimonium ducendo et M. €Colonium, a quo damnatus fuerat, rerum suarum €procuratorem habendo. @@Caeli uero Rufi ut uita inquinata, ita miseri-€cordia, quam Q. Pompeio praestitit, probanda. cui @1 €a se publica quaestione prostrato, cum mater Cornelia €fidei commissa praedia non redderet, atque iste auxi-€lium suum litteris inplorasset, pertinacissime absenti €adfuit: recitauit etiam eius epistolam [2in]2 iudicio ulti-€mae necessitatis indicem, qua impiam Corneliae aua-€ritiam subuertit. factum propter eximiam humanita-€tem ne sub Caelio quidem auctore repudiandum.  Ÿðòÿôÿ@@@@{1DE ABSTINENTIA ET CONTINENTIA}1 @@Magna cura praecipuoque studio referendum est €quantopere libidinis et auaritiae furori similis im-€petus ab inlustrium uirorum pectoribus consilio ac €ratione summoti sint, quia ii demum penates, ea €ciuitas, id regnum aeterno in gradu facile steterit, €ubi minimum uirium ueneris pecuniaeque cupido sibi €uindicauerit: nam quo istae generis humani certis-€simae pestes penetrarunt, iniuria dominatur, infa-€mia flagrat, uis habitat, bella gignuntur. fauentibus €igitur linguis contrarios his tam diris uitiis mores €commemoremus. ‘@@Quartum et uicesimum annum agens Scipio, €cum in Hispania Karthagine oppressa maioris Kar-€thaginis capiendae sumpsisset auspicia multosque €obsides, quos in ea urbe Poeni clausos habuerant, in €suam potestatem redegisset, eximiae inter eos for-€mae uirginem aetatis adultae et iuuenis et caelebs et €uictor, postquam comperit inlustri loco inter Celti- @1 €beros natam nobilissimoque gentis eius Indibili de-€sponsam, arcessitis parentibus et sponso inuiolatam €tradidit. aurum quoque, quod pro redemptione puel-€lae allatum erat, summae dotis adiecit. qua conti-€nentia ac munificentia Indibilis obligatus Celtibero-€rum animos Romanis adplicando meritis eius debitam €gratiam retulit. @@Verum ut huius uiri abstinentiae testis Hispa-€nia, ita M. Catonis Epiros, Achaia, Cyclades insulae, €maritima pars Asiae, prouincia Cypros. unde cum €pecuniae deportandae ministerium sustineret, tam €auersum animum ab omni uenere quam a lucro ha-€buit in maxima utriusque intemperantiae materia €uersatus: nam et regiae diuitiae potestate ipsius con-€tinebatur et fertilissimae deliciarum tot Graeciae €urbes necessaria totius nauigationis deuerticula erant. €atque id Munatius Rufus Cypriacae expeditionis fidus €comes scriptis suis significat. cuius testimonium non €amplector: propio enim argumento laus ista nititur, €quoniam ex eodem naturae utero et continentia nata €est et Cato. @@Drusum etiam Germanicum, eximiam Claudiae €familiae gloriam patriaeque rarum ornamentum, et €quod super omnia est, operum suorum pro habitu €aetatis magnitudine uitrico pariter ac fratri Augu-€stis duobus rei publicae diuinis oculis mirifice re-€spondentem, constitit usum ueneris intra coniugis €caritatem clausum tenuisse. Antonia quoque, femina €laudibus uirilem familiae suae claritatem supergressa, €amorem mariti egregia fide pensauit, quae post eius @1 €excessum forma [2et]2 aetate florens conuictum socrus €pro coniugio habuit, in eodemque toro alterius adu-€lescentiae uigor extinctus est, alterius uiduitatis €experientia consenuit. hoc cubiculum talibus experi-€mentis summam inponat. @@Deinceps et his uacemus, quorum animus ali-€quo in momento % ponendi pecuniam numquam ua-€cuit. Cn. Marcius patriciae gentis adulescens, Anci €regis clara progenies, cui Corioli Volscorum oppi-€dum capti cognomen adiecerunt, cum editis conspi-€cuae fortitudinis operibus a Postumo Cominio consule €accurata oratione apud milites laudatus omnibus do-€nis militaribus et agri centum iugeribus et x capti-€uorum electione et totidem ornatis equis, centenario €boum grege argentoque, quantum sustinere ualuisset, €donaretur, nihil ex his praeter unius hospitis captiui €salutem equumque, quo in acie uteretur, accipere €uoluit. qua tam circumspecta animi moderatione €nescias utrum maiore cum laude praemia elegerit €an reiecerit. @@M'. autem Curius, exactissima norma Romanae €frugalitatis idemque fortitudinis perfectissimum spe-€cimen, Samnitium legatis agresti se in scamno ad- @1 €sidentem foco eque ligneo catillo cenantem_quales €epulas apparatus indicio est_spectandum praebuit: €ille enim Samnitium diuitias contempsit, Samnites €eius paupertatem mirati sunt: nam cum ad eum €magnum pondus auri publice missum attulissent, be-€nignis uerbis inuitatus ut eo uti uellet, uultum risu €soluit [2et]2 protinus 'superuacuae' inquit, 'ne dicam €ineptae legationis ministri, narrate Samnitibus M'. €Curium malle locupletibus imperare quam ipsum fieri €locupletem, atque istud ut pretiosum, ita malo homi-€num excogitatum munus refertote et memento[2te]2 me €nec acie uinci nec pecunia corrumpi posse'. €@@Idem, cum Italia Pyrrum regem exegisset, nihil €omnino ex praeda regia, qua exercitum urbemque €ditauerat, adtigit. decretis etiam [2a]2 senatu septenis €iugeribus agri populo, sibi autem quinquaginta, po-€pularis adsignationis modum non excessit parum €idoneum rei publicae ciuem existimans qui eo, quod €reliquis tribueretur, contentus non es[2se]2t. @@Idem sensit Fabricius Luscinus honoribus et €auctoritate omni ciuitate temporibus suis maior, €censu par unicuique pauperrimo, qui a Samnitibus, €quos uniuersos in clientela habebat, &7 aeris et &7v& pondo €argenti et decem seruos sibi missos in Samnium remi-€sit, continentiae suae beneficio sine pecunia prae-€diues, sine usu familiae abunde comitatus, quia lo-€cupletem illum faciebat non multa possidere, sed €modica desiderare. ergo domus eius quemadmodum @1 €aere et argento et mancipiis Samnitium uacua, ita €gloria ex iis parta referta fuit. €@@Consentanea repudiatis donis Fabricii uota exti-€terunt: legatus enim ad Pyrrum profectus, cum apud €eum Cineam Thessalum narrantem audisset quen-€dam Athenis esse clarum sapientia suadentem ne €quid aliud homines quam uoluptatis causa facere €uellent, pro monstro eam uocem accepit continuo-€que Pyrro et Samnitibus istam sapientiam depreca-€tus est. licet Athenae doctrina sua glorientur, uir þ°³¸ÿï°°±ÿï‚ÍåíÿïƒÖÍáøÿ´£–ˆ”tamen prudens Fabricii detestationem quam Epicuri €malu[2er]2it praecepta. quod euentus quoque indicauit: €nam quae urbs uoluptati plurimum tribuit, imperium €maximum amisit, quae labore delectata est, occu-€pauit, et illa libertatem tueri non ualuit, haec etiam €donare potuit. @@Curi et Fabrici Q. Tuberonem cognomine Ca-€tum discipulum fuisse merito quis existimauerit. cui €consulatum gerenti cum Aetolorum gens omnis usus €uasa argentea magno pondere et exquisita arte fa-€bricata per legatos misisset, qui superiore tempore €gratulandi causa ad eum profecti retulerant fictilia €se in eius mensa uidisse, monitos ne continentiae €quasi paupertati succurrendum putarent cum suis €sarcinis abire iussit. quam bene Aetolicis domestica €praetulerat, si frugalitatis eius exemplum posterior @1 €aetas sequi uoluisset! nunc quo uentum est? a ser-€uis impetrari uix potest ne eam supellectilem fasti-€diant, qua tunc consul uti non erubuit. @@At Perse rege deuicto Paulus, cum Macedoni-€cis opibus ueterem atque hereditariam urbis nostrae €paupertatem eo usque satiasset, ut illo tempore pri-€mum populus Romanus tributi praestandi onere se €liberaret, penates suos nulla ex parte locupletiores €fecit, praeclare secum actum existimans, quod ex illa €uictoria alii pecuniam, ipse gloriam occupasset. @@Atque huic animi eius iudicio Q. Fabius Gur-€ges, N. F[2abius]2 Pictor, Q. Ogulnius subscripserunt. €qui legati [2ad]2 Ptolomaeum regem missi munera, quae €ab eo priuatim acceperant, in aerarium, et quidem €prius quam ad senatum legationem referrent, detu-€lerunt, scilicet de publico ministerio nihil cuiquam €praeter laudem bene administrati officii accedere de-€bere iudicantes. iam illud humanitatis senatus et €attentae maiorum disciplinae indicium est: data sunt €enim legatis quae in aerarium reposuerant non solum €patrum conscriptorum decreto, sed etiam populi per-€missu % rum at quem legata quaestores prompta uni €cuique distribuerunt. ita in isdem Ptolomaei liberali- @1 €tas, legatorum abstinentia, senatus ac populi aequi-€tas debitam probabilis facti portionem obtinuit. @@Fabiorum et Ogulni continentiae Calpurnium €Pisonem in consimili genere laudis aemulum fuisse €res ipsa documento est. consul graui fugitiuorum €bello a se liberata Sicilia eos, quorum praecipua opera €usus fuerat, imperatorio more donis prosequebatur. €inter quos filium suum aliquot locis proeliatum for-€tissime titulo trium librarum aureae coronae decora-€uit praefatus non oportere a magistratu e publica €pecunia erogari quod in ipsius domum rediturum €esset tantumque ponderis se testamento adulescenti €legaturum promisit, ut honorem publice a duce, pre-€tium priuatim a patre reciperet. @@Age, si quis hoc saeculo uir inluster pellibus €haedinis pro stragulis utatur tribusque seruis comita-€tus Hispaniam regat et quingentorum assium sumptu €transmarinam prouinciam petat, eodem cibo eodem-€que uino quo nautae contentus sit, nonne misera-€bilis existimetur? atqui ista patientissime superior €Cato tolerauit, quia illum grata frugalitatis consue-€tudo in hoc genere uitae cum summa dulcedine con-€tinebat. @@Multum a prisca continentia spatio annorum €posterior Cato discedit, utpote in ciuitate iam di-€uite et lautitia gaudente natus. is tamen, cum bellis €ciuilibus interesset, filium secum trahens &7xii& seruos €habuit, numero plures quam superior, temporum €diuersis moribus pauciores. @@Exultat animus maximorum uirorum memo-€riam percurrens. Scipio Aemilianus post duos in- @1 €clytos consulatus totidemque suae praecipuae gloriae €triumphos septem seruis sequentibus officio legatio-€nis functus est. et, puto, Karthaginis ac Numantiae €spoliis conparare plures potuerat, nisi operum suo-€rum ad se laudem, manubias ad patriam redundare €maluisset. itaque, cum per socios et exteras gentes €iter faceret, non mancipia eius, sed uictoriae nume-€rabantur, nec quantum auri et argenti, sed quantum €amplitudinis pondus secum ferret aestimabatur. @@Continentia uero etiam in uniuersae plebis €animis saepe numero cognita est, sed abunde erit ex €his duo exempla longe inter se distantium saeculo-€rum retulisse. Pyrrus impetus sui terrore soluto ac €iam Epiroticis armis languentibus beniuolentiam po-€puli Romani mercari, quia uirtutem debilitare nequi-€uerat, cupiens paene totum regiarum opum appara-€tum in urbem nostram transtulerat. ceterum cum et €magni pretii et uarii generis a legatis eius tam uiro-€rum quam feminarum apta usui munera circa domos €ferrentur, nulla cui[2us]2quam dono ianua patuit, Taren-€tinaeque petulantiae animosus magis quam efficax €defensor haud scio maiore cum gloria huius urbis €moribus * * * repulsus sit. €@@In illa quoque procella, quam C. Marius et L. €Cinna rei publicae inflixerant, abstinentia populi €Romani mirifica conspecta est: nam cum a se pro-€scriptorum penates uulgi manibus diripiendos obie- @1 €cissent, inueniri nemo potuit, qui ciuili luctu prae-€dam peteret: unus enim quisque se ab his perinde €ac si a sacris aedibus abstinuit. quae quidem tam €misericors continentia plebis tacitum crudelium uicto-€rum conuicium fuit. ªƒ¨åøô©ÿ@@Ac ne eiusdem laudis commemorationem €externis inuideamus, Pericles Atheniensium princeps, €cum tragoediarum scriptorem Sophoclea in praetura €collegam haberet, atque is publico officio una di-€strictus pueri ingenui praetereuntis formam inpen-€sioribus uerbis laudasset, intemperantiam eius in-€crepans dixit praetoris non solum manus a pecuniae €lucro, sed etiam oculos a libidinoso aspectu conti-€nentes esse debere. @@Sophocles autem aetate iam senior, cum ab eo €quidam quaereret an etiam nunc rebus ueneriis ute-€retur, 'di meliora!' inquit: 'libenter enim istinc €tamquam ex aliqua furiosa profugi dominatione'. @@Aeque abstinentis senectae Xenocratem fuisse €accepimus. cuius opinionis non parua fides erit €narratio, quae sequitur. in peruigilio Phryne nobile €Athenis scortum iuxta eum uino grauem accubuit €pignore cum quibusdam iuuenibus posito, an tempe-€rantiam eius corrumpere posset. quam nec tactu nec @1 €sermone aspernatus, quoad uoluerat in sinu suo mo-€ratam, propositi inritam dimisit. factum sapientia €inbuti animi abstinens, sed meretriculae quoque di-€ctum perquam facetum: deridentibus enim se adule-€scentibus, quod tam formosa tamque elegans poti €senis animum inlecebris pellicere non potuisset, pa-€ctumque uictoriae pretium flagitantibus de homine €se cum iis, non de statua pignus posuisse respondit. €potestne haec Xenocratis continentia a quoquam ma-€gis uere magisque proprie demonstrari quam ab ipsa €meretricula expressa est? Phryne pulchritudine sua €nulla parte constantissimam eius abstinentiam labe-€fecit: quid? rex Alexander diuitiis quatere potuit? €ab illo quoque statuam et quidem aeque frustra tem-€ptatam putes. legatos ad eum cum aliquot talentis €miserat. quos in academiam perductos solito sibi, €id est modico apparatu et admodum paruulis copiis €excepit. postero die interrogantibus cuinam adnu-€merari pecuniam uellet, 'quid? uos' inquit 'hesterna €cena non intellexistis ea me non indigere?' ita rex €philosophi amicitiam emere uoluit, philosophus regi €suam uendere noluit. @@Alexander uero cognomen inuicti adsecutus €continentiam Diogenis cynici uincere non potuit. ad €quem cum in sole sedentem accessisset hortareturque €ut, si qua praestari sibi uellet, indicaret, quemadmo-€dum erat in crepidine conlocatus, sordidae appella-€tionis, sed robustae uir praestantiae, 'mox' inquit 'de €ceteris, interim uelim a sole mihi non obstes'. qui-€bus uerbis illa nimirum inhaesit sententia: Alexander @1 €Diogenen gradu suo diuitiis pellere temptat, celerius €Dareum armis. €@@Idem Syracusis, cum holera ei lauanti Aristippus €dixisset, si 'Dionysium adulari uelles, ista non esses', €'immo', inquit 'si tu ista esse uelles, non adulare[2re]2 €Dionysium'. ¤Ÿðòÿôÿ@@@@{1DE PAVPERTATE}1 @@Maxima ornamenta esse matronis liberos, apud €Pomponium Rufum collectorum libro * sic inueni-€mus: Cornelia Gracchorum mater, cum Campana €matrona apud illam hospita ornamenta sua pulcher-€rima illius saeculi ostenderet, traxit eam sermone, €[2donec]2 e schola redirent liberi, et 'haec' inquit 'orna-þ°³¸ÿï°°±ÿï‚ÍåíÿïƒÖÍáøÿ´¤Ÿðòÿ‡menta sunt mea'. omnia nimirum habet qui nihil €concupiscit, eo quidem certius % quam cuncta pos-€sidet, quia dominium rerum conlabi solet, bonae men-€tis usurpatio nullum tristioris fortunae recipit incur-€sum. itaque quorsum attinet aut diuitias in prima €felicitatis parte aut paupertatem in ultimo miseria- @1 €rum statu ponere, cum et illarum frons hilaris multis €intus amaritudinibus sit referta et huius horridior €aspectus solidis et certis bonis abundet? quod me-€lius personis quam uerbis repraesentabitur. ‘@@Regio imperio propter nimiam Tarquinii su-€perbiam finito consulatus initium Valerius Publicola €cum Iunio Bruto auspicatus est idemque postea tres €consulatus acceptissimos populo Romano gessit et €plurimorum ac maximorum operum praetexto titulum €imaginum suarum amplificauit, cum interim fastorum €illud columen patrimonio ne ad exequiarum quidem €inpensam sufficiente decessit, ideoque publica pecu-€nia ductae sunt. non adtinet ulteriore disputatione €tanti uiri paupertatem scrutari: abunde enim patet €quid uiuus possederit, cui mortuo lectus funebris et €rogus defuit. @@Quantae amplitudinis Menenium Agrippam €fuisse arbitremur, quem senatus et plebs pacis in[2ter]2 €se faciendae auctorem legit? quantae scilicet esse €debuit arbiter publicae salutis. hic, nisi a populo con-€latis in capita sextantibus funeratus esset,_ita pe-€cuniae inops decessit_sepulturae honore caruisset. €uerum idcirco perniciosa seditione diuidua ciuitas €manibus Agrippae in unum contrahi uoluit, quia eas €pauperes quidem, sed sanctas animaduerterat. cuius €ut superstitis nullum fuit, quod in censum deferre-€tur, ita extincti hodieque amplissimum est patrimo-€nium Romana concordia. @@In C. uero Fabricii et Q. Aemilii Papi prin- @1 €cipum saeculi sui domibus argentum fuisse confitear €oportet: uterque enim patellam deorum et salinum €habuit, sed eo lautius Fabricius, quod patellam suam €corneo pediculo sustineri uoluit. Papus quoque satis €animose, qui cum hereditatis nomine ea accepisset, €religionis causa abalienanda non putauit. @@Illi etiam praediuites, qui ab aratro arcesse-€bantur, ut consules fierent, uoluptatis causa sterile €atque aestuosissimum Pupiniae solum uersabant de-€liciarumque gratia uastissimas glebas plurimo cum €sudore dissipabant? immo uero, quos pericula rei €publicae imperatores adserebant, angustiae rei fami-€liaris_quid cesso proprium nomen ueritati red-€dere?_bubulcos fieri cogebant. @@Atilium autem, qui ad eum arcessendum a €senatu missi erant ad imperium populi Romani sus-€cipiendum, semen spargentem uiderunt. sed illae €rustico opere adtritae manus salutem publicam sta-€bilierunt, ingentes hostium copias pessum dederunt, €quaeque modo arantium boum iugum rexerant, trium-€phalis currus habenas retinuerunt, nec fuit his rubor[2i]2 €eburneo scipione deposito agrestem stiuam aratri re-€petere. potest pauperes consolari Atilius, sed multo €magis docere locupletes quam non sit necessaria so-€lidae laudis cupidini anxia diuitiarum conparatio. @1 @@Eiusdem nominis et sanguinis Atilius Regulus, €primi Punici belli qua gloria, qua clades maxima, €cum in Africa insolentissimae Karthaginis opes cre-€bris uictoriis contunderet ac prorogatum sibi ob bene €gestas res in proximum annum imperium cognosset, €consulibus scripsit uilicum in agello, quem &7vii& iu-€gerum in Pupinia habebat, mortuum esse, occasio-€nemque nanctum mercennarium amoto inde rustico €instrumento discessisse, ideoque petere ut sibi suc-€cessor mitteretur, ne deserto agro non esset unde €uxor ac liberi sui alerentur. quae postquam senatus €a consulibus accepit, et agrum Atili ilico colendum €locari et alimenta coniugi eius ac liberis praeberi €resque, quas amiserat, redimi publice iussit. tanti €aerario nostro uirtutis Atilianae exemplum, quo €omnis aetas Romana gloriabitur, stetit. @@Aeque magna latifundia L. Quinti Cincinnati €fuerunt: &7vii& enim iugera agri possedit ex hisque €tria, quae pro amico ad aerarium subsignauerat, mul-€tae nomine amisit. poenam quoque pro filio Caesone, €quod ad causam dicendam non occurrisset, huius €agelli reditu soluit. et tamen ei quattuor iugera €aranti non solum dignitas patris familiae constitit, €sed etiam dictatura delata est. anguste se habitare €nunc putat cuius domus tantum patet, quantum Cin-€cinnati rura patuerunt. @@Quid Aelia familia, quam locuples! &7xvi& eo-€dem tempore Aeli fuerunt, quibus una domuncula €erat eodem loci, quo nunc sunt Mariana monumenta, @1 €et unus in agro Veiente fundus minus multos culto-€res desiderans quam dominos habebat inque circo €maximo et Flaminio spectaculi locus. quae quidem €loca ob uirtutem publice donata possidebant. @@Eadem gens nullum ante scripulum argenti €habuit quam Paulus Perse deuicto Q. Aelio Tube-€roni genero suo quinque pondo argenti ex praeda €donaret: taceo enim quod princeps ciuitatis filiam ei €nuptum dedit, cuius pecunia tam ieiunos penates ui-€debat. qui ipse quodque adeo inops decessit, ut, nisi €fundus, quem unum reliquerat, uenisset, unde uxor €eius dotem reciperet non extitisset. animi uirorum et €feminarum uigebant in ciuitate, eorumque bonis €dignitatis aestimatio cunctis in rebus ponderabatur. €haec imperia conciliabant, haec iungebant adfinitates, €haec in foro, haec intra priuatos parietes plurimum €poterant: patriae enim rem unus quisque, non suam €augere properabat pauperque in diuite quam diues €in paupere imperio uersari malebat. atque huic tam €praeclaro proposito illa merces reddebatur, quod €nihil eorum, quae uirtuti debentur, emere pecunia €licebat, inopiaeque inlustrium uirorum publice suc-€currebatur. @@Itaque, cum secundo Punico bello Cn. Scipio €ex Hispania senatui scripsisset petens ut sibi suc-€cessor mitteretur, quia filiam uirginem adultae iam €aetatis haberet, neque ei sine se dos expediri posset, @1 €senatus, ne res publica bono duce careret, patris €sibi partes desumpsit consilioque uxoris ac propin-€quorum Scipionis constituta dote summam eius ex €aerario erogauit ac puellam nuptum dedit. dotis mo-€dus &7xl& milia aeris fuit, quo non solum humanitas €patrum conscriptorum, sed etiam habitus ueterum €patrimoniorum cognosci potest: namque adeo fuerunt €arta, ut Tuccia Caesonis filia maximam dotem ad €uirum &7 aeris attulisse uisa sit, et Megullia, quia €cum quinquaginta milibus aeris mariti domum intra-€uit, Dotatae cognomen inuenerit. idem senatus Fa-€bricii Luscini Scipionisque filias ab indotatis nuptiis €liberalitate sua uindicauit, quoniam paternae here-€ditati praeter opimam gloriam nihil erat quod ac-€ceptum referrent. @@M. autem Scaurus quantulam a patre heredi-€tatem acceperit in primo libro eorum, quos de uita €sua tres scripsit, refert: ait enim sibi sex sola man-€cipia totumque censum quinque atque &7xxx& milium €nummum relictum. in hac ille pecunia futurus sena-€tus princeps nutritus est spiritus. €@@Haec igitur exempla respicere, his adquiescere €solaciis debemus, qui paruulos census nostros num-€quam querellis uacuos esse sinimus. nullum aut ad-€modum parui ponderis argentum, paucos seruos, €&7vii& iugera aridae terrae, indigentia domesticae in-€pensae funera, inopes dotum filias, sed egregios €consulatus, mirificas dictaturas, innumerabiles trium- @1 €phos cernimus. quid ergo modicam fortunam quasi €praecipuum generis humani malum diurnis [2atque]2 €nocturnis conuiciis laceramus, quae ut non abundan-€tibus, ita fidis uberibus Publicolas, Aemilios, Fabri-€cios, Curios, Scipiones, Scauros hisque paria robora €uirtutis aluit. exurgamus potius animis pecuniaeque €aspectu debilitatos spiritus pristini temporis memoria €recreemus: namque per Romuli casam perque uete-€ris Capitolii humilia tecta et aeternos Vestae focos €fictilibus etiam nunc uasis contentos iuro nullas di-€uitias talium uirorum paupertati posse praeferri.  Ÿðòÿôÿ@@@@{1DE VERECVNDIA}1 @@A qua tempestiuus ad uerecundiam transitus ui-€detur: haec enim iustissimis uiris praecepit ut pri-€uatas facultates neglegerent, publicas quam amplis-€simas esse cuperent, digna cui perinde atque caelesti €numini templa extruantur araeque consecrentur, quia €parens est omnis honesti consilii, tutela sollemnium þ°³¸ÿï°°±ÿï‚ÍåíÿïƒÖÍáøÿ´¥Ÿðòÿ‡officiorum, magistra innocentiae, cara proximis, ac-€cepta alienis, omni loco, omni tempore fauorabilem €prae se ferens uultum. ‘@@Sed ut a laudibus eius ad facta ueniamus, a €condita urbe usque ad Africanum et Ti. Longum €consules promiscuus senatui et populo spectandorum €ludorum locus erat. numquam tamen quisquam ex €plebe ante patres conscriptos in theatro spectare sus- @1 €tinuit: adeo circumspecta ciuitatis nostrae uerecun-€dia fuit. quae quidem certissimum sui documentum €etiam illo die exhibuit, quo L. Flamininus extrema €in parte theatri constitit, quia a M. Catone et L. €Flacco censoribus senatu m[2otus]2 fuerat, consulatus €iam honore defunctus, frater etiam T. Flaminini €Macedoniae Philippique uictoris: omnes enim trans-€ire eum in locum dignitati suae debitum coegerunt. @@Confregit rem publicam Terentius Varro Can-€nensis pugnae temerario ingressu. idem delatam ab €uniuerso senatu et populo dictaturam recipere non €sustinendo pudore culpam maximae cladis redemit €effecitque ut acies deorum irae, modestia ipsius mo-€ribus imputaretur. itaque titulo imaginis eius spe-€ciosius non recepta dictatura quam aliorum gesta €adscribi potest. @@Nos autem ad praeclarum uerecundiae opus €transgrediamur. magna cum inuidia fortuna praeto-€riis comitiis Africani superioris filium Cn. Scipionem €et scribam C. Cicereium in campum deduxerat, utque €nimis inpotens sermone uulgi carpebatur, quod tanti €uiri sanguinem clientelamque comitiali certamine €confuderat. ceterum crimen eius in suam laudem €Cicereius conuertit: nam ut uidit omnibus se centu-€riis Scipioni anteferri, templo descendit abiectaque €candida toga conpetitoris sui suffragatorem agere €coepit, ut scilicet praeturam melius Africani memo-€riae concederet quam sibi uindicaret. % nec maxi- @1 €mum esse uerecundiae pretium: Scipio tunc honorem €adeptus est, sed [si] Cicereio magis gratulati sunt. @@Ac ne protinus comitiis abeamus, consulatum €petens L. Crassus, cum omnium candidatorum more €circum forum supplex populo ire cogeretur, num-€quam adduci potuit ut id praesente Q. Scaeuola €grauissimo et sapientissimo uiro, socero suo, faceret. €itaque rogabat eum ut a se, dum ineptae rei inserui-€ret, discederet, maiorem uerecundiam dignitatis eius €quam candidae togae suae respectum agens. @@Pompeius autem Magnus Pharsalica acie uictus €a Caesare, cum postero die Larisam intraret, oppidi-€que illius uniuersus populus obuiam ei processisset, €'ite' inquit 'et istud officium praestate uictori', di-€cerem, non dignus qui uinceretur, nisi a Caesare €esset superatus, certe modestus in calamitate: nam €quia dignitate sua uti iam non poterat, usus est €uerecundia. @@Quam praecipuam in C. quoque Caesare fuisse €et saepe numero apparuit et ultimus eius dies signi-€ficauit: conpluribus enim parricidarum uiolatus mu-€cronibus inter ipsum illud tempus, quo diuinus €spiritus mortali discernebatur a corpore, ne tribus €quidem et &7xx& uulneribus quin uerecundiae obseque-€retur absterreri potuit, si quidem utraque togam @1 €manu demisit, ut inferior pars corporis tecta con-€laberetur. in hunc modum non homines expirant, sed €di immortales sedes suas repetunt. ª…¨åøô©ÿ@@Quod sequitur externis adnectam, quia €ante gestum est quam Etruriae ciuitas daretur. ex-€cellentis in ea regione pulchritudinis adulescens no-€mine Spurinna, cum mira specie conplurium femina-€rum inlustrium sollicitaret oculos ideoque uiris ac €parentibus earum se suspectum esse sentiret, oris €decorem uulneribus confudit deformitatemque sancti-€tatis suae fidem quam formam inritamentum alienae €libidinis esse maluit. @@Athenis quidam ultimae senectutis, cum spe-€ctatum ludos in theatrum uenisset, eumque nemo €e ciuibus sessum reciperet, ad Lacedaemoniorum le-€gatos forte peruenit. qui hominis aetate moti canos €eius et annos adsurgendi officio uenerati sunt sedem-€que ei inter ipsos honoratissimo loco dederunt. quod €ubi fieri populus aspexit, maximo plausu alienae ur-€bis uerecundiam conprobauit. ferunt tunc unum e €Lacedaemoniis dixisse 'ergo Athenienses quid sit €rectum sciunt, sed id facere neglegunt'. ¦Ÿðòÿôÿ@@@@{1DE AMORE CONIVGALI}1 @@A placido et leni adfectu ad aeque honestum, €uerum aliquanto ardentiorem et concitatiorem per-€gam legitimique amoris quasi quasdam imagines €non sine maxima ueneratione contemplandas lectoris @1 €oculis subiciam, ualenter inter coniuges stabilitae €fidei opera percurrens, ardua imitatu, ceterum co-€gnosci utilia, quia excellentissima animaduertenti ne €mediocria quidem praestare rubori oportet esse. ‘@@Ti. Gracchus anguibus domi suae mare [2ac]2 €femina deprehensis, certior factus ab aruspice mare €dimisso uxori eius, femina ipsi celerem obitum in-€stare, salutarem coniugi potius quam sibi partem €augurii secutus marem necari, feminam dimitti ius-€sit sustinuitque in conspectu suo se ipsum interitu €serpentis occidi. itaque Corneliam nescio utrum fe-€liciorem dixerim, quod talem uirum habuerit, an mi-€seriorem, quod amiserit. o te, Thessaliae rex Ad-€mete, crudelis et duri facti crimine sub magno iudice €damnatum, qui coniugis tuae fata pro tuis permutari €passus es, eaque, ne tu extinguere[2re]2, uoluntario obitu €consumpta lucem intueri potuisti, et certe parentum €prius indulgentiam temptaueras! @@Vilior Graccho iniquae fortunae uictima, quam-€uis senatorii uir ordinis, C. Plautius Numida, sed in €consimili amore par exemplum: morte enim uxoris €audita doloris inpotens pectus suum gladio percus-€sit. interuentu deinde domesticorum inceptum exe-€qui prohibitus colligatusque, ut primum occasio data €est, scissis fasceis ac uulnere diuolso constanti dex-€tra spiritum luctus acerbitate permixtum ex ipsis @1 €praecordiis et uisceribus hausit, tam uiolenta morte €testatus quantum maritalis flammae illo pectore clau-€sum habuisset. @@Eiusdem ut nominis, ita amoris quoque M. €Plautius: nam cum imperio senatus classem socio-€rum sexaginta nauium in Asiam reduceret Tarentum-€que appulisset, atque ibi uxor eius Orestilla, quae €illuc eum prosecuta fuerat, morbo [2op]2pressa decessisset, €funerata ea et in rogum inposita inter officium un-€guendi et osculandi stricto ferro incubuit. quem €amici, sicut erat, togatum et calceatum corpori con-€iugis iunxerunt ac deinde subiectis facibus utrum-€que una cremauerunt. quorum ibi factum sepulcrum €est,_Tarenti etiam nunc conspicitur_quod uoca-€tur $*T*W*N *D*U*O *F*I*L*O*U*N*T*W*N&. nec dubito quin, si €quis modo extinctis sensus inest, Plautius et Ore-€stilla fati consortione gestientes uultus tenebris in-€tulerint. saneque, ubi idem et maximus et hone-€stissimus amor est, aliquanto praestat morte iungi €quam distrahi uita. @@Consimilis adfectus Iuliae C. Caesaris filiae €adnotatus est. quae, cum aediliciis comitiis Pompei €Magni coniugis sui uestem cruore respersam e €campo domum relatam uidisset, territa metu ne qua €ei uis esset adlata, exanimis concidit partumque, €quem utero conceptum habebat, subita animi con-€sternatione et graui dolore corporis eicere coacta est @1 €magno quidem cum totius terrarum orbis detrimento, €cuius tranquillitas tot ciuilium bellorum truculentis-€simo furore perturbata non esset, si Caesaris et Pom-€pei concordia communis sanguinis uinculo constricta €mansisset. @@Tuos quoque castissimos ignes, Porcia M. Ca-€tonis filia, cuncta saecula debita admiratione pro-€sequentur. quae, cum apud Philippos uictum et inter-€emptum uirum tuum Brutum cognosses, quia ferrum €non dabatur, ardentes ore carbones haurire non du-€bitasti, muliebri spiritu uirilem patris exitum imitata. €sed nescio an hoc fortius, quod ille usitato, [2tu]2 nouo €genere mortis absumpta e[2s]2. ª†¨åøô©ÿ@@Sunt et alienigeni amores iusti obscuri-€tate ignorantiae non obruti, e quibus paucos attigisse €satis erit. gentis Cariae regina Artemisia uirum suum €Mausolum fato absumptum quantopere desiderau[2e]2-€[2r]2it leue est post conquisitorum omnis generis hono-€rum monumentique usque ad &7vii& miracula prouecti €magnificentiam argumentari: quid enim aut eos col-€ligas aut de illo inclito tumulto loquare, cum ipsa €Mausoli uiuum ac spirans sepulcrum fieri concupierit €eorum testimonio, qui illam extincti ossa potioni þ°³¸ÿï°°±ÿï‚ÍåíÿïƒÖÍáøÿ´ª†¨åøô©ÿˆ‹aspersa bibisse tradunt? @@Hypsicratea quoque regina Mitridatem coniu-€gem suum effusis caritatis habenis amauit, propter €quem praecipuum formae suae decorem in habitum €uirilem conuertere uoluptatis loco habuit: tonsis €enim capillis equo se et armis adsuefecit, quo facilius €laboribus et periculis eius interesset. quin etiam @1 €uictum a Cn. Pompeio per efferatas gentes fugien-€tem animo pariter et corpore infatigabili secuta est. €cuius tanta fides asperarum atque difficilium rerum €Mitridati maximum solacium et iucundissimum leni-€mentum fuit: cum domo enim et penatibus uagari se €credidit uxore simul exulante. @@Verum quid Asiam, quid barbariae inmensas €solitudines, quid latebras Pontici sinus scrutor, cum €splendidissimum totius Graeciae decus Lacedaemon €praecipuum uxoriae fidei specimen tantum non no-€stris ostentet oculis, plurimis et maximis patriae €suae laudibus admiratione facti conparandum? €@@Minyae, quorum origo ex inclyto sociorum Iaso-€nis numero Lemniorum in insula concepta per ali-€quot saeculorum uices stabili in sede manserat, % a €Pelasgicis expulsi ramis, alienae opis indigentes ex-€celsa Taygetorum montium iuga supplices occupaue-€runt. quos Spartana ciuitas respectu Tyndaridarum €_amque in illo nobilis famae nauigio destinatum €sideribus par fratrum fulserat_deductos inde legi-€bus commodisque suis inmiscuit. sed hoc tantum €beneficium in iniuriam bene meritae urbis regnum €adfectantes uerterunt. igitur publicae custodiae in- @1 €clusi capitali adseruabantur supplicio. quod cum €uetere instituto Lacedaemoniorum nocturno tempore €passuri essent, coniuges eorum inlustris ibi sangui-€nis uelut adlocuturae perituros uiros inpetrato a €custodibus aditu carcerem intrauerunt commutata-€que ueste per simulationem doloris uelatis capitibus €eos abire passae sunt. hoc loco quid aliud adiecerim €quam dignas fuisse quibus Minyae nuberent? §Ÿðòÿôÿ@@@@{1DE AMICITIA}1 @@Contemplemur nunc amicitiae uinculum potens €et praeualidum neque ulla ex parte sanguinis uiribus €inferius, hoc etiam certius et exploratius, quod illud €nascendi sors, fortuitum opus, hoc unius cuiusque €solido iudicio inchoata uoluntas contrahit. itaque €celerius sine reprehensione propinquum auersere €quam amicum, quia altera diremptio non utique ini-€quitatis, altera utique leuitatis crimini subiecta est: €cum enim deserta sit futura uita hominis nullius €amicitiae cincta praesidio, tam necessarium subsi-€dium temere adsumi non debet, semel autem recte €adprehensum sperni non conuenit. sincerae uero fidei €amici praecipue in aduersis rebus cognoscuntur, in €quibus quidquid praestatur totum a constanti beni-€uolentia proficiscitur. felicitatis cultus maiore ex €parte adulatione quam caritate erogatur, certe su-€spectus est perinde ac plus semper petat quam in-€pendat. accedit huc, quod infractae fortunae homines @1 €magis amicorum studia desiderant uel praesidii uel €solacii gratia: nam laeta quidem et prospera nego-€tia, utpote cum diuina subfragatione foueantur, hu-€mana minus indigent. tenacius igitur eorum nomina €posteritatis memoria adprehendit, qui aduersos casus €amicorum non deseruerunt quam qui prosperum ui-€tae cursum comitati sunt. nemo de Sardanapalli fa-€miliaribus loquitur, Orestes Pylade paene amico quam €Agamemnone notior est patre, si quidem illorum €amicitia in consortione deliciarum et luxuriae conta-€buit, horum durae atque asperae condicionis sodali-€cium ipsarum miseriarum experimento enituit. sed €quid externa attingo, cum domesticis prius liceat uti? ‘@@Inimicus patriae fuisse Ti. Gracchus existima-€tus est, nec inmerito, quia potentiam suam saluti eius €praetulerat. quam constantis tamen fidei amicum €etiam in hoc tam prauo proposito C. Blossium Cuma-€num habuerit operae pretium est cognoscere. hostis €iudicatus, ultimo supplicio adfectus, sepulturae ho-€nore spoliatus beniuolentia tamen eius non caruit: €nam cum senatus Rupilio et Laenati consulibus man-€dasset ut in eos, qui cum Graccho consenserant, [2more]2 €maiorum animaduerte[2re]2nt, et ad Laelium, cuius con-€silio praecipue consules utebantur, pro se Blossius €deprecatum uenisset familiaritatisque excusatione €uteretur, atque is dixisset: 'quid? si te Gracchus €templo Iouis optimi maximi faces subdere iussisset, @1 €obsecuturusne illius uoluntati propter istam, quam €iactas, familiaritatem fuisti?' 'numquam istud' in-€quit 'Gracchus imperasset'. satis, immo etiam ni-€mium: totius namque senatus consensu damnat[2os €ei]2us mores defendere ausus est. uerum quod sequitur €multo audacius multoque periculosius: conpressus €enim perseueranti interrogatione Laeli in eodem con-€stantiae gradu stetit seque etiam hoc, si modo Grac-€chus annuisset, facturum respondit. quis illum sce-€leratum putasset fuisse, si tacuisset? quis non etiam €sapientem, si pro necessitate temporis locutus esset? €at Blossius nec silentio honesto nec prudenti sermone €salutem suam, ne qua ex parte infelicis amicitiae €memoriam desereret, tueri uoluit. @@In eadem domo aeque robusta constantis ami-€citiae exempla oboriuntur: prostratis enim iam et €perditis C. Gracchi consiliis rebusque, cum tota eius €conspiratio late quaereretur, desertum omni auxilio €duo tantum amici Pomponius et Laetorius ab in-€festis et undique ruentibus telis oppositu corporum €suorum texerunt. quorum Pomponius, quo is facilius €euaderet, concitatum [2in]2sequentium agmen in porta €trigemina aliquamdiu acerrima pugna inhibuit nec €uiuus pelli potuit, sed multis confectus uulneribus €transitum eis super cadauer suum, credo etiam post €fata inuitus, dedit. Laetorius autem in ponte sub-€licio constitit et eum, donec Gracchus transiret, ar-€dore spiritus sui saepsit ac ui iam multitudinis ob-€rutus conuerso in se gladio celeri saltu profundum €Tiberis petiit, quamque in eo ponte caritatem toti @1 €patriae Horatius Cocles exhibuerat, unius amicitiae €adiecta uoluntaria morte praestitit. quam bonos €Gracchi, si aut patris aut materni aui sectam uitae €ingredi uoluissent, habere milites potuerant! quo €enim impetu, qua perseuerantia animi Blossius et €Pomponius et Laetorius tropaea ac triumphos eorum €adiuuissent, furiosi conatus tam strenui comites, si-€nistris quidem auspiciis amicitiae condicionem secuti, €sed quo miseriora, hoc certiora fideliter cultae [nobi-€litatis] exempla. @@L. autem Reginus, si ad debitam publico €ministerio sinceritatem exigatur, posteritatis conuicio €lacerandus, si amicitiae fido pignore aestimetur, in €optimo laudabilis conscientiae portu relinquendus est: €tribunus enim plebis Caepionem in carcerem con-€iectum, quod illius culpa exercitus noster a Cimbris €et Teutonis uidebatur deletus, ueteris artaeque ami-€citiae memor publica custodia liberauit nec hactenus €amicum egisse contentus etiam fugae eius comes ac-€cessit. pro magnum et inexuperabile tuum, numen, €amicitia! cum ex altera parte res publica manum €iniceret, ex altera tua illum dextera traheret, et illa €ut sacrosanctus esse uellet exigeret, tu exilium indi-€ceres_adeo blando uteris imperio_supplicium €honori praetulit. @@Admirabile hoc opus tuum, sed quod sequitur €aliquanto laudabilius: recognosce enim quo usque €Volumni constantem erga amicum suum caritatem €sine ulla rei publicae iniuria eue[2xe]2ris. qui ortus eque- @1 €stri loco, cum M. Lucullum familiariter coluisset eum-€que M. Antonius, quia Bruti et Cassii partes secutus €fuerat, interemisset, in magna fugiendi licentia ex-€animi amico adhaesit hucusque in lacrimas et gemi-€tus profusus, ut nimia pietate causam sibi mortis €arcesseret: nam propter praecipuam et perseueran-€tem lamentationem ad Antonium pertractus est. cu-€ius postquam in conspectu stetit, 'iube me' inquit, €'imperator, protinus ad Luculli corpus ductum oc-€cidi: neque enim absumpto illo superesse debeo, cum €ei infelicis militiae auctor extiterim'. quid hac fide-€lius beniuolentia? mortem amici hostis odio leuauit, €uitam suam consilii crimine astrinxit, quoque illum €miserabiliorem redderet, se fecit inuisiorem. nec dif-€ficiles Antoni aures habuit ductusque, quo uoluerat, €dexteram Luculli auide osculatus, caput, quod abs-€cisum iacebat, sublatum pectori suo adplicauit ac þ°³¸ÿï°°±ÿï‚ÍåíÿïƒÖÍáøÿ´§”ˆ–deinde demissam ceruicem uictori gladio praebuit. €loquatur Graecia Thesea nefandis Pirithoi amoribus €suscribentem Ditis se patris regnis commisisse: uani €est istud narrare, stulti credere. mixtum cruorem €amicorum et uulneribus innexa uulnera mortique in-€haerentem mortem uidere, haec sunt uera Romanae €amicitiae indicia, illa gentis ad fingendum paratae €monstro similia mendacia. @@L. quoque Petronius huiusce laudis consor-€tionem merito uindicat: paria enim in cultu ami-€citiae auso par gloriae portio adserenda est. admo-€dum humili loco natus ad equestrem ordinem et @1 €splendidae militiae stipendia P. Caeli beneficio per-€uenerat. cui gratum animum, quia laeta in materia €exhibere non contigerat, in ea, quam inicam fortuna €esse uoluit, cum multa fide praestitit. erat ob Octa-€uio consule Placentiae praepositus Caelius. qua [2a]2 €Cinnano exercitu capta et senior iam et graui uali-€tudine adfectus, ne in potestatem hostium ueniret, €ad auxilium dexterae Petroni confugit. quem is ab €incepto consilio frustra conatus abstrahere in isdem €perseuerantem precibus interemit caedique eius suam €iunxit, ne eo iacente, per quem omnia dignitatis in-€crementa adsecutus fuerat, superesset. ita alterius €fato uerecundia, alterius pietas causam praebuit. @@Iungendus Petronio Ser. Terentius est, quam-€quam ei, sicut cupierat, pro amico suo perire [2non]2 €contigit: incepto namque egregio, non inrito euentu €aestimari debet, quia, quantum in illo fuit, et ipse €extinctus est et D. Brutus periculum euasit mortis. €qui fugiens a Mutina, ut ad se interficiendum ab An-€tonio missos equites aduenisse cognouit, quodam in €loco iustae poenae debitum spiritum tenebris furari €conabatur, eoque iam facta inruptione Terentius fideli €mendacio obscuritate ipsa suffragante Brutum se esse €simulauit et corpus suum trucidandum equitibus obie-€cit. uerum cognitus a Furio, cui Brutianae ultionis €officium mandatum fuerat, nece sua amici supplicium €discutere non potuit. sic inuitus fortuna cogente uixit. @1 @@Ab hoc horrido et tristi pertinacis amicitiae €ad laetum et serenum uultum transeamus atque in[2de]2 €eam euocatam, ubi omnia lacrimis, gemitu, caedibus €fuerant referta, in eo, quo dignior est, felicitatis do-€micilio conlocemus, gratia, honore abundantissi-€misque opibus fulgentem. orere igitur ab illa, quae €sanctorum umbris dicata esse creditur, sede hinc De-€cime Laeli, illinc M. Agrippa, alter uirorum, deorum €alter maximum amicum et certa mente et secundis €ominibus sortiti, totumque beatae turbae gregem, qui €uestro ductu ueneranda sincerae fidei stipendia lau-€dibus et praemiis onustus peregit, in lucem uobiscum €protrahite: uestros enim constantis animos, uestra €strenua ministeria, uestram inexpugnabilem tacitur-€nitatem proque dignitate et salute amicorum perpe-€tuam excubationem et stationem beniuolentiae et €rursus harum rerum uberrimos fructus posterior in-€tuens aetas in excolendo iure amicitiae qua libentius €qua etiam religiosius erit operata. ª‡¨åøô©ÿ@@Haeret animus in domesticis, sed aliena €quoque bene facta referre Romanae urbis candor hor-€tatur. Damon et Phintias Pythagoricae prudentiae €sacris initiati tam fidelem inter se amicitiam iun-€xerant, ut, cum alterum ex his Dionysius Syracusa- @1 €nus interficere uellet, atque is tempus ab eo, quo €prius quam periret domum profectus res suas ordina-€ret, impetrauisset, alter uadem se pro reditu eius €tyranno dare non dubitaret. solutus erat periculo €mortis qui modo gladio ceruices subiectas habuerat: €eidem caput suum subiecerat cui securo uiuere licebat. €igitur omnes et in primis Dionysius nouae atque an-€cipitis rei exitum speculabantur. adpropinquante €deinde finita die nec illo redeunte unus quisque stul-€titiae tam temerarium sponsorem damnabat. at is €nihil se de amici constantia metuere praedicabat. €eodem autem momento et hora a Dionysio constituta €et eam qui acceperat superuenit. admiratus ambo-€rum animum tyrannus supplicium fidei remisit in-€superque eos rogauit ut se in societatem amicitiae €tertium sodalicii gradum mutua culturum beniuolen-€tia reciperent. hascine uires amicitiae? mortis con-€temptum ingenerare, uitae dulcedinem extinguere, €crudelitatem mansuefacere, odium in amorem con-€uertere, poenam beneficio pensare potuerunt. quibus €paene tantum uenerationis quantum deorum inmor-€talium caerimoniis debetur: illis enim publica salus, €his priuata continetur, atque ut illarum aedes sacra @1 €domicilia, harum fida hominum pectora quasi quae-€dam sancto spiritu referta templa sunt. @@Quod ita esse rex Alexander sensit. Darei €castris, in quibus omnes necessarii eius erant, poti-€tus Hephaestione gratissimo sibi latus suum tegente €ad eos adloquendos uenit. cuius aduentu mater Da-€rei recreata humi prostratum caput erexit Hephae-€stionemque, quia et statura et forma praestabat, €more Persarum adulata tamquam Alexandrum salu-€tauit. admonita deinde erroris per summam trepi-€dationem excusationis uerba quaerebat. cui Alexan-€der 'nihil est' inquit 'quod hoc nomine confundaris: €nam et hic Alexander est'. utri prius gratulemur? €qui hoc dicere uoluit an cui audire contigit? maximi €enim animi rex et iam totum terrarum orbem aut €uictoriis aut spe conplexus tam paucis uerbis se cum €comite suo partitus est. o donum inclytae uocis danti €pariter atque accipienti speciosum! quod priuatim €quoque merito ueneror clarissimi ac disertissimi uiri €promptissimam erga me beniuolentiam expertus. nec €metuo ne parum conueniat mihi Pompeium meum €instar esse Alexandri, cum illi Hephaestio suus alter €fuerit Alexander. ego uero grauissimo crimini sim €obnoxius, constantis et benignae amicitiae exempla €sine ulla eius mentione transgressus, cuius in animo €uelut in parentum amantissimorum pectore laetior @1 €uitae meae status uiguit, tristior adquieuit, a quo €omnium commodorum incrementa ultro oblata cepi, €per quem tutior aduersus casus steti, qui studia no-€stra ductu et auspiciis suis lucidiora et alacriora red-€didit. itaque paui inuidiam quorundam optimi amici €iactura, uidelicet quia fructu torseram, non quidem €meo merito, gratiam meam, quantacumque fuit, cum €his, qui ea uti uoluerunt, partitus. uerum nulla tam €modesta felicitas est, quae malignitatis dentes uitare €possit. et quo secessu quosdam fugeris aut quibus €infulis misericordiae permulseris, ne alienis malis €perinde ac bonis suis laetentur et gestiant? diuites €sunt aliorum iacturis, locupletes calamitatibus, im-€mortales funeribus. sed illi quatenus alienis incom-€modis suorum adhuc expertes insultent optima uin-€dex insolentiae uarietas humanae condicionis uiderit. ¨ˆôÿ@@@@{1DE LIBERALITATE}1 @@Nostrum opus pio egressu ad proprium dolorem €prouectum in suum ordinem reuocetur, liberalitatis-€que conmemorationi uacemus. cuius duo sunt ma-€xime probabiles fontes, uerum iudicium et honesta €beniuolentia: nam cum ab his orietur, tunc demum €ei ratio constat. dono autem ipsi gratiam et magni-€tudo quidem sua, sed efficaciorem aliquanto oppor-€tunitas conciliat: accedit enim pretio rei inaestima-€bile momentum occasionis. quae Fabio Maximo tot @1 €ante saecula paruam pecuniae summam erogatam ad €hoc usque tempus laudabilem fecit. captiuos ab €Hannibale interposita pactione nummorum receperat. €qui cum a senatu non praestarentur, misso in urbem €filio fundum, quem unicum possidebat, uendidit eius-€que pretium Hannibali protinus numerauit, si ad cal-€culos reuocetur, paruum, utpote septem iugeribus et €hoc in Pupinia addictis redactum, si animo % prae-€rogantis, omni pecunia maius: se enim patrimonii €quam patriam fidei inopem esse maluit, eo quidem €maiore cum commendatione, quod proni studii cer-€tius indicium est supra uires niti quam uiribus ex €facili uti: alter enim quod potest praestat, alter plus €etiam quam potest. @8 Itaque eiusdem temporis fe-€mina Busa nomine, regionis autem Apulae ditissima, €merito quidem liberalitatis testimonium receperit, sed €excellentes opes suas Fabianis rei familiaris angustiis €non conparauerit: nam etsi circa &7 ciuium nostro-€rum, Cannensis proelii reliquias, benignissime intra €Canusina moenia alimentis sustentauit, saluo tamen þ°³¸ÿï°°±ÿï‚ÍåíÿïƒÖÍáøÿ´¨ˆ’ˆˆstatu fortunarum suarum munificam se populo Ro-€mano praestitit: Fabius in honorem patriae pauper-€tatem inopia mutauit. @@In Q. quoque Considio saluberrimi exempli €nec sine paruo ipsius fructu liberalitas adnotata est. €qui Catilinae furore ita consternata re publica, ut €ne a locupletibus quidem debitae pecuniae propter €tumultum pretiis possessionum deminutis solui cre-€ditoribus possent, cum centies atque quinquagies se-€stertii summam in faenore haberet, neque de sorte @1 €quemquam debitorum suorum neque de usura appel-€lari a suis passus est, quantumque in ipso fuit, ama-€ritudinem publicae confusionis priuata tranquillitate €mitigauit, opportune mirificeque testatus se nummo-€rum suorum, non ciuilis sanguinis esse faeneratorem: €nam qui nunc praecipue negotiatione delectantur, €cum pecuniam domum cruentam retulerunt, quam €inprobando gaudio exultent cognoscent, si diligenter €senatus consultum, quo Considio gratiae actae sunt, €legere non fastidierint. @@Queri mecum iam dudum populus Romanus €uidetur, quod, cum singulorum munificentiam con-€secter, de sua taceam: ad summam enim eius lau-€dem pertinet quem animum regibus et urbibus et €gentibus praestiterit recognosci, quod omne praeclari €facti decus crebra memoria in se ipso reuirescit. €Asiam bello captam Attalo regi muneris loco possi-€dendam tradidit, eo excelsius et speciosius urbi no-€strae futurum imperium credens, si ditissimam atque €amoenissimam partem terrarum orbis in beneficio €quam in fructu suo reponere maluisset. ipsa uicto-€ria donum felicius, quia multum occupasse inui-€diam habere potuit, tantum tribuisse gloria carere €non potuit. @@Illius uero Romanae liberalitatis caelestem €spiritum nullae litterae satis dignis laudibus prose-€quentur: Philippo enim Macedoniae rege superato, €cum ad Isthmicum spectaculum tota Graecia conue-€nisset, T. Quintius Flamininus tubae signo silentio €facto per praeconem haec uerba recitari iussit: 'S. €P. Q. R. et T. Quintius Flamininus imperator omnes @1 €Graeciae urbes, quae sub dicione Philippi regis fue-€runt, liberas atque inmunes esse iubet.' quibus au-€ditis maximo et inopinato gaudio homines perculsi €primo ueluti non audisse se quae audierant credentes €obticuerunt. iterata deinde pronuntiatione praeconis €tanta caelum clamoris alacritate conpleuerunt, ut €certe constet aues, quae superuolabant, adtonitas €pauentesque decidisse. magni animi fuisset a tot €captiuorum capitibus seruitutem detraxisse, quot tunc €nobilissimis et opulentissimis urbibus populus Ro-€manus libertatem largitus est. €@@Ad cuius maiestatem pertinet non solum quae €ipse benigne tribuit, sed etiam quae alio tribuente €sensit commemorari: ut enim illic meritae, ita hic €redditae laudis conmendatio est. ªˆ¨åøô©ÿ@@Hiero Syracusarum rex audita clade, qua €Romani apud Trasimennum lacum erant adflicti, &7ccc& €milia modium tritici et &7cc& hordei aurique ducenta €et &7xl& pondo urbi nostrae muneri misit. neque igna-€rus uerecundiae maiorum nostrorum, ne aurum nol-€lent accipere, in habitum id Victoriae formauit, ut €eos religione motos munificentia sua uti cogeret, €uoluntate mittendi prius, iterum prouidentia cauendi €ne remitteretur liberalis. @1 @@Subnectam huic Acragantinum Gillian, quem €propemodum ipsius liberalitatis praecordia constat €habuisse. erat opibus excellens, sed multo etiam €animo quam diuitiis locupletior semperque in ero-€ganda potius quam in corripienda pecunia occupatus, €adeo ut domus eius quasi quaedam munificentiae of-€ficina crederetur: illinc enim publicis usibus apta €monumenta extruebantur, illinc grata populi oculis €spectacula edebantur, illinc epularum magnifici ap-€paratus labentique annonae subsidia oriebantur. et €cum haec uniuersis, priuatim alimenta inopia labo-€rantibus, dotes uirginibus paupertate pressis, sub-€sidia detrimentorum incursu quassatis erogabantur. €hospites quoque cum urbanis penatibus tum etiam €rusticis tectis benignissime excepti, uariis muneribus €ornati dimittebantur. quodam uero tempore &7d& simul €Gelensium equites ui tempestatis in possessiones suas €conpulsos aluit ac uestiuit. quid multa? non mor-€talem aliquem, sed propitiae Fortunae benignum €esse diceres sinum. ergo quod Gillias possidebat om-€nium quasi commune patrimonium erat. pro cuius €salute et incrementis cum Acragantina ciuitas tum €etiam uicinae regiones uotis excubabant. conloca e €contraria parte arcas inexorabilibus claustris obse-€ratas, nonne praestantiorem aliquanto existimes illam €inpensam quam hanc custodiam? @1 °¯ôÿ@@@@{1LIBER QVINTVS}1 ¡Ÿðòÿôÿ@@@@{1DE HVMANITATE ET CLEMENTIA}1 @@Liberalitati quas aptiores comites quam humani-€tatem et clementiam dederim, quoniam idem genus €laudis expetunt? quarum prima % inopia, proxima €occupatione, tertia ancipiti fortuna praestatur, cum-€que nescias quam maxime probes, eius tamen com-€mendatio praecurrere uidetur, cui nomen ex ipso €numine quaesitum est. ™á@@Ante omnia autem humanissima et clemen-€tissima senatus acta referam. qui, cum Karthaginien-€sium legati ad captiuos redimendos in urbem uenis-€sent, protinus his nulla pecunia accepta reddidit €iuuenes numerum duum milium et septingentorum €et &7xl& trium explentis % simis rerum tantum hostium €exercitum dimissum, tantam pecuniam contemptam, €tot Punicis iniuriis ueniam datam: ipsos legatos ob-€stipuisse arbitror ac secum dixisse 'o munificentiam €gentis Romanae deorum benignitati aequandam! o €etiam nostram legationem supra uota felicem! nam €quod beneficium numquam dedissemus, accepimus.' @@Illud quoque non paruum humanitatis senatus €indicium est: Syphacem enim, quondam opulentissi- @1 €mum Numidiae regem, captiuum in custodia Tiburi €mortuum publico funere censuit efferendum, ut uitae €dono honorem sepulturae adiceret. @8 consimilique €clementia in Perse usus est: nam cum Albae, in quam €custodiae causa relegatus erat, decessisset, quaesto-€rem misit, qui eum publico funere efferret, ne regias €reliquias iacere inhonoratas pateretur. @@Hostibus haec et miseris et fato functis officia €[regibus] erogata, illa amicis et felicibus et uiuis tri-€buta sunt. confecto Macedonico bello Musochanes €Masinissae filius cum equitibus, quos in praesidium €Romanorum adduxerat, ab imperatore Paulo ad pa-€trem remissus tempestate classe dispersa Brundisium €aeger delatus est. quod ubi senatus cognouit, con-€tinuo illo quaestorem ire iussit, cuius cura et ho-€spitium adulescenti expediretur et omnia, quae ad €ualitudinem opus essent, praeberentur inpensaeque €liberaliter cum ipsi tum toti comitatui praestarentur, €naues etiam ut prospicerentur, quibus se bene ac tuto €cum suis in Africam traiceret. equitibus singulas €libras argenti et quingenos sestertios dari imperauit. €quae tam prompta et tam exquisita patrum conscrip-€torum humanitas efficere potuit ut, etiamsi expirasset €adulescens, aequiore animo desiderium eius pater €toleraret. @@Idem senatus, cum [2ad gratulandum]2 sibi Pru- @1 €sian Bithyniae regem Perse [2deuicto]2 uenire audisset, €obuiam illi P. Cornelium Scipionem quaestorem Ca-€puam misit censuitque ut ei domus Romae quam op-€tima conduceretur et copiae non solum ipsi, sed etiam €comitibus eius publice praeberentur, in eoque exci-€piendo tota urbs unius humani amici uultum habuit. €itaque qui amantissimus nostri uenerat, duplicata €erga nos beniuolentia in regnum suum reuersus est. @@Ne Aegyptus quidem Romanae humanitatis €expers fuit. Rex eius Ptolomaeus a minore fratre €regno spoliatus petendi auxilii gratia cum paucis ad-€modum seruis squalore obsitus Romam uenerat ac €se in hospitium Alexandrini pictoris contulerat. id €postquam senatui relatum est, accersito iuuene quam €potuit accurata excusatione usus est, quod nec quae-€storem illi more maiorum obuiam misisset nec pu-€blico eum hospitio excepisset, eaque non sua negle-€gentia, sed ipsius subito et clandestino aduentu facta €dixit et illum e curia protinus ad publicos penates €deduxit hortatusque est ut depositis sordibus ade-€undi ipsius diem peteret. quin etiam curae habuit ut €ei munera per quaestorem cotidie darentur. his gra-€dibus officiorum iacentem ad regium fastigium erexit þ°³¸ÿï°°±ÿï‚ÍåíÿïƒÖÍáøÿµ™æˆeffecitque ut plus spei in auxilio populi Romani quam €metus in sua fortuna reponeret. ’@@Atque ut ab uniuersis patribus conscriptis ad €singulos ueniam, L. Cornelius consul primo Punico €bello, cum Olbiam oppidum cepisset, pro quo fortis-€sime dimicans Hanno dux Karthaginiensium occide-€rat, corpus eius e tabernaculo suo amplo funere ex- @1 €tulit nec dubitauit hostis exequias ipse celebrare, €eam demum uictoriam et apud deos et apud homines €minimum inuidiae habituram credens, [2quae]2 quam €plurimum humanitatis habuisset. @@Quid de Quintio Crispino loquar, cuius man-€suetudinem potentissimi adfectus, ira atque gloria, €quatere non potuerunt? Badium Campanum et ho-€spitio benignissime domi suae exceperat et aduersa €ualitudine correptum adtentissima cura recreauerat. €a quo post illam nefariam Campanorum defectionem €in acie ad pugnam prouocatus, cum et uiribus corpo-€ris [2et]2 animi uirtute aliquanto esset superior, monere €ingratum quam uincere maluit: nam 'quid agis' in-€quit, 'demens, aut quo te praua cupiditas transuersum €rapit? parum habes publica impietate furere, nisi €etiam priuata lapsus fueris? unus uidelicet tibi Ro-€manorum Quintius placet, in quo sceleste exerceas €arma, cuius penatibus et honoris uicissitudinem et €salutem tuam debes! at me foedus amicitiae diique €hospitales, sancta nostro sanguini, uestris pectoribus €uilia pignora, hostili certamine congredi tecum ue-€tant. quin etiam, si in concursu exercituum fortuito €umbonis mei inpulsu prostratum agnouissem, adpli-€catum iam ceruicibus tuis mucronem reuocassem. €tuum ergo crimen sit hospitem occidere uoluisse, €meum non eris hospes occisus. proinde aliam qua €occidas dexteram quaere, quoniam mea te seruare €didicit'. dedit utrique caeleste numen debitum exi-€tum, si quidem in eo proelio Badius obtruncatus est, €Quintius insigni pugna clarus euasit. @@Age, M. Marcelli clementia quam clarum quam-€que memorabile exemplum haberi debet! qui captis @1 €ab se Syracusis in arce earum constitit, ut urbis €modo opulentissimae, tunc adflictae fortunam ex alto €cerneret. ceterum casum eius lugubrem intuens fle-€tum cohibere non potuit. quem si quis ignarus uiri €aspexisset, alterius uictoriam esse credidisset. ita-€que, Syracusana ciuitas, maxima clade tua aliquid €admixtum gratulationis habuisti, quia, si tibi incolu-€mem stare fas non erat, leniter sub tam mansueto €uictore cecidisti. @@Q. uero Metellus Celtibericum in Hispania €gerens bellum, cum urbem Centobrigam obsideret €et iam admota machina partem muri, quae sola €conuelli poterat, disiecturus uideretur, humanitatem €propinquae uictoriae praetulit: nam cum Rhoetoge-€nis filios, qui ad eum transierat, Centrobigenses €machinae ictibus obiecissent, ne pueri in conspectu €patris crudeli genere mortis consumerentur, quam-€quam ipse Rhoetogenes negabat esse inpedimento €quominus etiam per exitium sanguinis sui expugna-€tionem perageret, ab obsidione discessit. quo qui-€dem tam clementi facto etsi non unius ciuitatis €moenia, omnium tamen Celtiberarum urbium animos €cepit effecitque ut ad redigendas eas in dicionem €populi Romani non multis sibi obsidionibus opus esset. @@Africani quoque posterioris humanitas speciose €lateque patuit: expugnata enim Karthagine circa ci-€uitates Siciliae litteras misit, ut ornamenta templo-€rum suorum a Poenis rapta per legatos recuperarent @1 €inque pristinis sedibus reponenda curarent. bene-€ficium dis pariter atque hominibus acceptum! @@Huic facto par eiusdem uiri % humanitas. a €quaestore suo hastae subiectos captiuos uendente €puer eximiae formae et liberalis habitus missus est. €de quo cum explorasset Numidam esse, orbum re-€lictum a patre, educatum apud auunculum Masinis-€sam, eo ignorante inmaturam aduersus Romanos in-€gressum militiam, et errori illius ueniam dandam €et amicitiae regis fidissimi populo Romano debitam €uenerationem tribuendam existimauit. itaque puerum €anulo fibulaque aurea et tunica laticlauia Hispano-€que sagulo et ornato equo donatum datis qui eum €prosequerentur equitibus ad Masinissam misit, eos €uictoriae maximos fructus ratus, dis ornamenta, ho-€minibus [regibus] sanguinem suum restituere. @@L. etiam Pauli in tali genere laudis memoria €adprehendenda est. qui, cum Persen parui temporis €momento captiuum ex rege ad se adduci audisset, €occurrit ei Romani imperii decoratus ornamentis co-€natumque ad genua procumbere dextera manu ad-€leuauit et Graeco sermone ad spem exhortatus est. €introductum etiam in tabernaculum lateri suo proxi- @1 €mum in consilio sedere iussit nec honore mensae €indignum iudicauit. proponatur in conspicuo acies, €qua prostratus est Perses, et harum rerum, quas €retuli, contextus, utro magis spectaculo delectentur €homines dubitabunt: nam si egregium est hostem €abicere, non minus tamen laudabile infelicis scire €misereri. @@Haec L. Pauli humanitas admonet me ne de €Cn. Pompei clementia taceam. regem Armeniae Ti-€granem, qui et per se magna cum populo Romano €bella gesserat et infestissimum urbi nostrae Mitrida-€tem Ponto pulsum uiribus suis protexerat, in con-€spectu suo diutius iacere supplicem passus non est, €sed benignis uerbis recreatum diadema, quod abie-€cerat, capiti reponere iussit certisque rebus impera-€tis in pristinum fortunae habitum restituit, aeque €pulchrum esse iudicans et uincere reges et facere. @@Quam praeclarum tributae humanitatis spe-€cimen Cn. Pompeius, quam miserabile desideratae €idem euasit exemplum! nam qui Tigranis tempora €insigni regio texerat, eius caput tribus coronis trium-€phalibus spoliatum in suo modo terrarum orbe nus-€quam sepulturae locum habuit, sed abscisum a cor-€pore inops rogi nefarium Aegyptiae perfidiae munus €portatum est etiam ipsi uictori miserabile: ut enim €id Caesar aspexit, oblitus hostis soceri uultum in-€duit ac Pompeio cum proprias tum et filiae suae €lacrimas reddidit, caput autem plurimis et pretiosis-€simis odoribus cremandum cura[2ui]2t. quod si non tam €mansuetus animus diuini principis extitisset, paulo €ante Romani imperii columen habitum_sic mor- @1 €talium negotia fortuna uersat_inhumatum iacuis-€set. Catonis quoque morte Caesar audita et se illius €gloriae inuidere et illum suae inuidisse dixit patri-€moniumque eius liberis ipsius incolume seruauit. et €hercule diuinorum Caesaris operum non parua pars €Catonis salus fuisset. @@M. etiam Antoni animus talis humanitatis in-€tellectu non caruit: M. enim Bruti corpus liberto €suo sepeliendum tradidit, quoque honoratius crema-€retur, inici ei suum paludamentum iussit, iacentem €hostem deposito aestimans odio: cumque intercep-€tum a liberto paludamentum conperisset, ira percitus €pro[2ti]2nus in eum animaduertit hac ante praefatione €usus: 'quid? tu ignorasti cuius tibi uiri sepulturam €conmisissem'? fortem piamque eius uictoriam Phi-€lippii campi libenter uiderunt, sed ne ista quidem €generosissimae indignationis uerba inuiti audierunt. ª¨åøô©ÿ@@Commemoratione Romani exempli in Ma-€cedoniam deductus morum Alexandri praeconium €facere cogor, cuius ut infinitam gloriam bellica uir-€tus, ita praecipuum amorem clementia meruit. is, €dum omnes gentes infatigabili cursu lustrat, quodam €loci niuali tempestate oppressus senio iam confectum €Macedonem militem nimio frigore obstupefactum €ipse sublimi et propinqua igni sede residens anim-€aduertit factaque non fortunae, sed aetatis utriusque €aestimatione descendit et illis manibus, quibus opes €Darii adflixerat, corpus frigore duplicatum in suam €sedem inposuit: id ei salutare futurum, quod apud @1 €Persas capital extitisset, solium regium occupasse. €quid ergo mirum est, si sub eo duce tot annis mili-€tare iucundum ducebant, cui gregarii militis incolu-€mitas proprio fastigio carior erat? idem non homi-€num ulli, sed naturae fortunaeque cedens, quam-€quam uiolentia morbi dilabebatur, in cubitum tamen €erectus dexteram omnibus, qui eam contingere uel-€lent, porrexit. quis autem illam osculari non cuperet, €quae iam fato oppressa maximi exercitus conplexui €humanitate quam spiritu uiuidior suffecit? @@Non tam robusti generis humanitas, sed et €ipsa tamen memoria prosequenda Pisistrati Athenien-þ°³¸ÿï°°±ÿï‚ÍåíÿïƒÖÍáøÿµª¨åøô©ÿ’ƒsium tyranni narrabitur. qui, cum adulescens qui-€dam amore filiae eius uirginis accensus in publico €obuiam sibi factam osculatus esset, hortante uxore €ut ab eo capitale supplicium sumeret respondit, 'si €eos, qui nos amant, interficiemus, quid eis faciemus, €quibus odio sumus'? minime digna uox cui adiciatur €eam ex tyranni ore [de humanitate] manasse. in €hunc modum filiae iniuriam tulit, suam multo lauda-€bilius. a Thrasippo amico inter cenam sine fine €conuicio laceratus ita et animum et uocem ab ira €cohibuit, ut putares satellitem [2a]2 tyranno male audire. €abeuntem quoque, ueritus ne propter metum matu-€rius se conuiuio subtraheret, inuitatione familiari €coepit retinere. Thrasippus concitatae temulentiae €impetu euectus os eius sputo respersit nec tamen in €uindictam sui ualuit accendere. ille uero etiam filios @1 €suos uiolatae patris maiestati subuenire cupientis re-€traxit. posteroque die Thrasippo supplicium a se €uoluntaria morte exigere uolente uenit ad eum data-€que fide in eodem gradu amicitiae mansurum, ab €incepto reuocauit. si nihil aliud dignum honore me-€moriae gessisset, his tamen factis abunde se posteri-€tati conmendasset. @@Aeque mitis animus Pyrri regis. audierat quo-€dam in conuiuio Tarentinorum parum honoratum €de [2se]2 sermonem habitum: accersitos qui ei interfue-€rant percontabatur an ea, quae ad aures ipsius per-€uenerant, dixissent. tum ex his unus, 'nisi' inquit €'uinum nos defecisset, ista, quae tibi relata sunt, €prae eis, quae de te locuturi eramus, lusus ac iocus €fuissent'. tam urbana crapulae excusatio tamque €simplex ueritatis confessio iram regis conuertit in ri-€sum. qua quidem clementia et moderatione adsecutus €est ut et sobrii sibi Tarentini gratias agerent et ebrii €bene precarentur. €@@Ab eadem altitudine humanitatis legatis Roma-€norum ad redimendos captiuos castra sua petentibus, €quo tutius uenirent, Lyconem Molosson obuiam mi-€sit, quo honoratius exciperentur, ipse cum ornatu €regio [2salu]2tatum extra portam occurrit, secundarum €rerum prouentu non corruptus, ut officii respectum @1 €in iis deponeret, qui tum maxime armis cum eo €dissidebant. @@Cuius tam mitis ingenii debitum fructum ul-€timo fati sui tempore cepit: nam cum diris auspi-€ciis Argiuorum inuasisset urbem, abscisumque eius €caput Alcyoneus Antigoni regis filius ad patrem_ €propugnator enim laboran[2tibus]2 aderat_laetus uelut €aliquod felicissimum uictoriae opus attulisset, Anti-€gonus correpto iuuene, quod tanti uiri subitae ruinae €inmemor humanorum casuum effuso gaudio insulta-€ret, humo caput sublatum causea, qua uelatum caput €suum more Macedonum habebat, texit corporique €Pyrri redditum honoratissime cremandum curauit. €quin etiam filium eius Helenum captiuum ad se per-€tractum et cultum et animum regium gerere iussit €ossaque ei Pyrri aurea inclusa urna Epirum in pa-€triam ad Alexandrum fratrem portanda dedit. @@Campani autem exercitum nostrum cum con-€sulibus apud Caudinas furcas sub iugum a Samniti-€bus missum nec inermem tantum, sed etiam nudum €urbem suam intrantem perinde ac uictorem et spo-€lia hostium prae se ferentem uenerabiliter excepe-€runt protinusque consulibus insignia honoris, mili €[2ti]2bus uestem, arma, equos, commeatum benignis-€sime praestando et inopiam et deformitatem Romanae @1 €cladis mutarunt. quo animo si pro imperio nostro ad-€uersus Hannibalem quoque usi fuissent, truculentis €securibus materiem saeuiendi non praebuissent. @@Facta mentione acerrimi hostis mansuetudinis €eius operibus, quam Romano nomini praestitit, lo-€cum, qui inter manus est, finiam: Hannibal enim €Aemilii Pauli apud Cannas trucidati quaesitum cor-€pus, quantum in ipso fuit, inhumatum iacere passus €non est. Hannibal Ti. Gracchum Lucanorum cir-€cumuentum insidiis cum summo honore sepulturae €mandauit et ossa eius in patriam portanda militibus €nostris tradidit. Hannibal M. Marcellum in agro €Bruttio, dum conatus Poenorum cupidius quam con-€sideratius speculatur, interemptum legitimo funere €extulit punicoque sagulo et corona donatum aurea €rogo inposuit. ergo humanitatis dulcedo etiam in €[2ef]2ferata barbarorum ingenia penetrat toruosque et €truces hostium mollit oculos ac uictoriae insolentis-€simos spiritus flectit. nec illi arduum ac difficile est €inter arma contraria, inter destrictos conminus mu-€crones placidum iter reperire. uincit iram, prosternit €odium hostilemque sanguinem hostilibus lacrimis €miscet. quae etiam Hannibalis admirabilem uocem €pro funeribus Romanorum ducum arbitria statuen-€tis expressit. quin aliquanto ei plus gloriae Paulus €et Gracchus et Marcellus sepulti quam oppressi attu-€lerunt, si quidem illos Punico astu decepit, Ro-€mana mansuetudine honorauit. uos quoque, fortes ac €piae umbrae, non paenitendas sortitae estis exequias: @1 €nam ut optabilius in patria, ita speciosius pro patria €conlapsae supremi officii decus infelicitate amissum €uirtute recuperastis. ¢Ÿðòÿôÿ@@@@{1DE GRATIS}1 @@Gratas uero animi significationes et ingrata facta €libuit oculis subicere, ut uitio ac uirtuti iusta merces €aestimationis ipsa comparatione accederet. sed quo-€niam contrario proposito sese distinxerunt, nostro €quoque stilo separentur, prioremque locum obtineant €quae laudem quam quae reprehensionem merentur. ‘@@Atque ut a publicis actis ordiar, Marcium pa-€triae * * conantem admotoque portis urbis ingenti €Volscorum exercitu funus ac tenebras Romano im-€perio minantem Veturia mater et Volumnia uxor ne-€farium opus exequi precibus suis passae non sunt. €in quarum honorem senatus matronarum ordinem €benignissimis decretis adornauit: sanxit namque ut €feminis semita uiri cederent, confessus plus salutis €rei publicae in stola quam in armis fuisse, uetustis-€que aurium insignibus nouum uittae discrimen adie-€cit. permisit quoque his purpurea ueste et aureis €uti segmentis. super haec aedem et aram Fortunae €muliebri eo loco, quo Coriolanus exoratus fuerat, €faciendam curauit, memorem beneficii animum suum €exquisito religionis cultu testando. @1 €@@Quem secundi etiam Punici belli tempore exhi-€buit: cum enim a Fuluio Capua obsideretur ac duae €Campanae mulieres beniuolentiam erga Romanos di-€mittere ex animis noluissent, Vestia Oppia mater €familiae et Cluuia Facula meretrix, quarum altera €cotidie pro salute exercitus nostri sacrificauit, altera €captis militibus Romanorum alimenta subministrare €non destitit, urbe illa oppressa senatus his et liber-€tatem et bona restituit, et si quid amplius praemii €petissent, libenter se daturum adseuerauit. uacasse €tanto gaudio patribus conscriptis duabus humillimis €feminis referre gratiam, nedum tam prompte retu-€lisse mirandum. @@Quid illa quoque iuuentute Romana gratius, €quae Nautio et Minucio consulibus ultro nomina sua €militari sacramento obtulit, ut Tusculanis, quorum €fines Aequi occupauerant, praesidium ferrent, quia €paucis ante mensibus constantissime et fortissime im-€perium populi Romani defenderant? ergo, quod au-€ditu nouum est, ne patriae grata uoluntas cessasse €uideretur, exercitus se ipse conscripsit. @@Magnum grati populi specimen in Q. Fabio €Maximo enituit: nam cum quinque consulatibus sa-€lutariter re publica administrata decessisset, certa-€tim aes contulit, quo maior ac speciosior funeris eius @1 €pompa duceretur. eleuet aliquis praemia uirtutis, €cum animaduertat fortes uiros felicius sepeliri quam €uiuere ignauos. @@Fabio autem etiam incolumi summa cum glo-€ria gratia relata est. dictatori ei magister equitum €Minucius scito plebis, quod numquam antea factum €fuerat, aequatus partito exercitu separatim in Sam-€nio cum Hannibale conflixerat. ubi temere inito cer-€tamine pestiferum habiturus exitum subsidio Fabi €conseruatus, et ipse eum patrem appellauit et ab le-€gionibus suis patronum salutari uoluit ac deposito €aequalis imperii iugo magisterium equitum, sicut par €erat, dictaturae subiecit inprudentisque uulgi erro-€rem gratae mentis significatione correxit: @8 tam €hercule probabiliter quam Q. Terentius Culleo prae-€toria familia natus et inter paucos senatorii ordinis €splendidus optimo exemplo Africani superioris cur-€rum triumphantis, quia captus a Karthaginiensibus þ°³¸ÿï°°±ÿï‚ÍåíÿïƒÖÍáøÿµ¢•†ab eo fuerat recuperatus, pilleum capite gerens se-€c[2ut]2us est: auctori enim libertatis suae tamquam pa-€trono accepti beneficii confessionem spectante populo €Romano merito reddidit. @@At Flaminini de Philippo rege triumphantis €currum non unus, sed duo milia ciuium Romanorum €pilleata comitata sunt, quae is Punicis bellis inter-€cepta et in Graecia seruientia cura sua collecta in €pristinum gradum restituerat. % geminarum ea decus €imperatoris, a quo simul et deuicti hostes et conser- @1 €uati ciues spectaculum patriae praebuerunt. illorum €quoque salus dupliciter omnibus accepta fuit, et quia €tam multi et quia tam grati exoptatum libertatis €statum recuperauerant. @@Metellus uero Pius pertinaci erga exulem pa-€trem amore tam clarum lacrimis quam alii uictoriis €cognomen adsecutus non dubitauit consul pro Q. Ca-€lidio praeturae candidato supplicare populo, quod €tribunus pl. legem, qua pater eius in ciuitatem resti-€tueretur, tulerat. quin etiam patronum eum domus €et familiae suae semper dictitauit. nec hac re de €principatu, quem procul dubio obtinebat, quicquam €decerpsit, quia non humili, sed grato animo longe €inferioris hominis maximo merito eximiam summit-€tebat dignitatem. @@Nam C. quidem Marii non solum praecipuus, €sed etiam praepotens gratae mentis fuit impetus: €duas enim Camertium cohortes mira uirtute uim Cim-€brorum sustinentis in ipsa acie aduersus condicio-€nem foederis ciuitate donauit. quod quidem factum €et uere et egregie excusauit dicendo, inter armorum €strepitum uerba se iuris ciuilis exaudire non potuisse. €et sane id tempus tunc erat, quo magis defendere €quam audire leges oportebat. @@C. Marii uestigia ubique L. Sulla certamine €laudis subsequitur: dictator enim priuato et[2iam]2 Pom-€peio et caput adaperuit et sella adsurrexit et equo @1 €descendit eaque se libenter facere in contione prae-€dicauit, memor ab eo duo de &7xx& annos nato partes €suas exercitu paterno adiutas. multa insignia Pom-€peio, sed nescio an hoc quicquam admirabilius con-€tigerit, quod magnitudine beneficii sui obliuisci €Sullam coegit. @@Sit aliquis in summo splendore etiam sordi-€bus gratis locus. M. Cornuto praetore funus Hirti €et Pansae iussu senatus locante qui tunc libitinam €exercebant cum rerum suarum usum tum ministe-€rium suum gratuitum polliciti sunt, quia hi pro re €publica dimicantes occiderant, perseuerantique po-€stulatione extuderunt ut exequiarum apparatus se-€stertio nummo ipsis praebendus addiceretur. quorum €laudem % adiecta lege condicio auget magis quam €extenuat, quoniam quidem quaestum contempserunt €nulli alii rei quam quaestui uiuentes. €@@Pace cinerum suorum reges gentium exterarum €secundum hunc tam contemptum gregem referri se €patientur, qui aut non adtingendus aut [non] in ul-€tima parte domesticorum exemplorum conlocandus €fuit. sed dum honesti etiam ab infimis istis editi €memoria non intercidat, licet separatum locum obti-€neant, ut nec his adiecti nec illis praelati uideantur. @1 ª‚¨åøô©ÿ@@Darius priuatae adhuc fortunae amiculo €Sylosontis Sami delectatus curio[2sio]2re contemplatione €fecit ut ultro sibi et quidem a cupido daretur. cuius €muneris quam grata aestimatio animo eius esset ad-€lapsa regno potitus ostendit: totam namque urbem €et insulam Samiorum Sylosonti fruendam tradidit: €non enim pretium rei aestimatum, sed occasio libe-€r[2ali]2tatis honorata est, magisque a quo donum profi-€cisceretur quam ad quem perueniret prouisum. @@Mitridates quoque rex magnifice gratus appa-€ruit, quoniam pro Leonico, acerrimo salutis suae de-€fensore, a Rhodiis nauali pugna excepto omnes ho-€stium captiuos permutauit satius esse existimans ab €inuisissimis circumiri quam bene merito gratiam non €referre. @@Liberalis populus Romanus magnitudine mu-€neris, quod Attalo regi Asiam dono dedit. sed Atta-€lus etiam testamenti aequitate gratus, qui eandem €Asiam populo Romano legauit. itaque nec huius €munificentia nec illius tam memor beneficii animus €tot uerbis laudari potest, quot amplissimae ciuitates €uel amice datae uel pie redditae sunt. @@Ceterum nescio an praecipue Masinissae regis €pectus grati animi pignoribus fuerit refertum: bene-€ficio enim Scipionis et persua[2su]2 regni modo liber[2al]2ius €auctus memoriam inclyti muneris ad ultimum uitae €finem, longa etiam a dis immortalibus senectute do- @1 €natus, constantissima fide perduxit, adeo ut eum non €solum Africa, sed etiam cunctae gentes scirent ami-€ciorem Corneliae familiae atque urbi Romanae quam €sibimet [2ip]2si % superesse. ille cum graui Karthaginien-€sium bello premeretur ac uix tutelae imperii sui €sufficeret, tamen Scipioni Aemiliano, quia nepos €Africani erat, bonam magnamque partem Numidici €exercitus, quam [2ad]2 Lucullum consulem, a quo ad €auxilia petenda missus fuerat, in Hispaniam duceret, €promptissima mente tradidit praesentique periculo €respectum pristini beneficii anteposuit. ille, cum iam €aetate deficiente magnas regni opes quattuor et €quinquaginta filiorum numero relinquens in lectulo €laberetur, M'. Manilium, qui pro consule Africam €obtinebat, litteris obsecrauit ut ad se Scipionem €Aemilianum sub eo tunc militantem mitteret, felicio-€rem mortem suam futuram ratus, si in conplexu dex-€terae eius supremum spiritum ac mandata posuisset. €ille aduentum Scipionis fatis suis praecurrentibus €haec uxori liberisque praeceperat, unum in terris po-€pulum Romanum et unam in populo Romano Scipionis €domum nossent, integra omnia Aemiliano reserua-€rent, eum diuidendi regni arbitrum haberent: quod €is statuisset perinde [2ac]2 testamento cautum inmuta- @1 €bile ac sanctum optinerent. tot tamque uariis rebus €se Masinissa infatigabili pietatis serie ad centesimum €extendit annum. his et horum similibus exemplis €benificientia generis humani nutritur atque augetur: €hae sunt eius faces, hi stimuli, propter quos iuuandi €et emerendi cupiditate flagrat. et sane amplissimae €et speciosissimae diuitiae sunt feliciter erogatis bene-€ficiis late posse censeri. quorum quoniam religiosum €cultum instituimus, nunc neglectum suggillandi gra-€tia, quo sit gratior, referemus. £ôÿ@@@@{1DE INGRATIS}1 @@Vrbis nostrae parentem senatus in amplissimo €dignitatis gradu ab eo conlocatus in curia lacerauit, €nec duxit nefas ei uitam adimere, qui aeternum Ro-€mano imperio spiritum ingenerauerat. rude nimirum €illud et ferox saeculum, quod conditoris sui cruore €foede maculatum ne summa quidem posteritatis dis-€simulare pietas potest. ™‚á@@Hunc ingrate lapsae mentis errorem consen-€tanea ciuitatis nostrae paenitentia sequitur. uirium €Romanarum et incrementum laetissimum et tu[2te]2la €certissima, Furius Camillus, in urbe incolumitatem €suam tueri non ualuit, cuius ipse salutem stabilierat, €felicitatem auxerat: a L. enim Apuleio tribuno pl. €tamquam peculator Veientanae praedae reus factus €duris atque, ut ita dicam, ferreis sententiis in exi- @1 €lium missus est, et quidem eo tempore, quo optimo €iuuene filio spoliatus solaciis magis adleuandus quam €cladibus onerandus erat. sed inmemor patria tanti €uiri maximorum meritorum exequiis filii damnatio-€nem patris iunxit. at, inquit, aerario abesse tribu-€nus pl. querebatur &7xv& milia aeris: tanti namque €poena finita est. indignam summam, propter quam €populus Romanus tali principe careret! @@Priore adhuc querella uibrante alia deinceps €exurgit. Africanus superior non solum contusam et €confractam belli Punici armis rem publicam, sed €paene iam exsanguem atque morientem Karthaginis €dominam reddidit. cuius clarissima opera iniuriis €pensando ciues [2uici]2 ignobilis eum ac desertae palu-€dis accolam fecerunt. eiusque uoluntarii exilii acer-€bitatem non tacitus ad inferos tulit, sepulcro suo €inscribi iubendo 'ingrata patria, ne ossa quidem mea €habes'. quid ista aut necessitate indignius aut que-€rella iustius aut ultione moderatius? cineres ei suos €negauit, quam in cinerem conlabi passus non fuerat. €igitur hanc unam Scipionis uindictam ingrati animi €urbs Romana sensit, maiorem me hercule Coriolani €uiolentia: ille enim patriam metu pulsauit, hic uere-€cundia. de qua [re] ne queri quidem_tanta uerae €pietatis constantia_nisi post fata sustinuit. þ°³¸ÿï°°±ÿï‚ÍåíÿïƒÖÍáøÿµ£™‚ã@@Talia passo, credo, quae fratri eius accidere €solacio esse potuerunt. cui rex Antiochus deuictus et @1 €Asia imperio populi Romani adiecta speciosissimus-€que triumphus ut peculatus reus fieret et in carce-€rem duci iuberetur causam praebuit. @@Nihilo uirtute posterior Africanus auo minor, €sed ne exitu quidem felicior: duabus enim urbibus, €Numantia atque Karthagine, imperio Romano in-€minentibus ex rerum natura depulsis raptorem spiritus €domi inuenit, mortis punitorem in foro non repperit. @@Quis ignorat tantum laudis Scipionem Nasi-€cam toga quantum armis utrumque Africanum me-€ruisse, qui pestifera Ti. Gracchi manu faucibus con-€prehensam rem publicam strangulari passus non est? €sed is quoque propter iniquissimam uirtutum suarum €apud ciues aestimationem sub titulo legationis Per-€gamum secessit et quod uitae superfuit ibi sine ullo €ingratae patriae desiderio peregit. @@In eodem nomine uersor necdum Corneliae €gentis querellas exhausi: namque P. Lentulus claris-€simus et amantissimus rei publicae ciuis, cum in €Auentino C. Gracchi nefarios conatus et aciem pia €ac forti pugna magnis uulneribus exceptis fugasset, €proelii illius, quo leges, pacem libertatemque in suo €statu retinuerat, hanc mercedem tulit ne in urbe €nostra moreretur: si quidem inuidia et obtrectatione €conpulsus legatione [2a]2 senatu libera impetrata habi-€taque contione, qua a dis inmortalibus petiit ne um-€quam ad ingratum populum reuerteretur, in Siciliam €profectus est ibique perseueranter morando compo-€tem se uoti fecit. quinque igitur deinceps Cornelii €totidem sunt notissima ingratae patriae exempla. @1 @@Atque horum quidem secessus uoluntari: €Ahala uero, cum magister equitum Sp. Maelium re-€gnum adfectantem occidisset, custoditae libertatis €ciuium exilio suo poenas pependit. “@@Ceterum ut senatus populique mens in modum €subitae tempestatis concitata leni querella prose-€quenda est, ita singulorum ingrata facta liberiore €[2in]2dignatione proscindenda sunt, quia potentes con-€silii, cum utrumque ratione perpendere liceret, scelus €pietati praetulerunt: quo enim nimbo, qua porcella €uerborum impium Sextili caput obrui meretur, quod €C. Caesarem, a quo cum studiose tum etiam feliciter €grauissimi criminis reus defensus fuerat, Cinnanae €proscriptionis tempore profugum, praesidium suum €in fundo Tarquiniensi cladis condicione inplorare, €beneficii iure repetere coactum, a sacris perfidae €mensae et altaribus nefandorum penatium auulsum €truculento uictori iugulandum tradere non exhorruit? €finge accusatorem eius fortuna publica in supplicis €nomen conuersum tam luctuosam illam opem genibus €adnixum orasse, crudeliter tamen repulsus uideretur, €quia etiam quos iniuriae inuisos faciunt, gratiosos €miseriae reddunt. uerum Sextilius non accusatorem, €sed patronum saeuissimae inimici uiolentiae suis ma-€nibus obiecit, si metu mortis, uita indignus, si praemii €spe, dignissimus morte. @@Sed ut ad alium consentaneum huic ingrati €animi actum transgrediar, M. Cicero C. Popilium €Laenatem Picenae regionis rogatu M. Caeli non mi- @1 €nore cura quam eloquentia defendit eumque causa €admodum dubia fluctuantem saluum ad penates suos €remisit. hic Popilius postea nec re nec uerbo a Cice-€rone laesus ultro M. Antonium rogauit ut ad illum €proscriptum persequendum et iugulandum mitteretur, €impetratisque detestabilis ministerii partibus gaudio €exultans Caietam cucurrit et uirum, mitto quod am-€plissimae dignitatis, certe % salubritate studio prae-€stantis officii priuatim sibi uenerandum, iugulum €praebere iussit ac protinus caput Romanae eloquen-€tiae et pacis clarissimam dexteram per summum et €securum otium amputauit eaque sarcina tamquam €opimis spoliis alacer in urbem reuersus est: neque €enim scelestum portanti onus succurrit illud se caput €ferre, quod pro capite eius quondam perorauerat. in-€ualidae ad hoc monstrum suggillandum litterae, quo-€niam qui talem Ciceronis casum satis digne deplo-€rare possit, alius Cicero non extat. @@Quo te nunc modo, Magne Pompei, attingam €nescio: nam et amplitudinem fortunae tuae, quae €quondam omnes terras et omnia maria fulgore suo €occupauerat, intueor et ruinam eius maiorem esse €quam ut manu mea adtemptari debeat memini. sed €tamen nobis quoque tacentibus Cn. Carbonis, a quo €admodum adulescens de paternis bonis in foro dimi-€cans protectus es, iussu tuo interempti mors animis €hominum non sine aliqua reprehensione obuersabitur, €quia tam ingrato facto plus L. Sullae uiribus quam €propriae indulsisti uerecundiae. ªƒ¨åøô©ÿ@@Ac ne nostra confessis alienigenae urbes €insultent, Karthaginienses Hannibalem, qui pro illo- @1 €rum incolumitate et uictoria tot imperatores totque €exercitus nostros trucidauerat, quot gregarios mili-€tes hostium si occidisset magnae gloriae foret, con-€spectu suo summouere [2in]2 animum induxerunt. @@Neminem Lycurgo aut maiorem aut utiliorem €uirum Lacedaemon genuit, utpote cui Apollo Pythius €oraculum petenti respondisse fertur nescire se utrum €illum hominum an deorum numero adgregaret. huic €tamen neque uitae summa sinceritas neque constan-€tissimus erga patriam amor neque leges salutariter €excogitatae auxilio esse potuerunt quo minus in-€festos ciues experiretur: saepe enim lapidibus petitus, €aliquando foro eiectus, oculo etiam priuatus, ad €ultimum ipsa patria pulsus est. quid aliae faciant €urbes, ubi etiam illa, quae constantiae et modera-€tionis et grauitatis eximiam sibi laudem uindicat, €tam ingrata aduersus tam bene meritum extitit? @@Detrahe Atheniensibus Thesea, nullae aut non €tam clarae Athenae erunt, si quidem ille uicatim dis-€persos ciues suos in [suam] unam urbem contraxit, €separatimque et agresti more uiuenti populo amplis-€simae ciuitatis formam atque imaginem inposuit. idem €saeua potentissimi regis Minois imperia uixdum €aetate pubescente reppulit: idem effrenatam Theba-€rum insolentiam domuit: idem opem liberis Herculis €tulit et quidquid ubique monstri aut sceleris fuit @1 €uirtute animi ac robore dexterae comminuit. huius €tamen summoti ab Atheniensibus Scyros, exule mi-€nor insula, ossa mortui cepit. €@@Iam Solon, qui tam praeclaras tamque utiles €Atheniensibus leges tulit, ut, si his perpetuo uti uo-€luissent, sempiternum habituri fuerint imperium, qui €Salaminam uelut hostilem arcem ex propinquo sa-€luti eorum inminentem recuperauit, qui Pisistrati €tyrannidem primus uidit orientem, solus armis op-€primi debere palam dictitare [2est]2 ausus, senectutem €Cypri profugus exegit, neque ei in patria, [2de]2 qua €optime meruerat, humari contigit. €@@Bene egissent Athenienses cum Miltiade, si eum €post &7ccc& milia Persarum Marathone deuicta in exi-€lium protinus misissent ac non in carcere et uin-€culis mori coegissent. at, puto, hactenus saeuire ad-€uersus optime meritum abunde duxerunt. immo ne €corpus quidem eius sic expirare coacti sepulturae €prius mandari passi sunt quam Cimo filius eius eis-€dem se uinculis constringendum traderet. hanc here-€ditatem paternam maximi ducis filius et futurus ipse €aetatis suae dux maximus solam se creuisse, catenas €et carcerem, gloriari potuit. €@@Aristides etiam, quo totius Graeciae iustitia cen-€setur, continentiae quoque eximium specimen, patria €iussus excedere est. felices Athenas, quae post illius €exilium inuenire aliquem aut uirum bonum aut aman-€tem sui ciuem potuerunt, cum quo tunc ipsa san-€ctitas migrauit! @1 €@@Themistocles eorum, qui ingratam patriam ex-€perti sunt, celeberrimum exemplum, cum illam in-€columem, claram, opulentam, principem Graeciae red-€didisset, eo usque sensit inimicam, ut ad Xerxis, €quem paulo ante destruxerat, non debitam sibi mi-€sericordiam perfugere necesse haberet. €@@Phocion uero his dotibus, quae ad pariendum €homin[2um amor]2em potentissimae iudicantur, clemen-€tia et liber[2ali]2tate instructissimus tantum non in €eculeum ab Atheniensibus inpositus est. certe post €obitum nullam Atticae regionis, quae ossibus eius ini-€ceretur, glebulam inuenit, iussus extra fines proici, €intra quos optimus ciuis uixerat. €@@Quid abest igitur, quin publica dementia sit exi-€stimanda summo consensu maximas uirtutes quasi þ°³¸ÿï°°±ÿï‚ÍåíÿïƒÖÍáøÿµªƒ¨åøô©ÿ“ˆ¶grauissima delicta punire beneficiaque iniuriis repen-€dere? quod cum ubique tum praecipue Athenis in-€tolerabile uideri debet, in qua urbe aduersus ingratos €actio constituta est, et recte, quia dandi et accipiendi €beneficii commercium, sine quo uix uita hominum €% experet tollit quisquis bene merito parem referre €gratiam neglegit. quantam ergo reprehensionem me- @1 €rentur qui, cum aequissima iura, sed iniquissima in-€genia haberent, moribus suis quam legibus uti ma-€luerunt? quod si qua prouidentia deorum effici posset €ut excellentissimi uiri, quorum modo casus retuli, €legem ingratorum uindicem retinentes patriam suam €in ius ad aliam ciuitatem pertraherent, nonne in-€geniosum et garrulum populum mutum atque elin-€guem hac postulatione reddidissent? 'Discordes foci €tui pagisque diuidua tuguria Graeciae facta sunt €columen: lucet Marathon Persicis tropaeis: Salamis €et Artemisium Xerxis naufragia numerantur: prae-€ualidis manibus exhausta moenia pulchrioribus ope-€ribus consurgunt. harum rerum auctores ubi uixe-€runt? ubi iacent? responde! nempe Thesea paruulo €in scopulo sepeliri et Miltiadem in carcere mori et €Cimona paternas induere catenas et Themistoclea €uictorem uicti hostis genua conplecti Solonemque €cum Aristide et Phocione penates suos ingrata fu-€gere coegisti, cum interim cineribus nostris foede €ac miserabiliter dispersis Oedipodis [ossa], caede pa-€tris, nuptiis matris contaminati, inter ipsum Arium €pagum, diuini atque humani certaminis uenerabile €domicilium, et excelsam praesidis Mineruae arcem €honore arae decoratos sacro sanctiores colis. adeo @1 €tibi aliena mala tuis bonis gratiora sunt. lege itaque €legem, quae te iure iurando obstrictam tenet, et quia €bene meritis debita reddere praemia noluisti, laesis €iusta piacula exsolue'. tacent mutae illorum umbrae, €fati necessitate constrictae: at, inmemores beneficio-€rum Athenae, reprehensionis lingua sermone licenti €soluta non tacet. ¤Ÿðòÿ@@Sed omittamus ingratos et potius de piis €loquamur: aliquanto enim satius est fauorabili quam €inuisae rei uacare. uenite igitur in manus nostras, €prospera parentium uota, felicibus auspiciis propa-€gatae suboles, quae efficitis ut et genuisse iuuet et €generare libeat. ‘ô±ÿ@@@@{1DE PIETATE ERGA PARENTES ET FRATRES}1 €@@@@{1ET PATRIAM}1 @@Coriolanus maximi uir animi et altissimi con-€silii optimeque de re publica meritus iniquissimae €damnationis ruina prostratus ad Volscos infestos tunc €Romanis confugit. magno ubique pretio uirtus aesti-€matur. itaque, quo latebras quaesitum uenerat, ibi €breui summum est adeptus imperium, euenitque ut €quem pro se salutarem imperatorem ciues habere €noluerant, paene pestiferum aduersus se ducem ex-€perirentur: frequenter enim fusis exercitibus nostris €uictoriarum suarum gradibus aditum iuxta moenia €urbis Volsco militi struxit. quapropter fastidiosus ille €in aestimandis bonis suis populus, qui reo non pe-€percerat, exuli coactus est supplicare. missi ad eum @1 €deprecandum legati nihil profecerunt: missi deinde €sacerdotes cum infulis aeque sine effectu redierunt. €stupebat senatus, trepidabat populus, uiri pariter ac €mulieres exitium imminens lamentabantur. tunc Ve-€turia Coriolani mater Volumniam uxorem eius et €liberos secum trahens castra Volscorum petiit. quam €ubi filius aspexit, 'expugnasti' inquit 'et uicisti iram €meam, patria, precibus huius admotis, cuius utero €quamuis merito mihi inuisam dono', continuoque €agrum Romanum hostilibus armis liberauit. ergo pe-€ctus dolore acceptae iniuriae, spe potiendae uictoriae, €uerecundia detrectandi ministerii, metu mortis refer-€tum, totum sibi pietas uacuefecit, uniusque parentis €aspectus bellum atrox salutari pace mutauit. @@Eadem pietas uiribus suis inflammatum Afri-€canum superiorem uixdum annos pubertatis ingres-€sum ad opem patri in acie ferendam uirili robore €armauit: consulem enim eum apud Ticinum flumen €aduersis auspiciis cum Hannibale pugnantem, graui-€ter saucium intercessu suo seruauit, neque illum aut €aetatis infirmitas aut militiae tirocinium aut infelicis €proelii etiam ueterano bellatori pertimescendus exi-€tus interpellare ualuit, quo minus duplici gloria con-€spicuus coronam imperatore simul et patre ex ipsa €morte rapto mereretur. @1 @@Auribus ista tam praeclara exempla Romana €ciuitas accepit, illa uidit oculis. L. Manlio Torquato €diem ad populum Pomponius tribunus pl. dixerat, €quod occasione bene [2con]2ficiendi belli inductus legi-€timum optinendi imperii tempus excessisset quodque €filium optimae indolis iuuenem rustico opere graua-€tum publicis usibus subtraheret. id postquam Man-€lius adulescens cognouit, protinus urbem petiit et se €in Pomponii domum prima luce direxit. qui existi-€mans in hoc eum uenisse, ut patris crimina, a quo €plus iusto aspere tractabatur, deferret, excedere om-€nes iussit cubiculo, quo licentius remotis arbitris €indicium perageret. nactus occasionem opportunam €proposito suo iuuenis gladium, quem tectum adtulerat, €destrinxit tribunumque minis ac terrore conpulsum €iurare coegit a patris eius accusatione recessurum, €eoque effectum est ne Torquatus causam diceret. €commendabilis est pietas, quae mansuetis parentibus €praestatur. sed Manlius, quo horridiorem patrem €habuit, hoc periculo eius laudabilius subuenit, quia €ad eum diligendum praeter naturalem amorem nullo €indulgentiae blandimento inuitatus fuerat. @@Hanc pietatem aemulatus M. Cotta eo ipso €die, quo togam uirilem sumpsit, protinus ut a Capi-€tolio descendit, Cn. Carbonem, a quo pater eius dam-€natus fuerat, postulauit peractumque reum iudicio €adflixit, et ingenium et adulescentiam praeclaro opere €auspicatus. @@Apud C. quoque Flaminium auctoritas patria €aeque potens fuit: nam cum tribunus pl. legem de €Gallico agro uiritim diuidendo inuito et repugnante @1 €senatu promulgasset, precibus minisque eius acerrime €resistens ac ne exercitu quidem aduersum se con-€scripto, si in eadem sententia perseueraret, abster-€ritus, postquam pro rostris ei legem iam referenti €pater manum iniecit, priuato fractus imperio descen-€dit e rostris, ne minimo quidem murmure destitutae €contionis reprehensus. @@Magna sunt haec uirilis pietatis opera, sed €nescio an his omnibus ualentius et animosius Clau-€diae Vestalis uirginis factum. quae, cum patrem €suum triumphantem e curru uiolenta tribuni [2pl.]2 manu €[2detrahi]2 animaduertisset, mira celeritate utrisque se €interponendo amplissimam potestatem inimicitiis ac-€censam depulit. igitur alterum triumphum pater in €Capitolium, alterum filia in aedem Vestae duxit, nec €discerni potuit utri plus laudis tribueretur, cui uicto-€ria an cui pietas comes aderat. @@Ignoscite, uetustissimi foci, ueniamque aeterni €date ignes, si a uestro sacratissimo templo ad neces-€sarium magis quam speciosum urbis locum contex-€tus operis nostri progressus fuerit: nulla enim acer-€bitate fortunae, nullis sordibus pretium carae pietatis €euilescit, quin etiam eo certius quo miserius experi-€mentum habet. Sanguinis ingenui mulierem praetor €apud tribunal suum capitali crimine damnatam tri-€umuiro in carcere necandam tradidit. quo receptam €is, qui custodiae praeerat, misericordia motus non @1 €protinus strangulauit: aditum quoque ad eam filiae, €sed diligenter excussae, ne quid cibi inferret, dedit €existimans futurum ut inedia consumeretur. cum €autem plures iam dies intercederent, secum ipse €quaerens quidnam esset quo tam diu sustentaretur, €curiosius obseruata filia animaduertit illam exerto €ubere famem matris lactis sui subsidio lenientem. €quae tam admirabilis spectaculi nouitas ab ipso ad €triumuirum, a triumuiro ad praetorem, a praetore €ad consilium iudicum perlata remissionem poenae €mulieri impetrauit. quo non penetrat aut quid non €excogitat pietas, quae in carcere seruandae genetricis €nouam rationem inuenit? quid enim tam inusitatum, €quid tam inauditum quam matrem uberibus natae €alitam? putarit aliquis hoc contra rerum naturam €factum, nisi diligere parentis prima naturae lex esset. ª„¨åøô©ÿ@@Idem praedicatum de pietate Perus exi-€stimetur, quae patrem suum Mycona consi[2mi]2li for-€tuna adfectum parique custodiae traditum iam ulti-þ°³¸ÿï°°±ÿï‚ÍåíÿïƒÖÍáøÿµª„¨åøô©ÿ„mae senectutis uelut infantem pectori suo admotum €aluit. haerent ac stupent hominum oculi, cum huius €facti pictam imaginem uident, casusque antiqui con-€dicionem praesentis spectaculi admiratione renouant, €in illis mutis membrorum liniamentis uiua ac spi-€rantia corpora intueri credentes. quod necesse est €animo quoque euenire, aliquanto efficaciore pictura €litterarum uetera pro recentibus admonito recordari. @1 @@Ne [2te]2 quidem, Cimo, silentio inuoluam, qui €patri tuo sepulturam uoluntariis uinculis emere non €dubitasti: nam etsi maximo tibi postea et ciui et €duci euadere contigit, plus tamen aliquanto laudis €in carcere quam in curia adsecutus es: ceterae enim €uirtutes admirationis tantum modo multum, pietas €uero etiam amoris plurimum meretur. @@Vos quoque, fratres, memoria conplectar, quo-€rum animus origine fuit nobilior, siquidem admodum €humiles in Hispania nati pro parentium alimentis €spiritum erogando specioso exitu uitae inclaruistis: €&7xii& enim milia nummum, quae post mortem uestram €his darentur, a Paciaecis pacti, ut eorum patris €interfectorem Etpastum gentis suae tyrannum occi-€deretis, nec ausi solum insigne facinus estis, sed €etiam strenuo ac forti exitu clausistis: isdem enim €manibus Paciaecis ultionem, Etpasto poenam, geni-€toribus nutrimenta, uobis gloriosa fata peperistis. €itaque tumulis etiam nunc uiuitis, quia parentium €senectutem tueri quam uestram expectare satius esse €duxistis. @@Notiora sunt fratrum paria Cleobis et Biton, €Amphinomus et Anapias, illi, quod ad sacra Iunonis €peragenda matrem uexerint, hi, quod patrem et ma-€trem umeris per medios ignes portarint, sed neutris €pro spiritu parentium expirare propositum fuit. @@Nec ego Argiuam detrecto laudem aut Aetnaei @1 €montis gloriam minuo, uerum obscuriori propter €ignorantiam pietati notitiae lumen admoueo, sicut €Scythis libenter pietatis testimonium reddo: Dareo €enim totis regni sui uiribus in eorum regionibus €subinde impetum facienti paulatim cedentes ad ulti-€mas iam solitudines peruenerant. interrogati deinde €ab eo per legatos quem finem fugiendi aut quod €initium pugnandi facturi essent, responderunt se nec €urbes ullas nec agros cultos, pro quibus dimicarent, €habere: ceterum, cum ad parentium suorum monu-€menta uenisset, sciturum quemadmodum Scythae €proeliari solerent. quo quidem uno tam pio dicto €inmanis et barbara gens ab omni se feritatis crimine €redemit. prima igitur et optima rerum natura pie-€tatis est magistra, quae nullo uocis ministerio, nullo €usu litterarum indigens propriis ac tacitis uiribus €caritatem parentium liberorum pectoribus infundit. €quid ergo doctrina proficit? ut politiora scilicet, non €ut meliora fiant ingenia, quoniam quidem solida uir-€tus nascitur magis quam fingitur: @8 quis enim plau-€stris uagos et siluarum latebris corpora sua tegentes €in modumque ferarum laniatu pecudum uiuentes sic €Dario respondere docuit? illa nimirum, quae etiam €Croesi filium loquendi usu defectum ad protegendam €patris incolumitatem ministerio uocis instruxit: cap-€tis enim a Cyro Sardibus, cum unus e numero Per-€sarum ignarus uiri [2in]2 caedem eius concitato impetu €ferretur, uelut oblitus quid sibi fortuna nascenti de-€negasset, ne Croesum regem occideret proclamando €paene iam inpressum iugulo mucronem reuocauit. @1 €ita, qui ad id tempus mutus sibi uixerat, saluti paren-€tis uocalis factus est. @@Eadem caritas Italico bello Pinnensem iuue-€nem, cui Pultoni erat cognomen, tanto animi corpo-€risque robore armauit, ut, cum obsessae urbis suae €claustris praesideret et Romanus imperator patrem €eius captiuum in conspectu ipsius constitutum de-€strictis militum gladiis circumdedisset, occisurum se €minitans, nisi inruptioni suae iter praebuisset, so-€lus e manibus senem rapuerit, duplici pietate me-€morandus, quod et patris seruator nec patriae fuit €proditor. ¥Ÿðòÿ@@Hanc caritatem proximus fraternae beniuolen-€tiae gradus excipit: nam ut merito primum amoris €uinculum ducitur plurima et maxima beneficia acce-€pisse, ita proximum iudicari debet simul accepisse. €quam copiosae enim suauitatis illa recordatio est: in €eodem domicilio antequam nascerer habitaui, in is-€dem incunabulis infantiae tempora peregi, eosdem €appellaui parentes, eadem pro me uota excubuerunt, €parem ex maiorum imaginibus gloriam traxi! cara €est uxor, dulces liberi, iucundi amici, accepti adfines, €sed postea cognitis nulla beniuolentia accedere de-€bet, quae priorem exhauriat. ‘@@Atque haec teste Scipione Africano loquor, qui, €tametsi artissima familiaritate Laelio iunctus erat, €tamen senatum supplex orauit ne prouinciae sors €fratri suo erepta ad eum transferretur legatumque se @1 €L. Scipioni in Asiam iturum promisit, et maior natu €minori et fortissimus inbelli et gloria excellens lau-€dis inopi et, quod super omnia est, nondum Asia-€tico iam Africanus. itaque clarissimorum cognomi-€num alterum sumpsit, alterum dedit triumphique €praetextum huius cepit, illius tradidit, ministerio €maior aliquanto quam frater imperio. @@M. uero Fabius consul inclita pugna Etruscis €et Veientibus superatis delatum sibi summo senatus €populique studio triumphum ducere non sustinuit, €quia eo proelio Q. Fabius frater eius consularis for-€tissime dimicans occiderat. quantam in eo pectore €pietatem fraternae caritatis habitasse existimemus, €propter quam tantus amplissimi honoris fulgor ex-€tingui potuit? @@Hoc exemplo uetustas, illo saeculum nostrum €ornatum est, cui contingit fraternum iugum Claudiae €prius, nunc etiam Iuliae gentis intueri decus: tan-€tum enim amorem princeps parensque noster insitum €animo fratris Drusi habuit, ut cum Ticini, quo uictor €hostium ad conplectendos parentes uenerat, graui €illum et periculosa ualitudine in Germania fluctuare €cognosset, protinus inde metu attonitus erumperet. €iter quoque quam rapidum et praeceps uelut uno €spiritu corripuerit eo patet, quod Alpes Rhenumque €transgressus die ac nocte mutato subinde [2equo ]2&7cc& €milia passuum per modo deuictam barbariam Na-€mantabagio duce solo comite contentus euasit. sed @1 €eum tum maximo labore et periculo implicatum mor-€taliumque frequentia defectum sanctissimum pietatis €numen et di fautores eximiarum uirtutum et fidissi-€mus Romani imperi custos Iuppiter comitatus est. €Drusus quoque, quamquam fato iam suo quam illius €officio propior erat, uigore spiritus et corporis uiri-€bus conlapsus, eo ipso tamen, quo uita ac mors di-€stinguitur, momento legiones cum insignibus suis €fratri obuiam procedere iussit, ut imperator saluta-€retur. praecepit etiam dextera in parte praetorium €ei statui, et consulare et imperatorium nomen opti-€nere [2eum]2 uoluit, eodemque tempore et fraternae €maiestati cessit et uita excessit. his scio equidem €nullum aliud quam Castoris et Pollucis specimen €consanguineae caritatis conuenienter adici posse, @@sed omnis memoriae clarissimis imperatoribus €profecto non erit ingratum, si militis summa erga €fratrem suum pietas huic parti uoluminis adhaeserit: €is namque in castris Cn. Pompei stipendia peragens, €cum Sertorianum militem acrius sibi in acie instan-€tem conminus interemisset iacentemque spoliaret, ut €fratrem germanum esse cognouit, multum ac diu €conuicio deos ob donum impiae uictoriae insecutus, €prope castra transtulit et pretiosa ueste opertum rogo €inposuit. ac deinde subiecta face protinus eodem €gladio, quo illum interemerat, pectus suum trans-€uerberauit seque super corpus fratris prostratum €communibus flammis cremandum tradidit. licebat €ignorantiae beneficio innocenti uiuere, sed ut sua €potius pietate quam aliena uenia uteretur, comes €fraternae neci non defuit.  Ÿðòÿ@@Artissimis sanguinis uinculis pietas satis fe- @1 €cit: restat nunc ut patriae exhibeatur. cuius maie-€stati etiam illa, quae deorum numinibus aequatur, €auctoritas parentium uires suas subicit, fraterna quo-€que caritas animo aequo ac libenter cedit, summa €quidem cum ratione, quia euersa domo inte[2ge]2r [sta-€tus] rei publicae status manere potest, urbis ruina €penates omnium secum trahat necesse est. uerum €quid adtinet uerbis ista conplecti, quorum tanta uis þ°³¸ÿï°°±ÿï‚ÍåíÿïƒÖÍáøÿµ¦ŸðòÿˆŠest, ut ali[2i e]2a salutis suae impendio testati sint? ‘@@Brutus consul primus cum Arrunte Tarquinii €Superbi regno expulsi filio in acie ita equo con-€currit, ut pariter inlatis hastis uterque mortifero uul-€nere ictus exanimis prosterneretur. merito adiecerim €populo Romano libertatem suam magno stetisse. @@Cum autem in media parte fori uasto ac re-€pentino hiatu terra subsideret responsumque esset ea €re illum tantum modo conpleri posse, qua populus €Romanus plurimum ualeret, Curtius et animi et €generis nobilissimi adulescens interpretatus urbem €nostram uirtute armisque praecipue excellere, mili-€taribus insignibus ornatus equum conscendit eumque €uehementer admotis calcaribus praecipitem in illud @1 €profundum egit, super quem uniuersi ciues honoris €gratia certatim fruges iniecerunt, continuoque terra €pristinum habitum recuperauit. magna postea decora €in foro Romano fulserunt, nullum tamen hodieque €pietate Curtii erga patriam clarius obuersatur exem-€plum. cui principatum gloriae obtinenti consimile €factum subnectam. @@Genucio Cipo praetori paludato portam egre-€dienti noui atque inauditi generis prodigium incidit: €namque in capite eius subito ueluti cornua erepse-€runt, responsumque est regem eum fore, si in urbem €reuertisset. quod ne accideret, uoluntarium ac per-€petuum sibimet indixit exilium. dignam pietatem, €quae, quod ad solidam gloriam attinet, septem regi-€bus praeferatur. cuius testandae gratia capitis effi-€gies aerea portae, qua excesserat, inclusa est dicta-€que Rauduscula: nam olim aera raudera dicebantur. @@Genucius laudis huius, qua maior uix cogitari €potest, successionem tradit Aelio praetori. cui ius €dicenti cum in capite picus consedisset, aruspices-€que adfirmassent conseruato eo fore ipsius domus €statum felicissimum, rei publicae miserrimum, occiso @1 €in contrarium utrumque cessurum, e uestigio picum €% morsu suo in conspectu senatus necauit. decem et €&7vii& Aelia tum familia eximiae fortitudinis uiros Can-€nensi proelio amisit: res publica procedente tem-€pore ad summum imperii fastigium excessit. haec €nimirum exempla Sulla et Marius et Cinna tamquam €stulta riserunt. @@P. Decius [2Mus]2, qui consulatum in familiam €suam primus intulit, cum Latino bello Romanam €aciem inclinatam et paene iam prostratam uideret, €caput suum pro salute rei publicae deuouit ac pro-€tinus concitato equo in medium hostium agmen pa-€triae salutem, sibi mortem petens inrupit factaque €ingenti strage plurimis telis obrutus super corruit. €ex cuius uulneribus et sanguine insperata uictoria €emersit. @@Vnicum talis imperatoris specimen esset, nisi €animo suo respondentem filium genuisset: is namque €in quarto consulatu patris exemplum secutus deuo-€tione simili, aeque strenua pugna, consentaneo exitu €labantis perditasque uires urbis nostrae correxit. ita €dinosci arduum est utrum Romana ciuitas Decios uti-€lius habuerit duces an amiserit, quoniam uita eorum €ne uinceretur obstitit, mors fecit ut uinceret. @1 @@Non est extinctus pro re publica superior Sci-€pio Africanus, sed admirabili uirtute ne res publica €extingueretur prouidit: siquidem cum adflicta Can-€nensi clade urbs nostra nihil aliud quam praeda uic-€toris esse [Hannibalis] uideretur, ideoque reliquiae €prostrati exercitus deserendae Italiae auctore Q. Me-€tello consilium agitarent, tribunus militum admodum €iuuenis stricto gladio mortem unicuique mi[2ni]2tando €iurare omnes numquam se relicturos patriam coegit €pietatemque non solum ipse plenissimam exhibuit, €sed etiam ex pectoribus aliorum abeuntem reuocauit. @@Age, ut a singulis ad uniuersos transgrediar, €quanto et quam aequali amore patriae tota ciuitas €flagrauit! nam cum secundo Punico bello exhaustum €aerarium ne deorum quidem cultui sufficeret, publi-€cani ultro aditos censores hortati sunt ut omnia sic €locarent, tamquam res publica pecunia abundaret, €seque praestaturos cuncta nec ullum assem nisi bello €confecto petituros polliciti sunt. domini quoque eo-€rum seruorum, quos Sempronius Gracchus ob insig-€nem pugnam Beneuenti manu miserat, pretia ab im-€peratore exigere supersederunt. in castris etiam non €eques, non centurio stipendium dari sibi desiderauit. €uiri ac feminae quidquid auri argentiue habuerunt, €item pueri insignia ingenuitatis ad sustentandam €temporis difficultatem contulerunt. ac ne beneficio €senatus [2quidem]2, qui muneribus his functos tributi €onere liberauerat, quisquam uti uoluit, sed insuper @1 €id omnes promptissimis animis praestiterunt: non €ignorabant enim captis Veis, cum decimarum nomine, €quas Camillus uouerat, aurum Apollini Delphico mitti €oporteret neque emendi eius facultas esset, matronas €ornamenta sua in aerarium retulisse, similiterque €audierant mille pondo auri, quod Gallis pro obsidione €Capitolii omissa debebatur, earum cultu expletum. €itaque et proprio ingenio [2et]2 exemplo uetustatis ad-€moniti nulla sibi in re cessandum existimauerunt. ª†¨åøô©ÿ@@[2Sunt]2 et externa eiusdem propositi exempla. €Rex Atheniensium Codrus, cum ingenti hostium exer-€citu Attica regio debilitata ferro igni[2que]2 uastaretur, €diffidentia humani auxilii ad Apollinis Delphici ora-€culum confugit perque legatos sciscitatus est quonam €modo tam graue illud bellum discuti posset. respon-€dit deus ita finem ei fore, si ipse hostili manu occi-€disset. quod quidem non solum totis Athenis, sed €in castris etiam contrariis percrebruit, eoque factum €est ut ediceretur ne quis Codri corpus uulneraret. €id postquam cognouit, depositis insignibus imperii €famularem cultum induit ac pabulantium hostium €globo se obiecit unumque ex his falce percussum €in caedem suam conpulit. cuius interitu ne Athenae €occiderent effectum est. @@Ab eodem fonte pietatis Thrasybuli quoque €animus manauit. is, cum Atheniensium urbem &7xxx& €tyrannorum taeterrima dominatione liberare cuperet €paruaque manu maximae rei molem adgrederetur, @1 €et quidam [2e]2 consciis dixisset 'quantas tandem tibi €Athenae per te libertatem consecutae gratias debe-€bunt?' respondit 'di faciant ut quantas ipse illis €debeo uidear retulisse'. quo adfectu inclytum destru-€ctae tyrannidis opus laude cumulauit. @@Themistocles autem, quem uirtus sua uictorem, €iniuria patriae imperatorem Persarum fecerat, ut se €ab ea obpugnanda abstineret, instituto sacrificio ex-€ceptum patera tauri sanguinem hausit et ante ipsam €aram quasi quaedam pietatis clara uictima concidit. €quo quidem tam memorabili eius excessu ne Grae-€ciae altero Themistocle opus esset effectum est. @@Sequitur eiusdem generis exemplum. cum in-€ter Karthaginem et Cyrenas de modo agri pertina-€cissima contentio esset, ad ultimum placuit utrimque €eodem[que] tempore iuuenes mitti et locum, in quem €hi conuenissent, finem ambobus haberi populis. ue-€rum hoc pactum Karthaginienses duo fratres nomine €Philaeni perfidia praecucurrerunt, citra constitutam €horam maturato gressu in longius promotis terminis. €quod cum intellexissent Cyrenensium iuuenes, diu de €fallacia eorum questi postremo acerbitate condicionis €iniuriam discutere conati sunt: dixerunt namque sic €eum finem ratum fore, si Philaeni uiuos ibi se obrui €passi essent. sed consilio euentus non respondit: illi €enim nulla interposita mora corpora sua his terra €operienda tradiderunt. qui, quoniam patriae quam €uitae suae longiores terminos esse maluerunt, bene €iacent manibus et ossibus suis dilatato Punico im-€perio. ubi sunt superbae Karthaginis alta moenia? @1 €ubi maritima gloria inclyti portus? ubi cunctis lito-€ribus terribilis classis? ubi tot exercitus? ubi tan-€tus equitatus? ubi inmenso Africae spatio non con-€tenti spiritus? omnia ista duobus Scipionibus fortuna €partita est: at Philaenorum egregii facti memoriam €ne patriae quidem interitus extinxit. nihil est igitur €excepta uirtute, quod mortali animo ac manu inmor-€tale quaeri possit. @@Iuuenali ardore plena haec pietas. Aristoteles €uero, supremae uitae reliquias senilibus ac rugosis €membris in summo litterarum otio uix custodiens €adeo ualenter pro salute patriae excubuit, ut eam €[ab] hostilibus armis solo aequatam in lectulo Athe-€nis iacens, et quidem Macedonum manibus, quibus þ°³¸ÿï°°±ÿï‚ÍåíÿïƒÖÍáøÿµª†¨åøô©ÿ•‡abiecta erat, erigeret. ita [2non tam]2 urbs strata atque €euersa Alexandri quam restituta Aristotelis notum €est opus. patet ergo quam benignae quamque pro-€fusae pietatis erga patriam omnium ordinum, omnis €aetatis homines extiterint, sanctissimisque naturae €legibus mirificorum etiam exemplorum % clara mundo €suscripsit ubertas. @1 §Ÿðòÿô±ÿ@@@@{1DE PARENTVM AMORE ET INDVLGENTIA}1 €@@@@{1IN LIBEROS}1 @@Det nunc uela pii et placidi adfectus parentium €erga liberos indulgentia salubrique aura prouecta €gratam suauitatis dotem secum adferat. ‘@@Fabius Rullianus quinque consulatibus summa €cum gloria peractis omnibusque et uirtutis et uitae €[2e]2meritis stipendiis legatus ire Fabio Gurgiti filio ad €bellum difficile et periculosum conficiendum graua-€tus non est, paene ipso per se dumtaxat animo sine €corpore militaturus, utpote propter ultimam senectu-€tem lectuli otio quam labori proeliorum habilior. €idem triumphantem equo insidens sequi, quem ipse €paruulum triumphis suis gestauerat, in maxima uo-€luptate posuit, nec accessio gloriosae illius pompae, €sed auctor spectatus est. @@Non tam speciosa Caeseti equitis Romani sors €patria, sed par indulgentia. qui ab Caesare omnium €iam et externorum [2et]2 domesticorum hostium uictore €cum abdicare filium suum iuberetur, quod is tribunus €pl. cum Marullo collega inuidiam ei tamquam regnum €adfectanti fecerat, in hunc modum respondere susti-€nuit: 'celerius tu mihi, Caesar, omnes filios meos €eripies quam ex his ego unum nota mea pellam'. €habebat autem duos praeterea optimae indolis filios, €quibus Caesar se incrementa dignitatis benigne da-€turum pollicebatur. hunc patrem tametsi summa di- @1 €uini principis clementia tutum praestitit, quis tamen €non humano ingenio maius ausum putet, quod cui €totus terrarum orbis succubuerat non cessit? @@Sed nescio an Octauius Balbus concitatioris et €ardentioris erga filium beniuolentiae fuerit. proscrip-€tus a triumuiris, cum domo postico clam esset egres-€sus iamque fugae expeditum initium haberet, post-€quam filium intus trucidari falso clamore uiciniae €accepit, ei se neci, quam euaserat, obtulit occiden-€dumque militibus tradidit, pluris nimirum illud mo-€mentum, quo illi praeter spem incolumem uidere €filium contigerat, quam salutem suam aestimans. €miseros adulescentis oculos, quibus amantissimum €sui patrem ipsius opera sic expirantem intueri ne-€cesse fuit! ª‡¨åøô©ÿ@@Ceterum ut ad iucundiora cognitu uenia-€mus, Seleuci regis filius Antiochus nouercae Strato-€nices infinito amore correptus, memor quam inprobis €facibus arderet, impium pectoris uulnus pia dissi-€mulatione contegebat. itaque diuersi adfectus isdem €uisceribus ac medullis inclusi, summa cupiditas et €maxima uerecundia, ad ultimam tabem corpus eius €redegerunt. iacebat ipse in lectulo moribundo similis, €lamentabantur necessarii, pater maerore prostratus €de obitu unici filii deque sua miserrima orbitate co-€gitabat, totius domus funebris magis quam regius €erat uultus. sed hanc tristitiae nubem Leptinis ma-€thematici uel, ut quidam tradunt, Erasistrati medici €prouidentia discussit: iuxta enim Antiochum sedens, €ut eum ad introitum Stratonices rubore perfundi et @1 €spiritu increbrescere eaque egrediente palle[2sce]2re et €% excitatiorem anhelitum subinde recuperare anim-€aduertit, curiosiore obseruatione ad ipsam ueritatem €penetrauit: intrante enim Stratonice et rursus ab-€eunte brachium adulescentis dissimulanter adprehen-€dendo modo uegetiore modo languidiore pulsu uena-€rum conperit cuius morbi aeger esset, protinusque €id Seleuco exposuit. qui carissima sibi coniuge filio €cedere non dubitauit, quod in amorem incidisset, for-€tunae acceptum referens, quod dissimulare eum ad €mortem usque paratus esset, ipsius pudori inputans. €subiciatur animis senex, rex, amans: iam patebit €quam multa quamque difficilia paterni adfectus in-€dulgentia supera[2ue]2rit. @@Ac Seleucus quidem uxore, Ariobarzanes autem €filio suo Cappadociae regno cessit in conspectu Cn. €Pompei. cuius cum tribunal conscendisset inuitatus-€que ab eo in curuli sella sedisset, postquam filium €in cornu scribae humiliorem fortuna sua locum ob-€tinentem conspexisset, non sustinuit infra se conlo-€catum intueri, sed protinus sella descendit et dia-€dema in caput eius transtulit hortarique coepit ut eo €transiret, unde ipse surrexerat. exciderunt lacrimae €iuueni, cohorruit corpus, delapsum diadema est, nec €quo iussus erat progredi potuit, quodque paene €ueritatis fidem excedit, laetus erat qui regnum de-€ponebat, tristis cui dabatur. nec ullum finem tam @1 €egregium certamen habuisset, nisi patriae uoluntati €auctoritas Pompei adfuisset: filium enim et regem €appellauit et diadema sumere iussit et in curuli sella €considere coegit. ¨ˆŸðòÿ@@Comicae lenitatis hi patres, tragicae aspe-€ritatis illi. ‘ôÿ@@@@{1DE SEVERITATE PATRVM IN LIBEROS}1 @@L. Brutus, gloria par Romulo, quia ille urbem, €hic libertatem Romanam condidit, filios suos domi-€nationem Tarquini a se expulsam reducentes sum-€mum imperium obtinens conprehensos proque tribu-€nali uirgis caesos et ad palum religatos securi percuti €iussit. exuit patrem, ut consulem ageret, orbusque €uiuere quam publicae uindictae deesse maluit. @@Huius aemulatus exemplum Cassius filium [2suum €Sp. Cassium]2, qui tribunus pl. agrariam legem pri-€mus tulerat multisque aliis rebus populariter [2actis]2 €animos hominum amore sui deuinctos tenebat, post-€quam illam potestatem deposuit, adhibito propin-€quorum et amicorum consilio adfectati regni crimine €domi damnauit uerberibusque adfectum necari iussit €ac peculium eius Cereri consecrauit. @@T. autem Manlius Torquatus, propter egregia €multa rarae dignitatis, iuris quoque ciuilis et sacro-€rum pontificalium peritissimus, in consimili facto €ne consilio quidem necessariorum indigere se cre-€didit: nam cum ad senatum Macedonia de filio eius €D. Silano, qui eam prouinciam optinuerat, querellas €per legatos detulisset, a patribus conscriptis petiit @1 €ne quid ante de ea re statuerent quam ipse Mace-€donum filiique sui causam inspexisset. summo deinde €cum amplissimi ordinis tum etiam eorum, qui que-€stum uenerant, consensu cognitione suscepta domi €consedit solusque utrique parti per totum biduum €uacauit ac tertio plenissime die diligentissimeque €auditis testibus ita pronuntiauit: 'cum Silanum filium €meum pecunias a sociis accepisse probatum mihi sit, €et re publica eum et domo mea indignum iudico €protinusque e conspectu meo abire iubeo'. tam tristi €patris sententia perculsus Silanus lucem ulterius in-€tueri non sustinuit suspendioque se proxima nocte €consumpsit. peregerat iam Torquatus seueri et reli-€giosi iudicis partis, satis factum erat rei publicae, €habebat ultionem Macedonia, potuit tam uerecundo €fili obitu patris inflecti rigor: at ille neque exequiis €adulescentis interfuit et, cum maxime funus eius du-€ceretur, consulere se uolentibus uacuas aures accom-€modauit: uidebat enim se in eo atrio consedisse, in €quo imperiosi illius Torquati seueritate conspicua €imago posita erat, prudentissimoque uiro succurrebat €effigies maiorum [suorum] cum titulis suis idcirco in €prima parte aedium poni solere, ut eorum uirtutes €posteri non solum legerent, sed etiam imitarentur. @@M. uero Scaurus, lumen ac decus patriae, cum €apud Athesim flumen impetu Cimbrorum Romani €equites pulsi deserto [2consule]2 Catulo urbem pauidi €repeterent, consternationis eorum participi filio suo €misit qui diceret libentius se in acie eius interfecti @1 €ossibus occursurum quam ipsum tam deformis fugae €reum uisurum: itaque, si quid modo reliquum in pe-€ctore uerecundiae superesset, conspectum degenerati €patris uitaturum: recordatione enim iuuentae suae €qualis M. Scauro aut habendus aut spernendus filius €esset admonebatur. quo nuntio accepto iuuenis coa-€ctus est fortius aduersus semet ipsum gladio uti quam €aduersus hostes usus fuerat. @@Nec minus animose A. Fuluius uir senatorii €ordinis euntem in aciem filium retraxit quam Scau-€rus ex proelio fugientem increpuit: namque iuuenem €et ingenio et litteris et forma inter aequales nitentem, €prauo consilio amicitiam Catilinae secutum inque þ°³¸ÿï°°±ÿï‚ÍåíÿïƒÖÍáøÿµ¨ˆ•†castra eius temerario impetu ruentem medio itinere €abstractum supplicio mortis adfecit, praefatus non €se Catilinae illum aduersus patriam, sed patriae ad-€uersus Catilinam genuisse. licuit, donec belli ciuilis €rabies praeteriret, inclusum arcere: uerum illud cauti €patris narr[2ar]2etur opus, hoc seueri refertur.  Ÿðòÿ@@Sed ut hanc incitatam et asperam seueri-€tatem mitiores relati patrum mores clementiae suae €mixtura temperent, exactae poenae concessa uenia €iungatur. ‘ô±ÿ@@@@{1DE PARENTVM ADVERSVS SVSPECTOS}1 €@@@@{1LIBEROS MODERATIONE}1 @@L. Gellius omnibus honoribus ad censuram de-€functus, cum grauissima crimina de filio, in nouercam €conmissum stuprum et parricidium cogitatum, prope-€modum explorata haberet, non tamen ad uindictam @1 €continuo procucurrit, sed paene uniuerso senatu ad-€hibito in consilium expositis suspicionibus defendendi €se adulescenti potestatem fecit [2in]2spectaque diligen-€tissime causa absoluit eum cum consilii tum etiam €sua sententia. quod si impetu irae abstractus saeuire €festinasset, admisisset magis scelus quam uindicasset. @@Q. autem Hortensii, qui suis temporibus orna-€mentum Romanae eloquentiae fuit, admirabilis in €filio patientia extitit: cum enim eo usque inpietatem €eius suspectam et nequitiam inuisam haberet, ut €Messalam sororis suae filium heredem habiturus, am-€bitus reum defendens iudicibus diceret, si illum €damnassent, nihil sibi praeter osculum nepotum, in €quibus adquiesceret, superfuturum, hac scilicet sen-€tentia, quam etiam editae orationi inseruit, filium €potius in tormentis animi quam in uoluptatibus re-€ponens, tamen, ne naturae ordinem confunderet, non €nepotes, sed filium heredem reliquit moderate usus €adfectibus suis, quia et uiuus moribus eius uerum €testimonium et mortuus sanguini honorem debitum €reddidit. @@Idem fecit clari generis magnaeque dignitatis €uir [2Q.]2 Fuluius, sed in filio aliquantum taetriore: nam €cum auxilium senatus inplorasset, ut suspectus in €parricidio et ob id latens per triumuirum conquire-€retur ac iussu patrum conscriptorum conprehensus €esset, non solum eum non notauit, sed etiam dece-€dens dominum omnium [2bonorum]2 esse uoluit, quem €genuerat heredem instituens, non quem fuerat ex-€pertus. @1 @@Magnorum uirorum clementibus actis ignoti €patris nouae atque inusitatae rationis consilium adi-€ciam. qui, cum a filio insidias necti sibi comperisset €nec inducere in animum posset ut uerum sanguinem €ad hoc sceleris progressum crederet, seductam uxo-€rem suppliciter rogauit ne se ulterius celaret, siue €illum adulescentem subiecisset siue ex alio conce-€pisset. adseueratione deinde eius et iure iurando [se] €nil tale suspicari persuasus in locum desertum filio €perducto gladium, quem occultum secum adtulerat, €tradidit ac iugulum feriendum praebuit, nec ueneno €nec latrone ei ad peragendum parricidium opus esse €adfirmans. quo facto non paulatim, sed magno im-€petu recta cogitatio pectus iuuenis occupauit conti-€nuoque abiecto gladio 'tu uero' inquit, 'pater, uiue, €et si tam obsequens et hoc precari filio permittas, €me quoque exupera. sed tantum quaeso, ne meus €erga te amor eo sit tibi uilior, quod a paenitentia €oritur'. solitudinem sanguine meliorem pacatioresque €penatibus siluas et alimentis blandius ferrum ac mor-€tis oblatae quam datae uitae felicius beneficium!  Ÿðòÿ@@Commemoratis patribus, qui iniurias filiorum €patienter exceperunt, referamus eos, qui mortes aequo €animo tolerarunt. ‘ô±ÿ@@@@{1DE PARENTIBVS, QVI OBITVM LIBERORVM}1 €@@@@{1FORTI ANIMO TVLERVNT}1 @@Horatius Puluillus, cum [2in]2 Capitolio Ioui op-€timo maximo aedem pontifex dedicaret in[2ter]2que nun- @1 €cupationem sollemnium uerborum postem tenens mor-€tuum esse filium suum audisset, neque manum a €poste remouit, ne tanti templi dedicationem inter-€rumperet, neque uultum a publica religione ad priua-€tum dolorem deflexit, ne patris magis quam pontificis €partes egisse uideretur. clarum exemplum, nec mi-€nus tamen inlustre quod sequitur. @@Aemilius Paulus, nunc felicissimi, nunc mi-€serrimi patris clarissima repraesentatio, ex quattuor €filiis formae insignis, egregiae indolis duos iure ad-€optionis in Corneliam Fabiamque gentem translatos €sibi ipse denegauit: duos ei fortuna abstulit. quo-€rum alter triumphum patris funere suo quartum €ante diem praecessit, alter in triumphali curru con-€spectus post diem tertium expirauit. itaque qui ad €donandos usque liberos abundauerat, in orbitate su-€bito destitutus est. quem casum quo robore animi €sustinuerit oratione, quam de rebus a se gestis apud €populum habuit, hanc adiciendo clausulam nulli am-€biguum reliquit: 'cum in maximo prouentu felicita-€tis nostrae, Quirites, timerem ne quid mali fortuna €moliretur, Iouem optimum maximum Iunonemque €reginam et Mineruam precatus sum ut, si quid ad-€uersi populo Romano inmineret, totum in meam do-€mum conuerteretur. quapropter bene habet: annuendo €enim uotis meis id egerunt, ut uos potius meo casu €doleatis quam ego uestro ingemescerem'. @@Vno etiam nunc domestico exemplo adiecto in @1 €alienis luctibus orationi meae uagari permittam. Q. €Marcius Rex, superioris Catonis in consulatu collega, €filium summae pietatis et magnae spei et, quae non €parua calamitatis accessio fuit, unicum amisit, cum-€que se obitu eius subrutum et euersum uideret, ita €dolorem altitudine consilii coercuit, ut a rogo iuuenis €protinus curiam peteret senatumque, quem eo die €lege habere oportebat, conuocaret. quod nisi fortiter €maerorem ferre scisset, unius diei lucem inter cala-€mitosum patrem et strenuum consulem neutra in €parte cessato officio partiri non potuisset. ªŠ¨åøô©ÿ@@Princeps Atheniensium Pericles intra €quadriduum duobus mirificis adulescentibus filiis spo-€liatus his ipsis diebus et uultu pristinum habitum €retinente et oratione nulla ex parte infractiore con-€tionatus est. ille uero caput quoque solito more coro-€natum gerere sustinuit, ut nihil ex uetere ritu propter €domesticum uulnus detraheret. non sine causa igitur €tanti roboris animus ad Olympii Iouis cognomen €ascendit. @@Xenophon autem, quod ad Socraticam disci-€plinam adtinet, proximus a Platone felicis ac beatae €facundiae gradus, cum sollemne sacrificium perage-€ret, e duobus filiis maiorem natu nomine Gryllum €apud Mantineam in proelio cecidisse cognouit: nec €ideo institutum deorum cultum omittendum putauit, €sed tantum modo coronam deponere contentus fuit. €quam ipsam percontatus quonam modo occidisset, €ut audi[2u]2it fortissime pugnantem interisse, capiti re- @1 €posuit, numina, quibus sacrificabat, testatus maiorem €se ex uirtute fiii uoluptatem quam ex morte amari-€tudinem sentire. alius remouisset hostiam, abiecisset €altaria, lacrimis respersa tura disiecisset: Xenophon-€tis corpus %religioni inmobile stetit et animus in €consilio prudentiae stabilis mansit ac dolori succum-€bere ipsa clade, quae nuntiata erat, tristius duxit. @@Ne Anaxagoras quidem supprimendus est: au-€dita namque morte filii 'nihil mihi' inquit 'inex-€spectatum aut nouum nuntias: ego enim illum ex me €natum sciebam esse mortalem'. has uoces utilissimis €praeceptis inbutas uirtus mittit. quas si quis efficaci-€ter auribus receperit, non ignorabit ita liberos esse €procreandos, ut meminerit his a rerum natura et €accipiendi spiritus et reddendi eodem momento tem-€poris legem dici, atque ut mori neminem solere, €qui non uixerit, ita ne uiuere [aliquem] quidem posse €qui non sit moriturus. °¯ôÿ@@@@{1LIBER SEXTVS}1 ¡Ÿðòÿôÿ@@@@{1DE PVDICITIA}1 @@Vnde te uirorum pariter ac feminarum praeci-€puum firmamentum, Pudicitia, inuocem? tu enim @1 €prisca religione consecratos Vestae focos incolis, tu €Capitolinae Iunonis puluinaribus incubas, tu Palatii €columen augustos penates sanctissimumque Iuliae €genialem torum adsidua statione celebras, tuo prae-€sidio puerilis aetatis insignia munita sunt, tui nu-€minis respectu sincerus iuuentae flos permanet, te €custode matronalis stola censetur: ades igitur et [2re]2-€cognosce quae fieri ipsa uoluisti. ‘@@Dux Romanae pudicitiae Lucretia, cuius uiri-€lis animus maligno errore fortunae muliebre corpus €sortitus est, a [2Sex.]2 Tarquinio regis Superbi filio per þ°³¸ÿï°°±ÿï‚ÍåíÿïƒÖÍáøÿ¶„uim stuprum pati coacta, cum grauissimis uerbis in-€iuriam suam in concilio necessariorum deplorasset, €ferro se, quod ueste tectum adtulerat, interemit cau-€samque tam animoso interitu imperium consulare €pro regio permutandi populo Romano praebuit. @@Atque haec inlatam iniuriam non tulit: Vergi-€nius plebei generis, sed patricii uir spiritus, ne pro-€bro contaminaretur domus sua, proprio sanguini non €pepercit: nam cum App. Claudius decemuir filiae €eius uirginis stuprum potestatis uiribus fretus per-€tinacius expeteret, deductam in forum puellam occi-€dit pudicaeque interemptor quam corruptae pater €esse maluit. @@Nec alio robore animi praeditus fuit Pontius €Aufidianus eques Romanus, qui, postquam conperit €filiae suae uirginitatem a paedagogo proditam Fannio €Saturnino, non contentus sceleratum seruum adfecisse @1 €supplicio etiam ipsam puellam necauit. ita ne tur-€pes eius nuptias celebraret, acerbas exequias duxit. @@Quid P. Maenius, quam seuerum pudicitiae €custodem egit! in libertum namque gratum admo-€dum sibi animaduertit, quia eum nubilis iam aetatis €filiae suae osculum dedisse cognouerat, cum praeser-€tim non libidine, sed errore lapsus uideri posset. ce-€terum amaritudine poenae teneris adhuc puellae €sensibus castitatis disciplinam ingenerari magni aesti-€mauit eique tam tristi exemplo praecepit ut non so-€lum uirginitatem inlibatam, sed etiam oscula ad €uirum sincera perferret. @@Q. uero Fabius Maximus Seruilianus honori-€bus, quos splendidissime gesserat, censurae graui-€tate consummatis exegit poenas a filio dubiae casti-€tatis et punito pependit uoluntario secessu conspectum €patriae uitando. @@Dicerem censorium uirum nimis atrocem exti-€tisse, nisi P. Atilium Philiscum in pueritia corpore €quaestum a domino facere coactum tam seuerum €postea patrem cernerem: filiam enim suam, quia €stupri se crimine coinquinauerat, interemit. quam €sanctam igitur in ciuitate nostra pudicitiam fuisse €existimare debemus, in qua etiam institores libidinis €tam seueros eius uindices euasisse animaduertimus? @@Sequitur excellentis nominis ac memorabilis €facti exemplum. M. Claudius Marcellus aedilis curu-€lis C. Scantinio Capitolino tribuno pl. diem ad popu-€lum dixit, quod filium suum de stupro appellasset, @1 €eoque asseuerante se cogi non posse ut adesset, quia €sacrosanctam potestatem haberet, et ob id tribuni-€cium auxilium [2in]2plorante, totum collegium tribuno-€rum negauit se intercedere quo minus pudicitiae €quaestio perageretur. citatus itaque Scantinius reus €uno teste qui temptatus erat damnatus est. constat €iuuenem productum in rostra defixo in terram uultu €perseueranter tacuisse uerecundoque silentio pluri-€mum in ultionem suam ualuisse. @@Metellus quoque Celer stuprosae mentis acer €poenitor extitit Cn. Sergio Silo promissorum matri €familiae nummorum gratia diem ad populum dicendo €eumque hoc uno crimine damnando: non enim factum €tunc, sed animus in quaestionem deductus est, plusque €uoluisse peccare nocuit quam non peccasse profuit. @@Contionis haec, illa curiae grauitas. T. Vetu-€rius filius eius Veturii, qui in consulatu suo Samni-€tibus ob turpiter ictum foedus deditus fuerat, cum €propter domesticam ruinam et graue aes alienum P. €Plotio nexum se dare adulescentulus admodum co-€actus esset, seruilibus ab eo uerberibus, quia stuprum €pati noluerat, adfectus querellam ad consules detulit. €a quibus hac de re certior factus senatus Plotium in €carcerem duci iussit: in qualicumque enim statu po-€sitam Romano sanguini pudicitiam tutam esse uoluit. @@Et quid mirum, si hoc uniuersi patres con-€scripti censuerunt? C. Pescennius III uir capitalis @1 €[2C.]2 Cornelium fortissimae militiae stipendia emeritum €uirtutisque nomine quater honore primi pili ab im-€peratoribus donatum, quod cum ingenuo adulescen-€tulo stupri commercium habuisset, publicis uinculis €onerauit. a quo appellati tribuni, cum de stupro nihil €negaret, sed sponsionem se facere paratum diceret, €quod adulescens ille palam atque aperte corpore €quaestum factitasset, intercessionem suam interpo-€nere noluerunt. itaque Cornelius in carcere mori co-€actus est: non putarunt enim tribuni pl. rem publi-€cam nostram cum fortibus uiris pacisci oportere, ut €externis periculis domesticas delicias emerent. @@Libidinosi centurionis supplicium M. Laetori €Mergi tribuni militaris aeque %similis foedus exitus €sequitur. cui Cominius tribunus pl. diem ad populum €dixit, quod cornicularium suum stupri causa adpel-€lasset. nec sustinuit eius rei [2con]2scientiam Laetorius, €sed se ipse ante iudicii tempus fuga prius, deinde €etiam [2morte puniuit]2. naturae modum expleuerat, fato €tamen functus uniuersae plebis sententia crimine €inpudicitiae damnatus est. signa illum militaria, sa-€cratae aquilae, et certissima Romani imperii custos, €seuera castrorum disciplina, ad inferos usque perse- @1 €cuta est, quoniam, cuius [uirtutis] magister esse €debuerat, sanctitatis corruptor temptabat existere. @@Hoc mouit C. Marium imperatorem tum, cum €C. Lusium sororis suae filium, tribunum militum, a €C. Plotio manipulari milite iure caesum pronuntia-€uit, quia eum de stupro conpellare ausus fuerat. @@Sed ut eos quoque, qui in uindicanda pudi-€citia dolore suo pro publica lege usi sunt, strictim €percurram, Sempronius Musca C. Gellium deprehen-€sum in adulterio flagellis cecidit, C. Memmius L. Octa-€uium similiter deprehensum pernis contudit, Carbo €Attienus a Vibieno, item Pontius a P. Cer[2en]2nio de-€prehensi castrati sunt. Cn. etiam Furium Brocchum €qui deprehenderat familiae stuprandum obiecit. qui-€bus irae suae indulsisse fraudi non fuit. ª¨åøô©ÿ@@Atque ut domesticis externa subnectam, €Graeca femina nomine Hippo, cum hostium classe €esset excepta, in mare se, ut morte pudicitiam tue-€retur, abiecit. cuius corpus Erythraeo litori adpulsum €proxima undis humus sepulturae mandatum ad hoc €tempus tumulo contegit: sanctitatis uero gloriam @1 €aeternae traditam memoriae Graecia laudibus su[2m]2-€[2m]2is celebrando cotidie florentiorem efficit. @@Vehementius hoc, illud consideratius exemplum €pudicitiae. exercitu et copiis Gallograecorum a Cn. €Manlio consule in Olympo monte ex parte deletis ex €parte captis, Orgiagontis reguli uxor mirae pulchri-€tudinis a centurione, cui custodienda tradita erat, €stuprum pati coacta, postquam uentum est in eum €locum, in quem centurio misso nuntio necessarios €mulieris pretium, quo eam redimerent, adferre ius-€serat, aurum expendente centurione et in eius pon-€dus animo oculisque intento Gallograecis lingua gen-€tis suae imperauit ut eum occiderent. interfecti €deinde caput abscisum manibus retinens ad coniugem €uenit abiectoque ante pedes eius iniuriae et ultionis €suae ordinem exposuit. huius feminae quid aliud €quisquam quam corpus in potestatem hostium ue-€nisse dicat? nam neque animus uinci nec pudicitia €capi potuit. @@Teutonorum uero coniuges Marium uictorem €orarunt ut ab eo uirginibus Vestalibus dono mitte-€rentur, adfirmantes aeque se atque illas uirilis con-€cubitus expertes futuras, eaque re non impetrata €laqueis sibi nocte proxima spiritum eripuerunt. di €melius, quod hunc animum uiris earum in acie non @1 €dederunt: nam si mulierum suarum uirtutem imitari €uoluissent, incerta Teutonicae uictoriae tropaea red-€didissent. ¢Ÿðòÿôÿ@@@@{1LIBERE DICTA AVT FACTA}1 @@Libertatem autem uehementis spiritus dictis pa-€riter et factis testatam ut non inuitauerim, ita ultro €uenientem non excluserim. quae inter uirtutem uiti-€umque posita, si salubri modo se temperauit, laudem, €si quo non debuit profudit, reprehensionem meretur. €ac uulgi sic auribus gratior quam sapientissimi cu-€iusque animo probabilior est utpote frequentius aliena €uenia quam sua prouidentia tuta. sed quia humanae €uitae partes persequi propositum est, nostra fide €propria aestimatione referatur. ‘@@Priuerno capto interfectisque qui id oppidum €ad rebellandum incitauerant senatus indignatione €accensus consilium agitabat quidnam sibi de reliquis €quoque Priuernatibus esset faciendum. ancipiti igi-€tur casu salus eorum fluctuabatur eodem tempore et €uictoribus et iratis subiecta. Ceterum cum auxilium þ°³¸ÿï°°±ÿï‚ÍåíÿïƒÖÍáøÿ¶¢‡unicum in precibus restare animaduerterent, ingenui €et Italici sanguinis obliuisci non potuerunt: princeps €enim eorum in curia interrogatus quam poenam me-€rerentur, respondit 'quam merentur qui se dignos €libertate iudicant'. uerbis arma sumpserat exaspera-€tosque patrum conscriptorum animos inflammauerat. €sed Plautius consul fauens Priuernatium causae re- @1 €gressum animoso eius dicto obtulit quaesiuitque qua-€lem cum eis Romani pacem habituri essent inpuni-€tate donata. at is constantissimo uultu 'si bonam €dederitis', inquit 'perpetuam, si malam, non diu-€turnam'. qua uoce perfectum est ut uictis non so-€lum uenia, sed etiam ius et beneficium nostrae €ciuitatis daretur. @@Sic in senatu loqui Priuernas ausus est: L. €uero Philippus consul aduersus eundem ordinem li-€bertatem exercere non dubitauit: nam segnitiam pro €rostris exprobrans alio sibi senatu opus esse dixit €tantumque a paenitentia dicti afuit, ut etiam L. Crasso €summae dignitatis atque eloquentiae uiro id in curia €grauiter ferenti manum inici iuberet. ille reiecto €lictore 'non es' inquit 'mihi, Philippe, consul, quia €ne ego quidem [2tibi]2 senator sum'. @@Quid? populum ab incursu suo libertas tutum €reliquit? immo et similiter adgressa et aeque experta €patientem est. Cn. Carbo tribunus pl., nuper sepul-€tae Gracchanae seditionis turbulentissimus uindex €idemque orientium ciuilium malorum fax ardentis-€sima, P. Africanum a Numantiae ruinis summo cum €gloriae fulgore uenientem ab ipsa paene porta in €rostra perductum quid de Ti. Gracchi morte, cuius €sororem in matrimonio habebat, sentiret interrogauit, €ut auctoritate clarissimi uiri inchoato iam incendio €multum incrementi adiceret, quia non dubitabat quin €propter tam artam adfinitatem aliquid pro memoria €interfecti necessarii miserabiliter esset locuturus. at €is iure eum caesum uideri respondit. cui dicto cum @1 €contio tribunicio furore instincta uiolenter succla-€masset, 'taceant' inquit 'quibus Italia nouerca est'. €orto deinde murmure 'non efficietis' ait 'ut solutos €uerear quos alligatos adduxi'. uniuersus populus ab €uno iterum contumeliose correptus erat_quantus €est honos uirtutis!_et tacuit. recens ipsius uicto-€ria Numantina et patris Macedonica deuictaeque Kar-€thaginis auita spolia ac duorum regum Syphacis et €Persei ante triumphales currus caten[2at]2ae ceruices €totius tunc fori [2ora]2 clauserunt. nec timori datum est €silentium, sed quia beneficio Aemiliae Corneliaeque €gentis multi metus urbis atque Italiae finiti erant, €plebs Romana libertati Scipionis libera non fuit. @@Quapropter minus mirari debemus, quod am-€plissima Cn. Pompei auctoritas totiens cum libertate €luctata est, nec sine magna laude, quoniam omnis €generis hominum licentiae ludibrio esse quieta fronte €tulit. Cn. Piso, cum Manilium Crispum reum ageret €eumque euidenter nocentem gratia Pompei eripi ui-€deret, iuuenili impetu ac studio accusationis proue-€ctus multa et grauia crimina praepotenti defensori €obiecit. interrogatus deinde ab eo cur non [2se]2 quo-€que accusaret, 'da' inquit 'praedes rei publicae te, €si postulatus fueris, ciuile bellum non excitaturum, €etiam te tuo prius quam de Manilii capite in consi- @1 €lium iudices mittam'. ita eodem iudicio duos susti-€nuit reos, accusatione Manilium, libertate Pompeium, €et eorum alterum lege peregit, alterum professione, €qua solum poterat. @@Quid ergo? libertas sine Catone? non magis €quam Cato sine libertate: nam cum in senatorem €nocentem et infamem reum iudex sedisset tabellae-€que Cn. Pompei laudationem eius continentes pro-€latae essent, procul dubio efficaces futurae pro noxio, €summouit eas e quaestione legem recitando, qua €cautum erat ne senatoribus tali auxilio uti liceret. €huic facto persona admirationem adimit: nam quae in €alio audacia uideretur, in Catone fiducia cognoscitur. @@Cn. Lentulus Marcellinus consul, cum in con-€tione de Magni Pompei nimia potentia quereretur, €adsensusque ei clara uoce uniuersus populus esset, €'adclamate' inquit, 'adclamate, Quirites, dum licet: €iam enim uobis inpune facere non lice[2bi]2t'. pulsata €tunc est eximii ciuis potentia hinc inuidiosa que-€rella, hinc lamentatione miserabili. @@Cui candida fascia crus alligatum habenti Fa-€uonius 'non refert' inquit 'qua in parte sit corporis €diadema', exigui panni cauillatione regias ei uires €exprobrans. at is neutram in partem mutato uultu €utrumque cauit, ne aut hilari fronte libenter adgno-€scere potentiam [2aut tristi iam]2 profiteri uideretur. €eaque patientia inferioris etiam generis et fortunae @1 €hominibus aditum aduersus se dedit: e quorum turba €duos retulisse abunde erit. @@Heluius Mancia Formianus, libertini filius ul-€timae senectutis, L. Libonem apud censores accusa-€bat. in quo certamine cum Pompeius Magnus humi-€litatem ei aetatemque exprobrans ab inferis illum ad €accusandum remissum dixisset, 'non mentiris' inquit, €'Pompei: uenio enim ab inferis, in L. Libonem €accusator uenio. sed dum illic moror, uidi cruentum €Cn. Domitium Ahenobarbum deflentem, quod summo €genere natus, integerrimae uitae, amantissimus pa-€triae, in ipso iuuentae flore tuo iussu esset occisus. €uidi pari claritate conspicuum [2M.]2 Brutum ferro lace-€ratum, querentem id sibi prius perfidia, deinde etiam €crudelitate tua accidisse. uidi Cn. Carbonem acer-€rimum pueritiae tuae bonorumque patris tui defen-€sorem in tertio consulatu catenis, quas tu ei inici €iusseras, uinctum, obtestantem se aduersus omne fas €ac nefas, cum in summo esset imperio, a te equite €Romano trucidatum. uidi eodem habitu et quiritatu €praetorium uirum Perpennam saeuitiam tuam exe-€crantem, omnesque eos una uoce indignantes, quod €indemnati sub te adulescentulo carnifice occidissent'. €obducta iam uetus[2tis]2 cicatricibus bellorum ciuilium €uastissima uulnera municipali homini, seruitutem pa-€ternam redolenti, effrenatae temeritatis, intolerabilis €spiritus, inpune renouare licuit. itaque eo[2dem]2 tem- @1 €pore et fortissimum erat Cn. Pompeio maledicere et €tutissimum. sed non patitur nos hoc longiore que-€rella prosequi personae insequentis aliquanto sors €humilior. @@Diphilus tragoedus, cum Apollinaribus ludis €inter actum ad eum uersum uenisset, in quo haec €sententia continetur, 'miseria nostra magnus est', di-€rectis in Pompeium Magnum manibus pronuntiauit, €reuocatusque aliquotiens a populo sine ulla cuncta-€tione nimiae illum et intolerabilis potentiae reum €gestu perseueranter egit. eadem petulantia usus est €in ea quoque parte, 'uirtutem istam ueniet tempus €cum grauiter gemes'. @@M. etiam Castricii libertate inflammatus ani-€mus. qui, cum Placentiae magistratum gereret, Cn. €Carbone consule iubente decretum fieri, quo sibi ob-€sides a Placentinis darentur, nec summo eius imperio €obtemperauit nec maximis uiribus cessit: atque etiam €dicente multos se gladios habere respondit 'et ego €annos'. obstipuerunt tot legiones tam robustas se-€nectutis reliquias intuentes. Carbonis quoque ira, €quia materiam saeuiendi perquam exiguam habe-€bat, paruulum uitae tempus ablatura, in se ipsa con-€lapsa est. @@Iam Serui Galbae temeritatis plena postulatio, €qui diuum Iulium consummatis uictoriis in foro ius @1 €dicentem in hunc modum interpellare sustinuit: 'C. €Iuli Caesar, pro Cn. Pompeio Magno, quondam ge-€nero tuo, in tertio eius consulatu pecuniam spopondi, €quo nomine nunc appellor. quid agam? dependam?' €palam atque aperte ei bonorum Pompei uenditionem €exprobrando ut a tribunali summoueretur meruerat. €sed illud ipsa mansuetudine mitius pectus aes alie-€num Pompei ex suo fisco solui iussit. @@Age, Cascellius uir iuris ciuilis scientia cla-€rus quam periculose contumax! nullius enim aut €gratia aut auctoritate conpelli potuit ut de aliqua ea-€rum rerum, quas triumuiri dederant, formulam con-€poneret, hoc animi iudicio uniuersa eorum beneficia €extra omnem ordinem legum ponens. idem cum €multa de temporibus [2Caesaris]2 liberius loqueretur, €amicique ne id faceret monerent, duas res, quae €hominibus amarissimae uiderentur, magnam sibi li-€centiam praebere respondit, senectutem et orbitatem. ª‚¨åøô©ÿ@@Inserit se tantis uiris mulier alienigeni þ°³¸ÿï°°±ÿï‚ÍåíÿïƒÖÍáøÿ¶ª‚¨åøô©ÿ‚sanguinis, quae a Philippo rege temulento immerenter €damnata, prouocare [2se iudicium uociferata est, eoque €interrogante ad quem prouocaret]2, 'ad Philippum' in-€quit, 'sed sobrium'. excussit crapulam oscitanti ac €praesentia animi ebrium resipiscere causaque diligen-€tius inspecta iustiorem sententiam ferre coegit. igitur @1 €aequitatem, quam impetrare non potuerat, extorsit, €potius praesidium a libertate quam ab innocentia €mutuata. @@Iam illa non solum fortis, sed etiam urbana €libertas. senectutis ultimae quaedam Syracusis om-€nibus Dionysii tyranni exitium propter nimiam mo-€rum acerbitatem et intolerabilia onera uotis expeten-€tibus sola cotidie matutino tempore deos ut incolumis €ac sibi superstes esset orabat. quod ubi is cognouit, €non debitam sibi admiratus beniuolentiam arcessi[2ui]2t €eam et quid ita hoc aut quo merito suo faceret inter-€rogauit. tum illa 'certa est' inquit 'ratio propositi €mei: puella enim, cum grauem tyrannum haberemus, €carere eo cupiebam. quo interfecto aliquanto taetrior €arcem occupauit. eius quoque finiri dominationem €magni aestimabam. tertium te superioribus inportu-€niorem habere coepimus rectorem. itaque ne, si tu €fueris absumptus, deterior in locum tuum su ccedat, €caput meum pro tua salute deuoueo'. tam facetam €audaciam Dionysius punire erubuit. @@Inter has et Theodorum Cyrenaeum quasi ani-€mosi spiritus coniugium esse potuit, uirtute par, fe-€licitate dissimile: is enim Lysimacho regi mortem €sibi minitanti, 'enimuero' inquit 'magnifica res tibi €contigit, quia cantharidis uim adsecutus es'. cum-€que hoc dicto accensus cruci eum suffigi iussisset, €'terribilis' ait 'haec sit purpuratis tuis, mea quidem €nihil interest humi an sublime putrescam'. @1 £Ÿðòÿôÿ@@@@{1DE SEVERITATE}1 @@Armet se duritia pectus necesse est, dum horri-€dae ac tristis seueritatis acta narrantur, ut omni [2mi-€ti]2ore cogitatione seposita rebus auditu asperis uacet: €ita enim destrictae et inexorabiles uindictae et uaria €poenarum genera in medium procurrent, utilia qui-€dem legum munimenta, sed minime in placido et €quieto paginarum numero reponenda. ™á@@M. Manlius, unde Gallos depulerat, inde ipse €praecipitatus est, quia fortiter defensam libertatem €nefarie opprimere conatus fuerat. cuius iustae ultio-€nis nimirum haec praefatio fuit: 'Manlius eras mihi, €cum praecipites agebas Senonas: postquam imitari €coepisti, unus factus [2es]2 ex Senonibus'. huius suppli-€cio aeternae memoriae nota inserta est: propter illum €enim lege sanciri placuit ne quis patricius in arce aut €Capitolio habitaret, quia domum eo loci habuerat, €ubi nunc aedem Monetae uidemus. @@Par indignatio ciuitatis aduersus Sp. Cassium €erupit, cui plus suspicio concupitae dominationis no-€cuit quam tres magnifici consulatus ac duo speciosis-€simi triumphi profuerunt: senatus enim populusque €Romanus non contentus capitali eum supplicio ad-€ficere interempto domum superiecit, ut penatium quo-€que strage puniretur: in solo autem aedem Telluris €fecit. itaque quod prius domicilium inpotentis uiri €fuerat nunc religiosae seueritatis monumentum est. @@Eadem ausum Sp. Maelium consimili exitu €patria multauit. area uero domus eius, quo iustitia @1 €supplicii notior ad posteros perueniret, Aequimeli ap-€pellationem traxit. quantum ergo odii aduersus hostes €libertatis insitum animis antiqui haberent parietum €ac tectorum, in quibus uersati fuerant, ruinis testa-€bantur. ideoque et M. Flacci et L. Saturnini seditio-€sissimorum ciuium corporibus trucidatis penates ab €imis fundamentis eruti sunt. ceterum Flacciana area, €cum diu % pene uacua mansisset, a Q. Catulo Cim-€bricis spoliis adornata est. @@Viguit in nostra ciuitate Ti. et C. Gracchorum €summa nobilitas ac spes amplissima. sed quia sta-€tum ciuitatis conati erant conuellere, insepulta cada-€uera iacuerunt supremusque humanae condicionis €honos filiis Gracchi et nepotibus Africani defuit. €quin etiam familiares eorum, ne quis rei publicae ini-€micis amicus esse uellet, de robore praecipitati sunt. ’@@Idem sibi licere [tam] P. Mucius tribunus pl. €quod senatui et populo Romano credidit, qui omnes €collegas suos, [2qui]2 duce Sp. Cassio id egerant ut ma-€gistratibus non subrogatis communis libertas in du-€bium uocaretur, uiuos cremauit. nihil profecto hac €seueritate fidentius: unus enim tribunus eam poenam @1 €nouem collegis inferre ausus est, quam nouem tri-€buni ab uno collega exigere perhorruissent. @@Libertatis adhuc custos et uindex seueritas, €sed pro dignitate etiam ac pro disciplina aeque gra-€uis: M. enim Claudium senatus Corsis, quia turpem €cum his pacem fecerat, de[2di]2dit. quem ab hostibus €non acceptum in publica custodia necari iussit, semel €laesa maiestate imperii quot modis irae pertinax uin-€dex! factum eius rescidit, libertatem ademit, spiri-€tum extinxit, corpus contumelia carceris et detestanda €Gemoniarum scalarum nota foedauit. €@@Atque hic quidem senatus animaduersionem me-€ruerat: Cn. autem Cornelius Scipio Hispali filius prius €quam mereri posset expertus est: nam cum ei Hispa-€nia prouincia sorte obuenisset, ne illuc iret decreuit €adiecta causa, quod recte facere nesciret. itaque Cor-€nelius propter uitae inhonestum actum sine ullo pro-€uinciali ministerio tantum non repetundarum lege €damnatus est. €@@Ne in C. quidem Vettieno, qui [2sibi]2 sinistrae ma-€nus digitos, ne bello Italico militaret, absciderat, se-€ueritas senatus cessauit: publicatis enim bonis eius €ipsum aeternis uinculis puniendum censuit effecitque €ut quem honeste spiritum profundere in acie nolue-€rat, turpiter in catenis consumeret. @@Id factum imitatus M'. Curius consul, cum di-€lectum subito edicere coactus esset [2et]2 iuniorum nemo €respondisset, coniectis in sortem omnibus tribubus, €Polliae, quae prima exierat, primum nomen urna ex- @1 €tractum citari iussit neque eo respondente bona ad-€ulescentis hastae subiecit. quod ut illi nuntiatum est, €ad consulis tribunal concurrit collegiumque tribuno-€rum appellauit. tunc Manius Curius praefatus non €opus esse eo ciue rei publicae, qui parere nesciret, €et bona eius et ipsum uendidit. @@Aeque tenax propositi L. Domitius: nam cum €Siciliam praetor regeret et ad eum eximiae magnitu-€dinis aper allatus esset, adduci ad se pastorem, cuius €manu occisus erat, iussit interrogatumque qui eam €bestiam confecisset, postquam conperit usum uena-€bulo, cruci fixit, quia ipse ad exturbanda latrocinia, €quibus prouincia uastabatur, ne quis telum haberet €edixerat. hoc aliquis in fine seueritatis et saeuitiae €ponendum dixerit_disputatione enim utroque flecti €potest_: ceterum ratio publici imperii praetorem €nimis asperum existimari non patitur. @@Sic se in uiris puniendis seueritas exercuit, sed €ne in feminis quidem supplicio adficiendis segniorem €egit. Horatius prius proelio trium Curiatiorum, [2ite-€rum]2 condicione pugnae omnium Albanorum uictor, €cum ex illa clarissima acie domum repetens sororem €suam uirginem Curiati sponsi mortem profusius quam €illa aetas debebat flentem uidisset, gladio, quo patriae €rem bene gesserat, interemit, parum pudicas ratus @1 €lacrimas, quae [2prae]2propero amori dabantur. quem €hoc nomine reum apud populum actum pater defen-€dit. ita paulo propensior animus puellae ad memo-€riam futuri uiri et fratrem ferocem uindicem et uin-€dictae tam rigidum adsensorem patrem habuit. @@Consimili seueritate senatus postea usus Sp. €Postumio Albino Q. Marcio Philippo consulibus man-€dauit ut de his, quae sacris Bacchanalium inceste €usae fuerant, inquirerent. a quibus cum multae €essent damnatae, in omnes cognati intra domos anim-€aduerterunt, lateque patens opprobrii deformitas €seueritate supplicii emendata est, quia, quantum ru-€boris ciuitati nostrae mulieres turpiter se gerendo in-€cusserant, tantum laudis grauiter punitae adtulerunt. @@Publicia autem, quae Postumium Albinum €consulem, item Licinia, quae Claudium Asellum ui-€ros suos ueneno necauerant, propinquorum decreto €strangulatae sunt: non enim putauerunt seuerissimi €uiri in tam euidenti scelere longum publicae quae-€stionis tempus expectandum. itaque quarum inno-€centium defensores fuissent, sontium mature uindices þ°³¸ÿï°°±ÿï‚ÍåíÿïƒÖÍáøÿ¶£˜ˆˆˆextiterunt. @@Magno scelere horum seueritas ad exigendam €uindictam concitata est, Egnati autem Meceni longe €minore de causa, qui uxorem, quod uinum bibisset, @1 €fusti percussam interemit, idque factum non accusatore €tantum, sed etiam reprehensore caruit, uno quoque €existimante optimo illam exemplo uiolatae sobrie-€tati poenas pependisse. et sane quaecumque femina €uini usum immoderate appetit, omnibus et uirtuti-€bus ianuam claudit et delictis aperit. @@Horridum C. quoque Sulpicii Galli maritale €supercilium: nam uxorem dimisit, quod eam capite €aperto foris uersatam cognouerat, abscisa sententia, €sed tamen aliqua ratione munita: 'lex enim' inquit €'tibi meos tantum praefinit oculos, quibus formam €tuam adprobes. his decoris instrumenta conpara, his €esto speciosa, horum te certiori crede notitiae. ulte-€rior tui conspectus superuacua inritatione arcessitus €in suspicione et crimine haereat necesse est'. @@Nec aliter sensit Q. Antistius Vetus repudi-€ando uxorem, quod illam in publico cum quadam €libertina uulgari secreto loquentem uiderat: nam, ut €ita dicam, incunabulis et nutrimentis culpae, non €ipsa conmotus culpa citeriorem delicto praebuit ul-€tionem, ut potius caueret iniuriam quam uindicaret. @@Iungendus est his P. Sempronius Sophus, qui €coniugem repudii nota adfecit, nihil aliud quam se €ignorante ludos ausam spectare. ergo, dum sic olim €feminis occurritur, mens earum a delictis aberat. ªƒ¨åøô©ÿ@@Ceterum etsi Romana seueritatis exem-€plis totus terrarum orbis instrui potest, tamen ex-€terna summatim cognosse fastidio non sit. Lacedae- @1 €monii libros Archilochi e ciuitate sua exportari ius-€serunt, quod eorum parum uerecundam ac pudicam €lectionem arbitrabantur: noluerunt enim ea libero-€rum suorum animos imbui, ne plus moribus noceret €quam ingeniis prodesset. itaque maximum poetam €aut certe summo proximum, quia domum sibi inui-€sam obscenis maledictis lacerauerat, carminum exilio €multarunt. @@Athenienses autem Timagoran inter officium €salutationis Dareum regem more gentis illius adula-€tum capitali supplicio adfecerunt, unius ciuis humili-€bus blanditiis totius urbis suae decus Persicae domi-€nationi summissum grauiter ferentes. @@Iam Cambyses inusitatae seueritatis, qui mali €cuiusdam iudicis e corpore pellem detractam sellae €intendi in eaque filium eius iudicaturum considere €iussit. ceterum et rex et barbarus atroci ac noua €poena iudicis ne quis postea corrumpi iudex posset €prouidit. ¤Ÿðòÿôÿ@@@@{1GRAVITER DICTA AVT FACTA}1 @@Magnam et bonam laudis partem in claris uiris €etiam illa uindicant, quae aut ab his dicta grauiter €aut facta pertinax memoria uiribus aeternis conpre-€hendit. quorum ex abundanti copia nec parca nimis €nec rursus auida manu quod magis desiderio satis-€faciat quam satietati abundet hauriamus. ‘@@Ciuitate nostra Cannensi clade perculsa, cum €admodum tenui filo suspensa rei publicae salus ex €sociorum fide penderet, ut eorum animi ad imperium €Romanum tuendum constantiores essent, maiori parti @1 €senatus principes Latinorum in ordinem suum sublegi €placebat. Annius autem Campanus etiam consulem €alterum Capua creari debere adseuerabat: sic con-€tusus et aeger Romani imperii spiritus erat. tunc €Manlius Torquatus filius eius, qui Latinos apud Ve-€serim inclita pugna fuderat, quam poterat clara uoce €denuntiauit, si quis sociorum inter patres conscriptos €sententiam dicere ausus esset, continuo eum inter-€empturum. hae unius minae et Romanorum languen-€tibus animis calorem pristinum reddiderunt et Italiam €ad ius ciuitatis nobiscum exaequandum consurgere €passae non sunt: namque ut patris armis, ita uerbis €filii fracta cessit. €@@Par illius quoque [et] Manli grauitas, cui cum €consulatus [cum] omnium consensu deferretur eum-€que sub excusatione aduersae ualitudinis oculorum €recusaret, instantibus cunctis 'alium' inquit, 'Qui-€rites, quaerite, ad quem hunc honorem transferatis: €nam si me gerere eum coegeritis, nec ego mores €uestros ferre nec uos meum imperium perpeti pote-€ritis'. priuati tam ponderosa uox: quam graues fasces €consulis extitissent! @@Nihilo segnior Scipionis Aemiliani aut in curia €aut in contione grauitas. qui, cum haberet consortem €censurae Mummium, ut nobilem, ita eneruis uitae, €pro rostris dixit se ex maiestate rei publicae omnia €gesturum, [2si]2 sibi ciues uel dedissent collegam uel €non dedissent. @1 €@@Idem, cum Ser. Sulpicius Galba et Aurelius con-€sules in senatu contenderent uter aduersus Viriathum €in Hispaniam mitteretur, ac magna inter patres con-€scriptos dissensio esset, omnibus quonam eius sen-€tentia inclinaretur expectantibus, 'neutrum' inquit €'mihi mitti placet, quia alter nihil habet, alteri nihil €est satis', aeque malam licentis imperii magistram €iudicans inopiam atque auaritiam. quo dicto ut neu-€ter in prouinciam mitteretur obtinuit. @@C. uero Popilius a senatu legatus ad Antiochum €missus, ut bello se, quo Ptolemaeum lacessebat, ab-€stineret, cum ad eum uenisset atque is prompto animo €et amicissimo uultu dexteram ei porrexisset, inui-€cem illi suam porrigere noluit, sed tabellas senatus €consultum continentis tradidit. quas ut legit Antio-€chus, dixit se cum amicis conlocuturum. indignatus €Popilius, quod aliquam moram interposuisset, uirga €solum, quo insistebat, denotauit et 'prius' inquit €'quam hoc circulo excedas da responsum, quod se-€natui referam'. non legatum locutum, sed ipsam cu-€riam ante oculos positam crederes: continuo enim €rex adfirmauit fore ne amplius de se Ptolemaeus €quereretur, ac tum demum Popilius manum eius tam-€quam socii adprehendit. quam efficax est animi ser-€monisque abscisa grauitas! eodem momento Syriae €regnum terruit, Aegypti texit. @@P. autem Rutilii uerba pluris an facta aestimem €nescio: nam utrisque aeque admirabile inest robur. @1 €cum amici cuiusdam iniustae rogationi resisteret, €atque is per summam indignationem dixisset 'quid €ergo mihi [inquit] opus est amicitia tua, si quod rogo €non facis?' respondit 'immo quid mihi tua, si pro-€pter te aliquid inhoneste facturus sum?' huic uoci €consentanea illa opera, quod magis ordinum dissen-€sione quam ulla culpa sua reus factus nec obsoletam €uestem induit nec insignia senatoris deposuit nec €supplices ad genua iudicum manus tetendit nec dixit €quicquam splendore praeteritorum annorum humi-€lius effecitque ut periculum non inpedimentum gra-€uitatis eius esset, sed experimentum. atque etiam €cum ei reditum in patriam Sullana uictoria praestaret, €in exilio, ne quid aduersus leges faceret, remansit. €quapropter felicitatis cognomen iustius quis moribus €grauissimi uiri quam inpotentis armis adsignauerit: €quod quidem Sulla rapuit, Rutilius meruit. @@M. Brutus suarum prius uirtutum quam patriae €parentis parricida_uno enim facto et illas in pro-€fundum praecipitauit et omnem nominis sui memo-€riam inexpiabili detestatione perfudit_, ultimum €proelium initurus negantibus quibusdam id committi €oportere 'fidenter' inquit 'in aciem descendo: hodie €enim aut recte erit aut nihil curabo'. praesumserat €uidelicet neque uiuere se sine uictoria neque mori €sine securitate posse. ª„¨åøô©ÿ@@Cuius mentio mihi subicit quod aduersus €D. Brutum in Hispania grauiter dictum est referre: €nam cum ei se tota paene Lusitania de[2di]2disset ac €sola gentis eius urbs Cinginnia pertinaciter arma re-€tineret, temptata redemptione propemodum uno ore @1 €legatis Bruti respondit ferrum sibi a maioribus, quo €urbem tuerentur, non aurum, quo libertatem ab im-€peratore auaro emerent, relictum. melius sine du-€bio istud nostri sanguinis homines dixissent quam €audissent. @@Sed illos quidem natura in haec grauitatis €uestigia deduxit, Socrates autem Graecae doctrinae €clarissimum columen, cum Athenis causam diceret, €defensionemque ei Lysias a se conpositam, qua in €iudicio uteretur, recitasset demissam et supplicem, €inminenti procellae adcommodatam, 'aufer' inquit €'quaeso istam: nam ego, si adduci possem ut eam in €ultima Scythiae solitudine perorarem, tum me ipse €morte multandum concederem'. spiritum contem-€psit, ne careret grauitate, maluitque Socrates extin-€gui quam Lysias superesse. @@Quantus hic in sapientia, tantus in armis Ale-þ°³¸ÿï°°±ÿï‚ÍåíÿïƒÖÍáøÿ¶ª„¨åøô©ÿ“‚xander illam uocem nobiliter edidit: Dareo enim €uno iam et altero proelio uirtutem eius experto atque €ideo et partem regni Tauro tenus monte et filiam €in matrimonium cum decies centum milibus talen-€tum pollicente, cum Parmenion dixisset se, si Ale-€xander esset, usurum ea condicione, respondit 'et €ego uterer, si Parmenion essem'. uocem duabus €uictoriis respondentem dignamque cui tertia, sicut €euenit, tribueretur. @@Atque haec quidem et animi magnifici et pro-€speri status: illa uero, qua legati Lacedaemoniorum €apud patrem eius miseram fortitudinis suae condicio- @1 €nem testati sunt, gloriosior quam optabilior: intole-€rabilibus enim oneribus ciuitatem eorum inplicanti, €si quid morte grauius imperare perseueraret, mortem €se praelaturos responderunt. @@Nec parum graue Spartani cuiusdam dictum, €siquidem nobilitate et sanctitate praestans, sed in €petitione magistratus uictus maximae sibi laetitiae €esse praedicauit, quod aliquos patria sua se melio-€res uiros haberet. quo sermone repulsam honori ad-€aequauit. ¥Ÿðòÿôÿ@@@@{1DE IVSTITIA}1 @@Tempus est iustitiae quoque sancta penetralia ad-€ire, in quibus semper aequi ac probi facti respectus €religiosa cum obseruatione uersatur et ubi studium €uerecundiae, cupiditas rationi cedit nihilque utile, €quod parum honestum uideri possit, ducitur. eius €autem praecipuum et certissimum inter omnes gentes €nostra ciuitas exemplum est. ‘@@Camillo consule Falerios circumsedente magi-€ster ludi plurimos et nobilissimos inde pueros uelut €am[2bul]2andi gratia eductos in castra Romanorum per-€duxit. quibus interceptis non erat dubium quin Fa-€lisci deposita belli gerendi pertinacia tradituri se €nostro imperatori essent. ea re senatus censuit ut €pueri uinctum magistrum uirgis caedentes in patriam €remitterentur. qua iustitia animi eorum sunt capti, €quorum moenia expugnari non poterant: namque €Falisci beneficio magis quam armis uicti portas Ro-€manis aperuerunt. €@@Eadem ciuitas aliquotiens rebellando semper- @1 €que aduersis contusa proeliis tandem se Q. Lutatio €consuli dedere coacta est. aduersum quam saeuire €cupiens populus Romanus, postquam a Papirio, cuius €manu iubente consule uerba deditionis scripta erant, €doctus est Faliscos non potestati, sed fidei se Roma-€norum conmisisse, omnem iram placida mente depo-€suit pariterque et uiribus odii, non sane facile uinci €adsuetis, et uictoriae obsequio, quae promptissime li-€centiam subministrat, ne iustitiae suae deesset obstitit. €@@Idem, cum P. Claudius Camerinos ductu atque €auspiciis suis captos sub hasta uendidisset, etsi aera-€rium pecunia, fines agris auctos animaduertebat, €tamen, quod parum liquida fide id gestum ab impe-€ratore uidebatur, maxima cura conquisitos redemit €iisque habitandi gratia locum in Auentino adsignauit €et praedia restituit. pecuniam etiam % non ad curiam €sed sacraria aedificanda sacrificiaque facienda tribuit €iustitiaeque promptissimo tenore effecit ut exitio suo €laetari possent, quia sic renati erant. €@@Moenibus nostris et finitimis regionibus quae ad-€huc retuli * * * , quod sequitur per totum terrarum €orbem manauit. Timochares Ambraciensis Fabricio €consuli pollicitus est se Pyrrum ueneno per filium €suum, qui potionibus eius praeerat, necaturum. ea €res cum ad senatum esset delata, missis legatis Pyr-€rum monuit ut aduersus huius generis insidias cau- @1 €tius se gereret, memor urbem a filio Martis conditam €armis bella, non uenenis gerere debere. Timocharis €autem nomen suppressit, utroque modo aequitatem €amplexus, quia nec hostem malo exemplo tollere €neque eum, qui bene mereri paratus fuerat, pro-€dere uoluit. @@Summa iustitia in quattuor quoque tribunis pl. €eodem tempore conspecta est: nam cum L. Atratino, €sub quo duce aciem nostram apud Verruginem a €Volscis inclinatam cum ceteris equitibus correxerant, €diem ad populum L. Hortensius collega eorum dixis-€set, pro rostris iurauerunt in squalore se esse, quoad €imperator ipsorum reus esset, futuros: non sustinu-€erunt enim egregii iuuenes, cuius armati periculum €uulneribus et sanguine suo defenderant, eius togati €ultimum discrimen potestatis insignia retinentes in-€tueri. qua iustitia mota contio actione Hortensium €desistere coegit: nec * * * se eo facto, quod sequitur, €exhibuit. @@Cum Ti. Gracchus et C. Claudius ob nimis se-€uere gestam censuram maiorem partem ciuitatis ex-€asperassent, diem iis P. Popilius tribunus pl. per-€duellionis ad populum dixit, praeter communem €consternationem priuata etiam ira accensus, quia ne-€cessarium eius Rutilium ex publico loco parietem €demoliri iusserant. quo in iudicio primae classis per-€multae centuriae Claudium aperte damnabant, de €Gracchi absolutione uniuersae consentire uidebantur. @1 €qui clara uoce iurauit, si de collega suo grauius esset €iudicatum, in factis se paribus eandem cum illo poe-€nam exilii subiturum, eaque iustitia tota illa tempe-€stas ab utriusque fortunis et capite depulsa est: €Claudium enim populus absoluit, Graccho causae €dictionem Popilius remisit. @@Magnam laudem et illud collegium tribunorum €tulit, quod, cum unus ex eo L. Cotta fiducia sacro-€sanctae potestatis creditoribus suis satis facere nollet, €decreuit, si neque solueret pecuniam neque daret cum €quo sponsio fieret, se appellantibus eum creditoribus €auxilio futurum, inicum ratum maiestatem publicam €priuatae perfidiae obtentu esse. itaque Cottam in €tribunatu quasi in aliquo sacrario latentem tribunicia €inde iustitia extraxit. @@Cuius ut ad alium aeque inlustrem actum €transgrediar, Cn. Domitius tribunus pl. M. Scaurum €principem ciuitatis in iudicium populi deuocauit, ut, €si fortuna aspirasset, ruina, sin minus, certe ipsa €obtrectatione amplissimi uiri incrementum claritatis €adprehenderet. cuius opprimendi cum summo studio €flagraret, seruus Scauri noctu ad eum peruenit, in-€structurum se eius accusationem multis et grauibus €domini criminibus promittens. erat in eodem pectore €[2et]2 inimicus et Domitius [et dominus], diuersa aesti-€matione nefarium indicium perpendens. iustitia ui-€cit odium: continuo enim et suis auribus obseratis €et indicis ore clauso duci eum ad Scaurum iussit. @1 €accusatorem etiam reo suo, ne dicam diligendum, €certe laudandum! quem populus cum propter alias €uirtutes tum hoc nomine libentius et consulem et €censorem et pontificem maximum fecit. @@Nec aliter [2se]2 L. Crassus in eodem iustitiae €experimento gessit. Cn. Carbonis nomen infesto €animo utpote inimicissimi sibi detulerat, sed tamen €scrinium eius a seruo adlatum ad se, conplura con-€tinens, quibus facile opprimi posset, ut erat signatum €cum seruo catenato ad eum remisit. quo pacto igi-€tur inter amicos uiguisse tunc iustitiam credimus, €cum inter accusatores quoque et reos tantum uirium €obtinuisse uideamus? @@Iam L. Sulla non se tam incolumem quam €Sulpicium Rufum perditum uoluit, tribunicio furore €eius sine ullo fine uexatus. ceterum cum eum pro-€scriptum et in uilla latentem a seruo proditum con-€perisset, manu missum parricidam, ut fides edicti €sui constaret, praecipitari protinus saxo Tarpeio cum €illo scelere parto pilleo iussit, uictor alioquin inso-€lens, hoc imperio iustissimus. ª…¨åøô©ÿ@@Verum ne alienigenae iustitiae obliti €uideamur, Pittacus Mitylenaeus, cuius aut meritis €tantum ciues debuerunt aut moribus crediderunt, ut €ei [2suis]2 suffragiis tyrannidem deferrent, tam diu illud €imperium sustinuit, quam diu bellum de Sigeo cum €Atheniensibus gerendum fuit. postquam autem pax €uictoria parta est, continuo reclamantibus Mityle-€naeis deposuit, ne dominus ciuium ultra quam rei €publicae necessitas exegerat permaneret. atque etiam €cum recuperati agri dimidia pars consensu omnium @1 €offerretur, auertit animum ab eo munere deforme €iudicans uirtutis gloriam magnitudine praedae mi-€nuere. @@Alterius nunc mihi prudentia referenda est, €ut alterius repraesentari iustitia possit. cum salu-€berrimo consilio Themistocles migrare Athenienses €in classem coegisset Xerxeque rege et copiis eius €Graecia pulsis ruinas patriae in pristinum habitum €reformaret et opes clandestinis molitionibus ad prin-€cipatum Graeciae capessendum nutriret, in contione þ°³¸ÿï°°±ÿï‚ÍåíÿïƒÖÍáøÿ¶ª…¨åøô©ÿ’ˆˆdixit habere se rem deliberatione sua prouisam, quam €si fortuna ad effectum perduci passa esset, nihil €maius aut potentius Atheniensi populo futurum, sed €eam uulgari non oportere, postulauitque ut aliquis €sibi, cui illam tacite exponeret, daretur. datus est €Aristides. is postquam rem cognouit, classem illum €Lacedaemoniorum, quae tota apud Gytheum sub-€ducta erat, uelle incendere, ut ea consumpta domi-€natio maris ipsis cederet, processit ad ciues et re-€tulit Themistoclen ut utile consilium, ita minime €iustum animo uoluere. e uestigio uniuersa contio €quod aecum non uideretur ne expedire quidem pro-€clamauit ac protinus Themistoclen incepto iussit de-€sistere. @@Nihil illis etiam iustitiae exemplis fortius. €Zaleucus urbe Locrensium a se saluberrimis atque €utilissimis legibus munita, cum filius eius adulteri €crimine damnatus secundum ius ab ipso constitutum €utroque oculo carere deberet, ac tota ciuitas in ho-€norem patris necessitatem poenae adulescentulo re-€mitteret, aliquamdiu repugnauit. ad ultimum populi €precibus euictus suo prius, deinde filii oculo eruto €usum uidendi utrisque reliquit. ita debitum supplicii @1 €modum legi reddidit, aequitatis admirabili tempera-€mento se inter misericordem patrem et iustum legis-€latorem partitus. @@Sed aliquanto Charondae Thurii praefractior €et abscisior iustitia. ad uim et cruorem usque se-€ditiosas contiones ciuium pacauerat lege cauendo ut, €si quis eas cum ferro intrasset, continuo interfice-€retur. interiecto deinde tempore e longinquo rure €gladio cinctus domum repetens, subito indicta con-€tione sic ut erat in eam processit, ab eoque, qui €proxime constiterat, solutae a se legis suae admo-€nitus 'idem' inquit 'ego illam sanciam' ac protinus €ferro, quod habebat, destricto incubuit, cumque li-€ceret culpam uel dissimulare uel errore defendere, €poenam tamen repraesentare maluit, ne qua fraus €iustitiae fieret. ¦Ÿðòÿôÿ@@@@{1DE FIDE PVBLICA}1 @@Cuius imagine ante oculos posita uenerabile fidei €numen dexteram suam, certissimum salutis humanae €pignus, ostentat. quam semper in nostra ciuitate €uiguisse et omnes gentes senserunt et nos paucis €exemplis recognoscamus. ‘@@Cum Ptolomaeus rex tutorem populum Ro-€manum filio reliquisset, senatus M. Aemilium Lepi- @1 €dum pontificem maximum, bis consulem, ad pueri €tutelam gerendam Alexandriam misit, amplissimique €et integerrimi uiri sanctitatem rei publicae usibus et €sacris operatam externae procurationi uacare uoluit, €ne fides ciuitatis nostrae frustra petita existimaretur. €cuius beneficio regia incunabula conseruata pariter €ac decorata incertum Ptolomaeo reddiderunt patrisne €fortuna magis an tutorum maiestate gloriari deberet. @@Speciosa illa quoque Romana fides. ingenti €Poenorum classe circa Siciliam deuicta duces eius €fractis animis consilia petendae pacis agitabant. quo-€rum Hamilcar ire se ad consules negabat audere, ne €eodem modo catenae sibi inicerentur, quo ab ipsis €Cornelio Asinae consuli fuerant iniectae. Hanno €autem, certior Romani animi aestimator, nihil tale €timendum ratus maxima cum fiducia ad conloquium €eorum tetendit. apud quos cum de fine belli ageret, €et tribunus militum ei dixisset posse illi merito eue-€nire quod Cornelio accidisset, uterque consul tri-€buno tacere iusso 'isto te' inquit 'metu, Hanno, fides €ciuitatis nostrae liberat'. claros illos fecerat tantum €hostium ducem uincire potuisse, sed multo clariores €fecit noluisse. @@Aduersus eosdem hostes parem fidem in iure €legationis tuendo patres conscripti exhibuere: M. €enim Aemilio Lepido, L. Flaminio consulibus L. Mi-€nucium et L. Manlium Karthaginiensium legatis, quia €manus his attulerant, per fetiales [2a M.]2 Claudio prae-€tore dedendos curauerunt. se tunc senatus, non eos, €quibus hoc praestabatur, aspexit. @1 @@Cuius exemplum superior Africanus secutus, €cum onustam multis et inlustribus Karthaginiensium €uiris nauem in suam potestatem redegisset, inuiola-€tam dimisit, quia se legatos ad eum missos dicebant, €tametsi manifestum erat illos uitandi praesentis pe-€riculi gratia falsum legationis nomen amplecti, ut €Romani imperatoris potius decepta fides quam frustra €implorata iudicaretur. @@Repraesentemus etiam illud senatus nullo modo €praetermittendum opus. legatos ab urbe Apollonia €Romam missos Q. Fabius, Cn. Apronius aedili[2cii]2 €orta contentione pulsauerunt. quod ubi conperit, €continuo eos per fetiales legatis de[2di]2dit quaestorem-€que cum his Brundisium ire iussit, ne quam in iti-€nere a cognatis deditorum iniuriam acciperent. illam €curiam mortalium quis concilium ac non Fidei tem-€plum dixerit? quam ut ciuitas nostra semper be-€nignam praestitit, ita in sociorum quoque animis €constantem recognouit. ª†¨åøô©ÿ@@Post duorum in Hispania Scipionum to-€tidemque Romani sanguinis exercituum miserabilem €stragem Saguntini uictricibus Hannibalis armis in-€tra moenia urbis suae conpulsi, cum vim Punicam €ulterius nequirent arcere, collatis in forum quae uni-€cuique erant carissima atque undique circumdatis €accensisque ignis nutrimentis, ne a societate nostra €desciscerent, publico et communi rogo semet ipsi €superiecerunt. crediderim tunc ipsam Fidem humana €negotia speculantem maestum gessisse uultum, per-€seuerantissimum sui cultum iniquae fortunae iudicio €tam acerbo exitu damnatum cernentem. @1 @@Idem praestando Petelini eundem laudis ho-€norem meruerunt. ab Hannibale, quia deficere nostra €amicitia noluerant, obsessi legatos ad senatum auxi-€lium inplorantes miserunt. quibus propter recentem €Cannensem cladem succurri non potuit. ceterum €permissum est uti facerent quod utilissimum inco-€lumitati ipsorum uideretur. liberum ergo erat Kar-€thaginiensium gratiam amplecti. illi tamen feminis €omnique aetate inbelli urbe egesta, quo diutius ar-€mati famem traherent, pertinacissime in muris con-€stiterunt, expirauitque prius eorum tota ciuitas quam €ulla ex parte respectum Romanae societatis deposuit. €itaque Hannibali non Peteliam, sed fidum Peteliae €sepulcrum capere contigit. §ôÿ@@@@{1DE FIDE VXORVM ERGA VIROS}1 @@Atque ut uxoriam quoque fidem attingamus, €Tertia Aemilia, Africani prioris uxor, mater Corne-€liae Gracchorum, tantae fuit comitatis et patientiae, €ut, cum sciret uiro suo ancillulam ex suis gratam €esse, dissimulauerit, ne domitorem orbis Africanum €femina % magnum uirum inpatientiae reum ageret, €tantumque a uindicta mens eius afuit, ut post mor- @1 €tem Africani manu missam ancillam in matrimonium €liberto suo daret. @@Q. Lucretium proscriptum a triumuiris uxor €Turia inter cameram et tectum cubiculi abditum €una conscia ancillula ab inminente exitio non sine €magno periculo suo tutum praestitit singularique €fide id egit, ut, cum ceteri proscripti in alienis et €hostilibus regionibus per summos corporis et animi €cruciatus uix euaderent, ille in cubiculo et in con-€iugis sinu salutem retineret. @@Sulpicia autem, cum a matre Iulia diligentis-€sime custodiretur, ne Lentulum Cruscellionem, ui-€rum suum proscriptum a triumuiris in Siciliam per-€sequeretur, nihilo minus famulari ueste sumpta cum €duabus ancillis totidemque seruis ad eum clande-€stina fuga peruenit nec recusauit se ipsam proscri-€bere, ut ei fides sua in coniuge proscripto constaret.  Ÿðòÿôÿ@@@@{1DE FIDE SERVORVM}1 @@Restat ut seruorum etiam erga dominos quo mi-€nus expectatam hoc laudabiliorem fidem referamus. ‘@@M. Antonius auorum nostrorum temporibus €clarissimus orator incesti reus agebatur. cuius in €iudicio accusatores seruum in quaestionem perseue-€rantissime postulabant, quod ab eo, cum ad stuprum €irent, lanternam praelatam contenderent. erat autem €is etiam tum inberbis et stabat [2in]2 corona uidebat- @1 €que rem ad suos cruciatus pertinere, nec tamen eos €fugitauit. ille uero, ut domum quoque uentum est, €Antonium hoc nomine uehementius confusum et sol-€licitum ultro est hortatus ut se iudicibus torquen-€dum traderet, adfirmans nullum ore suo uerbum ex-€iturum, quo causa eius laederetur, ac promissi fidem €mira patientia praestitit: plurimis etenim laceratus €uerberibus eculeoque inpositus, candentibus etiam €lamminis ustus omnem uim accusationis custodita þ°³¸ÿï°°±ÿï‚ÍåíÿïƒÖÍáøÿ¶¨ˆˆrei salute subuertit. argui fortuna merito potest, €quod tam pium et tam fortem spiritum seruili no-€mine inclusit. @@Consulem autem C. Marium Praenestinae ob-€sidionis miserabilem exitum sortitum, cuniculi late-€bris frustra euadere conatum leuique uulnere a Te-€lesino, cum quo conmori destinauerat, perstrictum €seruus suus, ut Sullanae crudelitatis expertem face-€ret, gladio traiectum interemit, cum magna praemia €sibi proposita uideret, si eum uictoribus tradidisset. €cuius dexterae tam opportunum ministerium nihil €eorum pietati cedit, a quibus salus dominorum pro-€tecta est, quia eo tempore Mario non uita, sed mors €in beneficio reposita erat. @@Aeque inlustre quod sequitur. C. Gracchus, €ne in potestatem inimicorum perueniret, Philocrati €seruo suo ceruices incidendas praebuit. quas cum €celeri ictu abscidisset, gladium cruore domini ma- @1 €nantem per sua egit praecordia. Euporum alii hunc €uocitatum existimant: ego de nomine nihil disputo, €famularis tantum modo fidei robur admiror. cuius €si praesentiam animi generosus iuuenis imitatus fo-€ret, suo, non serui beneficio inminentia supplicia €uitasset: nunc conmisit ut Philocratis quam Gracchi €cadauer speciosius iaceret. @@Alia nobilitas, alius furor, sed fidei par ex-€emplum. Pindarus [2C.]2 Cassium Philippensi proelio €uictum, nuper ab eo manu missus, iussu ipsius ob-€truncatum insultationi hostium subtraxit seque e €conspectu hominum uoluntaria morte abstulit ita, €ut ne corpus quidem eius absumpti inueniretur. quis €deorum grauissimi sceleris ultor illam dexteram, quae €in necem patriae parentis exarserat, tanto torpore €inligauit, ut se tremibunda Pindari genibus summit-€teret, ne publici parricidii quas merebatur poenas €arbitrio piae uictoriae exsolueret? tu profecto tunc, €diue Iuli, caelestibus tuis uulneribus debitam exegisti €uindictam, perfidum erga te caput sordidi auxilii €supplex fieri cogendo, eo animi aestu conpulsum, €ut neque retinere uitam uellet neque finire sua manu €auderet. @@Adiunxit se his cladibus C. Plotius Plancus €Munatii Planci consularis et censorii frater. qui, €cum a triumuiris proscriptus in regione Salernitana €lateret, delicatiore uitae genere et odore unguenti @1 €occultam salutis custodiam detexit: istis enim uesti-€giis eorum, qui miseros persequebantur, sagax in-€ducta cura abditum fugae eius cubile odorata est. a €quibus conprehensi serui latentis multumque ac diu €torti negabant se scire ubi dominus esset. non sus-€tinuit deinde Plancus tam fideles tamque boni ex-€empli seruos ulterius cruciari, sed processit in me-€dium iugulumque gladiis militum obiecit. quod cer-€tamen mutuae beniuolentiae arduum dinosci facit €utrum dignior dominus fuerit, qui tam constantem €seruorum fidem experiretur, an serui, qui tam iusta €domini misericordia quaestionis saeuitia liberarentur. @@Quid Vrbini Panapionis seruus, quam admi-€rabilis fidei! cum ad dominum proscriptum occiden-€dum domesticorum indicio certiores factos milites in €Reatinam uillam uenisse cognosset, conmutata cum €eo ueste, permutato etiam anulo illum postico clam €emisit, se autem in cubiculum ac lectulum recepit €et ut Panapionem occidi passus est. breuis huius €facti narratio, sed non parua materia laudationis: €nam si quis ante oculos ponere uelit subitum mili-€tum adcursum, conuulsa ianuae claustra, minacem €uocem, truces uultus, fulgentia arma, rem uera aesti-€matione prosequetur, nec quam cito dicitur aliquem €pro alio mori uoluisse, tam id ex facili etiam fieri €potuisse arbitrabitur. Panapio autem quantum seruo €deberet amplum ei faciendo monumentum ac testi-€monium pietatis grato titulo reddendo confessus est. @@Contentus essem huius exemplis generis, nisi €unum me [2a]2dicere admiratio facti cogeret. Antius €Restio proscriptus a triumuiris, cum omnes dome- @1 €sticos circa rapinam et praedam occupatos uideret, €quam maxime poterat dissimulata fuga se penatibus €suis intempesta nocte subduxit. cuius furtiuum egres-€sum seruos ab eo uinculorum poena coercitus inex-€piabilique litterarum nota per summam oris contu-€meliam inustus curiosis speculatus oculis ac uestigia €huc atque illuc errantia beniuolo studio subsecutus €lateri uoluntarius comes adrepsit. quo quidem tam €exquisito tamque ancipiti officio perfectissimum [2in]2-€expectatae pietatis cumulum expleuerat: his enim, €quorum felicior in domo status fuerat, lucro intentis €ipse, nihil quam umbra et imago suppliciorum suo-€rum, maximum esse emolumentum eius, a quo tam €grauiter punitus erat, salutem iudicauit, cumque ab-€unde foret iram remittere, adiecit etiam caritatem. €nec hactenus beniuolentia processit, sed in eo con-€seruando mira quoque arte usus est: nam ut sensit €cupidos sanguinis milites superuenire, amoto domino €rogum extruxit eique egentem a se conprehensum et €occisum senem superiecit. interrogantibus deinde €militibus ubinam esset Antius manum rogo inten-€tans ibi illum datis sibi crudelitatis piaculis uri re-€spondit. quia ueri similia loquebatur, habita est €uoci fides. quo euenit ut Antius tutam quaerendae €incolumitatis occasionem adsequeretur. @1  Ÿðòÿô±ÿ@@@@{1DE MVTATIONE MORVM AVT}1 €@@@@{1FORTVNAE}1 @@Multum animis hominum et fiduciae adicere et €sollicitudinis detrahere potest morum ac fortunae €in claris uiris recognita mutatio, siue nostros status €siue proximorum [ingenia] contemplemur: nam cum €aliorum fortunas spectando ex condicione abiecta €atque contempta emersisse claritatem uideamus, quid €aberit quin et ipsi meliora de nobis semper cogite-€mus, memores stultum esse perpetuae infelicitatis €se praedamnare spemque, quae etiam incerta recte €fouetur, interdum certam in desperationem con-€uertere? ‘@@Manlius Torquatus adeo hebetis atque obtunsi €cordis inter initia iuuentae existimatus, ut a patre €L. Manlio amplissimo uiro, quia et domesticis et €rei publicae usibus inutilis uidebatur, rus relegatus €agresti opere fatigaretur, postmodum patrem reum €iudiciali periculo liberauit, filium uictorem, quod €aduersus imperium suum cum hoste manum conse-€ruerat, securi percussit, patriam Latino tumultu fes-€sam speciosissimo triumpho recreauit, in hoc, credo, €[ne] fortunae nubilo adulescentiae contemptu per-€fusus, quo senectutis eius decus lucidius enitesceret. @@Scipio autem Africanus superior, quem di €immortales nasci uoluerunt, ut esset in quo uirtus @1 €se per omnes numeros hominibus efficaciter osten-€deret, solutioris uitae primos adulescentiae annos €egisse fertur, remotos quidem a luxuriae crimine, €sed tamen Punicis tropaeis, deuictae Karthaginis €ceruicibus inposito iugo teneriores. @@C. quoque Valerius Flaccus secundi Punici €belli temporibus luxu perditam adulescentiam in-€choauit. ceterum a P. Licinio pontifice maximo fla-€men factus, quo facilius a uitiis recederet, ad curam €sacrorum et caerimoniarum conuerso animo, usus €duce frugalitatis religione, quantum prius luxuriae €fuerat exemplum, tantum postea modestiae et san-€ctitatis specimen euasit. @@Nihil Q. Fabio Maximo, qui Gallica uictoria €cognomen Allobrogi[2ci]2 sibimet ac posteris peperit, €adulescente magis infame, nihil eodem sene ornatius €aut speciosius illo saeculo nostra ciuitas habuit. @@Quis ignorat Q. Catuli auctoritatem in ma-€ximo clarissimorum uirorum prouentu excelsum gra-€dum obtinuisse? cuius si superior aetas reuoluatur, €multi lusus, multae deliciae reperiantur. quae qui-€dem ei inpedimento non fuerunt quo minus patriae €princeps existeret, nomenque eius in Capitolino fa-€stigio fulgeret ac uirtute ciuile bellum ingenti motu €oriens sepeliret. @@L. uero Sulla usque ad quaesturae suae co-€mitia uitam libidine, uino, ludicrae artis amore in-€quinatam perduxit. quapropter C. Marius consul €moleste tulisse traditur, quod sibi asperrimum in @1 €Africa bellum gerenti tam delicatus quaestor sorte €obuenisset. eiusdem uirtus quasi perruptis et dis-€iectis nequitiae, qua obsidebatur, claustris catenas €Iugurthae manibus iniecit, Mitridatem conpescuit, €socialis belli fluctus repressit, Cinnae dominationem €fregit eumque, qui se in Africa quaestorem fastidie-€rat, ipsam illam prouinciam proscriptum et exulem €petere coegit. quae tam diuersa tamque inter se þ°³¸ÿï°°±ÿï‚ÍåíÿïƒÖÍáøÿ¶¨‰–ˆcontraria si quis apud animum suum attentiore con-€paratione expendere uelit, duos in uno homine Sullas €fuisse crediderit, turpem adulescentulum et uirum, €dicerem fortem, nisi ipse [2se]2 felicem appellari ma-€luisset. @@Atque ut nobilitati, beneficio paenitentiae se €ipsam admonitae respicere, altiora modo suo sperare €ausos subtexamus, T. Aufidius, cum Asiatici publici €exiguam admodum particulam habuisset, postea to-€tam Asiam proconsulari imperio obtinuit. nec in-€dignati sunt socii eius parere fascibus, quem aliena €tribunalia adulantem uiderant. gessit etiam se in-€tegerrime atque splendidissime. quo quidem modo €demonstrauit pristinum quaestum suum fortunae, €praesens uero dignitatis incrementum moribus ipsius €inputari debere. @@At P. Rupilius non publicanum in Sicilia egit, €sed operas publicanis dedit. idem ultimam inopiam €suam auctorato sociis officio sustentauit. ab hoc €postmodum consule leges uniuersi Siculi acceperunt €acerbissimoque praedonum ac fugitiuorum bello li- @1 €berati sunt. portus ipsos, si quis modo mutis rebus €inest sensus, tantam in eodem homine uarietatem €status admiratos arbitror: quem enim diurnas captu-€ras exigentem animaduerterant, eundem iura dantem €classesque et exercitus regentem uiderunt. @@Huic tanto incremento maius adiciam. Asculo €capto Cn. Pompei[2us]2 Magni pater P. Ventidium aetate €[2in]2puberem in triumpho suo populi oculis subiecit. €hic est Ventidius, qui postea Romae ex Parthis et €per Parthos de Crassi manibus in hostili solo mise-€rabiliter iacentibus triumphum duxit. ita qui capti-€uus carcerem exhorruerat, uictor Capitolium felici-€tate celebrauit. in eodem etiam illud eximium, quod €eodem anno praetor [2et consul]2 est factus. @@Casuum nunc contemplemur uarietatem. L. €Lentulus consularis lege Caecilia repetundarum cri-€mine oppressus censor cum L. Censorino creatus est. €quem quidem fortuna inter ornamenta et dedecora €alterna uice uersauit, consulatu illius damnationem, €damnationi censuram subiciendo et neque bonis eum €perpetuis frui neque malis aeternis ingemescere pa-€tiendo. @@Isdem uiribus uti uoluit in Cn. Cornelio €Scipione Asina. qui consul a Poenis apud Liparas €captus, cum belli iure omnia perdidisset, laetiore €subinde uultu eius adiutus cuncta recuperauit, con-€sul etiam iterum creatus est. quis crederet illum a €&7xii& securibus ad Karthaginiensium peruenturum ca- @1 €tenas? quis rursus existimaret a Punicis uinculis ad €summi imperii peruenturum insignia? sed tamen ex €consule captiuus et ex captiuo consul est factus. @@Quid, Crasso nonne pecuniae magnitudo lo-€cupletis nomen dedit? sed eidem postea inopia tur-€pem decoctoris appellationem inussit, siquidem bona €eius a creditoribus, quia solidum praestare non po-€terat, uenierunt. % itaque qui amara suggillatione €non caruit, cum egens ambularet, Diues ab occur-€rentibus salutabatur. @@Crassum casus acerbitate Q. Caepio praecu-€currit: is namque praeturae splendore, triumphi €claritate, consulatus decore, maximi pontificis sacer-€dotio ut senatus patronus diceretur adsecutus in €publicis uinculis spiritum deposuit, corpusque eius €funestis carnificis manibus laceratum in scalis Ge-€moniis iacens magno cum horrore totius fori Romani €conspectum est. @@Iam C. Marius % maximae fortunae lucta-€tione: omnes enim eius impetus qua corporis qua €animi robore fortissime sustinuit. Arpinatibus ho-€noribus iudicatus inferior quaesturam Romae petere €ausus est. patientia deinde repulsarum inrupit ma-€gis in curiam quam uenit. in tribunatus quoque et @1 €aedilitatis petitione consimilem campi notam exper-€tus praeturae candidatus supremo in loco adhaesit, €quem tamen non sine periculo obtinuit: ambitus €enim accusatus uix atque aegre absolutionem ab €iudicibus impetrauit. ex illo Mario tam humili Ar-€pini, tam ignobili Romae, tam fastidiendo candidato €ille Marius euasit, qui Africam subegit, qui Iugur-€tham regem ante currum egit, qui Teutonorum Cim-€brorumque exercitus deleuit, cuius bina tropaea in €urbe spectantur, cuius septem in fastis consulatus €leguntur, cui post exilium consulem creari proscri-€ptoque facere proscriptionem contigit. quid huius €condicione inconstantius aut mutabilius? quem si €inter miseros posueris, miserrimus, [2si]2 inter [2felices,]2 €felicissimus reperietur. @@C. autem Caesar, cuius uirtutes aditum sibi €in caelum struxerunt, inter primae iuuentae initia €priuatus Asiam petens, a maritimis praedonibus circa €insulam Pharmacusam exceptus L se talentis rede-€mit. parua igitur summa clarissimum mundi sidus €in piratico myoparone rependi fortuna uoluit. quid €est ergo quod amplius de ea queramur, si ne con-€sortibus quidem diuinitatis suae parcit? sed caeleste €numen se ab iniuria uindicauit: continuo enim ca-€ptos praedones crucibus adfixit. ª‰¨åøô©ÿ@@Adtento studio nostra commemorauimus: €remissiore nunc animo aliena narrentur. perditae €luxuriae Athenis adulescens Polemo, neque inlece- @1 €bris eius tantum modo, sed etiam ipsa infamia gau-€dens, [2cum]2 e conuiuio non post occasum solis, sed €post ortum surrexisset domumque rediens Xenocratis €philosophi patentem ianuam uidisset, uino grauis, €unguentis delibutus, sertis capite redimito, perlucida €ueste amictus refertam turba doctorum hominum €scholam eius intrauit. nec contentus tam deformi €introitu consedit etiam, ut clarissimum eloquium et €prudentissima praecepta temulentiae lasciuiis eleua-€ret. orta deinde, ut par erat, omnium indignatione €Xenocrates uultum in eodem habitu continuit omis-€saque re, quam disserebat, de modestia ac tempe-€rantia loqui coepit. cuius grauitate sermonis resi-€piscere coactus Polemo primum coronam capite de-€tractam proiecit, paulo post brachium intra pallium €reduxit, procedente tempore oris conuiualis hilarita-€tem deposuit, ad ultimum totam luxuriam exuit €uniusque orationis saluberrima medicina sanatus ex €infami ganeone maximus philosophus euasit. pere-€grinatus est huius animus in nequitia, non habitauit. @@Piget Themistoclis adulescentiam adtingere, €siue patrem aspiciam abdicationis iniungentem no-€tam, siue matrem suspendio finire uitam propter €fili turpitudinem coactam, cum omnium postea Grai €sanguinis uirorum clarissimus extiterit mediumque €Europae et Asiae uel spei uel desperationis pignus €fuerit: haec enim eum salutis suae patronum habuit, €illa uadem uictoriae adsumpsit. @@Cimonis uero incunabula opinione stultitiae €fuerunt referta: eiusdem adulti imperia salutaria @1 €Athenienses senserunt. itaque coegit eos stuporis €semet ipsos damnare, qui eum stolidum crediderant. @@Nam Alcibiaden quasi duae fortunae partitae €sunt, altera, quae ei nobilitatem eximiam, abundan-€tes diuitias, formam praestantissimam, fauorem ci-€uium propensum, summa imperia, praecipuas po-€tentiae uires, flagrantissimum ingenium adsignaret, €altera, quae damnationem, exilium, uenditionem €bonorum, inopiam, odium patriae, uiolentam mortem €infligeret: nec aut haec aut illa uniuersa, sed uarie €perplexa, freto atque aestui similia. @@Ad inuidiam usque Polycratis Samiorum ty-€ranni abundantissimis bonis conspicuus uitae fulgor €excessit, nec sine causa: omnes enim conatus eius €placido excipiebantur itinere, spes certum cupitae €rei fructum adprehendebant, uota nuncupabantur €simul et soluebantur, uelle ac posse in aequo posi-€tum erat. semel dumtaxat uultum mutauit, perquam €breui tristitiae salebra succussum, tunc cum admo-€dum gratum sibi anulum de industria in profundum, €ne omnis incommodi expers esset, abiecit. quem €tamen continuo recuperauit capto pisce, qui eum €deuorauerat. sed hunc, cuius felicitas semper plenis €uelis prosperum cursum tenuit, Orontes Darii regis €praefectus in excelsissimo Mycalensis montis uertice €cruci adfixit, e qua putres eius artus et tabido cruore €manantia membra atque illam laeuam, cui Neptunus €anulum piscatoris manu restituerat, situ marcidam @1 €Samos, amara seruitute aliquamdiu pressa, liberis €ac laetis oculis aspexit. @@Dionysius autem, cum hereditatis nomine a €patre Syracusanorum ac paene totius Siciliae tyran-€nidem accepisset, maximarum opum dominus, exer-€cituum dux, rector classium, equitatuum potens, þ°³¸ÿï°°±ÿï‚ÍåíÿïƒÖÍáøÿ¶ª‰¨åøô©ÿ–…propter inopiam litteras puerulos Corinthi docuit €eodemque tempore tanta mutatione maiores natu ne €quis nimis fortunae crederet magister ludi factus ex €tyranno monuit. @@Sequitur hunc Syphax rex, consimilem fortu-€nae iniquitatem expertus, quem amicum hinc Roma €per Scipionem, illinc Karthago per Hasdrubalem €ultro petitum ad penates deos eius uenerat. ceterum €eo claritatis euectus, ut ualidissimorum populorum €tantum non arbiter uictoriae existeret, parui tempo-€ris interiecta mora catenatus a Laelio legato ad Sci-€pionem imperatorem pertractus est, cuiusque dexte-€ram regio insidens solio adroganti manu attigerat, €eius genibus supplex procubuit. €@@Caduca nimirum et fragilia puerilibusque consen-€tanea crepundiis sunt ista, quae uires atque opes €humanae uocantur. adfluunt subito, repente dila-€buntur, nullo in loco, nulla in persona stabilibus €nixa radicibus consistunt, sed incertissimo flatu for-€tunae huc atque illuc acta quos sublime extulerunt €inprouiso recussu destitutos profundo cladium mise-€rabiliter inmergunt. itaque [2neque]2 existimari neque @1 €dici debent bona, quae, ut inflictorum malorum ama-€ritudine desiderium sui duplicent, * * * °¯ôÿ@@@@{1LIBER SEPTIMVS}1 ¡Ÿðòÿôÿ@@@@{1DE FELICITATE}1 @@Volubilis fortunae conplura exempla retulimus, €constanter propitiae admodum pauca narrari possunt. €quo patet eam aduersas res cupido animo infligere, €secundas parco tribuere. eadem, ubi malignitatis €obliuisci sibi imperauit, non solum plurima ac ma-€xima, sed etiam perpetua bona congerit. ‘@@Videamus ergo quot gradibus beneficiorum €Q. Metellum a primo originis die ad ultimum usque €fati tempus numquam cessante indulgentia ad sum-€mum beatae uitae cumulum perduxerit. nasci eum €in urbe terrarum principe uoluit, parentes ei nobi-€lissimos dedit, adiecit animi rarissimas dotes et cor-€poris uires, ut sufficere laboribus posset, uxorem €pudicitia et fecunditate conspicuam conciliauit, con-€sulatus decus, imperatoriam potestatem, speciosissimi @1 €triumphi praetextum largita est, fecit ut eodem €tempore tres filios consulares, unum etiam censo-€rium et triumphalem, quartum praetorium uideret, €utque tres filias nuptum daret earumque subolem €sinu suo exciperet. tot partus, tot incunabula, tot €uiriles togae, tam multae nuptiales faces, honorum, €imperiorum, omnis denique gratulationis summa €abundantia, cum interim nullum funus, nullus ge-€mitus, nulla causa tristitiae. caelum contemplare, €uix tamen ibi talem statum reperies, quoniam qui-€dem luctus et dolores deorum quoque pectoribus a €maximis uatibus adsignari uidemus. hunc uitae €actum eius consentaneus finis excepit: namque Me-€tellum ultimae senectutis spatio defunctum lenique €genere mortis inter oscula conplexusque carissimo-€rum pignorum extinctum filii et generi humeris suis €per urbem latum rogo inposuerunt. @@Clara haec felicitas: obscurior illa, sed % di-€uino splendori praeposita: cum enim Gyges regno €Lydiae armis et diuitiis abundantissimo inflatus €animo Apollinem Pythium sciscitatum uenisset an €aliquis mortalium se esset felicior, deus ex abdito €sacrarii specu uoce missa Aglaum Psophidium ei €praetulit. is erat Arcadum pauperrimus, sed aetate €iam senior terminos agelli sui numquam excesserat, €paruuli ruris fructibus [uoluptatibus] contentus. uerum @1 €profecto beatae uitae finem Apollo non adumbratum €oraculi sagacitate conplexus est. quocirca insolenter €fulgore fortunae suae glorianti respondit magis se €probare securitate ridens tugurium quam tristem €curis et sollicitudinibus aulam, paucasque glebas €pauoris expertes quam pinguissima Lydiae arua metu €referta, et unum aut alterum iugum boum facilis €tutelae quam exercitus et arma et equitatum uora-€cibus inpensis onerosum, et usus necessarii horreo-€lum nulli nimis adpetendum quam thesauros om-€nium insidiis et cupiditatibus expositos. ita Gyges, €dum adstipulatorem uanae opinionis deum habere €concupiscit, ubinam solida et sincera esset felicitas €didicit.  Ÿðòÿôÿ@@@@{1SAPIENTER DICTA AVT FACTA}1 @@Nunc id genus felicitatis explicabo, quod totum €in habitu animi nec uotis petitum, sed in pectori-€bus sapientia praeditis natum dictis factisque pru-€dentibus enitescit. ‘@@App. Claudium crebro solitum dicere accepi-€mus negotium populo Romano melius quam otium €conmitti, non quod igno[2ra]2ret quam iucundus tran-€quillitatis status esset, sed quod animaduerteret €praepotentia imperia agitatione rerum ad uirtutem €capessendam excitari, nimia quiete in desidiam re-€solui. et sane negotium nomine horridum ciuitatis €nostrae mores in suo statu continuit, blandae appella-€tionis quies plurimis uitiis respersit. @1 @@Scipio uero Africanus turpe esse aiebat in re €militari dicere 'non putaram', uidelicet quia explorato €et excusso consilio quae ferro aguntur administrari €oportere arbitrabatur. summa ratione: inemendabilis €est enim error, qui uiolentiae Martis committitur. €idem negabat aliter cum hoste confligi debere, quam €aut si occasio obuenisset aut necessitas incidisset. €aeque prudenter: nam et prospere gerendae rei fa-€cultatem omittere maxima dementia est et in angustias €utique pugnandi conpulsum abstinere se proelio pesti-€ferae ignauiae adfert exitum, eorumque, qui ista €conmittunt, alter beneficio fortunae uti, alter in-€iuriae nescit resistere. @@Q. quoque Metelli cum grauis tum etiam alta €in senatu sententia, qui deuicta Karthagine [2ne]2scire €se illa uictoria bonine plus an mali rei publicae ad-€tulisset adseuerauit, quoniam ut pacem restituendo €profuisset, ita Hannibalem summouendo nonnihil €nocuisset: eius enim transitu in Italiam dormientem €iam populi Romani uirtutem excitatam, metuique €debere ne acri aemulo liberata in eundem somnum €reuolueretur. in aequo igitur malorum posuit uri €tecta, uastari, agros, exhauriri aerarium et prisci €roboris neruos hebetari. @@Quid illud factum L. Fimbriae consularis, @1 €quam sapiens! M. Lutatio Pinthiae splendido equiti €Romano iudex addictus de sponsione, quam is cum €aduersario, quod uir bonus esset, fecerat, numquam €id iudicium pronuntiatione sua finire uoluit, ne aut €probatum uirum, si contra eum iudicasset, fama €spoliaret aut iuraret uirum bonum esse, cum ea res €innumerabilibus laudibus contineretur. @@Forensibus haec, illa militaribus stipendiis €prudentia est exhibita. Papirius Cursor consul, cum €Aquiloniam oppugnans proelium uellet conmittere €pullariusque non prosperantibus auibus optimum ei €auspicium renuntiasset, de fallacia illius factus cer-€tior sibi quidem et exercitui bonum omen datum €credidit ac pugnam iniit, ceterum mendacem ante €ipsam aciem constituit, ut haberent di cuius capite, €si quid irae conceperant, expiarent. directum est €autem siue casu siue etiam caelestis numinis proui-€dentia quod primum e contraria parte missum erat €telum in ipsum pullarii pectus eumque exanimem €prostrauit. id ut cognouit consul, fidente animo et €inuasit Aquiloniam et cepit. tam cito animaduertit €quo pacto iniuria imperatoris uindicari deberet, €quemadmodum uiolata religio expianda foret, qua €ratione uictoria adprehendi posset. egit uirum se-€uerum, consulem religiosum, imperatorem strenuum, @1 €timoris modum, poenae genus, spei uiam uno mentis €impetu rapiendo. @@Nunc ad senatus acta transgrediar. cum ad-€uersus Hannibalem Claudium Neronem et Liuium €Salinatorem consules mitteret eosque ut uirtutibus €pares, ita inimicitiis acerrime inter se dissidentes €uideret, summo studio in gratiam reduxit, ne propter €priuatas dissensiones rem publicam parum utiliter €administrarent, quia consulum imperio nisi concor-€dia inest, maior aliena opera interpellandi quam sua €edendi cupiditas nascitur. ubi uero etiam pertinax €intercedit odium, alter alteri quam uterque contra-€riis castris certior hostis proficiscitur. eosdem se-€natus, cum ob nimis aspere actam censuram a Cn. €Baebio tribuno pl. pro rostris agerentur rei, causae €dictione decreto suo liberauit uacuum omnis iudicii €metu eum honorem reddendo, qui exigere deberet €rationem, non reddere. €@@Par illa sapientia senatus. Ti. Gracchum tribu-€num pl. agrariam legem promulgare ausum morte €multauit. idem ut secundum legem eius per trium-þ°³¸ÿï°°±ÿï‚ÍåíÿïƒÖÍáøÿ·¢–ˆ”uiros ager populo uiritim diuideretur egregie censuit, €si quidem grauissimae seditionis eodem tempore et €auctorem et causam sustulit. €@@Quam deinde se prudenter in rege Masinissa €gessit! nam cum promptissima et fidelissima eius €opera aduersus Karthaginienses usus esset eumque €in dilatando regno auidiorem cerneret, legem ferri €iussit, qua Masinissae ab imperio populi Romani €solutam libertatem tribueret. quo facto cum optime €meriti beniuolentiam retinuit, tum Mauritaniae et @1 €Numidiae ceterarumque illius tractus gentium num-€quam fida pace quiescentem feritatem a ualuis suis €reppulit. ª‚¨åøô©ÿ@@Tempus deficiet domestica narrantem, €quoniam imperium nostrum non tam robore corpo-€rum quam animorum uigore incrementum ac tutelam €sui conprehendit. maiore itaque ex parte Romana €prudentia in admiratione tacita reponatur alienigenis-€que huius generis exemplis detur aditus. €@@Socrates, humanae sapientiae quasi quoddam ter-€restre oraculum, nihil ultra petendum a dis inmorta-€libus arbitrabatur quam ut bona tribuerent, quia ii €demum scirent quid uni cuique esset utile, nos €autem plerumque id uotis expeteremus, quod non €inpetrasse melius foret: etenim densissimis tenebris €inuoluta mortalium mens, in quam late patentem €errorem caecas precationes tuas spargis! diuitias €adpetis, quae multis exitio fuerunt: honores concu-€piscis, qui conplures pessum dederunt: regna tecum €ipsa uoluis, quorum exitus saepe numero miserabiles €cernuntur: splendidis coniugiis inicis manus; at haec €ut aliquando inlustrant, ita nonnumquam funditus €domos euertunt. desine igitur stulta futuris malo-€rum tuorum causis quasi felicissimis rebus inhiare €teque totam caelestium arbitrio permitte, quia qui €tribuere bona ex facili solent, etiam eligere aptis-€sime possunt. @1 €@@Idem expedita et conpendiaria uia eos ad glo-€riam peruenire dicebat, qui id agerent, ut, quales €uideri uellent, tales etiam essent. qua quidem prae-€dicatione aperte monebat ut homines ipsam potius €uirtutem haurirent quam umbram eius consectarentur. €@@Idem ab adulescentulo quodam consultus utrum €uxorem duceret an se omni matrimonio abstineret, €respondit, utrum eorum fecisset, acturum paeniten-€tiam. 'hinc te' inquit 'solitudo, hinc orbitas, hinc €generis interitus, hinc heres alienus excipiet, illinc €perpetua sollicitudo, contextus querellarum, dotis €exprobratio, adfinium graue supercilium, garrula so-€crus lingua, subsessor alieni matrimonii, incertus €liberorum euentus'. non passus est iuuenem in con-€textu rerum asperarum quasi laetae materiae facere €dilectum. €@@Idem, cum Atheniensium scelerata dementia tri-€stem de capite eius sententiam tulisset fortique animo €et constanti uultu potionem ueneni e manu carnificis €accepisset, admoto iam labris poculo, uxore Xan-€thippe inter fletum et lamentationem uociferante in-€nocentem eum periturum, 'quid ergo?' inquit 'no-€centi mihi mori satius esse duxisti?' inmensam €illam sapientiam, quae ne in ipso quidem uitae ex-€cessu obliuisci sui potuit! @@Age quam prudenter Solo [2nemi]2nem, dum ad-€huc uiueret, beatum dici debere arbitrabatur, quod @1 €ad ultimum usque fati diem ancipiti fortunae subiecti €essemus. felicitatis igitur humanae appellationem €rogus consummat, qui se incursui malorum obicit. €@@Idem, cum ex amicis quendam grauiter maeren-€tem uideret, in arcem perduxit hortatusque est ut €per omnes subiectorum aedificiorum partes oculos €circumferret. quod ut factum animaduertit, 'cogita €nunc tecum' inquit 'quam multi luctus sub his tectis €et olim fuerint et hodieque uersentur [2et]2 insequen-€tibus saeculis sint habitaturi ac mitte mortalium in-€commoda tamquam propria deflere'. qua consola-€tione demonstrauit urbes esse humanarum cladium €consaepta miseranda. idem aiebat, si in unum lo-€cum cuncti mala sua contulissent, futurum ut pro-€pria deportare domum quam ex communi miseriarum €aceruo portionem suam ferre mallent. quo collige-€bat non oportere nos quae fortuito patiamur prae-€cipuae et intolerabilis amaritudinis iudicare. @@Bias autem, cum patriam eius Prienen hostes €inuasissent, omnibus, quos modo saeuitia belli in-€columes abire passa fuerat, pretiosarum rerum pon-€dere onustis fugientibus interrogatus quid ita nihil €ex bonis suis secum ferret 'ego uero' inquit 'bona €[2omnia]2 mea mecum porto': pectore enim illa gesta-€bat, non humeris, nec oculis uisenda, sed aestimanda €animo. quae domicilio mentis inclusa nec morta-€lium nec deorum manibus labefactari queunt, et ut €manentibus praesto sunt, ita fugientes non deserunt. @1 @@Iam Platonis uerbis adstricta, sed sensu prae-€ualens sententia, qui tum demum beatum terrarum €orbem futurum praedicauit, cum aut sapientes re-€gnare aut reges sapere coepissent. @@Rex etiam ille subtilis iudicii, quem ferunt €traditum sibi diadema prius quam capiti inponeret €retentum diu considerasse ac dixisse 'o nobilem ma-€gis quam felicem pannum! quem, si quis penitus €cognoscat quam multis sollicitudinibus et periculis €et miseriis sit refertus, ne humi quidem iacentem €tollere uelit'. @@Quid Xenocratis responsum, quam laudabile! €cum maledico quorundam sermoni summo silentio €interesset, uno ex his quaerente cur solus linguam €suam cohiberet, 'quia dixisse me' inquit 'aliquando €paenituit, tacuisse numquam'. @@Aristophanis quoque altioris est prudentiae €praeceptum, qui in comoedia introduxit remissum ab €inferis % Atheniensium Periclen uaticinantem non €oportere in urbe nutriri leonem, sin autem sit altus, €obsequi ei conuenire: monet enim ut praecipuae €nobilitatis et concitati ingenii iuuenes refrenentur, €nimio uero fauore ac profusa indulgentia pasti quo €minus potentiam obtineant ne inpediantur, quod @1 €stultum et inutile sit eas obtrectare uires, quas ipse €foueris. @@Mirifice etiam Thales: nam interrogatus an €facta hominum deos fallerent 'ne cogitata [2quidem]2' €inquit, ut non solum manus, sed etiam mentes puras €habere uellemus, cum secretis cogitationibus nostris €caeleste numen adesse credidissemus. @@Ac ne quod sequitur quidem minus sapiens. €unicae filiae pater Themistoclen consulebat utrum €eam pauperi, sed ornato, an locupleti parum pro-€bato conlocaret. cui is 'malo' inquit 'uirum pecunia €quam pecuniam uiro indigentem'. quo dicto stultum €monuit ut generum potius quam diuitias generi €legeret. @@Age, Philippi quam probabilis epistola, in €qua Alexandrum quorumdam Macedonum beniuolen-€tiam largitione ad se adtrahere conatum sic incre-€puit: 'quae te, fili, ratio in hanc tam uanam spem €induxit, ut eos tibi fideles futuros existimares, quos €pecunia ad amorem tui conpulisses?' a caritate istud €pater, ab usu Philippus, maiore ex parte mercator €Graeciae quam uictor. @@Aristoteles autem Callisthenen auditorem €suum ad Alexandrum dimittens monuit cum eo aut €quam rarissime aut quam iucundissime loqueretur, €quo scilicet apud regias aures uel silentio tutior uel @1 €sermone esset acceptior. at ille, dum Alexandrum €Persica Macedonem salutatione gaudentem obiurgat €et ad Macedonicos mores inuitum reuocare beniuole €perseuerat, spiritu carere iussus seram neglecti sa-€lubris consilii paenitentiam egit. €@@Idem Aristoteles de semet ipsos in neutram par-€tem loqui debere praedicabat, quoniam laudare se €uani, uituperare stulti esset. eiusdem est utilissi-€mum praeceptum ut uoluptates abeuntes considere-€mus. quas quidem sic ostendendo minuit: fessis €enim paenitentiaeque plenis animis nostris subicit, €quo minus cupide repetantur. @@Nec parum prudenter Anaxagoras interro-€ganti cuidam quisnam esset beatus 'nemo' inquit €'ex his, quos tu felices existimas, sed eum in illo €numero reperies, qui a te ex miseris constare credi-€tur'. non erit ille diuitiis et honoribus abundans, €sed aut exigui ruris aut non ambitiosae doctrinae €fidelis ac pertinax cultor, in recessu quam in fronte €beatior'. @@Demadis quoque dictum sapiens: nolentibus €enim Atheniensibus diuinos honores Alexandro de-€cernere 'uidete' inquit 'ne, dum caelum custoditis, €terram amittatis'. @@Quam porro subtiliter Anacharsis leges ara-€neorum telis conparabat! nam ut illas infirmiora €animalia retinere, ualentiora transmittere, ita his @1 þ°³¸ÿï°°±ÿï‚ÍåíÿïƒÖÍáøÿ·ª‚¨åøô©ÿ˜Ž„humiles et pauperes constringi, diuites et praepo-€tentes non alligari. @@Nihil etiam Agesilai facto sapientius, siqui-€dem, cum aduersus rem publicam Lacedaemoniorum €conspirationem ortam noctu conperisset, leges Ly-€curgi continuo abrogauit, quae de indemnatis suppli-€cium sumi uetabant: conprehensis autem et inter-€fectis sontibus e uestigio restituit atque utrumque €simul prouidit, ne salutaris animaduersio uel iniusta €esset uel iure impediretur. itaque, ut semper esse €possent, aliquando non fuerunt. @@Sed nescio an Hannonis excellentissimae pru-€dentiae consilium: Magone enim Cannensis pugnae €exitum senatui Poenorum nuntiante inque tanti suc-€cessus fidem anulos aureos trium modiorum mensu-€ram explentes fundente, qui interfectis nostris ciui-€bus detracti erant, quaesiuit an aliquis sociorum post €tantam cladem a Romanis defecisset, atque ut audi-€uit neminem ad Hannibalem transisse, suasit proti-€nus legati Romam, per quos de pace ageretur, mitte-€rentur. cuius si sententia ualuisset, neque secundo €Punico bello uicta Karthago neque tertio deleta foret. @@Ne Samnites quidem paruas poenas consi-€milis erroris pependerunt, quod Herenni Ponti salu-€tare consilium neglexerant. qui auctoritate et pru-€dentia ceteros praestans ab exercitu et duce eius €filio suo consultus quidnam fieri de legionibus Ro-€manis apud furcas Caudinas inclusis deberet, inuio-€latas dimittendas respondit. postero die eadem de @1 €re interrogatus deleri eas oportere dixit, ut aut €maximo beneficio gratia hostium emere[2re]2tur aut €grauissima iactura uires confringerentur. sed in-€prouida temeritas uictorum, dum utramque partem €spernit utilitatis, sub iugum missas in perniciem €suam accendit. @@Multis et magnis sapientiae exemplis paruu-€lum adiciam. Cretes, cum acerbissima execratione €aduersus eos, quos uehementer oderunt, uti uolunt, €ut mala consuetudine delectentur optant modestoque €uoti genere efficacissimum ultionis euentum reperi-€unt: inutiliter enim aliquid concupiscere et in eo €perseueranter morari, exitio ea uicina dulcedo est. £Ÿðòÿôÿ@@@@{1VAFRE DICTA AVT FACTA}1 @@Est aliud factorum dictorumque genus, a sapien-€tia proximo deflexu ad uafri[2ti]2ae nomen progressum, €quod, nisi fallacia uires adsumpsit, finem propositi €non inuenit laudemque occulto magis tramite quam €aperta uia petit. ‘@@Seruio Tullio regnante cuidam patri familiae €in agro Sabino praecipuae magnitudinis et eximiae €formae uacca nata est. quam oraculorum certissimi €auctores in hoc a dis inmortalibus editam responde-€runt, ut quisquis eam Auentinensi Dianae immolas- @1 €set, eius patria totius terrarum orbis imperium ob-€tineret. laetus eo dominus bouem summa cum €festinatione Romam actam in Auentino ante aram €Dianae constituit, sacrificio Sabinis regimen humani €generis daturus. de qua re antistes templi certior €factus religionem hospiti intulit, ne prius uictimam €caederet quam proximi am[2nis se a]2qua abluisset, eo-€que alueum Tiberis petente uaccam ipse immola-€uit et urbem nostram tot ciuitatium, tot gentium €dominam pio sacrificii furto reddidit. @@Quo in genere acuminis in primis Iunius Bru-€tus referendus est: nam cum a rege Tarquinio auun-€culo suo omnem nobilitatis indolem excerpi interque €ceteros etiam fratrem suum, quod uegetioris ingenii €erat, interfectum animaduerteret, obtunsi se cordis €esse simulauit eaque fallacia maximas uirtutes suas €texit. profectus etiam Delphos cum Tarquinii filiis, €quos is ad Apollinem Pythium muneribus [2et]2 sacri-€ficiis honorandum miserat, aurum deo nomine doni €clam cauato baculo inclusum tulit, quia timebat ne €sibi caeleste numen aperta liberalitate uenerari tu-€tum non esset. peractis deinde mandatis patris €Apollinem iuuenes consuluerunt quisnam ex ipsis €Romae regnaturus uideretur. at is penes eum sum-€mam urbis nostrae potestatem futuram respondit, €qui ante omnes matri osculum dedisset. tum Brutus €perinde atque casu prolapsus de industria se abiecit @1 €terramque communem omnium matrem existimans €osculatus est. quod tam uafre Telluri inpressum €osculum urbi libertatem, Bruto primum in fastis €locum tribuit. @@Scipio quoque superior praesidium calliditatis €amplexus est: ex Sicilia enim petens Africam, cum €e fortissimis peditibus Romanis trecentorum equitum €numerum conplere uellet neque tam subito eos posset €instruere, quod temporis angustiae negabant sagaci-€tate consilii adsecutus est: namque ex his iuuenibus, €quos secum tota Sicilia nobilissimos et diuitissimos €sed inermes habebat, trecentos speciosa arma et €electos equos quam celerrime expedire iussit uelut €eos continuo secum ad oppugnandam Karthaginem €auecturus. qui cum imperio ut celeriter, ita longin-€qui et periculosi belli respectu sollicitis animis pa-€ruissent, remittere [2eis]2 Scipio illam expeditionem, si €arma et equos militibus suis tradere uoluissent, edixit. €rapuit condicionem inbellis ac timida iuuentus in-€strumentoque suo cupide nostris cessit. ergo calli-€ditas ducis prouidit ut % si quod protinus impera-€retur, grato prius, deinde remisso militiae metu €maximum beneficium fieret. @1 @@Quod sequitur % narrandum est. Q. Fabius €Labeo, arbiter a senatu finium constituendorum €inter Nolanos ac Neapolitanos datus, cum in rem €praesentem uenisset, utrosque separatim monuit ut €omissa cupiditate regredi % modo controuersia quam €progredi mallent. idque cum utraque pars auctori-€tate uiri mota fecisset, aliquantum in medio uacui €agri relictum est. constitutis deinde finibus, ut ipsi €terminauerant, quidquid reliqui soli fuit populo €Romano adiudicauit. ceterum etsi circumuenti No-€lani ac Neapolitani queri nihil potuerunt secundum €ipsorum demonstrationem dicta sententia, improbo €tamen praestigiarum genere nouum ciuitati nostrae €uectigal accessit. eundem ferunt, cum a rege An-€tiocho, quem bello superauerat, ex foedere icto €dimidiam partem nauium accipere deberet, medias €omnes secuisse, ut eum tota classe priuaret. @@Nam M. Antonio remittendum conuicium est, €qui idcirco se aiebat nullam orationem scripsisse, €ut, si quid superiore iudicio actum [2ei]2, quem postea €defensurus esset, nociturum foret, non dictum a se €adfirmare posset, quia facti uix pudentis causam @1 €tolerabilem habuit: pro periclitantium enim capite €non solum eloquentia sua uti, sed etiam uerecundia €abuti erat paratus. @@Sertorius uero corporis robore atque animi €consilio parem naturae indulgentiam expertus, pro-€scriptione Sullana dux Lusitanorum fieri coactus, €cum eos oratione flectere non posset ne cum Romanis €uniuersa acie confligere uellent, uafro consilio ad €suam sententiam perduxit: duos enim in conspectu €eorum constituit equos, ualidissimum alterum, [2alte-€rum]2 infirmissimum, ac deinde ualidi caudam ab in-€becillo sene paulatim carpi, infirmi a iuuene eximia-€rum uirium uniuersam conuelli iussit. obtemperatum €imperio est. sed dum adulescentis dextera inrito se €labore fatigat, senio confecta manus ministerium ex-€secuta est. tunc barbarae contioni quorsum ea res €tenderet cognoscere cupienti subicit equi caudae €consimilem esse nostrum exercitum, cuius partes €aliquis adgrediens opprimere possit, uniuersum co-€natus prosternere celerius tradiderit uictoriam quam €occupauerit. ita gens barbara, aspera et regi diffi-€cilis, in exitium suum ruens, quam utilitatem auri-€bus respuerat, oculis peruidit. @@Fabius autem Maximus, cui non dimicare uin-€cere fuit, cum praecipuae fortitudinis Nolanum €peditem dubia fide suspectum et strenuae operae €Lucanum equitem amore scorti deperditum in castris @1 €haberet, ut utroque potius bono milite uteretur quam €in utrumque animaduerteret, alteri suspicionem suam €dissimulauit, in altero disciplinam paululum a recto €tenore deflexit: namque illum plene pro tribunali €laudando omnique genere honoris prosequendo ani-€mum suum a Poenis ad Romanos coegit reuocare, et €hunc clam meretricem redimere passus paratissimum €pro nobis excursorem reddidit. @@Veniam nunc ad eos, quibus salus astutia €quaesita est. M. Volusius aedilis pl. proscriptus ad-€sumpto Isiaci habitu per itinera uiasque publicas €stipem petens quisnam re uera esset occurrentis di-þ°³¸ÿï°°±ÿï‚ÍåíÿïƒÖÍáøÿ·£˜ˆ…noscere passus non est eoque fallaciae genere tectus €in M. Bruti castra peruenit. quid illa necessitate €miserius, quae magistratum populi Romani abiecto €honoris praetexto alienigenae religionis obscuratum €insignibus per urbem iussit incedere! o nimis aut €hi suae uitae aut illi alienae mortis cupidi, qui €talia uel ipsi sustinuerunt uel alios perpeti coegerunt! @@Aliquanto speciosius Sentii Saturnini Vetulonis €in eodem genere casus ultimae sortis auxilium. qui, €cum a triumuiris inter proscriptos nomen suum pro-€positum audisset, continuo praeturae insignia inuasit €praecedentibusque in modum lictorum et apparito- @1 €rum et seruorum publicorum subornatis uehicula €conprehendit, hospitia occupauit, obuios summouit €ac tam audaci usurpatione imperii in maxima luce €densissimas hostilibus oculis tenebras offudit. idem, €ut Puteolos uenit, perinde ac publicum ministerium €agens summa cum licentia correptis nauibus in Sici-€liam, certissimum tunc proscriptorum perfugium, €penetrauit. @@His uno adiecto leuioris notae exemplo ad €externa reuertar. amantissimus quidam filii, cum €eum inconcessis ac periculosis facibus accensum ab €insana cupiditate [pater] inhibere uellet, salubri con-€silio patriam indulgentiam temperauit: petiit enim ut €prius quam ad eam, quam diligebat, iret uulgari et €permissa uenere uteretur. cuius precibus obsecutus €adulescens infelicis animi impetum satietate licentis €concubitus resolutum ad id, quod non licebat, tardio-€rem pigrioremque adferens paulatim deposuit. ªƒ¨åøô©ÿ@@Cum Alexander Macedonum rex sorte €monitus ut eum, qui sibi porta egresso primus occur-€risset, interfici iuberet, asinarium forte [2ante]2 omnis €obuiam factum ad mortem abripi imperasset, eoque €quaerente quidnam se immerentem capitali supplicio €innocentemque addiceret, cum ad excusandum factum @1 €suum oraculi praeceptum retulisset, asinarius, 'si ita €est' inquit, 'rex, alium sors huic morti destinauit: €nam asellus, quem ego ante me agebam, prior tibi €occurrit'. delectatus Alexander et illius tam callido €dicto et quod ipse ab errore reuocatus erat, occasio-€nem in aliquanto uiliore animali expiandae religionis €rapuit. summa in hoc % mansuetudo, in alterius €regis equisone calliditas. @@Sordida magorum dominatione oppressa Da-€rius sex adiutoribus eiusdem dignitatis adsumptis €pactum cum praeclari operis consortibus fecit ut €equis insidentes solis ortu cursum in quendam locum €dirigerent, isque regno potiretur, cuius equus in eo €primus hinnisset. ceterum maximae mercedis con €petitoribus fortunae beneficium expectantibus solus €acumine equisonis sui Oebaris prosperum exoptatae €rei effectum adsecutus est, qui in equae genitalem €partem demissam manum, cum ad eum locum uen-€tum esset, naribus equi admouit. quo odore inrita-€tus ante omnes hinnitum edidit, auditoque eo sex €reliqui summae potestatis candidati continuo equis €delapsi, ut est mos Persarum, humi prostra-€tis corporibus Darium regem salutauerunt. quan- @1 €tum imperium quam paruo interceptum est uafra-€mento! @@Bias autem, cuius sapientia diuturnior inter €homines est quam patria Priene fuit, si quidem haec €etiam nunc spirat, illius perinde atque extinctae ue-€stigia tantum modo extant, ita aiebat oportere homi-€nes in usu amicitiae uersari, ut meminissent eam ad €grauissimas inimicitias posse conuerti. quod quidem €praeceptum prima specie nimis fortasse callidum ui-€deatur inimicumque simplicitati, qua praecipue fa-€miliaritas gaudet, sed si % altior initamini cogitatio €demissa fuerit, perquam utile reperietur. @@Lampsacenae urbis uero salus unius uafra-€menti beneficio constitit: nam cum ad excidium eius €summo studio Alexander ferretur progressumque €extra moenia Anaximenen praeceptorem suum ui-€disset, quia manifestum erat futurum ut preces suas €irae eius opponeret, non facturum se quod petisset €iurauit. tunc Anaximenes 'peto' inquit 'ut Lampsa-€cum diruas'. haec uelocitas sagacitatis oppidum ue-€tusta nobilitate inclytum exitio, cui destinatum erat, €subtraxit. @@Demosthenis quoque astutia mirifice cuidam €aniculae succursum est, quae pecuniam depositi no-€mine a duobus hospitibus acceperat ea condicione, @1 €ut illam simul utrisque redderet. quorum alter in-€teriecto tempore tamquam mortuo socio squalore €obsitus deceptae omnis nummos abstulit. superuenit €deinde alter et depositum petere coepit. haerebat €misera et in maxima pariter et pecuniae et defen-€sionis penuria iam[que] de laqueo et suspendio €cogitabat: sed opportune Demosthenes ei patronus €adfulsit. qui, ut [2in]2 aduocationem uenit, 'mulier' €inquit 'parata est depositi se fide soluere, sed nisi €socium adduxeris, id facere non potest, quoniam, €ut ipse uociferaris, haec dicta est lex, ne pecunia €alteri sine altero numeraretur'. @@Ac ne illud quidem parum prudenter. qui[2dam]2 €Athenis uniuerso populo inuisus causam apud eum €capitali crimine dicturus maximum honorem subito €petere coepit, non quod speraret se illum consequi €posse, sed ut haberent homines ubi procursum irae, €qui acerrimus esse solet, effunderent. neque eum haec €tam callida consilii ratio fefellit: comitiis enim cla-€more infesto et crebris totius contionis sibilis uexa-€tus, nota etiam denegati honoris perstrictus, eiusdem €plebis paulo post in discrimine uitae clementissima €suffragia expertus est. quod si adhuc ei ultionem si-€tienti capitis sui periculum obiecisset, nullam partem €defensionis odio obseratae aures reciperent. @@Huic uaframento consimilis illa calliditas [su- @1 €periori]. Hannibal a Duilio consule nauali proelio €uictus timensque classis amissae poenas dare, offen-€sam astutia m[2ire]2 auertit: nam ex illa infelici pugna €prius quam cladis nuntius domum perueniret quen-€dam ex amicis conpositum et formatum Karthaginem €misit. qui, postquam ciuitatis eius curiam intrauit, €'consulit uos' inquit 'Hannibal, cum dux Romano-€rum magnas secum maritimas trahens copias ad-€uenerit, an cum eo confligere debeat'. adclamauit €uniuersus senatus non esse dubium quin oporteret. €tum ille 'conflixit' inquit 'et superatus est'. ita €liberum his non reliquit id factum damnare, quod €ipsi fieri debuisse iudicauerant. @@Item Hannibal Fabium Maximum inuictam €armorum suorum uim saluberrimis cunctationibus €pugnae ludificantem, ut aliqua suspicione trahendi €belli respergeret, totius Italiae agros ferro atque igni €uastando unius eius fundum inmunem ab hoc in-€iuriae genere reliquit. profecisset aliquid tanti bene-€ficii insidiosa adumbratio eius, nisi Romanae urbi €et Fabii pietas et Hannibalis uafri mores fuissent €notissimi. @@Tusculanis etiam acumine consilii incolumitas €parta est: cum enim crebris rebellationibus meruis-€sent ut eorum urbem funditus Romani euertere uel- @1 €lent, atque ad id exequendum Furius Camillus maxi-€mus dux ualidissimo instructus exercitu uenisset, €uniuersi ei togati obuiam processerunt commeatusque €et cetera pacis munia benignissime praestiterunt. €armatum etiam intrare moenia passi sunt nec uultu €nec habitu mutato. qua constantia tranquillitatis non €solum ad amicitiae nostrae ius, sed etiam ad commu-€nionem ciuitatis usque penetrarunt, sagaci hercule €usi simplicitate, quoniam aptius esse intellexerant €metum officiis dissimulare quam armis protegere. @@At Volscorum ducis Tulli execrabile con-€silium. qui ad bellum inferendum Romanis maxima €cupiditate accensus, cum aliquot aduersis proeliis €contusos animos suorum et ob id paci proniores €animaduerteret, insidiosa ratione quo uolebat con-€pulit: nam cum spectandorum ludorum gratia magna €Volscorum multitudo Romam conuenisset, consuli-€bus dixit uehementer se timere ne quid hostile €subito molirentur monuitque ut essent cautiores et €protinus ipse urbe egressus est. quam rem consules €ad senatum detulerunt. qui, tametsi nulla suspicio €suberat, auctoritate tamen Tulli commotus ut ante €noctem Volsci abirent decreuit. qua contumelia in-€ritati facile inpelli potuerunt ad rebellandum. ita €mendacium uersuti ducis simulatione beniuolentiae €inuolutum duos simul populos fefellit, Romanum, €ut insontes notaret, Volscum, ut deceptis irasceretur. @1 þ°³¸ÿï°°±ÿï‚ÍåíÿïƒÖÍáøÿ·¤Ÿðòÿôÿ@@@@{1STRATEGEMATA}1 @@Illa uero pars calliditatis egregia et ab omni re-€prehensione procul remota, cuius opera, quia appel-€latione * uix apte exprimi possunt, Graeca pronun-€tiatione strategemata dicantur. ‘@@% Omnibus militaribus copiis Tullus Hostilius €Fidenas adgressus, quae surgentis imperii nostri €incunabula crebris rebellationibus torpere passae €non sunt finitimisque tropaeis ac triumphis alitam €uirtutem eius spes suas ulterius promouere docuerunt, €Mettius Fufetius dux Albanorum dubiam et su-€spectam semper societatis suae fidem repente in €ipsa acie detexit: deserto enim Romani exercitus €latere in proximo colle consedit, pro adiutore spe-€culator pugnae futurus, ut aut uictis insultaret aut €uictores fessos adgrederetur. non erat dubium quin €ea res militum nostrorum animos debilitatura esset, €cum eodem tempore et hostes confligere et auxilia €deficere cernerent. itaque ne id fieret Tullus pro-€uidit: concitato enim equo omnes pugnantium globos €percucurrit praedicans suo iussu secessisse Mettium €eumque, cum ipse signum dedisset, inuasurum Fide-€natium terga. quo imperatoriae artis consilio metum €fiducia mutauit proque trepidatione alacritate suorum €pectora repleuit. @1 @@Et ne continuo a nostris regibus recedam, €Sextus Tarquinius Tarquini filius indigne ferens, €quod patris uiribus expugnari Gabii nequirent, ua-€lentiorem armis excogitauit rationem, qua inter-€ceptum illud oppidum Romano imperio adiceret: €subito namque se ad Gabinos contulit tamquam €parentis saeuitiam et uerbera, quae uoluntate sua €perpessus erat, fugiens, ac paulatim unius cuius-€que fictis et compositis blanditiis adliciendo beni-€uolentiam, ut apud omnes plurimum posset conse-€cutus, familiarem suum ad patrem misit indicatu-€rum quemadmodum cuncta in sua manu haberet et €quaesiturum quidnam fieri uellet. iuuenili calliditati €senilis astutia respondit, si quidem re eximie de-€lectatus Tarquinius, fidei autem nuntii parum [2cre-€dens]2 nihil respondit, sed seducto eo in hortum €maxima et altissima papauerum capita baculo de-€cussit. cognito adulescens silentio simul ac patris €facto causam alterius, [2alterius]2 argumentum peruidit €nec ignorauit praecipi sibi ut excellentissimum quem-€que Gabinorum aut exilio summoueret aut morte €consumeret. ergo spoliatam bonis propugnatoribus €ciuitatem tantum non uinctis manibus ei tradidit. @@Illud quoque maioribus et consilio pruden-€ter et exitu feliciter prouisum: cum enim urbe €capta Galli Capitolium obsiderent solamque potiendi €eius spem in fame eorum repositam animaduerterent, €perquam callido genere consilii [2Romani usi]2 unico @1 €perseuerantiae inritamento uictores spoliauerunt: €panes enim iacere conpluribus e locis coeperunt. €quo spectaculo obstupefactos infinitamque frumenti €abundantiam nostris superesse credentes ad pactio-€nem omittendae obsidionis conpulerunt. misertus €est tunc profecto Iuppiter Romanae uirtutis, praesi-€dium ab astutia mutuantis, cum summa alimentorum €inopia proici praesidia inopiae cerneret. igitur ut €uafro, ita periculoso consilio salutarem exitum dedit. @@Idemque Iuppiter postea praestantissimorum €ducum nostrorum sagacibus consiliis propitius aspi-€rauit: nam cum alterum Italiae latus Hannibal €laceraret, alterum inuasisset Hasdrubal, ne duorum €fratrum iunctae copiae intolerabili onere fessas si-€mul res nostras urguerent, hinc Claudii Neronis €uegetum consilium, illinc Liui Salinatoris inclyta €prouidentia effecit: Nero enim conpresso a se in €Lucanis Hannibale praesentiam suam, quoniam ita €ratio belli desiderabat, mentitus hosti ad opem €collegae ferendam per longum iter celeritate mira €tetendit. Salinator in Vmbria apud Metaurum flu-€men proximo die dimicaturus summa cum dissimu-€latione Neronem castris noctu recepit: tribunos enim €a tribunis, centuriones a centurionibus, equites ab €equitibus, pedites a peditibus excipi iussit ac sine €ulla tumultuatione solo uix unum exercitum ca-€piente alterum inseruit. quo euenit ne Hasdrubal €cum duobus se consulibus proeliaturum prius sciret €quam utriusque uirtute prosterneretur. ita illa toto @1 €terrarum orbe infamis Punica calliditas Romana €elusa prudentia Hannibalem Neroni, Hasdrubalem €Salinatori decipiendum tradidit. @@Memorabilis etiam consilii Q. Metellus. qui, €cum pro consule bellum in Hispania aduersus Celti-€beros gereret urbemque [2Con]2trebiam caput eius gen-€tis uiribus expugnare non posset, intra pectus suum €multum ac diu consiliis agitatis uiam repperit, qua €propositum ad exitum perduceret. itinera magno €impetu ingrediebatur, deinde alias atque alias re-€giones petebat: hos obsidebat montes, paulo post €ad illos transgrediebatur, cum interim tam suis €omnibus quam ipsis hostibus ignota erat causa in-€opinatae eius ac subitae fluctuationis. interrogatus €quoque a quodam amicissimo sibi quid ita sparsum €et incertum militiae genus sequeretur, 'absiste' in-€quit 'istud quaerere: nam si huius consilii mei in-€teriorem tunicam consciam esse sensero, continuo €eam cremari iubebo'. quorsum igitur [2e]2a dissimu-€latio erupit aut quem finem habuit? postquam uero €et exercitum suum ignorantia et totam Celtiberiam €errore implicauit, cum alio cursum direxisset, subito €ad [2Con]2trebiam reflexit eamque [2in]2opinatam et attoni-€tam oppressit. ergo nisi mentem suam dolos scru-€tari coegisset, ad ultimam ei senectutem apud moe-€nia [2Con]2trebiae armato sedendum foret. @1 ª„¨åøô©ÿ@@Agathocles autem Syracusarum rex auda-€citer callidus: cum enim urbem eius maiore ex parte €Karthaginienses occupassent, exercitum suum in €Africam traiecit, ut metum metu, uim ui discuteret, €nec sine effectu: nam repentino eius aduentu per-€culsi Poeni libenter incolumitatem suam salute ho-€stium redemerunt pactique sunt ut eodem tempore €et Africa Siculis et Sicilia Punicis armis liberaretur. €age [2si]2 Syracusarum moenia tueri perseuerasset? €[2Sic]2ilia belli malis urgueretur, bona pacis fruenda €securae Karthagini reliquisset. nunc inferendo quae €patiebatur, dum alienas potius lacessit opes quam €suas tuetur, quo aequiore animo regnum deseruit, €eo tutius recepit. @@Quid, Hannibal Cannensem populi Romani €aciem nonne prius quam ad dimicandum descenderet €conpluribus astutiae copulatam laqueis ad tam mi-€serabilem perduxit exitum? ante omnia enim pro-€uidit ut et solem et puluerem, qui ibi uento multus €ex[2ci]2tari solet, aduersum haberet. deinde partem co-€piarum suarum inter ipsum proelii tempus de in-€dustria fugere iussit, quam cum a reliquo exercitu €abrupta legio Romana sequeretur, trucidandam eam €ab his, quos [2in]2 insidiis collocauerat, curauit. po-€stremo &7cccc& equites subornauit, qui simulata trans-€itione petierunt consulem, a quo iussi more trans-€fugarum depositis armis in ultimam pugnae partem €secedere destrictis gladiis, quos inter tunicas et lori-€cas abdiderant, poplites pugnantium Romanorum ce- @1 €ciderunt. haec fuit Punica fortitudo, dolis et insidiis €et fallacia instructa. quae nunc certissima circum-€uentae uirtutis nostrae excusatio est, quoniam de-€cepti magis quam uicti sumus. ¥Ÿðòÿôÿ@@@@{1DE REPVLSIS}1 @@Campi quoque repraesentata condicio ambitio-€sam ingredientis uiam ad fortius sustinendos parum €prosperos comitiorum euentus utiliter instruxerit, €quia propositis ante oculos clarissimorum uirorum €repulsis ut non minore cum spe honores, ita pru-€dentiore cum animi iudicio petent meminerintque €nefas non esse aliquid ab omnibus uni negari, cum €saepe numero singuli cunctorum uoluntatibus resi-€stere fas esse duxerint, scientes etiam patientia €quaeri debere quod gratia impetrari nequierit. ‘@@Q. Aelius Tubero a Q. Fabio Maximo epulum €populo nomine P. Africani patrui sui dante rogatus €ut triclinium sterneret lectulos Punicanos pellibus €haedinis strauit et pro argenteis uasis Samia expo-€suit. cuius rei deformitas sic homines offendit, ut, €cum alioqui uir egregius habe[2re]2tur comitiisque prae-€toriis candidatus in campum L. Paulo auo et P. Afri-€cano auunculo nixus descendisset, repulsa inde abi-€ret notatus: nam ut priuatim semper continentiam €probabant, ita publice maxima cura splendoris ha-þ°³¸ÿï°°±ÿï‚ÍåíÿïƒÖÍáøÿ·¥ˆ‹bita est. quocirca urbs non unius conuiuii nume-€rum, sed totam se in illis pelliculis iacuisse credens €ruborem epuli suffragiis suis uindicauit. @1 @@P. autem Scipio Nasica togatae potentiae €clarissimum lumen, qui consul Iugurthae bellum €indixit, qui matrem Idaeam e Phrygiis sedibus ad €nostras aras focosque migrantem sanctissimis mani-€bus excepit, qui multas et pestiferas seditiones €auctoritatis suae robore oppressit, quo principe se-€natus per aliquot annos gloriatus est, cum aedilita-€tem curulem adulescens peteret manumque cuius-€dam rustico opere duratam more candidatorum €tenacius adprehendisset, ioci gratia interrogauit eum €num manibus solitus esset ambulare. quod dictum €a circumstantibus exceptum ad populum manauit €causamque repulsae Scipioni attulit: omnes namque €rusticae tribus paupertatem sibi ab eo exprobratam €iudicantes iram suam aduersus contumeliosam eius €urbanitatem destrinxerunt. igitur ciuitas nostra €nobilium iuuenum ingenia ab insolentia reuocando €magnos et utiles ciues fecit honoribusque non €patiendo eos a scurris peti debitum auctoritatis €pondus adiecit. @@Nullus error talis in L. Aemilio Paulo con-€spectus est, sed tamen aliquotiens frustra consula-€tum petiit, idemque, cum iam campum repulsis suis €fatigasset, bis consul et censor factus amplissimum €etiam dignitatis gradum obtinuit. cuius uirtutem €iniuriae non fregerunt, sed acuerunt, quoniam qui-€dem ipsa nota accensam cupiditatem summi honoris €ardentiorem ad comitia detulit, ut populum, quia €nobilitatis splendore et animi bonis mouere non po-€tuerat, pertinacia uinceret. @@Q. autem Caecilium Metellum pauci et maesti @1 €amici consulatus repulsa adflictum tristitia ac ru-€bore plenum domum reduxerunt. eundem de Pseudo-€philippo triumphantem uniuersus senatus laetum et €alacrem in Capitolium prosecutus est. Achaici etiam €belli, cui summam manum L. Mummius adiecit, €maxima pars ab hoc uiro profligata est. eine ergo €populus consulatum negare potuit, cui mox duas €clarissimas prouincias aut daturus erat aut debitu-€rus, Achaiam et Macedoniam? et quidem hoc facto €meliore eo ciue usus est: intellexit enim quam in-€dustrie sibi gerendus esset consulatus, quem tanto €labore impetrari senserat. @@Quid tam excellens, quid tam opulentum €quam L. Sulla? diuitias, imperia largitus est, leges €uetustas abrogauit, nouas tulit. hic quoque in eo €campo, cuius postea dominus extitit, repulsa prae-€turae suggillatus est, omnia loca petiti honoris, si €quis modo deorum formam et imaginem futurae €eius potentiae populo Romano repraesentasset, im-€petraturus. @@Sed ut comitiorum maximum crimen referam, €M. Porcius Cato, plus moribus suis praeturae de-€coris adiecturus quam praetexto eius splendoris ipse €la[2tu]2rus, consequi illam a populo aliquando non €potuit. proxima dementiae suffragia, quae quidem €satis graues poenas erroris sui pependerunt, quoniam €quem honorem Catoni negauerant Vatinio dare €coacti sunt. ergo, si uere aestimare uolumus, non €Catoni tunc praetura, sed praeturae Cato negatus est. @1  Ÿðòÿôÿ@@@@{1DE NECESSITATE}1 @@Abominandae quoque necessitatis amarissimae €leges et truculentissima imperia cum urbem nostram €tum etiam exteras gentes multa non intellectu tan-€tum, sed etiam auditu grauia perpeti coegerunt. ‘@@Nam aliquot aduersis proeliis secundo Punico €bello exhausta militari iuuentute Romana senatus €auctore Ti. Graccho consule censuit uti publice serui €ad usum propulsandorum hostium [impetum] emeren-€tur, eaque de re per tribunos pl. apud populum lata €rogatione tres creati sunt uiri, qui quattuor et €uiginti milia seruorum conparauerunt adactosque €iure iurando strenuam se fortemque operam daturos, €quoad Poeni essent in Italia, laturos arma in castra €miserunt. ex Apulia etiam et a Paediculis septua-€ginta atque &7cc& ad supplementum equitatus sunt €empti. quanta uiolentia est casus acerbi! quae €ciuitas ad id tempus ingenuae quoque originis capite €censos habere milites fastidierat, eadem cellis serui-€libus extracta corpora et a pastoralibus casis collecta €mancipia uelut praecipuum firmamentum exercitui €suo adiecit. cedit ergo interdum generosus spiritus €utilitati et fortunae uiribus succumbit, ubi, nisi €tutiora consilia legeris, speciosa sequenti conciden-€dum est. @1 €@@Cannensis autem clades adeo urbem nostram ue-€hementer confudit, ut M. Iunio Pera dictatore rem €publicam administrante spolia hostium adfixa templis €deorum numini consecrata instrumento militiae fu-€tura conuellerentur, ac praetextati pueri arma indue-€rent, addictorum etiam et capitali crimine damnato-€rum sex milia conscriberentur. quae, si per se €aspiciantur, aliquid ruboris habeant, si autem ad-€motis necessitatis uiribus ponderentur, saeuitiae €temporis conuenientia praesidia uideantur. €@@Propter eandem cladem senatus Otacilio, qui €Siciliam, Cornelio Mammulae, qui Sardiniam pro €praetoribus obtinebant, querentibus quod neque €stipendium neque frumentum classibus eorum et €exercitibus socii praeberent, adfirmantibus etiam €ne habere quidem eos unde id praestare possent, €rescripsit aerarium longinquis inpensis non sufficere: €proinde quo pacto tantae inopiae succurrendum €esset ipsi uiderent. his litteris quid aliud quam €imperii sui gubernacula e manibus abiecit Siciliam-€que et Sardiniam, benignissimas urbis nostrae nutri-€ces, gradus [2et]2 stabilimenta bellorum, tam multo €sudore et sanguine in potestatem redactas paucis €uerbis, te scilicet Necessitate iubente, dimisit. @@Eadem Casilinates obsidione Hannibalis clau-€sos alimentorumque facultate defectos lora necessa- @1 €riis uinculorum usibus subducta eque scutis detractas €pelles feruenti resolutas aqua mandere uoluisti. quid €illis, si acerbitatem casus intueare, miserius, si €constantiam respicias, fidelius? qui, ne a Romanis €desciscerent, tali uti cibi genere sustinuerunt, cum €pinguissima arua sua fertilissimosque campos moe-€nibus suis subiectos intuerentur. itaque Campanae €urbis, quae Punicam feritatem deliciis suis cupida €fouit, in propinquo situm Casilinum, % moderarum €uirtute clarum, perseuerantis amicitiae pignore im-€pios oculos uerberauit. @@In illa obsidione et fide cum trecenti Praene-€stini permanerent, euenit ut ex his quidam murem €captum ducentis potius denariis uendere quam ipse €[potius] leniendae famis gratia consumere mallet. €sed, credo, deorum prouidentia [effectum] et uendi-€tori et emptori quem uterque merebatur exitum ad-€tribuit: auaro enim [et] fame consumpto manubiis €sordium suarum frui non licuit, aequi animi uir ad €salutarem inpensam faciendam care quidem, uerum €necessarie conparato cibo uixit. @@C. autem Mario Cn. Carbone consulibus ciuili €bello cum L. Sulla dissidentibus, quo tempore non €rei publicae uictoria quaerebatur, sed praemium €uictoriae res erat publica, senatus consulto aurea @1 €atque argentea templorum ornamenta, ne militibus €stipendia deessent, conflata sunt: digna enim causa €erat, hine an illi crudelitatem suam proscriptione €ciuium satiarent, ut di immortales spoliarentur! €non ergo patrum conscriptorum uoluntas, sed tae-€terrimae necessitatis truculenta manus illi consulto €stilum suum inpressit. @@Diui Iuli exercitus, id est inuicti ducis in-€uicta dextera, cum armis Mundam clausisset aggeri-€que extruendo materia deficeretur, congerie hostilium €cadauerum quam desiderauerat altitudinem instruxit €eamque tragulis et pilis, quia roboreae sudes de-€erant, magistra nouae molitionis necessitate usus €uallauit. @@Atque ut diuinam filii mentionem caelesti €patris recordationi subnectam, cum effusurus se in €nostras prouincias Parthorum rex Phraates uideretur, €uicinaeque imperio eius regiones subito indicti tu-€multus denuntiatione quaterentur, tanta in Bosporano €tractu commeatus penuria incessit, uti &7vi& milibus €denariis singula uasa olei frumentique modiis toti-€dem mancipia permutarentur. sed amarissimam tem-€pestatem Augusti cura tutelae tunc terrarum uacans €dispulit. ª†¨åøô©ÿ@@Cretensibus nihil tale praesidii adfulsit, €qui obsidione Metelli ad ultimam penuriam conpulsi @1 €sua iumentorumque suorum urina sitim torserunt €iustius dixerim quam sustentarunt, quia, dum uinci þ°³¸ÿï°°±ÿï‚ÍåíÿïƒÖÍáøÿ·ª†¨åøô©ÿ…timent, id passi sunt, quod eos ne uictor quidem €pati coegisset. @@Numantini autem [2a]2 Scipione uallo et aggere €circumdati, cum omnia, quae famem eorum trahere €poterant, consumpsissent, ad ultimum humanorum €corporum dapibus usi sunt. quapropter capta iam €urbe conplures inuenti sunt artus et membra truci-€datorum corporum sinu suo gestantes. nulla est in €his necessitatis excusatio: nam quibus mori licuit, €sic uiuere necesse non fuit. @@Horum trucem pertinaciam in consimili faci-€nore Calagurritanorum execrabilis impietas super-€gressa est. qui, quo perseuerantius interempti Ser-€torii cineribus obsidionem Cn. Pompei frustrantes €fidem praestarent, quia nullum iam aliud in urbe €eorum supererat animal, uxores suas natosque ad €usum nefariae dapis uerterunt: quoque diutius ar-€mata iuuentus uiscera sua uisceribns suis aleret, in-€felices cadauerum reliquias sallire non dubitauit. €en quam aliquis in acie hortaretur ut pro salute €coniugum et liberorum fortiter dimicaret! ex hoc €nimirum hoste tanto duci poena magis quam uicto-€ria petenda fuit, quia plus uindicatus [libertatis] €quam uictus gloriae adferre potuit, cum omne ser-€pentum ac ferarum genus conparatione sui titulo €feritatis superarit: nam quae illis dulcia uitae pi-€gnora proprio spiritu cariora sunt, ea Calagurritanis €prandia atque cenae extiterunt. @1 §Ÿðòÿôÿ@@@@{1DE TESTAMENTIS QVAE SCISSA SVNT}1 @@Vacemus nunc negotio, quod actorum hominis €et praecipuae curae et ultimi est temporis, consi-€deremusque quae testamenta aut rescissa sunt legi-€time facta aut, cum merito rescindi possent, rata €manserunt, quaeue ad alios quam qui expectabant €honorem hereditatis transtulerunt: atque ita, ut ea €ordine quo proposui exequar. ‘@@Militantis cuiusdam pater, cum de morte filii €falsum e castris nuntium accepisset, [qui erat falsus,] €aliis heredibus scriptis decessit. peractis deinde sti-€pendiis adulescens domum petiit: errore patris, in-€pudentia alienorum [domum] sibi clausam repperit: €quid enim illis inuerecundius? florem iuuentae pro €re publica absumpserat, maximos labores ac plurima €pericula tolerauerat, aduerso corpore exceptas osten-€debat cicatrices, et postulabant ut auitos eius lares €otiosa ipsi urbi onera possiderent. itaque depositis €armis coactus est in foro togatam ingredi militiam: €acerbe: cum inprobissimis enim heredibus de pa- @1 €ternis bonis apud centumuiros contendit: omnibus-€que non solum consiliis sed etiam sententiis supe-€rior discessit. @@Item M. Annei Carseolani splendidissimi equitis €Romani filius, a Sufenate auunculo suo adoptatus €testamentum naturalis patris, quo praeteritus erat, €apud centumuiros rescidit, cum in eo Tullianus €Pompei Magni familiaris ipso quidem Pompeio signa-€tore heres scriptus esset. itaque illi in iudicio plus €cum excellentissimi uiri gratia quam cum parentis €cineribus negotii fuit. ceterum quamuis utraque €haec aduersus nitebantur, tamen paterna bona opti-€nuit: nam L. quidem Sextilius et P. Popilius, quos €M. Anneius sanguine sibi coniunctos eadem ex parte €qua Tullianum heredes fecerat, sacramento cum €adulescentulo contendere ausi non sunt, tametsi €praecipuis eo tempore Magni uiribus ad defendendas €tabulas testamenti inuitari poterant, et aliquantum €adiuuabat heredes quod M. Anneius in Sufenatis €familiam ac sacra transierat. sed artissimum inter €homines procreationis uinculum patris simul uolun-€tatem et principis auctoritatem superauit. @@C. autem Tettium a patre infantem exhereda-€tum, Petronia matre, quam Tettius, quoad uixit, in €matrimonio habuerat, natum, diuus Augustus in €bona paterna ire decreto suo iussit, patris patriae €animo usus, quoniam Tettius in proprio lare pro-€creato filio summa cum iniquitate paternum nomen €abrogauerat. @1 @@Septicia quoque mater Trachalorum Arimi-€nensium irata filiis in contumeliam eorum, cum iam €parere non posset, Publicio seni admodum nupsit, €testamento etiam utroque praeterito. a quibus aditus €diuus Augustus et nuptias mulieris et suprema iudi-€cia improbauit: nam hereditatem maternam filios €habere iussit, dotem, quia non creandorum libero-€rum causa coniugium intercesserat, uirum retinere €uetuit. si ipsa Aequitas hac de re cognosceret, €potuitne iustius aut grauius pronuntiare? spernis €quos genuisti, nubis effeta, testamenti ordinem €uiolento animo confundis neque erubescis ei totum €patrimonium addicere, cuius pollincto iam corpori €marcidam senectutem tuam substrauisti. ergo dum €sic te geris, ad inferos usque caelesti fulmine da-€flata es. @@Egregia C. quoque Calpurni Pisonis praetoris €urbis constitutio: cum enim ad eum Terentius ex €octo filiis, quos in adulescentiam perduxerat, ab €uno in adoptionem dato exheredatum se querellam €detulisset, bonorum adulescentis possessionem ei €dedit heredesque lege agere passus non est. mouit €profecto Pisonem patria maiestas, donum uitae, €beneficium educationis, sed aliquid etiam flexit cir- @1 €cumstantium liberorum numerus, qui[2a]2 cum patre €septem fratres impie exheredatos uidebat. @@Quid, Mamerci Aemili Lepidi consulis quam €graue decretum! Genucius quidam Matris magnae €Gallus a Cn. Oreste praetore urbis impetrauerat €ut restitui se in bona Naeui Ani iuberet, quorum €possessionem secundum tabulas testamenti ab ipso €acceperat. appellatus Mamercus a Surdino, cuius €libertus Genucium heredem fecerat, praetoriam iuris-€dictionem abrogauit, quod diceret Genucium ampu-€tatis sui ipsius sponte genitalibus corporis partibus €neque uirorum neque mulierum numero haberi de-€bere. conueniens Mamerco, conueniens principi €senatus decretum, quo prouisum est ne obscena €Genucii praesentia inquinataque uoce tribunalia €magistratuum sub specie petiti iuris polluerentur. @@Multo Q. Metellus praetorem urbanum seuerio-€rem egit quam Orestes gesserat. qui Vecillo lenoni, €bonorum Vibieni possessionem secundum tabulas €testamenti [2petenti]2, non dedit, quia uir nobilissimus €et grauissimus fori ac lupanaris separandam condi-€cionem existimauit, nec aut factum illius conprobare €uoluit, qui fortunas suas in stabulum contaminatum €proiecerat, aut huic tamquam integro ciui iura red-€dere, qui se ab omni honesto uitae genere abruperat. @1  Ÿðòÿô±ÿ@@@@{1QVAE RATA MANSERVNT CVM}1 €@@@@{1CAVSAS HABERENT CVR RESCINDI}1 €@@@@{1POSSENT}1 @@His rescissorum testamentorum exemplis con-€tenti attingamus ea, quae rata manserunt, cum €causas haberent, propter quas rescindi possent. ‘@@Quam certae, quam etiam notae insaniae Tu-€ditanus! utpote qui populo nummos sparserit togam-€que uelut tragicam uestem in foro trahens maximo €cum hominum risu conspectus fuerit ac multa his €consentanea fecerit. testamento % filium instituit €heredem, quod Ti. Longus sanguine ei proximus €hastae iudicio subuertere frustra conatus est: magis €enim centumuiri quid scriptum esset in tabulis quam €quis eas scripsisset considerandum existimauerunt. @@Vita Tuditani demens, Aebutiae autem, quae €L. Meneni Agrippae uxor fuerat, tabulae testamenti €plenae furoris: nam cum haberet duas simillimae €probitatis filias % Pletoniam et Afroniam, animi sui €potius inclinatione prouecta quam ullis alterius in-€iuriis aut officiis conmota, Pletoniam tantum modo €heredem instituit: filiis etiam Afroniae ex admodum €amplo patrimonio &7xx& nummum legauit. Afronia €tamen cum sorore sacramento contendere noluit €testamentumque matris patientia honorare quam @1 €iudicio conuellere satius esse duxit, eo se ipsa in-€digniorem iniuria ostendens quo eam aequiore animo €sustinebat. @@Minus mirandum errorem muliebrem Q. Me-€tellus fecit: is namque plurimis et celeberrimis €eiusdem nominis uiris in urbe nostra uigentibus, €Claudiorum etiam familia, quam artissimo sanguinis €uinculo contingebat, florente, Carrinatem solum he-€redem reliquit, nec hac re testamentum eius quis-€quam adtemptauit. @@Item Pompeius Reginus uir transalpinae re-€gionis, cum testamento fratris praeteritus esset et €ad coarguendam iniquitatem eius binas tabulas testa-€mentorum suorum in comitio incisas habita utriusque €ordinis maxima frequentia recitasset, in quibus ma-€gna ex parte heres frater erat scriptus, praelegaba-þ°³¸ÿï°°±ÿï‚ÍåíÿïƒÖÍáøÿ·¨ˆ”‡turque ei centies et quinquagies sestertium, multum €ac diu inter adsentientes indignationi suae amicos €questus, quod ad hastae iudicium adtinuit, cineres €fratris quietos esse passus est. et erant ab eo in-€stituti heredes neque sanguine Regino pares neque €proximi, sed alieni et humiles, ut non solum flagi-€tiosum silentium, sed etiam praelatio contumeliosa €uideri posset. @@Aeque felicis inpunitatis, sed nescio an taetri-€oris haec delicti testamenta. @1 ô±ÿ@@@@{1QVAE ADVERSVS OPINIONES HOMINVM}1 €@@@@{1HEREDES HABVERVNT}1 ƒ@@Q. Caecilius, L. Luculli promptissimo studio €maximaque liberalitate et honestum dignitatis gra-€dum et amplissimum patrimonium consecutus, cum €prae se semper tulisset unum illum sibi esse here-€dem, moriens etiam anulos ei suos tradidisset, Pom-€ponium Atticum testamento adoptauit omniumque €bonorum [2heredem]2 reliquit. sed fallacis et insidiosi €cadauer populus Romanus ceruicibus reste circum-€datum per uias traxit. itaque nefarius homo filium €quidem et heredem habuit quem uoluit, funus autem €et exequias quales meruit. @@Neque aliis dignus fuit T. Marius Vrbinas, €qui ab infimo militiae loco beneficiis diui Augusti €imperatoris ad summos castrensis honores perductus €eorumque uberrimis quaestibus locuples factus, non €solum ceteris uitae temporibus ei se fortunas suas €relinquere, a quo acceperat, praedicauit, sed etiam €pridie quam expiraret idem istud ipsi Augusto dixit, €cum interim ne nomen quidem eius tabulis testa-€menti adiecit. @@L. autem Valerius, cui cognomen Heptachordo €fuit, togatum hostem Cornelium Balbum expertus, €utpote ope[2ra]2 eius et consilio conpluribus priuatis €litibus uexatus ad ultimumque subiecto accusatore @1 €capitali crimine accusatus, praeteritis aduocatis et €patronis suis solum heredem reliquit. nimirum con-€sternatio quae[2dam]2 animum eius transuersum egit: €amauit enim sordes suas et dilexit pericula et dam-€nationem uotis expetiuit, auctorem harum rerum €beniuolentia, propulsatores odio insecutus. @@T. Barrus Lentulo Spintheri, cuius amantissi-€mum animum liberalissimamque amicitiam senserat, €decedens anulos suos perinde atque unico heredi €tradidit, quem nulla ex parte heredem relinquebat. €quantum illo momento temporis conscientia, si modo €uires, quas habere creditur, possidet, a taeterrimo €homine supplicium exegit! inter ipsam enim fallacis €et ingratae culpae cogitationem spiritum posuit, €quasi tortore aliquo mentem eius intus cruciante, €quod animaduertebat e uita ad mortem transitum €suum et superis dis inuisum esse et inferis detesta-€bilem futurum. @@M. uero Popilius senatori ordinis Oppium €Gallum ab ineunte aetate familiarissimum sibi mo-€riens pro uetusto iure amicitiae et uultu benigno €respexit et uerbis magnum prae se amorem ferenti-€bus prosecutus est, unum etiam de multis, qui ad-€sidebant, ultimo conplexu et osculo dignum iudi-€cauit [2in]2superque anulos quoque suos ei tradidit, ui-€delicet ne quid ex ea hereditate, quam non erat €aditurus, amitteret. quos Oppius, uir diligens, sed @1 €morientis amici plenum contumeliae ludibrium, in €locellum repositos et a praesentibus adsignatos dili-€gentissime heredibus illius exheres ipse reddidit. €quid hoc ioco inhonestius aut quid intempestiuius? €senator populi Romani curia egressus, homo uitae €fructibus continuo cariturus sanctissima iura fami-€liaritatis morte pressis oculis et spiritu supremos €anhelitus reddente scurrili lusu suggillanda sibi €desumpsit. °¯ôÿ@@@@{1LIBER OCTAVVS}1 ¡Ÿðòÿô±ÿ@@@@{1INFAMES REI QVIBVS DE CAVSIS}1 €@@@@{1ABSOLVTI AVT DAMNATI SINT}1 @@Nunc, quo aequiore animo ancipites iudiciorum €motus tolerentur, recordemur inuidia laborantes qui-€bus de causis aut absoluti sint aut damnati. ª¨áâóïì©ÿ@@M. Horatius interfectae sororis crimine €a Tullo rege damnatus ad populum prouocato iudi-€cio absolutus est. quorum alterum atrocitas necis €mouit, alterum causa flexit, quia inmaturum uir-€ginis amorem seuere magis quam impie punitum €existimabat. itaque forti punitione liberata fratris €dextera tantum consanguineo quantum hostili cruore €gloriae haurire potuit. @@Acrem se tunc pudicitiae custodem populus €Romanus, postea plus iusto placidum iudicem prae-€stitit. cum a Libone tribuno pl. Ser. Galba pro @1 €rostris uehementer increparetur, quod Lusitanorum €magnam manum interposita fide praetor in Hispania €interemisset, actionique tribuniciae M. Cato ultimae €senectutis oratione sua, quam in Origines retulit, €suscriberet, reus pro se iam nihil recusans paruulos €liberos suos et Galli sanguine sibi coniunctum filium €flens conmendare coepit eoque facto mitigata con-€tione qui omnium consensu periturus erat paene €nullum triste suffragium habuit. misericordia ergo €illam quaestionem, non aequitas rexit, quoniam quae €innocentiae tribui nequierat absolutio, respectui pue-€rorum data est. @@Consentaneum quod sequitur. A. Gabinius €in maximo infamiae suae ardore suffragiis populi €[2C.]2 Memmio accusatore subiectus abruptae esse spei €uidebatur, quoniam et accusatio partes suas plene €exhibebat et defensionis praesidia inualida fide nite-€bantur et qui iudicabant ira perciti poenam hominis €cupide expetebant. igitur uiator et carcer ante ocu-€los obuersabantur, cum interim omnia ista propitiae €fortunae interuentu dispulsa sunt: filius namque €Gabinii Sisenna consternationis inpulsu ad pedes se €Memmii supplex prostrauit, inde aliquod fomentum €procellae petens, unde totus impetus tempestatis €eruperat. quem truci uultu a se uictor insolens re-€pulsum excusso e manu anulo humi iacere aliquam-€diu passus est. quod spectaculum fecit ut Laelius @1 €tribunus pl. adprobantibus cunctis Gabinium dimitti €iuberet ac documentum daretur neque secundarum €rerum prouentu insolenter abuti neque aduersis [2prae]2-€propere debilitari oportere: idque proximo exemplo €aeque patet. @@App. Claudius, nescio religionis maior an €patriae iniuria, si quidem illius uetustissimum mo-€rem neglexit, huius pulcherrimam classem amisit, €infesto populo obiectus, cum effugere debitam poe-€nam nullo modo posse crederetur, subito coorti €imbris beneficio tutus fuit a damnatione: discussa €enim quaestione aliam uelut dis interpellantibus de €integro instaurari non placuit. ita cui maritima €tempestas causae dictionem contraxerat, caelestis €salutem attulit. @@Eodem auxilii genere Tucciae uirginis Vesta-€lis incesti criminis reae castitas infamiae nube ob-€scurata emersit. quae conscientia certa sinceritatis €suae spem salutis ancipiti argumento ausa petere €est: arrepto enim cribro 'Vesta' inquit, 'si sacris €tuis castas semper admoui manus, effice ut hoc €hauriam e Tiberi aquam et in aedem tuam per-€feram'. audaciter et temere iactis uotis sacerdotis €rerum ipsa natura cessit. @@Item L. Piso a L. Claudio Pulchro accusatus, @1 €quod graues et intolerabiles iniurias sociis intulisset, €haud dubiae ruinae metum fortuito auxilio uitauit: €namque per id ipsum tempus, quo tristes de eo sen-€tentiae ferebantur, repentina uis nimbi incidit, cum-€que prostratus humi pedes iudicum oscularetur, os €suum caeno repleuit. quod conspectum totam quae-€stionem a seueritate ad clementiam et mansuetudi-€nem transtulit, quia satis iam graues eum poenas €sociis dedisse arbitrati sunt huc deductum necessi-€tatis, ut abicere se tam suppliciter et attollere tam €deformiter cogeretur. @@Subnectam duos accusatorum suorum culpa €absolutos. Q. Flauius a C. Valerio aedile apud €populum reus actus, cum &7xiiii& tribuum suffragiis €damnatus esset, proclamauit se innocentem opprimi. €cui Valerius aeque clara uoce respondit nihil sua €interesse nocensne an innoxius periret, dummodo €periret. qua uiolentia dicti reliquas tribus aduersario €donauit. abiecerat inimicum, eundem, dum pro €certo pessum datum credit, erexit uictoriamque in €ipsa uictoria perdidit. @@C. etiam Cosconium Seruilia lege reum, propter €plurima et euidentissima facinora sine ulla dubita-€tione nocentem, Valeri Valentini accusatoris eius €recitatum in iudicio carmen, quo puerum praetexta-€tum et ingenuam uirginem a se corruptam poetico €ioco significauerat, erexit, si quidem iudices inicum @1 þ°³¸ÿï°°±ÿï‚ÍåíÿïƒÖÍáøÿ¸ˆª¨áâóïì©ÿ˜ˆ‡rati sunt eum uictorem dimittere, qui palmam non €ex alio ferre, sed de se dare merebatur. magis €uero Valerius in Cosconii absolutione damnatus €quam Cosconius in sua causa liberatus est. @@Attingam eos quoque, quorum salus propriis €obruta criminibus proximorum claritati donata est. €A. Atilium Calatinum Soranorum oppidi proditione €reum admodum infamem imminentis damnationis €periculo pauca uerba Q. Maximi soceri subtraxerunt, €quibus adfirmauit, si in eo crimine sontem illum ipse €conperisset, dirempturum se fuisse adfinitatem: con-€tinuo enim populus paene iam exploratam senten-€tiam suam unius iudicio concessit, indignum ratus eius €testimonio non credere, cui difficillimis rei publicae €temporibus bene se exercitus credidisse meminerat. @@M. quoque Aemilius Scaurus repetundarum €reus adeo perditam et conploratam defensionem in €iudicium attulit, ut, cum accusator diceret lege sibi €centum atque &7xx& hominibus denuntiare testimonium €licere seque non recusare quominus absolueretur, €si totidem nominasset, quibus in prouincia nihil abs-€tulisset, tam bona condicione uti non potuerit. €tamen propter uetustissimam nobilitatem et recentem €memoriam patris absolutus est. @@Sed quem ad modum splendor amplissimo-€rum uirorum in protegendis reis plurimum ualuit, €ita [2in]2 opprimendis non sane multum potuit: quin €etiam euidenter noxiis, dum eos acrius inpugnat, €profuit. P. Scipio Aemilianus Cottam apud populum @1 €accusauit. cuius causa, quamquam grauissimis cri-€minibus erat confossa, septies ampliata et ad ulti-€mum octauo iudicio absoluta est, quia homines €uerebantur ne praecipuae accusatoris amplitudini €damnatio eius donata existimaretur. quos haec se-€cum locutos crediderim: 'nolumus caput alterius pe-€tentem in iudicium triumphos et tropaea spoliaque €et deuictarum nauium rostra deferre: terribilis sit €his aduersus hostem, ciuis uero salutem tanto fra-€gore gloriae subnixus ne insequatur'. @@Tam uehementes iudices aduersus excellen-€tissimum accusatorem quam mites in longe inferioris €fortunae reo. Calidius Bononiensis in cubiculo ma-€riti noctu deprehensus, cum ob id causam adulterii €diceret, inter maximos et grauissimos infamiae fluctus €emersit, tamquam fragmentum naufragii leue admo-€dum genus defensionis amplexus: adfirmauit enim €se ob amorem pueri serui eo esse perductum. su-€spectus erat locus, suspectum tempus, suspecta ma-€tris familiae persona, suspecta etiam adulescentia €ipsius, sed crimen libidinis confessio intemperantiae €liberauit. @@Remissioris hoc, illud aliquanto grauioris €materiae exemplum. cum parricidii causam fratres @1 €Caelii dicerent splendido Tarracinae loco nati, quo-€rum pater T. Caelius in cubiculo quiescens, filiis €altero cubantibus lecto erat interemptus, neque aut €seruus quisquam aut liber inueniretur, ad quem su-€spicio caedis pertineret, hoc uno nomine absoluti €sunt, quia iudicibus planum factum est illos aperto €ostio inuentos esse dormientes. somnus innoxiae €securitatis certissimus index miseris opem tulit: iudi-€catum est enim rerum naturam non recipere ut €occiso patre supra uulnera et cruorem eius quietem €capere potuerint. ª¨äáíî©ÿ@@Percurremus nunc eos, quibus in cau-€sae dictione magis quae extra quaestionem erant €nocuerunt quam sua innocentia opem tulit. L. Sci-€pio post speciosissimum triumphum de rege Antiocho €ductum, perinde ac pecuniam ab eo accepisset, dam-€natus est. non, puto, quod pretio corruptus fuerat, €ut illum totius Asiae dominum et iam Europae €uictrices manus inicientem ultra Taurum montem €summoueret. sed [2et]2 alioqui uir sincerissimae uitae €et ab hac suspicione procul remotus, inuidiae, quae €tunc in duorum fratrum inclytis cognominibus habi-€tabat, resistere non potuit. @@Ac Scipioni quidem maximus fortunae fulgor, €C. autem Deciano spectatae integritatis uiro uox €sua exitium attulit: nam cum P. Furium inquinatis-€simae uitae pro rostris accusaret, quia quadam in €parte actionis de morte L. Saturnini queri ausus fue- @1 €rat, nec reum damnauit et insuper ei poenas ad-€dictas pependit. @@Sex. quoque Titium similis casus prostrauit. €erat innocens, erat agraria lege lata gratiosus apud €populum: tamen, quod Saturnini imaginem domi €habuerat, suffragiis eum tota contio oppressit. @@Adiciatur his Claudia, quam insontem cri-€mine, quo accusabatur, uotum impium subuertit, €quia, cum a ludis domum rediens turba elideretur, €optauerat ut frater suus, maritimarum uirium nostra-€rum praecipua iactura, reuiuesceret saepiusque con-€sul factus infelici ductu nimis magnam urbis fre-€quentiam minueret. @@Possumus et ad illos breui deuerticulo trans-€gredi, quos leues ob causas damnationis incursus €abripuit. M. Muluius, Cn. Lollius, L. Sextilius €triumuiri, quod ad incendium in sacra uia ortum €extinguendum tardius uenerant, a tribunis pl. die €dicta apud populum damnati sunt. @@Item P. Villius triumuir nocturnus a P. Aqui-€lio tribuno pl. accusatus populi iudicio concidit, quia €uigilias neglegentius circumierat. @@Admodum seuerae notae et illud populi iudi-€cium, cum M. Aemilium Porcinam a L. Cassio ac-€cusatum crimine nimis sublime extructae uillae in €Alsiensi agro graui multa affecit. @1 @@Non subprimenda illius quoque damnatio, qui €pueruli sui nimio amore correptus, rogatus ab eo €ruri ut omasum in cenam fieri iuberet, cum bubulae €carnis in propinquo emendae nulla facultas esset, €domito boue occiso desiderium eius expleuit eoque €nomine publica quaestione adflictus est, innocens, €nisi tam prisco saeculo natus esset. ª¨áíâõóô©ÿ@@Atque ut eos quoque referamus, qui €in discrimen capitis adducti neque damnati neque €absoluti sunt, apud M. Popilium Laenatem praeto-€rem quaedam, quod matrem fuste percussam intere-€merat, causam dixit. de qua neutram in partem €latae sententiae sunt, quia abunde constabat eandem €ueneno necatorum liberorum dolore commotam, quos €auia filiae infensa sustulerat, parricidium ultam esse €parricidio. quorum alterum ultione, alterum abso-€lutione non dignum iudicatum est. @@Eadem haesitatione Publi quoque Dolabellae €proconsulari imperio Asiam obtinentis animus fluc-€tuatus est. mater familiae Zmyrnaea uirum et €filium interemit, cum ab his optimae indolis iuue-€nem, quem ex priore uiro enixa fuerat, occisum €conperisset. quam rem Dollabella ad se delatam €Athenas ad Arei pagi cognitionem relegauit, quia €ipse neque liberare duabus caedibus contaminatam €neque punire tam iusto dolore inpulsam sustinebat. @1 €consideranter et mansuete populi Romani magistra-€tus, sed Areopagitae quoque non minus sapienter, €qui inspecta causa et accusatorem et ream post €centum annos ad se reuerti iusserunt, eodem affectu €moti, quo Dolabella. sed ille transferendo quaestio-€nem, hi differendo damnandi atque absoluendi in-€explicabilem cunctationem uitabant. ¢Ÿðòÿôÿ@@@@{1DE PRIVATIS IVDICIIS INSIGNIBVS}1 @@Publicis iudiciis adiciam priuata, quorum magis €aequitas quaestionum delectare quam immoderata €turba offendere lectorem poterit. ‘@@Claudius Centumalus ab auguribus iussus alti-€tudinem domus suae, quam in Caelio monte habe-€bat, summittere, quia his ex arce augurium capien-€tibus officiebat, uendidit eam Calpurnio Lanario €nec indicauit quod imperatum [2a]2 collegio augurum €erat. a quibus Calpurnius demoliri domum coactus €M. Porcium Catonem inclyti Catonis patrem arbi-€trum % cum Claudio adduxit formulam, quidquid €sibi dare facere oporteret ex fide bona. Cato, ut @1 €est edoctus de industria Claudium praedictum sacer-€dotum suppressisse, continuo illum Calpurnio dam-€nauit, summa quidem cum aequitate, quia bonae €fidei uenditorem nec conmodorum spem augere nec €incommodorum cognitionem obscurare oportet. @@Notum suis temporibus iudicium commemo-€raui, sed ne quod relatu[2ru]2s quidem sum obliteratum €silentio. C. Visellius Varro graui morbo correptus €trecenta milia nummum ab Otacilia Laterensis, cum €qua commercium libidinis habuerat, expensa ferri €sibi passus est eo consilio, ut, si decessisset, ab €heredibus eam summam peteret, quam legati genus €esse uoluit, libidinosam liberalitatem debiti nomine €colorando. euasit deinde ex illa tempestate ad-þ°³¸ÿï°°±ÿï‚ÍåíÿïƒÖÍáøÿ¸ˆ¢’ˆŠuersus uota Otaciliae. quae offensa, quod spem €praedae suae morte non maturasset, ex amica ob-€sequenti subito destrictam feneratricem agere coepit, €nummos petendo, quos ut fronte inuerecunda, ita €inani stipulatione captauerat. de qua re C. Aquilius €uir magnae auctoritatis et scientia iuris ciuilis ex-€cellens iudex adductus adhibitis in consilium prin-€cipibus ciuitatis prudentia et religione sua mulierem €reppulit. quod si eadem formula Varro et damnari €et [2ab]2 aduersaria absolui potuisset, eius quoque non €dubito quin turpem et inconcessum errorem libenter @1 €castigaturus fuerit: nunc priuatae actionis calum-€niam ipse conpescuit, adulterii crimen publicae €quaestioni uindicandum reliquit. @@Multo animosius et ut militari spiritu dignum €erat se in consimili genere iudicii C. Marius gessit: €nam cum C. Titinius Minturnensis Fanniam uxorem, €quam inpudicam de industria duxerat, eo crimine €repudiatam dote spoliare conaretur, sumptus inter €eos iudex in conspectu habita quaestione seductum €Titinium monuit ut incepto desisteret ac mulieri €dotem redderet. quod cum saepius frustra fecisset, €coactus ab eo sententiam pronuntiare mulierem in-€pudicitiae sestertio nummo, Titinium summa totius €dotis damnauit, praefatus idcirco se hunc iudicandi €modum secutum, cum liqueret sibi Titinium patri-€monio Fanniae insidias struentem inpudicae con-€iugium expetisse. Fannia autem haec est, quae €postea Marium hostem a senatu iudicatum caenoque €paludis, qua extractus erat, oblitum et iam in do-€mum suam custodiendum Minturnis deductum ope €quantacumque potuit adiuuit, memor, quod inpudica €iudicata esset, suis moribus, quod dotem seruasset, €illius religioni acceptum ferri debere. @@Multus sermo eo etiam iudicio manauit, in €quo quidam furti damnatus est, qui equo, cuius €usus illi Ariciam conmodatus fuerat, ulteriore eius €municipii cliuo uectus esset. quid aliud hoc loci €quam uerecundiam illius saeculi laudemus, in quo €tam minuti a pudore excessus puniebantur? @1  Ÿðòÿô±ÿ@@@@{1QVAE MVLIERES APVD MAGISTRATVS}1 €@@@@{1PRO SE AVT PRO ALIIS CAVSAS}1 €@@@@{1EGERVNT}1 @@Ne de his quidem feminis tacendum est, quas €condicio naturae et uerecundia stolae ut in foro et €iudiciis tacerent cohibere non ualuit. ‘@@Maesia Sentinas rea causam suam L. Titio €praetore iudicium cogente maximo populi concursu €egit modosque omnes ac numeros defensionis non €solum diligenter, sed etiam fortiter executa, et €prima actione et paene cunctis sententiis liberata €est. quam, quia sub specie feminae uirilem animum €gerebat, Androgynen appellabant. @@C. Afrania uero Licinii Bucconis senatoris €uxor prompta ad lites contrahendas pro se semper €apud praetorem uerba fecit, non quod aduocatis de-€ficiebatur, sed quod inpudentia abundabat. itaque €inusitatis foro latratibus adsidue tribunalia exer-€cendo muliebris calumniae notissimum exemplum €euasit, adeo ut pro crimine inprobis feminarum €moribus C. Afraniae nomen obiciatur. prorogauit €autem spiritum suum ad C. Caesarem iterum [2P.]2 Ser- @1 €uilium consules: tale enim monstrum magis quo €tempore extinctum quam quo sit ortum memoriae €tradendum est. @@Hortensia uero Q. Hortensi filia, cum ordo €matronarum graui tributo a triumuiris esset onera-€tus [2nec]2 quisquam uirorum patrocinium eis accom-€modare auderet, causam feminarum apud triumuiros €et constanter et feliciter egit: repraesentata enim €patris facundia impetrauit ut maior pars imperatae €pecuniae his remitteretur. reuixit tum muliebri €stirpe Q. Hortensius uerbisque filiae aspirauit, cuius €si uirilis sexus posteri uim sequi uoluissent, Hor-€tensianae eloquentiae tanta hereditas una feminae €actione abscissa non esset.  Ÿðòÿôÿ@@@@{1DE QVAESTIONIBVS}1 @@Atque ut omnes iudiciorum numeros exequamur, €quaestiones, quibus aut creditum non est aut te-€mere habita fides est, referamus. ‘@@M. Agrii argentarii seruus Alexander A. Fanni €seruum occidisse insimulatus est eoque nomine tor-€tus a domino admisisse id facinus constantissime €adseuerauit. itaque Fannio deditus supplicio ad-€fectus est. paruulo deinde tempore interiecto ille, €cuius de nece creditum erat, domum rediit. @@Contra P. Atinii seruus Alexander, cum in €[hanc] suspicionem C. Flauii equitis Romani occisi €uenisset, sexies tortus pernegauit ei se culpae ad- @1 €finem fuisse, sed perinde atque confessus [2ess]2et, a €iudicibus damnatus et a L. Calpurnio triumuiro in €crucem actus est. @@Item Fuluio Flacco causam dicente Philippus €seruus eius, in quo tota quaestio nitebatur, octies €tortus nullum omnino uerbum, quo dominus per-€stringeretur, emisit, et tamen reus damnatus est, €cum certius argumentum innocentiae unus octies €tortus exhiberet quam octo semel torti praebuissent.  ôÿ@@@@{1DE TESTIBVS}1 @@Sequitur ut ad testis pertinentia exempla €conmemorem. Cn. et Q. Seruiliis Caepionibus isdem €parentibus natis et per omnes honorum gradus ad €summam amplitudinem prouectis, item fratribus €Metellis Quinto et Lucio consularibus et censoriis, €altero etiam triumphali, in Q. Pompeium A. f. re-€petundarum reum acerrime dicentibus testimonium €non abrogata fides absoluto Pompeio, sed ne po-€tentia inimicum oppressisse uiderentur occursum est. @@M. etiam Aemilius Scaurus princeps senatus €C. Memmium repetundarum reum destricto testimo-€nio insecutus est, item C. Flauium eadem lege accu-€satum testis proscidit: iam C. Norbanum maiestatis €crimine publicae quaestioni subiectum ex professo €opprimere conatus est. nec tamen aut auctoritate, €qua plurimum pollebat, aut religione, de qua nemo €dubitabat, quemquam eorum adfligere potuit. @1 @@L. quoque Crassus, tantus apud iudices, quan-€tus apud patres conscriptos Aemilius Scaurus_ €namque eorum suffragia robustissimis et felicissimis €eloquentiae stipendiis regebat eratque sic fori, ut €ille curiae princeps_, cum uehementissimum testi-€monii fulmen in M. Marcellum reum iniecisset, im-€petu grauis, exitu uanus apparuit. @@Age, Q. Metellus Pius, L. [2et]2 M. Luculli, Q. €Hortensius, M'. Lepidus C. Cornelii maiestatis rei €quam non onerarunt tantum modo testes salutem, €sed etiam negantes illo incolumi stare rem publicam €posse, depoposcerunt! quae decora ciuitatis, pudet €referre, umbone iudiciali repulsa sunt. @@Quid, M. Cicero forensi militia summos hono-€res amplissimumque dignitatis locum adeptus, nonne €in ipsis eloquentiae suae castris testis abiectus est, €dum P. Claudium Romae apud se fuisse iurat, illo €sacrilegum flagitium uno argumento absentiae tuente? €si quidem iudices Claudium incesti crimine quam €Ciceronem infamia periurii liberare maluerunt. @@Tot eleuatis testibus unum, cuius noua ratione €iudicium ingressa auctoritas confirmata est, referam. €P. Seruilius consularis, censorius, triumphalis, qui €maiorum suorum titulis Isaurici cognomen adiecit, €cum forum praeteriens testes in reum dari uidisset, €loco testis constitit ac summam inter patronorum €pariter et accusatorum admirationem sic orsus est: €'hunc ego, iudices, qui causam dicit, cuias sit aut @1 €quam uitam egerit quamque merito uel iniuria accu-€setur ignoro: illud tantum scio, cum occurrisset €mihi Laurentina uia iter facienti admodum angusto €loco, equo descendere noluisse. quod an aliquid ad €religionem uestram pertineat ipsi aestimabitis: ego €id supprimendum non putaui'. iudices reum uix €auditis ceteris testibus damnarunt: ualuit enim apud €eos cum amplitudo uiri, tum grauis neglectae digni-€tatis eius indignatio, eumque, qui uenerari principes €nesciret, in quodlibet facinus procursurum credi-€derunt.  Ÿðòÿô±ÿ@@@@{1QVI QVAE IN ALIIS VINDICARANT}1 €@@@@{1IPSI COMMISERVNT}1 @@Ne illos quidem latere patiamur, qui quae in €aliis uindicarant ipsi commiserunt. ‘@@C. Licinius cognomine Hoplomachus a prae-€tore postulauit ut patri suo bonis tamquam ea dissi-€panti interdiceretur, et quidem quod petierat impe-€trauit, sed ipse paruo post tempore mortuo sene €amplam ab eo relictam pecuniam festinanter con-€sumpsit. a uicissitudine poenae [2a]2fuit, quoniam €hereditatem absumere quam heredem maluit tollere. @@C. autem Marius, cum magnum et salutarem €rei publicae ciuem in L. Saturnino opprimendo þ°³¸ÿï°°±ÿï‚ÍåíÿïƒÖÍáøÿ¸ˆ¦’ƒegisset, a quo in modum uexilli pilleum seruituti @1 €ad arma capienda ostentatum erat, L. Sulla cum €exercitu in urbem inrumpente ad auxilium seruorum €pilleo sublato confugit. itaque, dum facinus quod €punierat imitatur, alterum Marium, a quo adfligere-€tur, inuenit. @@C. uero Licinius Stolo, cuius beneficio plebi €petendi consulatus potestas facta est, cum lege san-€xisset ne quis amplius quingenta agri iugera possi-€deret, ipse mille conparauit [2dis]2simulandique criminis €gratia dimidiam partem filio emancipauit. quam ob €causam a. M. Popilio Laenate accusatus primus sua €lege cecidit ac docuit nihil aliud praecipi debere, €nisi quod prius quisque sibi imperau[2er]2it. @@Q. autem Varius propter obscurum ius ciui-€tatis Hybrida cognominatus tribunus pl. legem ad-€uersus intercessionem collegarum perrogauit, quae €iubebat quaeri quorum dolo malo socii ad arma ire €coacti essent, magna cum clade rei publicae: sociale €enim prius, deinde ciuile bellum excitauit. sed dum €ante pestiferum tribunum pl. quam certum ciuem €agit, sua lex eum domesticis laqueis constrictum €absumpsit.  Ÿðòÿôÿ@@@@{1DE STVDIO ET INDVSTRIA}1 @@Quid cesso uires industriae commemorare, cuius €alacri spiritu militiae stipendia roborantur, forensis €gloria accenditur, fido sinu cuncta studia recepta €nutriuntur, quidquid animo, quidquid manu, quid- @1 €quid lingua admirabile est, ad cumulum laudis per-€ducitur? % quae cum sit perfectissima uirtus, dura-€mento sui confirmatur. ‘@@Cato sextum et octogesimum annum agens, €dum in re publica tuenda iuuenili animo perstat, €ab inimicis capitali crimine accusatus causam suam €egit, neque aut memoriam eius quisquam tardiorem €aut firmitatem lateris ulla ex parte quassatam aut €os haesitatione inpeditum animaduertit, quia omnia €ista in suo statu aequali ac perpetua industria con-€tinebat. quin etiam in ipso diutissime actae uitae €fine disertissimi oratoris Galbae accusationi defen-€sionem suam pro Hispania opposuit. idem Graecis €litteris erudiri concupiuit, quam sero, inde aestime-€mus, quod etiam Latinas paene iam senex didicit, €cumque eloquentia magnam gloriam partam haberet, €id egit, ut iuris ciuilis quoque esset peritissimus. @@Cuius mirifica proles propior aetati nostrae €Cato ita doctrinae cupiditate flagrauit, ut ne in curia €quidem, dum senatus cogitur, temperaret sibi quo €minus Graecos libros lectitaret. qua quidem indu-€stria ostendit aliis tempora deesse, alios [superesse] €temporibus. @@Terentius autem Varro humanae uitae expleto @1 €spatio non annis, quibus saeculi tempus aequauit, €quam stilo uiuacior fuit: in eodem enim lectulo et €spiritus eius et egregiorum operum cursus extin-€ctus est. @@Consimilis perseuerantiae Liuius Drusus, qui €aetatis uiribus et acie oculorum defectus ius ciuile €populo benignissime interpretatus est utilissimaque €discere id cupientibus monumenta conposuit: nam €ut senem illum natura, caecum fortuna facere po-€tuit, ita neutra interpellare ualuit ne non animo €et uideret et uigeret. @@Publilius uero senator et Lupus Pontius eques €Romanus suis temporibus celebres causarum actores €luminibus capti eadem industria forensia stipendia €executi sunt. itaque frequentius etiam audiebantur, €concurrentibus aliis, quia ingenio eorum delecta-€bantur, aliis, quia constantiam admirabantur: nam, €qui tali [2in]2conmodo perculsi secessum petunt, dupli-€cant tenebras fortuitis uoluntarias adicientes. @@Iam P. Crassus, cum in Asiam ad Aristonicum €regem debellandum consul uenisset, tanta cura €Graecae linguae notitiam animo conprehendit, ut €eam in quinque diuisam genera per omnes partes €ac numeros penitus cognosceret. quae res maximum @1 €ei sociorum amorem conciliauit, qua quis eorum €lingua apud tribunal illius postulauerat, eadem de-€creta reddenti. @@Ne Roscius quidem subtrahatur, scaenicae in-€dustriae notissimum exemplum, qui nullum umquam €spectante populo gestum, nisi quem domi meditatus €fuerat, promere ausus est. quapropter non ludicra €ars Roscium, sed Roscius ludicram artem conmen-€dauit, nec uulgi tantum fauorem, uerum etiam prin-€cipum familiaritates amplexus est. haec sunt attenti €et anxii et numquam cessantis studii praemia, pro-€pter quae tantorum uirorum laudibus non inpudenter €se persona histrionis inseruit. ª‡¨åøô©ÿ@@Graeca quoque industria, quoniam nostrae €multum profuit, quem meretur fructum Latina lin-€gua recipiat. Demosthenes, cuius commemorato no-€mine maximae eloquentiae consummatio audientis €animo oboritur, cum inter initia iuuentae artis, quam €adfectabat, primam litteram dicere non posset, oris €sui uitium tanto studio expugnauit, ut ea a nullo €expressius referretur. deinde propter nimiam exili-€tatem acerbam auditu uocem suam exercitatione €continua ad maturum et gratum auribus sonum per-€duxit. lateris etiam firmitate defectus, quas cor-€poris habitus uires negauerat, a labore mutuatus €est: multos enim uersus uno impetu spiritus con-€plectebatur eosque aduersa loca celeri gradu scan-€dens pronuntiabat ac uadosis litoribus insistens de-€clamationes fluctuum fragoribus obluctantibus edebat, @1 €ut ad fremitus concitatarum contionum patientia €duratis auribus uteretur. fertur quoque ori in-€sertis calculis multum ac diu loqui solitus, quo €uacuum promptius esset et solutius. proeliatus est €cum rerum natura et quidem uictor abiit maligni-€tatem eius pertinacissimo animi robore superando. €itaque alterum Demosthenen mater, alterum industria €enixa est. @@Atque ut ad uetustiorem industriae actum €transgrediar, Pythagoras, perfectissimum opus sa-€pientiae a iuuenta pariter et omnis honestatis per-€cipiendae cupiditate ingressus,_nihil enim, quod €ad ultimum sui peruenturum est finem, non et ma-€ture et alacriter incipit,_Aegyptum petiit, ubi €litteris gentis eius adsuefactus, praeteriti aeui sacer-€dotum commentarios scrutatus innumerabilium saecu-€lorum obseruationes cognouit. inde ad Persas pro-€fectus magorum exactissimae prudentiae se forman-€dum tradidit, a quibus siderum motus cursusque €stellarum et unius cuiusque uim, proprietatem, €effectum benignissime demonstratum docili animo €sorpsit. Cretam deinde et Lacedaemona nauigauit, €quarum legibus ac moribus inspectis ad Olympicum €certamen descendit, cumque multiplicis scientiae @1 €maximam inter totius Graeciae admirationem speci-€men exhibuisset, quo cognomine censeretur interro-€gatus, non se sapientem,_iam enim illud &7vii& ex-€cellentes uiri occupauerant_sed amatorem sapien-€tiae, id est Graece $FILO/SOFON& edidit. in Italiae €etiam partem, quae tunc maior Graecia appellaba-€tur, perrexit, in qua plurimis et opulentissimis ur-€bibus effectus studiorum suorum adprobauit. cuius €ardentem rogum plenis uenerationis oculis Meta-€pontus aspexit oppidum, Pythagorae quam suorum €cinerum nobilius clariusque monumentum. @@Platon autem patriam Athenas, praeceptorem €Socratem sortitus, et locum et hominem doctrinae €fertilissimum, ingenii quoque diuina instructus ab-€undantia, cum omnium iam mortalium sapientissi-€mus haberetur, eo quidem usque, ut, si ipse Iuppiter €caelo descendisset, nec elegantiore nec beatiore fa-€cundia usurus uideretur, Aegyptum peragrauit, dum €a sacerdotibus eius gentis geometriae multiplices €numeros [2et]2 caelestium obseruationum rationem per-€cipit. quoque tempore a studiosis iuuenibus certa-€tim Athenae Platonem doctorem quaerentibus pete-€bantur, ipse Nili fluminis inexplicabiles ripas uastissi-€mosque campos, % effusam barbariam et flexuosos €fossarum ambitus Aegyptiorum senum discipulus €lustrabat. quo minus miror in Italiam transgressum, @1 €ut ab Archyta Tarenti, a Timaeo et Arione et €Echecrate Locris Pythagorae praecepta et instituta €acciperet: tanta enim uis, tanta copia litterarum €undique colligenda erat, ut inuicem per totum terra-€rum orbem dispergi et dilatari posset. altero etiam €et octogesimo anno decedens sub capite Sophronis €mimos habuisse fertur. sic ne extrema quidem eius €hora agitatione studii uacua fuit. @@At Democritus, cum diuitiis censeri posset, €quae tantae fuerunt, ut pater eius Xerxis exercitui €epulum dare ex facili potuerit, quo magis uacuo animo €studiis litterarum esset operatus, parua admodum þ°³¸ÿï°°±ÿï‚ÍåíÿïƒÖÍáøÿ¸ˆª‡¨åøô©ÿ”…summa retenta patrimonium suum patriae donauit. €Athenis autem compluribus annis moratus omnia €temporum momenta ad percipiendam et exercendam €doctrinam conferens ignotus illi urbi uixit, quod €ipse quodam uolumine testatur. stupet mens ad-€miratione tantae industriae et iam transit alio. @@Carneades laboriosus et diuturnus sapientiae €miles, si quidem &7xc& expletis annis idem illi uiuendi €ac philosophandi finis fuit, ita se mirifice doctrinae €operibus addixerat, ut, cum cibi capiendi causa re-€cubuisset, cogitationibus inhaerens manum ad men-€sam porrigere obliuisceretur. sed ei Melissa, quam €uxoris loco habebat, temperato [inter] studia non €interpellandi et inediae succurrendi officio dexte-€ram suam necessariis usibus aptabat. ergo animo @1 €tantum modo uita fruebatur, corpore uero quasi €alieno et superuacuo circumdatus erat. idem cum €Chrysippo disputaturus elleboro se ante purgabat €ad expromendum ingenium suum adtentius et illius €refellendum acrius. quas potiones industria solidae €laudis cupidis adpetendas effecit! @@Quali porro studio Anaxagoran flagrasse cre-€dimus? qui cum e diutina peregrinatione patriam €repetisset possessionesque desertas uidisset, 'non €essem' inquit 'ego saluus, nisi istae perissent'. €uocem petitae sapientiae compotem! nam si prae-€diorum potius quam ingenii culturae uacasset, do-€minus rei familiaris intra penates mansisset, non €tantus Anaxagoras ad eos redisset. @@Archimedis quoque fructuosam industriam fuisse €dicerem, nisi eadem illi et dedisset uitam et abs-€tulisset: captis enim Syracusis Marcellus, [2etsi]2 ma-€chinationibus eius multum ac diu uictoriam suam €inhibitam senserat, eximia tamen hominis prudentia €delectatus ut capiti illius parceretur edixit, paene €tantum gloriae in Archimede seruato quantum in €oppressis Syracusis reponens. at is, dum animo et €oculis in terra defixis formas describit, militi, qui €praedandi gratia domum inruperat strictoque super €caput gladio quisnam esset interrogabat, propter €nimiam cupiditatem inuestigandi quod requirebat no-€men suum indicare non potuit, sed protecto manibus €puluere 'noli' inquit, 'obsecro, istum disturbare', ac @1 €perinde quasi neglegens imperii uictoris obtruncatus €sanguine suo artis suae liniamenta confudit. quo €accidit ut propter idem studium modo donaretur €uita, modo spoliaretur. @@Socraten etiam constat aetate prouectum fidi-€bus tractandis operam dare coepisse satius iudican-€tem eius artis usum sero quam numquam percipere. €et quantula Socrati accessio illa futura scientia erat? €sed peruicax hominis industria tantis doctrinae suae €diuitiis etiam musicae rationis uilissimum elemen-€tum accedere uoluit. ergo dum ad discendum sem-€per se pauperem credit, ad docendum fecit locu-€pletissimum. @@Atque ut longae et felicis industriae quasi in €unum aceruum exempla redigamus, Isocrates nobi-€lissimum librum, qui $*PANAQHNAI+KO/S& inscribitur, €quartum et nonagesimum annum agens, ita ut ipse €significat, conposuit, opus ardentis spiritus plenum. €ex quo apparet senescentibus membris eruditorum €intus animos industriae beneficio florem iuuentae €retinere. neque hoc stilo terminos uitae suae clausit: €namque admirationis eius fructum quinquennio per-€cepit. @@Citerioris aetatis metas, sed non parui tamen €spatii chrysippi uiuacitas flexit: nam octogesimo @1 €anno coeptum undequadragesimum $*LOGIKW=N& exactis-€simae subtilitatis uolumen reliquit. cuius studium €in tradendis ingenii sui monumentis tantum operae €laborisque sustinuit, ut ad ea, quae scripsit, peni-€tus cognoscenda longa uita sit opus. @@Te quoque, Cleanthe, tam laboriose haurien-€tem et tam pertinaciter tradentem sapientiam numen €ipsius industriae suspexit, cum adulescentem quaestu €extrahendae aquae nocturno tempore inopiam tuam €sustentantem, diurno Chrysippi praeceptis percipien-€dis uacantem, eundemque ad undecentesimum annum €adtenta cura erudientem auditores tuos uideret: du-€plici enim labore unius saeculi spatium occupasti, €incertum reddendo discipulusne an praeceptor esses €laudabilior. @@Sophocles quoque gloriosum cum rerum na-€tura certamen habuit, tam benigne mirifica illi opera €sua exhibendo quam illa operibus eius tempora libe-€raliter sumministrando: prope enim centesimum an-€num attigit, sub ipsum transitum ad mortem Oedi-€pode $E)PI\ *KOLWNW=|& scripto, qua sola fabula omnium €eiusdem studi poetarum praeripere gloriam potuit. €idque ignotum esse posteris filius Sophoclis Iophon €noluit, sepulcro patris quae retuli insculpendo. @@Simonides uero poeta octogesimo anno et do-€cuisse se carmina et in eorum certamen descendisse €ipse gloriatur. nec fuit inicum illum uoluptatem ex @1 €ingenio suo diu percipere, cum [2tan]2tam omni aeuo €fruendam traditurus esset. @@Nam Solon quanta industria flagrauerit et €uersibus conplexus est, quibus significat se cotidie €aliquid addiscentem senescere, et supremo uitae die €confirmauit, quod adsidentibus amicis et quadam de €re sermonem inter se conferentibus fatis iam pressum €caput erexit interrogatusque quapropter id fecisset €respondit 'ut, cum istud, quidquid est, de quo dis-€putatis, percepero, moriar'. migrasset profecto ex €hominibus inertia, si eo animo uitam ingrederentur, €quo eam Solon egressus est. @@Quam porro industrius Themistocles, qui €maximarum rerum cura districtus, omnium tamen €ciuium suorum nomina memoria conprehendit per €summamque iniquitatem patria pulsus et ad Xerxem, €quem paulo ante deuicerat, confugere coactus, prius €quam in conspectum eius ueniret, Persico sermone €se adsuefecit, ut labore parta commendatione regiis €auribus familiarem et adsuetum sonum uocis adhiberet. @@Cuius utriusque industriae laudem duo reges €partiti sunt, Cyrus omnium militum suorum nomina, €Mitridates duarum et &7xx& gentium, quae sub regno €eius erant, linguas ediscendo, ille, ut sine moni-€tore exercitum salutaret, hic, ut eos, quibus impe-€rabat, sine interprete adloqui posset. ¨ˆŸðòÿôÿ@@@@{1DE OTIO}1 @@Otium, quod [praecipue] industriae et studio €maxime contrarium uidetur, praecipue subnecti de- @1 €bet, non quo euanescit uirtus, sed quo recreatur: €alterum enim etiam inertibus uitandum, alterum €strenuis quoque interdum adpetendum est, illis, ne €% propriae uitam inermem exigant, his, ut tem-€pestiua laboris intermissione ad laborandum fiant €uegetiores. ‘@@Par uerae amicitiae clarissimum Scipio et €Laelius, cum amoris uinculo tum etiam omnium uir-€tutum inter se iunctum societate, ut actuosae uitae €iter aequali gradu exequebantur, ita animi quoque €remissioni[2bus]2 communiter adquiescebant: constat €namque eos Caietae et Laurenti uagos litoribus con-€chulas et umbilicos lectitasse, idque se P. Crassus €ex socero suo Scaeuola, qui gener Laelii fuit, audisse €saepe numero praedicauit. @@Scaeuola autem, quiet[2is]2 et remissionis eorum €certissimus testis, optime pila lusisse traditur, quia €uidelicet ad hoc deuerticulum animum suum foren-€sibus ministeriis fatigatum transferre solebat. alueo €quoque et calculis interdum uacasse dicitur, cum €bene ac diu iura ciuium [2et]2 caerimonias deorum or-€dinasset: ut enim in rebus seriis Scaeuolam, ita €in [scaelus] lusibus hominem agebat, quem rerum €natura continui laboris patientem esse non sinit. @1 ªˆ¨åøô©ÿ@@Idque uidit, cui nulla pars sapientiae €obscura fuit, Socrates, ideoque non erubuit tunc, €cum interposita harundine cruribus suis cum par-€uulis filiolis ludens ab Alcibiade risus est. @@Homerus quoque, ingeni caelestis uates, non €aliud sensit uehementissimis Achillis manibus cano-€ras fides aptando, ut earum militare robur leni pacis €studio relaxaret. ¨‰Ÿðòÿôÿ@@@@{1QVANTA VIS SIT ELOQVENTIAE}1 @@Potentiam uero eloquentiae, etsi plurimum ualere €animaduertimus, tamen sub propriis exemplis, quo €scilicet uires eius testatiores fiant, recognosci con-€uenit. ‘@@Regibus exactis plebs dissidens a patribus €iuxta ripam fluminis Anienis in colle, qui sacer €appellatur, armata consedit, eratque non solum de-€formis, sed etiam miserrimus rei publicae status, a €capite eius cetera parte corporis pestifera seditione €diuisa. ac ni Valeri subuenisset eloquentia, spes tanti þ°³¸ÿï°°±ÿï‚ÍåíÿïƒÖÍáøÿ¸ˆ¨‰‡imperii in ipso paene ortu suo corruisset: is nam-€que populum noua et insolita libertate temere gau-€dentem oratione ad meliora et saniora consilia reuo-€catum senatui subiecit, id est urbem urbi iunxit. €uerbis ergo facundis ira, consternatio, arma cesserunt. @@Quae etiam Marianos Cinnanosque mucrones €ciuilis profundendi sanguinis cupiditate furentes in- @1 €hibuerunt: missi enim a saeuissimis ducibus milites €ad M. Antonium obtruncandum sermone eius obstu-€pefacti destrictos iam et uibrantes gladios cruore ua-€cuos uaginis reddiderunt. quibus digressis P. Annius €_is enim solus in aditu expers Antonianae elo-€quentiae steterat_crudele imperium truculento €ministerio peregit. quam disertum igitur eum fuisse €putemus, quem ne hostium quidem quisquam occi-€dere sustinuit, qui modo uocem eius ad aures suas €uoluit admittere? @@Diuus quoque Iulius, quam caelestis numinis €tam etiam humani ingenii perfectissimum columen, €uim facundiae proprie expressit dicendo in accusa-€tione Cn. Dolabellae, quem reum egit, extorqueri €sibi causam optimam L. Cottae patrocinio, si qui-€dem maxima tunc [2eloquentia de ui]2 eloquentiae questa €est. cuius facta mentione, quoniam domesticum €nullum maius adiecerim exemplum, peregrinan-€dum est. ª‰¨åøô©ÿ@@Pisistratus dicendo tantum ualuisse tra-€ditus est, ut ei Athenienses regium imperium ora-€tione capti permitterent, cum praesertim e contraria €parte amantissimus patriae Solo niteretur. sed alte-€rius salubriores erant contiones, alterius disertiores. @1 €quo euenit ut alioqui prudentissima ciuitas libertati €seruitutem praeferret. @@Pericles autem, felicissimis naturae incrementis €sub Anaxagora praeceptore summo studio perpolitis €instructus, liberis Athenarum ceruicibus iugum ser-€uitutis inposuit: egit enim illam urbem et uersauit €arbitrio suo, cumque aduersus uoluntatem populi €loqueretur, iucunda nihilo minus et popularis eius €uox erat. itaque ueteris comoediae maledica lingua, €quamuis potentiam uiri perstringere cupiebat, tamen €in labris hominis melle dulciorem leporem fatebatur €habitare inque animis eorum, qui illum audierant, €quasi aculeos quosdam relinqui praedicabat. fertur €quidam, cum admodum senex primae contioni Pe-€riclis adulescentuli interesset idemque iuuenis Pisi-€stratum decrepitum iam contionantem audisset, non €temperasse sibi quo minus exclamaret caueri illum €ciuem oportere, quod Pisistrati orationi simillima €eius esset oratio. nec hominem aut aestimatio elo-€qui aut morum augurium fefellit. quid enim inter €Pisistratum et Periclen interfuit, nisi quod ille ar-€matus, hic sine armis tyrannidem gessit? @@Quantum eloquentia ualuisse Hegesian Cyre-€naicum philosophum arbitramur? qui sic mala uitae €repraesentabat, ut eorum miseranda imagine audien-€tium pectoribus inserta multis uoluntariae mortis €oppetendae cupiditatem ingeneraret: ideoque a rege €Ptolomaeo ulterius hac de re disserere prohibi-€tus est. @1 ¨ŠŸðòÿô±ÿ@@@@{1QVANTVM MOMENTVM SIT IN PRONVN-}1€@@@@{1TIATIONE ET APTO MOTV CORPORIS}1 @@Eloquentiae autem ornamenta in pronuntiatione €apta et conueniente motum corporis consistunt. quibus €cum se instruxit, tribus modis homines adgreditur, €animos eorum ipsa inuadendo, horum alteri aures, €alteri oculos permulcendos tradendo. ‘@@Sed ut propositi fides in personis inlustribus €exhibeatur, C. Gracchus, eloquentiae quam propositi €felicioris adulescens, quoniam flagrantissimo in-€genio, cum optime rem publicam tueri posset, per-€turbare impie maluit, quotiens apud populum con-€tionatus est, seruum post se musicae artis peritum €habuit, qui occulte eburnea fistula pronuntiationis €eius modos formabat aut nimis remissos excitando €aut plus iusto concitatos reuocando, quia ipsum €calor atque impetus actionis attentum huiusce tem-€peramenti aestimatorem esse non patiebatur. @@Q. autem Hortensius plurimum in corporis €decoro motu repositum credens paene plus studii in €eo[dem] [2e]2laborando quam in ipsa eloquentia ad-€fectanda inpendit. itaque nescires utrum cupidius €ad audiendum eum an ad spectandum concurreretur: €sic uerbis oratoris aspectus et rursus aspectui uerba €seruiebant. constat Aesopum Rosciumque ludicrae @1 €artis peritissimos illo causas agente in corona fre-€quenter adstitisse, ut foro petitos gestus in scaenam €referrent. @@Nam M. Cicero quantum in utraque re, de €qua loquimur, momenti sit oratione, quam pro €Gallio habuit, significauit M. Calidio accusatori ex-€probrando, quod praeparatum sibi a reo uenenum €testibus, chirographis, quaestionibus probaturum ad-€firmans remisso uultu et languida uoce et soluto €genere orationis usus esset, pariterque et oratoris €uitium detexit et causae periclitantis argumentum €adiecit totum hunc locum ita claudendo: 'tu istud, €M. Calidi, nisi fingeres, sic ageres?' ªŠ¨åøô©ÿ@@Consentaneum huic Demosthenis iudi-€cium. qui[dam], cum interrogaretur quidnam esset €in dicendo efficacissimum, respondit '$H( U(PO/KRISIS2&'. €iterum deinde et tertio interpellatus idem dixit, €paene totum se illi debere confitendo. recte itaque €Aeschines, cum propter iudicialem ignominiam re-€lictis Athenis Rhodum petisset atque ibi rogatu €ciuitatis suam prius in Ctesiphontem, deinde De-€mosthenis pro eodem orationem clarissima et sua-€uissima uoce recitasset, admirantibus cunctis utrius-€que uoluminis eloquentiam, sed aliquanto magis €Demosthenis, 'quid, si' inquit 'ipsum audissetis?' €tantus orator et modo tam infestus aduersarius sic @1 €inimici uim ardoremque dicendi suspexit, ut se €scriptorum eius parum idoneum lectorem esse prae-€dicaret, expertus acerrimum uigorem oculorum, terri-€bile uultus pondus, adconmodatum singulis uerbis €sonum uocis, efficacissimos corporis motus. ergo €etsi operi illius adici nihil potest, tamen in De-€mosthene magna pars Demosthenis abest, quod le-€gitur potius quam auditur. ¨‹Ÿðòÿôÿ@@@@{1QVAM MAGNI EFFECTVS ARTIVM SINT}1 @@Effectus etiam artium % recognosci posse aliquid €adferre uoluptatis, protinusque et quam utiliter ex-€cogitatae sint patebit, et memoratu dignae res lucido €in loco reponentur et labor in iis edendis suo fructu €non carebit. ‘@@Sulpicii Galli maximum in omni genere litte-€rarum percipiendo studium plurimum rei publicae €profuit: nam cum L. Pauli bellum aduersum regem €Persen gerentis legatus esset, ac serena nocte subito €luna defecisset, eoque uelut diro quodam monstro €per[2ter]2ritus exercitus noster manus cum hoste con-€serendi fiduciam amisisset, de caeli ratione et si-€derum natura peritissime disputando alacrem eum €in aciem misit. itaque inclytae illi Paulianae uicto-€riae liberales artes Galli aditum dederunt, quia, nisi @1 €ille metum nostrorum militum uicisset, imperator €uincere hostes non potuisset. @@Spurinnae quoque in coniectandis deorum €monitis efficacior scientia apparuit quam urbs Ro-€mana uoluit. praedixerat C. Caesari ut proximos €&7xxx& dies quasi fatales caueret, quorum ultimus erat €idus Martiae. eo cum forte mane uterque in domum €Caluini Domiti ad officium conuenisset, Caesar Spu-€rinnae 'ecquid scis idus iam Martias uenisse?' at €is 'ecquid scis illas nondum praeterisse?' abiecerat €alter timorem tamquam exacto tempore suspecto, €alter ne extremam quidem eius partem periculo ua-€cuam esse arbitratus est. utinam haruspicem potius €augurium quam patriae parentem securitas fefellisset. ª‹¨åøô©ÿ@@Sed ut alienigena scrutemur, cum obscu-€rato repente sole inusitatis perfusae tenebris Athe-€nae solli[2ci]2tudine angerentur, interitum sibi caelesti €denuntiatione portendi credentes, Pericles processit €in medium et quae a praeceptore suo Anaxagora €pertinentia ad solis et lunae cursum acceperat dis-€seruit nec ulterius trepidare ciues suos uano metu €passus est. @@Quantum porro dignitatis a rege Alexandro €tributum arti existimamus, qui se et pingi ab uno €Apelle et fingi a Lysippo tantum modo uoluit? @@Tenet uisentis Athenis Volcanus Alcamenis €manibus fabricatus: praeter cetera enim perfectissi- @1 €mae artis in eo procurrentia indicia etiam illud mi-€rantur, quod stat dissimulatae claudicationis sub €ueste leuiter uestigium repraesentans, ut non ex-€probratum tamquam uitium, ita tamquam certam þ°³¸ÿï°°±ÿï‚ÍåíÿïƒÖÍáøÿ¸ˆª‹¨åøô©ÿ“‡propriamque dei notam decore significatam. @@Cuius coniugem Praxiteles in marmore quasi €spirantem in templo Cnidiorum collocauit, propter €pulchritudinem operis a libidinoso cuiusdam con-€plexu parum tutam. quo excusabilior est error equi, €qui uisa pictura equae hinnitum edere coactus est, €et canum latratus aspectu picti canis incitatus tau-€rusque ad amorem et concubitum aeneae uaccae €Syrasusis nimiae similitudinis inritamento conpulsus: €quid enim uacua rationis ani[2mali]2a arte decepta mi-€remur, cum hominis sacrilegam cupiditatem muti €lapidis liniamentis excitatam uidea[2mu]2s? ôÿ@@@@{1QVAEDAM NVLLA ARTE EFFICI POSSE}1 @@Ceterum natura, quem ad modum saepe nu-€mero aemulam uirium suarum artem esse patitur, €ita aliquando inritam fesso labore dimittit. quod @1 €summi artificis Euphranoris manus senserunt: nam €cum Athenis &7xii& deos pingeret, Neptuni imaginem €quam poterat excellentissimis maiestatis coloribus €conplexus est, perinde ac Iouis aliquanto augustio-€rem repraesentaturus. sed omni impetu cogitationis €in superiore opere absumpto posteriores eius cona-€tus adsurgere quo tendebant nequiuerunt. @@Quid ille alter aeque nobilis pictor luctuosum €immolatae Iphigeniae sacrificium referens, cum Cal-€chantem tristem, maestum Vlixen, [clamantem €Aiacem] lamentantem Menelaum circa aram sta-€tuisset, caput Agamemnonis inuoluendo nonne summi €maeroris acerbitatem arte non posse exprimi con-€fessus est? itaque pictura eius aruspicis et amici et €fratris lacrimis madet, patris fletum spectantis ad-€fectu aestumandum reliquit. @@Atque ut eiusdem studii adiciam exemplum, €praecipuae artis pictor equum ab exercitatione ue-€nientem modo non uiuum labore industriae suae €conprehenderat. cuius naribus spumas adicere cu-€piens tantus artifex in tam paruula materia multum €ac diu frustra terebatur. indignatione deinde ac-€census spongeam omnibus inbutam coloribus forte €iuxta se positam adprehendit et ueluti corrupturus €opus suum tabulae inlisit. quam fortuna ad ipsas @1 €equi nares directam desiderium pictoris coegit ex-€plere. itaque quod ars adumbrare non ualuit casus €imitatus est. ¨ŒŸðòÿô±ÿ@@@@{1SVAE QVEMQVE ARTIS OPTIMVM ET}1 €@@@@{1AVCTOREM ESSE ET DISPVTATOREM}1 @@Suae autem artis unum quemque et auctorem et €disputatorem optimum esse, ne dubitemus, paucis €exemplis admoneamur. ‘@@Q. Scaeuola legum clarissimus et certissimus €uates, quotienscumque de iure praediatorio consule-€batur, ad Furium et Cascellium, quia huic scientiae €dediti erant, consultores reiciebat. quo quidem facto €moderationem magis suam commendabat quam aucto-€ritatem minuebat, ab iis id negotium aptius expli-€cari posse confitendo, qui cotidiano usu eius calle-€bant. sapientissimi igitur artis suae professores sunt €a quibus et propria studia uerecunde et aliena cal-€lide aestimantur. ªŒ¨åøô©ÿ@@Platonis quoque eruditissimum pectus €haec cogitatio attigit, qui conductores sacrae arae €[2de]2 modo et forma eius secum sermonem conferre @1 €conatos ad Eucliden geometren ire iussit scientiae €eius cedens, immo professioni. @@Gloriantur Athenae armamentario suo, nec €sine causa: est enim illud opus et inpensa et elegan-€tia uisendum. cuius architectum Philonem ita fa-€cunde rationem institutionis suae in theatro reddi-€disse constat, ut disertissimus populus non minorem €laudem eloquentiae eius quam arti tribueret. @@Mirifice et ille artifex, qui in opere suo mo-€neri se a sutore [suo] de crepida et ansulis passus, €de crure etiam disputare incipientem supra plantam €ascendere uetuit. ¨Ÿðòÿôÿ@@@@{1DE SENECTVTE}1 @@Senectus quoque ad ultimum sui finem prouecta €in hoc eodem opere inter exempla industriae in ali-€quot claris uiris conspecta est. separatum tamen €et proprium titulum habeat, ne, cui deorum inmor-€talium praecipua indulgentia adfuit, nostra hono-€rata mentio defuisse existimetur, et simul spei diu-€turnioris uitae quasi adminicula quaedam dentur, €quibus insistens alacriorem se respectu uetustae feli-€citatis facere possit, tranquillitatemque saeculi nostri, €qua nulla umquam beatior fuit, subinde fiducia con-€firmet, salutaris principis incolumitatem ad longissi-€mos humanae condicionis terminos prorogando. @1 ‘@@M. Valerius Coruinus centesimum annum con-€pleuit. cuius inter primum et sextum consulatum €&7xl& et &7vi& anni intercesserunt, suffecitque integris €uiribus corporis non solum speciosissimis publicis €ministeriis, sed etiam exactissimae agrorum suorum €culturae, et ciuis et patris familiae optabile exem-€plum. @@Cuius uitae spatium aequauit Metellus quar-€toque anno post consularia imperia senex admodum €pontifex maximus creatus tutelam caerimoniarum €per duo et &7xx& annos neque ore in uotis nuncu-€pandis haesitante neque in sacrificiis faciendis tre-€mula manu gessit. @@Q. autem Fabius Maximus duo[2bus]2 et &7lx& annis €auguratus sacerdotium sustinuit, robusta iam aetate €id adeptus. quae utraque tempora si in unum con-€ferantur, facile saeculi modum expleuerint. @@Iam de M. Perpenna quid loquar? qui omnibus, €quos in senatum con[2sul]2 uocauerat, superstes fuit €septemque tantummodo, quos censor, collega L. Phi-€lippi, legerat, e patribus conscriptis reliquos uidit, €toto ordine amplissimo diuturnior. @@Appi uero aeuum clade metirer, quia infinitum €numerum annorum orbatus luminibus exegit, nisi €quattuor filios, &7v& filias, plurimas clientelas, rem €denique publicam hoc casu grauatus fortissime €rexisset. quin etiam fessus iam uiuendo lectica se €in curiam deferri iussit, ut cum Pyrro deformem €pacem fieri prohiberet. hunc caecum aliquis no- @1 €minet, a quo patria quod honestum erat per se €parum cernens coacta est peruidere? @@Muliebris etiam uitae spatium non minus €longum in conpluribus apparauit, quarum aliquas €strictim retulisse me satis erit: nam et Liuia Rutili €septimum et nonagesimum et Terentia Ciceronis €tertium et centesimum et Clodia Aufili quindecim €filiis ante amissis quintum decimum et centesimum €expleuit annum. ª¨åøô©ÿ@@Iungam his duos reges, quorum diuturni-€tas populo Romano fuit utilissima. Siciliae rector €Hiero ad nonagesimum annum peruenit. Masinissa €Numidiae rex hunc modum excessit, regni spatium €&7lx& annis emensus, uel ante omnes homines robore €senectae admirabilis. constat eum, quem ad modum €Cicero refert libro, quem de senectute scripsit, nullo €umquam imbri, nullo frigore ut caput suum ueste €tegeret adduci potuisse. eundem ferunt aliquot horis €in eodem uestigio perstare solitum, non ante moto €pede quam consimili labore iuuenes fatigasset, ac €si quid agi ab sedente oporteret, toto die saepe €numero nullam in partem conuerso corpore in solio €durasse. ille uero etiam exercitus equo insidens €noctem diei plerumque iungendo duxit nihilque €omnino ex his operibus, quae adulescens sustinere €adsueuerat, quo mollius senectutem ageret, omisit. €ueneris etiam usu ita semper uiguit, ut post sextum €et octogesimum annum filium generaret, cui Me-€thymno nomen fuit. terram quoque, quam uastam @1 €et desertam acceperat, perpetuo culturae studio €frugiferam reliquit. @@Gorgias etiam Leontinus, Isocratis et conplu-€rium magni ingenii uirorum praeceptor, sua senten-€tia felicissimus: nam cum centesimum et septimum €ageret annum, interrogatus quapropter tam diu €uellet in uita remanere, 'quia nihil' inquit 'habeo, €quod senectutem meam accusem'. quid isto tractu €aetatis aut longius aut beatius? iam alterum saecu-€lum ingressus neque in hoc querellam ullam inuenit €neque in illo reliquit. @@Biennio minor Xenophilus Chalcidensis Py-€thagoricus, sed felicitate non inferior, si quidem, ut €ait Aristoxenus musicus, omnis humani incommodi €expers in summo perfectissimae doctrinae splendore €extinctus est. @@Arganthonius autem Gaditanus tam diu regna-€uit, quam diu etiam ad satietatem uixisse abunde €foret: &7lxxx& enim annis patriam suam rexit, cum €ad imperium &7xl& annos natus accessisset. cuius rei €certi sunt auctores. Asinius etiam Pollio, non mi-€nima pars Romani stili, in tertio historiarum sua-€rum libro centum illum et &7xxx& annos explesse €commemorat, et ipse neruosae uiuacitatis haud par-€uum exemplum. @@Huius regis consummationem annorum minus þ°³¸ÿï°°±ÿï‚ÍåíÿïƒÖÍáøÿ¸ˆª¨åøô©ÿ•‚admirabilem faciunt Aethiopes, quos Herodotus €scribit centesimum et uicesimum annum transgredi, €et Indi, de quibus Ctesias idem tradit, et Epimeni- @1 €des Cnosius, quem Theopompus dicit septem et &7l& €et centum annos uixisse. @@Hellanicus uero ait quosdam ex gente Epio-€rum, quae pars Aetoliae [2est]2, ducenos explere annos, €eique suscribit Damastes, hoc amplius adfirmans, €Litorium quendam ex his maximarum uirium statu-€raeque praecipuae trecentesimum annum cumulasse. @@Alexander uero in eo uolumine, quod de Illy-€rico tractu conposuit, adfirmat Dandonem quendam €ad quingentesimum usque annum nulla ex parte se-€nescentem processisse. sed multo liberalius Xeno-€phon, cuius $PERI/PLOUS& legitur: insulae enim Lat-€miorum regem octingentis uitae annis donauit. ac €ne pater eius parum benigne acceptus uideretur, €ei quoque sescentos adsignauit annos. ¨ŽŸðòÿôÿ@@@@{1DE CVPIDITATE GLORIAE}1 @@Gloria uero aut unde oriatur aut cuius sit habitus €aut qua ratione debeat conparari et an melius a uir-€tute uelut non necessaria neglegatur uiderint hi, €quorum in contemplandis eius modi rebus cura teri-€tur quibusque quae prudenter animaduerterunt fa-€cunde contigit eloqui. ego in hoc opere factis €auctores et auctoribus facta sua reddere contentus, €quanta cupiditas eius esse soleat propriis exemplis €demonstrare conabor. ‘@@Superior Africanus Enni poetae effigiem in €monumentis Corneliae gentis conlocari uoluit, quod @1 €ingenio eius opera sua inlustrata iudicaret, non qui-€dem ignarus, quam diu Romanum imperium floreret €et Africa Italiae pedibus esset subiecta totiusque €terrarum orbis summum columen arx Capitolina €possideret, eorum extingui memoriam non posse, si €tamen litterarum quoque illis lumen accessisset, €magni aestimans, uir Homerico quam rudi atque €inpolito praeconio dignior. @@Similiter honoratus animus erga poetam Ac-€cium D. Bruti suis temporibus clari ducis extitit, €cuius familiari cultu et prompta laudatione delecta-€tus uersibus templorum aditus, quae ex manubiis €consecrauerat, adornauit. @@Ne Pompeius quidem Magnus ab hoc affectu €gloriae auersus, qui Theophanen Mitylenaeum scrip-€torem rerum suarum in contione militum ciuitate €donauit, beneficium per se amplum accurata etiam €et testata oratione prosecutus. quo effectum est ut €ne quis dubitaret quin referret potius gratiam quam €inchoaret. @@L. autem Sulla, etsi ad neminem scriptorem €animum direxit, tamen Iugurthae a Boccho rege ad €Marium perducti totam sibi laudem [2tam]2 cupide ad-€seruit, ut anulo, quo signatorio utebatur, insculptam €illam traditionem haberet. % et quantus postea ne €minimum quidem gloriae uestigium contempsit. @@Atque ut imperatoribus militis gloriosum spi-€ritum subnectam, Scipionem dona militaria his, qui @1 €strenuam operam ediderant, diuidentem T. Labienus €ut forti equiti aureas armillas tribueret admonuit, €eoque se negante id factu[2ru]2m, ne castrensis honos €in eo, qui paulo ante seruisset, uiolaretur, ipse ex €praeda Gallica aurum equiti largitus est. nec tacite €id Scipio tulit: namque equiti 'habebis' inquit 'do-€num uiri diuitis'. quod ubi ille accepit, proiecto €ante pedes Labieni auro uultum demisit. idem, ut €audiit Scipionem dicentem 'imperator te argenteis €armillis donat', alacer gaudio abiit. nulla est ergo €tanta humilitas, quae dulcedine gloriae non tangatur. @@Illa uero etiam a claris uiris interdum ex €humillimis rebus petita est: nam quid sibi uoluit €C. Fabius nobilissimus ciuis, qui, cum in aede €Salutis, quam C. Iunius Bubulcus dedicauerat, pa-€rietes pinxisset, nomen his suum inscripsit? id enim €demum ornamenti familiae consulatibus et sacerdo-€tiis et triumphis celeberrimae deerat. ceterum sor-€dido studio deditum ingenium qualemcumque illum €laborem suum silentio obliterari noluit, uidelicet €Phidiae secutus exemplum, qui clypeo Mineruae €effigiem suam inclusit, qua conuulsa tota operis €conligatio solueretur. ªŽ¨åøô©ÿ@@Sed melius aliquanto, si aliena imitatione €capiebatur, Themistoclis ardorem esset aemulatus, €quem ferunt stimulis uirtutis agitatum et ob id €noctes inquietas exigentem quaerentibus quid ita eo €tempore in publico uersaretur respondisse: 'quia me €tropaea Miltiadis de somno excitant'. Marathon @1 €nimirum animum eius ad Artemisium et Salamina, €naualis gloriae fertilia nomina, inlustranda tacitis €facibus incitabat. idem theatrum petens cum inter-€rogaretur cuius uox auditu illi futura esset gratis-€sima, dixit 'eius, a quo artes meae optime canentur'. €dulcedinem gloriae, paene adieci gloriosam! @@Nam Alexandri pectus insatiabile laudis, qui €Anaxarcho comiti suo ex auctoritate Democriti prae-€ceptoris innumerabiles mundos esse referenti 'heu €me' inquit 'miserum, quod ne uno quidem adhuc €sum potitus!' angusta homini possessio [gloriae] €fuit, quae deorum omnium domicilio sufficit. @@Regis et iuuenis flagrantissimae cupiditati si-€milem Aristotelis in capessenda laude sitim sub-€nectam: is namque Theodecti discipulo oratoriae €artis libros quos [2pro suis]2 ederet donauerat, moleste-€que postea ferens titulum eorum sic alii cessisse, €proprio uolumine quibusdam rebus insistens, planius €sibi de his in Theodectis libris dictum esse adiecit. €nisi me tantae et tam late patentis scientiae uere-€cundia teneret, dicerem dignum philosophum, cuius €stabiliendi mores altioris animi philosopho trade-€rentur. €@@Ceterum gloria ne ab his quidem, qui contemptum €eius introducere conantur, neglegitur, quoniam qui- @1 €dem ipsis uoluminibus nomina sua diligenter adici-€unt, ut quod professione eleuant usurpatione memo-€riae adsequantur. sed qualiscumque horum dissimu-€latio proposito illorum longe tolerabilior, qui, dum €aeternam memoriam adsequerentur, etiam sceleribus €innotescere non dubitarunt. @@Quorum e numero nescio an in primis Pausa-€nias debeat referri: nam cum Hermoclen perconta-€tus esset quonam modo subito clarus posset euadere, €atque is respondisset, si aliquem inlustrem uirum oc-€cidisset, futurum ut gloria eius ad ipsum redundaret, €continuo Philippum interemit, et quidem quod pe-€tierat adsecutus est: tam en[2im]2 se parricidio quam €Philippus uirtute notum posteris reddidit. @@Illa uero gloriae cupiditas sacrilega: inuentus €est enim qui Dianae Ephesiae templum incendere €uellet, ut opere pulcherrimo consumpto nomen eius €per totum terrarum orbem dissiceretur, quem qui-€dem mentis furorem eculeo inpositus detexit. ac €bene consuluerant Ephesii decreto memoriam taeter-€rimi hominis abolendo, nisi Theopompi magnae fa-€cundiae ingenium historiis eum suis conprehendisset. ¨Ÿðòÿôÿ@@@@{1QVAE CVIQVE MAGNIFICA CONTIGERVNT}1 @@Candidis autem animis uoluptatem praebuerint €in conspicuo posita quae cuique magnifica merito €contigerint, quia aeque praemiorum uirtutis atque €operum contemplatio iucunda est, ipsa natura nobis @1 €alacritatem sumministrante, cum honorem industrie €appeti et exsolui grate uidemus. uerum etsi mens €hoc loco protinus ad Augustam domum, benificen-€tissimum et honoratissimum templum, omni impetu €fertur, melius cohibebitur, quoniam cui ascensus in €caelum patet, quamuis maxima, debito tamen minora €sunt quae in terris tribuuntur. ‘@@Superiori Africano consulatus citerior legitimo €tempore datus est, quod fieri oportere exercitus se-€natum litteris admonuit. ita nescias utrum illi plus €decoris patrum conscriptorum auctoritas an militum €consilium adiecerit: toga enim Scipionem ducem ad-€uersus Poenos creauit, arma poposcerunt. cui quae €in uita praecipua adsignata sint et longum est re-€ferre, quia multa, et non necessarium, quia maiore €ex parte iam relata sunt. itaque quod hodieque €eximium capit adiciam. imaginem in cella Iouis €optimi maximi positam habet, quae, quotienscumque €funus aliquod Corneliae gentis celebrandum est, €inde petitur, unique illi instar atrii Capitolium est: tam hercule quam curia % superioris Catonis €effigies illius ad cuius generis officia expromitur. €gratum ordinem, qui utilissimum rei publicae sena-€torem tantum non semper secum habitare uoluit, €omnibus numeris uirtutis diuitem magisque suo @1 €merito quam fortunae beneficio magnum, cuius þ°³¸ÿï°°±ÿï‚ÍåíÿïƒÖÍáøÿ¸ˆ¨’‡prius consilio quam Scipionis imperio deleta Kar-€thago est. @@Rarum specimen honoris [2in]2 Scipione quoque €Nasica oboritur: eius namque manibus et penatibus €nondum quaestori senatus Pythii Apollinis monitu €Pessinunte accersitam deam excipi uoluit, quia eodem €oraculo praeceptum erat ut haec ministeria Matri €deum a sanctissimo uiro praestarentur. explica totos €fastos, constitue omnes currus triumphales, nihil €tamen morum principatu speciosius reperies. @@Tradunt subinde nobis ornamenta sua Scipio-€nes conmemoranda: Aemilianum enim populus ex €candidato aedilitatis consulem fecit. eundem, cum €quaestoriis comitiis suffragator Q. Fabi Maximi, fra-€tris filii, in campum descendisset, consulem iterum €reduxit. eidem senatus bis sine sorte prouinciam, €prius Africam, deinde Hispaniam dedit, atque haec €neque ciui ambitioso * * * senatori, quem ad modum €non solum uitae eius seuerissimus cursus, sed etiam €mors clandestinis inlata insidiis declarauit. @@M. quoque Valerium duabus rebus insignibus €di pariter atque ciues speciosum reddiderunt, illi €cum quodam Gallo conminus pugnanti coruum pro-€pugnatorem subicientes, hi tertium et uicesimum @1 €annum ingresso consulatum largiti. quorum alterum €decus uetustae originis, optimi nominis gens, Cor-€uini amplexa cognomen usurpat, alterum summo €subiungit ornamento tam celeritate quam principio €consulatus gloriando. @@Ac ne Q. quidem Scaeuolae, quem L. Cras-€sus in consulatu collegam habuit, gloria parum in-€lustris, qui Asiam tam sancte et tam fortiter obti-€nuit, ut senatus deinceps in eam prouinciam ituris €magistratibus exemplum atque normam officii Scae-€uolam decreto suo proponeret. @@Inhaerent uni uoci posterioris Africani septem €C. Marii consulatus ac duo amplissimi triumphi: €ad rogum enim usque gaudio exultauit, quod, cum €apud Numantiam sub eo duce equestria stipendia €mereret et forte inter cenam quidam Scipionem in-€terrogasset, si quid illi accidisset, quemnam res €publica aeque magnum habitura esset imperatorem, €respiciens se supra ipsum cubantem 'uel hunc' €dixerit. quo augurio perfectissima uirtus maximam €orientem uirtutem uideritne certius an efficacius €accenderit perpendi uix potest: illa nimirum cena €militaris speciosissimas tota in urbe Mario futuras €cenas ominata est: postquam enim Cimbros ab eo €deletos initio noctis nuntius peruenit, nemo fuit, €qui non illi tamquam dis immortalibus apud sacra €mensae suae libauerit. @@Iam quae in Cn. Pompeium et ampla et noua €congesta sunt, hinc adsensione fauoris, illinc fremitu @1 €inuidiae litterarum monumentis obstrepunt. eques €Romanus pro consule in Hispaniam aduersus Serto-€rium pari imperio cum Pio Metello principe ciui-€tatis missus est. nondum ullum honorem [2curulem]2 €auspicatus bis triumphauit. initia magistratuum a €summo imperio cepit. tertium consulatum decreto €senatus solus gessit. de Mitridate et Tigrane, de €multis praeterea regibus plurimisque ciuitatibus et €gentibus et praedonibus unum duxit triumphum. @@Q. etiam Catulum populus Romanus uoce sua €tantum non ad sidera usque euexit: nam cum ab eo €pro rostris interrogaretur, si [2in]2 uno Pompeio Magno €omnia reponere perseuerasset, absumpto illo subiti €casus incursu in quo spem esset habiturus, summo €consensu adclamauit 'in te'. uim ho[2no]2rati iudicii €admirabilem! si quidem magnum Pompeium cum €omnibus ornamentis, quae retuli, duarum syllaba-€rum spatio inclusum Catulo aequauit. @@Potest et M. Catonis ex Cypro cum regia pe-€cunia reuertentis adpulsus ad ripam urbis memora-€bilis uideri, cui naue egredienti consules et ceteri €magistratus et uniuersus senatus populusque Roma-€nus officii gratia praesto fuit, non quod magnum €pondus auri et argenti, sed quod M. Catonem classis €illa incolumem aduexerat laetatus. @@Sed nescio an praecipuum L. Marci[2us]2 inusitati €decoris exemplum, quem equitem Romanum duo €exercitus P. et Cn. Scipionum interitu uictoriaque €Hannibalis lacerati ducem legerunt, quo tempore €salus eorum in ultimas angustias deducta nullum €ambitioni locum relinquebat. @1 @@Merito uirorum commemorationi Sulpicia €Serui Paterculi filia, Q. Fului Flacci uxor, adicitur. €quae, cum senatus libris Sibyllinis per decemuiros €inspectis censuisset ut Veneris Verticordiae simula-€crum consecraretur, quo facilius uirginum mulierum-€que mens a libidine ad pudicitiam conuerteretur, et €ex omnibus matronis centum, ex centum autem de-€cem sorte ductae de sanctissima femina iudicium €facerent, cunctis castitate praelata est. ª¨åøô©ÿ@@Ceterum quia sine ulla deminutione Ro-€manae maiestatis extera quoque insignia respici €possunt, ad ea transgrediemur. Pythagorae tanta €ueneratio ab auditoribus tributa est, ut quae ab eo €acceperant in disputationem deducere nefas existi-€marent. quin etiam interpellati ad reddendam cau-€sam hoc solum respondebant, ipsum dixisse. magnus €honos, sed schola tenus: illa urbium suffragiis tri-€buta. enixo Crotoniatae studio ab eo petierunt ut €senatum ipsorum, qui mille hominum numero con-€stabat, consiliis suis uti pateretur, opulentissimaque €ciuitas % tam frequentem uenerati post mortem €domum Cereris sacrarium fecerunt, quoadque illa €urbs uiguit, et dea in hominis memoria et homo €in deae religione cultus est. @1 @@Gorgiae uero Leontino studiis litterarum aeta-€tis suae cunctos praestanti, adeo ut primus in con-€uentu poscere qua de re quisque audire uellet ausus €sit, uniuersa Graecia in templo Delphici Apollinis €statuam solido ex auro posuit, cum ceterorum ad €id tempus auratas collocasset. @@Eadem gens summo consensu ad Amphiaraum €decorandum incubuit, locum, quo humatus est, in €formam condicionemque templi redigendo atque inde €oracula capi instituendo. cuius cineres idem honoris €possident, quod Pythicae cortinae, quod aheno Do-€donae, quod Hammonis fonti datur. @@Berenices quoque non uulgaris honos, cui soli €omnium feminarum gymnico spectaculo interesse per-€missum est, cum ad Olympia filium Euclea certamen €ingressu[2rum]2 adduxisset, olympionice patre genita, €fratribus eandem palmam adsecutis latera eius cin-€gentibus. °¯ôÿ@@@@{1LIBER NONVS}1 ¡Ÿðòÿôÿ@@@@{1DE LVXVRIA ET LIBIDINE}1 @@Blandum etiam malum luxuria, quam accusare €aliquanto facilius est quam uitare, operi nostro €inseratur, non quidem ut ullum honorem recipiat, €sed ut se ipsa recognoscens ad paenitentiam inpelli @1 €possit. iungatur illi libido, quoniam ex isdem uitio-€rum principiis oritur, neque aut a reprehensione €aut ab emendatione separentur, gemino mentis er-€rore co[2ne]2xae. ‘@@C. Sergius Orata pensilia balinea primus fa-€cere instituit. quae inpensa [2a]2 leuibus initiis coepta €ad suspensa caldae aquae tantum non aequora pene-€trauit. idem, uidelicet ne gulam Neptuni arbitrio €subiectam haberet, peculiaria sibi maria excogitauit, €aestuariis intercipiendo fluctus pisciumque diuersos €greges separatim molibus includendo, ut nulla tam €saeua tempestas inciderit, qua non Oratae mensae €uarietate ferculorum abundarent. aedificiis etiam €spatiosis et excelsis deserta ad id tempus ora Lucrini €lacus pressit, quo recentiore usu conchyliorum fruere-€tur: ubi [2dum]2 se publicae aquae cupidius inmergit, €cum Considio publicano iudicium nanctus est. in €quo L. Crassus aduersus illum causam agens errare €amicum suum Considium dixit, quod putaret Oratam €remotum a lacu cariturum ostreis: namque ea, si €inde petere non licuisset, in tegulis reperturum. @@Huic nimirum magis Aesopus tragoedus in €adoptionem dare filium suum quam bonorum suorum €heredem relinquere debuit, non solum perditae, sed €etiam furiosae luxuriae iuuenem. quem constat cantu @1 €conmendabiles auiculas inmanibus emptas pretiis pro €ficedulis ponere acetoque liquatos magnae summae €uniones potionibus aspergere solitum, amplissimum €patrimonium tamquam amaram aliquam sarcinam €quam celerrime abicere cupientem. quorum alterius €senis, alterius adulescentis sectam secuti longius €manus porrexerunt: neque enim ullum uitium fini-€tur ibi, ubi oritur. inde ab oceani litoribus adtracti €pisces, inde infusae culinis arcae censibusque edendi €ac bibendi uoluptas reperta. @@Vrbi autem nostrae secundi Punici belli finis þ°³¸ÿï°°±ÿï‚ÍåíÿïƒÖÍáøÿ¸‰“‚et Philippus Macedoniae rex deuictus licentioris ui-€tae fiduciam dedit. quo tempore matronae Bruto-€rum domum ausae sunt obsidere, qui abrogationi €legis Oppiae intercedere parati erant, quam feminae €tolli cupiebant, quia his nec ueste uarii coloris uti €nec auri plus semunciam habere nec iuncto uehiculo €propius urbem mille passus nisi sacrificii gratia €uehi permittebat. et quidem optinuerunt ut ius per €continuos &7xx& annos seruatum aboleretur: non enim €prouiderunt saeculi illius uiri ad quem cultum ten-€deret insoliti coetus pertinax studium aut quo se €usque effusura esset legum uictrix audacia. quod si €animi muliebris apparatus intueri potuissent, quibus €cotidie aliquid nouitatis sumptuosius adiectum est, €in ipso introitu ruenti luxuriae obstitissent. sed €quid ego de feminis ulterius loquar, quas et inbe-€cillitas mentis et grauiorum operum negata adfectatio @1 €omne studium ad curiosiorem sui cultum hortatur €conferre, cum temporum superiorum et nominis et €animi excellentis uiros in hoc priscae continentiae €ignotum deuerticulum prolapsos uideam? idque iurgio €ipsorum pateat. @@Cn. Domitius L. Crasso collegae suo alter-€catione orta obiecit, quod columnas Hymettias in €porticu domus haberet. quem continuo Crassus €quanti ipse domum suam aestimaret interrogauit, €atque ut respondit 'sexagies sestertio', 'qu[2ant]2o ergo €eam' inquit, 'minoris fore existimas, si decem ar-€busculas inde succidero?' 'ipso tricies sestertio' €Domitius. tunc Crassus: 'uter igitur luxuriosior est, €egone, qui decem columnas centum milibus nummum €emi, an tu, qui decem arbuscularum umbram tricies €sestertii summa conpensas?' sermonem oblitum Pyrri, €inmemorem Hannibalis iamque transmarinorum sti-€pendiorum abundantia oscitantem! et quanto tamen €insequentium saeculorum aedificiis et nemoribus an-€gustiorem % quam introduxerunt atque inchoatam a €se lautitiam posteris relinquere quam a maioribus €acceptam continentiam retinere maluerunt. @1 @@Quid enim sibi uoluit princeps suorum tempo-€rum Metellus Pius tunc, cum in Hispania aduentus €suos ab hospitibus aris et ture excipi patiebatur? €cum Attalicis aulaeis contectos parietes laeto animo €intuebatur? cum inmanibus epulis apparatissimos €interponi ludos sinebat? cum palmata ueste conuiuia €celebrabat demissasque lacunaribus aureas coronas €uelut caelesti capite recipiebat? et ubi ista? non in €Graecia neque in Asia, quarum luxuria seueritas ipsa €corrumpi poterat, sed in horrida et bellicosa pro-€uincia, cum praesertim acerrimus hostis Sertorius €Romanorum exercituum oculos Lusitanis telis prae-€stringeret: adeo illi patris sui Numidica castra ex-€ciderant. patet igitur quam celeri transitu luxuria €affluxerit: nam cuius adulescentia priscos mores €uidit, senectus nouos orsa est. @@Consimilis mutatio in domo Curionum extitit, €si quidem forum nostrum et patris grauissimum su-€percilium et filii sescenties sestertium aeris alieni €aspexit, contractum famosa iniuria nobilium iuue-€num. itaque eodem tempore et in isdem penatibus €diuersa saecula habitarunt, frugalissimum alterum, €alterum nequissimum. @@P. autem Clodi iudicium quanta luxuria et €libidine abundauit! in quo, ut euidenter incesti cri-€mine nocens reus absolueretur, noctes matronarum €et adulescentium nobilium magna summa emptae €mercedis loco iudicibus erogatae sunt. quo in flagi-€tio tam taetro tamque multiplici nescias primum @1 €quem detestere, qui istud corruptelae genus excogi-€tauit, an qui pudicitiam suam sequestrem periurii €fieri passi sunt, an qui religionem stupro permutarunt. @@Aeque flagitiosum illud conuiuium, quod Ge-€mellus tribunicius uiator ingenui sanguinis, sed €officii intra seruilem habitum deformis Metello [et] €Scipioni consuli ac tribunis pl. magno cum rubore €ciuitatis conparauit: lupanari enim domi suae in-€stituto Muniam et Flauiam, cum a patre tum a uiro €utramque inclitam, et nobilem puerum Saturninum €in eo prostituit. probrosae patientiae corpora, ludi-€brio temulentae libidini futura! epulas consuli et €tribunis non celebrandas, sed uindicandas! @@Verum praecipue Catilinae libido scelesta: €nam uaesano amore Aureliae Orestillae correptus, €cum unum impedimentum uideret quo minus nuptiis €inter se iungerentur, filium suum, quem et solum et €aetate iam puberem habebat, ueneno sustulit proti-€nusque ex rogo eius maritalem facem accendit ac no-€uae maritae orbitatem suam loco muneris erogauit. €eodem deinde animo ciuem gerens quo patrem ege-€rat, filii pariter manibus et nefarie adtemptatae pa-€triae poenas dedit. ª¨åøô©ÿ@@At Campana luxuria perquam utilis no-€strae ciuitati fuit: inuictum enim armis Hannibalem @1 €inlecebris suis conplexa uincendum Romano militi €tradidit. illa uigilantissimum ducem, illa exercitum €acerrimum dapibus largis, abundanti uino, unguen-€torum fragrantia, ueneris usu lasciuiore ad somnum €et delicias euocauit. ac tum demum fracta et contusa €Punica feritas est, cum Seplasia ei [2et]2 Albana castra €esse coeperunt. quid iis ergo uitiis foedius, quid €etiam damnosius, quibus uirtus atteritur, uictoriae €relanguescunt, sopita gloria in infamiam conuertitur €animique pariter et corporis uires expugnantur, adeo €ut nescias ab hostibusne [2an]2 ab illis capi pernicio-€sius habendum sit? @@Quae etiam Volsiniensium urbem grauibus et €erubescendis cladibus inplicauerunt. erat opulenta, €erat moribus et legibus ordinata, Etruriae caput €habebatur: sed postquam luxuria prolapsa est, in €profundum iniuriarum et turpitudinis decidit, ut €seruorum se insolentissimae dominationi subiceret. €qui primum admodum pauci senatorium ordinem €intrare ausi, mox uniuersam rem publicam occupa-€uerunt, testamenta ad arbitrium suum scribi iube-€bant, conuiuia coetusque ingenuorum fieri uetabant, €filias dominorum in matrimonium ducebant. postremo €lege sanxerunt ut stupra sua in uiduis pariter atque €nuptis inpunita essent ac ne qua uirgo ingenuo nu-€beret, cuius castitatem non ante ex numero ipsorum €aliquis delibasset. @@Age, Xerxes opum regiarum ostentatione @1 €eximia eo usque luxuria gaudens, ut edicto praemium €ei proponeret, qui nouum uoluptatis genus repperis-€set, quanta, dum deliciis nimiis capitur, amplissimi €imperii ruina euasit! @@Antiochus quoque Syriae rex nihilo cont[2in]2en-€tioris exempli. cuius caecam et amentem luxuriam €exercitus imitatus magna ex parte aureos clauos €crepidis subiectos habuit argenteaque uasa ad usum €culinae conparauit et tabernacula textilibus sigillis €adornata statuit, auaro potius hosti praeda optabilis €quam ulla ad uincendum strenuo mora. @@Nam Ptolomaeus rex accessio uitiorum suo-€rum uixit ideoque Physcon appellatus est. cuius €nequitia quid nequius? sororem natu maiorem com-€muni fratri nuptam sibi nubere coegit. postea de-€inde filia eius per uim stuprata ipsam dimisit, ut €uacuum locum nuptiis puellae faceret. @@Consentaneus igitur regibus suis gentis Aegyptiae €populus, qui ductu Archelai aduersus A. Gabinium €moenibus urbis egressus, cum castra uallo atque €fossa cingere iuberetur, uniuersus succlamauit ut €id opus publica pecunia faciendum locaretur. qua-€propter deliciis tam enerues animi spiritum exercitus €nostri sustinere non potuerunt. @@Sed tamen effeminatior multitudo Cypriorum, €qui reginas suas mulierum corporibus uelut gradibus €constructis, quo mollius uestigia pedum ponerent, €currus conscendere aequo animo sustinebant: uiris €enim, si modo uiri erant, uita carere quam tam deli-€cato imperio optemperare satius fuit. @1 ¢Ÿðòÿôÿ@@@@{1DE CRVDELITATE}1 @@Haec societas uitiorum lasciui uultus et nouae €cupiditati inhaerentium oculorum ac delicato cultu €affluentis perque uarios inlecebrarum motus uolitantis €animi: crudelitatis uero horridus habitus, truculenta €species, uiolenti spiritus, uox terribilis, omnia mi-€nis et cruentis imperiis referta. cui silentium do-€nare crementum est adicere: [2et]2enim quem modum €sibi ipsa statuet, si ne suggillationis quidem frenis €fuerit reuocata? ad summam, cum penes illam sit €timeri, penes nos sit odisse. ‘@@L. Sulla, quem neque laudare neque uitupe-€rare quisquam satis digne potest, quia, dum quaerit €uictorias, Scipionem [se] populo Romano, dum exer-þ°³¸ÿï°°±ÿï‚ÍåíÿïƒÖÍáøÿ¸‰¢„cet, Hannibalem repraesentauit,_egregie namque €auctoritate nobilitatis defensa crudeliter totam urbem €atque omnes Italiae partes ciuilis sanguinis flumini-€bus inundauit_quattuor legiones contrariae par-€tis fidem suam secutas in publica uilla, quae in €Martio campo erat, nequiquam fallacis dexterae mi-€sericordiam inplorantes obtruncari iussit. quarum €lamentabiles quiritatus trepidae ciuitatis aures rece-€perunt, lacerata ferro corpora Tiberis inpatiens tanti €oneris cruentatis aquis uehere est coactus. &7v& milia €Praenestinorum spe salutis per P. Cethegum data @1 €extra moenia municipii euocata, cum abiectis armis €humi corpora prostrauissent, interficienda protinus-€que per agros dispergenda curauit. quattuor milia €et &7dcc& dirae proscriptionis edicto iugulatos in ta-€bulas publicas retulit, uidelicet ne memoria tam €praeclarae rei dilueretur. nec contentus in eos sae-€uire, qui armis a se dissenserant, etiam quieti animi €ciues propter pecuniae magnitudinem per nomencla-€torem conquisitos proscriptorum numero adiecit. €aduersus mulieres quoque gladios destrinxit, quasi €parum caedibus uirorum satiatus. id quoque inex-€plebilis feritatis indicium est: abscisa miserorum €capita modo non uultum ac spiritum retinentia in €conspectum suum afferri uoluit, ut oculis illa, quia €ore nefas erat, manderet. quam porro crudeliter se €in M. Mario praetore gessit! quem per ora uulgi ad €sepulcrum Lutatiae gentis pertractum non prius uita €priuauit quam oculos infelices erueret et singulas €corporis partes confringeret. uix mihi ueri similia €narrare uideor: at ille etiam M. Plaetorium, quod €ad eius supplicium exanimis ceciderat, continuo ibi €mactauit, nouus punitor misericordiae, apud quem €iniquo animo scelus intueri scelus admittere fuit. €sed mortuorum umbris saltem pepercit? minime: €nam C. Marii, cuius, etsi postea hostis, quaestor €tamen aliquando fuerat, erutos cineres in Anienis €alueum sparsit. en quibus actis felicitatis nomen €adserendum putauit! @1 @@Cuius tamen crudelitatis C. Marius inuidiam €leuat: nam et ille nimia cupiditate persequendi ini-€micos iram suam nefarie destrinxit, C. Caesaris con-€sularis et censorii nobilissimum corpus ignobili sae-€uitia trucidando, et quidem apud seditiosissimi et €abiectissimi hominis bustum: id enim malorum mi-€serrimae tunc rei publicae deerat, ut Vario Caesar €piaculo caderet. paene tanti uictoriae eius non fue-€runt, quarum oblitus plus criminis domi quam laudis €in militia meruit. idem caput M. Antoni abscisum €laetis manibus inter epulas per summam animi ac €uerborum insolentiam aliquamdiu tenuit clarissimi-€que et ciuis et oratoris sanguine contaminari mensae €sacra passus [2est]2 atque etiam P. Annium, qui id at-€tulerat, in sinum suum recentis caedis uestigiis €aspersum recepit. @@Damasippus nihil laudis habuit, quod corrum-€peret, itaque memoria eius licentiore accusatione €perstringitur. cuius iussu principum ciuitatis capita €hostiarum capitibus permixta sunt Carbonisque Ar-€uinae truncum corpus patibulo adfixum gestatum est. €adeo aut flagitiosissimi hominis praetura multum €aut rei publicae maiestas nihil potuit. @@Munatius etiam Flaccus, Pompeiani nominis €acrior quam probabilior defensor, cum ab imperatore €Caesare in Hispania inclusus moenibus Ateguensium €obsideretur, efferatam crudelitatem suam truculen- @1 €tissimo genere uaesaniae exercuit: omnes enim eius €oppidi ciues, quos studiosiores Caesaris senserat, €iugulatos muris praecipitauit. feminas quoque cita-€tis nominibus uirorum, qui in contrariis castris erant, €ut caedes coniugum suarum cernerent, maternis[2que]2 €gremiis superpositos liberos trucidauit. infantes alios €in conspectu parentum humo infligi, alios superiacta-€tos pilis excipi iussit. quae auditu etiam intolerabi-€lia Romano iussu Lusitanis manibus administrata €sunt, cuius gentis praesidio Flaccus uallatus diuinis €opibus uaecordi pertinacia resistebat. ª‚¨åøô©ÿ@@Transgrediemur nunc ad illa, quibus ut €par dolor, ita nullus nostrae ciuitatis rubor inest. €Karthaginienses Atilium Regulum palpebris resectis €machinae, in qua undique praeacuti stimuli emine-€bant, inclusum uigilantia pariter et continuo tractu €doloris necauerunt, tormenti genus haud dignum €passo, auctoribus dignissimum. eadem usi crudeli-€tate milites nostros quo[2dam]2 mar[2i]2ti[2mo]2 certamine in €suam potestatem redactos nauibus substrauerunt, ut €earum carinis ac pondere elisi inusitata ratione mortis €barbaram feritatem satiarent, taetro facinore pollutis €classibus ipsum mare uiolaturi. @@Eorum dux Hannibal, cuius maiore ex parte €uirtus saeuitia constabat, in flumine [2Ver]2gello cor-€poribus Romanis ponte facto exercitum transduxit, @1 €ut aeque terrestrium scelestum Karthaginiensium co-€piarum ingressum terra quam maritimarum Neptu-€nus experiretur. idem captiuos nostros oneribus et €itinere fessos iam prima pedum parte succisa relin-€quebat. quos uero in castra perduxerat, paria fere €fratrum et propinquorum iungens ferro decernere €cogebat neque ante sanguine explebatur quam ad €unum uictorem omnes redegisset. iusto ergo illum €odio, uerum tamen tardo supplicio senatus Prusiae €regis factum supplicem ad uoluntariam mortem €conpulit. @@Tam hercule quam Mitridatem regem, qui €una epistola &7lxxx& ciuium Romanorum in Asia per €urbes negotiandi gratia dispersa interemit tantaeque €prouinciae hospitalis deos iniusto, sed non inulto €cruore respersit, quoniam cum maximo cruciatu ue-€neno repugnantem spiritum suum tandem succum-€bere coegit simulque piacula crucibus illis dedit, €quibus [illos] amicos suos auctore Gauro spadone €libidinosus obsequio, scelestus imperio adfecerat. @@% Zisemis, Diogyridis filii, Thraciae regis, €etsi minus admirabilem crudelitatem gentis ipsius €feritas, narrandam tamen rabies saeuitiae facit, cui @1 €neque uiuos homines medios secare neque parentes €liberorum uesci [2cogere]2 corporibus nefas fuit. @@Iterum Ptolomaeus Physcon emergit, paulo €ante libidinosae amentiae taeterrimum exemplum, €idem inter praecipua crudelitatis indicia referendus: €quid enim hoc facto truculentius? filium suum no-€mine Memphiten, quem ex Cleopatra, eadem sorore €et uxore, sustulerat, liberalis formae, optimae spei €puerum, in conspectu suo occidi iussit protinusque €caput eius et pedes praecisos [et manus] in cista €chlamyde opertos pro munere natalicio matri misit, €perinde quasi ipse cladis, quam illi inferebat, ex-€pers, ac non infelicior, quod in communi orbitate €Cleopatram miserabilem cunctis, se inuisum reddi-€derat. adeo caeco furore summa quaeque efferuescit €crudelitas, cum munimentum ex se ipsa repperit: €nam cum animaduerteret quanto sui odio patria te-€neretur, timori remedium scelere petiuit, quoque €tutius plebe trucidata regnaret, frequens iuuentute €gymnasium armis et igni circumdedit omnesque, qui €in eo erant, partim ferro, partim flamma necauit. @@Ochus autem, qui postea Darius appellatus €est, sanctissimo Persis iure iurando obstrictus ne €quem ex coniuratione, quae septem magos cum eo €oppresserat, aut ueneno aut ferro aut ulla ui aut @1 €inopia alimentorum necaret, crudeliorem mortis ra-€tionem excogitauit, qua % hosustos sibi non per-€rupto uinculo religionis tolleret: saeptum enim altis €parietibus locum cinere conpleuit superpositoque €tigno prominente benigne cibo et potione exceptos €in eo conlocabat, e quo somno sopiti in illam in-€sidiosam congeriem decidebant. @@Apertior et taetrior alterius Ochi cognomine €Artaxerxis crudelitas, qui Atossam sororem atque €eandem socrum uiuam capite defodit et patruum cum €centum amplius filiis ac nepotibus uacua area desti-€tutum iaculis confixit nulla iniuria lacessitus, sed €quod in his maximam apud Persas probitatis et €fortitudinis laudem consistere uidebat. @@Consimili genere aemulationis instincta ciuitas €Atheniensium indigno gloriae suae decreto Aeginen-€sium iuuentuti pollices abscidit, ut classe potens €populus in certamen maritimarum uirium secum de-€scendere nequiret. non agnosco Athenas timori re-€medium a crudelitate mutuantis. @@Saeuus etiam ille aenei tauri inuentor, quo €inclusi subditis ignibus longo et abdito cruciatu þ°³¸ÿï°°±ÿï‚ÍåíÿïƒÖÍáøÿ¸‰ª‚¨åøô©ÿ˜‰ƒmugitus resonantem spiritum edere cogebantur, ne €eiulatus eorum humano sono uocis expressi Phala-€ridis tyranni misericordiam implorare possent. quam €quia calamitosis deesse uoluit, taeterrimum artis €suae opus primus inclusus merito auspicatus est. @1 @@Ac ne Etrusci quidem parum feroces in poena €excogitanda, qui uiuorum corpora cadaueribus ad-€uersa aduersis alligata atque constricta, ita ut singu-€lae membrorum partes singulis essent adconmodatae, €tabescere simul patiebantur, amari uitae pariter ac €mortis tortores. @@Sicut illi barbari, quos ferunt mactatarum €pecudum intestinis et uisceribus egestis homines in-€serere, ita ut capitibus tantummodo emineant, quo-€que [ut] diutius poenae sufficiant, cibo et potione €infelicem spiritum prorogare, donec intus putrefacti €laniatui sint animalibus, quae tabidis in corporibus €nasci solent. queramur nunc cum rerum natura, €quod nos multis et asperis aduersae ualetudinis in-€commodis obnoxios esse uoluerit, habitumque cae-€lestis roboris humanae condicioni denegatum moleste €feramus, cum tot cruciatus sibimet ipsa mortalitas €inpulsu crudelitatis excogitauerit. £Ÿðòÿôÿ@@@@{1DE IRA AVT ODIO}1 @@Ira quoque et odium in pectoribus humanis magnos €fluctus excitant, procursu celerior illa, nocendi cu-€pidine hoc pertinacius, uterque consternationis plenus €affectus ac numquam sine tormento sui uiolentus, €quia dolorem, cum inferre uult, patitur, amara sol-€licitudine ne non contingat ultio anxius. sed pro-€prietatis eorum certissimae sunt imagines, quas [2di]2 €ipsi in claris personis aut dicto aliquo aut facto ue-€hementiore conspici uoluerunt. ‘@@Cum aduersus Hasdrubalem Liuius Salinator €bellum gesturus urbe egrederetur, monente Fabio @1 €Maximo ne ante descenderet in aciem quam hostium €uires animumque cognosset, primam occasionem pu-€gnandi non omissurum se respondit interrogatusque €ab eodem quid ita tam festinanter manum conserere €uellet, 'ut quam celerrime' inquit 'aut gloriam ex €hostibus uictis aut ex ciuibus prostratis gaudium €capiam'. ira tunc et uirtus sermonem eius inter se €diuiserunt, illa iniustae damnationis memor, haec €triumphi gloriae intenta. sed nescio an eiusdem €fuerit hoc dicere et sic uincere. @@Ardentis spiritus uirum et bellicis operibus €adsuetum huc iracundiae stimuli egerunt: C. autem €Figulum mansuetissimum, pacato iuris ciuilis studio €celeberrimum, prudentiae moderationisque inmemo-€rem reddiderunt: consulatus enim repulsae dolore €accensus, eo quidem magis, quod illum bis patri €suo datum meminerat, cum ad eum postero comi-€tiorum die multi consulendi causa uenissent, omnes €dimisit, praefatus 'an nos consulere scitis, consulem €facere nescitis?' dictum grauiter et merito, sed €tamen aliquanto melius non dictum: nam quis po-€pulo Romano irasci sapienter potest? @@Itaque ne illi quidem probandi, quamuis factum €eorum nobilitatis splendore protectum sit, qui, quod €Cn. Flauius humillimae quondam sortis praeturam €adeptus erat, offensi anulos aureos sibimet ipsis et €phaleras equis suis detractas abiecerunt, doloris in-€potentiam tantum non luctu professo testati. @1 @@Talis irae motus aut singulorum aut paucorum €aduersus populum uniuersum: multitudinis erga prin-€cipes ac duces eius modi. Manlio Torquato am-€plissimam et gloriosissimam ex Latinis et Campanis €uictoriam in urbem referenti, cum seniores omnes €laetitia ouantes occurrerent, iuniorum nemo obuiam €processit, quod filium adulescentem fortissime ad-€uersus imperium suum proeliatum securi percusserat. €miserti sunt aequalis nimis aspere puniti: nec factum €eorum defendo, sed irae uim indico, quae unius €ciuitatis et aetates et adfectus diuidere ualuit. @@Eademque tantum potuit, ut uniuersum populi €Romani equitatum a Fabio consule ad hostium co-€pias persequendas missum, cum et tuto et facile €eas liceret delere, legis agrariae ab eo impeditae €memorem inmobilem retineret. illa uero etiam €Appio duci, cuius pater, dum pro senatus amplitu-€dine nititur, commoda plebis acerrime inpugnauerat, €infensum exercitum faciendo uoluntaria fuga terga €hosti, ne triumphum imperatori quaereret, dare €coegit. quotiens uictoriae uictrix! congratulationem €eius in Torquato spernendam, in Fabio pulcherrimam €partem omittendam, in Appio totam fugae post-€ponendam reddidit. @@Age, quam uiolenter se in pectore uniuersi €populi Romani gessit eo[dem] tempore, quo suffra- @1 €giis eius dedicatio aedis Mercurii M. Plaetorio primi €pili centurioni data est praeteritis consulibus, Appio, €quod obstitisset quo minus aeri alieno suo succurre-€retur, Seruilio, quod susceptam causam suam languido €patrocinio protexisset. negas efficacem esse iram, €cuius hortatu miles summo imperio praelatus est? @@Quae quidem non proculcauit tantum imperia, €sed etiam gessit inpotenter: nam Q. Metellus, cum €utramque Hispaniam consul prius, deinde pro con-€sule paene [2to]2tam subegisset, postquam cognouit Q. €Pompeium consulem inimicum suum successorem €sibi mitti, omnes, qui modo militiam suam uoluerunt €finiri, dimisit, commeatus petentibus neque causis €excussis neque constituto tempore dedit, horrea cu-€stodibus remotis opportuna rapinae praebuit, arcus €sagittasque Cretensium frangi atque in amnem abici €iussit, elephantis cibaria dari uetuit. quibus factis €ut cupiditati suae indulsit, ita magnifice gestarum €rerum gloriam corrupit meritumque honorem triumphi €hostium quam irae fortior uictor amisit. @@Quid Sulla, dum huic uitio obtemperat, nonne €multo alieno sanguine profuso ad ultimum et suum €erogauit? Puteolis enim ardens indignatione, quod €Granius princeps eius coloniae pecuniam a decurio-€nibus ad refectionem Capitolii promissam cunctan-€tius daret, animi concitatione nimia atque immode-€rato uocis impetu conuulso pectore spiritum cruore €ac minis mixtum euomuit, nec senio iam prolapsus, €utpote sexagesimum ingrediens annum, sed alita €miseriis rei publicae inpotentia furens. igitur in €dubio est Sullane prior an iracundia sullae sit ex-€tincta. @1 ªƒ¨åøô©ÿŸðòÿ@@Neque ab ignotis exempla petere iuuat et €maximis uiris exprobare uitia sua uerecundiae est. €ceterum cum propositi fides excellentissima quaeque €conplecti moneat, uoluntas operi cedat, dum prae-€clara libenter probandi necessaria narranti conscien-€tia non desit. ‘@@Alexandrum iracundia sua propemodum caelo €deripuit: nam quid obstitit quo minus illuc adsurge-€ret nisi Lysimachus leoni obiectus et Clitus hasta €traiectus et Callisthenes mori iussus, quia tres ma-€ximas uictorias totidem amicorum iniustis caedibus €uicto reddidit? @@Quam uehemens deinde aduersus populum Ro-€manum Hamilcaris odium! quattuor enim puerilis €aetatis filios intuens eiusdem numeri catulos leoninos €in perniciem imperii nostri alere se praedicabat. €digna nutrimenta, quae in exitium patriae suae, ut €euenit, conuerterentur. @@E quibus Hannibal mature adeo patria uesti-€gia subsecutus est, ut eo exercitum in Hispaniam €traiecturo et ob id sacrificante &7viiii& annorum natu €altaria tenens iuraret se, cum primum per aetatem €potuisset, acerrimum hostem populi Romani futurum, €[2et]2 pertinacissimis precibus instantis belli commili-€tium exprimeret. idem significare cupiens quanto €inter se odio Karthago et Roma dissiderent, inflicto €in terram pede suscitatoque puluere, tunc inter eas @1 €finem fore belli dixit, cum alterutra [pars] in habi-€tum pulueris esset redacta. @@In puerili pectore tantum uis odii potuit, sed €in muliebri quoque aeque multum ualuit: namque €Samiramis Assyriorum regina, cum ei circa cultum €capitis sui occupatae nuntiatum esset Babylona de-€fecisse, altera parte crinium adhuc soluta protinus €ad eam expugnandam cucurrit nec prius decorem €capillorum in ordinem quam urbem in potestatem €suam redegit. quocirca statua eius Babylone po-€sita est illo habitu, quo ad ultionem exigendam €celeritate praecipi[2ti]2 tetendit. ¤Ÿðòÿôÿ@@@@{1DE AVARITIA}1 @@Protrahatur etiam auaritia, latentium indagatrix €lucrorum, manifestae praedae auidissima uorago, €neque habendi fructu felix et cupiditate quaerendi €miserrima. ‘@@Cum admodum locupleti L. Minucio Basilo €falsum testamentum quidam in Graecia subiecisset þ°³¸ÿï°°±ÿï‚ÍåíÿïƒÖÍáøÿ¸‰¤ƒeiusdemque confirmandi gratia potentissimos ciuitatis €nostrae uiros, M. Crassum et Q. Hortensium, quibus €Minucius ignotus fuerat, tabulis heredes inseruisset, €quamquam euidens fraus erat, tamen uterque pecu-€niae cupidus facinoris alieni munus non repudiauit. €quantam culpam quam leniter retuli! lumina curiae, €ornamenta fori, quod scelus uindicare debebant, inho-€nesti lucri captura inuitati auctoritatibus suis texerunt. @1 @@Verum aliquanto maiores uires in Q. Cassio €exhibuit, qui in Hispania Silium et Calpurnium, €occidendi sui gratia cum pugionibus deprehensos €quinquagies sestertium ab illo, ab hoc sexagies €pactus dimisit. en quem dubites, si alterum tantum €daretur, iugulum quoque suum aequo animo illis €fuisse praebiturum. @@Ceterum auaritia ante omnes L. Septimulei €praecordia possedit, qui, cum C. Gracchi familiaris €fuisset, caput eius abscidere et per urbem pilo fixum €ferre sustinuit, quia Opimius consul auro id se re-€pensurum edixerat. sunt qui tradant liquato plumbo €eum cauatam partem capitis, quo ponderosius esset, €explesse. fuerit ille seditiosus, bono perierit exem-€plo, clientis tamen scelesta famis in has usque iacen-€tis iniurias esurire non debuit. ª„¨åøô©ÿ@@Odium merita Septimulei auaritia, Ptolo-€maei autem regis Cypriorum risu prosequenda: nam €cum anxiis sordibus magnas opes corripuisset propter-€que eas periturum se uideret et ideo omni pecunia €inposita nauibus in altum processisset, ut classe per-€forata suo arbitrio periret et hostes praeda care-€rent, non sustinuit mergere aurum et argentum, €sed futurum necis suae praemium domum reuexit. €procul dubio hic non possedit diuitias, sed a diuitiis €possessus est, titulo rex insulae, animo pecuniae €miserabile mancipium. @1 ¥ôÿ@@@@{1DE SVPERBIA ET INPOTENTIA}1 @@Atque ut superbia quoque et inpotentia in con-€spicuo ponatur, M. Fuluius Flaccus consul M. Plautii €Hypsaei collega, cum perniciosissimas rei publicae €leges introduceret de ciuitate [2Italiae]2 danda et de €prouocatione ad populum eorum, qui ciuitatem mu-€tare noluissent, aegre conpulsus est ut in curiam €ueniret: deinde partim monenti, partim oranti se-€natui ut incepto desisteret, responsum non dedit. €tyrannici spiritus consul haberetur, si aduersus unum €senatorem hoc modo se gessisset, quo Flaccus in €totius amplissimi ordinis contemnenda maiestate €uersatus est. @@Quae a M. quoque Druso tribuno pl. per €summam contumeliam uexata est: parum enim ha-€buit L. Philippum consulem, quia interfari se con-€tionantem ausus fuerat, obtorta gula, et quidem €non per uiatorem, sed per clientem suum adeo €uiolenter in carcerem praecipitem egisse, ut multus €e naribus eius cruor profunderetur, uerum etiam, €cum senatus ad eum misisset, ut in curiam ueniret, €'quare non potius' inquit 'ipse in Hostiliam curiam €propinquam rostris, id est ad me, uenit?' piget €adicere quod sequitur: tribunus senatus imperium €despexit, senatus tribuni uerbis paruit. @1 @@Cn. autem Pompeius quam insolenter! qui €balineo egressus ante pedes suos prostratum Hypsaeum €ambitus reum, et nobilem uirum et sibi amicum, ia-€centem reliquit contumeliosa uoce proculcatum: nihil €enim eum aliud agere quam ut conuiuium suum mo-€raretur respondit, et huius dicti conscius securo €animo cenare potuit. ille uero etiam in foro non €erubuit P. Scipionem socerum suum legibus [2ob]2no-€xium, quas ipse tulerat, in maxima quidem reorum €[et] inlustrium ruina muneris loco a iudicibus depo-€scere, maritalis lecti blanditiis statum rei publicae €temerando. @@Taetrum facto pariter ac dicto M. Antonii €conuiuium: nam cum ad eum triumuirum Caesetii €Rufi senatoris caput allatum esset, auersantibus id €ceteris propius admoueri iussit ac diu diligenterque €considerauit. cunctis deinde expectantibus quidnam €esset dicturus, 'hunc ego' inquit 'notum non habui'. €superba de senatore, inpotens de occiso confessio. ª…¨åøô©ÿ@@Satis multa de nostris: aliena nunc adi-€ciantur. Alexandri regis uirtus ac felicitas tribus €insolentiae euidentissimis gradibus exultauit: fasti-€dio enim Philippi Iouem Hammonem patrem asciuit, €taedio morum et cultus Macedonici uestem et insti-€tuta Persica adsumpsit, spreto mortali habitu diui-€num, aemulatus est, nec fuit ei pudori filium, ciuem, €hominem dissimulare. @1 @@Iam Xerxes, cuius in nomine superbia et in-€potentia habitat, suo iure % tam insolenter, quod €Graeciae indicturus bellum adhibitis Asiae principi-€bus, 'ne uiderer' inquit 'meo tantum modo usus con-€silio, uos contraxi. ceterum mementote parendum €magis uobis esse quam suadendum'. adroganter, €etiam si uictori repetere ei regiam contigisset: tam €deformiter uicti nescias utrum insolentius dictum an €inprudentius. @@Hannibal autem Cannensis pugnae successu €elatus nec admisit quemquam ciuium suorum in ca-€stris nec responsum ulli [2nisi]2 per interpretem dedit. €Maharbalem etiam, ante tabernaculum suum clara €uoce adfirmantem prospexisse quonam modo paucis €diebus Romae in Capitolio cenaret, aspernatus est. €adeo felicitatis et moderationis diuiduum contuber-€nium est. @@Insolentiae uero inter Karthaginiensem et Cam-€panum senatum quasi aemulatio fuit: ille enim se-€parato a plebe balineo lauabatur, hic diuerso foro €utebatur. quem morem Capuae aliquamdiu retentum €C. quoque Gracchi oratione in Plautium scripta patet. ¦Ÿðòÿôÿ@@@@{1DE PERFIDIA}1 @@Occultum iam et insidiosum malum, perfidia, la-€tebris suis extrahatur. cuius efficacissimae uires €sunt mentiri ac fallere, fructus in aliquo admisso sce-€lere consistit, tum certus, cum credulitatem nefariis @1 €uinculis circumdedit, tantum inconmodi humano ge-€neri adferens, quantum salutis bona fides praestat. €habeat igitur non minus reprehensionis quam illa €laudis consequitur. ‘@@Romulo regnante Spurius Tarpeius arci prae-€erat. cuius filiam uirginem aquam sacris petitum €extra moenia egressam Tatius ut armatos Sabinos €in arcem secum reciperet corrupit, mercedis nomine €pactam quae in sinistris manibus gerebant: erant €autem [2in]2 his armillae et anuli magno ex pondere auri. €loco potitum agmen Sabinorum puellam praemium €flagitantem armis obrutam necauit, perinde quasi €promissum, quod ea quoque laeuis gestauerant, sol-€ui[2sse]2t. absit reprehensio, quia inpia proditio celeri €poena uindicata est. @@Ser. quoque Galba summae perfidiae: trium €enim Lusitaniae ciuitatium conuocato populo tam-€quam de conmodis eius acturus &7, in quibus flos €iuuentutis consistebat, electa et armis exuta partim €trucidauit, partim uendidit. quo facinore maximam €cladem barbarorum magnitudine criminis antecessit. @@Cn. autem Domitium summi generis et magni €animi uirum nimia gloriae cupiditas perfidum exi-€stere coegit: iratus namque Bituito regi Aruerno-€rum, quod [tum] suam et Allobrogum gentem se €etiam tum in prouincia morante ad Q. Fabii succes-€soris sui dexteram confugere hortatus esset, per @1 €conloquii simulationem arcessitum hospitioque ex-€ceptum uinxit ac Romam naue deportandum curauit. €cuius factum senatus neque probare potuit neque re-€scindere uoluit, ne remissus in patriam Bituitus bellum €renouaret. igitur eum Albam custodiae causa relegauit. @@Viriathi etiam caedes duplicem perfidiae ac-€cusationem recipit, in amicis, quod eorum manibus €interemptus est, in Q. Seruilio Caepione consule, €quia is sceleris huius auctor inpunitate promissa fuit €uictoriamque non meruit, sed emit. ª†¨åøô©ÿ@@Verum ut ipsum fontem perfidiae con-€templemur, Karthaginienses Xanthippum Lacedae-€monium, cuius optima opera primo Punico bello usi €fuerant et quo iuuante Atilium Regulum ceperant, €simulantes domum se reuehere, in alto merserunt, €quid tanto facinore petentes? an ne uictoriae eorum €socius superesset? extat nihilo minus, et quidem cum €opprobrio, quem sine ulla gloriae iactura inuiolatum €reliquissent. @@Hannibal porro Nucerinos hortatu suo cum €binis uestimentis urbem inexpugnabilibus muris cinc-€tam egressos uapore et fumo balnearum strangu-€lando, et Acerranorum senatum eadem ratione extra €moenia euocatum in profundum puteorum abiciendo €nonne bellum aduersus populum Romanum et Ita-€liam professus aduersus ipsam fidem acrius gessit, þ°³¸ÿï°°±ÿï‚ÍåíÿïƒÖÍáøÿ¸‰ª†¨åøô©ÿ’ˆˆmendaciis et fallacia quasi praeclaris artibus gau-€dens? quo euenit ut alioqui insignem nominis sui €memoriam relicturus, in dubio maiorne an peior €uir haberi deberet poneret. @1 §ôÿ@@@@{1DE VI ET SEDITIONE}1 @@Sed ut uiolentiae [2et]2 seditionis tam togatae quam €etiam armatae facta referantur, L. Equitium, qui se €Ti. Gracchi filium simulabat tribunatumque aduer-€sus leges [2cum]2 L. Saturnino petebat, a C. Mario quin-€tum consulatum gerente in publicam custodiam duc-€tum populus claustris carceris conuulsis raptum €humeris suis per summam animorum alacritatem €portauit. @8 idemque Q. Metellum censorem, quod €ab eo tamquam Gracchi filio censum recipere nole-€bat, lapidibus prosternere conatus est, adfirmantem €tres tantum modo filios Ti. Graccho fuisse, e quibus €unum in Sardinia stipendia merentem, alterum in-€fantem Praeneste, tertium post patris mortem natum €Romae decessisse, neque oportere clarissimae fami-€liae ignotas sordes inseri, cum interim inprouida €concitatae multitudinis temeritas_pro inpudentia €et audacia!_aduersus consulatum et censuram te-€tendit principesque suos omni petulantiae genere €uexauit. @@Vaesana haec tantum modo, illa etiam cruenta €seditio: populus enim Nunnium conpetitorem Sa-€turnini nouem iam creatis tribunis unoque loco duo-€bus candidatis restante ui prius in aedes priuatas €conpulit, extractum deinde interemit, ut caede inte- @1 €gerrimi ciuis facultas apiscendae potestatis taeter-€rimo [ciui] daretur. @@Creditorum quoque consternatio aduersus Sem-€proni Asellionis praetoris urbani caput intolerabili €modo exarsit. quem, quia causam debitorum susce-€perat, concitati a L. Cassio tribuno pl. pro aede Con-€cordiae sacrificium facientem ab ipsis altaribus fu-€gere extra forum coactum inque tabernula latitantem €praetextatum discerpserunt. ª‡¨ÍéìÒïí©ÿ@@Detestanda fori condicio, sed si €castra respicias, aeque magna orietur indignatio. cum €C. Mario lege Sulpicia prouincia Asia, ut aduersus €Mitridatem bellum gereret, priuato decreta esset, €missum ab eo Gratidium legatum ad L. Sullam con-€sulem accipiendarum legionum causa milites truci-€darunt, procul dubio indignati, quod ab summo im-€perio ad eum, qui nullo in honore uersaretur, transire €cogerentur. sed quis ferat militem scita plebis exitio €legati corrigentem? @@Pro consule istud tam uiolenter exercitus, il-€lud aduersus consulem: Q. enim Pompeium Sullae €collegam senatus iussu ad exercitum Cn. Pompei, €quem aliquamdiu inuita ciuitate obtinebat, conten-€dere ausum ambitiosi ducis inlecebris corrupti mili-€tes sacrificare incipientem adorti in modum hostiae @1 €mactarunt tantumque scelus, curia castris cedere se €confessa, inultum abiit. @@Ille quoque exercitus nefarie uiolentus, qui €C. Carbonem, fratrem Carbonis ter consulis, propter €bella ciuilia dissolutam disciplinam militarem prae-€fractius et rigidius astringere conatum priuauit uita €satiusque duxit maximo scelere coinquinari quam €prauos ac taetros mores mutare. ¨ˆŸðòÿôÿ@@@@{1DE TEMERITATE}1 @@Temeritatis etiam et subiti [2et]2 uehementes sunt im-€pulsus, quorum ictibus hominum mentes concussae €nec sua pericula dispicere nec aliena facta iusta €aestimatione prosequi ualent. ‘@@Quam enim temere se Africanus superior ex €Hispania duabus quinqueremibus ad Syphacem tra-€iecit, in unius Numidae infidis praecordiis suam pa-€riter et patriae salutem depositurus! itaque exiguo €momento maximae rei casus fluctuatus est, utrum €interfector an captiuus Scipionis Syphax fieret. @@Nam C. Caesaris anceps conatus, etsi caele-€stium cura protectus est, [non] tamen uix sine €horrore animi referri potest: si quidem inpatiens €legionum tardioris a Brundisio Apolloniam traiectus €per simulationem aduersae ualetudinis conuiuio egres-€sus maiestate sua seruili ueste occultata nauiculam €conscendit [2et]2 e flumine Aoo maris Hadriatici saeua €tempestate fauces petiit protinusque in altum dirigi @1 €iusso nauigio multum ac diu contrariis iactatus €fluctibus tandem necessitati cessit. @@Age, illa quam execrabilis militum temeritas! €fecit enim ut A. Albinus, nobilitate, moribus, hono-€rum omnium consummatione ciuis eximius, propter €falsas et inanes suspiciones in castris ab exercitu €lapidibus obrueretur, quodque accessionem indigna-€tionis non recipit, oranti atque obsecranti duci a €militibus causae dicendae potestas negata est. ªˆ¨åøô©ÿ@@Itaque minus miror apud trucem et sae-€uum animum Hannibalis defensionis locum innoxio €gubernatori non fuisse, quem a Petilia classe Afri-€cam repetens freto adpulsus, dum tam paruo spatio €Italiam Siciliamque inter se diuisas non credit, uelut €insidiosum cursus rectorem interemit, posteaque dili-€gentius inspecta ueritate tunc absoluit, cum eius in-€nocentiae nihil ultra sepulcri honorem dari potuit. €igitur angusti atque aestuosi maris alto e tumulo €speculatrix statua quam memoriae Pelori tam Puni-€cae temeritatis ultra citraque nauigantium oculis €conlocatum indicium est. @@Iam Atheniensium ciuitas ad uaesaniam usque €temeraria, quae &7x& uniuersos imperatores suos, et €quidem a pulcherrima uictoria uenientis, capitali €iudicio exceptos necauit, quod militum corpora €saeuitia maris interpellante sepulturae mandare non €potuissent, necessitatem puniens, cum honorare €uirtutem deberet. ¨‰Ÿðòÿôÿ@@@@{1DE ERRORE}1 @@Temeritati proximus est error, quem ad modum €ad laedendum par, ita cui facilius quis ignouerit, @1 €quia non sua sponte, sed uanis concitatus imaginibus €culpae se inplicat. qui quam late in pectoribus homi-€num uagetur si conplecti coner, uitio, de quo loquor, €sim obnoxius. paucos igitur eius lapsus referemus. ‘@@C. Heluius Cinna tribunus pl. ex funere C. Cae-€saris domum suam petens populi manibus discerptus €est pro Cornelio Cinna, in quem saeuire se existima-€bat iratus ei, quod, cum adfinis esset Caesaris, ad-€uersus eum nefarie raptum impiam pro rostris ora-€tionem habuisset, eoque errore propulsus est, ut ca-€put Helui perinde atque Corneli circa rogum Caesaris €fixum iaculo ferret, officii sui, alieni erroris piacu-€lum miserabile! @@Nam C. Cassium error a semet ipso poenas €exigere coegit: inter illum enim pugnae quattuor €exercituum apud Philippos uarium ipsisque ducibus €ignotum euentum missus ab eo Ti[2ti]2nius centurio €nocturno tempore, ut specularetur quonam in statu €res M. Bruti essent, dum crebros excessus uiae pe-€tit, quia tenebrarum obscuritas hostesne an conmili-€tones occurrerent dinoscere non sinebat, tardius ad €Cassium rediit. quem is exceptum ab hostibus om-€niaque in eorum potestatem recidisse existimans €finire uitam properauit, cum et castra hostium inui-€cem capta et Bruti copiae magna ex parte incolumes €essent. Titini uero non obliteranda silentio uirtus, €qui oculis paulisper haesit inopinato iacentis ducis €spectaculo attonitus, deinde profusus in lacrimas €'etsi inprudens' inquit, 'imperator, causa tibi mortis @1 €fui, tamen, ne id ipsum inpunitum sit, accipe me €fati tui comitem', superque exanime corpus eius €iugulo suo gladium capulo tenus demisit ac permixto €utriusque sanguine duplex uictima iacuit, pietatis €haec, erroris illa. @@Ceterum falsa opinatio nescio an praecipuam €iniuriam Lartis Tolumni Veientium regis penatibus €intulerit: nam cum in tesserarum prospero iactu per €iocum conlusori dixisset 'occide', et forte Romano-€rum legati interuenissent, satellites eius errore uocis €inpulsi interficiendo legatos lusum ad inperium €transtulerunt.  Ÿðòÿôÿ@@@@{1DE VLTIONE}1 @@Vltionis autem quem ad modum acres, ita iusti €aculei sunt, qui lacessiti concitantur, acceptum do-€lorem [2dolore]2 pensare cupientes: quos latius conplecti €non adtinet. ‘@@Tribunus pl. M. Flauius ad populum de Tus-€culanis retulit, quod eorum consilio Veliternos Pri-€uernatesque % rebellaturos diceret. qui cum [2cum]2 €coniugibus ac liberis squalore obsiti supplices Romam €uenissent, accidit ut reliquis tribubus salutarem sen-€tentiam secutis sola Pollia iudicaret oportere publice €eos uerberatos securi percuti, inbellem multitudinem €sub corona uenire. quam ob causam Papiria tribus, @1 €in qua plurimum postea Tusculani in ciuitatem re-€cepti potuerunt, neminem umquam candidatum Pol-þ°³¸ÿï°°±ÿï‚ÍåíÿïƒÖÍáøÿ¸‰¨Šˆ‹liae tribus fecit magistratum, ne ad eam ullus honor €suffragiis [2suis]2 perueniret, quae illis uitam ac liber-€tatem, quantum in ipsa fuit, ademerat. @@Illam uero ultionem et senatus et consensus €omnium adprobauit: cum enim Adrianus ciuis Ro-€manos, qui Vticae consistebant, sordido imperio ue-€xasset idcircoque ab his uiuus esset exustus, nec €quaestio ulla in urbe hac de re habita nec querella €uersata est. ªŠ¨åøô©ÿ@@Clarae ultionis utraque regina, et Tomy-€ris, quae caput Cyri abscisum in utrem humano €sanguine repletum demitti iussit exprobrans illi in-€satiabilem cruoris sitim simulque poenas occisi ab €eo filii sui exigens, et Berenice, quae Laodices in-€sidiis interceptum sibi filium grauiter ferens armata €currum conscendit persecutaque satellitem regium, €crudelis operis ministrum nomine Caeneum, quem €hasta nequiquam petierat, saxo ictum prostrauit ac €super eius corpus actis equis inter infesta contra-€riae partis agmina ad domum, in qua interfecti €pueri corpus occultari arbitrabatur, perrexit. @@Iasonem Thessalum Persarum regi bellum €inferre parantem an satis iusta ultio absumpserit €ambiguae aestimationis est: Taxillo enim gymnasi-€archo a quibusdam iuuenibus pulsatum se questo @1 €permisit ut aut tricenas ab his drachmas exigeret aut €denas plagas singulis inponeret. quo posteriore uin-€dicta uso qui uapulauerant Iasonem interfecerunt, €animi, non corporis dolore poenae modum aestiman-€tes. ceterum paruo inritamento ingenui pudoris ma-€ximae rei expectatio subruta est, quoniam opinione €Graeciae tantum in spe Iasonis quantum in effectu €Alexandri reponitur. ¨‹Ÿðòÿôÿ@@@@{1DICTA IMPROBA AVT FACTA SCELERATA}1 @@Nunc, quatenus uitae humanae cum bona tum €etiam mala substitutis exemplorum imaginibus per-€sequimur, dicta inproba et facta scelerata referantur. ‘@@Vnde autem potius quam a Tullia ordiar, quia €tempore uetustissimum, conscientia nefarium, uoce €monstri simile exemplum est? cum carpento uehere-€tur et is, qui iumenta agebat, succussis frenis consti-€tisset, repentinae morae causam requisiuit, et ut €comperit corpus patris Seruii Tulli occisi ibi iacere, €supra id duci uehiculum iussit, quo celerius in con-€plexum interfectoris eius Tarquinii ueniret. qua tam €impia tamque probrosa festinatione non solum se €aeterna infamia, sed etiam ipsum uicum cognomine €sceleris conmaculauit. @@Non tam atrox C. Fimbriae est factum et €dictum, sed si per se aestimetur, utrumque auda-€cissimum. id egerat, ut Scaeuola in funere C. Marii €iugularetur. quem postquam ex uulnere recreatum @1 €conperit, accusare apud populum instituit. interro-€gatus deinde quid de eo secus dicturus esset, cui €pro sanctitate morum satis digna laudatio reddi non €posset, respondit obiecturum se illi quod parcius €corpore telum recepisset. licentiam furoris aegrae €rei publicae gemitu prosequendam! @@L. uero Catilina in senatu M. Cicerone incen-€dium ab ipso excitatum dicente 'sentio', inquit 'et €quidem illud, si aqua non potuero, ruina restinguam'. €quem quid aliud existimemus quam conscientiae sti-€mulis actum reum [a] se inchoati parricidii peregisse? @@Consternatum etiam Magi Chilonis amentia €pectus, qui M. Marcello datum a Caesare spiritum €sua manu eripuit, uetus [2amicus]2 et Pompeianae mili-€tiae comes, indignatus aliquos sibi amicorum ab eo €praeferri: urbem enim a Mytilenis, quo se contule-€rat, repetentem in Atheniensium portu pugione €confodit protinusque ad inritamenta uaesaniae suae €trucidanda tetendit, amicitiae hostis, diuini beneficii €interceptor, publicae religionis, quod ad salutem cla-€rissimi ciuis recuperandam attinuit, acerba labes. @@Hanc crudelitatem, cui nihil adici posse uide-€tur, C. Toranius atrocitate parricidi superauit: nam-€que triumuirorum partes secutus proscripti patris €sui praetorii et ornati uiri latebras, aetatem notas-€que corporis, quibus agnosci posset, centurionibus €edidit, qui eum persecuti sunt. senex de filii magis @1 €uita et incrementis quam de reliquo spiritu suo solli-€citus an incolumis esset et an imperatoribus satis fa-€ceret interrogare eos coepit. e quibus unus 'ab illo' €inquit, 'quem tantopere diligis, demonstratus nostro €ministerio filii indicio occideris', protinusque pectus €eius gladio traiecit. conlapsus itaque est infelix, €auctore caedis quam ipsa caede miserior. @@Cuius fati acerbitatem L. Villius Annalis sor-€titus, cum in campum ad quaestoria comitia filii de-€scendens proscriptum se cognosset, ad clientem suum €confugit. sed ne fide eius tutus esse posset, scelere €nefarii iuuenis effectum est, si quidem per ipsa uesti-€gia patris militibus ductis occidendum eum in con-€spectu suo obiecit, bis parricida, consilio prius, ite-€rum spectaculo. @@Ne Vettius quidem Salassus proscriptus parum €amari exitus. quem latentem uxor interficiendum, €quid dicam, tradidit an ipsa iugulauit? quanto enim €leuius est scelus, cui tantum modo manus abest? ª‹¨åøô©ÿ@@Illud autem facinus, quia externum est, €tranquilliore adfectu narrabitur. Scipione Africano €patris et patrui memoriam gladiatorio munere Kar-€thagine Noua celebrante duo regis filii nuper patre €mortuo in harenam processerunt pollicitique sunt €ibi se de regno proeliaturos, quo spectaculum illud €inlustrius pugna sua facerent. eos cum Scipio mo-€nuisset ut uerbis quam ferro diiudicare mallent uter €regnare deberet, ac iam maior natu consilio eius ob-€temperaret, minor corporis uiribus fretus in amentia €perstitit initoque certamine pertinacior impietas for-€tunae iudicio morte multata est. @1 @@Mitridates autem multo sceleratius, qui non €cum fratre de paterno regno, sed cum ipso patre bel-€lum de dominatione gessit. in quo qui aut homines €ullos adiutores inuenerit aut deos inuocare ausus €sit, prae[2cipuam]2 admirationem habet. @@Quamquam quid hoc quasi inusitatum illis gen-€tibus miremur, cum Sariaster aduersus patrem suum €Tigranen Armeniae regem ita cum amicis consen-€serit, ut omnes [2e d]2exteris manibus sanguinem mit-€terent atque eum inuicem sorberent? vix ferrem €pro salute parentis tam cruenta conspiratione foedus €facientem. @@Sed quid ego ista consector aut quid his im-€moror, cum unius parricidii cogitatione cuncta sce-€lera superata cernam? omni igitur impetu mentis, €omnibus indignationis uiribus ad id lacerandum pio €magis quam ualido adfectu rapior: quis enim ami-€citiae fide extincta genus humanum cruentis in tene-€bris sepelire conatum profundo debitae execrationis €satis efficacibus uerbis adegerit? tu uidelicet effera-€tae barbariae immanitate truculentior habenas Ro-€mani imperii, quas princeps parensque noster salu-€tari dextera continet, capere potuisti? aut te conpote €furoris mundus in suo statu mansisset? urbem a €Gallis captam et trecentorum inclytae gentis uirorum €strage foedatum [2amnem Cremeram et]2 Alliensem diem @1 €et oppressos in Hispania Scipiones et Trasimennum €lacum et Cannas bellorumque ciuilium domestico €sagnuine manantis % furores amentibus propositis €furoris tui repraesentare et uincere uoluisti. sed €uigilarunt oculi deorum, sidera suum uigorem ob-€tinuerunt, arae, puluinaria, templa praesenti numine €uallata sunt, nihilque, quod pro capite augusto ac €patria excubare debuit, torporem sibi permisit, et in €primis auctor ac tutela nostrae incolumitatis ne ex-€cellentissima merita sua totius orbis ruina conlabe-€rentur diuino consilio prouidit. itaque stat pax, €ualent leges, sincerus priuati ac publici officii tenor €seruatur. qui autem haec uiolatis amicitiae foederi-€bus temptauit subuertere, omni cum stirpe sua po-€puli Romani uiribus obtritus etiam apud inferos, €si tamen illuc receptus est, quae meretur supplicia €pendit. ¨ŒŸðòÿôÿ@@@@{1DE MORTIBVS NON VVLGARIBVS}1 @@Humanae autem uitae condicionem praecipue €primus et ultimus dies continet, quia plurimum in-€terest quibus auspiciis inchoetur et quo fine clauda-€tur, ideoque eum demum felicem fuisse iudicamus, €cui et accipere lucem prospere et reddere placide €contigit. medii temporis cursus, prout fortuna €gubernaculum rexit, modo aspero, modo tranquillo €motu peragitur, spe semper minor, dum et cupide @1 €uotis extenditur et fere sine ratione consumitur. nam þ°³¸ÿï°°±ÿï‚ÍåíÿïƒÖÍáøÿ¸‰¨ŒŸðòÿˆŠet si eo bene uti uelis, etiam paruum amplissimum €efficies, numerum annorum multitudine operum su-€perando: alioquin quid attinet inerti mora gaudere, €si magis exigis uitam quam adprobas? sed ne €longius euager, eorum mentionem faciam, qui non €uulgari genere mortis absumpti sunt. ‘@@Tullus Hostilius fulmine ictus cum tota domo €conflagrauit. singularem fati sortem, qua accidit ut €columen urbis in ipsa urbe raptum ne supremo €quidem funeris honore a ciuibus decorari posset, €caelesti flamma in eam condicionem redactum, ut €eosdem penates et regiam et rogum et sepulcrum €haberet. @@Vix ueri simile est in eripiendo spiritu idem €gaudium potuisse quod fulmen, et tamen idem ualuit. €nuntiata enim clade, quae ad lacum Trasimennum €inciderat, altera [2mater]2, sospiti filio ad ipsam portam €facta obuia, in conplexu eius expirauit, altera, cum €falso mortis filii nuntio maesta domi sederet, ad €primum conspectum redeuntis exanimata est. genus €casus inusitatum! quas dolor [2non]2 extinxerat, laeti-€tia consumpsit. sed minus miror, quod mulieres: @@M'. Iuuentius Thalna consul, collega Ti. €Gracchi consulis iterum, cum in Corsica, quam nuper €subegerat, sacrificaret, receptis litteris decretas ei a €senatu supplicationes nuntiantibus, intento illas @1 €animo legens caligine [2ob]2orta ante foculum conlapsus €mortuus humi iacuit. quem quid aliud quam nimio €gaudio enectum putemus? en cui Numantia aut €Karthago excindenda traderetur! @@Maioris aliquanto spiritus dux Q. Catulus, €Cimbrici triumphi C. Mario particeps a senatu €datus, sed exitus uiolentioris: namque ab hoc eodem €Mario postea propter ciuiles dissensiones mori iussus, €recenti calce inlito multoque igni percalefacto cubi-€culo se inclusum peremit. cuius * * * tam dira necessi-€tas maximus Marianae gloriae rubor extitit. @@Qua tempestate rei publicae L. quoque Corne-€lius Merula consularis et flamen Dialis, ne ludibrio €insolentissimis uictoribus esset, in Iouis sacrario €uenis incisis contumeliosae mortis denuntiationem €effugit, sacerdotisque sui sanguine uetustissimi foci €maduerunt. @@Acer etiam et animosus uitae exitus Herenni €Siculi, quo C. Gracchus et aruspice et amico usus €fuerat: nam cum eo nomine in carcerem duceretur, €in postem eius inliso capite in ipso ignominiae aditu €concidit ac spiritum posuit, uno gradu a publico €supplicio manuque carnificis citerior. @@Consimili impetu mortis C. Licinius Macer €uir praetorius, Calui pater, repetundarum reus, dum €sententiae diriberentur, [in] maenianum conscendit. €si quidem, cum M. Ciceronem, qui id iudicium coge-€bat, praetextam ponentem uidisset, misit ad eum @1 €qui diceret se non damnatum, sed reum perisse, €nec sua bona hastae posse subici, ac protinus suda-€rio, quod forte in manu habebat, ore et faucibus €suis coartatis incluso spiritu poenam morte praecu-€currit. qua cognita re Cicero de eo nihil pronun-€tiauit. igitur inlustris ingenii orator et ab inopia €rei familiaris et a crimine domesticae damnationis €inusitato paterni fati genere uindicatus est. @@Fortis huius mors, illorum perridicula: Corne-€lius enim Gallus praetorius et T. Etereius, eques €Romanus, inter usum [puerilis] ueneris absumpti €sunt. quamquam quorsum attinet eorum cauillari €fata, quos non libido sua, sed fragilitatis humanae €ratio abstulit? fine namque uitae nostrae uariis et €occultis causis exposito interdum quae inmerentia €[2sunt]2, supremi fati titulum occupant, cum magis in €tempus mortis incidant quam ipsa mortem accersant. ªŒ¨åøô©ÿ@@Sunt et externae mortes dignae adnotatu. €qualis in primis Comae, quem ferunt maximi latro-€num ducis Cleonis fratrem fuisse: is enim ad [2P.]2 Rupi-€lium consulem Hennam, quam praedones tenuerant, €in potestatem nostram redactam perductus, cum de €uiribus et conatibus fugitiuorum interrogaretur, €sumpto tempore ad se colligendum caput operuit €innixusque genibus conpresso spiritu inter ipsas €custodum manus inque conspectu summi imperii @1 €exoptata securitate adquieuit. torqueant se miseri, €quibus extingui quam superesse utilius est, in tre-€pido et anxio consilio quanam ratione uita exeant €quaerentes: ferrum acuant, uenena temperent, la-€queos adprehendant, uastas altitudines circumspi-€ciant, tamquam magno apparatu aut exquisita moli-€tione opus sit, ut corporis atque animi infirmo €uinculo cohaerens societas dirimatur. nihil horum €Coma, sed intra pectus inclusa anima finem sui €repperit: enimuero non nimio studio retinendum €bonum, cuius caduca possessio tam leui adflatu uio-€lentiae concussa dilabi potuit. @@Aeschyli uero poetae excessus quem ad modum €non uoluntarius, sic propter nouitatem casus referen-€dus. in Sicilia moenibus urbis, in qua morabatur, €egressus aprico in loco resedit. super quem aquila €testudinem ferens elusa splendore capitis_erat €enim capillis uacuum_perinde atque lapidi eam €inlisit, ut fractae carne uesceretur, eoque ictu origo €et principium fortioris tragoediae extinctum est. @@Non uulgaris etiam Homeri mortis causa fertur, €qui in [2Io]2 insula, quia quaestionem a piscatoribus posi-€tam soluere non potuisset, dolore absumptus creditur. @@Sed atrocius aliquanto Euripides finitus est: €ab Archelai enim regis cena in Macedonia domum €hospitalem repetens, canum morsibus laniatus obiit: €crudelitas fati tanto ingenio non debita. @@Sicut illi excessus inlustrium poetarum et mo-€ribus et operibus indignissimi: Sophocles ultimae €iam senectutis, cum in certamen tragoediam demisis- @1 €set, ancipiti sententiarum euentu diu sollicitus, ali-€quando tamen una sententia uictor causam mortis €gaudium habuit. @@Philemonem autem uis risus inmoderati abs-€tulit. paratas ei ficus atque in conspectu positas €asello consumente puerum ut illum abigeret inclama-€uit. qui cum iam comestis omnibus superuenisset, €'quoniam' inquit 'tam tardus fuisti, da nunc merum €asello'. ac protinus urbanitatem dicti crebro an-€helitu cachinnorum prosecutus, senile guttur salebris €spiritus grauauit. @@At Pindarus, cum in gymnasio super gremium €pueri, quo unice delectabatur, capite posito quieti €se dedisset, non prius decessisse cognitus est quam €gymnasiarcho claudere iam eum locum uolente ne-€quiquam excitaretur. cui quidem crediderim eadem €benignitate deorum et tantum poeticae facundiae et €tam placidum uitae finem attributum. @@Sicut Anacreonti quoque, quem usitatum hu-€manae uitae modum supergressum [dum] passae uuae €suco tenues et exiles uirium reliquias fouentem unius €grani pertinacior in aridis faucibus mora absumpsit. @@Iungam illos, quos et propositum et exitus pa-€res fecit. Milo Crotoniates, cum iter faciens quer-€cum in agro cuneis adactis fissam uidisset, fretus €uiribus accessit ad eam insertisque manibus diuellere €conatus est. quas arbor excussis cuneis in suam €naturam reuocata conpressit eumque cum tot gym-€nicis palmis lacerandum feris praebuit. @1 @@Item Polydamas athleta tempestate speluncam €subire coactus [est], nimio et subito incursu aquae €labefactata ea ac ruente, ceteris comitibus fuga peri-€culi egressis solus restitit tamquam humeris suis €totius ruinae molem sustentaturus, sed pondere omni €corpore humano potentiore [2op]2pressus imbris petitam €latebram dementis facti sepulcrum habuit. possunt €hi praebere documentum nimio robore membrorum €uigorem mentis hebescere, quasi, abnuente natura €utriusque boni largitionem, [ne] supra mortalem sit €felicitatem eundem et ualentissimum esse et sapien-€tissimum. ¨Ÿðòÿôÿ@@@@{1DE CVPIDITATE VITAE}1 @@Verum quia excessus e uita et fortuitos et uiriles, €quosdam etiam temerarios oratione attigimus, subi-€ciamus nunc aestimationi enerues et effeminatos, ut €ipsa conparatione pateat quanto non solum fortior, €sed etiam sapientior mortis interdum quam uitae sit €cupiditas. ‘@@M'. Aquilius, cum sibi gloriose [2extingui]2 posset, €Mithridati maluit turpiter seruire. quem non[2ne]2 ali-€quis merito dixerit Pontico supplicio quam Romano €imperio digniorem, quoniam conmisit ut priuatum €obprobium publicus rubor existeret? @@Cn. quoque Carbo magnae uerecundiae est @1 €Latinis annalibus. tertio in consulatu suo iussu €Pompei in Sicilia ad supplicium ductus petiit a þ°³¸ÿï°°±ÿï‚ÍåíÿïƒÖÍáøÿ¸‰¨’„militibus demisse et flebiliter ut sibi aluum leuare €prius quam expiraret liceret, quo miserrimae lucis €usu diutius frueretur, eo [2us]2que moram trahens, €donec caput eius sordido in loco sedentis abscidere-€tur. ipsa uerba tale flagitium narrantis secum €luctantur, nec silentio amica, quia occultari non €meretur, neque relationi familiaria, quia dictu fasti-€dienda sunt. @@Quid, [2D.]2 Brutus exiguom et infelix momentum €uitae quanto dedecore emit! qui a Furio, quem ad €eum occidendum Antonius miserat, conprehensus, €non solum ceruicem gladio subtraxit, sed etiam con-€stantius eam praebere admonitus ipsis his uerbis €iurauit: 'ita uiuam, dabo'. [2o]2 cunctationem fati €aerumnosam! o iurandi stolidam fidem! sed hos tu €furores inmoderata retinendi spiritus dulcedo subicis €sanae rationis modum expugnando, quae uitam dili-€gere, mortem non timere praecepit. ª¨åøô©ÿ@@Eadem Xerxen regem pro totius Asiae €armata iuuentute, quod intra centum annos esset €obitura, profundere lacrimas coegisti. qui mihi €specie alienam, re uera suam condicionem deplo-€rasse uidetur, opum magnitudine quam altiore animi €sensu felicior: quis enim mediocriter prudens mor-€talem se natum fleuerit? @1 ô±ÿ@@@@{1[QVAM EXQVISITA CVSTODIA VSI SINT}1 €@@@@{1QVIBVS SVSPECTI DOMESTICI FVERVNT]}1 @@Referam nunc eos, quibus aliquos suspectos €habentibus exquisitior sui quaesita custodia est: nec €a miserrimo, sed ab eo, qui inter paucos felicissimus €fuisse creditur, incipiam. €@@Masinissa rex parum fidei in pectoribus hominum €reponens salutem suam custodia canum uallauit. €quo tam late patens imperium? quo tantum libero-€rum numerum? quo denique tam arta beniuolentia €constrictam Romanam amicitiam, si ad hanc tuen-€dam nihil canino latratu ac morsu ualentius duxit? @@Hoc rege infelicior Alexander, cuius praecor-€dia hinc amor, hinc metus torserunt: nam cum in-€finito ardore coniugis Thebes teneretur, ad ea[nde]m €ex epulis in cubiculum ueniens barbarum con-€punctum notis Thraciis stricto gladio iubebat an-€teire, nec prius se eidem lecto committebat quam €a stipatoribus diligenter esset scrutatus. supplicium €irato deorum numine conpositum, neque libidini €neque timori posse imperare. cuius timoris eadem €et causa et finis fuit: Alexandrum enim Thebe pae-€licatus ira mota interemit. @1 @@Age, Dionysius Syracusanorum tyrannus hu-€iusce tormenti quam longa fabula! qui duodequa-€draginta annorum dominationem in hunc modum €peregit. summotis amicis in eorum locum ferocissi-€marum gentium homines et a familiis locupletium €electos praeualidos seruos, quibus latera sua con-€mitteret, substituit. tonsorum quoque metu tondere €filias suas docuit. quarum ipsarum, postquam adul-€tae aetati adpropinquabant, manibus ferrum non €ausus conmittere, instituit ut candentibus iuglandium €nucum putaminibus barbam sibi et capillum adure-€rent. nec securiorem maritum egit quam patrem. €duarum enim eodem tempore, Aristomaches Syra-€cusanae et Locrensis Doridis, matrimoniis inligatus €neutrius umquam nisi excussae conplexum petiit €atque etiam cubicularem lectum perinde quasi castra €lata fossa cinxit, in quem se ligneo ponte recipie-€bat, cum forem cubiculi extrinsecus a custodibus €opertam interiore claustro ipse diligenter obserasset. ¨ŽŸðòÿôÿ@@@@{1DE SIMILITVDINE FORMAE}1 @@De similitudine autem oris et totius corporis al-€tiore doctrina praediti subtilius disputant, eorumque €alii in ea sunt opinione ut existiment illam origini et €contextui sanguinis respondere, nec paruum argu-€mentum ex ceteris animalibus trahunt, quae fere €gignentibus similia nascuntur. alii negant hanc esse @1 €certam naturae legem, sed species mortalium, prout €fortuita sors conceptionis obtulit, attribui, atque ideo €plerumque ex speciosis deformis et ex robustis in-€ualidos partus edi. [2igi]2tur, quoniam ista quaestio in €ambiguo uersatur, pauca inter alienos conspectae €similitudinis exempla referemus. ‘@@Magno Pompeio Vibius ingenuae stirpis et €Publicius libertinus ita similes fuerunt, ut permutato €statu et Pompeius in illis et illi in Pompeio salutari €possent. certe, quocumque aut Vibius aut Publicius €accesserant, ora hominum in se obuertebant, uno €quoque speciem amplissimi ciuis in personis medio-€cribus adnotante. @@Quod quidem fortuitum ludibrium quasi here-€ditarium ad eum penetrauit: nam pater quoque eius €eo usque Menogenis coci sui similis esse uisus est, €ut uir et armis praepotens et ferox animo sordidum €eius nomen repellere a se non ualuerit. @@Eximiae uero nobilitatis adulescens Cornelius €Scipio, cum plurimis et clarissimis familie suae co-€gnominibus abundaret, in seruilem Serapionis appel-€lationem uulgi sermone inpactus est, quod huiusce €nominis uictimari [2per]2quam similis erat. neque illi €aut morum probitas aut respectus tot imaginum quo €minus hac contumelia aspergeretur opitulata sunt. @@Generosissimum consulatus collegium Lentuli @1 €et Metelli fuit. qui ambo in scaena propter simili-€tudinem histrionum propemodum spectati sunt. sed €alter ex quodam secundarum cognomen Spintheris €traxit, alter, nisi Nepotis a moribus accepisset, €Pamphili tertiarum, cui simillimus esse ferebatur, €habuisset. @@At M. Messala consularis et censorius Meno-€genis Curioque omnibus honoribus abundans Burbu-€lei, ille propter oris aspectum, hic propter parem €corporis motum, uterque scaenici nomen coactus €est recipere. €@@Abunde sint haec [2de]2 domesticis, quoniam et per-€sonis sunt excellentia et non obscura notitia cele-€brantur. ªŽ¨åøô©ÿ@@Regi Antiocho unus ex aequalibus et €ipse regiae stirpis nomine Artemo perquam similis €fuisse traditur. quem Laodice uxor Antiochi inter-€fecto uiro dissimulandi sceleris gratia in lectulo €perinde quasi ipsum regem aegrum conlocauit ad-€missumque uniuersum populum et sermone eius et €uultu consimili fefellit, credideruntque homines ab €Antiocho moriente Laodicen et natos eius sibi con-€mendari. @@Hybrean autem Mylasenum copiosae atque €concitatae facundiae oratorem Cymaeorum seruo €strigmenta gymnasii colligenti tantum non germa-€num fratrem totius Asiae oculi adsignarunt: ita @1 €liniamentis oris et omnium membrorum conpares €erant. @@Ille uero, quem in Sicilia prouinciae [2rect]2oris €admodum similem fuisse constat, petulantis animi: €pro consule enim dicente mirari se quapropter sui €tam similis esset, cum pater suus in eam prouin-€ciam numquam accessisset, 'at meus' inquit 'Romam €accessit': ioco namque lacessitam matris suae pudi-€citiam inuicem suspicione in matrem eius reiecta €audacius quam uirgis et securibus subiecto conuenie-€bat ultus est. ¨Ÿðòÿô±ÿ@@@@{1DE IIS QVI INFIMO LOCO NATI}1 €@@@@{1MENDACIO SE CLARISSIMIS FAMILIIS}1 €@@@@{1INSERERE CONATI SVNT}1 @@Sed tolerabilis haec et uni tantum modo anceps €temeritas. quod sequitur inpudentiae genus nec fe-€rendum ullo modo periculique cum priuatim tum €etiam publice late patentis. ‘@@Nam ut Equitium Firmo Piceno monstrum ue-€niens, relatum iam in huiusce libri superiore parte, €praeteream, cuius in amplectendo Ti. Graccho patre €euidens mendacium turbulento uulgi errore, amplis-€sima tribunatus potestate uallatum est, Herophilus €ocularius medicus C. Marium VII consulem auum €sibi uindicando [ita se] extudit, ut et coloniae se ue- @1 €teranorum complures et municipia splendida collegia-€que fere omnia patronum adoptarent. quin etiam €cum C. Caesar Cn. Pompeio adulescente in Hispania €oppresso populum in hortis suis admisisset, proximo €intercolumnio paene pari studio frequentiae salutatus €est. quod nisi diuinae Caesaris uires huic erubescen-€dae procellae obstitissent, simile uulnus res publica €excepisset atque in Equitio acceperat. ceterum de-€creto eius extra Italiam relegatus, postquam ille caelo €receptus est, in urbem rediit et consilium interficiendi €senatus capere sustinuit. quo nomine iussu patrum €necatus in carcere seras prompti animi ad omne mo-€liendum scelus poenas pependit. @@Ne diui quidem Augusti etiam nunc terras re-€gentis excellentissimum numen intemptatum ab hoc €iniuriae genere. extitit qui clarissimae ac sanctissi-€mae sororis eius Octauiae utero se genitum fingere €auderet, propter summam autem inbecillitatem cor-þ°³¸ÿï°°±ÿï‚ÍåíÿïƒÖÍáøÿ¸‰¨’†poris ab eo, cui datus erat, perinde atque ipsius filium €retentum, subiecto in locum suum proprio filio, di-€ceret, uidelicet ut eodem tempore sanctissimi penates €et ueri sanguinis memoria spoliarentur et falsi sor-€dida contagione inquinarentur. sed dum plenis in-€pudentiae uelis ad summum audaciae gradum fertur, €imperio Augusti remo publicae triremis adfixus est. @1 @@Repertus est etiam qui se diceret esse Q. Ser-€torii filium, quem ut agnosceret uxor eius nulla ui €conpelli potuit. @@Quid Trebellius Calca, quam adseueranter se €Clodium tulit! et quidem dum de bonis eius conten-€dit, in centumuirale iudicium adeo fauorabilis de-€scendit, ut uix iustis et aequis sententiis consterna-€tio populi ullum relinqueret locum. in illa tamen €quaestione neque calumniae petitoris neque uiolen-€tiae plebis iudicantium religio cessit. @@Multo fortius ille, qui Cornelio Sulla rerum €potiente in domum Cn. Asini Dionis inrupit filium-€que eius patriis penatibus expulit uociferando non €illum, sed se Dione esse procreatum. uerum post-€quam a Sullana uiolentia Caesariana aequitas [2rem €publicam]2 reduxit, gubernacula Romani imperii iustiore €principe obtinente in publica custodia spiritum posuit. ª¨åøô©ÿ@@Eodem praeside rei publicae in consimili €mendacio muliebris temeritas Mediolani repressa est. €si quidem cum se pro Rubria quaedam, perinde ac €falso credita esset incendio perisse, nihil ad se perti-€nentibus bonis insereret neque ei aut tractus eius €splendidi testes aut cohortis Augustae fauor deesset, €propter inexpugnabilem Caesaris constantiam inrita €nefarii propositi abiit. @@Idem barbarum quendam ob eximiam simili-€tudinem Cappadociae regnum adfectantem, tamquam @1 €Ari[2ar]2athes esset, quem a M. Antonio interemptum €luce clarius erat, quamquam paene totius orientis €ciuitatium et gentium credula suffragatione fultum €caput imperio dementer inminens iusto inpendere €supplicio coegit. @1 ðþ