²±²ÿï°°±ÿï‚ÁðïìÿïƒÁðõìÿŸôÿ@@@@{1APOLOGIA}1 ‘@@Certus equidem eram proque uero obtinebam, Maxime €Cl(audi) quique in consilio estis, Sicinium Aemilianum, se-€nem notissimae temeritatis, accusationem mei prius apud €te coeptam quam apud se cogitatam penuria criminum €solis conuiciis impleturum; quippe insimulari quiuis in-€nocens potest, reuinci nisi nocens non potest. quo ego €uno praecipue confisus gratulor medius fidius, quod mihi €copia et facultas te iudice optigit purgandae apud im-€peritos philosophiae et probandi mei; quanquam istae €calumniae ut prima specie graues, ita ad difficultatem €defensionis repentinae fuere. nam, ut meministi, dies ab-€hinc quintus an sextus est, cum me causam pro uxore €mea Pudentilla aduersus Granios agere aggressum de com-€posito necopinantem patroni eius incessere maledictis et €insimulare magicorum maleficiorum ac denique necis Pon-€tiani priuigni mei coepere. quae ego cum intellegerem non €tam crimina iudicio quam obiectamenta iurgio prolata, €ultro eos ad accusandum crebris flagitationibus prouocaui. €ibi uero Aemilianus cum te quoque acrius motum et ex €uerbis rem factam uideret, quaerere occepit ex diffidentia latibulum aliquod temeritati. igitur Pontianum fratris sui @1 €filium, quem paulo prius occisum a me clamitarat, post-€quam ad subscribendum compellitur, ilico oblitus est; de €morte cognati adolescentis subito tacere[m]. tanti cri-€minis descriptione [2ne]2 tamen omnino desistere uideretur, ca-€lumnia[2m]2 magiae, quae facilius infamatur quam probatur, €eam solum sibi delegit ad accusandum. ac ne id quidem €de professo audet, uerum postera die dat libellum no-€mine priuigni mei Sicini Pudentis admodum pueri et €adscribit se ei assistere, nouo more per alium lacessendi, €scilicet ut optentu eius aetatulae ipse insimulationis falsae €non plecteretur. quod tu cum sollertissime animaduertisses €et iccirco eum denuo iussisses proprio nomine accusa-€tionem delatam sustinere, pollicitus ita facturum ne sic €quidem quitus est ut comminus ageret percelli, set iam et €aduersum te contumaciter eminus calumniis uelitatur. ita €totiens ab accusandi periculo profugus in assistendi uenia €perseuerauit. igitur et priusquam causa ageretur, facile €intellectu cuiuis fuit, qualisnam accusatio futura esset, €cuius qui fuerat professor et machinator idem fieri auctor @1 €timeret, ac praesertim Sicinius Aemilianus, qui si quip-€piam ueri in me explorasset, nunquam profecto tam cunc-€tanter hominem extraneum tot tantorumque criminum po-€stulasset, qui auunculi sui testamentum quod uerum scie-€bat pro falso infamarit, tanta quidem pertinacia, ut, cum €Lollius Vrbicus V. C. uerum uideri et ratum esse debere €de consilio consularium uirorum pronuntiasset, contra cla-€rissimam uocem iurauerit uecordissimus iste, tamen illud €testamentum fictum esse, adeo ut aegre Lollius Vrbicus ab eius pernicie temperarit. quam quidem uocem et tua €aequitate et mea innocentia fretus spero in hoc quoque €iudicio erupturam, quippe qui sciens innocentem crimi-€natur eo sane facilius, quod iam, ut dixi, mentiens apud €praefectum urbi in amplissima causa conuictus est. nam-€que peccatum semel ut bonus quisque postea sollicitius €cauet, ita qui ingenio malo est confidentius integrat ac €iam de cetero quo saepius, eo apertius delinquit. pudor €enim ueluti uestis quanto obsole[n]tior est, tanto incuriosius €habetur. et ideo necessarium arbitror pro integritate pu-€doris mei, priusquam ad rem aggrediar, male dicta omnia €refutare. sustineo enim non modo meam, uerum etiam €philosophiae defensionem, cuia magnitudo uel minimam €reprehensionem pro [2ma]2ximo crimine aspernatur, propter @1 €quod paulo prius patroni Aemiliani multa in me proprie €conficta et alia communiter in philosophos sueta ab im-€peritis mercennaria loquacitate effutierunt. quae etsi €possunt ab his utiliter blaterata ob mercedem et aucto-€ramento impudentiae depensa haberi, iam concesso quodam €more rabulis id genus, quo ferme solent linguae suae €uirus alieno dolori locare, tamen uel mea causa paucis €refellenda sunt, ne is, qui sedulo laboro ut ne quid ma-€culae aut inhonestamenti in me admittam, uidear cuipiam, €si quid ex friuolis praeteriero, id agnouisse potius quam €contempsisse. est enim pudentis animi et uerecundi, ut €mea opinio fert, uel falsas uitu[2pe]2rationes grauari, cum €etiam hi, qui sibi delicti alicuius conscii sunt, tamen, cum €male audiunt, impendio commoueantur et obirascantur, €quamquam, exinde ut male facere coeperunt, consueuerint €male audire, quod, si a ceteris silentium est, tamen ipsi €sibimet conscii sunt posse se merito increpari; enimuero €bonus et innoxius quisque rudis et imperitas auris ad €male audiendum habens et laudis assuetudine contumeliae €insolens multo tanta ex animo laborat ea sibi immerito €dici, quae ipse possit aliis uere obiectare. quod si forte €inepta uidebor et oppido friuola uelle defendere, illis debet @1 €ea res uitio uorti, quibus turpe est etiam haec obiectasse, €non mihi culpae dari, cui honestum erit etiam haec diluisse. @@Audisti ergo paulo prius in principio accusationis ita €dici: 'accusamus apud te philosophum formonsum et tam €Graece quam Latine'_pro nefas_'disertissimum'. nisi €fallor enim, his ipsis uerbis accusationem mei ingressus €est Tannonius Pudens, homo uere ille quidem non diser-€tissimus. quod utinam tam grauia formae et facundiae €crimina uere mihi opprobrasset; non difficile ei respondis-€sem quod [2H]2omericus Alexander Hectori: €@@@@$OU)/ TOI A)PO/BLHT' E)STI\ QEW=N E)RIKUDE/A DW=RA, €@@@@$O(/SSA KEN AU)TOI\ DW=SIN, E(KW\N D' OU)K A)/N TIS E(/LOITO, €munera deum gloriosissima nequaquam aspernanda; quae €tamen ab ipsis tribui sueta multis uolentibus non obtin-€gunt. haec ego de forma respondissem. praeterea: licere €etiam philosophis esse uoltu liberali; Pythagoram, qui pri-€mum se esse philosophum nuncuparit, eum sui saeculi €excellentissima forma fuisse; item Zenonem illum antiquum €Velia oriundum, qui primus omnium $A)PORI/AS& sollertissimo €artificio ambifariam dissoluerit, eum quoque Zenonem @1 €longe decorissimum fuisse, ut Plato autumat; itemque €multos philosophos ab ore honestissimos memoriae prodi, €qui gratiam corporis morum honestamentis ornauerint. €sed haec defensio, ut dixi, aliquam multum a me remota €est, cui praeter formae mediocritatem continuatio etiam €litterati laboris omnem gratiam corpore deterget, habitu-€dinem tenuat, sucum exsorbet, colorem obliterat, uigorem €debilitat. capillus ipse, quem isti aperto mendacio ad €lenocinium decoris promissum dixere, uides quam sit €amoenus ac delicatus, horrore implexus atque impeditus, €stuppeo tomento adsimilis et inaequaliter hirtus et glo-€bosus et congestus, prorsum inenodabilis diutina incuria €non modo comendi, sed saltem expediendi et discriminandi: €satis ut puto crinium crimen, quod illi quasi capitale in-€tenderunt, refutatur. @@De eloquentia uero, si qua mihi fuisset, neque mirum €neque inuidiosum deberet uideri, si ab ineunte aeuo unis €studiis litterarum ex summis uiribus deditus omnibus aliis €spretis uoluptatibus ad hoc aeui haud sciam anne super €omnis homines impenso labore diuque noctuque cum de-€spectu et dispendio bonae valetudinis eam quaesissem. €sed nihil ab eloquentia metuant, quam ego, si quid om-€nino promoui, potius spero quam praesto. sane quidem, €si uerum est quod Statium Caecilium in suis poematibus €scripsisse dicunt, innocentiam eloquentiam esse, ego uero €profiteor ista ratione ac praefero me nemini omnium de @1 €eloquentia concessurum. quis enim me hoc quidem pacto €eloquentior uiuat, quippe qui nihil unquam cogitaui quod €eloqui non auderem? eundem me aio facundissimum esse, €nam omne peccatum semper nefas habui; eundem diser-€tissimum, quod nullum meum factum uel dictum extet, €de quo di[2s]2serere publice non possim ita, ut iam de uor-€sibus di[2s]2sertabo quos a me factos quasi pudendos pro-€tulerunt, cum quidem me animaduertisti cum risu illis €suscensentem, quod eos absone et indocte pronuntiarent. @@Primo igitur legerunt e ludicris meis epistolium de €dentifricio uersibus scriptum ad quendam Calpurnianum, €qui cum aduersum me eas litteras promeret, non uidit þ²±²ÿï°°±ÿï‚ÁðïìÿïƒÁðõìÿ–„profecto cupiditate laedendi, si quid mihi ex illis fieret €criminosum, id mihi secum esse commune. nam petisse €eum a me aliquid tersui dentibus uersus testantur: €@@@@'Calpurniane, salue properis uersibus. €@@@@misi, ut petisti, [2tibi]2 munditias dentium, €@@@@nitelas oris ex Arabicis frugibus, €@@@@tenuem, candificum, nobilem puluisculum, €@@@@complanatorem tumidulae gingiuulae, €@@@@conuerritorem pridianae reliquiae, €@@@@ne qua uisatur tetra labes sordium, €@@@@restrictis forte si labellis riseris.' @1 €quaeso, quid habent isti uersus re aut uerbo pudendum, €quid omnino quod philosophus suum nolit uideri? nisi €forte in eo reprehendendus sum, quod Calpurniano pul-€uisculum ex Arabicis frugibus miserim, quem multo ae-€quius erat spurcissimo ritu Hiberorum, ut ait Catullus, €sua sibi urina 'dentem atque russam pumicare gingiuam'. uidi ego dudum uix risum quosdam tenentis, cum mun-€ditias oris uidelicet orator ille aspere accusaret et denti-€fricium tanta indignatione pronuntiaret, quanta nemo quis-€quam uenenum. quidni? crimen haud contemnendum €philosopho, nihil in se sordidum sinere, nihil uspiam cor-€poris aperti immundum pati ac fetulentum, praesertim €os, cuius in propatulo et conspicuo usus homini creberri-€mus, siue ille cuipiam osculum ferat seu cum qui[c]quam €sermocinetur siue in auditorio dissertet siue in templo €preces alleget: omnem quippe hominis actum sermo praeit, €qui, ut ait poeta praecipuus, dentium muro proficiscitur. €dares nunc aliquem similiter grandiloquum: diceret suo €more, cum primis cui ulla fandi cura sit impensius cetero €corpore os colendum, quod esset animi uestibulum et €orationis ianua et cogitationum comitium; ego certe pro €meo captu dixerim nihil minus quam oris illuuiem libero €et liberali uiro competere. est enim ea pars hominis €loco celsa, uisu prompta, usu facunda; nam quidem feris €et pecudibus os humile et deorsum ad pedes deiectum, €uestigio et pabulo proximum, nunquam ferme nisi mortuis @1 €aut ad morsum exasperatis conspicitur: hominis uero €nihil prius tacentis, nihil saepius loquentis contemplere. uelim igitur censor meus Aemilianus respondeat, unquamne €ipse soleat pedes lauare; uel, si id non negat, contendat €maiorem curam munditiarum pedibus quam dentibus in-€pertiendam. plane quidem, si quis ita ut tu, Aemiliane, €nunquam ferme os suum nisi maledictis et calumniis €aperiat, censeo ne ulla cura os percolat neque ille exo-€tico puluere dentis emaculet, quos iustius carbone de rogo €obteruerit, neque saltem communi aqua perluat: quin ei €nocens lingua mendaciorum et amaritudinum praeministra €semper in fetutinis et olenticetis suis iaceat. nam quae €malum ratio est linguam mundam et laetam, uocem €contra spurcam et tetram possidere, uiperae ritu niueo €denticulo atrum uenenum inspirare? ceterum qui sese €sciat [2o]2rationem prompturum neque inutilem neque in-€iucundam, eius merito os, ut bono potui poculum, prae-€lauitur. et quid ego de homine nato diutius? belua im-€manis, crocodillus ille qui in Nilo gignitur, ea quoque, €ut comperior, purgandos sibi dentis innoxio hiatu praebet. €nam quod est ore amplo, set elingui et plerumque in aqua €recluso, multae hiru[n]dines dentibus implectuntur; eas illi, €cum egressus in praeripia fluminis hiauit, una ex auibus @1 €fluuialibus amica auis iniecto rostro sine noxae periculo €exculpit. @@Mitto haec. uenio ad ceteros uorsus ut illi uocant €amatorios, quos tamen tam dure et rustice legere, ut €odium mouerent. sed quid ad magica maleficia, quod ego €pueros Scriboni Laeti, amici mei, carmine laudaui? an €ideo magus, quia poeta? quis unquam fando audiuit tam €[2ueri]2similem suspicionem, tam aptam coniecturam, tam €proxumum argumentum? 'fecit uorsus Apuleius'. si malos, €crimen est, nec id tamen philosophi, sed poetae; sin bonos, €quid accusas? 'at enim ludicros et amatorios fecit'. num €ergo haec sunt crimina mea et nomine erratis, qui me €magiae detulistis? fecere tamen et alii talia, etsi uos €ignoratis: apud Graecos Teius quidam et Lacedaemonius €et Ciu[i]s cum aliis innumeris, etiam mulier Lesbia, lasciue €illa quidem tantaque gratia, ut nobis insolentiam linguae €suae dulcedine carminum commendet, apud nos uero Aedi-€tuus et Porcius et Catulus, isti quoque cum aliis in-€numeris. 'at philosophi non fuere'. num igitur etiam €Solonem fuisse serium uirum et philosophum negabis, €cuius ille lasciuissimus uersus est: $MHRW=N I(MEI/RWN KAI\ €$GLUKEROU= STO/MATOS&? et quid tam petulans habent omnes €uersus mei, si cum isto uno contendantur? ut taceam €scripta Diogenis Cynici et Zenonis Stoicae sectae condi- @1 €toris id genus plurima. recitem denuo, ut sciant me eorum €non pigere: €@@@@'et Critias mea delicia est et salua, Charine, €@@@@@@pars in amore meo, uita, tibi remanet; €@@@@ne metuas; nam me ignis et ignis torreat ut uult, €@@@@@@hasce duas flammas, dum potiar, patiar. €@@@@hoc modo sim uobis, unus sibi quisque quod ipse est: €@@@@@@hoc mihi uos eritis, quod duo sunt oculi.' €recitem nunc et alios, quos illi quasi intemperantissimos €postremum legere: €@@@@'florea serta, meum mel, et haec tibi carmina dono. €@@@@@@carmina dono tibi, serta tuo genio, €@@@@carmina, uti, Critia, lux haec optata canatur, €@@@@@@quae bis septeno uere tibi remeat, €@@@@serta autem, ut laeto tibi tempore tempora uernent, €@@@@@@aetatis florem floribus ut decores. €@@@@tu mihi das contra pro uerno flore tuum uer, €@@@@@@ut nostra exuperes munera muneribus; €@@@@pro implexis sertis complexum corpore redde[2s]2, €@@@@@@proque rosis oris sauia purpurei. €@@@@quod si animam inspires donaci, iam carmina nostra €@@@@@@cedent uicta tuo dulciloquo calamo.' @@Habes crimen meum, Maxime, quasi improbi comisatoris €de sertis et canticis compositum. hic illud etiam reprehendi €animaduertisti, quod, cum aliis nominibus pueri uocentur, €ego eos Charinum et Critian appellitarim. eadem igitur €opera accusent C. Catul[2l]2um, quod Lesbiam pro Clodia nomi-€narit, et Ticidam similiter, quod quae Metella erat Perillam €scripserit, et Propertium, qui Cunthiam dicat, Hostiam @1 €dissimulet, et Tibullum, quod ei sit Plania in animo, Delia €in uersu. e[t]quidem C. Lucilium, quanquam sit iambicus, €tamen improbarim, quod Gentium et Macedonem pueros €directis nominibus carmine suo prostituerit. quanto mode-€stius tandem Mantuanus poeta, qui itidem ut ego puerum €amici sui Pollionis bucolico ludicro laudans et abstinens €nominum sese quidem Corydonem, puerum uero Alexin €uocat. sed Aemilianus, uir ultra Virgilianos opiliones et €busequas rusticanus, agrestis quidem semper et barbarus, €uerum longe austerior ut putat Serranis et Curiis et €Fabriciis, negat id genus uersus Platonico philosopho com-€petere. etiamne, Aemiliane, si Platonis ipsius exemplo €doceo factos? cuius nulla carmina extant nisi amoris elegia; €nam cetera omnia, credo quod tam lepida non erant, igni €deussit. disce igitur uersus Platonis philosophi in puerum €Astera, si tamen tantus natu potes litteras discere: €@@@@$A)STH\R PRI\N ME\N E)/LAMPES E)NI\ CWOI=SIN *(EW=|OS: €@@@@@@$NU=N DE\ QANW\N LA/MPEIS *(/ESPEROS E)N FQIME/NOIS. €item eiusdem Platonis in Alexin Phaedrumque pueros €coniuncto carmine: €@@@@$NU=N O(/TE MHDE\N *)/ALECIS O(/SON MO/NON EI)=F' O(/TI KALO/S, €@@@@@@$W)=PTAI KAI\ PA/NTH| PA=SI PERIBLE/PETAI.& @1 €@@@@$QUME/,& [2$TI/&]2 $MHNU/EIS KUSI\N O)STE/ON&; $EI)=T' A)NIH/SEI €@@@@@@$U(/STERON. OU)X OU(/TW *FAI=DRON A)PWLE/SAMEN; €ne pluris commemorem, nouissimum uersum eius de Dione €Syracusano si dixero, finem faciam: $W)= E)MO\N E)KMH/NAS QUMO\N $E)/RWTI *DI/WN&. Sed sumne ego ineptus, qui haec etiam in €iudicio? an uos potius calumniosi, qui etiam haec in €accusatione, quasi ullum specimen morum sit uersibus €ludere? Catullum ita respondentem maliuolis non legistis: €@@@@'nam castum esse decet pium poetam €@@@@ipsum, uersiculos nihil necesse est'? €Diuus Adrianus cum Voconi amici sui poetae tumulum €uorsibus muneraretur, ita scripsit: 'lasciuus uersu, mente €pudicus eras', quod nunquam ita dixisset, si forent lepi-€diora carmina argumentum impudicitiae habenda. ipsius €etiam diui Adriani multa id genus legere me memini. þ²±²ÿï°°±ÿï‚ÁðïìÿïƒÁðõìÿ˜‹ˆŒaude sis, Aemiliane, dicere male id fieri, quod imperator €et censor diuus Adrianus fecit et factum memoriae reli-€quit. ceterum Maximum quicquam putas culpaturum, €quod sciat Platonis exemplo a me factum? cuius uersus €quos nunc percensui tanto sanctiores sunt, quanto aper-€tiores, tanto pudicius compositi, quanto simplicius professi; €namque haec et id genus omnia dissimulare et occultare €peccantis, profiteri et promulgare ludentis est; quippe €natura uox innocentiae, silentium maleficio distributa. mitto enim dicere alta illa et diuina Platonica, rarissimo €cuique piorum ignara, ceterum omnibus profanis incognita: @1 €geminam esse Venerem deam, proprio quamque amore et €diuersis amatoribus pollentis; earum alteram uulgariam, €quae sit percita populari amore, non modo humanis €animis, uerum etiam pecuinis et ferinis ad libidinem €imperitare ui immodica trucique perculsorum animalium €serua corpora complexu uincientem: alteram uero caelitem €Venerem, praeditam [quae sit] optimati amore, solis homi-€nibus et eorum paucis curare, nullis ad turpitudinem €stimulis uel illecebris sectatores suos percellentem; quippe €amorem eius non amoenum et lasciuum, sed contra in-€com[i]tum et serium pulchritudine honestatis uirtutes ama-€toribus suis conciliare, et si quando decora corpora €co[2m]2mendet, a contumelia eorum procul absterrere; neque €enim quicquam aliud in corporum forma diligendum quam €quod ammoneant diuinos animos eius pulchritudinis, quam €prius ueram et sinceram inter deos uidere. quapropter, ut €semper, eleganter Afranius hoc scriptum relinquat: 'amabit @1 €sapiens, cupient ceteri', tamen si uerum uelis, Aemiliane, €uel si haec intellegere unquam potes, non tam amat sapiens quam recordatur. da igitur ueniam Platoni philo-€sopho uersuum eius de amore, ne ego necesse habeam €contra sententiam Neoptolemi Enniani pluribus philoso-€phari; uel si tu id non facis, ego me facile patiar in €huiuscemodi uersibus culpari cum Platone. tibi autem, €Maxime, habeo gratiam propensam, cum has quoque appen-€dices defensionis meae iccirco necessarias, quia accusationi €rependuntur, tam attente audis. et ideo hoc etiam peto, €quod mihi ante ipsa crimina superest audias, ut adhuc €fecisti, libenter et diligenter. €@@Sequitur enim de speculo longa illa et censoria oratio, €de quo pro rei atrocitate paene diruptus est Pudens cla-€mitans: 'habet speculum philosophus, possidet speculum €philosophus'. ut igitur habere concedam_ne aliquid €obiecisse te credas, si negaro_, non tamen ex eo accipi €me necesse est exornari quoque ad speculum solere. quid €enim? si choragium thymelicum possiderem, num ex eo €argumentarere etiam uti me consuesse tragoedi[i] syrmate, €histrionis crocota, %orgia, mimi centunculo? non opinor. €nam et contra plurimis rebus possessu careo, usu fruor. €quod si neque habere utendi argumentum est neque non €utendi non habere et speculi non tam possessio culpatur €quam inspectio, illud etiam doceas necesse est, quando @1 €et quibus praesentibus in speculum inspexerim, quoniam, €ut res est, magis piaculum decernis speculum philosopho €quam Cereris mundum profano uidere. @@Cedo nunc, si et inspexisse me fateor, quod tandem €crimen est imaginem suam nosse eamque non uno loco €conditam, sed quoquo uelis paruo speculo promptam €gestare? an tu ignoras nihil esse aspectabilius homini €nato quam formam suam? equidem scio et filiorum cari-€ores esse qui similes uidentur et publicitus simulacrum €suum cuique, quod uideat, pro meritis praemio tribui. €aut quid sibi statuae et imagines uariis artibus effigiatae €uolunt? nisi forte quod artificio elaboratum laudabile €habetur, hoc natura oblatum culpabile iudicandum est, €cum sit in ea uel magis miranda et facilitas et similitudo. €quippe in omnibus manu faciundis imaginibus opera diu-€tina sumitur, neque tamen similitudo aeque ut in speculis €comparet; deest enim et luto uigor et saxo color et pic-€turae rigor et motus omnibus, qui praecipua fide simili-€tudinem repraesentat, cum in eo uisi[2te]2tur imago mire €relata, ut similis, ita mobilis et ad omnem nutum hominis €sui morigera; eadem semper contemplantibus aequaeua est €ab ineunte pueritia ad obeuntem senectam, tot aetatis uices €induit, tam uarias habitudines corporis participat, tot €uultus eiusdem laetantis uel dolentis imitatur. enimuero €quod luto fictum uel aere infusum uel lapide incussum @1 €uel cera inustum uel pigmento illitum uel alio quopiam €humano artificio adsimulatum est, non multa intercapedine €temporis dissimile redditur et ritu cadaueris unum uultum €et immobilem possidet. tantum praestat imaginis artibus €ad similitudinem referundam leuitas illa speculi fabra et €splendor opifex. @@Aut igitur unius Hagesilai Lacedaemonii sententia nobis €sequenda est, qui se neque pingi neque fingi unquam dif-€fidens formae suae passus est, aut si mos omnium cetero-€rum hominum retinendus uidetur in statuis et imagini-€bus non repudiandis, cur existimes imaginem suam cuique €uisendam potius in lapide quam in argento, magis in ta-€bula quam in speculo? an turpe arbitraris formam suam €spectaculo assiduo explorare? an non Socrates philosophus €ultro etiam suasisse fertur discipulis suis, crebro ut semet €in speculo contemplarentur, ut qui eorum foret pulchri-€tudine sibi complacitus impendio procuraret, ne dignitatem €corporis malis moribus dedecoraret, qui uero minus se €commendabilem forma putaret sedulo operam daret, ut €uirtutis laude turpitudinem tegeret? adeo uir omnium €sapientissimus speculo etiam ad disciplinam morum ute-€batur. Demost[2h]2enen uero, primarium dicendi artificem, €quis est qui non sciat semper ante speculum quasi ante €magistrum causas meditatum: ita ille summus orator cum €a Platone philosopho facundiam [2h]2ausisset, ab Eubulide €dialectico argumentationes edidicisset, nouissimam pronun-€tiandi congruentiam ab speculo petiuit. utrum igitur €putas maiorem curam decoris in adseueranda oratione €suscipiendam rhetori iurganti an philosopho obiurganti, €apud iudices sorte ductos paulisper disceptanti an apud @1 €omnis homines semper disserenti, de finibus agrorum liti-€ganti an de finibus bonorum et malorum docenti? quid, €quod nec ob haec debet tantummodo philosophus speculum €inuisere; nam saepe oportet non modo similitudinem suam, €uerum etiam ipsius similitudinis rationem considerare: €num, ut ait Epicurus, profectae a nobis imagines uelut €quaedam exuuiae iugi fluore a corporibus manantes, cum €leue aliquid et solidum offenderunt, illisae reflectantur et €retro expressae contrauersim respondeant an, ut alii philo-€sophi disputant, radii nostri seu mediis oculis proliquati €et lumini extrario mixti atque ita uniti, ut Plato arbi-€tratur, seu tantum oculis profecti sine ullo foris ammini-€culo, ut Archytas putat, seu intentu ae+ris [f]acti, ut Stoici €rentur, cum alicui corpori inciderunt spisso et splendido et €leui, paribus angulis quibus inciderant resultent ad faciem €suam reduces atque ita, quod extra tangant ac uisant, id intra speculum imaginentur. uideturne uobis debere philo-€sophia haec omnia uestigare et inquirere et cuncta specula, €uel uda uel suda soli, uidere? quibus praeter ista quae €dixi etiam illa ratiocinatio necessaria est, cur in planis €quidem speculis ferme pares optutus et imagines uideantur, €[2in]2 tumidis uero et globosis omnia defectiora, at contra €in cauis auctiora; ubi et cur laeua cum dexteris permu-€tentur; quando se imago eodem speculo tum recondat @1 €penitus, tum foras exerat; cur caua specula, si exaduersum €soli retineantur, appositum fomitem accendant; qui fiat €ut arcus in nubibus uarie, duo[s] soles aemula similitudine €uisantur, alia praeterea eiusdem modi plurima, quae tractat €uolumine ingenti Archimedes Syracusanus, uir in omni €quidem geometria multum ante alios admirabilis subtili-€tate, sed haud sciam an propter hoc uel maxime memo-€randus, quod inspexerat speculum saepe ac diligenter. €quem tu librum, Aemiliane, si nosses ac non modo campo €et glebis, uerum etiam abaco et puluisculo te dedisses, €mihi istud crede, quanquam teterrimum os tuum minimum €a Thyesta tragico demutet, tamen profecto discendi cupi-þ²±²ÿï°°±ÿï‚ÁðïìÿïƒÁðõìÿ˜ˆ•dine speculum inuiseres et aliquando relicto aratro mira-€rere tot in facie tua sulcos rugarum. €@@At ego non mirer, si boni consulis me de isto distor-€tissimo uultu tuo dicere, de moribus tuis multo trucu-€lentioribus reticere. ea res est: praeter quod non sum €iurgiosus, etiam libenter te nuper usque albus an ater €esses ignoraui et adhuc [2h]2ercle non satis noui. id adeo €factum, quod et tu rusticando obscurus es et ego discendo €occupatus. ita et tibi umbra ignobilitatis a probatore €obstitit, et ego numquam studui male facta cuiusquam €cognoscere, sed semper potius duxi mea peccata tegere €quam aliena indagare. igitur hoc mihi aduersum te usu €uenit, quod qui forte constitit in loco lumine conlustrato €atque eum alter e tenebris prospectat. nam ad eundem @1 €modum tu quidem, quid ego in propatulo et celebri agam, €facile e tenebris tuis arbitraris, cum ipse humilitate ab-dita et lucifuga non sis mihi mutuo conspicuus. €@@Ego adeo seruosne tu habeas ad agrum colendum an €ipse mutuarias operas cum uicinis tuis cambies, neque €scio neque laboro. at tu me scis eadem die tris Oeae €manu misisse, idque mihi patronus tuus inter cetera a te €sibi edita obiecit, quanquam modico prius dixerat me uno €seruo comite Oeam uenisse. quod quidem uelim mihi €respondeas, qui potuerim ex uno tris manu mittere, nisi si €et hoc magicum est. tantamne esse mentiendi caecitatem €dicam an consuetudinem? 'uenit Apuleius Oeam cum uno €seruo'; dein pauculis uerbis intergarritis: 'Apuleius Oeae €una die tris manu misit'. ne illud quidem credibile €fuisset, cum tribus uenisse, omnes liberasse; quod tamen €si ita fecissem, cur potius tris seruos inopiae signum €putares quam tris libertos opulentiae? nescis profecto, €nescis, Aemiliane, philosophum accusare, qui famulitii €paucitatem obprobraris, quam ego gloriae causa ementiri €debuissem, quippe qui scirem non modo philosophos, quo-€rum me sectatorem fero, uerum etiam imperatores populi €Romani paucitate seruorum gloriatos. itane tandem ne €haec quidem legere patroni tui: M. Antonium consularem @1 €solos octo seruos domi habuisse, Carbonem uero illum, €qui rebus potitus est, uno minus, at enim Manio Curio €tot adoreis longe incluto, quippe qui ter triumphum una €porta egerit, ei igitur Manio Curio duos solos in castris €calones fuisse? ita ille uir de Sabinis deque Samnitibus €deque Pyrro triumphator paucioris seruos habuit quam €triumphos. M. autem Cato nihil oppertus, ut alii de se €praedicarent, ipse in o[pe]ratione sua scriptum reliquit, €cum in Hispania[2m]2 consul proficisceretur, tris seruos solos €ex urbe duxisse; quoniam ad uillam publicam uenerat, €parum uisum qui uteretur, iussisse duos pueros in foro €de mensa emi, eos quinque in Hispaniam duxisse. haec €Pudens si legisset, ut mea opinio est, aut omnino huic male-€dicto supersedisset aut in tribus seruis multitudinem comi-€tum philosophi quam paucitatem reprehendere maluisset. @@Idem mihi etiam paupertatem obprobrauit, acceptum €philosopho crimen et ultro profitendum. enim paupertas €olim philosophiae uernacula est, frugi, sobria, paruo po-€tens, aemula laudis, aduersum diuitias possessa, habitu €secura, cultu simplex, consilio benesuada, neminem um-€quam superbia inflauit, neminem inpotentia deprauauit, €neminem tyrannide efferauit, delicias uentris et inguinum @1 €neque uult ullas neque potest. quippe haec et alia flagitia €diuitiarum alumni solent; maxima quaeque scelera si ex €omni memoria hominum percenseas, nullum in illis pau-€perem reperies, ut contra haut temere inter inlustris uiros €diuites comparent, sed quemcunque in aliqua laude mira-€mur, eum paupertas ab incunabulis nutricata est. pau-€pertas, inquam, prisca aput saecula omnium ciuitatium €conditrix, omnium artium repertrix, omnium peccatorum €inops, omnis gloriae munifica, cunctis laudibus apud om-€nis nationes perfuncta. eadem est enim paupertas apud €Graecos in Aristide iusta, in Phocione benigna, in Epami-€nonda strenua, in Socrate sapiens, in Homero diserta. €eadem paupertas etiam populo Romano imperium a pri-€mordio fundauit, proque eo in [2h]2odiernum diis immortalibus €simpulo et catino fictili sacrificat. quod si modo iudices €de causa ista sederent C. Fabricius, Gn. Scipio, Manius €Curius, quorum filiae ob paupertatem de publico dotibus €donatae ad maritos ierunt portantes gloriam domesticam, €pecuniam publicam, si Publicola regum exactor et Agrippa €populi reconciliator, quorum funus ob tenuis opes a populo €Romano collatis [2s]2extantibus adornatum est, si Atilius Re-€gulus, cuius agellus ob similem penuriam publica pecunia €cultus est, si denique omnes illae ueteres prosapiae con-€sulares et censoriae et triumphales breui usura lucis ad €iudicium istud remissae audirent, auderesne paupertatem philosopho exprobrare apud tot consules pauperes? an tibi €Claudius Maximus idoneus auditor uidetur ad irridendam €paupertatem, quod ipse uberem et prolixam rem familiarem @1 €sortitus est? erras, Aemiliane, et longe huius animi frustra €es, si eum ex fortunae indulgentia, non ex philosophiae €censura metiris, si uirum tam austerae sectae tamque €diutinae militiae non putas amiciorem esse cohercitae me-€diocritati quam delicatae opulentiae, fortunam uelut tuni-€cam magis concinnam quam longam probare; quippe etiam €ea si non gestetur et trahatur, nihil minus quam lacinia €praependens impedit et praecipitat. etenim [2in]2 omnibus €ad uitae munia utendis quicquid aptam moderationem €supergreditur, [h]oneri potius quam usui exuberat. igitur et €inmodicae diuitiae uelut ingentia et enormia guberna-€cula facilius mergunt quam regunt, quod habent irritam €copiam, noxiam nimietatem. quin ex ipsis opulentioribus €eos potissimum uideo laudari, qui nullo strepitu, modico €cultu, dissimulatis facultatibus agunt et diuitias magnas €administrant sine ostentatione, sine superbia, specie me-€diocritatis pauperum similes. quod si etiam ditibus ad €argumentum modestiae quaeritur imago quaepiam et color €paupertatis, cur eius pudeat tenuioris, qui eam non simu-€lata[2m]2, sed uere fungimur? @@Possum equidem tibi et ipsius nominis controuersiam €facere, neminem nostrum pauperem esse qui superuacanea €nolit, possit necessaria, quae natura oppido pauca sunt. €namque is plurimum habebit, qui minimum desiderabit; @1 €habebit enim quantum uolet qui uolet minimum. et €idcirco diuitiae non melius in fundis et in fenore quam €in ipso hominis animo aestimantur, qui si est auaritia €egenus et ad omne lucrum inexplebilis, nec montibus auri €satiabitur, sed semper aliquid, ante parta ut augeat, men-€dicabit. quae quidem uera confessio est paupertatis; om-€nis enim cupido acquirendi ex opinione inopiae uenit, nec €refert, quam magnum sit quod tibi minus est. non ha-€buit tantam rem familiarem Philus quantam Laelius, nec €Laelius quantam Scipio, nec Scipio quantam Crassus Diues, €at enim nec Crassus Diues quantam uolebat; ita cum €omnis superaret, a suamet auaritia superatus est omni-€busque potius diues uisus est quam sibi. at contra hi €philosophi quos commemoraui non ultra uolentes quam €poterant, sed congruentibus desideriis et facultatibus iure €meritoque dites et beati fuerunt. pauper enim fis ap-€petendi egestate, diues non egendi satietate, quippe qui €inopia desiderio, opulentia fastidio cernuntur. igitur, €Aemiliane, si pauperem me haberi uis, prius auarum esse €doceas necesse est. quod si nihil in animo deest, de €rebus extrariis quantum desit non laboro, quarum neque laus in copia neque culpa in penuria consistit. sed finge €haec aliter esse ac me ideo pauperem, quia mihi fortuna €diuitias inuidit easque, ut ferme euenit, aut tutor im-€minuit aut inimicus eripuit aut pater non reliquit: hocine €homini opprobrari, pauperiem, quod nulli ex animalibus €uitio datur, non aquilae, non tauro, non leoni? equus si @1 €uirtutibus suis polleat, ut sit aequabilis uector et cursor €pernix, nemo ei penuriam pabuli exprobrat: tu mihi uitio €dabis non facti uel dicti alicuius prauitatem, sed quod €uiuo gracili lare, quod paucioris habeo, parcius pasco, €leuius uestio, minus obsono? atqui ego contra, quantula-€cumque tibi haec uidentur, multa etiam et nimia arbitror þ²±²ÿï°°±ÿï‚ÁðïìÿïƒÁðõìÿ˜•ˆet cupio ad pauciora me coercere, tanto beatior futurus €quanto collectior. namque animi ita ut corporis sanitas €expedita, imbecillitas laciniosa est, certumque signum est €infirmitatis pluribus indigere. prorsus ad uiuendum uelut €ad natandum is melior, qui onere liberior; sunt enim €similiter etiam in ista uitae humanae tempestate[s] leuia €sustentui, grauia demersui. equidem didici ea re prae-€cedere maxime deos hominibus, quod nulla re ad usum €sui indigeant, igitur ex nobis cui quam minimis opus sit, €eum esse deo similiorem. @@Proinde gratum habui, cum ad contumeliam diceretis €rem familiarem mihi peram et baculum fuisse. quod uti-€nam tantus animi forem, ut praeter eam supellectilem €nihil quicquam requirerem, sed eundem ornatum digne €gestarem, quem [so]Crates ultro diuitiis abiectis appetiuit. €[so]Crates, inquam, si quid credis, Aemiliane, uir domi inter €Thebanos proceres diues et nobilis amore huius habitus, €quem mihi obiectas, rem familiarem largam et uberem €populo donauit, multis seruis a sese remotis solitatem €delegit, arbores plurimas et frugiferas prae uno baculo @1 €spreuit, uillas ornatissimas una perula mutauit, quam €postea comperta utilitate etiam carmine laudauit flexis €ad hoc Homericis uersibus, quibus ille Cretam insulam €nobilitat. principium dicam, ne me haec ad defensionem €putes confinxisse: €@@@@[$KRH/TH&] [2$PH/RH&]2 $TIS PO/LIS E)STI\ ME/SW| E)NI\ OI)/NOPI €@@@@@@$TU/FW|& [$PO/NTW|&]$, €iam cetera tam mirifica, quae si tu legisses, magis mihi €peram quam nuptias Pudentillae inuidisses. peram et €baculum tu philosophis, exprobrares igitur et equitibus €faleras et peditibus clipeos et signiferis uexilla ac denique €triumphantibus quadrigas albas et togam palmatam? non €sunt quidem ista Platonicae sectae gestamina, sed Cynicae €familiae insignia. uerum tamen hoc Diogeni et Antist[2h]2eni €pera et baculum, quod regibus diadema, quod imperato-€ribus paludamentum, quod pontificibus galerum, quod €lituus auguribus. Diogenes quidem Cynicus cum Ale-€xandro magno de ueritate regni certabundus baculo uice €sceptri gloriabatur. ipse denique Hercules inuictus_ €quoniam haec tibi ut quaedam mendicabula [a]nimis €sordent_, ipse inquam Hercules lustrator orbis, pur-€gator ferarum, gentium domitor, is tamen deus, cum €terras peragraret, paulo prius quam in caelum ob uirtutes €as[s]citus est, neque una pelli uestitior fuit neque uno €baculo comitatior. @1 @@Quod si haec exempla nihili putas ac me non ad cau-€sam agundam, uerum ad censum dis[2s]2erundum uocasti, ne €quid tu rerum mearum nescias, si tamen nescis, profiteor €mihi ac fratri meo relictum a patre paulo se-€cus, idque a me longa peregrinatione et diutinis studiis €et crebris liberalitatibus modice imminutum. nam et ami-€corum plerisque opem tuli et magistris plurimis gratiam €retuli, quorundam etiam filias dote auxi; neque enim €dubitassem equidem uel uniuersum patrimonium impen-€dere, ut acquirerem mihi quod maius est contemptu €patrimonii. tu uero, Aemiliane, et id genus homines uti €tu es inculti et agrestes, tanti re uera estis quantum €habetis, ut arbor infecunda et infelix, quae nullum fructum €ex sese gignit, tanti est in pretio, quanti lignum eius in €trunco. at tamen parce postea, Aemiliane, paupertatem €cuipiam obiectare, qui nuper usque agellum Zarathensem, €quem tibi unicum pater tuus reliquerat, solus uno asello €ad tempestiuum imbrem triduo exarabas. neque enim diu €est, cum te crebrae mortes propinquorum immeritis here-€ditatibus fulserunt, unde tibi potius quam ob istam teter-€rimam faciem Charon nomen est. @@De patria mea uero, quod eam sitam Numidiae et €Gaetuliae in ipso confinio mei[2s]2 scriptis ostendistis, quibus €memet professus sum, cum Lolliano Auito c. u. praesente €publice dissererem, Seminumidam et Semigaetulum, non €uideo quid mihi sit in ea re pudendum, haud minus @1 €quam Cyro maiori, quod genere mixto fuit Semimedus ac €Semipersa. non enim ubi prognatus, sed ut moratus quis-€que sit spectandum, nec qua regione, sed qua ratione €uitam uiuere inierit, considerandum est. holitori et cau-€poni merito est concessum holus et uinum ex nobilitate €soli commendare, uinum Thasium, holus Phliasium; quippe €illa terrae alumna multum ad meliorem saporem iuuerit €et regio fecunda et caelum pluuium et uentus clemens et €sol apricus et solum sucidum. enimuero animo hominis €extrinsecus in hospitium corporis immigranti quid ex istis €addi uel minui ad uirtutem uel malitiam potest? quando €non in omnibus gentibus uaria ingenia prouenere, quan-€quam uideantur quaedam stultitia uel sollertia insigniores? €apud socordissimos Scythas Anacharsis sapiens natus est, €apud Athenienses catos Meletides fatuus. nec hoc eo dixi, €quo me patriae meae paeniteret, etsi adhuc Syfacis op-€pidum essemus. quo tamen uicto ad Masinissam regem €munere populi R. concessimus ac deinceps ueteranorum €militum nouo conditu[s] splendidissima colonia sumus, in €qua colonia patrem habui loco principis IIuiralem cunc-€tis honoribus perfunctum; cuius ego locum in illa re p., €exinde ut participare curiam coepi, nequaquam degener €pari, spero, honore et existimatione tueor. cur ergo illa €protuli? ut mihi tu, Aemiliane, minus posthac suscenseas, €potiusque ut ueniam inpertias, si per neglegentiam forte €non elegi illud tuum Atticum Zarat, ut in eo nascerer. @1 @@Nonne uos puditum est haec crimina tali uiro audiente €tam adseuerate obiectare, friuola et inter se repugnantia €simul promere et utraque tamen reprehendere? at non €contraria accusastis? peram et baculum ob auctoritatem, €carmina et speculum ob hilaritatem, unum seruum ut €deparci, tris libertos ut profusi, praeterea eloquentiam Grae-€cam, patriam barbaram? quin igitur tandem expergisci-€mini ac uos cogitatis apud Claudium Maximum dicere, €apud uirum seuerum et totius prouinciae negotiis occu-€patum? quin, inquam, uana haec conuicia aufertis? quin €ostenditis quod insimulauistis, scelera immania et incon-€cessa maleficia et artis nefandas? cur uestra oratio rebus €flaccet, strepitu uiget? €@@Aggredior enim iam ad ipsum crimen magiae, quod €ingenti tumultu ad inuidiam mei accensum frustrata ex-€pectatione omnium per nescio quas anilis fabulas defra-€glauit. ecquandone uidisti, Maxime, flammam stipula €exortam claro crepitu, largo fulgore, cito incremento, €sed enim materia leui, caduco incendio, nullis reliquiis? €em tibi illa accusatio iurgiis inita, uerbis aucta, argu-€mentis defecta, nullis post sententiam tuam reliquiis ca-€lumniae permansura. quae quidem omnis Aemiliano fuit €in isto uno destinata, me magum esse, et ideo mihi libet €quaerere ab eruditissimis eius aduocatis, quid sit magus. €@@Nam si, quod ego apud plurimos lego, Persarum lingua @1 €magus est qui nostra sacerdos, quod tandem est crimen, €sacerdotem esse et rite nosse atque scire atque callere €leges cerimoniarum, fas sacrorum, ius religionum, si quidem €magia id est quod Plato interpretatur, cum commemorat, €quibusnam disciplinis puerum regno adulescentem Persae €imbuant_uerba ipsa diuini uiri memini, quae tu mecum, €Maxime, recognosce: $DI\S E(PTA\ DE\ GENO/MENON E)TW=N TO\N PAI=DA €$PARALAMBA/NOUSIN OU(\S E)KEI=NOI BASILEI/OUS PAIDAGWGOU\S O)NO-€$MA/ZOUSIN: EI)SI\N DE\ E)CEILEGME/NOI *PERSW=N OI( A)/RISTOI DO/CANTES €$E)N H(LIKI/A| TE/TTARES, O(/ TE SOFW/TATOS KAI\ O( DIKAIO/TATOS KAI\ O( €$SWFRONE/STATOS KAI\ O( A)NDREIO/TATOS. W(=N O( ME\N MAGEI/AN TE €$DIDA/SKEI TH\N *ZWROA/STROU TOU= *)WROMA/ZOU: E)/STI DE\ TOU=TO $QEW=N QERAPEI/A: DIDA/SKEI DE\ KAI\ TA\ BASILIKA/.& auditisne €magiam, qui eam temere accusatis, artem esse dis immor-€talibus acceptam, colendi eos ac uenerandi pergnaram, €piam scilicet et diuini scientem, iam inde a Zoroastre et €Oromaze auctoribus suis nobilem, caelitum antistitam, €quippe qui inter prima regalia docetur nec ulli temere €inter Persas concessum est magum esse, haud magis quam €regnare. idem Plato in alia sermocinatione de Zalmoxi €quodam Thraci generis, sed eiusdem artis uiro ita scri- @1 €ptum reliquit: $TA\S DE\ E)PW|DA\S EI)=NAI TOU\S LO/GOUS TOU\S KALOU/S. €quod si ita est, cur mihi nosse non liceat uel Zalmoxi þ²±²ÿï°°±ÿï‚ÁðïìÿïƒÁðõìÿ˜šˆŒbona uerba uel Zoroastri sacerdotia? sin uero more uul-€gari eum isti proprie magum existimant, qui communione €loquendi cum deis immortalibus ad omnia quae uelit in-€credibili[a] quadam ui cantaminum polleat, oppido miror, €cur accusare non timuerint quem posse tantum fatentur. €neque enim tam occulta et diuina potentia caueri potest €itidem ut cetera. sicarium qui in iudicium uocat, comi-€tatus uenit; qui uenenarium accusat, scrupulosius cibatur; €qui furem arguit, sua custodit. enimuero qui magum €qualem isti dicunt in discrimen capitis deducit, quibus €comitibus, quibus scrupulis, quibus custodibus perniciem €caecam et ineuitabilem prohibeat? nullis scilicet; et ideo id genus crimen non est eius accusare, qui credit. uerum €haec ferme communi quodam errore imperitorum philo-€sophis obiectantur, ut partim eorum qui corporum causas €meras et simplicis rimantur irreligiosos putent eoque aiant €deos abnuere, ut Anaxagoram et Leucippum et Demo-€critum et Epicurum ceterosque rerum naturae patronos, €partim autem, qui prouidentiam mundi curiosius uestigant €et impensius deos celebrant, eos uero uulgo magos nomi-€nent, quasi facere etiam sciant quae sciant fieri, ut olim €fuere Epimenides et Orpheus et Pythagoras et Ostanes, €ac dein similiter suspectata Empedocli catharmoe, Socrati €daemonion, Platonis $TO\ A)GAQO/N&. gratulor igitur mihi, cum €et ego tot ac tantis uiris adnumeror. @1 €@@Ceterum ea quae ab illis ad ostendendum crimen ob-€iecta sunt uana et inepta simpliciter uereor, ne ideo tan-€tum crimina putes, quod obiecta sunt. 'cur' inquit €'piscium quaedam genera quaesisti?' quasi id cognitionis €gratia philosopho facere non liceat, quod luxurioso gulae €causa liceret. 'cur mulier libera tibi nupsit post annos €XIII uiduitatis?' quasi non magis mirandum sit quod tot €annis non nubserit. 'cur prius, quam tibi nuberet, scripsit €nescio quid in epistula quod sibi uidebatur?' quasi quis-€quam debeat causas alienae sententiae reddere. 'at enim €maior natu non est iuuenem aspernata.' igitur hoc ipsum €argumentum est nihil opus magia fuisse, ut nubere uellet €mulier uiro, uidua caelibi, maior iuniori. iam et illa €similia: 'habet quiddam Apuleius domi quod sancte colit': €quasi non id potius crimen sit, quod colas non habere. €'cecidit praesente Apuleio puer.' quid enim, si iuuenis, €quid, si etiam senex adsistente me corruisset uel morbo €corporis impeditus uel lubrico soli prolapsus? hiscine €argumentis magian probatis, casu pueruli et matrimonio €mulieris et obsonio piscium? @@Possem equidem bono periculo uel his dictis contentus €perorare: quoniam mihi pro accusationis longitudine lar-€giter aquae superest, cedo, si uidetur, singula consideremus. €atque ego omnia obiecta, seu uera seu falsa sunt, non €negabo, sed perinde atque si facta sint fatebor, ut omnis €ista multitudo, quae plurima undique ad audiendum con- @1 €uenit, aperte intellegat nihil in philosophos non modo €uere dici, sed ne falso quidem posse confingi, quod non €ex innocentiae fiducia, quamuis liceat negare, tamen potius €habeant defendere. primum igitur argumenta eorum con-€uincam ac refutabo nihil ea ad magian pertinere; dein €etsi maxime magus forem, tamen ostendam neque causam €ullam neque occasionem fuisse, ut me in aliquo maleficio €experirentur. ibi etiam de falsa inuidia deque epistulis €mulieris perperam lectis et nequius interpretatis deque €matrimonio meo ac Pudentillae disputabo, idque a me €susceptum officii gratia quam lucri causa docebo. quod €quidem matrimonium nostrum Aemiliano huic immane €quanto angori quantaeque diuidiae fuit; inde omnis huiusce €accusationis obeundae ira et rabies et denique insania €exorta est. quae si omnia palam et dilucide ostendero, €tunc denique te, Claudi Maxime, et omnis qui adsunt €contestabor puerum illum Sicinium Pudentem priuignum €meum, cuius obtentu et uoluntate a patruo eius accusor, €nuperrime curae meae ereptum, postquam frater eius €Pontianus et natu maior et moribus melior diem suum €obiit, atque ita in me ac matrem suam nefarie efferatum, €non mea culpa, desertis liberalibus studiis ac repudiata €omni disciplina, scelestis accusationis huius rudimentis €patruo Aemiliano potius quam fratri Pontiano similem €futurum. @@Nunc, ut institui, proficiscar ad omnia Aemiliani €huiusce deliramenta orsus ab eo, quod ad suspicionem €magiae quasi ualidissimum in principio dici animaduertisti, €nonnulla me piscium genera per quosdam piscatores pretio €quaesisse. utrum igitur horum ad suspectandam magian @1 €ualet? quodne piscatores mihi piscem quaesierunt? (scilicet €ergo phrygionibus aut fabris negotium istud dandum fuisse €atque ita opera cuiusque artis permutanda, si uellem ca-€lumniis uestris uitare, ut faber mihi piscem euerreret, ut €piscator mutuo lignum dedolaret.) an ex eo intellexistis €maleficio quaeri pisciculos, quod pretio quaerebantur? €(credo, si conuiuio uellem, gratis quaesissem.) quin igitur €etiam ex aliis plerisque me arguitis? nam saepe numero €et uinum et holus et pomum et panem pretio mutaui. €eo pacto cuppedinariis omnibus famem decernis; quis enim €ab illis obsonare audebit, si quidem statuitur omnia edulia €quae depenso para[2n]2tur non cenae, sed magiae desiderari? €quod si nihil remanet suspicionis, neque in piscatoribus €mercede inuitatis ad quod solent, ad piscem capiundum, €(quos tamen nullos ad testimonium produxere, quippe qui €nulli fuerunt), neque in ipso pretio rei uenalis (cuius €tamen quantitatem nullam taxauere, ne, si mediocre pre-€tium dixissent, contemneretur, si plurimum, non crederetur) €_si in his, ut dico, nulla suspicio est: respondeat mihi €Aemilianus, quo proximo signo ad accusationem magiae €sit inductus. @@'Pisces' inquit 'quaeris'. nolo negare. sed, oro te, €qui pisces quaerit, magus est? equidem non magis arbitror €quam si lepores quaererem uel apros uel altilia. an soli €pisces habent aliquit occultum aliis, sed magis cognitum? €hoc si scis quid sit, magus es profecto; sin nescis, con-€fitearis necesse est id te accusare quod nescis. tam rudis €uos esse omnium litterarum, omnium denique uulgi fabu- @1 €larum, ut ne fingere quidem possitis ista uerisimiliter? €quid enim competit ad amoris ardorem accendendum piscis €brutus et frigidus aut omnino res pelago quaesita? nisi €forte hoc uos ad mendacium induxit, quod Venus dicitur €pelago exorta. audi sis, Tannoni Pudens, quam multa €nescieris, qui de piscibus argumentum magiae recepisti. €at si Virgilium legisses, profecto scisses alia quaeri ad €hanc rem solere; ille enim, quantum scio, enumerat uittas €mollis et uerbenas pinguis et tura mascula et licia disco-€lora, praeterea laurum fragilem, limum durabilem, ceram €liquabilem, nec minus quae iam in opere serio scripsit: €@@@@falcibus et messae ad lunam quaeruntur aenis €@@@@pubentes herbae nigri cum lacte ueneni. €@@@@quaeritur et nascentis equi de fronte reuulsus €@@@@et matri praereptus amor. €at tu piscium insimulator longe diuersa instrumenta magis €attribuis, non frontibus teneris detergenda, sed dorsis €squalentibus excidenda, nec fundo reuellenda, sed profundo €extrahenda, nec falcibus metenda, sed hamis inuncanda. €postremo in maleficio ille uenenum nominat, tu pulmen-€tum, ille herbas et surculos, tu squamas et ossa, ille €pratum decerpit, tu fluctum scrutaris. memorassem tibi €etiam Theocriti paria et alia Homeri et Orphei plurima, €et ex comoediis et tragoediis Graecis et ex historiis multa €repetissem, ni te dudum animaduertissem Graecam Puden- @1 €tillae epistulam legere nequiuisse. igitur unum etiam €poetam Latinum attingam, uersus ipsos, quos agnoscent €qui Laeuium legere: €@@@@philtra omnia undique eruunt: €@@@@antipathes illud quaeritur, €@@@@trochiscili, ung[2u]2es, taeniae, €@@@@radiculae, herbae, surculi, €@@@@saurae inlices bicodulae, €@@@@hinnientium dulcedines. haec et alia quaesisse me potius quam pisces longe ueri-€similius confinxisses (his etenim fortasse per famam per-€uulgatam fides fuisset), si tibi ulla eruditio adfuisset; €enimuero piscis ad quam rem facit captus nisi ad epulas €coctus? ceterum ad magian nihil quicquam uidetur mihi €adiutare. dicam unde id coniectem. Pythagoram plerique þ²±²ÿï°°±ÿï‚ÁðïìÿïƒÁðõìÿ˜Ÿ‡Zoroastri sectatorem similiterque magiae peritum arbitrati €tamen memoriae prodiderunt, cum animaduertisset proxime €Metapontum in litore Italiae suae, quam subsiciuam Grae-€ciam fecerat, a quibusdam piscatoribus euerriculum trahi, €fortunam iactus eius emisse et pretio dato iussisse ilico €piscis eos, qui capti tenebantur, solui retibus et reddi @1 €profundo; quos scilicet eum de manibus amissurum non €fuisse[t], si quid[em] in his utile ad magian comperisset. €sed enim uir egregie doctus et ueterum aemulator memi-€nerat Homerum, poetam multiscium uel potius cunctarum €rerum adprime peritum, uim omnem medicaminum non €mari, sed terrae [2a]2scripsisse[t], cum de quadam saga ad €hunc modum memorauit: $H(\ TO/SA FA/RMAKA H)/DH, O(/SA TRE/FEI €$EU)REI=A XQW/N& itemque alibi carminum similiter: €@@@@$TH=| PLEI=STA FE/REI ZEI/DWROS A)/ROURA €@@@@$FA/RMAKA, POLLA\ ME\N E)SQLA\ MEMIGME/NA, POLLA\ DE\ LUGRA/, €cum tamen numquam apud eum marino aliquo et pisco-€lento medicauit nec Prot[h]eus faciem nec Vlixes scrobem €nec Aeolus follem nec Helena creterram nec Circe po-€culum nec Venus cingulum. at uos soli reperti estis ex €omni memoria, qui uim [2h]2erbarum et radicum et surcu-€lorum et lapillorum quasi quadam colluuione naturae de €summis montibus in mare transferatis et penitus piscium €uentribus insuatis. igitur ut solebat ad magorum cerimo-€nias aduocari Mercurius carminum uector et illex animi €Venus et Luna noctium conscia et manium potens Triuia, €uobis auctoribus posthac Neptunus cum Salacia et Portuno @1 €et omni choro Nerei ab aestibus fretorum ad aestus amo-€rum transferentur. @@Dixi, cur non arbitrer quicquam negotii esse magis et €piscibus. nunc, si uidetur, credamus Aemiliano solere €pisces etiam ad magicas potestates adiutare. num ergo €propterea quicumque quaerit et ipse magus est? eo qui-€dem pacto et qui myoparonem quaesierit pirata erit et €qui uectem perfossor et qui gladium sicarius. nihil in €rebus omnibus tam innoxium dices, quin id possit aliquid €aliqua obesse, nec tam laetum, quin possit ad tristitu-€dinem intellegi. nec tamen omnia idcirco ad nequiorem €suspicionem trahuntur, ut si tus et casiam et myrram €ceterosque id genus odores funeri tantum emptos arbitreris, €cum et medicamento parentur et sacrificio. ceterum eodem €piscium argumento etiam Menelai socios putabis magos €fuisse, quos ait poeta praecipuus flexis hamulis apud Pharum €insulam famem propulsasse; etiam mergos et delfinos et €scillam tu eodem referes, etiam gulones omnes, qui inpendio €a piscatoribus mercantur, etiam ipsos piscatores, qui om-€nium generum piscis arte adquirunt. 'cur ergo tu quaeris?' €nolo equidem nec necessarium habeo tibi dicere, sed per te, €si potes, ad hoc quaesisse me argue; ut si elleborum uel €cicutam uel sucum papaueris emissem, item alia eiusdem €modi quorum moderatus usus salutaris, sed commixtio uel €quantitas noxia est, quis aequo animo pateretur, si me per €haec ueneficii arcesseres, quod ex illis potest homo occidi? @1 @@Videamus tamen, quae fuerint piscium genera tam €necessaria ad habendum tamque rara ad repperiendum, ut €merito statuto praemio quaererentur. tria omnino nomi-€nauerunt, unum falsi, duo mentiti; falsi, quod leporem €marinum fuisse dixerunt qui alius omnino piscis fuit, €quem mihi Themis[c]on seruus noster medicinae non igna-€rus, ut ex ipso audisti, ultro attulit ad inspiciundum; €nam quidem leporem nondum etiam inuenit. sed pro-€fiteor me quaerere et cetera, non piscatoribus modo, uerum €etiam amicis meis negotio dato, quicumque minus cogniti €generis piscis inciderit, ut eius mihi aut formam comme-€morent aut ipsum uiuum, si id nequierint, uel mortuum €ostendant. quam ob rem id faciam, mox docebo. mentiti €autem sunt callidissimi accusatores mei, ut sibi uidentur, €cum me ad finem calumniae confinxerunt duas res marinas €impudicis uocabulis quaesisse, quas Tannonius ille cum €utriusque sexus genitalia intellegi uellet, sed eloqui propter €infantiam causidicus summus nequiret, multum ac diu €haesitato tandem uirile marinum nescio qua circumlocu-€tione male ac sordide nominauit, sed enim feminal nullo €pacto repperiens munditer dicere ad mea scripta confugit €et quodam libro meo legit: 'interfeminium tegat et femoris €obiectu et palmae uelamento.' @@Hic etiam pro sua grauitate uitio mihi uortebat, quod €me nec sordidiora dicere honeste pigeret. at ego illi contra €iustius exprobrarim, quod qui eloquentiae patrocinium €uulgo profiteatur etiam honesta dictu sordide blateret ac €saepe in rebus nequaquam difficilibus fringultiat uel omnino @1 €commutescat. cedo enim, si ego de Veneris statua nihil €dixissem neque interfeminium nominassem, quibus tandem €uerbis accusasses crimen illud tam stultitiae quam linguae €tuae congruens? an quicquam stultius quam ex nominum €propinquitate uim similem rerum coniectam? et fortasse €an peracute repperisse uobis uidebamini, ut quaesisse me €fingeretis ad illecebras magicas duo haec marina, uere-€tillam et uirginal; disce enim nomina rerum Latina, quae €propterea uarie nominaui, ut denuo instructus accuses. €memento tamen tam ridiculum argumentum fore desiderata €ad res uenerias marina obscena, quam si dicas marinum €pectinem comendo capillo quaesitum uel aucupandis uolan-€tibus piscem accipitrem aut uenandis apris piscem apri-€culam aut eliciendis mortuis marina caluaria. respondeo €igitur ad hunc uestrum locum non minus insulse quam €absurde commentum, me hasce nugas marinas et quiscilias €litoralis neque pretio neque gratis quaesisse. @@Illud etiam praeterea respondeo, nescisse uos, quid a €me quaesitum fingeretis. haec enim friuola quae nomi-€nastis pleraque in litoribus omnibus congestim et acer-€uatim iacent et sine ullius opera quamlibet leuiter motis €flucticulis ultro foras euoluuntur. quin ergo dicitis me €eadem opera pretio impenso per plurim[is]os piscatoris €quaesisse de litore conchulam striatam testam habentem, €calculum teretem, praeterea cancrorum furcas, echin[2or]2um @1 €caliculos, lolliginum ligulas, postremo assulas, festucas, €resticulas et ostracoderma Pergami uermiculata, denique muscum €et algam, cetera maris eiectamenta, quae ubique litorum €uentis expelluntur, salo expuuntur, tempestate reciprocantur, €tranquillo deseruntur? neque enim minus istis quae com-€memoraui accommodari possunt similiter ex uocabulo €suspiciones. posse dicitis ad res uenerias sumpta de mari €spuria et fascina propter nominum similitudinem: qui €minus possit ex eodem litore calculus ad uesicam, testa €ad testamentum, cancer ad ulcera, alga ad quercerum? €ne tu, Claudi Maxime, nimis patiens uir es et oppido €proxima humanitate, qui hasce eorum argumentationes €diu hercle perpessus sis; equidem, cum haec ab illis quasi €grauia et uincibilia dicerentur, illorum stultitiam ridebam, €tuam patientiam mirabar. @@Ceterum quam ob rem plurimos iam piscis cognouerim, €quorundam adhuc nescius esse nolim, discat Aemilianus, €quoniam usque adeo rebus meis curat; quanquam est €iam praecipiti aeuo et occidua senectute, tamen, si uidetur, €accipiat doctrinam seram plane et postumam; legat uete-€rum philosophorum monumenta, tandem ut intellegat non €me primum haec requisisse, sed iam pridem maiores meos, €Aristotelen dico et Theop[2h]2rastum et [t]Eudemum et Lyco-€nem ceterosque Platonis minores, qui plurimos libros de €genitu animalium deque uictu deque particulis deque omni €differentia reliquerunt. bene quod apud te, Maxime, causa €agitur, qui pro tua eruditione legisti profecto Aristotelis @1 €$PERI\ ZW/|WN GENE/SEWS, PERI\ ZW/|WN A)NATOMH=S, PERI\ ZW/|WN I(STORI/AS €multiiuga uolumina, praeterea problemata innumera eius-€dem, tum ex eadem secta ceterorum, in quibus id genus €uaria tractantur. quae tanta cura conquisita si honestum €et gloriosum illis fuit scribere, cur turpe sit nobis ex-€periri, praesertim cum ordinatius et cohibilius eadem €Graece et Latine adnitar conscribere et in omnibus aut €omissa adquirere aut defecta supplere? permittite, si €operaest, quaedam legi de magicis meis, ut sciat me €Aemilianus plura quam putat quaerere et sedulo explorare. €prome tu librum e Graecis meis, quos forte hic amici þ²±²ÿï°°±ÿï‚ÁðïìÿïƒÁðõìÿ˜¤ˆ˜habuere sedulique, naturalium quaestionum, atque eum €maxime, in quo plura de piscium genere tractata sunt. €interea, dum hic quaerit, ego exemplum rei competens €dixero. @@Sophocles poeta Euripidi aemulus et superstes, uixit €enim ad extremam senectam, cum igitur accusaretur a €filio suomet dementiae, quasi iam per aetatem desiperet, €protulisse dicitur Coloneum suam, peregregiam tragoedia-€rum, quam forte tum in eo tempore conscribebat, eam €iudicibus legisse nec quicquam amplius pro defensione €sua addidisse, nisi ut audacter dementiae condemnarent, €si carmina senis displicerent. ibi ego comperior om[a]nis @1 €iudices tanto poetae adsurrexisse, miris laudibus eum €tulisse ob argumenti sollertiam et coturnum facundiae, €nec ita multum omnis afuisse quin accusatorem potius €dementiae condemnarent. €@@Inuenisti tu librum? beasti. cedo enim experiamur, €an et mihi possint in iudicio litterae meae prodesse. €lege pauca de principio, dein quaedam de piscibus. at €tu interea, dum legit, [t]aquam[quam] sustine._ @@Audisti, Maxime, quorum pleraque scilicet legeras €apud antiquos philosophorum. et memento de solis pisci-€bus haec uolumina a me conscripta, qui eorum coitu pro-€gignantur, qui ex limo coalescant, quotiens et quid anni €cuiusque eorum generis feminae subent[ant], mares suriant, €quibus membris et causis discrerit natura uiuiparos eorum €et ouiparos_ita enim Latine appello quae Graeci €$ZW|OTO/KA& et $W)|OTO/KA&_et, ne [2o]2perose animalium genitum €pergam, deinde de differentia et uictu et membris et €aetatibus ceterisque plurimis scitu quidem necessariis, sed €in iudicio alienis. pauca etiam de Latinis scribtis meis ad €eandem peritiam pertinentibus legi iubebo, in quibus animad-€uertes cum me[2morabiles res et]2 cognitu raras, tum nomina €etiam Romanis inusitata et in hodiernum quod sciam in-€fecta, ea tamen nomina labore meo et studio ita de Graecis @1 €prouenire, ut tamen Latina moneta percussa sint. uel €dicant nobis, Aemiliane, patroni tui, ubi legerint Latine haec €pronuntiata uocabula. de solis aquatilibus dicam nec cetera €animalia nisi in communibus differentis attingam. ausculta €igitur quae dicam. iam me clamabis magica nomina Aegyp-€tio uel Babylonico ritu percensere: $SELA/XEIA, MALA/KEIA, MALA-€$KO/STRAKA, XONDRA/KANQA, O)STRAKO/DERMA, KARXARO/DONTA, A)MFI/BIA, €$LEPIDWTA/, FOLIDWTA/, DERMO/PTERA, STEGANO/PODA, MONH/RH, SUNA-€$GELASTIKA/&_possum etiam pergere; sed non est operae in €istis diem terere, ut sit mihi tempus adgredi ad cetera. €haec interim quae dixi pauca recita Latine a me enuntiata._ @@Vtrum igitur putas philosopho non secundum Cynicam €temeritatem rudi et indocto, sed qui se Platonicae scolae €meminerit, utrum ei putas turpe scire ista an nescire, €neglegere an curare, nosse quanta sit etiam in istis pro-€uidentiae ratio an [2de]2 diis immortalibus matri et patri €credere? Q. Ennius hedyphagetica [a] uersibus scribsit; in-€numerabilia genera piscium enumerat, quae scilicet curiose €cognorat. paucos uersus memini, eos dicam: €@@@@Omnibus ut Clipea praestat mustela marina, €@@@@mures sunt Aeni, asp[e]ra ostrea plurima Abydi[mus]. @1 €@@@@Mytilenae est pecten C[2h]2aradrumque apud Ambraciae sus. €@@@@Brundisii sargus bonus est; hunc, magnus si erit, sume. €@@@@apriculum piscem scito primum esse Tarenti; €@@@@Surrenti t[2u]2 elopem fac emas, glaucumque aput Cumas. €@@@@quid scarum praeterii cerebrum Iouis paene sup[p]remi €@@@@(Nestoris ad patriam hic capitur magnusque bonusque) €@@@@melanurum, turdum, merulamque umbramque marinam. @1 €@@@@polypus Corcyrae, caluaria pinguia [2a]2carnae, €@@@@purpura[m], mu[r]riculi, mures, dulces quoque echini. €alios etiam multis uersibus decorauit, et ubi gentium quis-€que eorum, qualiter assus aut iurulentus optime sapiat, €nec tamen ab eruditis reprehenditur, ne ego reprehendar, €qui res paucissimis cognitas Graece et Latine propriis €et elegantibus uocabulis conscribo. @@Cum hoc satis dixi, tum aliud accipe. quid enim €tandem, si medicinae neque instudiosus neque imperitus €quaepiam remedia ex piscibus quaero? ut sane sunt €plurima cum in aliis omnibus rebus eodem naturae munere €interspersa atque interseminata, tum etiam nonnulla in €piscibus. an remedia nosse et ea conquirere magi potius €esse quam medici, quam denique philosophi putas, qui €illis non ad quaestum, sed ad suppetias usurust? uete-€res quidem medici etiam carmina remedia uulnerum no-€rant, ut omnis uetustatis certissimus auctor Homerus €docet, qui facit Vlixi de uulnere sanguinem profluentem €sisti cantamine. nihil enim, quod salutis ferendae gratia €fit, criminosum est. 'at enim' inquit 'piscem cui rei €nisi malae proscidisti, quem tibi Themis[c]on seruus attulit?' €quasi uero non paulo prius dixerim me de particulis €omnium animalium, de situ earum de[ni]que numero @1 €de[ni]que causa conscribere ac libros $A)NATOMW=N& Aristoteli €et explorare studio et augere. atque adeo summe miror €quod unum a me pisciculum inspectum sciatis, cum iam €plurimos, ubicumque locorum oblati sunt, aeque inspexerim, €praesertim quod nihil ego clanculo, sed omnia in propatulo €ago, ut quiuis uel extrarius arbiter adsistat, more hoc et €instituto magistrorum meorum, qui aiunt hominem liberum €et magnificum debere, si qu[2o]2 eat, in primori fronte €animum gestare. hunc adeo pisciculum, quem uos leporem €marinum nominatis, plurimis qui aderant ostendi; necdum €etiam decerno quid uocent, nisi quaeram sane accuratius, €quod nec apud ueteres philosophos proprietatem eius piscis €reperio, quanquam sit omnium rarissima et hercule memo-€randa; quippe solus ille, quantum sciam, cum sit cetera €exossis, duodecim numero ossa ad similitudinem talorum €suillorum in uentre eius conexa et catenata sunt. quod €Aristoteles si [2scisset, n]2umquam profecto omisisset scribto €prodere, qui aselli piscis solius omnium in medio aluo corculum situm pro maximo memorauit. 'piscem' inquit €'proscidisti'. hoc quis ferat philosopho crimen esse, quod €lanio uel coquo non fuisset? 'piscem proscidisti'. quod €crudum, id accusas? si cocto uentrem rusparer, hepatia €suffoderem, ita ut apud te puerulus ille Sicinius Pudens €suomet obson[2i]2o discit, eam rem non putares accusandam; €atqui maius crimen est philosopho comesse piscis quam €inspicere. an hariolis licet iocinera rimari, philosopho @1 €contemplari non licebit, qui se sciat omnium animalium €haruspicem, omnium deum sacerdotem? hoc in me accusas, €quod ego et Maximus in Aristotele miramur? cuius nisi €libros bibliothecis exegeris et studiosorum manibus ex-€torseris, accusare me non potes. sed de hoc paene plura €quam debui. €@@Nunc praeterea uide, quam ipsi sese reuincant; aiunt €mulierem magicis artibus, marinis illecebris a me petitam €eo in tempore, quo me non negabunt in Gaetuliae medi-€terran[2e]2is montibus fuisse, ubi pisces per Deucalionis di-€luuia repperientur. quod ego gratulor nescire istos legisse €me Theophrasti quoque $PERI\ DAKE/TWN KAI\ BLHT&[2$IK&]2$W=N& et €Nicandri $QHRIAKA/&; ceterum me etiam ueneficii reum postu-€larent; at quidem hoc negotium ex lectione et aemulatione €Aristoteli nactus sum, nonnihil et Platone meo adhortante, €qui ait eum, qui ista uestiget, $A)METAME/LHTON PAIDIA\N E)N BI/W| €$PAI/ZEIN&. @@Nunc quoniam pisces horum satis patuerunt, accipe €aliud pari quidem stultitia, sed multo tanta uanius et €nequius excogitatum. scierunt et ipsi argumentum pisca-€rium futile et nihil futurum, praeterea nouitatem eius €ridiculam, (quis enim fando audiuit ad magica maleficia @1 €disquamari et exdorsari piscis solere?), potius aliquid €de rebus peruulgatioribus etiam creditis fingendum esse. €igitur ad praescriptum opinionis et famae confinxere €puerum quempiam carmine cantatum remotis arbitris, €secreto loco, arula et lucerna et paucis consciis testibus, €ubi incantatus sit, corruisse, postea nesciente[2m]2 sui ex-€citatum. nec ultra isti quidem progredi mendacio ausi; €enim fabula ut impleretur, addendum etiam illud fuit, €puerum eundem multa praesagio praedixisse. quippe hoc €emolumentum canticis accipimus, praesagium et diuinatio-€nem, nec modo uulgi opinione, uerum etiam doctorum þ²±²ÿï°°±ÿï‚ÁðïìÿïƒÁðõìÿ˜ªˆ‘uirorum auctoritate hoc miraculum de pueris confirmatur. €memini me apud Varronem philosophum, uirum accuratis-€sime doctum atque eruditum, cum alia eiusdem modi, tum €hoc etiam legere: Trallibus de euentu Mithridatici belli €magica percontatione consultantibus puerum in aqua simu-€lacrum Mercuri contemplantem quae futura erant CLX €uersibus cecinisse. itemque Fabium, cum quingentos de-€narium perdidisset, ad Nigidium consultum uenisse; ab eo €pueros carmine instinctos indicauisse, ubi locorum defossa €esset crumina cum parti eorum, ceteri ut forent distributi; €unum etiam denarium ex eo numero habere M. Catonem €philosophum; quem se a pedisequo in stipe Apollinis €accepisse Cato confessus est. @@Haec et alia apud plerosque de magiis et pueris lego @1 €equidem, sed dubius sententiae sum, dicamne fieri posse €an negem, quamquam Platoni credam inter deos atque €homines natura et loco medias quasdam diuorum potestates €intersitas, easque diuinationes cunctas et magorum mira-€cula gubernare; quin et illud mecum reputo posse animum €humanum, praesertim puerilem et simplicem, seu carmi-€num auocamento siue odorum delenimento soporari et ad €obliuionem praesentium externari et paulisper remota cor-€poris memoria redigi ac redire ad naturam suam, quae €est immortalis scilicet et diuina, atque ita uelut quodam €sopore futura rerum praesagare. uerum enimuero, ut €ista sese habent, si qua fides hisce rebus impertienda est, €debet ille nescio qui puer prouidus, quantum ego audio, €et corpore decorus atque integer deligi et animo sollers €et ore facundus, ut in eo aut diuina potestas quasi bonis €aedibus digne diuersetur, si tamen ea pueri corpore in-€cluditur, an ipse animus expergitus cito ad diuinationem €suam redigatur, quae ei prompte insita et nulla obliuione €saucia et hebes facile resumatur. non enim ex omni €ligno, ut Pythagoras dicebat, debet Mercurius exculpi. €quod si ita est, nominate, quis ille fuerit puer sanus, €incolumis, ingeniosus, decorus, quem ego carmine dignatus €sim initiare. ceterum Thallus, quem nominastis, medico €potius quam mago indiget; est enim miser morbo comi-€tiali ita confectus, ut ter an quater die saepe numero €sine ullis cantaminibus corruat omniaque membra con-€flictationibus debilitet, facie ulcerosus, fronte et occipitio €conquassatus, oculis hebes, naribus hiulcus, pedibus cadu- @1 €cus. maximus omnium magus est, quo praesente Thallus €diu steterit: ita plerumque morbo ceu somno uergens inclinatur. eum tamen uos carminibus meis subuersum €dixistis, quod forte me coram semel decidit. conserui eius €plerique adsunt, quos ex[2h]2iberi denuntiastis. possunt dicere €omnes, quid in Thallo despuant, cur nemo audeat cum €eo ex eodem catino cenare, eodem poculo bibere. et quid €ego de seruis? uos ipsi uidetis; negate Thallum multo €prius, quam ego Oeam uenirem, corruere eo morbo solitum, €medicis saepe numero ostensum, negent hoc conserui eius €qui sunt in ministerio uestro; omnium rerum conuictum €me fatebor, nisi rus a % de omnium diu ablegatus est €in longinquos agros, ne familiam contaminaret: quod ita €factum nec ab illis negari potest. eo nec potuit hodie a €nobis exhiberi. nam ut omnis ista accusatio temeraria et €repentina fuit, nudius tertius nobis Aemilianus denuntiauit, €ut seruos numero quindecim apud te exhiberemus. adsunt €XIIII, qui in oppido erant. Thallus solus, ut dixi, quod €ferme ad centesimum lapidem longe exul est, is Thallus €solus abest, sed misimus qui eum curriculo aduehat. €interroga, Maxime, XIIII seruos quos exhibemus, Thallus €puer ubi sit et quam salue agat, interroga seruos accusa-€torum meorum. non negabunt turpissimum puerum, cor-€pore putri et morbido, caducum, barbarum, rusticanum. @1 €bellum uero puerum elegistis, quem quis sacrificio adhibeat, €cuius caput contingat, quem puro pallio amiciat, a quo €responsum speret. uelle[2m]2 hercle adesset: tibi eum, Aemi-€liane, permisissem, et tenerem, si tu interrogares; iam €in media quaestione hic ibidem pro tribunali oculos trucis €in te inuertisset, faciem tuam spumabundus conspuisset, €manus contraxisset, caput succussisset, postremo in sinu €tuo corruisset. @@XIIII seruos quos postulasti exhibeo. cur illis ad quae-€stionem nihil uteris? unum puerum atque eum caducum €requiris, quem olim abesse pariter mecum scis. quae €alia est euidentior calumnia? XIIII serui petitu tuo ad-€sunt, eos dissimulas; unus puerulus abest, eum insimulas. €postremo quid uis? puta Thallum adesse: uis probare €eum praesente me concidisse? ultro confiteor. carmine id €factum dicis? hoc puer nescit, ego non factum reuinco; €nam caducum esse puerum nec tu audebis negare. cur €ergo carmini potius quam morbo attribuatur eius ruina? €an euenire non potuit, ut forte praesente me idem pate-€retur, quod saepe alias multis praesentibus? quod si €magnum putarem caducum deicere, quid opus carmine fuit, €cum incensus gagates lapis, ut apud physicos lego, pulchre €et facile hunc morbum exploret, cuius odore etiam in €uenaliciis uulgo sanitatem aut morbum uenalium experi-€antur? etiam orbis a figulo circumactus non difficile €eiusdem ualetudinis hominem uertigine sui corripit, ita €spectaculum rotationis eius animum saucium debilitat; ac €multo plus ad caducos[e] consternendos figulus ualet quam @1 €magus. tu frustra postulasti, ut seruos exhiberem: ego €non de nihilo postulo ut nomines, quinam testes huic €piaculari sacro adfuerint, cum ego ruentem Thallum im-€pellerem. unum omnino nominas puerulum illum Sici-€nium Pudentem, cuius me nomine accusas; is enim ad-€fuisse se dicit; cuius pueritia etsi nihil ad re[2li]2gionem €refragaretur, tamen accusatio fidem deroget. facilius €fuit, Aemiliane, ac multo grauius, tete ut ipsum dice-€res interfuisse et ex eo sacro coepisse dementire potius €quam totum negotium quasi ludicrum pueris donares. €puer cecidit, puer uidit: num etiam puer aliqui incan-€tauit? @@Hic satis ueteratorie Tannonius Pudens, cum hoc quo-€que mendacium frigere ac prope iam omnium uultu et €murmure explosum uideret, ut uel suspiciones quorundam €spe moraretur, ait pueros alios producturum, qui sint €aeque a me incantati, atque ita ad aliam speciem argu-€menti transgressus est. quod quamquam dissimulare potui, €tamen ut omnia, ita hoc quoque ultro prouoco. cupio €enim produci eos pueros, quos spe libertatis audio con-€firmatos ad mentiendum. sed nihil amplius dico: ut €producant. postulo igitur et flagito, Tannoni Pudens, €ut expleas quod pollicitus. cedo pueros istos, quibus €confiditis: produc, nomina qui sint. mea aqua licet €ad hoc utare. dic, inquam, Tannoni. quid taces, quid €cunctaris, quid respectas? quod si hic nescit quid [2di]2di-€cerit aut nomina oblitus est, at tu, Aemiliane, cede huc, @1 €dic quid aduocato tuo mandaueris, exhibe pueros. quid €expalluisti? quid taces? hocine accusare est, hocine €tantum crimen deferre an Claudium Maximum, tantum €uirum, ludibrio habere, me calumnia insectari? quod si €forte patronus tuus uerbo prolapsus est et nullos pueros €habes quos producas, saltem XIIII seruis quos ex[2h]2ibui ad aliquid utere. aut cur sisti postulabas tantam familiam? €magiae accusans de XV seruis denuntiasti: quid, si de ui €accusares, quot tandem seruos postulares? sciunt ergo €aliquid XV serui et occultum est. an occultum non est €et magicum est? alterum horum fatearis necesse est, €aut inlicitum non fuisse in quo tot conscios non timuerim, €aut si inlicitum fuit, scire tot conscios non debuisse. €magia ista, quantum ego audio, res est legibus delegata, €iam inde antiquitus XII tabulis propter incredundas frugum €inlecebras interdicta, igitur et occulta non minus quam €tetra et horribilis, plerumque noctibus uigilata et tenebris €abstrusa et arbitris solitaria et carminibus murmurata, €cui non modo seruorum, uerum etiam liberorum pauci €adhibentur: et tu quindecim seruos uis interfuisse? nub-€tiaene illae fuerunt an aliud celebratum officium an con-€uiuium tempestiuum? XV serui sacrum magicum parti-€cipant quasi XV uiri sacris faciundis creati? cui tamen €rei tot numero adhibuissem, si conscientiae nimis multi €sunt? XV liberi homines populus est, totidem serui þ²±²ÿï°°±ÿï‚ÁðïìÿïƒÁðõìÿ˜¯ˆ”familia, totidem uincti ergastulum. an adiutorio multi-€tudo eorum necessaria fuit, qui diutine hostias lustralis @1 €tenerent? at nullas hostias nisi gallinas nominastis. an €ut grana turis numerarent, an ut Thallum prosternerent? @@Mulierem etiam liberam perductam ad me domum €dixistis eiusdem Thalli ualetudinis, quam ego pollicitus €sim curaturum, eam quoque a me incantatam corruisse. €ut uideo, uos palaestritam, non magum accusatum ueni-€stis: ita omnis qui me accessere dicitis cecidisse. negauit €tamen quaerente te, Maxime, Themison medicus, a quo €mulier ad inspiciendum perducta est, quicquam ultra €passam nisi quaesisse me, ecquid illi aures obtinnirent €et utra earum magis; ubi responderit dexteram sibi aurem €nimis inquietam, confestim discessisse. hic ego, Maxime, €quanquam sedulo inpraesentiarum a laudibus tuis tempero, €necubi tibi ob causam istam uidear blanditus, tamen €sollertiam tuam in percontando nequeo quin laudem. €dudum enim, cum haec agitarentur et illi incantatam €mulierem dicerent, medicus qui adfuerat abnueret, quaesisti €tu nimis quam prudenter, quod mihi emolumentum fuerit €incantandi. responderunt: 'ut mulier rueret'. 'quid deinde? €mortua est?' inquis. negarunt. 'quid ergo dicitis? quod €Apulei commodum, si ruisset?' ita enim pulchre ac perse-€ueranter tertio quaesisti, ut qui scires omnium factorum €rationes diligentius examinandas ac saepius causas quaeri, €facta concedi, eoque etiam patronos litigatorum causidicos €nominari, quod cur quaeque facta sint expediant. ceterum €negare factum facilis res est et nullo patrono indiget: €recte factum uel perperam docere, id uero multo arduum €et difficile est. frustra igitur an factum sit anquiritur, €quod nullam malam causam habuit ut fieret. ita facti €reus apud bonum iudicem scrupulo quaestionis liberatur, @1 €si nulla fuit ei ratio peccandi. nunc quoniam neque €incantatam neque prostratam mulierem probauerunt et €ego non nego petitu medici a me inspectam, dicam tibi, €Maxime, cur illud de aurium tinnitu quaesierim, non tam €purgandi mei gratia in ea re, quam tu iam praeiudicasti €neque culpae neque crimini confinem, quam ut ne quid €dignum auribus tuis et doctrinae tuae congruens reti-€cuerim. dicam igitur quam breuissime potuero; etenim €admonendus es mihi, non docendus. @@Plato philosophus in illo praeclarissimo Timaeo cae-€lesti quadam facundia uniuersum mundum molitus, [2is]2 igitur €postquam de nostri quoque animi trinis potestatibus sol-€lertissime disseruit et, cur quaeque membra nobis diuina €prouidentia fabricata sint, aptissime docuit, causam mor-€borum omnium trifariam percenset. primam causam pri-€mordiis corporis adtribuit, si ipsae elementorum qualitates, €uuida et frigida et h[i]is duae aduorsae, non congruant; id €adeo euenit, cum quaepiam earum modo excessit aut loco €demigrauit. sequens causa morborum inest in eorum uitio, €quae iam concreta ex simplicibus elementis una tamen €specie coaluerunt, ut est sanguinis species et uisceris et €ossi et medullae, porro illa quae ex hisce singularibus €mixta sunt. tertio in corpore concrementa uarii fellis et €turbidi spiritus et pinguis humoris nouissima aegritudinum incitamenta sunt. quorum e numero praecipuast materia €morbi comitialis, de quo dicere exorsus sum, cum caro in €humorem crassum et spumidum inimico igni conliquescit €et spiritu indidem parto ex candore compressi aeris albida @1 €et tumida tabes fluit. ea namque tabes si foras corporis €prospirauit, maiore dedecore quam noxa diffunditur; pec-€toris enim primorem cutim uitiligine insignit et omni-€modis maculationibus conuariat. sed cui hoc usu uenerit, €numquam postea comitiali morbo adtemptatur; ita aegri-€tudinem animi grauissimam leui turpitudine corporis com-€pensat. enimuero si perniciosa illa dulcedo intus cohibita €et bili atrae sociata uenis omnibus furens peruasit, dein €ad summum caput uiam molita dirum fluxum cerebro im-€miscuit, ilico regalem partem animi debilitat, quae ratione €pollens uerticem hominis uelut arcem et regiam insedit. €eius quippe diuinas uias et sapientis meatus obruit et €obturbat; quod facit minore pernicie per soporem, cum €potu et cibo plenos comitialis morbi praenuntia strangula-€tione modice angit. sed si usque adeo aucta est, ut €etiam uigilantium capiti offundatur, tum uero repentino €mentis nubilo obtorpescunt et moribundo corpore, ces-€sante animo cadunt. eum nostri non modo maiorem et €comitialem, uerum etiam diuinum morbum, ita ut Graeci €$I(ERA\N NO/SON&, uere nuncuparunt, uidelicet quod animi par-€tem rationalem, quae longe sanctissimast, eam uiolet. @@Agnoscis, Maxime, rationem Platonis quantum potui €pro tempore perspicue explicatam; cui ego fidem arbitratus €causam diuini morbi esse, cum illa pestis in caput redu[2n]2-€dauit, haudquaquam uideor de nihilo percontatus, an esset €mulieri illi caput graue, ceruix torpens, tempora pulsata, €aures sonorae. [et] ceterum, quod dexterae auris cre- @1 €briores tinnitus fatebatur, signum erat morbi penitus €adacti; nam dextera corporis ualidiora sunt eoque minus €spei ad sanitatem relinquunt, cum et ipsa aegritudini €succumbunt. Aristoteles adeo in problematis scriptum €reliquit, quibuscumque caducis a dextero morbus occipiat, €eorum esse difficiliorem medelam. longum est, si uelim €Theophrasti quoque sententiam de eodem morbo recensere; €est enim etiam eius egregius liber de caducis. quibus €tamen in alio libro, quem de inuidentibus animalibus €conscribsit, remedio esse ait exuuias stelionum, quas uelut €senium more ceterorum serpentium temporibus statutis €exuant; sed nisi confestim eripias, malignone praesagio €an naturali adpetentia ilico conuertuntur et deuorant. €haec idcirco commemoraui, nobilium philosophorum dispu-€tata simul et libros sedulo nominaui nec ullum ex medicis €aut poetis uolui attingere, ut isti desinant mirari, si philo-€sophi suapte doctrina causas morborum et remedia noue-€runt. igitur cum ad inspiciendum mulier aegra curationis €gratia ad me perducta sit atque hoc et medici confessione €qui adduxit ad [2me et]2 mea ratiocinatione recte factum €esse conueniat, aut constituant magi et malefici hominis €esse morbis mederi, aut si hoc dicere non audent, fate-€antur se in puero et muliere caducis uanas et prorsus €caducas calumnias intendisse. @@Immo enim si uerum uelis, Aemiliane, tu potius @1 €caducus qui iam tot calumniis cecidisti. neque enim gra-€uius est corpore quam corde collabi, pede potius quam €mente corruere, in cubiculo despui quam in isto splendi-€dissimo coetu detestari. at tu fortasse te putas sanum, €quod non domi contineris, sed insaniam tuam, quoquo te €duxerit, sequeris. atqui contende, si uis, furorem tuum €cum Thalli furore: inuenies non permultum interesse, nisi €quod Thallus sibi, tu etiam aliis furis. ceterum Thallus €oculos torquet, tu ueritatem, Thallus manus contrahit, tu €patronos, Thallus pauimentis inliditur, tu tribunalibus; €postremo ille quidquid agit in aegritudine facit, ignorans €peccat: at tu, miser, prudens et sciens delinquis, tanta €uis morbi te instigat; falsum pro uero insimulas, infectum €pro facto criminaris, quem innocentem liquido scis, tamen €accusas ut nocentem. @@Quin etiam_quod praeterii_sunt quae fatearis €nescire, et eadem rursus, quasi scias, criminari[2s]2. ais enim €me habuisse quaedam sudariolo inuoluta apud lares Pon-€tiani. ea inuoluta quae et cuius modi fuerint, nescisse €te confiteris, neque praeterea quemquam esse qui uiderit; €tamen illa contendis instrumenta magiae fuisse. nemo €tibi blandiatur, Aemiliane: non est in accusando uersutia €ac ne impudentia quidem, ne tu arbitreris. quid igitur? €furor infelix acerbi animi et misera insania crudae senec-€tutis. his enim paene uerbis cum tam graui et perspicaci €iudice egisti: 'habuit Apuleius quaepiam linteolo inuoluta €apud lares Pontiani. haec quoniam ignoro quae fuerint, €iccirco magica fuisse contendo. crede igitur mihi quod €dico, quia id dico quod nescio.' o pulchra argumenta €et aperte crimen reuincentia. 'hoc fuit, quoniam quid @1 €fuerit ignoro.' solus repertus es, Aemiliane, qui scias etiam €illa quae nescis; tantum super omnis stultitia euectus þ²±²ÿï°°±ÿï‚ÁðïìÿïƒÁðõìÿ˜µˆ’es, quippe qui sollertissimi et acerrimi philosophorum ne €is quidem confidendum esse aiunt quae uidemus, at tu €de illis quoque adfirmas, quae neque conspexisti um-€quam neque audisti. Pontianus si uiueret atque eum inter-€rogares, quae fuerint in illo inuolucro, nescire se respon-€deret. libertus eccille, qui clauis eius loci in hodiernum €habet et a uobis stat, numquam se ait inspexisse, quan-€quam ipse aperiret utpote promus librorum, qui illic erant €conditi, paene cotidie et clauderet, saepe nobiscum, multo €saepius solus intraret, linteum in mensa positum cerneret €sine ullo sigillo, sine uinculo. quidni enim? magicae €res in eo occultabantur: eo neglegentius adseruabam, sed €enim libere scrutandum et inspiciendum, si liberet, etiam €auferendum temere exponebam, alienae custodiae commen-€dabam, alieno arbitrio permittebam. quid igitur inprae-€sentiarum uis tibi credi? quodne Pontianus nescierit, qui €indiuiduo contubernio mecum uixit, id te scire, quem num-€quam uiderim nisi pro tribunali? an quod libertus ad-€siduus, cui omnis facultas inspiciendi fuit, quod is libertus €non uiderit, te qui numquam eo accesseris uidisse? deni-€que ut, quod non uidisti, id tale fuerit, quale dicis: at-€qui, stulte, si hodie illud sudariolum tu intercepisses, €quicquid ex eo promeres, ego magicum negarem. @@Tibi adeo permitto, finge quiduis, [r]eminiscere, excogita, €quod possit magicum uideri: tamen de eo tecum decer-€tarem. aut ego subiectum dicerem aut remedio acceptum @1 €aut sacro traditum aut somnio imperatum; mille alia €sunt quibus possem more communi et uulgatissima ob-€seruationum consuetudine uere refutare. nunc id postulas, €ut, quod deprehensum et detentum tamen nihil me apud €bonum iudicem laederet, id inani suspicione incertum et €incognitum condemnet. haud sciam an rursus, ut soles, €dicas: 'quid ergo illud fuit, quod linteo tectum apud lares €potissimum deposuisti?' itane est, Aemiliane? sic accusas, €ut omnia a reo percontere, nihil ipse adferas cognitum. €'quam ob rem piscis quaeris?' 'cur aegram mulierem in-€spexisti?' 'quid in sudario habuisti?' utrum tu accusatum €an interrogatum uenisti? si accusatum, tute argue quae €dicis, si interrogatum, noli praeiudicare, quid fuerit, quod €ideo te necesse est interrogare, quia nescis. ceterum hoc €quidem pacto omnes homines rei constituentur, si ei, qui €nomen cuiuspiam detulerit, nulla necessitas sit probandi, €omnis contra facultas percontandi. quippe omnibus sic, €ut forte negotium magiae facessitur, quicquid omnino €egerint obicietur. uotum in alicuius statuae femore sig-€nasti: igitur magus es; aut cur signasti? tacitas preces €in templo deis allegasti: igitur magus es; aut quid opta-€sti? contra: nihil in templo precatus es: igitur magus €es; aut cur deos non rogasti? similiter, si posueris donum €aliquod, si sacrificaueris, si uerbenam sumpseris. dies €me deficiet, si omnia uelim persequi, quorum rationem €similiter calumniator flagitabit. praesertim quod condi-€tum cumque, quod obsignatum, quod inclusum domi ad- @1 €seruatur, id omne eodem argumento magicum dicetur aut €e cella promptaria in forum atque in iudicium proferetur. @@Haec quanta sint et cuiusce modi, Maxime, quantus-€que campus calumniis hoc Aemiliani tramite aperiatur, €quantique sudores innocentibus hoc uno sudariolo ad-€ferantur, possum equidem pluribus disputare, sed faciam €quod institui: etiam quod non necesse est confitebor et €interrogatus ab Aemiliano respondebo. interrogas, Aemi-€liane, quid in sudario habuerim. at ego quanquam omnino €positum ullum sudarium meum in bybliotheca Pontiani €possim negare ac, [2si]2 maxime fuisse concedam, tamen €habeam dicere nihil in eo inuolutum fuisse,_quae si €dicam, neque testimonio aliquo neque argumento reuincar, €nemo est enim qui attigerit, unus libertus, ut ais, qui €uiderit_tamen, inquam, per me licet fuerit refertissimum. €sic enim, si uis, arbitrare, ut olim Vlixi socii thesaurum €repperisse arbitrati sunt, cum utrem uentosissimum manti-€cularentur. uin dicam, cuius modi illas res in sudario €obuolutas laribus Pontiani commendarim? mos tibi geretur. €@@Sacrorum pleraque initia in Graecia participaui. eorum €quaedam signa et monumenta tradita mihi a sacerdotibus €sedulo conseruo. nihil insolitum, nihil incognitum dico. €uel unius Liberi patris mystae qui adestis scitis, quid €domi conditum celetis et absque omnibus profanis tacite €ueneremini. at ego, ut dixi, multiiuga sacra et plurimos €ritus et uarias cerimonias studio ueri et officio erga @1 €deos didici. nec hoc ad tempus compono, sed abhinc €ferme triennium est, cum primis diebus quibus Oeam €ueneram p[l]ublice disserens de Aesculapii maiestate eadem €ista prae me tuli et quot sacra nossem percensui. ea €disputatio celebratissima est, uulgo legitur, in omnibus €manibus uersatur, non tam facundia mea quam mentione €Aesculapii religiosis Oeensibus commendata. dicite aliquis, €si qui forte meminit, huius loci principium._audisne, €Maxime, multos suggerentis? immo, ecce etiam liber offer-€tur. recitari ipsa haec iubebo, quoniam ostendis huma-nissimo uultu auditionem te istam non grauari._ €@@Etiamne cuiquam mirum uideri potest, cui sit ulla €memoria religionis, hominem tot mysteriis deum conscium €quaedam sacrorum crepundia domi adseruare atque ea €lineo texto inuoluere, quod purissimum est rebus diuinis €uelamentum? quippe lana, segnissimi corporis excremen-€tum, pecori detracta iam inde Orphei et Pythagorae €scitis profanus uestitus est; sed enim mundissima lini €seges inter optumas fruges terra exorta non modo indutui €et amictui sanctissimis Aegyptiorum sacerdotibus, sed €opertui quoque rebus sacris usurpatur. atque ego scio €nonnullos et cum primis Aemilianum istum facetiae sibi €habere res diuinas deridere. nam, ut audio partim Oe[2e]2n-€sium qui istum nouere, nulli deo ad hoc aeui supplicauit, €nullum templum frequentauit, si fanum aliquod praetereat, @1 €nefas habet adorandi gratia[m] manum labris admouere. €iste uero nec dis rurationis, qui eum pascunt ac uestiunt, €segetis ullas aut uitis aut gregis primitias impertit; €nullum in uilla eius delubrum situm, nullus locus aut €lucus consecratus. ecquid ego de luco et delubro loquor? €negant uidisse se qui fuere unum saltem in finibus eius €aut lapidem unctum aut ramum coronatum. igitur ad-€gnomenta ei duo indita: Charon, ut iam dixi, ob oris et €animi diritatem, sed alterum, quod libentius audit, ob €deorum contemptum, Mezentius. quapropter facile intellego €hasce ei tot initiorum enumerationes nugas uideri, et fors €anne ob hanc diuini contumaciam non inducat animum €uerum esse quod dixi, me sanctissime tot sacrorum signa €et memoracula custodire. sed ego, quid de me Mezentius €sentiat, manum non uorterim, ceteris autem clarissima €uoce profiteor: si qui forte adest eorundem sollemnium €mihi particeps, signum dato, et audias licet quae ego €adseruem. nam equidem nullo umquam periculo com-€pellar, quae reticenda accepi, haec ad profanos enuntiare. @@Vt puto, Maxime, satis uideor cuiuis uel iniquissimo €animum explesse et, quod ad sudarium pertineat, omnem @1 €criminis maculam detersisse, ac bono iam periculo ad €testimonium illud Crassi, quod post ista quasi grauissi-€mum legerunt, a suspicionibus Aemiliani transcensurus. €testimonium ex libello legi audisti gumiae cuiusdam et €desperati lurconis Iuni Crassi, me in eius domo nocturna €sacra cum Appio Quintiano amico meo factitasse, qui ibi €mercede deuersabatur. idque se ait Crassus, quamquam €in eo tempore uel Alexandreae fuerit, tamen taedae fumo €et auium plumis comperisse. scilicet eum, cum Alexan-€dreae symposia obiret_est enim Crassus iste, qui non €inuitus de die in ganeas conrepat_, in illo cauponii €nidore pinnas de penatibus suis aduectas aucupatum, €fumum domus suae adgnouisse patrio culmine longe ex-€ortum. quem si oculis uidit, ultra Vlixi uota et desideria €hic quidem est oculatus; Vlixes fumum terra sua emergen-€tem compluribus annis e litore prospectans frustra cap-€tauit: Crassus in paucis quibus afuit mensibus eundem €fumum sine labore in taberna uinaria sedens conspexit. €sin uero naribus nidorem domesticum praesensit, uincit þ²±²ÿï°°±ÿï‚ÁðïìÿïƒÁðõìÿ˜¹ˆ–idem sagacitate odorandi canes et uulturios; cui enim €cani, cui uulturio Alexandrini caeli quicquam abusque €Oeensium finibus oboleat? est quidem Crassus iste €summus helluo et omnis fumi non imperitus, sed pro-€fecto pro studio bibendi, quo solo censetur, facilius ad eum Alexandria[2m]2 uini aura quam fumi perueniret. in-€tellexit hoc et ipse incredibile futurum; nam dicitur ante @1 €horam diei secundam ieiunus adhuc et abstemius testimo-€nium istud uendidisse. igitur scripsit haec se ad hunc €modum comperisse: postquam Alexandria reuenerit, domum €suam recta contendisse, qua iam Quintianus migrarat; ibi €in uestibulo multas auium pinnas offendisse, praeterea pa-€rietes fuligine deformatos; quaesisse causas ex seruo suo, €quem Oeae reliquerit, eumque sibi de meis et Quintiani €nocturnis sacris indicasse. quam uero subtiliter compo-€situm et uerisimiliter commentum me, si quid eius facere €uellem, non domi meae potius facturum fuisse, Quintianum €istum, qui mihi assistit, quem ego pro amicitia quae mihi €cum eo artissima est proque eius egregia eruditione et €perfectissima eloquentia honoris et laudis gratia nomino, €hunc igitur Quintianum, si quas auis in cena habuisset €aut, quod aiunt, magiae causa interemisset, puerum nullum €habuisse, qui pinnas conuerreret et foras abiceret; prae-€terea fumi tantam uim fuisse, ut parietes atros redderet, €eamque deformitatem, quoad habitauit, passum in cubi-€culo suo Quintianum. nihil dicis, Aemiliane, non est ueri €simile, nisi forte Crassus non in cubiculum reuersus per-€rexit, sed suo more recta ad focum. unde autem seruus €Crassi suspicatus est noctu potissimum parietes fumigatos? €an ex fumi colore? uidelicet fumus nocturnus nigrior est €eoque diurno fumo differt. cur autem suspicax seruus €ac tam diligens passus est Quintianum migrare prius €quam mundam domum redderet? cur illae plumae quasi €plumbeae tam diu aduentum Crassi manserunt? non @1 €insimulet Crassus seruum suum: ipse haec potius de fuligine €et pinnis mentitus est, dum non potest nec in testimonio €dando discedere longius a culina. @@Cur autem testimonium ex libello legistis? Crassus €ipse ubi gentium est? an Alexandriam taedio domus €remeauit? an parietes suos detergit? an, quod uerius est, €ex crapula helluo adtemptatur? nam equidem hic Sabratae €cum hesterna die animaduerti satis notabiliter in medio €foro tibi, Aemiliane, obructantem. quaere a nomenclato-€ribus tuis, Maxime, quamquam est ille cauponibus quam €nomenclatoribus notior, tamen, inquam, interroga, an hic €Iunium Crassum Oeensem uiderint; non negabunt. ex-€hibeat nobis Aemilianus iuuenem honestissimum, cuius €testimonio nititur. quid sit diei uides: dico Crassum iam €dudum ebrium stertere, aut secundo lauacro ad repotia €cenae obeunda uinulentum sudorem in balneo desudare. €is tecum, Maxime, praesens per libellum loquitur, non €quin adeo sit alienatus omni pudore, ut etiam, sub €oculis tuis si foret, sine rubore ullo mentiretur, sed for-€tasse nec tantulum potuit ebria[2mine]2 sibi temperare, €ut hanc horam sobrie expectaret: aut potius Aemilianus €de consilio fecit, ne eum sub tam seueris oculis tuis con-€stitueret, ne tu beluam illam uulsis maxillis foedo aspectu €de facie improbares, cum animaduertisses caput iuuenis €barba et capillo populatum, madentis oculos, cilia turgentia, @1 €rictum [2latum]2, saliuosa labia, uocem absonam, manuum €tremorem, ructus[2s]2piram[2en]2. patrimonium omne iam pridem €abligurriuit, nec quicquam ei de bonis paternis superest, €nisi una domus ad calumniam uenditandam, quam tamen €numquam carius quam in hoc testimonio locauit; nam €temulentum istud mendacium tribus milibus nummis Aemi-€liano huic uendidit, idque Oeae nemini ignoratur. @@Omnes hoc, antequam fieret, cognouimus, et potui de-€nuntiatione impedire, nisi scirem mendacium tam stultum €potius Aemiliano, qui frustra redimebat, quam mihi, qui €merito contemnebam, obfuturum. uolui et Aemilianum €damno adfici et Crassum testimonii sui dedecore prostitui. €ceterum nudiustertius haudquaquam occulta res acta est €in Rufini cuiusdam domo, de quo mox dicam, intercesso-€ribus et deprecatoribus ipso Rufino et Calpurniano. quod €eo libentius Rufinus perfecit, quod erat certus ad uxorem €suam, cuius stupra sciens dissimulat, non minimam par-€tem praemii eius Crassum relaturum. uidi te quoque, €Maxime, coitionem aduersum me et coniurationem eorum €pro tua sapientia suspicatum, simul libellus ille prolatus €est, totam rem uultu aspernantem. denique quamquam €sunt [2in]2solita audacia et importuna impudentia praediti €tamen testimonio Crassi, cuius oboluisse faecem uidebant, @1 €_nec ipsi ausi sunt perlegere nec quicquam eo niti. €uerum ego ista propterea commemoraui, non quod pin-€narum formidines et fuliginis maculam te praesertim iudice €timerem, sed ut ne impunitum foret [2Crasso]2, crassum €quod Aemiliano, homini rustico, fumum uendidit. @@Unum etiam crimen ab illis, cum Pudentillae litteras €legerent, de cuiusdam sigilli fabricatione prolatum est, €quod me aiunt ad magica maleficia occulta fabrica ligno €exquisitissimo comparasse et, cum sit [2s]2celeti forma turpe €et horribile, tamen impendio colere et Graeco uocabulo €$BASILE/A& nuncupare. nisi fallor, ordine eorum uestigia €persequor et singillatim apprehendens omnem calumniae €textum retexo. €@@Occulta fuisse fabricatio sigilli quod dicitis qui potest, €cuius uos adeo artificem non ignorastis, ut ei, praesto €adesset, denuntiaueritis? en adest Cornelius Saturninus €artifex, uir inter suos et arte laudatus et moribus com-€probatus, qui tibi, Maxime, paulo ante diligenter scisci-€tanti omnem ordinem gestae rei summa cum fide et ueri-€tate percensuit: me, cum apud eum multas geometricas €formas e buxo uidissem subtiliter et adfabre factas, in-€uitatum eius artificio quaedam mechanica ut mihi elabo-€rasset petisse, simul et aliquod simulacrum cuiuscumque €uellet dei, cui ex more meo supplicassem, quacumque €materia, dummodo lignea, exculperet. igitur primo buxeam @1 €temptasse[t]. interim dum ego ruri ago, Sicinium Pontia-€num priuignum meum, qui mihi factum uolebat, impetratos €hebeni loculos a muliere honestissima Capitolina ad se €attulisse, ex illa potius materia rariore et durabiliore uti €faceret adhortatum: id munus cum primis mihi gratum €fore. secundum ea se fecisse, proinde ut loculi[s] suppe-€tebant. ita minutatim ex tabellis compacta crassitudine €Mercuriolum expediri potuisse. @@Haec ut dico omnia audisti. praeterea a filio Capito-€linae probissimo adulescente, qui praesens est, sciscitante €te eadem dicta sunt: Pontianum loculos petisse, Pontianum €Saturnino artifici detulisse. etiam illud non negatur, €Pontianum a Saturnino perfectum sigillum recepisse, postea €mihi dono dedisse. his omnibus palam atque aperte pro-€batis quid omnino superest, in quo suspicio aliqua magiae €delitescat? immo quid omnino est, quod uos manifesti €mendacii non reuincat? occulte fabricatum esse dixistis €quo[2d]2 Pontianus splendidissimus eques fieri curauit, quod €Saturninus uir grauis et probe inter suos cognitus in taberna €sua sedens propalam exculpsit, quod ornatissima matrona €munere suo adiuuit, quod et futurum et factum multi cum €seruorum tum amicorum qui ad me uentitabant scierunt. €lignum a me toto oppido et quidem oppido quaesitum non €piguit uos commentiri, quem [quem] afuisse in eo tempore €scitis, quem ius[2s]2isse fieri qualicumque materia probatum est. @@Tertium mendacium uestrum fuit macilentam uel €omnino euisceratam formam diri cadaueris fabricatam, @1 €prorsus horribilem et larualem. quodsi compertum habeba-€tis tam e[n]uidens signum magiae, cur mihi ut exhiberem €non denuntiastis? an ut possetis in rem absentem libere €mentiri? cuius tamen falsi facultas opportunitate quadam €meae consuetudinis uobis adempta est. nam morem mihi €habeo, qu[2o]2quo eam, simulacrum alicuius dei inter libellos €conditum gestare eique diebus festis ture et mero et ali-€quando uictima[s] supplicare. dudum ergo cum audire[2m]2 €sceletum perquam impudenti mendacio dictitari, iussi, €curriculo iret aliquis et ex hospitio meo Mercuriolum €afferret, quem mihi Saturninus iste Oeae fabricatus est. þ²±²ÿï°°±ÿï‚ÁðïìÿïƒÁðõìÿ˜¿ˆŽcedo tu eum, uideant, teneant, considerent. em uobis, €quem scele[2s]2tus ille sceletum nominabat. auditisne recla-€mationem omnium qui adsunt? auditisne mendacii uestri €damnationem? non uos tot calumniarum tandem dispudet? €hiccine est sceletus, haeccine est larua, hoccine est quod €appellitabatis daemonium? magicumne istud an sollemne €et commune simulacrum est? accipe quaeso, Maxime, et €contemplare; bene tam puris et tam piis manibus tuis €traditur res consecrata. em uide, quam facies eius decora €et suci palaestrici plena sit, quam hilaris dei uultus, ut €decenter utrimque lanugo malis deserpat, ut in capite €crispatus capillus sub imo pillei umbraculo appareat, quam €lepide super tempora pares pinnulae emineant, quam autem €festiue circa humeros uestis substricta sit. hunc qui sce-€letum audet dicere, profecto ille simulacra deorum nulla @1 €uidet aut omnia neglegit; hunc denique qui laruam putat, €ipse est laruans. @@At tibi, Aemiliane, pro isto mendacio duit deus iste €superum et inferum commeator utrorumque deorum malam €gratiam semperque obuias species mortuorum, quidquid um-€brarum est usquam, quidquid lemurum, quidquid manium, €quidquid laruarum, oc[c]ulis tuis oggerat, omnia noctium €occursacula, omnia bustorum formidamina, omnia sepul-€chrorum terriculamenta, a quibus tamen aeuo et merito €haud longe abes[t]. ceterum Platonica familia nihil noui-€mus nisi festum et laetum et sollemne et superum et €caeleste. quin altitudinis studio secta ista etiam caelo €ipso sublimiora quaepiam uesti[2ga]2uit et in extimo mundi €tergo stetit. scit me uera dicere Maximus, qui $TO\N U(PER-€$OURA/NION TO/PON& et $OU)RANOU= NW=TON& legit in Phaedro dili-€genter. idem Maximus optime intellegit, ut de nomine €etiam uobis respondeam, quisnam sit ille non a me primo, €sed a Platone $BASILEU/S& nuncupatus: $PERI\ TO\N PA/NTWN BASILE/A €$PA/NT' E)STI\ KAI\ E)KEI/NOU E(/NEKA PA/NTA&, quisnam sit ille basileus, €totius rerum naturae causa et ratio et origo initialis, @1 €summus animi genitor, aeternus animantum sospitator, assi-€duus mundi sui opifex, sed enim sine opera opifex, sine €cura sospitator, sine propagatione genitor, neque loco ne-€que tempore neque uice ulla comprehensus eoque paucis cogitabilis, nemini effabilis. en ultro augeo magiae suspi-€cionem: non respondeo tibi, Aemiliane, quem colam $BASILE/A&; €quin si ipse proconsul interroget, quid sit deus meus, taceo. €@@De nomine ut inpraesentiarum satis dixi. quod su-€perest, nec ipse sum nescius quosdam circumstantium €cupere audire, cur non argento uel auro, sed potissimum €ex ligno simulacrum fieri uoluerim, idque eos arbitror €non tam ignoscendi quam cognoscendi causa desiderare, €ut hoc etiam scrupulo liberentur, cum uideant omnem €suspicionem criminis abunde confutatam. audi igitur cui €cura cognoscere est, sed animo quantum potes erecto et €attento, quasi uerba ipsa Platonis iam senis de nouissimo €legum libro auditurus: $QEOI=SIN DE\ A)NAQH/MATA XREW\N E)/MMETRA €$TO\N ME/TRION A)/NDRA A)NATIQE/NTA DWREI=SQAI. GH= ME\N OU)=N €$E(STI/A TE OI)KH/SEWS I(ERA\ PA=SI PA/NTWN QEW=N: MHDEI\S OU)=N €$DEUTE/RWS I(ERA\ KAQIEROU/TW QEOI=S2&_hoc eo prohibet, ut €delubra nemo audeat priuatim constituere; censet enim €satis esse ciuibus ad immolandas uictimas templa publica €_deinde subnectit: $XRUSO\S DE\ KAI\ A)/RGUROS E)N A)/LLAIS €$PO/LESIN I)DI/A| KAI\ E)N I(EROI=S E)STIN E)PI/FQONON KTH=MA, E)LE/FAS €$DE\ A)PO\ LELOIPO/TOS YUXH\N SW/MATOS OU)K EU)/XARI A)NA/QHMA, €$SI/DHROS DE\ KAI\ XALKO\S POLE/MWN O)/RGANA: CU/LOU DE\ MONO/-€$CULON O(/ TI A)\N QE/LH| TIS A)NATIQE/TW, KAI\ LI/QOU W(SAU/TWS.& @1 €ut omnium assensus declarauit, Maxime quique in consilio €estis, competentissime uideor usus Platone ut uitae magi-€stro, ita causae patrono, cuius legibus obedientem me €uidetis. @@Nunc tempus est ad epistulas Pudentillae praeuerti, uel €adeo totius rei ordinem paulo altius petere, ut omnibus €manifestissime pateat me, quem lucri cupiditate inuasisse €Pudentillae domum dictitant, si ullum lucrum cogitarem, €fugere semper a domo ista debuisse, quin et in ceteris €causis minime prosperum matrimonium,_nisi ipsa mulier €tot incommoda uirtutibus suis repensaret, inimicum. €@@Neque enim ulla alia causa praeter cassam inuidiam €repperiri potest, quae iudicium istud mihi et multa antea €pericula uitae conflauerit. ceterum cur Aemilianus com-€moueretur, etsi uere magum me comperisset, qui non €modo ullo facto, sed ne tantulo quidem dicto meo laesus €est, ut uideretur se merito ultum ire? neque autem gloriae €causa me accusat, ut M. Antonius Cn. Carbonem, C. Mu-€cius A. Albucium, P. Sulpicius Cn. Norbanum, C. Furius @1 €M' Aquilium, C. Curio Q. Metellum. quippe homines eru-€ditissimi iuuenes laudis gratia primum hoc rudimentum €forensis operae subibant, ut aliquo insigni iudicio ciuibus €suis noscerentur. qui mos incipientibus adulescentulis ad €illustrandum ingenii florem apud antiquos concessus diu €exoleuit. quod si nunc quoque frequens esset, tamen ab €hoc procul abfuisset; nam neque facundiae ostentatio rudi €et indocto neque gloriae cupido rustico et barbaro neque €inceptio patrociniorum capulari seni congruisset; nisi forte €Aemilianus pro sua seueritate exemplum dedit et ipsis €maleficiis infensus accusationem istam pro morum inte-€gritate suscepit. at hoc ego Aemiliano, non huic Afro, €sed illi Africano et Numantino et praeterea Censorio uix €credidissem: ne huic frutici credam non modo odium €peccatorum, sed saltem. intellectum inesse. @@Quid igitur est? cuiuis clarius dilucet aliam rem €inuidia nullam esse quae hunc et Herennium Rufinum, €impulsorem huius, de quo mox dicam, ceterosque inimi-€cos meos ad nectendas magiae calumnias prouocarit. quin-€[2que]2 igitur res sunt, quas me oportet disputare. nam si €probe memini, quod ad Pudentillam attinet, haec obiecere: €una res est, quod numquam eam uoluisse nubere post €priorem maritum, sed meis carminibus coactam dixere; €altera res est de epistulis eius, quam confessionem magiae €putant; deinde sexagesimo anno aetatis ad lubidinem nub-€sisse, et quod in uilla ac non in oppido tabulae nubtiales @1 €sint consignatae, tertio et quarto loco obiecere; nouissima €et eadem inuidiosissima criminatio de dote fuit. ibi omne €uirus totis uiribus adnixi effundere, ibi maxime angebantur, €atque ita dixere me grandem dotem mox in principio €coniunctionis nostrae mulieri amanti remotis arbitris in €uilla extorsisse. quae omnia tam falsa, tam nihili, tam €inania ostendam adeoque facile et sine ulla controuersia €refutabo, ut medius fidius uerear, Maxime quique in con-€silio estis, ne demissum et subornatum a me accusatorem €putetis, ut inuidiam meam reperta occasione palam restin-€guerem. mihi credite, quod reabse intelle[2ge]2tur: oppido €quam mihi laborandum est, ne tam friuolam accusationem €me potius callide excogitasse quam illos stulte suscepisse €existimetis. @@Nunc dum ordinem rei breuiter persequor et efficio, €ut ipse Aemilianus re cognita falso se ad inuidiam meam €inductum et longe a vero aberrasse necesse habeat con-€fiteri, quaeso, uti adhuc fecistis uel si quo magis etiam €potestis, ipsum fontem et fundamentum iudicii huiusce €diligentissime cognoscatis. €@@Aemilia Pudentilla, quae nunc mihi uxor est, ex quo-€dam Sicinio Amico, quicum antea nubta fuerat, Pontianum €et Pudentem filios genuit eosque pupillos relictos in €potestate paterni aui_nam superstite patre Amicus €decesserat_per annos ferme quattuordecim memorabili €pietate sedulo aluit, non tamen libenter in ipso aetatis €suae flore tam diu uidua. sed puerorum auus inuita[2m]2 @1 €eam conciliare studebat [2in]2 ceterum filio[s] suo[s] Sicinio €Claro eoque ceteros procos absterrebat; et praeterea mina-€batur, si extrario nubsisse[2t]2, nihil se filiis eius ex paternis €eorum bonis testamento relicturum. quam condicione[2m]2 cum €obstinate propositam uideret mulier sapiens et egregie pia, €ne quid filiis suis eo nomine incommodaret, facit quidem €tabulas nubtiales cum quo iubebatur, cum Sicinio Claro, €uerum enimuero uariis frustrationibus nuptias eludit eo €ad, dum puerorum auus fato concessit relictis filiis eius þ²±²ÿï°°±ÿï‚ÁðïìÿïƒÁðõìÿ˜Äˆ—heredibus ita, ut Pontianus, qui maior natu erat, fratri suo tutor esset. eo scrupulo liberata cum a principibus €uiris in matrimonium peteretur, decreuit sibi diutius in €uiduitate non permanendum; quippe ut solitudinis tae-€dium perpeti posset, tamen aegritudine[2m]2 corporis ferre €non poterat. mulier sancte pudica, tot annis uiduitatis €sine culpa, sine fabula, assuetudine coniugis torpens et €diutino situ uiscerum saucia, uitiatis intimis uteri saepe €ad extremum uitae discrimen doloribus obortis exani-€mabatur. medici cum obstetricibus consentiebant penuria €matrimonii morbum quaesitum, malum in dies augeri, aegri-€tudinem ingrauescere; dum aetatis aliquid supersit, nub-€tiis ualitudinem medicandum. consilium istud cum alii @1 €approbant, tum maxime Aemilianus iste, qui paulo prius €confidentissimo mendacio adseuerabat numquam de nubtiis €Pudentillam cogitasse, priusquam foret magicis maleficiis €a me coacta, me solum repertum, qui uiduitatis eius uelut €quandam uirginitatem carminibus et uenenis uiolarem. €saepe audiui non de nihilo dici mendacem memorem esse €oportere; at tibi, Aemiliane, non uenit in mentem, prius-€quam ego Oeam uenirem, te litteras etiam, uti nuberet, €scribsisse ad filium eius Pontianum, qui tum adultus €Romae agebat. cedo tu epistolam uel potius da ipsi: €legat, sua sibi uoce suisque uerbis sese reuincat. €@@Estne haec tua epistola? quid palluisti? nam erube-€scere tu quidem non potes. estne tua ista subscribtio?_ €recita quaeso clarius, ut omnes intellegant, quantum €lingua eius manu discrepet, quantumque minor illi[s] sit €mecum quam secum dissensio._ @@Scripsistine haec, Aemiliane, quae lecta sunt? 'nubere €illam uelle et debere scio, sed quem eligat nescio.' recte €tu quidem: nesciebas; Pudentilla enim tibi, cuius infesta[2m]2 €malignitatem probe norat, de ipsa re tantum, ceterum de €petitore nihil fatebatur. at tu dum eam putas etiamnum €Claro fratri tuo denubturam, falsa spe inductus filio quo-€que eius Pontiano auctor adsentiendi fuisti. igitur si €Claro nubsisset, homini rusticano et decrepito seni, sponte €eam diceres sine ulla magia iam olim nubturisse: quoniam €iuuenem talem qualem dicitis elegit, coactam fecisse ais, €ceterum semper nubtias aspernatam. nescisti, improbe, €epistulam tuam de ista re teneri, nescisti te tuomet testi-€monio conuictum iri. quam tamen epistolam Pudentilla @1 €testem et indicem tuae uoluntatis, ut quae te leuem et €mutabilem nec minus mendacem et inpudentem scire[2t]2, €maluit retinere quam mittere. ceterum ipsa de ea re €Pontiano suo Romam scripsit, etiam causas consilii sui €plene allegauit. dixit illa omnia de ualetudine: nihil €praeterea esse, cur amplius deberet obdurare, hereditatem €auitam longa uiduitate cum despectu salutis suae quae-€sisse, eandem summa industria auxisse; iam deum uolun-€tate ipsum uxori, fratrem eius uirili togae idoneos esse; €tandem aliquando se quoque paterentur solitudini[s] suae €et aegritudini subuenire; ceterum de pietate sua et supremo €iudicio nihil metuerent; qualis uidua eis fuerit, talem €nuptam futuram. recitari iubebo exemplum epistolae huius €ad filium missae._ @@Satis puto ex [h]istis posse cuiuis liquere Pudentillam €non meis carminibus ab obstinata uiduitate compulsam, €sed olim sua sponte a nubendo non alienam [2uti]2quam €me fortasse prae ceteris maluisse. quae electio tam grauis €feminae cur mihi crimini potius quam honori danda sit, €non reperio, nisi tamen miror quod Aemilianus et Rufinus €id iudicium mulieris aegre ferant, cum hi, qui Pudentillam €in matrimonium petiuerunt, aequo animo patiantur me €sibi praelatum. quod quidem illa ut faceret, filio suo €potius quam animo obsecuta est. ita factum nec Aemi-€lianus poterit negare. nam Pontianus acceptis litteris €matris confestim Roma[m] aduolauit metuens, ne si quem €auarum uirum nacta esset, omnia, ut saepe fit, in mariti @1 €domum conferret. ea sollicitudo non mediocriter animum €angebat, omnes illi fratrique diuitiarum spes in faculta[2ti]2-€bus matris sitae erant. auus modicum reliquerat, mater €sestertium quadragies po[2s]2sidebat, ex quo sane aliquantam €pecuniam nullis tabulis, sed, ut aequum erat, mera fide €acceptam filiis debebat. hunc ille timorem mus[2s]2itabat; €a[2d]2uersari propalam non audebat, ne uideretur diffidere. @@Cum in hoc statu res esset inter procationem matris €et metum fili, fortene an fato ego aduenio pergens Ale-€xandream. dixissem hercule 'quod utinam numquam eue-€nisset', ni me uxoris meae respectus prohiberet. hiemps €anni erat. ego ex fatigatione itineris aduectus apud Ap-€pios i[2s]2tos amicos meos, quos honoris et amoris gratia €nomino, aliquam multis diebus decumbo. eo uenit ad me €Pontianus; nam fuerat mihi non ita pridem ante multos €annos Athenis per quosdam communis amicos conciliatus €et arto postea contubernio intime iunctus. facit omnia €circa ho[2no]2rem meum obseruanter, circa salutem sollicite, €circa amorem callide; quippe etenim uidebatur sibi per-€idoneum maritum matri repperisse, cui bono periculo €totam domus fortunam concrederet. ac primo quidem €uoluntatem meam uerbis inuersis periclitabundus, quoniam @1 €me uiae cupidum et conuersum ab uxoria re uidebat, €orat, saltem paulisper manerem: uelle se mecum profi-€cisci. hiemem alteram propter Syrtis aestus et bestias €opperiendam, quod illam mihi infirmitas exemisset. multis €etiam precibus meis Appiis aufert, ut ad sese in domum €matris suae transferar; salubriorem mihi habitationem €futuram; praeterea prospectum maris, qui mihi gratissi-€mus est, liberius me ex ea fruiturum. @@Haec omnia adnixus impenso studio persuadet, matrem €suam suumque fratrem, puerum istum, mihi commendat. €non nihil a me in communibus studiis adiuuantur, auge-€tur oppido familiaritas. interibi reualesco; dissero aliquid €postulantibus amicis publice; omnes qui aderant ingenti €celebritate basilicam, qui locus auditorii erat, complentes €inter alia pleraque congruentissima uoce 'insigniter' ad-€clamant petentes, ut remanerem, fierem ciuis Oeensium. €mox auditorio misso Pontianus eo principio me adortus €consensum publicae uocis pro diuino auspicio interpretatur €aperitque consilium sibi esse, si ego non nolim, matrem €suam, cui plurimi inhient, mecum coniungere (mihi quo-€niam soli ait rerum omnium confidere sese et credere); €ni id onus recipiam, (quoniam non formosa pupilla, sed €mediocri facie mater liberorum mihi offeratur)_si haec €reputans formae et diuitiarum gratia me ad aliam condi-€cionem reseruarem, neque pro amico neque pro philosopho @1 €facturum. nimis multa oratio est, si uelim memorare, €quae ego contra responderim, quam diu et quotiens inter €nos uerbigeratum sit, quot et qualibus precibus me ad-€gressus haud prius omiserit quam de[2ni]2que impetrarit, €non quin ego Pudentillam iam anno perpeti adsiduo con-€uictu probe spectassem et uirtutium eius dotes explo-€rassem, sed utpote peregrinationis cupiens impedimentum €matrimoni aliquantisper recusaueram. mox tamen talem €feminam nihilo segnius uolui quam si ultro appetissem. €persuaserat idem Pontianus matri suae, ut me aliis om-€nibus mallet, et quam primum hoc perficere incredibili €studio auebat. uix ab eo tantulam moram impetramus, €dum prius ipse uxorem duceret, frater eius uirilis togae €usum auspicaretur: tunc deinde ut nos coniungeremur. @@Vtinam hercule possem quae deinde dicenda sunt €sine maximo causae dispendio tran[2s]2gredi, ne Pontiano, cui €[h]errorem suum deprecanti simpliciter ignoui, uidear nunc €leuitatem exprobrare. confiteor enim, quod mihi obiectum €est, eum, postquam uxorem duxerit, a compecti fide de-€sciuisse ac derepente animi mutatum quod antea nimio €studio festinarat pari pertinacia prohibitum isse, denique €ne matrimonium nostrum coalesceret, quiduis pati, quiduis €facere paratum fuisse, quamquam omnis illa tam foeda €animi mutatio et suscepta contra matrem simultas non €ipsi uitio uortenda sit, sed socero eius eccilli Herennio €Rufino, qui unum neminem in terris uiliorem se aut im- @1 €probiorem aut inquinatiorem reliquit. paucis hominem, €quam modestissime potero, necessario demonstrabo, ne, si €omnino de eo reticuero, operam perdiderit, quod negotium þ²±²ÿï°°±ÿï‚ÁðïìÿïƒÁðõìÿ˜Êˆistud mihi ex summis uiribus conflauit. €@@Hic est enim pueruli huius instigator, hic accusationis €auctor, hic aduocatorum conductor, hic testium coemptor, €hic totius calumniae fornacula, hic Aemiliani huius fax et €flagellum, idque apud omnis intemperantissime gloriatur, €me suo machinatu reum postulatum. et sane habet in €[h]istis quod sibi plaudat. est enim omnium litium de-€pector, omnium falsorum commentator, omnium simulatio-€num architectus, omnium malorum seminarium, nec non €idem libidinum ganearumque locus, lustrum, lupanar, iam €inde ab ineunte aeuo cunctis probris palam notus, olim €in pueritia, priusquam isto caluitio deformaretur, emascu-€latoribus suis ad omnia infanda morigerus, mox in iuuen-€tute saltandis fabulis exossis plane et eneruis, sed, ut €audio, indocta et rudi mollitia; negatur enim quicquam histrionis habuisse praeter impudicitiam. in hac etiam €aetate qua nunc est_qui istum di perduint! multus €honos auribus praefandus est_domus eius tota lenonia, €tota familia contaminata: ipse propudiosus, uxor lupa, €filii similes: prorsus diebus ac noctibus ludibrio iuuentutis @1 €ianua calcibus propulsata, fenestrae canticis circumstrepitae, €triclinium comisatoribus inquietum, cubiculum adulteris €peruium; neque enim ulli ad introeundum metus est, nisi €qui pretium marito non attulit. ita ei lecti sui contu-€melia uectigalis est. olim sollers suo, nunc coniugis cor-€pore uulgo meret; cum ipso plerique, nec mentior, cum €ipso, inquam, de uxoris noctibus paciscuntur. iam illa €inter uirum et uxorem no[n]ta[m] conlusio: qui €amplam stipem mulieri detulerunt, nemo eos obseruat, €suo arbitratu discedunt; qui inaniores uenere, signo dato €pro adulteris deprehenduntur, et quasi ad discendum €uenerint, non prius abeunt quam aliquid scripserint. quid €enim faciat homo miser ampliuscula fortuna deuolutus, €quam tamen fraude patris ex inopinato inuenerat? pater €eius plurimis creditoribus defaeneratus maluit pecuniam €quam pudorem; nam cum undique uersum tabulis flagita-€retur et quasi insanus ab omnibus obuiis teneretur, 'pax' €inquit, negat posse dissoluere, anulos aureos et omnia €insignia dignitatis abicit, cum creditoribus depaciscitur. €pleraque tamen rei familiaris in nomen uxoris callidissima €fraude confert: ipse egens, nudus et ignominia sua tutus €reliquit Rufino huic, non mentior, sestertium deuo-€randum; tantum enim ad eum ex bonis matris liberum €uenit praeter quod ei uxor sua cotidianis dotibus quae-€siuit. quae tamen omnia in paucis annis ita hic degu- @1 €lator studiose in uentrem condidit et omnimodis con-€lurchinationibus dilapidauit, ut crederes metuere, ne quid €habere ex fraude paterna diceretur; homo iustus et morum €dedit operam, quod male partum erat ut male periret, €nec quicquam ei relictum est ex largiore fortuna praeter €ambitionem miseram et profundam gulam. @@Ceterum uxor iam propemodum uetula et effeta totam €domum contumeliis [2alere]2 abnuit; filia autem per €adulescentulos ditiores inuitamento matris suae nequicquam €circumlata, quibusdam etiam procis ad experiundum per-€missa, nisi in facilitatem Pontiani incidisset, fortasse an €adhuc uidua ante quam nubta domi sedisset. Pontianus €ei multum quidem dehortantibus nobis nuptiarum titulum €falsum et imaginarium donauit, non nescius eam paulo €ante, quam duceret, a quodam honestissimo iuuene, cui €prius pacta fuerat, post satietatem derelictam. uenit igitur €ad eum noua nupta secura et intrepida, pudore dispoliato, €flore exsoleto, flammeo obsoleto, uirgo rursum post recens €repudium, nomen potius adferens puellae quam integri-€tatem. uectabatur octaphoro, uidistis profecto qui ad-€fuistis, quam improba iuuenum circumspectatrix, quam €inmodica sui ostentatrix. quis non disciplina[2m]2 matris €agnouit, cum in puella uideret i[2m]2medicatum os et pur- @1 €purissatas genas et inlices oculos. dos erat a creditore €omnis ad terruncium pridie sumpta et quidem grandior €quam domus exhausta et plena liberis postulabat. @@Sed enim iste, ut est rei modicus, spei immodicus, €pari auaritia et egestate totum Pudentillae quadragiens €praesumptione cassa deuorarat eoque me amoliendum €ratus, quo facilius Pontiani facilitatem, Pudentillae solitu-€dinem circumueniret, infit generum suum obiurgare, quod €matrem suam mihi desponderat; suadet, quam primum ex €tanto periculo, dum licet, pedem referat, rem matris ipse €potius habeat quam homini extrario sciens transmittat; €ni ita faciat, inicit scrupulum amanti adulescentulo uete-€rator, minatur se filiam abducturum. quid multis? iu-€uenem simplicem, praeterea nouae nuptae inlecebris ob-€frenatum suo arbitratu de uia deflectit. it ille ad matrem €uerborum Rufini gerulus, sed nequicquam temptata eius €grauitate ultro ipse leuitatis et inconstantiae increpitus €reportat ad socerum haud mollia: matri suae praeter in-€genium placidissimum immobili iram quoque sua expostu-€latione accessisse, non mediocre pertinaciae adiumentum; €respondisse eam denique non clam se esse Rufini exora-€tione secum expostulari; eo uel magis sibi auxilium mariti €aduersum eius desperatam auaritiam comparandum. @@Hisce auditis exacerbatus aquariolus iste uxoris suae €ita ira extumuit, ita exarsit furore, ut in feminam sanc-€tissimam et pudicissimam praesente filio eius digna cubi- @1 €culo suo diceret, amatricem eam, me magum et ueneficum €clamitaret multis audientibus (quos, si uoles, nominabo): €se mihi sua manu mortem allaturum. uix hercule possum €irae moderari, ingens indignatio animo oboritur. tune, €effeminatissime, tua manu cuiquam uiro mortem minitari[2s]2? €at qua tandem manu? Philomelae an Medeae an Clyte-€me[n]strae? quas tamen cum saltas_tanta mo[2l]2litia €animi, tanta formido ferri est_, sine cludine saltas. sed €ne longius ab ordine digrediar: Pudentilla postquam filium €uidet praeter opinionem contra suam esse sententiam €deprauatum, rus profecta scripsit ad eum obiurgandi €gratia illas famosissimas litteras, quibus, ut isti aiebant, €confessa est sese mea magia in amorem inductam demen-€tire; quas tamen litteras tabulario Pontiani praesente et €contra scribente Aemiliano nudius tertius tuo iussu, Maxime, €testato describsimus; in quibus omnia contra praedicationem istorum pro me reperiuntur. quamquam, etsi destrictius €magum me dixisset, posset uideri excusabunda se filio €uim meam quam uoluntatem suam causari maluisse. an €sola Phaedra falsum epistolium de amore commenta est, €ac non omnibus mulieribus haec ars usitata est, ut, cum €aliquid eius modi uelle coeperunt, malint coactae uideri? €quod si etiam animo ita putauit, me magum esse, idcir- @1 €cone magus habear, quia hoc scripsit Pudentilla? uos tot €argumentis, tot testibus, tanta oratione magum me non €probatis: illa uno uerbo probaret? et quanto tandem €grauius habendum est quod in iudicio subscribitur quam €quod in epistola scribitur. quin tu me meismet factis, €non alienis uerbis reuincis? ceterum eadem uia multi rei €cuiusuis maleficii postulabuntur, si ratum futurum est €quod quisque in epistola sua uel amore uel odio cuius-€piam scripserit. 'magum te scripsit Pudentilla: igitur €magus es.' quid, si consulem me scripsisset: consul essem? €quid enim, si pictorem, si medicum, quid denique, si €innocentem? num aliquid horum putares idcirco, quod €illa dixisset? nihil scilicet. atqui periniurium est ei €fidem in peioribus [2habere, cui in melioribus]2 non haberes, €posse litteras eius ad perniciem, non posse ad salutem. €'sed' inquit 'animi [2furens]2 fuit, efflictim te amabat.' €concedo interim. num tamen omnes qui amantur magi €sunt, si hoc forte qui amat scripserit? c[2r]2edo nunc quod €Pudentilla me in eo tempore non amabat, siquidem id foras scripsit, quod palam erat mihi obfuturum. po-€stremo quid uis, sanam an insanam fuisse, dum scriberet? €sanam dices? nihil ergo erat magicis artibus passa. €insanam respondebis? nesciit ergo quid scribserit, eoque €ei fides non habenda est; immo etiam, si fuisset insana, €insanam se esse nescisset. nam ut absurde facit qui €tacere se dicit, quod ibidem dicendo tacere sese non tacet @1 €et ipsa professione quod profitetur infirmat, ita uel magis þ²±²ÿï°°±ÿï‚ÁðïìÿïƒÁðõìÿ˜Ðˆ‰hoc repugnat: 'ego insanio', quod uerum non est, nisi €sciens dicit; porro sanus est, qui scit quid sit insania, €quippe insania scire se non potest, non magis quam €caecitas se uidere. igitur Pudentilla compos mentis fuit, €si compotem mentis se non putabat. possum, si uelim, €pluribus, sed mitto dialectica. ipsas litteras longe aliud €clamantis et quasi dedita opera ad iudicium istud prae-€paratas et accommodatas recitabo. accipe tu et lege, €usque dum ego interloquar._ €@@Sustine paulisper quae secuntur; nam ad deuerticulum €rei uentum est. adhuc enim, Maxime, quantum equidem €animaduerti, nusquam mulier magiam nominauit, sed €ordinem repetiuit eundem, quem ego paulo prius, de longa €uiduitate, de remedio ualetudinis, de uoluntate nubendi, €de meis laudibus, quas ex Pontiano cognouerat, de suasu €ipsius, ut mihi potissimum nuberet. @@Haec usque adhuc lecta sunt. superest ea pars epi-€stulae, quae similiter pro me scripta in memet ipsum €uertit cornua, ad expellendum a me crimen magiae sedulo €[o]missa memorabili laude Rufini uice[2m]2 mutauit et ultro €contrariam mihi opinionem quorundam Oeensium quasi €mago quaesiuit. multa fando, Maxime, audisti, etiam €plura legendo didicisti, non pauca experiendo comperisti: €sed enim uersutiam tam insidiosam, tam admirabili €scelere conflatam negabis te umquam cognouisse. quis €Palamedes, qui[2s]2 Sisyphus, quis denique Eurybates aut @1 €Phrynondas talem excogitasset? omnes isti quos nominaui €et si qui praeterea fuerunt dolo memorandi, si cum hac una €Rufini fallacia contendantur, macc[h]i prorsus et bucc[h]ones €uidebuntur. o mirum commentum! o subtilitas digna €carcere et robore! quis credat effici potuisse, ut quae €defensio fuerat, eadem manentibus eisdem litteris in accu-€sationem transuerteretur? est hercule incredibile. sed €hoc incredibile qui sit factum, probabo. @@Obiurgatio erat matris ad filium, quod me, talem €uirum qualem sibi praedicasset, nunc de Rufini sententia €magum dictitaret. uerba ipsa ad hunc modum se habe-€bant: $*)APOLE/I+OS MA/GOS, KAI\ E)GW\ U(P' AU)TOU= MEMA/GEUMAI KAI\ €$E)RW=. E)LQE\ TOI/NUN PRO\S E)ME/, E(/WS E)/TI SWFRONW=.& haec ipsa €uerba Rufinus quae Graece interposui sola excerpta et ab €ordine suo seiugata quasi confessionem mulieris circum-€ferens et Pontianum flentem per forum ductans uulgo €ostendebat, ipsas mulieris litteras illatenus qua dixi legen-€das praebebat, cetera supra et infra scribta occultabat; €turpiora esse quam ut ostenderentur dictitabat: satis esse €confessionem mulieris de magia cognosci. quid quaeris? €uerisimile omnibus uisum; quae purgandi mei gratia €scripta erant, eadem mihi immanem inuidiam apud im-€peritos conciuere. turbabat impurus hic in medio foro €bacchabundus, epistulam saepe aperiens proquiritabat: €'Apuleius magus; dicit ipsa quae sentit et patitur; quid €uultis amplius?' nemo erat qui pro me ferret ac sic @1 €responderet: 'totam sodes epistulam cedo: sine omnia €inspiciam, [2a]2 principio ad finem perlegam. multa €sunt, quae sola prolata calumniae possint uideri obnoxia. €cuiauis oratio insimulari potest, si ea quae ex prioribus €nexa sunt principio sui defrudentur, si quaedam ex €ordine scriptorum ad lubidinem supprimantur, si quae €simulationis causa dicta sunt adseuerantis pronuntia-€tione quam exprobrantis legantur'. haec et id genus €ea quam merito tunc dici potuerunt; ipse ordo epistulae €ostendat. @@At tu, Aemiliane, recognosce, an et haec mecum €testato descripseris: $BOULOME/NHN GA/R ME DI' A(\S EI)=PON AI)-€$TI/AS GAMHQH=NAI, AU)TO\S E)/PEISAS TOU=TON A)NTI\ PA/NTWN AI(REI=-€$SQAI, QAUMA/ZWN TO\N A)/NDRA KAI\ SPOUDA/ZWN AU)TO\N OI)KEI=ON €$U(MI=N DI' E)MOU= POIEI=SQAI. NU=N DE\ W(S KAT&[2$H/G&]2$OROI H(MW=N €$KAKOH/QEIS SE A)NAPEI/QOUSIN, AI)FNI/DION E)GE/NETO *)APOLE/I+OS €$MA/GOS, KAI\ E)GW\ MEMA/GEUMAI U(P' AU)TOU= KAI\ E)RW=. E)LQE\ TOI/-€$NUN PRO\S E)ME/, E(/WS E)/TI SWFRONW=.& @1 €@@Oro te, Maxime, si litterae ita, ut partim uocales €dicuntur, etiam propriam uocem usurparent, si uerba ita, €ut poetae aiunt, pinnis apta uulgo uolarent, nonne, cum €primum epistolam istam Rufinus mala fide excerperet, €pauca legeret, multa et meliora sciens reticeret, nonne €tunc ceterae litterae sceleste se detineri proclamassent, €uerba suppressa de Rufini manibus foras euolassent, to-€tum forum tumultu complessent: 'se quoque a Pudentilla €missas, sibi etiam quae dicerent mandata; improbo ac €nefario homini per alienas litteras falsum facere temptanti €nec auscultarent, sibi potius audirent; Apuleium magiae non €accusatum a Pudentilla, sed accusante Rufino absolutum'? €quae omnia etsi tum dicta non sunt, tamen nunc, cum magis €prosunt, luce inlustrius apparent. patent artes tuae, Rufine, €fraudes hiant, detectum mendacium est: ueritas olim inter-€uersa nun[2c]2 se fert et uelut alto barathro calumnia se mergit. @@Ad litteras Pudentillae prouocastis: litteris uinco, €quarum si uultis extremam quoque clausulam audire, non €inuidebo. dic tu, quibus uerbis epistulam finierit mulier €obcantata, uecors, amens, amans: $*)EGW\ OU)/TE MEMA/GEUMAI €$OU)/&[$TE&]$T' E)RW=. TH\N EI(MARME/NHN E)KF.& etiamne amplius? @1 €reclamat uobis Pudentilla et sanitatem suam a uestris €calumniis quodam praeconio uindicat nubendi autem seu €rationem seu necessitatem fato adscribit, a quo multum €magia remota est uel potius omnino sublata. quae enim €relinquitur uis cantaminibus et ueneficiis, si fatum rei €cuiusque ueluti uiolentissimus torrens neque retineri potest €neque impelli? igitur hac sententia sua Pudentilla non €modo me magum, sed omnino esse magiam negauit. bene, €quod integras epistolas matris Pontianus ex more adser-€uauit; bene, quod uos festinatio iudicii anteuortit, ne quid €in istis litteris ex otio nouaretis. tuum hoc, Maxime, €tuaeque prouidentiae beneficium est, quod a principio in-€tellectas calumnias, ne corroborarentur tempore, praecipi-€tasti et nulla[m] impertita mora subneruiasti. finge nunc €aliquid matrem filio secretis litteris de amore, uti adsolet, €confessam. hocine uerum fuit, Rufine, hoc non dico pium, €sed saltem humanum, prouulgari eas litteras et potissimum €fili praeconio puplicari? sed sum[2ne]2 ego insci[2t]2us, qui €postulo, ut alienum pudorem conserues qui tuum perdideris? @@Cur autem praeterita conqueror, cum non sint minus €acerba praesentia? hocusque a uobis miserum istum €puerum deprauatum, ut matris suae epistulas quas putat €amatorias pro tribunali procons(ulari) recitet apud uirum €sanctissimum Cl(audium) Maximum, ante has imp(eratoris) @1 €Pii statuas filius matri suae pudenda exprobret stupra et €amores obiectet? quis tam est mitis quin exacerbescat? €tune, ultime, parentis tuae animum in istis scrutaris, €oculos obseruas, suspiritus numeras, adfectiones exploras, €tabulas intercipis, amorem reuincis? tune, quid in cubi-€culo agat, perquiris, ne mater tua non dico amatrix, sed €ne omnino femina aest[2imetur. nihil]2ne tu in ea cogitas nisi €unam parentis religionem? o infelix uterum tuum, Puden-€tilla, o sterilitas liberis potior, o infausti decem menses, €o ingrati XIIII anni uiduitatis! uipera, ut audio, exeso €matris utero in lucem proserpit atque ita parricidio gi-€gnitur: at enim tibi a filio iam adulto acerbiores morsus €uiuenti et uidenti offeruntur. silentium tuum laniatur, €pudor tuus carpitur, pectus tuum foditur, uiscera intima €protrahuntur. hascine gratias bonus filius matri rependis €ob datam uitam, ob adquisitam hereditatem, ob XIIII €annorum longas alimonias? hiscine te patruus disciplinis €erudiuit, ut, si compertum habeas filios tibi similes futuros, €non audeas ducere uxorem? est ille poetae uersus non €ignotus: 'odi puerulos praecoqui sapientia', sed enim mali-€tia praecoqui puerum quis non auersetur atque oderit, €cum uideat uelut monstrum quoddam prius robustum €scelere quam tempore, ante nocentem quam potentem, uiridi €pueritia, cana malitia? uel potius hoc magis noxium, @1 €quod cum uenia perniciosus est et nondum poenae, iam €iniuriae sufficit_iniuriae dico? immo enim sceleri ad-€uersum parentem nefando, immani, impetibili. @@Athenienses quidem propter commune ius humanitatis €ex captiuis epistulis Philippi Macedonis hostis sui unam þ²±²ÿï°°±ÿï‚ÁðïìÿïƒÁðõìÿ˜Öƒepistulam, cum singulae publice legerentur, recitari pro-€hibuerunt, quae erat ad uxorem Olympiadem conscripta; €hosti potius pepercerunt, ne maritale secretum diuul-€garent, praeferendum rati fas commune propriae ultioni. €tales hostes aduersum hostem: tu qualis filius aduersum €matrem. uides, quam similia contendam. tu tamen filius €matris epistulas de amore, ut ais, scriptas in isto coetu €legis, in quo si aliquem poetam lasciuiorem iubereris €legere, profecto non auderes; pudore tamen aliquo im-€pedirere. immo enim nunquam matris tuae litteras atti-€gisses, si ullas alias litteras attigisses. at quam ausus €es tuam ipsius epistulam legendam dare, quam nimis €irreuerenter, nimis contumeliose et turpiter de matre €tua scriptam, cum adhuc in eius sinu alerere, miseras €clanculo ad Pontianum, scilicet ne semel peccasses ac tam €bonum tuum factum optutu capesseret. miser, non in-€tellegis iccirco patruum tuum hoc fieri passum, quod se €hominibus purgaret, si ex litteris tuis nosceretur te etiam €prius, quam ad eum commigrasses, etiam cum matri €blandirere, tamen iam tum uolpionem et impium fuisse. @1 ceterum nequeo in animum inducere tam stultum Aemi-€lianum esse, ut arbitretur mihi litteras pueri et eiusdem €accusatoris me[2i]2 offuturas. €@@Fuit et illa commenticia epistula neque mea manu €scripta neque uerisimiliter conficta, qua uideri uolebant €blanditiis a me mulierem sollicitatam. cur ego blandirem, €si magia confidebam? qua autem uia ad istos peruenit €epistula, ad Pudentillam scilicet per aliquem fidelem missa, €ut in re tali accurari solet? cur praeterea tam uitiosis €uerbis, tam barbaro sermone ego scriberem, quem idem €dicunt nequaquam Graecae linguae imperitum? cur autem €tam absurdis tamque tabernariis blanditiis subigitarem, €quem idem aiunt uersibus amatoriis satis scite lasciuire? €sic est profecto, cuiuis palam est: hic, qui epistulam €Pudentillae Graecatiorem legere non potuerat, hanc ut €suam facilius legit et aptius commendauit. €@@Sed iam de epistulis satis dictum habebo, si hoc unum €addidero: Pudentillam, quae scribserat dissimulamenti causa €et deridiculi: $E)LQE\ TOI/NUN, E(/WS E)/TI SWFRONW=,& post hasce €litteras euocasse ad se filios et nurum, cum his ferme €duobus mensibus conuersatam. dicat hic pius filius, quid €in eo tempore sequius agentem uel loquentem matrem €suam propter insaniam uiderit; neget eam rationibus uil-€liconum et upilionum et equisonum sollertissime sub-€scripsisse; neget fratrem suum Pontianum grauiter ab ea €monitum, ut sibi ab insidiis Rufini caueret; neget uere €obiurgatum, quod litteras, quas ad eum miserat, uulgo €circumtulisset nec tamen bona fide legisset; neget post @1 €ista quae dixi matrem suam mihi apud uillam iam pridem €condicto loco nubsisse. quippe ita placuerat, in suburbana €uilla potius ut coniungeremur, ne ciues denuo ad sportulas €conuolarent, cum haud pridem Pudentilla de suo quinqua-€ginta milia nummum [2in]2 populum expunxisset ea die, €qua Pontianus uxorem duxit et hic puerulus toga est in-€uolutus, praeterea, ut conuiuiis multis ac molestiis super-€sederemus, quae ferme ex more nouis maritis obeunda sunt. @@Habes, Aemiliane, causam totam, cur tabulae nubtiales €inter me ac Pudentillam non in oppido sint, sed in uilla €suburbana consignatae: ne quinquaginta milia nummum €denuo profundenda essent nec tecum aut apud te cenandum. €estne causa idonea? miror tamen, quod tu a[m] uilla[m] €tantopere abhorreas, qui plerumque rure uersere. lex €quidem Iulia de maritandis ordinibus nusquam sui ad €hunc modum interdicit: 'uxorem in uilla ne ducito'; €immo si uerum uelis, uxor ad prolem multo auspicatius €in uilla quam in oppido ducitur, in solo uberi quam in €loco sterili, in agri cespite quam in fori silice. mater €futura in ipso materno si[2nu]2 nubat, in segete adulta, €super fecundam glebam, uel enim sub ulmo marita cubet, €in ipso gremio terrae matris, inter suboles herbarum et €propagines uitium et arborum germina. ibi et ille cele-€berrimus in comoediis uersus de proximo congruit: $PAI/DWN €$E)P' A)RO/TW| GNHSI/WN E)PI\ SPORA=|.& Romanorum etiam maio- @1 €ribus Quintis et Serranis et multis aliis similibus non €modo uxores, uerum etiam consulatus et dictaturae in €agris offerebantur. cohibe[b]am me in tam prolixo loco, €ne tibi gratum faciam, si uillam laudauero. @@De aetate uero Pudentillae, de qua post ista satis €confidenter mentitus es, ut etiam sexaginta annos natam €diceres nubsisse, de ea tibi paucis respondebo: nam [2non]2 €necesse est in re tam perspicua pluribus disputare. €@@Pater eius natam sibi filiam more ceterorum pro-€fessus est. tabulae eius partim tabulario publico partim €domo adseruantur, quae iam tibi ob os obiciuntur. por-€rige tu Aemiliano tabulas istas: linum consideret, signa €quae impressa sunt recognoscat, consules legat, annos €computet, quos sexaginta mulieri adsignabat. probet quin-€que et quinquaginta: lustro mentitus sit. parum hoc est, €liberalius agam,_nam et ipse Pudentillae multos annos €largitus est, redonabo igitur uicissim decem annos_ €Mezentius cum Vlixe errauit: quinquaginta saltem anno-€rum mulierem ostendat. quid multis? ut cum quadru-€platore agam, bis duplum quinquennium faciam, uiginti €annos semel detraham. iube, Maxime, consules computari: €nisi fallor, inuenies nunc Pudentillae haud multo amplius @1 €quadragensimum annum aetatis ire. o falsum audax et €nimium, o mendacium uiginti annorum exilio puniendum. €dimidio tanta, Aemiliane, mentiris, falsa audes sesquealtera. €si triginta annos pro decem dixisses, posses uideri computa-€tionis gestu errasse, quos circulare debueris digitos adgessisse. €cum uero quadraginta, quae facilius ceteris porrecta palma €significantur, ea quadraginta tu dimidio auges, non potes[t] €digitorum gestu errasse, nisi forte triginta annorum Puden-€tillam ratus binos cuiusque anni consules numerasti. @@Missa haec facio. uenio nunc ad ipsum stirpem accu-€sationis, ad ipsam causam maleficii. respondeat Aemi-€lianus et Rufinus, ob quod emolumentum, etsi maxime €magus forem, Pudentillam carminibus et uenenis ad matri-€monium pellexissem. atque ego scio plerosque reos ali-€cuius facinoris postulatos, si fuisse quaepiam causae pro-€barentur, hoc uno se tamen [h]abunde defendisse, uitam €suam procul ab huiusmodi sceleribus abhorrere nec id €sibi obesse debere, quod uideantur quaedam fuisse ad €maleficiundum inuitamenta; non enim omnia quae fieri €pot[2u]2erint pro factis habenda, rerum uices uarias euenire: €certum indicem cuiusque animum esse; qui semper eodem €ingenio ad uirtutem uel malitiam moratus firmum argu- @1 €mentum est accipiendi criminis aut respuendi. haec ego €quamquam possim merito dicere, tamen uobis condono €nec satis mihi duco, si me omnium quae insimulastis €abunde purgaui, [2ni]2si nusquam passus sum uel exiguam €suspicionem magiae consistere. reputate uobiscum, quanta €fiducia innocentiae meae quantoque despectu uestri agam: €si una causa uel minima fuerit inuenta, cur ego debuerim €Pudentillae nubtias ob aliquod meum commodum appe-€tere, si quamlibet modicum emolumentum probaueritis, €ego ille sim Carmendas uel Damigeron uel % his Moses uel €I[oh]annes uel Apollobex uel ipse Dardanus uel quicum-€que alius post Zoroastren et Hostanen inter magos cele-€bratus est. @@Vide quaeso, Maxime, quem tumultum suscitarint, €quoniam ego paucos magorum nominatim percensui. quid €faciam tam rudibus, tam barbaris? doceam rursum haec €et multo plura alia nomina in bybliothecis publicis apud €clarissimos scriptores me legisse an disputem longe aliud €esse notitiam nominum, aliud artis eiusdem communionem €nec debere doctrinae instrumentum et eruditionis memo-€riam pro confessione criminis haberi an, quod multo €praestabilius est, tua doctrina, Claudi Maxime, tuaque €perfecta eruditione fretus contemnam stultis et impolitis @1 €ad haec respondere? ita potius faciam: quid illi existi-€ment, nauci non putabo; quod institui pergam disputare: €nullam mihi causam fuisse Pudentillam ueneficiis ad €nuptias prolectandi. €@@Formam mulieris et aetatem ipsi ultro improbauerunt €idque mihi uitio dederunt, talem uxorem causa auaritiae þ²±²ÿï°°±ÿï‚ÁðïìÿïƒÁðõìÿ˜Ûˆ‘concupisse atque adeo primo dotem in congressu gran-€dem et uberem rapuisse. ad haec, Maxime, longa oratione €fatigare te non est consilium; nihil uerbis opus est, cum €multo disertius ipsae tabulae loquantur, in quibus omnia €contra, quam isti ex sua rapacitate de me quoque con-€iectauerunt, facta impraesentiarum et prouisa in posterum €deprehendis: iam primum mulieris locupletissimae modicam €dotem neque eam datam, sed tantum modo [2creditam]2, €praeter haec ea condicione factam coniunctionem, nullis ex €me susceptis liberis [2si]2 uita demigrasset, uti dos omnis €apud filios eius Pontianum et Pudentem maneret, sin uero €uno unaue superstite diem suum obisset, uti tum diuidua €pars dotis posteriori filio, reliqua prioribus cederet. @@Haec, ut dico, tabulis ipsis docebo. fors fuat an ne €sic quidem credat Aemilianus sola trecenta milia nummum €scripta eorumque repetitionem filiis Pudentillae pacto €datam. cape sis ipse tu manibus tuis tabulas istas, da €impulsori tuo Rufino: legat, pudeat illum tumidi animi €sui et ambitiosae mendicitatis; quippe ipse egens, nudus @1 €CCCC milibus nummum a creditore acceptis filiam dota-€uit, Pudentilla locuples femina trecentis milibus dotis fuit €contenta et maritum habet, et multis saepe et ingentibus €dotibus spretis, inani nomine tantulae dotis contentum, €ceterum praeter uxorem suam nihil computantem, omnem €supellectilem cunctasque diuitias in concordia coniugii et €mutuo amore ponentem. quamquam quis omnium uel €exigue rerum peritus culpare auderet, si mulier uidua et €mediocri forma, at non aetate mediocri, nubere uolens €longa dote et molli condicione inuitasset iuuenem neque €corpore neque animo neque fortuna paenitendum? uirgo €formosa etsi sit oppido pauper, tamen [h]abunde dotata est; €affert quippe ad maritum nouum animi indolem, pulchri-€tudinis gratiam, floris rudimentum. ipsa uirginitatis com-€mendatio iure meritoque omnibus maritis acceptissima est; €nam quodcumque aliud in dotem acceperis, potes, cum €libuit, ne sis beneficio obstrictus, omne ut acceperas retri-€buere, pecuniam renumerare, mancipia restituere, domo €demigrare, praediis cedere: sola uirginitas cum semel €accepta est, reddi nequitur, sola apud maritum ex rebus €dotalibus remanet. uidua autem qualis nuptiis uenit, €talis diuortio digreditur; nihil affert inreposcibile, sed €uenit iam ab alio praeflorata, certe tibi ad quae uelis €minime docilis, non minus suspectans nouam domum quam €ipsa iam ob unum diuortium suspectanda, siue illa morte €amisit maritum, ut scaeui ominis mulier et infausti con-€iugii minime appetenda, seu repudio digressa est, utramuis @1 €habe[2n]2s culpam mulier, quae aut tam intolerabilis fuit, ut €repudiaretur, aut tam insolens, ut repudiaret. ob haec €et alia uiduae dote aucta procos sollicitant. quod Puden-€tilla quoque in alio marito fecisset, si philosophum sper-€nentem dotis non rep[2p]2erisset. @@Age uero, si auaritiae causa mulierem concupissem, €quid mihi utilius ad possidendam domum eius fuit quam €simultatem inter matrem et filios serere, alienare ab eius €animo liberorum caritatem, quo liberius et artius desolatam €mulierem solus possiderem? fuitne hoc praedonis? quod €uos fingitis. ego uero quietis et concordiae et pietatis €auctor, conciliator, fauisor non modo noua odia non serui, €sed uetera quoque funditus extirpaui. suasi uxori meae, €cuius, ut isti aiunt, iam uniuersas opes transuoraram, €suasi, inquam, ac denique persuasi, ut filiis pecuniam €suam reposcentibus, de qua supra dixeram, ut eam pecu-€niam sine mora redderet in praedis uili aestimatis et €quanto ipsi uolebant, praeterea ex re familiari sua fruc-€tuosissimos agros et grandem domum opulente ornatam €magnamque uim tritici et ordei et uini et oliui cetero-€rumque fructuum, seruos quoque haud minus CCCC, pecora €amplius neque pauca neque abiecti pretii donaret, ut eos €et ex ea parte quam tribuisset securos haberet et ad €cetera hereditatis bona spe[i] inuitaret. haec ergo ab in-€uita Pudentilla_patietur enim me, uti res fuit, ita €dicere_aegre extudi, ingentibus precibus inuitae et @1 €iratae extorsi, matrem filiis reconciliaui, priuignos meos €primo hoc uitrici beneficio grandi pecunia auxi. @@Cognitum hoc est tota ciuitate. Rufinum omnes exe-€crati me laudibus tulere. uenerat ad nos, priusquam €istam donationem perficeret, cum dissimili isto fratre suo €Pontianus, pedes nostros aduolutus ueniam et obliuionem €praeteritorum omnium postularat, flens et manus nostras €osculabundus ac dicens paenitere quod Rufino et similibus €auscultarit. petit postea suppliciter, uti se Lolliano quo-€que Auito C. V. purgem, cui haud pridem tirocinio ora-€tionis suae fuerat a me commendatus; quippe compererat €ante paucos dies omnia me, ut acta erant, ad eum per-€scripsisse. id quoque a me impetrat. itaque acceptis €litteris Carthaginem pergit, ubi iam prope exacto con-€sulatus sui munere Lollianus Auitus te, Maxime, opperie-€batur. [h]is epistulis meis lectis pro sua eximia humanitate €gratulatus Pontiano, quod cito [h]errorem suum correxisset, €rescripsit mihi per eum quas litteras, di boni, qua doc-€trina, quo lepore, qua uerborum amoenitate simul et €iucunditate, prorsus ut 'uir bonus dicendi peritus'. scio €te, Maxime, libenter eius litteras auditurum; et quide[2m]2 €si praelegam, mea uoce pronuntiabo. cedo tu Auiti epi-€stulas, ut quae semper ornamento mihi fuerunt sint nunc €etiam saluti. at tu licebit aquam sinas fluere; namque €optimi uiri litteras ter et quater aueo quantouis temporis €dispendio lectitare._ @1 @@Non sum nescius debuisse me post istas Auiti litteras €perorare. quem enim laudatorem locupletiorem, quem €testem uitae meae sanctiorem producam, quem denique €aduocatum facundiorem? multos in uita mea Romani €nominis disertos uiros sedulo cognoui, sed sum [m]aeque €neminem ammiratus. nemo est hodie, quantum mea opinio €fert, alicuius in eloquentia laudis et spei, quin Auitus €esse longe malit, si cu[2m]2 eo se remota inuidia uelit con-€ferre; quippe omnes fandi uirtutes paene diuersae in illo €uiro congruunt. quamcumque ora[2tio]2nem struxerit Auitus, €ita illa erit undique sui perfecte absoluta, ut in illa €neque Cato grauitatem requirat neque Laelius lenitatem €nec Gracchus impetum nec Caesar calorem nec [2H]2ortensius €distributionem nec Caluus argutias nec parsimoniam €Salustius nec opulentiam Cicero: prorsus, inquam, ne €omnis persequar, si Auitum audias, neque additum quic-€quam uelis neque detractum neque autem aliquid commu-€tatum. €@@Video, Maxime, quam benigne audias, quae in amico €tuo Auito recognosces. tua me comitas, ut uel pauca €dicerem de eo, inuitauit. at non usque adeo tuae beni-€uolentiae indulgebo, ut mihi permittam iam propemodum €fesso in causa prorsus ad finem inclinata de egregiis uir-€tutibus eius nunc demum incipere, quin potius eas integris uiribus et tempori libero seruem. nunc enim mihi, quod €aegre fero, a commemoratione tanti uiri ad pestes istas €oratio reuoluenda est. €@@Audesne te ergo, Aemiliane, cum Auito conferre? @1 €quemme ille bonum uirum ait, cuius animi disputationem €tam plene suis litteris collaudat, eum tu magiae maleficii €criminis insectabere? an inuasisse me domum Pudentillae €et concipilare bona eius tu magis dolere debes quam €doluisset Pontianus, qui mihi ob paucorum dierum uestro €scilicet instinctu ortas simultates etiam absenti apud €Auitum satisfecit, qui mihi apud tantum uirum gratias €egit? puta me acta apud Auitum, non litteras ipsius €legisse. quid posses uel quas quis in isto negotio accusare? €Pontianus ipse quod a matre donatum acceperat meo €muneri acceptum ferebat, Pontianus me uitricum sibi con-€tigisse intimis affectionibus laetabatur. quod utinam in-€columis Carthagine reuertisset. uel, quoniam sic ei fuerat €fato decretum, utinam tu, Rufine, supremum eius iudicium €non impedisses. quas mihi aut coram aut denique in testa-€mento gratias egisset. litteras tamen, quas ad me Cartha-€gine[m] uel iam adueniens ex itinere praemisit, quas adhuc €ualidus, quas iam aeger, plenas honoris, plenas amoris, €quaeso, Maxime, paulisper recitari sinas, ut sciat frater €eius, accusator meus, quam in omnibus minor u[2it]2ae curri-þ²±²ÿï°°±ÿï‚ÁðïìÿïƒÁðõìÿ˜àˆ™culum cum fratre optumae memoriae uiro[c] currat._ @1 @@Audistine uocabula, quae mihi Pontianus frater tuus €tribuerat me parentem suum, me dominum, me magistrum €cum saepe alias, tum in extremo te[2m]2pore uitae uocans, €postquam * * * ; tuas quoque paris epistolas promerem, €si uel exiguam moram tanti putarem. potius testamentum €illud recens tui fratris quamquam inperfectum tamen pro-€ferri cuperem, in quo mei officiosissime et honestissime €meminit. quod tamen testamentum Rufinus neque com-€parari neque perfici passus est pudore perditae hereditatis, €quam [2praemium]2 paucorum mensium, quibus socer Pon-€tiani fuit, magno quidem pretio noctium computarat. €praeterea nescio quos Chaldaeos consuluerat, quo lucro €filiam collocaret, qui, ut audio, utinam illud non uere €respondissent, primum eius maritum in paucis mensibus €moriturum; cetera enim de hereditate, ut adsolent, ad €consulentis uotum confinxerunt. uerum, ut dii uoluere, €quasi caeca bestia in cassum hiauit. Pontianus enim €filiam Rufini male compertam non modo heredem non €reliquit, sed ne honesto quidem legato impertiuit, quippe €qui ei ad ignominiam lintea adscribi ducentorum fere €denariorum iusserit, ut intellegeretur iratus potius aesti-€masse eam quam oblitus praeterisse. scribsit autem €heredes tam hoc testamento quam priore, quod lectum €est, matrem cum fratre, cui, ut uides, admodum puero €eandem illam filiae suae machinam Rufinus admouet ac @1 €mulierem aliquam multo natu maiorem, nuperrime uxorem €fratris, misero puero obicit et obsternit. @@A[i]t ille puellae meretricis blandimentis et lenonis €patris illectamentis captus et possessus, exinde ut frater €eius animam edidit, relicta matre ad patruum commigra-€uit, quo facilius remotis nobis coepta perficerentur; fauet €enim Rufino Aemilianus et prouentum cupit._ehem, recte €uos ammonetis: etiam suam spem bonus patruus temperat €in isto ac fouet, qui sciat intestati pueri legitimum magis €quam iustum heredem futurum. nollem hercule hoc a me €profectum; non fuit meae moderationis tacitas omnium €suspiciones palam abrumpere; male uos, qui sugge[2s]2sistis. €plane quidem, si [p]uerum uelis, multi mirantur, Aemiliane, €tam repentinam circa puerum istum pietatem tuam, post-€quam frater eius Pontianus est mortuus, cum antea tam €ignotus illi fueris, ut saepe ne in occursu quidem filium €fratris tui de facie agnosceres. at nunc adeo patientem €te ei praebes itaque eum indulgentia corrumpis, adeo ei €nulla re aduersare, ut per haec suspicacioribus fidem facias. €inuestem a nobis accepisti: uesticipem ilico reddidisti; €cum a nobis regeretur, ad magistros itabat: ab iis nunc €magna fugela in ganeum fugit, amicos serios aspernatur, €cum adulescentulis postremissumis inter scorta et pocula €puer hoc aeui conuiuium agitat. ipse domi tuae rector, €ipse familiae dominus, ipse magister conuiuio; in ludo €quoque gladiatorio frequens uisi[2ta]2tor nomina gladia- @1 €torum et pugnas et uulnera plane quidem ut puer hone-€stus ab ipso lanista docetur; loquitur nunquam nisi Pu-€nice et si quid adhuc a matre graecissat; enim Latine €loqui neque uult neque potest. audisti, Maxime, paulo €ante, pro nefas, priuignum meum, fratrem Pontiani, €diserti iuuenis, uix singulas syllabas fringultientem, cum €ab eo quaereres, dona[2s]2setne illis mater quae ego dicebam €me adnitente donata. @@Testor igitur te, Claudi Maxime, uosque, qui in con-€silio estis, uosque etiam, qui tribunal mecum adsistitis, €haec damna et dedecora morum eius patruo huic et can-€didato illo socero adsignanda meque posthac boni con-€sulturum, quod talis priuignus curae meae iugum ceruice €excusserit, neque postea pro eo matri eius supplicaturum. €nam, quod paenissime oblitus sum, nuperrime cum testa-€mentum Pudentilla post mortem Pontiani filii sui in mala €ualetudine scrib[s]eret, diu sum aduersus illam renisus, ne €hunc ob tot insignis contumelias, ob tot iniurias exhere-€daret; elogium grauissimum iam totum medius fidius per-€scriptum ut aboleret, impensis precibus oraui[t]; postremo, €ni impetrarem, diuersurum me ab ea comminatus sum: €mihi hanc ueniam tribueret, malum filium beneficio uin-€ceret, me inuidia omni liberaret. nec prius destiti quam €ita fecit. doleo me huncce scrupulum Aemiliano demp- @1 €sisse, tam inopinatam rem ei indicasse. specta quaeso, €Maxime, ut hisce auditis subito obstipuerit, ut oculos ad €terram demiserit; enim longe sequius ratus fuerat, nec €inmerito: mulierem filii contumeliis infectam, meis officiis €deuinctam sciebat. de me quoque fuit quod timeret: €quiuis uel aeque ut ego spernens hereditatis tamen uindi-€cari de tam inofficioso priuigno non recusasset. haec €praecipue sollicitudo eos ad accusationem mei stimulauit: €hereditatem omnem mihi relictam falso ex sua auaritia €coniectauere. soluo uos in praeteritum isto metu. nam-€que animum meum neque hereditatis neque ultionis occasio €potuit loco demouere. pugnaui cum irata matre pro pri-€uigno malo uitricus, ueluti pater pro optimo filio ad-€uersus nouercam, nec satis fuit, ni bonae uxoris prolixam €liberalitatem circa me nimio plus aequo coercerem. @@Cedo tu testamentum iam inimico filio a matre factum €me, quem isti praedonem dicunt, uerba singula cum pre-€cibus praeeunte[m]. rumpi tabulas istas iube, Maxime: in-€uenies filium heredem, mihi uero tenue nescio quid honoris €gratia legatum, ne, si quid ei humanitus attigisset, nomen €maritus in uxoris tabulis non haberem. cape ist[a]ut matris €tuae testamentum, uere hoc quidem inofficiosum; qui[2d]2ni? €in quo obsequentissimum maritum exheredauit, inimicissi-€mum filium scribsit heredem, immo enimuero non filium, €sed Aemiliani spes et Rufini nuptias, set temulentum illud €collegium, parasitos tuos. accipe, inquam, filiorum optime, €et positis paulisper epistulis amatoriis matris lege potius €testamentum: si quid quasi insana scripsit, hic reperies @1 €et quidem mox a principio: 'Sicinius Pudens filius meus €mihi heres esto'. fateor, qui ho[2c]2 legerit insanum putabit. €hicine filius heres, qui te in ipso fratris sui funere ad-€uocata perditissimorum iuuenum manu uoluit excludere €e domo quam ipsa donaueras, qui te sibi a fratre cohere-€dem relictam grauiter et acerbe tulit, qui confestim te €cum tuo luctu et maerore deseruit et ad Rufinum et €Aemilianum de sinu tuo aufugit, qui [2t]2ibi plurimas postea €contumelias dixit coram et adiuuante patruo fecit, qui €nomen tuum pro tribunalibus uentilauit, qui pudorem €tuum tuismet litteris conatus est publice dedecorare, qui €maritu[2m]2 tuum, quem elegeras, quem, ut ipse obiciebat, €efflictim amabas, capitis accusauit? aperi quaeso, bone €puer, aperi testamentum: facilius insaniam matris sic €probabis. €@@Quid abnuis, quid recusas, postquam sollicitudinem de hereditate materna reppulisti? at ego hasce tabulas, €Maxime, hic ibidem pro pedibus tuis abicio testorque me €deinceps incuriosius habiturum, quid Pudentilla testamento €suo scribat. ipse iam, ut libet, matrem suam de cetero €exoret: mihi, ut ultra pro eo deprecer, locum non reliquit. €ipse iam, ut [2qui]2 sui potens ac uir acerbissimas litteras €matri dictet, iram eius deleniat; qui potuit perorare, €poterit exorare. mihi iam dudum satis est, si non modo €crimina obiecta plenissime dilui, uerum etiam radicem €iudicii huius, id est hereditatis quaesitae inuidiam, funditus €sustuli. @1 €@@Illud etiam, [c] ne quid omnium praeteream, prius-€quam peroro, falso obiectum reuincam. dixistis me magna €pecunia mulieris pulcherrimum praedium meo nomine €emisse. dico exiguum herediolum LX milibus nummum, €id quoque non me, sed Pudentillam suo nomine emisse, €Pudentillae nomen in tabulis esse, Pudentillae nomine pro €eo agello tributum dependi. praesens est quaestor publi-€cus, cui depensum est, Coruinius Celer, uir ornatus; adest €etiam tutor auctor mulieris, uir grauissimus et sanctissi-€mus, omni cum honore mihi nominandus, Cassius Longinus. €quaere, Maxime, cuius emptionis auctor fuerit, quantulo €pretio mulier locuples agellum suum praestinarit._ €@@[testimonium Cassi Longini tutoris et Coruini Clementis €quaestor(is)] €@@Estne ita ut dixi? uspiam in hac emptione nomen þ²±²ÿï°°±ÿï‚ÁðïìÿïƒÁðõìÿ˜åˆ›meum ascriptum est? num ipsum heredioli pretium in-€uidiosum est, num uel hoc saltem in me collatum? @@Quid etiam est, Aemiliane, quod non te iudice refu-€tauerim? quod pretium magiae meae repperisti? cur €ergo Pudentillae animum ueneficiis flecterem? quod ut €ex ea commodum caperem? uti dotem mihi modicam €potius quam a[m]mpla[2m]2 diceret? o praeclara carmina. €an ut eam dotem filiis suis magis restipularetur quam €penes me sineret? quid addi ad hanc magiam potest? @1 €an uti rem familiarem suam meo adhortatu pleramque filiis €condonasset, quae nihil illis ante me maritum fuerat largita, €mihi [2nihil]2 quicquam impertiret? o graue ueneficium €dicam an ingratum beneficium. an ut testamento, quod €irata filio scribebat, filium potius, cui offensa erat, quam €me, cui deuincta, heredem relinqueret? hoc quidem multis €cantaminibus difficile impetraui. putate uos causam €non apud Cl(audium) Maximum agere, uirum aequum et €iustitiae pertinacem, sed alium aliquem prauum et saeuum €iudicem substituite, accusationum fautorem, cupidum con-€dem[p]nandi: date ei quod sequatur, ministrate uel tan-€tulam uerisimilem occasionem secundum uos pronuntiandi; €saltim fingite aliquid, eminiscimini quod respondeatis, qui €uos ita rogarit. et quoniam omnem conatum necesse est €quaepiam causa praecedat, respondete qui Apuleium di-€citis animum Pudentillae magicis illectamentis ad[h]ortum, €quid ex ea petierit, cur fecerit. formam eius uoluerat? €negatis. diuitias saltim concupierat? negant tabulae €dotis, negant tabulae donationis, negant tabulae testa-€menti, in quibus non modo non cupide appetisse, uerum €etiam dure reppulisse liberalitatem suae uxoris [h]ostenditur. €quae igitur alia causa est? quid ommutuistis? quid €tacetis? ubi illud libelli uestri atrox principium nomine €priuigni mei form[orm]atum: 'hunc ego, domine Maxime, reum apud te facere institui'? quin igitur addis; 'reum €magistrum, reum uitricum, reum deprecatorem'? sed quid €deinde? 'plurimorum maleficiorum et manifestissimorum'. @1 €cedo unum de plurimis, cedo dubium uel saltem obscurum €de manifestissimis. ceterum ad haec, quae obiecistis, numera €an binis uerbis respondeam. 'dentes sp[2l]2endidas': ignosce €munditiis. 'specula inspicis': debet philosophus. 'uersus €facis': licet fieri. 'pisces exploras': Aristoteles docet. €'lignum consecras': Plato suadet. 'uxorem ducis': leges €iubent. 'prior natu is[2ta]2 est': solet fieri. 'lucrum secta-€tus es': dotalis accipe, donationem recordare, testamentum €lege. quae si omnia affatim retudi, si calumnias omnes €refutaui, si me in omnibus non modo criminibus, uerum €etiam maledictis procul a culpa [philosophiae] tutus sum, €si philosophiae honorem, qui mihi salute mea antiquior €est, nusquam minui, immo contra ubique si cum septem €pennis eum tenui: si haec, ut dico, ita sunt, possum €securus existimationem tuam reuereri quam potestatem €uereri, quod minus graue et uerendum mihi arbitror a[c] €procons(ule) damnari quam si a tam bono tamque emen-€dato uiro improber. €@@Dixi. @1 ï°°²ÿï‚ÍåôÿïƒÁðõìÿ¯ôÿ@@@@{1METAMORPHOSES}1 ¡Ÿôÿ@@@@{1LIBER I}1 ‘@@At ego tibi sermone isto Milesio uarias fabulas €conseram auresque tuas beniuolas lepido susurro per-€mulceam_modo si papyrum Aegyptiam argutia €Nilotici calami inscriptam non spreueris inspicere_, €figuras fortunasque hominum in alias imagines co-€nuersas et in se rursum mutuo nexu refectas ut mire-€ris. Exordior. 'Quis ille?' Paucis accipe. Hymettos €Attica et Isthmos Ephyrea et Taenaros Spartiatica, €glebae felices aeternum libris felicioribus conditae, €mea uetus prosapia est; ibi linguam Atthidem primis €pueritiae stipendiis merui. Mox in urbe Latia aduena €studiorum Quiritium indigenam sermonem aerumna-€bili labore nullo magistro praeeunte aggressus exco-€lui. En ecce praefamur ueniam, siquid exotici ac fo-€rensis sermonis rudis locutor offendero. Iam haec €equidem ipsa uocis immutatio desultoriae scientiae @1 €stilo quem accessimus respondet. Fabulam Graecani-€cam incipimus. Lector intende: laetaberis. @@Thessaliam_nam et illic originis maternae €nostrae fundamenta a Plutarcho illo inclito ac mox €Sexto philosopho nepote eius prodita gloriam nobis €faciunt_eam Thessaliam ex negotio petebam. €Postquam ardua montium et lubrica uallium et ros-€cida cespitum et glebosa camporum [2emensus]2 €emersi, in equo indigena peralbo uehens iam eo quo-€que admodum fesso, ut ipse etiam fatigationem se-€dentariam incessus uegetatione discuterem in pedes €desilio, equi sudorem [2fronde detergeo]2, frontem €curiose exfrico, auris remulceo, frenos detraho, in €gradum lenem sensim proueho, quoad lassitudinis €incommodum alui solitum ac naturale praesidium eli-€quaret. Ac dum is ientaculum ambulatorium prata €quae praeterit ore in latus detorto pronus adfectat, €duobus comitum qui forte paululum processerant ter-€tium me facio. Ac dum ausculto quid sermonis agita-€rent, alter exerto cachinno: 'Parce' inquit 'in uerba €ista haec tam absurda tamque immania mentiendo.' @1 €@@Isto accepto sititor alioquin nouitatis: 'Immo €uero' inquam 'impertite sermone non quidem curio-€sum sed qui uelim scire uel cuncta uel certe plurima; €simul iugi quod insurgimus aspritudinem fabularum €lepida iucunditas leuigabit.' @@At ille qui coeperat: 'Ne' inquit 'istud menda-€cium tam uerum est quam siqui uelit dicere magico €susurramine amnes agiles reuerti, mare pigrum con-€ligari, uentos inanimes exspirare, solem inhiberi, lu-€nam despumari, stellas euelli, diem tolli, noctem €teneri.' €@@Tunc ego in uerba fidentior: 'Heus tu' inquam 'qui €sermonem ieceras priorem, ne pigeat te uel taedeat €reliqua pertexere', et ad alium: 'Tu uero crassis auri-€bus et obstinato corde respuis quae forsitan uere per-€hibeantur. Minus hercule calles prauissimis opinio-€nibus ea putari mendacia quae uel auditu noua uel €uisu rudia uel certe supra captum cogitationis ardua €uideantur; quae si paulo accuratius exploraris, non €modo compertu euidentia uerum etiam factu facilia €senties. @8 Ego denique uespera, dum polentae ca-€seatae modico secus offulam grandiorem in conuiuas €aemulus contruncare gestio, mollitie cibi glutinosi €faucibus inhaerentis et meacula spiritus distinentis @1 €minimo minus interii. Et tamen Athenis proxime et €ante Poecilen porticum isto gemino obtutu circulato-€rem aspexi equestrem spatham praeacutam mucrone €infesto deuorasse, ac mox eundem inuitamento exi-€guae stipis uenatoriam lanceam, qua parte minatur €exitium, in ima uiscera condidisse. Et ecce pone lan-€ceae ferrum, qua baccillum inuersi teli ad occipitium €per ingluuiem subit, puer in mollitiem decorus insur-€git inque flexibus tortuosis eneruam et exossam salta-€tionem explicat cum omnium qui aderamus admira-€tione: diceres dei medici baculo, quod ramulis se-€miamputatis nodosum gerit, serpentem generosum €lubricis amplexibus inhaerere. Sed iam cedo tu sodes, €qui coeperas, fabulam remetire. Ego tibi solus haec €pro isto credam, et quod ingressui primum fuerit sta-€bulum prandio participabo. Haec tibi merces depo-€sita est.' @@At ille: 'Istud quidem quod polliceris aequi €bonique facio, uerum quod inchoaueram porro exor-€diar. Sed tibi prius deierabo solem istum omniuiden- @1 €tem deum me uera comperta memorare, nec uos €ulterius dubitabitis si Thessaliae proximam ciuitatem €perueneritis, quod ibidem passim per ora populi €sermo iactetur quae palam gesta sunt. Sed ut prius €noritis cuiatis sim, qui sim: [2Aristomenes sum]2, €Aegiensis; audite et quo quaestu me teneam: melle €uel caseo et huiusce modi cauponarum mercibus per €Thessaliam Aetoliam Boeotiam ultro citro discurrens. €Comperto itaque Hypatae, quae ciuitas cunctae €Thessaliae antepollet, caseum recens et sciti saporis €admodum commodo pretio distrahi, festinus adcu-€curri id omne praestinaturus. Sed ut fieri adsolet, €sinistro pede profectum me spes compendii frustrata €est; omne enim pridie Lupus negotiator magnarius €coemerat. Ergo igitur inefficaci celeritate fatigatus €commodum uespera oriente ad balneas processeram: ecce Socraten contubernalem meum conspicio. €Humi sedebat scissili palliastro semiamictus, paene €alius lurore, ad miseram maciem deformatus, qualia þ²±²ÿï°°²ÿï‚ÍåôÿïƒÁðõìÿ¡–„solent fortunae decermina stipes in triuiis erogare. €Hunc talem, quamquam necessarium et summe co-€gnitum, tamen dubia mente propius accessi. "Hem," €inquam "mi Socrates, quid istud? Quae facies? Quod @1 €flagitium? At uero domi tuae iam defletus et concla-€matus es, liberis tuis tutores iuridici prouincialis de-€creto dati, uxor persolutis feralibus officiis luctu et €maerore diuturno deformata, diffletis paene ad extre-€mam captiuitatem oculis suis, domus infortunium €nouarum nuptiarum gaudiis a suis sibi parentibus €hilarare compellitur. At tu hic laruale simulacrum €cum summo dedecore nostro uiseris." €@@"Aristomene," inquit "ne tu fortunarum lubricas €ambages et instabiles incursiones et reciprocas uicis-€situdines ignoras", et cum dicto sutili centunculo fa-€ciem suam iam dudum punicantem prae pudore €obtexit ita ut ab umbilico pube tenus cetera corporis €renudaret. Nec denique perpessus ego tam miserum €aerumnae spectaculum iniecta manu ut adsurgat €enitor. @@At ille, ut erat, capite uelato: "Sine, sine" €inquit "fruatur diutius tropaeo Fortuna quod fixit €ipsa." €@@Effeci sequatur, et simul unam e duabus laciniis €meis exuo eumque propere uestio dicam an contego €et ilico lauacro trado, quod unctui, quod tersui, ipse @1 €praeministro, sordium enormem eluuiem operose €effrico, probe curato ad hospitium lassus ipse fatiga-€tum aegerrime sustinens perduco, lectulo refoueo, €cibo satio, poculo mitigo, fabulis permulceo. Iam €adlubentia procliuis est sermonis et ioci et scitum €etiam cauillum, iam dicacitas timida, cum ille imo €de pectore cruciabilem suspiritum ducens dextra €saeuiente frontem replaudens: "Me miserum" infit €"qui dum uoluptatem gladiatorii spectaculi satis fami-€gerabilis consector in has aerumnas incidi. Nam, ut €scis optime, secundum quaestum Macedoniam pro-€fectus, dum mense decimo ibidem attentus numma-€tior reuortor, modico prius quam Larissam accede-€rem, per transitum spectaculum obiturus in quadam €auia et lacunosa conualli a uastissimis latronibus ob-€sessus atque omnibus priuatus tandem euado, et €utpote ultime adfectus ad quandam cauponam Me-€roen, anum sed admodum scitulam, deuorto, eique €causas et peregrinationis diuturnae et domuitionis €anxiae et spoliationis [diuturnae et dum] miserae re-€fero; quae me nimis quam humane tractare adorta €cenae gratae atque gratuitae ac mox urigine percita €cubili suo adplicat. Et statim miser, ut cum illa ad-€quieui, ab unico congressu annosam ac pestilentem €con[2suetudinem]2 contraho et ipsas etiam lacinias @1 €quas boni latrones contegendo mihi concesserant in €eam contuli, operulas etiam quas adhuc uegetus sac-€cariam faciens merebam, quoad me ad istam faciem €quam paulo ante uidisti bona uxor et mala fortuna €perduxit." @@"Pol quidem tu dignus" inquam "es extrema €sustinere, si quid est tamen nouissimo extremius, qui €uoluptatem Veneriam et scortum scorteum Lari et €liberis praetulisti." At ille digitum a pollice proxi-€mum ori suo admouens et in stuporem attonitus €"Tace, tace" inquit et circumspiciens tutamenta ser-€monis: "Parce" inquit "in feminam diuinam, ne-€quam tibi lingua intemperante noxam contrahas." €@@"Ain tandem?" inquam "Potens illa et regina cau-€pona quid mulieris est?" €@@"Saga" inquit "et diuina, potens caelum deponere, €terram suspendere, fontes durare, montes diluere, €manes sublimare, deos infimare, sidera extinguere, €Tartarum ipsum inluminare." €@@"Oro te" inquam "aulaeum tragicum dimoueto et €siparium scaenicum complicato et cedo uerbis com-€munibus." €@@"Vis" inquit "unum uel alterum, immo plurima €eius audire facta? Nam ut se ament efflictim non modo @1 €incolae uerum etiam Indi uel Aethiopes utrique uel €ipsi Anticthones, folia sunt artis et nugae merae. Sed €quod in conspectum plurium perpetrauit, audi. @@Amatorem suum, quod in aliam temerasset, €unico uerbo mutauit in feram castorem, quod ea bes-€tia captiuitatis metuens ab insequentibus se praeci-€sione genitalium liberat, ut illi quoque simile [quod €uenerem habuit in aliam] proueniret. Cauponem quo-€que uicinum atque ob id aemulum deformauit in ra-€nam, et nunc senex ille dolium innatans uini sui €aduentores pristinos in faece submissus officiosis ron-€cis raucus appellat. Alium de foro, quod aduersus €eam locutus esset, in arietem deformauit, et nunc €aries ille causas agit. Eadem amatoris sui uxorem, €quod in eam dicacule probrum dixerat iam in sarcina €praegnationis obsepto utero et repigrato fetu perpe-€tua praegnatione damnauit, et ut cuncti numerant, €iam octo annorum onere misella illa uelut elephan-€tum paritura distenditur. @@Quae cum subinde ac multi nocerentur, publi- @1 €citus indignatio percrebruit statutumque ut in eam €die altera seuerissime saxorum iaculationibus uindi-€caretur. Quod consilium uirtutibus cantionum an-€teuortit et ut illa Medea unius dieculae a Creone im-€petratis indutiis totam eius domum filiamque cum €ipso sene flammis coronalibus deusserat, sic haec €deuotionibus sepulchralibus in scrobem procuratis, ut €mihi temulenta narrauit proxime, cunctos in suis sibi €domibus tacita numinum uiolentia clausit, ut toto €biduo non claustra perfringi, non fores euelli, non €denique parietes ipsi quiuerint perforari, quoad mu-€tua hortatione consone clamitarent quam sanctissime €deierantes sese neque ei manus admolituros, et si quis €aliud cogitarit salutare laturos subsidium. Et sic illa €propitiata totam ciuitatem absoluit. At uero coetus €illius auctorem nocte intempesta cum tota domo, id €est parietibus et ipso solo et omni fundamento, ut €erat, clausa ad centesimum lapidem in aliam ciuita-€tem summo uertice montis exasperati sitam et ob id €ad aquas sterilem transtulit. Et quoniam densa inha-€bitantium aedificia locum nouo hospiti non dabant, €ante portam proiecta domo discessit." @@"Mira" inquam "set nec minus saeua, mi So-€crates, memoras. Denique mihi quoque non paruam €incussisti sollicitudinem, immo uero formidinem, @1 €iniecto non scrupulo sed lancea, ne quo numinis minis-€terio similiter usa sermones istos nostros anus illa co-€gnoscat. Itaque maturius quieti nos reponamus et €somno leuata lassitudine noctis antelucio aufugiamus €istinc quam pote longissime." €@@Haec adhuc me suadente insolita uinolentia ac €diuturna fatigatione pertentatus bonus Socrates iam €sopitus stertebat altius. Ego uero adducta fore pes-€sulisque firmatis grabatulo etiam pone cardinem €supposito et probe adgesto super eum me recipio. Ac €primum prae metu aliquantisper uigilo, dein circa €tertiam ferme uigiliam paululum coniueo. Commo-€dum quieueram, et repente impulsu maiore quam ut €latrones crederes ianuae reserantur immo uero fractis €et euolsis funditus cardinibus prosternuntur. Graba-€tulus alioquin breuiculus et uno pede mutilus ac pu-€tris impetus tanti uiolentia prosternitur, me quoque €euolutum atque excussum humi recidens in inuersum €cooperit ac tegit. @@Tunc ego sensi naturalitus quosdam affectus @1 €in contrarium prouenire. Nam ut lacrimae saepicule €de gaudio prodeunt, ita et in illo nimio pauore risum €nequiui continere de Aristomene testudo factus. Ac €dum in fimum deiectus obliquo aspectu quid rei sit €grabatuli sollertia munitus opperior, uideo mulieres €duas altioris aetatis; lucernam lucidam gerebat una, €spongiam et nudum gladium altera. Hoc habitu So-€cratem bene quietum circumstetere. Infit illa cum €gladio: "Hic est, soror Panthia, carus Endymion, hic €Catamitus meus, qui diebus ac noctibus inlusit aeta-€tulam meam, hic qui meis amoribus subterhabitis €non solum me diffamat probris uerum etiam fugam €instruit. At ego scilicet Vlixi astu deserta uice Calyp-€sonis aeternam solitudinem flebo." Et porrecta dex-€tera meque Panthiae suae demonstrato: "At hic €bonus" inquit "consiliator Aristomenes, qui fugae €huius auctor fuit et nunc morti proximus iam humi €prostratus grabattulo subcubans iacet et haec omnia €conspicit, impune se laturum meas contumelias pu-€tat. Faxo eum sero, immo statim, immo uero iam €nunc, ut et praecedentis dicacitatis et instantis curio-€sitatis paeniteat." @@Haec ego ut accepi, sudore frigido miser per-€fluo, tremore uiscera quatior, ut grabattulus etiam @1 þ²±²ÿï°°²ÿï‚ÍåôÿïƒÁðõìÿ¡˜ƒsuccussu meo inquietus super dorsum meum palpi-€tando saltaret. At bona Panthia: "Quin igitur," in-€quit "soror, hunc primum bacchatim discerpimus uel €membris eius destinatis uirilia desecamus?" €@@Ad haec Meroe_sic enim reapse nomen eius tunc €fabulis Socratis conuenire sentiebam_: "immo" ait €"supersit hic saltem qui miselli huius corpus paruo €contumulet humo," et capite Socratis in alterum di-€moto latus per iugulum sinistrum capulo tenus gla-€dium totum ei demergit et sanguinis eruptionem €utriculo admoto excipit diligenter, ut nulla stilla com-€pareret usquam. Haec ego meis oculis aspexi. Nam €etiam, ne quid demutaret, credo, a uictimae reli-€gione, immissa dextera per uulnus illud ad uiscera €penitus cor miseri contubernalis mei Meroe bona €scrutata protulit, cum ille inpetu teli praesecata gula €uocem immo stridorem incertum per uulnus effun-€deret et spiritum rebulliret. Quod uulnus, qua €maxime patebat, spongia offulciens Panthia: "Heus €tu," inquit "spongia, caue in mari nata per fluuium €transeas." His editis abeunt [2et una]2 remoto grabat- @1 €tulo uaricus super faciem meam residentes uesicam €exonerant, quoad me urinae spurcissimae madore per-€luerent. @@Commodum limen euaserant, et fores ad €pristinum statum integrae resurgunt: cardines ad fo-€ramina residunt, [2ad]2 postes [ad] repagula redeunt, €ad claustra pessuli recurrunt. At ego, ut eram, etiam €nunc humi proiectus inanimis nudus et frigidus et €lotio perlutus, quasi recens utero matris editus, immo €uero semimortuus, uerum etiam ipse mihi superuiuens €et postumus uel certe destinatae iam cruci candida-€tus: "Quid" inquam "me fiet, ubi iste iugulatus €mane paruerit? Cui uidebor ueri similia dicere pro-€ferens uera? 'Proclamares saltem suppetiatum, si €resistere uir tantus mulieri nequibas. Sub oculis tuis €homo iugulatur, et siles? Cur autem te simile latro-€cinium non peremit? Cur saeua crudelitas uel propter €indicium sceleris arbitro pepercit? Ergo, quoniam €euasisti mortem, nunc illo redi.'" €@@Haec identidem mecum replicabam, et nox ibat in €diem. Optimum itaque factu uisum est anteluculo €furtim euadere et uiam licet trepido uestigio capes-€sere. Sumo sarcinulam meam, subdita claui pessulos @1 €reduco; at illae probae et fideles ianuae, quae sua €sponte reseratae nocte fuerant, uix tandem et aeger-€rime tunc clauis suae crebra immissione patefiunt. @@Et "Heus tu, ubi es?" inquam; "Valuas sta-€buli absolue, antelucio uolo ire." Ianitor pone stabuli €ostium humi cubitans etiam nunc semisomnus: €"Quid? Tu" inquit "ignoras latronibus infestari uias, €qui hoc noctis iter incipis? Nam etsi tu alicuius faci-€noris tibi conscius scilicet mori cupis, nos cucurbitae €caput non habemus ut pro te moriamur." "Non €longe" inquam "lux abest. Et praeterea quid uiatori €de summa pauperie latrones auferre possunt? An €ignoras, inepte, nudum nec a decem palaestritis des-€poliari posse?" Ad haec ille marcidus et semisopitus €in alterum latus reuolutus: "Vnde autem" inquit €"scio an conuectore illo tuo, cum quo sero deuorteras, €iugulato fugae mandes praesidium?" €@@Illud horae memini me terra dehiscente ima Tar-€tara inque his canem Cerberum prorsus esurientem €mei prospexisse. Ac recordabar profecto bonam Me-€roen non misericordia iugulo meo pepercisse, sed €saeuitia cruci me reseruasse. @8 In cubiculum ita-€que reuersus de genere tumultuario mortis mecum €deliberabam. Sed cum nullum aliud telum mortife-€rum Fortuna quam solum mihi grabattulum submi-€nistraret, "Iam iam grabattule" inquam "animo meo @1 €carissime, qui mecum tot aerumnas exanclasti con-€scius et arbiter quae nocte gesta sunt, quem solum €in meo reatu testem innocentiae citare possum, tu €mihi ad inferos festinanti sumministra telum salu-€tare," et cum dicto restim, qua erat intextus, adgre-€dior expedire ac tigillo, quod fenestrae subditum al-€trinsecus prominebat, iniecta atque obdita parte fu-€niculi et altera firmiter in nodum coacta ascenso gra-€battulo ad exitium sublimatus et immisso capite la-€queum induo. Sed dum pede altero fulcimentum quo €sustinebar repello, ut ponderis deductu restis ad in-€gluuiem adstricta spiritus officia discluderet, repente €putris alioquin et uetus funis dirumpitur, atque ego €de alto recidens Socraten_nam iuxta me iacebat_ €superruo cumque eo in terram deuoluor. @8 Et €ecce in ipso momento ianitor introrumpit exerte cla-€mitans: "Vbi es tu qui alta nocte immodice festinabas €et nunc stertis inuolutus?" €@@Ad haec nescio an casu nostro an illius absono cla-€more experrectus Socrates exsurgit prior et "Non" €inquit "inmerito stabularios hos omnes hospites de-€testantur. Nam iste curiosus dum inportune irrum-€pit_credo studio rapiendi aliquid_clamore uasto €marcidum alioquin me altissimo somno excussit." €@@Emergo laetus atque alacer insperato gaudio per- @1 €fusus et: "Ecce, ianitor fidelissime, comes [et pater €meus] et frater meus, quem nocte ebrius occisum a €me calumniabaris", et cum dicto Socraten deoscula-€bar amplexus. At ille, odore alioquin spurcissimi €humoris percussus quo me Lamiae illae infecerant, €uehementer aspernatur: "Apage te" inquit "fetorem €extremae latrinae", et causas coepit huius odoris co-€miter inquirere. At ego miser adficto ex tempore €absurdo ioco in alium sermonem intentionem eius €denuo deriuo et iniecta dextra: "Quin imus" in-€quam "et itineris matutini gratiam capimus?" €@@Sumo sarcinulam et pretio mansionis stabulario €persoluto capessimus uiam. @@Aliquantum processeramus, et iam iubaris €exortu cuncta conlustrantur. Et ego curiose sedulo €arbitrabar iugulum comitis, qua parte gladium delap-€sum uideram, et mecum: "Vesane," aio "qui pocu-€lis et uino sepultus extrema somniasti. Ecce Socrates €integer sanus incolumis. Vbi uulnus? Spongia [2ubi]2? @1 €Vbi postremum cicatrix tam alta, tam recens?" Et €ad illum: "Non" inquam "immerito medici fidi cibo €et crapula distentos saeua et grauia somniare autu-€mant; mihi denique, quod poculis uesperi minus €temperaui, nox acerba diras et truces imagines optu-€lit, ut adhuc me credam cruore humano aspersum €atque impiatum." €@@Ad haec ille subridens: "At tu" inquit "non san-€guine sed lotio perfusus es. Verum tamen et ipse per €somnium iugulari uisus sum mihi, nam et iugulum €istum dolui et cor ipsum mihi auelli putaui, et nunc €etiam spiritu deficior et genua quatior et gradu titubo €et aliquid cibatus refouendo spiritu desidero." €@@"En" inquam "paratum tibi adest ientaculum", €et cum dicto manticam meam humero exuo, caseum €cum pane propere ei porrigo, et "Iuxta platanum €istam residamus" aio. @@Quo facto et ipse aliquid indidem sumo €eumque auide essitantem aspiciens aliquanto inten-€tiore macie atque pallore buxeo deficientem uideo. €Sic denique eum uitalis color turbauerat ut mihi €prae metu, nocturnas etiam Furias illas imaginanti, €frustulum panis quod primum sumseram quamuis @1 €admodum modicum mediis faucibus inhaereret ac ne-€que deorsum demeare neque sursum remeare posset. €Nam et breuitas ipsa commeantium metum mihi €cumulabat. Quis enim de duobus comitum alterum €sine alterius noxa peremtum crederet? Verum ille, €ut satis detruncauerat cibum, sitire inpatienter coe-€perat; nam et optimi casei bonam partem auide €deuorauerat, et haud ita longe radices platani lenis €fluuius in speciem placidae paludis ignauus ibat ar-€gento uel uitro aemulus in colorem. "En" inquam €"explere latice fontis lacteo." Adsurgit et oppertus €paululum planiorem ripae marginem complicitus in €genua adpronat se auidus adfectans poculum. Nec-€dum satis extremis labiis summum aquae rorem atti-€gerat, et iugulo eius uulnus dehiscit in profundum €patorem et illa spongia de eo repente deuoluitur €eamque paruus admodum comitatur cruor. Denique €corpus exanimatum in flumen paene cernuat, nisi ego €altero eius pede retento uix et aegre ad ripam supe-€riorem adtraxi, ubi defletum pro tempore comitem €misellum arenosa humo in amnis uicinia sempiterna €contexi. Ipse trepidus et eximie metuens mihi per @1 €diuersas et auias solitudines aufugi et quasi conscius €mihi caedis humanae relicta patria et lare ultroneum €exilium amplexus nunc Aetoliam nouo contracto ma-€trimonio colo.' þ²±²ÿï°°²ÿï‚ÍåôÿïƒÁðõìÿ¡˜”@@Haec Aristomenes. At ille comes eius, qui sta-€tim initio obstinata incredulitate sermonem eius res-€puebat: 'Nihil' inquit 'hac fabula fabulosius, nihil €isto mendacio absurdius', et ad me conuersus: 'Tu €autem' inquit 'uir ut habitus et habitudo demonstrat €ornatus accedis huic fabulae?' €@@'Ego uero' inquam 'nihil impossibile arbitror, sed €utcumque fata decreuerint ita cuncta mortalibus €prouenire: nam et mihi et tibi et cunctis hominibus €multa usu uenire mira et paene infecta, quae tamen €ignaro relata fidem perdant. Sed ego huic et credo €hercules et gratas gratias memini, quod lepidae fabu-€lae festiuitate nos auocauit, asperam denique ac pro-€lixam uiam sine labore ac taedio euasi. Quod bene-€ficium etiam illum uectorem meum credo laetari, sine €fatigatione sui me usque ad istam ciuitatis portam €non dorso illius sed meis auribus peruecto.' @@Is finis nobis et sermonis et itineris commu-€nis fuit. Nam comites uterque ad uillulam proximam @1 €laeuorsum abierunt. Ego uero quod primum ingres-€sui stabulum conspicatus sum accessi et de quadam €anu caupona ilico percontor: 'Estne' inquam 'Hypata €haec ciuitas?' Adnuit. 'Nostine Milonem quendam e €primoribus?' Adrisit et: 'Vere' inquit 'primus istic €perhibetur Milo, qui extra pomerium et urbem totam €colit.' 'Remoto' inquam 'ioco, parens optima, dic oro €et cuiatis sit et quibus deuersetur aedibus' 'Videsne' €inquit 'extremas fenestras, quae foris urbem prospi-€ciunt, et altrinsecus fores proxumum respicientes an-€giportum? Inibi iste Milo deuersatur ampliter num-€matus et longe opulentus uerum extremae auaritiae €et sordis infimae infamis homo, foenus denique co-€piosum sub arrabone auri et argenti crebriter exer-€cens, exiguo Lare inclusus et aerugini semper intentus, €cum uxorem etiam calamitatis suae comitem habeat. €Neque praeter unicam pascit ancillulam et habitu €mendicantis semper incedit.' €@@Ad haec ego risum subicio: 'Benigne' inquam 'et €prospicue Demeas meus in me consuluit, qui peregri-€naturum tali uiro conciliauit, in cuius hospitio nec €fumi nec nidoris nebulam uererer'; @8 et cum @1 €dicto modico secus progressus ostium accedo et €ianuam firmiter oppessulatam pulsare uocaliter inci-€pio. Tandem adulescentula quaedam procedens: €'Heus tu' inquit 'qui tam fortiter fores uerberasti, sub €qua specie mutuari cupis? An tu solus ignoras praeter €aurum argentumque nullum nos pignus admittere?' €'Meliora' inquam 'ominare et potius responde an €intra aedes erum tuum offenderim.' 'Plane,' inquit €'sed quae causa quaestionis huius?' 'Litteras ei a €Corinthio Demea scriptas ad eum reddo.' 'Dum an-€nuntio,' inquit 'hic ibidem me opperimino', et cum €dicto rursum foribus oppessulatis intro capessit. Mo-€dico deinde regressa patefactis aedibus: 'Rogat te' €inquit. €@@Intuli me eumque accumbentem exiguo admodum €grabattulo et commodum cenare incipientem inuenio. €Assidebat pedes uxor et mensa uacua posita, cuius €monstratu 'En' inquit 'hospitium.' 'Bene' ego, et €ilico ei litteras Demeae trado. Quibus properiter lec-€tis: 'Amo' inquit 'meum Demean qui mihi tantum €conciliauit hospitem', @8 et cum dicto iubet uxo- @1 €rem decedere utque in eius locum adsidam iubet me-€que etiam nunc uerecundia cunctantem adrepta laci-€nia detrahens: 'Adside' inquit 'istic. Nam prae metu €latronum nulla sessibula ac ne sufficientem supellec-€tilem parare nobis licet.' Feci. Et sic 'Ego te' inquit €'etiam de ista corporis speciosa habitudine deque hac €uirginali prorsus uerecundia generosa stirpe proditum €et recte conicerem. Sed et meus Demeas eadem lit-€teris pronuntiat. Ergo breuitatem gurgustioli nostri €ne spernas peto. Erit tibi adiacens en ecce illud cubi-€culum honestum receptaculum. Fac libenter deuer-€seris in nostro. Nam et maiorem domum dignatione €tua feceris et tibi specimen gloriosum adrogaris, si €contentus lare paruulo Thesei illius cognominis pa-€tris tui uirtutes aemulaueris, qui non est aspernatus €Hecales anus hospitium tenue', et uocata ancillula: €'Photis,' inquit 'sarcinulas hospitis susceptas cum €fide conde in illud cubiculum ac simul ex promptua-€rio oleum unctui et lintea tersui et cetera hoc eidem €usui profer ociter et hospitem meum produc ad proxi- @1 €mas balneas; satis arduo itinere atque prolixo fati-€gatus est.' @@His ego auditis mores atque parsimoniam €ratiocinans Milonis uolensque me artius ei conciliare: €'Nihil' inquam 'rerum istarum, quae itineris ubique €nos comitantur, indigemus. Sed et balneas facile per-€contabimur. Plane, quod est mihi summe praecipuum, €equo, qui me strenue peruexit, faenum atque or-€deum acceptis istis nummulis tu, Photis, emito.' €@@His actis et rebus meis in illo cubiculo conditis €pergens ipse ad balneas, ut prius aliquid nobis cibatui €prospicerem, forum cupidinis peto, inque eo pisca-€tum opiparem expositum uideo et percontato pretio, €quod centum nummis indicaret, aspernatus uiginti €denariis praestinaui. Inde me commodum egredien-€tem continatur Pythias condiscipulus apud Athenas €Atticas meus, qui me post aliquantum multum tem-€poris amanter agnitum inuadit amplexusque ac co-€miter deosculatus: 'Mi Luci,' ait 'sat pol diu est €quod interuisimus te, at hercules exinde cum a Clytio €magistro digressi sumus. Quae autem tibi causa pere-€grinationis huius?' 'Crastino die scies,' inquam 'Sed @1 €quid istud? Voti gaudeo. Nam et lixas et uirgas et €habitum prorsus magistratui congruentem in te ui-€deo.' 'Annonam curamus' ait 'et aedilem gerimus et €siquid obsonare cupis utique commodabimus.' Ab-€nuebam, quippe qui iam cenae affatim piscatum €prospexeramus. Sed enim Pythias uisa sportula €succussisque in aspectum planiorem piscibus: 'At has €quisquilias quanti parasti?' 'Vix' inquam 'piscatori €extorsimus accipere uiginti denarium.' @@Quo audito statim adrepta dextera postli-€minio me in forum cupidinis reducens: 'Et a quo' €inquit 'istorum nugamenta haec comparasti?' De-€monstro seniculum: in angulo sedebat. Quem con-€festim pro aedilitatis imperio uoce asperrima incre-€pans: 'Iam iam' inquit 'nec amicis quidem nostris €uel omnino ullis hospitibus parcitis, quod tam ma-€gnis pretiis pisces friuolos indicatis et florem Thessa-€licae regionis ad instar solitudinis et scopuli edulium €caritate deducitis? Sed non impune. Iam enim faxo €scias quem ad modum sub meo magisterio mali de-€beant coerceri', et profusa in medium sportula iubet €officialem suum insuper pisces inscendere ac pedibus €suis totos obterere. Qua contentus morum seueritu-€dine meus Pythias ac mihi ut abirem suadens: 'Suf- @1 €ficit mihi, o Luci,' inquit 'seniculi tanta haec con-€tumelia.' €@@His actis consternatus ac prorsus obstupidus ad €balneas me refero prudentis condiscipuli ualido con-€silio et nummis simul priuatus et cena, lautusque ad €hospitium Milonis ac dehinc cubiculum me reporto. @@Et ecce Photis ancilla: 'Rogat te' inquit €'hospes.' At ego iam inde Milonis abstinentiae cogni-€tor excusaui comiter, quod uiae uexationem non cibo €sed somno censerem diluendam. Isto accepto pergit €ipse et iniecta dextera clementer me trahere adoritur. €Ac dum cunctor, dum modeste renitor, 'Non prius' €inquit 'discedam quam me sequaris', et dictum iure €iurando secutus iam obstinationi suae me ingratis €oboedientem perducit ad illum suum grabattulum et €residenti: 'Quam salue agit' inquit 'Demeas noster? €Quid uxor? Quid liberi? Quid uernaculi?' Narro sin-€gula. Percontatur accuratius causas etiam peregri-€nationis meae. Quas ubi probe protuli, iam et de pa-€tria nostra et eius primoribus ac denique de ipso prae-€side scrupulosissime explorans, ubi me post itineris €tam saeui uexationem sensit fabularum quoque serie €fatigatum in uerba media somnolentum desinere ac €necquicquam, defectum iam, incerta uerborum sale-€bra balbuttire, tandem patitur cubitum concederem. €Euasi aliquando rancidi senis loquax et famelicum €conuiuium somno non cibo grauatus, cenatus solis fabu-€lis, et in cubiculum reuersus optatae me quieti reddidi. @1  Ÿôÿ@@@@{1LIBER II}1 ‘@@Vt primum nocte discussa sol nouus diem fecit, €et somno simul emersus et lectulo, anxius alioquin et €nimis cupidus cognoscendi quae rara miraque sunt, þ²±²ÿï°°²ÿï‚ÍåôÿïƒÁðõìÿ¢„reputansque me media Thessaliae loca tenere qua €artis magicae natiua cantamina totius orbis consono €ore celebrentur fabulamque illam optimi comitis €Aristomenis de situ ciuitatis huius exortam, suspen-€sus alioquin et uoto simul et studio, curiose singula €considerabam. Nec fuit in illa ciuitate quod aspiciens €id esse crederem quod esset, sed omnia prorsus ferali €murmure in aliam effigiem translata, ut et lapides €quos offenderem de homine duratos et aues quas au-€direm indidem plumatas et arbores quae pomerium €ambirent similiter foliatas et fontanos latices de cor-€poribus humanis fluxos crederem; iam statuas et €imagines incessuras, parietes locuturos, boues et id €genus pecua dicturas praesagium, de ipso uero caelo €et iubaris orbe subito uenturum oraculum. @@Sic attonitus, immo uero cruciabili desiderio @1 €stupidus, nullo quidem initio uel omnino uestigio cupi-€dinis meae reperto cuncta circumibam tamen. Dum €in luxum nepotalem similis ostiatim singula pererro, €repente me nescius forum cupidinis intuli, et ecce €mulierem quampiam frequenti stipatam famulitione €ibidem gradientem adcelerato uestigio comprehendo; €aurum in gemmis et in tunicis, ibi inflexum, hic in-€textum, matronam profecto confitebatur. Huius €adhaerebat lateri senex iam grauis in annis, qui ut €primum me conspexit 'Est,' inquit 'hercules, est Lu-€cius', et offert osculum et statim incertum quidnam €in aurem mulieris obganniit; 'Quin' inquit 'etiam €ipse parentem tuam accedis et salutas?' 'Vereor' in-€quam 'ignotae mihi feminae' et statim rubore suffu-€sus deiecto capite restiti. At illa optutum in me con-€uersa: 'En' inquit 'sanctissimae Saluiae matris ge-€nerosa probitas, sed et cetera corporis execrabiliter €ad [regulam qua diligenter aliquid adfingunt] [2amus]2- @1 €sim congruentia: inenormis proceritas, suculenta €gracilitas, rubor temperatus, flauum et inadfectatum €capillitium, oculi caesii quidem, sed uigiles et in €aspectu micantes, prorsus aquilini, os quoquouersum €floridum, speciosus et immeditatus incessus.' @8 Et €adiecit: 'Ego te, o Luci, meis istis manibus educaui, €quidni? parentis tuae non modo sanguinis, uerum ali-€moniarum etiam socia. Nam et familia Plutarchi am-€bae prognatae sumus et eandem nutricem simul bibi-€mus et in nexu germanitatis una coaluimus. Nec aliud €nos quam dignitas discernit, quod illa clarissimas ego €priuatas nuptias fecerimus. Ego sum Byrrhena illa, €cuius forte saepicule nomen inter tuos educatores fre-€quentatum retines. Accede itaque hospitium fiducia, €immo uero iam tuum proprium larem.' €@@Ad haec ego, iam sermonis ipsius mora rubore di-€gesto: 'Absit,' inquam 'parens, ut Milonem hospitem €sine ulla querela deseram; sed plane, quod officiis in-€tegris potest effici, curabo sedulo. Quoties itineris €huius ratio nascetur, numquam erit ut non apud te €deuertar.' €@@Dum hunc et huius modi sermonem altercamur, €paucis admodum confectis passibus ad domum Byr-€rhenae peruenimus. @1 @@Atria longe pulcherrima columnis quadrifa-€riam per singulos angulos stantibus attolerabant sta-€tuas, palmaris deae facies, quae pinnis explicitis sine €gressu pilae uolubilis instabile uestigium plantis rosci-€dis delibantes nec ut maneant inhaerent et iam uolare €creduntur. Ecce lapis Parius in Dianam factus tenet €libratam totius loci medietatem, signum perfecte lu-€culentum, ueste reflatum, procursu uegetum, in-€troeuntibus obuium et maiestate numinis uenera-€bile; canes utrimquesecus deae latera muniunt, qui €canes et ipsi lapis erant; his oculi minantur, aures €rigent, nares hiant, ora saeuiunt, et sicunde de proxi-€mo latratus ingruerit, eum putabis de faucibus lapi-€dis exire, et in quo summum specimen operae fabri-€lis egregius ille signifex prodidit, sublatis canibus in €pectus arduis pedes imi resistunt, currunt priores. €Pone tergum deae saxum insurgit in speluncae mo-€dum muscis et herbis et foliis et uirgulis et sicubi pam-€pinis et arbusculis alibi de lapide florentibus. Splen-€det intus umbra signi de nitore lapidis. Sub extrema €saxi margine poma et uuae faberrime politae depen-€dent, quas ars aemula naturae ueritati similes expli-€cuit. Putes ad cibum inde quaedam, cum mustulen-€tus autumnus maturum colorem adflauerit, posse @1 €decerpi, et si fontem, qui deae uestigio discurrens in €lenem uibratur undam, pronus aspexeris, credes illos €ut rure pendentes racemos inter cetera ueritatis nec €agitationis officio carere. Inter medias frondes lapi-€dis Actaeon simulacrum curioso optutu in deam [sum] €proiectus iam in ceruum ferinus et in saxo simul et in €fonte loturam Dianam opperiens uisitur. @@Dum haec identidem rimabundus eximie delec-€tor, 'Tua sunt' ait Byrrhena 'cuncta quae uides', et €cum dicto ceteros omnes sermone secreto decedere €praecipit. Quibus dispulsis omnibus: 'Per hanc' in-€quit, 'deam, o Luci carissime, ut anxie tibi metuo et €ut pote pignori meo longe prouisum cupio, caue tibi, €sed caue fortiter a malis artibus et facinorosis illece-€bris Pamphiles illius, quae cum Milone isto, quem €dicis hospitem, nupta est. Maga primi nominis et €omnis carminis sepulchralis magistra creditur, quae €surculis et lapillis et id genus friuolis inhalatis omnem €istam lucem mundi sideralis imis Tartari et in uetus-€tum chaos submergere nouit. Nam simul quemque @1 €conspexerit speciosae formae iuuenem, uenustate eius €sumitur et ilico in eum et oculum et animum detor-€quet. Serit blanditias, inuadit spiritum, amoris pro-€fundi pedicis aeternis alligat. Tunc minus morigeros €et uilis fastidio in saxa et in pecua et quoduis animal €puncto reformat, alios uero prorsus extinguit. Haec €tibi trepido et cauenda censeo. Nam et illa uritur €perpetuum et tu per aetatem et pulchritudinem ca-€pax eius es.' Haec mecum Byrrhena satis anxia. @@At ego curiosus alioquin, ut primum artis ma-€gicae semper optatum nomen audiui, tantum a cau-€tela Pamphiles afui ut etiam ultro gestirem tali ma-€gisterio me uolens ampla cum mercede tradere et €prorsus in ipsum barathrum saltu concito praecipi-€tare. Festinus denique et uecors animi manu eius €uelut catena quadam memet expedio et 'Salue' pro-€pere addito ad Milonis hospitium perniciter euolo. €Ac dum amenti similis celero uestigium, 'Age,' in-€quam 'o Luci, euigila et tecum esto. Habes exopta- @1 €tam occasionem, et uoto diutino poteris fabulis miris €explere pectus. Aufer formidines pueriles, comminus €cum re ipsa nauiter congredere, et a nexu quidem €uenerio hospitis tuae tempera et probi Milonis genia-€lem torum religiosus suspice, uerum enimuero Photis €famula petatur enixe. Nam et forma scitula et mori-€bus ludicra et prorsus argutula est. Vesperi quoque €cum somno concederes, et in cubiculum te deduxit €comiter et blande lectulo collocauit et satis amanter €cooperuit et osculato tuo capite quam inuita disce-€deret uultu prodidit, denique saepe retrorsa respi-€ciens substitit. Quod bonum felix et faustum itaque, €licet salutare non erit, Photis illa temptetur.' @@Haec mecum ipse disputans fores Milonis ac-€cedo et, quod aiunt, pedibus in sententiam meam €uado. Nec tamen domi Milonem uel uxorem eius of-€fendo, sed tantum caram meam Photidem: suis para-€bat isicium fartim concisum et pulpam frustatim con-€sectam %ambacupascuae iurulenta et quod naribus €iam inde ariolabar, tuccetum perquam sapidissimum. €Ipsa linea tunica mundule amicta et russea fasceola €praenitente altiuscule sub ipsas papillas succinctula €illud cibarium uasculum floridis palmulis rotabat in €circulum, et in orbis flexibus crebra succutiens et €simul membra sua leniter inlubricans, lumbis sensim @1 €uibrantibus, spinam mobilem quatiens placide de-€center undabat. Isto aspectu defixus obstupui et mi-€rabundus steti, steterunt et membra quae iacebant €ante. Et tandem ad illam: 'Quam pulchre quamque €festiue,' inquam 'Photis mea, ollulam istam cum nati-€bus intorques! Quam mellitum pulmentum apparas! €Felix et [2certo]2 certius beatus cui permiseris illuc di-€gitum intingere.' €@@Tunc illa lepida alioquin et dicacula puella: 'Dis-€cede,' inquit 'miselle, quam procul a meo foculo, €discede. Nam si te uel modice meus igniculus afflaue-€rit, ureris intime nec ullus extinguet ardorem tuum þ²±²ÿï°°²ÿï‚ÍåôÿïƒÁðõìÿ¢—ˆ™nisi ego, quae dulce condiens et ollam et lectulum €suaue quatere noui.' @@Haec dicens in me respexit et risit. Nec ta-€men ego prius inde discessi quam diligenter omnem €eius explorassem habitudinem. Vel quid ego de cete-€ris aio, cum semper mihi unica cura fuerit caput capil-€lumque sedulo et puplice prius intueri et domi postea €perfrui sitque iudicii huius apud me certa et statuta €ratio, uel [2quod . . . ]2 uel quod praecipua pars ista cor-€poris in aperto et perspicuo posita prima nostris lu-€minibus occurrit et quod in ceteris membris floridae €uestis hilaris color, hoc in capite nitor natiuus opera-€tur; denique pleraeque indolem gratiamque suam €probaturae lacinias omnes exuunt, amicula dimouent, @1 €nudam pulchritudinem suam praebere se gestiunt ma-€gis de cutis roseo rubore quam de uestis aureo colore €placiturae. At uero_quod nefas dicere, nec quod €sit ullum huius rei tam dirum exemplum!_si €cuiuslibet eximiae pulcherrimaeque feminae caput ca-€pillo spoliaueris et faciem natiua specie nudaueris, €licet illa caelo deiecta, mari edita, fluctibus educata, €licet inquam Venus ipsa fuerit, licet omni Gratiarum €choro stipata et toto Cupidinum populo comitata et €balteo suo cincta, cinnama fraglans et balsama rorans, €calua processerit, placere non poterit nec Vulcano €suo. @8 Quid cum capillis color gratus et nitor splen-€didus inlucet et contra solis aciem uegetus fulgurat €uel placidus renitet aut in contrariam gratiam uariat €aspectum et nunc aurum coruscans in lenem mellis €deprimitur umbram, nunc coruina nigredine caerulus €columbarum colli flosculos aemulatur, uel cum gut-€tis Arabicis obunctus et pectinis arguti dente tenui €discriminatus et pone uersum coactus amatoris ocu-€lis occurrens ad instar speculi reddit imaginem gra- @1 €tiorem? Quid cum frequenti subole spissus cumulat €uerticem uel prolixa serie porrectus dorsa permanat? €Tanta denique est capillamenti dignitas ut quamuis €auro ueste gemmis omnique cetero mundo exornata €mulier incedat, tamen, nisi capillum distinxerit, or-€nata non possit audire. €@@Sed in mea Photide non operosus sed inordinatus €ornatus addebat gratiam. Vberes enim crines leniter €remissos et ceruice dependulos ac dein per colla dis-€positos sensimque sinuatos patagio residentes pau-€lisper ad finem conglobatos in summum uerticem no-€dus adstrinxerat. @@Nec diutius quiui tantum cruciatum uoluptatis €eximiae sustinere, sed pronus in eam, qua fine sum-€mum cacumen capillus ascendit, mellitissimum illud €sauium impressi. Tum illa ceruicem intorsit et ad me €conuersa limis et morsicantibus oculis: 'Heus tu, sco-€lastice,' ait 'dulce et amarum gustulum carpis. Caue €ne nimia mellis dulcedine diutinam bilis amaritudi-€nem contrahas.' €@@'Quid istic' inquam 'est, mea festiuitas, cum sim €paratus uel uno sauiolo interim recreatus super istum €ignem porrectus assari' et cum dicto artius eam com-€plexus coepi sauiari. Iamque aemula libidine in amo- @1 €ris parilitatem congermanescenti mecum, iam paten-€tis oris inhalatu cinnameo et occursantis linguae in-€lisu nectareo prona cupidine adlibescenti: 'Pereo', €inquam 'immo iam dudum perii, nisi tu propitiaris'. €Ad haec illa rursum me deosculato: 'Bono animo €esto,' inquit 'nam ego tibi mutua uoluntate manci-€pata sum, nec uoluptas nostra differetur ulterius, sed €prima face cubiculum tuum adero. Abi ergo ac te €compara, tota enim nocte tecum fortiter et ex animo €proeliabor.' @@His et talibus obgannitis sermonibus inter nos €discessum est. Commodum meridies accesserat et mit-€tit mihi Byrrhena xeniola porcum opimum et quinque €gallinulas et uini cadum in aetate pretiosi. Tunc ego €uocata Photide: 'Ecce' inquam 'Veneris hortator et €armiger Liber aduenit ultro. Vinum istud hodie sor-€bamus omne, quod nobis restinguat pudoris ignauiam €et alacrem uigorem libidinis incutiat. Hac enim sitar-€chia nauigium Veneris indiget sola, ut in nocte perui-€gili et oleo lucerna et uino calix abundet.' €@@Diem ceterum lauacro ac dein cenae dedimus. €Nam Milonis boni concinnaticiam mensulam rogatus €adcubueram, quam pote tutus ab uxoris eius aspectu, €Byrrhenae monitorum memor, et perinde in eius fa-€ciem oculos meos ac si in Auernum lacum formidans @1 €deieceram. Sed adsidue respiciens praeministrantem €Photidem inibi recreabar animi, cum ecce iam uespera €lucernam intuens Pamphile: 'Quam largus' inquit €'imber aderit crastino', et percontanti marito qui €comperisset istud respondit sibi lucernam praedicere. €Quod dictum ipsius Milo risu secutus: 'Grandem' €inquit 'istam lucernam Sibyllam pascimus, quae €cuncta caeli negotia et solem ipsum de specula cande-€labri contuetur.' @@Ad haec ego subiciens: 'Sunt' aio 'prima €huiusce diuinationis experimenta; nec mirum, licet €modicum istum igniculum et manibus humanis labo-€ratum, memorem tamen illius maioris et caelestis ignis €uelut sui parentis, quid is sit editurus in aetheris uer-€tice diuino praesagio et ipsum scire et nobis enun-€tiare. Nam et Corinthi nunc apud nos passim Chal-€daeus quidam hospes miris totam ciuitatem responsis €turbulentat et arcana fatorum stipibus emerendis edi-€cit in uulgum, qui dies copulas nuptiarum adfirmet, €qui fundamenta moenium perpetuet, qui negotiatori €commodus, qui uiatori celebris, qui nauigiis oppor-€tunus. Mihi denique prouentum huius peregrinatio- @1 €nis inquirenti multa respondit et oppido mira et satis €uaria; nunc enim gloriam satis floridam, nunc histo-€riam magnam et incredundam fabulam et libros me €futurum.' @@Ad haec renidens Milo: 'Qua' inquit 'corpo-€ris habitudine praeditus quoue nomine nuncupatus €hic iste Chaldaeus est?' 'Procerus' inquam 'et suffu-€sculus, Diophanes nomine.' 'Ipse est' ait 'nec ullus €alius. Nam et hic apud nos multa multis similiter €effatus non paruas stipes, immo uero mercedes opi-€mas iam consecutus fortunam scaeuam an saeuam €uerius dixerim miser incidit. €@@Nam die quadam cum frequentis populi circulo €conseptus coronae circumstantium fata donaret, €Cerdo quidam nomine negotiator accessit eum, diem €commodum peregrinationi cupiens. Quem cum elec-€tum destinasset ille, iam deposita crumina, iam pro-€fusis nummulis, iam dinumeratis centum denarium €quos mercedem diuinationis auferret, ecce quidam de €nobilibus adulescentulus a tergo adrepens eum lacinia €prehendit et conuersum amplexus exosculatur artis-€sime. At ille ubi primum consauiatus eum iuxtim se €ut adsidat effecit, [attonitus] et repentinae uisionis €stupore [2attonitus]2 et praesentis negotii quod gerebat @1 €oblitus infit ad eum: "Quam olim equidem exopta-€tus nobis aduenis?". Respondit ad haec ille alius: €"Commodum uespera oriente. Sed uicissim tu quoque, €frater, mihi memora quem ad modum exinde ut de €Euboea insula festinus enauigasti et maris et uiae €confeceris iter." @@Ad haec Diophanes ille Chaldaeus egregius €mente uiduus necdum suus: "Hostes" inquit "et €omnes inimici nostri tam diram, immo uero Vlixeam €peregrinationem incidant. Nam et nauis ipsa [2qua]2 €uehebamur uariis turbinibus procellarum quassata €utroque regimine amisso aegre ad ulterioris ripae €marginem detrusa praeceps demersa est et nos omni-€bus amissis uix enatauimus. Quodcumque uel igno-€torum miseratione uel amicorum beniuolentia con-€traximus, id omne latrocinalis inuasit manus, quo-€rum audaciae repugnans etiam Arignotus unicus €frater meus sub istis oculis miser iugulatus est." €Haec eo adhuc narrante maesto Cerdo ille negotiator €correptis nummulis suis, quos diuinationis mercedi €destinauerat, protinus aufugit. Ac dehinc tunc de-€mum Diophanes expergitus sensit imprudentiae suae €labem, cum etiam nos omnis circumsecus adstantes €in clarum cachinnum uideret effusos. €@@Sed tibi plane, Luci domine, soli omnium Chaldaeus €ille uera dixerit, sisque felix et iter dexterum porrigas.' @@Haec Milone diutine sermocinante tacitus in-€gemescebam mihique non mediocriter suscensebam @1 €quod ultro inducta serie inopportunarum fabularum €partem bonam uesperae eiusque gratissimum fruc-€tum amitterem. Et tandem denique deuorato pu-€dore ad Milonem aio: 'Ferat suam Diophanes ille for-€tunam et spolia populorum rursum conferat mari þ²±²ÿï°°²ÿï‚ÍåôÿïƒÁðõìÿ¢˜ˆˆpariter ac terrae; mihi uero fatigationis hesternae €etiam nunc saucio da ueniam maturius concedam €cubitum'; et cum dicto facesso et cubiculum meum €contendo atque illic deprehendo epularum disposi-€tiones satis concinnas. Nam et pueris extra limen, €credo ut arbitrio nocturni gannitus ablegarentur, €humi quam procul distratum fuerat et grabattulum €meum adstitit mensula cenae totius honestas reli-€quias tolerans et calices boni iam infuso latice semi-€pleni solam temperiem sustinentes et lagoena iuxta €orificio caesim deasceato patescens facilis hauritu, €prorsus gladiatoriae Veneris antecenia. @@Commodum cubueram, et ecce Photis mea, €iam domina cubitum reddita, laeta proximat rosa €serta et rosa soluta in sinu tuberante. Ac me pressim €deosculato et corollis reuincto ac flore persperso adri-€pit poculum ac desuper aqua calida iniecta porrigit @1 €bibam, idque modico prius quam totum exsorberem €clementer inuadit ac relictum paullulatim labellis mi-€nuens meque respiciens sorbillat dulciter. Sequens et €tertium inter nos uicissim et frequens alternat pocu-€lum, cum ego iam uino madens nec animo tantum €uerum etiam corpore ipso ad libidinem inquies alio-€quin et petulans et iam saucius, paulisper inguinum €fine lacinia remota inpatientiam ueneris Photidi meae €monstrans: 'Miserere' inquam 'et subueni maturius. €Nam, ut uides, proelio quod nobis sine fetiali officio €indixeras iam proximante uehementer intentus, ubi €primam sagittam saeui Cupidinis in ima praecordia €mea delapsam excepi, arcum meum et ipse uigorate €tetendi et oppido formido ne neruus rigoris nimietate €rumpatur. Sed ut mihi morem plenius gesseris, in €effusum laxa crinem et capillo fluente undanter ede €complexus amabiles.' @@Nec mora, cum omnibus illis cibariis uas-€culis raptim remotis laciniis cunctis suis renudata cri-€nibusque dissolutis ad hilarem lasciuiam in speciem @1 €Veneris quae marinos fluctus subit pulchre reformata, €paulisper etiam glabellum feminal rosea palmula po-€tius obumbrans de industria quam tegens uerecun-€dia: 'Proeliare' inquit 'et fortiter proeliare, nec enim €tibi cedam nec terga uortam; comminus in aspectum, €si uir es, derige et grassare nauiter et occide moritu-€rus. Hodierna pugna non habet missionem.' Haec €simul dicens inscenso grabattulo super me sensim €residens ac crebra subsiliens lubricisque gestibus mo-€bilem spinam quatiens pendulae Veneris fructu me €satiauit, usque dum lassis animis et marcidis artibus €defetigati simul ambo corruimus inter mutuos am-€plexus animas anhelantes. His et huius modi con-€luctationibus ad confinia lucis usque peruigiles egi-€mus poculis interdum lassitudinem refouentes et libi-€dinem incitantes et uoluptatem integrantes. Ad cuius €noctis exemplar similes adstruximus alias plusculas. @@Forte quadam die de me magno opere €Byrrhena contendit, apud eam cenulae interessem, et €cum impendio excusarem, negauit ueniam. Ergo igi-€tur Photis erat adeunda deque nutu eius consilium €uelut auspicium petendum. Quae quamquam inuita €quod a se ungue latius digrederer, tamen comiter ama- @1 €toriae militiae breuem commeatum indulsit. Sed €'Heus tu,' inquit 'caue regrediare cena maturius. €Nam uesana factio nobilissimorum iuuenum pacem €publicam infestat; passim trucidatos per medias pla-€teas uidebis iacere, nec praesidis auxilia longinqua €leuare ciuitatem tanta clade possunt. Tibi uero for-€tunae splendor insidias, contemptus etiam peregrina-€tionis poterit adferre.' €@@'Fac sine cura' inquam 'sis, Photis mea. Nam prae-€ter quod epulis alienis uoluptates meas anteferrem, €metum etiam istum tibi demam maturata regressione. €Nec tamen incomitatus ibo. Nam gladiolo solito cinc-€tus altrinsecus ipse salutis meae praesidia gestabo.' €@@Sic paratus cenae me committo. @@Frequens ibi numerus epulonum et utpote €apud primatem feminam flos ipse ciuitatis. [2Mens]2ae €opipares citro et ebore nitentes, lecti aureis uestibus €intecti, ampli calices uariae quidem gratiae sed pre-€tiositatis unius. Hic uitrum fabre sigillatum, ibi crus-€tallum inpunctum, argentum alibi clarum et aurum €fulgurans et sucinum mire cauatum et lapides ut bi-€bas et quicquid fieri non potest ibi est. Diribitores @1 €plusculi splendide amicti fercula copiosa scitule sub-€ministrare, pueri calamistrati pulchre indusiati gem-€mas formatas in pocula uini uetusti frequenter of-€ferre. Iam inlatis luminibus epularis sermo percre-€buit, iam risus adfluens et ioci liberales et cauillus €hinc inde. €@@Tum infit ad me Byrrhena: 'Quam commode uer-€saris in nostra patria? Quod sciam, templis et laua-€cris et ceteris operibus longe cunctas ciuitates antecel-€limus, utensilium praeterea pollemus adfatim. Certe €libertas otiosa, et negotioso quidem aduenae Ro-€mana frequentia, modesto uero hospiti quies uilla-€tica: omni denique prouinciae uoluptarii secessus €sumus.' @@Ad haec ego subiciens: 'Vera memoras nec €usquam gentium magis me liberum quam hic fuisse €credidi. Sed oppido formido caecas et ineuitabiles late-€bras magicae disciplinae. Nam ne mortuorum qui-€dem sepulchra tuta dicuntur sed ex bustis et rogis €reliquiae quaedam et cadauerum praesegmina ad €exitiabiles uiuentium fortunas petuntur, et canta-€trices anus in ipso momento choragi funebris prae-€peti celeritate alienam sepulturam anteuortunt.' €@@His meis addidit alius: 'Immo uero istic nec €uiuentibus quidem ullis parcitur. Et nescio qui simile @1 €passus ore undique omnifariam deformato truncatus €est.' €@@Inter haec conuiuium totum in licentiosos cachin-€nos effunditur omniumque ora et optutus in unum €quempiam angulo secubantem conferuntur. Qui €cunctorum obstinatione confusus indigna murmura-€bundus cum uellet exsurgere, 'Immo mi Thely-€phron,' Byrrhena inquit 'et subsiste paulisper et more €tuae urbanitatis fabulam illam tuam remetire, ut et €filius meus iste Lucius lepidi sermonis tui perfruatur €comitate.' €@@At ille: 'Tu quidem, domina,' ait 'in officio manes €sanctae tuae bonitatis, sed ferenda non est quorun-€dam insolentia.' Sic ille commotus. Sed instantia €Byrrhenae, quae eum adiuratione suae salutis ingra-€tis cogebat effari, perfecit ut uellet. @@Ac sic aggeratis in cumulum stragulis et €effultus in cubitum suberectusque [in torum] porrigit €dexteram et ad instar oratorum conformat articu-€lum duobusque infimis conclusis digitis ceteros emi-€nens [porrigens] et infesto pollice clementer subrigens €infit Thelyphron: @1 €@@'Pupillus ego Mileto profectus ad spectaculum €Olympicum, cum haec etiam loca prouinciae famige-€rabilis adire cuperem, peragrata cuncta Thessalia €fuscis auibus Larissam accessi. Ac dum singula perer-€rans tenuato admodum uiatico paupertati meae fo-€menta conquiro, conspicor medio foro procerum quen-€dam senem. Insistebat lapidem claraque uoce prae-€dicabat, siqui mortuum seruare uellet, de pretio lice-€retur. Et ad quempiam praetereuntium: "Quid hoc" €inquam "comperior? Hicine mortui solent aufu-€gere?" €@@"Tace," respondit ille "nam oppido puer et satis €peregrinus es meritoque ignoras Thessaliae te con-€sistere, ubi sagae mulieres ora mortuorum passim de-€morsicant, eaque sunt illis artis magicae supple-€menta." @@Contra ego: "Et quae, tu" inquam "dic €sodes, custodela ista feralis?" "Iam primum" res-€pondit ille "perpetem noctem eximie uigilandum est €exertis et inconiuis oculis semper in cadauer intentis €nec acies usquam deuertenda, immo ne obliquanda €quidem, quippe cum deterrimae uersipelles in quod-€uis animal ore conuerso latenter adrepant, ut ipsos €etiam oculos Solis et Iustitiae facile frustrentur; €nam et aues et rursum canes et mures immo uero €etiam muscas induunt. Tunc diris cantaminibus €somno custodes obruunt. Nec satis quisquam defi- @1 €nire poterit quantas latebras nequissimae mulieres €pro libidine sua comminiscuntur. Nec tamen huius €tam exitiabilis operae merces amplior quam quaterni €uel seni ferme offeruntur aurei. Ehem, et quod paene €praeterieram, siqui non integrum corpus mane resti-€tuerit, quidquid inde decerptum deminutumque fue-€rit, id omne de facie sua desecto sarcire compellitur." @@His cognitis animum meum conmasculo et €ilico accedens praeconem: "Clamare" inquam "iam þ²±²ÿï°°²ÿï‚ÍåôÿïƒÁðõìÿ¢˜—ƒdesine. Adest custos paratus, cedo praemium." €@@"Mille" inquit "nummum deponentur tibi. Sed €heus iuuenis, caue diligenter principum ciuitatis filii €cadauer a malis Harpyis probe custodias." €@@"Ineptias" inquam "mihi narras et nugas meras. €Vides hominem ferreum et insomnem, certe perspica-€ciorem ipso Lynceo uel Argo et oculeum totum." €@@Vix finieram, et ilico me perducit ad domum quam-€piam, cuius ipsis foribus obseptis per quandam €breuem posticulam intro uocat me et conclaue quod-€dam obseratis luminibus umbrosum [2intrans]2 de-€monstrat matronam flebilem fusca ueste contectam, €quam propter adsistens: "Hic" inquit "auctoratus €ad custodiam mariti tui fidenter accessit." At illa cri-€nibus antependulis hinc inde dimotis etiam in maerore €luculentam proferens faciem meque respectans: €"Vide oro" inquit "quam expergite munus obeas." €@@"Sine cura sis," inquam "modo corollarium ido-€neum compara." @1 @@Sic placito consurrexit et ad aliud me cubi-€culum inducit. Ibi corpus splendentibus linteis coo-€pertum introductis quibusdam septem testibus manu-€reuelat et diutine insuper fleto obtestata fidem prae-€sentium singula demonstrat anxie, uerba concepta de €industria quodam tabulis praenotante. "Ecce" in-€quit "nasus integer, incolumes oculi, saluae aures, in-€libatae labiae, mentum solidum. Vos in hanc rem, €boni Quirites, testimonium perhibetote", et cum dicto €consignatis illis tabulis facessit. €@@At ego: "Iube," inquam "domina, cuncta quae €sunt usui necessaria nobis exhiberi." "At quae" in-€quit "ista sunt?" "Lucerna" aio "praegrandis et oleum €ad lucem luci sufficiens et calida cum oenophoris et €calice cenarumque reliquiis discus ornatus." €@@Tunc illa capite quassanti: "Abi," inquit "fatue, €qui in domo funesta cenas et partes requiris, in qua €totiugis iam diebus ne fumus quidem uisus est ullus. €An istic comisatum te uenisse credis? Quin sumis €potius loco congruentes luctus et lacrimas?" Haec €simul dicens respexit ancillulam et: "Myrrhine," in-€quit "lucernam et oleum trade confestim et incluso €custode cubiculo protinus facesse." @1 @@Sic desolatus ad cadaueris solacium per-€frictis oculis et obarmatis ad uigilias animum meum €permulcebam cantationibus, cum ecce crepusculum €et nox prouecta et nox altior et dein concubia altiora €et iam nox intempesta. Mihique oppido formido €cumulatior quidem cum repente introrepens mustela €contra me constitit optutumque acerrimum in me des-€tituit, ut tantillula animalis prae nimia sui fiducia €mihi turbarit animum. Denique sic ad illam: "Quin €abis," inquam "inpurata bestia, teque ad tui similes €musculos recondis, antequam nostri uim praesenta-€riam experiaris? Quin abis?" €@@Terga uortit et cubiculo protinus exterminatur. €Nec mora, cum me somnus profundus in imum bara-€thrum repente demergit, ut ne deus quidem Delphicus €ipse facile discerneret duobus nobis iacentibus quis €esset magis mortuus. Sic inanimis et indigens alio €custode paene ibi non eram. @@Commodum noctis indutias cantus perstre-€pebat cristatae cohortis. Tandem expergitus et ni-€mio pauore perterritus cadauer accurro et admoto €lumine reuelataque eius facie rimabar singula, quae @1 €cuncta conuenerant: ecce uxor misella flens cum €hesternis testibus introrumpit anxia et statim corpori €superruens multumque ac diu deosculata sub arbitrio €luminis recognoscit omnia, et conuersa Philodespotum €requirit actorem. Ei praecipit bono custodi redderet €sine mora praemium, et oblato statim: "Summas" €inquit "tibi, iuuenis, gratias agimus et hercules ob €sedulum istud ministerium inter ceteros familiares €dehinc numerabimus." €@@Ad haec ego insperato lucro diffusus in gaudium et €in aureos refulgentes, quos identidem manu mea uen-€tilabam, attonitus: "Immo," inquam "domina, de €famulis tuis unum putato, et quotiens operam nos-€tram desiderabis, fidenter impera." €@@Vix effatum me statim familiares omen nefarium €exsecrati raptis cuiusque modi telis insecuntur; pu-€gnis ille malas offendere, scapulas alius cubitis inpin-€gere, palmis infestis hic latera suffodere, calcibus in-€sultare, capillos distrahere, uestem discindere. Sic €in modum superbi iuuenis Aoni uel Musici uatis Pi-€plei laceratus atque discerptus domo proturbor. @@Ac dum in proxima platea refouens ani-€mum infausti atque inprouidi sermonis mei sero remi-€niscor dignumque me pluribus etiam uerberibus fuisse €merito consentio, ecce iam ultimum defletus atque @1 €conclamatus processerat mortuus rituque patrio, ut-€pote unus de optimatibus, pompa funeris publici duc-€tabatur per forum. Occurrit atratus quidam maestus €in lacrimis genialem canitiem reuellens senex et ma-€nibus ambabus inuadens torum uoce contenta quidem €sed adsiduis singultibus impedita: "Per fidem ues-€tram," inquit "Quirites, per pietatem puplicam pe-€rempto ciui subsistite et extremum facinus in nefa-€riam scelestamque istam feminam seueriter uindicate. €Haec enim nec ullus alius miserum adulescentem, €sororis meae filium, in adulteri gratiam et ob prae-€dam hereditariam extinxit ueneno." €@@Sic ille senior lamentabiles questus singulis instre-€pebat. Saeuire uulgus interdum et facti uerisimilitu-€dine ad criminis credulitatem impelli. Conclamant €ignem, requirunt saxa, paruulos ad exitium mulieris €hortantur. Emeditatis ad haec illa fletibus quamque €sanctissime poterat adiurans cuncta numina tantum €scelus abnuebat. @@Ergo igitur senex ille: "Veritatis arbi-€trium in diuinam prouidentiam reponamus. Zatchlas €adest Aegyptius propheta primarius, qui mecum iam €dudum grandi praemio pepigit reducere paulisper ab €inferis spiritum corpusque istud postliminio mortis €animare", et cum dicto iuuenem quempiam linteis @1 €amiculis iniectum pedesque palmeis baxeis inductum €et adusque deraso capite producit in medium. Huius €diu manus deosculatus et ipsa genua contingens: €"Miserere," ait "sacerdos, miserere per caelestia si-€dera per inferna numina per naturalia elementa per €nocturna silentia et adyta Coptica et per incrementa €Nilotica et arcana Memphitica et sistra Phariaca. €Da breuem solis usuram et in aeternum conditis ocu-€lis modicam lucem infunde. Non obnitimur [2necessi-€tati]2 nec terrae rem suam denegamus, sed ad ultionis €solacium exiguum uitae spatium deprecamur." €@@Propheta sic propitiatus herbulam quampiam ob €os corporis et aliam pectori eius imponit. Tunc €orientem obuersus incrementa solis augusti tacitus €imprecatus uenerabilis scaenae facie studia praesen-€tium ad miraculum tantum certatim adrexit. @@Immitto me turbae socium et pone ipsum €lectulum editiorem quendam lapidem insistens cuncta €curiosis oculis arbitrabar. Iam tumore pectus extolli, €iam salebris uena pulsari, iam spiritu corpus impleri: €et adsurgit cadauer et profatur adulescens: "Quid, €oro, me post Lethaea pocula iam Stygiis paludibus @1 €innatantem ad momentariae uitae reducitis officia? €Desine iam, precor, desine ac me in meam quietem €permitte." €@@Haec audita uox de corpore, sed aliquanto pro-€pheta commotior: "Quin refers" ait "populo singula €tuaeque mortis illuminas arcana? An non putas €deuotionibus meis posse Diras inuocari, posse tibi €membra lassa torqueri?" €@@Suscipit ille de lectulo et imo cum gemitu popu-€lum sic adorat: "Malis nouae nuptae peremptus arti-€bus et addictus noxio poculo torum tepentem adul-€tero mancipaui." €@@Tunc uxor egregia capit praesentem audaciam et €mente sacrilega coarguenti marito resistens altercat. €Populus aestuat diuersa tendentes, hi pessimam fe-€minam uiuentem statim cum corpore mariti sepelien-€dam, alii mendacio cadaueris fidem non habendam. @@Sed hanc cunctationem sequens adulescen-€tis sermo distinxit; nam rursus altius ingemescens: €"Dabo," inquit "dabo uobis intemeratae ueritatis €documenta perlucida et quod prorsus alius nemo co-€gno[2rit uel o]2minarit indicabo". Tunc digito me de-€monstrans: "Nam cum corporis mei custos hic saga- @1 €cissimus exertam mihi teneret uigiliam, cantatrices €anus exuuiis meis inminentes atque ob id reformatae €frustra saepius cum industriam sedulam eius fallere €nequiuissent, postremum iniecta somni nebula eoque €in profundam quietem sepulto me nomine ciere non þ²±²ÿï°°²ÿï‚ÍåôÿïƒÁðõìÿ¢˜žˆŒprius desierunt quam dum hebetes artus et membra €frigida pigris conatibus ad artis magicae nituntur €obsequia. [2At]2 hic utpote uiuus quidem sed tantum €sopore mortuus, quod eodem mecum uocabulo nun-€cupatur, ad suum nomen ignarus exsurgit, et in exa-€nimis umbrae modum ultroneus gradiens, quamquam €foribus cubiculi diligenter obclusis, per quoddam fo-€ramen prosectis naso prius ac mox auribus uicariam €pro me lanienam sustinuit. Vtque fallaciae reliqua €conuenirent, ceram in modum prosectarum forma-€tam aurium ei adplicant examussim nasoque ipsius €similem comparant. Et nunc adsistit miser hic prae-€mium non industriae sed debilitationis consecutus." €@@His dictis perterritus temptare formam adgredior. €Iniecta manu nasum prehendo: sequitur; aures per-€tracto: deruunt. Ac dum directis digitis et detortis €nutibus praesentium denotor, dum risus ebullit, inter €pedes circumstantium frigido sudore defluens euado. @1 €Nec postea debilis ac sic ridiculus Lari me patrio red-€dere potui, sed capillis hinc inde laterum deiectis au-€rium uulnera celaui, nasi uero dedecus linteolo isto €pressim adglutinato decenter obtexi.' @@Cum primum Thelyphron hanc fabulam €posuit, conpotores uino madidi rursum cachinnum €integrant. Dumque bibere solita Risui postulant, sic €ad me Byrrhena: €@@'Sollemnis' inquit 'dies a primis cunabulis huius €urbis conditus crastinus aduenit, quo die soli morta-€lium sanctissimum deum Risum hilaro atque gau-€diali ritu propitiamus. Hunc tua praesentia nobis effi-€cies gratiorem. Atque utinam aliquid de proprio le-€pore laetificum honorando deo comminiscaris, quo €magis pleniusque tanto numini litemus.' €@@'Bene,' inquam 'et fiet ut iubes. Et uellem hercules €materiam repperire aliquam quam deus tantus af-€fluenter indueret.' Post haec monitu famuli mei, qui €noctis admonebat, iam et ipse crapula distentus pro-€tinus exsurgo et appellata propere Byrrhena titu-€bante uestigio domuitionem capesso. @@Sed cum primam plateam uadimus, uento €repentino lumen quo nitebamur extinguitur, ut uix €inprouidae noctis caligine liberati digitis pedum de- @1 €tunsis ob lapides hospitium defessi rediremus. Dum-€que iam iunctim proximamus, ecce tres quidam €uegetes et uastulis corporibus fores nostras ex sum-€mis uiribus inruentes ac ne praesentia quidem nostra €tantillum conterriti sed magis cum aemulatione ui-€rium crebrius insultantes, ut nobis ac mihi potissi-€mum non immerito latrones esse et quidem saeuis-€simi uiderentur. Statim denique gladium, quem €ueste mea contectum ad hos usus extuleram, sinu €liberatum adripio. Nec cunctatus medios latrones €inuolo ac singulis, ut quemque conluctantem offen-€deram, altissime demergo, quoad tandem ante ipsa €uestigia mea uastis et crebris perforati uulneribus €spiritus efflauerint. Sic proeliatus, iam tumultu eo €Photide suscitata, patefactis aedibus anhelans et su-€dore perlutus inrepo meque statim utpote pugna €trium latronum in uicem Geryoneae caedis fatigatum €lecto simul et somno tradidi. @1  Ÿôÿ@@@@{1LIBER III}1 ‘@@Commodum punicantibus phaleris Aurora ro-€seum quatiens lacertum caelum inequitabat, et me €securae quieti reuulsum nox diei reddidit. Aestus €inuadit animum uespertini recordatione facinoris; €complicitis denique pedibus ac palmulis in alternas €digitorum uicissitudines super genua conexis sic gra-€battum cossim insidens ubertim flebam, iam forum €et iudicia, iam sententiam, ipsum denique carnificem €imaginabundus. 'An mihi quisquam tam mitis tam-€que beniuolus iudex obtinget, qui me trinae caedis €cruore perlitum et tot ciuium sanguine delibutum in-€nocentem pronuntiare poterit? Hanc illam mihi glo-€riosam peregrinationem fore Chaldaeus Diophanes €obstinate praedicabat.' €@@Haec identidem mecum replicans fortunas meas €heiulabam. Quati fores interdum et frequenti cla-€more ianuae nostrae perstrepi; @8 nec mora, cum €magna inruptione patefactis aedibus magistratibus €eorumque ministris et turbae miscellaneae cuncta @1 €completa statimque lictores duo de iussu magistra-€tuum immissa manu trahere me sane non renitentem €occipiunt. Ac dum primum angiportum insistimus, €statim ciuitas omnis in publicum effusa mira densi-€tate nos insequitur. Et quamquam capite in terram €immo ad ipsos inferos iam deiecto maestus incederem, €obliquato tamen aspectu rem admirationis maximae €conspicio: nam inter tot milia populi circumfluentis €nemo prorsum qui non risu dirumperetur aderat. €Tandem pererratis plateis omnibus et in modum eo-€rum quibus lustralibus piamentis minas portentorum €hostiis circumforaneis expiant circumductus angu-€latim forum eiusque tribunal adstituor. Iamque su-€blimo suggestu magistratibus residentibus, iam prae-€cone publico silentium clamante, repente cuncti con-€sona uoce flagitant propter coetus multitudinem, €quae pressurae nimia densitate periclitaretur, iudi-€cium tantum theatro redderetur. Nec mora, cum €passim populus procurrens caueae conseptum mira €celeritate conpleuit; aditus etiam et tectum omne @1 €fartim stipauerant, plerique columnis implexi, alii €statuis dependuli, nonnulli per fenestras et lacunaria €semiconspicui, miro tamen omnes studio uisendi pe-€ricula salutis neclegebant. Tunc me per proscaenium €medium uelut quandam uictimam publica ministeria €producunt et orchestrae mediae sistunt. @@Sic rursum praeconis amplo boatu citatus ac-€cusator quidam senior exsurgit et ad dicendi spatium €uasculo quoidam in uicem coli graciliter fistulato ac per €hoc guttatim defluo infusa aqua populum sic adorat: €@@'Neque parua res ac praecipue pacem ciuitatis €cunctae respiciens et exemplo serio profutura tracta-€tur, Quirites sanctissimi. Quare magis congruit se-€dulo singulos atque uniuersos uos pro dignitate pu-€blica prouidere ne nefarius homicida tot caedium la-€nienam, quam cruenter exercuit, inpune commisserit. €Nec me putetis priuatis simultatibus instinctum odio €proprio saeuire. Sum namque nocturnae custodiae €praefectus nec in hodiernum credo quemquam perui-€gilem diligentiam meam culpare posse. Rem de-€nique ipsam et quae nocte gesta sunt cum fide profe-€ram. Nam cum fere iam tertia uigilia scrupulosa dili- @1 €gentia cunctae ciuitatis ostiatim singula considerans €circumirem, conspicio istum crudelissimum iuuenem €mucrone destricto passim caedibus operantem iam-€que tris numero saeuitia eius interemptos ante pedes €ipsius spirantibus adhuc corporibus in multo san-€guine palpitantes. Et ipse quidem conscientia tanti €facinoris merito permotus statim profugit et in do-€mum quandam praesidio tenebrarum elapsus perpe-€tem noctem delituit. Sed prouidentia deum, quae €nihil impunitum nocentibus permittit, priusquam iste €clandestinis itineribus elaberetur, mane praestolatus €ad grauissimum iudicii uestri sacramentum eum cu-€raui perducere. Habetis itaque reum tot caedibus €impiatum, reum coram deprensum, reum peregri-€num. Constanter itaque in hominem alienum ferte €sententias de eo crimine quod etiam in uestrum ciuem €seueriter uindicaretis.' @@Sic profatus accusator acerrimus immanem €uocem repressit. Ac me statim praeco, si quid ad ea €respondere uellem, iubebat incipere. At ego nihil €tunc temporis amplius quam flere poteram, non tam €hercules truculentam accusationem intuens quam €meam miseram conscientiam. Sed tandem oborta €diuinitus audacia sic ad illa: €@@'Nec ipse ignoro quam sit arduum trinis ciuium @1 €corporibus expositis eum qui caedis arguatur, quam-€uis uera dicat et de facto confiteatur ultro, tamen €tantae multitudini quod sit innocens persuadere. €Set si paulisper audientiam publica mihi tribuerit hu-€manitas, facile uos edocebo me discrimen capitis non €meo merito sed rationabilis indignationis euentu for-€tuito tantam criminis inuidiam frustra sustinere. @@Nam cum a cena me serius aliquanto reciperem, €potulentus alioquin, quod plane uerum crimen meum €non diffitebor, ante ipsas fores hospitii_ad bonum €autem Milonem ciuem uestrum deuorto_uideo €quosdam saeuissimos latrones aditum temptantes et €domus ianuas cardinibus obtortis euellere gestientes €claustrisque omnibus, quae accuratissime adfixa fue-€rant, uiolenter euulsis secum iam de inhabitantium þ²±²ÿï°°²ÿï‚ÍåôÿïƒÁðõìÿ£•ˆ‰exitio deliberantes. Vnus denique et manu promp-€tior et corpore uastior his adfatibus et ceteros incita-€bat: "Heus pueri, quam maribus animis et uiribus €alacribus dormientes adgrediamur. Omnis cunctatio €ignauia omnis facessat e pectore: stricto mucrone per €totam domum caedes ambulet. Qui sopitus iacebit, €trucidetur; qui repugnare temptauerit, feriatur. Sic €salui recedemus, si saluum in domo neminem relique- @1 €rimus." Fateor, Quirites, extremos latrones_boni €ciuis officium arbitratus, simul et eximie metuens et €hospitibus meis et mihi_gladiolo, qui me propter €huius modi pericula comitabatur, armatus fugare at-€que proterrere eos adgressus sum. At illi barbari pror-€sus et immanes homines neque fugam capessunt et, €cum me uiderent in ferro, tamen audaciter resistunt. @@Dirigitur proeliaris acies. Ipse denique dux et €signifer ceterorum ualidis me uiribus adgressus ilico €manibus ambabus capillo adreptum ac retro reflexum €effligere lapide gestit. Quem dum sibi porrigi flagitat, €certa manu percussum feliciter prosterno. Ac mox €alium pedibus meis mordicus inhaerentem per scapu-€las ictu temperato tertiumque inprouide occurrentem €pectore offenso peremo. Sic pace uindicata domoque €hospitum ac salute communi protecta non tam impu-€nem me uerum etiam laudabilem publice credebam €fore, qui ne tantillo quidem umquam crimine postu-€latus sed probe spectatus apud meos semper innocen-€tiam commodis cunctis antetuleram. Nec possum €repperire cur iustae ultionis qua contra latrones deter- @1 €rimos commotus sum nunc istum reatum sustineam, €cum nemo possit monstrare uel proprias inter nos €inimicitias praecessisse ac ne omnino mihi notos illos €latrones usquam fuisse, uel certe ulla praeda monstre-€tur cuius cupidine tantum flagitium credatur ad-€missum.' @@Haec profatus rursum lacrimis obortis por-€rectisque in preces manibus per publicam misericor-€diam per pignorum caritatem maestus tunc hos €tunc illos deprecabar. Cumque iam humanitate com-€motos misericordia fletuum adfectos omnis satis cre-€derem, Solis et Iustitiae testatus oculos casumque €praesentem meum commendans deum prouidentiae €paulo altius aspectu relato conspicio prorsus totum €populum_risu cachinnabili diffluebant_nec secus €illum bonum hospitem parentemque meum Milonem €risu maximo dissolutum. At tunc sic tacitus mecum: €'En fides,' inquam 'en conscientia! ego quidem pro €hospitis salute et homicida sum et reus capitis indu-€cor, at ille, non contentus quod mihi nec adsistendi €solacium perhibuit, insuper exitium meum cachinnat.' @@Inter haec quaedam mulier per medium €theatrum lacrimosa et flebilis atra ueste contecta par-€uulum quendam sinu tolerans decurrit ac pone eam @1 €anus alia pannis horridis obsita paribusque maesta €fletibus, ramos oleagineos utraeque quatientes, quae €circumfusae lectulum, quo peremptorum cadauera €contecta fuerant, plangore sublato se lugubriter eiu-€lantes: 'Per publicam misericordiam per commune €ius humanitatis' aiunt 'miseremini indigne caesorum €iuuenum nostraeque uiduitati ac solitudini de uin-€dicta solacium date. Certe paruuli huius in primis €annis destituti fortunis succurrite et de latronis huius €sanguine legibus uestris et disciplinae publicae litate.' €@@Post haec magistratus qui natu maior adsurgit et €ad populum talia: 'De scelere quidem, quod serio uin-€dicandum est, nec ipse qui commisit potest diffiteri; €sed una tantum subsiciua sollicitudo nobis relicta est, €ut ceteros socios tanti facinoris requiramus. Nec €enim ueri simile est hominem solitarium tres tam uali-€dos euitasse iuuenes. Prohinc tormentis ueritas €eruenda. Nam et qui comitabatur eum puer clanculo €profugit et res ad hoc deducta est ut per quaestionem €sceleris sui participes indicet, ut tam dirae factionis €funditus formido perematur.' @@Nec mora, cum ritu Graeciensi ignis et rota, €tum omne flagrorum genus inferuntur. Augetur op-€pido immo duplicatur mihi maestitia, quod integro @1 €saltim mori non licuerit. Sed anus illa quae fletibus €cuncta turbauerat: 'Prius,' inquit 'optimi ciues, €quam latronem istum miserorum pignorum meorum €peremptorem cruci affigatis, permittite corpora neca-€torum reuelari, ut et formae simul et aetatis contem-€platione magis magisque ad iustam indignationem €arrecti pro modo facinoris saeuiatis.' €@@His dictis adplauditur et ilico me magistratus ip-€sum iubet corpora, quae lectulo fuerant posita, mea €manu detegere. Reluctantem me ac diu rennuentem €praecedens facinus instaurare noua ostensione lic-€tores iussu magistratuum quam instantissime com-€pellunt, manum denique ipsam e regione lateris tru-€dentes in exitium suum super ipsa cadauera porri-€gunt. Euictus tandem necessitate succumbo, et in-€gratis licet abrepto pallio retexi corpora. Dii boni, €quae facies rei? Quod monstrum? Quae fortunarum €mearum repentina mutatio? Quamquam enim iam €in peculio Proserpinae et Orci familia numeratus, €subito in contrariam faciem obstupefactus haesi, nec €possum nouae illius imaginis rationem idoneis uerbis €expedire. Nam cadauera illa iugulatorum hominum €erant tres utres inflati uariisque secti foraminibus et, €ut uespertinum proelium meum recordabar, his locis €hiantes quibus latrones illos uulneraueram. @1 @@Tunc ille quorundam astu paulisper cohibitus €risus libere iam exarsit in plebem. Hi gaudii nimie-€tate graculari, illi dolorem uentris manuum compres-€sione sedare. Et certe laetitia delibuti meque respec-€tantes cuncti theatro facessunt. At ego, ut primum €illam laciniam prenderam, fixus in lapidem steti geli-€dus nihil secus quam una de ceteris theatri statuis uel €columnis. Nec prius ab inferis emersi quam Milon €hospes accessit et iniecta manu me renitentem lacri-€misque rursum promicantibus crebra singultientem €clementi uiolentia secum adtraxit, et obseruatis uiae €solitudinibus per quosdam amfractus domum suam €perduxit, maestumque me atque etiam tunc trepi-€dum uariis solatur affatibus. Nec tamen indignatio-€nem iniuriae, quae inhaeserat altius meo pectori, ullo €modo permulcere quiuit. @@Ecce ilico etiam ipsi magistratus cum suis €insignibus domum nostram ingressi talibus me moni-€tis delenire gestiunt: 'Neque tuae dignitatis uel etiam €prosapiae tuorum ignari sumus, Luci domine; nam €et prouinciam totam inclitae uestrae familiae nobili-€tas conplectitur. Ac ne istud quod uehementer inge- @1 €mescis contumeliae causa perpessus es. Omnem ita-€que de tuo pectore praesentem tristitudinem mitte et €angorem animi depelle. Nam lusus iste, quem publice €gratissimo deo Risui per annua reuerticula sollemni-€ter celebramus, semper commenti nouitate florescit. €Iste deus auctorem et actorem suum propitius ubi-€que comitabitur amanter nec umquam patietur ut ex €animo doleas sed frontem tuam serena uenustate lae-€tabit adsidue. At tibi ciuitas omnis pro ista gratia €honores egregios obtulit; nam et patronum scripsit et €ut in aere staret imago tua decreuit.' €@@Ad haec dicta sermonis uicem refero: 'Tibi qui-€dem,' inquam 'splendidissima et unica Thessaliae €ciuitas, honorum talium parem gratiam memini, ue-€rum statuas et imagines dignioribus meique maiori-€bus reseruare suadeo.' @@Sic pudenter allocutus et paulisper hilaro €uultu renidens quantumque poteram laetiorem me €refingens comiter abeuntes magistratus appello. Et €ecce quidam intro currens famulus: 'Rogat te' ait €'tua parens Byrrhena et conuiuii, cui te sero despon-€deras, iam adpropinquantis admonet.' Ad haec ego €formidans et procul perhorrescens etiam ipsam do- @1 €mum eius: 'Quam uellem,' inquam 'parens, iussis tuis €obsequium commodare, si per fidem liceret id facere. €Hospes enim meus Milon per hodierni diei praesen-€tissimum numen adiurans effecit ut eius hodiernae €cenae pignerarer, nec ipse discedit nec me digredi pa-€titur. Prohinc epulare uadimonium differamus.' €@@Haec adhuc me loquente manu firmiter iniecta €Milon iussis balnearibus adsequi producit ad laua-€crum proximum. At ego uitans oculos omnium et €quem ipse fabricaueram risum obuiorum declinans €lateri eius adambulabam obtectus. Nec qui lauerim, €qui terserim, qui domum rursum reuerterim, prae ru-€bore memini; sic omnium oculis nutibus ac denique þ²±²ÿï°°²ÿï‚ÍåôÿïƒÁðõìÿ£˜Œˆ•manibus denotatus inpos animi stupebam. @@Raptim denique paupertina Milonis cenula €perfunctus, causatusque capitis acrem dolorem quem €mihi lacrimarum adsiduitas incusserat, concedo uenia €facile tributa cubitum et abiectus in lectulo meo quae €gesta fuerant singula maestus recordabar, quoad tan-€dem Photis mea dominae suae cubitu procurato sui €longe dissimilis aduenit; non enim laeta facie nec ser-€mone dicaculo, sed uultuosam frontem rugis insur-€gentibus adseuerabat. Cunctanter ac timide denique @1 €sermone prolato: 'Ego' inquit 'ipsa, confiteor ultro, €ego [2origo]2 tibi huius molestiae fui', et cum dicto lo-€rum quempiam sinu suo depromit mihique porrigens: €'Cape,' inquit 'oro te, et [2de]2 perfida muliere uindic-€tam immo uero licet maius quoduis supplicium sume. €Nec tamen me putes, oro, sponte angorem istum tibi €concinnasse. Dii mihi melius, quam ut mei causa uel €tantillum scrupulum patiare. Ac si quid aduersi €tuum caput respicit, id omne protinus meo luatur san-€guine. Sed quod alterius rei causa facere iussa sum €mala quadam mea sorte in tuam reccidit iniuriam.' @@Tunc ego familiaris curiositatis admonitus €factique causam delitiscentem nudari gestiens susci-€pio: 'Omnium quidem nequissimus audacissimusque €lorus iste, quem tibi uerberandae destinasti, prius a €me concisus atque laceratus interibit ipse quam tuam €plumeam lacteamque contingat cutem. Sed mihi €cum fide memora: quod tuum factum [2fortunae]2 €scaeuitas consecuta in meum conuertit exitium? €Adiuro enim tuum mihi carissimum caput nulli me €prorsus ac ne tibi quidem ipsi adseueranti posse cre-€dere quod tu quicquam in meam cogitaueris perni-€ciem. Porro meditatus innoxios casus incertus uel €etiam aduersus culpae non potest addicere.' @1 €@@Cum isto fine sermonis oculos Photidis meae udos €ac tremulos et prona libidine marcidos iamiamque €semiadopertulos adnixis et sorbillantibus sauiis sitien-€ter hauriebam. @@Sic illa laetitia recreata: 'Patere,' inquit 'oro, €prius fores cubiculi diligenter obcludam, ne sermonis €elapsi profana petulantia committam grande flagi-€tium', et cum dicto pessulis iniectis et uncino firmiter €immisso sic ad me reuersa colloque meo manibus am-€babus inplexa uoce tenui et admodum minuta: €'Paueo' inquit 'et formido solide domus huius operta €detegere et arcana dominae meae reuelare secreta. €Sed melius de te doctrinaque tua praesumo, qui €praeter generosam natalium dignitatem praeter su-€blime ingenium sacris pluribus initiatus profecto nosti €sanctam silentii fidem. Quaecumque itaque commi-€sero huius religiosi pectoris tui penetralibus, semper €haec intra conseptum clausa custodias oro, et simpli-€citatem relationis meae tenacitate taciturnitatis tuae €remunerare. Nam me, quae sola mortalium noui, €amor is quo tibi teneor indicare compellit. Iam scies €omnem domus nostrae statum, iam scies erae meae €miranda secreta, quibus obaudiunt manes, turbantur €sidera, coguntur numina, seruiunt elementa. Nec €umquam magis artis huius uiolentia nititur quam cum @1 €scitulae formulae iuuenem quempiam libenter aspexit, €quod quidem ei solet crebriter euenire. @@Nunc etiam adulescentem quendam Boeo-€tium summe decorum efflictim deperit totasque artis €manus machinas omnes ardenter exercet. Audiui €uesperi, meis his, inquam, auribus audiui, quod non €celerius sol caelo ruisset noctique ad exercendas inle-€cebras magiae maturius cessisset, ipsi soli nubilam ca-€liginem et perpetuas tenebras comminantem. Hunc €iuuenem, cum e balneis rediret ipsa, tonstrinae resi-€dentem hesterna die forte conspexit ac me capillos €eius, qui iam caede cultrorum desecti humi iacebant, €clanculo praecipit auferre. Quos me sedulo furtimque €colligentem tonsor inuenit, et quod alioquin publici-€tus maleficae disciplinae perinfames sumus, adreptam €inclementer increpat: "Tune, ultima, non cessas €subinde lectorum iuuenum capillamenta surripere? €Quod scelus nisi tandem desines, magistratibus te €constanter obiciam." Et uerbum facto secutus im-€missa manu scrutatus e mediis papillis meis iam capil-€los absconditos iratus abripit. Quo gesto grauiter €adfecta mecumque reputans dominae meae mores, @1 €quod huius modi repulsa satis acriter commoueri me-€que uerberare saeuissime consueuit, iam de fuga con-€silium tenebam, sed istud quidem tui contemplatione €abieci statim. @@Verum cum tristis inde discederem ne €prorsus uacuis manibus redirem, conspicor quendam €forficulis attondentem caprinos utres; quos cum €probe constrictos inflatosque et iam pendentis cerne-€rem, capillos eorum humi iacentes flauos ac per hoc €illi Boeotio iuueni consimiles plusculos aufero eosque €dominae meae dissimulata ueritate trado. Sic noctis €initio, priusquam cena te reciperes, Pamphile mea €iam uecors animi tectum scandulare conscendit, quod €altrinsecus aedium patore perflabili nudatum, ad om-€nes orientales ceterosque [2plerosque]2 aspectus per-€uium, maxime his artibus suis commodatum secreto €colit. Priusque apparatu solito instruit feralem offi-€cinam, omne genus aromatis et ignorabiliter lammi-€nis litteratis et infelicium nauium durantibus dam-€nis [2repletam]2, defletorum, sepultorum etiam, ca-€dauerum expositis multis admodum membris; hic €nares et digiti, illic carnosi claui pendentium, alibi @1 €trucidatorum seruatus cruor et extorta dentibus fera-€rum trunca caluaria. @8 Tunc decantatis spi-€rantibus fibris litat uario latice, nunc rore fontano, €nunc lacte uaccino, nunc melle montano, litat et €mulsa. Sic illos capillos in mutuos nexus obditos at-€que nodatos cum multis odoribus dat uiuis carboni-€bus adolendos. Tunc protinus inexpugnabili magicae €disciplinae potestate et caeca numinum coactorum €uiolentia illa corpora, quorum fumabant stridentes €capilli, spiritum mutuantur humanum et sentiunt et €audiunt et ambulant et, qua nidor suarum ducebat €exuuiarum, ueniunt et pro illo iuuene Boeotio aditum €gestientes fores insiliunt: cum ecce crapula madens €et inprouidae noctis deceptus caligine audacter mu-€crone destricto in insani modum Aiacis armatus, non €ut ille uiuis pecoribus infestus tota laniauit armenta, €sed longe [2tu]2 fortius qui tres inflatos caprinos utres €exanimasti, ut ego te prostratis hostibus sine macula €sanguinis non homicidam nunc sed utricidam am-€plecterer.' @@Adrisi lepido sermoni Photidis et in uicem €cauillatus: 'Ergo igitur iam et ipse possum' inquam @1 €'mihi primam istam uirtutis adoriam ad exemplum €duodeni laboris Herculei numerare uel trigemino cor-€pori Geryonis uel triplici formae Cerberi totidem pe-€remptos utres coaequando. Sed ut ex animo tibi €uolens omne delictum quo me tantis angoribus inpli-€casti remittam, praesta quod summis uotis expostulo, €et dominam tuam, cum aliquid huius diuinae disci-€plinae molitur, ostende. Cum deos inuocat, [2uel]2 certe €cum reformatur, uideam; sum namque coram magiae €noscendae ardentissimus cupitor. Quamquam mihi €nec ipsa tu uideare rerum [2istarum]2 rudis uel expers. €Scio istud et plane sentio, cum semper alioquin spre-€torem matronalium amplexuum sic tuis istis mican-€tibus oculis et rubentibus bucculis et renidentibus €crinibus et hiantibus osculis et fraglantibus papillis in €seruilem modum addictum atque mancipatum teneas €uolentem. Iam denique nec larem requiro nec domui-€tionem paro et nocte ista nihil antepono.' @@'Quam uellem' [inquit] respondit illa 'prae-€stare tibi, Luci, quod cupis, sed praeter inuidos mores €in solitudinem semper abstrusa et omnium praesen- @1 €tia uiduata solet huius modi secreta perficere. Sed €tuum postulatum praeponam periculo meo idque €obseruatis opportunis temporibus sedulo perficiam, €modo, ut initio praefata sum, rei tantae fidem silen-€tiumque tribue.' €@@Sic nobis garrientibus libido mutua et animos si-€mul et membra suscitat. Omnibus abiectis amiculis €hactenus denique intecti atque nudati bacchamur in €Venerem, cum quidem mihi iam fatigato de propria €liberalitate Photis puerile obtulit corollarium; iamque €luminibus nostris uigilia marcidis infusus sopor etiam €in altum diem nos attinuit. @@Ad hunc modum transactis uoluptarie pau-€cis noctibus quadam die percita Photis ac satis tre-þ²±²ÿï°°²ÿï‚ÍåôÿïƒÁðõìÿ£˜•ƒpida me accurrit indicatque dominam suam, quod €nihil etiam tunc in suos amores ceteris artibus pro-€moueret, nocte proxima in auem sese plumaturam €atque ad suum cupitum sic deuolaturam; proin me-€met ad rei tantae speculam caute praepararem. Iam-€que circa primam noctis uigiliam ad illud superius cu-€biculum suspenso et insono uestigio me perducit ipsa €perque rimam ostiorum quampiam iubet arbitrari, @1 €quae sic gesta sunt. Iam primum omnibus laciniis se €deuestit Pamphile et arcula quadam reclusa pyxides €plusculas inde depromit, de quis unius operculo re-€moto atque indidem egesta unguedine diuque palmu-€lis suis adfricta ab imis unguibus sese totam adusque €summos capillos perlinit multumque cum lucerna se-€creto conlocuta membra tremulo succussu quatit. €Quis leniter fluctuantibus promicant molles plumu-€lae, crescunt et fortes pinnulae, duratur nasus incur-€uus, coguntur ungues adunci. Fit bubo Pamphile. €Sic edito stridore querulo iam sui periclitabunda pau-€latim terra resultat, mox in altum sublimata forin-€secus totis alis euolat. @@Et illa quidem magicis suis artibus uolens €reformatur, at ego nullo decantatus carmine prae-€sentis tantum facti stupore defixus quiduis aliud ma-€gis uidebar esse quam Lucius: sic exterminatus €animi attonitus in amentiam uigilans somniabar; €defrictis adeo diu pupulis an uigilarem scire quaere-€bam. Tandem denique reuersus ad sensum praesen-€tium adrepta manu Photidis et admota meis lumini-€bus: 'Patere, oro te', inquam 'dum dictat occasio, €magno et singulari me adfectionis tuae fructu per-€frui et impertire nobis unctulum indidem per istas €tuas pupillas, mea mellitula, tuumque mancipium @1 €inremunerabili beneficio sic tibi perpetuo pignera ac €iam perfice ut meae Veneri Cupido pinnatus adsistam €tibi.' €@@'Ain?' inquit 'Vulpinaris, amasio, meque sponte €asceam cruribus meis inlidere compellis? Sic inermem €uix a lupulis conseruo Thessalis; hunc alitem factum €ubi quaeram, uidebo quando?' @@'At mihi scelus istud depellant caelites,' €inquam 'ut ego, quamuis ipsius aquilae sublimis uola-€tibus toto caelo peruius et supremi Iouis certus nun-€tius uel laetus armiger, tamen non ad meum nidulum €post illam pinnarum dignitatem subinde deuolem. €Adiuro per dulcem istum capilli tui nodulum, quo €meum uinxisti spiritum, me nullam aliam meae Pho-€tidi malle. Tunc etiam istud meis cogitationibus oc-€currit, cum semel auem talem perunctus induero, do-€mus omnis procul me uitare debere. Quam pulchro €enim quamque festiuo matronae perfruentur amatore €bubone! Quid quod istas nocturnas aues, cum pene-€trauerint larem quempiam, sollicite prehensas foribus €uidemus adfigi, ut, quod infaustis uolatibus familiae €minantur exitium, suis luant cruciatibus? Sed, quod €sciscitari paene praeteriui, quo dicto factoue rursum €exutis pinnulis illis ad meum redibo Lucium?' @1 €@@'Bono animo es, quod ad huius rei curam pertinet' €ait. 'Nam mihi domina singula monstrauit, quae pos-€sunt rursus in facies hominum tales figuras reformare. €Nec istud factum putes ulla beniuolentia, sed ut ei €redeunti medela salubri possem subsistere. Specta €denique quam paruis quamque futtilibus tanta res pro-€curetur herbusculis: anethi modicum cum lauri foliis €immissum rori fontano datur lauacrum et poculum.' @@Haec identidem adseuerans summa cum €trepidatione inrepit cubiculum et pyxidem depromit €arcula. Quam ego amplexus ac deosculatus prius €utque mihi prosperis faueret uolatibus deprecatus €abiectis propere laciniis totis auide manus immersi et €haurito plusculo uncto corporis mei membra perfri-€cui. Iamque alternis conatibus libratis brachiis in €auem similis gestiebam: nec ullae plumulae nec us-€quam pinnulae, sed plane pili mei crassantur in setas €et cutis tenella duratur in corium et in extimis palmu-€lis perdito numero toti digiti coguntur in singulas €ungulas et de spinae meae termino grandis cauda pro-€cedit. Iam facies enormis et os prolixum et nares €hiantes et labiae pendulae; sic et aures inmodicis €horripilant auctibus. Nec ullum miserae reformatio-€nis uideo solacium, nisi quod mihi iam nequeunti @1 €tenere Photidem natura crescebat. @8 Ac dum €salutis inopia cuncta corporis mei considerans non €auem me sed asinum uideo, querens de facto Photidis €sed iam humano gestu simul et uoce priuatus, quod €solum poteram, postrema deiecta labia umidis ta-€men oculis oblicum respiciens ad illam tacitus expo-€stulabam. Quae ubi primum me talem aspexit, per-€cussit faciem suam manibus infestis et: 'Occisa sum €misera:' clamauit 'me trepidatio simul et festinatio €fefellit et pyxidum similitudo decepit. Sed bene, €quod facilior reformationis huius medela suppeditat. €Nam rosis tantum demorsicatis exibis asinum sta-€timque in meum Lucium postliminio redibis. Atque €utinam uesperi de more nobis parassem corollas ali-€quas, ne moram talem patereris uel noctis unius. Sed €primo diluculo remedium festinabitur tibi.' @@Sic illa maerebat, ego uero quamquam per-€fectus asinus et pro Lucio iumentum sensum tamen €retinebam humanum. Diu denique ac multum me-€cum ipse deliberaui, an nequissimam facinerosissi-€mamque illam feminam spissis calcibus feriens et €mordicus adpetens necare deberem. Sed ab incepto €temerario melior me sententia reuocauit, ne morte €multata Photide salutares mihi suppetias rursus ex-€tinguerem. Deiecto itaque et quassanti capite ac de-€mussata temporali contumelia durissimo casui meo €seruiens ad equum illum uectorem meum probissi-€mum in stabulum concedo, ubi alium etiam Milonis @1 €quondam hospitis mei asinum stabulantem inueni. €Atque ego rebar, si quod inesset mutis animalibus €tacitum ac naturale sacramentum, agnitione ac mi-€seratione quadam inductum equum illum meum hos-€pitium ac loca lautia mihi praebiturum. Sed pro Iup-€piter hospitalis et Fidei secreta numina! Praeclarus €ille uector meus cum asino capita conferunt in meam-€que perniciem ilico consentiunt et uerentes scilicet €cibariis suis uix me praesepio uidere proximantem: €deiectis auribus iam furentes infestis calcibus inse-€cuntur. Et abigor quam procul ab ordeo, quod adpo-€sueram uesperi meis manibus illi gratissimo famulo. @@Sic adfectus atque in solitudinem relega-€tus angulo stabuli concesseram. Dumque de insolentia €collegarum meorum mecum cogito atque in alterum €diem auxilio rosario Lucius denuo futurus equi per-€fidi uindictam meditor, respicio pilae mediae, quae €stabuli trabes sustinebat, in ipso fere meditullio Epo-€nae deae simulacrum residens aediculae, quod accu-€rate corollis roseis equidem recentibus fuerat orna-€tum. Denique adgnito salutari praesidio pronus spei, €quantum extensis prioribus pedibus adniti poteram, €insurgo ualide et ceruice prolixa nimiumque porrec-€tis labiis, quanto maxime nisu poteram, corollas ad- @1 €petebam. Quod me pessima scilicet sorte conantem €seruulus meus, cui semper equi cura mandata fuerat, €repente conspiciens indignatus exurgit et: 'Quo €usque tandem' inquit 'cantherium patiemur istum €paulo ante cibariis iumentorum, nunc etiam simula-€cris deorum infestum? Quin iam ego istum sacrile-€gum debilem claudumque reddam'; et statim telum €aliquod quaeritans temere fascem lignorum positum €offendit, rimatusque frondosum fustem cunctis ua-€stiorem non prius miserum me tundere desiit quam €sonitu uehementi et largo strepitu percussis ianuis €trepido etiam rumore uiciniae conclamatis latronibus €profugit territus. @@Nec mora, cum ui patefactis aedibus glo-€bus latronum inuadit omnia et singula domus mem-€bra cingit armata factio et auxiliis hinc inde conuolan-€tibus obsistit discursus hostilis. Cuncti gladiis et faci-€bus instructi noctem illuminant, coruscat in modum €ortiui solis ignis et mucro. Tunc horreum quoddam €satis ualidis claustris obseptum obseratumque, quod €mediis aedibus constitutum gazis Milonis fuerat refer-€tum, securibus ualidis adgressi diffindunt. Quo pas-€sim recluso totas opes uehunt raptimque constrictis €sarcinis singuli partiuntur. Sed gestaminum modus €numerum gerulorum excedit. Tunc opulentiae nimiae @1 €nimio ad extremas incitas deducti nos duos asinos et €equum meum productos e stabulo, quantum potest, þ²±²ÿï°°²ÿï‚ÍåôÿïƒÁðõìÿ£˜œˆgrauioribus sarcinis onerant et domo iam uacua mi-€nantes baculis exigunt unoque de sociis ad speculan-€dum, qui de facinoris inquisitione nuntiaret, relicto nos €crebra tundentes per auia montium ducunt concitos. @@Iamque rerum tantarum pondere et mon-€tis ardui uertice et prolixo satis itinere nihil a mortuo €differebam. Sed mihi sero quidem serio tamen sub-€uenit ad auxilium ciuile decurrere et interposito €uenerabili principis nomine tot aerumnis me liberare. €Cum denique iam luce clarissima uicum quempiam €frequentem et nundinis celebrem praeteriremus, inter €ipsas turbelas Graecorum [2Romanorum]2 genuino ser-€mone nomen augustum Caesaris inuocare temptaui; €et 'O' quidem tantum disertum ac ualidum clamitaui, €reliquum autem Caesaris nomen enuntiare non po-€tui. Aspernati latrones clamorem absonum meum €caedentes hinc inde miserum corium nec cribris iam €idoneum relinquunt. Sed tandem mihi inopinatam sa-€lutem Iuppiter ille tribuit. Nam cum multas uillulas €et casas amplas praeterimus, hortulum quendam pro- @1 €spexi satis amoenum, in quo praeter ceteras gratas €herbulas rosae uirgines matutino rore florebant. His €inhians et spe salutis alacer ac laetus propius accessi, €dumque iam labiis undantibus adfecto, consilium me €subit longe salubrius, ne, si rursum asino remoto pro-€direm in Lucium, euidens exitium inter manus latro-€num offenderem uel artis magicae suspectione uel in-€dicii futuri criminatione. Tunc igitur a rosis et qui-€dem necessario temperaui et casum praesentem tole-€rans in asini faciem faena rodebam. @1  Ÿôÿ@@@@{1LIBER IV}1 ‘@@Diem ferme circa medium, cum iam flagrantia €solis caleretur, in pago quodam apud notos ac fami-€liares latronibus senes deuertimus. Sic enim primus €aditus et sermo prolixus et oscula mutua quamuis €asino sentire praestabant. Nam et rebus eos qui-€busdam dorso meo depromptis munerabantur et se-€cretis gannitibus quod essent latrocinio partae uide-€bantur indicare. Iamque nos omni sarcina leuatos in €pratum proximum passim libero pastui tradidere. €Nec me cum asino uel equo meo conpascuus coetus €attinere potuit adhuc insolitum alioquin prandere fae-€num, sed plane pone stabulum prospectum hortulum €iam fame perditus fidenter inuado, et quamuis crudis €holeribus adfatim tamen uentrem sagino, deosque €comprecatus omnes cuncta prospectabam loca, sicubi €forte conterminis in hortulis candens repperirem rosa-€rium. Nam et ipsa solitudo iam mihi bonam fiduciam €tribuebat, si deuius et frutectis absconditus sumpto @1 €remedio de iumenti quadripedis incuruo gradu rur-€sum erectus in hominem inspectante nullo resurgerem. @@Ergo igitur cum in isto cogitationis salo fluc-€tuarem, aliquanto longius uideo frondosi nemoris con-€uallem umbrosam, cuius inter uarias herbulas et lae-€tissima uirecta fulgentium rosarum mineus color re-€nidebat. Iamque apud mea non usquequaque ferina €praecordia Veneris et Gratiarum lucum illum arbi-€trabar, cuius inter opaca secreta floris genialis regius €nitor relucebat. Tunc inuocato hilaro atque prospero €Euentu cursu me concito proripio, ut hercule ipse €sentirem non asinum me uerum etiam equum curru-€lem nimio uelocitatis effectum. Sed agilis atque prae-€clarus ille conatus fortunae meae scaeuitatem anteire €non potuit. Iam enim loco proximus non illas rosas €teneras et amoenas, madidas diuini roris et nectaris, €quas rubi felices beatae spinae generant, ac ne conual-€lem quidem usquam nisi tantum ripae fluuialis mar-€ginem densis arboribus septam uideo. Hae arbores in €lauri faciem prolixe foliatae pariunt in [2odori]2 modum €floris [inodori] porrectos caliculos modice punicantes, @1 €quos equidem fraglantis minime rurestri uocabulo €uulgus indoctum rosas laureas appellant quarumque €cuncto pecori cibus letalis est. @@Talibus fatis implicitus etiam ipsam salutem €recusans sponte illud uenenum rosarium sumere ges-€tiebam. Sed dum cunctanter accedo decerpere, iuue-€nis quidam, ut mihi uidebatur, hortulanus, cuius om-€nia prorsus holera uastaueram, tanto damno cognito €cum grandi baculo furens decurrit adreptumque me to-€tum plagis obtundit adusque uitae ipsius periculum, €nisi tandem sapienter alioquin ipse mihi tulissem auxi-€lium. Nam lumbis eleuatis in altum, pedum posterio-€rum calcibus iactatis in eum crebriter, iam mulcato €grauiter atque iacente contra procliue montis attigui €fuga me liberaui. Sed ilico mulier quaepiam, uxor eius €scilicet, simul eum prostratum et semianimem ex edito €despexit, ululabili cum plangore ad eum statim prosi-€lit, ut sui uidelicet miseratione mihi praesens crearet €exitium. Cuncti enim pagani fletibus eius exciti sta-€tim conclamant canes atque ad me laniandum rabie €perciti ferrent impetum passim cohortantur. Tunc €igitur procul dubio iam morti proximus, cum uiderem €canes et modo magnos et numero multos et ursis ac @1 €leonibus ad conpugnandum idoneos in me conuocatos €exasperari, e re nata capto consilio fugam desino ac €me retrorsus celeri gradu rursum in stabulum quo €deuerteramus recipio. At illi canibus iam aegre cohi-€bitis adreptum me loro quam ualido ad ansulam €quandam destinatum rursum caedendo confecissent €profecto, nisi dolore plagarum aluus artata cru-€disque illis oleribus abundans et lubrico fluxu saucia €fimo fistulatim excusso quosdam extremi liquoris €aspergine alios putore nidoris faetidi a meis iam quas-€sis scapulis abegisset. @@Nec mora, cum iam in meridiem prono iubare €rursum nos ac praecipue me longe grauius onustum €producunt illi latrones stabulo. Iamque confecta €bona parte itineris et uiae spatio defectus et sarcinae €pondere depressus ictibusque fustium fatigatus atque €etiam ungulis extritis iam claudus et titubans riuu-€lum quendam serpentis leniter aquae propter insis-€tens subtilem occasionem feliciter nactus cogitabam €totum memet flexis scite cruribus pronum abicere, €certus atque obstinatus nullis uerberibus ad ingre-€diundum exsurgere, immo etiam paratus non fusti €tantum [2percussus]2 sed machaera perfossus occum-€bere. Rebar enim iam me prorsus exanimatum ac de-€bilem mereri causariam missionem, certe latrones par-€tim inpatientia morae partim studio festinatae fugae @1 €dorsi mei sarcinam duobus ceteris iumentis distribu-€turos meque in altioris uindictae uicem lupis et uultu-€riis praedam relicturos. @8 Sed tam bellum consilium €meum praeuertit sors deterrima. Namque ille alius €asinus diuinato et antecapto meo cogitatu statim se €mentita lassitudine cum rebus totis offudit, iacensque €in [2modum]2 mortui non fustibus non stimulis ac ne €cauda et auribus cruribusque undique uersum eleua-€tis temptauit exsurgere, quoad tandem postumae €spei fatigati secumque conlocuti, ne tam diu mortuo €immo uero lapideo asino seruientes fugam moraren-€tur, sarcinis eius mihi equoque distributis destricto €gladio poplites eius totos amputant, ac paululum a €uia retractum per altissimum praeceps in uallem €proximam etiam nunc spirantem praecipitant. Tunc €ego miseri commilitonis fortunam cogitans statui iam €dolis abiectis et fraudibus asinum me bonae frugi do-€minis exhibere. Nam et secum eos animaduerteram €conloquentes quod in proximo nobis esset habenda €mansio et totius uiae finis quieta eorumque esset €sedes illa et habitatio. Clementi denique transmisso €cliuulo peruenimus ad locum destinatum, ubi rebus €totis exsolutis atque intus conditis iam pondere libe-€ratus lassitudinem uice lauacri puluereis uolutatibus €digerebam. @1 @@Res ac tempus ipsum locorum speluncaeque €[2quam]2 illi latrones inhabitabant descriptionem expo-€nere flagitat. Nam et meum simul periclitabor inge-€nium, et faxo uos quoque an mente etiam sensuque €fuerim asinus sedulo sentiatis. Mons horridus sil-€uestribusque frondibus umbrosus et in primis altus €fuit. Huius per obliqua deuexa, qua saxis asperrimis €et ob id inaccessis cingitur, conualles lacunosae €cauaeque nimium spinetis aggeratae et quaqua uer-€sus repositae naturalem tutelam praebentes ambie-€bant. De summo uertice fons affluens bullis ingenti-€bus scaturribat perque prona delapsus euomebat un-€das argenteas iamque riuulis pluribus dispersus ac €ualles illas agminibus stagnantibus inrigans in mo-þ²±²ÿï°°²ÿï‚ÍåôÿïƒÁðõìÿ¤–ˆdum stipati maris uel ignaui fluminis cuncta cohibe-€bat. Insurgit speluncae, qua margines montanae de-€sinunt, turris ardua; caulae firmae solidis cratibus, €ouili stabulationi commodae, porrectis undique late-€ribus ante fores exigui tramitis uice structi parietis €attenduntur. Ea tu bono certe meo periculo latro-€num dixeris atria. Nec iuxta quicquam quam parua €casula cannulis temere contecta, qua speculatores e @1 €numero latronum, ut postea comperi, sorte ducti noc-€tibus excubabant. @@Ibi cum singuli derepsissent stipatis artubus, €nobis ante ipsas fores loro ualido destinatis anum €quandam curuatam graui senio, cui soli salus atque €tutela tot numero iuuenum commissa uidebatur, sic €infesti compellant: 'Etiamne tu, busti cadauer extre-€mum et uitae dedecus primum et Orci fastidium so-€lum, sic nobis otiosa domi residens lusitabis nec nos-€tris tam magnis tamque periculosis laboribus sola-€cium de tam sera refectione tribues? Quae diebus ac €noctibus nil quicquam rei quam merum saeuienti €uentri tuo soles auiditer ingurgitare.' €@@Tremens ad haec et stridenti uocula pauida sic €anus: 'At uobis, fortissimi fidelissimique mei sospita-€tores iuuenes, adfatim cuncta suaui sapore percocta €pulmenta praesto sunt, panis numerosus uinum €probe calicibus ecfricatis affluenter immissum et ex €more calida tumultuario lauacro uestro praeparata.' €@@In fine sermonis huius statim sese deuestiunt nu-€datique et flammae largissimae uapore recreati cali-€daque perfusi et oleo peruncti mensas dapibus largi-€ter instructas accumbunt. @8 Commodum cubue- @1 €rant et ecce quidam longe plures numero iuuenes €adueniunt alii, quos incunctanter adaeque latrones ar-€bitrarere. Nam et ipsi praedas aureorum argentario-€rumque nummorum ac uasculorum uestisque sericae €et intextae filis aureis inuehebant. Hi simili lauacro €refoti inter toros sociorum sese reponunt, tunc sorte €ducti ministerium faciunt. Estur ac potatur incon-€dite, pulmentis aceruatim, panibus aggeratim, pocu-€lis agminatim ingestis. Clamore ludunt, strepitu can-€tilant, conuiciis iocantur, ac iam cetera semiferis La-€pithis [tebcinibus] Centaurisque [2semihominibus]2 si-€milia. Tunc inter eos unus, qui robore ceteros anti-€stabat: 'Nos quidem,' inquit '[2qui]2 Milonis Hypatini €domum fortiter expugnauimus, praeter tantam fortu-€nae copiam, quam nostra uirtute nacti sumus, et in-€columi numero castra nostra petiuimus et, si quid ad €rem facit, octo pedibus auctiores remeauimus. At €uos, qui Boeotias urbes adpetistis, ipso duce uestro €fortissimo Lamacho deminuti debilem numerum re-€duxistis, cuius salutem merito sarcinis istis quas €aduexistis omnibus antetulerim. Sed illum quidem @1 €utcumque nimia uirtus sua peremit; inter inclitos €reges ac duces proeliorum tanti uiri memoria celebra-€bitur. Enim uos bonae frugi latrones inter furta par-€ua atque seruilia timidule per balneas et aniles cel-€lulas reptantes scrutariam facitis.' @@Suscipit unus ex illo posteriore numero: €'Tune solus ignoras longe faciliores ad expugnandum €domus esse maiores? Quippe quod, licet numerosa €familia latis deuersetur aedibus, tamen quisque ma-€gis suae saluti quam domini consulat opibus. Frugi €autem et solitarii homines fortunam paruam uel certe €satis amplam dissimulanter obtectam protegunt €acrius et sanguinis sui periculo muniunt. Res ipsa de-€nique fidem sermoni meo dabit. Vix enim Thebas €heptapylos accessimus: quod est huic disciplinae pri-€marium studium, [sed dum] sedulo fortunas inquire-€bamus popularium; nec nos denique latuit Chryseros €quidam nummularius copiosae pecuniae dominus, qui €metu officiorum ac munerum publicorum magnis ar-€tibus magnam dissimulabat opulentiam. Denique €solus ac solitarius parua sed satis munita domuncula €contentus, pannosus alioquin ac sordidus, aureos €folles incubabat. Ergo placuit ad hunc primum fer- @1 €remus aditum, ut contempta pugna manus unicae €nullo negotio cunctis opibus otiose potiremur. @@Nec mora, cum noctis initio foribus eius praesto-€lamur, quas neque subleuare neque dimouere ac ne per-€fringere quidem nobis uidebatur, ne ualuarum sonus €cunctam uiciniam nostro suscitaret exitio. Tunc ita-€que sublimis ille uexillarius noster Lamachus spec-€tatae uirtutis suae fiducia, qua clauis immittendae €foramen patebat, sensim inmissa manu claustrum €euellere gestiebat. Sed dudum scilicet omnium bipe-€dum nequissimus Chryseros uigilans et singula rerum €sentiens lenem gradum et obnixum silentium tolerans €paulatim adrepit, grandique clauo manum ducis nos-€tri repente nisu fortissimo ad ostii tabulam officit et €exitiabili nexu patibulatum relinquens gurgustioli sui €tectum ascendit, atque inde contentissima uoce cla-€mitans rogansque uicinos et unum quemque proprio €nomine ciens et salutis communis admonens diffamat €incendio repentino domum suam possideri. Sic unus €quisque proximi periculi confinio territus suppetia-€tum decurrunt anxii. @@Tunc nos in ancipiti periculo constituti uel op-€primendi nostri uel deserendi socii remedium e re nata @1 €ualidum eo uolente comminiscimus. Antesignani nos-€tri partem, qua manus umerum subit, ictu per articu-€lum medium temperato prorsus abscidimus, atque ibi €brachio relicto, multis laciniis offulto uulnere ne stil-€lae sanguinis uestigium proderent, ceterum Lamachum €raptim reportamus. Ac dum trepidi religionis urgue-€mur graui tumultu et instantis periculi metu terremur €ad fugam nec uel sequi propere uel remanere tuto po-€test uir sublimis animi uirtutisque praecipuus, multis €nos adfatibus multisque precibus querens adhortatur €per dexteram Martis per fidem sacramenti bonum €commilitonem cruciatu simul et captiuitate liberare-€mus. Cur enim manui, quae rapere et iugulare sola €posset, fortem latronem superuiuere? Sat se beatum €qui manu socia uolens occumberet. Cumque nulli nos-€trum spontale parricidium suadens persuadere posset, €manu reliqua sumptum gladium suum diuque deoscu-€latum per medium pectus ictu fortissimo transadigit. €Tunc nos magnanimi ducis uigore uenerato corpus €reliquum ueste lintea diligenter conuolutum mari ce-€landum commisimus. Et nunc iacet noster Lamachus €elemento toto sepultus. @@Et ille quidem dignum uirtutibus suis uitae €terminum posuit. Enim uero Alcimus sollertibus coep- @1 €tis eo saeuum Fortunae nutum non potuit adducere. €Qui cum dormientis anus perfracto tuguriolo con-€scendisset cubiculum superius iamque protinus obli-€sis faucibus interstinguere eam debuisset, prius ma-€luit rerum singula per latiorem fenestram forinsecus €nobis scilicet rapienda dispergere. Cumque iam €cuncta rerum nauiter emolitus nec toro quidem ani-€culae quiescentis parcere uellet eaque lectulo suo €deuoluta uestem stragulam subductam scilicet iactare €similiter destinaret, genibus eius profusa sic nequis-€sima illa deprecatur: "Quid, oro, fili, paupertinas €pannosasque resculas miserrimae anus donas uicinis €diuitibus, quorum haec fenestra domum prospicit?" €Quo sermone callido deceptus astu et uera quae €dicta sunt credens Alcimus, uerens scilicet ne et ea €quae prius miserat quaeque postea missurus foret non €sociis suis sed in alienos lares iam certus erroris abi-€ceret, suspendit se fenestra sagaciter perspecturus €omnia, praesertim domus attiguae, quam dixerat illa, €fortunas arbitraturus. Quod eum strenue quidem set @1 €satis inprouide conantem senile illud facinus quan-€quam inualido repentino tamen et inopinato pulsu €nutantem ac pendulum et in prospectu alioquin atto-€nitum praeceps inegit. Qui praeter altitudinem ni-€miam super quendam etiam uastissimum lapidem €propter iacentem decidens perfracta diffissaque crate €costarum riuos sanguinis uomens imitus narratisque €nobis quae gesta sunt non diu cruciatus uitam euasit. €Quem prioris exemplo sepulturae traditum bonum €secutorem Lamacho dedimus. @@Tunc orbitatis duplici plaga petiti iamque €Thebanis conatibus abnuentes Plataeas proximam €conscendimus ciuitatem. Ibi famam celebrem super €quodam Demochare munus edituro gladiatorium de-€prehendimus. Nam uir et genere primarius et opibus €plurimus et liberalitate praecipuus digno fortunae €suae splendore publicas uoluptates instruebat. Quis þ²±²ÿï°°²ÿï‚ÍåôÿïƒÁðõìÿ¤˜ˆˆtantus ingenii, quis facundiae, qui singulas species €apparatus multiiugi uerbis idoneis posset explicare? €Gladiatores isti famosae manus, uenatores illi pro-€batae pernicitatis, alibi noxii perdita securitate suis €epulis bestiarum saginas instruentes; confixilis ma- @1 €chinae sublicae, turres structae tabularum nexibus ad €instar circumforaneae domus, florida pictura decora €futurae uenationis receptacula. Qui praeterea nume-€rus, quae facies ferarum! Nam praecipuo studio foris €etiam aduexerat generosa illa damnatorum capitum €funera. Sed praeter ceteram speciosi muneris supel-€lectilem totis utcumque patrimonii uiribus immanis €ursae comparabat numerum copiosum. Nam praeter €domesticis uenationibus captas, praeter largis emp-€tionibus partas, amicorum etiam donationibus uariis €certatim oblatas tutela sumptuosa sollicite nutriebat. @@Nec ille tam clarus tamque splendidus publi-€cae uoluptatis apparatus Inuidiae noxios effugit ocu-€los. Nam diutina captiuitate fatigatae simul et aestiua €flagrantia maceratae, pigra etiam sessione languidae, €repentina correptae pestilentia paene ad nullum re-€diuere numerum. Passim per plateas plurimas cer-€neres iacere semiuiuorum corporum ferina naufragia. €Tunc uulgus ignobile, quos inculta pauperies sine €dilectu ciborum tenuato uentri cogit sordentia sup-€plementa et dapes gratuitas conquirere, passim ia-€centes epulas accurrunt. @1 €@@Tunc e re nata suptile consilium ego iste Eu-€bulus tale comminiscimur. Vnam, quae ceteris sar-€cina corporis praeualebat, quasi cibo parandam por-€tamus ad nostrum receptaculum, eiusque probe nu-€datum carnibus corium seruatis sollerter totis ungui-€bus, ipso etiam bestiae capite adusque confinium €ceruicis solido relicto, tergus omne rasura studiosa €tenuamus et minuto cinere perspersum soli siccandum €tradimus. Ac dum caelestis uaporis flammis examur-€gatur, nos interdum pulpis eius ualenter saginantes €sic instanti militiae disponimus sacramentum, ut €unus e numero nostro, non qui corporis adeo sed animi €robore ceteris antistaret, atque is in primis uolunta-€rius, pelle illa contectus ursae subiret effigiem do-€mumque Democharis inlatus per opportuna noctis si-€lentia nobis ianuae faciles praestaret aditus. @@Nec paucos fortissimi collegii sollers species €ad munus obeundum adrexerat. Quorum prae ceteris €Thrasyleon factionis optione delectus ancipitis machi-€nae subiuit aleam, iamque habili corio et mollitie trac-€tabili uultu sereno sese recondit. Tunc tenui sarci-€mine summas oras eius adaequamus et iuncturae ri-€mam, licet gracilem, setae circumfluentis densitate €saepimus. Ad ipsum confinium gulae, qua ceruix @1 €bestiae fuerat execta, Thrasyleonis caput subire co-€gimus, paruisque respiratui [2et obtutui]2 circa nares et €oculos datis foraminibus fortissimum socium nostrum €prorsus bestiam factum inmittimus caueae modico €praestinatae pretio, quam constanti uigore festinus €inrepsit ipse. €@@Ad hunc modum prioribus inchoatis sic [2ad]2 reli-€qua fallaciae pergimus. @8 Sciscitati nomen cuius-€dam Nicanoris, qui genere Thracio proditus ius amici-€tiae summum cum illo Demochare colebat, litteras €adfingimus, ut uenationis suae primitias bonus ami-€cus uideretur ornando muneri dedicasse. Iamque €prouecta uespera abusi praesidio tenebrarum Thrasy-€leonis caueam Demochari cum litteris illis adulteri-€nis offerimus; qui miratus bestiae magnitudinem €suique contubernalis opportuna liberalitate laetatus €iubet nobis protinus gaudii sui [2ut ipse habebat]2 ge-€rulis decem aureos [ut ipse habebat] e suis loculis €adnumerari. Tunc, ut nouitas consueuit ad repenti-€nas uisiones animos hominum pellicere, multi numero €mirabundi bestiam confluebant, quorum satis callen-€ter curiosos aspectus Thrasyleon noster impetu mi-€naci frequenter inhibebat; consonaque ciuium uoce €satis felix ac beatus Demochares ille saepe celebra-€tus, quod post tantam cladem ferarum nouo prouentu @1 €quoquo modo fortunae resisteret, iubet noualibus suis €confestim bestiam [iret iubet] summa cum diligentia €reportari. Sed suscipiens ego: @@"Caueas," inquam "domine, fraglantia solis €et itineris spatio fatigatam coetui multarum et, ut €audio, non recte ualentium committere ferarum. €Quin potius domus tuae patulum ac perflabilem lo-€cum immo et lacu aliquoi conterminum refrigeran-€temque prospicis? An ignoras hoc genus bestiae lucos €consitos et specus roridos et fontes amoenos semper €incubare?" €@@Talibus monitis Demochares perterritus nume-€rumque perditarum secum recensens non difficulter €adsensus ut ex arbitrio nostro caueam locaremus fa-€cile permisit. "Sed et nos" inquam "ipsi parati su-€mus hic ibidem pro cauea ista excubare noctes, ut €aestus et uexationis incommodo bestiae fatigatae et €cibum tempestiuum et potum solitum accuratius offe-€ramus." €@@"Nihil indigemus labore isto uestro," respondit €ille "iam paene tota familia per diutinam consuetu-€dinem nutriendis ursis exercitata est." @@Post haec ualefacto discessimus et portam €ciuitatis egressi monumentum quoddam conspicamur €procul a uia remoto et abdito loco positum. Ibi capu- @1 €los carie et uetustate semitectos, quis inhabitabant €puluerei et iam cinerosi mortui, passim ad futurae €praedae receptacula reseramus, et ex disciplina sec-€tae seruato noctis inlunio tempore, quo somnus €obuius impetu primo corda mortalium ualidius inua-€dit ac premit, cohortem nostram gladiis armatam €ante ipsas fores Democharis uelut expilationis uadi-€monium sistimus. Nec setius Thrasyleon examussim €capto noctis latrocinali momento prorepit cauea sta-€timque custodes, qui propter sopiti quiescebant, om-€nes ad unum mox etiam ianitorem ipsum gladio con-€ficit, clauique subtracta fores ianuae repandit no-€bisque prompte conuolantibus et domus alueo recep-€tis demonstrat horreum, ubi uespera sagaciter argen-€tum copiosum recondi uiderat. Quo protinus per-€fracto confertae manus uiolentia, iubeo singulos com-€militonum asportare quantum quisque poterat auri €uel argenti et in illis aedibus fidelissimorum mortuo-€rum occultare propere rursumque concito gradu re-€currentis sarcinas iterare; quod enim ex usu foret €omnium, me solum resistentem pro domus limine €cuncta rerum exploraturum sollicite, dum redirent. €Nam et facies ursae mediis aedibus discurrentis ad €proterrendos, siqui de familia forte euigilassent, uide-€batur opportuna. Quis enim, quamuis fortis et intre-€pidus, immani forma tantae bestiae noctu praesertim €uisitata non se ad fugam statim concitaret, non ob- @1 €dito cellae pessulo pauens et trepidus sese cohiberet? @@His omnibus salubri consilio recte dispositis €occurrit scaeuus euentus. Namque dum reduces so-€cios nostros suspensus opperior, quidam seruulus €strepitu scilicet [2uel certe]2 diuinitus inquietus pro-€serpit leniter uisaque bestia, quae libere discurrens €totis aedibus commeabat, premens obnixum silen-€tium uestigium suum replicat et utcumque cunctis in €domo uisa pronuntiat. Nec mora, cum numerosae €familiae frequentia domus tota completur. Taedis €lucernis cereis sebaciis et ceteris nocturni luminis €instrumentis clarescunt tenebrae. Nec inermis quis-€quam de tanta copia processit, sed singuli fustibus €lanceis destrictis denique gladiis armati muniunt €aditus. Nec secus canes etiam uenaticos auritos illos €et horricomes ad comprimendam bestiam cohortan-€tur. @8 Tunc ego sensim gliscente adhuc illo tu-€multu retrogradi fuga domo facesso, sed plane Thra-€syleonem mire canibus repugnantem latens pone ia-€nuam ipse prospicio. Quamquam enim uitae metas €ultimas obiret, non tamen sui nostrique uel pristi-€nae uirtutis oblitus iam faucibus ipsis hiantis Cerberi €reluctabat. Scaenam denique quam sponte sumpse-€rat cum anima retinens, nunc fugiens, nunc resistens €uariis corporis sui schemis ac motibus tandem domo €prolapsus est. Nec tamen, quamuis publica potitus @1 €libertate, salutem fuga quaerere potuit. Quippe €cuncti canes de proximo angiportu satis feri satisque €copiosi uenaticis illis, qui commodum domo similiter €insequentes processerant, se ommiscent agminatim. €Miserum funestumque spectamen aspexi, Thrasy-€leonem nostrum cateruis canum saeuientium cinctum þ²±²ÿï°°²ÿï‚ÍåôÿïƒÁðõìÿ¤˜”ˆ‘atque obsessum multisque numero morsibus lania-€tum. Denique tanti doloris impatiens populi circum-€fluentis turbelis immisceor et, in quo solo poteram ce-€latum auxilium bono ferre commilitoni, sic indaginis €principes dehortabar: "O grande" inquam "et extre-€mum flagitium, magnam et uere pretiosam perdimus €bestiam." @8 Nec tamen nostri sermonis artes in-€felicissimo profuerunt iuueni; quippe quidam pro-€currens e domo procerus et ualidus incunctanter lan-€ceam mediis iniecit ursae praecordiis nec secus alius €et ecce plurimi, iam timore discusso, certatim gladios €etiam de proximo congerunt. Enimuero Thrasyleon €egregium decus nostrae factionis tandem immortali-€tate digno illo spiritu expugnato magis quam patien-€tia neque clamore ac ne ululatu quidem fidem sacra-€menti prodidit, sed iam morsibus laceratus ferroque @1 €laniatus obnixo mugitu et ferino fremitu praesentem €casum generoso uigore tolerans gloriam sibi reser-€uauit, uitam fato reddidit. Tanto tamen terrore tan-€taque formidine coetum illum turbauerat, ut usque €diluculum immo et in multum diem nemo quisquam €fuerit ausus quamuis iacentem bestiam uel digito con-€tingere, nisi tandem pigre ac timide quidam lanius €paulo fidentior utero bestiae resecto ursae magnifi-€cum despoliauit latronem. Sic etiam Thrasyleon no-€bis periuit, sed a gloria non peribit. Confestim itaque €constrictis sarcinis illis, quas nobis seruauerant fideles €mortui, Plataeae terminos concito gradu deserentes €istud apud nostros animos identidem reputabamus €merito nullam fidem in uita nostra repperiri, quod ad €manis iam et mortuos odio perfidiae nostrae demi-€grarit. Sic onere uecturae simul et asperitate uiae €toti fatigati tribus comitum desideratis istas quas €uidetis praedas adueximus.' @@Post istum sermonis terminum poculis au-€reis memoriae defunctorum commilitonum uino mero €libant, dehinc canticis quibusdam Marti deo blanditi €paululum conquiescunt. Enim nobis anus illa recens €ordeum adfatim et sine ulla mensura largita est, ut @1 €equus quidem meus tanta copia et quidem solus poti-€tus saliares se cenas [2cenare]2 crederet. Ego uero, num-€quam alias hordeum [2crudum sed]2 tunsum minutatim €et diutina coquitatione iurulentum semper [2solitus]2 €esse, [rim] rimatus angulum, quo panes reliquiae to-€tius multitudinis congestae fuerant, fauces diutina €fame saucias et araneantes ualenter exerceo. Et ecce €nocte promota latrones expergiti castra commouent €instructique uarie, partim gladiis arma[2ti, par]2tim in €Lemures reformati, concito se gradu proripiunt. Nec €me tamen instanter ac fortiter manducantem uel €somnus imminens impedire potuit. Et quamquam €prius, cum essem Lucius, unico uel secundo pane con-€tentus mensa decederem, tunc uentri tam profundo €seruiens iam ferme tertium qualum rumigabam. Huic €me operi attonitum clara lux oppressit. @@Tandem itaque asinali uerecundia ductus, €aegerrime tamen digrediens riuulo proximo sitim le-€nio. Nec mora, cum latrones ultra [2modum]2 anxii €atque solliciti remeant, nullam quidem prorsus sar- @1 €cinam uel omnino licet uilem laciniam ferentes, sed €tantum gladiis [2totis]2 totis manibus immo factionis €suae cunctis uiribus [2munitam]2 unicam uirginem filo €liberalem et, ut matronatus eius indicabat, summa-€tem regionis, puellam mehercules et asino tali concu-€piscendam, maerentem et crines cum ueste sua lace-€rantem aduehebant. Eam simul intra speluncam [2du-€cunt]2 uerbisque quae dolebat minora facientes sic €adloquuntur: 'Tu quidem salutis et pudicitiae secura €breuem patientiam nostro compendio tribue, quos ad €istam sectam paupertatis necessitas adegit. Parentes €autem tui de tanto suarum diuitiarum cumulo, quam-€quam satis cupidi, tamen sine mora parabunt scilicet €idoneam sui sanguinis redemptionem.' @@His et his similibus blateratis necquicquam €dolor sedatur puellae. Quidni? quae inter genua sua €deposito capite sine modo flebat. At illi intro uoca-€tae anui praecipiunt adsidens eam blando quantum €posset solaretur alloquio, seque ad sectae sueta con-€ferunt. Nec tamen puella quiuit ullis aniculae ser-€monibus ab inceptis fletibus auocari, sed altius eiu- @1 €lans sese et assiduis singultibus ilia quatiens mihi €etiam lacrimas excussit. Ac sic: 'An ego' inquit 'mi-€sera tali domo tanta familia tam caris uernulis tam €sanctis parentibus desolata et infelicis rapinae praeda €et mancipium effecta inque isto saxeo carcere [2et car-€nificinae laniena]2 seruiliter clausa et omnibus deli-€ciis, quis innata atque innutrita sum, priuata sub in-€certa salutis [2spe]2 [et carnificinae lanigena] inter tot €ac tales latrones et horrendum gladiatorum populum €uel fletum desinere uel omnino uiuere potero?' €@@Lamentata sic et animi dolore et faucium tendore €et corporis lassitudine iam fatigata marcentes oculos €demisit ad soporem. @8 At commodum coniuerat €nec diu, cum repente lymphatico ritu somno recussa €[2longe]2 longeque uehementius adflictare sese et pectus €etiam palmis infestis tundere et faciem illam luculen-€tam uerberare incipit et aniculae, quanquam instan-€tissime causas noui et instaurati maeroris requirenti, @1 €sic adsuspirans altius infit: 'Em nunc certe nunc €maxime funditus perii, nunc spei salutiferae renun-€tiaui. Laqueus aut gladius aut certe praecipitium pro-€cul dubio capessendum est.' €@@Ad haec anus iratior dicere eam saeuiore iam uultu €iubebat quid, malum, fleret uel quid repente postli-€minio pressae quietis lamentationes licentiosas refri-€caret. 'Nimirum' inquit 'tanto compendio tuae re-€demptionis defraudare iuuenes meos destinas? Quod €si pergis ulterius, iam faxo lacrimis istis, quas parui €pendere latrones consuerunt, insuper habitis uiua €exurare.' @@Tali puella sermone deterrita manusque €eius exosculata: 'Parce,' inquit 'mi parens, et duris-€simo casui meo pietatis humanae memor subsiste pau-€lulum. Nec enim, ut reor, aeuo longiore maturae tibi €in ista sancta canitie miseratio prorsus exaruit. €Specta denique scaenam meae calamitatis. Speciosus €adolescens inter suos principalis, quem filium publi-€cum omnis sibi ciuitas cooptauit, meus alioquin con-€sobrinus, tantulo triennio maior in aetate, qui me-€cum primis ab annis nutritus et adultus indiuiduo €contubernio domusculae immo uero cubiculi torique @1 €sanctae caritatis adfectione mutua mihi pigneratus €uotisque nuptialibus pacto iugali pridem destinatus, €consensu parentum tabulis etiam maritus nuncupa-€tus, ad nuptias officio frequenti cognatorum et adfi-€nium stipatus templis et aedibus publicis uictimas €immolabat; domus tota lauris obsita taedis lucida €constrepebat hymenaeum; tunc me gremio suo ma-€ter infelix tolerans mundo nuptiali decenter ornabat €mellitisque sauiis crebriter ingestis iam spem futu-€ram liberorum uotis anxiis propagabat, cum inrup-€tionis subitae gladiatorum [2fit]2 impetus ad belli fa-€ciem saeuiens, nudis et infestis mucronibus coruscans: €non caedi non rapinae manus adferunt, sed denso €conglobatoque cuneo cubiculum nostrum inuadunt €protinus. Nec ullo de familiaribus nostris repugnante €ac ne tantillum quidem resistente misera [2formidine]2 €exanimem, saeuo pauore trepidam, de medio matris €gremio rapuere. Sic ad instar Attidis uel Protesilai €dispectae disturbataeque nuptiae. @@Sed ecce saeuissimo somnio mihi nunc €etiam redintegratur immo uero cumulatur infortu-€nium meum; nam uisa sum mihi de domo de tha-€lamo de cubiculo de toro denique ipso uiolenter ex- @1 €tracta per solitudines auias infortunatissimi mariti no-€men inuocare, eumque, ut primum meis amplexibus €uiduatus est, adhuc ungentis madidum coronis flori-€dum consequi uestigio me pedibus fugientem alienis. €Vtque clamore percito formonsae raptum uxoris con-€querens populi testatur auxilium, quidam de latroni-€bus importunae persecutionis indignatione permotus €saxo grandi pro pedibus adrepto misellum iuuenem €maritum meum percussum interemit. Talis aspectus €atrocitate perterrita somno funesto pauens excussa €sum.' €@@Tunc fletibus eius adsuspirans anus sic incipit: €'Bono animo esto, mi erilis, nec uanis somniorum fig-€mentis terreare. Nam praeter quod diurnae quietis €imagines falsae perhibentur, tunc etiam nocturnae þ²±²ÿï°°²ÿï‚ÍåôÿïƒÁðõìÿ¤˜›ˆ”uisiones contrarios euentus nonnumquam pronun-€tiant. Denique flere et uapulare et nonnumquam €iugulari lucrosum prosperumque prouentum nun-€tiant, contra ridere et mellitis dulciolis uentrem sagi-€nare uel in uoluptatem ueneriam conuenire tristitie €animi languore corporis damnisque ceteris uexatum €iri praedicabunt. Sed ego te narrationibus lepidis €anilibusque fabulis protinus auocabo', et incipit: @@'Erant in quadam ciuitate rex et regina. @1 €Hi tres numero filias forma conspicuas habuere, sed €maiores quidem natu, quamuis gratissima specie, ido-€nee tamen celebrari posse laudibus humanis crede-€bantur, at uero puellae iunioris tam praecipua tam €praeclara pulchritudo nec exprimi ac ne sufficienter €quidem laudari sermonis humani penuria poterat. €Multi denique ciuium et aduenae copiosi, quos exi-€mii spectaculi rumor studiosa celebritate congrega-€bat, inaccessae formonsitatis admiratione stupidi et €admouentes oribus suis dexteram primore digito in €erectum pollicem residente ut ipsam prorsus deam €Venerem religiosis [2uenerabantur]2 adorationibus. €Iamque proximas ciuitates et attiguas regiones fama €peruaserat deam quam caerulum profundum pelagi €peperit et ros spumantium fluctuum educauit iam €numinis sui passim tributa uenia in mediis conuersari €populi coetibus, uel certe rursum nouo caelestium €stillarum germine non maria sed terras Venerem €aliam uirginali flore praeditam pullulasse. @@Sic immensum procedit in dies opinio, sic €insulas iam proxumas et terrae plusculum prouin-€ciasque plurimas fama porrecta peruagatur. Iam @1 €multi mortalium longis itineribus atque altissimis ma-€ris meatibus ad saeculi specimen gloriosum conflue-€bant. Paphon nemo Cnidon nemo ac ne ipsa quidem €Cythera ad conspectum deae Veneris nauigabant; sa-€cra differuntur, templa deformantur, puluinaria pro-€teruntur, caerimoniae negleguntur; incoronata simu-€lacra et arae uiduae frigido cinere foedatae. Puel-€lae supplicatur et in humanis uultibus deae tantae nu-€mina placantur, et in matutino progressu uirginis uic-€timis et epulis Veneris absentis nomen propitiatur, €iamque per plateas commeantem populi frequentes €floribus sertis et solutis adprecantur. €@@Haec honorum caelestium ad puellae mortalis cul-€tum inmodica translatio uerae Veneris uehementer €incendit animos, et inpatiens indignationis capite €quassanti fremens altius sic secum disserit: "En rerum naturae prisca parens, en elementorum €origo initialis, en orbis totius alma Venus, quae cum €mortali puella partiario maiestatis honore tractor et €nomen meum caelo conditum terrenis sordibus profa-€natur! Nimirum communi nominis piamento uica-€riae uenerationis incertum sustinebo et imaginem €meam circumferet puella moritura. Frustra me pas- @1 €tor ille cuius iustitiam fidemque magnus comprobauit €Iuppiter ob eximiam speciem tantis praetulit deabus. €Sed non adeo gaudens ista, quaecumque est, meos €honores usurpauerit: iam faxo [2eam]2 huius etiam €ipsius inlicitae formonsitatis paeniteat." €@@Et uocat confestim puerum suum pinnatum illum €et satis temerarium, qui malis suis moribus con-€tempta disciplina publica flammis et sagittis armatus €per alienas domos nocte discurrens et omnium matri-€monia corrumpens impune committit tanta flagitia €et nihil prorsus boni facit. Hunc, quanquam ge-€nuina licentia procacem, uerbis quoque insuper sti-€mulat et perducit ad illam ciuitatem et Psychen_ €hoc enim nomine puella nuncupabatur_coram €ostendit, @8 et tota illa perlata de formonsitatis €aemulatione fabula gemens ac fremens indignatione: €"Per ego te" inquit "maternae caritatis foedera de-€precor per tuae sagittae dulcia uulnera per flammae €istius mellitas uredines uindictam tuae parenti sed €plenam tribue et in pulchritudinem contumacem €seueriter uindica idque unum et pro omnibus unicum €uolens effice: uirgo ista amore fraglantissimo tenea- @1 €tur hominis extremi, quem et dignitatis et patrimonii €simul et incolumitatis ipsius Fortuna damnauit, tam-€que infimi ut per totum orbem non inueniat miseriae €suae comparem." €@@Sic effata et osculis hiantibus filium diu ac pressule €sauiata proximas oras reflui litoris petit, plantisque €roseis uibrantium fluctuum summo rore calcato ecce €iam profundi maris sudo resedit uertice, et ipsum €quod incipit uelle, set statim, quasi pridem praecepe-€rit, non moratur marinum obsequium: adsunt Nerei €filiae chorum canentes et Portunus caerulis barbis €hispidus et grauis piscoso sinu Salacia et auriga par-€uulus delphini Palaemon; iam passim maria persul-€tantes Tritonum cateruae hic concha sonaci leniter €bucinat, ille serico tegmine flagrantiae solis obsistit €inimici, alius sub oculis dominae speculum progerit, €curru biiuges alii subnatant. Talis ad Oceanum per-€gentem Venerem comitatur exercitus. @@Interea Psyche cum sua sibi perspicua €pulchritudine nullum decoris sui fructum percipit. €Spectatur ab omnibus, laudatur ab omnibus, nec @1 €quisquam, non rex non regius nec de plebe saltem €cupiens eius nuptiarum petitor accedit. Mirantur qui-€dem diuinam speciem, sed ut simulacrum fabre poli-€tum mirantur omnes. Olim duae maiores sorores, qua-€rum temperatam formonsitatem nulli diffamarant po-€puli, procis regibus desponsae iam beatas nuptias €adeptae, sed Psyche uirgo uidua domi residens deflet €desertam suam solitudinem aegra corporis animi sau-€cia, et quamuis gentibus totis complacitam odit in se €suam formonsitatem. Sic infortunatissimae filiae mi-€serrimus pater suspectatis caelestibus odiis et irae €superum metuens dei Milesii uetustissimum percon-€tatur oraculum, et [2a]2 tanto numine precibus et uic-€timis ingratae uirgini petit nuptias et maritum. Sed €Apollo, quanquam Graecus et Ionicus, propter Mile-€siae conditorem sic Latina sorte respondit: @@"Montis in excelsi scopulo, rex, siste puellam €@@@@ornatam mundo funerei thalami. €@@Nec speres generum mortali stirpe creatum, €@@@@sed saeuum atque ferum uipereumque malum, @1 €@@quod pinnis uolitans super aethera cuncta fatigat €@@@@flammaque et ferro singula debilitat, €@@quod tremit ipse Iouis quo numina terrificantur, €@@@@fluminaque horrescunt et Stygiae tenebrae." €Rex olim beatus affatu sanctae uaticinationis accepto €pigens tristisque retro domum pergit suaeque con-€iugi praecepta sortis enodat infaustae. Maeretur, fle-€tur, lamentatur diebus plusculis. Sed dirae sortis iam €urget taeter effectus. Iam feralium nuptiarum miser-€rimae uirgini choragium struitur, iam taedae lumen €atrae fuliginis cinere marcescit, et sonus tibiae zygiae €mutatur in querulum Ludii modum cantusque laetus €hymenaei lugubri finitur ululatu et puella nuptura €deterget lacrimas ipso suo flammeo. Sic adfectae do-€mus triste fatum cuncta etiam ciuitas congemebat €luctuque publico confestim congruens edicitur iusti-€tium. @@Sed monitis caelestibus parendi neces- @1 €sitas misellam Psychen ad destinatam poenam effla-€gitabat. Perfectis igitur feralis thalami cum summo €maerore sollemnibus toto prosequente populo uiuum €producitur funus, et lacrimosa Psyche comitatur non €nuptias sed exequias suas. Ac dum maesti parentes et €tanto malo perciti nefarium facinus perficere cunc-€tantur, ipsa illa filia talibus eos adhortatur uocibus: €@@"Quid infelicem senectam fletu diutino cruciatis? €Quid spiritum uestrum, qui magis meus est, crebris €eiulatibus fatigatis? Quid lacrimis inefficacibus ora €mihi ueneranda foedatis? Quid laceratis in uestris ocu-€lis mea lumina? Quid canitiem scinditis? Quid pec-€tora, quid ubera sancta tunditis? Haec erunt uobis €egregiae formonsitatis meae praeclara praemia. Inui-€diae nefariae letali plaga percussi sero sentitis. Cum €gentes et populi celebrarent nos diuinis honoribus, €cum nouam me Venerem ore consono nuncuparent, €tunc dolere, tunc flere, tunc me iam quasi peremptam €lugere debuistis. Iam sentio iam uideo solo me no-€mine Veneris perisse. Ducite me et cui sors addixit €scopulo sistite. Festino felices istas nuptias obire, €festino generosum illum maritum meum uidere. Quid €differo quid detrecto uenientem, qui totius orbis exi-€tio natus est?" @@Sic profata uirgo conticuit ingressuque @1 €iam ualido pompae populi prosequentis sese miscuit. þ²±²ÿï°°²ÿï‚ÍåôÿïƒÁðõìÿ¤˜£ƒItur ad constitutum scopulum montis ardui, cuius in €summo cacumine statutam puellam cuncti deserunt, €taedasque nuptiales, quibus praeluxerant, ibidem la-€crimis suis extinctas relinquentes deiectis capitibus €domuitionem parant. Et miseri quidem parentes eius €tanta clade defessi, clausae domus abstrusi tenebris, €perpetuae nocti sese dedidere. Psychen autem pauen-€tem ac trepidam et in ipso scopuli uertice deflentem €mitis aura molliter spirantis Zephyri uibratis hinc €inde laciniis et reflato sinu sensim leuatam suo tran-€quillo spiritu uehens paulatim per deuexa rupis excel-€sae uallis subditae florentis cespitis gremio leniter de-€lapsam reclinat. @1  Ÿôÿ@@@@{1LIBER V}1 ‘@@Psyche teneris et herbosis locis in ipso toro ro-€scidi graminis suaue recubans, tanta mentis pertur-€batione sedata, dulce conquieuit. Iamque sufficienti €recreata somno placido resurgit animo. Videt lucum €proceris et uastis arboribus consitum, uidet fontem €uitreo latice perlucidum; medio luci meditullio prope €fontis adlapsum domus regia est aedificata non hu-€manis manibus sed diuinis artibus. Iam scies ab in-€troitu primo dei cuiuspiam luculentum et amoenum €uidere te diuersorium. Nam summa laquearia citro €et ebore curiose cauata subeunt aureae columnae, €parietes omnes argenteo caelamine conteguntur bes-€tiis et id genus pecudibus occurrentibus ob os in-€troeuntium. Mirus prorsum [magnae artis] homo €immo semideus uel certe deus, qui magnae artis sup-€tilitate tantum efferauit argentum. Enimuero paui-€menta ipsa lapide pretioso caesim deminuto in uaria €picturae genera discriminantur: uehementer iterum €ac saepius beatos illos qui super gemmas et monilia €calcant! Iam ceterae partes longe lateque dispositae @1 €domus sine pretio pretiosae totique parietes solidati €massis aureis splendore proprio coruscant, ut diem €suum sibi domi faciant licet sole nolente: sic cubicula €sic porticus sic ipsae ualuae fulgurant. Nec setius €opes ceterae maiestati domus respondent, ut equi-€dem illud recte uideatur ad conuersationem huma-€nam magno Ioui fabricatum caeleste palatium. @@Inuitata Psyche talium locorum oblectatione €propius accessit et paulo fidentior intra limen sese €facit, mox prolectante studio pulcherrimae uisionis €rimatur singula et altrinsecus aedium horrea su-€blimi fabrica perfecta magnisque congesta gazis cons-€picit. Nec est quicquam quod ibi non est. Sed prae-€ter ceteram tantarum diuitiarum admirationem hoc €erat praecipue mirificum, quod nullo uinculo nullo €claustro nullo custode totius orbis thensaurus ille €muniebatur. Haec ei summa cum uoluptate uisenti €offert sese uox quaedam corporis sui nuda et: "Quid," €inquit "domina, tantis obstupescis opibus? Tua sunt €haec omnia. Prohinc cubiculo te refer et lectulo lassi-€tudinem refoue et ex arbitrio lauacrum pete. Nos, €quarum uoces accipis, tuae famulae sedulo tibi prae-€ministrabimus nec corporis curatae tibi regales epu-€lae morabuntur." @@Sensit Psyche diuinae prouidentiae beatitudi- @1 €nem, monitusque uocis informis audiens et prius €somno et mox lauacro fatigationem sui diluit, uisoque €statim proximo semirotundo suggestu, propter instru-€mentum cenatorium rata refectui suo commodum €libens accumbit. Et ilico uini nectarei eduliumque €uariorum fercula copiosa nullo seruiente sed tantum €spiritu quodam impulsa subministrantur. Nec quem-€quam tamen illa uidere poterat, sed uerba tantum €audiebat excidentia et solas uoces famulas habebat. €Post opimas dapes quidam introcessit et cantauit €inuisus et alius citharam pulsauit, quae uidebatur nec €ipsa. Tunc modulatae multitudinis conserta uox aures €eius affertur, ut, quamuis hominum nemo pareret, €chorus tamen esse pateret. @@Finitis uoluptatibus uespera suadente concedit €Psyche cubitum. Iamque prouecta nocte clemens qui-€dam sonus aures eius accedit. Tunc uirginitati suae €pro tanta solitudine metuens et pauet et horrescit et @1 €quouis malo plus timet quod ignorat. Iamque aderat €ignobilis maritus et torum inscenderat et uxorem sibi €Psychen fecerat et ante lucis exortum propere disces-€serat. Statim uoces cubiculo praestolatae nouam €nuptam interfectae uirginitatis curant. Haec diutino €tempore sic agebantur. Atque ut est natura reddi-€tum, nouitas per assiduam consuetudinem delectatio-€nem ei commendarat et sonus uocis incertae solitudi-€nis erat solacium. €@@Interea parentes eius indefesso luctu atque mae-€rore consenescebant, latiusque porrecta fama sorores €illae maiores cuncta cognorant propereque maestae €atque lugubres deserto lare certatim ad parentum €suorum conspectum adfatumque perrexerant. @@Ea nocte ad suam Psychen sic infit maritus_ €namque praeter oculos et manibus et auribus [2ut €praesent]2ius nihil sentiebatur: "Psyche dulcissima €et cara uxor, exitiabile tibi periculum minatur for- @1 €tuna saeuior, quod obseruandum pressiore cautela €censeo. Sorores iam tuae mortis opinione turbatae €tuumque uestigium requirentes scopulum istum pro-€tinus aderunt, quarum si quas forte lamentationes €acceperis, neque respondeas immo nec prospicias om-€nino; ceterum mihi quidem grauissimum dolorem €tibi uero summum creabis exitium." €@@Annuit et ex arbitrio mariti se facturam spopondit, €sed eo simul cum nocte dilapso diem totum lacrimis €ac plangoribus misella consumit, se nunc maxime €prorsus perisse iterans, quae beati carceris custodia €septa et humanae conuersationis colloquio uiduata €nec sororibus quidem suis de se maerentibus opem €salutarem ferre ac ne uidere eas quidem omnino pos-€set. Nec lauacro nec cibo nec ulla denique refectione €recreata flens ubertim decessit ad somnum. @@Nec mora, cum paulo maturius lectum mari-€tus accubans eamque etiam nunc lacrimantem com-€plexus sic expostulat: "Haecine mihi pollicebare, €Psyche mea? Quid iam de te tuus maritus expecto, €quid spero? Et perdia et pernox nec inter amplexus €coniugales desinis cruciatum. Age iam nunc ut uoles, €et animo tuo damnosa poscenti pareto! Tantum me-€mineris meae seriae monitionis, cum coeperis sero €paenitere." €@@Tunc illa precibus et dum se morituram commina-€tur extorquet a marito cupitis adnuat, ut sorores ui-€deat, luctus mulceat, ora conferat. Sic ille nouae nup-€tae precibus ueniam tribuit et insuper quibuscumque €uellet eas auri uel monilium donare concessit, sed @1 €identidem monuit ac saepe terruit ne quando soro-€rum pernicioso consilio suasa de forma mariti quae-€rat neue se sacrilega curiositate de tanto fortunarum €suggestu pessum deiciat nec suum postea contingat €amplexum. Gratias egit marito iamque laetior animo: €"Sed prius" inquit "centies moriar quam tuo isto €dulcissimo conubio caream. Amo enim et efflictim te, €quicumque es, diligo aeque ut meum spiritum, nec €ipsi Cupidini comparo. Sed istud etiam meis preci-€bus, oro, largire et illi tuo famulo Zephyro praecipe €simili uectura sorores hic mihi sistat", et imprimens €oscula suasoria et ingerens uerba mulcentia et inse-€rens membra cohibentia haec etiam blanditiis astruit: €"Mi mellite, mi marite, tuae Psychae dulcis anima." €Vi ac potestate Venerii susurrus inuitus succubuit €maritus et cuncta se facturum spopondit atque etiam €luce proxumante de manibus uxoris euanuit. @@At illae sorores percontatae scopulum locum-€que illum quo fuerat Psyche deserta festinanter adue-€niunt ibique difflebant oculos et plangebant ubera, €quoad crebris earum heiulatibus saxa cautesque pari- @1 €lem sonum resultarent. Iamque nomine proprio so-€rorem miseram ciebant, quoad sono penetrabili uocis €ululabilis per prona delapso amens et trepida Psyche €procurrit e domo et: "Quid" inquit "uos miseris la-€mentationibus necquicquam effligitis? Quam lugetis, €adsum. Lugubres uoces desinite et diutinis lacrimis €madentes genas siccate tandem, quippe cum iam pos-€sitis quam plangebatis amplecti." €@@Tunc uocatum Zephyrum praecepti maritalis ad-€monet. Nec mora, cum ille parens imperio statim cle-€mentissimis flatibus innoxia uectura deportat illas. €Iam mutuis amplexibus et festinantibus sauiis sese €perfruuntur et illae sedatae lacrimae postliminio re-€deunt prolectante gaudio. "Sed et tectum" inquit €"et larem nostrum laetae succedite et afflictas animas þ²±²ÿï°°²ÿï‚ÍåôÿïƒÁðõìÿ¥—ˆ”cum Psyche uestra recreate." @8 Sic allocuta sum-€mas opes domus aureae uocumque seruientium po-€pulosam familiam demonstrat auribus earum laua-€croque pulcherrimo et inhumanae mensae lautitiis eas €opipare reficit, ut illarum prorsus caelestium diuitia-€rum copiis affluentibus satiatae iam praecordiis peni-€tus nutrirent inuidiam. Denique altera earum satis €scrupulose curioseque percontari non desinit, quis illa-€rum caelestium rerum dominus, quisue uel qualis ip-€sius sit maritus. Nec tamen Psyche coniugale illud €praeceptum ullo pacto temerat uel pectoris arcanis @1 €exigit, sed e re nata confingit esse iuuenem quendam €et speciosum, commodum lanoso barbitio genas inum-€brantem, plerumque rurestribus ac montanis uenati-€bus occupatum, et ne qua sermonis procedentis labe €consilium tacitum proderetur, auro facto gemmo-€sisque monilibus onustas eas statim uocato Zephyro €tradit reportandas. @@Quo protenus perpetrato sorores egregiae do-€mum redeuntes iamque gliscentis inuidiae felle fra-€glantes multa secum sermonibus mutuis perstrepe-€bant. Sic denique infit altera: "En orba et saeua et €iniqua Fortuna! Hocine tibi complacuit, ut utroque €parente prognatae [2germanae]2 diuersam sortem susti-€neremus? Et nos quidem quae natu maiores sumus €maritis aduenis ancillae deditae extorres et lare et €ipsa patria degamus longe parentum uelut exulantes, €haec autem nouissima, quam fetu satiante postre-€mus partus effudit, tantis opibus et deo marito potita €sit, quae nec uti recte tanta bonorum copia nouit? €Vidisti, soror, quanta in domo iacent et qualia mo-€nilia, quae praenitent uestes, quae splendicant gem-€mae, quantum praeterea passim calcatur aurum. €Quodsi maritum etiam tam formonsum tenet ut af-€firmat, nulla nunc in orbe toto felicior uiuit. Fortas- @1 €sis tamen procedente consuetudine et adfectione ro-€borata deam quoque illam deus maritus efficiet. Sic €est hercules, sic se gerebat ferebatque. Iam iam sur-€sum respicit et deam spirat mulier, quae uoces ancil-€las habet et uentis ipsis imperat. At ego misera pri-€mum patre meo seniorem maritum sortita sum, dein €cucurbita caluiorem et quouis puero pusilliorem, €cunctam domum seris et catenis obditam custodien-€tem." @@Suscipit alia: "Ego uero maritum articulari €etiam morbo complicatum curuatumque ac per hoc €rarissimo uenerem meam recolentem sustineo, ple-€rumque detortos et duratos in lapidem digitos eius €perfricans, fomentis olidis et pannis sordidis et fae-€tidis cataplasmatibus manus tam delicatas istas adu-€rens, nec uxoris officiosam faciem sed medicae labo-€riosam personam sustinens. Et tu quidem soror uide-€ris quam patienti uel potius seruili_dicam enim li-€bere quod sentio_haec perferas animo: enimuero €ego nequeo sustinere ulterius tam beatam fortunam @1 €allapsam indignae. Recordare enim quam superbe €quam adroganter nobiscum egerit et ipsa iactatione €inmodicae ostentationis tumentem suum prodiderit €animum deque tantis diuitiis exigua nobis inuita €proiecerit confestimque praesentiam nostram grauata €propelli et efflari exsibilarique nos iusserit. Nec sum €mulier nec omnino spiro, nisi eam pessum de tantis €opibus deiecero. Ac si tibi etiam, ut par est, inacuit €nostra contumelia, consilium ualidum requiramus €ambae. Iamque ista quae ferimus non parentibus €nostris ac nec ulli monstremus alii, immo nec omnino €quicquam de eius salute norimus. Sat est quod ipsae €uidimus quae uidisse paenitet, nedum ut genitoribus €et omnibus populis tam beatum eius differamus prae-€conium. Nec sunt enim beati quorum diuitias nemo €nouit. Sciet se non ancillas sed sorores habere €maiores. Et nunc quidem concedamus ad maritos, et €lares pauperes nostros sed plane sobrios reuisamus, €diuque cogitationibus pressioribus instructae ad su-€perbiam poeniendam firmiores redeamus." @@Placet pro bono duabus malis malum consi-€lium totisque illis tam pretiosis muneribus absconditis €comam trahentes et proinde ut merebantur ora lace-€rantes simulatos redintegrant fletus. Ac sic parentes @1 €quoque redulcerato prorsum dolore raptim deter-€rentes uesania turgidae domus suas contendunt do-€lum scelestum immo uero parricidium struentes con-€tra sororem insontem. €@@Interea Psychen maritus ille quem nescit rursum €suis illis nocturnis sermonibus sic commonet: "Vi-€desne quantum tibi periculum? Velitatur Fortuna €eminus, ac nisi longe firmiter praecaues mox commi-€nus congredietur. Perfidae lupulae magnis conatibus €nefarias insidias tibi comparant, quarum summa est €ut te suadeant meos explorare uultus, quos, ut tibi €saepe praedixi, non uidebis si uideris. Ergo igitur si €posthac pessimae illae lamiae noxiis animis armatae €uenerint_uenient autem, scio_neque omnino €sermonem conferas, et si id tolerare pro genuina sim-€plicitate proque animi tui teneritudine non potueris, €certe de marito nil quicquam uel audias uel respon-€deas. Nam et familiam nostram iam propagabimus €et hic adhuc infantilis uterus gestat nobis infantem €alium, si texeris nostra secreta silentio, diuinum, si €profanaueris, mortalem." @@Nuntio Psyche laeta florebat et diuinae subo- @1 €lis solacio plaudebat et futuri pignoris gloria gestiebat €et materni nominis dignitate gaudebat. Crescentes €dies et menses exeuntes anxia numerat et sarcinae €nesciae rudimento miratur de breui punctulo tantum €incrementulum locupletis uteri. Sed iam pestes illae €taeterrimaeque Furiae anhelantes uipereum uirus et €festinantes impia celeritate nauigabant. Tunc sic ite-€rum momentarius maritus suam Psychen admonet: €"[2En]2 dies ultima et casus extremus [et]! Sexus in-€festus et sanguis inimicus iam sumpsit arma et castra €commouit et aciem direxit et classicum personauit; €iam mucrone destricto iugulum tuum nefariae tuae €sorores petunt. Heu quantis urguemur cladibus, €Psyche dulcissima! Tui nostrique miserere religiosa-€que continentia domum maritum teque et istum par-€uulum nostrum imminentis ruinae infortunio libera. €Nec illas scelestas feminas, quas tibi post interne-€ciuum odium et calcata sanguinis foedera sorores ap-€pellare non licet, uel uideas uel audias, cum in morem €Sirenum scopulo prominentes funestis uocibus saxa €personabunt." @@Suscipit Psyche singultu lacrimoso sermo- @1 €nem incertans: "Iam dudum, quod sciam, fidei atque €parciloquio meo perpendisti documenta, nec eo se-€tius adprobabitur tibi nunc etiam firmitas animi mei. €Tu modo Zephyro nostro rursum praecipe fungatur €obsequio, et in uicem denegatae sacrosanctae imagi-€nis tuae redde saltem conspectum sororum. Per istos €cinnameos et undique pendulos crines tuos per tene-€ras et teretis et mei similes genas per pectus nescio €quo calore feruidum sic in hoc saltem paruulo co-€gnoscam faciem tuam: supplicis anxiae piis precibus €erogatus germani complexus indulge fructum et tibi €deuotae dicataeque Psychae animam gaudio recrea. €Nec quicquam amplius in tuo uultu requiro, iam nil €officiunt mihi nec ipsae nocturnae tenebrae: teneo te, €meum lumen." €@@His uerbis et amplexibus mollibus decantatus ma-€ritus lacrimasque eius suis crinibus detergens factu-€rum spopondit et praeuertit statim lumen nascentis €diei. @@Iugum sororium consponsae factionis ne pa-€rentibus quidem uisis recta de nauibus scopulum pe-€tunt illum praecipiti cum uelocitate nec uenti ferentis €oppertae praesentiam licentiosa cum temeritate pro-€siliunt in altum. Nec immemor Zephyrus regalis @1 €edicti, quamuis inuitus, susceptas eas gremio spiran-€tis aurae solo reddidit. At illae incunctatae statim €conferto uestigio domum penetrant complexaeque €praedam suam sorores nomine mentientes thensau-€rumque penitus abditae fraudis uultu laeto tegentes €sic adulant: "Psyche, non ita ut pridem paruula, et €ipsa iam mater es. Quantum, putas, boni nobis in €ista geris perula! Quantis gaudiis totam domum nos-€tram hilarabis! O nos beatas quas infantis aurei nu-€trimenta laetabunt! Qui si parentum, ut oportet, pul-€chritudini responderit, prorsus Cupido nascetur." @@Sic adfectione simulata paulatim sororis inua-€dunt animum. Statimque eas lassitudinem uiae sedi-€libus refotas et balnearum uaporosis fontibus curatas €pulcherrime triclinio mirisque illis et beatis edulibus þ²±²ÿï°°²ÿï‚ÍåôÿïƒÁðõìÿ¥˜…atque tuccetis oblectat. Iubet citharam loqui: psal-€litur; tibias agere: sonatur; choros canere: cantatur. €Quae cuncta nullo praesente dulcissimis modulis ani-€mos audientium remulcebant. Nec tamen scelesta-€rum feminarum nequitia uel illa mellita cantus dul- @1 €cedine mollita conquieuit, sed ad destinatam frau-€dium pedicam sermonem conferentes dissimulanter €occipiunt sciscitari qualis ei maritus et unde nata-€lium secta cuia proueniret. Tunc illa simplicitate €nimia pristini sermonis oblita nouum commentum €instruit aitque maritum suum de prouincia proxima €magnis pecuniis negotiantem iam medium cursum €aetatis agere interspersum rara canitie. Nec in ser-€mone isto tantillum morata rursum opiparis mune-€ribus eas onustas uentoso uehiculo reddidit. @@Sed dum Zephyri tranquillo spiritu subli-€matae domum redeunt, sic secum altercantes: "Quid, €soror, dicimus de tam monstruoso fatuae illius men-€dacio? Tunc adolescens modo florenti lanugine bar-€bam instruens, nunc aetate media candenti canitie €lucidus. Quis ille quem temporis modici spatium re-€pentina senecta reformauit? Nil aliud repperies, mi €soror, quam uel mendacia istam pessimam feminam €confingere uel formam mariti sui nescire; quorum €utrum uerum est, opibus istis quam primum exter-€minanda est. Quodsi uiri sui faciem ignorat, deo pro-€fecto denupsit et deum nobis praegnatione ista gerit. €Certe si diuini puelli_quod absit_haec mater au-€dierit, statim me laqueo nexili suspendam. Ergo inte- @1 €rim ad parentes nostros redeamus et exordio sermo-€nis huius quam concolores fallacias adtexamus." @@Sic inflammatae, parentibus fastidienter €appellatis et nocte turbata uigiliis, perditae matutino €scopulum peruolant et inde solito uenti praesidio €uehementer deuolant lacrimisque pressura palpebra-€rum coactis hoc astu puellam appellant: "Tu qui-€dem felix et ipsa tanti mali ignorantia beata sedes in-€curiosa periculi tui, nos autem, quae peruigili cura €rebus tuis excubamus, cladibus tuis misere crucia-€mur. Pro uero namque comperimus nec te, sociae €scilicet doloris casusque tui, celare possumus imma-€nem colubrum multinodis uoluminibus serpentem, €ueneno noxio colla sanguinantem hiantemque in-€gluuie profunda, tecum noctibus latenter adquiescere. €Nunc recordare sortis Pythicae, quae te trucis bes-€tiae nuptiis destinatam esse clamauit. Et multi co-€loni quique circumsecus uenantur et accolae plu-€rimi uiderunt eum uespera redeuntem e pastu proxi-€mique fluminis uadis innatantem. @8 Nec diu €blandis alimoniarum obsequiis te saginaturum omnes €adfirmant, sed cum primum praegnationem tuam ple- @1 €nus maturauerit uterus, opimiore fructu praeditam €deuoraturum. Ad haec iam tua est existimatio, utrum €sororibus pro tua cara salute sollicitis adsentiri uelis €et declinata morte nobiscum secura periculi uiuere an €saeuissimae bestiae sepeliri uisceribus. Quodsi te ru-€ris huius uocalis solitudo uel clandestinae ueneris fae-€tidi periculosique concubitus et uenenati serpentis €amplexus delectant, certe piae sorores nostrum fece-€rimus." €@@Tunc Psyche misella, utpote simplex et animi te-€nella, rapitur uerborum tam tristium formidine: €extra terminum mentis suae posita prorsus omnium €mariti monitionum suarumque promissionum memo-€riam effudit et in profundum calamitatis sese prae-€cipitauit tremensque et exsangui colore lurida ter-€tiata uerba semihianti uoce substrepens sic ad illas €ait: @@"Vos quidem, carissimae sorores, ut par €erat, in officio uestrae pietatis permanetis, uerum et €illi qui talia uobis adfirmant non uidentur mihi men-€dacium fingere. Nec enim umquam uiri mei uidi fa-€ciem uel omnino cuiatis sit noui, sed tantum noctur-€nis subaudiens uocibus maritum incerti status et €prorsus lucifugam tolero, bestiamque aliquam recte €dicentibus uobis merito consentio. Meque magnopere @1 €semper a suis terret aspectibus malumque grande de €uultus curiositate praeminatur. Nunc si quam salu-€tarem opem periclitanti sorori uestrae potestis ad-€ferre, iam nunc subsistite; ceterum incuria sequens €prioris prouidentiae beneficia conrumpet." €@@Tunc nanctae iam portis patentibus nudatum so-€roris animum facinerosae mulieres, omissis tectae ma-€chinae latibulis, destrictis gladiis fraudium simplicis €puellae pauentes cogitationes inuadunt. @8 Sic de-€nique altera: "Quoniam nos originis nexus pro tua €incolumitate [2ne]2 periculum quidem ullum ante ocu-€los habere compellit, uiam quae sola deducit iter ad €salutem diu diuque cogitatam monstrabimus tibi. €Nouaculam praeacutam adpulsu etiam palmulae le-€nientis exasperatam tori qua parte cubare consuesti €latenter absconde, lucernamque concinnem com-€pletam oleo claro lumine praemicantem subde ali-€quo claudentis aululae tegmine, omnique isto appa-€ratu tenacissime dissimulato, postquam sulcatum €trahens gressum cubile solitum conscenderit iamque €porrectus et exordio somni prementis implicitus al-€tum soporem flare coeperit, toro delapsa nudoque €uestigio pensilem gradum paullulatim minuens, cae- @1 €cae tenebrae custodia liberata lucerna, praeclari tui €facinoris opportunitatem de luminis consilio mu-€tuare, et ancipiti telo illo audaciter, prius dextera €sursum elata, nisu quam ualido noxii serpentis nodum €ceruicis et capitis abscide. Nec nostrum tibi deerit €subsidium; sed cum primum illius morte salutem tibi €feceris, anxie praestola[2tae aduola]2bimus cunctisque €istis ocius tecum relatis uotiuis nuptiis hominem te €iungemus homini." @@Tali uerborum incendio flammata uiscera €sororis iam prorsus ardentis deserentes ipsae protinus €tanti mali confinium sibi etiam eximie metuentes €flatus alitis impulsu solito porrectae super scopulum €ilico pernici se fuga proripiunt statimque conscensis €nauibus abeunt. €@@At Psyche relicta sola, nisi quod infestis Furiis €agitata sola non est aestu pelagi simile maerendo €fluctuat, et quamuis statuto consilio et obstinato €animo iam tamen facinori manus admouens adhuc €incerta consilii titubat multisque calamitatis suae @1 €distrahitur affectibus. Festinat differt, audet trepi-€dat, diffidit irascitur et, quod est ultimum, in eodem €corpore odit bestiam, diligit maritum. Vespera ta-€men iam noctem trahente praecipiti festinatione nefa-€rii sceleris instruit apparatum. Nox aderat et maritus €aderat primisque Veneris proeliis uelitatus [2in]2 altum €soporem descenderat. @8 Tunc Psyche et cor-€poris et animi alioquin infirma, fati tamen saeuitia €subministrante uiribus roboratur, et prolata lucerna €et adrepta nouacula sexum audacia mutatur. €@@Sed cum primum luminis oblatione tori secreta cla-€ruerunt, uidet omnium ferarum mitissimam dulcissi-€mamque bestiam, ipsum illum Cupidinem formon-€sum deum formonse cubantem, cuius aspectu lucer-€nae quoque lumen hilaratum increbruit et acuminis €sacrilegi nouaculam paenitebat. At uero Psyche €tanto aspectu deterrita et impos animi marcido pal-€lore defecta tremensque desedit in imos poplites et €ferrum quaerit abscondere, sed in suo pectore; quod €profecto fecisset, nisi ferrum timore tanti flagitii ma- @1 €nibus temerariis delapsum euolasset. Iamque lassa, €salute defecta, dum saepius diuini uultus intuetur €pulchritudinem, recreatur animi. Videt capitis aurei €genialem caesariem ambrosia temulentam, ceruices €lacteas genasque purpureas pererrantes crinium glo-€bos decoriter impeditos, alios antependulos, alios re-€tropendulos, quorum splendore nimio fulgurante iam €et ipsum lumen lucernae uacillabat; per umeros €uolatilis dei pinnae roscidae micanti flore candicant €et quamuis alis quiescentibus extimae plumulae te-€nellae ac delicatae tremule resultantes inquieta las-€ciuiunt; ceterum corpus glabellum atque luculentum €et quale peperisse Venerem non paeniteret. Ante lec-€tuli pedes iacebat arcus et pharetra et sagittae, magni €dei propitia tela. @@Quae dum insatiabili animo Psyche, satis €et curiosa, rimatur atque pertrectat et mariti sui mi-€ratur arma, depromit unam de pharetra sagittam et €punctu pollicis extremam aciem periclitabunda tre-€mentis etiam nunc articuli nisu fortiore pupugit €altius, ut per summam cutem rorauerint paruulae €sanguinis rosei guttae. Sic ignara Psyche sponte þ²±²ÿï°°²ÿï‚ÍåôÿïƒÁðõìÿ¥˜—ˆˆin Amoris incidit amorem. Tunc magis magisque €cupidine fraglans Cupidinis prona in eum efflictim €inhians patulis ac petulantibus sauiis festinanter @1 €ingestis de somni mensura metuebat. Sed dum €bono tanto percita saucia mente fluctuat, lucerna €illa, siue perfidia pessima siue inuidia noxia siue €quod tale corpus contingere et quasi basiare et ipsa €gestiebat, euomuit de summa luminis sui stillam fer-€uentis olei super umerum dei dexterum. Hem audax €et temeraria lucerna et amoris uile ministerium, ip-€sum ignis totius deum aduris, cum te scilicet amator €aliquis, ut diutius cupitis etiam nocte potiretur, pri-€mus inuenerit. Sic inustus exiluit deus uisaque de-€tectae fidei colluuie prorsus ex osculis et manibus in-€felicissimae coniugis tacitus auolauit. @@At Psyche statim resurgentis eius crure dex-€tero manibus ambabus adrepto sublimis euectionis ad-€pendix miseranda et per nubilas plagas penduli comi-€tatus extrema consequia tandem fessa delabitur solo. €@@Nec deus amator humi iacentem deserens inuo-€lauit proximam cupressum deque eius alto cacumine €sic eam grauiter commotus adfatur: €@@"Ego quidem, simplicissima Psyche, parentis meae €Veneris praeceptorum immemor, quae te miseri ex-€tremique hominis deuinctam cupidine infimo matri- @1 €monio addici iusserat, ipse potius amator aduolaui €tibi. Sed hoc feci leuiter, scio, et praeclarus ille sagit-€tarius ipse me telo meo percussi teque coniugem €meam feci, ut bestia scilicet tibi uiderer et ferro caput €excideres meum quod istos amatores tuos oculos gerit. €Haec tibi identidem semper cauenda censebam, haec €beniuole remonebam. Sed illae quidem consiliatrices €egregiae tuae tam perniciosi magisterii dabunt actu-€tum mihi poenas, te uero tantum fuga mea puniuero." €Et cum termino sermonis pinnis in altum se prori-€puit. @@Psyche uero humi prostrata et, quantum €uisi poterat, uolatus mariti prospiciens extremis affli-€gebat lamentationibus animum. Sed ubi remigio plu-€mae raptum maritum proceritas spatii fecerat alie-€num, per proximi fluminis marginem praecipitem sese €dedit. Sed mitis fluuius in honorem dei scilicet qui et €ipsas aquas urere consueuit metuens sibi confestim €eam innoxio uolumine super ripam florentem herbis €exposuit. €@@Tunc forte Pan deus rusticus iuxta supercilium am-€nis sedebat complexus Echo montanam deam eamque €uoculas omnimodas edocens reccinere; proxime ri-€pam uago pastu lasciuiunt comam fluuii tondentes €capellae. Hircuosus deus sauciam Psychen atque @1 €defectam, utcumque casus eius non inscius, clemen-€ter ad se uocatam sic permulcet uerbis lenientibus: €"Puella scitula, sum quidem rusticanus et upilio €sed senectutis prolixae beneficio multis experimentis €instructus. Verum si recte coniecto, quod profecto €prudentes uiri diuinationem autumant, ab isto titu-€bante et saepius uaccillante uestigio deque nimio pal-€lore corporis et assiduo suspiritu immo et ipsis mar-€centibus oculis tuis amore nimio laboras. Ergo mihi €ausculta nec te rursus praecipitio uel ullo mortis ac-€cersitae genere perimas. Luctum desine et pone mae-€rorem precibusque potius Cupidinem deorum maxi-€mum percole et utpote adolescentem delicatum luxu-€riosumque blandis obsequiis promerere." @@Sic locuto deo pastore nulloque sermone €reddito sed adorato tantum numine salutari Psyche €pergit ire. Sed [2cum]2 aliquam multum uiae laboranti €uestigio pererrasset, inscia quodam tramite iam die €labente accedit quandam ciuitatem, in qua regnum €maritus unius sororis eius optinebat. Qua re cognita €Psyche nuntiari praesentiam suam sorori desiderat; €mox inducta mutuis amplexibus alternae salutationis €expletis percontanti causas aduentus sui sic incipit: @1 €@@"Meministi consilium uestrum, scilicet quo mihi €suasistis ut bestiam, quae mariti mentito nomine me-€cum quiescebat, prius quam ingluuie uoraci me mi-€sellam hauriret, ancipiti nouacula peremerem. Set €cum primum, ut aeque placuerat, conscio lumine uul-€tus eius aspexi, uideo mirum diuinumque prorsus €spectaculum, ipsum illum deae Veneris filium, ipsum €inquam Cupidinem, leni quiete sopitum. Ac dum €tanti boni spectaculo percita et nimia uoluptatis co-€pia turbata fruendi laborarem inopia, casu scilicet €pessumo lucerna feruens oleum rebulliuit in eius ume-€rum. Quo dolore statim somno recussus, ubi me ferro €et igni conspexit armatam, 'Tu quidem' inquit €'ob istud tam dirum facinus confestim toro meo €diuorte tibique res tuas habeto, ego uero sororem €tuam'_et nomen quo tu censeris aiebat_'iam €mihi confarreatis nuptis coniugabo' et statim Ze-€phyro praecipit ultra terminos me domus eius ef-€flaret." @@Necdum sermonem Psyche finierat, [2et]2 €illa uesanae libidinis et inuidiae noxiae stimulis agi-€tata, e re concinnato mendacio fallens maritum, quasi @1 €de morte parentum aliquid comperisset, statim nauem €ascendit et ad illum scopulum protinus pergit et €quamuis alio flante uento caeca spe tamen inhians, €"Accipe me," dicens "Cupido, dignam te coniugem €et tu, Zephyre, suscipe dominam" saltu se maximo €praecipitem dedit. Nec tamen ad illum locum uel sal-€tem mortua peruenire potuit. Nam per saxa cautium €membris iactatis atque dissipatis et proinde ut mere-€batur laceratis uisceribus suis alitibus bestiisque €obuium ferens pabulum interiit. €@@Nec uindictae sequentis poena tardauit. Nam €Psyche rursus errabundo gradu peruenit ad ciuitatem €aliam, in qua pari modo soror morabatur alia. Nec €setius et ipsa fallacie germanitatis inducta et in soro-€ris sceleratas nuptias aemula festinauit ad scopulum €inque simile mortis exitium cecidit. @@Interim, dum Psyche quaesitioni Cupi-€dinis intenta populos circumibat, at ille uulnere lu-€cernae dolens in ipso thalamo matris iacens ingeme-€bat. Tunc auis peralba illa gauia quae super fluctus €marinos pinnis natat demergit sese propere ad Oceani €profundum gremium. Ibi commodum Venerem lauan-€tem natantemque propter assistens indicat adustum €filium eius graui uulneris dolore maerentem dubium €salutis iacere, iamque per cunctorum ora populorum @1 €rumoribus conuiciisque uariis omnem Veneris fami-€liam male audire, quod ille quidem montano scortatu €tu uero marino natatu secesseritis, ac per hoc non €uoluptas ulla non gratia non lepos, sed incompta et €agrestia et horrida cuncta sint, non nuptiae coniu-€gales non amicitiae sociales non liberum caritates, €sed enormis colluuies et squalentium foederum in-€suaue fastidium. €@@Haec illa uerbosa et satis curiosa auis in auribus €Veneris fili lacerans existimationem ganniebat. At €Venus irata solidum exclamat repente: "Ergo iam €ille bonus filius meus habet amicam aliquam? Prome €agedum, quae sola mihi seruis amanter, nomen eius €quae puerum ingenuum et inuestem sollicitauit, siue €illa de Nympharum populo seu de Horarum numero €seu de Musarum choro uel de mearum Gratiarum mi-€nisterio." €@@Nec loquax illa conticuit auis, sed: "Nescio," in-€quit "domina: puto puellam, si probe memini, €Psyches nomine [2dici: illam]2 dicitur efflicte cupere." @1 €@@Tunc indignata Venus exclamauit uel maxime: €"Psychen ille meae formae succubam mei nominis €aemulam uere diligit? Nimirum illud incrementum €lenam me putauit cuius monstratu puellam illam co-€gnosceret." @@Haec quiritans properiter emergit e mari €suumque protinus aureum thalamum petit et reperto, €sicut audierat, aegroto puero iam inde a foribus quam €maxime boans: "Honesta" inquit "haec et natalibus €nostris bonaeque tuae frugi congruentia, ut primum €quidem tuae parentis immo dominae praecepta cal-€cares, nec sordidis amoribus inimicam meam cru-€ciares, uerum etiam hoc aetatis puer tuis licentiosis €et immaturis iungeres amplexibus, ut ego nurum sci-€licet tolerarem inimicam. Sed utique praesumis nugo €et corruptor et inamabilis te solum generosum nec me €iam per aetatem posse concipere. Velim ergo scias €multo te meliorem filium alium genituram, immo ut €contumeliam magis sentias aliquem de meis adopta-€turam uernulis, eique donaturam istas pinnas et flam-€mas et arcum et ipsas sagittas et omnem meam supel-€lectilem, quam tibi non ad hos usus dederam: nec €enim de patris tui bonis ad instructionem istam quic-€quam concessum est. @8 þ²±²ÿï°°²ÿï‚ÍåôÿïƒÁðõìÿ¥˜žSed male prima [2a]2 pue- @1 €ritia inductus es et acutas manus habes et maiores €tuos irreuerenter pulsasti totiens et ipsam matrem €tuam, me inquam ipsam, parricida denudas cotidie €et percussisti saepius et quasi uiduam utique con-€temnis nec uitricum tuum fortissimum illum maxi-€mumque bellatorem metuis. Quidni? cui saepius in €angorem mei paelicatus puellas propinare consuesti. €Sed iam faxo te lusus huius paeniteat et sentias acidas €et amaras istas nuptias._Sed nunc inrisui habita €quid agam? Quo me conferam? Quibus modis stelio-€nem istum cohibeam? Petamne auxilium ab inimica €mea Sobrietate, quam propter huius ipsius luxuriam €offendi saepius? At rusticae squalentisque feminae €conloquium prorsus [adhibendum est] horresco. Nec €tamen uindictae solacium undeunde spernendum est. €Illa mihi prorsus adhibenda est nec ulla alia, quae €castiget asperrime nugonem istum, pharetram expli-€cet et sagittas dearmet, arcum enodet, taedam de-€flammet, immo et ipsum corpus eius acrioribus reme-€diis coerceat. Tunc iniuriae meae litatum crediderim €cum eius comas quas istis manibus meis subinde aureo €nitore perstrinxi deraserit, pinnas quas meo gremio €nectarei fontis infeci praetotonderit." @@Sic effata foras sese proripit infesta et sto-€machata biles Venerias. Sed eam protinus Ceres et €Iuno continantur uisamque uultu tumido quaesiere @1 €cur truci supercilio tantam uenustatem micantium €oculorum coerceret. At illa: "Opportune" inquit €"ardenti prorsus isto meo pectori uolentiam scilicet €perpetraturae uenitis. Sed totis, oro, uestris uiribus €Psychen illam fugitiuam uolaticam mihi requirite. €Nec enim uos utique domus meae famosa fabula et €non dicendi filii mei facta latuerunt." €@@Tunc illae [2non]2 ignarae quae gesta sunt palpare €Veneris iram saeuientem sic adortae: "Quid tale, €domina, deliquit tuus filius ut animo peruicaci uolup-€tates illius impugnes et, quam ille diligit, tu quoque €perdere gestias? Quod autem, oramus, isti crimen si €puellae lepidae libenter adrisit? An ignoras eum ma-€sculum et iuuenem esse uel certe iam quot sit anno-€rum oblita es? An, quod aetatem portat bellule, puer €tibi semper uidetur? Mater autem tu et praeterea €cordata mulier filii tui lusus semper explorabis cu-€riose et in eo luxuriem culpabis et amores reuinces et €tuas artes tuasque delicias in formonso filio repre-€hendes? Quis autem te deum, quis hominum patietur €passim cupidines populis disseminantem, cum tuae @1 €domus amores amare coerceas et uitiorum muliebrium €publicam praecludas officinam?" €@@Sic illae metu sagittarum patrocinio gratioso Cupi-€dini quamuis absenti blandiebantur. Sed Venus indi-€gnata ridicule tractari suas iniurias praeuersis illis €alterorsus concito gradu pelago uiam capessit. @1  Ÿôÿ@@@@{1LIBER VI}1 ‘@@Interea Psyche uariis iactabatur discursibus, €dies noctesque mariti uestigationibus inquieta animi, €tanto cupidior iratum licet si non uxoriis blanditiis €lenire certe seruilibus precibus propitiare. Et pro-€specto templo quodam in ardui montis uertice: €"Vnde autem" inquit "scio an istic meus degat domi-€nus?" Et ilico dirigit citatum gradum, quem defec-€tum prorsus adsiduis laboribus spes incitabat et uo-€tum. Iamque nauiter emensis celsioribus iugis pului-€naribus sese proximam intulit. Videt spicas frumen-€tarias in aceruo et alias flexiles in corona et spicas €hordei uidet. Erant et falces et operae messoriae €mundus omnis, sed cuncta passim iacentia et incuria €confusa et, ut solet aestu, laborantium manibus €proiecta. Haec singula Psyche curiose diuidit et €discretim semota rite componit, rata scilicet nullius €dei fana caerimoniasue neclegere se debere sed om-€nium beniuolam misericordiam corrogare. @1 @@Haec eam sollicite seduloque curantem Ceres €alma deprehendit et longum exclamat protinus: €"Ain, Psyche miseranda? Totum per orbem Venus €anxia disquisitione tuum uestigium furens animi re-€quirit teque ad extremum supplicium expetit et totis €numinis sui uiribus ultionem flagitat: tu uero rerum €mearum tutelam nunc geris et aliud quicquam cogitas €nisi de tua salute?" €@@Tunc Psyche pedes eius aduoluta et uberi fletu ri-€gans deae uestigia humumque uerrens crinibus suis €multiiugis precibus editis ueniam postulabat: "Per €ego te frugiferam tuam dexteram istam deprecor per €laetificas messium caerimonias per tacita secreta €cistarum et per famulorum tuorum draconum pinnata €curricula et glebae Siculae sulcamina et currum ra-€pacem et terram tenacem et inluminarum Proserpi-€nae nuptiarum demeacula et luminosarum filiae €inuentionum remeacula et cetera quae silentio tegit €Eleusinis Atticae sacrarium, miserandae Psyches ani-€mae supplicis tuae subsiste. Inter istam spicarum €congeriem patere uel pauculos dies delitescam, quoad €deae tantae saeuiens ira spatio temporis mitigetur uel €certe meae uires diutino labore fessae quietis inter-€uallo leniantur." @@Suscipit Ceres: "Tuis quidem lacrimosis pre- @1 €cibus et commoueor et opitulari cupio, sed cogna-€tae meae, cum qua etiam foedus antiquum amicitiae €colo, bonae praeterea feminae, malam gratiam subire €nequeo. Decede itaque istis aedibus protinus et quod €a me retenta custoditaque non fueris optimi consule." €@@Contra spem suam repulsa Psyche et afflicta du-€plici maestitia iter retrorsum porrigens inter subsitae €conuallis sublucidum lucum prospicit fanum sollerti €fabrica structum, nec ullam uel dubiam spei melioris €uiam uolens omittere sed adire cuiuscumque dei ue-€niam sacratis foribus proximat. Videt dona pre-€tiosa et lacinias auro litteratas ramis arborum posti-€busque suffixas, quae cum gratia facti nomen deae €cui fuerant dicata testabantur. Tunc genu nixa et ma-€nibus aram tepentem amplexa detersis ante lacrimis €sic adprecatur: @@"Magni Iouis germana et coniuga, siue tu €Sami, quae sola partu uagituque et alimonia tua glo-€riatur, tenes uetusta delubra, siue celsae Carthaginis, €quae te uirginem uectura leonis caelo commeantem €percolit, beatas sedes frequentas, seu prope ripas €Inachi, qui te iam nuptam Tonantis et reginam deo-€rum memorat, inclitis Argiuorum praesides moeni- @1 €bus, quam cunctus oriens Zygiam ueneratur et om-€nis occidens Lucinam appellat, sis meis extremis casi-€bus Iuno Sospita meque in tantis exanclatis laboribus €defessam imminentis periculi metu libera. Quod €sciam, soles praegnatibus periclitantibus ultro subue-€nire." €@@Ad istum modum supplicanti statim sese Iuno cum €totius sui numinis augusta dignitate praesentat et pro-€tinus: "Quam uellem" inquit "per fidem nutum €meum precibus tuis accommodare. Sed contra uolun-€tatem Veneris nurus meae, quam filiae semper dilexi €loco, praestare me pudor non sinit. Tunc etiam legi-€bus quae seruos alienos profugos inuitis dominis ue-€tant suscipi prohibeor." @@Isto quoque fortunae naufragio Psyche perter-€rita nec indipisci iam maritum uolatilem quiens, tota €spe salutis deposita, sic ipsa suas cogitationes consu-€luit: "Iam quae possunt alia meis aerumnis temp-€tari uel adhiberi subsidia, cui nec dearum quidem €quanquam uolentium potuerunt prodesse suffragia? €Quo rursum itaque tantis laqueis inclusa uestigium €porrigam quibusque tectis uel etiam tenebris abscon-€dita magnae Veneris ineuitabiles oculos effugiam? @1 €Quin igitur masculum tandem sumis animum et cas-€sae speculae renuntias fortiter et ultroneam te domi-€nae tuae reddis et uel sera modestia saeuientes impe-€tus eius mitigas? Qui scias an etiam quem diu quae-€ritas illic in domo matris repperias?." Sic ad dubium €obsequium immo ad certum exitium praeparata €principium futurae secum meditabatur obsecrationis. @@At Venus terrenis remediis inquisitionis ab-€nuens caelum petit. Iubet instrui currum quem ei €Vulcanus aurifex subtili fabrica studiose poliuerat et €ante thalami rudimentum nuptiale munus obtulerat €limae tenuantis detrimento conspicuum et ipsius auri €damno pretiosum. De multis quae circa cubiculum €dominae stabulant procedunt quattuor candidae co-€lumbae et hilaris incessibus picta colla torquentes iu-€gum gemmeum subeunt susceptaque domina laetae €subuolant. Currum deae prosequentes gannitu con-€strepenti lasciuiunt passeres et ceterae quae dulce þ²±²ÿï°°²ÿï‚ÍåôÿïƒÁðõìÿ¦–ˆŒcantitant aues melleis modulis suaue resonantes €aduentum deae pronuntiant. Cedunt nubes et Cae-€lum filiae panditur et summus aether cum gaudio €suscipit deam, nec obuias aquilas uel accipitres ra-€paces pertimescit magnae Veneris canora familia. @@Tunc se protinus ad Iouis regias arces dirigit €et petitu superbo Mercuri dei uocalis operae necessa- @1 €riam usuram postulat. Nec rennuit Iouis caerulum €supercilium. Tunc ouans ilico, comitante etiam Mer-€curio, Venus caelo demeat eique sollicite serit uerba: €"Frater Arcadi, scis nempe sororem tuam Venerem €sine Mercuri praesentia nil unquam fecisse nec te €praeterit utique quanto iam tempore delitescentem €ancillam nequiuerim repperire. Nil ergo superest €quam tuo praeconio praemium inuestigationis publi-€citus edicere. Fac ergo mandatum matures meum et €indicia qui possit agnosci manifeste designes, ne si €quis occultationis illicitae crimen subierit, ignorantiae €se possit excusatione defendere"; et simul dicens li-€bellum ei porrigit ubi Psyches nomen continebatur et €cetera. Quo facto protinus domum secessit. @@Nec Mercurius omisit obsequium. Nam per €omnium ora populorum passim discurrens sic manda-€tae praedicationis munus exequebatur: "Si quis a €fuga retrahere uel occultam demonstrare poterit fugi-€tiuam regis filiam, Veneris ancillam, nomine Psychen, €conueniat retro metas Murtias Mercurium praedica-€torem, accepturus indiciuae nomine ab ipsa Venere €septem sauia suauia et unum blandientis adpulsu lin-€guae longe mellitum." €@@Ad hunc modum pronuntiante Mercurio tanti @1 €praemii cupido certatim omnium mortalium studium €adrexerat. Quae res nunc uel maxime sustulit Psyches €omnem cunctationem. Iamque fores ei dominae €proximanti occurrit una de famulitione Veneris no-€mine Consuetudo statimque quantum maxime potuit €exclamat: "Tandem, ancilla nequissima, dominam €habere te scire coepisti? An pro cetera morum tuorum €temeritate istud quoque nescire te fingis quantos la-€bores circa tuas inquisitiones sustinuerimus? Sed €bene, quod meas potissimum manus incidisti et inter €Orci cancros iam ipsos haesisti datura scilicet actu-€tum tantae contumaciae poenas", @8 et audaciter €in capillos eius inmissa manu trahebat eam nequa-€quam renitentem. Quam ubi primum inductam obla-€tamque sibi conspexit Venus, latissimum cachinnum €extollit et qualem solent furenter irati, caputque qua-€tiens et ascalpens aurem dexteram: "Tandem" in-€quit "dignata es socrum tuam salutare? An potius €maritum, qui tuo uulnere periclitatur, interuisere €uenisti? Sed esto secura, iam enim excipiam te ut €bonam nurum condecet"; et: "Vbi sunt" inquit €"Sollicitudo atque Tristities ancillae meae?" Quibus €intro uocatis torquendam tradidit eam. At illae se-€quentes erile praeceptum Psychen misellam flagellis €afflictam et ceteris tormentis excruciatam iterum do-€minae conspectui reddunt. Tunc rursus sublato risu @1 €Venus: "Et ecce" inquit "nobis turgidi uentris sui €lenocinio commouet miserationem, unde me praeclara €subole auiam beatam scilicet faciat. Felix uero ego €quae in ipso aetatis meae flore uocabor auia et uilis €ancillae filius nepos Veneris audiet. Quanquam €inepta ego [2quae]2 frustra filium dicam; impares enim €nuptiae et praeterea in uilla sine testibus et patre non €consentiente factae legitimae non possunt uideri ac €per hoc spurius iste nascetur, si tamen partum omnino €perferre te patiemur." @@His editis inuolat eam uestemque plurifariam €diloricat capilloque discisso et capite conquassato €grauiter affligit, et accepto frumento et hordeo et mi-€lio et papauere et cicere et lente et faba commixtisque €aceruatim confusis[2que]2 in unum grumulum sic ad €illam: "Videris enim mihi tam deformis ancilla nullo €alio sed tantum sedulo ministerio amatores tuos pro-€mereri: iam ergo et ipsa frugem tuam periclitabor. €Discerne seminum istorum passiuam congeriem sin-€gulisque granis rite dispositis atque seiugatis ante €istam uesperam opus expeditum approbato mihi." @1 €@@Sic assignato tantorum seminum cumulo ipsa ce-€nae nuptiali concessit. Nec Psyche manus admolitur €inconditae illi et inextricabili moli, sed immanitate €praecepti consternata silens obstupescit. Tunc for-€micula illa paruula atque ruricola certa difficultatis €tantae laborisque miserta contubernalis magni dei €socrusque saeuitiam execrata discurrens nauiter con-€uocat corrogatque cunctam formicarum accolarum €classem: "Miseremini terrae omniparentis agiles €alumnae, miseremini et Amoris uxori puellae lepidae €periclitanti prompta uelocitate succurrite." Ruunt €aliae superque aliae sepedum populorum undae sum-€moque studio singulae granatim totum digerunt acer-€uum separatimque distributis dissitisque generibus e €conspectu perniciter abeunt. @@Sed initio noctis e conuiuio nuptiali uino ma-€dens et fraglans balsama Venus remeat totumque €reuincta corpus rosis micantibus, uisaque diligentia €miri laboris: "Non tuum," inquit "nequissima, nec €tuarum manuum istud opus, sed illius cui tuo immo €et ipsius malo placuisti", et frusto cibarii panis ei €proiecto cubitum facessit. €@@Interim Cupido solus interioris domus unici cubi-€culi custodia clausus coercebatur acriter, partim ne €petulanti luxurie uulnus grauaret, partim ne cum sua @1 €cupita conueniret. Sic ergo distentis et sub uno tecto €separatis amatoribus tetra nox exanclata. €@@Sed Aurora commodum inequitante uocatae Psy-€chae Venus infit talia: "Videsne illud nemus, quod €fluuio praeterluenti ripisque longis attenditur, cuius €imi frutices uicinum fontem despiciunt? Oues ibi ni-€tentis auri uero decore florentes incustodito pastu ua-€gantur. Inde de coma pretiosi uelleris floccum mihi €confestim quoque modo quaesitum afferas censeo." @@Perrexit Psyche uolenter non obsequium qui-€dem illa functura sed requiem malorum praecipitio €fluuialis rupis habitura. Sed inde de fluuio musicae €suauis nutricula leni crepitu dulcis aurae diuinitus €inspirata sic uaticinatur harundo uiridis: "Psyche €tantis aerumnis exercita, neque tua miserrima morte €meas sanctas aquas polluas nec uero istud horae con- @1 €tra formidabiles oues feras aditum, quoad de solis €fraglantia mutuatae calorem truci rabie solent efferri €cornuque acuto et fronte saxea et non nunquam ue-€nenatis morsibus in exitium saeuire mortalium; sed €dum meridies solis sedauerit uaporem et pecua spiri-€tus fluuialis serenitate conquieuerint, poteris sub illa €procerissima platano, quae mecum simul unum fluen-€tum bibit, latenter abscondere. Et cum primum €mitigata furia laxauerint oues animum, percussis €frondibus attigui nemoris lanosum aurum repperies, €quod passim stirpibus conexis obhaerescit." @@Sic harundo simplex et humana Psychen ae-€gerrimam salutem suam docebat. Nec auscultatu pae-€nitendo indiligenter instructa illa cessauit, sed obser-€uatis omnibus furatrina facili flauentis auri mollitie €congestum gremium Veneri reportat. Nec tamen €apud dominam saltem secundi laboris periculum se-€cundum testimonium meruit, sed contortis superciliis €subridens amarum sic inquit: "Nec me praeterit €huius quoque facti auctor adulterinus. Sed iam nunc @1 €ego sedulo periclitabor an oppido forti animo singu-€larique prudentia sis praedita. Videsne insistentem €celsissimae illi rupi montis ardui uerticem, de quo €fontis atri fuscae defluunt undae proxumaeque con-€ceptaculo uallis inclusae Stygias inrigant paludes et €rauca Cocyti fluenta nutriunt? Indidem mihi de €summi fontis penita scaturrigine rorem rigentem hau-€ritum ista confestim defer urnula." Sic aiens crustallo €dedolatum uasculum insuper ei grauiora comminata €tradidit. @@At illa studiose gradum celerans montis ex-€tremum petit cumulum certe uel illic in[2uentura]2 ui-€tae pessimae finem. Sed cum primum praedicti iugi €conterminos locos appulit, uidet rei uastae letalem €difficultatem. Namque saxum immani magnitudine €procerum et inaccessa salebritate lubricum mediis €e faucibus lapidis fontes horridos euomebat, qui sta-€tim proni foraminis lacunis editi perque procliue de-€lapsi et angusti canalis exarato contecti tramite €proxumam conuallem latenter incidebant. Dextra €laeuaque cautibus cauatis proserpunt ecce longa colla þ²±²ÿï°°²ÿï‚ÍåôÿïƒÁðõìÿ¦˜ŽˆŒporrecti saeui dracones inconiuae uigiliae luminibus @1 €addictis et in perpetuam lucem pupulis excubantibus. €Iamque et ipsae semet muniebant uocales aquae. €Nam et "Discede" et "Quid facis? Vide" et "Quid €agis? Caue" et "Fuge" et "Peribis" subinde clamant. €Sic impossibilitate ipsa mutata in lapidem Psyche, €quamuis praesenti corpore, sensibus tamen aberat et €inextricabilis periculi mole prorsus obruta lacruma-€rum etiam extremo solacio carebat. @8 Nec Proui-€dentiae bonae graues oculos innocentis animae latuit €aerumna. Nam supremi Iouis regalis ales illa repente €propansis utrimque pinnis affuit rapax aquila me-€morque ueteris obsequii, quo ductu Cupidinis Ioui €pocillatorem Phrygium substulerat, opportunam fe-€rens opem deique numen in uxoris laboribus perco-€lens alti culminis diales uias deserit et ob os puellae €praeuolans incipit: "At tu, simplex alioquin et ex-€pers rerum talium, sperasne te sanctissimi nec minus €truculenti fontis uel unam stillam posse furari uel €omnino contingere? Diis etiam ipsique Ioui formi-€dabiles aquas istas Stygias uel fando comperisti, quod-€que uos deieratis per numina deorum deos per Stygis @1 €maiestatem solere? Sed cedo istam urnulam", et pro-€tinus adrepta complexaque festinat libratisque pin-€narum nutantium molibus inter genas saeuientium €dentium et trisulca uibramina draconum remigium €dextra laeuaque porrigens nolentes aquas et ut abi-€ret innoxius praeminantes excipit, commentus ob €iussum Veneris petere eique se praeministrare, quare €paulo facilior adeundi fuit copia. @@Sic acceptam cum gaudio plenam urnulam €Psyche Veneri citata rettulit. Nec tamen nutum €deae saeuientis uel tunc expiare potuit. Nam sic €eam maiora atque peiora flagitia comminans ap-€pellat renidens exitiabile: "Iam tu quidem ma-€gna uideris quaedam mihi et alta prorsus ma-€lefica, quae talibus praeceptis meis obtemperasti €nauiter. Sed adhuc istud, mea pupula, ministrare de-€bebis. Sume istam pyxidem", et dedit; "protinus €usque ad inferos et ipsius Orci ferales penates te de- @1 €rige. Tunc conferens pyxidem Proserpinae: 'petit €de te Venus' dicito 'modicum de tua mittas ei for-€monsitate uel ad unam saltem dieculam sufficiens. €Nam quod habuit, dum filium curat aegrotum, con-€sumpsit atque contriuit omne'. Sed haud immaturius €redito, quia me necesse est indidem delitam theatrum €deorum frequentare." @@Tunc Psyche uel maxime sensit ultimas for-€tunas suas et uelamento reiecto ad promptum exi-€tium sese compelli manifeste comperit. Quidni? quae €suis pedibus ultro ad Tartarum manesque commeare €cogeretur. Nec cunctata diutius pergit ad quampiam €turrim praealtam, indidem sese datura praecipitem: €sic enim rebatur ad inferos recte atque pulcherrime €se posse descendere. Sed turris prorumpit in uocem €subitam et: "Quid te" inquit "praecipitio, misella, €quaeris extinguere? Quidque iam nouissimo periculo €laborique isto temere succumbis? Nam si spiritus €corpore tuo semel fuerit seiugatus, ibis quidem pro-€fecto ad imum Tartarum, sed inde nullo pacto redire @1 €poteris. Mihi ausculta. @8 Lacedaemo Achaiae €nobilis ciuitas non longe sita est: huius conterminam €deuiis abditam locis quaere Taenarum. Inibi spira-€culum Ditis et per portas hiantes monstratur iter €inuium, cui te limine transmeato simul commiseris €iam canale directo perges ad ipsam Orci regiam. Sed €non hactenus uacua debebis per illas tenebras ince-€dere, sed offas polentae mulso concretas ambabus €gestare manibus at in ipso ore duas ferre stipes. €Iamque confecta bona parte mortiferae uiae conti-€naberis claudum asinum lignorum gerulum cum aga-€sone simili, qui te rogabit decidentis sarcinae fusti-€culos aliquos porrigas ei, sed tu nulla uoce deprompta €tacita praeterito. Nec mora, cum ad flumen mor-€tuum uenies, cui praefectus Charon protenus expe-€tens portorium sic ad ripam ulteriorem sutili cumba €deducit commeantes. Ergo et inter mortuos auaritia €uiuit nec Charon ille Ditis exactor tantus deus quic-€quam gratuito facit: set moriens pauper uiaticum €debet quaerere, et aes si forte prae manu non fuerit, €nemo eum expirare patietur. Huic squalido seni da-€bis nauli nomine de stipibus quas feres alteram, sic €tamen ut ipse sua manu de tuo sumat ore. Nec setius @1 €tibi pigrum fluentum transmeanti quidam superna-€tans senex mortuus putris adtollens manus orabit ut €eum intra nauigium trahas, nec tu tamen inlicita ad-€flectare pietate. @8 Transito fluuio modicum te €progressam textrices orabunt anus telam struentes €manus paulisper accommodes, nec id tamen tibi con-€tingere fas est. Nam haec omnia tibi et multa alia €de Veneris insidiis orientur, ut uel unam de manibus €omittas offulam. Nec putes futile istud polentacium €damnum leue; altera enim perdita lux haec tibi pror-€sus denegabitur. Canis namque praegrandis teriugo €et satis amplo capite praeditus immanis et formida-€bilis tonantibus oblatrans faucibus mortuos, quibus €iam nil mali potest facere, frustra territando ante €ipsum limen et atra atria Proserpinae semper excu-€bans seruat uacuam Ditis domum. Hunc offrenatum €unius offulae praeda facile praeteribis ad ipsamque €protinus Proserpinam introibis, quae te comiter exci-€piet ac benigne, ut et molliter assidere et prandium €opipare suadeat sumere. Sed tu et humi reside et pa-€nem sordidum petitum esto, deinde nuntiato quid €adueneris susceptoque quod offeretur rursus re-€means canis saeuitiam offula reliqua redime ac €deinde auaro nauitae data quam reseruaueris stipe @1 €transitoque eius fluuio recalcans priora uestigia ad €istum caelestium siderum redies chorum. Sed inter €omnia hoc obseruandum praecipue tibi censeo, ne €uelis aperire uel inspicere illam quam feres pyxidem €uel omnino diuinae formonsitatis abditum curiosius €[2temptare]2 thensaurum." @@Sic turris illa prospicua uaticinationis munus €explicuit. Nec morata Psyche pergit Taenarum sump-€tisque rite stipibus illis et offulis infernum decurrit €meatum transitoque per silentium asinario debili et €amnica stipe uectori data neglecto supernatantis €mortui desiderio et spretis textricum subdolis preci-€bus et offulae cibo sopita canis horrenda rabie do-€mum Proserpinae penetrat. Nec offerentis hospitae €sedile delicatum uel cibum beatum amplexa sed ante €pedes eius residens humilis cibario pane contenta Ve-€neriam pertulit legationem. Statimque secreto reple-€tam conclusamque pyxidem suscipit et offulae se-€quentis fraude caninis latratibus obseratis residuaque €nauitae reddita stipe longe uegetior ab inferis recur- @1 €rit. Et repetita atque adorata candida ista luce, €quanquam festinans obsequium terminare, mentem €capitur temeraria curiositate et: "Ecce" inquit €"inepta ego diuinae formonsitatis gerula, quae nec €tantillum quidem indidem mihi delibo uel sic illi €amatori meo formonso placitura", @8 et cum €dicto reserat pyxidem. Nec quicquam ibi rerum nec €formonsitas ulla, sed infernus somnus ac uere Sty-€gius, qui statim coperculo releuatus inuadit eam cras-€saque soporis nebula cunctis eius membris perfundi-€tur et in ipso uestigio ipsaque semita conlapsam pos-€sidet. Et iacebat immobilis et nihil aliud quam dor-€miens cadauer. €@@Sed Cupido iam cicatrice solida reualescens nec €diutinam suae Psyches absentiam tolerans per al-€tissimam cubiculi quo cohibebatur elapsus fenes-€tram refectisque pinnis aliquanta quiete longe ue-€locius prouolans Psychen accurrit suam detersoque €somno curiose et rursum in pristinam pyxidis sedem €recondito Psychen innoxio punctulo sagittae suae €suscitat et: "Ecce" inquit "rursum perieras, misella, €simili curiositate. Sed interim quidem tu prouinciam @1 €quae tibi matris meae praecepto mandata est exse-€quere nauiter, cetera egomet uidero." His dictis ama-€tor leuis in pinnas se dedit, Psyche uero confestim €Veneri munus reportat Proserpinae. @@Interea Cupido amore nimio peresus et €aegra facie matris suae repentinam sobrietatem perti-€mescens ad armillum redit alisque pernicibus caeli €penetrato uertice magno Ioui supplicat suamque cau-€sam probat. Tunc Iuppiter prehensa Cupidinis buc-€cula manuque ad os suum relata consauiat atque sic €ad illum: "Licet tu," inquit "domine fili, numquam þ²±²ÿï°°²ÿï‚ÍåôÿïƒÁðõìÿ¦˜–ˆˆmihi concessu deum decretum seruaris honorem, sed €istud pectus meum quo leges elementorum et uices €siderum disponuntur conuulneraris assiduis ictibus €crebrisque terrenae libidinis foedaueris casibus con-€traque leges et ipsam Iuliam disciplinamque publi-€cam turpibus adulteriis existimationem famamque €meam laeseris in serpentes in ignes in feras in aues €et gregalia pecua serenos uultus meos sordide refor-€mando, at tamen modestiae meae memor quodque €inter istas meas manus creueris cuncta perficiam, €dum tamen scias aemulos tuos cauere, ac si qua nunc €in terris puella praepollet pulcritudine, praesentis €beneficii uicem per eam mihi repensare te debere." @@Sic fatus iubet Mercurium deos omnes ad €contionem protinus conuocare, ac si qui coetu caeles- @1 €tium defuisset, in poenam decem milium nummum €conuentum iri pronuntiare. Quo metu statim com-€pleto caelesti theatro pro sede sublimi sedens proce-€rus Iuppiter sic enuntiat: €@@"Dei conscripti Musarum albo, adolescentem istum €quod manibus meis alumnatus sim profecto scitis €omnes. Cuius primae iuuentutis caloratos impetus €freno quodam coercendos existimaui; sat est coti-€dianis eum fabulis ob adulteria cunctasque corrupte-€las infamatum. Tollenda est omnis occasio et luxuria €puerilis nuptialibus pedicis alliganda. Puellam elegit €et uirginitate priuauit: teneat, possideat, amplexus €Psychen semper suis amoribus perfruatur." Et ad €Venerem conlata facie: "Nec tu," inquit "filia, quic-€quam contristere nec prosapiae tantae tuae statuque €de matrimonio mortali metuas. Iam faxo nuptias non €impares sed legitimas et iure ciuili congruas", et ilico €per Mercurium arripi Psychen et in caelum perduci €iubet. Porrecto ambrosiae poculo: "Sume," inquit €"Psyche, et immortalis esto, nec umquam digredietur €a tuo nexu Cupido sed istae uobis erunt perpetuae €nuptiae." @@Nec mora, cum cena nuptialis affluens €exhibetur. Accumbebat summum torum maritus Psy- @1 €chen gremio suo complexus. Sic et cum sua Iunone €Iuppiter ac deinde per ordinem toti dei. Tunc pocu-€lum nectaris, quod uinum deorum est, Ioui quidem €suus pocillator ille rusticus puer, ceteris uero Liber €ministrabat, Vulcanus cenam coquebat; Horae rosis €et ceteris floribus purpurabant omnia, Gratiae spar-€gebant balsama, Musae quoque canora personabant. €[2Tunc]2 Apollo cantauit ad citharam, Venus suaui mu-€sicae superingressa formonsa saltauit, scaena sibi sic €concinnata, ut Musae quidem chorum canerent, tibias €inflaret Saturus, et Paniscus ad fistulam diceret. Sic €rite Psyche conuenit in manum Cupidinis et nascitur €illis maturo partu filia, quam Voluptatem nominamus'. @@Sic captiuae puellae delira et temulenta €illa narrabat anicula; sed astans ego non procul dole-€bam mehercules quod pugillares et stilum non habe-€bam qui tam bellam fabellam praenotarem. €@@Ecce confecto nescio quo graui proelio latrones adue-€niunt onusti, non nulli tamen immo promptiores uulne-€ratis domi relictis et plagas recurantibus ipsi ad reli- @1 €quas occultatas in quadam spelunca sarcinas, ut aie-€bant, proficisci gestiunt. Prandioque raptim tuburci-€nato me et equum uectores rerum illarum futuros fusti-€bus exinde tundentes producunt in uiam multisque €cliuis et anfractibus fatigatos prope ipsam uesperam €perducunt ad quampiam speluncam, unde multis onus-€tos rebus rursum ne breuiculo quidem tempore refec-€tos ociter reducunt. Tantaque trepidatione festinabant €ut me plagis multis obtundentes propellentesque su-€per lapidem propter uiam positum deicerent, unde €crebris aeque ingestis ictibus crure dextero et ungula €sinistra me debilitatum aegre ad exurgendum com-€pellunt. @8 Et unus: 'Quo usque' inquit 'rup-€tum istum asellum, nunc etiam claudum, frustra pa-€scemus?' Et alius: 'Quid quod et pessumo pede do-€mum nostram accessit nec quicquam idonei lucri €exinde cepimus sed uulnera et fortissimorum occi-€siones?' Alius iterum: 'Certe ego, cum primum sar-€cinas istas quanquam inuitus pertulerit, protinus eum €uulturiis gratissimum pabulum futurum praecipi-€tabo.' €@@Dum secum mitissimi homines altercant de mea €nece, iam et domum perueneramus. Nam timor un-€gulas mihi alas fecerat. Tum quae ferebamus amoliti @1 €properiter nulla salutis nostrae cura ac ne meae qui-€dem necis habita comitibus adscitis, qui uulnerati €remanserant dudum, recurrunt re[2liqua ipsi]2 laturi €taedio, ut aiebant, nostrae tarditatis. Nec me tamen €mediocris carpebat scrupulus contemplatione com-€minatae mihi mortis; et ipse mecum: 'Quid stas, Luci, €uel quid iam nouissimum expectas? Mors et haec €acerbissima decreto latronum tibi comparata est. €Nec magno conatu res indiget; uides istas rupinas €proximas et praeacutas in his prominentes silices, €quae te penetrantes [2ante]2quam decideris membra-€tim dissipabunt. Nam et illa ipsa praeclara magia tua €uultum laboresque tibi tantum asini, uerum corium €non asini crassum sed hirudinis tenue membranulum €circumdedit. Quin igitur masculum tandem sumis €animum tuaeque saluti, dum licet, consulis? Habes €summam opportunitatem fugae, dum latrones ab-€sunt. An custodiam anus semimortuae formidabis, €quam licet claudi pedis tui calce unica finire poteris? €_Sed quo gentium capessetur fuga uel hospitium €quis dabit? Haec quidem inepta et prorsus asinina €cogitatio; quis enim uiantium uectorem suum non €libenter auferat secum?' @@Et alacri statim nisu lorum quo fueram @1 €destinatus abrumpo meque quadripedi cursu proripio. €Nec tamen astutulae anus miluinos oculos effugere €potui. Nam ubi me conspexit absolutum, capta super €sexum et aetatem audacia lorum prehendit ac me €deducere ac reuocare contendit. Nec tamen ego, me-€mor exitiabilis propositi latronum, pietate ulla com-€moueor, sed incussis in eam posteriorum pedum cal-€cibus protinus adplodo terrae. At illa quamuis humi €prostrata loro tamen tenaciter inhaerebat, ut me pro-€currentem aliquantisper tractu sui sequeretur. Et oc-€cipit statim clamosis ululatibus auxilium ualidioris €manus implorare. Sed frustra fletibus cassum tumul-€tum commouebat, quippe cum nullus adforet qui €suppetias ei ferre posset nisi sola illa uirgo captiua, €quae uocis excitu procurrens uidet hercules memo-€randi spectaculi scaenam, non tauro sed asino depen-€dentem Dircen aniculam, sumptaque constantia ui-€rili facinus audet pulcherrimum. Extorto etenim loro €manibus eius me placidis gannitibus ab impetu reuo-€catum nauiter inscendit et sic ad cursum rursum in-€citat. @8 Ego simul uoluntariae fugae uoto et €liberandae uirginis studio, sed et plagarum suasu €quae me saepicule commonebant, equestri celeritate €quadripedi cursu solum replaudens uirgini delicatas €uoculas adhinnire temptabam. Sed et scabendi dorsi @1 €mei simulatione nonnumquam obliquata ceruice €pedes decoros puellae basiabam. Tunc illa spirans al-€tius caelumque sollicito uultu petens: €@@'Vos', inquit 'Superi, tandem meis supremis peri-€culis opem facite, et tu, Fortuna durior, iam saeuire €desiste. Sat tibi miseris istis cruciatibus meis litatum €est. Tuque, praesidium meae libertatis meaeque sa-€lutis, si me domum peruexeris incolumem parenti-€busque et formonso proco reddideris, quas tibi gra-€tias perhibebo, quos honores habebo, quos cibos exhi-€bebo! Iam primum iubam istam tuam probe pecti-€natam meis uirginalibus monilibus adornabo, fron-€tem uero crispatam prius decoriter discriminabo cau-€daeque setas incuria lauacri congestas et horridas €prompta diligentia perpolibo bullisque te multis au-€reis inoculatum ueluti stellis sidereis relucentem et €gaudiis popularium pomparum ouantem, sinu serico €progestans nucleos [2et]2 edulia mitiora, te meum sospi-€tatorem cotidie saginabo. @8 Sed nec inter @1 €cibos delicatos et otium profundum uitaeque totius €beatitudinem deerit tibi dignitas gloriosa. Nam me-€moriam praesentis fortunae meae diuinaeque proui-€dentiae perpetua testatione signabo et depictam in €tabula fugae praesentis imaginem meae domus atrio €dedicabo. Visetur et in fabulis audietur doctorumque €stilis rudis perpetuabitur historia "Asino uectore uirgo €regia fugiens captiuitatem". Accedes antiquis et ipse €miraculis, et iam credemus exemplo tuae ueritatis et þ²±²ÿï°°²ÿï‚ÍåôÿïƒÁðõìÿ¦˜ˆ‹Phrixum arieti supernatasse et Arionem delphinum €gubernasse et Europam tauro supercubasse. Quodsi €uere Iupiter mugiuit in boue, potest in asino meo la-€tere aliqui uel uultus hominis uel facies deorum.' €@@Dum haec identidem puella replicat uotisque cre-€bros intermiscet suspiratus, ad quoddam peruenimus €triuium, unde me adrepto capistro dirigere dextror-€sum magnopere gestiebat, quod ad parentes eius ea €scilicet iretur uia. Sed ego gnarus latrones illac ad €reliquas commeasse praedas renitebar firmiter atque €sic in animo meo tacitus expostulabam: 'Quid facis, €infelix puella? Quid agis? Cur festinas ad Orcum? €Quid meis pedibus facere contendis? Non enim te tan-€tum uerum etiam me perditum ibis.' Sic nos diuersa €tendentes et in causa finali de proprietate soli immo €uiae herciscundae contendentes rapinis suis onusti co- @1 €ram deprehendunt ipsi latrones et ad lunae splendo-€rem iam inde longius cognitos risu maligno salutant. Et unus e numero sic appellat: 'Quorsum €istam festinanti uestigio lucubratis uiam nec noctis €intempestae Manes Laruasque formidatis? An tu, €probissima puella, parentes tuos interuisere properas? €Sed nos et solitudini tuae praesidium praebebimus €et compendiosum ad tuos iter monstrabimus.' Et €uerbum manu secutus prehenso loro retrorsum me €circumtorquet nec baculi nodosi quod gerebat suetis €ictibus temperat. Tunc ingratis ad promptum recur-€rens exitium reminiscor doloris ungulae et occipio €nutanti capite claudicare. Sed: 'Ecce,' inquit ille qui €me retraxerat 'rursum titubas et uaccillas, et putres €isti tui pedes fugere possunt, ambulare nesciunt? At €paulo ante pinnatam Pegasi uincebas celeritatem.' @1 €@@Dum sic mecum fustem quatiens benignus iocatur €comes, iam domus eorum extremam loricam perue-€neramus. Et ecce de quodam ramo procerae cupressus €induta laqueum anus illa pendebat. Quam quidem €detractam protinus cum suo sibi funiculo deuinctam €dedere praecipitem puellaque statim distenta uinculis €cenam, quam postuma diligentia praeparauerat in-€felix anicula, ferinis inuadunt animis. @@Ac dum auida uoracitate cuncta con-€truncant, iam incipiunt de nostra poena suaque uin-€dicta secum considerare. Et utpote in coetu turbu-€lento uariae fuere sententiae, ut primus uiuam cre-€mari censeret puellam, secundus bestiis obici suade-€ret, tertius patibulo suffigi iuberet, quartus tormentis €excarnificari praeciperet; certe calculo cunctorum €utcumque mors ei fuerat destinata. Tunc unus, om-€nium sedato tumultu, placido sermone sic orsus est: €@@'Nec sectae collegii nec mansuetudini singulorum €ac ne meae quidem modestiae congruit pati uos ultra €modum delictique saeuire terminum nec feras nec €cruces nec ignes nec tormenta ac ne mortis quidem €maturatae festinas tenebras accersere. Meis itaque €consiliis auscultantes uitam puellae, sed quam mere-€tur, largimini. Nec uos memoria deseruit utique quid €iam dudum decreueritis de isto asino semper pigro @1 €quidem sed manducone summo nunc etiam mendaci €fictae debilitatis et uirginalis fugae sequestro mini-€stroque. Hunc igitur iugulare crastino placeat to-€tisque uacuefacto praecordiis per mediam aluum nu-€dam uirginem, quam praetulit nobis, insuere, ut sola €facie praeminente ceterum corpus puellae nexu fe-€rino coerceat, tunc super aliquod saxum scruposum €insiciatum et fartilem asinum exponere et solis arden-€tis uaporibus tradere. @8 Sic enim cuncta quae €recte statuistis ambo sustinebunt, et mortem asinus €quam pridem meruit, et illa morsus ferarum, cum €uermes membra laniabunt, et ignis flagrantiam, cum €sol nimiis caloribus inflammarit uterum, et patibuli €cruciatum, cum canes et uultures intima protrahent €uiscera. Sed et ceteras eius aerumnas et tormenta nu-€merate: mortuae bestiae ipsa uiuens uentrem habi-€tabit, tum faetore nimio nares aestu[2abit]2, et inediae €diutinae letali fame tabescet, nec suis saltem liberis €manibus mortem sibi fabricare poterit.' €@@Talibus dictis non pedibus sed totis animis la-€trones in eius uadunt sententiam. Quam meis tam €magnis auribus accipiens quid aliud quam meum €crastinum deflebam cadauer? @1  Ÿôÿ@@@@{1LIBER VII}1 ‘@@Vt primum tenebris abiectis dies inalbebat et €candidum solis curriculum cuncta conlustrabat, qui-€dam de numero latronum superuenit; sic enim mu-€tuae salutationis officium indicabat. Is in primo spe-€luncae aditu residens et ex anhelitu recepto spiritu €tale collegio suo nuntium fecit: €@@'Quod ad domum Milonis Hypatini quam proxime €diripuimus pertinet, discussa sollicitudine iam possu-€mus esse securi. Postquam uos enim fortissimis uiri-€bus cunctis ablatis castra nostra remeastis, immixtus €ego turbelis popularium dolentique atque indi-€gnanti similis arbitrabar super inuestigatione facti €cuius modi consilium caperetur et an et quatenus la-€trones placeret inquiri, renuntiaturus uobis, uti man-€daueratis, omnia. Nec argumentis dubiis, sed rationi-€bus probabilibus congruo cunctae multitudinis con-€sensu nescio qui Lucius auctor manifestus facinoris €postulabatur, qui proximis diebus fictis commenda-€ticiis litteris Miloni sese uirum commentitus bonum €artius conciliauerat, ut etiam hospitio susceptus inter €familiaris intimos haberetur, plusculisque ibidem die-€bus demoratus falsis amoribus ancillae Milonis ani- @1 €mum inrepens ianuae claustra sedulo explorauerat et €ipsa membra in quis omne patrimonium condi solebat €curiose perspexerat. @8 Nec exiguum scelerati mons-€trabatur indicium, quippe cum eadem nocte sub ipso €flagitii momento idem profugisset nec exinde usquam €compareret; nam et praesidium fugae, quo uelocius €frustratis insecutoribus procul ac procul abderet sese, €eidem facile suppeditasse; equum namque illum suum €candidum uectorem futurum duxisse secum. Plane €seruum eius ibidem in hospitio repertum scelerum €consiliorumque erilium futurum indicem per magis-€tratus in publicam custodiam receptum et altera die €tormentis uexatum pluribus ac paene ad ultimam €mortem excarnificatum nil quicquam rerum talium €esse confessum, missos tamen in patriam Luci illius €multos numero qui reum poenas daturum sceleris in-€quirerent.' €@@Haec eo narrante ueteris fortunae et illius beati €Lucii praesentisque aerumnae et infelicis asini facta €comparatione medullitus ingemebam subibatque me €non de nihilo ueteris priscaeque doctrinae uiros €finxisse ac pronuntiasse caecam et prorsus exocula-€tam esse Fortunam, quae semper suas opes ad malos €et indignos conferat nec unquam iudicio quemquam €mortalium eligat, immo uero cum is potissimum @1 €deuersetur quos procul, si uideret, fugere deberet, €quodque cunctis est extremius, uarias opiniones, €immo contrarias nobis attribuat, ut et malus boni uiri €fama glorietur et innocentissimus contra noxiorum €more plectatur. @8 Ego denique, quem saeuissimus €eius impetus in bestiam et extremae sortis quadripe-€dem deduxerat cuiusque casus etiam quoiuis iniquis-€simo dolendus atque miserandus merito uideretur, €crimine latrocinii in hospitem mihi carissimum postu-€labar. Quod crimen non modo latrocinium uerum €etiam parricidium quisque rectius nominarit. Nec €mihi tamen licebat causam meam defendere uel unico €uerbo saltem denegare. Denique ne mala conscientia €tam scelesto crimini praesens uiderer silentio consen-€tire, hoc tantum inpatientia productus uolui dicere: €'Non feci.' Et uerbum quidem praecedens semel ac €saepius inmodice clamitaui, sequens uero nullo pacto €disserere potui, sed in prima remansi uoce et identi-€dem boaui 'Non non', quanquam nimia rutunditate €pendulas uibrassem labias. Sed quid ego pluribus de €Fortunae scaeuitate conqueror, [quan]quam nec istud €puduit me cum meo famulo meoque uectore illo equo €factum conseruum atque coniugem? @@Talibus cogitationibus fluctuantem subit me @1 €cura illa potior, qua statuto consilio latronum mani-€bus uirginis decretam me uictimam recordabar, uen-€tremque crebro suspiciens meum iam misellam puel-€lam parturibam. €@@Sed ille, qui commodum falsam de me notoriam €pertulerat, expromptis mille aureum quos insutu laci-€niae contexerat quosque uariis uiatoribus detractos, €ut aiebat, pro sua frugalitate communi conferebat ar-þ²±²ÿï°°²ÿï‚ÍåôÿïƒÁðõìÿ§”ˆŠcae, infit etiam de salute commilitonum sollicite scisci-€tari. Cognitoque quosdam, immo uero fortissimum €quemque uariis quidem sed inpigris casibus oppetisse, €suadet tantisper pacatis itineribus omniumque proe-€liorum seruatis indutiis inquisitioni commilitonum po-€tius insisteretur et tirocinio nouae iuuentutis ad €pristinae manus numerum Martiae cohortis facies in-€tegraretur: nam et inuitos terrore compelli et uo-€lentes praemio prouocari posse nec paucos humili €seruilique uitae renuntiantes ad instar tyrannicae po-€testatis sectam suam conferre malle. Se quoque iam €dudum pro sua parte quendam conuenisse hominem €et statu procerum et aetate iuuenem et corpore uas-€tum et manu strenuum, eique suasisse ac denique per-€suasisse, ut manus hebetatas diutina pigritia tandem €referret ad frugem meliorem bonoque secundae, dum €posset, frueretur ualetudinis, nec manum ualidam €erogandae stipi porrigeret sed hauriendo potius exer-€ceret auro. @1 @@Talibus dictis uniuersi omnes adsensi et illum, €qui iam comprobatus uideretur, adscisci et alios ad €supplendum numerum uestigari statuunt. Tunc pro-€fectus et paululum commoratus ille perducit imma-€nem quendam iuuenem, uti fuerat pollicitus, nescio an €ulli praesentium comparandum_nam praeter cete-€ram corporis molem toto uertice cunctos antepollebat €et ei commodum lanugo malis inserpebat_sed plane €centunculis disparibus et male consarcinatis semi-€amictum, inter quos pectus et uenter crustata crassi-€tie relucitabant. €@@Sic introgressus: 'Hauete,' inquit 'fortissimo deo €Marti clientes mihique iam fidi commilitones, et ui-€rum magnanimae uiuacitatis uolentem uolentes acci-€pite, libentius uulnera corpore excipientem quam €aurum manu suscipientem ipsaque morte, quam for-€midant alii, meliorem. Nec me putetis egenum uel €abiectum neue de pannulis istis uirtutes meas aesti-€metis. Nam praefui ualidissimae manui totamque €prorsus deuastaui Macedoniam. Ego sum praedo fa-€mosus Haemus ille Thracius cuius totae prouinciae €nomen horrescunt, patre Therone aeque latrone inclito €prognatus, humano sanguine nutritus interque ipsos €manipulos factionis educatus heres et aemulus uirtutis €paternae. @8 Sed omnem pristinam sociorum for-€tium multitudinem magnasque illas opes exiguo tem- @1 €poris amisi spatio. Nam procuratorem principis duce-€naria perfunctum, dehinc fortuna tristiore decussum, €praetereuntem Ioue irato fueram adgressus_sed rei €noscendae carpo ordinem. €@@Fuit quidam multis officiis in aula Caesaris clarus €atque conspicuus, ipsi etiam probe spectatus. Hunc €insimulatum quorundam astu proiecit extorrem sae-€uiens inuidia. Sed uxor eius Plotina quaedam, rarae €fidei atque singularis pudicitiae femina, quae decimo €partus stipendio uiri familiam fundauerat, spretis €atque contemptis urbicae luxuriae deliciis, fugientis €comes et infortunii socia, tonso capillo in masculinam €faciem reformato habitu pretiosissimis monilium et €auro monetali zonis refertis incincta inter ipsas custo-€dientium militum manus et gladios nudos intrepida €cunctorum periculorum particeps et pro mariti salute €peruigilem curam sustinens aerumnas adsiduas inge-€nio masculo sustinebat. Iamque plurimis itineris dif-€ficultatibus marisque terroribus exanclatis Zacyn-€thum petebat, quam sors ei fatalis decreuerat tempo-€rariam sedem. @8 Sed cum primum litus Actiacum, €quo tunc Macedonia delapsi grassabamur, appulisset @1 €_nocte promota tabernulam quandam litori nauique €proximam uitatis maris fluctibus incubabant_inua-€dimus et diripimus omnia. Nec tamen periculo leui €temptati discessimus. Simul namque primum sonum €ianuae matrona percepit, procurrens in cubiculum €clamoribus inquietis cuncta miscuit milites suosque €famulos nominatim, sed et omnem uiciniam suppetia-€tum conuocans, nisi quod pauore cunctorum, qui sibi €quisque metuentes delitiscebant, effectum est ut im-€pune discederemus. €@@Sed protinus sanctissima_uera enim dicenda €sunt_et unicae fidei femina bonis artibus gratiosa €precibus ad Caesaris numen porrectis et marito redi-€tum celerem et adgressurae plenam uindictam impe-€trauit. Denique noluit esse Caesar Haemi latronis €collegium et confestim interiuit: tantum potest nutus €etiam magni principis. Tota denique factione milita-€rium uexillationum indagatu confecta atque concisa €ipse me furatus aegre solus mediis Orci faucibus ad €hunc euasi modum: @8 sumpta ueste muliebri flo-€rida, in sinus flaccidos abundante, mitellaque textili €contecto capite, calceis femininis albis illis et tenuibus €indutus et in sequiorem sexum incertatus atque abs-€conditus, asello spicas ordeacias gerenti residens per @1 €medias acies infesti militis transabiui. Nam mulierem €putantes asinariam concedebant liberos abitus, quippe €cum mihi etiam tunc depiles genae leui pueritia splen-€dicarent. €@@Nec ab illa tamen paterna gloria uel mea uirtute €desciui, quanquam semitrepidus iuxta mucrones Mar-€tios constitutus, sed habitus alieni fallacia tectus €uillas seu castella solus adgrediens uiaticulum mihi €conrasi' et diloricatis statim pannulis in medium duo €milia profudit aureorum et: 'En' inquit 'istam spor-€tulam, immo uero dotem collegio uestro libens meque €uobis ducem fidissimum, si tamen non recusatis, offero €breui temporis spatio lapideam istam domum ues-€tram facturus auream.' @@Nec mora nec cunctatio, sed calculis omnibus €ducatum latrones unanimes ei deferunt uestemque €lautiusculam proferunt, sumeret abiecto centunculo €diuite. Sic reformatus singulos exosculatus et in €summo puluinari locatus cena poculisque magnis inau-€guratur. Tunc sermonibus mutuis de uirginis fuga €deque mea uectura et utrique destinata monstruosa €morte cognoscit et ubi locorum esset illa percontatus €deductusque, uisa ea, ut erat uinculis onusta, contorta €et uituperanti nare discessit et: 'Non sum quidem €tam brutus uel certe temerarius' inquit 'ut scitum €uestrum inhibeam, sed malae conscientiae reatum €intra me sustinebo si quod bonum mihi uidetur dissi- @1 €mulauero. Sed prius fiduciam uestri causa sollicito €mihi tribuite, cum praesertim uobis, si sententia haec €mea displicuerit, liceat rursus ad asinum redire. Nam €ego arbitror latrones, quique eorum recte sapiunt, €nihil anteferre lucro suo debere ac ne ipsam quidem €saepe et ultis damnosam ultionem. Ergo igitur, si per-€dideritis in asino uirginem, nihil amplius quam sine €ullo compendio indignationem uestram exercueritis. €Quin ego censeo deducendam eam ad quampiam ci-€uitatem ibique uenundandam. Nec enim leui pretio €distrahi poterit talis aetatula. Nam et ipse quosdam €lenones pridem cognitos habeo, quorum poterit unus €magnis equidem talentis, ut arbitror, puellam istam €praestinare condigne natalibus suis fornicem proces-€suram nec in similem fugam discursuram, non nihil €etiam, cum lupanari seruierit, uindictae uobis depen-€suram. Hanc ex animo quidem meo sententiam con-€ducibilem protuli; sed uos uestrorum estis consilio-€rum rerumque domini.' @@Sic ille latronum fisci aduocatus nostram cau-€sam pertulerat, uirginis et asini sospitator egregius. €Sed in diutina deliberatione ceteri cruciantes mora €consilii mea praecordia, immo miserum spiritum eli-€dentes, tandem nouicii latronis accedunt sententiae et @1 €protinus uinculis exsoluunt uirginem. Quae quidem €simul uiderat illum iuuenem fornicisque et lenonis €audierat mentionem, coepit risu laetissimo gestire, ut €mihi merito subiret uituperatio totius sexus, cum €uiderem puellam proci iuuenis amore nuptiarumque €castarum desiderio simulato lupanaris spurci sordi-€dique subito delectari nomine. Et tunc quidem tota-€rum mulierum secta moresque de asini pendebant €iudicio. €@@Sed ille iuuenis sermone repetito: 'Quin igitur' in-€quit 'supplicatum Marti Comiti pergimus et puellam €simul uendituri et socios indagaturi? Sed, ut uideo, €nullum uspiam pecus sacrificatui ac ne uinum qui-€dem potatui adfatim uel sufficiens habemus. Decem €mihi itaque legate comites, quis contentus proximum €castellum petam, inde uobis epulas saliares compara-€turus.' €@@Sic eo profecto ceteri copiosum instruunt ignem €aramque cespite uirenti Marti deo faciunt. @@Nec multo post adueniunt illi uinarios utres þ²±²ÿï°°²ÿï‚ÍåôÿïƒÁðõìÿ§˜‹‚ferentes et gregatim pecua comminantes, unde prae-€lectum grandem hircum annosum et horricomem €Marti Secutori Comitique uictimant. Et ilico pran-€dium fabricatur opipare. Tunc hospes ille: 'Non €modo' inquit 'expoliationum praedarumque, uerum €etiam uoluptatum uestrarum ducem me strenuum @1 €sentire debetis' et adgressus insigni facilitate nauiter €cuncta praeministrat. Verrit, sternit, coquit, tuc-€ceta concinnat, adponit scitule, sed praecipue pocu-€lis crebris grandibusque singulos ingurgitat. Interdum €tamen simulatione promendi quae poscebat usus ad €puellam commeabat adsidue, partisque subreptas €clanculo et praegustatas a se potiones offerebat hila-€ris. At illa sumebat adpetenter et non nunquam ba-€siare uolenti promptis sauiolis adlubescebat. Quae res €oppido mihi displicebat. 'Hem oblita es nuptiarum €tuique mutui cupitoris, puella uirgo, et illi nescio cui €recenti marito, quem tibi parentes iunxerunt, hunc €aduenam cruentumque percussorem praeponis? Nec €te conscientia stimulat, sed adfectione calcata inter €lanceas et gladios istos scortari tibi libet? Quid, si quo €modo latrones ceteri persenserint? Non rursum re-€curres ad asinum et rursum exitium mihi parabis? Re €uera ludis de alieno corio.' @@Dum ista sycophanta ego mecum maxima €cum indignatione disputo, de uerbis eorum quibusdam €dubiis sed non obscuris prudenti asino cognosco non €Haemum illum praedonem famosum sed Tlepolemum €sponsum puellae ipsius. Nam procedente sermone €paulo iam clarius contempta mea praesentia quasi €uere mortui: 'Bono animo es,' inquit 'Charite dulcis-€sima; nam totos istos hostes tuos statim captiuos ha-€bebis', et instantia ualidiore uinum iam inmixtum, @1 €sed modico tepefactum uapore sauciis illis et crapula €uinolentiaque madidis ipse abstemius non cessat in-€pingere. Et hercules suspicionem mihi fecit quasi €soporiferum quoddam uenenum cantharis immisceret €illis. Cuncti denique, sed prorsus omnes uino sepulti €iacebant, omnes pariter mortui. Tunc nullo negotio €artissimis uinculis impeditis ac pro arbitrio suo con-€strictis illis, imposita dorso meo puella, dirigit gres-€sum ad suam patriam. @@Quam simul accessimus, tota ciuitas ad uo-€tiuum conspectum effunditur. Procurrunt parentes, €affines, clientes, alumni, famuli laeti faciem, gaudio €delibuti. Pompam cerneres omnis sexus et omnis €aetatis nouumque et hercules memorandum specta-€men, uirginem asino triumphantem. Denique ipse €etiam hilarior pro uirili parte, ne praesenti negotio ut €alienus discreparem, porrectis auribus proflatisque €naribus rudiui fortiter, immo tonanti clamore perso-€nui. Et illam thalamo receptam commode parentes €sui fouebant, me uero cum ingenti iumentorum €ciuiumque multitudine confestim retro Tlepolemus €agebat non inuitum. Nam et alias curiosus et tunc @1 €latronum captiuitatis spectator optabam fieri. Quos €quidem colligatos adhuc uino magis quam uinculis de-€prehendimus. Totis ergo prolatis erutisque rebus et €nobis auro argentoque et ceteris onustis ipsos partim €constrictos, uti fuerant, prouolutosque in proximas €rupinas praecipites dedere, alios uero suis sibi gladiis €obtruncatos reliquere. €@@Tali uindicta laeti et gaudentes ciuitatem reueni-€mus. Et illas quidem diuitias publicae custodelae com-€misere, Tlepolemo puellam repetitam lege tradidere. Exin me suum sospitatorem nuncupatum ma-€trona prolixe curitabat ipsoque nuptiarum die praese-€pium meum ordeo passim repleri iubet faenumque ca-€melo Bactrinae sufficiens apponi. Sed quas ego condi-€gnas Photidi diras deuotiones inprecarer, quae me for-€mauit non canem, sed asinum, quippe cum uiderem €largissimae cenae reliquiis rapinisque canes omnes €inescatos atque distentos. €@@Post noctem unicam et rudimenta Veneris recens €nupta gratias summas apud suos parentes ac maritum €mihi meminisse non destitit, quoad summos illi pro-€mitterent honores habituri mihi. Conuocatis denique €grauioribus amicis consilium datur, quo potissimum €pacto digne remunerarer. Placuerat uni domi me con- @1 €clusum et otiosum hordeo lecto fabaque et uicia sagi-€nari; sed optinuit alius, qui meae libertati prospexe-€rat, suadens ut rurestribus potius campis in greges €equinos lasciuiens discurrerem daturus dominis equa-€rum inscensu generoso multas mulas alumnas. @@Ergo igitur euocato statim armentario equi-€sone magna cum praefatione deducendus adsignor. Et €sane gaudens laetusque praecurrebam sarcinis et cete-€ris oneribus iam nunc renuntiaturus nanctaque liber-€tate ueris initio pratis herbantibus rosas utique reper-€turus aliquas. Subibat me tamen illa etiam sequens €cogitatio, quod tantis actis gratiis honoribusque plu-€rimis asino meo tributis humana facie recepta multo €tanta pluribus beneficiis honestarer. €@@Sed ubi me procul a ciuitate gregarius ille perduxe-€rat, nullae deliciae ac ne ulla quidem libertas excipit. €Nam protinus uxor eius, auara equidem nequissi-€maque illa mulier, molae machinariae subiugum me €dedit frondosoque baculo subinde castigans panem €sibi suisque de meo parabat corio. Nec tantum sui €cibi gratia me fatigare contenta, uicinorum etiam fru-€menta mercennariis discursibus meis conterebat, nec €mihi misero statuta saltem cibaria pro tantis praes-€tabantur laboribus. Namque hordeum meum frictum €et sub eadem mola meis quassatum ambagibus colo-€nis proximis uenditabat, mihi uero per diem laborio- @1 €sae machinae adtento sub ipsa uespera furfures appo-€nebat incretos ac sordidos multoque lapide salebrosos. @@Talibus aerumnis edomitum nouis Fortuna €saeua tradidit cruciatibus, scilicet ut, quod aiunt, €domi forisque fortibus factis adoriae plenae gloriarer. €Equinis armentis namque me congregem pastor egre-€gius mandati dominici serus auscultator aliquando €permisit. At ego tandem liber asinus laetus et tripu-€dians graduque molli gestiens equas opportunissimas €iam mihi concubinas futuras deligebam. Sed haec €etiam spes hilarior in capitale processit exitium. €Mares enim ob admissuram ueterem pasti satianter €ac diu saginati, terribiles [alios] alioquin et utique €quouis asino fortiores, de me metuentes sibi et adul-€terio degeneri praecauentes nec hospitalis Iouis ser-€uato foedere riualem summo furentes persecuntur €odio. Hic elatis in altum uastis pectoribus arduus ca-€pite et sublimis uertice primoribus in me pugillatur €ungulis, ille terga pulposis torulis obesa conuertens €postremis uelitatur calcibus, alius hinnitu maligno €comminatus remulsis auribus dentiumque candentium €renudatis asceis totum me commorsicat. Sic apud his-€toriam de rege Thracio legeram, qui miseros hospites €ferinis equis suis lacerandos deuorandosque porrige-€bat; adeo ille praepotens tyrannus sic parcus hordei @1 €fuit ut edacium iumentorum famem corporum huma-€norum largitione sedaret. @@Ad eundem modum distractus et ipse uariis €equorum incursibus rursus molares illos circuitus re-€quirebam. Verum Fortuna meis cruciatibus insatiabi-€lis aliam mihi denuo pestem instruxit. Delegor enim €ligno monte deuehundo, puerque mihi praefectus im-€ponitur omnium unus ille quidem puer deterrimus. €Nec me montis excelsi tantum arduum fatigabat €iugum, nec saxeas tantum sudes incursando contri-€bam ungulas, uerum fustium quoque crebris ictibus €prolixe dedolabar, ut usque plagarum mihi medullaris €insideret dolor; coxaeque dexterae semper ictus in-€cutiens et unum feriendo locum dissipato corio et ulce-€ris latissimi facto foramine, immo fouea uel etiam €fenestra nullus tamen desinebat identidem uulnus €sanguine delibutum obtundere. Lignorum uero tanto €me premebat pondere, ut fascium molem elephanto, €non asino paratam putares. Ille uero etiam quotiens €in alterum latus praeponderans declinarat sarcina, €cum deberet potius grauantis ruinae fustes demere et €leuata paulisper pressura sanare me uel certe in alte-€rum latus translatis peraequare, contra lapidibus ad- @1 €ditis insuper sic iniquitati ponderis medebatur. Nec tamen post tantas meas clades inmodico €sarcinae pondere contentus, cum fluuium transcende-€remus, qui forte praeter uiam defluebat, peronibus €suis ab aquae madore consulens ipse quoque insuper €lumbos meos insiliens residebat, exiguum scilicet et þ²±²ÿï°°²ÿï‚ÍåôÿïƒÁðõìÿ§˜’†illud tantae molis superpondium. Ac si quo casu €limo caenoso ripae supercilia lubricante oneris inpa-€tientia prolapsus deruissem, cum deberet egregius €agaso manum porrigere, capistro suspendere, cauda €subleuare, certe partem tanti oneris, quoad resurge-€rem saltem, detrahere, nullum quidem defesso mihi €ferebat auxilium, sed occipiens a capite, immo uero et €ipsis auribus totum me compilabat [cidit] fusti €grandissimo, donec fomenti uice ipsae me plagae susci-€tarent. €@@Idem mihi talem etiam excogitauit perniciem. Spi-€nas acerrumas et punctu uenenato uiriosas in fascem €tortili nodo constrictas caudae meae pensilem deli-€gauit cruciatum, ut incessu meo commotae incitatae-€que funestis aculeis infeste me conuulnerarent. Ergo igitur ancipiti malo laborabam. Nam cum €me cursu proripueram fugiens acerbissimos incursus, €uehementiore nisu spinarum feriebar: si dolori par-€cens paululum restitissem, plagis compellebar ad cur-€sum. Nec quicquam uidebatur aliud excogitare puer @1 €ille nequissimus quam ut me quoquo modo perditum €iret, idque iurans etiam non nunquam comminabatur. €@@Et plane fuit, quod eius detestabilem malitiam ad €peiores conatus stimularet; nam quadam die nimia €eius insolentia expugnata patientia mea calces in eum €ualidas extuleram. Denique tale facinus in me commi-€niscitur. Stuppae sarcina me satis onustum probeque €funiculis constrictum producit in uiam deque proxima €uillula spirantem carbunculum furatus oneris in ipso €meditullio reponit. Iamque fomento tenui calescens €et enutritus ignis surgebat in flammas et totum me €funestus ardor inuaserat, nec ullum pestis extremae €suffugium nec salutis aliquod apparet solacium, et €ustrina talis moras non sustinet et meliora consilia €praeuertitur. @8 Sed in rebus scaeuis adfulsit For-€tunae nutus hilarior nescio an futuris periculis me €reseruans, certe praesente statutaque morte liberans. €Nam forte pluuiae pridianae recens conceptaculum €aquae lutulentae proximum conspicatus ibi memet €inprouido saltu totum abicio flammaque prorsus ex-€tincta tandem et pondere leuatus et exitio liberatus €euado. Sed ille deterrimus ac temerarius puer hoc €quoque suum nequissimum factum in me retorsit gre-€gariisque omnibus adfirmauit me sponte uicinorum €foculos transeuntem titubanti gradu prolapsum ignem €ultroneum accersisse mihi, et arridens addidit: 'Quo €usque ergo frustra pascemus inigninum istum?' @1 €@@Nec multis interiectis diebus longe peioribus me €dolis petiuit. Ligno enim quod gerebam in proximam €casulam uendito uacuum me ducens iam se nequitiae €meae proclamans imparem miserrimumque istud ma-€gisterium rennuens querelas huius modi concinnat: 'Videtis istum pigrum tardissimumque et nimis €asinum? Me post cetera flagitia nunc nouis periculis €etiam angit. Vt quemque enim uiatorem prospexerit, €siue illa scitula mulier seu uirgo nubilis seu tener puel-€lus est, ilico disturbato gestamine, non nunquam etiam €ipsis stramentis abiectis, furens incurrit et homines €amator talis appetit et humi prostratis illis inhians €illicitas atque incognitas temptat libidines et ferinas €uoluptates, auersaque Venere inuitat ad nuptias. €Nam imaginem etiam sauii mentiendo ore improbo €compulsat ac morsicat. Quae res nobis non mediocris €lites atque iurgia, immo forsitan et crimina pariet. €Nunc etiam uisa quadam honesta iuuene, ligno quod €deuehebat abiecto dispersoque, in eam furiosos di-€rexit impetus et festiuus hic amasio humo sordida pro-€stratam mulierem ibidem incoram omnium gestiebat €inscendere. Quod nisi ploratu questuque femineo €conclamatum uiatorum praesidium accurrisset ac de €mediis ungulis ipsius esset erepta liberataque, misera @1 €illa compauita atque dirupta ipsa quidem cruciabilem €cladem sustinuisset, nobis uero poenale reliquisset €exitium.' @@Talibus mendaciis admiscendo sermones €alios, qui meum uerecundum silentium uehementius €premerent, animos pastorum in meam perniciem atro-€citer suscitauit. Denique unus ex illis: 'Quin igitur €publicum istum maritum' inquit 'immo communem €omnium adulterum illis suis monstruosis nuptiis con-€dignam uictimamus hostiam?' et 'Heus tu, puer,' €ait 'obtruncato protinus eo intestina quidem canibus €nostris iacta, ceteram uero carnem omnem operario-€rum cenae reserua. Nam corium adfirmatum cineris €inspersu dominis referemus eiusque mortem de lupo €facile mentiemur.' €@@Sublata cunctatione accusator ille meus noxius, €ipse etiam pastoralis exsecutor sententiae, laetus et €meis insultans malis calcisque illius admonitus, quam €inefficacem fuisse mehercules doleo, protinus gladium €cotis adtritu parabat. @@Sed quidam de coetu illo rusticorum: €'Nefas' ait 'tam bellum asinum sic enecare et propter €luxuriem lasciuiamque amatoriam criminatum opera €seruitioque tam necessario carere, cum alioquin ex-€sectis genitalibus possit neque in uenerem nullo modo @1 €surgere uosque omni metu periculi liberare, insuper €etiam longe crassior atque corpulentior effici. Multos €ego scio non modo asinos inertes, uerum etiam ferocis-€simos equos nimio libidinis laborantes atque ob id €truces uesanosque adhibita tali detestatione mansue-€tos ac mites exinde factos et oneri ferundo non inha-€biles et cetero ministerio patientes. Denique nisi €uobis suadeo nolentibus, possum spatio modico inter-€iecto, quo mercatum proxumum obire statui, petitis €e domo ferramentis huic curae praeparatis ad uos €actutum redire trucemque amatorem istum atque in-€suauem dissitis femoribus emasculare et quouis uer-€uece mitiorem efficere.' @@Tali sententia mediis Orci manibus extrac-€tus set extremae poenae reseruatus maerebam et in €nouissima parte corporis totum me periturum defle-€bam. Inedia denique continua uel praecipiti ruina €memet ipse quaerebam extinguere moriturus quidem €nihilo minus sed moriturus integer. Dumque in ista €necis meae decunctor electione, matutino me rursum @1 €puer ille peremptor meus contra montis suetum ducit €uestigium. Iamque me de cuiusdam uastissimae ilicis €ramo pendulo destinato paululum uiam supergressus €ipse securi lignum, quod deueheret, recidebat. Et ecce €de proximo specu uastum attollens caput funesta pro-€serpit ursa. Quam simul conspexi, pauidus et repen-€tina facie conterritus totum corporis pondus in pos-€tremos poplites recello arduaque ceruice sublimiter €eleuata lorum quo tenebar rumpo meque protinus per-€nici fugae committo perque prona non tantum pedi-€bus uerum etiam toto proiecto corpore propere deuo-€lutus immitto me campis subpatentibus, ex summo €studio fugiens immanem ursam ursaque peiorem illum €puerum. @@Tunc quidam uiator solitarium uagumque €me respiciens inuadit et properiter inscensum baculo €quod gerebat obuerberans per obliquam ignaramque €me ducebat uiam. Nec inuitus ego cursui me commo-€dabam relinquens atrocissimam uirilitatis lanienam. €Ceterum plagis non magnopere commouebar quippe €consuetus ex forma concidi fustibus. €@@Sed illa Fortuna meis casibus peruicax tam oppor-€tunum latibulum misera celeritate praeuersa nouas @1 €instruxit insidias. Pastores enim mei perditam sibi €requirentes uacculam uariasque regiones peragrantes €occurrunt nobis fortuito statimque me cognitum ca-€pistro prehensum attrahere gestiunt. Sed audacia €ualida resistens ille fidem hominum deumque testaba-€tur: 'Quid me raptatis uiolenter? Quid inuaditis?' €@@'Ain, te nos tractamus inciuiliter, qui nostrum asi-€num furatus abducis? Quin potius effaris ubi pue-€rum eiusdem agasonem, necatum scilicet, occulta-€ris?' Et ilico detractus ad terram pugnisque pulsa-€tus et calcibus contusus infit deierans nullum semet €uidisse ductorem, sed plane continatum solutum et €solitarium ob indiciuae praemium occupasse, domino €tamen suo restituturum. 'Atque utinam ipse asinus', €inquit 'quem numquam profecto uidissem, uocem €quiret humanam dare meaeque testimonium innocen-€tiae perhibere posset: profecto uos huius iniuriae pi-€geret.' €@@Sic adseuerans nihil quicquam promouebat. Nam €collo constrictum reducunt eum pastores molesti con-€tra montis illius siluosa nemora unde lignum puer so-€lebat egerere. @8 Nec uspiam ruris reperitur ille, €sed plane corpus eius membratim laceratum multis-þ²±²ÿï°°²ÿï‚ÍåôÿïƒÁðõìÿ§˜šƒque dispersum locis conspicitur. Quam rem procul €dubio sentiebam ego illius ursae dentibus esse perfec-€tam, et hercules dicerem quod sciebam, si loquendi @1 €copia suppeditaret. Sed, quod solum poteram, tacitus €licet serae uindictae gratulabar. Et cadauer quidem €disiectis partibus tandem totum repertum aegreque €concinnatum ibidem terrae dedere, meum uero Belle-€rophontem abactorem indubitatum cruentumque per-€cussorem criminantes, ad casas interim suas uinctum €perducunt, quoad renascenti die sequenti deductus ad €magistratus, ut aiebant, poenae redderetur. €@@Interim dum puerum illum parentes sui plangori-€bus fletibusque querebantur, et adueniens ecce rusti-€cus nequaquam promissum suum frustratus destina-€tam sectionem meam flagitat. 'Non est' in his inquit €unus 'indidem praesens iactura nostra, sed plane cras-€tino libet non tantum naturam uerum etiam caput €quoque ipsum pessimo isto asino demere. Nec tibi mi-€nisterium deerit istorum.' @@Sic effectum est ut in alterum diem clades €differretur mea. At ego gratias agebam bono puero €quod saltem mortuus unam carnificinae meae diecu-€lam donasset. Nec tamen tantillum saltem gratula-€tioni meae quietiue spatium datum; nam mater pueri, €mortem deplorans acerbam filii, fleta et lacrimosa fus-€caque ueste contecta, ambabus manibus trahens cine-€rosam canitiem, heiulans et exinde proclamans stabu-€lum inrumpit meum tunsisque ac diuerberatis uehe-€menter uberibus incipit: 'Et nunc iste securus in- @1 €cumbens praesepio uoracitati suae deseruit et insatia-€bilem profundumque uentrem semper esitando dis-€tendit nec aerumnae meae miseretur uel detestabilem €casum defuncti magistri recordatur, sed scilicet se-€nectam infirmitatemque meam contemnit ac despicit €et impune se laturum tantum scelus credit. At ut-€cumque se praesumit innocentem; est enim con-€gruens pessimis conatibus contra noxiam conscien-€tiam sperare securitatem. Nam pro deum fidem, qua-€drupes nequissime, licet precariam uocis usuram su-€meres, cui tandem uel ineptissimo persuadere possis €atrocitatem istam culpa [2tua]2 carere, cum propugnare €pedibus et arcere morsibus misello puero potueris? €An ipsum quidem saepius incursare calcibus potuisti, €moriturum uero defendere alacritate simili nequisti? €Certe dorso receptum auferres protinus et infesti la-€tronis cruentis manibus eriperes, postremum deserto €derelictoque illo conseruo magistro comite pastore non €solus aufugeres. An ignoras eos etiam qui morituris €auxilium salutare denegarint, quod contra bonos €mores id ipsum fecerint, solere puniri? Sed non diu-€tius meis cladibus laetaberis, homicida. Senties, effi-€ciam, misero dolori naturales uires adesse'; et cum dicto subsertis manibus exsoluit suam sibi €fasceam pedesque meos singillatim inligans indidem @1 €constringit artissime, scilicet ne quod uindictae meae €superesset praesidium, et pertica qua stabuli fores €offirmari solebant adrepta non prius me desiit obtun-€dere quam uictis fessisque uiribus suopte pondere de-€grauatus manibus eius fustis esset elapsus. Tunc de €brachiorum suorum cita fatigatione conquesta pro-€currit ad focum ardentemque titionem gerens mediis €inguinibus obtrudit usque, donec solo quod restabat €nisus praesidio liquida fimo strictim egesta faciem €atque oculos eius confoedassem. Qua caecitate atque €faetore tandem fugata est a mea pernicie: ceterum €titione delirantis Althaeae Meleager asinus interisset. @1  Ÿôÿ@@@@{1LIBER VIII}1 ‘@@Noctis gallicinio uenit quidam iuuenis e proxima €ciuitate, ut quidem mihi uidebatur, unus ex famulis €Charites, puellae illius, quae mecum aput latrones €pares aerumnas exanclauerat. Is de eius exitio et €domus totius infortunio mira ac nefanda, ignem prop-€ter adsidens, inter conseruorum frequentiam sic an-€nuntiabat: €@@'Equisones opilionesque, etiam busequae, fuit Cha-€rite nobis, fuit misella et quidem casu grauissimo, nec €uero incomitata Manis adiuit. Sed ut cuncta noritis, €referam uobis a capite quae gesta sunt quaeque pos-€sint merito doctiores, quibus stilos fortuna subminis-€trat, in historiae specimen chartis inuoluere. €@@Erat in proxima ciuitate iuuenis natalibus praeno-€bilis quo clarus et pecuniae fuit satis locuples, sed €luxuriae popinalis scortisque et diurnis potationibus €exercitatus atque ob id factionibus latronum male so-€ciatus nec non etiam manus infectus humano cruore, €Thrasyllus nomine. Idque sic erat et fama dicebat. @1 @@Hic, cum primum Charite nubendo maturuis-€set, inter praecipuos procos summo studio petitionis €eius munus obierat et quanquam ceteris omnibus id €genus uiris antistaret eximiisque muneribus parentum €inuitaret iudicium, morum tamen inprobatus repulsae €contumelia fuerat aspersus. Ac dum erilis puella in €boni Tlepolemi manum uenerat, firmiter deorsus de-€lapsum nutriens amorem et denegati thalami permis-€cens indignationem, cruento facinori quaerebat acces-€sum. Nanctus denique praesentiae suae tempestiuam €occasionem, sceleri, quod diu cogitarat, accingitur. €Ac die quo praedonum infestis mucronibus puella €fuerat astu uirtutibusque sponsi sui liberata, turbae €gratulantium exultans insigniter permiscuit sese salu-€tique praesenti ac futurae suboli nouorum maritorum €gaudibundus ad honorem splendidae prosapiae inter €praecipuos hospites domum nostram receptus, occul-€tato consilio sceleris, amici fidelissimi personam men-€tiebatur. Iamque sermonibus assiduis et conuersa-€tione frequenti nonnunquam etiam cena poculoque €communi carior cariorque factus in profundam rui-€nam cupidinis sese paulatim nescius praecipitauerat. €Quidni, cum flamma saeui amoris parua quidem €primo uapore delectet, sed fomentis consuetudinis €exaestuans inmodicis ardoribus totos amburat ho-€mines? @@Diu denique deliberauerat secum Thrasyllus @1 €quod nec clandestinis colloquiis opportunum repperi-€ret locum et adulterinae Veneris magis magisque prae-€clusos aditus [copia custodientium] cerneret nouaeque €atque gliscentis affectionis firmissimum uinculum non €posse dissociari perspiceret, et puellae, si uellet, quan-€quam uelle non posset, [2copia custodientium]2 fura-€trinae coniugalis incommodaret rudimentum; et ta-€men ad hoc ipsum quod non potest contentiosa per-€nicie, quasi posset, impellitur. Quod nunc arduum €factu putatur, amore per dies roborato facile uidetur €effectu. Spectate denique, sed, oro, sollicitis animis €intendite, quorsum furiosae libidinis proruperint im-€petus. @@Die quadam uenatum Tlepolemus assumpto €Thrasyllo petebat indagaturus feras, quod tamen in €capreis feritatis est; nec enim Charite maritum suum €quaerere patiebatur bestias armatas dente uel cornu. €Iamque apud frondosum tumulum ramorumque den-€sis tegminibus umbrosum prospectu uestigatorum ob-€septis capreis canes uenationis indagini generosae, €mandato cubili residentes inuaderent bestias, immit-€tuntur statimque sollertis disciplinae memores parti-€tae totos praecingunt aditus tacitaque prius seruata €mussitatione, signo sibi repentino reddito, latratibus @1 €feruidis dissonisque miscent omnia. Nec ulla caprea €nec pauens dammula nec prae ceteris feris mitior €cerua, sed aper immanis atque inuisitatus exsurgit €toris callosae cutis obesus, pilis inhorrentibus corio €squalidus, setis insurgentibus spinae hispidus, denti-€bus attritu sonaci spumeus, oculis aspectu minaci €flammeus, impetu saeuo frementis oris totus fulmi-€neus. Et primum quidem canum procaciores, quae €comminus contulerant uestigium, genis hac illac iacta-€tis consectas interficit, dein calcata retiola, qua pri-€mos impetus reduxerat, transabiit. @@Et nos quidem cuncti pauore deterriti et alio-€quin innoxiis uenationibus consueti, tunc etiam iner-€mes atque inmuniti tegumentis frondis uel arboribus €latenter abscondimus, Thrasyllus uero nactus frau-€dium opportunum decipulum sic Tlepolemum cap-€tiose compellat: "Quid stupore confusi uel etiam €cassa formidine similes humilitati seruorum istorum €uel in modum pauoris feminei deiecti tam opimam €praedam mediis manibus amittimus? Quin equos €inscendimus? Quin ocius indipiscimur? En cape uena-€bulum et ego sumo lanceam." Nec tantillum morati €protinus insiliunt equos ex summo studio bestiam in- @1 þ²±²ÿï°°²ÿï‚ÍåôÿïƒÁðõìÿ¨ˆ•ˆsequentes. Nec tamen illa genuini uigoris oblita retor-€quet impetum et incendio feritatis ardescens dentium €compulsu quem primum insiliat cunctabunda rima-€tur. Sed prior Tlepolemus iaculum quod gerebat insu-€per dorsum bestiae contorsit. At Thrasyllus ferae qui-€dem pepercit, set equi quo uehebatur Tlepolemus pos-€tremos poplites lancea feriens amputat. Quadrupes €reccidens, qua sanguis effluxerat, toto tergo supinatus €inuitus dominum suum deuoluit ad terram. Nec €diu, sed eum furens aper inuadit iacentem ac primo €lacinias eius, mox ipsum resurgentem multo dente €laniauit. Nec coepti nefarii bonum piguit amicum uel €suae saeuitiae litatum saltem tanto periculo cernens €potuit expleri, sed percito atque plagoso ac frustra €uulnera contegenti suumque auxilium miseriter ro-€ganti per femus dexterum dimisit lanceam tanto ille €quidem fidentius quanto crederet ferri uulnera similia €futura prosectu dentium. Nec non tamen ipsam €quoque bestiam facili manu transadigit. @@Ad hunc modum definito iuuene exciti latibulo €suo quisque familia maesta concurrimus. At ille quan-€quam perfecto uoto prostrato inimico laetus ageret, €uultu tamen gaudium tegit et frontem adseuerat et €dolorem simulat et cadauer, quod ipse fecerat, auide €circumplexus omnia quidem lugentium officia soller- @1 €ter adfinxit, sed solae lacrimae procedere noluerunt. €Sic ad nostri similitudinem, qui uere lamentabamur, €conformatus manus suae culpam bestiae dabat. €@@Necdum satis scelere transacto fama dilabitur et €cursus primos ad domum Tlepolemi detorquet et aures €infelicis nuptae percutit. Quae quidem simul percepit €tale nuntium quale non audiet aliud, amens et uecor-€dia percita cursuque bacchata furibundo per plateas €populosas et arua rurestria fertur insana uoce casum €mariti quiritans. Confluunt ciuium maestae cateruae, €secuntur obuii dolore sociato, ciuitas cuncta uacuatur €studio uisionis. Et ecce mariti cadauer accurrit laban-€tique spiritu totam se super corpus effudit ac paenis-€sime ibidem, quam deuouerat, ei reddidit animam. €Sed aegre manibus erepta suorum inuita remansit in €uita, funus uero toto feralem pompam prosequente €populo deducitur ad sepulturam. @@Sed Thrasyllus nimium nimius clamare, plan-€gere et quas in primo maerore lacrimas non habebat €iam scilicet crescente gaudio reddere et multis caritatis €nominibus Veritatem ipsam fallere. Illum amicum, €coaetaneum, contubernalem, fratrem denique addito €nomine lugubri ciere, nec non interdum manus Cha-€rites a pulsandis uberibus amouere, luctum sedare, €heiulatum cohercere, uerbis palpantibus stimulum €doloris obtundere, uariis exemplis multiuagi casus @1 €solacia nectere, cunctis tamen mentitae pietatis offi-€ciis studium contrectandae mulieris adhibere odio-€sumque amorem suum perperam delectando nutrire. €@@Sed officiis inferialibus statim exactis puella proti-€nus festinat ad maritum suum demeare cunctasque €prorsus pertemptat uias, certe illam lenem otiosamque €nec telis ullis indigentem sed placidae quieti consimi-€lem: inedia denique misera et incuria squalida, tene-€bris imis abscondita, iam cum luce transegerat. Sed €Thrasyllus instantia peruicaci partim per semet ip-€sum, partim per ceteros familiares ac necessarios, €ipsos denique puellae parentes extorquet tandem iam €lurore et inluuie paene conlapsa membra lauacro, cibo €denique confoueret. At illa, parentum suorum alio-€quin reuerens, inuita quidem, uerum religiosae neces-€sitati subcumbens, uultu non quidem hilaro, uerum €paulo sereniore obiens, ut iubebatur, uiuentium mu-€nia, prorsus in pectore, immo uero penitus in medullis €luctu ac maerore carpebat animum; diesque totos €totasque noctes insumebat luctuoso desiderio, et ima-€gines defuncti, quas ad habitum dei Liberi formaue-€rat, adfixo seruitio diuinis percolens honoribus ipso se €solacio cruciabat. @8 Sed Thrasyllus, praeceps alio- @1 €quin et de ipso nomine temerarius, priusquam dolo-€rem lacrimae satiarent et percitae mentis resideret fu-€ror et in sese nimietatis senio lassesceret luctus, adhuc €flentem maritum, adhuc uestes lacerantem, adhuc ca-€pillos distrahentem non dubitauit de nuptiis conue-€nire et imprudentiae labe tacita pectoris sui secreta €fraudesque ineffabiles detegere. Sed Charite uocem €nefandam et horruit et detestata est et uelut graui €tonitru procellaque sideris uel etiam ipso diali fulmine €percussa corruit corpus et obnubilauit animam. Sed €interuallo reualescente paulatim spiritu, ferinos mu-€gitus iterans et iam scaenam pessimi Thrasylli perspi-€ciens, ad limam consili desiderium petitoris distulit. €Tunc inter moras umbra illa misere trucidati Tlepo-€lemi sanie cruentam et pallore deformem attollens €faciem quietem pudicam interpellat uxoris: €@@"Mi coniux, quod tibi prorsus ab alio dici iam lice-€bit: etsi in pectore tuo non permanet nostri memoria €uel acerbae mortis meae casus foedus caritatis interci-€dit,_quouis alio felicius maritare, modo ne in €Thrasylli manum sacrilegam conuenias neue sermo- @1 €nem conferas nec mensam accumbas nec toro adquies-€cas. Fuge mei percussoris cruentam dexteram. Noli €parricidio nuptias auspicari. Uulnera illa, quorum €sanguinem tuae lacrimae perluerunt, non sunt tota €dentium uulnera: lancea mali Thrasylli me tibi fecit €alienum" et addidit cetera omnemque scaenam scele-€ris inluminauit. @@At illa, ut primum maesta quieuerat, toro fa-€ciem impressa, etiamnunc dormiens, lacrimis emanan-€tibus genas cohumidat et uelut quodam tormento in-€quieta quiete excussa luctu redintegrato prolixum €heiulat discissaque interula decora brachia saeuienti-€bus palmulis conuerberat. Nec tamen cum quoquam €participatis nocturnis imaginibus, sed indicio facino-€ris prorsus dissimulato, et nequissimum percussorem €punire et aerumnabili uitae sese subtrahere tacita de-€cernit. Ecce rursus improuidae uoluptatis detestabi-€lis petitor aures obseratas de nuptiis obtundens ade-€rat. Sed illa clementer aspernata sermonem Thrasylli @1 €astuque miro personata instanter garrienti summis-€seque deprecanti: €@@"Adhuc" inquit "tui fratris meique carissimi ma-€riti facies pulchra illa in meis deuersatur oculis, adhuc €odor cinnameus ambrosei corporis per nares meas per-€currit, adhuc formonsus Tlepolemus in meo uiuit pec-€tore. Boni ergo et optimi consules, si luctui legitimo €miserrimae feminae necessarium concesseris tempus, €quoad residuis mensibus spatium reliquum complea-€tur anni, quae res cum meum pudorem, tum etiam €tuum salutare commodum respicit, ne forte inmaturi-€tate nuptiarum indignatione iusta manes acerbos ma-€riti ad exitium salutis tuae suscitemus." @@Nec isto sermone Thrasyllus sobriefactus uel €saltem tempestiua pollicitatione recreatus identidem €pergit lingua satianti susurros improbos inurguere, €quoad simulanter reuicta Charite suscipit: "Istud €equidem certe magnopere deprecanti concedas ne-€cesse est mihi, Thrasylle, ut interdum taciti clandesti-€nos coitus obeamus nec quisquam persentiscat fami-€liarium, quoad reliquos dies metiatur annus." €@@Promissioni fallaciosae mulieris oppressus subcu-€buit Thrasyllus et prolixe consentit de furtiuo concu-€bitu noctemque et opertas exoptat ultro tenebras uno €potiundi studio postponens omnia. "Sed heus tu," @1 €inquit Charite, "quam probe ueste contectus omnique €comite uiduatus prima uigilia tacitus fores meas acce-€das unoque sibilo contentus nutricem istam meam €opperiare, quae claustris adhaerens excubabit aduen-€tui tuo. Nec setius patefactis aedibus acceptum te €nullo lumine conscio ad meum perducet cubiculum." @@Placuit Thrasyllo scaena feralium nuptiarum. €Nec sequius aliquid suspicatus sed expectatione tur-€bidus de diei tantum spatio et uesperae mora quere-€batur. Sed ubi sol tandem nocti decessit, ex imperio €Charites adest ornatus et nutricis captiosa uigilia de-€ceptus inrepit cubiculum pronus spei. Tunc anus de €iussu dominae blandiens ei furtim depromptis calici-€bus et oenophoro, quod inmixtum uino soporiferum €gerebat uenenum, crebris potionibus auide ac secure €haurientem mentita dominae tarditatem, quasi paren-€tem adsideret aegrotum, facile sepeliuit ad somnum. €Iamque eo ad omnes iniurias exposito ac supinato þ²±²ÿï°°²ÿï‚ÍåôÿïƒÁðõìÿ¨ˆ˜‹ˆintrouocata Charite masculis animis impetuque diro €fremens inuadit ac supersistit sicarium. @@"En" inquit "fidus coniugis mei comes, en €uenator egregius, en carus maritus. Haec est illa dex-€tera quae meum sanguinem fudit, hoc pectus quod €fraudulentas ambages in meum concinnauit exitium, €oculi isti quibus male placui, qui quodam modo tamen @1 €iam futuras tenebras auspicantes uenientes poenas €antecedunt. Quiesce securus, beate somniare. Non €ego gladio, non ferro petam; absit ut simili mortis €genere cum marito meo coaequeris: uiuo tibi morien-€tur oculi nec quicquam uidebis nisi dormiens. Faxo €feliciorem necem inimici tui quam uitam tuam sen-€tias. Lumen certe non uidebis, manu comitis indige-€bis, Chariten non tenebis, nuptias non frueris, nec €mortis quiete recreaberis nec uitae uoluptate laetabe-€ris, sed incertum simulacrum errabis inter Orcum et €solem, et diu quaeres dexteram quae tuas expugnauit €pupulas, quodque est in aerumna miserrimum, nescies €de quo queraris. At ego sepulchrum mei Tlepolemi €tuo luminum cruore libabo et sanctis manibus eius €istis oculis parentabo. Sed quid mora temporis di-€gnum cruciatum lucraris et meos forsitan tibi pestife-€ros imaginaris amplexus? Relictis somnulentis tene-€bris ad aliam poenalem euigila caliginem. Attolle €uacuam faciem, uindictam recognosce, infortunium €intellege, aerumnas computa. Sic pudicae mulieri tui €placuerunt oculi, sic faces nuptiales tuos illuminarunt €thalamos. Vltrices habebis pronubas et orbitatem €comitem et perpetuae conscientiae stimulum." @@Ad hunc modum uaticinata mulier acu cri-€nali capite deprompta Thrasylli conuulnerat tota lu- @1 €mina eumque prorsus exoculatum relinquens, dum €dolore nescio crapulam cum somno discutit, arrepto €nudo gladio, quo se Tlepolemus solebat incingere, per €mediam ciuitatem cursu furioso proripit se procul du-€bio nescio quod scelus gestiens et recta monimentum €mariti contendit. At nos et omnis populus, nudatis €totis aedibus, studiose consequimur hortati mutuo €ferrum uaesanis extorquere manibus. Sed Charite ca-€pulum Tlepolemi propter assistens gladioque fulgenti €singulos abigens, ubi fletus uberes et lamentationes €uarias cunctorum intuetur, "Abicite" inquit "impor-€tunas lacrimas, abicite luctum meis uirtutibus alie-€num. Vindicaui in mei mariti cruentum perempto-€rem, punita sum funestum mearum [mearum] nup-€tiarum praedonem. Iam tempus est ut isto gladio €deorsus ad meum Tlepolemum uiam quaeram." Et enarratis ordine singulis quae sibi per som-€nium nuntiauerat maritus quoque astu Thrasyllum €inductum petisset, ferro sub papillam dexteram trans-€adacto corruit et in suo sibi peruolutata sanguine €postremo balbuttiens incerto sermone proflauit ani-€mam uirilem. Tunc propere familiares miserae Cha-€rites accuratissime corpus ablutum unita sepultura €ibidem marito perpetuam coniugem reddidere. @1 €@@Thrasyllus uero cognitis omnibus, nequiens ido-€neum exitum praesenti [2cladi nisi noua]2 clade red-€dere certusque tanto facinori nec gladium sufficere, €sponte delatus ibidem ad sepulchrum "Vltronea €uobis, infesti Manes, en adest uictima" saepe clami-€tans, ualuis super sese diligenter obseratis inedia sta-€tuit elidere sua sententia damnatum spiritum.' @@Haec ille longos trahens suspiritus et nonnun-€quam inlacrimans grauiter adfectis rusticis adnuntia-€bat. Tunc illi mutati dominii nouitatem metuentes et €infortunium domus erilis altius miserantes fugere con-€parant. Sed equorum magister, qui me curandum €magna ille quidem commendatione susceperat, quid-€quid in casula pretiosum conditumque seruabat meo €atque aliorum iumentorum dorso repositum asportans €sedes pristinas deserit. Gerebamus infantulos et mu-€lieres, gerebamus pullos, passeres, aedos, catellos, et €quidquid infirmo gradu fugam morabatur, nostris €quoque pedibus ambulabat. Nec me pondus sarcinae, €quanquam enormis, urguebat, quippe gaudiali fuga €detestabilem illum exectorem uirilitatis meae relin-€quentem. €@@Siluosi montis asperum permensi iugum rursusque @1 €reposita camporum spatia peruecti, iam uespera semi-€tam tenebrante, peruenimus ad quoddam castellum €frequens et opulens, unde nos incolae nocturna immo €uero matutina etiam prohibebant egressione: lupos €enim numerosos grandes et uastis corporibus sarcino-€sos ac nimia ferocitate saeuientes passim rapinis ad-€suetos infestare cunctam illam regionem iamque ipsas €uias obsidere et in modum latronum praetereuntes €adgredi, immo etiam uaesana fame rabidos finitimas €expugnare uillas, exitiumque inertissimarum pecu-€dum ipsis iam humanis capitibus imminere. Denique €ob iter illud qua nobis erat commeandum iacere se-€mesa hominum corpora suisque uisceribus nudatis €ossibus cuncta candere ac per hoc nos quoque summa €cautione uiam aggredi debere, idque uel in primis €obseruitare ut luce clara et die iam prouecto et sole €florido uitantes undique latentes insidias, cum et ipso €lumine dirarum bestiarum repigratur impetus, non €laciniatim disperso, sed cuneatim stipato commeatu €difficultates illas transabiremus. @@Sed nequissimi fugitiui ductores illi nostri €caecae festinationis temeritate ac metu incertae inse-€cutionis spreta salubri monitione nec expectata luce €proxuma circa tertiam ferme uigiliam noctis onustos €nos ad uiam propellunt. Tunc ego metu praedicti pe-€riculi, quantum pote, iam turbae medius et inter con- @1 €ferta iumenta latenter absconditus clunibus meis ab €adgressionibus ferinis consulebam iamque me cursu €celeri ceteros equos antecellentem mirabantur omnes. €Sed illa pernicitas non erat alacritatis meae, sed for-€midinis indicium; denique mecum ipse reputabam €Pegasum inclutum illum metu magis uolaticum fuisse €ac per hoc merito pinnatum proditum, dum in altum €et adusque caelum sussilit ac resultat, formidans scili-€cet igniferae morsum Chimaerae. Nam et illi pastores €qui nos agebant in speciem proelii manus obarmaue-€rant: hic lanceam, ille uenabulum, alius gerebat spi-€cula, fustem alius, sed et saxa, quae salebrosa semita €largiter subministrabat; erant qui sudes praeacutas €attollerent; plerique tamen ardentibus facibus pro-€terrebant feras. Nec quicquam praeter unicam tubam €deerat quin acies esset proeliaris. Sed nequicquam €frustra timorem illum satis inanem perfuncti longe €peiores inhaesimus laqueos. Nam lupi, forsitan con-€fertae iuuentutis strepitu uel certe nimia luce flam-€marum deterriti uel etiam aliorsum grassantes, nulli €contra nos aditum tulerunt ac ne procul saltem ulli €comparuerant. @@Villae uero, quam tunc forte praeteribamus, €coloni multitudinem nostram latrones rati, satis €agentes rerum suarum eximieque trepidi, canes rabi-€dos et immanes et quibusuis lupis et ursis saeuiores, @1 €quos ad tutelae praesidia curiose fuerant alumnati, €iubilationibus solitis et cuiusce modi uocibus nobis €inhortantur, qui praeter genuinam ferocitatem tu-€multu suorum exasperati contra nos ruunt et undique €laterum circumfusi passim insiliunt ac sine ullo dilectu €iumenta simul et homines lacerant diuque grassati €plerosque prosternunt. Cerneres non tam hercules €memorandum quam miserandum etiam spectaculum: €canes copiosos ardentibus animis alios fugientes arri-€pere, alios stantibus inhaerere, quosdam iacentes in-€scendere, et per omnem nostrum commeatum morsi-€bus ambulare. €@@Ecce tanto periculo malum maius insequitur. De €summis enim tectis ac de proxumo colle rusticani illi €saxa super nos raptim deuoluunt, ut discernere pror-€sus nequiremus qua potissimum caueremus clade, €comminus canum an eminus lapidum. Quorum qui-€dem unus caput mulieris, quae meum dorsum reside-€bat, repente percussit. Quo dolore commota statim €fletu cum clamore sublato maritum suum pastorem €illum suppetiatum ciet. @8 At ille deum fidem €clamitans et cruorem uxoris abstergens altius quirita-€bat: 'Quid miseros homines et laboriosos uiatores €tam crudelibus animis inuaditis atque obteritis? €Quas praedas inhiatis? Quae damna uindicatis? At @1 €non speluncas ferarum uel cautes incolitis barbaro-€rum, ut humano sanguine profuso gaudeatis.' €@@Vix haec dicta et statim lapidum congestus cessa-€uit imber et infestorum canum reuocata conquieuit þ²±²ÿï°°²ÿï‚ÍåôÿïƒÁðõìÿ¨ˆ˜’ˆŠprocella. Vnus illinc denique de summo cupressus ca-€cumine: 'At nos' inquit 'non uestrorum spoliorum €cupidine latrocinamur, sed hanc ipsam cladem de ues-€tris protelamus manibus. Iam denique pace tranquilla €securi potestis incedere.' €@@Sic ille, sed nos plurifariam uulnerati reliquam €uiam capessimus alius lapidis, alius morsus uulnera €referentes, uniuersi tamen saucii. Aliquanto denique €uiae permenso spatio peruenimus ad nemus quoddam €proceris arboribus consitum et pratentibus uirectis €amoenum, ubi placuit illis ductoribus nostris refectui €paululum conquiescere corporaque sua diuerse laniata €sedulo recurare. Ergo passim prostrati solo primum €fatigatos animos recuperare ac dehinc uulneribus me-€delas uarias adhibere festinant, hic cruorem praeter-€fluentis aquae rore deluere, ille spongeis inacidatis €tumores comprimere, alius fasciolis hiantes uincire €plagas. Ad istum modum saluti suae quisque consu-€lebat. @@Interea quidam senex de summo colle pro-€spectat, quem circum capellae pascentes opilionem @1 €esse profecto clamabant. Eum rogauit unus e nostris, €haberetne uenui lactem uel adhuc liquidum uel in ca-€seum recentem inchoatum. At ille diu capite quas-€santi: 'Vos autem' inquit 'de cibo uel poculo uel om-€nino ulla refectione nunc cogitatis? an nulli scitis quo €loco consederitis?', et cum dicto conductis ouiculis €conuersus longe recessit. Quae uox eius et fuga pasto-€ribus nostris non mediocrem pauorem incussit. Ac €dum perterriti de loci qualitate sciscitari gestiunt nec €est qui doceat, senex alius, magnus ille quidem, graua-€tus annis, totus in baculum pronus et lassum trahens €uestigium ubertim lacrimans per uiam proximat uisis-€que nobis cum fletu maximo singulorum iuuenum ge-€nua contingens sic adorabat: @@'Per Fortunas uestrosque Genios, sic ad meae €senectutis spatia ualidi laetique ueniatis, decepto seni €subsistite meumque paruulum ab inferis ereptum ca-€nis meis reddite. Nepos namque meus et itineris €huius suauis comes, dum forte passerem incantantem €sepiculae consectatur arripere, delapsus in proximam €foueam, quae fruticibus imis subpatet, in extremo €iam uitae consistit periculo, quippe cum de fletu ac €uoce ipsius auum sibi saepicule clamitantis uiuere €illum quidem sentiam, sed per corporis, ut uidetis, mei €defectam ualetudinem opitulari nequeam. At uobis @1 €aetatis et roboris beneficio facile est subpetiari miser-€rimo seni puerumque illum nouissimum successionis €meae atque unicam stirpem sospitem mihi facere.' @@Sic deprecantis suamque canitiem distra-€hentis totos quidem miseruit. Sed unus prae ceteris et €animo fortior et aetate iuuenior et corpore ualidior, €quique solus praeter alios incolumis proelium superius €euaserat, exurgit alacer et percontatus quonam loci €puer ille decidisset monstrantem digito non longe fru-€tices horridos senem illum inpigre comitatur. Ac dum €pabulo nostro suaque cura refecti sarcinulis quisque €sumptis suis uiam capessunt, clamore primum nomi-€natim cientes illum iuuenem frequenter inclamant, €mox mora diutina commoti mittunt e suis arcessito-€rem unum, qui requisitum comitem tempestiuae uiae €commonefactum reduceret. At ille modicum commo-€ratum refert sese: buxanti pallore trepidus mira super €conseruo suo renuntiat: conspicatum se quippe supi-€nato illi et iam ex maxima parte consumto immanem €draconem mandentem insistere nec ullum usquam mi-€serinum senem comparere illum. Qua re cognita et €cum pastoris sermone conlata, qui saeuum prorsus @1 €hunc illum nec alium locorum inquilinum praemina-€batur, pestilenti deserta regione uelociori se fuga pro-€ripiunt nosque pellunt crebris tundentes fustibus. Celerrime denique longo itinere confecto pa-€gum quendam accedimus ibique totam perquiescimus €noctem. Ibi coeptum facinus oppido memorabile nar-€rare cupio. €@@Seruus quidam, cui cunctam familiae tutelam do-€minus permiserat suus quique possessionem maximam €illam, in quam deuerteramus, uilicabat, habens ex €eodem famulitio conseruam coniugam, liberae cuius-€dam extrariaeque mulieris flagrabat cupidine. Quo €dolore paelicatus uxor eius instricta cunctas mariti €rationes et quicquid horreo reconditum continebatur €admoto combussit igne. Nec tali damno tori sui con-€tumeliam uindicasse contenta, iam contra sua sae-€uiens uiscera laqueum sibi nectit, infantulumque, €quem de eodem marito iam dudum susceperat, eodem €funiculo nectit seque per altissimum puteum adpen-€dicem paruulum trahens praecipitat. Quam mortem €dominus eorum aegerrime sustinens adreptum seruu-€lum, qui causam tanti sceleris luxurie sua praestiterat, @1 €nudum ac totum melle perlitum firmiter alligauit ar-€bori ficulneae, cuius in ipso carioso stipite inhabitan-€tium formicarum nidificia bulliebant et ultro citro €commeabant multiiuga scaturrigine. Quae simul dul-€cem ac mellitum corporis nidorem persentiscunt, €paruis quidem sed numerosis et continuis morsiunculis €penitus inhaerentes, per longi temporis cruciatum ita, €carnibus atque ipsis uisceribus adesis, homine con-€sumpto membra nudarunt, ut ossa tantum uiduata €pulpis nitore nimio candentia funestae cohaererent €arbori. @@Hac quoque detestabili deserta mansione, €paganos in summo luctu relinquentes, rursum pergi-€mus dieque tota campestres emensi uias ciuitatem €quandam populosam et nobilem iam fessi peruenimus. €Inibi larem sedesque perpetuas pastores illi statuere €decernunt, quod et longe quaesituris firmae latebrae €uiderentur et annonae copiosae beata celebritas inui-€tabat. Triduo denique iumentorum refectis corpori-€bus, quo uendibiliores uideremur, ad mercatum pro-€ducimur magnaque uoce praeconis pretia singulis €nuntiantis equi atque alii asini opulentis emptoribus €praestinantur; at me relictum solum ac subsiciuum €cum fastidio plerique praeteribant. Iamque taedio @1 €contrectationis eorum, qui de dentibus meis aetatem €computabant, manum cuiusdam faetore sordentem, €qui gingiuas identidem meas putidis scalpebat digitis, €mordicus adreptam plenissime conterui. Quae res cir-€cumstantium ab emptione mea utpote ferocissimi de-€terruit animos. Tunc praeco dirruptis faucibus et €rauca uoce saucius in meas fortunas ridiculos cons-€truebat iocos: 'Quem ad finem cantherium istum €uenui frustra subiciemus et uetulum et extritis ungulis €debilem et dolore deformem et in hebeti pigritia fero-€cem nec quicquam amplius quam ruderarium cri-€brum? Atque adeo uel donemus eum cuipiam, si qui €tamen faenum suum perdere non grauatur.' @@Ad istum modum praeco ille cachinnos cir-€cumstantibus commouebat. Sed illa Fortuna mea €saeuissima, quam per tot regiones iam fugiens effugere €uel praecedentibus malis placare non potui, rursum €in me caecos detorsit oculos et emptorem aptissimum €duris meis casibus mire repertum obiecit. Scitote €qualem: cinaedum et senem cinaedum, caluum qui-€dem sed cincinnis semicanis et pendulis capillatum, €unum de triuiali popularium faece, qui per plateas et €oppida cymbalis et crotalis personantes deamque Sy- @1 €riam circumferentes mendicare compellunt. Is nimio €praestinandi studio praeconem rogat cuiatis essem; at €ille Cappadocum me et satis forticulum denuntiat. €Rursum requirit annos aetatis meae; sed praeco las-€ciuiens: 'Mathematicus quidem, qui stellas eius dispo-€suit, quintum ei numerauit annum, sed ipse scilicet €melius istud de suis nouit professionibus. Quanquam €enim prudens crimen Corneliae legis incurram, si €ciuem Romanum pro seruo tibi uendidero, quin emis €bonum et frugi mancipium, quod te et foris et domi €poterit iuuare?' Sed exinde odiosus emptor aliud de €alio non desinit quaerere, denique de mansuetudine €etiam mea percontatur anxie. @8 At praeco: €'Veruecem' inquit 'non asinum uides, ad usus omnes €quietum, non mordacem nec calcitronem quidem, sed €prorsus ut in asini corio modestum hominem inhabi-€tare credas. Quae res cognitu non ardua. Nam si fa-€ciem tuam mediis eius feminibus immiseris, facile pe-€riclitaberis quam grandem tibi demonstret patien-€tiam.' €@@Sic praeco lurchonem tractabat dicacule, sed ille €cognito cauillatu similis indignanti: 'At te' inquit 'ca-€dauer surdum et mutum delirumque praeconem om-þ²±²ÿï°°²ÿï‚ÍåôÿïƒÁðõìÿ¨ˆ˜™ˆŒnipotens et omniparens dea Syria et sanctus Sabadius €et Bellona et mater Idaea cum [2suo Attide et cum]2 @1 €suo Adone Venus domina caecum reddant, qui scurri-€libus iam dudum contra me uelitaris iocis. An me pu-€tas, inepte, iumento fero posse deam committere, ut €turbatum repente diuinum deiciat simulacrum egoque €misera cogar crinibus solutis discurrere et deae meae €humi iacenti aliquem medicum quaerere?' €@@Accepto tali sermone cogitabam subito uelut lym-€phaticus exilire, ut me ferocitate cernens exasperatum €emptionem desineret. Sed praeuenit cogitatum meum €emptor anxius pretio depenso statim, quod quidem €gaudens dominus scilicet taedio mei facile suscepit, €septemdecim denarium, et ilico me stomida spartea €deligatum tradidit Philebo; hoc enim nomine cense-€batur iam meus dominus. @@At ille susceptum nouicium famulum tra-€hebat ad domum statimque illinc de primo limine €proclamat: 'Puellae, seruum uobis pulchellum en €ecce mercata perduxi.' Sed illae puellae chorus erat €cinaedorum, quae statim exultantes in gaudium €fracta et rauca et effeminata uoce clamores absonos €intollunt, rati scilicet uere quempiam hominem seruu-€lum ministerio suo paratum. Sed postquam non @1 €ceruam pro uirgine sed asinum pro homine succida-€neum uidere, nare detorta magistrum suum uarie €cauillantur: non enim seruum, sed maritum illum €scilicet sibi perduxisse. Et 'heus,' aiunt 'caue ne solus €exedas tam bellum scilicet pullulum, sed nobis quoque €tuis palumbulis nonnunquam inpertias.' €@@Haec et huius modi mutuo blaterantes praesepio €me proximum deligant. Erat quidam iuuenis satis cor-€pulentus, choraula doctissimus, conlaticia stipe de €mensa paratus, qui foris quidem circumgestantibus €deam cornu canens adambulabat, domi uero promis-€cuis operis partiarius agebat concubinus. Hic me €simul domi conspexit, libenter adpositis largiter ciba-€riis gaudens adloquitur: 'Venisti tandem miserrimi €laboris uicarius. Sed diu uiuas et dominis placeas et €meis defectis iam lateribus consulas.' Haec audiens €iam meas futuras nouas cogitabam aerumnas. @@Die sequenti uariis coloribus indusiati et €deformiter quisque formati facie caenoso pigmento €delita et oculis obunctis graphice prodeunt, mitellis et €crocotis et carbasinis et bombycinis iniecti, quidam €tunicas albas, in modum lanciolarum quoquouersum €fluente purpura depictas, cingulo subligati, pedes lu-€teis induti calceis; deamque serico contectam ami-€culo mihi gerendam imponunt bracchiisque suis umero @1 €tenus renudatis, adtollentes immanes gladios ac secu-€res, euantes exsiliunt incitante tibiae cantu lympha-€ticum tripudium. Nec paucis pererratis casulis ad €quandam uillam possessoris beati perueniunt et ab €ingressu primo statim absonis ululatibus constrepen-€tes fanatice prouolant diuque capite demisso ceruices €lubricis intorquentes motibus crinesque pendulos in €circulum rotantes et nonnunquam morsibus suos in-€cursantes musculos ad postremum ancipiti ferro, quod €gerebant, sua quisque brachia dissicant. Inter haec €unus ex illis bacchatur effusius ac de imis praecordiis €anhelitus crebros referens uelut numinis diuino spiritu €repletus simulabat sauciam uecordiam, prorsus quasi €deum praesentia soleant homines non sui fieri me-€liores, sed debiles effici uel aegroti. @8 Specta €denique, quale caelesti prouidentia meritum repor-€tauerit. Infit uaticinatione clamosa conficto mendacio €semet ipsum incessere atque criminari, quasi contra €fas sanctae religionis dissignasset aliquid, et insuper €iustas poenas noxii facinoris ipse de se suis manibus €exposcere. Arrepto denique flagro, quod semiuiris €illis proprium gestamen est, contortis taenis lanosi €uelleris prolixe fimbriatum et multiiugis talis ouium €tesseratum, indidem sese multinodis commulcat icti- @1 €bus mire contra plagarum dolores praesumptione mu-€nitus. Cerneres prosectu gladiorum ictuque flagrorum €solum spurcitia sanguinis effeminati madescere. Quae €res incutiebat mihi non paruam sollicitudinem uidenti €tot uulneribus largiter profusum cruorem, ne quo casu €deae peregrinae stomachus, ut quorundam hominum €lactem, sic illa sanguinem concupisceret asininum. €@@Sed ubi tandem fatigati uel certe suo laniatu sa-€tiati pausam carnificinae dedere, stipes aereas immo €uero et argenteas multis certatim offerentibus sinu-€recepere patulo nec non et uini cadum et lactem et €caseos et farris et siliginis aliquid, et nonnullis hor-€deum deae gerulo donantibus, auidis animis conra-€dentes omnia et in sacculos huic quaestui de industria €praeparatos farcientes dorso meo congerunt, ut du-€plici scilicet sarcinae pondere grauatus et horreum €simul et templum incederem. @@Ad istum modum palantes omnem illam €depraedabantur regionem. Sed in quodam castello co-€pia laetati largioris quaesticuli gaudiales instruunt €dapes. A quodam colono fictae uaticinationis menda-€cio pinguissimum deposcunt arietem, qui deam Sy-€riam esurientem suo satiaret sacrificio, probeque dis-€posita cenula balneas obeunt, ac dehinc lauti quen-€dam fortissimum rusticanum industria laterum atque €imis uentris bene praeparatum comitem cenae secum @1 €adducunt paucisque admodum praegustatis oluscu-€lis ante ipsam mensam spurcissima illa propudia ad €inlicitae libidinis extrema flagitia infandis uriginibus €efferantur, passimque circumfusi nudatum supina-€tumque iuuenem execrandis oribus flagitabant. Nec €diu tale facinus meis oculis tolerantibus 'Porro Qui-€rites' proclamare gestiui, sed uiduatum ceteris sylla-€bis ac litteris processit 'O' tantum sane clarum ac uali-€dum et asino proprium, sed inopportuno plane tem-€pore. Namque de pago proximo complures iuuenes €abactum sibi noctu perquirentes asellum nimioque €studio cuncta deuorsoria scrutantes, intus aedium au-€dito ruditu meo, praedam absconditam latibulis €aedium rati, coram rem inuasuri suam inprouisi con-€ferto gradu se penetrant palamque illos execrandas €foeditates obeuntes deprehendunt; iamiamque uici-€nos undique percientes turpissimam scaenam patefa-€ciunt, insuper ridicule sacerdotum purissimam lau-€dantes castimoniam. @@Hac infamia consternati, quae per ora po-€puli facile dilapsa merito inuisos ac detestabiles eos €cunctis effecerat, noctem ferme circa mediam collectis €omnibus furtim castello facessunt bonaque itineris €parte ante iubaris exortum transacta iam die claro €solitudines auias nancti, multa secum prius conlocuti, €accingunt se meo funeri deaque uehiculo meo sublata €et humi reposita cunctis stramentis me renudatum ac @1 €de quadam quercu destinatum flagro illo pecuinis ossi-€bus catenato uerberantes paene ad extremam confe-€cerant mortem; fuit unus, qui poplites meos eneruare €secure sua comminaretur, quod de pudore illo candido €scilicet suo tam deformiter triumphassem: sed ceteri €non meae salutis, sed simulacri iacentis contempla-€tione in uita me retinendum censuere. Rursum itaque €me refertum sarcinis planis gladiis minantes perue-€niunt ad quandam nobilem ciuitatem. Inibi uir prin-€cipalis, et alias religiosus et eximie deum reuerens, €tinnitu cymbalorum et sonu tympanorum cantusque €Phrygii mulcentibus modulis excitus procurrit ob-€uiam deamque uotiuo suscipiens hospitio nos omnis €intra conseptum domus amplissimae constituit nu-€menque summa ueneratione atque hostiis opimis pla-€care contendit. @@Hic ego me potissimum capitis periclita-€tum memini. Nam quidam colonus partem uenationis €inmanis cerui pinguissimum femus domino illi suo €muneri miserat, quod incuriose pone culinae fores non €altiuscule suspensum canis adaeque uenaticus latenter €inuaserat, laetusque praeda propere custodientes ocu-€los euaserat. Quo damno cognito suaque reprehensa €neglegentia cocus diu lamentatus lacrimis inefficacibus €iamiamque domino cenam flagitante maerens et €utcumque metuens altius, filio paruulo suo consalu- @1 €tato adreptoque funiculo, mortem sibi nexu laquei €comparabat. Nec tamen latuit fidam uxorem eius €casus extremus mariti, sed funestum nodum uiolenter €inuadens manibus ambabus: 'Adeone' inquit 'prae-€senti malo perterritus mente excidisti tua nec fortui-€tum istud remedium, quod deum prouidentia submi-þ²±²ÿï°°²ÿï‚ÍåôÿïƒÁðõìÿ¨ˆ˜Ÿˆ‘nistrat, intueris? Nam si quid in ultimo fortunae tur-€bine resipiscis, expergite mi ausculta et aduenam is-€tum asinum remoto quodam loco deductum iugula €femusque eius ad similitudinem perditi detractum et €accuratius in protrimentis sapidissime percoctum ad-€pone domino ceruini uicem.' €@@Nequissimo uerberoni sua placuit salus de mea €morte et multum conseruae laudata sagacitate desti-€natae iam lanienae cultros acuebat. @1  Ÿôÿ@@@@{1LIBER VIIII}1 ‘@@Sic ille nequissimus carnifex contra me manus €impias obarmabat. At ego praecipitante consilium €periculi tanti praesentia nec expectata diutina cogita-€tione lanienam imminentem fuga uitare statui, pro-€tinusque uinculo, quo fueram deligatus, abrupto €cursu me proripio totis pedibus, ad tutelam salutis €crebris calcibus uelitatus, ilicoque me raptim trans-€cursa proxima porticu triclinio, in quo dominus ae-€dium sacrificales epulas cum sacerdotibus deae ceni-€tabat, incunctanter immitto, nec pauca rerum adpa-€ratus cibarii mensas etiam et ignes impetu meo collido €atque disturbo. Qua rerum deformi strage paterfa-€milias commotus ut importunum atque lasciuum me €cuidam famulo curiose traditum certo aliquo loco clau-€sum [2iussit]2 cohiberi, ne rursum conuiuium placidum €simili petulantia dissiparem. Hoc astutulo commento €scitule munitus et mediis lanii manibus ereptus custo-€dela salutaris mihi gaudebam carceris. €@@Sed nimirum nihil Fortuna rennuente licet homini @1 €nato dexterum prouenire nec consilio prudenti uel €remedio sagaci diuinae prouidentiae fatalis dispositio €subuerti uel reformari potest. Mihi denique id ipsum €commentum, quod momentariam salutem repperisse €uidebatur, periculum grande immo praesens exitium €conflauit aliud. @8 Nam quidam subito puer mobili €ac trepida facie percitus, ut familiares inter se susur-€rabant, inrumpit triclinium suoque annuntiat domino €de proximo angiportu canem rabidam paulo ante per €posticam impetu miro sese direxisse ardentique pror-€sus furore uenaticos canes inuasisse ac dehinc proxi-€mum petisse stabulum atque ibi pleraque iumenta €incurrisse pari saeuitia nec postremum saltem ipsis €hominibus pepercisse; nam Myrtilum mulionem et €Hephaestionem cocum et Hypnophilum cubicularium €et Apollonium medicum, immo uero et plures alios ex €familia abigere temptantes uariis morsibus quemque €lacerasse, certe uenenatis morsibus contacta non €nulla iumenta efferari simili rabie. €@@Quae res omnium statim percussit animos, ratique €me etiam eadem peste infectum ferocire arreptis €cuiusce modi telis mutuoque ut exitium commune €protelarent cohortati, ipsi potius eodem uaesaniae €morbo laborantes, persecuntur. Nec dubio me lanceis €illis uel uenabulis immo uero et bipennibus, quae fa-€cile famuli subministrauerant, membratim compilas- @1 €sent, ni respecto subiti periculi turbine cubiculum, in €quo mei domini deuertebant, protinus inrupissem. €Tunc clausis obseratisque super me foribus obside-€bant locum, quoad sine ullo congressionis suae peri-€culo pestilentiae letalis peruicaci rabie possessus ac €peresus absumerer. Quo facto tandem libertatem €nanctus, solitariae fortunae munus amplexus, super €constratum lectum abiectus, post multum equidem €temporis somnum humanum quieui. @@Iamque clara die mollitie cubilis refota lassitu-€dine uegetus exurgo atque illos qui meae tutelae per-€uigiles excubias agitauerant ausculto de meis sic alter-€care fortunis: 'Adhucine miserum istum asinum iugi €furore iactari credimus?' 'Immo uero iam uirus in-€crescente saeuitia prorsus extinctum.' Sic opinionis €uariae terminum ad explorationem conferunt ac de €rima quadam prospiciunt sanum me atque sobrium €otiose consistere. Iamque ultro foribus patefactis ple-€nius, an iam sim mansuetus, periclitantur. Sed unus €ex his, de caelo scilicet missus mihi sospitator, argu-€mentum explorandae sanitatis meae tale commons-€trat ceteris, ut aquae recentis completam peluem €offerrent potui meo, ac si intrepidus et more solito su-€mens aquis adlibescerem, sanum me atque omni €morbo scirent expeditum: contra uero si uisum con-€tactumque laticis uitarem ac perhorrescerem, pro €conperto noxiam rabiem pertinaciter durare; hoc €enim libris etiam pristinis proditum obseruari solere. @1 @@Isto placito uas immane confestim aquae per-€lucidae de proximo petitae fonte, cunctantes adhoc, €offerunt mihi: at ego sine ulla mora progressus etiam €obuio gradu satis sitienter pronus et totum caput im-€mergens salutares uere equidem illas aquas haurie-€bam. Iamque et plausus manum et aurium flexus et €ductum capistri et quiduis aliud periclitantium pla-€cide patiebar, quoad contra uesanam eorum prae-€sumptionem modestiam meam liquido cunctis adpro-€barem. €@@Ad istum modum uitato duplici periculo, die se-€quenti rursum diuinis exuuiis onustus cum crotalis et €cymbalis circumforaneum mendicabulum producor ad €uiam. Nec paucis casulis atque castellis oberratis €deuertimus ad quempiam pagum urbis opulentae €quondam, ut memorabant incolae, inter semiruta ues-€tigia conditum et hospitio proxumi stabuli recepti co-€gnoscimus lepidam de adulterio cuiusdam pauperis €fabulam, quam uos etiam cognoscatis uolo. @@Is gracili pauperie laborans fabriles operas prae-€bendo paruis illis mercedibus uitam tenebat. Erat ei €tamen uxorcula etiam satis quidem tenuis et ipsa, €uerum tamen postrema lasciuia famigerabilis. Sed €die quadam, dum matutino ille ad opus susceptum €proficiscitur, statim latenter inrepit eius hospitium @1 €temerarius adulter. Ac dum Veneris conluctationibus €securius operantur, maritus ignarus rerum ac nihil €etiam tum tale suspicans inprouisus hospitium repe-€tit. Iamque clausis et obseratis foribus uxoris laudata €continentia ianuam pulsat, sibilo etiam praesentiam €suam denuntiante. Tunc mulier callida et ad huius €modi flagitia perastutula tenacissimis amplexibus ex-€peditum hominem dolio, quod erat in angulo semi-€obrutum, sed alias uacuum, dissimulanter abscondit, €et patefactis aedibus adhuc introeuntem maritum as-€pero sermone accipit: 'Sicine uacuus et otiosus insi-€nuatis manibus ambulabis mihi nec obito consueto €labore uitae nostrae prospicies et aliquid cibatui para-€bis? At ego misera pernox et perdia lanificio neruos €meos contorqueo, ut intra cellulam nostram saltem €lucerna luceat. Quanto me felicior Daphne uicina, €quae mero et prandio matutino saucia cum suis adul-€teris uolutatur!' @@Sic confutatus maritus: 'Et quid istic est?' ait €'Nam licet forensi negotio officinator noster attentus €ferias nobis fecerit, tamen hodiernae cenulae nostrae €prospexi. Vide sis ut dolium, quod semper uacuum, €frustra locum detinet tantum et re uera praeter impe-€dimentum conuersationis nostrae nihil praestat am-€plius. Istud ego sex denariis cuidam uenditaui, et @1 €adest ut dato pretio secum rem suam ferat. Quin ita-€que praecingeris mihique manum tantisper accommo-€das, ut exobrutum protinus tradatur emptori.?' €@@E re nata fallaciosa mulier temerarium tollens ca-€chinnum: 'Magnum' inquit 'istum uirum ac strenuum €negotiatorem nacta sum, qui rem, quam ego mulier €et intra hospitium contenta iam dudum septem dena-€riis uendidi, minoris distraxit.' €@@Additamento pretii laetus maritus: 'Et quis est €ille' ait 'qui tanto praestinauit?' At illa: 'Olim, €inepte,' inquit 'descendit in dolium sedulo soliditatem €eius probaturus.' @@Nec ille sermoni mulieris defuit, sed exurgens €alacriter: 'Vis' inquit 'uerum scire, mater familias? €Hoc tibi dolium nimis uetustum est et multifariam €rimis hiantibus quassum' ad maritumque eius dissi-€mulanter conuersus: 'Quin tu, quicumque es, ho-€muncio, lucernam' ait 'actutum mihi expedis, ut era-€sis intrinsecus sordibus diligenter aptumne usui pos-€sim dinoscere, nisi nos putas aes de malo habere?' €Nec quicquam moratus ac suspicatus acer et egregius €ille maritus accensa lucerna: 'Discede,' inquit 'frater, €et otiosus adsiste, donec probe percuratum istud tibi €repraesentem'; et cum dicto nudatus ipse delato lu-€mine scabiem uetustam cariosae testae occipit excul- @1 €pere. At uero adulter bellissimus ille pusio inclinatam €dolio pronam uxorem fabri superincuruatus secure þ²±²ÿï°°²ÿï‚ÍåôÿïƒÁðõìÿ¨‰—ˆdedolabat. Ast illa capite in dolium demisso maritum €suum astu meretricio tractabat ludicre; hoc et illud €et aliud et rursus aliud purgandum demonstrat digito €suo, donec utroque opere perfecto acceptis septem de-€nariis calamitosus faber collo suo gerens dolium coac-€tus est ad hospitium adulteri perferre. @@Pauculis ibi diebus commorati et munificen-€tia publica saginati uaticinationisque crebris mercedi-€bus suffarcinati purissimi illi sacerdotes nouum quaes-€tus genus sic sibi comminiscuntur. Sorte unica pro €casibus pluribus enotata consulentes de rebus uariis €plurimos ad hunc modum cauillantur. Sors haec erat: €@@@@'ideo coniuncti terram proscindunt boues, €@@@@ut in futurum laeta germinent sata.' €Tum si qui matrimonium forte coaptantes interroga-€rent, rem ipsam responderi aiebant: iungendos conu-€bio et satis liberum procreandis; si possessiones praes-€tinaturus quaereret, merito boues [ut] et iugum et €arua sementis florentia pronuntiari; si qui de profec-€tione sollicitus diuinum caperet auspicium, iunctos €iam paratosque quadripedum cunctorum mansuetis-€simos et lucrum promitti de glebae germine; si proe- @1 €lium capessiturus uel latronum factionem persecutu-€rus utiles necne processus sciscitaretur, addictam uic-€toriam forti praesagio contendebant, quippe ceruices €hostium iugo subactum iri et praedam de rapinis uber-€rimam fructuosamque captum iri. €@@Ad istum modum diuinationis astu captioso conra-€serant non paruas pecunias. @8 Sed adsiduis interro-€gationibus argumenti satietate iam defecti rursum ad €uiam prodeunt uia tota, quam nocte confeceramus, €longe peiorem, quidni? lacunosis incilibus uoragino-€sam, partim stagnanti palude fluidam et alibi subluuie €caenosa lubricam. Crebris denique offensaculis et as-€siduis lapsibus iam contusis cruribus meis uix tandem €ad campestres semitas fessus euadere potui. Et ecce €nobis repente de tergo manipulus armati supercurrit €equitis aegreque cohibita equorum curruli rabie Phi-€lebum ceterosque comites eius inuolant auidi collo-€que constricto et sacrilegos impurosque compellantes €interdum pugnis obuerberant nec non manicis etiam €cunctos coartant et identidem urgenti sermone com-€primunt, promerent potius aureum cantharum, pro-€merent auctoramentum illud sui sceleris, quod simu- @1 €latione sollemnium, quae in operto factitauerant, ab €ipsis puluinaribus matris deum clanculo furati, pror-€sus quasi possent tanti facinoris euadere supplicium €tacita profectione, adhuc luce dubia pomerium perua-€serint. @8 Nec defuit qui manu super dorsum meum €iniecta in ipso deae, quam gerebam, gremio scrutatus €repperiret atque incoram omnium aureum depromeret €cantharum. Nec isto saltem tam nefario scelere impu-€ratissima illa capita confutari terreriue potuere, sed €mendoso risu cauillantes: 'En' inquiunt 'indignae rei €scaeuitatem! Quam plerumque insontes periclitantur €homines! Propter unicum caliculum, quem deum €mater sorori suae deae Syriae hospitale munus optu-€lit, ut noxios religionis antistites ad discrimen uocari €capitis.' €@@Haec et alias similis afannas frustra blaterantis eos €retrorsus abducunt pagani statimque uinctos in Tul-€lianum conpingunt cantharoque et ipso simulacro €quod gerebam apud fani donarium redditis ac conse-€cratis altera die productum me rursum uoce praeconis €uenui subiciunt, septemque nummis carius quam €prius me comparauerat Philebus quidam pistor de €proximo castello praestinauit, protinusque frumento €etiam coemto adfatim onustum per iter arduum scru- @1 €pis et cuiusce modi stirpibus infestum ad pistrinum €quod exercebat perducit. @@Ibi complurium iumentorum multiuii circuitus €intorquebant molas ambage uaria nec die tantum €uerum perpeti etiam nocte prorsus instabili machina-€rum uertigine lucubrabant peruigilem farinam. Sed €mihi, ne rudimentum seruitii perhorrescerem scilicet, €nouus dominus loca lautia prolixe praebuit. Nam et €diem primum illum feriatum dedit et cibariis abun-€danter instruxit praesepium. Nec tamen illa otii sagi-€naeque beatitudo durauit ulterius, sed die sequenti €molae quae maxima uidebatur matutinus adstituor €et ilico uelata facie propellor ad incurua spatia flexuosi €canalis, ut in orbe termini circumfluentis reciproco €gressu mea recalcans uestigia uagarer errore certo. €Nec tamen sagacitatis ac prudentiae meae prorsus €oblitus facilem me tirocinio disciplinae praebui; sed €quanquam frequenter, cum inter homines agerem, €machinas similiter circumrotari uidissem, tamen ut €expers et ignarus operis stupore mentito defixus hae-€rebam, quod enim rebar ut minus aptum et huius €modi ministerio satis inutilem me ad alium quempiam €utique leuiorem laborem legatum iri uel otiosum certe €cibatum iri. Sed frustra sollertiam damnosam exer-€cui. Complures enim protinus baculis armati me cir-€cumsteterunt atque, ut eram luminibus obtectis secu- @1 €rus etiamnunc, repente signo dato et clamore con-€serto, plagas ingerentes aceruatim, adeo me strepitu €turbulentant ut cunctis consiliis abiectis ilico scitis-€sime taeniae sparteae totus innixus discursus alacres €obirem. @8 At subita sectae commutatione risum €toto coetu commoueram. €@@Iamque maxima diei parte transacta defectum alio-€quin me, helcio sparteo dimoto, nexu machinae libera-€tum adplicant praesepio. At ego, quanquam eximie €fatigatus et refectione uirium uehementer indiguus et €prorsus fame perditus, tamen familiari curiositate at-€tonitus et satis anxius, postposito cibo, qui copiosus €aderat, inoptabilis officinae disciplinam cum delecta-€tione quadam arbitrabar. Dii boni, quales illic ho-€munculi uibicibus liuidis totam cutem depicti dorsum-€que plagosum scissili centunculo magis inumbrati €quam obtecti, nonnulli exiguo tegili tantum modo pu-€bem iniecti, cuncti tamen sic tunicati ut essent per €pannulos manifesti, frontes litterati et capillum semi-€rasi et pedes anulati, tum lurore deformes et fumosis €tenebris uaporosae caliginis palpebras adesi atque €adeo male luminati et in modum pugilum, qui puluis-€culo perspersi dimicant, farinulenta cinere sordide €candidati. @@Iam de meo iumentario contubernio quid uel €ad quem modum memorem? Quales illi muli senes uel @1 €cantherii debiles. Circa praesepium capita demersi €contruncabant moles palearum, ceruices cariosa uul-€nerum putredine follicantes, nares languidas adsiduo €pulsu tussedinis hiulci, pectora copulae sparteae tri-€tura continua exulcerati, costas perpetua castigatione €ossium tenus renudati, ungulas multiuia circumcur-€sione in enorme uestigium porrecti totumque corium €ueterno atque scabiosa macie exasperati. €@@Talis familiae funestum mihi etiam metuens exem-€plum ueterisque Lucii fortunam recordatus et ad ulti-€mam salutis metam detrusus summisso capite maere-€bam. Nec ullum uspiam cruciabilis uitae solacium €aderat, nisi quod ingenita mihi curiositate recreabar, €dum praesentiam meam parui facientes libere, quae €uolunt, omnes et agunt et loquuntur. Nec inmerito €priscae poeticae diuinus auctor apud Graios summae €prudentiae uirum monstrare cupiens multarum ciui-€tatium obitu et uariorum populorum cognitu summas €adeptum uirtutes cecinit. Nam et ipse gratas gratias €asino meo memini, quod me suo celatum tegmine €uariisque fortunis exercitatum, etsi minus prudentem, €multiscium reddidit. @@Fabulam denique bonam prae ceteris, suaue €comptam ad auris uestras adferre decreui, et en occi-€pio. Pistor ille, qui me pretio suum fecerat, bonus alio-€quin uir et adprime modestus, pessimam et ante cunc- @1 €tas mulieres longe deterrimam sortitus coniugam poe-€nas extremas tori larisque sustinebat, ut hercules eius €uicem ego quoque tacitus frequenter ingemescerem. €Nec enim uel unum uitium nequissimae illi feminae €deerat, sed omnia prorsus ut in quandam caenosam €latrinam in eius animum flagitia confluxerant: saeua €scaeua uiriosa ebriosa peruicax pertinax, in rapinis €turpibus auara, in sumptibus foedis profusa, inimica €fidei, hostis pudicitiae. Tunc spretis atque calcatis €diuinis numinibus in uicem certae religionis mentita €sacrilega praesumptione dei, quem praedicaret uni-€cum, confictis obseruationibus uacuis fallens omnis þ²±²ÿï°°²ÿï‚ÍåôÿïƒÁðõìÿ¨‰˜Žˆ‘homines et miserum maritum decipiens matutino €mero et continuo stupro corpus manciparat. @@Talis illa mulier miro me persequebatur odio. €Nam et antelucio, recubans adhuc, subiungi machinae €nouicium clamabat asinum et statim, ut cubiculo €primum processerat, insistens iubebat incoram sui €plagas mihi quam plurimas irrogari, et cum tempes-€tiuo prandio laxarentur iumenta cetera, longe tardius €applicari praesepio iubebat. Quae saeuitia multo mihi €magis genuinam curiositatem in suos mores ampliaue-€rat. Nam et adsiduo plane commeantem in eius cubi-€culum quendam sentiebam iuuenem, cuius et faciem €uidere cupiebam ex summo studio, si tamen uelamen-€tum capitis libertatem tribuisset meis aliquando lu- @1 €minibus. Nec enim mihi sollertia defuisset ad dete-€genda quoquo modo pessimae feminae flagitia. Sed €anus quaedam stuprorum sequestra et adulterorum €internuntia de die cotidie inseparabilis aderat. Cum €qua protinus ientaculo ac dehinc uino mero mutuis €uicibus uelitata scaenas fraudulentas in exitium miser-€rimi mariti subdolis ambagibus construebat. At ego, €quanquam grauiter suscensens errori Photidis, quae €me, dum auem fabricat, perfecit asinum, isto tamen €uel unico solacio aerumnabilis deformitatis meae re-€creabar, quod auribus grandissimis praeditus cuncta €longule etiam dissita facillime sentiebam. @@Denique die quadam timidae illius anicu-€lae sermo talis meas adfertur auris: 'De isto quidem, €mi erilis, tecum ipsa uideris, quem sine meo consilio €pigrum et formidulosum familiarem istum sortita es, €qui insuauis et odiosi mariti tui caperratum superci-€lium ignauiter perhorrescit ac per hoc amoris languidi €desidia tuos uolentes amplexus discruciat. Quanto €melior Philesitherus adulescens et formonsus et libe-€ralis et strenuus et contra maritorum inefficaces dili-€gentias constantissimus! Dignus hercules solus om-€nium matronarum deliciis perfrui, dignus solus coro-€nam auream capite gestare uel ob unicum istud, quod €nunc nuper in quendam zelotypum maritum eximio @1 €studio commentus est. Audi denique et amatorum €diuersum ingenium compara. @@Nosti quendam Barbarum nostrae ciuitatis €decurionem, quem Scorpionem prae morum acritu-€dine uulgus appellat. Hic uxorem generosam et exi-€mia formositate praeditam mira custodela munitam €domi suae quam cautissime cohibebat.' €@@Ad haec ultima pistoris illa uxor subiciens: €'Quidni?' inquit 'Noui diligenter. Aretem meam con-€discipulam memoras.' 'Ergo' inquit anus 'nosti totam €Philesitheri et ipsius fabulam?' 'Minime gentium,' €inquit 'sed nosse ualde cupio et oro, mater, ordine mihi €singula retexe.' €@@Nec commorata illa sermocinatrix inmodica sic €anus incipit: 'Barbarus iste cum necessariam profec-€tionem pararet pudicitiamque carae coniugis conser-€uare summa diligentia cuperet, seruulum suum Myr-€mecem fidelitate praecipua cognitum secreto commo-€net suaeque dominae custodelam omnem permittit, €carcerem et perpetua uincula, mortem denique illam €lentam de fame comminatus, si quisquam hominum €uel in transitu digito tenus eam contigisset, idque €deierans etiam confirmat per omnia diuina numina. €Ergo igitur summo pauore perculsum Myrmecem €acerrimum relinquens uxori secutorem securam diri-€git profectionem. €@@Tunc obstinato animo uehementer anxius Myrmex €nec usquam dominam suam progredi sinebat et lani- @1 €ficio domestico districtam inseparabilis adsidebat ac €tantum necessario uespertini lauacri progressu ad-€fixus atque conglutinatus, extremas manu prendens €lacinias, mira sagacitate commissae prouinciae fidem €tuebatur. @8 Sed ardentem Philesitheri uigilan-€tiam matronae nobilis pulchritudo latere non potuit. €Atque hac ipsa potissimum famosa castitate et insi-€gnis tutelae nimietate instinctus atque inflammatus, €quiduis facere, quiduis pati paratus, ad expugnandam €tenacem domus disciplinam totis accingitur uiribus, €certusque fragilitatis humanae fidei et quod pecuniae €cunctae sint difficultates peruiae auroque soleant ada-€mantinae etiam perfringi fores, opportune nanctus €Myrmecis solitatem, ei amorem suum aperit et sup-€plex eum medellam cruciatui deprecatur: nam sibi €statutam decretamque mortem proximare, ni matu-€rius cupito potiatur; nec eum tamen quicquam in re €facili formidare debere, quippe cum uespera solus fide €tenebrarum contectus atque absconditus introrepere €et intra momentum temporis remeare posset, his et €huiusce modi suadelis ualidum addens ad [2postremum]2 €cuneum, qui rigentem prorsus serui tenacitatem uio-€lenter diffinderet; porrecta enim manu sua demons-€trat ei nouitate nimia candentes solidos aureos, @1 €quorum uiginti quidem puellae destinasset, ipsi uero €decem libenter offerret. @@Exhorruit Myrmex inauditum facinus et €occlusis auribus effugit protinus. Nec auri tamen splen-€dor flammeus oculos ipsius exire potuit, sed quam €procul semotus et domum celeri gradu peruectus, €uidebat tamen decora illa monetae lumina et opulen-€tam praedam iam tenebat animo miroque mentis salo €et cogitationum dissensione misellus in diuersas sen-€tentias carpebatur ac distrahebatur: illic fides, hic €lucrum, illic cruciatus, hic uoluptas. Ad postremum €tamen formidinem mortis uicit aurum. Nec saltem €spatio cupido formonsae pecuniae leniebatur, sed €nocturnas etiam curas inuaserat pestilens auaritia, ut, €quamuis erilis eum comminatio domi cohiberet, au-€rum tamen foras euocaret. Tunc, deuorato pudore et €dimota cunctatione, sic ad aures dominae mandatum €perfert. Nec a genuina leuitate desciuit mulier, sed €execrando metallo pudicitiam suam protinus aucto-€rata est. Ita gaudio perfusus aduolat ad suae fidei €praecipitium Myrmex, non modo capere uerum saltem €contingere quam exitio suo uiderat pecuniam cupiens, €et magnis suis laboribus perfectum desiderium Phile-€sithero laetitia percitus nuntiat statimque destinatum €praemium reposcit, et tenet nummos aureos manus €Myrmecis, quae nec aereos norat. @@Iamque nocte promota solum perducit ad do-€mum probeque capite contectum amatorem strenuum @1 €infert adusque dominae cubiculum. Commodum €nouis amplexibus Amori rudi litabant, commodum €prima stipendia Veneri militabant nudi milites: et €contra omnium opinionem captata noctis opportuni-€tate inprouisus maritus adsistit suae domus ianuam. €Iam pulsat, iam clamat, iam saxo fores uerberat et €ipsa tarditate magis magisque suspectus dira commi-€natur Myrmeci supplicia. At ille repentino malo per-€turbatus et misera trepidatione ad inopiam consilii €deductus, quod solum poterat, nocturnas tenebras €sibi causabatur obsistere quin clauem curiose abscon-€ditam repperiret. Interdum Philesitherus cognito €strepitu raptim tunicam iniectus sed plane prae tur-€batione pedibus intectis procurrit cubiculo. Tunc €Myrmex tandem claue pessulis subiecta repandit fores €et recipit etiam tunc fidem deum boantem dominum €eoque propere cubiculum petente clandestino trans-€cursu dimittit Philesitherum. Quo iam pro limine €liberato securus sui clausa domo rursum se reddidit €quieti. @@Sed dum prima luce Barbarus procedit cubi-€culo, uidet sub lectulo soleas incognitas, quibus induc-€tus Philesitherus inrepserat, suspectisque e re nata €quae gesta sunt, non uxori non ulli familiarium cordo-€lio patefacto, sublatis iis et in sinum furtim abscon-€ditis, iusso tantum Myrmece per conseruos uincto @1 €forum uersus adtrahi, tacitos secum mugitus iterans €rapidum dirigit gressum, certus solearum indicio ues-€tigium adulteri posse se perfacile indipisci. Sed ecce €per plateam dum Barbarus uultu turgido subductisque €superciliis incedit iratus ac pone eum Myrmex uincu-€lis obrutus, non quidem coram noxae prehensus, con-€scientia tamen pessima permixtus lacrimis uberibus ac €postremis lamentationibus inefficacem commouet mi-€serationem, opportune Philesitherus occurrens, quan-€quam diuerso quodam negotio destinatus, repentina €tamen facie permotus, non enim deterritus, recolens €festinationis suae delictum et cetera consequenter €suspicatus sagaciter extemplo sumpta familiari con-€stantia, dimotis seruulis inuadit cum summo clamore €Myrmecem pugnisque malas eius clementer obtun-€dens: "At te," inquit "nequissimum et periurum ca-þ²±²ÿï°°²ÿï‚ÍåôÿïƒÁðõìÿ¨‰˜•ˆ—put, dominus iste tuus et cuncta caeli numina, quae €deierando temere deuocasti, pessimum pessime per-€duint, qui de balneis soleas hesterna die mihi furatus €es: dignus hercules, dignus, qui et ista uincula conte-€ras et insuper carceris etiam tenebras perferas." €@@Hac opportuna fallacia uigorati iuuenis inductus €immo sublatus et ad credulitatem delapsus Barbarus, €postliminio domum regressus, uocato Myrmece, soleas €illas offerens et ignouit ex animo et, uti domino redde-€ret, cui surripuerat, suasit.' @1 @@Hactenus adhuc anicula garriente suscipit €mulier: 'Beatam illam, quae tam constantis sodalis €libertate fruitur! At ego misella molae etiam sonum et €ecce illius scabiosi asini faciem timentem familiarem €incidi.' €@@Ad haec anus: 'Iam tibi ego probe suasum et con-€firmatum animi amatorem illum alacrem uadimonium €sistam' et insuper condicta uespertina regressione cu-€biculo facessit. €@@At pudica uxor statim cenas saliares comparat, €uina pretiosa defaecat, pulmenta recentia tuccetis €temperat. Mensam largiter instruit; denique, ut dei €cuiusdam aduentus, sic expectatur adulteri. Nam et €opportune maritus foris apud naccam proximum ceni-€tabat. Ergo igitur metis die propinquante helcio tan-€dem absolutus refectuique secure redditus non tam €hercules laboris libertatem gratulabar quam quod €reuelatis luminibus libere iam cunctas facinorosae €mulieris artes prospectare poteram. Sol ipsum qui-€dem delapsus Oceanum subterrenas orbis plagas inlu-€minabat, et ecce nequissimae anus adhaerens lateri €temerarius adulter aduentat, puer admodum et adhuc €lubrico genarum splendore conspicuus, adhuc adul-€teros ipse delectans. Hunc multis admodum sauiis @1 €exceptum mulier cenam iubet paratam adcumbere. @@Sed ut primum occursoriam potionem et €inchoatum gustum extremis labiis contingebat adu-€lescens, multo celerius opinione rediens maritus aduen-€tat. Tunc uxor egregia diras deuotiones in eum de-€precata et crurum ei fragium amborum ominata, €exsangui formidine trepidantem adulterum alueo €ligneo, quo frumenta contusa purgari consuerant, €temere propter iacenti suppositum abscondit, inge-€nitaque astutia dissimulato tanto flagitio, intrepidum €mentita uultum, percontatur de marito cur utique €contubernalis artissimi deserta cenula praematurus €adforet. At ille dolenti prorsus animo suspirans adsi-€due: €@@'Nefarium' inquit 'et extremum facinus perditae €feminae tolerare nequiens fuga me proripui. Hem qua-€lis, dii boni, matrona, quam fida quamque sobria tur-€pissimo se dedecore foedauit! Iuro per istam ego sanc-€tam Cererem me nunc etiam meis oculis de tali muliere €minus credere.' €@@His instincta uerbis mariti audacissima uxor nos-€cendae rei cupiens non cessat optundere, totam pror-€sus a principio fabulam promeret. Nec destitit, donec €eius uoluntati succubuit maritus et sic, ignarus suo-€rum, domus alienae percenset infortunium: @@'Contubernalis mei fullonis uxor, alioquin @1 €seruati pudoris ut uidebatur femina, quae semper se-€cundo rumore gloriosa larem mariti pudice guberna-€bat, occulta libidine prorumpit in adulterum quem-€piam. Cumque furtiuos amplexus obiret adsidue, ipso €illo denique momento quo nos lauti cenam petebamus, €cum eodem illo iuuene miscebatur in uenerem. €Ergo nostra repente turbata praesentia, subitario €ducta consilio, eundem illum subiectum contegit uimi-€nea cauea, quae fustium flexu tereti in rectum agge-€rata cumulum lacinias circumdatas suffusa candido €fumo sulpuris inalbabat, eoque iam ut sibi uidebatur €tutissime celato mensam nobiscum secura participat. €@@Interdum acerrimo grauique odore sulpuris iuuenis €inescatus atque obnubilatus intercluso spiritu difflue-€bat, utque est ingenium uiuacis metalli, crebras ei €sternutationes commouebat. @8 Atque ut pri-€mum e regione mulieris pone tergum eius maritus €acceperat sonum sternutationis_quod enim putaret €ab ea profectum_solito sermone salutem ei fuerat €imprecatus et iterato rursum et frequentato saepius, €donec rei nimietate commotus quod res erat tandem €suspicatur. Et impulsa mensa protenus remotaque €cauea producit hominem crebros anhelitus aegre re-€flantem inflammatusque indignatione contumeliae, €gladium flagitans, iugulare moriturum gestiebat, ni €respecto communi periculo uix eum ab impetu furioso €cohibuissem adseuerans breui absque noxa nostri @1 €suapte inimicum eius uiolentia sulpuris periturum. €Nec suadela mea, sed ipsius rei necessitate lenitus, €quippe iam semiuiuum, illum in proximum deportat €angiportum. Tum uxorem eius tacite suasi ac deni-€que persuasi, secederet paululum atque ultra limen €tabernae ad quampiam tantisper [2deuerteret]2 fami-€liarem sibi mulierem, quoad spatio feruens mariti se-€daretur animus, qui tanto calore tantaque rabie per-€culsus non erat dubius aliquid etiam de se suaque €coniuge tristius profecto cogitare. Talium contuber-€nalis epularum taedio fugatus larem reueni meum.' @@Haec recensente pistore iam dudum procax €et temeraria mulier uerbis execrantibus fullonis illius €detestabatur uxorem: illam perfidam, illam impudi-€cam, denique uniuersi sexus grande dedecus, quae suo €pudore postposito torique genialis calcato foedere la-€rem mariti lupanari maculasset infamia iamque per-€dita nuptae dignitate prostitutae sibi nomen adsciue-€rit; addebat et talis oportere uiuas exuri feminas. Et €tamen taciti uulneris et suae sordidae conscientiae €commonita, quo maturius stupratorem suum tegmi-€nis cruciatu liberaret, identidem suadebat maritum €temperius quieti decedere. At ille utpote intercepta €cena, profugus et prorsus ieiunus, mensam potius co-€miter postulabat. Adponebat ei propere, quamuis @1 €inuita, mulier quippini destinatam alii. Sed mihi €penita carpebantur praecordia et praecedens facinus €et praesentem deterrimae feminae constantiam cogi-€tanti mecumque sedulo deliberabam, si quo modo €possem detectis ac reuelatis fraudibus auxilium meo €perhibere domino illumque, qui ad instar testudinis €alueum succubabat, depulso tegmine cunctis palam €facere. @@Sic erili contumelia me cruciatum tandem €caelestis respexit prouidentia. Nam senex claudus, cui €nostra tutela permissa fuerat, uniuersa nos iumenta, €id hora iam postulante, ad lacum proximum bibendi €causa gregatim prominabat. Quae res optatissimam €mihi uindictae subministrauit occasionem. Namque €praetergrediens obseruatos extremos adulteri digitos, €qui per angustias caui tegminis prominebant, obli-€quata atque infesta ungula conpressos usque ad sum-€mam minutiem contero, donec intolerabili dolore €commotus, sublato flebili clamore repulsoque et €abiecto alueo, conspectui profano redditus scaenam €propudiosae mulieris patefecit. €@@Nec tamen pistor damno pudicitiae magnopere €commotus exsangui pallore trepidantem puerum se-€rena fronte et propitiata facie commulcens incipit: €'Nihil triste de me tibi, fili, metuas. Non sum barba-€rus nec agresti morum squalore praeditus nec ad €exemplum naccinae truculentiae sulpuris te letali €fumo necabo ac ne iuris quidem seueritate lege de @1 €adulteriis ad discrimen uocabo capitis tam uenustum €tamque pulchellum puellum, sed plane cum uxore €mea partiario tractabo. Nec herciscundae familiae €sed communi diuidundo formula dimicabo, ut sine €ulla controuersia uel dissensione tribus nobis in uno €conueniat lectulo. Nam et ipse semper cum mea €coniuge tam concorditer uixi ut ex secta prudentium €eadem nobis ambobus placerent. Sed nec aequitas €ipsa patitur habere plus auctoritatis uxorem quam €maritum.' @@Talis sermonis blanditie cauillatum de-€ducebat ad torum nolentem puerum, sequentem ta-€men; et pudicissima illa uxore alterorsus disclusa €solus ipse cum puero cubans gratissima corruptarum €nuptiarum uindicta perfruebatur. Sed cum primum €rota solis lucida diem peperit, uocatis duobus e familia €ualidissimis, quam altissime sublato puero, ferula €nates eius obuerberans: 'Tu autem,' inquit 'tam mol-€lis ac tener et admodum puer, defraudatis amatoribus €aetatis tuae flore, mulieres adpetis atque eas liberas €et conubia lege sociata conrumpis et intempestiuum €tibi nomen adulteri uindicas?' €@@His et pluribus uerbis compellatum et insuper ad-þ²±²ÿï°°²ÿï‚ÍåôÿïƒÁðõìÿ¨‰˜œˆŽfatim plagis castigatum forinsecus abicit. At ille adul-€terorum omnium fortissimus, insperata potitus salute, €tamen nates candidas illas noctu diuque dirruptus, €maerens profugit. Nec setius pistor ille nuntium remi- @1 €sit uxori eamque protinus de sua proturbauit domo. @@At illa praeter genuinam nequitiam contu-€melia etiam, quamuis iusta, tamen altius commota €atque exasperata ad armillum reuertit et ad familiares €feminarum artes accenditur magnaque cura requisi-€tam ueteratricem quandam feminam, quae deuotio-€nibus ac maleficiis quiduis efficere posse credebatur, €multis exorat precibus multisque suffarcinat muneri-€bus, alterum de duobus postulans, uel rursum miti-€gato conciliari marito uel, si id nequiuerit, certe larua €uel aliquo diro numine immisso uiolenter eius expu-€gnari spiritum. Tunc saga illa et diuini potens primis €adhuc armis facinerosae disciplinae suae uelitatur et €uehementer offensum mariti flectere atque in amorem €impellere conatur animum. Quae res cum ei sequius €ac rata fuerat proueniret, indignata numinibus et €praeter praemii destinatum compendium contemp-€tione etiam stimulata ipsi iam miserrimi mariti incipit €imminere capiti umbramque uiolenter peremptae mu-€lieris ad exitium eius instigare. @@Sed forsitan lector scrupulosus reprehen-€dens narratum meum sic argumentaberis: 'Vnde au-€tem tu, astutule asine, intra terminos pistrini con-€tentus, quid secreto, ut adfirmas, mulieres gesserint €scire potuisti?'. Accipe igitur quem ad modum homo €curiosus iumenti faciem sustinens cuncta quae in per-€niciem pistoris mei gesta sunt cognoui. €@@Diem ferme circa mediam repente intra pistrinum @1 €mulier reatu miraque tristitie deformis apparuit, fle-€bili centunculo semiamicta, nudis et intectis pedibus, €lurore buxeo macieque foedata, et discerptae comae €semicanae sordentes inspersu cineris pleramque eius €anteuentulae contegebant faciem. Haec talis manu €pistori clementer iniecta, quasi quippiam secreto con-€locutura, in suum sibi cubiculum deducit eum et ad-€ducta fore quam diutissime demoratur. Sed cum €esset iam confectum omne frumentum, quod inter €manus opifices tractauerant, necessarioque peti debe-€ret aliud, seruuli cubiculum propter adstantes domi-€num uocabant operique supplementum postulabant. €Atque ut illis [2iterum et]2 saepicule [et inter]uocaliter €clamantibus nullus respondit dominus, iam forem pul-€sare ualidius et, quod diligentissime fuerat oppessu-€lata, maius peiusque aliquid opinantes, nisu ualido €reducto uel diffracto cardine, tandem patefaciunt adi-€tum. Nec uspiam reperta illa muliere uident e quo-€dam tigillo constrictum iamque exanimem pendere €dominum, eumque nodo ceruicis absolutum detrac-€tumque summis plangoribus summisque lamentatio-€nibus atque ultimo lauacro procurant, peractisque €feralibus officiis, frequenti prosequente comitatu, tra-€dunt sepulturae. @@Die sequenti filia eius accurrit e proxumo €castello, in quod pridem denupserat, maesta atque €crines pendulos quatiens et interdum pugnis obtun- @1 €dens ubera, quae nullo quidem domus infortunium €nuntiante cuncta cognorat, sed ei per quietem obtulit €sese flebilis patris sui facies adhuc nodo reuincta cer-€uice, eique totum nouercae scelus aperuit de adulte-€rio, de maleficio, et quem ad modum laruatus ad infe-€ros demeasset. Ea cum se diutino plangore crucias-€set, concursu familiarium cohibita tandem pausam €luctui fecit. Iamque nono die rite completis apud tu-€mulum sollemnibus familiam supellectilemque et om-€nia iumenta ad hereditariam deducit auctionem. €Tunc unum larem uarie dispergit uenditionis incertae €licentiosa fortuna. Me denique ipsum pauperculus €quidam hortulanus comparat quinquaginta nummis, €magno, ut aiebat, sed ut communi labore uictum €sibi quaereret. @@Res ipsa mihi poscere uidetur ut huius €quoque seruiti mei disciplinam exponam. Matutino €me multis holeribus onustum proxumam ciuitatem €deducere consuerat dominus atque ibi uenditoribus €tradita merce, dorsum insidens meum, sic hortum €redire. Ac dum fodiens, dum irrigans, ceteroque incur-€uus labore deseruit, ego tantisper otiosus placida €quiete recreabar. Sed ecce siderum ordinatis ambagi-€bus per numeros dierum ac mensuum remeans annus €post mustulentas autumni delicias ad hibernas Capri-€corni pruinas deflexerat, et adsiduis pluuiis noctur- @1 €nisque rorationibus sub dio et intecto conclusus sta-€bulo continuo discruciabar frigore, quippe cum meus €dominus prae nimia paupertate ne sibi quidem nedum €mihi posset stramen aliquod uel exiguum tegimen pa-€rare, sed frondoso casulae contentus umbraculo dege-€ret. Ad hoc matutino lutum nimis frigidum gelusque €praeacuta frusta nudis inuadens pedibus enicabar ac €ne suetis saltem cibariis uentrem meum replere pote-€ram. Namque et mihi et ipsi domino cena par ac simi-€lis oppido tamen tenuis aderat, lactucae ueteres et €insuaues illae, quae seminis enormi senecta ad instar-€scoparum in amaram caenosi sucus cariem exoles-€cunt. @@Nocte quadam paterfamilias quidam e €pago proximo tenebris inluniae caliginis impeditus et €imbre nimio madefactus atque ob id ab itinere directo €cohibitus ad hortulum nostrum iam fesso equo deuer-€terat, receptusque comiter pro tempore licet non €delicato necessario tamen quietis subsidio, remune-€rari benignum hospitem cupiens, promittit ei de prae-€diis suis sese daturum et frumenti et oliui aliquid et €amplius duos uini cados. Nec moratus meus sacculo €et utribus uacuis secum adportatis nudae spinae meae €residens ad sexagesimum stadium profectionem com-€parat. Eo iam confecto uiae spatio peruenimus ad €praedictos agros ibique statim meum dominum comis €hospes opipari prandio participat. @1 €@@Iamque iis poculis mutuis altercantibus mirabile €prorsus euenit ostentum. Vna de cetera cohorte gal-€lina per mediam cursitans aream clangore genuino €uelut ouum parere gestiens personabat. Eam suus do-€minus intuens: 'O bona' inquit 'ancilla et satis fe-€cunda, quae multo iam tempore cotidianis nos partu-€bus saginasti. Nunc etiam cogitas, ut uideo, gustulum €nobis praeparare.' Et 'heus', inquit 'puer, calathum €fetui gallinaceo destinatum angulo solito collocato.' €Ita, uti fuerat iussum, procurante puero gallina €consuetae lecticulae spreto cubili ante ipsos pedes €domini praematurum sed magno prorsus futurum €scrupulo prodidit partum. Non enim ouum, quod sci-€mus, illud; sed pinnis et unguibus et oculis et uoce €etiam perfectum edidit pullum, qui matrem suam coe-€pit continuo comitari. @@Nec eo setius longe maius ostentum et €quod omnes merito perhorrescerent exoritur. Sub ipsa €enim mensa, quae reliquias prandii gerebat, terra €dehiscens imitus largissimum emicuit sanguinis fon-€tem; hinc resultantes uberrimae guttae mensam €cruore perspergunt. Ipsoque illo momento quo stu-€pore defixi mirantur ac trepidant diuina praesagia, €concurrit unus e cella uinaria nuntians omne uinum, €quod olim diffusum fuerat, in omnibus doliis feruenti @1 €calore et prorsus ut igne copioso subdito rebullire. €Visa est interea mustela etiam mortuum serpentem €forinsecus mordicus adtrahens, et de ore pastoricii €canis uirens exiluit ranula, ipsumque canem qui proxi-€mus consistebat aries adpetitum unico morsu strangu-€lauit. Haec tot ac talia ingenti pauore domini illius €et familiae totius ad extremum stuporem deiecerant €animos, quid prius quidue posterius, quid magis quid €minus numinum caelestium leniendis minis quot et €qualibus procuraretur hostiis. @@Adhoc omnibus expectatione taeterrimae €formidinis torpidis accurrit quidam seruulus magnas €et postremas domino illi fundorum clades adnuntians. €Namque is adultis iam tribus liberis doctrina instruc-€tis et uerecundia praeditis uiuebat gloriosus. His adu-€lescentibus erat cum quodam paupere modicae casu-€lae domino uetus familiaritas. At enim casulae paruu-€lae conterminos magnos et beatos agros possidebat €uicinus potens et diues et iuuenis et [2splendidae]2 €prosapiae [2sed]2 maiorum gloria male utens pollensque €factionibus et cuncta facile faciens in ciuitate; [2hic]2 €hostili modo uicini tenuis incursabat pauperiem pecua €trucidando, boues abigendo, fruges adhuc immaturas þ²±²ÿï°°²ÿï‚ÍåôÿïƒÁðõìÿ¨‰˜£ˆŽobterendo. Iamque tota frugalitate spoliatum ipsis €etiam glebulis exterminare gestiebat finiumque inani- @1 €commota quaestione terram totam sibi uindicabat. €Tunc agrestis, uerecundus alioquin, auaritia diuitis €iam spoliatus, ut suo saltem sepulchro paternum reti-€neret solum, amicos plurimos ad demonstrationem €finium trepidans eximie corrogarat. Aderant inter €alios tres illi fratres cladibus amici quantulum quantu-€lum ferentes auxilium. @@Nec tamen ille uaesanus tantillum prae-€sentia multorum ciuium territus uel etiam confusus, €licet non rapinis, saltem uerbis temperare uoluit, €sed illis clementer expostulantibus feruidosque eius €mores blanditiis permulcentibus repente suam suo-€rumque carorum salutem quam sanctissime adiurans €adseuerat parui se pendere tot mediatorum praesen-€tiam, denique uicinum illum auriculis per suos seruu-€los sublatum de casula longissime statimque proiec-€tum iri. Quo dicto insignis indignatio totos audien-€tium pertemptauit animos. Tunc unus e tribus fratri-€bus incunctanter et paulo liberius respondit frustra €eum suis opibus confisum tyrannica superbia commi-€nari, cum alioquin pauperes etiam liberali legum prae-€sidio de insolentia locupletium consueuerint uindi-€cari. Quod oleum flammae, quod sulpur incendio, €quod flagellum Furiae, hoc et iste sermo truculentiae @1 €hominis nutrimento fuit. Iamque ad extremam insa-€niam uecors, suspendium sese et totis illis et ipsis legi-€bus mandare proclamans, canes pastoricios uillaticos €feros atque immanes, adsuetos abiecta per agros essi-€tare cadauera, praeterea etiam transeuntium uiato-€rum passiuis morsibus alumnatos, laxari atque in €eorum exitium inhortatos immitti praecepit. Qui €simul signo solito pastorum incensi atque inflammati €sunt, furiosa rabie conciti et latratibus etiam absonis €horribiles eunt in homines eosque uariis adgressi uul-€neribus distrahunt ac lacerant nec fugientibus saltem €compercunt, sed eo magis inritatiores secuntur. @@Tunc inter confertam trepidae multitu-€dinis stragem e tribus iunior offenso lapide atque ob-€tunsis digitis terrae prosternitur saeuisque illis et fero-€cissimis canibus instruit nefariam dapem; protenus €enim nancti praedam iacentem miserum illum ado-€lescentem frustatim discerpunt. Atque ut eius leta-€lem ululatum cognouere ceteri fratres, accurrunt €maesti suppetias obuolutisque lacinia laeuis manibus €lapidum crebris iactibus propugnare fratri atque abi-€gere canes adgrediuntur. Nec tamen eorum ferociam €uel conterere uel expugnare potuere, quippe cum mi-€serrimus adulescens ultima uoce prolata, uindicarent €de pollutissimo diuite mortem fratris iunioris, ilico €laniatus interisset. Tunc reliqui fratres non tam her- @1 €cules desperata quam ultro neglecta sua salute con-€tendunt ad diuitem atque ardentibus animis impetu-€que uaesano lapidibus crebris in eum uelitantur. At €ille cruentus et multis ante flagitiis similibus exercita-€tus percussor iniecta lancea duorum alterum per pec-€tus medium transadegit. Nec tamen peremptus ac €prorsum exanimatus adulescens ille terrae concidit; €nam telum transuectum atque ex maxima parte pone €tergum elapsum soloque nisus uiolentia defixum ri-€gore librato suspenderat corpus. Sed et quidam de €seruulis procerus et ualidus sicario illi ferens auxilium €lapide contorto tertii illius iuuenis dexterum brachium €longo iactu petierat, sed impetu casso per extremos €digitos transcurrens lapis contra omnium opinionem €deciderat innoxius. @@Non nullam tamen sagacissimo iuueni €prouentus humanior uindictae speculam subminis-€trauit. Ficta namque manus suae debilitate sic crude-€lissimum iuuenem compellat: 'Fruere exitio totius €nostrae familiae et sanguine trium fratrum insatiabi-€lem tuam crudelitatem pasce et de prostratis tuis €ciuibus gloriose triumpha, dum scias, licet priuato €suis possessionibus paupere fines usque et usque pro-€terminaueris, habiturum te tamen uicinum aliquem. €Nam haec etiam dextera, quae tuum prorsus ampu-€tasset caput, iniquitate fati contusa decidit.' €@@Quo sermone, alioquin exasperatus, furiosus latro @1 €rapto gladio sua miserrimum iuuenem manu peremp-€turus inuadit auidus. Nec tamen sui molliorem prouo-€carat; quippe insperato et longe contra eius opi-€nionem resistens iuuenis complexu fortissimo arripit €eius dexteram magnoque nisu ferro librato multis et €crebris ictibus inpuram elidit diuitis animam et, ut €accurrentium etiam familiarium manu se liberaret, €confestim adhuc inimici sanguine delibuto mucrone €gulam sibi prorsus exsecuit. €@@Haec erant quae prodigiosa praesagauerant os-€tenta, haec quae miserrimo domino fuerant nuntiata. €Nec ullum uerbum ac ne tacitum quidem fletum tot €malis circumuentus senex quiuit emittere, sed €adrepto ferro, quo commodum inter suos epulones ca-€seum atque alias prandii partes diuiserat, ipse €quoque ad instar infelicissimi sui filii iugulum sibi €multis ictibus contrucidat, quoad super mensam cer-€nulus corruens portentuosi cruoris maculas noui san-€guinis fluuio proluit. @@Ad istum modum puncto breuissimo di-€lapsae domus fortunam hortulanus ille miseratus €suosque casus grauiter ingemescens, depensis pro €prandio lacrimis uacuasque manus complodens saepi-€cule, protinus inscenso me retro quam ueneramus €uiam capessit. Nec innoxius ei saltem regressus eue-€nit. Nam quidam procerus et, ut indicabat habitus €atque habitudo, miles e legione, factus nobis obuius, @1 €superbo atque adroganti sermone percontatur, quor-€sum uacuum duceret asinum? At meus, adhuc mae-€rore permixtus et alias Latini sermonis ignarus, taci-€tus praeteribat. Nec miles ille familiarem cohibere €quiuit insolentiam, sed indignatus silentio eius ut €conuicio, uiti quam tenebat obtundens eum dorso meo €proturbat. Tunc hortulanus subplicue respondit ser-€monis ignorantia se quid ille diceret scire non posse. €Ergo igitur Graece subiciens miles: 'Vbi' inquit 'ducis €asinum istum?'. Respondit hortulanus petere se ciui-€tatem proximam. 'Sed mihi' inquit 'opera eius opus €est; nam de proximo castello sarcinas praesidis nostri €cum ceteris iumentis debet aduehere'; et iniecta sta-€tim manu loro me, quo ducebar, arreptum incipit tra-€here. Sed hortulanus prioris plagae uulnere prolap-€sum capite sanguinem detergens rursus deprecatur €ciuilius atque mansuetius uersari commilitonem idque €per spes prosperas eius orabat adiurans. 'Nam et hic €ipse' aiebat 'iners asellus et nihilo minus [2mordax]2 €morboque detestabili caducus uix etiam paucos hole-€rum maniculos de proximo hortulo solet anhelitu lan-€guido fatigatus subuehere, nedum ut rebus ampliori-€bus idoneus uideatur gerulus.' @@Sed ubi nullis precibus mitigari militem ma-€gisque in suam perniciem aduertit efferari iamque €inuersa uite de uastiore nodulo cerebrum suum diffin-€dere, currit ad extrema subsidia simulansque sese ad @1 €commouendam miserationem genua eius uelle contin-€gere, summissus atque incuruatus, arreptis eius €utrisque pedibus sublimem elatum terrae grauiter ad-€plodit et statim qua pugnis qua cubitis qua morsibus, €etiam de uia lapide correpto, totam faciem manusque €eius et latera conuerberat. Nec ille, ut primum humi €supinatus est, uel repugnare uel omnino munire se €potuit, sed plane identidem comminabatur, si sur-€rexisset, sese concisurum eum machaera sua frusta-€tim. Quo sermone eius commonefactus hortulanus eri-€pit ei spatham eaque longissime abiecta rursum €saeuioribus eum plagis adgreditur. Nec ille prostratus €et praeuentus uulneribus ullum repperire saluti quiens €subsidium, quod solum restabat, simulat sese mor-€tuum. Tunc spatham illam secum asportans hortula-€nus inscenso me concito gradu recta festinat ad ciui-€tatem nec hortulum suum saltem curans inuisere ad €quempiam sibi deuertit familiarem. Cunctisque nar-€ratis deprecatur, periclitanti sibi ferret auxilium seque €cum suo sibi asino tantisper occultaret, quoad cela-€tus spatio bidui triduiue capitalem causam euaderet. €Nec oblitus ille ueteris amicitiae prompte suscipit, €meque per scalas complicitis pedibus in superius cena-€culum adtracto hortulanus deorsus in ipsa tabernula €derepit in quandam cistulam et supergesto delitiscit €orificio. þ²±²ÿï°°²ÿï‚ÍåôÿïƒÁðõìÿ¨‰˜©@@At miles ille, ut postea didici, tandem uelut €emersus graui crapula, nutabundus tamen et tot pla- @1 €garum dolore saucius baculoque se uix sustinens, ciui-€tatem aduentat confususque de impotentia deque €inertia sua quicquam ad quemquam referre popula-€rium, sed tacitus iniuriam deuorans quosdam commi-€litones nanctus is tantum clades enarrat suas. Pla-€cuit ut ipse quidem contubernio se tantisper abscon-€deret_nam praeter propriam contumeliam militaris €etiam sacramenti genium ob amissam spatham uere-€batur_, ipsi autem signis nostris enotatis inuestiga-€tioni uindictaeque sedulam darent operam. Nec de-€fuit uicinus perfidus, qui nos ilico occultari nuntiaret. €Tum commilitones accersitis magistratibus mentiun-€tur sese multi pretii uasculum argenteum praesidis in €uia perdidisse idque hortulanum quendam repperisse €nec uelle restituere, sed aput familiarem quendam sibi €delitescere. Tunc magistratus et damno et praesidis €nomine cognito ueniunt ad deuersori nostri fores cla-€raque uoce denuntiant hospiti nostro nos, quos occul-€taret apud se certo certius, dedere potius quam discri-€men proprii subiret capitis. Nec ille tantillum conter-€ritus salutique studens eius, quem in suam receperat €fidem, quicquam de nobis fatetur ac diebus plusculis €nec uidisse quidem illum hortulanum contendit. Con-€tra commilitones ibi nec uspiam illum delitiscere adiu-€rantes genium principis contendebant. Postremum €magistratibus placuit obstinate denegantem scrutinio €detegere. Immissis itaque lictoribus ceterisque publi-€cis ministeriis angulatim cuncta sedulo perlustrari @1 €iubent, nec quisquam mortalium ac ne ipse quidem €asinus intra limen comparere nuntiatur. @@Tunc gliscit uiolentior utrimquesecus con-€tentio, militum pro comperto de nobis adseuerantium €fidemque Caesaris identidem implorantium, at illius €negantis adsidueque deum numen obtestantis. Qua €contentione et clamoso strepitu cognito, curiosus alio-€quin et inquieti procacitate praeditus asinus, dum €obliquata ceruice per quandam fenestrulam quidnam €sibi uellet tumultus ille prospicere gestio, unus e com-€militonibus casu fortuito conlimatis oculis ad um-€bram meam cunctos testatur incoram. Magnus deni-€que continuo clamor exortus est et emensis protinus €scalis iniecta manu quidam me uelut captiuum detra-€hunt. Iamque omni sublata cunctatione scrupulosius €contemplantes singula, cista etiam illa reuelata, reper-€tum productumque et oblatum magistratibus mise-€rum hortulanum poenas scilicet capite pensurum in €publicum deducunt carcerem summoque risu meum €prospectum cauillari non desinunt. Vnde etiam de €prospectu et umbra asini natum est frequens pro-€uerbium. @1  Ÿôÿ@@@@{1LIBER X}1 ‘@@Die sequenti meus quidem dominus hortulanus €quid egerit nescio, me tamen miles ille, qui propter €eximiam impotentiam pulcherrime uapularat, ab illo €praesepio nullo equidem contradicente diductum ab-€ducit atque a suo contubernio_hoc enim mihi uide-€batur_sarcinis propriis onustum et prorsum exor-€natum armatumque militariter producit ad uiam. €Nam et galeam nitore praemicantem et scutum gere-€bam longius relucens, sed etiam lanceam longissimo €hastili conspicuam, quae scilicet non disciplinae tunc €quidem causa, sed propter terrendos miseros uiatores €in summo atque edito sarcinarum cumulo ad instar €exercitus sedulo composuerat. Confecta campestri €nec adeo difficili uia ad quandam ciuitatulam perue-€nimus nec in stabulo, sed in domo cuiusdam decurio-€nis deuertimus. Statimque me commendato cuidam €seruulo ipse ad praepositum suum, qui mille armato-€rum ducatum sustinebat, sollicite proficiscitur. @@Post dies plusculos ibidem dissignatum sce-€lestum ac nefarium facinus memini, sed ut uos etiam €legatis, ad librum profero. €@@Dominus aedium habebat iuuenem filium probe lit- @1 €teratum atque ob id consequenter pietate modestia €praecipuum, quem tibi quoque prouenisse cuperes uel €talem. Huius matre multo ante defuncta rursum €matrimonium sibi reparauerat ductaque alia filium €procreauerat alium, qui adaeque iam duodecimum €annum aetatis supergressus erat. Sed nouerca forma €magis quam moribus in domo mariti praepollens, seu €naturaliter impudica seu fato ad extremum impulsa €flagitium, oculos ad priuignum adiecit. Iam ergo, lec-€tor optime, scito te tragoediam, non fabulam legere et €a socco ad coturnum ascendere. €@@Sed mulier illa, quamdiu primis elementis Cupido €paruulus nutriebatur, inbecillis adhuc eius uiribus €facile ruborem tenuem deprimens silentio resistebat. €At ubi completis igne uaesano totis praecordiis inmo-€dice bacchatus Amor exaestuabat, saeuienti deo iam €succubuit, et languore simulato uulnus animi men-€titur [in] corporis ualetudinem. Iam cetera salutis €uultusque detrimenta et aegris et amantibus examus-€sim conuenire nemo qui nesciat: pallor deformis, €marcentes oculi, lassa genua, quies turbida et suspi-€ritus cruciatus tarditate uehementior. Crederes et €illam fluctuare tantum uaporibus febrium, nisi quod €et flebat. Heu medicorum ignarae mentes, quid €uenae pulsus, quid coloris intemperantia, quid fati-€gatus anhelitus et utrimquesecus iactatae crebriter €laterum mutuae uicissitudines? Dii boni, quam facilis @1 €licet non artifici medico cuiuis tamen docto Veneriae €cupidinis comprehensio, cum uideas aliquem sine cor-€poris calore flagrantem! @@Ergo igitur inpatientia furoris altius agitata €diutinum rupit silentium et ad se uocari praecipit €filium_quod nomen in eo, si posset, ne ruboris ad-€moneretur, libenter eraderet. Nec adulescens aegrae €parentis moratus imperium, senili tristitie striatam €gerens frontem, cubiculum petit, uxori patris ma-€trique fratris utcumque debitum sistens obsequium. €Sed illa cruciabili silentio diutissime fatigata et ut in €quodam uado dubitationis haerens omne uerbum, €quod praesenti sermoni putabat aptissimum, rursum €improbans nutante etiam nunc pudore, unde potissi-€mum caperet exordium, decunctatur. At iuuenis €nihil etiam tunc sequius suspicatus summisso uultu €rogat ultro praesentis causas aegritudinis. Tunc illa €nancta solitudinis damnosam occasionem prorumpit €in audaciam et ubertim adlacrimans laciniaque con-€tegens faciem uoce trepida sic eum breuiter adfatur: €@@'Causa omnis et origo praesentis doloris set etiam €medela ipsa et salus unica mihi tute ipse es. Isti enim €tui oculi per meos oculos ad intima delapsi praecordia €meis medullis acerrimum commouent incendium. €Ergo miserere tua causa pereuntis nec te religio pa-€tris omnino deterreat, cui morituram prorsus serua-€bis uxorem. Illius enim recognoscens imaginem in tua €facie merito te diligo. Habes solitudinis plenam fidu- @1 €ciam, habes capax necessarii facinoris otium. Nam €quod nemo nouit, paene non fit.' @@Repentino malo perturbatus adolescens, quan-€quam tale facinus protinus exhorruisset, non tamen €negationis intempestiua seueritate putauit exaspe-€randum, sed cautae promissionis dilatione lenien-€dum. Ergo prolixe pollicetur et bonum caperet ani-€mum refectionique se ac saluti redderet impendio sua-€det, donec patris aliqua profectione liberum uolup-€tati concederetur spatium, statimque se refert a noxio €conspectu nouercae. Et tam magnam domus cladem €ratus indigere consilio pleniore ad quendam com-€pertae grauitatis educatorem senem protinus refert. €Nec quicquam diutina deliberatione tam salubre ui-€sum quam fuga celeri procellam fortunae saeuientis €euadere. Sed impatiens uel exiguae dilationis mulier €ficta qualibet causa confestim marito miris persuadet €artibus ad longissime dissitas festinare uillulas. Quo €facto maturatae spei uaesania praeceps promissae €libidinis flagitat uadimonium. Sed iuuenis, modo €istud modo aliud causae faciens, execrabilem frustra-€tur eius conspectum, quoad illa, nuntiorum uarietate €pollicitationem sibi denegatam manifesto perspiciens, €mobilitate lubrica nefarium amorem ad longe dete-€rius transtulisset odium. Et adsumpto statim ne-€quissimo et ad omne facinus emancipato quodam @1 €dotali seruulo perfidiae suae consilia communicat; €nec quicquam melius uidetur quam uita miserum €priuare iuuenem. Ergo missus continuo furcifer uene-€num praesentarium comparat idque uino diligenter þ²±²ÿï°°²ÿï‚ÍåôÿïƒÁðõìÿ¨Š”ˆdilutum insontis priuigni praeparat exitio. @@Ac dum de oblationis opportunitate secum €noxii deliberant homines, forte fortuna puer ille €iunior, proprius pessimae feminae filius, post matuti-€num laborem studiorum domum se recipiens, prandio €iam capto sitiens repertum uini poculum, in quo €uenenum latebat inclusum, nescius fraudis occultae €continuo perduxit haustu. Atque ubi fratri suo para-€tam mortem ebibit, exanimis terrae procumbit, ili-€coque repentina pueri pernicie paedagogus commotus €ululabili clamore matrem totamque ciet familiam. €Iamque cognito casu noxiae potionis uarie quisque €praesentium auctores insimulabant extremi facino-€ris. Sed dira illa femina et malitiae nouercalis exem-€plar unicum non acerba filii morte, non parricidii €conscientia, non infortunio domus, non luctu mariti €uel aerumna funeris commota cladem familiae in €uindictae compendium traxit, missoque protinus cur-€sore, qui uianti marito domus expugnationem nun-€tiaret, ac mox eodem ocius ab itinere regresso perso-€nata nimia temeritate insimulat priuigni ueneno €filium suum interceptum. Et hoc quidem non adeo €mentiebatur, quod iam destinatam iuueni mortem @1 €praeuenisset puer, sed fratrem iuniorem fingebat ideo €priuigni scelere peremptum, quod eius probrosae libi-€dini, qua se comprimere temptauerat, noluisset suc-€cumbere. Nec tam immanibus contenta mendacis €addebat sibi quoque ob detectum flagitium eundem €illum gladium comminari. Tunc infelix duplici filio-€rum morte percussus magnis aerumnarum procellis €aestuat. Nam et iuniorem incoram sui funerari uide-€bat et alterum ob incestum parricidiumque capitis €scilicet damnatum iri certo sciebat. Ad hoc uxoris €dilectae nimium mentitis lamentationibus ad extre-€mum subolis impellebatur odium. @@Vixdum pompae funebres et sepultura filii €fuerant explicatae, et statim ab ipso eius rogo senex €infelix, ora sua recentibus adhuc rigans lacrimis tra-€hensque cinere sordentem canitiem, foro se festinus €immittit. Atque ibi tum fletu tum precibus genua €etiam decurionum contingens nescius fraudium pessi-€mae mulieris in exitium reliqui filii plenis operabatur €affectibus: illum incestum paterno thalamo, illum €parricidam fraterno exitio et in comminata nouercae €caede sicarium. Tanta denique miseratione tantaque €indignatione curiam sed et plebem maerens inflam-€mauerat, ut remoto iudicandi taedio et accusationis €manifestis probationibus et responsionis meditatis €ambagibus cuncti conclamarint lapidibus obrutum €publicum malum publice uindicari. @1 €@@Magistratus interim metu periculi proprii, ne de €paruis indignationis elementis ad exitium disciplinae €ciuitatisque seditio procederet, partim decuriones €deprecari, partim populares compescere, ut rite et €more maiorum iudicio reddito et utrimquesecus alle-€gationibus examinatis ciuiliter sententia promeretur, €nec ad instar barbaricae feritatis uel tyrannicae im-€potentiae damnaretur aliquis inauditus et in pace pla-€cida tam dirum saeculo proderetur exemplum. @@Placuit salubre consilium et ilico iussus €praeco pronuntiat, patres in curiam conuenirent. €Quibus protinus dignitatis iure consueta loca residen-€tibus rursum praeconis uocatu primus accusator in-€cedit. Tunc demum clamatus inducitur etiam reus, €et exemplo legis Atticae Martiique iudicii causae pa-€tronis denuntiat praeco neque principia dicere neque €miserationem commouere. €@@Haec ad istum modum gesta compluribus mutuo €sermocinantibus cognoui. Quibus autem uerbis accu-€sator urserit, quibus rebus diluerit reus ac prorsus €orationes altercationesque neque ipse absens apud €praesepium scire neque ad uos, quae ignoraui, pos-€sum enuntiare, sed quae plane comperi, ad istas lit-€teras proferam. €@@Simul enim finita est dicentium contentio, ueri-€tatem criminum fidemque probationibus certis in- @1 €strui nec suspicionibus tantam coniecturam permitti €placuit, atque illum potissimum seruum, qui solus €haec ita gesta esse scire diceretur, sisti modis omnibus €oportere. Nec tantillum cruciarius ille uel fortuna €tam magni iudicii uel confertae conspectu curiae uel €certe noxia conscientia sua deterritus, quae ipse €finxerat, quasi uera adseuerare atque adserere inci-€pit: quod se uocasset indignatus fastidio nouercae €iuuenis, quod, ulciscens iniuriam, filii eius mandauerit €necem, quod promisisset grande silentii praemium, €quod recusanti mortem sit comminatus, quod uene-€num sua manu temperatum dandum fratri reddiderit, €quod ad criminis probationem reseruatum poculum €neclexisse [2se]2 suspicatus sua postremum manu por-€rexerit puero. €@@Haec eximie nimis ad ueritatis imaginem uerbe-€rone illo simulata cum trepidatione proferente fini-€tum est iudicium. @@Nec quisquam decurionum tam aequus re-€manserat iuueni, quin eum euidenter noxae comper-€tum insui culleo pronuntiaret. Cum iam sententiae €pares, cunctorum stilis ad unum sermonem congruen-€tibus, ex more perpetuo in urnam aeream deberent €coici, quo semel conditis calculis, iam cum rei fortuna €transacto, nihil postea commutari licebat, sed man- @1 €cipabatur potestas capitis in manum carnificis, unus e €curia senior prae ceteris compertae fidi atque aucto-€ritatis praecipuae medicus orificium urnae manu con-€tegens, ne quis mitteret calculum temere, haec ad €ordinem pertulit: €@@'Quod aetatis sum, uobis adprobatum me uixisse €gaudeo, nec patiar falsis criminibus petito reo mani-€festum homicidium perpetrari nec uos, qui iure €iurando adstricti iudicatis, inductos seruuli mendacio €peierare. Ipse non possum calcata numinum reli-€gione conscientiam meam fallens perperam pronun-€tiare. Ergo, ut res est, de me cognoscite. @@Furcifer iste, uenenum praesentarium com-€parare sollicitus centumque aureos solidos offerens €pretium, me non olim conuenerat, quod aegroto cui-€dam dicebat necessarium, qui morbi inextricabilis €ueterno uehementer implicitus uitae se cruciatui €subtrahere gestiret. At ego, perspiciens malum istum €uerberonem blaterantem atque inconcinne causifi-€cantem certusque aliquod moliri flagitium, dedi €quidem potionem, dedi; sed futurae quaestioni €praecauens non statim pretium, quod offerebatur, €accepi, sed "Ne forte aliquis" inquam "istorum quos €offers aureorum nequam uel adulter repperiatur, in €hoc ipso sacculo conditos eos anulo tuo praenota, @1 €donec altera die nummulario praesente comproben-€tur". Sic inductus signauit pecuniam, quam exinde, €ut iste repraesentatus est iudicio, iussi de meis ali-€quem curriculo taberna promptam adferre et en ecce €perlatam coram exhibeo. Videat et suum sigillum €recognoscat. Nam quem ad modum eius ueneni fra-€ter insimulari potest, quod iste comparauerit?' @@Ingens exinde uerberonem corripit trepidatio €et in uicem humani coloris succedit pallor infernus €perque uniuersa membra frigidus sudor emanabat: €tunc pedes incertis alternationibus commouere, €modo hanc, modo illam capitis partem scalpere et ore €semiclauso balbuttiens nescio quas afannas effutire, €ut eum nemo prorsus a culpa uacuum merito crede-€ret; sed reualescente rursus astutia constantissime €negare et accersere mendacii non desinit medicum. €Qui praeter iudicii religionem cum fidem suam coram €lacerari uideret, multiplicato studio uerberonem €illum contendit redarguere, donec iussu magistra-€tuum ministeria publica contrectatis nequissimi serui €manibus anulum ferreum deprehensum cum signo €sacculi conferunt, quae comparatio praecedentem €roborauit suspicionem. Nec rota uel eculeus more €Graecorum tormentis eius apparata iam deerant, sed €offirmatus mira praesumptione nullis uerberibus ac €ne ipso quidem succumbit igni. @@Tum medicus: 'Non patiar' inquit 'hercules, €non patiar uel contra fas de innocente isto iuuene @1 €supplicium uos sumere uel hunc ludificato nostro €iudicio poenam noxii facinoris euadere. Dabo enim €rei praesentis euidens argumentum. Nam cum uene-€num peremptorium comparare pessimus iste gestiret €nec meae sectae crederem conuenire causas ulli prae-€bere mortis nec exitio sed saluti hominum medici-€nam quaesitam esse didicissem, uerens ne, si daturum €me negassem, intempestiua repulsa uiam sceleri sub-€ministrarem et ab alio quopiam exitiabilem mercatus þ²±²ÿï°°²ÿï‚ÍåôÿïƒÁðõìÿ¨Š˜‹ˆŒhic potionem uel postremum gladio uel quouis telo €nefas inchoatum perficeret, dedi uenenum, sed som-€niferum, mandragoram illum grauedinis compertae €famosum et morti simillimi soporis efficacem. Nec €mirum desperatissimum istum latronem certum extre-€mae poenae, quae more maiorum in eum competit, €cruciatus istos ut leuiores facile tolerare. Sed si uere €puer meis temperatam manibus sumpsit potionem, €uiuit et quiescit et dormit et protinus marcido sopore €discusso remeabit ad diem lucidam. Quod [siue per-€emptus est] si morte praeuentus est, quaeratis licet €causas mortis eius alias.' @@Ad istum modum seniore adorante placuit, et €itur confestim magna cum festinatione ad illud se-€pulchrum quo corpus pueri depositum iacebat. Nemo €de curia, de optimatibus nemo ac ne de ipso quidem €populo quisquam, qui non illuc curiose confluxerit. @1 €Ecce pater, suis ipse manibus coperculo capuli €remoto, commodum discusso mortifero sopore surgen-€tem postliminio mortis deprehendit filium eumque €complexus artissime, uerbis impar praesenti gaudio, €producit ad populum. Atque ut erat adhuc feralibus €amiculis instrictus atque obditus deportatur ad iudi-€cium puer. Iamque liquido serui nequissimi atque €mulieris nequioris patefactis sceleribus procedit in €medium nuda ueritas et nouercae quidem perpetuum €indicitur exilium, seruus uero patibulo suffigitur et €omnium consensu bono medico sinuntur aurei, €opportuni somni pretium. Et illius quidem senis fa-€mosa atque fabulosa fortuna prouidentiae diuinae €condignum accepit exitum, qui momento modico €immo puncto exiguo post orbitatis periculum adu-€lescentium duorum pater repente factus est. @@At ego tunc temporis talibus fatorum flucti-€bus uolutabar. Miles ille, qui me nullo uendente com-€parauerat et sine pretio suum fecerat, tribuni sui prae-€cepto debitum sustinens obsequium, litteras ad mag-€num scriptas principem Romam uersus perlaturus, €uicinis me quibusdam duobus seruis fratribus unde-€cim denariis uendidit. His erat diues admodum do-€minus. At illorum alter pistor dulciarius, qui panes €et mellita concinnabat edulia, alter cocus, qui sapi- @1 €dissimis intrimentis sucuum pulmenta condita uapore €mollibat. Vnico illi contubernio communem uitam €sustinebant meque ad uasa illa compluria gestanda €praestinarant, quae domini regiones plusculas perer-€rantis uariis usibus erant necessaria. Adsciscor €itaque inter duos illos fratres tertius contubernalis, €haud ullo tempore tam beniuolam fortunam exper-€tus. Nam uespera post opiparas cenas earumque €splendidissimos apparatus multas numero partes in €cellulam suam mei solebant reportare domini: ille €porcorum, pullorum, piscium et cuiusce modi pulmen-€torum largissimas reliquias, hic panes, crustula, lu-€cunculos, hamos, lacertulos et plura scitamenta mel-€lita. Qui cum se refecturi clausa cellula balneas pe-€tissent, oblatis ego diuinitus dapibus adfatim sagi-€nabar. Nec enim tam stultus eram tamque uere asi-€nus, ut dulcissimis illis relictis cibis cenarem asperri-€mum faenum. @@Et diu quidem pulcherrime mihi furatrinae €procedebat artificium, quippe adhuc timide et satis €parce subripienti de tam multis pauciora nec illis €fraudes ullas in asino suspicantibus. At ubi fiducia €latendi pleniore capta partes opimas quasque deuo-€rabam et iucundiora eligens abligurribam dulcia, @1 €suspicio non exilis fratrum pupugit animos, et quan-€quam de me nihil etiam tum tale crederent, tamen €cotidiani damni studiose uestigabant reum. €@@Illi uero postremo etiam mutuo sese rapinae tur-€pissimae criminabantur, iamque curam diligentiorem €et acriorem custodelam et dinumerationem adhibe-€bant partium. Tandem denique rupta uerecundia sic €alter alterum compellat: €@@'At istud iam neque aequum ac ne humanum qui-€dem cotidie te partes electiores surripere atque iis €diuenditis peculium latenter augere, de reliquis €aequam uindicare diuisionem. Si tibi denique socie-€tas ista displicet, possumus omnia quidem cetera €fratres manere, ab isto tamen nexu communionis €discedere. Nam uideo in immensum damni proceden-€tem querelam nutrire nobis immanem discordiam.' €@@Subicit alius: 'Laudo istam tuam mehercules et €ipse constantiam, quod cotidie furatis clanculo par-€tibus praeuenisti querimoniam, quam diutissime susti-€nens tacitus ingemescebam, ne uiderer rapinae sor-€didae meum fratrem arguere. Sed bene, quod utrim-€quesecus sermone prolato iacturae remedium quaeri-€tur, ne silentio procedens simultas Eteocleas nobis €contentiones pariat.' @@His et similibus altercati conuiciis deierantur @1 €utrique nullam se prorsus fraudem, nullam denique €subreptionem factitasse, sed plane debere cunctis arti-€bus communis dispendii latronem inquiri; nam €neque asinum, qui solus interesset, talibus cibis adfici €posse, et tamen cotidie partis electiles conparere €nusquam, nec utique cellulam suam tam immanes €inuolare muscas, ut olim Harpyiae fuere, quae diri-€piebant Phineias dapes. €@@Interea liberalibus cenis inescatus et humanis ad-€fatim cibis saginatus corpus obesa pinguitie compleue-€ram, corium aruina suculenta molliueram, pilum libe-€rali nitore nutriueram. Sed iste corporis mei decor €pudori peperit grande dedecus. Insolita namque ter-€goris uastitate commoti, faenum prorsus intactum €cotidie remanere cernentes, iam totos ad me dirigunt €animos. Et hora consueta uelut balneas petituri clau-€sis ex more foribus per quandam modicam cauernam €rimantur me passim expositis epulis inhaerentem. €Nec ulla cura iam damni sui habita mirati monstruo-€sas asini delicias risu maximo dirumpuntur uoca-€toque uno et altero ac dein pluribus conseruis de-€monstrant infandam memoratu hebetis iumenti gu-€lam. Tantus denique ac tam liberalis cachinnus €cunctos inuaserat, ut ad aures quoque praetereuntis €perueniret domini. @@Sciscitatus denique, quid bonum rideret fa-€milia, cognito quod res erat, ipse quoque per idem @1 €prospiciens foramen delectatur eximie; ac dehinc €risu ipse quoque latissimo adusque intestinorum dolo-€rem redactus, iam patefacto cubiculo proxime con-€sistens coram arbitratur. Nam et ego tandem ex ali-€qua parte mollius mihi renidentis fortunae contem-€platus faciem, gaudio praesentium fiduciam mihi sub-€ministrante, nec tantillum commotus securus esita-€bam, quoad nouitate spectaculi laetus dominus €aedium duci me iussit, immo uero suis etiam ipse ma-€nibus ad triclinium perduxit mensaque posita omne €genus edulium solidorum et inlibata fercula iussit ad-€poni. At ego quanquam iam bellule suffarcinatus, €gratiosum commendatioremque me tamen ei facere €cupiens esurienter exhibitas escas adpetebam. Nam et €quid potissimum abhorreret asino excogitantes scru-€pulose ad explorandam mansuetudinem id offerebant €mihi, carnes lasere infectas, altilia pipere inspersa, €pisces exotico iure perfusos. Interim conuiuium €summo risu personabat. Quidam denique praesens €scurrula: 'Date' inquit 'sodali huic quippiam meri.' €@@Quod dictum dominus secutus: 'Non adeo' respon-€dit 'absurde iocatus es, furcifer; ualde enim fieri po-€test, ut contubernalis noster poculum quoque mulsi €libenter adpetat.' Et 'heus', ait 'puer, lautum dili-€genter ecce illum aureum cantharum mulso contem-€pera et offer parasito meo; simul, quod ei praebibe-€rim, commoneto.' €@@Ingens exin oborta est epulonum expectatio. Nec @1 €ulla tamen ego ratione conterritus, otiose ac satis ge-€nialiter contorta in modum linguae postrema labia €grandissimum illum calicem uno haustu perduxi. Et €clamor exurgit consona uoce cunctorum salute me €prosequentium. @8 Magno denique delibutus €gaudio dominus, uocatis seruis suis, emptoribus meis, €iubet quadruplum restitui pretium meque cuidam €acceptissimo liberto suo et satis peculiato magnam €praefatus diligentiam tradidit. €@@Qui me satis humane satisque comiter nutriebat €et, quo se patrono commendatiorem faceret, studio-€sissime uoluptates eius per meas argutias instruebat. €Et primum me quidem mensam accumbere suffixo €cubito, dein adluctari et etiam saltare sublatis pri-€moribus pedibus perdocuit, quodque esset adprime €mirabile, uerbis nutum commodare, ut quod nollem €relato, quod uellem deiecto capite monstrarem, si-þ²±²ÿï°°²ÿï‚ÍåôÿïƒÁðõìÿ¨Š˜‘ˆŽtiensque pocillatore respecto, ciliis alterna coniuens, €bibere flagitarem. Atque haec omnia perfacile oboe-€diebam, quae nullo etiam monstrante scilicet facerem. €Sed uerebar ne, si forte sine magistro humano ritu €ederem pleraque, rati scaeuum praesagium porten-€dere, uelut monstrum ostentumque me obtruncatum €uulturiis opimum pabulum redderent. Iamque ru-€mor publice crebruerat, quo conspectum atque fami-€gerabilem meis miris artibus effeceram dominum: @1 €hic est, qui sodalem conuiuamque possidet asinum €luctantem, asinum saltantem, asinum uoces huma-€nas intellegentem, sensum nutibus exprimentem. @@Sed prius est ut uobis, quod initio facere €debueram, uel nunc saltem referam, quis iste uel €unde fuerit: Thiasus_hoc enim nomine meus nun-€cupabatur dominus_oriundus patria Corintho, €quod caput est totius Achaiae prouinciae, ut eius pro-€sapia atque dignitas postulabat, gradatim permensis €honoribus quinquennali magistratui fuerat destina-€tus, et ut splendori capessendorum responderet €fascium, munus gladiatorium triduani spectaculi pol-€licitus latius munificentiam suam porrigebat. De-€nique gloriae publicae studio tunc Thessaliam etiam €accesserat nobilissimas feras et famosos inde gladia-€tores comparaturus, iamque ex arbitrio dispositis €coemptisque omnibus domuitionem parabat. Spretis €luculentis illis suis uehiculis ac posthabitis decoris €raedarum carpentis, quae partim contecta partim €reuelata frustra nouissimis trahebantur consequiis, €equis etiam Thessalicis et aliis iumentis Gallicanis, €quibus generosa suboles perhibet pretiosam dignita-€tem, me phaleris aureis et fucatis ephippiis et purpu-€reis tapetis et frenis argenteis et pictilibus balteis et €tintinnabulis perargutis exornatum ipse residens €amantissime nonnunquam comissimis adfatur ser-€monibus atque inter alia pleraque summe se delectari @1 €profitebatur, quod haberet in me simul et conuiuam €et uectorem. @@At ubi partim terrestri partim maritimo iti-€nere confecto Corinthum accessimus, magnae ciuium €turbae confluebant, ut mihi uidebatur, non tantum €Thiasi studentes honori quam mei conspectus cu-€pientes. Nam tanta etiam ibidem de me fama perua-€serat, ut non mediocri quaestui praeposito illi meo €fuerim. Qui cum multos uideret nimio fauore lusus €meos spectare gestientes, obserata fore atque singulis €eorum sorsus admissis, stipes acceptans non paruas €summulas diurnas corradere consuerat. €@@Fuit in illo conuenticulo matrona quaedam pollens €et opulens. Quae more ceterorum uisum meum mer-€cata ac dehinc multiformibus ludicris delectata per €admirationem adsiduam paulatim in admirabilem €mei cupidinem incidit; nec ullam uaesanae libidini €medelam capiens ad instar asinariae Pasiphaae com-€plexus meos ardenter expectabat. Grandi denique €praemio cum altore meo depecta est noctis unius €concubitum; at ille nequaquam [2anxius, ecquid]2 pos-€set de me suaue prouenire, lucro suo tantum conten-€tus, adnuit. @1 @@Iam denique cenati e triclinio domini deces-€seramus et iam dudum praestolantem cubiculo meo €matronam offendimus. Dii boni, qualis ille quamque €praeclarus apparatus! Quattuor eunuchi confestim €puluillis compluribus uentose tumentibus pluma deli-€cata terrestrem nobis cubitum praestruunt, sed et €stragula ueste auro ac murice Tyrio depicta probe €consternunt ac desuper breuibus admodum, sed satis €copiosis puluillis aliis nimis modicis, quis maxillas et €ceruices delicatae mulieres suffulcire consuerunt, su-€perstruunt. Nec dominae uoluptates diutina sua €praesentia morati, clausis cubiculi foribus facessunt. €At intus cerei praeclara micantes luce nocturnas nobis €tenebras inalbabant. @@Tunc ipsa cuncto prorsus spoliata tegmine, €taenia quoque, qua decoras deuinxerat papillas, lu-€men propter adsistens, de stagneo uasculo multo sese €perungit oleo balsamino meque indidem largissime €perfricat, sed multo tanta impensius [cura] etiam €nares perfundit meas. Tunc exosculata pressule, non @1 €qualia in lupanari solent basiola iactari uel meretri-€cum poscinummia uel aduentorum negantinummia, €sed pura atque sincera instruit et blandissimos adfa-€tus: 'Amo' et 'Cupio' et 'Te solum diligo' et 'Sine te €iam uiuere nequeo' et cetera, quis mulieres et alios €inducunt et suas testantur adfectationes, capistroque €me prehensum more, quo didiceram, reclinat facile, €quippe cum nil noui nihilque difficile facturus mihi €uiderer, praesertim post tantum temporis tam for-€monsae mulieris cupientis amplexus obiturus; nam €et uino pulcherrimo atque copioso memet madefece-€ram et ungento fraglantissimo prolubium libidinis €suscitaram. @@Sed angebar plane non exili metu reputans, €quem ad modum tantis tamque magnis cruribus pos-€sem delicatam matronam inscendere uel tam lucida €tamque tenera et lacte ac melle confecta membra €duris ungulis complecti labiasque modicas ambroseo €rore purpurantes tam amplo ore tamque enormi et €saxeis dentibus deformi sauiari, nouissime quo pacto, €quanquam ex unguiculis perpruriscens, mulier tam €uastum genitale susciperet: heu me, qui dirrupta €nobili femina bestiis obiectus munus instructurus sim €mei domini! Molles interdum uoculas et adsidua €sauia et dulces gannitus commorsicantibus oculis ite-€rabat illa, et in summa: 'Teneo te' inquit 'teneo, @1 €meum palumbulum, meum passerem' et cum dicto €uanas fuisse cogitationes meas ineptumque monstrat €metum. Artissime namque complexa totum me pror-€sus, sed totum recepit. Illa uero quotiens ei parcens €nates recellebam, accedens, totiens nisu rabido et spi-€nam prehendens meam adplicitiore nexu inhaerebat, €ut hercules etiam deesse mihi aliquid ad supplendam €eius libidinem crederem, nec Minotauri matrem €frustra delectatam putarem adultero mugiente. €Iamque operosa et peruigili nocte transacta, uitata €lucis conscientia facessit mulier condicto pari noctis €futurae pretio. @@Nec grauate magister meus uoluptates ex €eius arbitrio largiebatur partim mercedes amplissimas €acceptando, partim nouum spectaculum domino €praeparando. Incunctanter ei denique libidinis nos-€trae totam detegit scaenam. At ille liberto magnifice €munerato destinat me spectaculo publico. Et quo-€niam neque egregia illa uxor mea propter dignitatem €neque prorsus ulla alia inueniri potuerat grandi prae-€mio, uilis acquiritur aliqua sententia praesidis bestiis €addicta, quae mecum incoram publica[2ns pudici-€tia]2m populi caueam frequentaret. Eius poenae ta-€lem cognoueram fabulam. @1 €@@Maritum habuit, cuius pater peregre proficiscens €mandauit uxori suae, matri eiusdem iuuenis_quod €enim sarcina praegnationis oneratam eam relinque-€bat_ut, si sexus sequioris edidisset fetum, protinus €quod esset editum necaretur. At illa, per absentiam €mariti nata puella, insita matribus pietate praeuenta €desciuit ab obsequio mariti eamque prodidit uicinis €alumnandam, regressoque iam marito natam neca-€tamque nuntiauit. Sed ubi flos aetatis nuptialem €uirgini diem flagitabat nec ignaro marito dotare €filiam pro natalibus quibat, quod solum potuit, filio €suo tacitum secretum aperuit. Nam et oppido uere-€batur ne quo casu, caloris iuuenalis impetu lapsus, €nescius nesciam sororem incurreret. Sed pietatis €spectatae iuuenis et matris obsequium et sororis offi-€cium religiose dispensat et arcanis domus uenerabilis €silentii custodiae traditis, plebeiam facie tenus prae-€tendens humanitatem, sic necessarium sanguinis sui €munus adgreditur ut desolatam uicinam puellam €parentumque praesidio uiduatam domus suae tutela €receptaret ac mox artissimo multumque sibi dilecto €contubernali, largitus de proprio dotem, liberalissime €traderet. @@Sed haec bene atque optime plenaque cum €sanctimonia disposita feralem Fortunae nutum latere @1 €non potuerunt, cuius instinctu domum iuuenis pro-€tinus se direxit saeua Riualitas. Et ilico haec eadem €uxor eius, quae nunc bestiis propter haec ipsa fuerat €addicta, coepit puellam uelut aemulam tori succu-€bamque primo suspicari, dehinc detestari, dehinc €crudelissimis laqueis mortis insidiari. Tale denique €comminiscitur facinus. €@@Anulo mariti surrepto rus profecta mittit quen-€dam seruulum sibi quidem fidelem, sed de ipsa Fide þ²±²ÿï°°²ÿï‚ÍåôÿïƒÁðõìÿ¨Š˜˜ˆŒpessime merentem, qui puellae nuntiaret quod eam €iuuenis profectus ad uillulam uocaret ad sese, addito €ut sola et sine ullo comite quam maturissime perue-€niret. Et ne qua forte nasceretur ueniendi cunctatio, €tradit anulum marito subtractum, qui monstratus €fidem uerbis adstipularetur. At illa mandatu fra-€tris obsequens_hoc enim nomen sola sciebat_ €respecto etiam signo eius, quod offerebatur, nauiter, €ut praeceptum fuerat, incomitata festinat. Sed ubi €fraudis extremae lapsa decipulo laqueos insidiarum €accessit, tunc illa uxor egregia sororem mariti libidi-€nosae furiae stimulis efferata primum quidem nudam €flagris ultime uerberat, dehinc, quod res erat, cla-€mantem quodque frustra paelicatus indignatione bul-€liret fratrisque nomen saepius iterantem uelut men-€titam atque cuncta fingentem titione candenti inter €media femina detruso crudelissime necauit. @@Tunc acerbae mortis exciti nuntiis frater et €maritus accurrunt uariisque lamentationibus defle- @1 €tam puellam tradunt sepulturae. Nec iuuenis sororis €suae mortem tam miseram et qua minime par erat €inlatam aequo tolerare quiuit animo, sed medullitus €dolore commotus acerrimaeque bilis noxio furore per-€fusus exin flagrantissimis febribus ardebat, ut ipsi €quoque iam medela uideretur esse necessaria. Sed €uxor, quae iam pridem nomen uxoris cum fide perdi-€derat, medicum conuenit quendam notae perfidiae, €qui iam multarum palmarum spectatus proeliis magna €dexterae suae tropaea numerabat, eique protinus €quinquaginta promittit sestertia, ut ille quidem mo-€mentarium uenenum uenderet, ipsa autem emeret €mortem mariti sui. Quo compecto simulatur neces-€saria praecordiis leniendis bilique subtrahendae illa €praenobilis potio, quam sacram doctiores nominant, €sed in eius uicem subditur alia Proserpinae sacra Sa-€luti. Iamque praesente familia et nonnullis amicis et €adfinibus aegroto medicus poculum probe tempera-€tum manu sua porrigebat. @8 Sed audax illa €mulier, ut simul et conscium sceleris amoliretur et €quam desponderat pecuniam lucraretur, coram de-€tento calice: 'Non prius', inquit 'medicorum optime, €non prius carissimo mihi marito trades istam potio-€nem quam de ea bonam partem hauseris ipse. Vnde €enim scio an noxium in ea lateat uenenum? Quae res @1 €utique te tam prudentem tamque doctum uirum ne-€quaquam offendet, si religiosa uxor circa salutem €mariti sollicita necessariam adfero pietatem.' €@@Qua mira desperatione truculentae feminae re-€pente perturbatus medicus excussusque toto consilio €et ob angustiam temporis spatio cogitandi priuatus, €antequam trepidatione aliqua uel cunctatione ipsa €daret malae conscientiae suspicionem, indidem de €potione gustauit ampliter. Quam fidem secutus adu-€lescens etiam, sumpto calice, quod offerebatur hausit. €Ad istum modum praesenti transacto negotio medicus €quam celerrime domum remeabat, salutifera potione €pestem praecedentis ueneni festinans extinguere. €Nec eum obstinatione sacrilega, qua semel coeperat, €truculenta mulier ungue latius a se discedere passa €est_'priusquam' inquit 'digesta potione medicinae €prouentus appareat'_, sed aegre precibus et obtes-€tationibus eius multum ac diu fatigata tandem abire €concessit. Interdum perniciem caecam totis uisceri-€bus furentem medullae penitus adtraxerant, multum €denique saucius et grauedine somnulenta iam demer-€sus domum peruadit aegerrime. Vixque enarratis €cunctis ad uxorem mandato saltem promissam mer-€cedem mortis geminatae deposceret, sic elisum uio-€lenter spectatissimus medicus effundit spiritum. @1 @@Nec ille tamen iuuenis diutius uitam te-€nuerat, sed inter fictas mentitasque lacrimas uxoris €pari casu mortis fuerat extinctus. Iamque eo sepulto, €paucis interiectis diebus, quis feralia mortuis litantur €obsequia, uxor medici pretium geminae mortis petens €aderat. Sed mulier usquequaque sui similis, fidei €supprimens faciem, praetendens imaginem, blandi-€cule respondit et omnia prolixe adcumulateque pol-€licetur et statutum praemium sine mora se redditu-€ram constituit, modo pauxillum de ea potione lar-€giri sibi uellet ad incepti negotii persecutionem. Quid €pluribus? Laqueis fraudium pessimarum uxor in-€ducta medici facile consentit et, quo se gratiorem €locupleti feminae faceret, properiter domo petitam €totam prorsus ueneni pyxidem mulieri tradidit. Quae €grandem scelerum nancta materiam longe lateque €cruentas suas manus porrigit. @@Habebat filiam paruulam de marito, €quem nuper necauerat. Huic infantulae quod leges €necessariam patris successionem deferrent, sustine-€bat aegerrime inhiansque toto filiae patrimonio in-€minebat et capiti. Ergo certa defunctorum liberorum €matres sceleratas hereditates excipere, talem paren- @1 €tem praebuit, qualem exhibuerat uxorem, prandioque €commento pro tempore et uxorem medici simul et €suam filiam ueneno eodem percutit. Sed paruulae €quidem tenuem spiritum et delicata ac tenera prae-€cordia conficit protinus uirus infestum, at uxor me-€dici, dum noxiis ambagibus pulmones eius pererrat €tempestas detestabilis potionis, primum suspicata, €quod res erat, mox urgente spiritu iam certo certior €contendit ad ipsam praesidis domum magnoque €fidem eius protestata clamore et populi concitato €tumultu, utpote tam immania detectura flagitia, effi-€cit, statim sibi simul et domus et aures praesidis pate-€fierent. Iamque ab ipso exordio crudelissimae mu-€lieris cunctis atrocitatibus diligenter expositis, re-€pente mentis nubilo turbine correpta semihiantes €adhuc compressit labias et, attritu dentium longo €stridore reddito, ante ipsos praesidis pedes exanimis €corruit. Nec ille uir, alioquin exercitus, tam multi-€forme facinus excetrae uenenatae dilatione languida €passus marcescere confestim cubiculariis mulieris ad-€tractis ui tormentorum ueritatem eruit atque illam, €minus quidem quam merebatur, sed quod dignus cru-€ciatus alius excogitari non poterat, certe bestiis obi-€ciendam pronuntiauit. @1 @@Talis mulieris publicitus matrimonium €confarreaturus ingentique angore oppido suspensus €expectabam diem muneris, saepius quidem mortem €mihimet uolens consciscere, priusquam scelerosae mu-€lieris contagio macularer uel infamia publici spectaculi €depudescerem. Sed priuatus humana manu, priuatus €digitis, ungula rutunda atque mutila gladium strin-€gere nequaquam poteram. Plane tenui specula sola-€bar clades ultimas, quod uer in ipso ortu iam gemmu-€lis floridis cuncta depingeret et iam purpureo nitore €prata uestiret et commodum dirrupto spineo tegmine €spirantes cinnameos odores promicarent rosae, quae €me priori meo Lucio redderent. €@@Dies ecce muneri destinatus aderat. Ad conseptum €caueae prosequente populo pompatico fauore dedu-€cor. Ac dum ludicris scaenicorum choreis primitiae €spectaculi dedicantur, tantisper ante portam consti-€tutus pabulum laetissimi graminis, quod in ipso ger-€minabat aditu, libens adfectabam, subinde curiosos €oculos patente porta spectaculi prospectu gratissimo €reficiens. €@@Nam puelli puellaeque uirenti florentes aetatula, €forma conspicui, ueste nitidi, incessu gestuosi, Grae-€canicam saltaturi pyrricam dispositis ordinationibus €decoros ambitus inerrabant nunc in orbem rotatum €flexuosi, nunc in obliquam seriem conexi et in qua-€dratum patorem cuneati et in cateruae discidium @1 €separati. At ubi discursus reciproci multinodas am-€bages tubae terminalis cantus explicuit, aulaeo sub-€ducto et complicitis siparis scaena disponitur. @@Erat mons ligneus, ad instar incliti montis €illius, quem uates Homerus Idaeum cecinit, sublimi €instructus fabrica, consitus uirectis et uiuis arboribus, €summo cacumine, de manibus fabri fonte manante, €fluuialis aquas eliquans. Capellae pauculae tonde-€bant herbulas et in modum Paridis, Phrygii pastoris, €barbaricis amiculis umeris defluentibus, pulchre in-€dusiatus adulescens, aurea tiara contecto capite, pe-€cuarium simulabat magisterium. Adest luculentus €puer nudus, nisi quod ephebica chlamida sinistrum €tegebat umerum, flauis crinibus usquequaque con-€spicuus, et inter comas eius aureae pinnulae colliga-€tione simili sociatae prominebant; quem [cadu-€caeum] et uirgula Mercurium indicabat. Is salta-þ²±²ÿï°°²ÿï‚ÍåôÿïƒÁðõìÿ¨Š˜žˆtorie procurrens malumque bracteis inauratum dextra €gerens [2adulescenti]2, qui Paris uidebatur, porrigit, €quid mandaret Iuppiter nutu significans, et protinus €gradum scitule referens e conspectu facessit. €@@Insequitur puella uultu honesta in deae Iunonis €speciem similis: nam et caput stringebat diadema €candida, ferebat et sceptrum. Inrupit alia, quam pu- @1 €tares Mineruam, caput contecta fulgenti galea_et €oleaginea corona tegebatur ipsa galea_clypeum attol-€lens et hastam quatiens et qualis illa, cum pugnat. @@Super has introcessit alia, uisendo decore €praepollens, gratia coloris ambrosei designans Vene-€rem, qualis fuit Venus, cum fuit uirgo, nudo et intecto €corpore perfectam formonsitatem professa, nisi quod €tenui pallio bombycino inumbrabat spectabilem pu-€bem. Quam quidem laciniam curiosulus uentus satis €amanter nunc lasciuiens reflabat, ut dimota pateret €flos aetatulae, nunc luxurians aspirabat, ut adhae-€rens pressule membrorum uoluptatem graphice linia-€ret. Ipse autem color deae diuersus in speciem, cor-€pus candidum, quod caelo demeat, amictus caeru-€lus, quod mari remeat. €@@Iam singulas uirgines, quae deae putabantur, [2sui €tutabantur]2 comites, Iunonem quidem Castor et Pol-€lux, quorum capita cassides ouatae stellarum apici-€bus insignes contegebant, sed et isti Castores erant €scaenici pueri. Haec puella uarios modulos Iastia €concinente tibia procedens quieta et inadfectata gesti-€culatione nutibus honestis pastori pollicetur, si sibi €praemium decoris addixisset, sese regnum totius @1 €Asiae tributuram. At illam quam cultus armorum €Mineruam fecerat duo pueri muniebant, proeliaris €deae comites armigeri, Terror et Metus, nudis insul-€tantes gladiis. At pone tergum tibicen Dorium cane-€bat bellicosum et permiscens bombis grauibus tinni-€tus acutos in modum tubae saltationis agilis uigo-€rem suscitabat. Haec inquieto capite et oculis in €aspectu minacibus citato et intorto genere gesticula-€tionis alacer demonstrabat Paridi, si sibi formae uic-€toriam tradidisset, fortem tropaeisque bellorum incli-€tum suis adminiculis futurum. @@Venus ecce cum magno fauore caueae in €ipso meditullio scaenae, circumfuso populo laetissimo-€rum paruulorum, dulce subridens constitit amoene: €illos teretes et lacteos puellos diceres tu Cupidines €ueros de caelo uel mari commodum inuolasse; nam €et pinnulis et sagittulis et habitu cetero formae prae-€clare congruebant et uelut nuptialis epulas obiturae €dominae coruscis praelucebant facibus. Et influunt €innuptarum puellarum decorae suboles, hinc Gratiae €gratissimae, inde Horae pulcherrimae, quae iaculis €floris serti et soluti deam suam propitiantes scitissi-€mum construxerant chorum, dominae uoluptatum @1 €ueris coma blandientes. Iam tibiae multiforabiles can-€tus Lydios dulciter consonant. Quibus spectatorum €pectora suaue mulcentibus, longe suauior Venus pla-€cide commoueri cunctantique lente uestigio et leniter €fluctuante spinula et sensim adnutante capite coepit €incedere mollique tibiarum sono delicatis respondere €gestibus et nunc mite coniuentibus nunc acre commi-€nantibus gestire pupulis et nonnunquam saltare solis €oculis. Haec ut primum ante iudicis conspectum facta €est, nisu brachiorum polliceri uidebatur, si fuisset €deabus ceteris antelata, daturam se nuptam Paridi €forma praecipuam suique consimilem. Tunc animo €uolenti Phrygius iuuenis malum, quod tenebat, au-€reum uelut uictoriae calculum puellae tradidit. @@Quid ergo miramini, uilissima capita, €immo forensia pecora, immo uero togati uulturii, si €toti nunc iudices sententias suas pretio nundinantur, €cum rerum exordio inter deos et homines agitatum €iudicium corruperit gratia et originalem sententiam €magni Iouis consiliis electus iudex rusticanus et opi-€lio lucro libidinis uendiderit cum totius etiam suae €stirpis exitio? Sic hercules et aliud sequensque iudi-€cium inter inclitos Achiuorum duces celebratum, €[uel] cum falsis insimulationibus eruditione doctri-€naque praepollens Palamedes proditionis damnatur, €uirtute Martia praepotenti praefertur Vlixes modicus @1 €Aiaci maximo. Quale autem et illud iudicium apud €legiferos Athenienses catos illos et omnis scientiae €magistros? Nonne diuinae prudentiae senex, quem €sapientia praetulit cunctis mortalibus deus Delphi-€cus, fraude et inuidia nequissimae factionis circum-€uentus uelut corruptor adulescentiae, quam frenis €cohercebat, herbae pestilentis suco noxio peremptus €est relinquens ciuibus ignominiae perpetuae macu-€lam, cum nunc etiam egregii philosophi sectam eius €sanctissimam praeoptent et summo beatitudinis stu-€dio iurent in ipsius nomen? Sed nequis indignationis €meae reprehendat impetum secum sic reputans: €'Ecce nunc patiemur philosophantem nobis asinum?', €rursus, unde decessi, reuertar ad fabulam. @@Postquam finitum est illud Paridis iudi-€cium, Iuno quidem cum Minerua tristes et iratis €similes e scaena redeunt, indignationem repulsae ges-€tibus professae, Venus uero gaudens et hilaris laeti-€tiam suam saltando toto cum choro professa est. €Tunc de summo montis cacumine per quandam la-€tentem fistulam in excelsum prorumpit uino crocus €diluta sparsimque defluens pascentis circa capellas €odoro perpluit imbre, donec in meliorem maculatae €speciem canitiem propriam luteo colore mutarent. €Iamque tota suaue fraglante cauea montem illum €ligneum terrae uorago decepit. @1 €@@Ecce quidam miles per mediam plateam dirigit €cursum petiturus iam populo postulante illam de pu-€blico carcere mulierem, quam dixi propter multi-€forme scelus bestis esse damnatam meisque praecla-€ris nuptiis destinatam. Et iam torus genialis scilicet €noster futurus accuratissime disternebatur lectus In-€dica testudine perlucidus, plumea congerie tumidus, €ueste serica floridus. At ego praeter pudorem €obeundi publice concubitus, praeter contagium sce-€lestae pollutaeque feminae, metu etiam mortis €maxime cruciabar sic ipse mecum reputans, quod in €amplexu Venerio scilicet nobis cohaerentibus, quae-€cumque ad exitium mulieris bestia fuisset immissa, €non adeo uel prudentia sollers uel artificio docta uel €abstinentia frugi posset prouenire, ut adiacentem €lateri meo laceraret mulierem, mihi uero quasi in-€demnato et innoxio parceret. @@Ergo igitur non de pudore iam, sed de €salute ipsa sollicitus, dum magister meus lectulo €probe coaptando districtus inseruit et tota familia €partim ministerio uenationis occupata partim uolup-€tario spectaculo adtonita meis cogitationibus liberum €tribuebatur arbitrium, nec magnopere quisquam €custodiendum tam mansuetum putabat asinum, pau-€latim furtiuum pedem proferens portam, quae €proxima est, potitus iam cursu memet celerrimo €proripio sexque totis passuum milibus perniciter con-€fectis Cenchreas peruado, quod oppidum audit qui- @1 €dem nobilissimae coloniae Corinthiensium, adluitur €autem Aegaeo et Saronico mari. Inibi portus etiam €tutissimum nauium receptaculum magno frequenta-€tur populo. Vitatis ergo turbulis et electo secreto €litore prope ipsas fluctuum aspergines in quodam €mollissimo harenae gremio lassum corpus porrectus €refoueo. Nam et ultimam diei metam curriculum €solis deflexerat et uespertinae me quieti traditum €dulcis somnus oppresserat. @1  Ÿôÿ@@@@{1LIBER XI}1 ‘@@Circa primam ferme noctis uigiliam experrectus €pauore subito, uideo praemicantis lunae candore ni-€mio completum orbem commodum marinis emergen-€tem fluctibus; nanctusque opacae noctis silentiosa €secreta, certus etiam summatem deam praecipua €maiestate pollere resque prorsus humanas ipsius regi €prouidentia, nec tantum pecuina et ferina, uerum ina-€nima etiam diuino eius luminis numinisque nutu €uegetari, ipsa etiam corpora terra caelo marique €nunc incrementis consequenter augeri, nunc detri-€mentis obsequenter imminui, fato scilicet iam meis €tot tantisque cladibus satiato et spem salutis, licet €tardam, subministrante augustum specimen deae €praesentis statui deprecari; confestimque discussa €pigra quiete [2laetus et]2 alacer exurgo meque protinus €purificandi studio marino lauacro trado septiesque €summerso fluctibus capite, quod eum numerum prae-€cipue religionibus aptissimum diuinus ille Pythago-þ²±²ÿï°°²ÿï‚ÍåôÿïƒÁðõìÿ¨‹ˆ“ras prodidit, [laetus et alacer] deam praepotentem €lacrimoso uultu sic adprecabar: @@'Regina caeli,_siue tu Ceres alma frugum €parens originalis, quae, repertu laetata filiae, uetustae €glandis ferino remoto pabulo, miti commonstrato cibo @1 €nunc Eleusiniam glebam percolis, seu tu caelestis €Venus, quae primis rerum exordiis sexuum diuersita-€tem generato Amore sociasti et aeterna subole hu-€mano genere propagato nunc circumfluo Paphi sacra-€rio coleris, seu Phoebi soror, quae partu fetarum me-€delis lenientibus recreato populos tantos educasti €praeclarisque nunc ueneraris delubris Ephesi, seu €nocturnis ululatibus horrenda Proserpina triformi €facie laruales impetus comprimens terraeque claustra €cohibens lucos diuersos inerrans uario cultu propi-€tiaris,_ista luce feminea conlustrans cuncta moe-€nia et udis ignibus nutriens laeta semina et solis am-€bagibus dispensans incerta lumina, quoquo nomine, €quoquo ritu, quaqua facie te fas est inuocare: tu €meis iam nunc extremis aerumnis subsiste, tu fortu-€nam conlapsam adfirma, tu saeuis exanclatis casibus €pausam pacemque tribue; sit satis laborum, sit satis €periculorum. Depelle quadripedis diram faciem, redde €me conspectui meorum, redde me meo Lucio, ac si €quod offensum numen inexorabili me saeuitia premit, €mori saltem liceat, si non licet uiuere.' @@Ad istum modum fusis precibus et adstructis €miseris lamentationibus rursus mihi marcentem ani-€mum in eodem illo cubili sopor circumfusus oppres-€sit. Necdum satis conixeram, et ecce pelago medio €uenerandos diis etiam uultus attollens emergit diuina @1 €facies; ac dehinc paulatim toto corpore perlucidum €simulacrum excusso pelago ante me constitisse uisum €est. Eius mirandam speciem ad uos etiam referre €conitar, si tamen mihi disserendi tribuerit facultatem €paupertas oris humani uel ipsum numen eius dapsi-€lem copiam elocutilis facundiae subministrauerit. €@@Iam primum crines uberrimi prolixique et sensim €intorti per diuina colla passiue dispersi molliter de-€fluebant. Corona multiformis uariis floribus sublimem €destrinxerat uerticem, cuius media quidem super €frontem plana rutunditas in modum speculi uel immo €argumentum lunae candidum lumen emicabat, dex-€tra laeuaque sulcis insurgentium uiperarum cohibita, €spicis etiam Cerialibus desuper porrectis [2conspicua. €Tunica]2 multicolor, bysso tenui pertexta, nunc albo €candore lucida, nunc croceo flore lutea, nunc roseo €rubore flammida et, quae longe longeque etiam meum €confutabat optutum, palla nigerrima splendescens €atro nitore, quae circumcirca remeans et sub dexte-€rum latus ad umerum laeuum recurrens umbonis €uicem deiecta parte laciniae multiplici contabula-€tione dependula ad ultimas oras nodulis fimbriarum €decoriter confluctuabat. @8 Per intextam extremi-€tatem et in ipsa eius planitie stellae dispersae coru- @1 €scabant earumque media semenstris luna flammeos €spirabat ignes. Quaqua tamen insignis illius pallae €perfluebat ambitus, indiuiduo nexu corona totis flori-€bus totisque constructa pomis adhaerebat. Iam ges-€tamina longe diuersa. Nam dextra quidem ferebat €aereum crepitaculum, cuius per angustam lamminam €in modum baltei recuruatam traiectae mediae pau-€cae uirgulae, crispante brachio trigeminos iactus, red-€debant argutum sonorem. Laeuae uero cymbium €dependebat aureum, cuius ansulae, qua parte con-€spicua est, insurgebat aspis caput extollens arduum €ceruicibus late tumescentibus. Pedes ambroseos tege-€bant soleae palmae uictricis foliis intextae. Talis ac €tanta, spirans Arabiae felicia germina, diuina me uoce €dignata est: @@'En adsum tuis commota, Luci, precibus, re-€rum naturae parens, elementorum omnium domina, €saeculorum progenies initialis, summa numinum, €regina manium, prima caelitum, deorum dearumque €facies uniformis, quae caeli luminosa culmina, maris €salubria flamina, inferum deplorata silentia nutibus €meis dispenso: cuius numen unicum multiformi spe-€cie, ritu uario, nomine multiiugo totus ueneratur @1 €orbis. Inde primigenii Phryges Pessinuntiam deum €matrem, hinc autocthones Attici Cecropeiam Miner-€uam, illinc fluctuantes Cyprii Paphiam Venerem, €Cretes sagittiferi Dictynnam Dianam, Siculi trilin-€gues Stygiam Proserpinam, Eleusinii uetusti Actaeam €Cererem, Iunonem alii, Bellonam alii, Hecatam isti, €Rhamnusiam illi, et qui nascentis dei Solis inchoanti-€bus [2et occidentis inclinantibus]2 inlustrantur radiis €Aethiopes utrique priscaque doctrina pollentes Aegyp-€tii caerimoniis me propriis percolentes appellant uero €nomine reginam Isidem. Adsum tuos miserata casus, €adsum fauens et propitia. Mitte iam fletus et lamenta-€tiones omitte, depelle maerorem; iam tibi prouiden-€tia mea inlucescit dies salutaris. Ergo igitur imperiis €istis meis animum intende sollicitum. €@@Diem, qui dies ex ista nocte nascetur, aeterna €mihi nuncupauit religio, quo sedatis hibernis tempes-€tatibus et lenitis maris procellosis fluctibus nauiga-€bili iam pelago rudem dedicantes carinam primitias €commeatus libant mei sacerdotes. Id sacrum nec sol-€licita nec profana mente debebis opperiri. @8 Nam €meo monitu sacerdos in ipso procinctu pompae ro-€seam manu dextera sistro cohaerentem gestabit coro- @1 €nam. Incunctanter ergo dimotis turbulis alacer con-€tinare pompam mea uolentia fretus et de proximo cle-€menter uelut manum sacerdotis osculabundus rosis €decerptis pessimae mihique iam dudum detestabilis €beluae istius corio te protinus exue. Nec quicquam €rerum mearum reformides ut arduum. Nam hoc €eodem momento, quo tibi uenio, simul et ibi praesens, €quae sunt sequentia, sacerdoti meo per quietem fa-€cienda praecipio. Meo iussu tibi constricti comitatus €decedent populi, nec inter hilares caerimonias et €festiua spectacula quisquam deformem istam quam €geris faciem perhorrescet uel figuram tuam repente €mutatam sequius interpretatus aliquis maligne cri-€minabitur. €@@Plane memineris et penita mente conditum sem-€per tenebis mihi reliqua uitae tuae curricula adusque €terminos ultimi spiritus uadata. Nec iniurium, cuius €beneficio redieris ad homines, ei totum debere, quod €uiues. Viues autem beatus, uiues in mea tutela glo-€riosus, et cum spatium saeculi tui permensus ad in-€feros demearis, ibi quoque in ipso subterraneo semi-€rutundo me, quam uides, Acherontis tenebris inter-€lucentem Stygiisque penetralibus regnantem, campos €Elysios incolens ipse, tibi propitiam frequens adora-€bis. Quodsi sedulis obsequiis et religiosis ministeriis €et tenacibus castimoniis numen nostrum promerueris, @1 €scies ultra statuta fato tuo spatia uitam quoque tibi €prorogare mihi tantum licere'. @@Sic oraculi uenerabilis fine prolato numen €inuictum in se recessit. Nec mora, cum somno pro-€tinus absolutus pauore et gaudio ac dein sudore nimio €permixtus exurgo summeque miratus deae potentis €tam claram praesentiam, marino rore respersus €magnisque imperiis eius intentus monitionis ordinem €recolebam. Nec mora, cum noctis atrae fugato nu-€bilo sol exurgit aureus, et ecce discursu religioso ac €prorsus triumphali turbulae complent totas plateas, €tantaque hilaritudine praeter peculiarem meam €gestire mihi cuncta uidebantur, ut pecua etiam €cuiusce modi et totas domos et ipsum diem serena €facie gaudere sentirem. Nam et pruinam pridianam €dies apricus ac placidus repente fuerat insecutus, ut €canorae etiam auiculae prolectatae uerno uapore €concentus suaues adsonarent, matrem siderum, paren-€tem temporum orbisque totius dominam blando mul-€centes adfamine. Quid quod arbores etiam, quae €pomifera subole fecundae quaeque earum tantum €umbra contentae steriles, austrinis laxatae flatibus, €germine foliorum renidentes, clementi motu brachio-€rum dulces strepitus obsibilabant, magnoque procel-€larum sedato fragore ac turbido fluctuum tumore €posito mare quietas adluuies temperabat, caelum au- @1 €tem nubilosa caligine disiecta nudo sudoque luminis €proprii splendore candebat. @@Ecce pompae magnae paulatim praecedunt €anteludia uotiuis cuiusque studiis exornata pulcher-€rume. Hic incinctus balteo militem gerebat, illum €succinctum chlamide crepides et uenabula uenatorem €fecerant, alius soccis obauratis inductus serica ueste þ²±²ÿï°°²ÿï‚ÍåôÿïƒÁðõìÿ¨‹˜ˆ†mundoque pretioso et adtextis capite crinibus incessu €perfluo feminam mentiebatur. Porro alium ocreis, €scuto, galea ferroque insignem e ludo putares gladia-€torio procedere. Nec ille deerat, qui magistratum €fascibus purpuraque luderet, nec qui pallio baculoque €et baxeis et hircino barbitio philosophum fingeret, €nec qui diuersis harundinibus alter aucupem cum €uisco, alter piscatorem cum hamis induceret. Vidi et €ursam mansuem [2quae]2 cultu matronali sella ueheba-€tur, et simiam pilleo textili crocotisque Phrygiis Ca-€tamiti pastoris specie aureum gestantem poculum et €asinum pinnis adglutinatis adambulantem cuidam €seni debili, ut illum quidem Bellerophontem, hunc au-€tem diceres Pegasum, tamen rideres utrumque. @@Inter has oblectationes ludicras popularium, €quae passim uagabantur, iam sospitatricis deae pecu-€liaris pompa moliebatur. Mulieres candido splen-€dentes amicimine, uario laetantes gestamine, uerno @1 €florentes coronamine, quae de gremio per uiam, qua €sacer incedebat comitatus, solum sternebant floscu-€lis, aliae, quae nitentibus speculis pone tergum reuer-€sis uenienti deae obuium commonstrarent obse-€quium et quae pectines eburnos ferentes gestu bra-€chiorum flexuque digitorum ornatum atque ob-€pexum crinium regalium fingerent, illae etiam, quae €ceteris unguentis et geniali balsamo guttatim excusso €conspargebant plateas; magnus praeterea sexus €utriusque numerus lucernis, taedis, cereis et alio €genere facticii luminis siderum caelestium stirpem €propitiantes. Symphoniae dehinc suaues, fistulae €tibiaeque modulis dulcissimis personabant. Eas €amoenus lectissimae iuuentutis ueste niuea et cata-€clista praenitens sequebatur chorus, carmen uenus-€tum iterantes, quod Camenarum fauore sollers poeta €modulatus edixerat, quod argumentum referebat in-€terim maiorum antecantamenta uotorum. Ibant et €dicati magno Sarapi tibicines, qui per oblicum cala-€mum, ad aurem porrectum dexteram, familiarem €templi deique modulum frequentabant, et plerique, €qui facilem sacris uiam dari praedicarent. @@Tunc influunt turbae sacris diuinis initiatae, €uiri feminaeque omnis dignitatis et omnis aetatis, €linteae uestis candore puro luminosi, illae limpido €tegmine crines madidos obuolutae, hi capillum derasi €funditus uerticem praenitentes, magnae religionis @1 €terrena sidera, aereis et argenteis immo uero aureis €etiam sistris argutum tinnitum constrepentes, et €antistites sacrorum proceres illi, qui candido lintea-€mine cinctum pectoralem adusque uestigia strictim €iniecti potentissimorum deum proferebant insignis €exuuias. Quorum primus lucernam claro praemican-€tem porrigebat lumine non adeo nostris illis consimi-€lem, quae uespertinas illuminant epulas, sed aureum €cymbium medio sui patore flammulam suscitans lar-€giorem. Secundus uestitum quidem similis, sed mani-€bus ambabus gerebat altaria, id est auxilia, quibus €nomen dedit proprium deae summatis auxiliaris €prouidentia. Ibat tertius attollens palmam auro sub-€tiliter foliatam nec non Mercuriale etiam caduceum. €Quartus aequitatis ostendebat indicium deformatam €manum sinistram porrecta palmula, quae genuina €pigritia, nulla calliditate nulla sollertia praedita, €uidebatur aequitati magis aptior quam dextera; €idem gerebat et aureum uasculum in modum papil-€lae rutundatum, de quo lacte libabat. Quintus au-€ream uannum aureis congestam ramulis, sextus fere-€bat amphoram. @1 @@Nec mora, cum dei dignati pedibus humanis €incedere prodeunt; hic horrendus ille superum com-€meator et inferum, nunc atra, nunc aurea facie subli-€mis, attollens canis ceruices arduas, Anubis, laeua €caduceum gerens, dextera palmam uirentem qua-€tiens. Huius uestigium continuum sequebatur bos €in erectum leuata statum, bos, omniparentis deae €fecundum simulacrum, quod residens umeris suis pro-€ferebat unus e ministerio beato gressu gestuosus. €Ferebatur ab alio cista secretorum capax penitus €celans operta magnificae religionis. Gerebat alius €felici suo gremio summi numinis uenerandam effi-€giem, non pecoris, non auis, non ferae ac ne hominis €quidem ipsius consimilem, sed sollerti repertu etiam €ipsa nouitate reuerendam, altioris utcumque et €magno silentio tegendae religionis argumentum ineffa-€bile, sed ad istum plane modum fulgente auro figu-€ratum: urnula faberrime cauata, fundo quam ru-€tundo, miris extrinsecus simulacris Aegyptiorum €effigiata; eius orificium non altiuscule leuatum in €canalem porrectum longo riuulo prominebat, ex alia €uero parte multum recedens spatiosa dilatione €adhaerebat ansa, quam contorto nodulo supersede-€bat aspis squameae ceruicis striato tumore sublimis. @@Et ecce praesentissimi numinis promissa no-€bis accedunt beneficia et fata salutemque ipsam €meam gerens sacerdos adpropinquat, ad ipsum prae- @1 €scriptum diuinae promissionis ornatum dextera pro-€ferens sistrum deae, mihi coronam_et hercules co-€ronam consequenter, quod tot ac tantis exanclatis €laboribus, tot emensis periculis deae maximae proui-€dentia adluctantem mihi saeuissime Fortunam supe-€rarem. Nec tamen gaudio subitario commotus incle-€menti me cursu proripui, uerens scilicet ne repentino €quadripedis impetu religionis quietus turbaretur ordo, €sed placido ac prorsus humano gradu cunctabundus €paulatim obliquato corpore, sane diuinitus dece-€dente populo, sensim inrepo. @@At sacerdos, ut reapse cognoscere potui, €nocturni commonefactus oraculi miratusque con-€gruentiam mandati muneris, confestim restitit et €ultro porrecta dextera ob os ipsum meum coronam €exhibuit. Tunc ego trepidans, adsiduo pulsu micanti €corde, coronam, quae rosis amoenis intexta fulgura-€bat, auido ore susceptam cupidus promissi deuoraui. €Nec me fefellit caeleste promissum: protinus mihi €delabitur deformis et ferina facies. Ac primo quidem €squalens pilus defluit, ac dehinc cutis crassa tenua-€tur, uenter obesus residet, pedum plantae per ungulas €in digitos exeunt, manus non iam pedes sunt, sed in €erecta porriguntur officia, ceruix procera cohibetur, €os et caput rutundatur, aures enormes repetunt pris- @1 €tinam paruitatem, dentes saxei redeunt ad huma-€nam minutiem, et, quae me potissimum cruciabat €ante, cauda nusquam! Populi mirantur, religiosi €uenerantur tam euidentem maximi numinis poten-€tiam et consimilem nocturnis imaginibus magnificen-€tiam et facilitatem reformationis claraque et consona €uoce, caelo manus adtendentes, testantur tam in-€lustre deae beneficium. @@At ego stupore nimio defixus tacitus haere-€bam, animo meo tam repentinum tamque magnum €non capiente gaudium, quid potissimum praefarer €primarium, unde nouae uocis exordium caperem, quo €sermone nunc renata lingua felicius auspicarer, qui-€bus quantisque uerbis tantae deae gratias agerem. €Sed sacerdos utcumque diuino monitu cognitis ab €origine cunctis cladibus meis, quanquam et ipse insi-€gni permotus miraculo, nutu significato prius prae-€cipit tegendo mihi linteam dari laciniam; nam me €cum primum nefasto tegmine despoliauerat asinus, €compressis in artum feminibus et superstrictis accu-€rate manibus, quantum nudo licebat, uelamento me €naturali probe muniueram. Tunc e cohorte religionis €unus inpigre superiorem exutus tunicam supertexit €me celerrume. Quo facto sacerdos uultu geniali et €hercules inhumano in aspectum meum attonitus sic €effatur: @1 @@'Multis et uariis exanclatis laboribus ma-€gnisque Fortunae tempestatibus et maximis actus €procellis ad portum Quietis et aram Misericordiae €tandem, Luci, uenisti. Nec tibi natales ac ne dignitas €quidem, uel ipsa, qua flores, usquam doctrina profuit, €sed lubrico uirentis aetatulae ad seruiles delapsus €uoluptates curiositatis inprosperae sinistrum prae-€mium reportasti. Sed utcumque Fortunae caecitas, €dum te pessimis periculis discruciat, ad religiosam €istam beatitudinem inprouida produxit malitia. Eat €nunc et summo furore saeuiat et crudelitati suae ma-€teriem quaerat aliam; nam in eos, quorum sibi uitas €[2in]2 seruitium deae nostrae maiestas uindicauit, non €habet locum casus infestus. Quid latrones, quid ferae, €quid seruitium, quid asperrimorum itinerum am-€bages reciprocae, quid metus mortis cotidianae nefa-þ²±²ÿï°°²ÿï‚ÍåôÿïƒÁðõìÿ¨‹˜ˆ‘riae Fortunae profuit? In tutelam iam receptus es €Fortunae, sed uidentis, quae suae lucis splendore €ceteros etiam deos illuminat. Sume iam uultum lae-€tiorem candido isto habitu tuo congruentem, comitare €pompam deae sospitatricis inouanti gradu. Videant €inreligiosi, uideant et errorem suum recognoscant: en €ecce pristinis aerumnis absolutus Isidis magnae €prouidentia gaudens Lucius de sua Fortuna trium-€phat. Quo tamen tutior sis atque munitior, da no- @1 €men sanctae huic militiae, cuius non olim sacramento €etiam rogabaris, teque iam nunc obsequio religionis €nostrae dedica et ministerii iugum subi uoluntarium. €Nam cum coeperis deae seruire, tunc magis senties €fructum tuae libertatis.' @@Ad istum modum uaticinatus sacerdos egre-€gius fatigatos anhelitus trahens conticuit. Exin per-€mixtus agmini religioso procedens comitabar sacra-€rium totae ciuitati notus ac conspicuus, digitis homi-€num nutibusque notabilis. Omnes in me populi fabu-€labantur: 'Hunc omnipotentis hodie deae numen au-€gustum reformauit ad homines. Felix hercules et ter €beatus, qui uitae scilicet praecedentis innocentia €fideque meruerit tam praeclarum de caelo patroci-€nium ut renatus quodam modo statim sacrorum ob-€sequio desponderetur.' €@@Inter haec et festorum uotorum tumultum paula-€tim progressi iam ripam maris proximamus atque ad €ipsum illum locum quo pridie meus stabulauerat asi-€nus peruenimus. Ibi deum simulacris rite dispositis €nauem faberrime factam picturis miris Aegyptiorum €circumsecus uariegatam summus sacerdos taeda lucida €et ouo et sulpure, sollemnissimas preces de casto prae-€fatus ore, quam purissime purificatam deae nuncu-€pauit dedicauitque. Huius felicis aluei nitens car-€basus litteras [uotum] [2auro]2 intextas progerebat: eae @1 €litterae uotum instaurabant de noui commeatus pro-€spera nauigatione. Iam malus insurgit pinus rutunda, €splendore sublimis, insigni carchesio conspicua, et €puppis intorta chenisco, bracteis aureis uestita fulge-€bat omnisque prorsus carina citro limpido perpolita €florebat. Tunc cuncti populi tam religiosi quam pro-€fani uannos onustas aromatis et huiusce modi sup-€pliciis certatim congerunt et insuper fluctus libant €intritum lacte confectum, donec muneribus largis et €deuotionibus faustis completa nauis, absoluta stro-€phiis ancoralibus, peculiari serenoque flatu pelago €redderetur. Quae postquam cursus spatio prospec-€tum sui nobis incertat, sacrorum geruli sumtis rur-€sum quae quisque detulerant, alacres ad fanum redi-€tum capessunt simili structu pompae decori. @@At cum ad ipsum iam templum peruenimus, €sacerdos maximus quique diuinas effigies progerebant €et qui uenerandis penetralibus pridem fuerant ini-€tiati intra cubiculum deae recepti disponunt rite si-€mulacra spirantia. Tunc ex his unus, quem cuncti €grammatea dicebant, pro foribus assistens coetu €pastophorum_quod sacrosancti collegii nomen est €_uelut in contionem uocato indidem de sublimi @1 €suggestu de libro de litteris fausta uota praefatus €principi magno senatuique et equiti totoque Romano €populo, nauticis nauibusque quae sub imperio mundi €nostratis reguntur, renuntiat sermone rituque Grae-€ciensi $PLOIAFE/SIA&. Quam uocem feliciter cunctis eue-€nire signauit populi clamor insecutus. Exin gaudio €delibuti populares thallos uerbenas corollas ferentes €exosculatis uestigiis deae, quae gradibus haerebat €argento formata, ad suos discedunt lares. Nec tamen €me sinebat animus ungue latius indidem digredi, sed €intentus [2in praesentis]2 deae specimen pristinos casus €meos recordabar. @@Nec tamen Fama uolucris pigra pinnarum €tarditate cessauerat, sed protinus in patria deae €prouidentis adorabile beneficium meamque ipsius €fortunam memorabilem narrauerat passim. Confes-€tim denique familiares ac uernulae quique mihi €proximo nexu sanguinis cohaerebant, luctu depo-€sito, quem de meae mortis falso nuntio susceperant, €repentino laetati gaudio uarie quisque munerabundi €ad meum festinant ilico diurnum reducemque ab €inferis conspectum. Quorum desperata ipse etiam €facie recreatus oblationes honestas aequi bonique €facio, quippe cum mihi familiares, quo ad cultum @1 €sumptumque largiter succederet, deferre prospicue €curassent. @@Adfatis itaque ex officio singulis narratisque €meis propere et pristinis aerumnis et praesentibus €gaudiis me rursum ad deae gratissimum mihi refero €conspectum aedibusque conductis intra conseptum €templi larem temporarium mihi constituo, deae mi-€nisteriis adhuc priuatis adpositus contuberniisque €sacerdotum indiuiduus et numinis magni cultor inse-€parabilis. Nec fuit nox una uel quies aliqua uisu deae €monituque ieiuna, sed crebris imperiis sacris suis me, €iam dudum destinatum, nunc saltem censebat ini-€tiari. At ego quanquam cupienti uoluntate praeditus €tamen religiosa formidine retardabar, quod enim €sedulo percontaueram difficile religionis obsequium €et castimoniorum abstinentiam satis arduam cauto-€que circumspectu uitam, quae multis casibus subia-€cet, esse muniendam. Haec identidem mecum repu-€tans nescio quo modo, quanquam festinans, diffe-€rebam. @@Nocte quadam plenum gremium suum uisus €est mihi summus sacerdos offerre ac requirenti, quid €utique istud, respondisse partes illas de Thessalia €mihi missas, seruum etiam meum indidem superue-€nisse nomine Candidum. Hanc experrectus imaginem @1 €diu diuque apud cogitationes meas reuoluebam, quid €rei portenderet, praesertim cum nullum unquam ha-€buisse me seruum isto nomine nuncupatum certus €essem. Vtut tamen sese praesagium somni porrigeret, €lucrum certum modis omnibus significari partium €oblatione credebam. Sic anxius et in prouentum pro-€speriorem attonitus templi matutinas apertiones op-€periebar. Ac dum, uelis candentibus reductis in €diuersum, deae uenerabilem conspectum adpreca-€mur, et per dispositas aras circumiens sacerdos, rem €diuinam procurans supplicamentis sollemnibus, de €penetrali fontem petitum spondeo libat: rebus iam €rite consummatis inchoatae lucis salutationibus reli-€giosi primam nuntiantes horam perstrepunt. Et ecce €superueniunt Hypata quos ibi reliqueram famulos, €cum me Photis malis incapistrasset erroribus, cognitis €scilicet fabulis meis, nec non et equum quoque illum €meum reducentes, quem diuerse distractum notae €dorsualis agnitione recuperauerant. Quare sollertiam €somni tum mirabar uel maxime, quod praeter con-€gruentiam lucrosae pollicitationis argumento serui €Candidi equum mihi reddidisset colore candidum. @@Quo facto idem sollicitius sedulum colendi €frequentabam ministerium, spe futura beneficiis @1 €praesentibus pignerata. Nec minus in dies mihi ma-€gis magisque accipiendorum sacrorum cupido glisce-€bat, summisque precibus primarium sacerdotem sae-€pissime conueneram petens ut me noctis sacratae tan-€dem arcanis initiaret. At ille, uir alioquin grauis et €sobriae religionis obseruatione famosus, clementer ac €comiter et ut solent parentes inmaturis liberorum €desideriis modificari, meam differens instantiam, spei €melioris solaciis alioquin anxium mihi permulcebat €animum: nam et diem, quo quisque possit initiari, €deae nutu demonstrari et sacerdotem, qui sacra de-€beat ministrare, eiusdem prouidentia deligi, sump-€tus etiam caerimoniis necessarios simili praecepto €destinari. Quae cuncta nos quoque obseruabili pa-€tientia sustinere censebat, quippe cum auiditati con-€tumaciaeque summe cauere et utramque culpam €uitare ac neque uocatus morari nec non iussus festi-€nare deberem; nec tamen esse quemquam de suo €numero tam perditae mentis uel immo destinatae €mortis, qui, non sibi quoque seorsum iubente domina, €temerarium atque sacrilegum audeat ministerium sub-€ire noxamque letalem contrahere; nam et inferum €claustra et salutis tutelam in deae manu posita, €ipsamque traditionem ad instar uoluntariae mortis €et precariae salutis celebrari, quippe cum transactis €uitae temporibus iam in ipso finitae lucis limine con-€stitutos, quis tamen tuto possint magna religionis €committi silentia, numen deae soleat elicere et sua €prouidentia quodam modo renatos ad nouae reponere @1 €rursus salutis curricula; ergo igitur me quoque opor-€tere caeleste sustinere praeceptum, quanquam per-þ²±²ÿï°°²ÿï‚ÍåôÿïƒÁðõìÿ¨‹˜•ˆ¢spicua euidentique magni numinis dignatione iam du-€dum felici ministerio nuncupatum destinatumque; €nec secus quam cultores ceteri cibis profanis ac nefa-€riis iam nunc temperarem, quo rectius ad arcana pu-€rissimae religionis secreta peruaderem. @@Dixerat sacerdos, nec inpatientia corrum-€pebatur obsequium meum, sed intentus miti quiete €et probabili taciturnitate sedulum quot dies obibam €culturae sacrorum ministerium. Nec me fefellit uel €longi temporis prolatione cruciauit deae potentis €benignitas salutaris, sed noctis obscurae non obscuris €imperiis euidenter monuit aduenisse diem mihi sem-€per optabilem, quo me maxumi uoti compotiret, €quantoque sumptu deberem procurare supplicamen-€tis, ipsumque Mithram illum suum sacerdotem prae-€cipuum diuino quodam stellarum consortio, ut aiebat, €mihi coniunctum sacrorum ministrum decernit. €@@Quis et ceteris beniuolis praeceptis summatis €deae recreatus animi necdum satis luce lucida, dis-€cussa quiete, protinus ad receptaculum sacerdotis €contendo atque eum cubiculo suo commodum prod-€euntem continatus saluto. Solito constantius desti-€naueram iam uelut debitum sacris obsequium flagi- @1 €tare. At ille statim ut me conspexit, prior: 'O' inquit €'Luci, te felicem, te beatum, quem propitia uoluntate €numen augustum tantopere dignatur'; et 'Quid' in-€quit 'iam nunc stas otiosus teque ipsum demoraris? €Adest tibi dies uotis adsiduis exoptatus, quo deae €multinominis diuinis imperiis per istas meas manus €piissimis sacrorum arcanis insinueris.' Et iniecta €dextera senex comissimus ducit me protinus ad ipsas €fores aedis amplissimae rituque sollemni apertionis €celebrato ministerio ac matutino peracto sacrificio €de opertis adyti profert quosdam libros litteris igno-€rabilibus praenotatos, partim figuris cuiusce modi ani-€malium concepti sermonis compendiosa uerba sug-€gerentes, partim nodosis et in modum rotae tortuosis €capreolatimque condensis apicibus a curiositate pro-€fanorum lectione munita. Indidem mihi praedicat, €quae forent ad usum teletae necessario praeparanda. @@Ea protinus nauiter et aliquanto liberalius €partim ipse, partim per meos socios coemenda pro-€curo. Iamque tempore, ut aiebat sacerdos, id postu-€lante stipatum me religiosa cohorte deducit ad proxi-€mas balneas et prius sueto lauacro traditum, praefa-€tus deum ueniam, purissime circumrorans abluit, €rursumque ad templum reductum, iam duabus diei €partibus transactis, ante ipsa deae uestigia constituit €secretoque mandatis quibusdam, quae uoce meliora €sunt, illud plane cunctis arbitris praecipit, decem con-€tinuis illis diebus cibariam uoluptatem cohercerem @1 €neque ullum animal essem et inuinius essem. Quis €uenerabili continentia rite seruatis, iam dies aderat €diuino destinatus uadimonio, et sol curuatus intra-€hebat uesperam. Tum ecce confluunt undique tur-€bae sacrorum ritu uetusto uariis quisque me mune-€ribus honorantes. Tunc semotis procul profanis om-€nibus linteo rudique me contectum amicimine ar-€repta manu sacerdos deducit ad ipsius sacrarii pene-€tralia. €@@Quaeras forsitan satis anxie, studiose lector, quid €deinde dictum, quid factum; dicerem, si dicere lice-€ret, cognosceres, si liceret audire. Sed parem noxam €contraherent et aures et lingua, [2ista impiae loquaci-€tatis,]2 illae temerariae curiositatis. Nec te tamen desi-€derio forsitan religioso suspensum angore diutino €cruciabo. Igitur audi, sed crede, quae uera sunt. €Accessi confinium mortis et calcato Proserpinae li-€mine per omnia uectus elementa remeaui, nocte media €uidi solem candido coruscantem lumine, deos inferos €et deos superos accessi coram et adoraui de proxumo. €Ecce tibi rettuli, quae, quamuis audita, ignores ta-€men necesse est. Ergo quod solum potest sine piaculo €ad profanorum intellegentias enuntiari, referam. @@Mane factum est, et perfectis sollemnibus @1 €processi duodecim sacratus stolis, habitu quidem reli-€gioso satis, sed effari de eo nullo uinculo prohibeor, €quippe quod tunc temporis uidere praesentes plu-€rimi. Namque in ipso aedis sacrae meditullio ante €deae simulacrum constitutum tribunal ligneum iussus €superstiti byssina quidem sed floride depicta ueste €conspicuus. Et umeris dependebat pone tergum talo-€rum tenus pretiosa chlamida. Quaqua tamen uiseres, €colore uario circumnotatis insignibar animalibus; €hinc dracones Indici, inde grypes Hyperborei, quos €in speciem pinnatae alitis generat mundus alter. €Hanc Olympiacam stolam sacrati nuncupant. At €manu dextera gerebam flammis adultam facem et ca-€put decore corona cinxerat palmae candidae foliis in €modum radiorum prosistentibus. Sic ad instar Solis €exornato me et in uicem simulacri constituto, repente €uelis reductis, in aspectum populus errabat. Exhinc €festissimum celebraui natalem sacrorum, et suaues €epulae et faceta conuiuia. Dies etiam tertius pari €caerimoniarum ritu celebratus et ientaculum religio-€sum et teletae legitima consummatio. €@@Paucis dehinc ibidem commoratus diebus inexpli-€cabili uoluptate simulacri diuini perfruebar, inremu-€nerabili quippe beneficio pigneratus. Sed tandem €deae monitu, licet non plene, tamen pro meo modulo €supplicue gratis persolutis, tardam satis domuitionem @1 €comparo, uix equidem abruptis ardentissimi desi-€derii retinaculis. Prouolutus denique ante conspec-€tum deae et facie mea diu detersis uestigiis eius, lacri-€mis obortis, singultu crebro sermonem interficiens et €uerba deuorans aio: @@'Tu quidem, sancta et humani generis sospi-€tatrix perpetua, semper fouendis mortalibus munifica, €dulcem matris adfectionem miserorum casibus tri-€buis. Nec dies nec quies ulla ac ne momentum qui-€dem tenue tuis transcurrit beneficiis otiosum, quin €mari terraque protegas homines et depulsis uitae pro-€cellis salutarem porrigas dexteram, qua fatorum etiam €inextricabiliter contorta retractas licia et Fortunae €tempestates mitigas et stellarum noxios meatus co-€hibes. Te superi colunt, obseruant inferi, tu rotas €orbem, luminas solem, regis mundum, calcas Tarta-€rum. Tibi respondent sidera, redeunt tempora, gau-€dent numina, seruiunt elementa. Tuo nutu spirant €flamina, nutriunt nubila, germinant semina, crescunt €germina. Tuam maiestatem perhorrescunt aues caelo €meantes, ferae montibus errantes, serpentes solo la-€tentes, beluae ponto natantes. At ego referendis lau-€dibus tuis exilis ingenio et adhibendis sacrificiis te-€nuis patrimonio; nec mihi uocis ubertas ad dicenda, €quae de tua maiestate sentio, sufficit nec ora mille €linguaeque totidem uel indefessi sermonis aeterna €series. Ergo quod solum potest religiosus quidem, @1 €sed pauper alioquin, efficere curabo: diuinos tuos €uultus numenque sanctissimum intra pectoris mei €secreta conditum perpetuo custodiens imaginabor.' €@@Ad istum modum deprecato summo numine com-€plexus Mithram sacerdotem et meum iam parentem €colloque eius multis osculis inhaerens ueniam postu-€labam, quod eum condigne tantis beneficiis munerari €nequirem. @8 Diu denique gratiarum gerenda-€rum sermone prolixo commoratus, tandem digredior €et recta patrium larem reuisurus meum post aliquam €multum temporis contendo paucisque post diebus €deae potentis instinctu raptim constrictis sarcinulis, €naue conscensa, Romam uersus profectionem dirigo, €tutusque prosperitate uentorum ferentium Augusti €portum celerrime [2peruenio]2 ac dehinc carpento per-€uolaui, uesperaque, quam dies insequebatur Iduum €Decembrium, sacrosanctam istam ciuitatem accedo. €Nec ullum tam praecipuum mihi exinde studium fuit €quam cotidie supplicare summo numini reginae Isidis, €quae de templi situ sumpto nomine Campensis €summa cum ueneratione propitiatur. Eram cultor €denique adsiduus, fani quidem aduena, religionis au-€tem indigena. €@@Ecce transcurso signifero circulo Sol magnus an-€num compleuerat, et quietem meam rursus interpel-€lat numinis benefici cura peruigilis et rursus teletae, €rursus sacrorum commonet. Mirabar, quid rei temp- @1 €taret, quid pronuntiaret futurum; quidni? [2qui]2 ple-€nissime iam dudum uidebar initiatus. @8 Ac €dum religiosum scrupulum partim apud meum sen-€sum disputo, partim sacratorum consiliis examino, €nouum mirumque plane comperior: deae quidem me þ²±²ÿï°°²ÿï‚ÍåôÿïƒÁðõìÿ¨‹˜›…tantum sacris inbutum, at magni dei deumque €summi parentis inuicti Osiris necdum sacris inlustra-€tum; quanquam enim conexa, immo uero unita €ratio numinis religionisque esset, tamen teletae discri-€men interesse maximum; prohinc me quoque peti €magno etiam deo famulum sentire deberem. €@@Nec diu res in ambiguo stetit. Nam proxuma nocte €uidi quendam de sacratis linteis iniectum, qui thyrsos €et hederas et tacenda quaedam gerens ad ipsos meos €lares collocaret et occupato sedili meo religionis am-€plae denuntiaret epulas. Is ut agnitionem mihi sci-€licet certo aliquo sui signo subministraret, sinistri €pedis talo paululum reflexo cunctabundo clementer €incedebat uestigio. Sublata est ergo post tam mani-€festam deum uoluntatem ambiguitatis tota caligo et €ilico deae matutinis perfectis salutationibus summo €studio percontabar singulos, ecqui uestigium similis €ut somnium. Nec fides afuit. Nam de pastophoris €unum conspexi statim praeter indicium pedis cetero €etiam statu atque habitu examussim nocturnae ima-€gini congruentem, quem Asinium Marcellum uocitari @1 €cognoui postea, reformationis meae [2minime]2 alienum €nomen. Nec moratus, conueni protinus eum sane nec €ipsum futuri sermonis ignarum, quippe iam dudum €consimili praecepto sacrorum ministrandorum com-€monefactum. Nam sibi uisus est quiete proxima, €dum magno deo coronas exaptat, * * * et de eius ore, €quo singulorum fata dictat, audisse mitti sibi Madau-€rensem, sed admodum pauperem, cui statim sua sacra €deberet ministrare; nam et illi studiorum gloriam et €ipsi grande compendium sua comparari prouidentia. @@Ad istum modum desponsus sacris sump-€tuum tenuitate contra uotum meum retardabar. Nam €et uiriculas patrimonii peregrinationis adtriuerant €impensae et erogationes urbicae pristinis illis prouin-€cialibus antistabant plurimum. Ergo duritia pauper-€tatis intercedente, quod ait uetus prouerbium, inter €sacrum ego et saxum positus cruciabar, nec setius ta-€men identidem numinis premebar instantia. Iamque €saepicule non sine magna turbatione stimulatus, €postremo iussus, ueste ipsa mea quamuis paruula €distracta, sufficientem conrasi summulam. Et id €ipsum praeceptum fuerat specialiter: 'An tu' inquit €'si quam rem uoluptati struendae moliris, laciniis tuis €nequaquam parceres: nunc tantas caerimonias adi- @1 €turus impaenitendae te pauperiei cunctaris commit-€tere?' €@@Ergo igitur cunctis adfatim praeparatis, decem €rursus diebus inanimis contentus cibis, insuper etiam €deraso capite, principalis dei nocturnis orgiis inlustra-€tus, plena iam fiducia germanae religionis obsequium €diuinum frequentabam. Quae res summum peregri-€nationi meae tribuebat solacium nec minus etiam €uictum uberiorem subministrabat, quidni? spiritu €fauentis Euentus quaesticulo forensi nutrito per patro-€cinia sermonis Romani. @@Et ecce post pauculum tempus inopinatis €et usquequaque mirificis imperiis deum rursus inter-€pellor et cogor tertiam quoque teletam sustinere. Nec €leui cura sollicitus, sed oppido suspensus animi me-€cum ipse cogitationes exercitius agitabam, quorsus €noua haec et inaudita se caelestium porrigeret inten-€tio, quid subsiciuum, quamuis iteratae iam, traditioni €remansisset: 'Nimirum perperam uel minus plene €consuluerunt in me sacerdos uterque'; et hercules €iam de fide quoque eorum opinari coeptabam sequius. €Quo me cogitationis aestu fluctuantem ad instar in-€saniae percitum sic instruxit nocturna diuinatione cle-€mens imago: @1 €@@'Nihil est' inquit 'quod numerosa serie religionis, €quasi quicquam sit prius omissum, terreare. Quin ad-€sidua ista numinum dignatione laetus capesse gau-€dium et potius exulta ter futurus, quod alii uel semel €uix conceditur, teque de isto numero merito prae-€sume semper beatum. Ceterum futura tibi sacrorum €traditio pernecessaria est, si tecum nunc saltem repu-€taueris exuuias deae, quas in prouincia sumpsisti, in €eodem fano depositas perseuerare nec te Romae die-€bus sollemnibus uel supplicare iis uel, cum praecep-€tum fuerit, felici illo amictu illustrari posse. Quod €felix itaque ac faustum salutareque tibi sit, animo €gaudiali rursum sacris initiare deis magnis aucto-€ribus.' @@Hactenus diuini somnii suada maiestas, €quod usus foret, pronuntiauit. Nec deinceps postpo-€sito uel in supinam procrastinationem reiecto negotio, €statim sacerdoti meo relatis quae uideram, inanimae €protinus castimoniae iugum subeo et lege perpetua €praescriptis illis decem diebus spontali sobrietate €multiplicatis instructum teletae comparo largitus, €[2omnibus]2 ex studio pietatis magis quam mensura €rerum [2mearum]2 collatis. Nec hercules laborum me €sumptuumque quidquam tamen paenituit, quidni? @1 €liberali deum prouidentia iam stipendiis forensibus €bellule fotum. Denique post dies admodum pauculos €deus deum magnorum potior et potiorum summus et €summorum maximus et maximorum regnator Osiris €non in alienam quampiam personam reformatus, sed €coram suo illo uenerando me dignatus adfamine per €quietem recipere uisus est: quae nunc, incunctanter €gloriosa in foro redderem patrocinia, nec extimesce-€rem maleuolorum disseminationes, quas studiorum €meorum laboriosa doctrina ibidem exciuerat. Ac ne €sacris suis gregi cetero permixtus deseruirem, in col-€legium me pastophorum suorum immo inter ipsos €decurionum quinquennales adlegit. Rursus denique €quaqua raso capillo collegii uetustissimi et sub illis €Syllae temporibus conditi munia, non obumbrato uel €obtecto caluitio, sed quoquouersus obuio, gaudens €obibam. @1 ï°°³ÿï‚ÆìÿïƒÁðõìÿŸôÿ@@@@{1FLORIDA}1 ‘@@Vt ferme religiosis uiantium moris est, cum aliqui lucus €aut aliqui locus sanctus in uia oblatus est, uotum po-€stulare, pomum adponere, paulisper adsidere: ita mihi €ingresso sanctissimam istam ciuitatem, quanquam oppido €festine[2m]2, praefanda uenia et habenda oratio et inhibenda €properatio est. neque enim iustius religiosam moram uia-€tori obiecerit aut ara floribus redimita aut spelunca frondi-€bus inumbrata aut quercus cornibus onerata aut fagus pel-€libus coronata, uel enim colliculus sepimine consecratus uel €truncus dolamine effigiatus uel cespes libamine umigatus €uel lapis unguine delibutus. parua haec quippe et quan-€quam paucis percontantibus adorata, tamen ignorantibus €transcursa. @@* * * At non itidem maior meus Socrates, qui cum deco-€rum adulescentem et diutule tacentem conspicatus foret, €'ut te uideam', inquit, 'aliquid et loquere.' scilicet Socrates €tacentem hominem non uidebat; etenim arbitrabatur homi- @1 €nes non oculorum, sed mentis acie et animi obtutu consi-€derandos. nec ista re cum Plautino milite congruebat, qui €ita ait: 'pluris est oculatus testis unus quam auriti decem.' €immo enimuero hunc uersum ille ad examinandos homines €conuerterat: pluris est auritus testis unus quam oculati €decem. ceterum si magis pollerent oculorum quam animi €iudicia, profecto de sapientia foret aquilae concedendum. €homines enim neque longule dissita neque proxume adsita €possumus cernere, uerum omnes quo[d]dam modo caecu-€timus; ac si ad oculos et optutum istum terrenum redigas €et hebetem, profecto uerissime poeta egregius dixit uelut €nebulam nobis ob oculos offusam nec cernere nos nisi intra €lapidis iactum ualere. aquila enimuero cum se nubium €tenus altissime sublimauit euecta alis totum istud spatium, €qua pluitur et ninguitur, ultra quod cacumen nec fulmini €nec fulguri locus est, in ipso, ut ita dixerim, solo aetheris €et fastigio hiemis_cum igitur eo sese aquila extulit, nutu €clementi laeuorsum uel dextrorsum tanta mole corporis la-€bitur, uelificatas alas quo libuit aduertens modico caudae €gu[r]bernaculo, inde cuncta despiciens ibidem pinnarum €eminens indefessa remigia ac paulisper cunctabundo uolatu @1 €paene eodem loco pendula circumtuetur et quaerit, quorsus €potissimum in praedam superne sese ruat fulminis uicem, €de caelo inprouisa simul campis pecua simul montibus feras €simul homines urbibus uno optutu sub eodem impetu cer-€nens, unde rostro tran[2s]2fodiat, unde unguibus inuncet uel €agnum incuriosum uel leporem meticulosum uel quodcunque €esui animatum uel laniatui fors obtulit. @@Hyagnis fuit, ut fando accepimus, Marsyae tibicinis pater þ²±²ÿï°°³ÿï‚ÆìÿïƒÁðõìÿ“‚et magister, rudibus adhuc musicae saeculis solus ante alios €ca[n]tus canere, nondum quidem tamen flexanimo sono €nec tamen pluriformi modo nec tamen multiforatili tibia; €quippe adhuc ars ista repertu nouo commodum oriebatur. €nec quicquam omnium est quod po[2s]2sit in primordio sui €perfici, sed in omnibus ferme ante est spei rudimentum €quam rei experimentum. prorsus igitur ante Hyagni[2n]2 €nihil aliud plerique callebant quam Vergilianus upilio seu €busequa, 'stridenti miserum stipula disperdere carmen.' €quod si quis uidebatur paulo largius in arte promouisse, €ei quoque tamen mos fuit una tibia uelut una tuba per-€sonare. primus Hyagnis in canendo manus discapedinauit, @1 €primus duas tibias uno spiritu animauit, primus laeuis et €dexteris foraminibus, acuto tinnitu et graui bombo, concen-€tum musicum miscuit. eo genitus Marsyas cum in artificio €patrissaret tibicinii, Phryx cetera et barbarus, uultu ferino, €trux, hispidus, inlutibarbus, spinis et pilis obsitus fertur_ €pro nefas_cum Apolline certauisse, taeter cum decoro, €agrestis cum erudito, belua cum deo. Musae cum Minerua €dissimulamenti gratia iudices adstitere, ad deridendam scili-€cet monstri illius barbariam nec minus ad stoliditatem poe-€niendam. sed Marsyas, quod stultitiae maximum specimen, €non intellegens se deridiculo haberi, priusquam tibias occi-€peret inflare, prius de se et Apolline quaedam deliramenta €barbare effuttiuit, laudans sese, quod erat et coma relicinus €et barba squalidus et pectore hirsutus et arte tibicen et €fortuna egenus: contra Apollinem_ridiculum dictu_ €aduersis uirtutibus culpabat, quod Apollo esset et coma in-€tonsus et genis gratus et corpore glabellus et arte multiscius €et fortuna opulentus. 'iam primum', inquit, 'crines eius €praemulsis antiis et promulsis caproneis anteuentuli et pro-€penduli, corpus totum gratissimum, membra nitida, lingua €fatidica, seu tute oratione seu uersibus malis, utrubique @1 €facundia aequipari. quid quod et uestis textu tenuis, tactu €mollis, purpura radians? quid quod et lyra eius auro ful-€gurat, ebore candicat, gemmis uariegat? quid quod et doc-€tissime et gratissime cantilat? haec omnia', inquit, 'blan-€dimenta nequaquam uirtuti decora, sed luxuriae accommo-€data': contra corporis sui qualitatem prae se maximam €speciem ostentare. risere Musae, cum audirent hoc genus €crimina sapienti exoptanda Apollini obiectata, et tibicinem €illum certamine superatum uelut ursum bipedem corio ex-€secto nudis et laceris uisceribus reliquerunt. ita Marsyas €in poenam cecinit et cecidit. enimuero Apollinem tam hu-€milis uictoriae puditum est. @@Tibicen quidam fuit Antigenidas, omnis uoculae melleus €modulator et idem omnimodis peritus modificator, seu tu €uelles Aeolion simplex siue [2I]2asti[2um]2 uarium seu Lydium €querulum seu Phrygium religiosum seu Dorium bellicosum. €is igitur cum esset in tibicinio adprime nobilis, nihil aeque €se laborare et animo angi et mente dicebat, quam quod €monumentarii ceraulae tibicines dicerentur. sed ferret aequo €animo hanc nominum communionem, si mimos spectauisset: €animaduerteret illic paene simili purpura alios praesidere, €alios uapulare; itidem si munera nostra spectaret: nam illic €quoque uideret hominem praesidere, hominem depugnare: €togam quoque parari et uoto et funeri, item pallio cadauera €operiri et philosophos amiciri. @@* * * Bono enim studio in theatrum conuenistis, ut qui €sciatis non locum auctoritatem orationi derogare, sed cum €primis hoc spectandum esse, quid in theatro deprehendas. @1 €nam si mimus est, riseris, si funerep[l]us, timueris, si co-€moedia est, faueris, si philosophus, didiceris. @@Indi, gens populosa cultoribus et finibus maxima, procul €a nobis ad orientem siti, prope oceani reflexus et solis €exortus, primis sideribus, ultimis terris, super Aegyptios €eruditos et Iudaeos superstitiosos et Nabathaeos mercatores €et fluxos uestium Arsacidas et frugum pauperes Ityraeos €et odorum diuites Arabas_eorum igitur Indorum non €aeque miror eboris strues et piperis messes et cinnami €merces et ferri temperacula et argenti metalla et auri €fluenta, nec quod Ganges apud eos unus omnium amnium €maximus €@@@@'eois regnator aquis in flumina centum €@@@@discurrit, centum ualles illi oraque centum, €@@@@oceanique fretis centeno iungitur amni,' €nec quod isdem Indis ibidem sitis ad nascentem diem €tamen in corpore color noctis est, nec quod aput illos im-€mensi dracones cum immanibus elephantis pari periculo €in mutuam perniciem concertant: quippe lubrico uolumine €indepti reuinciunt, ut illis expedire gressum nequeuntibus €uel omnino abrumpere tenacissimorum serpentium squameas €pedicas necesse sit ultionem a ruina molis suae petere ac €retentores suos toto corpore oblidere. sunt apud illos et €uaria colentium genera_libentius ego de miraculis homi-€num quam naturae disseruerim_; est apud illos genus, qui @1 €nihil amplius quam bubulcitare nouere, ideoque ad[co]gno-€men illis bubulcis inditum. sunt et mutandis mercibus €callidi et obeundis proeliis strenui uel sagittis eminus uel €ensibus comminus. est praeterea genus apud illos prae-€stabile, gymnosophistae uocantur. hos ego maxime admiror, €quod homines sunt periti non propagandae uitis nec inocu-€landae arboris nec proscindendi soli: non illi norunt aruum €colere uel aurum colare uel equum domare uel taurum €subigere uel ouem uel capram tondere uel pascere. quid €igitur est? unum pro his omnibus norunt: sapientiam per-€colunt tam magistri senes quam discipuli iuniores. nec €quicquam aeque penes illos laudo, quam quod torporem €animi et otium oderunt. igitur ubi mensa posita, priusquam €edulia adponantur, omnes adolescentes ex diuersis locis et €officiis ad dapem conueniunt, magistri perrogant, quod fac-€tum a lucis ortu ad illud diei bonum feceri[2n]2t. hic alius €se commemorat inter duos arbitrum delectum, sanata simul-€tate, reconciliata gratia, purgata suspicione amicos ex in-€fensis reddidisse; itidem alius sese parentibus quaepiam €imperantibus oboedisse, et alius aliquid meditatione sua €repperisse uel alterius demonstratione didicisse, [2alia]2 denique @1 €ceteri commemorant. qui nihil habet ad[d]ferre cur prandeat, €inpransus ad opus foras extruditur. @@Alexandro illi, longe omnium excellentissimo regi, cui €ex rebus actis et auctis cognomentum magno inditum est, €ne uir unicam gloriam adeptus sine laude unquam nomina-€retur_nam solus [2a]2 condito aeuo, quantum hominum €memoria extat, inexuperabili imperio orbis auctus fortuna €sua maior fuit successusque eius amplissimo[2s]2 et prouocauit €ut strenuus et aequiperauit ut meritus et superauit ut melior, €solusque sine aemulo clarus, adeo ut nemo eius audeat €uirtutem uel sperare, fortunam uel optare_, eius igitur €Alexandri multa sublimia facinora et praeclara edita fati-€gaberis admirando uel belli ausa uel domi prouisa, quae €omnia adgressus est meus Clemens, eruditissimus et suauissi-€mus poetarum, pulcherrimo carmine inlustrare; sed cum €primis Alexandri illud praeclarum, quod imaginem suam, €quo certior posteris proderetur, noluit a multis artificibus €uulgo contaminari, sed edixit uniuerso orbi suo, ne quis €effigiem regis temere adsimularet aere, colore, caelamine, €quin saepe [2scripsit]2, solus eam Polycletus aere duceret, solus Apelles €coloribus deliniaret, solus Pyrgoteles caelamine excuderet; €praeter hos tris multo nobilissimos in suis artificiis si quis €uspiam repperiretur alius sanctissimae imagini regis manus €admolitus, haud secus in eum quam in sacrilegum uindi- @1 €caturum. eo igitur omnium metu factum, solus Alexander €ut ubique imaginum sim[2illim]2us esset, utique omnibus €statuis et tabulis et toreumatis idem uigor acerrimi bella-€toris, idem ingenium maximi honoris, eadem forma uiridis €iuuentae, eadem gratia relicinae frontis cerneretur. quod €utinam pari exemplo philosophiae edictum ualeret, ne qui €imaginem eius temere adsimularet, uti pauci boni artifices, €idem probe eruditi omnifariam sapientiae studium contem-€plarent, neu rudes, sordidi, imperiti pallio tenus filosophos €imitarentur et disciplinam regalem tam ad bene dicendum €quam ad bene uiuendum repertam male dicendo et similiter þ²±²ÿï°°³ÿï‚ÆìÿïƒÁðõìÿ—ˆ¢uiuendo contaminarent. quod utrumque scilicet perfacile est. €quae enim facilior res quam linguae rabies et uilitas mo-€rum, altera ex aliorum contemptu, altera ex sui [2nata]2? €nam uiliter semet ipsum colere sui contemptus est, barbare €alios insectari audientium contumelia est. an non summam €contumeliam uobis imponit, qui uos arbitratur maledictis €optimi cuiusque gaudere, qui uos existimat mala et uitiosa €uerba non intellegere aut, si intellegatis, boni consulere? €quis ex rupiconibus, baiolis, tabernariis tam infans est, ut, €si pallium accipere uelit, [2non]2 disertius maledicat? @@* * * Hic enim plus sibi debet quam dignitati, quanquam €nec haec illi sit cum aliis promiscua; nam ex innumeris €hominibus pauci senatores, ex senatoribus pauci nobiles @1 €genere et ex iis [2pauci consulares, ex]2 consularibus pauci €boni et adhuc ex bonis pauci eruditi. sed ut loquar de solo €honore, non licet insignia eius uestitu uel calceatu temere €usurpare. @@Si quis forte in hoc pulcherrimo coetu ex il[2l]2is inuisoribus €meis malignus sedet, quoniam ut in magna ciuitate hoc €quoque genus inuenitur, qui meliores obtrectare malint €quam imitari et, quorum similitudinem desperent, eorundem €adfectent simultatem, scilicet uti, qui suo nomine obscuri €sunt, meo innotescant,_si qui igitur ex illis liuid[in]is €splendidissimo huic auditorio uelut quaedam macula se €immiscuit, uelim paulisper suos oculos per hunc incredi-€bilem consessum circumferat contemplatusque frequentiam €tantam, quanta ante me in auditorio philosophi nunquam €uisitata est, reputet cum animo suo, quantum periculum €conseruandae existimationis hic adeat, qui contemni non €consueuit, cum sit arduum et oppido difficile uel modicae €paucorum expectationi satisfacere, praesertim mihi, cui et €ante parta existimatio et uestra de me benigna praesumptio €nihil [non] quicquam sinit neglegenter ac de summo pectore €hiscere. quis enim uestrum mihi unum soloecismum igno-€uerit? quis uel unam syllabam barbare pronuntiatam dona-€uerit? quis incondita et uitiosa uerba temere quasi deliran-€tibus oborientia permiserit blaterare? quae tamen aliis facile @1 €et sane meritissimo ignoscitis. meum uero unumquod-€que dictum acriter examinatis, sedulo pensiculatis, ad limam €et lineam certam redigitis, cum torno et coturno uero €comparatis. tantum habet u[t]ilitas excusationis, dignitas €difficultatis. adgnosco igitur difficultatem meam nec depre-€cor, quin sic existimetis. nec tamen uos parua quaedam €et praua similitudo falsos animi habeat, quoniam quaedam, €ut saepe dixi, palliata mendicabula obambulant. praeco €proconsul(is) et ipse tribunal ascendit, et ipse togatus illic €uidetur, et quidem perdiu stat aut ambulat aut plerumque €contentissime clamitat, enimuero proconsul ipse moderata €uoce rarenter et sedens loquitur et plerumque de tabella €legit, quippe praeconis uox garrula ministerium est, pro-€consulis autem tabella sententia est, quae semel lecta ne-€que augeri littera una neque autem minui potest, sed utcum-€que recitata est, ita prouinciae instrumento refertur. patior €et ipse in meis studiis aliquam pro meo captu similitudi-€nem; nam quodcumque ad uos protuli, exce[r]ptum ilico et €lectum est, nec reuocare illud nec autem mutare nec emen-€dare mihi inde quidquam licet. quo maior religio dicendi €habenda est, et quidem non in uno genere studiorum. plura €enim mea extant in Camenis quam Hippiae in opificiis €opera. quid istud sit, si animo attendatis, diligentius et €accuratius disputabo. €@@Et Hippias e numero sophistarum est, artium multitu-€dine prior omnibus, eloquentia nulli secundus; aetas illi @1 €cum Socrate, patria Elis; genus ignoratur, gloria uero magna, €fortuna modica, sed ingenium nobile, memoria excellens, €studia uaria, aemuli multi. uenit Hippias iste quondam €certamine Olympio Pisam, non minus cultu uisendus quam €elaboratu mirandus. omnia secum quae habebat, nihil eorum €[m]emerat, sed suis sibi manibus confecerat, et indumenta, €quibus indutus, et calciamenta, quibus erat inductus, et €gestamina, quibus erat conspicatus. habebat indutui ad €corpus tunicam interulam tenuissimo textu, triplici licio, €purpura duplici: ipse eam sibi solus domi texuerat. habebat €cinctui balteum, quod genus pictura Babylonica miris colo-€ribus uariegatum: nec in hac eum opera quisquam adiu-€uerat. habebat amictui pallium candidum, quod superne €circumiecerat: id quoque pallium co[2m]2perior[is] ipsius €laborem fuisse. etiam pedum tegumenta crepidas sibimet €compegerat; etiam anulum in laeua aureum faberrimo signa-€culo quem ostentabat, ipse eius anuli et orbiculum circu-€lauerat et palam clauserat et gemmam insculpserat. non-€dum omnia eius commemoraui. enim non pigebit me com-€memorare, quod illum non puditum est ostentare, qui magno @1 €in coe[p]tu praedicauit, fabricatum semet sibi ampullam €quoque oleariam, quam gestabat, lenticulari forma, tereti €ambitu, pressula rutunditate, iuxtaque honestam strigile-€culam, recta fastigatione cymulae, flexa tubulatione ligulae, €ut et ipsa in manu capulo moraretur et sudor ex ea riuulo €laberetur. quis autem non laudabit hominem tam nume-€rosa arte multiscium, totiugi scientia magnificum, tot uten-€silium peritia daedalum? quin et ipse Hippian laudo, sed €ingenii eius fecunditatem malo doctrinae quam supellectilis €multiformi instrumento aemulari, fateorque me sellularias €quidem artes minus callere, uestem de textrina emere, €baxeas istas de sutrina praestinare, enimuero anulum nec €gestare, gemmam et aurum iuxta plumbum et lapillos nulli €aestimare, strigilem et ampullam ceteraque balnei utensilia €nundinis mercari. prorsum enim non eo infiti[ti]as nec radio €nec subula nec lima nec torno nec id genus ferramenti[2s]2 €uti nosse, sed pro his praeoptare me fateor uno chartario €calamo me reficere poemata omnigenus apta uirgae, lyrae, €socco, coturno, item satiras ac [2g]2riphos, item [2h]2istorias €uarias rerum nec non [2o]2rationes laudatas disertis nec non €dialogos laudatos philosophis atque haec [2et]2 alia [et] eius-€dem modi tam graece quam latine, gemino uoto, pari studio, €simili stilo. quae utinam possem equidem non singillatim €ac discretim, sed cunctim et coaceruatim tibi, proconsul @1 €[ut] optime, offerre ac praedicabili testimonio tuo ad €omnem nostram Camenam frui! non hercule penuria laudis, €quae mihi dudum integra et florens per omnes antecessores €tuos ad te reseruata est, sed quoniam nulli me probatiorem €uolo, quam que[2m]2 ipse ante omnis merito probo. enim €sic natura comparatum est, ut eum quem laudes etiam €ames, porro quem ames etiam laudari te ab illo uelis. at-€que ego me dilectorem tuum profiteor, nulla tibi priuatim, €sed omni publicitus gratia obstrictus. nihil quippe a te €impetraui, quia nec postulaui. sed philosophia me docuit €non tantum beneficium amare, sed etiam maleficium [2negare]2 €magisque iudicio impertire quam commodo inseruire et €quod in commune expediat malle quam quod mihi. igitur €bonitatis tuae diligunt plerique fructum, ego studium. idque €facere adortus sum, dum mo[do]derationem tuam in prouin-€cialium negotiis contemplor, qua effec[2is]2ti ut te amare €debeant experti propter beneficium, expertes propter exem-€plum. nam et beneficio multis commodasti et exemplo om-€nibus profuisti. quis enim a te non amet discere, quanam €moderatione optineri queat * * * ; tua ista grauitas iucunda, €mitis austeritas, placida constantia blandusque uigor est. €neminem proconsulum, quod sciam, prouincia Africa magis €reuerita est, minus uerita: nullo nisi tuo anno ad coercenda €peccata plus pudor quam timor ualuit. nemo te alius pari @1 €potestate saepius profuit, rarius terruit, nemo similiorem €uirtute filium adduxit. igitur nemo Carthagini proconsulum €diutius fuit. nam etiam eo tempore, quo prouincia[2m]2 €circumibas, manente nobis Honorino minus sensimus absen-€tiam tuam, quam[2quam]2 te magis desideraremus; paterna €in filio aequitas, senilis in iuuene [auctoritas] prudentia, €consularis in legato auctoritas, prorsus omnis uirtutes tuas €ita effi[2n]2git ac repraesentat, ut medius fidius admirabilior €esset in iuuene quam in te parta laus, nisi eam tu talem þ²±²ÿï°°³ÿï‚ÆìÿïƒÁðõìÿ˜‰ˆüdedisses. qua utinam perpetuo liceret frui. quid nobis cum €istis proconsulum uici[ci]bus, quid cum annis breuibus et €festinantibus mensibus. o celer[2e]2s bonorum hominum dies, €o praesidum optimorum citata curricula. iam te, Seueriane, €tota prouincia desideramus. enimuero Honorinum et honos €suus ad praeturam uocat et fauor Caesarum ad consulatum €format et amor noster inpraesentiarum tenet, et spes Cartha-€ginis in futurum spondet, uno solacio freta exempli tui, quod €qui legatus mittitur, proconsul ad nos cito reuersurus est. @@* * * Sol qui candentem feruido curru atque equis €@@@@flammam citatis feruido ardore explicas: @1 €itemque luminis eius Luna discipula nec non quinque ceterae €uagantium potestates: Iouis benefica, Veneris uoluptifica, €pernix Mercuri, perniciosa Saturni, Martis ignita. sunt et €aliae mediae deum potestates, quas licet sentire, non datur €cernere, ut Amoris ceterorumque id genus, quorum forma €inu[2i]2sitata, uis cognita. item in terris, utcumque proui-€dentiae ratio poscebat, alibi montium arduos uertices extulit, €alibi camporum supinam planitiem coaequauit, itemque €ubique distinxit amnium fluores, pratorum uirores, item €dedit uolatus auibus, uolutus serpentibus, cursus feris, €gressus hominibus. @@* * * Patitur enim, quod qui herediolum sterile[m] et €agrum scruposum, meras rupinas et senticeta miseri colunt: €quoniam nullus in tesquis suis fructus est nec ullam illic €aliam frugem uident, sed 'infelix lolium et steriles domi-€nantur [h]auenae', suis frugibus indigent[2es]2 aliena fura-€tum eunt et uicinorum flores decerpunt, scilicet ut eos flores €carduis suis misceant; ad eundem modum qui suae uirtutis €sterilis est * * * @@Psittacus auis Indiae auis est; instar illi minimo minus €quam columbarum, sed color non columbarum; non enim €lacteus ille uel liuidus uel utrumque, subluteus aut sparsus, €est, sed color psittaco uiridis et intimis plumulis et extimis €palmulis. nisi quod sola ceruice distinguitur. enimuero cer- @1 €uicula eius circulo mineo uelut aurea torqui pari fulgoris €circumactu cingitur et coronatur. rostri prima duritia: cum €in petra[2m]2 quampiam concitus altissimo uolatu praecipitat, €rostro se uelut anc[h]ora excipit. sed et capitis eadem €duritia quae rostri. cum sermonem nostrum cogitur aemu-€lari, ferrea clauicula caput tunditur, imperium magistri ut €persentiscat; haec discenti ferula est. discit autem statim €pullus usque ad duos aetatis suae annos, dum facile os, uti €conformetur, dum tenera lingua, uti conuibretur: senex €autem captus et indocilis est et obliuiosus. uerum ad dis-€ciplinam humani sermonis facilior est psittacus, glande qui €uescitur et cuius in pedibus ut hominis quini digituli €numerantur. non enim omnibus psittacis id insigne, sed €illud omnibus proprium, quod eis lingua latior quam ceteris €auibus; eo facilius uerba hominis articulant patentiore €plectro et palato. id uero, quod [2di]2dicit, ita similiter nobis €canit uel potius eloquitur, ut, uocem si audias, hominem €putes: nam [2coruum]2 quidem si audias, id est crocitare, €non loqui. uerum enimuero et coruus et psittacus nihil €aliud quam quod didicerunt pronuntiant. si conuicia docue-€ris, conuiciabitur diebus ac noctibus perstrepens maledictis: €hoc illi carmen est, hanc putat cantionem. ubi omnia quae €didicit maledicta percensuit, denuo repetit eandem cantile-€nam. si carere conuicio uelis, lingua excidenda est aut €quam primum in siluas suas remittendus est. @@* * * Non enim mihi philosophia id genus orationem lar-€gita est, ut natura quibusdam auibus breuem et te[2m]2- @1 €porarium cantum commodauit, hirundinibus matutinum, €cicadis meridianum, noctuis serum, ululis uespertinum, bu-€bonibus nocturnum, gallis antelucanum; quippe haec ani-€malia inter se uario tempore et uario modo occinunt et €occipiunt carmine, scilicet galli expergifico, bubones gemulo, €ululae querulo, noctuae intorto, cicadae obstrepero, hirun-€dines perarguto. sed enim philosophi ratio et oratio tem-€pore iugis est et auditu uenerabilis et intellectu utilis et €modo omnicana. @@* * * Haec atque hoc genus alia partim cum audiret a €Diogene Crates, alia[s] ipse sibimet suggereret, denique in €forum exilit, rem familiarem abicit uelut onus stercoris magis €labori quam usui, dein coetu facto maximum exclamat: €'Crates', inquit, 'Crate[s]te[2m]2 manu mitt[2it]2': et exinde €non modo solus, uerum nudus et liber omnium, quoad uixit, €beate uixit. adeoque eius cupiebatur, ut uirgo nobilis spretis €iunioribus ac ditioribus procis ultron[2ea]2 eum sibi optauerit. €cumque interscapulum Crates retexisset, quod erat aucto €gibbere, peram cum baculo et pallium humi pos[s]uisset €eamque sup[p]ellectilem sibi esse puellae profiteretur eam- @1 €que formam, quam uiderat: proinde sedulo consuleret, ne €post querelae causam caperet; enimuero Hipparche condi-€cionem accipit. iam dudum sibi prouisum satis et satis con-€sultum respondit, neque ditiorem maritum neque formon-€siore[2m]2 uspiam gentium posse inuenire; proinde duceret, €quo liberet. dux[2it]2 Cynicus in porticum; ibidem, in loco €celebri, coram luce clarissima accubuit, coramque uirginem €inminuisset paratam pari constantia, ni Zeno procinctu €palliastri circumstantis coronae obtutu[2m]2 magistri in €secreto defendisset. @@Samos Icario in mari modica insula est_exaduersum €Miletos_ad occidentem eius sita nec ab ea multo pelagi €dispescitur: utramuis clementer nauigantem dies alter in €portu sistit. ager frumento piger, aratro inritus, fecundior €oliueto, nec uinitori nec holeris cul[2tori cul]2patur. ruratio om-€nis in sarculo et surculo, quorum prouentu magis fruc-€tuosa insula est quam frugifera. ceterum et incolis frequens €et hospitibus celebrata. oppidum habet, nequaquam pro €gloria, sed quod fuisse amplum semiruta moenium multi-€fariam indicant. enimuero fanum Iunonis antiquitus fami- @1 €geratum; id fanum secundo litore, si recte recordor uiam, €uiginti haud amplius stadia oppido abest. ibi donarium deae €perquam opulentum: plurima auri et argenti ratio in lan-€cibus, speculi[2s]2, poculis et cuiuscemodi utensilibus magna €etiam uis aeris uario effigiatu, ueterrimo et spectabili opere: €uel inde ante aram Bathylli statua a Polycrate tyranno €dicata, qua nihil uideor effectius cognouisse; quidam Pytha-€gorae eam falso existimant. adulescens est uisenda pulchri-€tudine, crinibus [2a]2 fronte parili separatu per malas remul-€sis, pone autem coma prolixior interlucentem ceruicem €scapularum finibus obumbrat, ceruix suci plena, malae uberes, €genae teretes, at medio mento lacullatura, eique prorsus €citharoedicus status: deam conspiciens, canenti similis, €tunicam picturis uariegatam deorsus ad pedes deiectus ipsos, €Graecanico cingulo, chlamyde uelat utrumque brachium ad €usque articulos palmarum, cetera decoris [i]striis dependent; €cithara balteo caelato apta strictim sustinetur; manus eius €tenerae, procerulae: laeua distantibus digitis neruos molitur, €dextra psallentis gestu pulsabulum citharae admouet, ceu €parata percutere, cum uox in cantico interquieuit; quod €interim canticum uidetur ore tereti semihiantibus in conatu @1 €labellis eliquare. uerum haec quidem statua esto cuiuspiam €puberum, qui[s] Polycrati tyranno dilectus Anacreonteum €amicitiae gratia cantilat; ceterum multum abest Pythagorae €philosophi statuam esse; et natu[s] Samius et pulchritudine €adprime insignis et psallendi musicaeque omnis multo doc-€tissimus ac ferme id aeui, quo Polycrates Samum potie-€batur, sed haudquaquam philosophus tyranno dilectus est. €quippe eo commodum dominari orso profugit ex insula €clanculo Pythagoras, patre Mnesarcho nuper amisso, quem €comperio inter sellularios artifices gemmis faberrime scul-€pendis laudem magis quam opem quaesisse. sunt qui Pytha-€goran aiant eo temporis inter captiuos Cambysae regis, €Aegyptum cum adueheretur, doctores habuisse Persarum €magos ac praecipue Zoroast[2r]2en, omnis diuini arc[h]ani €antistitem, posteaque eum a quodam Syllo Crotoniensium €principe reciperatum. uerum enimuero celebrior fama opti-€net sponte eum petisse Aegyptias disciplinas atque ibi a sa-þ²±²ÿï°°³ÿï‚ÆìÿïƒÁðõìÿ˜ˆ±cerdotibus caerimoniarum incredundas potentias, numerorum €admirandas uices, geometriae sollertissimas formulas [2didi-€cisse]2; nec his artibus animi expletum mox Chaldaeos atque inde €Bracmanos_hi sapientes uiri sunt, Indiae gens est_eorum €ergo Bracmanum gymnosophistas adisse. Chaldaei sideralem @1 €scientiam, numinum uagantium statos ambitus, utrorumque €uarios effectus in genituris hominum ostendere nec non me-€dendi remedia mortalibus latis pecuniis terra caeloque et €mari conquisita, Bracmani autem pleraque philosophiae €eius contulerunt, quae mentium documenta, quae corporum €exercitamenta, quot partes animi, quot uices uitae, quae €diis manibus pro merito suo cuique tormenta uel praemia. €quin etiam Pherecydes Syro ex insula oriundus, qui primus €uersuum nexu repudiato conscribere ausus est passis uerbis, €soluto locutu, libera oratione, eum quoque Pythagoras €magistrum coluit et infandi morbi putredine in serpentium €scabiem solutum religiose humauit. fertur et penes Anaxi-€mandrum Milesium naturabilia commentatus nec non et €Cretensem Epimeniden inclitum fatiloquum et piatorem €disciplinae gratia sectatus itemque Leodamantem Creo-€p[2h]2yli discipulum, qui Creop[2h]2ylus memoratur poetae €[2H]2omeri hospes et aemulator canendi fuisse. tot ille €doctoribus eruditus, tot tamque multiiugis calicibus disci-€plinarum toto orbe haustis, uir praesertim ingenio ingenti €ac profecto super captum hominis animi augustior, primus €philosophiae nuncupat[i]or et conditor, nihil prius disci-€pulos suos docuit quam tacere, primaque apud eum medi- @1 €tatio sapienti futuro linguam omnem coercere uerba[2que]2, €quae uolantia poetae appellant, ea uerba detractis pinnis €intra murum candentium dentium premere. prorsus, inquam, €hoc erat primum sapientiae rudimentum, meditari condis-€cere, loquitari dediscere. non in totum aeuum tamen uocem €desuescebant, nec omnes pari tempore elingues magistrum €sectabantur, sed grauioribus uiris breui spatio satis uide-€batur taciturnitas modificata, loquaciores enimuero ferme €in quinquennium uelut exilio uocis punieba[2n]2tur. porro €noster Plato, nihil ab hac secta uel paululum deuius, pytha-€gorissat in plurimis; aeque et ipse [2ut]2 in nomen eius a €magistris meis adoptarer, utrumque meditationibus acade-€micis didici, et, cum dicto opus est, inpigre dicere, et, cum €tacito opus est, libenter tacere. qua moderatione uideor ab €omnibus tuis antecessoribus haud minus oportuni silentii laudem quam tempestiuae uocis testimonium consecutus. €@@Priusquam uobis occipiam, principes Africae uiri, gratias €agere ob statuam, quam mihi praesenti honeste postulastis €et absenti benigne decreuistis, prius uolo causam uobis €allegare, cur aliquam multos dies a conspectu auditorii €afuerim contulerimque me ad Persianas aquas, gratissima €prorsus et sanis natabula et aegris medicabula_quippe ita €institui omne uitae meae tempus uobis probare, quibus me €in perpetuum firmiter dedicaui: nihil tantum, nih[2i]2l tan-€tulum faciam, quin eius uos et gnaros et iudices habeam_ @1 €quid igitur de repentino ab hoc splendidissimo conspectu €uestro distulerim. exemplum eius rei paulo secus similli-€mum memorabo, quam inprouisa pericula hominibus subito €oboriantur, de Philemone comico. de ingenio eius qui satis €nostis, de interitu paucis cognoscite. an etiam de ingenio €pauca uultis? €@@Poeta fuit hic Philemon, mediae comoediae scriptor, €fabulas cum Menandro in scaenam dictauit certauitque cum €eo, fortasse impar, certe aemulus. namque eum etiam uicit €saepenumero_pudet dicere. repperias tamen apud ipsum €multos sales, argumenta lepide inflexa, adgnitus lucide €explicatos, personas rebus competentes, sententias uitae €congruentes, ioca non infra soccum, seria non usque ad €coturnum. rarae apud illum corruptelae, [e]tuti errores, €concessi amores. nec eo minus et leno periurus et amator €feruidus et seruulus callidus et amica illudens et uxor in-€hibens et mater indulgens et patruus obiurgator et sodalis €opitulator et miles proeliator, sed et parasiti edaces et €parentes tenaces et meret[2r]2ices procaces. hisce laudibus €diu in arte comoedica nobilis forte recitabat partem fabulae, €quam recens fecerat, cumque iam in tertio actu, quod genus €in comoedia fieri amat, iucundiores adfectus moueret, imber €repentino coortus, ita ut mihi ad uos uenit usus nuperrime, @1 €differri auditorii coetum et auditionis coeptum coegit: reli-€cum tamen, uariis postulantibus, sine intermissione dein-€cipiti die perlecturum. postridie igitur maximo studio €ingens hominum frequentia conuenere; sese quisque exaduer-€sum quam proxime collocat; serus adueniens amicis adnuit, €locum sessui impertiant: extimus quisque excuneati que-€runtur; farto toto theatro ingens stipatio, occipiunt inter se €queri; qui non adfuerant percontari ante dicta, qui ad-€fuerant recordari audita, cunctisque iam prioribus gnaris €sequentia expectare. interim dies ire, neque Philemon ad €condictum uenire; quidam tarditatem poetae murmurari, €plures defendere. sed ubi diutius aequo sedetur nec Phile-€mon uspiam comparet, missi ex promptioribus qui acci[p]e-€rent, atque eum in suo sibi lectulo mortuum offendunt. €commodum ille anima edita obriguerat, iacebatque incumbens €toro, similis cogitanti: adhuc manus uolumini implexa, ad-€huc os recto libro impressus, sed enim iam animae uacuus, €libri oblitus et auditorii securus. stetere paulisper qui €introierant, perculsi tam inopinatae rei, tam formonsae mor-€tis miraculo. dein regressi ad populum renuntiauere Phile-€monem poetam, qui expectaretur qui in theatro fictum argu-€mentum finiret, iam domi ueram fabulam consummasse; €enimuero iam dixisse rebus humanis ualere et plaudere, suis €uero familiaribus dolere et plangere; hesternum illi[2s]2 im-€brem lacrimas auspicasse; comoediam eius prius ad fune- @1 €brem facem quam ad nubtialem uenisse; proin, quoniam €poeta optimus personam uitae deposuerit, recta de audi-€torio eius exequias eundum, legenda eius esse nunc ossa, €mox carmina. €@@Haec ego ita facta, ut commemoraui, olim didiceram, sed €hodie s[2u]2m e meo periculo recordatus. nam, ut meministis €profecto, cum impedita esset imbri recitatio, in propinquum €diem uobis uolentibus protuli, et quidem Philemonis €exemplo paenissime; quippe eodem die in palaestra adeo €uehementer talum inuerti, ut minimum a[d]fuerim, quin €articulum etiam a crure defringerem. tamen articulus loco €concessit exque eo luxu adhuc fluxus est. et iam dum eum €ingenti plaga reconcilio, iamiam sudoro adfatim corpore €diutule obrigui; inde acerbus dolor intestinorum coortus €modico ante sedatus est, quam me denique uiolentus exani-€maret et Philemonis ritu compelleret ante letum abire quam €lectum, potius implere fata quam fanda, consummare potius €animam quam historiam. cum primum igitur apud Persia-€nas aquas leni temperie nec minus utiquam blando fomento €gressum reciperaui, nondum quidem ad innitendum idonee, €sed quantum ad uos festinanti satis uideba[n]tur, ueniebam €redditum quod pepigeram, cum interim uos mihi beneficio €uestro non tantum clauditatem dempsistis, uerum etiam €pernicitatem addidistis. €@@An non properandum mihi erat, ut pro eo honore uobis €multas gratias dicerem, pro quo nullas preces dixeram? @1 €non quin magnitudo Carthaginis mereatur etiam [2a]2 philo-€sopho precem pro honore, sed ut integrum et intemeratum €esset uestrum beneficium, si nihil ex gratia eius petitio mea €defregisset, id est, ut usque quaque esset gratuitum. neque €enim aut leui mercede emit qui precatur, aut par[2u]2um €pretium accipit qui rogatur, adeo ut omnia utensilia emere €uelis quam rogare. id ego arbitror praecipue in honore €obseruandum; quem qui laboriose exorauerit, sibi debet €[2u]2nam gratia[2m]2, quod impe[2t]2rarit; qui uero sine molestia €ambitus adeptus est, duplam gratiam praebentibus debet, et €quod non petierit et quod acceperit. duplam igitur uobis €gratiam debeo. immo enimuero multiiugam, quam ubique €equidem et semper praedicabo. sed nunc inpraesentiarum €libro isto ad hunc honorem mihi conscripto, ita €ut soleo, publice protestabor: certa est enim ratio, qua þ²±²ÿï°°³ÿï‚ÆìÿïƒÁðõìÿ˜ˆädebeat philosophus ob decretam sibi publice statuam gratias €agere, a qua paululum demutabit libro, quem Strabonis €Aemiliani excellentissimus honor flagitat, quem librum €sperabo me commode posse conscribere; satis eum hodie €uobiscum probare_est enim tantus in studiis, [2ut]2 prae- @1 €nobilior sit proprio ingenio quam patricio consulatu. qui-€busnam uerbis tibi, Aemiliane Strabo, uir omnium, quot €umquam fuerunt aut sunt aut etiam erunt, inter optimos €clarissime, inter clarissimos optime, inter utrosque doctissime, €quibus tandem uerbis pro hoc tuo erga me animo gratias €habitum et commemoratum eam, qua digna ratione tam €honorificam benignitatem tuam celebrem, qua remuneratione €dicendi gloriam tui facti aequiperem, nondum hercle rep-€perio. sed quaeram sedulo et conitar, 'dum memor ipse €mei, dum spiritus hos regit artus'. nam nunc inpraesentia-€rum_neque enim diffitebor_laetitia facundiae obstre-€pit et cogitatio uoluptate impeditur; ac mens occupata €delectatione mauult inpraesentiarum gaudere quam praedi-€care. quid faciam? cupio gratus uideri, sed prae gaudio €nondum mihi uacat grati[2a]2s agere. nemo me, nemo ex €illis tristioribus uelit in isto uituperare, quod honorem €meum non minus uereor quam intellego, quod clarissimi €et eruditissimi uiri tanto testimonio exulto; quippe testi-€monium mihi perhibuit in curia Carthaginiensium non €minus splendidissimum quam benignissimum uir consularis; €cui etiam notum esse tantummodo summus honor est, is €etiam laudator mihi apud principes Africae uiros quodam €modo astitit. nam, ut comperior, nudius tertius libello @1 €misso, per quem postulabat locum celebrem statuae meae, €cum primis commemorauit inter nos iura amicitiae a com-€militio studiorum eisdem magistris honeste inchoata; tunc €postea uota omnia mea secundum dignitatis suae gradus €recognouit. iam illud primum beneficium, quod condiscipu-€lum se meminit. ecce et hoc alterum beneficium, quod tan-€tus diligi se ex pari praedicat. quin etiam commemorauit €et alibi gentium et ciuitatium honores mihi statuarum et €alios decretos. quid addi potest ad hoc praeconium uiri €consularis? immo etiam docuit argumento suscepti sacer-€dotii summum mihi honorem Carthaginis adesse. iam hoc €praecipuum beneficium ac longe ante ceteros excellens, quod €me uobis locupletissimus testis suo etiam suffragio com-€mendat. ad summam pollicitus est se mihi Carthagini de €suo statuam positurum, uir, cui omnes prouinciae quadri-€iuges et seiuges currus ubique gentium ponere gratulantur. €quid igitur superest ad honoris mei tribunal et columen, €ad laudis meae cumulum? immo enimuero, quid superest? €Aemilianus Strabo, uir consularis, breui uotis omnium €futurus proconsul, sententiam de honoribus meis in curia €Karthaginiensium dixit, omnes eius auctoritatem secuti €sunt. nonne uidetur hoc uobis senatus consultum esse? quid €quod et Karthaginienses omnes, qui in illa sanctissima €curia aderant, tam libenter decreuerunt locum statuere, ut €illos scires iccirco alteram statuam, quantum spero, in €sequentem curiam protulisse, ut salua ueneratione, salua €reuerentia consularis sui uiderentur factum eius non aemu-€lati, sed secuti, id est ut integro die beneficium ad me €publicum perueniret. ceterum meminerant optimi magi- @1 €stratus et beniuolentissimi principes mandatum sibi a uobis €quod uolebant. id egone scirem ac [2non]2 praedicarem? €ingratus essem. quin etiam uniuerso ordini uestro [2pro]2 €amplissimis erga me meritis quantas maximas possum gra-€tias ago atque habeo, qui me in illa curia honestissimis €adclamationibus decorauere, in qua curia uel nominari €tantummodo summus honor est. igitur, quod difficile factu €erat quodque re uera arduum, non existimabatur: gratum €esse populo, placere ordini, probari magistratibus et prin-€cipibus, id_praefascine dixerim_iam quodam modo €mihi obtigit. quid igitur superest ad statuae meae honorem, €nisi aeris pretium et artificis ministerium? quae mihi ne €in mediocribus quidem ciuitatibus unquam defuere, ne ut €Karthagini desint, ubi splendidissimus ordo etiam de rebus €maioribus iudicare potius solet quam computare. sed de €hoc tum ego perfectius, cum uos effectius. quin etiam tibi, €nobilitas senatorum, claritudo ciuium, dignitas amicorum, €mox ad dedicationem statuae meae libro etiam conscripto €plenius gratias cana[2m]2 eique libro mandabo, uti per omnis €prouincias eat totoque abhinc orbe totoque abhinc tempore €laudes benefacti tui ubique gentium semper annorum re-€praesentet. @@* * * Viderint, quibus mos est oggerere se et otio-€sis praesidibus, ut inpatientia linguae commendationem @1 €ingenii quaerant et adfectata amicitiae uestrae specie glorien-€tur. utrumque enim a me, Scipio Orfite, longe abest. nam €et quantulumcunque ingenium meum iam pridem pro captu €suo hominibus notius est, quam ut indigeat nouae com-€mendationis, et gratiam tuam tuorumque similium malo €quam iacto, magisque sum tantae amicitiae cupitor quam €gloriator, quoniam cupere nemo nisi uere [putem] potest, €potest autem quiuis falso gloriari. ad hoc ita semper ab €ineunte aeuo bonas artes sedulo colui, eamque existimatio-€nem morum ac studiorum cum in prouincia nostra tum €etiam Romae penes amicos tuos quaesisse me tute ipse €locupletissimus testis es, ut non minus uobis amicitia mea €capessenda sit quam mihi uestra concupiscenda. quippe non €prompte ueniam impertire rarenter adeundi adsiduitatem €eius requirentis est, summumque argumentum amoris fre-€quentibus delectari, cessantibus obirasci, perseuerantem €celebrare, desinentem desiderare, quoniam necesse est [2gra-€tam praesentiam]2 eiusdem esse, cuius angat absentia. cete-€rum uox cohibita silentio perpeti non magis usui erit €quam nares grauedine oppletae, aures spurcitie obseratae, €oculi albugine obducti. quid si manus manicis restringan-€tur, quid si pedes pedicis coartentur, iam rector nostri ani-€mus aut sommo soluatur aut uino mergatur aut morbo €sepeliatur? profecto ut gladius usu splendescit, situ robi- @1 €ginat, ita uox in uagina silentii condita diutino torpore €hebetatur. desuetudo omnibus pigritiam, pigritia ueternum €parit. tragoedi adeo ni cottidie proclament, claritudo arteriis €obsolescit; igitur identidem boando purgant rauim. ceterum €ipsius uocis hominis exercendi ca[2s]2sus labor superuacaneo €studio plurifariam superatur, si quidem uoce hominis et €tuba rudore toruior et lyra concentu uariatior et tibia €questu delectabilior et fistula susurru iucundior et bucina €significatu longinquior. mitto dicere multorum animalium €immeditatos sonores distinctis proprietatibus admirandos, €ut est taurorum grauis mugitus, luporum acutus ululatus, €elefantorum tristis barritus, equorum hilaris hinnitus nec €non auium instigati [2cl]2angores nec non leonum indignati €fremores ceteraeque id genus uoces animalium truces ac €liquidae, quas infesta rabies uel propitia uoluptas ciant. €pro quibus homini uox diuinitus data angustior quidem, €sed maiorem habet utilitatem mentibus quam auribus delec-€tationem. quo magis celebrari debet frequentius usurpata, €et quidem non nisi in auditorio, tanto uiro praesidente, in €hac excellenti celebritate multorum eruditorum, multorum €benignorum; equidem et si fidibus adprime callerem, non €nisi confertos homines consectarer. in solitudine cantilauit €'Orpheus in siluis, inter delphinas Arion', quippe, si fides €fabulis, Orpheus exilio desolatus, Arion nauigio praecipi- @1 €tatus, ille immanium bestiarum delenitor, hic misericordium €beluarum oblectator, ambo miserrimi cantores, quia non €sponte ad laudem, sed necessario ad salutem nitebantur €eos ego impensius admirarer, si hominibus potius quam €bestiis placuissent. auibus haec secretaria uti[n]quam magis €congrueri[2n]2t, merulis et lusciniis et oloribus. et merulae €in remotis tesquis [2cantilenam pueritiae]2 fringultiunt, lus-€ciniae in solitudine Africana canticum adulescentiae garriunt, €olores apud auios fluuios carmen senectae meditantur. €enimuero qui pueris et adulescentibus et senibus utile car-€men prompturus est, in mediis milibus hominum canat, ita €ut hoc meum de uirtutibus Orfiti carmen est, serum quidem þ²±²ÿï°°³ÿï‚ÆìÿïƒÁðõìÿ˜‘ˆ¿fortasse, sed serium, nec minus gratum quam utile Cartha-€giniensium pueris [2et]2 iuuenibus et senibus, quos indul-€gentia sua praecipuus omnium proconsul subleuauit tem-€peratoque desiderio et moderato remedio dedit pueris saturi-€tatem, iuuenibus hilaritatem, senibus securitatem. metuo €quidem, Scipio, quoniam laudes tuas attigi, ne me inprae-€sentiarum refrenet uel tua generosa modestia uel mea in-€genua uerecundia. sed nequeo, quin ex plurimis, quae in €te meritissimo admiramur, ex his plurimis quin uel pau-€cissima attingam. uos ea mecum, ciues ab eo seruati, €recognoscite. @@Tanta multitudo ad audiendum conuenistis, ut potius €gratulari Karthagini debeam, quod tam multos eruditionis @1 €amicos habet, quam excusare, quod philosophus non re-€cusauerim dissertare. nam et pro amplitudine ciuitatis fre-€quentia collecta et pro magnitudine frequentiae locus delec-€tus est. praeterea in auditorio hoc genus spectari debet non €pauimenti marmoratio nec proscaenii contabulatio nec scaenae €columnatio, sed nec culminum eminentia nec lacunarium €refulgentia nec sedilium circumferentia, nec quod hic alias €mimus halucinatur, comoedus sermocinatur, tragoedus uoci-€feratur, funerepus periclitatur, praestigiator furatur, histrio €gesticulatur ceterique omnes ludiones ostentant populo quod €cuiusque artis est, sed istis omnibus supersessis nihil amplius €spectari debet quam conuenientium ratio et dicentis oratio. €quapropter, ut poetae solent hic ibidem uarias ciuitates €substituere, ut ille tragicus, qui in theatro dici facit: €@@@@'Liber, qui augusta haec loca Cithaeronis colis', €item ille comicus: €@@@@'perparuam partim postulat Plautus loci €@@@@de uostris magnis atque amoenis moenibus, €@@@@Athenas quo sin[2e]2 architectis conferat', €non secus et mihi liceat nullam longinquam et transmari-€nam ciuitatem hic, sed enim ipsius Karthaginis uel cu-€riam uel bybliothecam substituere. igitur proinde habe-€tote, si curia digna protulero, ut si in ipsa curia me au-€diatis, si erudita fuerint, ut si in bybliotheca legantur. €quo[2d]2 utinam mihi pro multitudine auditorii prolixa €oratio suppeteret ac non hic maxime clauderet, ubi €me facundissimum cu[m]perem. sed uerum uerbum est €profecto, qui aiunt nihil quicquam homini tam prospe-€rum diuinitus datum, quin ei tamen admixtum sit @1 €aliquid difficultatis, ut etiam in amplissima quaque laetitia €subsit quaepiam uel parua querimonia coniugatione qua-€dam mellis et fellis: ubi uber, ibi tuber. id ego cum [in] €alias, tum etiam nunc inpraesentiarum usu experior. nam €quanto uideor plura apud uos habere ad commendationem €suffragia, tanto sum ad dicendum nimia reuerentia uestri €cunctatior, et qui penes extrarios saepenumero promptissime €disceptaui, idem nunc penes meos haesito ac_mirum dictu_ €ipsis inlecebris deterreor et stimulis refrenor et incitamentis €cohibeor. an non multa mihi apud uos adhortamina suppe-€tunt, quod sum uobis nec lare alienus nec pueritia inuisi-€tatus nec magistris peregrinus nec secta incognitus nec €uoce inauditus nec libris inlectus improbatusue? ita mihi €et patria in concilio Africae, id est uestro, et pueritia apud €uos et magistri uos et secta, licet Athenis Atticis confir-€mata, tamen hic inchoata est, et uox mea utraque lingua €iam uestris auribus ante proxumum sexennium probe cog-€nita, quin et libri mei non alia ubique laude carius censen-€tur quam quod iudicio uestro comprobantur. haec tanta ac €totiuga inuitamenta communia non minus uos ad audien-€dum prolectant quam me ad aud[i]endum retardant, facilius-€que laudes uestras alibi gentium quam apud uos praedi-€carim: ita apud [2s]2uos cuique modestia obnoxia est, apud €extrarios autem ueritas libera. semper adeo et ubique uos €quippe ut parentis ac primos magistros meos celebro mer-€cedemque uobis rependo, non illam, quam Protagora sophista @1 €pepigit nec accepit, sed quam Thales sapiens nec pepigit et €accepit. uideo, quid postuletis: utramque narrabo. €@@Protagora, qui sophista fuit longe multiscius et cum €primis rhetoricae repertoribus perfacundus, Democriti phy-€sici ciuis aequaeuus_inde ei suppeditata doctrina est_, €eum Protagoran aiunt cum suo sibi discipulo Euat[2h]2lo mer-€cedem nimis uberem condicione temeraria pepigisse, uti sibi €tum demum id argenti daret, si primo tirocinio agendi €penes iudices uicisset. igitur Euathlus postquam cuncta €illa exorabula iudicantium et decipula aduersantium et €artificia dicentium uersutus alioqui[2n]2 et[i] ingeniatus ad €astutiam facile perdidicit, contentus scire quod concupierat €coepit nolle quod pepigerat, sed callide nectendis moris €frustrari magistrum diutuleque nec agere uelle nec reddere, €usque dum Protagoras eum ad iudices prouocauit exposi-€taque condicione, qua docendum receperat, anceps argumen-€tum ambifariam proposuit: 'nam siue ego ui[n]cero', in-€quit, 'soluere mercedem debebis ut condem[p]natus, seu tu €uiceris, nihilo minus reddere debebis ut pactus, quippe €qui hanc causam primam penes iudices uiceris. ita, si €uincis, in condicionem incidisti: si uinceris, in damnatio-€nem'. quid quaeris? ratio conclusa iudicibus acriter et in-€uincibiliter uidebatur. enimuero Euathlus, utpote tanti €ueteratoris perfectissimus discipulus, biceps illud argumen-€tum retorsit. 'nam si ita est', inquit, 'neutro modo quod €petis debeo. aut enim uinco et iudicio dimittor, aut uincor €et pacto absoluor, ex quo non debeo mercedem, si hanc @1 €primam causam fuero penes iudices uictus. ita me omni €modo liberat [2sententia]2, si uinco, condicio, si uincor [sententia]' €nonne uobis uidentur haec sophistarum argumenta obuersa €inuicem uice spinarum, quas uentus conuoluerit, inter se €cohaerere, paribus utrimque aculeis, simili penetratione, €mutuo uulnere? atque ideo merces Protagorae tam aspera, €tam senticosa uersutis et auaris relinquenda est: cui scilicet €multo tanta praestat illa altera merces, quam Thalen €memorant suasisse. €@@Thales Milesius ex septem illis sapientiae memoratis €uiris facile praecipuus_enim geometriae penes G[2r]2aios €primus repertor et naturae rerum certissimus explorator €et ast[2r]2orum peritissimus contemplator_maximas res €paruis lineis repperit: temporum ambitus, uentorum flatus, €stellarum meatus, tonitruum sonora miracula, siderum ob-€liqua curricula, solis annua reuerticula, i[2ti]2dem lunae uel €nascentis incrementa uel senescentis dispendia uel deli[2n]2-€quentis obstacula. idem sane iam procliui senectute diui-€nam rationem de sole commentus est, quam equidem non €didici modo, uerum etiam experiundo comprobaui, quoties €sol magnitudine sua circulum quem permeat metiatur. id €a se recens inuentum Thales memoratur edocuisse Mandro-€lytum Prien[n]ensem, qui noua et inopinata cognitione im-€pendio delectatus optare iussit, quantam uellet mercedem €sibi pro tanto documento rependi. 'satis', inquit, 'mihi @1 €fuerit mercedis', Thales sapiens, 'si id quod a me didicisti, €cum proferre ad quospiam coeperis, [2non]2 tibi adsciueris, €sed eius inuenti me potius quam alium repertorem prae-€dicaris'. pulchra merces prorsum ac tali uiro digna et €perpetua; nam et in hodiernum ac dein semper Thali ea €merces persoluetur ab omnibus nobis, qui eius caelestia €studia uere cognouimus. €@@Hanc ego uobis mercedem, Karthaginienses, ubique gen-€tium dependo pro disciplinis, quas in pueritia sum apud €uos adeptus. ubique enim me uestrae ciuitatis alumnum €fero, ubique uos omnimodis laudibus celebro, uestras dis-€ciplinas studiosius percolo, uestras opes gloriosius praedico, €uestros etiam deos religiosius ueneror. nunc quoque igitur €principium mihi apud uestras auris auspicatissimum ab Aescu-€lapio deo capiam, qui arcem nostrae Karthaginis indubitabili €numine propitius [s]t[r]egit. eius dei hymnum Graeco et €Latino carmine nobis ecce [2iam]2 canam [iam] illi a me dedicatum. €sum enim non ignotus illi sacricola nec recens cultor nec €ingratus antistes, ac iam et prorsa et uorsa facundia uene-€ratus sum, ita ut etiam nunc hymnum eius utraque lingua €canam, cui dialogum similiter Graecum et Latinum prae-€texui, in quo sermocinabuntur Sabidius Seuerus et Iulius €Perseus, uiri et inter se mutuo et uobis et utilitatibus þ²±²ÿï°°³ÿï‚ÆìÿïƒÁðõìÿ˜’‹…publicis merito amicissimi, doctrina et eloquentia et beni-€uolentia paribus, incertum, modestia quietiores an industria €promptiores an honoribus clariores. quibus cum sit summa @1 €concordia, tamen haec sola aemulatio et in hoc unum cer-€tamen est, uter eorum magis Karthagine[2m]2 diligat, atque €summis medullitus uiribus contendunt ambo, uincitur neuter. €eorum ego sermonem ratus et uobis auditu gratissimum, €mihi compositu congruentem et dedicatu[r] religiosum[mo], €in principio libri facio quendam ex his, qui mihi Athenis €condidicerunt, percontari a Perseo Graece, quae ego pridie €in templo Aesculapi disseruerim, paulatimque illis Seuerum €adiungo, cui interim Romanae linguae partes dedi. nam et €Perseus, quamuis et ipse optime possit, tamen hodie uobis €atticissabit. @@Asclepiades ille, inter praecipuos medicorum, si unum €Hippocratem excipias, ceteris princeps, primus etiam uino €repperit aegris opitulari, sed dando scilicet in tempore: €cuius rei obseruationem probe callebat, ut qui diligentis-€sime animaduerteret uenarum pulsus inconditos uel prae-€uaros. is igitur cum forte in ciuitatem sese reciperet et €rure suo suburbano rediret, aspexit in pomoeriis ciuitatis €funus ingens locatum plurimos homines ingenti multitudine, €qui exequias uenerant, circumstare, omnis tristissimos et €obsoletissimos uestitu. propius accessit, utin[2e]2 cognosceret €more ingenii [2humani]2, quisnam esset, quoniam percontanti €nemo responderat, an uero ut ipse aliquid in illo ex arte @1 €deprehenderet. certe quidem iacenti homini ac prope de-€posito fatum attulit. iam miseri illius membra omnia aro-€matis perspersa, iam os ipsius unguine odoro delibutum, €iam eum pollinctum, iam paene [2rogum]2 paratum contem-€platus enim, diligentissime quibusdam signis animaduersis, €etiam atque etiam pertrectauit corpus hominis et inuenit €in illo uitam latentem. confestim exclamauit uiuere homi-€nem: procul igitur faces abicerent, procul ignes amoliren-€tur, rogum demolirentur, cenam feralem a tumulo ad men-€sam referrent. murmur interea exortum; partim medico €credendum dicere, partim etiam inridere medicinam. postre-€mo propinquis etiam hominibus inuitis, quodne iam ipsi €hereditatem habebant, an quod adhuc illi fidem non habe-€bant, aegre tamen ac difficulter Asclepiades impetrauit €breuem mortuo dilationem atque ita uispillonum manibus €extortum uelut ab inferis postliminio domum rettulit con-€festimque spiritum recreauit, confestim animam in corporis €latibulis delitiscentem quibusdam medicamentis prouocauit. @@Sapientis uiri super mensam celebre dictum est: 'prima', €inquit, 'creterra ad sitim pertinet, secunda ad hilaritatem, €tertia ad uoluptatem, quarta ad insaniam'. uerum enim-€uero Musarum creterra uersa uice quanto crebrior quan-€toque meracior, tanto propior ad animi sanitatem. prima €creterra litteratoris rudimento excitat, secunda grammatici @1 €doctrina instr[a]uit, tertia rhetoris eloquentia armat. hac-€tenus a plerisque potatur. ego et alias creterras Athenis €bibi: poeticae commotam, geometriae limpidam, musi-€cae dulcem, dialecticae austerulam, iam uero uniuersae €philosophiae inexplebilem scilicet [2et]2 nectaream. canit €enim Empedocles carmina, Plato dialogos, Socrates hymnos, €Epicharmus modos, Xenophon historias, [Xeno]Crates satiras: €Apuleius uester haec omnia nouemque Musas pari studio €colit, maiore scilicet uoluntate quam facultate, eoque pro-€pensius fortasse laudandus est, quod omnibus bonis in rebus €conatus in laude, effectus in casu est, ita ut contra in €maleficiis etiam cogitata scelera, non perfecta adhuc uindi-€cantur, cruenta mente, pura manu. ergo sicut ad poenam €sufficit meditari punienda, sic et ad laudem satis est conari €praedicanda. quae autem maior laus aut certior. quam €Karthagini benedicere, ubi tota ciuitas eruditissimi estis, €pene[2s]2 quos omnem disciplinam pueri discunt, iuuenes €ostentant, senes docent? Karthago prouinciae nostrae magis-€tra uenerabilis, Karthago Africae Musa caelestis, Karthago €Camena togatorum. @@Habet interdum et necessaria festinatio honestas moras, €saepe uti malis interpellatam uoluntatem: quippe et illis, @1 €quibus curriculo confecta uia opus est, adeo uti praeoptent €pendere equo quam carpento sedere, propter molestias €sarcinarum et pondera uehiculorum et moras orbium et €salebras orbitarum_adde et lapidum globos et cau-€dicum toros et camporum riuos et collium cliuos_hisce €igitur moramentis omnibus qui uolunt deuitare ac uecto-€rem sibimet equum deligunt diutinae fortitudinis, uiuacis €pernicitatis, id est et ferre ualidum et ire rapidum, 'qui €campos collesque gradu perlabitur uno', ut ait Lucilius, €tamen cum eo equo per uiam concito peruolant, si quem €interea conspicantur ex principalibus uiris nobilem hominem, €bene consultum, bene cognitum, quanquam oppido festinent, €tamen honoris eius gratia cohibent cursum, releuant gradum, €retardant equum et ilico in pedes desiliunt, fruticem, quem €uerberando equo gestant, eam uirgam in laeuam manum €transferunt itaque expedita dextra adeunt ac salutant et, €si diut[2ule]2 ille quippiam percontetur, ambulant diutule et €fabulantur, denique quantumuis morae in officio libenter €insumunt. @@Crates ille Diogenis sectator, qui ut lar familiaris apud €homines aetatis suae Athenis cultus est: nulla domus un-€quam clausa erat nec erat patris familias tam absconditum €secretum, quin eo tempestiue Crates interueniret, litium €omnium et iurgiorum inter propinquos disceptator atque €arbiter; quod Herculem olim poetae memorant monstra illa €immania hominum ac ferarum uirtute subegisse orbemque €terrae purgasse, similiter aduersum iracundiam et inuidiam @1 €atque auaritiam atque libidinem ceteraque animi humani €monstra et flagitia philosophus iste Hercules fuit: eas om-€nes pestes mentibus exegit, familias purgauit, malitiam €perdomuit, seminudus et ipse et claua insignis, etiam Thebis €oriundus, unde Herculem fuisse memoria extat_igitur, €priusquam plane Crates factus, inter proceres Thebanos €numeratus est, lectum genus, frequens famulitium, domus €amplo ornata uestibulo, ipse bene uestitus, bene praediatus. €post ubi intellegit nullum sibi in re familiari praesidium €legatum, quo fretus aetatem agat, omnia fluxa infirmaque €esse, quidquid sub caelo diuitiarum est, eas omnes ad bene €uiuendum [2nihil]2 quicquam esse * * * . @@Sicuti nauem bonam, fabre factam, bene intrinsecus €compactam, extrinsecus eleganter depictam, mobili c[2l]2auo, €firmis rudentibus, procero malo, insigni carchesio, splen-€dentibus uelis, postremo omnibus armamentis idoneis ad €usum et honestis ad contemplationem, eam nauem si aut €gubernator non agat aut tempestas agat, ut facile cum €illis egregiis instrumentis aut profunda hauserint aut €scopuli comminuerint! sed et medici cum intrauerint ad €aegrum, uti uisant, nemo eorum, quod tabulina perpulchra €in aedibus cernant et lacunaria auro oblita et gregatim €pueros ac iuuenes eximia forma in cubiculo circa lectum €stantis, aegrum iubet, uti sit animo bono, sed, ubi iuxtim €consedit, manum hominis prehendit, eam pertrectat, ue-€narum pulsum et momenta captat: si quid illic turbatum €atque inconditum offendit, illi renuntiat male morbo haberi. €diues ille cibo interdicitur; ea die in sua sibi copiosa domo €panem non accipit, cum interea totum eius seruitium hilares €sunt atque epulantur, nec in ea re quicquam efficit con-€dicione. @1 ï°°´ÿï‚ÓïãÿïƒÁðõìÿŸôÿ@@@@{1DE DEO SOCRATIS}1 ‘@@Plato omnem naturam rerum, quod eius ad €animalia praecipua pertineat, trifariam diuisit €censuitque esse summos deos. Summum, medium et €infimum fac intellegas non modo loci disclusione €uerum etiam naturae dignitate, quae et ipsa neque €uno neque gemino modo sed pluribus cernitur. €Ordiri tamen manifestius fuit a loci dispositione. €Nam proinde ut maiestas postulabat, diis inmorta-€libus caelum dicauit, quos quidem deos caelites €partim uisu usurpamus, alios intellectu uestigamus. €@@Ac uisu quidem cernimus €@@@@. . . uos, o clarissima mundi €@@@@lumina, labentem caelo quae ducitis annum; €nec modo ista praecipua: diei opificem lunamque, €solis aemulam, noctis decus, seu corniculata seu þ²±²ÿï°°´ÿï‚ÓïãÿïƒÁðõìÿ‘ˆdiuidua seu protumida seu plena sit, uaria ignium €face, quanto longius facessat a sole, tanto largius €conlustrata, pari incremento itineris et luminis, €mensem suis auctibus ac dehinc paribus dispendiis €aestimans; siue illa proprio sed perpeti candore €pollens, ut Chaldaei arbitrantur, parte luminis €conpos, parte altera cassa fulgoris, pro circumuer- @1 €sione oris discoloris multiiuga speciem sui uariat, €seu tota proprii candoris expers, alienae lucis €indigua, denso corpore sed leui ceu quodam speculo €radios solis obstipi uel aduersi usurpat et, ut €uerbis utar Lucreti, €@@@@notham iactat de corpore lucem; @@utra [2cum]2que harum uera sententia est €_nam hoc postea uidero_, tamen neque de luna €neque de sole quisquam Graecus aut barbarus facile €cunctauerit deos esse, nec modo istos, ut dixi, €uerum etiam quinque stellas, quae uulgo uagae ab €inperitis nuncupantur, quae tamen indeflexo et €certo et stato cursu meatus longe ordinatissimos €diuinis uicibus aeterno efficiunt. Varia quippe €curriculi sui specie, sed una semper et aequabili €pernicitate, tunc progressus, tunc uero regressus €mirabili uicissitudine adsimulant pro situ et flexu et €instituto circulorum, quos probe callet qui signo-€rum ortus et obitus conperit. In eodem uisibilium €deorum numero cetera quoque sidera, qui cum €Platone sentis, locato: €@@@@Arcturum p[2luuiasque]2 Hy[2adas]2 g[2eminosque]2 T[2riones]2 €aliosque itidem radiantis deos, quibus caeli chorum €comptum et coronatum suda tempestate uisimus, €pictis noctibus seuera gratia, toruo decore, suspi- @1 €cientes in hoc perfectissimo mundi, ut ait Ennius, €clipeo miris fulgoribus uariata caelamina. €@@Est aliud deorum genus, quod natura uisibus €nostris denegauit, nec non tamen intellectu eos €rimabundi contemplamur, acie mentis acrius con-€templantes. Quorum in numero sunt illi duodecim €[numero] situ nominum in duo uersus ab Ennio €coartati: €@@@@Iuno, Vesta, Minerua, Ceres, Diana, Venus, Mars, €@@@@Mercurius, Iouis, Neptunus, Vulcanus, Apollo €ceterique id genus, quorum nomina quidem sunt €nostris auribus iam diu cognita, potentiae uero €animis coniectatae per uarias utilitates in uita €agenda animaduersas in iis rebus, quibus eorum sin-€guli curant. @@Ceterum profana philosophiae turba inperi-€torum, uana sanctitudinis, priua uerae rationis, €inops religionis, inpos ueritatis, scrupulosissimo €cultu, insolentissimo spretu deos neglegit, pars in €superstitione, pars in contemptu timida uel tumida. €Hos namque cunctos deos in sublimi aetheris uer-€tice locatos, ab humana contagione procul discretos €plurimi sed non rite uenerantur, omnes sed inscie €metuunt, pauci sed impie diffitentur. Quos deos €Plato existimat naturas incorporalis, animalis, €neque fine ullo neque exordio, sed prorsus ac retro €aeuiternas, [2a]2 corporis contagione suapte natura €remotas, ingenio ad summam beatitudinem per-€fecto, nullius extrarii boni participatione sed ex sese @1 €bonas et ad omnia conpetentia sibi promptu €facili, simplici, libero, absoluto. Quorum parentem, €qui omnium rerum dominator atque auctor est, €solutum ab omnibus nexibus patiendi aliquid €gerendiue, nulla uice ad alicuius rei munia obstric-€tum, cur e[r]go nunc dicere exordiar, cum Plato €caelesti facundia praeditus, aequiperabilia diis in-€mortalibus disserens, frequentissime praedicet hunc €solum maiestatis incredibili quadam nimietate et €ineffabili non posse penuria sermonis humani €quauis oratione uel modice conprehendi, uix €sapientibus uiris, cum se uigore animi, quantum €licuit, a corpore remouerunt, intellectum huius €dei, id quoque interdum, uelut in artissimis tenebris €rapidissimo coruscamine lumen candidum inter-€micare? €@@Missum igitur hunc locum faciam, in quo non €mihi [quidem] tantum, sed ne Platoni quidem meo €quiuerunt ulla uerba pro amplitudine rei suppetere, €[f]ac iam rebus mediocritatem meam [in] longe €superantibus receptui canam tandemque orationem €de caelo in terram deuocabo. In qua praecipuum €animal homines sumus, quamquam plerique se €incuria uerae disciplinae ita omnibus erroribus ac €piacularibus deprauauerint, sceleribus inbuerint €et prope exesa mansuetudine generis sui inmane €efferarint, ut possit uideri nullum animal in terris €homine postremius. Sed nunc non de errorum €disputatione, sed de naturae distributione disse-€rimus. @1 @@Igitur homines ratione gaudentes, oratione €pollentes, inmortalibus animis, moribundis mem-€bris, leuibus et anxiis mentibus, brutis et obnoxiis €corporibus, dissimillimis moribus, similibus erro-€ribus, peruicaci audacia, pertinaci spe, casso labore, €fortuna caduca, singillatim mortales, cunctim €tamen uniuerso genere perpetui, uicissim suffi-€cienda prole mutabiles, uolucri tempore, tarda €sapientia, cita morte, querula uita, terras incolunt. €@@Habetis interim bina animalia: deos ab homini-€bus plurimum differentis loci sublimitate, uitae €perpetuitate, naturae perfectione, nullo inter se €propinquo communicatu, cum et habitacula summa €ab infimis tanta intercapedo fastigii dispescat et €uiuacitas illic aeterna et indefecta sit, hic caduca €et subsiciua, et ingenia illa ad beatitudinem subli-€mata sint, haec ad miserias infimata. Quid igitur? €Nullone conexu natura se uinxit, sed in diuinam €et humanam partem partitam se et interruptam €ac ueluti debilem passa est? Nam, ut idem Plato €ait, nullus deus miscetur hominibus, sed hoc €praecipuum eorum sublimitatis specimen est, quod €nulla adtrectatione nostra contaminantur. Pars €eorum tantummodo obtutu hebeti uisuntur, ut €sidera, de quorum adhuc et magnitudine et colori-€bus homines ambigunt, ceteri autem solo intellectu @1 €neque prompto noscuntur. Quod quidem mirari €super diis inmortalibus nequaquam congruerit, €cum alioquin et inter homines, qui fortunae €munere opulenti elatus et usque ad regni nutabilem €suggestum et pendulum tribunal euectus est, raro €aditu sit, longe remotis arbitris in quibusdam €dignitatis suae penetralibus degens. Parit enim €conuersatio contemptum, raritas conciliat admira-€tionem. @@Quid igitur, orator, obiecerit aliqui, post €istam caelestem quidem sed paene inhumanam €tuam sententiam faciam, si omnino homines a diis €inmortalibus procul repelluntur atque ita in haec €terrae tartara relegantur, ut omnis sit illis aduersus €caelestes deos communio denegata nec quisquam €eos e caelitum numero uelut pastor uel equiso uel €busequa ceu balantium uel hinnientium uel mugien-€tium greges interuisat, qui ferocibus moderetur, €morbidis medeatur, egenis opituletur? Nullus, €inquis, deus humanis rebus interuenit: cui igitur €preces allegabo? Cui uotum nuncupabo? Cui €uictimam caedam? Quem miseris auxiliatorem, €quem fautorem bonis, quem aduersatorem malis €in omni uita ciebo? Quem denique, quod frequen-€tissimum est, iuri iurando arbitrum adhibebo? An €ut Vergilianus Ascanius €@@@@per caput hoc iuro, per quod pater ante solebat? €At enim, o Iule, pater tuus hoc iure iurando uti €poterat inter Troianos stirpe cognatos et fortasse €an inter Graecos proelio cognitos; at enim inter €Rutulos recens cognitos si nemo huic capiti credi-€derit, quis pro te deus fidem dicet? An ut @1 €[se] ferocissimo Mezentio dextra et telum? Quippe €haec sola aduenerat, quibus propugnabat: €@@@@dextra mihi deus et telum, quod missile libro. €Apagesis tam cruentos deos, dextram caedibus €fessam telumque sanguine robiginosum: utrumque €idoneum non est, propter quod adiures, neue per €ista iuretur, cum sit summi deorum hic honor €proprius. Nam et ius iurandum Iouis iurandum €dicitur, ut ait Ennius. Quid igitur censes? Iurabo €per Iouem lapidem Romano uetustissimo ritu? €Atque si Platonis uera sententia est, numquam se €deum cum homine communicare, facilius me €audierit lapis quam Iuppiter. @@Non usque adeo_responderit enim Plato €pro sententia sua mea uoce_non usque adeo, €inquit, seiunctos et alienatos a nobis deos praedico, €ut ne uota quidem nostra ad illos arbitrer peruenire. €Neque enim illos a cura rerum humanarum, sed €contrectatione sola remoui. Ceterum sunt quaedam €diuinae mediae potestates inter summum aethera €et infimas terras in isto intersitae ae+ris spatio, þ²±²ÿï°°´ÿï‚ÓïãÿïƒÁðõìÿ–ˆ‰per quas et desideria nostra et merita ad eos com-€meant. Hos Graeci nomine daemonas nuncupant, €inter [2terricolas]2 caelicolasque uectores hinc €precum inde donorum, qui ultro citro portant hinc €petitiones inde suppetias ceu quidam utri[u]sque €interpretes et salutigeri. Per hos eosdem, ut Plato €in Symposio autumat, cuncta denuntiata et mago-€rum uaria miracula omnesque praesagiorum species €reguntur. Eorum quippe de numero praediti curant @1 €singuli [eorum], proinde ut est cuique tributa €prouincia, uel somniis conformandis uel extis €fissiculandis uel praepetibus gubernandis uel osci-€nibus erudiendis uel uatibus inspirandis uel ful-€minibus iaculandis uel nubibus coruscandis €ceterisque adeo, per quae futura dinoscimus. Quae €cuncta caelestium uoluntate et numine et auctori-€tate, sed daemonum obsequio et opera et ministerio €fieri arbitrandum est. @@Horum enim munus atque opera atque cura €est, ut Hannibali somnia orbitatem oculi commi-€n[ar]entur, Flaminio extispicia periculum cladis €praedicant, Attio Nauio auguria miraculum cotis €addicant; item ut nonnullis regni futuri signa €praecurrant, ut Tarquinius Priscus aquila obum-€bretur ab apice, Seruius Tullius flamma conlumi-€netur a capite; postremo cuncta hariolorum €praesagia, Tuscorum piacula, fulguratorum biden-€talia, carmina Sibyllarum. Quae omnia, ut dixi, €mediae quaepiam potestates inter homines ac deos €obeunt. Neque enim pro maiestate deum caelestium €fuerit, ut eorum quisquam uel Hannibali somnium €fingat uel Flaminio hostiam conruget uel Attio €Nauio [n]auem uelificet uel Sibyllae fatiloquia €uersificet uel Tarquinio uelit apicem rapere sed €reddere, Seruio uero inflammare uerticem nec €exurere. Non est operae diis superis ad haec des-€cendere: mediorum diuorum ista sortitio est, qui in €ae+ris plagis terrae conterminis nec minus confini- @1 €bus caelo perinde uersantur, ut in quaque parte €naturae propria animalia, in aethere uoluentia, in €terra gradientia. @@Nam cum quattuor sint elementa notis-€sima, ueluti quadrifariam natura magnis partibus €disterminata, sintque propria animalia terrarum, €[2aquarum]2, flammarum,_siquidem Aristoteles €auctor est in fornacibus flagrantibus quaedam [pro-€pria] animalia, pennulis apta uolitare totumque €aeuum suum in igni deuersari, cum eo exoriri €cumque eo extingui,_praeterea cum totiuga €sidera, ut iam prius dictum est, sursum in aethere, €id est in ipso liquidissimo ignis ardore, conpareant, €cur hoc solum quartum elementum ae+ris, quod €tanto spatio intersitum est, cassum ab omnibus, €desertum a cultoribus suis natura pateretur, quin €in eo quoque ae+ria animalia gignerentur, ut in igni €flammida, in unda fluxa, in terra glebulenta? Nam €quidem qui aues ae+ri attribuet, falsum sententiae €meritissimo dixeris, quippe [quae aues] nulla earum €ultra Olympi uerticem sublimatur. Qui cum €excellentissimus omnium perhibeatur, tamen alti-€tudinem perpendiculo si metiare, ut geometrae €autumant, [2decem]2 stadia altitudo fastigii non €aequiperat, cum sit ae+ris agmen inmensum usque €ad citimam lunae helicem, quae porro aetheris @1 €sursum uersus exordium est. Quid igitur tanta uis €ae+ris, quae ab humillimis lunae anfractibus usque €ad summum Olympi uerticem interiacet? Quid €tandem? Vacabitne animalibus suis atque erit ista €naturae pars mortua ac debilis? Immo enim si €sedulo aduertas, ipsae quoque aues [per] terrestre €animal, non ae+rium rectius perhibeantur. Enim €semper illis uictus omnis in terra, ibidem pabulum, €ibidem cubile, tantum quod ae+ra proximum terrae €uolitando transuerberant. Ceterum cum illis fessa €sunt remigia pinnarum, terra ceu portus est. @@Quod si manifestum flagitat ratio debere €propria animalia etiam in ae+re intellegi, superest €ut, quae tandem et cuiusmodi ea sint, disseramus. €Igitur terrena nequaquam_deuergant enim €pondere_sed nec flammida, ne sursum uersus €calore rapiantur. Temperanda est ergo nobis pro €loci medietate media natura, ut ex regionis ingenio €sit etiam cultoribus eius ingenium. Cedo igitur €mente formemus et gignamus animo id genus cor-€porum texta, quae neque tam bruta quam terrea €neque tam leuia quam aetheria, sed quodam modo €utrimque seiugata uel enim utrimque commixta €sint, siue amolita seu modificata utriusque rei €participatione: sed facilius ex utroque quam ex €neutro intellegentur. Habeant igitur haec daemo-€num corpora et modicum ponderis, ne ad superna €inscendant, [2et]2 aliquid leuitatis, ne ad inferna €praecipitentur. @@Quod ne uobis uidear poe+tico ritu incredibilia €confingere, dabo primum exemplum huius libratae @1 €medietatis: neque enim procul ab hac corporis €subtilitate nubes concretas uidemus; quae si usque €adeo leues forent ut ea quae omnino carent pon-€dere, numquam infra iuga, ut saepenumero animad-€uertimus, grauatae caput editi montis ceu qui-€busdam curuis torquibus coronarent. Porro si €suapte natura spissae tam graues forent ut nulla €illas uegetioris leuitatis admixtio subleuaret, pro-€fecto non secus quam plumbi rodus et lapis suopte €nisu caducae terris inliderentur. Nunc enimuero €pendulae et mobiles huc atque illuc uice nauium €in ae+ris pelago uentis gubernantur, paululum €inmutantes proximitate et longinquitate. Quippe €si aliquo umore fecundae sunt, ueluti ad fetum €edendum deorsus degrassantur. Atque ideo umec-€tiores humilius meant aquilo[nis] agmine, tractu €segniore[s]; sudis uero sublimior cursus est, cum €lanarum uelleribus similes aguntur, cano agmine, €uolatu perniciore. Nonne audis, quid super tonitru €Lucretius facundissime disserat? €@@@@principio tonitru quatiuntur caerula caeli €@@@@propterea quia concurrunt sublime uolantes €@@@@aetheriae nubes contra pugnantibus uentis. @@Quod si nubes sublime uolitant, quibus €omnis et exortus est terrenus et retro defluxus in €terras, quid tandem censes daemonum corpora, €quae sunt concretio multo tanta subtilior? Non €enim ex hac faeculenta nubecula et umida caligine @1 €conglobata, sicuti nubium genus est, sed ex illo €purissimo ae+ris liquido et sereno elemento coalita €eoque nemini hominum temere uisibilia, nisi €diuinitus speciem sui offerant, quod nulla in illis €terrena soliditas locum luminis occuparit, quae €nostris oculis possit obsistere, qua soliditate €necessario offensa acies inmoretur, sed fila cor-€porum possident rara et splendida et tenuia usque €adeo ut radios omnis nostri tuoris et raritate €transmittant et splendore reuerberent et subti-€litate frustrentur. Hinc est illa Homerica Minerua, €quae mediis coetibus Graium cohibendo Achilli €interuenit. Versum Graecum, si paulisper opperia-€mini, Latine enuntiabo,_atque adeo hic sit €inpraesentiarum: Minerua igitur, ut dixi, Achilli €moderando iussu Iunonis aduenit: €@@@@soli perspicua est, aliorum nemo tuetur. €Hinc et illa Vergiliana Iuturna, quae mediis €milibus auxiliabunda fratri conuersatur €@@@@miscetque uiris neque cernitur ulli, €prorsus quod Plautinus miles super clipeo suo €gloriatur, €@@@@praestringens oculorum aciem hostibus. @@Ac ne ceteros longius persequar, ex hoc €ferme daemonum numero poetae solent haud-€quaquam procul a ueritate osores et amatores €quorundam hominum deos fingere: hos prosperare €et euehere, illos contra aduersari et adfligere; igitur €et misereri et indignari et angi et laetari omnemque @1 €humani animi faciem pati, simili motu cordis et €salo mentis ad omnes cogitationum aestus fluctuare, €quae omnes turbelae tempestatesque procul a €deorum caelestium tranquillitate exulant. Cuncti €enim caelites semper eodem statu mentis aeterna €aequabilitate potiuntur, qui numquam illis nec €ad dolorem uersus nec ad uoluptatem finibus €suis pellitur nec quoquam a sua perpetua secta €ad quempiam subitum habitum demouetur nec €alterius ui_nam nihil est deo potentius_neque €suapte natura_nam nihil est deo perfectius. €Porro autem qui potest uideri perfectus fuisse, €qui a priore statu ad alium rectiorem statum €migrat, cum praesertim nemo sponte capessat €noua, nisi quem paenituit priorum? Non potest €enim subsequi illa mutata ratio sine praecedentium €infirmatione. Quapropter debet deus nullam perpeti €uel odii uel amoris temporalem perfunctionem et þ²±²ÿï°°´ÿï‚ÓïãÿïƒÁðõìÿ˜Œˆ™idcirco nec indignatione nec misericordia contingi, €nullo angore contrahi, nulla alacritate gestire, sed €ab omnibus animi passionibus liber nec dolere €umquam nec aliquando laetari nec aliquid repen-€tinum uelle uel nolle. @@Sed et haec cuncta et id genus cetera dae-€monum mediocritati rite congruunt. Sunt enim €inter nos ac deos ut loco regionis ita ingenio mentis €intersiti, habentes communem cum superis inmor-€talitatem, cum inferis passionem. Nam proinde ut €nos pati possunt omnia animorum placamenta uel €incitamenta, ut et ira incitentur et misericordia @1 €flectantur et donis inuitentur et precibus leniantur €et contumeliis exasperentur et honoribus mul-€ceantur aliisque omnibus ad similem nobis modum €uarient. Quippe, ut fine conprehendam, daemones €sunt genere animalia, ingenio rationabilia, animo €passiua, corpore ae+ria, tempore aeterna. Ex his €quinque, quae commemoraui, tria a principio €eadem quae nobis sunt, quartum proprium, postre-€mum commune cum diis inmortalibus habent, sed €differunt ab his passione. Quae propterea passiua €non absurde, ut arbitror, nominaui, quod sunt €iisdem, quibus nos, turbationibus mentis obnoxii. @@Vnde etiam religionum diuersis obseruatio-€nibus et sacrorum uariis suppliciis fides inpertienda €est, esse nonnullos ex hoc diuorum numero, qui €nocturnis uel diurnis, promptis uel occultis, €laetioribus uel tristioribus hostiis uel caerimoniis €uel ritibus gaudeant, uti Aegyptia numina ferme €plangoribus, Graeca plerumque choreis, barbara €autem strepitu cymbalistarum et tympanistarum €et choraularum. Itidem pro regionibus et cetera in €sacris differunt longe uarietate: pomparum agmina, €mysteriorum silentia, sacerdotum officia, sacrifi-€cantium obsequia; item deorum effigiae et exuuiae, €templorum religiones et regiones, hostiarum cruores €et colores. Quae omnia pro cuiusque more loci €sollemnia et rata sunt, ut plerumque somniis et €uaticinationibus et oraculis conperimus saepe-€numero indignata numina, si quid in sacris socordia @1 €uel superbia neglegatur. Cuius generis mihi exempla €adfatim suppetunt, sed adeo celebrata et frequen-€tata sunt ut nemo ea commemorare adortus sit, €quin multo plura omiserit quam recensuerit. €@@Idcirco supersedebo inpraesentiarum in his rebus €orationem occupare, quae si non apud omnis €certam fidem, at certe penes cunctos notitiam pro-€miscuam possident. Id potius praestiterit Latine €dissertare, uarias species daemonum philosophis €perhiberi, quo liquidius et plenius de praesagio €Socratis deque eius amico numine cognoscatis. @@Nam quodam significatu et animus huma-€nus etiam nunc in corpore situs daemon nuncupa-€tur: €@@@@. . . dine hunc ardorem m[2entibus]2 a[2ddunt, €@@@@Euryale, an sua cuique deus fit dira cupido?]2 €Igitur et bona cupido animi bonus deus est. Vnde €nonnulli arbitrantur, ut iam prius dictum est, €eudaemonas dici beatos, quorum daemon bonus €id est animus uirtute perfectus est. Eum nostra €lingua, ut ego interpretor, haud sciam an bono, €certe quidem meo periculo poteris Genium uocare, €quod is deus, qui est animus sui cuique, quamquam €sit inmortalis, tamen quodam modo cum homine €gignitur, ut eae preces, quibus Genium et genua €precantur, coniunctionem nostram nexumque uide-€antur mihi obtestari, corpus atque animum duobus €nominibus conprehendentes, quorum communio €et copulatio sumus. @1 €@@Est et secundo significatu species daemonum €animus humanus emeritis stipendiis uitae corpore €suo abiurans. Hunc uetere Latina lingua reperio €Lemurem dictitatum. Ex hisce ergo Lemuribus qui €posterorum suorum curam sortitus placato et €quieto numine domum possidet, Lar dicitur fami-€liaris; qui uero ob aduersa uitae merita nullis €[bonis] sedibus incerta uagatione ceu quodam €exilio punitur, inane terriculamentum bonis homi-€nibus, ceterum malis noxium, id genus plerique €Laruas perhibent. Cum uero incertum est, quae €cuique eorum sortitio euenerit, utrum Lar sit an €Larua, nomine Manem deum nuncupant: scilicet et €honoris gratia dei uocabulum additum est; quippe €tantum eos deos appellant, qui ex eodem numero €iuste ac prudenter curriculo uitae gubernato pro €numine postea ab hominibus praediti fanis et €caerimoniis uulgo aduertuntur, ut in Boeotia €Amphiaraus, in Africa Mopsus, in Aegypto Osiris, €alius alibi gentium, Aesculapius ubique. @@Verum haec omnis distributio eorum €daemonum fuit, qui quondam in corpore humano €fuere. Sunt autem non posteriore numero, praes-€tantiore longe dignitate, superius aliud, augustius €genus daemonum, qui semper a corporis conpedi-€bus et nexibus liberi certis potestatibus curant. €Quorum e numero Somnus atque Amor diuersam @1 €inter se uim possident, Amor uigilandi, Somnus €soporandi. Ex hac igitur sublimiore daemonum €copia Plato autumat [singulis] hominibus in uita €agenda testes et custodes singulis additos, qui €nemini conspicui semper adsint arbitri omnium non €modo actorum uerum etiam cogitatorum. At ubi €uita edita remeandum est, eundem illum, qui €nobis praeditus fuit, raptare ilico et trahere ueluti €custodiam suam ad iudicium atque illic in causa €dicunda adsistere, si qua commentiatur, redar-€guere, si qua uera dicat, adseuerare, prorsus €illius testimonio ferri sententiam. Proinde uos €omnes, qui hanc Platonis diuinam sententiam me €interprete auscultatis, ita animos uestros ad €quaecumque agenda uel meditanda formate, ut €sciatis nihil homini prae istis custodibus nec intra €animum nec foris esse secreti, quin omnia curiose €ille participet; omnia uisitet, omnia intellegat, €in ipsis penitissimis mentibus uice conscientiae €deuersetur. Hic, quem dico, priuus custos, sin-€gularis praefectus, domesticus speculator, proprius €curator, intimus cognitor, adsiduus obseruator, €indiuiduus arbiter, inseparabilis testis, malorum €inprobator, bonorum probator, si rite animaduer-€tatur, sedulo cognoscatur, religiose colatur, ita ut a €Socrate iustitia et innocentia cultus est, in rebus €incertis prospector, dubiis praemonitor, periculosis €tutator, egenis opitulator, qui tibi queat tum €insomniis, tum signis, tum etiam fortasse coram, €cum usus postulat, mala auerruncare, bona pros- @1 €perare, humilia sublimare, nutantia fulcire, obscura €clarare, secunda regere, aduersa corrigere. @@Igitur mirum, si Socrates, uir adprime €perfectus et Apollinis quoque testimonio sapiens, €hunc deum suum cognouit et coluit, ac propterea €eius custos_prope dicam Lar contubernio familia-€ris_cuncta et arcenda arcuit [2et]2 praecauenda €praecauit et praemonenda praemonuit, sicubi €tamen interfectis sapientiae officiis non consilio €sed praesagio indigebat, ut ubi dubitatione clau-€deret, ibi diuinatione consisteret? Multa sunt €enim, multa de quibus etiam sapientes uiri ad €hariolos et oracula cursitent. €@@An non apud Homerum, ut quodam ingenti €speculo, clarius cernis haec duo distributa, seorsus €diuinationis, seorsus sapientiae officia? Nam cum €duo columina totius exercitus dissident, Agamem-€non regno pollens et Achilles bello potens, desidera-€turque uir facundia laudatus et peritia memoratus, €qui Atridae superbiam sedet, Pelidae ferociam €conpescat atque eos auctoritate aduertat, exemplis €moneat, oratione permulceat, quis igitur tali in €tempore me ad dicendum exor[ta]tus est? Nempe €Pylius orator, eloquio comis, experimentis catus, @1 €senecta uenerabilis, cui omnes sciebant corpus €annis hebere, animum prudentia uigere, uerba €dulcedine adfluere. @@Itidem cum rebus creperis et adflictis €speculatores deligendi sunt, qui nocte intempesta €castra hostium penetrent, nonne Vlixes cum €Diomede deliguntur ueluti consilium et auxilium, €mens et manus, animus et gladius? Enimuero cum €ab Aulide desidibus et obsessis ac taedio abnuen-€tibus difficultas belli et facultas itineris et tranquil-€litas maris et clementia uentorum per fibrarum €notas et alitum uias et serpentium escas explo-€randa est, tacent nempe mutuo duo illa sapientiae €Graiae summa cacumina, Ithacensis et Pylius; €Calchas autem longe praestabilis hariolari simul €alites et altaria et arborem contemplatus est, €actutum sua diuinatione et tempestates flexit €et classem deduxit et decennium praedixit; non þ²±²ÿï°°´ÿï‚ÓïãÿïƒÁðõìÿ˜’ˆsecus et in Troiano exercitu cum diuinatione res €indigent, tacet ille sapiens senatus nec audet aliquid €pronuntiare uel Hicetaon uel Lampo uel Clytius, €sed omnes silentio auscultant aut ingrata auguria €Heleni aut incredita uaticinia Cassandrae. €@@Ad eundem modum Socrates quoque, sicubi €locorum aliena sapientiae officiis consultatio ingru- @1 €erat, ibi ui daemonis praesagiari egebat. Verum €eius monitis sedulo oboediebat eoque erat deo suo €longe acceptior. @@Quod autem incepta Socratis quaepiam €daemon ille ferme prohibitum ibat, numquam €adhortatum, quodam modo ratio praedicta est. €Enim Socrates, utpote uir adprime perfectus, ex €sese ad omnia congruentia sibi officia promptus, €nullo adhortatore umquam indigebat, at uero €prohibitore nonnumquam, si quibus forte conatibus €eius periculum suberat, ut monitus praecaueret, €omitteret coepta inpraesentiarum, quae tutius uel €postea capesseret uel alia uia adoreretur. €@@In huiuscemodi rebus [dixit] uocem quampiam €diuinitus exortam dicebat audire_ita enim €apud Platonem_, ne quisquam arbitretur omina €eum uulgo loquentium captitasse. Quippe etiam €semotis arbitris uno cum Phaedro extra pomerium €sub quodam arboris opaco umbraculo signum illud €adnuntium sensit, ne prius transcenderet Ilissi €amnis modicum fluentum, quam increpitu[m] €indignatum Amorem recinendo placasset. Cum €praeterea, si omina obseruitaret, aliquando eorum €nonnulla etiam hortamenta haberet, ut uidemus €plerisque usu euenire, qui nimia ominum super- @1 €stitione non suopte corde sed alterius uerbo €reguntur ac per angiporta reptantes consilia ex €alienis uocibus conligunt et, ut ita dixerim, non €animo sed auribus cogitant. @@Verum enimuero, ut ista sunt, certe €quidem ominum harioli uocem audiunt saepe-€numero auribus suis usurpatam, de qua nihil €cunctentur [de qua sciunt] ex ore humano pro-€fectam. At enim Socrates non uocem sibi sed €'uocem quampiam' dixit oblatam, quo addita-€mento profecto intellegas non usitatam uocem nec €humanam significari. Quae si foret, frustra 'quae-€piam', quin potius aut 'uox' aut certe 'cuiuspiam €uox' diceretur, ut ait illa Terentiana meretrix: €@@@@audire uocem uisa sum modo militis. €Qui uero uocem [2quampiam]2 dicat audisse, aut €nescit unde ea exorta sit, aut in ipsa aliquid addu-€bitat, aut eam quiddam insolitum et arcanum €demonstrat habuisse, ita ut Socrates eam, quam €sibi [ac] diuinitus editam tempestiue accid[2ere €dic]2ebat. Quod equidem arbitror non modo auri-€bus eum uerum etiam oculis signa daemonis sui €usurpasse. Nam frequentius non [prae]uocem sed €signum diuinum sibi oblatum prae se ferebat. Id €signum potest et ipsius daemonis species fuisse, €quam solus Socrates cerneret, ita ut Homericus €Achilles Mineruam. Credo plerosque uestrum hoc, €quod commodum dixi, cunctantius credere et €inpendio mirari formam daemonis Socrati uisita- @1 €tam. At enim [secundum] Pythagoricos [2contra]2 €mirari oppido solitos, si quis se negaret umquam €uidisse daemonem, satis, ut reor, idoneus auctor est €Aristoteles. Quod si cuiuis potest euenire facultas €contemplandi diuinam effigiem, cur non adprime €potuerit Socrati optingere, quem cuiuis amplissimo €numini sapientiae dignitas coaequarat? Nihil est €enim deo similius et gratius quam uir animo €perfecte bonus, qui hominibus ceteris antecellit, €quam ipse a diis inmortalibus distat. @@Quin potius nos quoque Socratis exemplo €et commemoratione erigimur ac nos secundo €studio philosophiae pari similitudini numinum €cauentes permittimus? De quo quidem nescio qua €ratione detrahimur. Et nihil aeque miror quam, €cum omnes et cupiant optime uiuere et sciant €non alia re quam animo uiui nec fieri posse quin, €ut optime uiuas, animus colendus sit, tamen ani-€mum suum non colant. At si quis uelit acriter €cernere, oculi curandi sunt, quibus cernitur; si €uelis perniciter currere, pedes curandi sunt, quibus €curritur; itidem si pugillare ualde uelis, brachia €uegetanda sunt, quibus pugillatur. Similiter in €omnibus ceteris membris sua cuique cura pro €studio est. Quod cum omnes facile perspiciant, €nequeo satis mecum reputare et proinde, ut res €est, admirari cur non etiam animum suum ratione €excolant. Quae quidem ratio uiuendi omnibus €aeque necessaria est, non ratio pingendi nec ratio @1 €psallendi, quas quiuis bonus uir sine ulla animi €uituperatione, sine turpitudine, sine rubore con-€tempserit. Nescio ut Ismenias tibiis canere, sed non €pudet me tibicinem non esse; nescio ut Apelles €coloribus pingere, sed non pudet me non esse €significem; itidem in ceteris artibus, ne omnis €persequar, licet tibi nescire nec pudeat. @@Enimuero dic, sodes: 'nescio bene €uiuere, ut Socrates, ut Plato, ut Pythagoras €uixerunt, nec pudet me nescire bene uiuere'; €numquam hoc dicere audebis. Sed cumprimis €mirandum est, quod ea, quae minime uideri €uolunt nescire, discere tamen neglegunt et eiusdem €artis disciplinam simul et ignorantiam detrectant. €Igitur cotidiana eorum aera dispungas: inuenias in €rationibus multa prodige profusa et in semet nihil, €in sui dico daemonis cultum, qui cultus non aliud €quam philosophiae sacramentum est. Plane quidem €uillas opipare extruunt et domos ditissime exornant €et familias numerosissime conparant. Sed in istis €omnibus tanta adfluentia rerum nihil est praeter-€quam ipse dominus pudendum; nec iniuria: €cumulata enim habent, quae sedulo percolunt, ipsi €autem horridi, indocti incultique circumeunt. €Igitur illa spectes, in quae patrimonia sua profu-€derunt: amoenissima et extructissima et ornatis-€sima deprehendas, uillas aemulas urbium conditas, €domus uice templorum exornatas, familias nume-€rosissimas et calamistratas, opiparam supellectilem, €omnia adfluentia, omnia opulentia, omnia ornata €praeter ipsum dominum, qui solus Tantali uice €in suis diuitiis inops, egens, pauper non quidem @1 €fluentum illud fugitiuum captat et fallacis undae €sitit, sed uerae beatitudinis, id est secundae uitae et €prudentiae fortunatissimae, esurit et sitit. Quippe €non intellegit aeque diuites spectari debere ut equos €mercamur. @@Neque enim in emendis equis phaleras €consideramus et baltei polimina inspicimus et €ornatissimae ceruicis diuitias contemplamur, si ex €auro et argento et gemmis monilia uariegata €dependent, si plena artis ornamenta capiti et collo €circumiacent, si frena caelata, si ephippia fucata, €si cingula aurata sunt. Sed istis omnibus exuuiis €amolitis equum ipsum nudum et solum corpus eius €et animum contemplamur, ut sit et ad speciem €honestus et ad cursuram uegetus et ad uecturam €ualidus: iam primum in corpore si sit €@@@@argutum caput, breuis aluus obesaque terga €@@@@luxuriatque toris animosum pectus honesti; €praeterea si duplex agitur per lumbos spina: uolo €enim non modo perniciter uerum etiam molliter €peruehat. €@@Similiter igitur et in hominibus contemplandis €noli illa aliena aestimare, sed ipsum hominem €penitus considera, ipsum ut meum Socratem €pauperem specta. Aliena autem uoco, quae parentes €pepererunt et quae fortuna largita est. Quorum €nihil laudibus Socratis mei admisceo, nullam €generositatem, nullam prosapiam, nullos longos @1 €natales, nullas inuidiosas diuitias. Haec enim €cuncta, ut dico, aliena sunt. Sat Porthaonio gloriae €est, qui talis fuit, ut eius nepotem non puderet. €Igitur omnia similiter aliena numeres licebit; €'generosus est': parentes laudas. 'Diues est': non €credo fortunae. [2Nec]2 magis ista adnumero: €'ualidus est': aegritudine fatigabitur. 'Pernix €est': stabit in senectute. 'Formosus est': €expecta paulisper et non erit. 'At enim bonis €artibus doctus et adprime est eruditus et, quantum €licet homini, sapiens et boni consultus': tandem €aliquando ipsum uirum laudas. Hoc enim nec a €patre hereditarium est nec [2a]2 casu pendulum €nec a suffragio anniculum nec a corpore caducum €nec ab aetate mutabile. Haec omnia meus Socrates €habuit et ideo cetera habere contempsit. @@Quin igitur et tu ad studium sapientiae €accingeris uel properas saltem, ut nihil alienum in €laudibus tuis audias, sed ut, qui te uolet nobili-€tare, aeque laudet, ut Accius Ulixen laudauit in €Philocteta suo, in eius tragoediae principio: þ²±²ÿï°°´ÿï‚ÓïãÿïƒÁðõìÿ˜˜†@@@@inclite, parua prodite patria, €@@@@nomine celebri claroque potens €@@@@pectore, Achiuis classibus auctor, €@@@@grauis Dardaniis gentibus ultor, €@@@@Lae+rtiade? @1 €Nouissime patrem memorat. Ceterum omnes laudes €eius uiri audisti: nihil inde nec Lae+rtes sibi nec €Anticlia nec Arcisius uindicat: [nec] tota, ut uides, €laudis huius propria Vlixi possessio est. Nec aliud €te in eodem Vlixe Homerus docet, qui semper ei €comitem uoluit esse prudentiam, quam poe+tico €ritu Mineruam nuncupauit. Igitur hac eadem €comite omnia horrenda subiit, omnia aduersa €superauit. Quippe ea adiutrice Cyclopis specus €introiit, sed egressus est; Solis boues uidit, sed €abstinuit; ad inferos demeauit et ascendit; eadem €sapientia comite Scyllam praeternauigauit nec €ereptus est; Charybdi consaeptus est nec retentus €est; Circae peculum bibit nec mutatus est; ad €Lotophagos accessit nec remansit; Sirenas audiit €nec accessit. @1 ï°°µÿï‚ÁîåãèÿïƒÁðõìÿôÿ@@@@{1$*A*N*E*X*O*M*E*N*O*S&}1 ï㦳áîôè® ·±²¦ Ò® ±º² ¨±¹°¶© ±·¶ÿáúAmare liceat, si potiri non licet. €Fruantur alii: non moror, non sum inuidus; €Nam sese excruciat, qui beatis inuidet. €Quos Venus amauit, facit, amoris compotes: €Nobis Cupido uelle dat, posse abnegat. €Olli purpurea delibantes oscula €Clemente morsu rosea labia uellicent, €Candentes dentes effigient suauio, €Malas adorent ore et ingenuas genas €Et pupularum nitidas geminas gemmulas. @1 €Quin et cum tenera membra molli lectulo €Compactiora adhaerent Veneris glutino, €Libido cum lasciuo instinctu suscitat €Sinuare ad Veneris cursum femina feminae: €Inter gannitus et subantis uoculas €Carpant papillas atque amplexus intiment €A[e]rentque sulcos molles aruo Venerio €Thyrsumque pangant hortulo Cupidinis, €Dent crebros ictus coniuente lumine, €Trepidante cursu uenae et anima fessula €Eiaculent tepidum rorem niueis laticibus. €Haec illi faciant, queis Venus non inuidet; €At nobis casso saltem delectamine €Amare liceat, si potiri non licet! @1 ï°°¶ÿï‚ðïåôÿïƒÁðõìÿ‘ôÿ@@@@{1LIBER LUDICRORUM}1 ïãÎïî® ¶¸ÍÿáúSed fuisti quondam Athenis parcus atque abstemius. ïãÁðõì® ¦³Áðï쮦 ¶ÿâúCalpurniane, salve properis versibus. €Misi, ut petisti, [2tibi]2 munditias dentium, €nitelas oris ex Arabicis frugibus, €tenuem candificum nobilem pulvisculum, €complanatorem tumidulae gingivulae, €converritorem pridianae reliquiae, €ne qua visatur tetra labes sordium €restrictis forte si labellis riseris. @1 ïãÁðõì® ¦³Áðï쮦 ¹ÿãúEt Critias mea delicia est et salva, Charine, €@@pars in amore meo, vita, tibi remanet; €ne metuas, nam me ignis et ignis torreat ut vult: €@@hasce duas flammas dum potiar patiar. €Hoc modo sim vobis, unus sibi quisque quod ipse est, €@@hoc mihi vos eritis, quod duo sunt oculi. äúFlorea serta, meum mel, et haec tibi carmina dono, €@@carmina dono tibi, serta tuo ingenio, €carmina uti, Critia, lux haec optata canatur, €@@quae bis septeno vere tibi remeat, €serta autem ut laeto tibi tempore tempora vernent, €@@aetatis florem floribus ut decores. €Tu mihi des contra pro verno flore tuum ver, €@@ut nostra exuperes munera muneribus: €pro implexis sertis complexum corpore redde €@@proque rosis oris savia purpurei. €Quod si animam inspires donaci, iam carmina nostra €@@cedent victa tuo dulciloquo calamo. ôÿïãÿ@@@@{1De proverbiis liber II}1 ïãÃèáò® ¦³Ç̦ ±®²´°Ëÿåúmutmut non facere audet. @1 ôÿïãÿ@@@@{1E Graecis conversa}1 ïãÁðõì® ¦³Íåô®¦ ´®³²ÿæúMontis in excelsi scopulo, rex, siste puellam €@@ornatam mundo funerei thalami. €Nec speres generum mortali stirpe creatum, €@@sed saevum atque ferum vipereumque malum, €quod pinnis volitans super aethera cuncta fatigat €@@flammaque et ferro singula debilitat, €quod tremit ipse Iovis, quo numina terrificantur €@@fluminaque horrescunt et Stygiae tenebrae. ïãÁðõì® ¦³Óï㮦 ±±ÿçúsoli perspicua est, aliorum nemo tuetur ï°°·ÿï‚æòçÿïƒÁðõìÿŸôÿ@@@@{1ALIA FRAGMENTA}1 ‘ôÿ@@@@{1LVDICRA}1 ïãÎïî® ¶¸Íÿáúsed fuisti €quondam Athenis parcus atque abstemius. ôÿïãÿ@@@@{1DE PROVERBIIS}1 ïãÃèáò® ¦³Ç̦ ±®²´°ÿâúMutmut non facere audet. ôÿïãÿ@@@@{1HERMAGORAS}1 ïãÐòéóã® ¦³Ç̦ ²®¸µÿãúuisus est €et adulescens honesta forma quasi ad nuptias €exornatus trahere [2se]2 in penitiorem partem €domus. @1 ïãÐòéóã® ¦³Ç̦ ²®±±±ÿäúuerum infirma scamillorum €obice fultae fores. ïãÐòéóã® ¦³Ç̦ ²®±³µÿåúscio scius. ïãÐòéóã® ¦³Ç̦ ²®²·¹ÿæúaspera hiems erat, omnia ningue €canebant. ïãÐòéóã® ¦³Ç̦ ²®µ²¸ÿçúet cibatum, quem iucundum esse €nobis animaduerterant, eum adposiuerunt. ïãÆõìç® ¦³óåòí® áîôéñ®¦ ³ÿèúˆpollincto eius funere domuitionem paramus. @1 ôÿïãÿ@@@@{1PHAEDO}1 ïãÐòéóã® ¦³Ç̦ ²®µ±±ÿèú‰sic auditurum, sic disciturum qui melius sit €haec omnia et singula sic agere aut pati, ut €patiuntur atque agunt. ïãÐòéóã® ¦³Ç̦ ²®µ²°ÿèúŠet causam €gignendi ostensurum et inmortalitatem €animae reperturum. @1 ôÿïãÿ@@@@{1EPITOMA HISTORIARVM}1 ïãÐòéóã® ¦³Ç̦ ²®²µ° óñ®ÿèú‹sed tum sestertius dipondium €semissem, quinarius quinquessis, denarius decussis €ualebat. ïãÐòéóã® ¦³Ç̦ ³®´¸²ÿèúŒAeneanica gens. ôÿïãÿ@@@@{1DE REPVBLICA}1 ïãÆõìç® ¦³óåòí® áîôéñ®¦ ´´ÿèúqui celocem regere nequit, onerariam petit. @1 ôÿïãÿ@@@@{1DE MEDICINALIBVS}1 ïãÐòéóã® ¦³Ç̦ ²®²°³ÿèúŽcepe sucum melle €mixtum. ôÿïãÿ@@@@{1DE RE RUSTICA}1 ïãÐáììáä® ¦³Ïð® Áçòé㮦 ±®³µ®¹ÿèúAduersus mures agrestes . . . semina €bubulo felle maceranda, antequam spargas. ôÿïãÿ@@@@{1DE ARBORIBVS}1 ïãÓåòö® ¦³Á®¦ ²®±²¶ÿèúcitrum . . . €longe aliud . . . genus arboris. ôÿïãÿ@@@@{1LIBRI INCERTI}1 ïãÃèáò® ¦³Ç̦ ±®²´¸ÿèú‘delui . . . terui. @1 ïãÂáòôèéõ󠦳Áäõ® Ãïíí®¦ É¬ ¸±¶ÿèú’quemadmodum natura os unicum, aures €uero duas cuilibet ministrauit, ita nos et loqui €pauca et audire plurima debemus. ™“áèú“Principium uitae . . . obitus meditatio est. èú”Non uult emendari peccare nesciens. èú•Immoderata ira genetrix est insaniae. èú–Pecuniam amico credens fert damnum duplex: €Argentum [2enim]2 et sodalem perdidit simul. ˜”ïãÓãèåææåò ¦³Äå íéì® îáõ®¦ ²¶±ÿèú—si uado non poterunt, pontonibus €transibunt. @1 š”âéóÿïãÉóéä® ¦³Ïòé箦 ¸®±±®±°°ÿeos $KAT' A)NTI/FRASIN& dici Manes, hoc €est mites ac modestos, cum sint terribiles et €immanes, ut Parcas, ut Eumenides. @1 ï°°¸ÿï‚ÍõîÿïƒÁðõìÿŸôÿ@@@@{1DE MVNDO}1 Ÿðòÿ@@Consideranti mihi et diligentius intuenti, et €saepe alias, Faustine fili, uirtutis indagatrix expul-€trixque uitiorum, diuinarum particeps rerum phi-€losophia uidebatur, et nunc maxime, cum naturae €interpretationem et remotarum ab oculis rerum €inuestigationem sibi uindicet. Nam cum ceteri €magnitudine rei territi, eiusmodi laborem arduum €et profundum existimarent, sola philosophia suum €non despexit ingenium, nec indignam se existi-€mauit, cui diuinarum et humanarum rerum €disc[r]eptatio deferatur; sed concinere [accidere] €tam bonas artes et eiusmodi operam cum ingenui-€tate professionis suae credidit, et congruere istius €modi curam talibus studiis et moribus. Nam cum €mundum homines eiusque penetralia corpore adire €non possent, ut terreno domicilio [2relicto]2 illas €regiones inspicerent, philosophiam ducem nancti €eiusque inuentis inbuti, animo peregrinari ausi @1 €sunt per caeli plagas, his itineribus quae explora-€tione acuminis sui peruia sapientiae solis cogitatio-€nibus uiderant, ut, cum ipsius interualli condicione €a mundi uicinia natura nos secretos esse uoluisset, €inmensitati tamen eius uolucrique curriculo cogi-€tationum nostrarum nos pernicitas intimaret; €facillimeque ea, de quibus origo eius est, anima €diuinis suis oculis aspexit, agnouit, aliis etiam €eius scientiam tradidit, ueluti prophetae quidam €deorum maiestate conpleti effantur ceteris, quae €diuino beneficio soli uident. Quare et eos, qui unius €loci ingenia nobis qualitatesque describunt, aut €moenia urbis aut alicuius amnis fluenta aut €amoenitates et magnitudines montium, alia multa €descripta ab aliis, plerique studiose legunt: Nysae €iuga et penetralia Coryci, et Olympi sacra, et Ossae €ardua, alia huiuscemodi sola dumtaxat et singula €extollunt. Quorum me miseret, cum tanto opere €nec magnis et oppido paucis inexplebili admira-€tione capiuntur. Hoc illis euenire adeo non est €mirabile, cum nihil maius suspexerint neque €ad aliquid intenderint, quod maiore diligentia þ²±²ÿï°°¸ÿï‚ÍõîÿïƒÁðõìÿŸðòÿˆ©contemplandum esset. Ceterum si terrarum orbem €omnemque mundum contemplari pariter aliquando €potuissent, minus exiguas eius et singulas partes €dignas laudibus credidissent, quibus esset uni-€uersitas conprehensa. Quare nos Aristotelen €prudentissimum et doctissimum philosophorum €et Theophrastum auctorem secuti, quantum pos-€sumus cogitatione contingere, dicemus de omni €hac caelesti ratione, naturasque [2et]2 officia €conplexi et cur et quemadmodum moueantur €explicabimus. @1 ‘@@Mundus omnis societate caeli et terrae €constat et eorum natura quae utriusque sunt; €uel sic: mundus est ornata ordinatio dei munere, €deorum recta custodia. Cuius cardinem_sic €enim dixerim $KE/NTRON&_robustum et inmobilem €genetrix atque altrix animantium omnium habet €tellus, supernis omnibus, ut uideri potest, aeris €liquiditate ad modum tegminis saeptis et opertis. €Vltra deorum domus est, quod caelum uocamus: €quod quidem diuinis corporibus onustum uidemus, €pulcherrimis ignibus et perlucidis solis et lunae €reliquorumque siderum, cum quibus fertur per €orbem dierum noctiumque curriculis, agens et stel-€larum choros intermino lapsu, finem nulla aeui €defectione factura. Sed cum omne caelum ita €reuoluatur ut sphaera, eam tamen radicibus €oportet teneri, quas diuina machinatio uerticibus €adfixit, ut in tornando artifex solet forcipe €materiam conprehensam reciproco uolumine rotun-€dare; eos polos dicimus, a quibus, ueluti a €cardinibus, directio quaedam profecta axis est €dictus, diuisor et disterminator mundi, orbem €terrae in medietate constituens. Verum hi uertices, €quos inmobiles diximus, ita sunt ut supra caput €alter adpareat ex parte boreae, qui septemtrionalis €uocatur; alter antarcticus humo tegitur, umidus €et austrinis uaporibus mollis. Sed caelum ipsum €stellaeque caeligenae omnisque siderea conpago €aether[a] uocatur, non, ut quidam putant, quod €ignitus sit et incensus, sed quod cursibus rapidis @1 €semper rotetur, elementum non unum ex quattuor €quae nota sunt cunctis, sed longe aliud, numero €quintum, primum ordine, genere diuinum et €inuiolabile. @@Iam astrorum innumerabilis multitudo par-€tim labitur cum orbis inerrantis regione, quam €circulus ambit signifer, obliqua conplexione cir-€cumdatus, et signis XII inluminatus, partim €errantibus stellis, quae neque priorum motus €habent neque sane inter se similes et aequales, sed €adfixae diuersis globis inordinatum, ut sic dixerim, €ordinem seruant; aliaeque ultra sunt, aliae citra. €Stellae, quae propter naturam eiusmodi nullis €creduntur erroribus uagae, et infinitos numero €greges ducunt et simplex aetheris dorsum alma et €sacrata amoenitate lucis coronant. Septem uero €deorum nominibus inlustres, totidem orbibus adfi-€xae sunt et gradatim sibimet superlatae, ut superior €inferiore sit maior, ac uicissim mutuis adhaesioni-€bus nexae conplexu illius orbis, qui inerrabilis €dicitur, continentur. Hic Phaenonis globus, quem €appellamus Saturnum; post quem Phaethontis €secundus est, quem Iouem dicimus: et loco tertio €Pyrois, quam multi Herculis, plures Martis stellam €uocant. Hanc sequitur Stilbon, cui quidam €Apollinis, ceteri Mercuri nomen dederunt. Quintus €Phosphorus, Iunonia, immo Veneris stella censetur. €Deinde lolis est orbis et ultima omnium luna, €altitudinis aethereae principia disterminans, quae @1 €diuinas et inmortales uiuacitates ignium pascens, €ordinatis ac semper aequalibus inuectionibus solui-€tur atque reparatur. @@Post eam uero partem, quae sancti aetheris €finibus coercetur, cuius mensa pensaque distinctio €est et natura inmutabilis, regio est mortalis ac iam €paene terrena, cuius primae sunt partes tenuiores €et uaporatae, quippe cum finitimis aetheris adtin-€gantur ardoribus, quantum maximis parua et €quantum rapidis possunt pigriora contingi. Sed €ex ea parte, quae curriculis finitimi inuritur solis, €se iaculari atque emicare et scintillare flammae €quaedam ostensae oculis nostris uidentur, quas €Graeci cometas et docidas et bothynos appellant €quasque labi et fluere frequenter uidemus, lucere €[2facile]2 faciliusque restingui. Exin inferioris €aeris qualitas turbidior infunditur, cui permixtus €est glacialis rigor; sed superioris uicinia claritatis €et propinqui caloris adflatu nitescit ac sinceriore €interdum luce uestitur. Huius saepe mutabilis €conuertitur species, cum sit natura uitiabili: et €in nubes cogitur et reciprocis flabris aperitur et €nimbis vehementibus rumpitur, niuibus etiam €et glacie inhorrescit et praecipiti grandine desuper €uerberatur; turbinum flatibus typhonumque con-€flictu fit procellosa, sed telis fulminum et missilium €caelestium iaculis ignescit. @@Aeri terra coniungitur eaque in se suscipit €maria. Haec frequentatur animantibus, haec silua-€rum uiriditate uestitur, haec fontium perennitate @1 €recreatur, haec fluminum frigidos lapsus nunc €erroribus terrenis uehit, modo profundo in mari €confundit; eadem infinitis coloribus floret, altitu-€dine montium, camporum aequore, nemorum €opacitate uariatur, sinuosis inflexa litoribus, dis-€tincta insulis, uillulis urbibusque conlucens, quas €sapiens genus, homo communibus usibus fabricatur. €Nec sum nescius, plerosque huius operis auctores €terrarum orbem ita diuisisse: partem eius insulas €esse, partem uero continentem uocauere, nescii €omnem hanc terrenam inmensitatem Atlantici €maris ambitu coerceri insulamque hanc unam esse €cum insulis suis omnibus. Nam similes huic alias €[2maiores]2 et alias minores circumfundit Oceanus, €quae tamen merito uidentur ignotae, cum ne hanc €quidem, cuius cultores sumus, omnem peragrare €possimus. Nam sicut hae insulae interfluuntur, €quae sunt in nostro mari, ita illae in uniuerso salo €fretis latioribus ambiuntur. @@Elementorum inter se mutui nexus artis €adfinitatibus inplicantur, et quinque coniuges €copulae his ordinatae uicibus adtinentur, ut €adhaereant et grauioribus leuiora: aquam in se €habet tellus aut aqua, ut alii putant, uehit terram; €aer ex aqua gignitur, ignis aeria densitate conflatur; €aether uicissim ignesque illi inmortalis dei uiua-€citate flammantur. Huius diuini ignis origine €incensi per totius mundi conuexa inlustribus faci-€bus ignescunt. Superna quapropter dii superi sedes €habent, infima ceterorum animantium terrena €possident genera, per quae serpunt et erumpunt @1 €et scatent flumina, fontes et maria, quae meatus et €lacunas et origines habent in gremio terrarum. €@@Ipsarum uero insularum, quae sunt in nostro €mari, digna memoratu Trinacria est, Euboea, €Cypros, [2Cyrnos]2 atque Sardinia, Creta, Pelo-€ponnesos, Lesbos: minores autem aliae, ut naeuuli €quidam, per apertas ponti sunt sparsae regiones, €aliae Cyclades dictae, quae frequentioribus molibus €adluuntur. @@Maria maiora sunt Oceanus et Atlanticum, €quibus orbis nostri terminantur anfractus. Sed €occiduarum partium mare per angustias oris €artatum in artissimos sinus funditur et rursus a €Columnis Herculis refusum, in inmensam latitu-€dinem panditur, saepiusque coe+untibus terris, €ueluti quibusdam fretorum ceruicibus, premitur €et idem rursus cedentibus est terris inmensum. €Primum igitur a Columnis nauigantibus dextrum €latus duobus sinibus maximis cingitur, quorum €primus duas Syrtes habet, alter inparibus quidem €sinuatur figuris, sed in maxima diuisus est maria, €quorum unum Gallicum dicitur, alterum Africum, €quod quidem Aristoteles Sardiniense maluit dicere, €tertium Adriaticum pelagus. His iungitur Siculum €et post Creticum, eo indiscretis finibus Pamphy-€lium, Assyrium, Aegyptium. Sed ante Aegaea €[2et]2 Myrtoa sunt maria. His sane uicinus est €Pontus, sinus amplissimus maris nostri, cuius @1 €extremus recessus in Maeotim senescit; ex Helles-€ponti fonte concipitur uestibulumque eius Pro-€ponti[u]s uocatur. Ab ortu solis Oceanus est, €Indicum et Persicum mare conferens. Hinc pates-€cunt finitima Rubri maris, quae per angustas €longinquasque faucis in Hyrcanium et Caspium €flectuntur sinus, ultraque profundae uastitatis esse €maria creduntur. Deinde paulatim Scythicum et €Hibernium freta, et rursum mare, per quod €Gallicum [2sinum]2 atque Gaditanas Columnas €circumuectus Oceanus orbis nostri metas includit. þ²±²ÿï°°¸ÿï‚ÍõîÿïƒÁðõìÿ—@@Sed in altera parte orbis iacent insularum €aggeres maximarum, Britanniae duae, et Labeon €et Hibernia, [2iis]2 quas supra diximus [esse] €maiores. Verum hae in Celtarum finibus sitae. €Sunt minores uero ultra Indos, Probane atque €Loxe. Multaeque aliae, orbis ad modum sparsae, €hanc nostram insulam (id est hunc terrarum €orbem), quam maximam diximus, ornamentis suis €pingunt et continuatione ut quibusdam sertis €coronant. At enim huius terrae, quam nos colimus, €latitudo XL, prolixitas LXX [2milia]2 stadiorum €tenet. Sed in diuisione terrarum orbis Asiam €et Europam et cum his uel, sicut plures, praeterea €Africam accepimus. Europa ab Herculis columnis €usque Ponticum et Hyrcanium mare ac flumen @1 €Tanain fines habet, Asia ab isdem angustiis €Pontici maris usque ad alias angustias, quae inter €Arabicum sinum et interioris ambitum pelagi €iacent, constringiturque Oceani cingulo et socie-€tate nostri maris. Sed alii alio modo, ut quidam €ab exordio Tanais ad ora Nili Asiae terminos €metiuntur. Africam uero ab isthmo Rubri maris €uel ab ipsis fontibus Nili oriri putandum eiusque €in Gaditanis locis fines esse. Sed ipsam Aegyptum €plerique Asiae, plures Africae adiungunt, ut €insularum situs sunt qui cum finitimis locis €conprehendunt et sunt qui in alia diuisione eas €habendas putant. De mari satis dictum. @@Terreni uero casus ita se habent. Exhala-€tiones duas physici esse dicunt: tenues et fre-€quentes uixque uisibilis ad superiora minari ex €gremio telluris, nebularum agmina halitu amnium €fontiumque constare, matutinis temporibus cras-€siora. Harum altera arida est atque [2fumo]2 €consimilis, quae terrenis eructationibus surgit, €altera umida et egelida; hanc ex fluentis superioris €uaporis natura ad se trahit; et ex hac quidem €nebulae, rores, pruinae, nubila et imbres, nix €atque grando generantur; de illa superiore, quam €diximus siccam, uenti, animae atque flamina et €fulmina atque aliae ignitorum telorum gignuntur €plurimae species. Nebula constat aut ex ortu €nubeculae aut ex eius reliquiis; est autem exhalatio €uaporata et umore uiduata, aere crassior, nube @1 €subtilior, cui serenitas abolitionem infert. Nec €aliud est serenitas, quam aer purgatus caligine et €perspicue sincerus. Ros uero nocturnus umor est, €quem tenuiter serenitas spargit. @@Glaciem dicimus umorem sereno rigore €concretum. Huic est pruina consimilis, si mollitia €roris matutinis frigoribus incanuit. Ergo aer actus €in nubem nubilum denset et ea crassitudo aquarum €fetu grauidatur. Imber exprimitur, cum inter se €urguentur nubium densitates; totque diuersita-€tibus pluuiae cadunt, quot modis aer nubili €condicionibus cogitur. Raritas enim nubium stilli-€cidia dispergit, quae concretae uehementius effun-€dunt agmina largiora et eas aquas, quas imbres €uocamus, a quibus hoc differunt nimbi, quod €[2imber]2 pluuia iugis est, nimbus autem quanto €repentinus est, tanto uehementior, et quanto €inprouisior praecipitatio eius est, tanto breuiore €casu restringitur. Niues autem colligi iactatione €densarum nubium constat; nam priusquam in €aquam defluant, fractae ac discissae spumas €agitationibus suis faciunt et mox gelatus umor €rigore frigoris inhorrescit. Haec [2cum]2, uictis €nubibus, crebrior ad terram uenit, eam nos €tempestatem ningorem uocamus. Grandinare uero €tunc dicimus, cum aqua nubem lapidoso pondere €et festinante perrumpit eademque ui et ad pernici- @1 €tatem incitata et, cedente aeris molli liquore, €praecipitata[m] indignatione uehementi humum €uerberat. @@Haec sat erit de iis quae udis elementis €aquosisque contingunt. Verum aliae sunt passiones, €cum inpulsu frigidioris aeris uenti generantur. €Nec enim aliud est nisi multum et uehemens in €unum coacti aeris flumen. Hunc spiritum dicimus, €licet spiritus ille etiam nominetur, qui animalia €extrinsecus omnia [uitalia] tractus sui uitali et €fecunda ope uegetat. Siccos et superioris mundi €flatus uentos nominamus, auras uero umidos €spiritus. Sed uentorum binae sunt species. Qui €facti e telluris halitu constant, terrigenae nun-€cupantur; at illi qui excutiuntur e sinibus $E)GKOLPI/AI €graece sunt nominati. Consimiles his haberi oportet €eos qui de fluminibus, lacubus et stagnis uel ruptis €nubibus per aperta caeli manare adsolent, rur-€sumque in crassam nubium speciem conglobantur, €uel cum imber effusus conciet flabra, quae $E)CUDRI/AI €Atticorum lingua uocitantur. @@Nunc nomina exsequemur regionesque uen-€torum. Euros oriens, boreas septemtrio, occidens €zephyros, austros medius dies mittit. Hos quattuor €uentos alii plures interfl[u]ant. Nam quamuis eurus @1 €sit uentus orientis, idem tamen aparctias accipit[ur] €nomen, cum eum oriens aestiuus effundit; apeliotes €autem uocatur, cum aequidianis exortibus pro-€creatur; eurus est, quando hiemalis ortus portis €emittitur. Zephyrus uero, quem Romana lingua €fauonium nouit, hic cum de aestiuis occiduis parti-€bus surgit, iapygis nomine cieri solet; at ille qui €propior est aequinoctiali plagae * * * [notus] et €aquilo, qui VII stellarum regione generatur, et huic €uicinus est aparctias; hic [propior est] * * * ad €diem medium. Thrascias et argestes sunt indidem €flantes. Austrorum in nominibus illa est obseruata €diuersitas: namque cum de abscondito polo flatus €adueniunt, notus est, euronotus ille qui inter €notum atque eurum medius effringit, ex alio latere €libonotus ex duobus unum facit. @@Excursores uenti habentur, qui directo €spiritu proflant; flabris reciprocis caecias putatur €esse. Et quidam hiemales habentur, ut noti; €etesiae frequentiores sunt aestate, animis septem-€trionis ac zephyri temperatis. Veris ornithiae uenti €appellantur, aquilonum genus ex aere prosati, @1 €minore nisu, nec iugi perseuerantia spiritus €perferentes. At enim procellosus flatus cataegis €dicitur, quem praefractum possumus dicere, uentus €qui, de superiore caeli parte submissus, inferiora €repentinis inpulsibus quatiat. Turbo autem dicitur, €qui repentinis flabris prosilit atque uniuersa €perturbat. Vertex ille est uel, uti dicitur, pinea[s], €cum torquetur humus arida et ab infimo erigitur €ad summum. Anaphysemata Graeci uocant eos €spiritus, qui de fundo uel hiatibus terrae explosi €ad superna minari solent. Hi cum maiore ui torti €sunt, fit procella terrestris; a Graecis prester €nomen accepit. Sed cum tormentum illud ire pergit €densasque et [t]umidas nubes prae se agit coac-€tasque collidit, fit sonitus et intonat caelum, non €secus ac si commotum uentis mare cum ingenti €fragore undas litoribus inpingat. @@At Fauorinus, non ignobilis sapiens, haec €de uentis refert: quattuor mundi plagas inparem €numerum habere uentorum, eo quod ortus et €occasus mutentur terna uice cum solis accessu, €meridies et arctos isdem semper regionibus sint €notatae. Ortus quippe accepimus aequinoctialem €et solstitialem [2et]2 brumalem, quibus occasus €redduntur eadem interuallorum ratione conuersa[e]. €Eurus igitur aequinoctialis orientis est uentus nec @1 €inuenusta nominis eius fictio est, qui sit $A)PO\ TH=S €$E(W/|AS R(E/WN&. Idem $A)FHLIW/THS& a Graecis, subsolanus €a nostris solet dici. Sed qui ab aestiua et solsti-€tiali[s] orientis meta uenit, $BORE/AS& graece, latine €aquilo nominatur; hunc $AI)QRHGENE/THN&, quod sit €alias serenus, Homerus ait; $BORE/AN& uero $A)PO\ TH=S €$BOH=S& quod non sine clamore soleat intonare. Ter-€tium uentum, qui ab oriente hiberno uenit, Graeci €$EU)RO/NOTON& uocant. Item occidui sunt tres: caurus, €qui graece $A)RGE/STHS& uocatur, is est aduersus €aquiloni; item fauonius, $ZE/FUROS&, euro contrarius; €tertius africus, $LI/Y&, uulturno reflat. Meridies uero, €quoniam eadem semper regione signatur, uno €austro, id est $NO/TW|&, flatur * * * et is septemtrio €habet cognomentum, qui tamen graeca lingua €$A)PARKTI/AS& dictus est. @@Horum nomina plerique commutant de €loco uel similitudine aliqua, ut Galli circium €appellant a turbine eius et uertice, Apuli iapyga €uentum ex Iapygiae sinu, id est ex ipso Gargano €uenientem. Hunc caurum esse manifestum; nam €et ex occiduo uenit et Vergilius eius sic meminit: @1 €@@@@[2Illam inter caedes pallentem morte futura €@@@@Fecerat Ignipotens undis et iapyge ferri]2. þ²±²ÿï°°¸ÿï‚ÍõîÿïƒÁðõìÿ˜Žˆ‰[2Est]2 etiam caecias uentus quem Aristoteles €ait ad se trahere nubes et est adagium de eo tale: €@@@@$E(/LKWN E)F' AU(TO\N W(/STE KAIKI/AS NE/FOS. €@@Sunt etesiae et prodromi spirantes ex omni €parte eo tempore aestatis, quo[d de] Canis oritur. €Cato autem in libris Originum non circium, sed €cercium dicit. Is uentus cercius, cum loquare, €buccam inplet, armatum hominem, plaustrum €oneratum percellit. @@Nunc de nubium praestigiis referam. €Quando illa perfracta nubecula patefecerit caelum, €ignescunt penetrabiles spiritus, emicatque lux €clara; hoc dicitur coruscare. Et ordine quidem €tonare prius oportet, postea coruscare. Quippe €ubi nubes adflictrix [2ignem]2, ut ignifera saxa €adtrita inter se, dat, obtutus uelocius inlustriora €contingit, auditus, dum ad aures uenit, seriore sensu €concipitur; ita prius coruscare caelum creditur €et mox tonare; tum quod ignes, pernicitate sui €claricantes, dicto citius nostrae uisioni conuibrant, €sonus, aere uerberato, alterius indicio sentitur. €Flamma uero illa, quam nubium adflictus excussit, €si robustiore fuerit incendio, inpetu deuehitur in @1 €terras et fulminis habet nomen atque formidinem. €Presteras uero nominamus, cum flammarum in €illis minus fuerit. Sed si ignitum non erit fulmen, €typhon uocatur. Sceptos generale omnibus quae €e nubibus cadunt nomen est. @@Atque, ut breuiter conprehendam cuncta €generis eiusdem, eorum, quae eiusmodi praestigias €humanis inferunt oculis, alia sunt quae speciem €tantum spectaculi pariunt, alia quae nihil ab eo €quod ostenderint mentiuntur. Fallunt imagine €irides et arcus et talia; uere uidentur cometae, €fulgores et similia pleraque. Irin, uulgo arcum, esse €aiunt, quando imago solis uel imago lunae umidam €et cauam nubem densamque ad instar speculi colo-€rat et medietatem orbis eius secat. Rhabdos autem €generis eiusdem ad uirgae rigorem perlongum colo-€rata nubecula dicitur. Alysis est catena quaedam €luminis clarioris, per solis ambitum in se reuertens. €Hanc et irida illud interest, quod iris multicolora €est et semicirculo figurata proculque a sole atque €luna, catena clarior est, astrumque ambit orbe inco-€lumi, corona non discolora. Selas autem Graeci €uocant incensi aeris lucem; horum pleraque iaculari €credas [alia labi], stare alia. Iaculatio igitur tunc €fieri putatur, cum aeris meatu atque inpulsu €generatus ignis celeritate sua [2adlabitur]2 cur-€sumque rapidae festinationis ostendit. Statiua lux @1 €est, quam sterigmon illi uocant, sine cursu iugis €et prolixa lux, stellaeque fluor et ignitus liquor, €qui, cum latius panditur, cometes uocatur. Sed €plerumque luces istae repentino ortae statim €occidunt; [2aliae]2 autem, ut se ostenderint, €aliquantisper manent. Et sunt multa eiusmodi €imaginum genera, quas Graeci faces et docidas et €pithos et bothynos ad eorum similitudines, unde €dicta sunt, nominant; et quaedam uespertina €[2uel matutina]2 sunt notiora; perrara de septem-€trione uel meridie uideas; nihil horum quippe loci €uel temporis in nascendo fidem potuit obtin[g]ere. @@De aere tantum habuimus, quod dice-€remus. Sed non aquarum modo tellus in se €fontis habet, uerum spiritu et igni fecunda est. €Nam quibusdam sub terris occulti sunt spiritus €et flant incendia indidem [2et]2 suspirant, ut €Liparae, ut Aetna, ut Vesuuius etiam noster solet. €Illi etiam ignes, qui terrae secretariis continentur, €praetereuntes aquas uaporant et produnt longin-€quitatem flammae cum tepidiores aquas reddunt, €uiciniam [2cum]2 feruentiores opposito incendio €aquae uruntur, ut Phlegethontis amnis, quem @1 €poetae [s]ciunt in fabulis inferorum. At enim €illos quis non admirandos spiritus arbitretur, cum €ex his animaduertat accidere, ut eorum religione €lymphantes alii sine cibo potuque sint, pars uero €praesagiis effantes futura? quod in oraculis Del-€phicis est ceterisque. Vidi et ipse apud Hierapolim €Phrygiae non adeo ardui montis uicinum latus €natiui oris hiatu reseratum et tenuis neque editae €marginis ambitu circumdatum. Siue illa, ut poetae €uolunt, Ditis spiracula dicenda sunt, seu mortiferos €anhelitus eos credi prior ratio est, proxima quaeque €animalia et in aluum prona atque proiecta uene-€nati spiritus contagione corripiunt et uertice €circumacta[s] interimunt. Antistites denique ipsos €semiuiros esse, qui audeant propius accedere, ad €superna semper sua ora tollentes; adeo illis cogni-€tum est uim mali, ad inferiora aeris noxii crassitate €densata, inferiores quoque facilius adire atque €percellere. @@Saepe accidit ut natiui spiritus, per €terrae concauas partes errantes, concuterent solida €terrarum, saepius ut spiritus, crescente uiolentia €et insinuantes se telluris angustiis nec inuenientes €exitum, terram mouerent. Horum motuum tam €uaria nomina quam diuersi * * * Namque obliquis €lateribus proxima quaeque iactantes et acutis €angulis mobiles epiclintae graece appellantur; sed €qui subsiliunt, excutientes onera et recuperantes @1 €directis angulis, brastae uocitantur; illi, qui abstru-€dere uidentur, hizematiae dicti[s]; quorum inpulsu €dissilit tellus, rhectae sunt nominati. His passio-€nibus contingit ut quaedam terrae exspirent €halitus, aliae uomant saxa, nonnullae caenum; €sunt quae fontes pariunt insolentibus locis, peregri-€norum fluminum sulcantes uias. Ostae sunt motus, €quibus [2semel]2 solum quatitur; palmatiae uero €appellantur, quorum pauitatione illa quae trepi-€dant sine inclinationis periculo nutabunt, cum €directi tamen rigoris statum retinent. Mycetias €uocatur taetri odoris inquietudo terrena. Audiuntur €mugitus, interioribus gemitibus expressis, cum €spiritus inualidus ad terram mouendam per aperta €telluris inuentis itineribus progreditur. @@His talibus marina sunt paria, cum fluc-€tuum currentium mole nunc progressibus litora, €nunc recursibus sinus caesi quatiuntur. Sentitur €etiam caeli marisque cognatio, cum menstruis €cursibus lunae detrimenta et accessus fretorum €atque aestuum deprehenduntur. €@@Verum enimuero ut, quatenus possum, de €uniuersitate quod sentio breuiter absoluam, elemen-€torum inter se tanta concordia est, aeris, maris €atque terrae, ut admirari minus deceat, si illis €eadem incommoda soleant ac secunda contingere, €particulatim quidem rebus ortus atque obitus @1 €adferentia, uniuersitatem uero a fine atque initio €uindicantia. Sed quibusdam mirum uideri solet, €quod, quum ex diuersis atque inter se pugnantibus €elementis mundi natura conflata sit, aridis atque €fluxis, glacialibus et ignitis, tanto rerum diuortio €nondum sit eius mortalitas dissoluta. Quibus €illud simile satisfaciet, cum in urbe ex diuersis €et contrariis corporata rerum inaequalium mul-€titudo concordat; sunt enim pariter dites et €egentes, adolescens aetas permixta senioribus, €ignaui cum fortibus, pessimi optimis congregati. €Aut profecto quod res est fateantur, hanc esse €ciuilis rationis admirandam temperantiam, cum €quidem de pluribus una sit facta et similis sui €tota, cum dissimilia membra sint [cum] recep-€trixque sit naturarum ad diuersa tendentium €fortunarumque per uarias fines exitusque pergen-€tium. Et, ut res est, contrariorum per se natura €amplectitur et ex dissonis fit unus idemque €concentus. @@Sic mare et femineum secus iungitur ac €diuersus utriusque sexus ex dissimilibus simile €animal facit; artesque ipsae, naturam imitantes, €ex inparibus paria faciunt: pictura ex discordibus €pigmentorum coloribus, atris atque albis, luteis et €puniceis, confusione modica temperatis, imagines €iis quae imitatur similes facit. Ipsa etiam musica, @1 €quae de longis et breuibus, acutis et grauioribus €sonis constat, tam diuersis et dissonis uocibus, €harmoniam consonam reddit; grammaticorum €artes uide, quaeso, ut ex diuersis collectae sint €litteris, ex quibus aliae sunt insonae, semisonantes €aliae, pars sonantes: hae tamen mutuis se auxiliis €adiuuantes syllabas pariunt, et de syllabis uoces. €Hoc Heraclitus sententiarum suarum nebulis ad €hunc modum est [2elocutus]2: $*SULLA/YIES O(/LA KAI\ €$OU)X O(/LA, SUMFERO/MENON DIAFERO/MENON, SUNA=|DON DIA=|DON: €$E)K PA/NTWN E(\N, KAI\ E)C E(NO\S PA/NTA. @@Sic totius mundi substantiam, initiorum þ²±²ÿï°°¸ÿï‚ÍõîÿïƒÁðõìÿ˜•‚inter se inparium conuentu[s], pari nec discor-€dante consensu, natura ueluti musicam tempe-€rauit; namque uuidis arida et glacialibus flammida, €uelocibus pigra, directis obliqua confu[n]dit unum-€que ex omnibus et ex uno omnia, iuxta Heraclitum, €constituit. Terramque et mare et caelum solis €orbe et lunae globo ceterisque orientium et condi-€torum siderum facibus ornauit, una illa potestate €mixta, quam quidem cunctis constat inplicatam, €dum inconfusa, dum libera elementorum subs-€tantia, ignis, aquae, aeris, terrae, ex quibus @1 €huius sphaerae conuexa et disparibus qualitatibus €naturae conflata, adacta est fateri concordiam, €et ex ea salutem operi machinata. Principiorum €igitur consensus sibi concordiam peperit, perseue-€rantiam uero amicitiae inter se elementis dedit €specierum ipsarum aequa partitio, et dum in nullo €alia ab alia uincitur, modo uel potestate. Aequalis €quippe omnium diuersitas, grauissimorum, leuissi-€morum, feruentium, frigidorum, docente ratione €naturae, diuersis licet rebus, aequalitatem deferre €[2concordiam]2, concordiam omni[a]parentis mun-€di amoenitatem aeternitatemque repperisse. @@Quid enim mundo praestantius? Lauda, €quam putas, speciem: portio a te laudabitur €mundi; admirare, quam uoles, temperantiam, €ordinationem, figuram: hic et per hunc illud €quodcumque est inuenietur esse laudandum. Nam €quid, oro te, ornatum atque ordinatum uideri €potest, quod non ab ipsius exemplo imitat[ur]a €sit ratio? Vnde $KO/SMOS& graece nomen accepit. €Euntibus sole atque luna ceteraque luce siderea €per easdem uias, custoditis temporum uicibus €nec ullius erroris interiectione confusis, digeruntur €tempora et rursus incipiunt pulchraeque et fecun-€dae horae procreantur, nunc aestiuos uapores €reuoluentes, nunc pruinas hiemis circum referentes; €dierum etiam noctiumque curriculis ordiuntur @1 €[2menses]2, menses texunt annos, anni seriem €conficiunt saeculorum. Et hic quidem mundus €magnitudine inmensus, cursibus rapidus, splendore €perlucidus, ualenti habitudine, pubertate iuuenali €[causa]. Hic animalium nantium atque terrestrium, €pinnigerarumque cunctarum distinxit genera, spe-€cies separauit fixitque leges uiuendi atque moriendi. €Ex hoc animantia uitalis spiritus ducunt. [2Hinc]2 €illi statis cursibus temporum euentus, qui admira-€tioni solent esse, cum uel inter se uentorum proelia €ciuntur, uel disiectis nubibus fulminat caelum et €tempestates inter se serenae hibernaeque confli-€gunt, micant ignes, imbres rumpuntur, et rursus, €placatis omnibus, amoena laetitia mundi reseratur. @@Videas et uiridantibus comis caesaria-€tam esse terram et scatebris fontium manantem, €et aquarum agminibus concientem, parientem €atque educantem, nec occasibus fatigari, nec €saeculis anilitari, excussam erumpentibus semper €tam pigris quam mouentibus faecibus, aquarum €saepe adluuionibus mersam, flammarum per partes €uoracitate consumptam. Quae tamen illi cum €regionaliter uideantur esse pestifera, ad omnem salu-€taria sunt et ad redintegrationem eius ualent; et €cum mouetur, profecto spirat illos spiritus, quibus €clausis et effugia quaerentibus moueba[n]tur, imbri- @1 €bus etiam madefacta non solum ad educandos fetus €suos opimatur, uerum etiam pestifera contagione €proluitur. Flabris autem spirantium aurarum graui-€ores et minus puri aeris spiritus differuntur atque €purgantur. Tepores frigus glaciale mitificant et €brumalis austeritas terrestrium uiscerum uenas €remittit. Et pars gignentium, alia adolescentium, €cetera occidentium uices sustinent sorsque nascen-€tium obitorum loco pullulat et occidentium nume-€rus nascentibus locum pandit. @@Restat, quod caput est sermonis huius, €ut super mundi rectore uerba faciamus. Indigens €quippe orationis huius uidebatur ratio, nisi de €mundo disputantes, etsi minus curiose, at quoquo €modo possemus * * * diceremus. De rectore quippe €omnium non, ut ait ille, silere melius est, sed uel €parum dicere. Vetus opinio est atque cogitationes €omnium hominum penitus insedit, deum [esse] ori-€ginis haberi auctorem deumque ipsum salutem esse €et perseuerantiam earum, quas effecerit, rerum. €Neque ulla res est tam praestantibus uiribus, quae €[2eius]2 uiduata auxilio sui natura contenta sit. €Hanc opinionem uates secuti profiteri ausi sunt, €omnia Ioue plena esse, cuius praesentiam non iam €cogitatio sola, sed oculi et aures et sensibilis €substantia conprehendit. At haec conposita est €pot[2estati, non autem mai]2estati dei conueniens €oratio. Sospitator quidem ille [2et]2 genitor est @1 €omnium, qui ad conplendum mundum nati fac-€tique sunt; non tamen ut corporei laboris officio €orbem istum manibus suis instruxerit, sed qui €quadam infatigabili prouidentia et procul posita €cuncta contingit, et maximis interuallis disiuncta €conplectitur. @@Nec ambigitur eum praestantem ac subli-€mem sedem tenere et poetarum laudibus nomen €eius consulum ac regum nuncupationibus praedicari €et in arduis arcibus habere solium consecratum. €Denique propiores quosque de potestate eius €amplius trahere: corpora illa caelestia, quanto €finitima sunt ei, tanto amplius de deo capere; €multo minus, quae ab illis sunt secunda, et ad haec €usque terrena pro interuallorum modo indulgentia-€rum dei ad nos usque beneficia peruenire. Sed €cum credamus deum per omnia permeare et ad €nos et [ad] ultra potestatem sui numinis tendere, €quantum abest uel inminet, tantum existimandum €est eum amplius minusue rebus utilitatis dare. €Qua[m] re[m] rectius est atque honestius sic arbi-€trari: summam illam potestatem, sacratam caeli €penetralibus, et illis qui longissime separentur, et €proximis, una et eadem ratione et per se et per €alios opem salutis adferre, nec penetrantem atque €adeuntem specialiter singula nec indecore adtrec-€tantem comminus cuncta. Talis quippe humilitas €deiecti et minus sublimis officii, ne cum homine €quidem conuenit, qui sit uel paululum conscientiae @1 €celsioris. Militiae principes et curiae proceres et €urbium ac domorum rectores dico numquam €commissuros esse, ut id suis manibus factum uelint, €quod sit curae leuioris fuscioris quodque possint €nihilo sequius facere dominorum imperia, minis-€teria seruulorum. Exemplo quale sit istud intellege. @@Cambyses et Xerxes, et Darius poten-€tissimi reges fuerunt; horum praepotentiam, quam €ex opibus collegerant, lenocinium uitae effecerat €celsiorem, cum eorum alter, apud Susam et Ecba-€tanas ut in fano quodam sacratus, nulli temere €notitiam oris sui panderet, sed [2esset]2 circum-€saeptus admirabili regia, cuius tecta fulgerent €eboris niue, argenti luce, flammis ex auro uel electri €claritate. Limina uero alia prae aliis erant; inte-€riores fores exteriores ianuae muniebant portaeque €ferratae et muri adamantina firmitate. Ante fores €uiri fortes stipatoresque regalium laterum tutela €peruigili custodiam per uices sortium sustinebant. €Erant inter eos et diuisa officia; in comitatu regio €armigeri quidam, at extrinsecus singuli custodes €locorum erant et ianitores et atrienses. Sed inter €eos aures regiae et imperatoris oculi quidam €homines uocabantur. Per quae officiorum genera €rex ille deus esse ab omnibus credebatur, cum €omnia quae ubique gererentur [quae] ille otacusta-€rum relatione discebat. Dispensatores pecuniae, @1 €quaestores uectigalium, tribunos aerarios habebat; €alios et alios praefecerat ceteris muneribus: alii €uenatibus agendis prouinciam nacti, pars domibus €et urbibus praefecti putabantur et ceteri, perpetuis €magnisque curis, obseruationi singularum rerum €adpositi erant. Sed omne Asiaticum regnum ab €occidente Hellespontus terminabat, ab ortu gens €inchoabat Indorum; duces ac satrapae ubique €dispositi et permixta locis omnibus mancipia €regalia. Ex eo numero erant excursores diurni €atque nocturni, exploratores ac nuntii et specula-€[to]rum incensores adsidui; tum horum per uices €incensae faces, ex omnibus regni sublimibus locis, €in uno die imperatori significabant quod erat €scitu opus. @@Igitur regnum illud ita conponi oportet €cum mundi aula, ut inter se conparantur summus €atque exsuperantissimus diuum et homo ignauus €et pessimus. Quod si cui uiro uel cuilibet regi þ²±²ÿï°°¸ÿï‚ÍõîÿïƒÁðõìÿ˜›…indecorum est per semetipsum procurare omnia €quae perficere [2uult]2, multo magis de[e]o incon-€ueniens erit. Quare sic putandum est eum maxime €[2dignitatem]2 maiestatemque retinere, si ipse €in solio residat altissimo, eas autem potestates €per omnes partes mundi orbisque dispendat, quae €sint penes solem ac lunam cunctumque caelum; €horum enim cura salutem terrenorum omnium @1 €gubernari. Nec multis opus est nec partitis homi-€num conseruitiis, quibus propter ignauiam adposi-€tum est pluribus indigere. An non eiusmodi €conpendio machinatores fabricarum astutia unius €conuersionis multa et uaria pariter administrant? €En! etiam illi, qui in ligneolis hominum figuris €gestus mouent, quando filum membri, quod agi-€tari uolent, traxerint, torquebitur ceruix, nutabit €caput, oculi uibrabunt, manus ad[que] ministerium €praesto erunt nec inuenuste totus uidebitur uiuere. €Haud secus etiam caelestis potestas, cum initium €sciente et salutifera opera mouerit, ab imo ad €secundum et deinceps ad proximum et usque ad €supremum adtactu continuo uim suae maiestatis €insinuat, aliud alio commouetur motusque unius €alteri mouendi se originem tradit. Mundo equidem €consentiunt, non una, sed diuersa uia et plerumque €contraria. @@Sed prima remissione ad motum data €simplicique inchoato principio, inpulsibus mutuis, €ut supra dictum est, mouentur quidem omnia, sed €ita ut, si quis sphaeram et quadratum et cylindrum €et alias figuras per procliue simul iaciat, deferentur €quidem omnia, sed non eodem genere mouebuntur. €Nec illud dissimile exemplum uideri oportet, si quis €pariter patefacto gremio animalis simul abire €patiatur, uolucrum, natatilium atque terrestrium; €enimuero ad suum locum quaeque, duce natura, €properabunt: pars aquam repetent, illa inter @1 €cicures atque agrestes legibus et institutis suis €adgregabuntur, ibunt per aeris uias praepetes, qui-€bus hoc natura largita est; atquin una ab humano €sinu abeundi facultas concessa omnibus fuerat. @@Sic natura mundi est constituta. Nam €cum omne caelum simplici circumactu uoluatur €nocte diuque distinctum, diuersis mensurarum €aequalitatibus separatum, quamuis una omnia €sphaera concluserit, incrementis tamen globi sui, €decisione luminis menstrua tempora luna significat €et caeli spatium sol annua reuersione conlustrat €eiusque comites amoenus Lucifer et com[mun]is €Cyllenius. Stella etenim Pyrois, Mauortium sidus, €circuli sui biennio conficit spatia; Iouis clarum €fulgensque sexies eadem multiplicat cursibus suis €tempora, quae Saturnus sublimior XXX spatiis €annorum circumerrat. Verum inter haec una €mundi conuersio unusque reuersionis est orbis et €unus concentus atque unus stellarum chorus ex €diuersis occasibus ortibusque. Hoc ornamentum €et uelut monile $KO/SMOS& rectissime Graeca lingua €significat. At enim ut in choris, cum dux [carmini] €hymno praecinit, concinentium uulgus uirorum et €feminarum, mixtis grauibus et acutis clamoribus, €unam harmoniam resonant, sic diuina mens mun-€danas uarietates ad instar unius concentionis €releuat. Nam cum caelum confixum uaporatis et €radiantibus stellis inerranti cursu feratur et @1 €reciprocis itineribus astra consurgant, sol quidem €omnituens ortu suo diem pandit, occasu noctem €reducit conditusque uel relatus per plagas mundi €IV temporum uices mutat. Hinc tempestiui imbres €et spiritus haud infecundi, hinc alimenta roris et €cetera[rum], quae accidere deus his mundi mediis €partibus uoluit. His adpositi sunt torrentium €cursus et tumores undarum emicationesque silua-€rum, frugalis maturitas, fetus animalium, educa-€tiones etiam atque obitus singulorum. @@Cum igitur rex omnium et pater, quem €tantummodo animae oculis nostrae cogitationes €uident, machinam omnem iugiter per circuitum €suis legibus terminatam, claram et sideribus €relucentem speciesque innumeras modo propalam, €saepe contectas, ab uno, ut supra dixi, principio €agitari iubet, simile istuc esse bellicis rebus hinc €liceat arbitrari. Nam cum tuba bellicum cecinit, €milites clangore incensi alius accingitur gladio, alius €clipeum capit, ille lorica se induit, hic galea caput €uel crura ocreis inuoluit et equum temperat frenis €et iugales ad concordiam copulat; et protinus €unusquisque conpetens capessit officium: uelites €excursionem adornant, ordinibus principes curant, €equites cor[di]nibus praesunt, ceteri negotia quae €nacti sunt agitant cum interea unius ducis imperio €tantus exercitus paret, quem praefecerit, penes €quem est summa rerum. Non aliter diuinarum et @1 €humanarum rerum status regitur, quando uno €moderamine contenta omnia pensum sui operis €agnoscunt curatque omnibus occulta uis, nullis €oculis obuia, nisi quibus mens aciem suae lucis €intendit. @@Nec tamen hoc uel illi ad moliendum uel €nobis ad intelligendum obest. De inferiore licet €imagine capiamus exempla. Anima in homine non €uidetur et tamen fateantur omnes necesse est huius €opera omnia quae per hominem praeclara fiunt €prouenire nec ipsius animae qualitatem ac figuram €oculis occurrere, sed momentis ab ea gestarum €rerum intellegi, qualis et quanta sit. Omne quippe €humanae uitae praesidium ingenio eius est para-€tum: cultus agrorum ususque frugum, artificum €sollertia, prouentus artium, commoditates uitae €humanae. Quid de legibus dicam, quae ad mansue-€faciendos homines inuentae sunt? quid de ciuilibus €institutis ac moribus, qui nunc populorum otiosis €conuentibus frequentantur, et, asperitate bel-€lorum pacata, mitigantur quiete? Nisi forte tam €iniustus rerum aestimator potest esse, qui haec €eadem de deo neget, quem uideat esse uiribus €exsuperantissimis, augustissima specie, inmortalis €aeui, genitorem uirtutum ipsamque uirtutem. Vnde €nihil mirum est, si mortales oculi non capiunt eius €adspectum, quando diuinorum operum uestigiis €sit perspicuus atque manifestus. @1 @@Ceterum ea, quae uel caelo accidere €oculis aduertimus et terra et aqua fieri, dei etiam €illa credenda sunt. Quidni? [de] uerum eius cui €tutela mundi huius et cura est, de quo Empedocles €prudenter his uerbis sensit: €@@@@$*PA/NQ' O(/SA T' H)=N, O(/SA T' E)/SQ', O(/SA T' E)/STAI O)PI/SSW €@@@@$*DE/NDREA/ T' E)BLA/STHSE KAI\ A)NE/RES H)DE\ GUNAI=KES, €@@@@$*QH=RES T' OI)WNOI/ TE, KAI\ U(DATOQRE/MMONES I)XQU=S. €@@Phidian illum, quem fictorem probum fuisse €tradit memoria, uidi ipse in clipeo Mineruae, quae €arcibus Atheniensibus praesidet, oris sui simili-€tudinem conligasse, ita ut, si quis olim artificis €uoluisset exinde imaginem separare, soluta con-€page simulacri totius incolumitas interiret. Ad hoc €instar mundi salutem tuetur deus, aptam et reuinc-€tam sui numinis potestate. @@Huius locum [2si]2 quaerimus, €neque finitimus est terrae contagionibus nec €tamen medius in aere turbido, uerum in mundano €fastigio, quem Graeci $OU)RANO\N& recte uocant, ut qui €sit altitudinis finis. [2$*)/OLUMPON&]2 etiam idem illa €ratione eum nominant, quem ab omni fuscitate @1 €ac perturbatione uident liberum. Neque enim €caliginem nubium recipit uel pruinas et niues €sustinet nec pulsatur uentis nec imbribus caeditur. €Haec enim nec Olympo, qui est celsitudinis €summae, contingere poeta his uerbis cecinit: €@@@@$*OU)/LUMPO/ND' O(/QI FASI\ QEW=N E(/DOS A)SFALE\S AI)EI\ €@@@@$*)/EMMENAI: OU)/T' A)NE/MOISI TINA/SSETAI OU)/TE POT' O)/MBRW| €@@@@$*DEU/ETAI OU)/TE XIW\N E)PIPI/LNATAI, A)LLA\ MA/L' AI)/QRH €@@@@$*PE/PTATAI A)NNE/FELOS, LEUKH\ D' E)PIDE/DROMEN AI)/GLH. €Hanc opinionem communis mos et hominum €obseruationes secutae adfirmant superiora esse €deo tradita. Namque habitus orantium sic est ut €manibus extensis [2ad]2 caelum precemur. Roma-€nus etiam poeta sic sensit: €@@@@Aspice hoc sublime candens, quem inuocant omnes Iouem. €Vnde illa, quae uidentur suntque omnibus praes-€tantiora, easdem sublimitates regionum tenent, €astra caelestia et mundi lumina; ac merito illis €ordine licet perpetuo frui nec diuersis spatiis €et temporibus obseruantissimam legem suorum €aliquando itinerum mentiuntur. @@Terrena omnia mutationes et conuer-€siones, postremo interitus habent. Namque inmo-€dicis tremoribus terrarum dissiluisse humum et €interceptas urbes cum populis saepe cognouimus. @1 þ²±²ÿï°°¸ÿï‚ÍõîÿïƒÁðõìÿ˜¢…Audimus etiam abruptis imbribus prolutas esse €totas regiones; illas etiam, quae prius fuerint €continentes, hospitibus atque aduenis fluctibus €insulatas, alias, desidia maris, pedestri accessu €peruias factas. Quid? qui uentis et procellis ciui-€tates euersas esse meminerunt? Quid? cum incendia €de nubibus emicarunt? cum orientis regiones Phae-€thontis ruina, ut quidam putant, conflagratae €perierunt? in occidentis plagis scaturrigines quae-€dam ac proluuiones easdem strages dederunt? Sic €ex Aetnae uerticibus quondam effusis crateribus €diuino incendio per decliuia, torrentis uice, flam-€marum flumina cucurrerunt. In quo periculi uertice €egregium pietatis meritum fuisse cognouimus. €Namque eos qui, principio fragoris territi, sensum €tamen clementiae misericordiaeque retinebant et €grandaeuos parentes ereptos uolucri clade suis €ceruicibus sustinebant, illa flammarum fluenta, €diuino separata discidio, quasi duo flumina ex uno €fonte manantia, locum illum ambire maluerunt €obsidione innocenti, ubi erant boni baiuli religiosis €sarcinis occupati. @@Postremo, quod est in triremi guber-€nator, in curru rector, praecentor in choris, lex €in urbe, dux in exercitu, hoc est in mundo deus, €nisi quod ceteris aerumnosum et multiplex et €curarum innumerabilium uidetur esse hoc ipsum, €alicuius officii principem fieri, deo uero nec tristis €nec onerosa est imperii sui cura. Namque inmobilis €circumfert et regit cuncta[s], naturas formasque @1 €diuersis regionibus commouens, ut est lex ciuitatis €semel promulgata, perpetuis obseruationum ratio-€nibus fixa, ipsa quidem inmutabilis, at eius arbitrio €parentium mentes agitantur nutuque eius et €dominatione flectuntur: ex scitis eius magistratus €tribunalia, principia milites frequentabunt, recu-€peratores iudiciis praesidebunt, decuriones et qui-€bus ius est dicendae sententiae ad consessum €publicum commeabunt; et alius ad Minuciam €frumentatum uenit et aliis in iudiciis dies dicitur; €reus purgandi se necessitate, insectandi studio €accusator uenit; ille moriturus ad supplicii locum €ducitur, hic ad conuiuii repotia [et] uespertinus €comisator aduentat. Sunt et publicarum epularum €apparatus et lectisternia deorum et dies festi, ludi €scaenici ludique circenses; diis sacrificatur, Geniis €ministratur, obitis libatione profunditur aliusque €alio fungitur munere parentque omnes iussis legum €et communis imperii. Videasque illam ciuitatem €pariter spirantem Panchaeis odoribus et graueolen-€tibus caenis, resonantem hymnis et carminibus €et canticis, eandem etiam lamentis et ploratibus €heiulantem. @@Ad hunc modum res agi et in mundo €aestimemus; lex illa uergens ad aequitatis tenorem €sit deus, nulla indigens correctione mutabili. €Quippe sic et mundi uniuersitas regitur, dum €speculatur ad omnia rector eius atque inmuta-€biliter incumbit spargiturque uis illa seminibus €inclusa per naturas omnium speciesque et genera @1 €digesta. Sic faciles uitium lapsus et palmarum €ardua, persicorum rubor, laeuitas mali gignitur, €dulcitas fici; et quae infelicia propter infecundita-€tem uocamus, tamen utilia sunt alio pacto: platani, €ut ait poeta, umbras potantibus ministrantes et €acuta pinus et rasiles buxi, odora laurus, cupres-€sorum odoratius lignum; tandem omnium anima-€lium agrestium et cicurum, pinnatarum et pedes-€trium et aquatilium natura gignitur, nutritur, €absumitur, parens caelestibus institutis: $PA=N GA\R €$E(RPETO\N PLHGH=| NE/METAI,& ut Heraclitus ait. @@Et cum sit unus, pluribus nominibus €cietur, specierum multitudine, quarum diuersitate €fit multiformis uis. Idem ab iuuando Iuppiter €dictus, quem $*ZH=NA& Graeci, quod uitae nostrae auctor €sit, rectissime appellant. Saturnum etiam illi €$*KRO/NON&, quasi $XRO/NON& quendam, incoeptum ab €origine, interminum ad finem tempus appellant. €Fulgurator et tonitrualis et fulminator, etiam €imbricitor, et item dicitur serenator; et plures €eum frugiferum uocant, multi urbis custodem, €alii hospitalem, amicalem et omnium officiorum €nominibus appellant. Est militaris, est triumphator €et propagator, tropaeophorus; et multo plura @1 €eiusmodi apud haruspices et Romanos ueteres inue-€neris. Orpheus uero hanc effari potestatem uolens, €his de eo uerbis canit: €$*ZEU\S PRW=TOS GE/NETO, *ZEU\S U(/STEROS, A)RXIKE/RAUNOS: €$*ZEU\S KEFALH/, *ZEU\S ME/SSA: *DIO\S D' E)K PA/NTA TE/TUKTAI. €$*ZEU\S PUQMH\N GAI/HS TE KAI\ OU)RANOU= A)STERO/ENTOS. €$*ZEU\S A)/RSHN TRE/FETO, *ZEU\S A)/MBROTOS E)/PLETO NU/MFH. €$*ZEU\S PNOIH\ PA/NTWN, *ZEU\S A)KAMA/TOU PURO\S O(RMH/. €$*ZEU\S PO/NTOU R(I/ZA, *ZEU\S H(/LIOS H)DE\ SELH/NH. €$*ZEU\S BASILEU/S, *ZEU\S A)RXO\S A(PA/NTWN, A)RXIKE/RAUNOS: €$*PA/NTAS GA\R KRU/YAS AU)=QIS FA/OS E)S POLUGHQE/S €$*)EK KAQARA=S KRADI/HS A)NENE/GKATO ME/RMERA R(E/ZWN. @@Fa[c]tum autem Graeci $EI(MARME/NHN €a tractu quodam inuicem causarum se continen-€tium uolunt dici; decretum idem $PEPRWME/NHN& dicunt, €quod omnia in hoc statu rerum definita sint nec €sit in hoc mundo aliquid interminatum; idem €fatum $MOI=RAN& uocant, quod ex partibus constet; €hinc $E)/NNOMON&, quod unicuique adtributio sua sit @1 €adscripta. $*)ADRA/STEIA& denique [2est]2 ineffugibilis €necessitas ultionis. Sed tria Fata sunt, numerus €cum ratione temporis faciens, si potestatem earum €ad eiusdem similitudinem temporis referas. Nam €quod in fuso perfectum est praeteriti temporis €habet speciem, et quod torquetur in digitis €momenti praesentis indicat spatia, et quod nondum €ex colo tractum est subactumque cura digitorum, €id futuri et consequentis saeculi posteriora uidetur €ostendere. Haec illis condicio; et nominum eiusdem €proprietate contingit, ut sit Atropos praeteriti €temporis fatum, quod ne deus quidem faciet infec-€tum; futuri temporis Lachesis a fine cognominata, €quod etiam illis quae futura sunt finem suum deus €dederit. Clotho praesentis temporis habet curam, ut €ipsis actionibus suadeat, ne cura sollers rebus €omnibus desit. Deum uero €@@@@ire per omnes €@@@@Terrasque [2tractusque maria caelumque pro-€@@@@fundum]2 €non frustra arbitrabitur, qui audiet Platonis haec €uerba: 'deus namque, sicut uetus', inquit, 'con-€tinet ratio, principia et fines et media rerum omnium €penetrat atque inlustrat ac curru uolucri superfer-€tur; eundem deum ultrix Necessitas semper et €ubique comitatur, eorum qui a sacra lege disces-€serint uindex futura; quam faciet ille mitificam, €qui statim a tenero et ipsis incunabulis intellexit, €extimuit eique se totum dedit atque permisit'. @1 ï°°¹ÿï‚ÐìÿïƒÁðõìÿ¯ôÿ@@@@{1DE PLATONE ET EIVS DOGMATE}1 ¡Ÿôÿ@@@@{1LIBER I}1 ‘@@Platoni habitudo corporis cognomentum dedit; €namque Aristocles prius est nominatus. Ei Ariston €fuisse pater dictus est; ceterum Perictione, Glauci €filia, mater fuit; et de utroque nobilitas satis €clara; nam Ariston pater per Codrum ab ipso €Neptuno originem duxit, a Solone sapientissimo, €qui legum Atticarum fundator fuit, maternus €deriuatus est sanguis. Sunt qui Platonem augus-€tiore conceptu prosatum dicant, cum quidem €Apollinis figuratio Perictionae se miscuisset. Mense €etiam, qui apud Atticos thargelion dicitur, natus €est, die qua apud Delum Latona fertur Apollinem €Dianamque peperisse. Pridie Socraten genitum €accepimus. Somnium etiam Socratis scitum ferunt: €nam uidisse sibi uisus est cygni pullum ex altari, €quod in Academia Cupidini consecratum est, €uolasse et in eius gremio residisse et postea €olorem illum pinnis caelum petisse, canore musico @1 €auditus hominum deorumque mulcentem. Cum €hoc Socrates in conuentu amicorum referret, €Ariston Platonem puerum oblaturus Socrati €magistro commodum prosequebatur. Quem ubi €adspexit ille ingeniumque intimum de exteriore €conspicatus est facie: 'Hic ille erat, amici' inquit, €'de Academia Cupidinis cygnus'. @@Talis igitur ac de talibus, Plato non solum €heroum uirtutibus praestitit, uerum etiam aequi-€perauit diuum potestatibus. Nam Speusippus, €domesticis documentis instructus, et pueri eius €acre in percipiendo ingenium et admirandae uere-€cundiae indolem laudat, et pubescentis primitias €labore atque amore studendi inbutas refert, et in €uiro harum incrementa uirtutum et ceterarum þ²±²ÿï°°¹ÿï‚ÐìÿïƒÁðõìÿ¡’ˆ‰conuenisse testatur. Ex isdem genitoribus Glaucus €et Adimantus ei fratres fuerunt. Doctores habuit €in prima litteratura Dionysium, at in palaestra €Aristonem Argis oriundum, tantosque progressus €exercitatio ei contulit, ut Pythia et Isthmia de €lucta[ta] certauerit. Picturae non aspernatus artem, €tragoediis et dithyrambis se utilem finxit. Iamque €carminum confidentia elatus, certatorem se profiteri €cupiebat, ni Socrates humilitatem cupidinis ex eius €mentibus expulisset et uerae laudis gloriam in eius €animum inserere curasset. Et antea quidem Hera-€cliti secta fuerat inbutus. Verum cum se Socrati €dedisset, non solum ingenio atque doctrina Socra-€ticos ceteros uicit, uerum etiam labore et elegantia @1 €inlustrauit sapientiam ab eo sibi traditam: labore, €quo adserere eam nisus est; elegantia, per quam €uenustate et maiestate uerborum ei plurimum €adhibuit dignitatis. @@Sed posteaquam Socrates homines reliquit, €quaesiuit unde proficeret et ad Pythagorae disci-€plinam se contulit; quam etsi ratione diligenti et €magnifica instructam uidebat, rerum tamen conti-€nentiam et castitatem magis cupiebat imitari; et, €quod Pythagoreorum ingenium adiutum disciplinis €aliis sentiebat, ad Theodorum Cyrenas, ut geome-€triam disceret, est profectus et astrologiam adusque €Aegyptum iuit petitum, ut inde prophetarum €etiam ritus addisceret. Et ad Italiam iterum uenit €et Pythagoreos Eury[ta]tum Tarentinum et senio-€rem Archytam sectatus [2est]2. Atque ad Indos €et Magos intendisset animum, nisi tunc eum bella €uetuissent. Dialectica quapropter inuenta Parme-€nidae ac Zenonis studiosius exsecutus, ita omnibus €quae admirationi sunt singula suos libros expleuit, €ut primus tripertitam philosophiam copularet, €sibique inuicem necessarias partes nec pugnare €inter se tantummodo, sed etiam mutuis adiuuare €auxiliis ostenderet. Nam quamuis de diuersis offi-€cinis haec ei essent philosophiae membra suscepta, €naturalis a Pythagoreis, de Eleaticis rationalis €atque moralis ex ipso Socratis fonte, unum tamen €ex omnibus et quasi proprii partus corpus effecit; @1 €et, cum principes harum familiarum inpolitas sen-€tentias et inchoatas auditoribus tradidissent, eas €hic, cum ratione limando tum ad orationis augustae €honestissimam speciem induendo, perfectas atque €etiam admirabiles fecit. @@Multi auditorum eius utriusque sexus in €philosophia floruerunt. Patrimonium in hortulo, €qui Academiae iunctus fuit, et in duobus ministris €et in patera, qua diis supplicabat, reliquit; auri €tantum, quantum puer nobilitatis insigne in €auricula gestauit. Ceterum tres ad Siciliam aduen-€tus mali quidam carpunt, diuersis opinionibus €disserentes. Sed ille primo historiae gratia, ut €naturam Aetnae et incendia concaui montis intel-€legeret, secundo, petitu Dionysi, ut Syracusanis €adsisteret, est profectus, et ut municipales leges €eius prouinciae disceret; tertius eius aduentus €fugientem Dionem, inpetrata a Dionysio uenia, €patriae suae reddidit. €@@Quae autem consulta, quae $DO/GMATA& graece €licet dici, ad utilitatem hominum uiuendique et €intellegendi ac loquendi rationem extulerit, hinc €ordiemur. Nam, quoniam tres partes philosophiae €congruere inter se primus obtinuit, nos quoque €separatim dicemus de singulis, a naturali philo-€sophia facientes exordium. @@Initia rerum esse tria arbitratur Plato: deum €et materiam inabsolutam, informem, nulla specie €nec qualitatis significatione distinctam, rerumque €formas, quas $I)DE/AS& idem uocat. @1 €@@Sed haec de Deo sentit, quod sit incorporeus. Is €unus, ait, $A)PERI/METROS&, genitor rerumque omnium €exstructor, beatus et beatificus, optimus, nihil €indigens, ipse conferens cuncta. Quem quidem €caelestem pronuntiat, indictum, innominabilem, et €ut ait ipse, $A)O/RATON&, $A)DA/MASTON&; cuius naturam €inuenire difficile est; si inuenta sit, in multos eam €enuntiari non posse. Platonis haec uerba sunt: €$QEO\N EU(REI=N TE E)/RGON, EU(RO/NTA TE\ EI)S POLLOU\S E)KFE/REIN €$A)DU/NATON. €@@Materiam uero inprocreabilem incorruptamque €commemorat, non ignem neque aquam nec aliud €de principiis et absolutis elementis esse, sed ex €omnibus primam, figurarum capacem fictionique €subiectam, adhuc rudem et figurationis qualitate €uiduatam, deus artifex conformat uniuersam. €Infinitam uero idcirco, quod ei sit interminata €magnitudo; nam quod infinitum est indistinctam €magnitudinis habet finem; atque ideo, cum uiduata €sit fine, infinibilis recte uideri potest. Sed neque €corpoream [sed] nec sane incorpoream concedit €esse; ideo autem non putat corpus, quod omne €corpus specie qualicumque non careat; sine corpore €uero esse non potest dicere, quod nihil incorporale €corpus exhibeat; sed ui et ratione sibi eam uideri €corpoream, atque ideo nec tactu solo neque tamen €sola opinione cogitationis intellegi. Namque cor-€pora, propter insignem euidentiam sui, simili @1 €indicio cognosci; sed quae substantiam non habent €corporum, ea cogitationibus uideri; unde adul-€terata opinione ambiguam materiae huius intellegi €qualitatem. @@$*)IDE/AS& uero, id est formas omnium, simplices €et aeternas esse nec corporales tamen; esse autem ex €his, quae deus sumpserit, exempla rerum quae sunt €eruntue; nec posse amplius quam singularum €specierum singulas imagines in exemplaribus inue-€niri gignentiumque omnium, ad instar cerae, formas €et figurationes ex illa exemplorum inpressione €signari. €@@$*OU)SI/AS&, quas essentias dicimus, duas esse ait, per €quas cuncta gignantur mundusque ipse; quarum €una cogitatione sola concipitur, altera sensibus €subici potest. Sed illa, quae mentis oculis conpre-€henditur, semper et eodem modo et sui par ac €similis inuenitur, ut quae uere sit; at enim altera €opinione sensibili et inrationabili aestimanda est, €quam nasci et interire ait. Et, sicut superior uere €esse memoratur, hanc non esse uere possumus €dicere. €@@Et primae quidem substantiae uel essentiae €primum deum esse et mentem formasque rerum €et animam; secundae substantiae, omnia quae €informantur quaeque gignuntur et quae ab substan-€tiae superioris exemplo originem ducunt, quae €mutari et conuerti possunt, labentia et ad instar €fluminum profuga. Adhuc illa, quam dixi, intelli-€gendi substantia quoniam constanti nititur robore, €etiam quae de ea disputantur ratione stabili et €fide plena sunt. At eius, quae ueluti umbra et €imago est superioris, rationes quoque et uerba, €quae de ea disputantur, inconstanti sunt disciplina. @1 @@Initium omnium corporum materiam esse €memorauit; hanc et signari inpressione formarum. €Hinc prima elementa esse progenita, ignem et €aquam et terram et aera. Quae si elementa sunt, €simplicia esse debent neque ad instar syllabarum €nexu mutuo copulari, quod istis euenit, quorum €substantia multimoda [multi] potestatum coitione €conficitur. Quae quum inordinata permixtaque €essent, ab illo aedificatore mundi deo ad ordinem €numeris et mensuris in ambitum deducta sunt. €Haec e plurimis elementis ad unum redacta esse. €Et ignem quidem et aera et aquam habere originem €atque principium ex trigono, qui sit anguli recti, €imparibus [2lateribus]2; terram uero de recti[s] €quidem anguli[s] trigonis, sed fastigiis paribus, esse. €Et prioris quidem formae tres species exsistere; €pyramidem, octangulam et uigintiangulam sphae-€ram. Et pyramidem figuram ignis in se habere, €octangulam uero aeris, angulatam uicies sphaeram €aquae dicatam esse; aequipedum uero trigonum €efficere ex sese quadratum, $KU/BON&, quae terrae sit €propria. Quapropter mobilem pyramidis formam €igni dedit, quod eius celeritas agitationi huius €uideatur esse consimilis. Secundae uelocitatis €octangula sphaera est; hanc aeri detulit, qui €leuitate et pernicitate post ignem secundus esset. @1 €Vicen[i]alis sphaera loco tertio est; huius forma €fluuida et uolubilis aquae similior est uisa. Restat €tesserarum figura, quae cum sit inmobilis, terrae €constantiam non absurde sortita est. Et alia initia €inueniri forsitan posse ait, quae deo nota sint uel €ei qui sit diis amicus. @@Sed de primis elementis, igni et aqua cete-€risque, et illa constare particulatim animalium et €inanimantium corpora; mundumque omnem ex þ²±²ÿï°°¹ÿï‚ÐìÿïƒÁðõìÿ¡˜ˆ„omni aqua totoque igni et aeris uniuersitate €cunctaque terra esse factum, et non solum nullam €horum partem extra orbem relinqui, sed [2ne]2 €uim quidem eius [et] extrinsecus inueniri. Haec €autem inuicem ex se intra se apta et conexa esse; €idcircoque in igne atque terra aquae et aeri est situs, €et, sicut ignis aeri cognatione coniungitur, ita €humor adfinitati terrenae iugatur. Hinc unum esse €mundum in eoque omnia nec relictum locum, in €quo alius, nec elementa superesse, ex quibus €alterius mundi corpus possit esse. Ad haec ei adtri-€buta est perpetua iuuentas et inuiolata ualetudo; €eoque nihil praeterea extrinsecus est relictum, €quod corrumpere posset ingenium eius et, si €superesset, non eum laederet, cum ita apud se ex €omni parte conpositus atque ordinatus foret, ut €aduersantia et contraria naturae disciplinaeque €eius officere non possent. €@@Idcirco autem perfectissimo et pulcherrimo €mundo instar pulchrae et perfectae sphaerae a €fabricatore deo quaesitum est, ut sit nihil indigens, €sed operiens omnia coercensque contineat, pulcher €et admirabilis, sui similis sibique respondens. Hinc @1 €illud etiam: [2cum]2 septem locorum motus habe-€antur, progressus et retrocessus, dexteriores ac €sinistri, sursum etiam deorsumque nitentium et €quae in gyrum circuitumque torquentur, sex €superioribus remotis, haec una mundo relicta est €sapientiae et prudentiae propria, ut rationabiliter €uolueretur. Et hunc quidem mundum nunc sine €initio esse dicit, alias originem habere natumque €esse: nullum autem eius exordium atque initium €esse ideo quod semper fuerit; natiuum uero uideri, €quod ex his rebus substantia eius et natura constet, €quae nascendi sortitae sunt qualitatem. Hinc et €tangitur et uidetur sensibusque corporeis est €obuius. Sed quo ei nascendi causam deus praestitit, €ideo inmortali perseuerantia est semper futurus. @@Animam uero animantium omnium non esse €corpoream nec sane perituram, cum corpore fuerit €absoluta, omniumque gignentium esse seniorem; €atque ideo et imperitare et regere ea quorum curam €fuerit diligentiamque sortita; ipsamque semper €et per se moueri, agitatricem aliorum, quae natura €sui inmota sunt atque pigra. Sed illam, fontem €animarum omnium, caelestem animam, optimam €et sapientissimam uirtute esse genetricem, sub-€seruire etiam fabricatori deo et praesto esse ad €omnia inuenta eius pronuntiat. Verum substantiam €mentis huius numeris et modis confici congeminatis €ac multiplicatis augmentis incrementisque per se €et extrinsecus partis; et hinc fieri ut musice €mundus et canore moueatur. @1 €@@Naturasque rerum binas esse, et earum alteram €esse, quam quidem $DOCASTH\N& appellat ille et quae €uideri oculis et adtingi manu possit; alteram, €quae ueniat in mentem, cogitabilem et intellegi-€bilem; detur enim uenia nouitati uerborum, rerum €obscuritatibus seruienti. Et superiorem quidem €partem mutabilem esse ac facilem contuenti, hanc €autem, quae mentis acie uidetur et penetrabili €cogitatione percipitur atque concipitur, incorrup-€tam, inmutabilem, constantem eandemque et €semper esse. Hinc et duplicem rationem interpreta-€tionemque dicit: namque illa uisibilis fortuita et €non ita perseueranti suspicione colligitur, at haec €intellegibilis uera, perenni et constanti ratione €probatur esse. @@Tempus uero aeui esse imaginem, si quidem €tempus mouetur, perennitatis fixa et inmota €natura est; et ire in eam tempus, et in eius magnitu-€dinem finiri ac dissolui posse, si quando hoc €decreuerit fabricator mundi deus. Eiusdem tem-€poris spatiis mensuras mundanae conuersionis €intellegi. Solis quippe et lunae globum hoc agere, €ceterasque stellas, quas nos non recte erroneas et €uagas dicimus; nostrae enim super earum cursibus €opiniones disputationesque possunt in errorem €intellectum inducere. Ceterum ille rerum ordinator €ita reuersiones earum, ortus, obitus, recessus, €moras progressusque constituit, ut ne modico €quidem errori locus esset. Dies quippe cum noctibus €mensium spatia conplere, menses uicissim anno-€rum orbes inuoluunt, nec prius quam signa haec €luce siderea ardere coeperunt, iniri potuerunt @1 €temporum numeri, perituramque esse obseruatio-€nem conputationis huius, si hic olim chorus €antiquus steterit. €@@Namque ut mensurae et reuersiones temporum €noscerentur circuitusque mundi uideretur, solis €incensa sunt lumina, et uicissim, ut quies desiderata €proueniret animantibus, opacitas est inuenta noctis. €Mensesque effici, cum luna, circuli sui conpleto €curriculo, ad eundem locum, a quo discesserit, €reuertatur; anni uero spatia concludi, cum sol €quadrinas temporum contigerit uices et ad idem €signum fuerit inuectus. Horum enim ratio in se €reuertentium et a se proficiscentium intellectum €cogitationis inuenit. Esse autem stellarum nihilo-€minus certos ambitus legitimis curriculis perpetuo €seruatos, quos uix hominum sollertia conprehendit. €Vnde fit ut et magnus ille uocitatus annus facile €noscatur, cuius tempus inplebitur, cum uagantium €stellarum comitatus ad eundem peruenerit finem €nouumque sibi exordium et itinera per uias mundi €reparauerit. @@Globorum uero caelestium, nexorum inter €se per uices mutuas, omnium supremum esse eum €qui inerrabili meatu censetur; eius amplexu €ceteros coerceri. Et esse $A)PLANE/SI& primum ordinem, €secundum Saturno datum, Ioui tertium, Martem €quartum tenere, quintum Mercurio dari, sextum €Veneris esse, septimum solis itineribus incendi, €octauum metiri lunam. €@@Exinde elementis omnia ac principiis occupari. €Ignem ante alia superiorem esse, mox aeris locum, €hinc aquae proximum et tunc globum terrae in @1 €medio situm, aequalem loco ac figura, inmobilem €stare. Hos astrorum ignes sphaeris adfixos perpetuis €atque indefessis cursibus labi, et hos animalis deos €dicit esse; sphaerarum uero ingenium ex igni €coalitum et fabricatum. €@@Iam ipsa animantium genera in quattuor species €diuiduntur, quarum una est ex natura ignis eius-€modi qualem solem ac lunam uidemus ceterasque €siderum stellas, alterum ex aeria qualitate_hanc €etiam daemonum dicit_, tertium ex aqua terraque €coalescere; et mortale genus corporum ex eo diuidi €terrenum atque terrestre_sic enim $E)/GGEION& et €$E)PI/GEION& censui[t] nuncupanda_terrenumque €esse arborum ceterarumque frugum, quae humi €fixae uitam trahunt, terrestria uero quae alit ac €sustinet tellus. €@@Deorum trinas nuncupat species, quarum est €prima unus et solus summus ille, ultramundanus, €incorporeus, quem patrem et architectum huius €diuini orbis superius ostendimus; aliud genus est €quale astra habent ceteraque numina, quos caeli-€colas nominamus; tertium habent, quos medio-€ximos Romani ueteres appellant, quod [est] sui €ratione, sed [2et]2 loco et potestate diis summis €sunt minores, natura hominum profecto maiores. @@Sed omnia quae naturaliter et propterea €recte feruntur prouidentiae custodia gubernantur €nec ullius mali causa deo poterit adscribi. Quare €nec omnia ad fati sortem arbitratur esse referenda. €Ita enim definit: prouidentiam esse diuinam @1 €sententiam, conseruatricem prosperitatis eius, cuius €causa tale suscepit officium; diuinam legem esse €fatum, per quod ineuitabiles cogitationes dei atque €incepta conplentur. Vnde si quid prouidentia geri-€tur, id agitur et fato, et quod fato terminatur €prouidentia debet susceptum uideri. Et primam €quidem prouidentiam esse summi exsuperantissi-€mique deorum omnium, qui non solum deos €caelicolas ordinauit, quos ad tutelam et decus per €omnia mundi membra dispersit, sed natura etiam €mortales eos, qui praestarent sapientia ceteris ter-€renis animantibus, ad aeuitatem temporis [s]edidit €fundatisque legibus reliquarum dispositionem ac €tutelam rerum, quas cotidie fieri necesse est, diis €ceteris tradidit. Vnde susceptam proui[de]nciam €dii secundae prouidentiae ita nauiter retinent, ut €omnia, etiam quae caelitus mortalibus exhibentur, €inmutabilem ordinationis paternae statum teneant. €Daemonas uero, quos Genios et Lares possumus €nuncupare, ministros deorum arbitra[n]tur custo-€desque hominum et interpretes, si quid a diis €uelint. €@@Nec sane omnia referenda esse ad uim fati þ²±²ÿï°°¹ÿï‚ÐìÿïƒÁðõìÿ¡˜Œˆputa[n]t, sed esse aliquid in nobis et in fortuna esse €non nihil. Et fortunae quidem inprouidos casus €ignorari a nobis fatetur; instabile enim quiddam €et incurrens intercedere solere, quae consilio fuerint €et meditatione suscepta, quod non patiatur medi-€tata ad finem uenire. Et tunc quidem cum inpedi-€mentum istud utiliter prouenit, res illa felicitas €nominatur; at ubi repugnationes istae nociuae @1 €erunt, infelicitas dicitur. Omnium uero terrenorum €nihil homine praestabilius prouidentia dedit. @@Quare idem bene hominis pronuntia[n]t €esse animam corporis dominam. At enim cum tres €partes animae ducat esse, rationabilem, id est €mentis optumam portionem, hanc ait capitis arcem €tenere; irascentiam uero procul a ratione ad domi-€cilium cordis deductam esse obsequique eam in €loco respondere sapientiae; cupidinem atque ad-€petitus, postremam mentis portionem, infernas €abdominis sedes tenere ut popinas quasdam et €latrinarum latebras, deuersoria nequitiae atque €luxuriae; relegatam uero idcirco longius a sapientia €hanc partem uideri, ne inportuna uicinitate ratio-€nem consulturam desuper cunctorum saluti in ipsa €cogitationum utilitate turbaret. Totum uero homi-€nem in capite uultuque esse; nam prudentiam €sensusque omnis non alias quam illa parte cor-€poris contineri. Cetera enim membra ancillari et €subseruire capiti, cibos et alia subministrare, €uectare etiam sublime po[s]situm ut dominum €atque rectorem prouidentiaque eius a periculis €uindicari. Sed machinamenta, quibus ad sentiendas €et diiudicandas qualitates sensus instructi sunt, €ibidem erga regiam capitis constituta esse in €conspectu rationis, ut intellegendi ac persentis-€cendi ueritas adiuuetur. @@Sensus uero ipsi ad ea quae sunt sensibilia €apte conposita natura intellegentiam cognatam @1 €tenent. Ac primo oculorum acies gemellas perluci-€das et quadam luce uisionis inlustres noscendi €luminis officium tenere. Auditionem uero, aeriae €naturae participem, aeris nuntiis percipere sonores. €Iam gustatus solutiores esse sensus ideoque umi-€dioribus et aquosis potius commodatos. Tactum €etiam terrenum atque corporeum solidiora quaeque €contingi offendique possunt sentire. Eorum etiam €quae corrupta mutantur separata intellegentia est; €in media namque regione oris nares natura consti-€tuit, quarum bifori uia odor cum spiritu commeat. €Conuersiones autem mutationesque odoratus causas €dare easque de corruptis uel adustis uel mitescen-€tibus aut madefactis sentiri, cum quidem ea, quae €feruntur uapore uel fumo exhalantur, odorum €uiis iudicium sensusque succedunt; nam res[istent] €integrae et aer purus numquam eiusmodi auris €inficiunt eos. €@@Sensus quidem ipsi communes nobis sunt cum €ceteris animantibus; at enim hominis sollertia €eiusmodi diuino beneficio instructior auctiorque, €quod auditus illi est uisusque praestantior. Oculis €namque metitus est caelum siderumque circuitus €et astrorum obitus atque ortus eorumque cum €significatibus spatia conprehendit, ex quo pulcher-€rimus et uberrimus fons ille philosophiae profluxit. €Auditu uero quid homini magnificentius potuit €euenire, per quem prudentiam sapientiamque @1 €condisceret numerosque orationis metiretur ac €modos faceret fieretque ipse totus modulatus ac €musicus? Lingua et dentium uallum et ipsius €osculi uenustas accessit. Quod quidem aliis ani-€mantibus ad explendam uictus necessitatem infe-€rendasque uentri copias conparatum est, sed homini €promptuarium potius rectae rationis et suauissimae €orationis hoc datum est, ut, quae prudentia corde €conceperit, ea sensa promat oratio. @@Sed totius corporis habitus et figura €membrorum alia condicione sunt optuma, alia €longe peiora: inferiora reguntur optimatium €praestantia et ipsa ministerium suggerunt victuale. €Pedes ceteraque umerorum tenus capiti oboediunt. €At superciliorum saepes praemuniunt oculis, ne €desuper proruat, quod teneras uisiones mollesque €perturbet. Pulmones loco ac sui genere cordi plu-€rimum consulunt, cum exardescit ira trepidansque €celerioribus motibus uertex cordis ipsius, madens €sanguine, pulmonum excipitur mollitia, siti, frigore. €Lienem uero iocineri non frustra esse finitimum, ut €eius redundantiam participatis haustibus releuet €abstergeatque ea quae sordium fuerint purumque ac €sincerum praestet, quod maxime fibris est commo-€dum. Ventrem hiris intestinorum circumplexum et €nexibus inpeditum esse, ne esculenta et potulenta €sese penetrarent, sed ut retenta paulisper utilitatem €sui ac censum animantibus exhiberent; nam [ne] €exhaustis et labentibus usque [2quae]2 inferuntur, @1 €momentis omnibus adpetendi cibi necessitas inmi-€neret et ad hoc unum occupari nobis dies noctesque €esset necesse. @@Visceribus ossa sunt tecta; eadem reuincta €sunt neruis. Et tamen ea quae sunt internuntia €sentiendi sic sunt operta uisceribus, ne crassitudine €sensus hebetentur. Illa etiam, quae iuncturis et €copulis nexa sunt, ad celeritatem facilius se €mouendi, haud multis sunt inpedita uisceribus. €Denique ipsius capitis uerticem specta: contectum €tenui cute capillisque hirsutum uidebis aduersum €uim frigoris et caloris. At enim illae opi[t]mae sunt €partes quas labor subigit, ut femina ipsaque sessi-€tandi regio est. Quid de cibatu ipso loquar, quem €itinera ex utero manantia, fibris iecoris adiuncta, €dispertiunt in cruoris habitudinem uersum, ut €eum ex eo loco per omnes artus natura sollers €deriuari faciat? Sed e regione cordis uenarum €meatus oriuntur, per pulmonum spiracula uiuaci-€tatem transferentes, quam de corde susceperint, et €rursus ex illo loco diuisae per membra totum €hominem iuuant spiritu[m]. Hinc illae anhelandi €uices haustae redditaeque alterno modo, ne mutuis €inpediantur occursibus. Venarum diuersae sunt €qualitates, quas ad procreandum e regione ceruicum €per medullas renum commeare et suscipi inguinum €loco certum est et pulsu uenarum genitale semi-€nium humanitatis exire. @1 @@At cum totius corporis [2tres]2 dicat €esse substantias, primam uult uideri ex igni et €aqua et ceteris elementis, aliam ex consimilibus €partibus uiscerum, ossiculorum, cruoris et cetero-€rum, tertiam de discrepantibus diuersisque mem-€bris, id est capite, utero et articulis disparibus. €Vnde et substantia, quae de simplicibus constat €elementis, si id quod necessitate uictus extrinsecus €adrogatur commodo congruit et generi singulorum, €qualitatem corporis temperiemque custodit, et €illis, quae de consimilibus, robur auget et iis, quae €inter se disparia supra diximus, pulchritudinem €nutrit; et simul[abo] aequalitas ista sicci [2atque]2 €umidi, feruentis ac frigidi sanitatem, uires speciem-€que largitur, sicuti illa intemperans atque inmo-€derata permixtio singulis uniuersisque uitiatis €animal celeri exitio corrumpit. @@Tripertitam animam idem dicit: primam €eius rationabilem esse partem, aliam excandescen-€tiam uel inritabilitatem, tertiam adpetitus; ean-€dem cupiditatem possumus nuncupare. Sed tunc €animanti sanitatem adesse, uires, pulchritudinem, €cum ratio totam regit parentesque ei inferiores €duae partes concordantesque inter se iracundia et €uoluptas nihil adpetunt, nihil commouent, quod €inutile esse duxeri[n]t ratio. Eiusmodi ad aequa-€bilitatem partibus animae temperatis, corpus nulla @1 €turbatione frangitur. Alioquin inuehit aegritudi-€nem atque inualentiam et foeditatem, cum inconpo-€sitae et inaequales inter se erunt, cum irascentiam €et consilium subegerit sibique subiecerit cupiditas €aut cum dominam illam reginamque rationem, €obsequente licet et pacata cupidine, ira flagrantior €uicerit. Sed aegritudinem mentis stultitiam esse €dicit eamque in partes duas diuidit; harum unam €inperitiam nominat, aliam insaniam uocat; et €inperitiae morbum ex gloriosa iactatione contin-€gere, cum eorum, quorum ignarus est, doctrinam €aliquis scientiamque mentitur; furorem uero pes-€sima consuetudine et libidinosa uita solere euenire €hancque insaniam nominari, quam uitiosa qualitas €corporis prodit, cum ea quae rationi sunt parata €in ipso uertice inportunis angustiis coartantur. At €enim hominem tunc esse perfectum, cum anima €et corpus aequaliter copulantur et inter se conue-þ²±²ÿï°°¹ÿï‚ÐìÿïƒÁðõìÿ¡˜’ˆniunt sibique respondent, ut firmitas mentis €praeualentibus corporis uiribus non sit inferior; €corporis uero tunc natiuis incrementis augetur, cum €ualitudinis ratio procurata salubriter modum neces-€sarii uictus nescit excedere nec ualitudo obteritur €magnitudine externorum laborum nec pabuli sarcina €inmoderatius inuecti uel non, ut oportet, digesti €distributique per corpus. Tunc enim artus ac mem-€bra uigoris debiti modum et uires retinent, cum €id quod infertur ad totius corporis conseruationem €ueluti singillatim exaequatum cunctis partibus €diuiditur. Verum enimuero tunc exitium copo% . . . @1  Ÿôÿ@@@@{1LIBER II}1 ‘@@Moralis philosophiae caput est, Faustine fili, €ut scias quibus ad beatam uitam perueniri ratio-€nibus possit. Verum ut beatitudinem bonorum fine €ante alia contingere putes, ostendam quae de hoc €Plato senserit. Bonorum igitur alia eximia ac €prima per se ducebat esse, per praeceptionem €cetera bona fieri existimabat. Prima bona esse €deum summum mentemque illam, quam $NOU=N& idem €uocat; secundum ea quae ex priorum fonte pro-€fluerent esse animi uirtutes: prudentiam, iusti-€tiam, pudicitiam, fortitudinem; sed his omnibus €praestare prudentiam; secundam numero ac pote-€state continentiam posuit; has iustitiam sequi; €fortitudinem quartam esse. Differentiam hanc €bonorum esse constituit: partim diuina per se et €prima simplicia duci bona; alia hominum nec €eadem omnium existimari. Diuina quapropter esse €atque simplicia uirtutes animi, humana autem €bona eaque quorundam esse[nt], quae cum corporis €commodis congruunt, et illa quae nominamus €externa, quae sapientibus et cum ratione ac modo @1 €uiuentibus sunt sane bona, stolidis et eorum usum €ignorantibus esse oportet mala. @@Bonum primum est uerum et diuinum €illud, optimum et amabile et concupiscendum, €cuius pulchritudinem rationabiles adpetunt mentes €natura duce instinctae ad[em] eius ardorem. Et €quod non omnes id adipisci queunt neque primi €boni adipiscendi facultatem possunt habere, ad €id feruntur quod hominum est, quod secundum €nec commune multis est nec omnibus similiter €bonum. Namque adpetitus et agendi aliquid €cupido aut uer[b]o bono incitatur aut eo quod €uideatur bonum. Vnde natura duce cognatio quae-€dam est cum bonis ei animae portioni[s], quae €cum ratione consentit. Accidens autem bonum est €et putatur, quod corpori rebusque uenientibus €extrinsecus copulatur. Et illum quidem, qui natura €inbutus est ad sequendum bonum, non modo €sibimet intimatum putat, sed omnibus etiam €hominibus; nec pari aut simili modo, uerum €[etiam] * * * unumquemque acceptum esse, €dehinc proximis et mox ceteris, qui familiari usu uel €notitia iunguntur. @@Hominem ab stirpe ipsa neque absolute €malum nec bonum nasci, sed ad utrumque procliue €ingenium eius esse; habere semina quidem quae- @1 €dam utrarumque rerum cum nascendi origine €copulata, quae educationis disciplina in partem €alteram debeant emicare; doctoresque puerorum €nihil antiquius curare oportet quam ut amatores €uirtutum uelint esse, moribus, institutis eos ad id €prorsus inbuere, ut regere et regi discant magistra €iustitia. Quare praeter cetera induci ad hoc eos €oportere, ut sciant quae sequenda fugiendaque €sint, esse honesta et turpia, [2plena]2 illa uolup-€tatis ac laudis haec[tenus] dedecoris ac turpitu-€dinis; honesta eadem, quae sunt bona, confidenter €optare nos oportere. Tria genera ingeniorum ab €eo sunt conprehensa, quorum praestans et egregium €appellat unum, alterum deterrimum pessimumque, €tertium ex utroque modice temperatum medium €nuncupauit; mediocritatis huius uult esse parti-€cipes puerum docilem et uirum progredientem €ad modestiam eundemque commodum ac uenus-€tum. Eiusmodi quippe medietatis inter uirtutes €et uitia intercedere dicebat tertium quiddam, ex €quo alia laudanda, alia culpanda essent. Inter €scientiam [2et inscientiam]2 ualidam [2alteram €opinionem,]2 alteram falsam peruicaciae uanitate €iactatam, inter pudicitiam libidinosamque uitam €abstinentiam et intemperantiam posuit, fortitudini €ac timori medios pudorem et ignauiam fecit. €Horum quippe, quos mediocres uult uideri, neque €sinceras esse uirtutes nec uitia tamen mera et €intemperata, sed hinc atque inde permixta esse. @1 @@Malitiam uero deterrimi et omnibus uitiis €inbuti hominis ducebat esse; quod accidere cense-€bat, cum optima et rationabilis portio et quae etiam €imperitare ceteris debet, seruit aliis, illae uero €uitiorum ducatrices, iracundia et libido, ratione €sub iugum missa dominantur. Eandem malitiam €de diuersis, abundantia inopiaque, constare; nec €solum eam inaequalitatis uitio claudicare arbitra-€tur, sed etiam incumbere dissimilitudine; neque €enim posse[t] cum bonitate congruere, quae a €semetipsa tot modis discrepet et non solum €disparilitatem, sed etiam inconcinnitatem prae se €gerat. Tres quapropter partes animae tribus dicit €uitiis urgueri: prudentiam indocilitas inpugnat, €quae non abolitionem infert scientiae, sed contraria €est disciplinae discendi_huius duas ab eo species €accipimus, inperitiam et fatuitatem, quarum inpe-€ritia sapientiae, fatuitas prudentiae inueniuntur €inimicae_, iracundiam audacia; in eius comita-€tu[m] secuntur indignatio et incommobilitas_ €_$A)ORGHSI/AN& sic interim dixerim_, quae non €extinguit incitamenta irarum, sed ea stupore defigit €inmobili. Cupiditatibus luxuriam, id est adpetitus €adplicat uoluptatum et desideriorum ad fruendum €potiendumque haustus inexplebiles. Ex hac manat €auaritia atque lasciuia, quarum altera liberalitatem €coercet, altera inmoderatius fundendo patrimonia €prodigit facultates. @1 @@Sed uirtutem Plato habitum esse dicit mentis €optime et nobiliter figuratum, quae concordem €sibi, quietem, constantem etiam eum facit, cui €fuerit fideliter intimata, non uerbis modo sed €factis etiam secum et cum ceteris congruentem: €haec uero procliuius, si ratio in regni sui solio €constituta adpetitus e[s]t iracundias semper [in]do-€mitas et in frenis habet ipsaeque ita oboediunt, €ut tranquillo ministerio fungantur. Vnimodam €uero esse uirtutem, quod bonum suapte natura[e] €adminiculo non indiget, perfectum autem quod €sit solitudine debet esse contentum. Nec solum €aequalitas uerum etiam similitudo cum uirtutis €ingenio coniungitur: ita enim secum ex parte €omni congruit, ut ex se apta sit sibique respondeat. €Hinc et medietates easdemque uirtutes ac summi-€tates uocat, non solum quod careant redundantia €et egestate, sed quod in meditullio quodam uitio-€rum sitae sint; fortitudo quippe circumsistitur €hinc audacia, inde timiditate; audacia quidem €confidentiae fit abundantia, metus uero uitio €deficientis audaciae. @@Virtutum perfectae quaedam, inperfectae €sunt aliae; et inperfectae illae, quae in omnibus €beneficio solo naturae proueniunt uel quae solis €disciplinis traduntur et magistra ratione discuntur; €eas igitur, quae ex omnibus constent, dicemus esse €perfectas. Inperfectas uirtutes semet comitari €negat; eas uero, quae perfectae sint, indiuiduas €sibi et inter se conexas esse ideo maxime arbitratur, @1 €quod ei, cui sit egregium ingenium, si accedat €industria, usus etiam et disciplina, quam dux rerum €ratio fundauerit, nihil relinquetur, quod non uirtus €administret. Virtutes omnes cum animae partibus €diuidit et illam uirtutem, quae ratione sit nixa €et est spectatrix diiudicatrixque omnium rerum, €prudentiam dicit atque sapientiam; quarum €sapientiam disciplinam uult uideri diuinarum €humanarumque rerum, prudentiam uero scientiam €esse intellegendorum bonorum et malorum, eorum €etiam, quae media dicuntur. In ea uero parte €quae iracundior habeatur fortitudinis sedes esse €et uires animae neruosque ad ea inplenda, quae €nobis seuerius agenda legum inponuntur imperio. €Tertia pars mentis est cupidinum et desideriorum, €cui necessario abstinentia comes est, quam uult esse €seruatricem conuenientiae eorum, quae natura €recta prauaque sunt in homine. A displicentia[m] €ad mediocritatem libido flectitur actusque uolup-€tarios ratione huius dicit ac modestia coerceri. @@Per has tres animae partes quartam uir-€tutem, iustitiam, aequaliter diuidentem se scien-þ²±²ÿï°°¹ÿï‚ÐìÿïƒÁðõìÿ¢—ƒtiamque causam esse dicit, ut unaquaeque por-€tio[re] ratione ac modo ad fungendum munus €oboediat. Hanc ille heros modo iustitiam nominat, €nunc uniuersae uirtutis nuncupatione conplectitur €et item fidelitatis uocabulo nuncupat; sed cum €ei a quo possidetur est utilis, beniuolentia est, at €cum foras spectat et est fida speculatrix utilitatis €alienae, iustitia nominatur. Est et illa iustitia, €quae quartum [2in]2 uulgata diuisione uirtutum €locum possidet, quae cum religiositate, id est @1 €$O(SIO/THTI&, copulatur; quarum religiositas deum €honori ac suppliciis diuinae rei mancipata est, illa €uero hominum societatis et concordiae remedium €atque medicina est. Duabus autem aequalibus de €causis utilitatem hominum iustitia regit, quarum €est prima numerorum obseruantia et diuisionum €aequalitas et eorum quae pacta sunt symbole, ad €haec ponderum mensurarumque custodia et com-€municatio opum publicarum; secunda finalis est €et ueniens ex aequitate partitio, ut singulis in €agros dominatus congruens deferatur ac seruetur, €[bonus] optimis optatior, minor non bonis; ad hoc €bonus quisque natura et industria in honoribus et €officiis praeferatur, pessimi ciues luce careant €dignitatis. Sed ille iustus in deferendo honore ac €seruando modus est ei qui est suffragator bonorum €et malorum subiugator, ut semper in ciuitate €emineant quae sunt omnibus profutura, iaceant €et subiecta sint cum suis auctoribus uitia. @@Quod facilius obtinebitur, si duobus exem-€plis instruamur: unius diuini ac tranquilli ac beati, €alterius inreligiosi et inhumani ac merito intesta-€bilis, ut pessimo quidem alienus et auersus a recta €uiuendi ratione, [2pro]2 facultate sua diuino illi €et caelesti bonus similior esse uelit. €@@Hinc rhetoricae duae sunt apud eum partes, €quarum una est disciplina contemplatrix bonorum, €iusti tenax, apta et conueniens cum secta eius qui €politicus uult uideri; alia uero adulandi scientia €est, captatrix uerisimilium, usus nulla ratione @1 €collectus_sic enim $A)/LOGON TRIBH\N& elocuti sumus_, €quae persuasum uelit quod docere non ualeat. €Hanc $DU/NAMIN TOU= PEI/QEIN A)/NEU TOU= DIDA/SKEIN& defi-€niuit Plato, quam ciuilitatis articuli umbram, €id est imaginem, nominauit. Ciuilitatem, quam €$POLITIKH\N& uocat, ita uult a nobis intellegi, ut eam €esse ex uirtutum numero sentiamus. Nec solum €agentem atque in ipsis administrationibus rerum €spectari, [2sed]2 ab ea uniuersa discerni; nec €solum prouidentiam prodesse ciuilibus rebus, sed €omnem sensum eius atque propositum fortunatum €et beatum statum facere ciuitatis. @@Haec eadem utilitati animae procurat duo-€bus modis; altera namque legalis est, iuridicialis €altera. Sed prior consimilis est exercitationi, per €quam pulchritudo animae et robur adquiritur, €sicut exercitatione ualitudo corporis gratiaque €retinetur; iuridicialis illa medicinae par[s] est, €nam morbis animae medetur sicut illa corporis. €Has disciplinas uocat plurimumque earum curatio-€nem commoditatis adferre profitetur. Harum €imitatrices esse coquinam et unguentariam et €artem sophisticam professionemque iuris blandas €et adsentationum inlecebris turpes profitentibus, €inutiles cunctis. Quarum sophisticam coquinae €coniungit; nam ut illa medicinae professione inter-€dum opinionem inprudentium captat, quasi ea @1 €quae agit cum morborum medela conueniant, sic €sophistice[n] imitata iuridicialem statum dat opi-€nionem stultis, quasi iustitiae studeat, quam ini-€quitati fauere constat. Vnguentariam uero profes-€sio[nes] iuris imita[n]tur; nam sicut illa [2dum]2 €remedio uult esse, per quod species corporibus ac €ualitudo seruentur, non modo utilitatem corporum €minuit, sed robur etiam uiresque frangit et uerum €colorem ad desidiam sanguinis mutat, sic haec [in] €scientiam imitata iuris simulat quidem uirtutem €se animis augere, eneruat autem, quod in illis €natiuae fuerit industriae. €@@Virtutes eas doceri et studeri posse arbitrabatur, €quae ad rationabilem animum pertinent, id est €sapientiam et prudentiam; et illas, quae uitiosis €partibus pro remedio resistunt, id est fortitudinem €et continentiam, rationabiles quidem esse, sed €superiores uirtutes pro disciplinis haberi, ceteras, si €perfectae sunt, uirtutes appellat; si semiperfectae €sunt, non illas quidem disciplinas uocandas esse €censet, sed nec in totum existimat disciplinis €alienas. Iustitiam uero, quod trinis animae regio-€nibus sparsa sit, artem uiuendi ac disciplinam €putat, et nunc docilem esse, nunc usu et experiendo €prouenire. @@Bonorum autem quaedam sui gratia adserit €adpetenda, ut beatitudinem, ut bonum gaudium; €alia non sui, ut medicinam; alia et sui et alterius, €ut prouidentiam ceterasque uirtutes, quas et sui @1 €causa expetimus ut praestantes per se et honestas €et alterius, id est beatitudinis, qui uirtutum exop-€tatissimus fructus est. Hoc pacto etiam mala €quaedam sui causa fugitanda sunt, alia ceterorum, €pleraque et sui et aliorum, ut stultitia et eiusmodi €uitia, quae et sui causa uitanda sunt et eorum quae €accidere ex his possunt, id est miseriae atque €infelicitatis. Eorum, quae adpetenda sunt, quaedam €absolute bona dicimus, quae semper atque omnibus, €cum adsunt, inuehunt commoda, ut uirtutes, €quarum beatitas fructus est, alia quibusdam nec €cunctis uel perpetuo bona, ut uires, ualitudo, €diuitiae et quaecumque corporis et fortunae sunt. €Pari pacto et eorum quae declinanda sunt, quaedam €omnibus ac semper uideri mala, quando nocent €atque obsunt, ut sunt uitia et infortunia, quaedam €aliis nec ea semper nocere, ut aegritudinem, €egestatem et cetera. @@Sed uirtutem liberam et in nobis sitam et €nobis uoluntate adpetendam; peccata uero esse non €minus libera et in nobis sita, non tamen ea suscipi €uoluntate. Namque ille uirtutis spectator, cum €eam penitus intellexerit bonam esse et benignitate €praestare, ad eam adfectabit profecto et sectandam €existimabit sui causa; [a]ut item ille, qui senserit €uitia non solum turpitudinem existimationi inue-€here, sed nocere alio pacto fraudique esse, qui €potest sponte se ad eorum consortium iungere? €Sed si ad eiusmodi mala pergit ac sibi usuram €eorum utilem credit, deceptus errore et imagine €boni sollicitatus quidem, insciens uero ad mala €praecipitatur; discrepes quippe a communi sen- @1 €tentia, si non quidem ignores quid pauperiem €ac diuitias intersit et, cum haec in procliui sita €sint nec pauperies honestatem uel turpitudinem €diuitiae adlaturae sint, si egestatem rerum uictui €necessariarum copiis praeferas, ineptire uidearis; €et adhuc illud absurdius, si quis sanitatem corporis €spernat eligens morbos; sed illud postremae €dementiae est, cum, qui uirtutis pulchritudinem €oculis animae uiderit utilitatemque eius usu et €ratione perspexerit, non ignarus quantum dedecoris €atque incommodi adipiscatur ex participatione €uitiorum, tamen addictum se uelit uitiis. @@Corporis sanitatem, uires, indolentiam cete-€raque eius bona extraria, item diuitias et cetera €quae fortunae commoda ducimus, ea non simpli-€citer bona nuncupanda sunt. Nam si quis ea €possidens usu se abdicet, ea illi inutilia erunt; si €quis autem eorum usum conuerterit ad malas artes, €ea illi etiam noxia uidebuntur. Vitiis subiectus €erit qui ea possidet, haberi haec etiam oberit. €Vnde colligitur simpliciter bona haec dici non opor-€tere, ut ea etiam quae sunt * * * , morbos atque €pauperiem ceteraque * * * existimari oportet. €Nam qui tenuis est, si modificetur in sumptibus, €nullam noxam ex eo sentiet et qui recte pauperie €sua utitur non solum nihil capiet incommodi, uerum €ad tollenda cetera melior atque praestantior fiet. Si @1 €igitur nec habere pauperiem neque eam ratione €regere contrarium est, paupertas per se malum non €est. €@@Voluptatem uero neque bonum esse absolute €neque simpliciter malum, sed eam, quae sit honesta €nec pudendis rebus sed gloriosis actibus ueniat, €non esse fugiendam, illam uero, quam aspernetur €natura ipsa turpi delectatione quaesitam, uitari €oportere censebat. Sollicitudinem et laborem, si €naturabiles essent et ab ipsa uirtute descenderent €et essent pro aliqua praeclara administratione €susceptae, adpetibiles ducebat esse; sed si aduer-þ²±²ÿï°°¹ÿï‚ÐìÿïƒÁðõìÿ¢˜Œˆœsum naturam turpissimarum [2rerum]2 causa €gignerentur, malas intestabilesque esse. Non sola €tristia et uoluptates accidere animis et uenire €corporibus, sed esse medium quendam statum, €qualis est cum abest tristitia nec tamen laetitiam €adesse sentimus. @@Ex his quae in nobis sunt, primum bonum €atque laudabile est uirtus, bonum studenti. Ideo €honestum appellari oportet; solum quippe quod €honestum est bonum ducimus, ut e[s]t malum €turpe; ac merito quod turpe est bonum non potest €esse. €@@Amicitiam ait sociam eamque consensu consistere €reciprocamque esse ac delectationis uicem reddere, €quando aequaliter redamat. Hoc amicitiae com-€modum prouenit, cum amicus eum quem diligit €pariter ac se cupit prosperis rebus potiri. Aequalitas €ista non aliter prouenit nisi similitudo utroque €parili caritate conueniat. Nam ut pares paribus €inresolubili nexu iunguntur, ita discrepantes et @1 €inter se disiuncti sunt nec aliorum amici. Inimici-€tiarum autem uitia gignuntur ex maliuolentia, per €dissimilitudinem morum et distantiam uitae et €sectas atque ingenia contraria. Alia etiam amicitiae €genera dicit esse, quarum pars uoluptatis gignitur €causa, pars necessitatis. Necessitudinum et libero-€rum amor naturae congruus est, ille alius abhorrens €ab humanitatis clementia, qui uulgo amor dicitur, €est adpetitus ardens, cuius instinctu per libidinem €capti amatores corporum in eo quod uiderint €totum hominem putant. Eiusmodi calamitates €animarum amicitias idem appellari uetat, quod €nec mutuae sint nec reciprocari queant, ut ament €atque redamentur, nec constantia illis adsit et €diuturnitas desit amoresque eiusmodi satietate ac €paenitentia terminentur. @@Plato tres amores hoc genere dinumerat, €quod sit unus diuinus cum incorrupta mente et €uirtutis ratione conueniens, non paenitendus; €alter degeneris animi et corruptissimae uoluptatis; €tertius ex utroque permixtus, mediocris ingenii €et cupidinis modicae. Animas uero fusciores inpelli €cupidine corporum unumque illis propositum esse, €ut eorum usura potiantur atque eiusmodi uoluptate €et delectatione ardorem suum mulceant; illas uero €[2quae]2 facetae et urbanae sint animas bonorum €deamare et studere illis factumque uelle, uti quam €plurimum potiantur bonis artibus et meliores €praestantioresque reddantur. Medias ex utroque €constare nec delectationibus corporum prorsus €carere et lepidis animarum ingeniis capi posse. Vt €ille igitur amor taeterrimus et inhumanissimus €atque turpis non ex rerum natura, sed aegritudine @1 €corporali morboque colligitur, sic ille diuinus, deo-€rum munere beneficioque concessus, adspirante €caelesti cupidine in animos hominum credatur €uenire. Est amoris tertia species, quam diximus €mediam, diuini atque terreni proximitate collectus €nexuque et consortio parili copulatus, et ut rationi €propinquus est diuinus ille, ita terrenus ille cupidini €iunctus est [2et]2 uoluptati. @@Culpabilium autem uirorum quattuor for-€mae sunt, quarum prima honorip[o]etarum est, €sequens abstemiorum, tertia popularis, tyrannicae €dominationis est ultima. Euenit quapropter pri-€mum illud mentibus uitium, cum uigor rationis €elanguerit superiorque et robustior fuerit animae €portio in qua ira dominatur. [2at quae]2 $O)LIGARXI/A €dicitur, ea sic nascitur, cum, propter pessimum €pastum eius partis animae quae ex cupiditatibus €constat, non solum rationabilitatis et irascen-€tiae loca possidentur, sed etiam eorum quae non €necessaria sunt cupidine. Hunc talem Plato €lucricupidinem atque accipitrem pecuniae nomi-€nauit. Qualitas popularis existit, cum indulgentia €cupidines roboratae non solum iustis desideriis €exardescunt, sed sibi etiam quasi obuiae atque €occursantes et illam consiliariam et illam alteram €iratiorem animam condicionibus suis presserint. €Tyrannidis genus ex luxuriosa et plena libidinis €uita, quae ex infinitis et diuersis et inlicitis €uoluptatibus conflata mente tota dominatur. @1 @@Qui sit autem pessimus, eum non solum €turpem et damnosum et contemptorem deorum et €inmoderatum et inhumanam atque insociabilem €uitam ait uiuere, sed nec cum proximis secumue €congruere atque ideo non a ceteris modo, uerum €etiam a se discrepare nec aliis tantum, sed sibi €etiam inimicum esse et idcirco hunc talem neque €bonis nec omnino cuiquam nec sibi quidem amicum €esse. Sed eum pessimum uideri quem nulla maligni-€tatis superlatio possit excedere; hunc talem num-€quam in agendis rebus expedire se posse, non solum €propter inscientiam, sed quod ipse etiam sibimet €sit ignotus et quod malitia perfecta seditionem €mentibus pariat, inpediens incepta eius atque €meditata consilia nec permittens quicquam eorum €quae uolet. Pessimo quapropter deterrimoque non €ea tantum uitia quae contra naturam sunt pariunt €exsecrabilitatem, ut est inuidentia, ut est de alienis €incommodis gaudium, sed etiam quae natura non €respuit, uoluptatem dico atque aegritudinem, desi-€derium, amorem, misericordiam, metum, pudorem, €iracundiam. Idcirco autem hoc euenit, quod inmo-€deratum ingenium, in quaecumque proruerit, €modum non habet atque ideo semper ei aut deest €aliquid aut redundat. Hinc eiusmodi homini est €amor omni tenore corruptus, quod non solum €effrenatis cupiditatibus et inexplebili[s] siti haurire €auet omnia genera uoluptatis, sed quod ipso etiam €formae iudicio inrationabili errore distrahitur, €ignorans ueram pulchritudinem et corporis effetam €et eneruem et fluxam cutem deamans, nec saltem @1 €coloratos sole aut exercitatione solidatos, sed opa-€cos umbra uel desidia molles et cura nimia €emedullatos artus magni facit. @@Non sponte grassari malitiam multis €modis constat; namque iniuriam inordinatam pas-€sionem et aegritudinem mentis esse ait. Vnde €[2ad]2 delinquendum arbitratur homines non €sponte ferri. Quis enim tantum mali uoluntate €susciperet, ut in optima mentis suae parte scelus €et flagitium sciens ueheret? Cum igitur possessio €mali ab inprudentibus capitur, usum eius et €actiones oportet ab ignorantibus sustineri idcir-€coque peius est [2nocere]2 quam noceri, quod €enim his rebus nocetur quae sunt uiliores, corporis €et externis, quae uel inminui possunt uel fraudibus €interire, inlaesis potioribus, quae ad ipsam attinent €animam. Sed nocere longe peius esse ex eo intellegi €potest, quod animi[s] bonis eo uitio pernicies €infertur plusque sibi obest qui alium cupit perdi-€tum quam illi nocet, aduersum quem talia machina-€tur. Et cum nocere alteri malorum omnium €maximum sit, multo [2fit]2 grauius, si qui nocet €habeat inpune, grauiusque est et acerbius omni €supplicio, si noxio inpunitas deferatur nec hominum €interim animaduersione plectatur, sicut grauius est €acerbissimorum morborum carere medicina, meden-€tes fallere nec uri aut secari eas partes, quarum €dolore incolumitati residuarum partium consu-€latur. @1 @@Quare, ut optumi medici conclamatis €desperatisque corporibus non adhibent medentes €manus, ne nihil profutura curatio doloribus spatia €promulget, ita eos quorum animae uitiis inbu-€tae sunt nec curari queunt medicina sapientiae, €e[o]mori praesta[n]t. Namque eum cui non ex €natura nec ex industria recte uiuendi studium €conciliari potest, uita existimat Plato esse pellen-€dum uel, si cupido uitae eum teneat, oportere €sapientibus tradi, quorum arte quadam ad rectiora €flectatur. Et est sane melius talem regi nec ipsum €regendi habere alios potestatem nec dominari, sed €seruire seruitium, inpotem ipsum aliorum addici €potestati parendi potius quam iubendi officia €sortitum. Virum pessimum non solum deteriorem, €[2sed miseriorem]2 etiam dicebat esse, quod distra-€hatur semper seditione uitiorum et desideriorum €aestibus differatur; qui quanto pluri[m]um cupi-€t[i]or sit, tanto egentior sibimet et propterea aliis €uideri potest. Sperata quippe atque exoptata uix €pauca et cum maxima aerumna proueniunt iisque €flagrantiores cupidines furoresque succedunt nec €futuris modo angitur malis, uerum etiam praeteritis €transactisque torquetur. Quos omnes morte sola €ab eiusmodi malis educi posse manifestum est. @@Sed adprime bonos et sine mediocritate €deterrimos paucos admodum rarioresque et, ut ipse @1 þ²±²ÿï°°¹ÿï‚ÐìÿïƒÁðõìÿ¢˜“ƒait, numerabiles esse; eos autem, qui nec plane €optimi nec oppido deterrimi sint, sed quasi medie €morati, plures esse. Sed neque superiores obtinere €recta omnia neque culpabiles in omnibus labi. €Horum uitia nec grauata nec intempestiua sunt €aut nimium criminosa, quorum substantia est ex €redundantia uel defectu, quibus et adprobationis €integritas et modus est et qui inter laudem uitu-€perationemque mediam uiam uadunt. Iisque rerum €capessendarum eiusmodi studia excitantur, ut €nunc boni atque honesti eos rationes inuitent, nunc €inhonesta lucra et turpes inliciant uoluptates. €Talibus uiris nec amicitiarum fides perseuerat et €amores non semper inprobi nec honesti tamen €eorum animos incurrunt. @@Perfecte sapientem esse non posse dicit €Plato, nisi ceteris ingenio praestet, artibus et €prudentiae partibus absolutus atque iis iam tum €a pueris inbutus, factis congruentibus et dictis €adsuetus, purgata et efficata animi uoluptate, eiec-€tis ex animo hinc * * * abstinentia atque patientia €omnibusque doctrinis ex rerum scientia eloquen-€tiaque uenientibus. Eum qui per haec profectus €fidenti et securo gradu uirtutis uia graderetur, €adeptum solidam uiuendi rationem, repente fieri €perfectum; hunc repente praeteriti futurique aeui @1 €ultimas partes adtingere et esse quodammodo €intemporalem. Tum post hoc, uitiis exclusis incer-€tisque etiam missis, omnia quae ad beatam uitam €f[u]erunt non ex aliis pendere nec ab aliis deferri €sibi posse, sed in sua manu esse sapiens recte putat. €Quare nec in secundis rebus effertur nec contrahitur €in aduersis, cum se ornamentis suis ita instructum €sciat, ut ab his nulla ui segregetur. Hunc talem €non solum inferre, sed ne referre quidem oportet €iniuriam. Non enim eam contumeliam putat, €quam inprobus faciat, sed [eam non putat, quam] €patientia firmiter toleret, quando quidem naturae €lege in animo eius sculptum sit quod nihil horum €possit nocere sapienti, quae opinantur ceteri €mala esse. Equidem sapientem illum conscientia €sua fretum, securum et confidentem in omni uita €dicit futurum, quod et omnia accidentia reputet ad €meliores rationes trahens et quod nihil morose uel €difficulter excipiat sibique persuadeat pertinere res €suas ad inmortales deos. Iam ille diem mortis suae €propitius nec inuitus expectat, quod de animae €inmortalitate confidat; nam, uinculis liberata €corporeis, sapientis anima remigrat ad deos et pro €merito uitae purius castiusque transactae hoc ipso €usu deorum se condicioni conciliat. @@Eundem sapientem optimum nominat €ac bonum ac prudentem recte arbitratur, cuius €sane consilia cum factis rectissimis congruunt et cui @1 €principia profecta sunt a iusti ratione. Ad hoc €sapientem et fortissimum dicit esse, ut qui uigore €mentis ad omnia perpetienda sit paratus. Inde €est quod fortitudinem neruos animi ipsasque €ceruices ait, ut ignauiam animae dicit inbecillitati €esse finitimam. Diuitem hunc solum quidem recte €putat, quippe cum thensauris omnibus pretiosiorem €solus uideatur possidere uirtutem. Opes etiam €quia solus sapiens potest in usibus necessariis €regere, uideri ditissimus debet. Nam ceteri quamuis €sint opibus adfluentes, tamen quod uel usum €earum nesciant uel deducant eas ad pessimas €[p]artes, inopes uidentur. Egestatem namque non €abs[tin]entia pecuniae, sed praesentia inmodera-€tarum cupidinum gignit. Philosophum oportet, €si nihil indigens erit et omnium contumax et €superior iis quae homines acerba toleratu arbi-€trantur, nihil secus agere quam ut semper studeat €animam corporis consortio separare, et ideo €existimandam philosophiam esse mortis adfectum €consuetudinemque moriendi. @@Bonos omnes oportet inter se amicos €esse, etsi sunt minus noti, et potestate ipsa, qua €mores eorum sectaeque conueniunt, amici sunt €habendi; paria quippe a similibus non abhorrent. €Vnde inter solos bonos fidem amicitiae esse constat. €Sapientia amatorem boni adulescentem facit, sed €eum qui probitate ingenii sit ad artes bonas €promptior. Nec deformitas corporis talem abigere €poterit adpetitum; nam cum ipsa anima conplacita @1 €est, homo totus adamatur; cum corpus expetitur, €pars eius deterior est cordi. Iure igitur putandum €est eum qui sit gnarus bonorum cupitorem quoque €eiusmodi rerum esse; is enim solus boni[s] desideriis €accenditur, qui bonum illud oculis animi uidet; €hunc esse sapientem. Stultus uero quoniam est €ignarus, osor quoque nec amicus uirtutum sit €necesse est. Nec frustra hic talis amator est turpium €uoluptatum. Sapiens nullo modo merae uoluptatis €quidem alicuius gratia ueniet ad agendum, nisi €praesto fuerint honesta emolumenta uirtutis. Hunc €eundem cum eiusmodi uoluntate oportet uitam €uiuere honestam et admirabilem plenamque laudis €et gloriae neque harum modo rerum causa ceteris €omnibus praeferri, uerum etiam iucunditate et €securitate solum et semper frui. Nec angetur €carissimis orbatus adfectibus, uel quod ex se €omnia sunt apta quae ad beatitudinem pergunt, €uel quod decreto et lege rectae rationis interdicitur €eiusmodi adflictatio et quod, si de tali se causa €discruciet, illam aegritudinem uel propter eum qui €est emortuus suscipiat, quasi in peiore sit parte, €aut sua gratia, quod tali necessitudine doleat se €priuatum esse: sed neque obiti causa lamentationes €suscipi oportet, si sciamus illum neque aliquid €mali passum ac, si bonae fuerit uoluntatis, etiam €melioribus adgregatum, neque sui gratia, ut qui €in se reponit omnia nec cuiusquam absentia uirtutis €esse indigens potest, cuius perpetuam possessionem €sibi uindicat. Igitur sapiens non erit tristis. @1 @@Sapientiae finis est, ut [2ad]2 dei meri-€tum sapiens prouehatur hancque futuram eius €operam, ut aemulatione uitae ad deorum actus €accedat. Verum hoc ei poterit prouenire, si uirum €perfecte iustum, pium, prudentem se praebeat. €Vnde non solum in perspectandi cognitione, €uerum etiam agendi opera sequi eum conuenit, €quae diis atque hominibus sint probata, quippe €cum summus deorum cuncta haec non solum €cogitationum ratione consideret, sed prima, media, €ultima obeat conpertaque intime prouidae ordina-€tionis uniuersitate et constantia regat. €@@Verum enimuero illum omnibus beatum uideri, €cui[us] et bona suppetunt et, quemadmodum €carere uitiis debeat, callet. Vna quidem beatitudo €est, cum ingenii nostri praesentia tutamur quae €perficimus; alia, cum ad perfectionem uitae nihil €deest atque ipsa sumus contemplatione contenti. €Vtrarumque autem felicitatum origo ex uirtute €manat. Et ad ornamentum quidem genialis loci €[est uirtutis] nullis extrinsecus eorum quae bona €ducimus adminiculis indigemus. Ad usum autem €uitae communis corporis cura et eorum quae €extrinsecus ueniunt praesidiis opus est; ita tamen €ut haec eadem fiant uirtute meliora eiusque €suffragio beatitudinis commodis copulentur, sine €qua haec in bonis minime sunt habenda. Nec €frustra est quod sola uirtus fortunatissimos potest €facere, cum absque ha[e]c ex aliis prosperis non €possit felicitas inueniri. Sapientem quippe pedise-€quum et imitatorem dei dicimus et sequi arbitramur @1 €deum; id est enim $E(/POU QEW=|&. Non solum oportet, €dum uitam colit, digna dis gerere nec agere ea quae €eorum maiestati displiceant, uerum et tunc cum €corpus relinquit, quod non faciet inuito deo; nam €etsi in eius manu est mortis facultas, quamuis sciat €se terrenis relictis consecuturum esse meliora, €[2non]2 accerset sibi tamen eam, nisi necessario €perpetiendum esse istud lex diuina decreuerit. €Mortem eius etsi anteactae uitae ornamenta coho-€nestant, honestiorem tamen et rumoris secundi €oportet esse. Cum securus de posteritatis suae uita €ad inmortalitatem animam permittit ire, eam, €quod pie uixerit, praecipit fortunatorum habituram €loca, deorum choreis semideumque permixtam. @@De ciuitatum uero constitutione et de €obseruatione regendarum rerum publicarum ita €censet Plato. Iam principio ciuitatis formam €definit ad hunc modum: ciuitatem esse conuictum €inter se hominum plurimorum, in quibus sint €regentes alii, ceteri inferiores, coniuncti inter se €concordia et inuicem sibi opem atque auxilium €deferentes, isdem legibus, rectis tamen, officia sua þ²±²ÿï°°¹ÿï‚ÐìÿïƒÁðõìÿ¢˜˜ˆ‰temperantes; unamque ciuitatem isdem moenibus €illam futuram, ut eadem uelle atque eadem nolle €incolarum mentes adsueuerint. Quare suadendum €est fundatoribus rerum publicarum, ut usque ad @1 €id locorum plebes suas augeant, dum rectori omnes €noti esse possunt nec sibimet incogniti; sic enim €fiet ut omnes una mente sint inuicemque sibi €factum uelint. Magnam sane ciuitatem non €habitantium multitudine eorumque magis uirtuti-€bus niti oportet; uires enim non corporis nec €pecuniae collectas dominatione multorum existi-€mandas putat cum uecordia inpotentiaque, sed €cum decreto communi uirtutibus omnibus ornati €uiri incolae et omnes fundati legibus obsecuntur. €Ceteras uero, quae non ad hunc modum forent €constitutae, non arbitrabatur sanas ciuitates, sed €taetras et morbis tumentes. Res publicas eas €demum fundatas ratione dicebat esse, quae ordi-€natae ad instar animarum forent, ut pars optima, €quae prudentia sapientiaque praecellit, imperitet €multitudini et, ut illa totius habet curam corporis, €ita prudentiae dilectus tueatur uniuersae commoda €ciuitatis. Fortitudo etiam, pars uirtutis secunda, €ut ui sua adpetentiam castigat et reprimit, ita in €ciuitate uigilet. Excubitorum loco quidem militet €iuuentus pro utilitate cunctorum, sed inquietos et €indomitos ac propterea pessimos ciues refrenet, €contineat ac, si necesse sit, frangat potioris ex €consilii disciplina. Illam uero desideriorum tertiam €partem plebi et agricolis parem ducit, quam existi-€mat moderatis utilitatibus sustinendam. At enim €rem publicam negat posse consistere, nisi is qui €imperitat habeat sapientiae studium, aut is ad €imperandum deligatur quem esse inter omnes €sapientissimum constat. @1 @@Moribus et huiuscemodi cunctos ciues €inbuendos esse dicit, ut iis in quorum tutelam et €fidem res publica illa creditur auri atque argenti €habendi cupido nulla sit, ne specie communi €priuatas opes adpetant, nec eiusmodi hospitia €succedant, ut ceteris non reclusa sit ianua; €cibos uictumque ita sibi curent, ut acceptam €mercedem ab his, quos protegunt, communibus €epulis insumant. Matrimonia quoque non priuatim €maritanda esse, sed fieri communia despondente €ipsa eiusmodi nuptias publice ciuitate[s], sapien-€tibus magistratibus sorte quadam ei negotio €praeditis idque praecipue curantibus, ne dispares €sui uel inter se dissimiles copulentur. His adnec-€titur utilis necessariaque confusio, ut permixta €nutrimenta puerorum ignotorum adhuc agnitionis €parentibus adferant difficultatem, ut, dum suos €liberos nesciunt, omnes quos uiderint aetatis eius €suos credant et ueluti communium liberorum €omnes omnium sint parentes. [2Ad]2 hoc ipsorum €conubiorum quaeritur tempestiua coniunctio, cuius €futuram stabilem fidem credit, si cum harmonia €musicae dierum consonent numeri. Et qui de €nuptiis talibus erunt orti studiis congruentibus €inbuentur et optimis disciplinis communi praecep-€torum magisterio docebuntur, non uirile secus €modo, uerum etiam feminarum, quas uult Plato €omnibus [p]artibus quae propriae uirorum putantur €coniungendas esse, bellicis e[2t gymnicis et @1 €music]2is; quippe utrisque cum natura una sit, €eandem esse uirtutem. Eiusmodi ciuitatem nullis €extrinsecus latis legibus indigere; regi eam quippe €prudentia et eiusmodi institutis ac moribus, €quibus fundata ceteras leges non requirat. Et €hanc quidem ut figmentum aliquod ueritatis €exempli causa per se conpositam uult esse rem €publicam. @@Est et alia optima quidem et satis iusta €quidem et ipsa specie et dicis causa ciuitas fabri-€cata, non ut superior sine euidentia, sed iam cum €aliqua substantia. In hac non suo nomine de statu €et de commodis ciuitatis requirens originis eius €principia et fundamenta disponit, sed eo tendit €quemadmodum ciuilis gubernator, eiusmodi locum €conuentusque multitudinum nactus, iuxta natu-€ram praesentium rerum et conuenarum debeat €facere ciuitatem plenam bonarum legum et morum €bonorum. In hac equidem easdem puerorum nutri-€cationes, easdem uult esse artium disciplinas; sed €in conubiis et partibus et patrimoniis ac domibus €desciscit a prioris obseruatione rei publicae, €matrimonia priuata et singularia faciens; proco-€rumque ipsorum, etsi in contrahendo matrimonio €consulere ex uoluntate sua debeant, uniuersae €tamen ciuitatis principibus ut communis commodi €causam decernit spectandam esse. Quare et dites €inferiores nuptias non recusent et locupletium €consortium inopes consequantur; et, si uires opum €congruunt, ingenia tamen diuersa miscenda esse, @1 €ut iracundo tranquilla iungatur et sedato homini €incitatior mulier adplicetur, ut talibus obseruatio-€num remediis et profectibus suboles natura discre-€pante confecta morum prouentu meliore coalescat €et ita conpositarum domorum opibus ciuitas €augeatur; puerperiaque ipsa morum dissimili €seminio concepta cum utriusque instar similitudinis €traxerint, neque illis uigorem in rebus gerendis €neque tamen spectandis consilium defuturum. €Instituendos uero eos esse, [2non]2 utcumque €parentes % nec ita sexus esse stratus censuerint €ciuitatis. Domus uero et possessiones habeant €priuatas, ut queunt singuli, quae quidem nec €inmensum augeri per auaritiam nec prodigi per €luxuriam aut deseri per neglegentiam sinit. Leges-€que huic ciuitati promulgari iubet et legum €moderatorem, cum aliquid tale concipiet, ad con-€templandas uirtutes hortatur. @@Imperitandi autem modum eum esse €utilem censet qui ex tribus fuerit temperatus. €Nec enim uel optimatium uel etiam popularis €imperii solos et meros status utiles arbitratur nec €inpunitas rectorum culpas relinquit, sed magis €censet his debere constare rationem, qui sint €potestate potiores. Et alii publicarum rerum status €definiti ab eo putantur nitentes ad bonos mores €et super ea [2re]2 publica, quam uult emendatione @1 €constare, rectori mandat non prius residuas con-€pleat aut uitiosas leges correctas uelit quam mores €perniciosos et disciplinas corrumpentes commoda €ciuitatis ad meliora conuerterit. A quibus si €consilio et suadela deprauata multitudo deflecti €non poterit, abducenda est tamen ab incepto ui €et ingratis. In actuosa uero ciuitate describit €quemadmodum simul omnis hominum multitudo €bonitate et iustitia conducta habeatur. Hi tales €conplectentur proximos, honores custodient, in-€temperantiam arcebunt, iniuriam refrenabunt, €pudicitiae ornamentisque ceteris uitae honores €maximos deferentes. Nec temere multitudo conuer-€tetur ad eiusmodi rerum publicarum status, nisi €qui optimis legibus et egregiis institutis fuerint €educati, moderati erga ceteros, inter se congru-€entes. @@Quattuor culpabilium ciuium genera €esse: unum eorum qui sunt honore praecipui, €alterum paucorum penes quos rerum est potestas, €tertium omnium, ultimum dominationis tyranni-€cae. Et primum quidem confit, cum prudentiores €uiri per magistratus seditiosos ciuitate pelluntur €deferturque ad illos potestas qui sint manu tan-€tummodo strenui, nec [h]ii qui blandiore consilio €agere res possint adipiscuntur imperii facultatem, €sed qui turbidi uiolentique sunt. Paucorum uero €status obtinetur, cum inopes criminosi multi simul €paucorum diuitum inpotentiae subiacentes dede-€rint se atque permiserint omnemque regendi @1 €potestatem non mores boni sed opulentia fuerit €consecuta. Popularis factio roboratur, cum inops €multitudo uiribus obtinuerit aduersus diuitum €facultates lexque [e]iussu populi fuerit promulgata, €ut ex aequo liceat omnibus honores capessere. Ad €haec tyrannis illa, singulare dominationis caput, €tunc oritur, cum [h]is qui leges contumacia sua €ruperit simili legum coniuratione adoptatus impe-€rium inuaserit, constituens deinceps uti omnis €ciuium multitudo, desideriis eius et cupiditatibus €parens, obsequium suum tali fine moderetur. @1 ï°±°ÿï‚ÓïãÐòÿïƒÁðõìÿŸôÿ@@@@{1[&7De deo Socratis. Praefatio&] €@@@@[2FLORIDA]2}1 ‘@@Qui me uoluistis dicere ex tempore, accipite €rudimentum post experimentum. Quippe prout €mea opinio est, bono periculo periculum faciam, €postquam re probata meditata sunt, dicturus €incogitata. Neque enim metuo ne in friuolis displi-€ceam, qui in grauioribus placui. Sed ut me omni-þ²±²ÿï°±°ÿï‚ÓïãÐòÿïƒÁðõìÿ‘‡fariam noueritis, etiam in isto, ut ait Lucilius, €schedio . . . et incondito experimini an idem sim €repentinus, qui praeparatus, si qui tamen uestrum €nondum subitaria ista nostra cognostis, quae €scilicet audietis pari labore quo scribimus, uenia €propensiore quam legimus. Sic enim ferme adsolet €apud prudentes uiros esse in operibus elaboratis €iudicatio restrictior, in rebus subitariis uenia €prolixior. Scripta enim pensiculatis et examinatis, €repentina autem noscitis simul et ignoscitis; nec €iniuria: illa enim quae scripta legimus, etiam €tacentibus uobis, talia erunt, qualia inlata sunt; €haec uero, quae inpraesentiarum et quasi uobiscum @1 €par[c]ienda sunt, talia erunt, qualia uos illa fauendo €feceritis. Quanto enim [2 . . . ]2 exinde orationi modi-€ficabor [2 . . . ]2 uos animaduerto libenter audire. €Proinde in uestra manu situm est uela nostra €sinuare, etiam mittere, ne pendula et flaccida neue €restricta et caperrata sint. @@At ego quod Aristippus dixit experiar, €Aristippus ille Cyrenaicae sectae repertor, quodque €malebat ipse, Socratis discipulus; eum quidam €tyrannus rogauit quid illi philosophiae studium €tam inpensum tamque diutinum profuisset; Aris-€tippus respondit: 'ut cum omnibus', inquit, €'hominibus secure et intrepide fabularer'. @@Verbo subito sumpta sententia est, quia €de repentino oborta est, quasi uelut in maceria €lapides temerario in[ter]iectu poni necesse est €neque interiecto intrinsecus pondere neque conli-€niato pro fronte situ neque coniuentibus ad €regulam lineis; quippe qui, structor orationis huius, @1 €egomet non e meo monte lapidem derectim caesum €adferam, probe omnifariam conplanatum, laeuiter €ex[op]timas oras ad unguem coaequatum, sed €cuique operi adcommodem uel inaequalitate aspera €uel laeuitate lubrica uel angulis eminula uel rotun-€ditate uolubilia, sine regulae correctione et mensu-€rae parilitate et perpendiculi sollertia. Nulla enim €re potest esse eadem festinata simul et examinata, €nec est quicquam omnium, quod habere possit et €laudem diligentiae simul et gratiam celeritatis. @@Praebui me quorundam uoluntati, qui oppido €quam a me desiderabant[ur] ut dicerem ex tempore. €At est hercule formido ne id mihi euenerit, quod €coruo suo euenisse Aesopus fabulatur, id erit ne, €dum hanc nouam laudem capto, paruam illam, €quam ante peperi, cogar amittere. Sed de apologo €quaeritis: non pigebit aliquid fabulari. Coruus et €uulpes unam offulam simul uiderant eamque @1 €raptum festinabant pari studio, inpari celeritate, €uulpes cursu, coruus uolatu. Igitur ales bestiam €praeuenit et secundo flatu propassis utrimque €pinnis praelabitur et anticipat, atque ita praeda €simul et uictoria laetus, sublime euectus, in qua-€dam proxima quercu in summo eius cacumine €tutus sedit. Eo quoque tamen uulpes, quia lapidem €nequibat, dolum iecit. Namque eandem arborem €successit, et subsistens, cum superne raptorem €praeda ouantem uideret, laudare astu adorta est: €'Ne ego inscita, quae cum alite Apollinis frustra €certauerim, quippe cui iam pridem corpus tam €concinnum est, ut neque oppido paruum neque €nimis grande sit, sed quantum satis ad usum €decoremque, pluma mollis, caput argutum, rostrum €ualidum; iam ipse alis persequax, oculis perspicax, €unguibus pertinax. Nam de colore quid dicam? €Nam cum duo colores praestabiles forent, piceus €et niueus, quibus inter se nox cum die differunt, €utrumque colorem Apollo suis alitibus condonauit, €candidum olori, nigrum coruo. Quod utinam sicuti €cygno cantum indulsit, ita huic quoque uocem €tribuisset, ne tam pulchra ales, quae ex omni €auitio longe praecellit, uoce uiduata, deliciae €facundi dei, muta uiueret et elinguis!' Id uero ubi €coruus audit, hoc solum sibi prae ceteris deesse, €dum uult clarissime clangere, ut ne in hoc saltem €olori concederet, oblitus offulae, quam mordicus @1 €retinebat, toto rictu hiauit atque ita, quod uolatu €pepererat, cantu amisit; enimuero uulpes, quod €cursu amiserat, astu recuperauit. Eandem istam €fabulam in pauca cogamus, quantum fieri potest €cohibiliter: coruus ut se uocalem probaret, quod €solum deesse tantae eius formae uulpes simulauerat, €groccire adortus praedae, quam ore gestabat, €inductricem conpotiuit. @@Iamdudum scio quid hoc significatu flagitetis: €ut cetera Latine materiae persequamur. Nam et €in principio uobis diuersa tendentibus ita memini €polliceri, ut neutra pars uestrum, nec qui Graece €nec qui Latine petebatis, dictionis huius expertes €abiretis. Quapropter, si ita uidetur, satis oratio €nostra atticissauerit; tempus est in Latium demi-€grare de Graecia; nam et quaestionis huius ferme €media tenemus, ut, quantum mea opinio est, pars €ista posterior, prae illa Graeca quae anteuertit, €nec argumentis sit effetior nec sententiis rarior €nec exemplis pauperior nec oratione defectior. @1 ðþ