°´´ÿï°°±ÿï‚ÈéóôÿïƒÖåììÿ¿ôÿ@@@@{1HISTORIAE ROMANAE €@@@@AD M. VINICIVM COS. €@@@@LIBRI DUO}1 ±¯ôÿ@@@@{1LIBER PRIOR}1 ¡@@. . . [2Epeus]2, tempestate distractus a duce suo €Nestore, Metapontum condidit. Teucer, non receptus €a patre Telamone ob segnitiam non uindicatae €fratris iniuriae, Cyprum adpulsus, cognominem pa-€triae suae Salamina constituit. Pyrrhus, Achillis €filius, Epirum occupauit, Phidippus Ephyram in €Thesprotia. @8 At rex regum Agamemnon, tempestate €in Cretam insulam reiectus, tres ibi urbes statuit, €duas a patriae nomine, unam a uictoriae memoria, €Mycenas, Tegeam, Pergamum. Idem mox scelere €patruelis fratris Aegisthi, hereditarium exercentis €in eum odium, et facinore uxoris oppressus occi-€ditur. @8 Regni potitur Aegisthus per annos VII. €Hunc Orestes matremque socia consiliorum omnium €sorore Electra, uirilis animi femina, obtruncat. €Factum eius a diis comprobatum spatio uitae et €felicitate imperii apparuit; quippe uixit annis XC, €regnauit LXX. Qui se etiam a Pyrrho, Achillis filio, €uirtute uindicauit. Nam quod pactae eius, Menelai €atque Helenae filiae, Hermiones nuptias occu-€pauerat, Delphis eum interfecit. @1 @@Per haec tempora, Lydus et Tyrrhenus fratres, €cum regnarent in Lydia, sterilitate frugum compulsi, €sortiti sunt uter cum parte multitudinis patria €decederet. Sors Tyrrhenum contigit: peruectus in €Italiam et loco et incolis et mari nobile ac perpetuum €a se nomen dedit. Post Orestis interitum, filii eius, €Penthilus et Tisamenus, regnauere triennio.  @@Tum fere anno octogesimo post Troiam €captam, centesimo et uicesimo quam Hercules ad €deos excesserat, Pelopis progenies, quae omni hoc €tempore, pulsis Heraclidis, Peloponnesi imperium €obtinuerat, ab Herculis progenie expellitur. Duces €recuperandi imperii fuere Temenus, Cresphontes, €Aristodemus, quorum abauus fuerat. Eodem fere €tempore, Athenae sub regibus esse desierunt, quarum €ultimus rex fuit Codrus, Melanthi filius, uir non €praetereundus. Quippe cum Lacedaemonii graui €bello Atticos premerent respondissetque Pythius, €quorum dux ab hoste esset occisus, eos futuros €superiores, deposita ueste regia, pastoralem cultum €induit, immixtusque castris hostium, de industria €imprudenter rixam ciens, interemptus est. @8 Codrum €cum morte aeterna gloria, Athenienses secuta uictoria €est. Quis eum non miretur, qui his artibus mortem €quaesierit, quibus ab ignauis uita quaeri solet? €Huius filius Medon primus archon Athenis fuit. €Ab hoc posteri apud Atticos dicti Medontidae: €sed hic insequentesque archontes usque ad Charo- @1 €pem, dum uiuerent, eum honorem usurpabant. €Peloponnesii digredientes finibus Atticis Megara, €mediam Corintho Athenisque urbem, condidere. Ea tempestate et Tyria classis, plurimum pollens €mari, in ultimo Hispaniae tractu, in extremo nostri €orbis termino, [2in]2 insula circumfusa Oceano, €perexiguo a continenti diuisa freto, Gades condidit. €Ab iisdem post paucos annos in Africa Vtica condita €est. Exclusi ab Heraclidis Orestis liberi iactatique €cum uariis casibus tum saeuitia maris, quinto decimo €anno sedem cepere circa Lesbum insulam.  @@Tum Graecia maximis concussa est motibus. €Achaei, ex Laconica pulsi, eas occupauere sedes €quas nunc obtinent: Pelasgi Athenas commigrauere, €acerque belli iuuenis, nomine Thessalus, natione €Thesprotius, cum magna ciuium manu eam regionem €armis occupauit, quae nunc ab eius nomine Thessalia €appellatur, ante Myrmidonum uocitata ciuitas. @8 Quo €nomine mirari conuenit eos qui Iliaca componentes €tempora de ea regione ut Thessalia commemorant. €Quod cum alii faciant, tragici frequentissime faciunt, €quibus minime id concedendum est; nihil enim ex €persona poetae, sed omnia sub eorum qui illo tem-€pore uixerunt disserunt. Quod si quis a Thessalo, €Herculis filio, eos appellatos Thessalos dicet, reddenda €erit ei ratio cur numquam ante hunc insequentem €Thessalum ea gens id nominis usurpauerit. @8 Paulo €ante, Aletes, sextus ab Hercule, Hippotis filius, €Corinthum, quae ante fuerat Ephyre, claustra @1 €Peloponnesi continentem, in Isthmo condidit. Neque €est quod miremur ab Homero nominari Corinthum: €nam ex persona poetae et hanc urbem et quasdam €Ionum colonias iis nominibus appellat, quibus €uocabantur aetate eius, multo post Ilium captum €conditae.  @@Athenienses in Euboea Chalcida [2et]2 Ere-€triam colonis occupauere, Lacedaemonii in Asia €Magnesiam. Nec multo post Chalcidenses orti, ut €praediximus, Atticis, Hippocle et Megasthene duci-€bus, Cumas in Italia condiderunt. Huius classis €cursum esse directum alii columbae antecedentis €uolatu ferunt, alii nocturno aeris sono, qualis Cereali-€bus sacris cieri solet. @8 Pars horum ciuium, magno €post interuallo, Neapolim condidit. Vtriusque urbis €eximia semper in Romanos fides facit eas nobilitate €atque amoenitate sua dignissimas. Sed illis diligen-€tior ritus patrii mansit custodia, Cumanos Osca €mutauit uicinia. Vires autem ueteres earum urbium €hodieque magnitudo ostentat moenium. @@Subsequenti tempore, magna uis Graecae iuuentu-€tis, abundantia uirium sedes quaeritans, in Asiam €se effudit. Nam et Iones duce Ione profecti Athenis, €nobilissimam partem regionis maritimae occupauere, €quae hodieque appellatur Ionia, urbesque consti-€tuere Ephesum, Miletum, Colophona, Prienen, Lebe-€dum, Myuntem, Erythram, Clazomenas, Phocaeam, €multasque in Aegaeo atque Icario occupauere insu-€las, Samum, Chium, Andrum, Tenum, Parum, @1 €Delum aliasque ignobiles. @8 Et mox Aeolii eadem €profecti Graecia longissimisque acti erroribus non €minus illustres obtinuerunt locos clarasque urbes €condiderunt, Smyrnam, Cymen, Larissam, Myrinam €Mytilenenque et alias urbes, quae sunt in Lesbo insula.  @@Clarissimum deinde Homeri illuxit ingenium, €sine exemplo maximum, qui magnitudine operis et €fulgore carminum solus appellari poeta meruit; in quo hoc maximum est, quod neque ante illum, €quem ipse imitaretur, neque post illum, qui eum €imitari posset, inuentus est. Neque quemquam €alium, cuius operis primus auctor fuerit, in eo per-€fectissimum praeter Homerum et Archilochum repe-€riemus. @8 Hic longius a temporibus belli, quod com-€posuit, Troici, quam quidam rentur, abfuit; nam €ferme ante annos DCCCCL floruit, intra mille natus €est. Quo nomine non est mirandum, quod saepe €illud usurpat: [2$OI(=OI NU=N BROTOI/ EI)SIN&]2; hoc enim €ut hominum, ita saeculorum notatur differentia. €Quem si quis caecum genitum putat, omnibus €sensibus orbus est.  @@Insequenti tempore imperium Asiaticum ab €Assyriis, qui id obtinuerant annis MLXX, transla-€tum est ad Medos, abhinc annos ferme DCCCLXX. Quippe Sardanapalum eorum regem mollitiis fluen-€tem et nimium felicem, malo suo, tertio et tricen-€simo loco ab Nino et Semiramide, qui Babylona @1 €condiderant, natum, ita ut semper successor regni €paterni foret filius, Arbaces Medus imperio uitaque €priuauit. @8 Ea aetate, clarissimus Grai nominis Lycur-€gus Lacedaemonius, uir generis regii, fuit seuerissi-€marum iustissimarumque legum auctor et disci-€plinae conuenientissimae uiris, cuius quam diu Sparta €diligens fuit, excelsissime floruit. @8 Hoc tractu tempo-€rum, ante annos quinque et sexaginta quam urbs €Romana conderetur, ab Elissa Tyria, quam quidam €Dido autumant, Carthago conditur. @8 Circa quod €tempus Caranus, uir generis regii, sextus decimus €ab Hercule, profectus Argis regnum Macedoniae €occupauit; a quo Magnus Alexander cum fuerit €septimus decimus, iure materni generis Achille €auctore, paterni Hercule gloriatus est. @@[Aemilius Sura de annis populi Romani: Assyrii €principes omnium gentium rerum potiti sunt, deinde €Medi, postea Persae, deinde Macedones; exinde €duobus regibus Philippo et Antiocho, qui a Mace-€donibus oriundi erant, haud multo post Carthagi-€nem subactam deuictis, summa imperii ad popu-€lum Romanum peruenit. Inter hoc tempus et ini-€tium regis Nini Assyriorum, qui princeps rerum €potitus, intersunt anni MDCCCCXCV.]  @@Huius temporis aequalis Hesiodus fuit, €circa CXX annos distinctus ab Homeri aetate, uir €perelegantis ingenii et mollissima dulcedine car-€minum memorabilis, otii quietisque cupidissimus, @1 €ut tempore tanto uiro, ita operis auctoritate proxi-þ°´´ÿï°°±ÿï‚ÈéóôÿïƒÖåììÿ±§†mus. Qui uitauit ne in id quod Homerus incideret, €patriamque et parentes testatus est, sed patriam, €quia multatus ab ea erat, contumeliosissime. @@Dum in externis moror, incidi in rem domesticam €maximique erroris et multum discrepantem auctorum €opinionibus: nam quidam huius temporis tractu €aiunt a Tuscis Capuam Nolamque conditam ante €annos fere DCCCXXX. @8 Quibus equidem adsen-€serim: sed M. Cato quantum differt! qui dicat €Capuam ab eisdem Tuscis conditam ac subinde €Nolam; stetisse autem Capuam, antequam a Ro-€manis caperetur, annis circiter CCLX. @8 Quod si €ita est, cum sint a Capua capta anni CCXL, ut con-€dita est, anni sunt fere D. Ego, pace diligentiae €Catonis dixerim, uix crediderim tam mature tantam €urbem creuisse, floruisse, concidisse, resurrexisse.  @@Clarissimum deinde omnium ludicrum cer-€tamen et ad excitandam corporis animique uirtutem €efficacissimum, Olympiorum initium habuit, aucto-€rem Iphitum Elium. Is eos ludos mercatumque €instituit ante annos quam tu, M. Vinici, consu-€latum inires, DCCCXXIII. @8 Hoc sacrum eodem loco €instituisse fertur abhinc annos ferme MCCL Atreus, €cum Pelopi patri funebres ludos faceret: quo quidem €in ludicro omnisque generis certaminum Hercules €uictor extitit. @@Tum Athenis perpetui archontes esse desierunt, @1 €cum fuisset ultimus Alcmaeon, coeperuntque in €denos annos creari: quae consuetudo in annos LXX €mansit ac deinde annuis commissa est magistra-€tibus res publica. Ex iis qui denis annis praefuerunt, €primus fuit Charops, ultimus Eryxias, ex annuis €primus Creon. @@Sexta Olympiade, post duo et uiginti annos quam €prima constituta fuerat, Romulus, Martis filius, €ultus iniurias aui, Romam urbem Parilibus in Palatio €condidit. A quo tempore ad uos consules anni sunt €DCCLXXXI; id actum post Troiam captam €annis CCCCXXXVII. @8 Id gessit Romulus adiutus €legionibus Latini, aui sui; libenter enim his, qui ita €prodiderunt, accesserim, cum aliter firmare urbem €nouam tam uicinis Veientibus aliisque Etruscis ac €Sabinis cum imbelli et pastorali manu uix potuerit, €quamquam eam asylo facto inter duos lucos auxit. Hic centum homines electos appellatosque patres €instar habuit consilii publici. Hanc originem nomen €patriciorum habet. Raptus uirginum Sabinarum . . . ŸæòÿïãÐòéóã® ¦³Ç̦ ²®²´¸Ëÿáú@@. . . Nec minus clarus ea tempestate fuit Miltiadis €filius Cimon . . .  ïãÿâú@@. . . quam timuerat hostis, expetit. Nam €biennio adeo uaria fortuna cum consulibus conflixe-€rat, ut plerumque superior fuerit magnamque partem €Graeciae in societatem suam perduceret. @8 Quin €Rhodii quoque, fidelissimi antea Romanis, tum dubia @1 €fide, speculati fortunam, proniores regis partibus €fuisse uisi sunt; et rex Eumenes in eo bello medius €fuit animo neque fratris initiis neque suae respondit €consuetudini. @8 Tum senatus populusque Romanus €L. Aemilium Paulum, qui et praetor et consul €triumphauerat, uirum in tantum laudandum in €quantum intellegi uirtus potest, consulem creauit, €filium eius Pauli qui, ad Cannas, quam tergiuer-€santer perniciosam rei publicae pugnam inierat, €tam fortiter in ea mortem obierat. @8 Is Persam ingenti €proelio, apud urbem nomine Pydnam, in Mace-€donia, fusum fugatumque castris exuit, deletisque €eius copiis, destitutum omni spe, coegit e Macedonia €profugere, quam ille linquens in insulam Samothra-€ciam profugit templique se religioni supplicem cre-€didit. @8 Ad eum Cn. Octauius praetor, qui classi €praeerat, peruenit et ratione magis quam ui per-€suasit ut se Romanorum fidei committeret. Ita €Paulus maximum nobilissimumque regem in €triumpho duxit. Quo anno et Octauii praetoris €naualis et Anicii regem Illyriorum Gentium ante €currum agentis triumphi fuere celebres. @8 Quam sit €adsidua eminentis fortunae comes inuidia altissi-€misque adhaereat, etiam hoc colligi potest quod, €cum Anicii Octauiique triumphum nemo inter-€pellaret, fuere qui Pauli impedire obniterentur. €Cuius tantum priores excessit uel magnitudine regis €Persei uel specie simulacrorum uel modo pecuniae @1 €ut bis miliens centiens sestertium aerario contu-€lerit is et omnium ante actorum comparationem €amplitudine uicerit.  @@Per idem tempus, cum Antiochus Epiphanes, €qui Athenis Olympieum inchoauit, tum rex Syriae, €Ptolemaeum puerum Alexandriae obsideret, missus €est ad eum legatus M. Popilius Laenas qui iuberet €incepto desistere. @8 Mandataque exposuit et regem €deliberaturum se dicentem circumscripsit uirgula €iussitque prius responsum reddere quam egrederetur €finito harenae circulo. Sic cogitationem regiam €Romana disiecit constantia oboeditumque imperio. Lucio autem Paulo, magnae uictoriae compoti, €quattuor filii fuere; ex iis duos natu maiores, unum €P. Scipioni, P. Africani filio, nihil ex paterna maies-€tate praeter speciem nominis uigoremque eloquentiae €retinenti, in adoptionem dederat, alterum Fabio €Maximo. Duos minores natu praetextatos, quo €tempore uictoriam adeptus est, habuit. @8 Is, cum in €contione extra urbem more maiorum ante triumphi €diem ordinem actorum suorum commemoraret, €deos immortales precatus est ut, si quis eorum inui-€deret operibus ac fortunae suae, in ipsum potius €saeuiret quam in rem publicam. @8 Quae uox, ueluti €oraculo emissa, magna parte eum spoliauit sanguinis @1 €sui. Nam alterum ex suis quos in familia retinuerat, €liberis, ante paucos triumphi, alterum post pauciores €amisit dies. @8 Aspera circa haec tempora censura €Fuluii Flacci et Postumii Albini fuit: quippe Fuluii €censoris frater, et quidem consors, Cn. Fuluius senatu €motus est ab iis censoribus.  @@Post uictum captumque Persen, qui qua-€driennio post in libera custodia Albae decessit, €Pseudophilippus, a Mendacio simulatae originis €appellatus, qui se Philippum regiaeque stirpis €ferebat, cum esset ultimae, armis occupata Mace-€donia, adsumptis regni insignibus, breui temeritatis €poenas dedit. @8 Quippe Q. Metellus praetor, cui ex €uirtute Macedonici nomen inditum erat, praeclara €uictoria ipsum gentemque superauit et immani €etiam Achaeos rebellare incipientes fudit acie. Hic est Metellus Macedonicus qui porticus, quae €fuerunt circumdatae duabus aedibus sine inscriptione €positis, quae nunc Octauiae porticibus ambiuntur, €fecerat, quique hanc turmam statuarum equestrium €quae frontem aedium spectant, hodieque maximum €ornamentum eius loci, ex Macedonia detulit. @8 Cuius €turmae hanc causam referunt Magnum Alexandrum €impetrasse a Lysippo, singulari talium auctore €operum, ut eorum equitum, qui ex ipsius turma €apud Granicum flumen ceciderant, expressa simi-€litudine figurarum faceret statuas et ipsius quoque €iis interponeret. @8 Hic idem primus omnium Romae @1 €aedem ex marmore in iis ipsis monumentis molitus €uel magnificentiae uel luxuriae princeps fuit. @8 Vix €ullius gentis, aetatis, ordinis, hominem inueneris €cuius felicitatem fortunae Metelli compares. Nam, €praeter excellentes triumphos honoresque amplissi-€mos et principale in re publica fastigium exten-€tumque uitae spatium et acres innocentesque pro re €publica cum inimicis contentiones, quattuor filios €sustulit, omnes adultae aetatis uidit, omnes reliquit €superstites et honoratissimos. @8 Mortui eius lectum €pro rostris sustulerunt quattuor filii, unus consularis €et censorius, alter consularis, tertius consul, quartus €candidatus consulatus, quem honorem adeptus est. €Hoc est nimirum magis feliciter de uita migrare quam €mori.  @@Vniuersa deinde, ut praediximus, instincta €in bellum Achaia, cuius pars magna, eiusdem Metelli €Macedonici uirtute armisque fracta erat, maxime €Corinthiis in arma cum grauibus etiam in Romanos €contumeliis instigantibus, destinatus ei bello gerendo €consul Mummius. @8 Et sub idem tempus, magis quia €uolebant Romani, quidquid de Carthaginiensibus €diceretur, credere, quam quia credenda adferebantur, €statuit senatus Carthaginem excidere. @8 Ita eodem €tempore, P. Scipio Aemilianus, uir auitis P. Africani €paternisque L. Pauli uirtutibus simillimus, omnibus €belli ac togae dotibus ingeniique ac studiorum @1 €eminentissimus saeculi sui, qui nihil in uita nisi €laudandum aut fecit aut dixit ac sensit, quem Paulo þ°´´ÿï°°±ÿï‚ÈéóôÿïƒÖåììÿ±¨Œ“‡ïãÿâúgenitum, adoptatum a Scipione Africani filio diximus, €aedilitatem petens consul creatus est. @8 Bellum Car-€thagini iam ante biennium a prioribus consulibus €illatum maiore ui intulit_cum ante in Hispania €murali corona, in Africa obsidionali donatus esset, €in Hispania uero etiam ex prouocatione, ipse modicus €uirium, immanis magnitudinis hostem interemis-€set_ @8 eamque urbem magis inuidia imperii quam €ullius eius temporis noxiae inuisam Romano nomini €funditus sustulit fecitque suae uirtutis monimentum €quod fuerat aui eius clementiae. Carthago diruta €est, cum stetisset annis DCLXVI, abhinc annos €CLXXVII, Cn. Cornelio Lentulo L. Mummio consu-€libus. @8 Hunc finem habuit Romani imperii Carthago €aemula, cum qua bellare maiores nostri coepere, €Claudio et Fuluio consulibus, ante annos CCXCVI €quam tu, M. Vinici, consulatum inires. Ita per €annos CXV aut bellum inter eos populos aut belli €praeparatio aut infida pax fuit. @8 Neque se Roma, €iam terrarum orbi superato, securam sperauit fore, €si nomen usquam stantis maneret Carthaginis: €adeo odium certaminibus ortum ultra metum durat €et ne in uictis quidem deponitur neque ante inuisum €esse desinit quam esse desiit.  @@Ante triennium quam Carthago deleretur, @1 €M. Cato, perpetuus diruendae eius auctor, L. Censo-€rino M'. Manilio consulibus, mortem obiit. Eodem €anno quo Carthago concidit, L. Mummius Corin-€thum post annos DCCCCLII quam ab Alete, Hippotis €filio, erat condita, funditus eruit. @8 Vterque impe-€rator deuictae a se gentis nomine honoratus, alter €Africanus, alter appellatus est Achaicus; nec quis-€quam ex nouis hominibus prior Mummio cognomen €uirtute partum uindicauit. @8 Diuersi imperatoribus €mores, diuersa fuere studia: quippe Scipio tam €elegans liberalium studiorum omnisque doctrinae €et auctor et admirator fuit, ut Polybium Panae-€tiumque, praecellentes ingenio uiros, domi mili-€tiaeque secum habuerit. Neque enim quisquam €hoc Scipione elegantius interualla negotiorum otio €dispunxit semperque aut belli aut pacis seruiit €artibus: semper inter arma ac studia uersatus, aut €corpus periculis aut animum disciplinis exercuit. Mummius tam rudis fuit ut, capta Corintho, cum €maximorum artificum perfectas manibus tabulas ac €statuas in Italiam portandas locaret, iuberet praedici €conducentibus, si eas perdidissent, nouas eos reddi-€turos. @8 Non tamen puto dubites, Vinici, quin magis €pro re publica fuerit manere adhuc rudem Corin-€thiorum intellectum quam in tantum ea intellegi, €et quin hac prudentia illa imprudentia decori publico €fuerit conuenientior. @1  @@Cum facilius cuiusque rei in unum contracta €species quam diuisa temporibus oculis animisque €inhaereat, statui priorem huius uoluminis poste-€rioremque partem non inutili rerum notitia in artum €contracta distinguere atque huic loco inserere quae €quoque tempore post Romam a Gallis captam deducta €sit colonia iussu senatus; nam militarium et causae €et auctores et ipsarum praefulgent nomina. Huic €rei per idem tempus ciuitates propagatas auctumque €Romanum nomen communione iuris haud intempes-€tiue subtexturi uidemur. @8 Post septem annos quam €Galli urbem ceperant, Sutrium deducta colonia €est et, post annum, Setia, nouemque interiectis €annis, Nepe, deinde, interpositis duobus et triginta, €Aricini in ciuitatem recepti. @8 Abhinc annos autem €CCCL, Sp. Postumio Veturio Caluino consulibus, €Campanis data est ciuitas partique Samnitium sine €suffragio; et eodem anno Cales deducta colonia. €Interiecto deinde triennio, Fundani et Formiani €in ciuitatem recepti, eo ipso anno quo Alexandria €condita est; @8 insequentibusque consulibus, a Sp. Pos-€tumio Philone Publilio censoribus Acerranis data €ciuitas. Et, post triennium, Tarracina deducta €colonia interpositoque quadriennio, Luceria, ac deinde, €interiecto triennio, Suessa Aurunca et Saticula, €Interamnaque post biennium. @8 Decem deinde hoc €munere anni uacauerunt: tunc Sora atque Alba @1 €deductae coloniae et Carseoli post biennium. @8 At €quintum Fabio Quinto, Decio Mure quartum consu-€libus, quo anno Pyrrhus regnare coepit, Sinuessam €Minturnasque missi coloni, post quadriennium Venu-€siam; interiectoque biennio, M'. Curio et Rufino €Cornelio consulibus, Sabinis sine suffragio data ciui-€tas: id actum ante annos ferme CCCXX. @8 At Cosam €et Paestum abhinc annos ferme trecentos, Fabio €Dorsone et Claudio Canina consulibus, interiecto €quinquennio, Sempronio Sopho et Appio, Caeci €filio, consulibus, Ariminum [2et]2 Beneuentum coloni €missi et suffragii ferendi ius Sabinis datum. @8 At €initio primi belli Punici, Firmum et Castrum colonis €occupata et, post annum, Aesernia postque XVII €annos, Aefulum et Alsium Fregenaeque [anno] €post biennium proximoque anno, Torquato Sempro-€nioque consulibus, Brundisium et, post triennium, €Spoletium, quo anno Floralium ludorum factum €est initium. Postque biennium ducta Valentia et, €sub aduentum in Italiam Hannibalis, Cremona atque €Placentia.  @@Deinde, neque dum Hannibal in Italia €moratur, neque proximis post excessum eius annis, @1 €uacauit Romanis colonias condere, cum esset in €bello conquirendus potius miles quam dimittendus €et, post bellum, uires refouendae magis quam spar-€gendae. @8 Cn. autem Manlio Volsone et Fuluio Nobi-€liore consulibus, Bononia deducta colonia, abhinc €annos ferme CCXVII et, post quadriennium, Pisau-€rum ac Potentia, interiectoque triennio, Aquileia €et Grauisca, et, post quadriennium, Luca. @8 Eodem €temporum tractu, quamquam apud quosdam ambi-€gitur, Puteolos Salernumque et Buxentum missi €coloni, Auximum autem in Picenum, abhinc annos €ferme CLXXXVII, ante triennium quam Cassius €censor, a Lupercali in Palatium uersus, theatrum €facere instituit; cui inde moliendo eximia ciuitatis €seueritas et consul Caepio restitere, quod ego inter €clarissima publicae uoluntatis argumenta nume-€rauerim. @8 Cassio autem Longino et Sextio Caluino, €qui Sallues apud Aquas, quae ab eo Sextiae appellan-€tur, deuicit, consulibus, Fabrateria deducta est €abhinc annos ferme CLVII; et, post annum, Scola-€cium Mineruia, Tarentum Neptunia, Carthagoque €in Africa, prima, ut praediximus, extra Italiam €colonia condita est. @8 De Dertona ambigitur, Narbo €autem Martius in Gallia, Porcio Marcioque consuli- @1 €bus, abhinc annos circiter CLIII, deducta colonia €est. Post tres et uiginti annos, in Bagiennis Eporedia, €Mario sextum Valerioque Flacco consulibus. Neque €facile memoriae mandauerim quae, nisi militaris, €post hoc tempus deducta sit.  @@Cum haec particula operis uelut formam €propositi excesserit, quamquam intellego mihi in €hac tam praecipiti festinatione quae me, rotae €proniue gurgitis ac uerticis modo, nusquam patitur €consistere, paene magis necessaria praetereunda €quam superuacua amplectenda, nequeo tamen tem-€perare mihi quin rem saepe agitatam animo meo €neque ad liquidum ratione perductam signem stilo. Quis enim abunde mirari potest, quod eminen-€tissima cuiusque professionis ingenia in eandem €formam et in idem artati temporis congruere spa-€tium et, quemadmodum clausa capso alioque saepto €diuersi generis animalia, nihilominus, separata alienis, €in unum quaeque corpus congregantur, ita cuiusque €clari operis capacia ingenia in similitudinem et €temporum et profectuum semet ipsa ab aliis sepa-€rauerunt? @8 Vna neque multorum annorum spatio €diuisa aetas per diuini spiritus uiros, Aeschylum, €Sophoclen, Euripiden, illustrauit tragoediam; una @1 €priscam illam et ueterem sub Cratino Aristopha-€neque et Eupolide comoediam; ac nouam [comi-€cam] Menander aequalesque eius aetatis magis quam €operis Philemo ac Diphilus et inuenere intra pau-€cissimos annos neque imitandam reliquere. @8 Philo-€sophorum quoque ingenia, Socratico ore defluentia, €omnium quos paulo ante enumerauimus, quanto €post Platonis Aristotelisque mortem floruere spatio? Quid ante Isocratem, quid post eius auditores €eorumque discipulos clarum in oratoribus fuit? €Adeo quidem artatum angustiis temporum ut nemo €memoria dignus alter ab altero uideri nequiuerint.  @@Neque hoc in Graecis quam in Romanis €euenit magis. Nam, nisi aspera ac rudia repetas et þ°´´ÿï°°±ÿï‚ÈéóôÿïƒÖåììÿ±¨‘ƒïãÿâúinuenti laudanda nomine, in Accio circaque eum €Romana tragoedia est; dulcesque Latini leporis €facetiae per Caecilium Terentiumque et Afranium €subpari aetate nituerunt. @8 Historicos etiam, ut Liuium €quoque priorum aetati adstruas, praeter Catonem €et quosdam ueteres et obscuros minus LXXX annis €circumdatum aeuum tulit, ut nec poetarum in anti-€quius citeriusue processit ubertas. @8 At oratio ac uis €forensis perfectumque prosae eloquentiae decus, €ut idem separetur Cato_pace P. Crassi Scipio-€nisque et Laelii et Gracchorum et Fannii et Seruii €Galbae dixerim_ita uniuersa sub principe operis @1 €sui erupit Tullio ut delectari ante eum paucissimis, €mirari uero neminem possis, nisi aut ab illo uisum €aut qui illum uiderit. @8 Hoc idem euenisse gramma-€ticis, plastis, pictoribus, scalptoribus quisquis tem-€porum institerit notis, reperiet, eminentiam cuiusque €operis artissimis temporum claustris circumdatam. @@Huius ergo recedentis in quodque saeculum €ingeniorum similitudinis congregantisque se et in €studium par et in emolumentum causas cum semper €requiro, numquam reperio quas esse ueras confidam, €sed fortasse ueri similes, inter quas has maxime. Alit aemulatio ingenia, et nunc inuidia, nunc €admiratio imitationem accendit, naturaque quod €summo studio petitum est ascendit in summum €difficilisque in perfecto mora est, naturaliterque €quod procedere non potest, recedit. @8 Et, ut primo €ad consequendos quos priores ducimus accendimur, €ita ubi aut praeteriri aut aequari eos posse despe-€rauimus, studium cum spe senescit et, quod adsequi €non potest, sequi desinit et, uelut occupatam relin-€quens materiam, quaerit nouam, praeteritoque eo €in quo eminere non possumus, aliquid in quo nitamur @1 €conquirimus, sequiturque ut frequens ac mobilis €transitus maximum perfecti operis impedimentum €sit.  @@Transit admiratio ab condicione tempo-€rum et ad urbium. Vna urbs Attica pluribus annis €eloquentia quam uniuersa Graecia operibusque flo-€ruit, adeo ut corpora gentis illius separata sint in €alias ciuitates, ingenia uero solis Atheniensium €muris clausa existimes. @8 Neque hoc ego magis mira-€tus sim quam neminem Argiuum, Thebanum, Lace-€daemonium oratorem aut, dum uixit auctoritate, €aut, post mortem, memoria dignum existimatum. Quae urbes [et in Italia] talium studiorum fuere €steriles, nisi Thebas unum os Pindari illuminaret: €nam Alcmana Lacones falso sibi uindicant. @1 °¯ôÿ@@@@{1LIBER SECVNDVS}1 ¡@@Potentiae Romanorum prior Scipio uiam ape-€ruerat, luxuriae posterior aperuit: quippe remoto €Carthaginis metu sublataque imperii aemula, non €gradu, sed praecipiti cursu a uirtute descitum, ad €uitia transcursum; uetus disciplina deserta, noua €inducta; in somnum a uigiliis, ab armis ad uolup-€tates, a negotiis in otium conuersa ciuitas. @8 Tum €Scipio Nasica in Capitolio porticus, tum, quas prae-€diximus, Metellus, tum in circo Cn. Octauius multo €amoenissimam moliti sunt, publicamque magnifi-€centiam secuta priuata luxuria est. @@Triste deinde et contumeliosum bellum in His-€pania, duce latronum Viriatho, secutum est: quod ita €uaria fortuna gestum est ut saepius Romanorum gere-€retur aduersa. Sed, interempto Viriatho, fraude magis €quam uirtute Seruilii Caepionis, Numantinum grauius €exarsit. @8 Haec urbs numquam plura quam X milia €propriae iuuentutis armauit, sed, uel ferocia ingenii, €uel inscitia nostrorum ducum, uel fortunae indulgen-€tia, cum alios duces, tum Pompeium, magni nominis €uirum, ad turpissima deduxit foedera_hic primus €e Pompeis consul fuit_, nec minus turpia ac detes-€tabilia Mancinum Hostilium consulem. @8 Sed Pom-€peium gratia impunitum habuit, Mancinum uere-€cundia_quippe non recusando_perduxit huc, @1 €ut per fetiales nudus ac post tergum religatis mani-€bus dederetur hostibus. Quem illi recipere se ne-€gauerunt, sicut quondam Caudini fecerunt, dicentes €publicam uiolationem fidei non debere unius lui €sanguine.  @@Immanem deditio Mancini ciuitatis mouit €dissensionem. Quippe Ti. Gracchus, Ti. Gracchi €clarissimi atque eminentissimi uiri filius, P. Afri-€cani ex filia nepos, quo quaestore et auctore id foedus €ictum erat, @8 nunc grauiter ferens aliquid a se factum €infirmari, nunc similis uel iudicii uel poenae metuens €discrimen, tribunus pl. creatus, uir alioqui uita €innocentissimus, ingenio florentissimus, proposito €sanctissimus, tantis denique adornatus uirtutibus, €quantas perfecta et natura et industria mortalis €condicio recipit, P. Mucio Scaeuola L. Calpurnio €consulibus, abhinc annos CLXII, desciuit a bonis, pollicitusque toti Italiae ciuitatem, simul etiam €promulgatis agrariis legibus, omnibus statum concu-€piscentibus, summa imis miscuit et in praeruptum €atque anceps periculum adduxit rem publicam. €Octauioque collegae pro bono publico stanti impe-€rium abrogauit, triumuiros agris diuidendis colo-€niisque deducendis creauit se socerumque suum, consu-€larem Appium, et Gaium fratrem admodum iuuenem. @1  @@Tum P. Scipio Nasica, eius qui optimus uir €a senatu iudicatus erat nepos, eius qui censor porti-€cus in Capitolio fecerat filius, pronepos autem €Cn. Scipionis, celeberrimi uiri P. Africani patrui, is €priuatusque et togatus, cum esset consobrinus €Ti. Gracchi, patriam cognationi praeferens et quid-€quid publice salutare non esset, priuatim alienum €existimans_ob eas uirtutes primus omnium absens €pontifex maximus factus est_, circumdata laeuo €brachio togae lacinia, ex superiore parte Capitolii €summis gradibus insistens, hortatus est, qui saluam €uellent rem publicam, se sequerentur. @8 Tum opti-€mates, senatus atque equestris ordinis pars melior €et maior, et intacta perniciosis consiliis plebs inruere €in Gracchum stantem in area cum cateruis suis et €concientem paene totius Italiae frequentiam. Is €fugiens decurrensque cliuo Capitolino, fragmine €subsellii ictus, uitam, quam gloriosissime degere €potuerat, immatura morte finiuit. @@Hoc initium in urbe Roma ciuilis sanguinis gla-€diorumque impunitatis fuit. Inde ius ui obrutum €potentiorque habitus prior, discordiaeque ciuium, €antea condicionibus sanari solitae, ferro diiudicatae, €bellaque non causis inita, sed prout eorum merces €fuit. @8 Quod haud mirum est: non enim ibi consistunt €exempla, unde coeperunt, sed quamlibet in tenuem €recepta tramitem latissime euagandi sibi uiam fa-€ciunt, et, ubi semel recto deerratum est, in praeceps @1 €peruenitur, nec quisquam sibi putat turpe, quod €alii fuit fructuosum.  @@Interim, dum haec in Italia geruntur, Aristo-€nicus, qui, mortuo rege Attalo, a quo Asia populo €Romano hereditati relicta erat, sicut relicta postea €est a Nicomede Bithynia, mentitus regiae stirpis €originem, armis eam occupauerat, is uictus a M. Per-€penna ductusque in triumpho, set a M'. Aquilio, €capite poenas dedit, cum initio belli Crassum Mucia-€num, uirum iuris scientissimum, decedentem ex €Asia proconsulem interemisset. @8 Et P. Scipio Afri-€canus Aemilianus, qui Carthaginem deleuerat, post €tot acceptas circa Numantiam clades creatus iterum €consul missusque in Hispaniam, fortunae uirtutique €expertae in Africa respondit in Hispania, et intra €annum ac tres menses, quam eo uenerat, circum-€datam operibus Numantiam excisamque aequauit €solo. @8 Nec quisquam ullius gentis hominum ante eum €clariore urbium excidio nomen suum perpetuae €commendauit memoriae: quippe, excisa Carthagine €ac Numantia, ab alterius nos metu, alterius uindi-€cauit contumeliis. @8 Hic, eum interrogante tribuno €Carbone quid de Ti. Gracchi caede sentiret, respondit, €si is occupandae rei publicae animum habuisset, €iure caesum. Et, cum omnis contio acclamasset: €'Hostium, inquit, armatorum totiens clamore non €territus, qui possum uestro moueri, quorum nouerca €est Italia?' @8 Reuersus in Vrbem intra breue tempus, €M'. Aquilio C. Sempronio consulibus abhinc annos @1 €CLX, post duos consulatus duosque triumphos et €bis excisos terrores rei publicae, mane in lectulo €repertus est mortuus, ita ut quaedam elisarum fau-€cium in ceruice reperirentur notae. @8 De tanti uiri €morte nulla habita est quaestio eiusque corpus uelato €capite elatum est, cuius opera super totum terrarum þ°´´ÿï°°±ÿï‚ÈéóôÿïƒÖåììÿ²¤–„orbem Roma extulerat caput. Seu fatalem, ut plures, €seu conflatam insidiis, ut aliqui prodidere memoriae, €mortem obiit, uitam certe dignissimam egit, quae €nullius ad id temporis praeterquam auito fulgore €uinceretur. @8 Decessit anno ferme LVI: de quo si €quis ambiget, recurrat ad priorem consulatum eius, €in quem creatus est anno XXXVI: ita dubitare €desinet.  @@Ante tempus excisae Numantiae, praeclara €in Hispania militia D. Bruti fuit, qui, penetratis €omnibus Hispaniae gentibus, ingenti ui hominum €urbiumque potitus numero, aditis quae uix audita €erant, Gallaeci cognomen meruit. @8 Et ante eum paucis €annis tam seuerum illius Q. Macedonici in his genti-€bus imperium fuit ut, cum urbem, Contrebiam €nomine, in Hispania oppugnaret, pulsas praecipiti €loco quinque cohortes legionarias eodem protinus €subire iuberet; @8 facientibusque omnibus in procinctu €testamenta, uelut ad certam mortem eundum foret, €non deterritus proposito, perseuerantia ducis, quem @1 €moriturum miserat, militem uictorem recepit: €tantum effecit mixtus timori pudor spesque despera-€tione quaesita. Hic uirtute ac seueritate facti, at €Fabius Aemilianus Pauli exemplo disciplinae in €Hispania fuit clarissimus.  @@Decem deinde interpositis annis, qui Ti. Grac-€chum, idem Gaium fratrem eius occupauit furor, €tam uirtutibus eius omnibus quam huic errori simi-€lem, ingenio etiam eloquentiaque longe praestan-€tiorem. @8 Qui, cum summa quiete animi ciuitatis €princeps esse posset, uel uindicandae fraternae €mortis gratia, uel praemuniendae regalis potentiae, €eiusdem exempli tribunatum ingressus, longe maiora €et acriora repetens, dabat ciuitatem omnibus Ita-€licis, extendebat eam paene usque Alpes, @8 diuidebat €agros, uetabat quemquam ciuem plus quingentis €iugeribus habere, quod aliquando lege Licinia cautum €erat, noua constituebat portoria, nouis coloniis €replebat prouincias, iudicia a senatu transferebat €ad equites, frumentum plebi dari instituerat; nihil €immotum, nihil tranquillum, nihil quietum denique €in eodem statu relinquebat; quin alterum etiam €continuauit tribunatum. @@Hunc L. Opimius consul, qui praetor Fregellas €exciderat, persecutus armis unaque Fuluium Flac-€cum, consularem ac triumphalem uirum, aeque €praua cupientem, quem C. Gracchus in locum Ti-€berii fratris triumuirum nominauerat, eum socium @1 €regalis adsumpserat potentiae, morte adficit. @8 Id €unum nefarie ab Opimio proditum, quod capitis €non dicam Gracchi, sed ciuis Romani pretium se €daturum idque auro repensurum proposuit. @8 Flaccus €in Auentino armatus ad pugnam ciens cum filio €maiore iugulatus est; Gracchus profugiens, cum €iam comprehenderetur ab iis quos Opimius miserat, €ceruicem Euporo seruo praebuit, qui non segnius €se ipse interemit, quam domino succurrerat. Quo €die singularis Pomponii, equitis Romani, in Gracchum €fides fuit, qui, more Coclitis, sustentatis in ponte €hostibus eius, gladio se transfixit. @8 Vt Ti. Gracchi €antea corpus, ita Gai, mira crudelitate uictorum, €in Tiberim deiectum est.  @@Hunc Ti. Gracchi liberi, P. Scipionis Afri-€cani nepotes, uiua adhuc matre Cornelia, Africani €filia, uiri optimis ingeniis male usi uitae mortisque €habuere exitum: qui, si ciuilem dignitatis concu-€pissent modum, quidquid tumultuando adipisci €gestierunt, quietis obtulisset res publica. @8 Huic €atrocitati adiectum scelus unicum. Quippe iuuenis €specie excellens necdum duodeuicesimum trans-€gressus annum immunisque delictorum paternorum, €Fuluii Flacci filius, quem pater legatum de condi-€cionibus miserat, ab Opimio interemptus est. Quem €cum haruspex Tuscus amicus flentem in uincula €duci uidisset, 'Quin tu hoc potius, inquit, facis?' €protinusque illiso capite in postem lapideum ianuae @1 €carceris effusoque cerebro expirauit. @8 Crudelesque €mox quaestiones in amicos clientesque Gracchorum €habitae sunt. Sed Opimium, uirum alioqui sanctum €et grauem, damnatum postea iudicio publico, memo-€ria ipsius saeuitiae, nulla ciuilis persecuta est miseri-€cordia. @8 Eadem Rupilium Popiliumque, qui consules €asperrime in Tiberii Gracchi amicos saeuierant, €postea iudiciorum publicorum merito oppressit inui-€dia. Rei tantae parum ad notitiam pertinens inter-€ponatur. @8 Hic est Opimius, a quo consule celeberri-€mum Opimiani uini nomen; quod iam nullum esse €spatio annorum colligi potest, cum ab eo sint ad te, €M. Vinici, consulem anni CLI. @8 Factum Opimii, €quod inimicitiarum quaesita est ultio, minor secuta €auctoritas, et uisa ultio priuato odio magis quam €publicae uindictae data. @@In legibus Gracchi inter perniciosissima nume-€rarim, quod extra Italiam colonias posuit. Id maiores, €cum uiderent tanto potentiorem Tyro Carthaginem, €Massiliam Phocaea, Syracusas Corintho, Cyzicum €ac Byzantium Mileto, genitali solo, diligenter uitaue-€rant et ciues Romanos ad censendum ex prouinciis €in Italiam reuocauerant. @8 Prima autem extra Italiam €colonia Carthago condita est. Subinde Porcio Mar-€cioque consulibus deducta colonia Narbo Martius. @1  @@Mandetur deinde memoriae seueritas iudi-€ciorum. Quippe C. Cato consularis, M. Catonis nepos, €Africani sororis filius, repetundarum ex Macedonia €damnatus est, cum lis eius [2HS.]2 quattuor milibus €aestimaretur: adeo illi uiri magis uoluntatem pec-€candi intuebantur quam modum, factaque ad consi-€lium dirigebant et quid, non in quantum admissum €foret, aestimabant. @8 Circa eadem tempora, duo €Metelli fratres uno die triumphauerunt. Non minus €clarum exemplum et adhuc unicum Fuluii Flacci, €eius qui Capuam ceperat, filiorum, sed alterius in €adoptionem dati, in collegio consulatus fuit; adop-€tiuus in Acidini Manlii familiam datus. Nam censura €Metellorum patruelium, non germanorum fratrum €fuit, quod solis contigerat Scipionibus. @@Tum Cimbri et Teutoni transcendere Rhenum, €multis mox nostris suisque cladibus nobiles. Per €eadem tempora clarus eius Minucii, qui porticus, €quae hodieque celebres sunt, molitus est, ex Scor-€discis triumphus fuit.  @@Eodem tractu temporum nituerunt oratores €Scipio Aemilianus Laeliusque, Ser. Galba, duo €Gracchi, C. Fannius, Carbo Papirius; nec praete-€reundus Metellus Numidicus et Scaurus et ante €omnes L. Crassus et M. Antonius; @8 quorum aetati @1 €ingeniisque successere C. Caesar Strabo, P. Sulpi-€cius; nam Q. Mucius iuris scientia quam proprie €eloquentiae nomine celebrior fuit. @@Clara etiam per idem aeui spatium fuere ingenia, €in togatis Afranii, in tragoediis Pacuuii atque Acii, €usque in Graecorum ingeniorum comparationem €euecti magnumque inter hos ipsos facientis operi €suo locum, adeo quidem ut in illis limae, in hoc paene €plus uideatur fuisse sanguinis. @8 Celebre et Lucilii €nomen fuit, qui sub P. Africano Numantino bello €eques militauerat. Quo quidem tempore iuuenes €adhuc Iugurtha ac Marius sub eodem Africano €militantes in iisdem castris didicere, quae postea €in contrariis facerent. @@Historiarum auctor iam tum Sisenna erat iuuenis, €sed opus belli ciuilis Sullanique post aliquot annos €ab eo seniore editum est. @8 Vetustior Sisenna fuit €Caelius, aequalis Sisennae Rutilius Claudiusque €Quadrigarius et Valerius Antias. Sane non igno-€remus eadem aetate fuisse Pomponium sensibus €celebrem, uerbis rudem et nouitate inuenti a se €operis commendabilem.  @@Prosequamur nota seueritatem censorum €Cassii Longini Caepionisque, qui abhinc annos €%CLVII% Lepidum Aemilium augurem, quod sex €milibus [2HS.]2 aedes conduxisset, adesse iusserunt. @1 €At nunc si quis tanti habitet, uix ut senator agnos-€citur: adeo natura a rectis in uitia, a uitiis in praua, €a prauis in praecipitia peruenitur. @8 Eodem tractu €temporum et Domitii ex Aruernis et Fabii ex Allo-€brogibus uictoria fuit nobilis; Fabio, Pauli nepoti, €ex uictoria cognomen Allobrogico inditum. Notetur €Domitiae familiae peculiaris quaedam et ut clarissima, €ita artata numero felicitas. VII ante hunc nobi-€lissimae simplicitatis iuuenem, Cn. Domitium, fuere, €singuli omnino parentibus geniti, sed omnes ad €consulatum sacerdotiaque, ad triumphi autem paene €omnes peruenerunt insignia.  @@Bellum deinde Iugurthinum gestum est €per Q. Metellum, nulli secundum saeculi sui. Huius þ°´´ÿï°°±ÿï‚ÈéóôÿïƒÖåììÿ²¨‹ƒlegatus fuit C. Marius, quem praediximus, natus €equestri loco, hirtus atque horridus uitaque sanctus, €quantum bello optimus, tantum pace pessimus; €immodicus gloriae, insatiabilis, impotens semperque €inquietus. @8 Hic per publicanos aliosque in Africa €negotiantes criminatus Metelli lentitudinem, trahentis €iam in tertium annum bellum, et naturalem nobi-€litatis superbiam morandique in imperiis cupiditatem €effecit ut, cum commeatu petito Romam uenisset, €consul crearetur bellique paene patrati a Metello, €qui bis Iugurtham acie fuderat, summa committe-€retur sibi. Metelli tamen et triumphus fuit clarissi- @1 €mus et meritum [2eius fidei]2 uirtutique cognomen €Numidici inditum. @8 Vt paulo ante Domitiae familiae, €ita Caeciliae notanda claritudo est. Quippe intra €XII ferme annos huius temporis consules fuere €Metelli aut censores aut triumpharunt amplius €duodecies ut appareat, quemadmodum urbium impe-€riorumque, ita gentium nunc florere fortunam, €nunc senescere, nunc interire.  @@At C. Marius L. Sullam iam tunc ut prae-€cauentibus fatis copulatum sibi quaestorem habuit €et per eum missum ad regem Bocchum Iugurtha €rege abhinc annos ferme CXXXVIII potitus est; €designatusque iterum consul in urbem reuersus, €secundi consulatus initio Kal. Ianuariis eum in €triumpho duxit. @8 Effusa, ut praediximus, immanis €uis Germanarum gentium quibus nomen Cimbris €ac Teutonis erat, cum Caepionem Manliumque €consules et ante Carbonem Silanumque fudissent €fugassentque in Galliis et exuissent exercitu, Scau-€rumque Aurelium consularem et alios celeberrimi €nominis uiros trucidassent, populus Romanus non €alium repellendis tantis hostibus magis idoneum €imperatorem quam Marium est ratus. @8 Tum multi-€plicati consulatus eius. Tertius in apparatu belli €consumptus; quo anno Cn. Domitius tribunus €pl. legem tulit ut sacerdotes, quos antea collegae @1 €sufficiebant, populus crearet. @8 Quarto trans Alpes €circa Aquas Sextias cum Teutonis conflixit, amplius €CL milia hostium priore ac postero die ab eo trucidati €gensque excisa Teutonum. @8 Quinto citra Alpes in €campis, quibus nomen erat Raudiis, ipse consul et €proconsul Q. Lutatius Catulus fortunatissimo decer-€tauere proelio; caesa aut capta amplius C milia €hominum. Hac uictoria uidetur meruisse Marius €ne eius nati rem publicam paeniteret ac mala bonis €repensasse. @8 Sextus consulatus ueluti praemium €ei meritorum datus. Non tamen huius consulatus €fraudetur gloria, quo Seruilii Glauciae Saturninique €Apulei furorem continuatis honoribus rem publicam €lacerantium et gladiis quoque et caede comitia €discutientium, consul armis compescuit hominesque €exitiabiles in Hostilia curia morte multauit.  @@Deinde interiectis paucis annis tribuna-€tum iniit M. Liuius Drusus, uir nobilissimus, elo-€quentissimus, sanctissimus, meliore in omnia ingenio €animoque quam fortuna usus. @8 Qui cum senatui €priscum restituere cuperet decus et iudicia ab equi-€tibus ad eum transferre ordinem_quippe eam €potestatem nacti equites Gracchanis legibus cum in €multos clarissimos atque innocentissimos uiros €saeuissent, tum P. Rutilium, uirum non saeculi €sui, sed omnis aeui optimum, interrogatum lege €repetundarum maximo cum gemitu ciuitatis dam- @1 €nauerant_, in iis ipsis quae pro senatu moliebatur, €senatum habuit aduersarium, non intellegentem, €si qua de plebis commodis ab eo agerentur, ueluti €inescandae illiciendaeque multitudinis causa fieri €ut minoribus perceptis maiora permitteret. @8 Denique €ea fortuna Drusi fuit ut malefacta collegarum eius €quam optime ab ipso cogitata senatus probaret €magis et honorem qui ab eo deferebatur sperneret, €iniurias quae ab aliis intendebantur aequo animo €reciperet et huius summae gloriae inuideret, illorum €modicam ferret.  @@Tum conuersus Drusi animus, quando €bene incepta male cedebant, ad dandam ciuitatem €Italiae. Quod cum moliens reuertisset e foro, immensa €illa et incondita, quae eum semper comitabatur, €cinctus multitudine, in atrio domus suae cultello €percussus, qui adfixus lateri eius relictus est, intra €paucas horas decessit. @8 Sed cum ultimum redderet €spiritum, intuens circumstantium maerentiumque €frequentiam, effudit uocem conuenientissimam €conscientiae suae: 'Ecquandone, inquit, propinqui €amicique, similem mei ciuem habebit res publica?' Hunc finem clarissimus iuuenis uitae habuit; cuius €morum minime omittatur argumentum. Cum aedi-€ficaret domum in Palatio, in eo loco ubi est quae @1 €quondam Ciceronis, mox Censorini fuit, nunc Sta-€tilii Sisennae est, promitteretque ei architectus €ita se eam aedificaturum ut libera a conspectu €immunisque ab omnibus arbitris esset neque quis-€quam in eam despicere posset 'tu uero, inquit, si €quid in te artis est, ita compone domum meam ut, €quidquid agam, ab omnibus perspici possit.'  @@Mors Drusi iam pridem tumescens bellum €excitauit Italicum; quippe L. Caesare et P. Rutilio €consulibus, abhinc annos CXX, uniuersa Italia, €cum id malum ab Asculanis ortum esset_quippe €Seruilium praetorem Fonteiumque legatum occi-€derant_ac deinde a Marsis exceptum in omnes €penetrasset regiones, arma aduersus Romanos cepit. Quorum ut fortuna atrox, ita causa fuit iustissima. €Petebant enim eam ciuitatem cuius imperium armis €tuebantur: 'per omnes annos atque omnia bella €duplici numero se militum equitumque fungi neque €in eius ciuitatis ius recipi, quae per eos in id ipsum €peruenisset fastigium per quod homines eiusdem et €gentis et sanguinis ut externos alienosque fastidire €posset.' @8 Id bellum amplius CCC milia iuuentutis €Italicae abstulit. Clarissimi autem imperatores €fuerunt Romani eo bello Cn. Pompeius, Cn. Pompei €Magni pater, C. Marius, de quo praediximus, L. Sulla €anno ante praetura functus, Q. Metellus, Numidici @1 €filius, qui meritum cognomen Pii consecutus erat; quippe expulsum ciuitate a L. Saturnino tribuno pl., €quod solus in leges eius iurare noluerat, pietate sua, €auctoritate senatus, consensu rei publicae restituit €patrem. Nec triumphis honoribusque quam aut €causa exilii aut exilio aut reditu clarior fuit Numi-€dicus.  @@Italicorum autem fuerunt celeberrimi duces €Silo Popaedius, Herius Asinius, Insteius Cato, C. Pon-€tidius, Telesinus Pontius, Marius Egnatius, Papius €Mutilus. @8 Neque ego uerecundia domestici sanguinis €gloriae quidquam, dum uerum refero, subtraham. €Quippe multum Minati Magii, ataui mei, Aecula-€nensis, tribuendum est memoriae; qui, nepos Decii €Magii, Campanorum principis, celeberrimi et fide-€lissimi uiri, tantam hoc bello Romanis fidem praesti-€tit ut, cum legione quam ipse in Hirpinis conscrip-€serat, Herculaneum simul cum T. Didio caperet, €Pompeios cum L. Sulla oppugnaret Compsamque €occuparet; @8 cuius de uirtutibus cum alii, tum maxime €dilucide Q. Hortensius in annalibus suis rettulit. €Cuius illi pietati plenam populus Romanus gratiam €rettulit ipsum uiritim ciuitate donando, duos filios €eius creando praetores, cum seni adhuc crearentur. @@Tam uaria atque atrox fortuna Italici belli fuit €ut per biennium continuo duo Romani consules, €Rutilius ac deinde Cato Porcius, ab hostibus occi- @1 €derentur, exercitus populi Romani multis in locis €funderentur, utque ad saga iretur diuque in eo €habitu maneretur. Caput imperii sui Corfinium €legerant quod appellarent Italicam. Paulatim deinde €recipiendo in ciuitatem qui arma aut non ceperant €aut deposuerant maturius uires refectae sunt, Pom-€peio Sullaque et Mario fluentem procumbentemque €rem populi Romani restituentibus.  @@Finito ex maxima parte, nisi quae Nolani €belli manebant reliquiae, Italico bello, quo quidem €Romani uictis adflictisque ipsi exarmati quam €integri uniuersis ciuitatem dare maluerunt, consu-€latum inierunt Q. Pompeius et L. Cornelius Sulla, €uir qui neque ad finem uictoriae satis laudari neque €post uictoriam abunde uituperari potest. @8 Hic natus €familia nobili, sextus a Cornelio Rufino qui bello €Pyrrhi inter celeberrimos fuerat duces, cum familiae €eius claritudo intermissa esset, diu ita se gessit ut €nullam petendi consulatum cogitationem habere €uideretur: @8 deinde post praeturam illustratus bello €Italico et ante in Gallia legatione sub Mario, qua þ°´´ÿï°°±ÿï‚ÈéóôÿïƒÖåììÿ²¨‘“ƒeminentissimos duces hostium fuderat, ex successu €animum sumpsit petensque consulatum paene €omnium ciuium suffragiis factus est; sed eum hono-€rem undequinquagesimo aetatis suae anno adsecutus €est. @1  @@Per ea tempora Mithridates, Ponticus €rex, uir neque silendus neque dicendus sine cura, €bello acerrimus, uirtute eximius, aliquando fortuna, €semper animo maximus, consiliis dux, miles manu, €odio in Romanos Hannibal, occupata Asia necatisque €in ea omnibus ciuibus Romanis @8 quos quidem eadem €die atque hora redditis ciuitatibus litteris ingenti €cum pollicitatione praemiorum interimi iusserat, quo tempore neque fortitudine aduersus Mithrida-€tem neque fide in Romanos quisquam Rhodiis par €fuit_horum fidem Mytilenaeorum perfidia illu-€minauit qui M'. Aquilium aliosque Mithridati uinctos €tradiderunt quibus libertas in unius Theophanis €gratiam postea a Pompeio restituta est_cum €terribilis Italiae quoque uideretur imminere, sorte €obuenit Sullae Asia prouincia. @@Is egressus urbe cum circa Nolam moraretur_ €quippe ea urbs pertinacissime arma retinebat exer-€cituque Romano obsidebatur, uelut paeniteret eius €fidei quam omnium sanctissimam bello praestiterat €Punico_ @8 P. Sulpicius, tribunus plebis, disertus, €acer, opibus, gratia, amicitiis, uigore ingenii atque €animi celeberrimus, cum antea rectissima uoluntate €apud populum maximam quaesisset dignitatem, €quasi pigeret eum uirtutum suarum et bene consulta €ei male cederent, @8 subito prauus et praeceps [2se]2 €C. Mario post LXX. annum omnia imperia et omnes €prouincias concupiscenti addixit legemque ad popu-€lum tulit, qua Sullae imperium abrogaretur, C. Mario @1 €bellum decerneretur Mithridaticum, aliasque leges €perniciosas et exitiabiles neque tolerandas liberae €ciuitati tulit. Quin etiam Q. Pompei consulis filium €eundemque Sullae generum per emissarios factionis €suae interfecit.  @@Tum Sulla, contracto exercitu, ad urbem €rediit eamque armis occupauit, XII auctores nouarum €pessimarumque rerum, inter quos Marium cum filio €et P. Sulpicio, urbe exturbauit ac, lege lata, exules €fecit. Sulpicium etiam adsecuti equites in Lauren-€tinis paludibus iugulauere caputque eius erectum €et ostentatum pro rostris uelut omen imminentis €proscriptionis fuit. @8 Marius, post sextum consulatum €annumque LXX, nudus ac limo obrutus, oculis €tantummodo ac naribus eminentibus, extractus €arundineto circa paludem Maricae in quam se fugiens €consectantes Sullae equites abdiderat, iniecto in €collum loro, in carcerem Minturnensium iussu €duumuiri perductus est. @8 Ad quem interficiendum €missus cum gladio seruus publicus, natione Germanus, €qui forte ab imperatore eo bello Cimbrico captus €erat, ut agnouit Marium, magno eiulatu expro-€mente indignationem casus tanti uiri, abiecto gladio, €profugit e carcere. @8 Tum ciues, ab hoste misereri €paulo ante principis uiri docti, instructum eum €uiatico collataque ueste in nauem imposuerunt. €At ille adsecutus circa Aenariam filium cursum in @1 €Africam direxit inopemque uitam in tugurio rui-€narum Carthaginiensium tolerauit, cum Marius aspi-€ciens Carthaginem, illa intuens Marium, alter alteri €possent esse solacio.  @@Hoc primum anno sanguine consulis Romani €militis imbutae manus sunt; quippe [2Q.]2 Pompeius, €collega Sullae, ab exercitu Cn. Pompei proconsulis €seditione, sed quam dux creauerat, interfectus est. Non erat Mario Sulpicioque Cinna temperatior. €Itaque, cum ita ciuitas Italiae data esset ut in octo €tribus contribuerentur noui ciues, ne potentia eorum €et multitudo ueterum ciuium dignitatem frangeret €plusque possent recepti in beneficium quam auctores €beneficii, Cinna in omnibus tribubus eos se distri-€buturum pollicitus est: @8 quo nomine ingentem totius €Italiae frequentiam in urbem acciuerat. E qua pulsus €collegae optimatiumque uiribus, cum in Campa-€niam tenderet, ex auctoritate senatus consulatus €ei abrogatus est suffectusque in eius locum L. Cor-€nelius Merula, flamen Dialis. Haec iniuria homine €quam exemplo dignior fuit. @8 Tum Cinna, corruptis €primo centurionibus ac tribunis, mox etiam spe €largitionis militibus, ab eo exercitu qui circa Nolam €erat receptus est. Is, cum uniuersus in uerba eius €iurasset, retinens insignia consulatus patriae bellum @1 €intulit, fretus ingenti numero nouorum ciuium, e €quorum delectu CCC amplius cohortes conscripserat €ac triginta legionum instar impleuerat. @8 Opus erat €partibus auctoritate, gratia, cuius augendae C. Ma-€rium cum filio de exilio reuocauit quique cum iis €pulsi erant.  @@Dum bellum autem infert patriae Cinna, €Cn. Pompeius, Magni pater, cuius praeclara opera €bello Marsico praecipue circa Picenum agrum, ut €praescripsimus, usa erat res publica quique Asculum €ceperat, circa quam urbem, cum in multis aliis regio-€nibus exercitus dispersi forent, quinque et LXX milia €ciuium Romanorum, amplius LX milia Italicorum €una die conflixerant, @8 frustratus spe continuandi €consulatus, ita se dubium mediumque partibus €praestitit ut omnia ex proprio usu ageret tempori-€busque insidiari uideretur et huc atque illuc, unde €spes maior adfuisset potentiae, se exercitumque €deflecteret. @8 Sed ad ultimum magno atrocique €proelio cum Cinna conflixit: cuius commissi patra-€tique sub ipsis moenibus focisque urbis Romanae, €pugnantibus spectantibusque quam fuerit euentus €exitiabilis, uix uerbis exprimi potest. @8 Post hoc, cum €utrumque exercitum uelut parum bello exhaustum €laceraret pestilentia, Cn. Pompeius decessit. Cuius €interitus uoluptas amissorum aut gladio aut morbo €ciuium paene damno repensata est populusque €Romanus, quam uiuo iracundiam debuerat, in @1 €corpus mortui contulit. @8 Seu duae seu tres Pom-€peiorum fuere familiae, primus eius nominis ante €annos fere CLXXII Q. Pompeius cum Cn. Seruilio €consul fuit. @8 Cinna et Marius haud incruentis €utrimque certaminibus editis urbem occupauerunt, €sed prior ingressus Cinna de recipiendo Mario legem €tulit.  @@Mox C. Marius pestifero ciuibus suis €reditu intrauit moenia. Nihil illa uictoria fuisset €crudelius nisi mox Sullana esset secuta; @8 neque licentia €gladiorum in mediocres saeuitum, sed excelsissimi €quoque atque eminentissimi ciuitatis uiri uariis €suppliciorum generibus adfecti. In iis consul Oc-€tauius, uir lenissimi animi, iussu Cinnae interfectus €est. Merula autem, qui se sub aduentum Cinnae €consulatu abdicauerat, incisis uenis superfusoque €altaribus sanguine, quos saepe pro salute rei publicae €flamen Dialis precatus erat deos, eos in execrationem €Cinnae partiumque eius tum precatus optime de €re publica meritum spiritum reddidit. @8 M. Antonius, €princeps ciuitatis atque eloquentiae, gladiis militum, €quos ipsos facundia sua moratus erat, iussu Mari €Cinnaeque confossus est. @8 Q. Catulus, et aliarum €uirtutum et belli Cimbrici gloria quae illi cum Mario €communis fuerat celeberrimus, cum ad mortem €conquireretur, conclusit se loco nuper calce hare- @1 €naque perpolito, illatoque igni qui uim odoris exci-€taret, simul exitiali hausto spiritu, simul incluso €suo, mortem magis uoto quam arbitrio inimicorum €obiit. @@Omnia erant praecipitia in re publica, nec tamen €adhuc quisquam inueniebatur qui bona ciuis Romani €aut donare auderet aut petere sustineret. Postea €id quoque accessit ut saeuitiae causam auaritia €praeberet et modus culpae ex pecuniae modo consti-€tueretur et, qui fuisset locuples, fieret is nocens, €sui quisque periculi merces foret, nec quidquam €uideretur turpe, quod esset quaestuosum.  @@Secundum deinde consulatum Cinna et €septimum Marius in priorum dedecus iniit, cuius €initio morbo oppressus decessit, uir in bello hostibus, €in otio ciuibus infestissimus quietisque impatien-€tissimus. @8 In huius locum suffectus Valerius Flaccus, €turpissimae legis auctor qua creditoribus quadran-€tem solui iusserat, cuius facti merita eum poena intra €biennium consecuta est. @8 Dominante in Italia Cinna, €maior pars nobilitatis ad Sullam in Achaiam ac €deinde post in Asiam perfugit. Sulla interim cum €Mithridatis praefectis circa Athenas Boeotiamque €et Macedoniam ita dimicauit ut et Athenas reciperet €et plurimo circa multiplices Piraei portus muni-þ°´´ÿï°°±ÿï‚ÈéóôÿïƒÖåììÿ²¨—“‡tiones labore expleto amplius CC milia hostium €interficeret nec minus multa caperet. @8 Si quis hoc €rebellandi tempus, quo Athenae oppugnatae a Sulla @1 €sunt, imputat Atheniensibus, nimirum ueri uetusta-€tisque ignarus est: adeo enim certa Atheniensium €in Romanos fides fuit ut semper et in omni re, quid-€quid sincera fide gereretur, id Romani Attica fieri €praedicarent. @8 Ceterum tum, oppressi Mithridatis €armis, homines miserrimae condicionis, cum ab €inimicis tenerentur, oppugnabantur ab amicis et €animos extra moenia, corpora necessitati seruientes €intra muros habebant. @8 Transgressus deinde in €Asiam, Sulla parentem ad omnia supplicemque €Mithridatem inuenit, quem multatum pecunia ac €parte nauium Asia omnibusque aliis prouinciis, €quas armis occupauerat, decedere coegit, captiuos €recepit, in perfugas noxiosque animaduertit, pater-€nis, id est Ponticis, finibus esse contentum iussit.  @@C. Flauius Fimbria, qui praefectus equi-€tum ante aduentum Sullae Valerium Flaccum consu-€larem uirum interfecerat, exercituque occupato €imperator appellatus forte Mithridatem pepulerat €proelio, sub aduentu Sullae se ipse interemit, adu-€lescens quae pessime ausus erat fortiter executus. Eodem anno, P. Laenas, tribunus plebis, Sex. Luci-€lium qui in priore anno tribunus pl. fuerat saxo €Tarpeio deiecit et, cum collegae eius, quibus diem €dixerat, metu ad Sullam profugissent, aqua ignique €iis interdixit. @1 @@Tum Sulla, compositis transmarinis rebus, cum €ad eum primum omnium Romanorum legati Par-€thorum uenissent et in iis quidam magi ex notis €corporis respondissent caelestem eius uitam et €memoriam futuram, reuectus in Italiam haud plura €quam XXX armatorum milia aduersum CC amplius €hostium exposuit Brundusii. @8 Vix quidquam in €Sullae operibus clarius duxerim quam quod, cum €per triennium Cinnanae Marianaeque partes Italiam €obsiderent, neque illaturum se bellum iis dissimu-€lauit nec quod erat in manibus omisit, existimauitque €ante frangendum hostem quam ulciscendum ciuem, €repulsoque externo metu, ubi quod alienum esset €uicisset, superaret quod erat domesticum. @8 Ante €aduentum L. Sullae, Cinna, seditione orta, ab exer-€citu interemptus est, uir dignior qui arbitrio uictorum €moreretur quam iracundia militum. De quo uere €dici potest ausum eum quae nemo auderet bonus, €perfecisse quae a nullo nisi fortissimo perfici possent €et fuisse eum in consultando temerarium, in exe-€quendo uirum. Carbo, nullo suffecto collega, solus €toto anno consul fuit.  @@Putares Sullam uenisse in Italiam non €belli uindicem, sed pacis auctorem: tanta cum quiete €exercitum per Calabriam Apuliamque cum singulari €cura frugum, agrorum, hominum, urbium perduxit €in Campaniam temptauitque iustis legibus et aequis @1 €condicionibus bellum componere; sed iis quibus €et pessima et immodica cupiditas erat non poterat €pax placere. @8 Crescebat interim in dies Sullae exer-€citus confluentibus ad eum optimo quoque et sa-€nissimo. Felici deinde circa Capuam euentu Scipio-€nem Norbanumque consules superat: quorum €Norbanus acie uictus, Scipio ab exercitu suo desertus €ac proditus inuiolatus a Sulla dimissus est. @8 Adeo €enim Sulla dissimilis fuit bellator ac uictor ut, dum €uincit, [ac] iustissimo lenior, post uictoriam audito €fuerit crudelior. Nam ut consulem, ut praediximus, €exarmatum Quintumque Sertorium_pro quanti €mox belli facem!_et multos alios, potitus eorum, €dimisit incolumes, credo ut in eodem homine duplicis €ac diuersissimi animi conspiceretur exemplum. @8 Post €uictoriam, qua ad [emendes] montem Tifata cum €C. Norbano concurrerat, Sulla gratis Dianae, cuius €numini regio illa sacrata est, soluit; aquas salubri-€tate medendisque corporibus nobiles agrosque omnes €addixit deae. Huius gratae religionis memoriam €et inscriptio templi adfixa posti hodieque [2et]2 tabula €testatur aerea intra aedem. @1  @@Deinde consules Carbo tertium et C. Ma-€rius, septiens consulis filius, annos natus XXVI, €uir animi magis quam aeui paterni, multa forti-€terque molitus neque usquam inferior nominis €titulis. Apud Sacriportum pulsus a Sulla acie Praeneste €quod ante natura munitum praesidiis firmauerat, €se exercitumque contulit. @@Ne quid usquam malis publicis deesset, in qua €ciuitate semper uirtutibus certatum erat, certabatur €sceleribus, optimusque sibi uidebatur qui fuerat €pessimus. Quippe, dum ad Sacriportum dimicatur, €Damasippus praetor Domitium, Scaeuolam etiam, €pontificem maximum et diuini humanique iuris €auctorem celeberrimum, et C. Carbonem praetorium, €consulis fratrem, et Antistium aedilicium uelut €fauentis Sullae partibus in curia Hostilia trucidauit. Non perdat nobilissimi facti gloriam Calpurnia, €Bestiae filia, uxor Antistii, quae iugulato, ut praedixi-€mus, uiro, gladio se ipsa transfixit. Quantum huius €gloriae famaeque accessit! Nunc uirtute eminet, €patria [2fama]2 latet.  @@At Pontius Telesinus, dux Samnitium, €uir animi bellique fortissimus penitusque Romano €nomini infestissimus, contractis circiter XL milibus @1 €fortissimae pertinacissimaeque in retinendis armis €iuuentutis, Carbone ac Mario consulibus, abhinc €annos CXI, Kal. Nouembribus ita ad portam Colli-€nam cum Sulla dimicauit ut ad summum discrimen €et eum et rem publicam perduceret, @8 quae non maius €periculum adiit, Hannibalis intra tertium miliarium €castra conspicata, quam eo die quo circumuolans €ordines exercitus sui Telesinus dictitansque adesse €Romanis ultimum diem uociferabatur eruendam €delendamque urbem, adiiciens numquam defuturos €raptores Italicae libertatis lupos, nisi silua, in quam €refugere solerent, esset excisa. @8 Post primam demum €horam noctis et Romana acies respirauit et hostium €cessit. Telesinus postera die semianimis repertus est, €uictoris magis quam morientis uultum praeferens, €cuius abscisum caput ferri gestarique circa Praeneste €Sulla iussit. @@Tum demum, desperatis rebus suis, C. Marius €adulescens per cuniculos qui miro opere fabricati €in diuersas agrorum partes fuerunt conatus erum-€pere, cum foramine e terra emersisset, a dispositis €in id ipsum interemptus est. @8 Sunt qui sua manu, €sunt qui concurrentem mutuis ictibus cum minore €fratre Telesini una obsesso et erumpente occubuisse €prodiderint. Vtcumque cecidit, hodieque tanta patris €imagine non obscuratur eius memoria. De quo @1 €iuuene quid existimauerit Sulla in promptu est; €occiso enim demum eo, Felicis nomen adsumpsit, €quod quidem usurpasset iustissime, si eundem et €uincendi et uiuendi finem habuisset. @@Oppugnationi autem Praenestis ac Marii prae-€fuerat Ofella Lucretius qui, cum ante Marianarum €fuisset partium praetor, ad Sullam transfugerat. €Felicitatem diei, quo Samnitium Telesinique pulsus €est exercitus, Sulla perpetua ludorum circensium €honorauit memoria qui sub eius nomine Sullanae €Victoriae celebrantur.  @@Paulo ante quam Sulla ad Sacripor-€tum dimicaret, magnificis proeliis partium eius €uiri hostium exercitum fuderant, duo Seruilii apud €Clusium, Metellus Pius apud Fauentiam, M. Lu-€cullus circa Fidentiam. @8 Videbantur finita belli €ciuilis mala, cum Sullae crudelitate aucta sunt. €Quippe dictator creatus_cuius honoris usurpatio €per annos CXX intermissa; nam proximus post €annum quam Hannibal Italia excesserat uti appa-€reat populum Romanum usum dictatoris haut metu €desiderasse alio quo timuisset potestatem_imperio, €[2quo]2 priores ad uindicandam maximis periculis @1 €rempublicam olim usi erant, eo [2in]2 immodicae €crudelitatis licentiam usus est. @8 Primus ille, et utinam €ultimus, exemplum proscriptionis inuenit ut, in €qua ciuitate petulantis conuicii iudicium %historiarum €ex alto %redditur, in ea iugulati ciuis Romani publice €constitueretur auctoramentum, plurimumque haberet €qui plurimos interemisset, neque occisi hostis quam €ciuis uberius foret praemium fieretque quisque €merces mortis suae. @8 Nec tantum in eos qui contra €arma tulerant, sed in multos insontes saeuitum. €Adiectum etiam ut bona proscriptorum uenirent €exclusique paternis opibus liberi etiam petendorum €honorum iure prohiberentur simulque, quod indi-€gnissimum est, senatorum filii et onera ordinis €sustinerent et iura perderent. þ°´´ÿï°°±ÿï‚ÈéóôÿïƒÖåììÿ²¨@@Sub aduentum in Italiam L. Sullae €Cn. Pompeius, eius Cn. Pompei filius quem magni-€ficentissimas res in consulatu gessisse bello Marsico €praediximus, XXIII annos natus, abhinc annos €CXIII, priuatis ut opibus, ita consiliis magna ausus €magnificeque conata executus, ad uindicandam resti-€tuendamque dignitatem patriae Firmum ex agro €Piceno, qui totus paternis eius clientelis refertus €erat, contraxit exercitum. @8 Cuius uiri magnitudo €multorum uoluminum instar exigit, sed operis modus €paucis eum narrari iubet. @1 €@@Fuit hic genitus matre Lucilia, stirpis senatoriae, €forma excellens, non ea qua flos commendatur €aetatis, sed ea dignitate constantiaque [2quae]2 in €illam conueniens amplitudinem fortunamque eius €ad ultimum uitae comitata est diem; @8 innocentia €eximius, sanctitate praecipuus, eloquentia medius; €potentiae, quae honoris causa ad eum deferretur, €non ui ab eo occuparetur, cupidissimus, dux bello €peritissimus, ciuis in toga, nisi ubi uereretur ne quem €haberet parem, modestissimus; amicitiarum tenax, €in offensis exorabilis, in reconcilianda gratia fide-€lissimus, in accipienda satisfactione facillimus; po-€tentia sua numquam aut raro ad impotentiam usus, paene omnium uitiorum expers, nisi numeraretur €inter maxima in ciuitate libera dominaque gentium €indignari, cum omnes ciues iure haberet pares, €quemquam aequalem dignitate conspicere. @8 Hic a €toga uirili adsuetus commilitio prudentissimi ducis, €parentis sui, bonum et capax recta discendi ingenium €singulari rerum militarium prudentia excoluerat €ita ut a Sertorio Metellus laudaretur magis, Pompeius €timeretur ualidius . . .  @@Tum M. Perpenna praetorius, e proscrip-€tis, gentis clarioris quam animi, Sertorium inter €cenam Oscae interemit Romanisque certam uicto- @1 €riam, partibus suis excidium, sibi turpissimam €mortem pessimo auctorauit facinore. @8 Metellus et €Pompeius ex Hispaniis triumphauerunt; sed Pom-€peius, hoc quoque triumpho adhuc eques Romanus, €ante diem quam consulatum iniret, curru urbem €inuectus est. @8 Quem uirum quis non miretur per tot €extraordinaria imperia in summum fastigium euectum €iniquo tulisse animo, C. Caesaris [2absentis]2 in altero €consulatu petendo senatum populumque Romanum €rationem habere: adeo familiare est hominibus €omnia sibi ignoscere, nihil aliis remittere, et inuidiam €rerum non ad causam, sed ad uoluntatem perso-€nasque dirigere. @8 Hoc consulatu Pompeius tribu-€niciam potestatem restituit, cuius Sulla imaginem €sine re reliquerat. @@Dum Sertorianum bellum in Hispania geritur, €LXIIII fugitiui e ludo gladiatorio Capua profugientes €duce Spartaco, raptis ex ea urbe gladiis, primo Ve-€suuium montem petiere, mox in dies crescente mul-€titudine grauibus uariisque casibus adfecere Italiam. Quorum numerus in tantum aduleuit ut, qua ultimo €dimicauere acie, hominum se Romano €exercitui opposuerint. Huius patrati gloria penes €M. Crassum fuit, mox rei publicae omnium [2consensu]2 €principem. @1  @@Conuerterat Cn. Pompei persona totum €in se terrarum orbem et per omnia maior ciue habe-€batur. Qui, cum consul perquam laudabiliter iurasset €se in nullam prouinciam ex eo magistratu iturum €idque seruasset, @8 post biennium A. Gabinius tri-€bunus legem tulit ut, cum belli more, non latroci-€niorum, orbem classibus iam, non furtiuis expedi-€tionibus piratae terrerent quasdamque etiam Italiae €urbes diripuissent, Cn. Pompeius ad eos opprimendos €mitteretur essetque ei imperium aequum in omnibus €prouinciis cum proconsulibus usque ad quinqua-€gesimum miliarium a mari. @8 Quo senatus consulto €paene totius terrarum orbis imperium uni uiro defere-€batur; sed tamen idem hoc ante %biennium% in €M. Antonii praetura decretum erat. @8 Sed interdum €persona ut exemplo nocet, ita inuidiam auget aut €leuat. In Antonio homines aequo animo passi erant; €raro enim inuidetur eorum honoribus quorum uis €non timetur: contra in iis homines extraordinaria €reformidant qui ea suo arbitrio aut deposituri aut €retenturi uidentur et modum in uoluntate habent. €Dissuadebant optimates, sed consilia impetu uicta €sunt.  @@Digna est memoria Q. Catuli cum aucto-€ritas tum uerecundia. Qui, cum dissuadens legem €in contione dixisset esse quidem praeclarum uirum @1 €Cn. Pompeium, sed nimium iam liberae rei publicae €neque omnia in uno reponenda adiecissetque: 'Si €quid huic acciderit, quem in eius locum substitui-€tis?', succlamauit uniuersa contio: 'Te, Q. Catule.' €Tum ille uictus consensu omnium et tam honorifico €ciuitatis testimonio e contione discessit. @8 Hic hominis €uerecundiam, populi iustitiam mirari libet, huius, €quod non ultra contendit, plebis, quod dissuadentem €et aduersarium uoluntatis suae uero testimonio €fraudare noluit. @@Per idem tempus, Cotta iudicandi munus, quod €C. Gracchus ereptum senatui ad equites, Sulla ab €illis ad senatum transtulerant, aequaliter in €utrumque ordinem partitus est; Otho Roscius lege €sua equitibus in theatro loca restituit. @8 At Cn. Pom-€peius, multis et praeclaris uiris in id bellum adsump-€tis discriptoque paene in omnes recessus maris €praesidio nauium, breui inexsuperabili manu terra-€rum orbem liberauit praedonesque per multa ac €multis locis uictos circa Ciliciam classe adgressus €fudit ac fugauit; @8 et quo maturius bellum tam late €diffusum conficeret, reliquias eorum contractas in €urbibus remotoque mari loco in certa sede consti-€tuit. @8 Sunt qui hoc carpant, sed quamquam in auctore €satis rationis est, tamen ratio quemlibet magnum @1 €auctorem faceret; data enim facultate sine rapto €uiuendi, rapinis arcuit.  @@Cum esset in fine bellum piraticum €[cum] et L. Lucullus, qui ante septem annos ex €consulatu sortitus Asiam Mithridati oppositus erat €magnasque et memorabiles res ibi gesserat, Mithri-€datem saepe multis locis fuderat, egregia Cyzicum €liberarat uictoria, Tigranem, regum maximum, in €Armenia uicerat ultimamque bello manum paene €magis noluerat imponere quam non potuerat, qui €alioqui per omnia laudabilis et bello paene inuictus €pecuniae pellebatur cupidine, idem bellum adhuc €administraret, Manilius tribunus pl., semper uenalis €et alienae minister potentiae, legem tulit ut bellum €Mithridaticum per Cn. Pompeium administraretur. Accepta ea magnisque certatum inter impera-€tores iurgiis, cum Pompeius Lucullo infamiam €pecuniae, Lucullus Pompeio interminatam cupidi-€tatem obiiceret imperii neuterque ab eo quo argue-€batur mentitus argui posset. @8 Nam neque Pompeius, €ut primum ad rem publicam aggressus est, quemquam €animo parem tulit et, in quibus rebus primus esse €debebat, solus esse cupiebat_neque eo uiro quis-€quam aut alia omnia minus aut gloriam magis €concupiit, in appetendis honoribus immodicus, in €gerendis uerecundissimus, ut qui eos ut libentissime @1 €iniret, ita finiret aequo animo et, quod cupisset, €arbitrio suo sumeret, alieno deponeret_ @8 et Lu-€cullus, summus alioqui uir, profusae huius in aedi-€ficiis conuictibusque et apparatibus luxuriae primus €auctor fuit, quem ob iniectas moles mari et receptum €suffossis montibus in terras mare haud infacete €Magnus Pompeius Xerxen togatum uocare adsueue-€rat.  @@Per id tempus, a Q. Metello Creta €insula in populi Romani potestatem redacta est €quae, ducibus Panare et Lasthene XXIIII milibus €iuuenum coactis, uelocitate pernicibus, armorum €laborumque patientissimis, sagittarum usu celeberri-€mis, per triennium Romanos exercitus fatigauerat. [2Ne]2 ab huius quidem usura gloriae temperauit €animum Cn. Pompeius quin uictoriae partem cona-€retur uindicare. Sed et Luculli et Metelli trium-€phum, cum ipsorum singularis uirtus, tum etiam €inuidia Pompei apud optimum quemque fecit fauora-€bilem. @@Per haec tempora, M. Cicero, qui omnia incre-€menta sua sibi debuit, uir nouitatis nobilissimae et, €ut uita clarus, ita ingenio maximus, qui effecit ne, €quorum arma uiceramus, eorum ingenio uinceremur, €consul Sergii Catilinae Lentulique et Cethegi et €aliorum utriusque ordinis uirorum coniurationem €singulari uirtute, constantia, uigilia curaque aperuit. @1 Catilina metu consularis imperii urbe pulsus est; €Lentulus, consularis et praetor iterum, Cethegusque þ°´´ÿï°°±ÿï‚ÈéóôÿïƒÖåììÿ²¨¢”ƒet alii clari nominis uiri, auctore senatu, iussu consu-€lis, in carcere necati sunt.  @@Ille senatus dies quo haec acta sunt €uirtutem M. Catonis, iam multis in rebus conspicuam €atque praenitentem, in altissimo illuminauit. @8 Hic €genitus proauo M. Catone, principe illo familiae €Porciae, homo uirtuti simillimus et per omnia ingenio €diis quam hominibus propior, qui numquam recte €fecit ut facere uideretur, sed quia aliter facere non €potuerat, cuique id solum uisum est rationem habere €quod haberet iustitiae, omnibus humanis uitiis €immunis semper fortunam in sua potestate habuit. Hic, tribunus pl. designatus et adhuc admodum €adulescens, cum alii suaderent ut per municipia €Lentulus coniuratique custodirentur, paene inter €ultimos interrogatus sententiam, tanta ui animi €atque ingenii inuectus est in coniurationem, eo €ardore oris orationem omnium lenitatem suaden-€tium societate consilii suspectam fecit, @8 sic impen-€dentia ex ruinis incendiisque urbis et commutatione €status publici pericula exposuit, ita consulis uirtu-€tem amplificauit ut uniuersus senatus in eius senten-€tiam transiret animaduertendumque in eos, quos €praediximus, censeret maiorque pars ordinis eius @1 €Catonem prosequerentur domum. @8 At Catilina non €segnius uita abiit quam sceleris conandi consilia €inierat: quippe, fortissime dimicans, quem spiritum €supplicio debuerat, reddidit.  @@Consulatui Ciceronis non mediocre €adiecit decus natus eo anno diuus Augustus, abhinc €annos LXXXXII, omnibus omnium gentium uiris €magnitudine sua inducturus caliginem. @8 Iam paene €superuacaneum uideri potest eminentium ingeniorum €notare tempora. Quis enim ignorat diremptos gra-€dibus aetatis floruisse hoc tempore Ciceronem, €Hortensium, anteque Crassum, Cottam, Sulpicium, €moxque Brutum, Calidium, Caelium, Caluum et €proximum Ciceroni Caesarem, eorumque uelut alum-€nos, Coruinum ac Pollionem Asinum, aemulumque €Thucydidis Sallustium, auctoresque carminum Var-€ronem ac Lucretium neque ullo in suspecti operis €sui carmine minorem Catullum? @8 Paene stulta est €inhaerentium oculis ingeniorum enumeratio, inter €quae maxime nostri aeui eminent princeps carminum €Vergilius, Rabiriusque et consecutus Sallustium €Liuius, Tibullusque et Naso, perfectissimi in forma €operis sui; nam uiuorum ut magna admiratio, ita €censura difficilis est. @1  @@Dum haec in urbe Italiaque geruntur, €Cn. Pompeius memorabile aduersus Mithridaten, €qui post Luculli profectionem magnas noui exer-€citus uires reparauerat, bellum gessit. @8 At rex fusus €fugatusque et omnibus exutus copiis Armeniam €Tigranemque socerum petiit, regem eius temporis, €nisi quia Luculli armis erat infractus, potentissi-€mum. @8 Simul itaque duos persecutus Pompeius €intrauit Armeniam. Prior filius Tigranis, sed discors €patri, peruenit ad Pompeium; @8 mox ipse supplex €et praesens se regnumque dicioni eius permisit, €praefatus neminem alium neque Romanum neque €ullius gentis uirum futurum fuisse cuius se societati €commissurus foret quam Cn. Pompeium; proinde €omnem sibi uel aduersam uel secundam, cuius €auctor ille esset, fortunam tolerabilem futuram: €non esse turpe ab eo uinci, quem uincere esset nefas, €neque inhoneste aliquem summitti huic, quem €fortuna super omnes extulisset. @8 Seruatus regi honos €imperii, sed multato ingenti pecunia quae omnis, €sicuti Pompeio moris erat, redacta in quaestoris €potestatem ac publicis descripta litteris. Syria €aliaeque quas occupauerat prouinciae ereptae et €aliae restitutae populo Romano, aliae tum primum €in eius potestatem redactae, ut Syria, quae tum €primum facta est stipendiaria. Finis imperii regii €terminatus Armenia. @1  @@Haud absurdum uidetur propositi €operis regulae paucis percurrere quae cuiusque ductu €gens ac natio redacta in formulam prouinciae stipen-€diaria facta sit ut, quae partibus notauimus, €facilius simul uniuersa conspici possint. @8 Primus €in Siciliam traiecit exercitum consul Claudius et €prouinciam eam post annos ferme LII, captis Syra-€cusis, fecit Marcellus Claudius. Primus Africam €[2intrauit]2 Regulus, nono ferme anno primi Punici €belli; sed, post CVIIII annos, P. Scipio Aemilianus, €eruta Carthagine abhinc annos CLXXVII, Africam €in formulam redegit prouinciae. Sardinia, inter €primum et secundum bellum Punicum, ductu €T. Manlii consulis, certum recepit imperii iugum. Immane bellicae ciuitatis argumentum quod semel €sub regibus, iterum hoc T. Manlio consule, tertio €Augusto principe certae pacis argumentum Ianus €geminus clausus dedit. @8 In Hispanias primi omnium €duxere exercitus Cn. et P. Scipiones, initio secundi €belli Punici, abhinc annos CCL; inde uarie possessa €et saepe amissa partibus, uniuersa ductu Augusti €facta stipendiaria est. @8 Macedoniam Paulus, Mum-€mius Achaiam, Fuluius Nobilior subegit Aetoliam, €Asiam L. Scipio, Africani frater, eripuit Antiocho, @1 €sed beneficio senatus populique Romani mox ab €Attalis possessam regibus M. Perpenna, capto Aris-€tonico, fecit tributariam. @8 Cypro deuicta nullis adsi-€gnanda gloria est; quippe senatus consulto, minis-€terio Catonis, regis morte quam ille conscientia €acciuerat facta prouincia est. Creta Metelli ductu €longissimae libertatis fine multata est. Syria Pon-€tusque Cn. Pompei uirtutis monumenta sunt.  @@Gallias primum Domitio Fabioque, €nepote Pauli, qui Allobrogicus uocatus est, intratas €cum exercitu, magna mox clade nostra, saepe et €adfectauimus et amisimus. Sed fulgentissimum €C. Caesaris opus in his conspicitur; quippe eius €ductu auspiciisque infractae paene idem quod totus €terrarum orbis ignauum conferunt stipendium. @8 Ab €eodem facta [2 . . . ]2 Numidicus. Ciliciam perdomuit €Isauricus et post bellum Antiochinum Vulso Manlius €Gallograeciam. Bithynia, ut praediximus, testa-€mento Nicomedis relicta hereditaria. Diuus Augustus, €praeter Hispanias aliasque gentes, quarum titulis €forum eius praenitet, paene idem facta Aegypto €stipendiaria, quantum pater eius Galliis, in aerarium €reditus contulit. @8 At Ti. Caesar, quam certam His- @1 €panis parendi confessionem extorserat, parem Illy-€riis Delmatisque extorsit. Raetiam autem et Vinde-€licos ac Noricos Pannoniamque et Scordiscos nouas €imperio nostro subiunxit prouincias. Vt has armis, €ita auctoritate Cappadociam populo Romano fecit €stipendiariam. Sed reuertamur ad ordinem.  @@Secuta deinde Cn. Pompei militia, gloriae €laborisne maioris incertum est. Penetratae cum €uictoria Media, Albani, Hiberi; ac deinde flexum €agmen ad eas nationes quae dextra atque intima €Ponti incolunt, Colchos Heniochosque et Achaeos, €et oppressus auspiciis Pompei, insidiis filii Pharnacis €Mithridates, ultimus omnium iuris sui regum praeter €Parthicos. @8 Tum uictor omnium quas adierat gen-€tium Pompeius, suoque et ciuium uoto maior et per €omnia fortunam hominis egressus, reuertitur in €Italiam. Cuius reditum fauorabilem opinio fecerat. €Quippe plerique non sine exercitu uenturum in €urbem adfirmabant et libertati publicae staturum €arbitrio suo modum. @8 Quo magis hoc homines timue-€rant, eo gratior ciuilis tanti imperatoris reditus fuit: €omni quippe Brundusii dimisso exercitu, nihil praeter €nomen imperatoris retinens, cum priuato comitatu €quem semper illi adstare moris fuit, in urbem rediit @1 €magnificentissimumque de tot regibus per biduum €egit triumphum longeque maiorem omni ante se €illata pecunia in aerarium, praeterquam a Paulo, €ex manubiis intulit. @@Absente Cn. Pompeio, T. Ampius et T. Labienus, €tribuni plebis, legem tulerunt ut is ludis circensibus, €corona aurea et omni cultu triumphantium uteretur, €scaenicis autem praetexta coronaque aurea. Id ille €non plus quam semel, et hoc sane nimium fuit, usur-€pare sustinuit. Huius uiri fastigium tantis auctibus €fortuna extulit ut, primum ex Africa, iterum ex €Europa, tertio ex Asia triumpharet et, quot partes €orbis terrarum sunt, totidem faceret monumenta €uictoriae suae. @8 Numquam tamen eminentia inui-€dia carent. Itaque et Lucullus, memor acceptae €iniuriae, et Metellus Creticus, non iniuste querens €_quippe ornamentum triumphi eius captiuos duces €Pompeius subduxerat_et cum iis pars optimatium þ°´´ÿï°°±ÿï‚ÈéóôÿïƒÖåììÿ²¨¨•†refragabatur ne aut promissa ciuitatibus a Pompeio €aut bene meritis praemia ad arbitrium eius perso-€luerentur.  @@Secutus deinde est consulatus C. Caesaris €qui scribenti manum iniicit et quamlibet festinantem €in se morari cogit. Hic nobilissima Iuliorum genitus @1 €familia et, quod inter omnes antiquissimos constabat, €ab Anchise ac Venere deducens genus, forma omnium €ciuium excellentissimus, uigore animi acerrimus, €munificentia effusissimus, animo super humanam €et naturam et fidem euectus, magnitudine cogita-€tionum, celeritate bellandi, patientia periculorum €Magno illi Alexandro, sed sobrio neque iracundo €simillimus, @8 qui denique semper et cibo et somno €in uitam, non in uoluptatem uteretur, cum fuisset €C. Mario sanguine coniunctissimus atque idem €Cinnae gener, cuius filiam ut repudiaret nullo metu €compelli potuit, cum M. Piso consularis Anniam, €quae Cinnae uxor fuerat, in Sullae dimisisset gra-€tiam, habuissetque fere XVIII annos eo tempore quo €Sulla rerum potitus est, magis ministris Sullae adiu-€toribusque partium quam ipso conquirentibus eum €ad necem, mutata ueste dissimilemque fortunae €suae indutus habitum, nocte Vrbe elapsus est. Idem postea, admodum iuuenis, cum a piratis €captus esset, ita se per omne spatium quo ab his €retentus est apud eos gessit ut pariter his terrori €uenerationique esset, neque umquam aut die aut €nocte_cur enim quod uel maximum est, si narrari €uerbis speciosis non potest, omittatur?_aut €excalcearetur aut discingeretur, in hoc scilicet ne, €si quando aliquid ex solito uariaret, suspectus his €qui oculis tantummodo eum custodiebant, foret.  @@Longum est narrare quid et quotiens ausus @1 €sit, quanto opere conata eius qui obtinebat Asiam €magistratus populi Romani metu suo destituerit: €illud referatur documentum tanti mox euasuri uiri. Quae nox eam diem secuta est qua publica ciui-€tatium pecunia redemptus est, ita tamen ut cogeret €ante obsides a piratis ciuitatibus dari, contracta €classe et priuatus et tumultuaria, inuectus in eum €locum in quo ipsi praedones erant, partem classis €fugauit, partem mersit, aliquot naues multosque €mortales cepit; @8 laetusque nocturnae expeditionis €triumpho ad suos reuersus est, mandatisque custodiae €quos ceperat, in Bithyniam perrexit ad procon-€sulem Iuncum_idem enim Asiam eamque obtine-€bat_petens ut auctor fieret sumendi de captiuis €supplicii: quod cum ille se facturum negasset uendi-€turumque captiuos dixisset_quippe sequebatur €inuidia inertiam_incredibili celeritate reuectus ad €mare priusquam de ea re ulli proconsulis redderen-€tur epistulae, omnes quos ceperat suffixit cruci.  @@Idem mox ad sacerdotium ineundum €_quippe absens pontifex factus erat in Cottae €consularis locum, [2cum]2 paene puer a Mario Cin-€naque flamen Dialis creatus uictoria Sullae, qui €omnia ab iis acta fecerat irrita, amisisset id sacer- @1 €dotium_festinans in Italiam, ne conspiceretur a €praedonibus omnia tunc obtinentibus maria et €merito iam infestis sibi, quattuor scalmorum nauem €una cum duobus amicis decemque seruis ingressus, €effusissimum Adriatici maris traiecit sinum. @8 Quo €quidem in cursu conspectis, ut putabat, piratarum €nauibus, cum exuisset uestem alligassetque pugionem €ad femur, alterutri se fortunae parans, mox intellexit €frustratum esse uisum suum arborumque ex lon-€ginquo ordinem antemnarum praebuisse imaginem. @@Reliqua eius acta in Vrbe nobilissimaque Dola-€bellae accusatio et maior ciuitatis in ea fauor quam €reis praestari solet, contentionesque ciuiles cum €Q. Catulo atque aliis eminentissimis uiris celeberri-€mae et ante praeturam uictus [2in]2 maximi pontifi-€catus petitione Q. Catulus, omnium confessione €senatus princeps, @8 et restituta in aedilitate, aduer-€sante quidem nobilitate, monumenta C. Marii, €simulque reuocati ad ius dignitatis proscriptorum €liberi, et praetura quaesturaque mirabili uirtute €atque industria obita in Hispania_cum esset €quaestor sub Vetere Antistio, auo huius Veteris €consularis atque pontificis, duorum consularium et €sacerdotum patris, uiri in tantum boni, in quantum €humana simplicitas intellegi potest_, quo notiora €sunt, minus egent stilo.  @@Hoc igitur consule, inter eum et Cn. Pom-€peium et M. Crassum inita potentiae societas, quae @1 €urbi orbique terrarum nec minus diuerso quoque €tempore ipsis exitiabilis fuit. @8 Hoc consilium sequendi €Pompeius causam habuerat ut tandem acta in trans-€marinis prouinciis, quibus, ut praediximus, multi €obtrectabant, per Caesarem confirmarentur consu-€lem, Caesar autem, quod animaduertebat se cedendo €Pompei gloriae aucturum suam et inuidia communis €potentiae in illum relegata confirmaturum uires €suas, Crassus, ut quem principatum solus adsequi €non poterat, auctoritate Pompei, uiribus teneret €Caesaris. @8 Adfinitas etiam inter Caesarem Pom-€peiumque contracta nuptiis, quippe filiam C. Caesaris €Cn. Magnus duxit uxorem. @8 In hoc consulatu, Caesar €legem tulit, ut ager Campanus plebei diuideretur, €suasore legis Pompeio: ita circiter XX milia ciuium €eo deducta et ius urbis restitutum post annos cir-€citer CLII quam bello Punico ab Romanis Capua €in formam praefecturae redacta erat. @8 Bibulus, €collega Caesaris, cum actiones eius magis uellet €impedire quam posset, maiore parte anni domi se €tenuit: quo facto dum augere uult inuidiam collegae, €auxit potentiam. Tum Caesari decretae in quin-€quennium Galliae.  @@Per idem tempus, P. Clodius, homo nobilis, €disertus, audax, quique dicendi neque faciendi €ullum nisi quem uellet nosset modum, malorum €propositorum executor acerrimus, infamis etiam €sororis stupro et actus incesti reus ob initum inter @1 €religiosissima populi Romani sacra adulterium, cum €graues inimicitias cum M. Cicerone exerceret_quid €enim inter tam dissimiles amicum esse poterat?_ €et a patribus ad plebem transisset, legem in tribu-€natu tulit, qui ciuem Romanum indemnatum inte-€remisset, ei aqua et igni interdiceretur: cuius uerbis €etsi non nominabatur Cicero, tamen solus petebatur. Ita uir optime meritus de re publica conseruatae €patriae pretium calamitatem exilii tulit. Non ca-€ruerunt suspicione oppressi Ciceronis Caesar et €Pompeius. Hoc sibi contraxisse uidebatur Cicero, €quod inter XX uiros diuidendo agro Campano esse €noluisset. @8 Idem intra biennium sera Cn. Pompei €cura, uerum, ut coepit, intenta uotisque Italiae ac €decretis senatus, uirtute atque actione Annii Milonis, €tribuni pl., dignitati patriaeque restitutus est. €Neque post Numidici exilium aut reditum quisquam €aut expulsus inuidiosius aut receptus est laetius: €cuius domus quam infeste a Clodio disiecta erat, €tam speciose a senatu restituta est. @@Idem P. Clodius in tribunatu, sub honorificen-€tissimo ministerii titulo, M. Catonem a re publica €relegauit: quippe legem tulit, ut is quaestor cum €iure praetorio, adiecto etiam quaestore, mitteretur €in insulam Cyprum ad spoliandum regno Ptole-€maeum, omnibus morum uitiis eam contumeliam €meritum. @8 Sed ille, sub aduentum Catonis, uitae suae @1 €uim intulit. Vnde pecuniam longe sperata maiorem €Cato Romam retulit. Cuius integritatem laudari €nefas est, insolentia paene argui potest quod una €cum consulibus ac senatu effusa ciuitate obuiam €cum per Tiberim subiret nauibus, non ante is egressus €est quam ad eum locum peruenit ubi erat exponenda €pecunia.  @@Cum deinde immanes res, uix multis €uoluminibus explicandas, C. Caesar in Gallia ageret €nec contentus plurimis ac felicissimis uictoriis, €innumerabilibusque caesis et captis hostium milibus €etiam in Britanniam traiecisset exercitum, alterum €paene imperio nostro ac suo quaerens orbem, uetus €par consulum, Cn. Pompeius et M. Crassus, alterum €iniere consulatum, qui neque petitus honeste ab iis €neque probabiliter gestus est. @8 Caesari lege quam €Pompeius ad populum tulit, prorogatae in idem €spatium temporis prouinciae, Crasso bellum Par-€thicum in animo molienti Syria decreta: qui uir €cetera sanctissimus immunisque uoluptatibus neque €in pecunia neque in gloria concupiscenda aut modum €norat aut capiebat terminum. @8 Hunc proficiscentem €in Syriam diris cum ominibus tribuni plebis frustra þ°´´ÿï°°±ÿï‚ÈéóôÿïƒÖåììÿ²¨®“ƒretinere conati: quorum execrationes si in ipsum €tantummodo ualuissent, utile imperatoris damnum €saluo exercitu fuisset rei publicae. @8 Transgressum €Euphraten Crassum petentemque Seleuciam cir-€cumfusus immanibus copiis equitum rex Orodes @1 €una cum parte maiore Romani exercitus interemit. €Reliquias legionum C. Cassius, atrocissimi mox €auctor facinoris, tum quaestor, conseruauit Sy-€riamque adeo in populi Romani potestate retinuit €ut transgressos in eam Parthos felici rerum euentu €fugaret ac funderet.  @@Per haec insequentiaque et quae praedixi-€mus tempora, amplius CCCC milia hostium a C. Cae-€sare caesa sunt, plura capta; pugnatum saepe €derecta acie, saepe in agminibus, saepe eruptionibus, €bis penetrata Britannia, nouem denique aestatibus €uix ulla non iustissimus triumphus emeritus. Circa €Alesiam uero tantae res gestae quantas audere uix €hominis, perficere paene nullius nisi dei fuerit. %Septimo% ferme anno, Caesar morabatur in Galliis, €cum medium iam ex inuidia potentiae cum illa €aegre cohaerentis inter Cn. Pompeium et C. Caesarem €concordiae pignus Iulia, uxor Magni, decessit; €atque omnia inter destinatos tanto discrimini duces €dirimente fortuna filius quoque paruus Pompei, €Iulia natus, intra breue spatium obiit. @8 Tum in €gladios caedesque ciuium furente ambitu cuius €neque finis reperiebatur nec modus, tertius consu-€latus soli Cn. Pompeio etiam aduersantium antea €dignitati eius iudicio delatus est, cuius ille honoris €gloria ueluti reconciliatis sibi optimatibus maxime €a C. Caesare alienatus est; sed eius consulatus omnem €uim in coercitionem ambitus exercuit. @1 @@Quo tempore, P. Clodius a Milone, candidato €consulatus, exemplo inutiliter facto, salutari rei €publicae, circa Bouillas contracta ex occursu rixa, €iugulatus est. Milonem reum non magis inuidia facti €quam Pompei damnauit uoluntas. @8 Quem quidem €M. Cato palam lata absoluit sententia: qui, si matu-€rius tulisset, non defuissent qui sequerentur exem-€plum probarentque eum ciuem occisum quo nemo €perniciosior rei publicae neque bonis inimicior €uixerat.  @@Intra breue deinde spatium, belli ciuilis €exarserunt initia, cum iustissimus quisque et a €Caesare et a Pompeio uellet dimitti exercitus; €quippe Pompeius in secundo consulatu Hispanias €sibi decerni uoluerat easque per triennium absens €ipse ac praesidens urbi per Afranium et Petreium, €consularem ac praetorium, legatos suos, adminis-€trabat et iis, qui a Caesare dimittendos exercitus €contendebant, adsentabatur, iis, qui ab ipso quoque, €aduersabatur. @8 Qui si ante biennium quam ad arma €itum est, perfectis muneribus theatri et aliorum €operum quae ei circumdedit, grauissima temptatus €ualetudine decessisset in Campania_quo quidem €tempore uniuersa Italia uota pro salute eius primi €omnium ciuium suscepit_defuisset fortunae €destruendi eius locus et, quam apud superos habuerat €magnitudinem, illibatam detulisset ad inferos. @8 Bello @1 €autem ciuili et tot, quae deinde per continuos €XX annos consecuta sunt, malis non alius maiorem €flagrantioremque quam C. Curio, tribunus pl., €subiecit facem, uir nobilis, eloquens, audax, suae €alienaeque et fortunae et pudicitiae prodigus, homo €ingeniosissime nequam et facundus malo publico, cuius animo uoluptatibus uel libidinibus neque €opes ullae neque cupiditates sufficere possent. Hic €primo pro Pompei partibus, id est, ut tunc habe-€batur, pro re publica, mox simulatione contra Pom-€peium et Caesarem, sed animo pro Caesare stetit. €Id gratis an accepto centies sestertio fecerit, ut €accepimus, in medio relinquemus. @8 Ad ultimum salu-€berrimas et coalescentes condiciones pacis, quas et €Caesar iustissimo animo postulabat et Pompeius €aequo recipiebat, discussit ac rupit, unice cauente €Cicerone concordiae publicae. €@@Harum praeteritarumque rerum ordo, cum iustis €aliorum uoluminibus promatur, tum, uti spero, €nostris explicabitur. @8 Nunc proposito operi sua forma €reddatur, si prius gratulatus ero Q. Catulo, duobus €Lucullis Metelloque et Hortensio qui, cum sine €inuidia in re publica floruissent eminuissentque €sine periculo, quieta aut certe non praecipitata fatali €ante initium bellorum ciuilium morte functi sunt. @1  @@Lentulo et Marcello consulibus post urbem €conditam annis DCCIII, ante annos LXXVIII quam €tu, M. Vinici, consulatum inires, bellum ciuile exarsit. Alterius ducis causa melior uidebatur, alterius erat €firmior: hic omnia speciosa, illic ualentia; Pom-€peium senatus auctoritas, Caesarem militum armauit €fiducia. Consules senatusque causae, non Pompeio €summam imperii detulerunt. @8 Nihil relictum a €Caesare quod seruandae pacis causa temptari posset, €nihil receptum a Pompeianis, cum alter consul €iusto esset ferocior, Lentulus uero salua re publica €saluus esse non posset, M. autem Cato moriendum €ante quam ullam condicionem ciuis accipiendam €rei publicae contenderet. Vir antiquus et grauis €Pompei partes laudaret magis, prudens sequeretur €Caesaris et illa gloriosa, haec terribiliora duceret. Vt deinde, spretis omnibus quae Caesar postu-€lauerat, tantummodo contentus cum una legione €titulum retinere prouinciae, priuatusque in urbem €ueniret et se in petitione consulatus suffragiis po-€puli Romani committeret decreuere, ratus bellan-€dum Caesar, cum exercitu Rubiconem transiit. Cn. €Pompeius consulesque et maior pars senatus, €relicta Vrbe ac deinde Italia, transmisere Dyrra-€chium. @1  @@At Caesar, Domitio legionibusque quae Cor-€finii una cum eo fuerant potitus, duce aliisque qui €uoluerant abire ad Pompeium sine dilatione di-€missis, persecutus Brundusium ita ut appareret malle €integris rebus et condicionibus finire bellum quam €opprimere fugientes, cum transgressos reperisset €consules, @8 in Vrbem reuertitur redditaque ratione €consiliorum suorum in senatu et in contione ac miser-€rimae necessitudinis, cum alienis armis ad arma €compulsus esset, Hispanias petere decreuit. @@Festinationem itineris eius aliquamdiu morata €Massilia est, fide melior quam consilio prudentior, €intempestiue principalium armorum arbitria captans, €quibus hi se debent interponere qui non parentem €coercere possunt. @8 Exercitus deinde, qui sub Afranio €consulari ac Petreio praetorio fuerat, ipsius aduentus €uigore ac fulgore occupatus se Caesari tradidit; €uterque legatorum et quisquis cuiusque ordinis €sequi eos uoluerat, remissi ad Pompeium.  @@Proximo anno, cum Dyrrachium ac uicina €ei urbi regio castris Pompei retineretur, qui, accitis €ex omnibus transmarinis prouinciis legionibus, equi-€tum ac peditum auxiliis, regumque [2et]2 tetrar-€charum simulque dynastarum copiis immanem exer- @1 €citum confecerat et mare praesidiis classium, ut €rebatur, saepserat quo minus Caesar legiones posset €transmittere, @8 sua et celeritate et fortuna C. Caesar €usus nihil in mora habuit quo minus, et cum uellet, €ipse exercitusque classibus perueniret, et primo €paene castris Pompei sua iungeret, mox etiam obsi-€dione munimentisque eum complecteretur. Sed inopia €obsidentibus quam obsessis erat grauior. @8 Tum Bal-€bus Cornelius, excedente humanam fidem temeri-€tate, ingressus castra hostium saepiusque cum €Lentulo collocutus consule, dubitante quanti se €uenderet, illis incrementis fecit uiam quibus, non €Hispaniensis natus, sed Hispanus, in triumphum €et pontificatum adsurgeret fieretque ex priuato €consularis. Variatum deinde proeliis, sed uno longe €magis Pompeianis prospero, quo grauiter impulsi €sunt Caesaris milites.  @@Tum Caesar cum exercitu fatalem uictoriae €suae Thessaliam petiit. @8 Pompeius, longe diuersa €aliis suadentibus, quorum plerique hortabantur ut €in Italiam transmitteret_neque, Hercules, quid-€quam partibus illis salubrius fuit,_alii ut bellum €traheret, quod dignatione partium in dies ipsis magis €prosperum fieret, usus impetu suo hostem secutus €est. @@Aciem Pharsalicam et illum cruentissimum Ro- @1 €mano nomini diem tantumque utriusque exercitus €profusum sanguinis et collisa inter se duo rei publicae €capita effossumque alterum Romani imperii lumen, €tot talesque Pompeianarum partium caesos uiros €non recipit enarranda hic scripturae modus. @8 Illud þ°´´ÿï°°±ÿï‚ÈéóôÿïƒÖåììÿ²¨´”‚notandum est: ut primum C. Caesar inclinatam €uidit Pompeianorum aciem, neque prius neque €antiquius quidquam habuit quam ut omnes partes, €ut militari uerbo ex consuetudine utar, dimitteret. Pro dii immortales, quod huius uoluntatis erga €Brutum suae postea uir tam mitis pretium tulit! Nihil illa uictoria mirabilius, magnificentius, clarius €fuit, quando neminem nisi acie consumptum ciuem €patria desiderauit: sed munus misericordiae corrupit €pertinacia, cum libentius uitam uictor iam daret €quam uicti acciperent.  @@Pompeius profugiens cum duobus Lentulis €consularibus Sextoque filio et Fauonio praetorio €quos comites ei fortuna adgregauerat, aliis, ut Par-€thos, aliis, ut Africam peteret, in qua fidelissimum €partium suarum haberet regem Iubam, suadenti-€bus, Aegyptum petere proposuit memor beneficio- @1 €rum quae in patrem eius Ptolemaei, qui tum puero €quam iuueni propior regnabat Alexandriae, contu-€lerat. @8 Sed quis in aduersis beneficiorum seruat me-€moriam? Aut quis ullam calamitosis deberi putat €gratiam? Aut quando fortuna non mutat fidem? €Missi itaque ab rege qui uenientem Cn. Pompeium €_is iam a Mytilenis Corneliam uxorem receptam €in nauem fugae comitem habere coeperat_consilio €Theodoti et Achillae exciperent hortarenturque ut €ex oneraria in eam nauem quae obuiam processerat €transcenderet: quod cum fecisset, princeps Romani €nominis imperio arbitrioque Aegyptii mancipii, €C. Caesare P. Seruilio consulibus iugulatus est. @8 Hic €post tres consulatus et totidem triumphos domi-€tumque terrarum orbem sanctissimi atque praestan-€tissimi uiri, in id euecti super quod ascendi non po-€test, duodesexagesimum annum agentis, pridie na-€talem ipsius, uitae fuit exitus, in tantum in illo uiro €a se discordante fortuna ut, cui modo ad uictoriam €terra defuerat, deesset ad sepulturam. @@Quid aliud quam nimium occupatos dixerim, €quos in aetate et tanti et paene nostri saeculi uiri €fefellit quinquennium? Cum a C. Atilio et Q. Seruilio €consulibus tam facilis esset annorum digestio. Quod €adieci, non ut arguerem, sed ne arguerer.  @@Non fuit maior in Caesarem quam in Pom-€peium fuerat regis eorumque, quorum is auctoritate @1 €regebatur, fides. Quippe cum uenientem eum temp-€tassent insidiis ac deinde bello lacessere auderent, €utrique summorum imperatorum, alteri superstiti, €meritas poenas luere suppliciis. @@Nusquam erat Pompeius corpore, adhuc ubique €uiuebat nomine. Quippe ingens partium eius fauor €bellum excitauerat Africum quod ciebat rex Iuba €et Scipio, uir consularis, ante biennium quam extin-€gueretur Pompeius, lectus ab eo socer, @8 eorumque €copias auxerat M. Cato, ingenti cum difficultate €itinerum locorumque inopia, perductis ad eos legio-€nibus: qui uir, cum summum ei a militibus deferre-€tur imperium, honoratiori parere maluit.  @@Admonet promissae breuitatis fides quanto €omnia transcursu dicenda sint. Sequens fortunam €suam Caesar peruectus in Africam est, quam, occiso €Curione, Iulianarum duce partium, Pompeiani obti-€nebant exercitus. Ibi primo uaria fortuna, mox €pugnauit sua, inclinataeque hostium copiae; @8 nec €dissimilis ibi aduersus uictos quam in priores cle-€mentia Caesaris fuit. €@@Victorem Africani belli Caesarem grauius excepit €Hispaniense_nam uictus ab eo Pharnaces uix €quidquam gloriae eius adstruxit,_quod Cn. Pom-€peius, Magni filius, adulescens impetus ad bella €maximi, ingens ac terribile conflauerat, undique ad @1 €eum adhuc paterni nominis magnitudinem sequen-€tium ex toto orbe terrarum auxiliis confluentibus. Sua Caesarem in Hispaniam comitata fortuna est, €sed nullum umquam atrocius periculosiusque ab eo €initum proelium adeo ut plus quam dubio Marte €descenderet equo consistensque ante recedentem €suorum aciem, increpita prius fortuna quod se in €eum seruasset exitum, denuntiaret militibus uestigio €se non recessurum: proinde uiderent quem et quo €loco imperatorem deserturi forent. @8 Verecundia ma-€gis quam uirtute acies restituta et a duce quam a mi-€lite fortius. Cn. Pompeius, grauis uulnere inuentus €inter solitudines auias, interemptus est; Labienum €Varumque acies abstulit.  @@Caesar omnium uictor regressus in urbem, €quod humanam excedat fidem, omnibus qui contra se €arma tulerant ignouit, magnificentissimisque gladia-€torii muneris, naumachiae et equitum peditumque, €simul elephantorum certaminis spectaculis epulique €per multos dies dati celebratione repleuit eam. Quinque egit triumphos: Gallici apparatus ex citro, €Pontici ex acantho, Alexandrini testudine, Africi €ebore, Hispaniensis argento rasili constitit. Pecunia €ex manubiis lata paulo amplius sexiens miliens ses-€tertium. @@Neque illi tanto uiro et tam clementer omnibus @1 €uictoriis suis uso plus quinque mensium principalis €quies contigit. Quippe, cum mense Octobri in Vrbem €reuertisset, idibus Martiis, coniurationis auctoribus €Bruto et Cassio, quorum alterum promittendo con-€sulatum non obligauerat, contra differendo Cassium €offenderat, adiectis etiam consiliariis caedis familia-€rissimis omnium et fortuna partium eius in summum €euectis fastigium, D. Bruto et C. Trebonio aliisque €clari nominis uiris, interemptus est. @8 Cui magnam €inuidiam conciliarat M. Antonius, omnibus audendis €paratissimus, consulatus collega, imponendo capiti €eius Lupercalibus sedentis pro rostris insigne regium, €quod ab eo ita repulsum erat ut non offensus uideretur.  @@Laudandum experientia consilium est €Pansae atque Hirtii, qui semper praedixerant Caesari €ut principatum armis quaesitum armis teneret: ille €dictitans mori se quam timeri malle, dum clementiam €quam praestiterat expectat, incautus ab ingratis €occupatus est, cum quidem plurima [2ei]2 praesagia €atque indicia dii immortales futuri obtulissent peri-€culi. @8 Nam et haruspices praemonuerant ut diligen-€tissime iduum Martiarum caueret diem, et uxor €Calpurnia, territa nocturno uisu, ut ea die domi €subsisteret orabat, et libelli coniurationem nun-€tiantes dati neque protinus ab eo lecti erant. @8 Sed €profecto ineluctabilis fatorum uis, cuius cum fortuna €mutare constituit, consilia corrumpit. @1  @@Quo anno id patrauere facinus, Brutus et €[C.] Cassius praetores erant, D. Brutus consul desi-€gnatus: @8 hi una cum coniurationis globo, stipati €gladiatorum D. Bruti manu, Capitolium occupauere. €Tum consul Antonius_quem cum simul interi-€mendum censuisset Cassius testamentumque Caesaris €abolendum, Brutus repugnauerat dictitans nihil €amplius ciuibus praeter tyranni (ita enim appellari €Caesarem facto eius expediebat) petendum esse €sanguinem_ @8 conuocato senatu, cum iam Dola-€bella, quem substituturus sibi Caesar designauerat €consulem, fasces atque insignia corripuisset consulis, €uelut pacis auctor liberos suos obsides in Capitolium €misit fidemque descendendi tuto interfectoribus €Caesaris dedit. @8 Et illud decreti Atheniensium cele-€berrimi exemplum, relatum a Cicerone, obliuionis €praeteritarum rerum decreto patrum comproba-€tum est.  @@Caesaris deinde testamentum apertum est, €quo C. Octauium, nepotem sororis suae Iuliae, adop-€tabat. De cuius origine, etiamsi praeuenit, et pauca €dicenda sunt. @8 Fuit C. Octauius, ut non patricia, ita €admodum speciosa equestri genitus familia, grauis, €sanctus, innocens, diues. Hic praetor inter nobilissi-€mos uiros creatus primo loco, cum ei dignatio Iulia €genitam Atiam conciliasset uxorem, ex eo honore @1 €sortitus Macedoniam appellatusque in ea imperator, €decedens ad petitionem consulatus obiit praetextato €relicto filio. @8 Quem C. Caesar, maior eius auunculus, €educatum apud Philippum uitricum dilexit ut suum, €natumque annos XVIII Hispaniensis militiae adse-€cutum se postea comitem habuit, numquam aut alio €usum hospitio quam suo aut alio uectum uehiculo, €pontificatusque sacerdotio puerum honorauit. @8 Et, €patratis bellis ciuilibus, ad erudiendam liberalibus €disciplinis singularis indolem iuuenis Apolloniam €eum in studia miserat, mox belli Getici ac deinde €Parthici habiturus commilitonem. @8 Cui ut est nun-€tiatum de caede auunculi, cum protinus ex uicinis €legionibus centuriones suam suorumque militum €operam ei pollicerentur neque eam spernendam Sal-þ°´´ÿï°°±ÿï‚ÈéóôÿïƒÖåììÿ²¨»•…uidienus et Agrippa dicerent, ille festinans peruenire €in Vrbem omnem ordinationem et necis et testamenti €Brundusii comperit. @8 Cui aduentanti Romam imma-€nis amicorum occurrit frequentia et, cum intraret €Vrbem, solis orbis super caput eius curuatus aequa-€liter rotundatusque in colorem arcus uelut coronam €tanti mox uiri capiti imponens conspectus est.  @@Non placebat Atiae matri Philippoque uitrico €adiri nomen inuidiosae fortunae Caesaris, sed adse-€rebant salutaria rei publicae terrarumque orbis fata €conditorem conseruatoremque Romani nominis. Spreuit itaque caelestis animus humana consilia et €cum periculo potius summa quam tuto humilia propo- @1 €suit sequi maluitque auunculo et Caesari de se quam €uitrico credere, dictitans nefas esse quo nomine €Caesari dignus esset uisus, semet ipsum indignum €uideri. @8 Hunc protinus Antonius consul superbe €excipit_neque is erat contemptus, sed metus_ €uixque admisso in Pompeianos hortos loquendi se-€cum tempus dedit, mox etiam uelut insidiis eius €petitus sceleste insimulare coepit, in quo turpiter €deprehensa eius uanitas est. @8 Aperte deinde Antonii €ac Dolabellae consulum ad nefandam dominationem €erupit furor. Sestertium septiens miliens, depositum €a C. Caesare ad aedem Opis, occupatum ab Antonio, €actorum eiusdem insertis falsis ciuitatibusque cor-€rupti commentarii atque omnia pretio temperata, €uendente rem publicam consule. @8 Idem prouinciam €D. Bruto, designato consuli, decretam Galliam occu-€pare statuit, Dolabella transmarinas decreuit sibi; €interque naturaliter dissimillimos ac diuersa uolentes €crescebat odium; eoque C. Caesar iuuenis cotidianis €Antonii petebatur insidiis.  @@Torpebat oppressa dominatione Antonii €ciuitas; indignatio et dolor omnibus, uis ad resis-€tendum nulli aderat, cum C. Caesar XVIIII annum €ingressus, mira ausus ac summa consecutus priuato €consilio maiorem senatu pro re publica animum €habuit @8 primumque a Calatia, mox a Casilino uete- @1 €ranos exciuit paternos; quorum exemplum secuti €alii breui in formam iusti coiere exercitus. Mox, cum €Antonius occurrisset exercitui, quem ex transmarinis €prouinciis Brundusium uenire iusserat, legio Martia €et quarta, cognita et senatus uoluntate et tanti €iuuenis indole, sublatis signis ad Caesarem se contu-€lerunt. @8 Eum senatus honoratum equestri statua €quae hodieque in rostris posita aetatem eius scrip-€tura indicat,_qui honor non alii per CCC annos €quam L. Sullae et Cn. Pompeio et C. Caesari conti-€gerat_pro praetore una cum consulibus designatis €Hirtio et Pansa bellum cum Antonio gerere iussit. [2Id]2 ab eo annum agente uicesimum fortissime circa €Mutinam administratum est et D. Brutus obsidione €liberatus. Antonius turpi ac nuda fuga coactus €deserere Italiam; consulum autem alter in acie, alter €post paucos dies ex uolnere mortem obiit.  @@Omnia, ante quam fugaretur Antonius, €honorifice a senatu in Caesarem exercitumque eius €decreta sunt, maxime auctore Cicerone; sed, ut €recessit metus, erupit uoluntas protinusque Pom-€peianis partibus rediit animus. @8 Bruto Cassioque €prouinciae quas iam ipsi sine ullo senatus consulto €occupauerant decretae, laudati quicumque se his €exercitus tradidissent, omnia transmarina imperia €eorum commissa arbitrio. @8 Quippe M. Brutus et €C. Cassius, nunc metuentes arma Antonii, nunc ad @1 €augendam eius inuidiam simulantes se metuere, tes-€tati edictis libenter se uel in perpetuo exilio uicturos, €dum res publica constaret concordia, nec ullam belli €ciuilis praebituros materiam, plurimum sibi honoris €esse in conscientia facti sui, profecti Vrbe atque €Italia, intento ac pari animo, sine auctoritate pu-€blica, prouincias exercitusque occupauerant et, ubi-€cumque ipsi essent, praetexentes esse rem publicam, €pecunias etiam quae ex transmarinis prouinciis €Romam ab quaestoribus deportabantur, a uolen-€tibus acceperant. @8 Quae omnia senatus decretis com-€prensa et comprobata sunt et D. Bruto, quod alieno €beneficio uiueret, decretus triumphus, Pansae atque €Hirtii corpora publica sepultura honorata, @8 Caesaris €adeo nulla habita mentio ut legati qui ad exercitum €eius missi erant iuberentur, summoto eo, milites €adloqui. Non fuit tam ingratus exercitus quam fuerat €senatus: nam, cum eam iniuriam dissimulando €Caesar ferret, negauere milites sine imperatore suo €ulla se audituros mandata. @8 Hoc est illud tempus quo €Cicero, insito amore Pompeianarum partium, Caesa-€rem laudandum et tollendum censebat, cum aliud €diceret, aliud intellegi uellet.  @@Interim Antonius, fuga transgressus Alpes, €primo per colloquia repulsus a M. Lepido qui, ponti-€fex maximus in C. Caesaris locum furto creatus, €decreta sibi Hispania, adhuc in Gallia morabatur, €mox saepius in conspectum ueniens militum_cum €et Lepido omnes imperatores forent meliores et @1 €multis Antonius, dum erat sobrius_per auersa €castrorum proruto uallo militibus receptus est: qui €titulo imperii cedebat Lepido, cum summa uirium €penes eum foret. @8 Sub Antonii ingressum in castra €Iuuentius Laterensis, uir uita ac morte consenta-€neus, cum acerrime suasisset Lepido ne se cum An-€tonio hoste iudicato iungeret, irritus consilii gladio €se ipse transfixit. @8 Plancus deinde dubia, id est sua €fide, diu quarum esset partium secum luctatus ac €sibi difficile consentiens, et nunc adiutor D. Bruti €designati consulis, collegae sui, senatuique se litteris €uenditans, mox eiusdem proditor, Asinius autem €Pollio firmus proposito et Iulianis partibus fidus, €Pompeianis aduersus, uterque exercitus tradidere €Antonio.  @@D. Brutus, desertus primo a Planco, postea €etiam insidiis eiusdem petitus, paulatim relinquente €eum exercitu fugiens in hospitis cuiusdam nobilis €uiri, nomine Cameli, domo ab his quos miserat Anto-€nius iugulatus est, iustissimasque optime de se merito €uiro C. Caesari poenas dedit. @8 Cuius cum primus €omnium amicorum fuisset, interfector fuit et for-€tunae, ex qua fructum tulerat, inuidiam in auctorem €relegabat censebatque aequum quae acceperat a €Caesare retinere, Caesarem qui illa dederat perisse. @@Haec sunt tempora quibus M. Tullius continuis €actionibus aeternas Antonii memoriae inussit notas, @1 €sed hic fulgentissimo et caelesti ore, at tribunus €Cannutius continua rabie lacerabat Antonium. @8 Vtri-€que uindicta libertatis morte stetit; sed tribuni €sanguine commissa proscriptio, Ciceronis uelut sa-€tiato Antonio paene finita. Lepidus deinde a senatu €hostis iudicatus est, ut ante fuerat Antonius.  @@Tum inter eum Caesaremque et Antonium €commercia epistularum et condicionum iacta mentio, €cum Antonius et subinde Caesarem admoneret quam €inimicae ipsi Pompeianae partes forent et in quod iam €emersissent fastigium et quanto Ciceronis studio €Brutus Cassiusque attollerentur, denuntiaretque se €cum Bruto Cassioque, qui iam decem et septem le-€gionum potentes erant, iuncturum uires suas si €Caesar eius aspernaretur concordiam, diceretque €plus Caesarem patris quam se amici ultioni de-€bere. @8 Tunc inita potentiae societas et, hortantibus €orantibusque exercitibus, inter Antonium etiam et €Caesarem facta adfinitas, cum esset priuigna Antonii €desponsa Caesari; consulatumque iniit Caesar pridie €quam uiginti annos impleret X. Kal. Octobres cum €collega Q. Pedio post urbem conditam abhinc annis €DCCVIIII, ante LXXII quam tu, M. Vinici, consu- @1 €latum inires. @8 Vidit hic annus Ventidium, per quam €urbem inter captiuos Picentium in triumpho ductus €erat, in ea consularem praetextam iungentem prae-€toria. Idem hic postea triumphauit.  @@Furente deinde Antonio simulque Lepido, €quorum uterque, ut praediximus, hostes iudicati €erant, cum ambo mallent sibi nuntiari quid passi €essent quam quid meruissent, repugnante Caesare, €sed frustra aduersus duos, instauratum Sullani €exempli malum, proscriptio. @8 Nihil tam indignum €illo tempore fuit quam quod aut Caesar aliquem €proscribere coactus est aut ab ullo Cicero proscrip-€tus est. Abscisaque scelere Antonii uox publica est, €cum eius salutem nemo defendisset qui per tot annos €et publicam ciuitatis et priuatam ciuium defenderat. Nihil tamen egisti, M. Antoni_cogit enim excedere þ°´´ÿï°°±ÿï‚ÈéóôÿïƒÖåììÿ²¨Â“‚propositi formam operis erumpens animo ac pectore €indignatio_nihil, inquam, egisti mercedem caeles-€tissimi oris et clarissimi capitis abscisi numerando €auctoramentoque funebri ad conseruatoris quondam €rei publicae tantique consulis irritando necem. Rapuisti tum Ciceroni lucem sollicitam et aetatem €senilem et uitam miseriorem, te principe, quam sub €te triumuiro mortem, famam uero gloriamque fac-€torum atque dictorum adeo non abstulisti, ut auxeris. Viuit uiuetque per omnem saeculorum memoriam, €dumque hoc uel forte uel prouidentia uel utcumque @1 €constitutum rerum naturae corpus, quod ille paene €solus Romanorum animo uidit, ingenio complexus €est, eloquentia illuminauit, manebit incolume, co-€mitem aeui sui laudem Ciceronis trahet omnisque €posteritas illius in te scripta mirabitur, tuum in €eum factum execrabitur citiusque e mundo genus €hominum quam [2huius nomen]2 cedet.  @@Huius totius temporis fortunam ne deflere €quidem quisquam satis digne potuit, adeo nemo €exprimere uerbis potest. @8 Id tamen notandum est €fuisse in proscriptos uxorum fidem summam, liber-€torum mediam, seruorum aliquam, filiorum nullam: €adeo difficilis est hominibus utcumque conceptae €spei mora. @8 Ne quid ulli sanctum relinqueretur, uelut €in dotem inuitamentumque sceleris Antonius L. Cae-€sarem auunculum, Lepidus Paulum fratrem proscrip-€serant; nec Planco gratia defuit ad impetrandum ut €frater eius Plancus Plotius proscriberetur. @8 Eoque €inter iocos militares, qui currum Lepidi Plancique €secuti erant, inter execrationem ciuium usurpabant €hunc uersum: €@@@@De germanis, non de Gallis duo triumphant consules.  @@Suo praeteritum loco referatur; neque €enim persona umbram actae rei capit. Dum in acie @1 €Pharsalica acri feraque de summa rerum Caesar €dimicat, M. Caelius, uir eloquio animoque Curioni €simillimus, sed in utroque perfectior nec minus inge-€niose nequam, cum ne modica quidem [2re]2 seruari €posset_quippe peior illi res familiaris quam mens €erat_, @8 in praetura nouarum tabularum auctor €extitit nequiitque senatus et auctoritate consulum €deterreri; accito etiam Milone Annio, qui non impe-€trato reditu Iulianis partibus infestus erat, in Vrbe €seditionem, in agris haud occulte bellicum tu-€multum mouens, primo summotus a re publica, mox €consularibus armis, auctore senatu, circa Thurios €oppressus est. @8 [2In]2 incepto pari similis fortuna €Milonis fuit: qui Compsam in Hirpinis oppugnans €ictusque lapide, tum P. Clodio, tum patriae quam €armis petebat poenas dedit, uir inquies et ultra for-€tem temerarius. @@Quatenus autem aliquid ex omissis peto, notetur €immodica et intempestiua libertate usos aduersus €C. Caesarem Marullum Epidium Flauumque Caese-€tium, tribunos plebis, dum arguunt in eo regni €uoluntatem, paene uim dominationis expertos. @8 In €hoc tamen saepe lacessiti principis ira excessit ut, €censoria potius contentus nota quam animaduer-€sione dictatoria, summoueret eos a re publica testa- @1 €returque esse sibi miserrimum quod aut natura sua €ei excedendum foret aut minuenda dignitas. Sed ad €ordinem reuertendum est.  @@Iam et Dolabella in Asia C. Trebonium €consularem, cui succedebat, fraude deceptum Zmyr-€nae occiderat, uirum aduersus merita Caesaris ingra-€tissimum participemque caedis eius, a quo ipse in €consulare prouectus fastigium fuerat, @8 et C. Cassius, €acceptis a Staio Murco et Crispo Marcio, praetoriis €uiris imperatoribusque, praeualidis in Syria legionibus €inclusum Dolabellam, qui praeoccupata Asia in €Syriam peruenerat, Laodiciae, expugnata ea urbe, €interfecerat_ita tamen ut ad ictum serui sui Dola-€bella non segniter ceruicem daret_et decem le-€giones in eo tractu sui iuris fecerat, @8 et M. Brutus €C. Antonio, fratri M. Antonii, in Macedonia Vati-€nioque circa Dyrrachium uolentes legiones extorse-€rat_sed Antonium bello lacessierat, Vatinium digna-€tione obruerat, cum et Brutus cuilibet ducum praefe-€rendus uideretur et Vatinius nulli homini non esset €postferendus, @8 in quo deformitas corporis cum turpi-€tudine certabat ingenii, adeo ut animus eius dignis-€simo domicilio inclusus uideretur_eratque septem €legionibus ualidus. @8 At lege Pedia, quam consul €Pedius, collega Caesaris, tulerat, omnibus qui Caesa- @1 €rem patrem interfecerant aqua ignique damnatis €interdictum erat. Quo tempore, Capito, patruus €meus, uir ordinis senatorii, Agrippae subscripsit €in C. Cassium. @@Dumque ea in Italia geruntur, acri atque prosper-€rimo bello Cassius Rhodum, rem immanis operis, €ceperat, Brutus Lycios deuicerat, et inde in Mace-€doniam exercitus traiecerant, cum per omnia repu-€gnans naturae suae Cassius etiam Bruti clementiam €uinceret. Neque reperias quos aut pronior fortuna €comitata sit aut ueluti fatigata maturius destituerit €quam Brutum et Cassium.  @@Tum Caesar et Antonius traiecerunt exer-€citus in Macedoniam et apud urbem Philippos cum €M. Bruto Cassioque acie concurrerunt. Cornu cui €Brutus praeerat, impulsis hostibus, castra Caesaris €cepit_nam ipse Caesar, etiamsi infirmissimus €ualetudine erat, obibat munia ducis, oratus etiam €ab Artorio medico ne in castris remaneret, mani-€festa denuntiatione quietis territo_, id autem in €quo Cassius fuerat, fugatum ac male mulcatum, in €altiora receperat loca. @8 Tum Cassius, ex sua fortuna €euentum collegae aestimans, cum dimisisset euoca-€tum iussissetque nuntiare sibi quae esset multitudo €ac uis hominum, quae ad se tenderet, tardius eo €nuntiante, cum in uicino esset agmen cursu ad eum €tendentium neque puluere facies aut signa denotari €possent, existimans hostes esse qui irruerent, lacerna €caput circumdedit extentamque ceruicem interritus @1 €liberto praebuit. @8 Deciderat Cassii caput, cum euoca-€tus aduenit nuntians Brutum esse uictorem. Qui, €cum imperatorem prostratum uideret: 'Sequar, €inquit, eum quem mea occidit tarditas' et ita in €gladium incubuit. @8 Post paucos deinde dies Brutus €conflixit cum hostibus et, uictus acie, cum in tumu-€lum nocte ex fuga se recepisset, impetrauit a Stra-€tone Aegeate, familiari suo, ut manum morituro €commodaret sibi; @8 reiectoque laeuo super caput €brachio, cum mucronem gladii eius dextera tenens €sinistrae admouisset mamillae, ad eum ipsum locum €qua cor emicat, impellens se in uulnus uno ictu €transfixus expirauit protinus.  @@[2Coruinus]2 Messalla, fulgentissimus iuue-€nis, proximus in illis castris Bruti Cassiique aucto-€ritati, cum essent qui eum ducem poscerent, seruari €beneficio Caesaris maluit quam dubiam spem ar-€morum temptare amplius; nec aut Caesari quidquam €ex uictoriis suis fuit laetius quam seruasse Coruinum €aut maius exemplum hominis grati ac pii quam Cor-€uinus in Caesarem fuit. Non aliud bellum cruentius €caede clarissimorum uirorum fuit. Tum Catonis €filius cecidit; @8 eadem Lucullum Hortensiumque, €eminentissimorum ciuium filios, fortuna abstulit; nam Varro ad ludibrium moriturus Antonii digna €illo ac uera de exitu eius magna cum libertate omi-€natus est. Drusus Liuius, Iuliae Augustae pater, €et Varus Quintilius, ne temptata quidem hostis @1 €misericordia, alter se ipse in tabernaculo interemit, €Varus autem liberti, quem id facere coegerat, manu, €cum se insignibus honorum uelasset, iugulatus est.  @@Hunc exitum M. Bruti partium septimum €et tricesimum annum agentis fortuna esse uoluit, €incorrupto animo eius in diem quae illi omnes uir-€tutes unius temeritate facti abstulit. @8 Fuit autem €dux Cassius melior quanto uir Brutus: e quibus €Brutum amicum habere malles, inimicum magis €timeres Cassium; in altero maior uis, in altero uirtus: €qui si uicissent, quantum rei publicae interfuit €Caesarem potius habere quam Antonium principem, €tantum retulisset habere Brutum quam Cassium. @@Cn. Domitius, pater L. Domitii nuper a nobis €uisi, eminentissimae ac nobilissimae simplicitatis €uiri, auus huius Cn. Domitii, clarissimi iuuenis, €occupatis nauibus cum magno sequentium consilia €sua comitatu fugae fortunaeque se commisit, semet €ipso contentus duce partium. @8 Staius Murcus, qui €classi et custodiae maris praefuerat, cum omni €commissa sibi parte exercitus nauiumque Sex. Pom-€peium, Cn. Magni filium, qui ex Hispania reuertens þ°´´ÿï°°±ÿï‚ÈéóôÿïƒÖåììÿ²¨È”…Siciliam armis occupauerat, petiit. @8 Ad quem et e €Brutianis castris et ex Italia aliisque terrarum par-€tibus, quos praesenti periculo fortuna subduxerat, €proscripti confluebant: quippe nullum habentibus €statum quilibet dux erat idoneus, cum fortuna €non electionem daret, perfugium ostenderet, exitia- @1 €lemque tempestatem fugientibus statio pro portu €foret.  @@Hic adulescens erat studiis rudis, ser-€mone barbarus, impetu strenuus, manu promptus, €cogitatu celer, fide patri dissimillimus, libertorum €suorum libertus seruorumque seruus, speciosis inui-€dens ut pareret humillimis. @8 Quem senatus paene €totus adhuc e Pompeianis constans partibus, post €Antonii a Mutina fugam, eodem illo tempore quo €Bruto Cassioque transmarinas prouincias decreuerat, €reuocatum ex Hispania, ubi aduersus eum clarissi-€mum bellum Pollio Asinius praetorius gesserat, in €paterna bona restituerat et orae maritimae praefe-€cerat. @8 Is tum, ut praediximus, occupata Sicilia, €seruitia fugitiuosque in numerum exercitus sui reci-€piens magnum modum legionum effecerat perque €Menam et Menecraten paternos libertos, praefectos €classium, latrociniis ac praedationibus infestato €mari ad se exercitumque tuendum rapto utebatur, €cum eum non depuderet uindicatum armis ac ductu €patris sui mare infestare piraticis sceleribus.  @@Fractis Brutianis Cassianisque partibus, €Antonius transmarinas obiturus prouincias substitit. €Caesar in Italiam se recepit eamque longe quam €sperauerat tumultuosiorem reperit. @8 Quippe L. An-€tonius consul, uitiorum fratris sui consors, sed uir-€tutum, quae interdum in illo erant, expers, modo €apud ueteranos criminatus Caesarem, modo eos qui @1 €iussa diuisione praediorum nominatisque colonis €agros amiserant, ad arma conciens magnum exerci-€tum conflauerat. @8 Ex altera parte, uxor Antonii, €Fuluia, nihil muliebre praeter corpus gerens, omnia €armis tumultuque miscebat. Haec belli sedem Prae-€neste ceperat; Antonius pulsus undique uiribus €Caesaris Perusiam se contulerat; Plancus, Antonia-€narum adiutor partium, spem magis ostenderat €auxilii quam opem ferebat Antonio. @8 Vsus Caesar €uirtute et fortuna sua Perusiam expugnauit. Anto-€nium inuiolatum dimisit, in Perusinos magis ira €militum quam uoluntate saeuitum ducis: urbs in-€censa, cuius initium incendii princeps eius loci fecit €Macedonicus, qui, subiecto rebus ac penatibus suis €igni, transfixum se gladio flammae intulit.  @@Per eadem tempora, exarserat in Cam-€pania bellum quod, professus eorum qui perdiderant €agros patrocinium, ciebat Ti. Claudius Nero, praeto-€rius et pontifex, Ti. Caesaris pater, magni uir animi €doctissimique ingenii; id quoque aduentu Caesaris €sepultum atque discussum est. @@Quis fortunae mutationes, quis dubios rerum hu-€manarum casus satis mirari queat? Quis non diuersa €praesentibus contrariaque expectatis aut speret aut €timeat? @8 Liuia, nobilissimi et fortissimi uiri Drusi €Claudiani filia, genere, probitate, forma Roma-€narum eminentissima, quam postea coniugem Au-€gusti uidimus, quam transgressi ad deos sacerdotem @1 €ac filiam, tum fugiens mox futuri sui Caesaris arma €[2ac]2 manus bimum hunc Tiberium Caesarem, uindi-€cem Romani imperii futurumque eiusdem Caesaris €filium, gestans sinu, per auia itinerum uitatis militum €gladiis uno comitante, quo facilius occultaretur fuga, €peruenit ad mare et cum uiro Nerone peruecta in €Siciliam est.  @@Quod alieno testimonium redderem, eo €non fraudabo auum meum. Quippe C. Velleius, €honoratissimo inter illos CCCLX iudices loco a Cn. €Pompeio lectus, eiusdem Marcique Bruti ac Ti. €Neronis praefectus fabrum, uir nulli secundus, in €Campania digressu Neronis a Neapoli, cuius ob sin-€gularem cum eo amicitiam partium adiutor fuerat, €grauis iam aetate et corpore cum comes esse non €posset, gladio se ipse transfixit. @@Inuiolatam excedere Italia Caesar passus Fuluiam €Plancumque, muliebris fugae comitem: nam Pollio €Asinius cum septem legionibus, diu retenta in po-€testate Antonii Venetia, magnis speciosisque rebus €circa Altinum aliasque eius regionis urbes editis, €Antonium petens, uagum adhuc Domitium, quem €digressum e Brutianis castris post caedem eius €praediximus et propriae classis factum ducem, con-€siliis suis illectum ac fide data iunxit Antonio: @8 quo €facto, quisquis aequum se praestiterit, sciat non @1 €minus a Pollione in Antonium quam ab Antonio €in Pollionem esse collatum. €@@Aduentus deinde in Italiam Antonii praepara-€tusque contra eum Caesaris habuit belli metum, sed €pax circa Brundusium composita. @8 Per quae tempora €Rufi Saluidieni scelesta consilia patefacta sunt. Qui, €natus obscurissimis initiis, parum habebat summa €accepisse et proximus a Cn. Pompeio ipsoque Cae-€sare [ex] equestris ordinis consul creatus esse, nisi €in id ascendisset e quo infra se et Caesarem uideret €et rem publicam.  @@Tum, expostulante consensu populi €quem grauis urebat infesto mari annona, cum Pom-€peio quoque circa Misenum pax inita, qui haud ab-€surde, cum in naui Caesaremque et Antonium cena €exciperet, dixit in carinis suis se cenam dare, refe-€rens hoc dictum ad loci nomen in quo paterna domus €ab Antonio possidebatur. @8 In hoc pacis foedere, pla-€cuit Siciliam Achaiamque Pompeio concedere, in €quo tamen animus inquies manere non potuit. Id €unum tantummodo salutare aduentu suo patriae €tulit quod omnibus proscriptis aliisque qui ad eum €ex diuersis causis fugerant, reditum salutemque €pactus est. @8 Quae res et alios clarissimos uiros et €Neronem Claudium et M. Silanum Sentiumque Sa- @1 €turninum et Arruntium ac Titium restituit rei pu-€blicae. Staium autem Murcum, qui aduentu suo €classisque celeberrimae uires eius duplicauerat, insi-€mulatum falsis criminationibus, quia talem uirum €collegam officii Mena et Menecrates fastidierant, €Pompeius in Sicilia interfecerat.  @@Hoc tractu temporum, Octauiam, soro-€rem Caesaris, M. Antonius duxit uxorem. Redierat €Pompeius in Siciliam, Antonius in transmarinas €prouincias quas magnis momentis Labienus, ex €Brutianis castris profectus ad Parthos, perducto €eorum exercitu in Syriam interfectoque legato An-€tonii concusserat; qui, uirtute et ductu Ventidii, una €cum Parthorum copiis celeberrimoque iuuenum €Pacoro, regis filio, extinctus est. @8 Interim Caesar €per haec tempora, ne res disciplinae inimicissima, €otium, corrumperet militem, crebris in Illyrico €Delmatiaque expeditionibus patientia periculorum €bellique experientia durabat exercitum. @8 Eadem €tempestate Caluinus Domitius, cum ex consulatu €obtineret Hispaniam, grauissimi comparandique an-€tiquis exempli auctor fuit: quippe primi pili centu-€rionem, nomine Vibillium, ob turpem ex acie fugam €fuste percussit. @1  @@Crescente in dies et classe et fama Pom-€pei, Caesar molem belli eius suscipere statuit. Aedi-€ficandis nauibus contrahendoque militi ac remigi €naualibusque adsuescendo certaminibus atque exer-€citationibus praefectus est M. Agrippa, uirtutis €nobilissimae, labore, uigilia, periculo inuictus pa-€rendique, sed uni, scientissimus, aliis sane imperandi €cupidus et per omnia extra dilationes positus consul-€tisque facta coniungens. @8 Hic in Auerno ac Lucrino €lacu speciosissima classe fabricata cotidianis exerci-€tationibus militem remigemque ad summam et mili-€taris et maritimae rei perduxit scientiam. Hac €classi Caesar, cum prius despondente ei Nerone, cui €ante nupta fuerat Liuia, auspicatis rei publicae €ominibus duxisset eam uxorem, Pompeio Siciliaeque €bellum intulit. @8 Sed uirum humana ope inuictum €grauiter eo tempore fortuna concussit: quippe longe €maiorem partem classis circa Veliam Palinurique €promontorium adorta uis Africi lacerauit ac distulit. €Ea patrando bello mora fuit quod postea dubia et €interdum ancipiti fortuna gestum est. @8 Nam et classis €eodem loco uexata est tempestate et, ut nauali €primo proelio apud Mylas ductu Agrippae pugnatum €prospere, ita inopinato classis aduentu grauis sub €ipsius Caesaris oculis circa Tauromenium accepta €clades; neque ab ipso periculum abfuit. Legiones, €quae cum Cornificio erant, legato Caesaris, expositae €in terra paene a Pompeio oppressae sunt. @8 Sed anci- @1 þ°´´ÿï°°±ÿï‚ÈéóôÿïƒÖåììÿ²¨Ï•‚pitis fortuna temporis mature uirtute correcta: €explicatis quippe utriusque partis classibus, paene €omnibus exutus nauibus, Pompeius Asiam fuga €petiuit, iussuque M. Antonii cuius opem petierat, €dum inter ducem et supplicem tumultuatur et nunc €dignitatem retinet, nunc uitam precatur, a Titio €iugulatus est. @8 Cui in tantum durauit hoc facinore €contractum odium ut mox ludos in theatro Pompei €faciens, execratione populi spectaculo quod praebe-€bat pelleretur.  @@Acciuerat gerens contra Pompeium bel-€lum ex Africa Caesar Lepidum cum duodecim semi-€plenis legionibus. Hic uir omnium uanissimus neque €ulla uirtute tam longam fortunae indulgentiam me-€ritus exercitum Pompei, quia propior fuerat, se-€quentem non ipsius, sed Caesaris auctoritatem ac €fidem, sibi iunxerat; @8 inflatusque amplius XX legio-€num numero in id furoris processerat ut inutilis €alienae uictoriae comes quam diu moratus erat, €dissidendo in consiliis Caesaris et semper diuersa €his quae aliis placebant dicendo, totam uictoriam ut €suam interpretabatur audebatque denuntiare Caesari €excederet Sicilia. @8 Non ab Scipionibus aliisque uete-€ribus Romanorum ducum quidquam ausum patra-€tumque fortius quam tunc a Caesare. Quippe cum €inermis et lacernatus esset, praeter nomen nihil @1 €trahens, ingressus castra Lepidi, euitatis quae iussu €hominis prauissimi tela in eum iacta erant, cum €lacerna eius perforata esset lancea, aquilam legionis €rapere ausus est. @8 Scires quid interesset inter duces: €armati inermem secuti sunt decimoque anno quam €ad indignissimam uita sua potentiam peruenerat, €Lepidus et a militibus et a fortuna desertus pulloque €uelatus amiculo, inter ultimam confluentium ad €Caesarem turbam latens genibus eius aduolutus est. €Vita rerumque suarum dominium concessa ei sunt, €spoliata, quam tueri non poterat, dignitas.  @@Subita deinde exercitus seditio, qui €plerumque contemplatus frequentiam suam a disci-€plina desciscit et, quod cogere se putat posse, rogare €non sustinet, partim seueritate, partim liberalitate €discussa principis, @8 speciosumque per idem tempus €adiectum supplementum Campanae coloniae [2 . . . ]2 €eius relicti erant publici; pro his longe uberiores €reditus duodecies sestertii in Creta insula redditi €et aqua promissa, quae hodieque singulare et salu-€britatis instrumentum et amoenitatis ornamentum €est. @8 Insigne coronae classicae, quo nemo umquam €Romanorum donatus erat, hoc bello Agrippa singu-€lari uirtute meruit. Victor deinde Caesar reuersus in €Vrbem, contractas emptionibus complures domos €per procuratores, quo laxior fieret ipsius, publicis @1 €se usibus destinare professus est, templumque Apolli-€nis et circa porticus facturum promisit, quod ab eo €singulari extructum munificentia est.  @@Qua aestate Caesar tam prospere €finiuit in Sicilia bellum, fortuna in Caesare et in €republica militauit ad Orientem. Quippe Antonius €cum tredecim legionibus egressus Armeniam ac €deinde Mediam et per eas regiones Parthos petens, €habuit regem eorum obuium. @8 Primoque duas le-€giones cum omnibus impedimentis tormentisque et €Statiano legato amisit, mox saepius ipse cum summo €totius exercitus discrimine ea adiit pericula, [2a]2 €quibus seruari se posse desperauerat; amissaque non €minus quarta parte militum, captiui cuiusdam, sed €Romani, consilio ac fide seruatus, qui clade Crassiani €exercitus captus, cum fortuna non animum mutasset, €accessit nocte ad stationem Romanam praedixitque €ne destinatum iter peterent, sed diuerso siluestrique €peruaderent. @8 Hoc M. Antonio ac tot illis legionibus €saluti fuit; de quibus tamen totoque exercitu haud €minus pars quarta, ut praediximus, militum, calo-€num seruitiique desiderata tertia est; impedimen-€torum uix ulla superfuit. Hanc tamen Antonius €fugam suam, quia uiuus exierat, uictoriam uocabat. €Qui, tertia aestate reuersus in Armeniam, regem eius €Artauasden fraude deceptum, catenis, sed, ne quid @1 €honori deesset, aureis uinxit. @8 Crescente deinde et €amoris in Cleopatram incendio et uitiorum, quae sem-€per facultatibus licentiaque et adsentationibus alun-€tur, magnitudine, bellum patriae inferre consti-€tuit, cum ante nouum se Liberum Patrem appellari €iussisset, cum redimitus hederis coronaque uelatus €aurea et thyrsum tenens cothurnisque succinctus €curru uelut Liber Pater uectus esset Alexandriae.  @@Inter hunc apparatum belli, Plancus, €non iudicio recta legendi neque amore rei publicae €aut Caesaris, quippe haec semper impugnabat, sed €morbo proditor, cum fuisset humillimus adsentator €reginae et infra seruos cliens, cum Antonii librarius, €cum obscenissimarum rerum et auctor et minister, €cum in omnia et in omnibus uenalis, @8 cum caeruleatus €et nudus caputque redimitus arundine et caudam €trahens, genibus innixus Glaucum saltasset in con-€uiuio, refrigeratus ab Antonio ob manifestarum €rapinarum indicia, transfugit ad Caesarem. Et idem €postea clementiam uictoris pro sua uirtute inter-€pretabatur, dictitans id probatum a Caesare, cui ille €ignouerat; mox autem hunc auunculum Titius imi-€tatus est. @8 Haud absurde Coponius, uir e praetoriis €grauissimus, P. Silii socer, cum recens transfuga, €multa ac nefanda Plancus absenti Antonio in senatu €obiceret: 'Multa, inquit, mehercules, fecit Antonius €pridie quam tu illum relinqueres.' @1  @@Caesare deinde et Messala Coruino €consulibus, debellatum apud Actium, ubi longe ante €quam dimicaretur, exploratissima Iulianarum par-€tium fuit uictoria. Vigebat in hac parte miles atque €imperator, [2in]2 illa marcebant omnia: hinc remiges €firmissimi, illinc inopia adfectissimi; nauium haec €magnitudo modica nec celeritati aduersa, illa specie €[et] terribilior; hinc ad Antonium nemo, illinc ad €Caesarem cotidie aliquis transfugiebat; denique in €ore atque oculis Antonianae classis per M. Agrippam €Leucas expugnata, Patrae captae, Corinthus occu-€pata, bis ante ultimum discrimen classis hostium €superata. @8 Rex Amyntas meliora et utiliora secutus; €nam Deillius, exempli sui tenax ut a Dolabella [2ad €Cassium, a Cassio ad Antonium, ita ab Antonio €transiit]2 ad Caesarem; uirque clarissimus Cn. Do-€mitius, qui solus Antonianarum partium numquam €reginam nisi nomine salutauit, maximo et praecipiti €periculo transmisit ad Caesarem.  @@Aduenit deinde maximi discriminis €dies, quo Caesar Antoniusque, productis classibus, €pro salute alter, in ruinam alter terrarum orbis €dimicauere. @8 Dextrum nauium Iulianarum cornu @1 €M. Lurio commissum, laeuum Arruntio, Agrippae €omne classici certaminis arbitrium; Caesar ei parti €destinatus in quam a fortuna uocaretur, ubique ade-€rat. Classis Antonii regimen Publicolae Sosioque €commissum. At in terra locatum exercitum Taurus €Caesaris, Antonii regebat Canidius. @8 Vbi initum cer-€tamen est, omnia in altera parte fuere, dux, remiges, €milites, in altera nihil praeter milites. Prima occupat €fugam Cleopatra; Antonius fugientis reginae quam €pugnantis militis sui comes esse maluit, et impe-€rator, qui in desertores saeuire debuerat, desertor €exercitus sui factus est. @8 Illis, etiam detracto capite, €in longum fortissime pugnandi durauit constantia €et desperata uictoria in mortem dimicabatur. Caesar, €quos ferro poterat interimere, uerbis mulcere cupiens, €clamitansque et ostendens fugisse Antonium, quaere-€bat pro quo et cum quo pugnarent. @8 At illi, cum diu €pro absente dimicassent duce, aegre summissis €armis, cessere uictoriam, citiusque uitam ueniamque €Caesar promisit quam illis ut eam precarentur per-€suasum est; fuitque in confesso milites optimi impe-€ratoris, imperatorem fugacissimi militis functum €officio, @8 ut dubites suone an Cleopatrae arbitrio €uictoriam temperaturus fuerit, qui ad eius arbitrium €direxit fugam. Idem locatus in terra fecit exercitus, @1 €cum se Canidius praecipiti fuga rapuisset ad Anto-€nium.  @@Quid ille dies terrarum orbi praestiterit, €ex quo in quem statum peruenerit fortuna publica, €quis in hoc transcursu tam artati operis exprimere €audeat? @8 Victoria uero fuit clementissima, nec quis-€quam interemptus est, paucissimi et hi qui deprecari €quidem pro se non sustinerent. Ex qua lenitate ducis þ°´´ÿï°°±ÿï‚ÈéóôÿïƒÖåììÿ²¨Ö’„colligi potuit quem aut initio triumuiratus sui aut in €campis Philippiis, si sic licuisset, uictoriae suae fac-€turus fuerit [2modum]2. At Sosium L. Arruntii prisca €grauitate celeberrimi fides, mox diu [2cum]2 clementia €luctatus sua Caesar, seruauit incolumem. @@Non praetereatur Asinii Pollionis factum et dic-€tum memorabile: namque, cum se post Brundusinam €pacem continuisset in Italia neque aut uidisset um-€quam reginam aut post eneruatum amore eius An-€tonii animum partibus eius se miscuisset, rogante €Caesare ut secum ad bellum proficisceretur Actiacum: €'Mea, inquit, in Antonium maiora merita sunt, illius €in me beneficia notiora; itaque discrimini uestro €me subtraham et ero praeda uictoris.'  @@Proximo deinde anno, persecutus €reginam Antoniumque Alexandream, ultimam bellis @1 €ciuilibus imposuit manum. Antonius se ipse non se-€gniter interemit adeo ut multa desidiae crimina €morte redimeret. At Cleopatra, frustratis custodibus, €illata aspide, morsu sane eius, expers muliebris €metus, spiritum reddidit. @8 Fuitque et fortuna et €clementia Caesaris dignum quod nemo ex his qui €contra eum arma tulerant ab eo iussuue eius inte-€remptus. D. Brutum Antonii interemit crudelitas. €Sextum Pompeium, ab eo deuictum idem Antonius, €cum dignitatis quoque seruandae dedisset fidem, €etiam spiritu priuauit. @8 Brutus et Cassius, ante quam €uictorum experirentur animum, uoluntaria morte €obierunt. Antonii Cleopatraeque quis fuisset exitus €narrauimus. Canidius timidius decessit quam pro-€fessioni eius, qua semper usus erat, congruebat. €Vltimus autem ex interfectoribus Caesaris, Par-€mensis Cassius, morte poenas dedit, ut dederat €Trebonius [2primus]2.  @@Dum ultimam bello Actiaco Alexan-€drinoque Caesar imponit manum, M. Lepidus, iuuenis €forma quam mente melior, Lepidi eius qui triumuir €fuerat rei publicae constituendae filius, Iunia Bruti €sorore natus, interficiendi, simul in Vrbem reuer-€tisset, Caesaris consilia inierat. @8 [2Erat]2 tunc urbis €custodiis praepositus C. Maecenas, equestri sed splen- @1 €dido genere natus, uir, ubi res uigiliam exigeret, sane €exsomnis, prouidens atque agendi sciens, simul €uero aliquid ex negotio remitti posset, otio ac molli-€tiis paene ultra feminam fluens, non minus Agrippa €Caesari carus, sed minus honoratus_quippe uixit €angusti claui paene contentus_, nec minora con-€sequi potuit, sed non tam concupiuit. @8 Hic speculatus €est per summam quietem ac dissimulationem praeci-€pitis consilia iuuenis et mira celeritate nullaque cum €perturbatione aut rerum aut hominum oppresso €Lepido, immane noui ac resurrecturi belli ciuilis €restinxit initium; et ille quidem male consultorum €poenas exsoluit. Aequetur praedictae iam Antistii €Seruilia, Lepidi uxor, quae, uiuo igni deuorato, €praematura morte immortalem nominis sui pensauit €memoriam.  @@Caesar autem, reuersus in Italiam €atque Vrbem, [2quo]2 occursu, quo fauore omnium €hominum, aetatium, ordinum exceptus sit, quae €magnificentia triumphorum eius, quae fuerit mune-€rum, ne in operis quidem iusti materia, nedum huius €tam recisi digne exprimi potest. @8 Nihil deinde optare €a diis homines, nihil dii hominibus praestare possunt, @1 €nihil uoto concipi, nihil felicitate consummari quod €non Augustus post reditum in Vrbem rei publicae €populoque Romano terrarumque orbi repraesen-€tauerit. @8 Finita uicesimo anno bella ciuilia, sepulta €externa, reuocata pax, sopitus ubique armorum furor, €restituta uis legibus, iudiciis auctoritas, senatui €maiestas, imperium magistratuum ad pristinum re-€dactum modum; tantummodo octo praetoribus ad-€lecti duo. @8 Prisca illa et antiqua rei publicae forma €reuocata, rediit cultus agris, sacris honos, securitas €hominibus, certa cuique rerum suarum possessio; €leges emendatae utiliter, latae salubriter, senatus €sine asperitate nec sine seueritate lectus. Principes €uiri, triumphisque et amplissimis honoribus functi, €adhortatu principis ad ornandam Vrbem illecti sunt. Consulatus tantummodo usque ad undecimum, quem €continuaret Caesar, cum saepe obnitens repugnasset, €impetrare potuit: nam dictaturam quam pertina-€citer ei deferebat populus, tam constanter repulit. Bella sub imperatore gesta pacatusque uictoriis €terrarum orbis et tot extra Italiam domique opera €omne aeui sui spatium impensurum in id solum opus €scriptorem fatigant. Nos, memores professionis, uni-€uersam imaginem principatus eius oculis animisque €subiecimus.  @@Sepultis, ut praediximus, bellis ciuilibus @1 €coalescentibusque rei publicae membris, etiam coa-€luere quae tam longa armorum series lacerauerat. €Delmatia [2annos]2 XX et CC rebellis, ad certam €confessionem pacata est imperii. Alpes feris incul-€tisque nationibus celebres perdomitae. Hispaniae €nunc ipsius praesentia, nunc Agrippae quem usque €in tertium consulatum et mox collegium tribuniciae €potestatis amicitia principis euexerat, multo uarioque €Marte pacatae. @8 In quas prouincias cum initio, Sci-€pione et Sempronio Longo consulibus, primo anno €secundi [2belli]2 Punici, abhinc annos CCL Romani €exercitus misissent duce Cn. Scipione, Africani pa-€truo, per annos CC in his multo mutuoque ita certa-€tum est sanguine, ut amissis populi Romani impera-€toribus exercitibusque saepe contumelia, etiam non-€numquam periculum Romano inferretur imperio. Illae enim prouinciae Scipiones consumpserunt; illae €contumelioso XX annorum bello sub duce Viriatho €maiores nostros exercuerunt; illae terrore Numantini €belli populum Romanum concusserunt; in illis turpe €Q. Pompei foedus turpiusque Mancini senatus cum €ignominia dediti imperatoris rescidit; illa tot consu-€lares, tot praetorios absumpsit duces patrumque €aetate in tantum Sertorium armis extulit ut per €quinquennium diiudicari non potuerit Hispanis €Romanisne in armis plus esset roboris et uter popu- @1 €lus alteri pariturus foret. @8 Has igitur prouincias tam €diffusas, tam frequentes, tam feras ad eam pacem €abhinc annos ferme L perduxit Caesar Augustus ut, €quae maximis bellis numquam uacauerant, eae sub €C. Antistio ac deinde P. Silio legato ceterisque postea €etiam latrociniis uacarent.  @@Dum pacatur Occidens, ab Oriente ac rege €Parthorum signa Romana, quae, Crasso oppresso, €Orodes, quae, Antonio pulso, filius eius Prahates €ceperant, Augusto remissa sunt. Quod cognomen €illi uiro Planci sententia consensus uniuersi senatus €populique Romani indidit. @8 Erant tamen qui hunc €felicissimum statum odissent. Quippe L. Murena et €Fannius Caepio, diuersis moribus_nam Murena €sine hoc facinore potuit uideri bonus, Caepio et €ante hoc erat pessimus_, cum iniissent occidendi €Caesaris consilia, oppressi auctoritate publica, quod €ui facere uoluerant, iure passi sunt. @8 Neque multo €post Rufus Egnatius, per omnia gladiatori quam €senatori propior, collecto in aedilitate fauore populi, €quem extinguendis priuata familia incendiis in dies €auxerat, in tantum quidem ut ei praeturam conti-€nuaret, mox etiam consulatum petere ausus, cum €esset omni flagitiorum scelerumque conscientia mer-€sus nec melior illi res familiaris quam mens foret, €adgregatis simillimis sibi, interimere Caesarem sta-€tuit ut, quo saluo saluus esse non poterat, eo sublato @1 €moreretur. @8 Quippe ita se mores habent [2ut]2 pu-€blica quisque ruina malit occidere quam sua proteri €et idem passurus minus conspici. Neque hic prioribus €in occultando felicior fuit abditusque carceri cum €consciis facinoris, mortem dignissimam uita sua obiit.  @@Praeclarum excellentis uiri factum C. Sentii €Saturnini, circa ea tempora consulis, ne fraudetur €memoria. @8 Aberat in ordinandis Asiae Orientisque €rebus Caesar, circumferens terrarum orbi praesentia €sua pacis suae bona. Tum Sentius, forte et solus et €absente Caesare consul, cum alia prisca seueritate €summaque constantia, uetere consulum more ac €seueritate, gessisset, protraxisset publicanorum frau-€des, punisset auaritiam, regessisset in aerarium pe-€cunias publicas, tum in comitiis habendis praecipuum €egit consulem: @8 nam et quaesturam petentes, quos €indignos iudicauit, profiteri uetuit et, cum id fac-€turos se perseuerarent, consularem, si in campum þ°´´ÿï°°±ÿï‚ÈéóôÿïƒÖåììÿ²¨Ü“„descendissent, uindictam minatus est, @8 et Egnatium €florentem fauore publico sperantemque ut praeturam €aedilitati, ita consulatum praeturae se iuncturum, €profiteri uetuit et, cum id non obtinuisset, iurauit, €etiam si factus esset consul suffragiis populi, tamen €se eum non renuntiaturum. @8 Quod ego factum cuilibet €ueterum consulum gloriae comparandum reor, nisi €quod naturaliter audita uisis laudamus libentius et €praesentia inuidia, praeterita ueneratione prosequi-€mur et his nos obrui, illis instrui credimus. @1  @@Ante triennium fere quam Egnatianum €scelus erumperet, circa Murenae Caepionisque con-€iurationis tempus, abhinc annos L, M. Marcellus, €sororis Augusti Octauiae filius, quem homines ita, €si quid accidisset Caesari, successorem potentiae €eius arbitrabantur futurum, ut tamen id per M. Agrip-€pam securo ei posse contingere non existimarent, €magnificentissimo munere aedilitatis edito, decessit, €admodum iuuenis, sane, ut aiunt, ingenuarum uirtu-€tum laetusque animi et ingenii fortunaeque in quam €alebatur capax. @8 Post cuius obitum, Agrippa, qui €sub specie ministeriorum principalium profectus in €Asiam, ut fama loquitur, ob tacitas cum Marcello €offensiones, praesenti se subduxerat tempori, reuer-€sus inde, filiam Caesaris Iuliam quam in matrimonio €Marcellus habuerat duxit uxorem, feminam neque €sibi neque rei publicae felicis uteri.  @@Hoc tractu temporum, Ti. Claudius Nero, €quo trimo, ut praediximus, Liuia, Drusi Claudiani €filia, despondente Ti. Nerone, cui ante nupta fuerat, €Caesari nupserat, @8 innutritus caelestium praecepto-€rum disciplinis, iuuenis genere, forma, celsitudine €corporis, optimis studiis maximoque ingenio ins-€tructissimus, qui protinus quantus est, sperari po-€tuerat uisuque praetulerat principem, @8 quaestor €undeuicesimum annum agens capessere coepit rem €publicam maximamque difficultatem annonae ac @1 €rei frumentariae inopiam ita Ostiae atque in Vrbe, €mandatu uitrici, moderatus est, ut per id quod agebat €quantus euasurus esset eluceret. @8 Nec multo post, €missus ab eodem uitrico cum exercitu ad uisendas €ordinandasque quae sub Oriente sunt prouincias, €praecipuis omnium uirtutum experimentis in eo €tractatu editis, cum legionibus ingressus Armeniam, €redacta ea in potestatem populi Romani regnum €eius Artauasdi dedit. Cuius rex quoque Parthorum €tanti nominis fama territus, liberos suos ad Caesarem €misit obsides.  @@Reuersum inde Neronem Caesar haud €mediocris belli mole experiri statuit, adiutore operis €dato fratre ipsius Druso Claudio, quem intra Caesaris €penates enixa erat Liuia. @8 Quippe uterque, diuisis €partibus, Raetos Vindelicosque adgressi, multis €urbium et castellorum oppugnationibus nec non €derecta quoque acie feliciter functi gentes locis €tutissimas, aditu difficillimas, numero frequentes, €feritate truces maiore cum periculo quam damno €Romani exercitus, plurimo cum earum sanguine €perdomuerunt. @@Ante quae tempora censura Planci et Pauli acta €inter discordiam neque ipsis honori neque rei publicae @1 €usui fuerat, cum alteri uis censoria, alteri uita deesset, €Paulus uix posset implere censorem, Plancus timere €deberet, nec quidquam obiicere posset adulescentibus €aut obiicientes audire quod non agnosceret senex.  @@Mors deinde Agrippae, qui nouitatem suam €multis rebus nobilitauerat atque in hoc perduxerat €ut et Neronis esset socer, cuiusque liberos nepotes €suos diuus Augustus, praepositis Gai ac Lucii nomi-€nibus, adoptauerat, admouit propius Neronem Cae-€sari: quippe filia Iulia eius, quae fuerat Agrippae €nupta, Neroni nupsit. @@Subinde bellum Pannonicum, quod inchoatum €[2ab]2 Agrippa Marcoque Vinicio, auo tuo, consulari, €magnum atroxque et perquam uicinum imminebat €Italiae, per Neronem gestum est. @8 Gentes Pannonio-€rum Delmatarumque nationes situmque regionum ac €fluminum numerumque et modum uirium excelsissi-€masque et multiplices eo bello uictorias tanti impera-€toris alio loco explicabimus: hoc opus seruet formam €suam. Huius uictoriae compos Nero ouans trium-€phauit.  @@Sed, dum in hac parte imperii omnia €geruntur prosperrime, accepta in Germania clades €sub legato M. Lollio, homine in omnia pecuniae €quam recte faciendi cupidiore et inter summam uitio-€rum dissimulationem uitiosissimo, amissaque legionis @1 €quintae aquila uocauit ab Vrbe in Gallias Caesarem. Cura deinde atque onus Germanici belli delegata €Druso Claudio, fratri Neronis, adulescenti tot tanta-€rumque uirtutum quot et quantas natura mortalis €recipit uel industria perficit. Cuius ingenium utrum €bellicis magis operibus an ciuilibus suffecerit artibus, €in incerto est: @8 morum certe dulcedo ac suauitas et €aduersus amicos aequa ac par sui aestimatio inimita-€bilis fuisse dicitur; nam pulchritudo corporis pro-€xima fraternae fuit. Sed illum magna ex parte domi-€torem Germaniae, plurimo eius gentis uariis in locis €profuso sanguine, fatorum iniquitas consulem, agen-€tem annum tricesimum, rapuit. @8 Moles deinde eius €belli translata in Neronem est: quod is sua et uirtute €et fortuna administrauit peragratusque uictor omnes €partes Germaniae sine ullo detrimento commissi €exercitus, quod praecipue huic duci semper curae €fuit, sic perdomuit eam ut in formam paene stipen-€diariae redigeret prouinciae. Tum alter triumphus €cum altero consulatu ei oblatus est.  @@Dum ea quae praediximus in Pannonia €Germaniaque geruntur, atrox in Thracia bellum or-€tum, omnibus eius gentis nationibus in arma accen-€sis, L. Pisonis, quem hodieque diligentissimum atque €eundem lenissimum securitatis urbanae custodem €habemus, uirtus compressit_ @8 quippe legatus Caesa-€ris triennio cum his bellauit gentesque ferocissimas €plurimo cum earum excidio nunc acie, nunc expu-€gnationibus in pristinum pacis redegit modum_ @1 €eiusque patratione Asiae securitatem, Macedoniae €pacem reddidit. @8 De quo uiro hoc omnibus sentien-€dum ac praedicandum est esse mores eius uigore ac €lenitate mixtissimos et uix quemquam reperiri posse, €qui aut otium ualidius diligat aut facilius sufficiat €negotio, et magis quae agenda sunt curet sine ulla €ostentatione agendi.  @@Breui interiecto spatio, Ti. Nero duobus €consulatibus totidemque triumphis actis, tribuniciae €potestatis consortione aequatus Augusto, ciuium €post unum, et hoc quia uolebat, eminentissimus, €ducum maximus, fama fortunaque celeberrimus et €uere alterum rei publicae lumen et caput, @8 mira €quadam et incredibili atque inenarrabili pietate, €cuius causae mox detectae sunt, cum C. Caesar €sumpsisset iam uirilem togam, Lucius item maturus €esset uir, is, ne fulgor suus orientium iuuenum obstaret €initiis, dissimulata causa consilii sui, commeatum ab €socero atque eodem uitrico adquiescendi a conti-€nuatione laborum petiit. @8 Quis fuerit eo tempore €ciuitatis habitus, qui singulorum animi, quae digre-€dientium a tanto uiro omnium lacrimae, quam paene €ei patria manum iniecerit, iusto seruemus operi. Illud etiam in hoc transcursu dicendum est ita €septem annos Rhodi moratum ut omnes, qui pro €consulibus legatique in transmarinas profecti prouin-€cias, uisendi eius gratia [2Rhodum deuerterint]2 €atque eum conuenientes semper priuato, si illa @1 €maiestas priuata umquam fuit, fasces suos summise-€rint fassique sint otium eius honoratius imperio suo.  @@Sensit terrarum orbis digressum a custodia €Neronem Vrbis: nam et Parthus desciscens a socie-€tate Romana adiecit Armeniae manum et Germania €auersis domitoris sui oculis rebellauit. @@At in Vrbe, eo ipso anno quo magnificentissimis €gladiatorii muneris naumachiaeque spectaculis diuus €Augustus, abhinc annos XXX, se et Gallo Caninio €consulibus, dedicato Martis templo animos oculosque €populi Romani repleuerat, foeda dictu memoriaque €horrenda in ipsius domo tempestas erupit. @8 Quippe €filia eius Iulia, per omnia tanti parentis ac uiri imme-€mor, nihil, quod facere aut pati turpiter posset femina, €luxuria libidine infectum reliquit, magnitudinemque €fortunae suae peccandi licentia metiebatur, quidquid €liberet pro licito uindicans. @8 Tum Iullus Antonius, €singulare exemplum clementiae Caesaris, uiolator €eius domus, ipse sceleris a se commissi ultor fuit_ þ°´´ÿï°°±ÿï‚ÈéóôÿïƒÖåììÿ²¨ä”„quem, uicto eius patre, non tantum incolumitate do-€nauerat, sed sacerdotio, praetura, consulatu, prouin-€ciis honoratum, etiam matrimonio sororis suae filiae €in artissimam adfinitatem receperat_, @8 Quintiusque €Crispinus, singularem nequitiam supercilio truci €protegens, et Appius Claudius et Sempronius Grac-€chus ac Scipio aliique minoris nominis utriusque €ordinis uiri, quas cuiuslibet uxore uiolata poenas @1 €pependissent, pependere, cum Caesaris filiam et €Neronis uiolassent coniugem. Iulia relegata in insu-€lam patriaeque et parentum subducta oculis, quam €tamen comitata mater Scribonia uoluntaria exilii €permansit comes.  @@Breue ab hoc intercesserat spatium, cum €C. Caesar, ante aliis prouinciis ad uisendum obitis, €in Syriam missus, conuento prius Ti. Nerone, cui €omnem honorem ut superiori habuit, tam uarie se €ibi gessit ut nec laudaturum magna nec uitupera-€turum mediocris materia deficiat. Cum rege Partho-€rum, iuuene excelsissimo, [2in]2 insula quam amnis €Euphrates ambiebat, aequato utriusque partis nu-€mero, coiit. @8 Quod spectaculum stantis ex diuerso €hinc Romani, illinc Parthorum exercitus, cum duo €inter se eminentissima imperiorum et hominum coi-€rent capita, perquam clarum et memorabile sub initia €stipendiorum meorum tribuno militum mihi uisere €contigit: @8 quem militiae gradum ante sub patre tuo, €M. Vinici, et P. Silio auspicatus in Thracia Mace-€doniaque, mox Achaia Asiaque et omnibus ad Orien-€tem uisis prouinciis et ore atque utroque maris €Pontici latere, haud iniucunda tot rerum, locorum, €gentium, urbium recordatione perfruor. Prior Par-€thus apud Gaium in nostra ripa, posterior hic apud €regem in hostili epulatus est. @1  @@Quo tempore M. Lollii, quem ueluti modera-€torem iuuentae filii sui Augustus esse uoluerat, €perfida et plena subdoli ac uersuti animi consilia, €per Parthum indicata Caesari, fama uulgauit; cuius €mors intra paucos dies fortuita an uoluntaria fuerit €ignoro. Sed quam hunc decessisse laetati homines, €tam paulo post obiisse Censorinum in iisdem prouin-€ciis grauiter tulit ciuitas, uirum demerendis homini-€bus genitum. @@Armeniam deinde [2Gaius]2 ingressus, prima parte €introitus prospere [2rem]2 gessit; mox in colloquio, €cui se temere crediderat, circa Artageram grauiter €a quodam, nomine Adduo, uulneratus, ex eo ut cor-€pus minus habile, ita animum minus utilem rei pu-€blicae habere coepit. @8 Nec defuit conuersatio homi-€num uitia eius adsentatione alentium_etenim €semper magnae fortunae comes adest adulatio_, per €quae eo ductus erat ut in ultimo ac remotissimo terra-€rum orbis angulo consenescere quam Romam re-€gredi mallet. Diu dein reluctatus inuitusque reuertens €in Italiam, in urbe Lyciae_Limyra nominant_ €morbo obiit, cum ante annum ferme L. Caesar, €frater eius, Hispanias petens Massiliae decessisset.  @@Sed fortuna, quae subduxerat spem magni €nominis, iam tum rei publicae sua praesidia reddide- @1 €rat: quippe ante utriusque horum obitum, patre €tuo P. Vinicio consule, Ti. Nero reuersus Rhodo in-€credibili laetitia patriam repleuerat. @8 Non est diu €cunctatus Caesar Augustus; neque enim quaerendus €erat quem legeret, sed legendus qui eminebat. Itaque, quod post Lucii mortem, adhuc Gaio uiuo, €facere uoluerat eoque uehementer repugnante Nerone €erat inhibitus, post utriusque adulescentium obitum €facere perseuerauit, ut et tribuniciae potestatis €consortionem Neroni constitueret, multum quidem €eo cum domi, tum in senatu recusante, et eum, Aelio €Cato [2C.]2 Sentio consulibus V Kal. Iulias, post €urbem conditam DCCLIIII, abhinc annos XXVII €adoptaret. @8 Laetitiam illius diei concursumque ciuita-€tis et uota paene inserentium caelo manus spemque €conceptam perpetuae securitatis aeternitatisque Ro-€mani imperii uix in illo iusto opere abunde persequi €poterimus, nedum hic implere temptemus, [2contenti]2 €id unum dixisse quam ille omnibus [2faustus]2 fuerit. Tum refulsit certa spes liberorum parentibus, uiris €matrimoniorum, dominis patrimonii, omnibus homi-€nibus salutis, quietis, pacis, tranquillitatis, adeo ut nec €plus sperari potuerit nec spei responderi felicius. @1  @@Adoptatus eadem die etiam M. Agrippa, €quem post mortem Agrippae Iulia enixa erat, sed €in Neronis adoptione illud adiectum his ipsis Caesaris €uerbis: 'Hoc, inquit, rei publicae causa facio.' Non diu uindicem custodemque imperii sui morata €in urbe patria protinus in Germaniam misit, ubi €ante triennium sub M. Vinicio, auo tuo, clarissimo €uiro, immensum exarserat bellum. Erat id ab eo €quibusdam in locis gestum, quibusdam sustentatum €feliciter eoque nomine decreta ei cum speciosissima €inscriptione operum ornamenta triumphalia. @@Hoc tempus me, functum ante tribunatu, castro-€rum Ti. Caesaris militem fecit; quippe protinus ab €adoptione missus cum eo praefectus equitum in €Germaniam, successor officii patris mei, caelestissi-€morum eius operum per annos continuos VIIII prae-€fectus aut legatus spectator, tum pro captu medio-€critatis meae adiutor fui. Neque illi spectaculo quo €fructus sum simile condicio mortalis recipere uidetur €mihi, cum per celeberrimam Italiae partem trac-€tumque omnem Galliae prouinciarum ueterem impe-€ratorem et ante meritis ac uirtutibus quam nomine €Caesarem reuisentes sibi quisque quam illi gratula-€rentur plenius. @8 At uero militum conspectu eius eli-€citae gaudio lacrimae alacritasque et salutationis €noua quaedam exultatio et contingendi manum €cupiditas non continentium, protinus quin adiice-€rent: 'Videmus te, imperator? Saluum recepimus?' @1 €Ac deinde: 'Ego tecum, imperator, in Armenia, ego €in Raetia fui, ego a te in Vindelicis, ego in Pannonia, €ego in Germania donatus sum' neque uerbis ex-€primi et fortasse uix mereri fidem potest.  @@Intrata protinus Germania, subacti Canni-€nefates, Attuarii, Bructeri, recepti Cherusci_gentes €utinam minus mox nostra clade nobiles!_, transitus €Visurgis, penetrata ulteriora, cum omnem partem €asperrimi et periculosissimi belli Caesar uindicaret, €in iis quae minoris erant discriminis, Sentium Sa-€turninum, qui tum legatus patris eius in Germania €fuerat, praefecisset, @8 uirum multiplicem [in] uirtu-€tibus, gnauum, agilem, prouidum militariumque €officiorum patientem ac peritum pariter, sed eundem, €ubi negotia fecissent locum otio, liberaliter lauteque €eo abutentem, ita tamen ut eum splendidum ac €hilarem potius quam luxuriosum aut desidem diceres; €de cuius uiri claro ingenio celebrique consulatu €praediximus. @8 Anni eius aestiua usque in mensem €Decembrem perducta immanis emolumentum fecere €uictoriae. Pietas sua Caesarem paene obstructis €hieme Alpibus in Vrbem traxit; at tutela imperii @1 €eum ueris initio reduxit in Germaniam, in cuius €mediis finibus ad caput Lupiae fluminis hiberna di-€grediens princeps locauerat.  @@Pro dii boni! Quanti uoluminis opera inse-€quenti aestate sub duce Tiberio Caesare gessimus! €Perlustrata armis tota Germania est, uictae gentes €paene nominibus incognitae, receptae Cauchorum €nationes; omnis eorum iuuentus infinita numero, €immensa corporibus, situ locorum tutissima, tra-€ditis armis, una cum ducibus suis, saepta fulgenti €armatoque militum nostrorum agmine ante impera-€toris procubuit tribunal. @8 Fracti Langobardi, gens €etiam Germana feritate ferocior; denique, quod €numquam antea spe conceptum, nedum opere temp-€tatum erat, ad quadringentesimum miliarium a €Rheno usque ad flumen Albim, qui Semnonum Her-€mundurorumque fines praeterfluit, Romanus cum €signis perductus exercitus. @8 Et eodem mira felicitate €et cura ducis, temporum quoque obseruantia, classis, €quae Oceani circumnauigauerat sinus, ab inaudito €atque incognito ante mari flumine Albi subuecta, €plurimarum gentium uictoria, cum abundantissima €rerum omnium copia, exercitui Caesarique se iunxit.  @@Non tempero mihi quin tantae rerum ma- @1 €gnitudini hoc, qualecumque est, inseram. Cum cite-€riorem ripam praedicti fluminis castris occupassemus €et ulterior armata hostium iuuentute fulgeret, sub €omnem motum [2metumque]2 nostrarum nauium pro-€tinus refugientium, unus e barbaris, aetate senior, €corpore excellens, dignitate, quantum ostendebat þ°´´ÿï°°±ÿï‚ÈéóôÿïƒÖåììÿ²¨ëˆˆcultus, eminens, cauatum, ut illis mos est, ex materia €conscendit alueum solusque id nauigii genus tempe-€rans, ad medium processit fluminis et petiit, liceret €sibi sine periculo in eam, quam armis tenebamus, €egredi ripam ac uidere Caesarem. Data petenti €facultas. @8 Tum, adpulso lintre et diu tacitus contem-€platus Caesarem: 'Nostra quidem, inquit, furit €iuuentus, quae, cum uestrum numen absentium colat, €praesentium potius arma metuit quam sequitur €fidem. Sed ego, beneficio et permissu tuo, Caesar, €quos ante audiebam, hodie uidi deos, nec feliciorem €ullum uitae meae aut optaui aut sensi diem'. Impe-€tratoque ut manum contingeret, reuersus in nauicu-€lam, sine fine respectans Caesarem ripae suorum €adpulsus est. @8 Victor omnium gentium locorumque €quos adierat Caesar cum incolumi inuiolatoque et €semel tantummodo magna cum clade hostium fraude €eorum temptato exercitu, in hiberna legiones reduxit, €eadem qua priore anno festinatione urbem petens.  @@Nihil erat iam in Germania quod uinci @1 €posset, praeter gentem Marcomannorum, quae, Ma-€roboduo duce, excita sedibus suis atque in interiora €refugiens, incinctos Hercyniae siluae campos inco-€lebat. @8 Nulla festinatio huius uiri mentionem trans-€gredi debet. Maroboduus, genere nobilis, corpore €praeualens, animo ferox, natione magis quam ra-€tione barbarus, non tumultuarium neque fortuitum €neque mobilem et ex uoluntate parentium constan-€tem inter suos occupauit principatum, sed certum €imperium uimque regiam complexus animo statuit, €auocata procul a Romanis gente sua, eo progredi €ubi, cum propter potentiora arma refugisset, sua €faceret potentissima. Occupatis igitur quos praedixi-€mus locis, finitimos omnes aut bello domuit aut con-€dicionibus iuris sui fecit.  @@Corpus suum custodientium imperium per-€petuis exercitiis paene ad Romanae disciplinae for-€mam redactum, breui in eminens et nostro quoque €imperio timendum perduxit fastigium gerebatque se €ita aduersus Romanos ut neque bello nos [2lacesseret €et, si]2 lacesseretur, superesse sibi uim ac uoluntatem €resistendi [2ostenderet]2. @8 Legati quos mittebat ad €Caesares, interdum ut supplicem commendabant, €interdum ut pro pari loquebantur. Gentibus homi- @1 €nibusque a nobis desciscentibus erat apud eum per-€fugium, [2in]2 totumque ex male dissimulato agebat €aemulum, exercitumque, quem LXX milium pedi-€tum, quattuor equitum fecerat, adsiduis aduersus €finitimos bellis exercendo maiori quam, quod habe-€bat, operi praeparabat. @8 Eratque etiam eo timendus €quod, cum Germaniam ad laeuam et in fronte, Panno-€niam ad dextram, a tergo sedium suarum haberet €Noricos, tamquam in omnes semper uenturus ab €omnibus timebatur. @8 Nec securam incrementi sui €patiebatur esse Italiam, quippe cum a summis Al-€pium iugis quae finem Italiae terminant initium €huius finium haud multo plus CC milibus passuum €abesset. @8 Hunc uirum et hanc regionem, proximo €anno, diuersis e partibus Ti. Caesar adgredi statuit. €Sentio Saturnino mandatum ut per Cattos, excisis €continentibus Hercyniae siluis, legiones Boiohae-€mum_id regioni, quam incolebat Maroboduus, no-€men est_, ipse a Carnunto, qui locus Norici regni €proximus ab hac parte erat, exercitum qui in Illyrico €merebat ducere in Marcomannos orsus est.  @@Rumpit, interdum moratur proposita homi-€num fortuna. Praeparauerat iam hiberna Caesar ad €Danubium admotoque exercitu non plus quam quinque @1 €dierum iter a primis hostium [2aberat @8 et legiones €etiam quas]2 Saturninum admouere [2ei]2 placuerat, €paene aequali diuisae interuallo ab hoste intra pau-€cos dies in praedicto loco cum Caesare [2se]2 iuncturae €erant, cum uniuersa Pannonia, insolens longae pacis €bonis, adulta uiribus, Delmatia omnibusque tractus €eius gentibus in societatem adductis consilii, arma €corripuit. @8 Tum necessaria gloriosis praeposita, neque €tutum uisum, abdito in interiora exercitu, uacuam €tam uicino hosti relinquere Italiam. Gentium natio-€numque quae rebellauerant omnis numerus amplius €DCCC milibus explebat; CC fere peditum collige-€bantur armis habilia, equitum VIIII. @8 Cuius immen-€sae multitudinis, parentis acerrimis ac peritissimis €ducibus, pars petere Italiam decreuerat iunctam €sibi Nauporti ac Tergestis confinio, pars in Mace-€doniam [2se]2 effuderat, pars suis sedibus praesidium €esse destinauerat. Maxima duobus Batonibus ac €Pinneti ducibus auctoritas erat. @8 In omnibus autem €Pannoniis non disciplinae tantummodo, sed linguae €quoque notitia Romanae, plerisque etiam litterarum €usus et familiaris animorum erat exercitatio. Itaque, €Hercules! nulla umquam natio tam mature consilio €belli bellum iunxit ac decreta patrauit. @8 Oppressi €ciues Romani, trucidati negotiatores, magnus uexilla-€riorum numerus ad internecionem ea in regione quae @1 €plurimum ab imperatore aberat caesus, occupata €armis Macedonia, omnia et in omnibus locis igni €ferroque uastata. Quin etiam tantus huius belli €metus fuit ut stabilem illum et formatum tantorum €bellorum experientia Caesaris Augusti animum qua-€teret atque terreret.  @@Habiti itaque delectus, reuocati undique et €omnes ueterani, uiri feminaeque ex censu libertinum €coactae dare militem. Audita in senatu uox principis, €decimo die, ni caueretur, posse hostem in urbis €Romae uenire conspectum. Senatorum equitumque €Romanorum exactae ad id bellum operae: pollicitati. Omnia haec frustra praeparassemus, nisi qui illa re-€geret fuisset. Itaque, ut praesidium militum, res pu-€blica ab Augusto ducem in bellum poposcit Tibe-€rium. @@Habuit in hoc quoque bello mediocritas nostra €speciosi ministerii locum. Finita equestri militia, €designatus quaestor necdum senator aequatus sena-€toribus, etiam designatis tribunis plebei, partem €exercitus ab Vrbe traditi ab Augusto perduxi ad €filium eius. @8 In quaestura deinde, remissa sorte pro-€uinciae, legatus eiusdem ad eundem missus. Quas €nos primo anno acies hostium uidimus! Quantis pru-€dentia ducis opportunitatibus furentes eorum uires @1 €uniuersas euasimus, elusimus partibus! Quanto cum €temperamento simul utilitatis res auctoritate impera-€toris agi uidimus! Qua prudentia hiberna disposita €sunt! Quanto opere inclusus custodiis exercitus nostri, €ne qua posset erumpere inopsque copiarum et intra €se furens uiribus hostis elanguesceret!  @@Felix euentu, forte conatu, prima aestate €belli, Messalini opus mandandum est memoriae. Qui uir, animo etiam quam gente nobilior, dignissi-€mus qui et patrem Coruinum habuisset et cognomen €suum Cottae fratri relinqueret, praepositus Illyrico €subita rebellione cum semiplena legione uicesima, €circumdatus hostili exercitu, amplius XX milia €hostium fudit fugauitque et ob id ornamentis trium-€phalibus honoratus est. @@Ita placebat barbaris numerus suus, ita fiducia €uirum ut, ubicumque Caesar esset, nihil in se repo-€nerent. Pars exercitus eorum proposita ipsi duci et €ad arbitrium utilitatemque nostram macerata per-€ductaque ad exitiabilem famem, neque instantem €sustinere neque cum facientibus copiam pugnandi €derigentibusque aciem ausa congredi, occupato monte €Claudio, munitione se defendit. @8 At ea pars quae @1 €obuiam se effuderat exercitui, quem A. Caecina et €Siluanus Plautius consulares ex transmarinis addu-€cebant prouinciis, circumfusa quinque legionibus €nostris auxiliaribusque et equitatui regio_quippe €magnam Thracum manum iunctus praedictis ducibus €Rhoemetalces, Thraciae rex, in adiutorium eius belli €secum trahebat_paene exitiabilem omnibus cla-€dem intulit. @8 Fugata regiorum equestris acies, fu-€gatae alae, conuersae cohortes sunt, apud signa €quoque legionum trepidatum. Sed Romani uirtus €militis plus eo tempore uindicauit gloriae quam du-€cibus reliquit, qui multum a more imperatoris sui €discrepantes, ante in hostem inciderunt quem per €exploratores ubi hostis esset cognoscerent. @8 Iam €igitur in dubiis rebus semet ipsae legiones adhortatae, €iugulatis ab hoste quibusdam tribunis militum, in-€terempto praefecto castrorum praefectisque cohor-€tium, non incruentis centurionibus, [2e]2 quibus etiam €primi ordines cecidere, inuasere hostes nec susti-€nuisse contenti perrupta eorum acie ex insperato þ°´´ÿï°°±ÿï‚ÈéóôÿïƒÖåììÿ²¨ð–ˆˆuictoriam uindicauerunt. @@Hoc fere tempore, Agrippa, qui eodem die quo €Tiberius adoptatus ab auo suo naturali erat, et iam €ante biennium, qualis esset, apparere coeperat, mira €prauitate animi atque ingenii in praecipitia conuer- @1 €sus, patris atque eiusdem aui sui animum alienauit €sibi, moxque, crescentibus in dies uitiis, dignum €furore suo habuit exitum.  @@Accipe nunc, M. Vinici, tantum in bello €ducem quantum in pace uides principem. Iunctis €exercitibus, quique sub Caesare fuerant quique ad €eum uenerant, contractisque in una castra decem €legionibus, LXX amplius cohortibus, %XIIII set% €pluribus quam decem ueteranorum milibus, ad hoc €magno uoluntariorum numero frequentique equite €regio, tanto denique exercitu quantus nullo umquam €loco post bella fuerat ciuilia, omnes eo ipso laeti €erant maximamque fiduciam uictoriae in numero €reponebant. @8 At imperator, optimus eorum quae €agebat iudex et utilia speciosis praeferens quodque €semper eum facientem uidi in omnibus bellis, quae €probanda essent, non quae utique probarentur se-€quens, paucis diebus exercitum qui uenerat ad re-€fouendas ex itinere eius uires moratus, cum eum €maiorem quam ut temperari posset neque habilem €gubernaculo cerneret, dimittere statuit, @8 prosecu-€tusque longo et perquam laborioso itinere cuius €difficultas narrari uix potest, ut neque uniuersos €quisquam auderet adgredi et partem digredientium, €suorum quisque metu finium, uniuersi temptare €non possent, remisit eo unde uenerant, et ipse asper-€rimae hiemis initio regressus Sisciam, legatos, inter €quos ipsi fuimus, partitis praefecit hibernis. @1  @@O rem dictu non eminentem, sed solida €ueraque uirtute atque utilitate maximam, experien-€tia suauissimam, humanitate singularem! Per omne €belli Germanici Pannonicique tempus, nemo e nobis €gradumue nostrum aut praecedentibus aut sequenti-€bus imbecillus fuit, cuius salus ac ualetudo non ita €sustentaretur Caesaris cura, tamquam distractissi-€mus ille tantorum onerum mole huic uni negotio €uacaret animus. @8 Erat desiderantibus paratum iunc-€tum uehiculum, lectica eius publicata, cuius [2usum]2 €cum alii, tum ego sensi: iam medici, iam apparatus €cibi, iam in hoc solum [uni] portatum instrumentum €balinei nullius non succurrit ualetudini; domus tan-€tum ac domestici deerant, ceterum nihil quod ab illis €aut praestari aut desiderari posset. @8 Adiciam illud €quod, quisquis illis temporibus interfuit, ut alia €quae retuli, agnoscet protinus: solus semper equo €uectus est, solus cum iis quos inuitauerat maiore €parte aestiuarum expeditionum cenauit sedens. Non €sequentibus disciplinam, quatenus exemplo non €nocebatur, ignouit; admonitio frequens, inerat et €castigatio, uindicta rarissima, agebatque medium €plurima dissimulantis, aliqua inhibentis. @@Hiems emolumentum patrati belli contulit; sed, @1 €insequenti aestate, omnis Pannonia, reliquiis totius €belli in Delmatia manentibus, pacem petiit. Ferocem €illam tot milium iuuentutem, paulo ante seruitutem €minatam Italiae, conferentem arma quibus usa erat €apud flumen, nomine Bathinum, prosternentemque €se uniuersam genibus imperatoris, Batonemque et €Pinnetem, excelsissimos duces, captum [2alterum]2, €alterum a se deditum, iustis uoluminibus ordine €narrabimus, ut spero. @@Autumno, uictor in hiberna reducitur exercitus, €cuius omnibus copiis [2a]2 Caesare [2M.]2 Lepidus €praefectus est, uir nominis ac fortunae Caesarum €proximus, quem, in quantum quisque aut cognoscere €aut intellegere potuit, in tantum miratur ac diligit €tantorumque nominum quibus ortus est ornamen-€tum iudicat.  @@Caesar ad alteram belli Delmatici molem €animum atque arma contulit. In qua regione, quali €adiutore legatoque fratre meo, Magio Celere Velleiano, €usus sit, ipsius patrisque eius praedicatione testatum €est et amplissimorum honorum, quibus triumphans €eum Caesar donauit, signat memoria. @8 Initio aestatis, €Lepidus, educto hibernis exercitu, per gentes inte-€gras immunesque adhuc clade belli et eo feroces ac €truces, tendens ad Tiberium imperatorem et cum @1 €difficultate locorum et cum ui hostium luctatus, €magna cum clade obsistentium excisis agris, exustis €aedificiis, caesis uiris, laetus uictoria praedaque €onustus peruenit ad Caesarem, @8 et ob ea, quae si €propriis gessisset auspiciis, triumphare debuerat, €ornamentis triumphalibus, consentiente cum iudi-€cio principum uoluntate senatus, [2donatus]2 est. Illa aestas maximi belli consummauit effectus; €quippe Perustae ac Desitiates Delmatae, situ loco-€rum ac montium, ingeniorum ferocia, mira etiam €pugnandi scientia et praecipue angustiis saltuum €paene inexpugnabiles, non iam ductu, sed manibus €atque armis ipsius Caesaris tum demum pacati €sunt, cum paene funditus euersi forent. @8 Nihil in €hoc tanto bello, nihil in Germania aut uidere maius €aut mirari magis potui quam quod imperatori num-€quam adeo ulla opportuna uisa est uictoriae occasio €quam damno amissi pensaret militis semperque €uisum est gloriosum, quod esset tutissimum, et ante €conscientiae quam famae consultum, nec umquam €consilia ducis iudicio exercitus, sed exercitus proui-€dentia ducis rectus est.  @@Magna in bello Delmatico experimenta €uirtutis, in multos ac difficiles locos praemissus, Ger-€manicus dedit. @8 Celebri etiam opera diligentique @1 €Vibius Postumus, uir consularis, praepositus Delma-€tiae, ornamenta meruit triumphalia; quem honorem €ante paucos annos, Passienus et Cossus, uiri quibus-€dam diuersis uirtutibus celebres, in Africa meruerant. €Sed Cossus uictoriae testimonium etiam in cognomen €filii contulit, adulescentis in omnium uirtutum €exempla geniti. @8 At Postumi operum L. Apronius €particeps illa quoque militia eos, quos mox conse-€cutus est, honores excellenti uirtute meruit. €@@Vtinam non maioribus experimentis testatum €esset quantum in omni re fortuna posset! Sed, in €hoc quoque genere abunde agnosci uis eius potest. €Nam et Aelius Lamia, uir antiquissimi moris et €priscam grauitatem super humanitate temperans, €in Germania Illyricoque et mox in Africa splendidissi-€mis functus ministeriis, non merito, sed materia €adipiscendi triumphalia defectus est, @8 et A. Licinius €Nerua Silianus, P. Silii filius, quem uirum ne qui €intellexit quidem abunde miratus est, [ne] nihil €non [2quod]2 optimo ciui, simplicissimo duci superes-€set praeferens, immatura [2morte]2 et fructu amplissi-€mae principis amicitiae et consummatione euectae €in altissimum paternumque fastigium imaginis de-€fectus est. @8 Horum uirorum mentioni si quis quaesisse €me dicet locum, fatentem arguet; neque enim iustus €sine mendacio candor apud bonos crimini est. @1  @@Tantum quod ultimam imposuerat Pan-€nonico ac Delmatico bello Caesar manum, cum intra €quinque consummati tanti operis dies funestae ex €Germania epistulae caesi Vari trucidatarumque le-€gionum trium totidemque alarum et sex cohortium €[2allatae sunt]2, uelut in hoc saltem tantummodo €indulgente nobis fortuna, ne occupato duce [2 . . . ]2 et €causa [2et]2 persona moram exigit. @@Varus Quintilius, illustri magis quam nobili ortus €familia, uir ingenio mitis, moribus quietus, ut corpore €et animo immobilior, otio magis castrorum quam €bellicae adsuetus militiae, pecuniae uero quam non €contemptor, Syria, cui praefuerat, declarauit, quam €pauper diuitem ingressus diues pauperem reliquit. Is, cum exercitui qui erat in Germania praeesset, €concepit esse homines, qui nihil praeter uocem mem-€braque haberent hominum, quique gladiis domari €non poterant, posse iure mulceri. @8 Quo proposito €mediam ingressus Germaniam, uelut inter uiros pa-€cis gaudentes dulcedine iurisdictionibus agendoque €pro tribunali ordine trahebat aestiua.  @@At illi, quod nisi expertus uix credat, in €summa feritate uersutissimi natumque mendacio €genus, simulantes fictas litium series et nunc prouo-€cantes alter alterum iniuria, nunc agentes gratias @1 €quod ea Romana iustitia finiret feritasque sua noui-€tate incognitae disciplinae mitesceret et solita armis €discerni iure terminarentur, in summam socordiam €perduxere Quintilium usque eo ut se praetorem ur-€banum in foro ius dicere, non in mediis Germaniae þ°´´ÿï°°±ÿï‚ÈéóôÿïƒÖåììÿ²¨öˆŠfinibus exercitui praeesse crederet. @8 Tum iuuenis, €genere nobilis, manu fortis, sensu celer, ultra bar-€barum promptus ingenio, nomine Arminius, Sigimeri €principis gentis eius filius, ardorem animi uultu €oculisque praeferens, adsiduus militiae nostrae prioris €comes, iure etiam ciuitatis Romanae ius equestris €consequens gradus, segnitia ducis in occasionem €sceleris usus est, haud imprudenter speculatus nemi-€nem celerius opprimi quam qui nihil timeret, et fre-€quentissimum initium esse calamitatis securitatem. Primo igitur paucos, mox plures in societatem consilii €recepit; opprimi posse Romanos et dicit et persuadet, €decretis facta iungit, tempus insidiarum constituit. Id Varo per uirum eius gentis fidelem clarique nomi-€nis, Segesten, indicatur. Postulabat etiam [2 . . . ]2 fata €consiliis omnemque animi eius aciem praestrinxe-€rant. Quippe ita se res habet, ut plerumque cui €fortunam mutaturus deus, consilia corrumpat effi-€ciatque, quod miserrimum est, ut, quod accidit, €etiam merito accidisse uideatur et casus in culpam @1 €transeat. Negat itaque se credere spemque in se €beneuolentiae ex merito aestimare profitetur. Nec €diutius post primum indicem secundo relictus locus.  @@Ordinem atrocissimae calamitatis, qua nulla €post Crassi in Parthis damnum in externis gentibus €grauior Romanis fuit, iustis uoluminibus ut alii, €ita nos conabimur exponere: nunc summa deflenda €est. @8 Exercitus omnium fortissimus, disciplina, manu €experientiaque bellorum inter Romanos milites prin-€ceps, marcore ducis, perfidia hostis, iniquitate for-€tunae circumuentus, cum ne pugnandi quidem €aut egrediendi occasio iis, in quantum uoluerant, €data esset immunis, castigatis etiam quibusdam €graui poena, quia Romanis et armis et animis usi €fuissent, inclusus siluis, paludibus, insidiis ab eo €hoste ad internecionem trucidatus est quem ita €semper more pecudum trucidauerat, ut uitam aut mor-€tem eius nunc ira nunc uenia temperaret. @8 Duci plus ad €moriendum quam ad pugnandum animi fuit: quippe €paterni auitique exempli successor se ipse transfixit. At e praefectis castrorum duobus quam clarum exem-€plum L. Eggius, tam turpe Ceionius prodidit, qui, €cum longe maximam partem absumpsisset acies, @1 €auctor deditionis supplicio quam proelio mori maluit. €At Vala Numonius, legatus Vari, cetera quietus ac €probus, diri auctor exempli, spoliatum equitem pedi-€tem relinquens, fuga cum aliis Rhenum petere in-€gressus est. Quod factum eius fortuna ulta est; non €enim desertis superfuit, sed desertor occidit. @8 Vari €corpus semiustum hostilis lacerauerat feritas; caput €eius abscisum latumque ad Maroboduum et ab eo €missum ad Caesarem gentilicii tamen tumuli sepul-€tura honoratum est.  @@His auditis, reuolat ad patrem Caesar; €perpetuus patronus Romani imperii adsuetam sibi €causam suscipit. Mittitur ad Germaniam, Gallias €confirmat, disponit exercitus, praesidia munit et se €magnitudine sua, non fiducia hostium metiens qui €Cimbricam Teutonicamque militiam Italiae minaba-€tur, ultro Rhenum cum exercitu transgreditur. Arma infert, quae arcuisse pater et patria contenti €erant; penetrat interius, aperit limites, uastat agros, €urit domos, fundit obuios maximaque cum gloria, €incolumi omnium quos transduxerat numero, in €hiberna reuertitur. @@Reddatur uerum L. Asprenati testimonium, qui €legatus sub auunculo suo Varo militans, gnaua uiri-€lique opera duarum legionum quibus praeerat, @1 €exercitum immunem tanta calamitate seruauit ma-€tureque ad inferiora hiberna descendendo, uacillan-€tium etiam cis Rhenum sitarum gentium animos €confirmauit. Sunt tamen qui, ut uiuos ab eo uindi-€catos, ita iugulatorum sub Varo occupata crediderint €patrimonia hereditatemque occisi exercitus, in quan-€tum uoluerit, ab eo aditam. @8 L. etiam Caedicii, €praefecti castrorum, eorumque qui una circumdati €Alisone immensis Germanorum copiis obsidebantur, €laudanda uirtus est qui, omnibus difficultatibus su-€peratis, quas inopia rerum intolerabiles, uis hostium €faciebat inexsuperabiles, nec temerario consilio, nec €segni prouidentia iuti speculatique opportunitatem €ferro sibi ad suos peperere reditum. @8 Ex quo apparet €Varum, sane grauem et bonae uoluntatis uirum, ma-€gis imperatoris defectum consilio quam uirtute desti-€tutum militum se magnificentissimumque perdi-€disse exercitum. @8 Cum in captiuos saeuiretur a Ger-€manis, praeclari facinoris auctor fuit Caldus Caelius, €ad uetustatem familiae suae dignissimus, qui, com-€plexus catenarum quibus uinctus erat seriem, ita €illas illisit capiti suo, ut protinus pariter sanguinis €cerebrique effluuio expiraret.  @@Eadem et uirtus et fortuna subsequenti €tempore ingressi Germaniam imperatoris Tiberii €fuit quae initio fuerat. Qui, concussis hostium uiribus €classicis peditumque expeditionibus, cum res Gallia- @1 €rum maximae molis accensasque plebis Viennensium €dissensiones coercitione magis quam poena mollisset, €[2et]2 senatus populusque Romanus, postulante patre €eius, ut aequum ei ius in omnibus prouinciis exerci-€tibusque esset quam erat ipsi, decreto complexus €esset_etenim absurdum erat non esse sub illo quae €ab illo uindicabantur, @8 et qui ad opem ferendam €primus erat, ad uindicandum honorem non iudicari €parem_, in Vrbem reuersus, iam pridem debitum, €sed continuatione bellorum dilatum ex Pannoniis €Delmatisque egit triumphum. @8 Cuius magnificentiam €quis miretur in Caesare? Fortunae uero quis non €miretur indulgentiam? Quippe omnis eminentissimos €hostium duces non occisos fama narrauit, sed uinctos €triumphus ostendit; quem mihi fratrique meo inter €praecipuos praecipuisque donis adornatos uiros co-€mitari contigit.  @@Quis non inter reliqua quibus singularis €moderatio Ti. Caesaris elucet atque eminet, hoc €quoque miretur quod, cum sine ulla dubitatione €septem triumphos meruerit, tribus contentus fuerit? €Quis enim dubitare potest quin ex Armenia recepta €et ex rege praeposito, cuius capiti insigne regium €sua manu imposuerat, ordinatisque rebus Orientis €ouans triumphare debuerit, et Vindelicorum Raeto-€rumque uictor curru Vrbem ingredi? @8 Fractis deinde @1 €post adoptionem, continua triennii militia, Germa-€niae uiribus, idem illi honor et deferendus et reci-€piendus fuerit? Et, post cladem sub Varo acceptam, €ocius prosperrimo rerum euentu eadem excisa Ger-€mania triumphus summi ducis adornari debuerit? €Sed in hoc uiro nescias utrum magis mireris quod €laborum periculorumque semper excessit modum €an quod honorum temperauit.  @@Venitur ad tempus, in quo fuit plurimum €metus. Quippe Caesar Augustus, cum Germanicum €nepotem suum reliqua belli patraturum misisset in €Germaniam, Tiberium autem filium missurus esset €in Illyricum ad firmanda pace quae bello subegerat, €prosequens eum simulque interfuturus athletarum €certaminis ludicro quod eius honori sacratum a €Neapolitanis est, processit in Campaniam. Quamquam €iam motus imbecillitatis inclinataeque in deterius €principia ualetudinis senserat, tamen obnitente ui €animi prosecutus filium digressusque ab eo Bene-€uenti ipse Nolam petiit. Et, ingrauescente in dies uale-€tudine, cum sciret quis uolenti omnia post se salua re-€manere accersendus foret, festinanter reuocauit filium; €ille ad patrem patriae expectato reuolauit matu-€rius. @8 Tum securum se Augustus praedicans circum-€fususque amplexibus Tiberii sui, commendans illi €sua atque ipsius opera nec quidquam iam de fine, @1 €si fata poscerent, recusans, subrefectus primo cons-€pectu alloquioque carissimi sibi spiritus, mox, cum €omnem curam fata uincerent, in sua resolutus initia, €Pompeio Apuleioque consulibus, septuagesimo et €sexto anno, animam caelestem caelo reddidit.  @@Quid tunc homines timuerint, quae €senatus trepidatio, quae populi confusio, quis Vrbis €metus, in quam arto salutis exitiique fuerimus con-€finio, neque mihi tam festinanti exprimere uacat €neque cui uacat potest. Id solum uoce publica dixisse €[2satis]2 habeo: cuius orbis ruinam timueramus, eum €ne commotum quidem sensimus, tantaque unius uiri €maiestas fuit ut nec bonis neque contra malos opus €armis foret. @8 Vna tamen ueluti luctatio ciuitatis þ°´´ÿï°°±ÿï‚ÈéóôÿïƒÖåììÿ²¨ü’‚fuit, pugnantis cum Caesare senatus populique Ro-€mani, ut stationi paternae succederet, illius, ut po-€tius aequalem ciuem quam eminentem liceret agere €principem. Tandem, magis ratione quam honore €uictus est, cum quidquid tuendum non suscepisset, €periturum uideret, solique huic contigit paene diutius €recusare principatum quam, ut occuparent eum, €alii armis pugnauerant. @@Post redditum caelo patrem et corpus eius huma-€nis honoribus, nomen diuinis honoratum, primum €principalium eius operum fuit ordinatio comitiorum, €quam manu sua scriptam diuus Augustus reliquerat. @1 Quo tempore, mihi fratrique meo, candidatis Cae-€saris, proxime a nobilissimis ac sacerdotalibus uiris €destinari praetoribus contigit, consecutisque ut neque €post nos quemquam diuus Augustus, neque ante nos €Caesar commendaret Tiberius.  @@Tulit protinus ut uoti et consilii sui pre-€tium res publica, neque diu latuit aut quid non impe-€trando passuri fuissemus aut quid impetrando pro-€fecissemus. Quippe exercitus qui in Germania mili-€tabat praesentisque Germanici imperio regebatur, €simulque legiones quae in Illyrico erant rabie qua-€dam et profunda confundendi omnia cupiditate €nouum ducem, nouum statum, nouam quaerebant €rem publicam; @8 quin etiam, ausi sunt minari daturos €senatui, daturos principi leges; modum stipendii, €finem militiae sibi ipsi constituere conati sunt: pro-€cessum etiam in arma ferrumque strictum est et €paene in ultimum gladiorum erupit impunitas, de-€fuitque qui contra rem publicam duceret, non qui €sequerentur. @8 Sed haec omnia ueteris imperatoris €maturitas, multa inhibentis, aliqua cum grauitate €pollicentis, inter seueram praecipue noxiorum ul-€tionem mitis aliorum castigatio breui sopiit ac sus-€tulit. @@Quo quidem tempore, ut pleraque ignouit Germa-€nicus, ita Drusus, qui a patre in id ipsum plurimo @1 €quidem igne emicans incendium militaris tumultus €missus erat, prisca antiquaque seueritate usus, €ancipitia sibi tamque re quam exemplo perniciosa, €et his ipsis militum gladiis quibus obsessus erat, €obsidentes coercuit, @8 singulari adiutore in eo negotio €usus Iunio Blaeso, uiro nescias utiliore in castris an €meliore in toga; qui, post paucos annos proconsul €in Africa ornamenta triumphalia cum appellatione €imperatoria meruit. At Hispanias exercitumque [2in €iis cum M. Lepidus, de cuius]2 uirtutibus celeberri-€maque in Illyrico militia praediximus, cum imperio €obtineret, in summa pace [2et]2 quiete continuit, €cum ei pietas rectissima sentiendi et auctoritas quae €sentiebat obtinendi superesset. Cuius curam ac €fidem Dolabella quoque, uir simplicitatis generosissi-€mae, in maritima parte Illyrici per omnia imitatus €est.  @@Horum XVI annorum opera, quis, cum €inserta sint oculis animisque omnium, [in] partibus €eloquatur? Sacrauit parentem suum Caesar non €imperio, sed religione, non appellauit eum, sed fecit €deum. @8 Reuocata in forum fides, summota e foro €seditio, ambitio campo, discordia curia, sepultaeque €ac situ obsitae iustitia, aequitas, industria ciuitati @1 €redditae; accessit magistratibus auctoritas, senatui €maiestas, iudiciis grauitas; compressa theatralis €seditio, recte faciendi omnibus aut incussa uoluntas €aut imposita necessitas: @8 honorantur recta, praua €puniuntur, suspicit potentem humilis, non timet, €antecedit, non contemnit humiliorem potens. Quando €annona moderatior, quando pax laetior? Diffusa in €orientis occidentisque tractus et quidquid meridiano €aut septentrione finitur, pax augusta per omnes €terrarum orbis angulos a latrociniorum metu seruat €immunes. @8 Fortuita non ciuium tantummodo, sed €urbium damna principis munificentia uindicat. Res-€titutae urbes Asiae, uindicatae ab iniuriis magistra-€tuum prouinciae; honor dignis paratissimus, poena €in malos sera, sed aliqua: superatur aequitate gratia, €ambitio uirtute; @8 nam facere recte ciues suos prin-€ceps optimus faciendo docet, cumque sit imperio €maximus, exemplo maior est.  @@Raro eminentes uiri non magnis adiu-€toribus ad gubernandam fortunam suam usi sunt, ut €duo Scipiones duobus Laeliis, quos per omnia aequa-€uerunt sibi, ut diuus Augustus M. Agrippa et proxime €ab eo Statilio Tauro, quibus nouitas familiae haud €obstitit quominus ad multiplices consulatus trium-€phosque et complura eueherentur sacerdotia. @8 Et- @1 €enim magna negotia magnis adiutoribus egent_neque €in parua paucitas ministeria deficit_, interestque €rei publicae quod usu necessarium est, dignitate €eminere utilitatemque auctoritate muniri. @8 Sub his €exemplis, Ti. Caesar Seianum Aelium, principe €equestris ordinis patre natum, materno uero genere €clarissimas ueteresque et insignes honoribus com-€plexum familias, habentem consulares fratres, conso-€brinos, auunculum, ipsum uero laboris ac fidei €capacissimum, sufficiente etiam uigori animi com-€page corporis, singularem principalium onerum adiu-€torem in omnia habuit atque habet, @8 uirum seueritatis €laetissimae, hilaritatis priscae, actu otiosis similli-€mum, nihil sibi uindicantem eoque adsequentem €omnia, semperque infra aliorum aestimationes se €metientem, uultu uitaque tranquillum, animo exsom-€nem.  @@In huius uirtutum aestimatione, iam €pridem iudicia ciuitatis cum iudiciis principis cer-€tant; neque nouus hic mos senatus populique Ro-€mani est putandi, quod optimum sit, esse nobilissi-€mum. Nam et illi, qui primi ante bellum Punicum, @1 €abhinc annos CCC, Ti. Coruncanium, hominem €nouum, cum aliis omnibus honoribus, tum pontifi-€catu etiam maximo ad principale extulere fasti-€gium, @8 et qui equestri loco natum Sp. Caruilium €et mox M. Catonem, nouum etiam Tusculo Vrbis €inquilinum, Mummiumque Achaicum in consulatus, €censuras et triumphos prouexere, @8 et qui C. Marium, €ignotae originis, usque ad sextum consulatum sine €dubitatione Romani nominis habuere principem, et €qui M. Tullio tantum tribuere ut paene adsentatione €sua quibus uellet principatus conciliaret, quique €nihil Asinio Pollioni negauerunt quod nobilissimis €summo cum sudore consequendum foret, profecto €hoc senserunt, in cuiuscumque animo uirtus inesset, €ei plurimum esse tribuendum. @8 Haec naturalis exem-€pli imitatio ad experiendum Seianum Caesarem, ad €iuuanda uero onera principis Seianum propulit €senatumque et populum Romanum eo perduxit ut, €quod usu optimum intellegit, id in tutelam securitatis €suae libenter aduocet.  @@Sed, proposita quasi uniuersa princi-€patus Ti. Caesaris [2tabula]2, singula recenseamus. €Qua ille prudentia Rhascupolim, interemptorem fra-€tris sui filii Cotyis consortisque eiusdem imperii, €Romam euocauit! Singulari in eo negotio usus opera @1 €Flacci Pomponii, consularis uiri, nati ad omnia quae €recte facienda sunt, simplicique uirtute merentis €semper quam captantis gloriam. @8 Cum quanta graui-€tate, ut senator et iudex, non ut princeps [2 . . . ]2 et €causas pressius audit! Quam celeriter ingratum et €noua molientem [2 . . . ]2 oppressit! Quibus praeceptis €instructum Germanicum suum imbutumque rudi-€mentis militiae secum actae domitorem recepit Ger-€maniae! Quibus iuuentam eius exaggerauit honoribus, €respondente cultu triumphi rerum quas gesserat €magnitudini! @8 Quotiens populum congiariis honorauit €senatorumque censum, cum id senatu auctore facere €potuit, quam libenter expleuit, ut neque luxuriam €inuitaret neque honestam paupertatem pateretur €dignitate destitui! Quanto cum honore Germanicum €suum in transmarinas misit prouincias! Qua ui €consiliorum suorum, ministro et adiutore usus €Druso, filio suo, Maroboduum inhaerentem occupati €regni finibus, pace maiestatis eius dixerim, uelut €serpentem abstrusam terrae salubribus consiliorum €suorum medicamentis coegit egredi! Quam illum ut €honorate, sic secure continet! Quantae molis bellum, €principe Galliarum ciente Sacrouiro Floroque Iulio, €mira celeritate ac uirtute compressit, ut ante popu-€lus Romanus uicisse se quam bellare cognosceret @1 €nuntiosque periculi uictoriae praecederet nuntius! Magni etiam terroris bellum Africum et cottidiano €auctu maius auspiciis consiliisque eius breui sepul-€tum est.  @@Quanta sua suorumque nomine exstruxit €opera! Quam pia munificentia superque humanam þ°´´ÿï°°±ÿï‚ÈéóôÿïƒÖåììÿ²«‚ƒeuecta fidem templum patri molitur! Quam magni-€fico animi temperamento Cn. quoque Pompei munera €absumpta igni restituit! Qui quidquid umquam clari-€tudine eminuit, id ueluti cognatum censet tuendum. Qua liberalitate cum alias, tum proxime incenso €monte Caelio omnis ordinis hominum iacturae patri-€monio succurrit suo! Quanta cum quiete hominum €rem perpetui praecipuique timoris, supplementum, €sine trepidatione delectus prouidet! @@Si aut natura patitur aut mediocritas recipit ho-€minum, audeo cum deis queri: 'Quid hic meruit, €primum ut scelerata Drusus Libo iniret consilia? €Deinde ut Silium Pisonemque tam [2infestos haberet, €quorum]2 alterius dignitatem constituit, auxit al-€terius?' Vt ad maiora transcendam, quamquam et €haec ille duxit maxima, quid, ut iuuenes amitteret €filios? Quid, ut nepotem ex Druso suo? @8 Dolenda adhuc €rettulimus: ueniendum ad erubescenda est. Quantis €hoc triennium, M. Vinici, doloribus lacerauit animum @1 €eius! Quam diu abstruso, quod miserrimum est, €pectus eius flagrauit incendio, quod ex nuru, quod ex €nepote dolere, indignari, erubescere coactus est! €Cuius temporis aegritudinem auxit amissa mater, €eminentissima et per omnia deis quam hominibus €similior femina, cuius potentiam nemo sensit nisi €aut leuatione periculi aut accessione dignitatis.  @@Voto finiendum uolumen sit. Iuppiter €Capitoline, et auctor ac stator Romani nominis Gra-€diue Mars, perpetuorumque custos Vesta ignium et €quidquid numinum hanc Romani imperii molem in €amplissimum terrarum orbis fastigium extulit, uos €publica uoce obtestor atque precor: custodite, ser-€uate, protegite hunc statum, hanc pacem, [2hunc €principem]2, @8 eique functo longissima statione mortali €destinate successores quam serissimos, sed eos quo-€rum ceruices tam fortiter sustinendo terrarum orbis €imperio sufficiant quam huius suffecisse sensimus, €consiliaque omnium ciuium aut pia . . . @1 ðþ