³´µÿï°°±ÿï‚ÐõîÿïƒÓéìÿŸôÿ@@@@{1PVNICA}1 ‘ôÿ@@@@{1LIBER PRIMVS}1 Ordior arma, quibus caelo se gloria tollit €Aeneadum, patiturque ferox Oenotria iura €Carthago. da, Musa, decus memorare laborum €antiquae Hesperiae, quantosque ad bella crearit €et quot Roma uiros, sacri cum perfida pacti €gens Cadmea super regno certamina mouit, €quaesitumque diu, qua tandem poneret arce €terrarum Fortuna caput. ter Marte sinistro €iuratumque Ioui foedus conuentaque patrum €Sidonii fregere duces, atque impius ensis €ter placitam suasit temerando rumpere pacem. €sed medio finem bello excidiumque uicissim €molitae gentes, propiusque fuere periclo €quis superare datum: reserauit Dardanus arces €ductor Agenoreas, obsessa Palatia uallo €Poenorum ac muris defendit Roma salutem. €@@Tantarum causas irarum odiumque perenni €seruatum studio et mandata nepotibus arma €fas aperire mihi superasque recludere mentes. €iamque adeo magni repetam primordia motus. €@@Pygmalioneis quondam per caerula terris €pollutum fugiens fraterno crimine regnum €fatali Dido Libyes appellitur orae. €tum pretio mercata locos noua moenia ponit, €cingere qua secto permissum litora tauro. €hic Iuno ante Argos (sic credidit alta uetustas), €ante Agamemnoniam, gratissima tecta, Mycenen €optauit profugis aeternam condere gentem. €uerum ubi magnanimis Romam caput urbibus alte €exerere ac missas etiam trans aequora classes €totum signa uidet uictricia ferre per orbem, €iam propius metuens bellandi corda furore €Phoenicum extimulat. sed enim conamine primae €contuso pugnae fractisque in gurgite coeptis €Sicanio Libycis, iterum instaurata capessens €arma remolitur; dux agmina sufficit unus €turbanti terras pontumque mouere paranti. €@@Iamque deae cunctas sibi belliger induit iras €Hannibal: hunc audet solum componere fatis. €sanguineo tum laeta uiro atque in regna Latini €turbine mox saeuo uenientum haud inscia cladum, €'Intulerit Latio, spreta me, Troius' inquit @1 €'exul Dardaniam et bis numina capta penates €sceptraque fundarit uictor Lauinia Teucris, €dum Romana tuae, Ticine, cadauera ripae €non capiant, famulusque mihi per Celtica rura €sanguine Pergameo Trebia et stipantibus armis €corporibusque uirum retro fluat, ac sua largo €stagna reformidet Trasimennus turbida tabo, €dum Cannas tumulum Hesperiae campumque cruore €Ausonio mersum sublimis Iapyga cernam €teque uadi dubium coeuntibus, Aufide, ripis €per clipeos galeasque uirum caesosque per artus €uix iter Hadriaci rumpentem ad litora ponti.' €haec ait ac iuuenem facta ad Mauortia flammat. €@@Ingenio motus auidus fideique sinister €is fuit, exuperans astu, sed deuius aequi. €armato nullus diuum pudor: improba uirtus €et pacis despectus honos, penitusque medullis €sanguinis humani flagrat sitis. his super, aeui €flore uirens hauet Aegatis abolere, parentum €dedecus, ac Siculo demergere foedera ponto. €dat mentem Iuno ac laudum spe corda fatigat. €iamque aut nocturno penetrat Capitolia uisu €aut rapidis fertur per summas passibus Alpis. €saepe etiam famuli turbato ad limina somno €expauere trucem per uasta silentia uocem €ac largo sudore uirum inuenere futuras €miscentem pugnas et inania bella gerentem. €@@Hanc rabiem in finis Italum Saturniaque arua €addiderat iam tum puero %patrius furor oscus% €Sarrana prisci Barcae de gente uetustos €a Belo numerabat auos. namque orba marito €cum fugeret Dido famulam Tyron, impia diri €Belides iuuenis uitauerat arma tyranni €et se participem casus sociarat in omnis. €nobilis hoc ortu et dextra spectatus Hamilcar, €ut fari primamque datum distinguere lingua €Hannibali uocem, sollers nutrire furores, €Romanum seuit puerili in pectore bellum. €@@Vrbe fuit media sacrum genetricis Elissae €manibus et patria Tyriis formidine cultum, €quod taxi circum et piceae squalentibus umbris €abdiderant caelique arcebant lumine, templum. €hoc sese, ut perhibent, curis mortalibus olim @1 €exuerat regina loco. stant marmore maesto €effigies, Belusque parens omnisque nepotum €a Belo series, stat gloria gentis Agenor €et qui longa dedit terris cognomina Phoenix. €ipsa sedet tandem aeternum coniuncta Sychaeo. €ante pedes ensis Phrygius iacet, ordine centum €stant arae caelique deis Ereboque potenti. €hic, crine effuso, atque Hennaeae numina diuae €atque Acheronta uocat Stygia cum ueste sacerdos. €immugit tellus rumpitque horrenda per umbras €sibila; inaccensi flagrant altaribus ignes. €tum magico uolitant cantu per inania manes €exciti, uultusque in marmore sudat Elissae. €Hannibal haec patrio iussu ad penetralia fertur, €ingressique habitus atque ora explorat Hamilcar. €non ille euhantis Massylae palluit iras, €non diros templi ritus aspersaque tabo €limina et audito surgentis carmine flammas. €@@Olli permulcens genitor caput oscula libat €attollitque animos hortando et talibus implet: €'Gens recidiua Phrygum Cadmeae stirpis alumnos €foederibus non aequa premit. si fata negarint €dedecus id patriae nostra depellere dextra, €haec tua sit laus, nate, uelis. age, concipe bella €latura exitium Laurentibus: horreat ortus €iam pubes Tyrrhena tuos, partusque recusent €te surgente, puer, Latiae producere matres.' €his acuit stimulis subicitque haud mollia dictu: €'Romanos terra atque undis, ubi competet aetas, €ferro ignique sequar Rhoeteaque fata reuoluam. €non superi mihi, non Martem cohibentia pacta, €non celsae obstiterint Alpes Tarpeiaque saxa. €hanc mentem iuro nostri per numina Martis, €per manes, regina, tuos.' tum nigra triformi €hostia mactatur diuae, raptimque recludit €spirantis artus poscens responsa sacerdos €ac fugientem animam properatis consulit extis. €@@Ast ubi quaesitas artis de more uetustae €intrauit mentes superum, sic deinde profatur: €'Aetolos late consterni milite campos €Idaeoque lacus flagrantis sanguine cerno. €quanta procul moles scopulis ad sidera tendit, €cuius in aerio pendent tua uertice castra! €iamque iugis agmen rapitur: trepidantia fumant €moenia, et Hesperio tellus porrecta sub axe €Sidoniis lucet flammis. fluit ecce cruentus €Eridanus. iacet ore truci super arma uirosque €tertia qui tulerit sublimis opima Tonanti. €heu quaenam subitis horrescit turbida nimbis €tempestas, ruptoque polo micat igneus aether! €magna parant superi: tonat alti regia caeli, €bellantemque Iouem cerno.' uenientia fata €scire ultra uetuit Iuno, fibraeque repente €conticuere: latent casus longique labores. €@@Sic clausum linquens arcano pectore bellum €atque hominum finem Gadis Calpenque secutus, €dum fert Herculeis Garamantica signa columnis, €occubuit saeuo Tyrius certamine ductor. €@@Interea rerum Hasdrubali traduntur habenae, €occidui qui solis opes et uulgus Hiberum €Baeticolasque uiros furiis agitabat iniquis. €tristia corda duci, simul immedicabilis ira, €et fructus regni feritas erat; asper amore €sanguinis, et metui demens credebat honorem, €nec nota docilis poena satiare furores. €ore excellentem et spectatum fortibus ausis €antiqua de stirpe Tagum, superumque hominumque @1 €immemor, erecto suffixum robore maestis €ostentabat ouans populis sine funere regem. €auriferi Tagus ascito cognomine fontis €perque antra et ripas nymphis ululatur Hiberis. €Maeonium non ille uadum, non Lydia mallet €stagna sibi, nec qui riguo perfunditur auro €campum atque inlatis Hermi flauescit harenis. €primus inire manu, postremus ponere Martem. €cum rapidum effusis ageret sublimis habenis €quadrupedem, non ense uirum, non eminus hasta €sistere erat: uolitabat ouans aciesque per ambas €iam Tagus auratis agnoscebatur in armis. €quem postquam diro suspensum robore uidit €deformem leti famulus, clam corripit ensem €dilectum domino pernixque inrumpit in aulam €atque immite ferit geminato uulnere pectus. €at Poeni, succensa ira turbataque luctu €et saeuis gens laeta, ruunt tormentaque portant. €non ignes candensque chalybs, non uerbera passim €ictibus innumeris lacerum scindentia corpus, €carnificaeue manus penitusue infusa medullis €pestis et in medio lucentes uulnere flammae €cessauere; ferum uisu dictuque, per artem €saeuitiae extenti, quantum tormenta iubebant €creuerunt artus, atque omni sanguine rapto €ossa liquefactis fumarunt feruida membris. €mens intacta manet: superat ridetque dolores þ³´µÿï°°±ÿï‚ÐõîÿïƒÓéìÿ‘‹´spectanti similis, fessosque labore ministros €increpitat dominique crucem clamore reposcit. €@@Haec inter spretae miseranda piacula poenae €erepto trepidus ductore exercitus una €Hannibalem uoce atque alacri certamine poscit. €hinc studia accendit patriae uirtutis imago, €hinc fama in populos iurati didita belli, €hinc uirides ausis anni feruorque decorus €atque armata dolis mens et uis insita fandi. €@@Primi ductorem Libyes clamore salutant, €mox et Pyrenes populi et bellator Hiberus. €continuoque ferox oritur fiducia menti, €cessisse imperio tantum terraeque marisque. €Aeoliis candens Austris et lampade Phoebi €aestifero Libye torretur subdita Cancro, €aut ingens Asiae latus, aut pars tertia terris. €terminus huic roseos amnis Lageus ad ortus €septeno impellens tumefactum gurgite pontum. €at qua diuersas clementior aspicit Arctos, €Herculeo dirimente freto, diducta propinquis €Europes uidet arua iugis. ultra obsidet aequor, €nec patitur nomen proferri longius Atlas, €Atlas subducto tracturus uertice caelum. €sidera nubiferum fulcit caput, aetheriasque €erigit aeternum compages ardua ceruix. €canet barba gelu, frontemque immanibus umbris €pinea silua premit. uastant caua tempora uenti, €nimbosoque ruunt spumantia flumina rictu. €tum geminas laterum cautes maria alta fatigant, €atque ubi fessus equos Titan immersit anhelos, €flammiferum condunt fumanti gurgite currum. €sed qua se campis squalentibus Africa tendit, €serpentum largo coquitur fecunda ueneno, €felix qua pinguis mitis plaga temperat agros, €nec Cerere Hennaea Phario nec uicta colono. €hic passim exultant Nomades, gens inscia freni, €quis inter geminas per ludum mobilis aures €quadrupedem flectit non cedens uirga lupatis. €altrix bellorum bellatorumque uirorum €tellus nec fidens nudo sine fraudibus ensi. @1 €@@Altera complebant Hispanae castra cohortes, €auxilia Europae genitoris parta tropaeis. €Martius hinc campos sonipes hinnitibus implet, €hinc iuga cornipedes erecti bellica raptant: €non Eleus eat campo feruentior axis. €prodiga gens animae et properare facillima mortem. €namque ubi transcendit florentis uiribus annos, €impatiens aeui spernit nouisse senectam, €et fati modus in dextra est. hic omne metallum: €electri gemino pallent de semine uenae, €atque atros chalybis fetus humus horrida nutrit. €sed scelerum causas operit deus. Astur auarus €uisceribus lacerae telluris mergitur imis €et redit infelix effosso concolor auro. €hic certant, Pactole, tibi Duriusque Tagusque, €quique super Grauios lucentis uoluit harenas €infernae populis referens obliuia Lethes. €nec Cereri terra indocilis nec inhospita Baccho, €nullaque Palladia sese magis arbore tollit. €@@Hae postquam Tyrio gentes cessere tyranno, €utque dati rerum freni, tunc arte paterna €conciliare uiros, armis consulta senatus €uertere, nunc donis. primus sumpsisse laborem, €primus iter carpsisse pedes partemque subire, €si ualli festinet opus. nec cetera segnis €quaecumque ad laudem stimulant, somnumque negabat €naturae noctemque uigil ducebat in armis. €interdum proiectus humi turbaeque Libyssae €insignis sagulo duris certare maniplis; €celsus et in magno praecedens agmine ductor €imperium perferre suum; tum uertice nudo €excipere insanos imbris caelique ruinam. €spectarunt Poeni, tremuitque exterritus Astur, €torquentem cum tela Iouem permixtaque nimbis €fulmina et excussos uentorum flatibus ignes €turbato transiret equo, nec puluere fessum €agminis ardenti labefecit Sirius astro. €flammiferis tellus radiis cum exusta dehiscit, €candentique globo medius coquit aethera feruor, €femineum putat umenti iacuisse sub umbra €exercetque sitim et spectato fonte recedit. €idem correptis sternacem ad proelia frenis €frangere ecum et famam letalis amare lacerti €ignotique amnis tranare sonantia saxa €atque e diuersa socios accersere ripa. €idem expugnati primus stetit aggere muri, €et quotiens campo rapidus fera proelia miscet, €qua sparsit ferrum, latus rubet aequore limes. €ergo instat fatis, et rumpere foedera certus, €quo datur, interea Romam comprendere bello €gaudet et extremis pulsat Capitolia terris. €@@Prima Saguntinas turbarunt classica portas, €bellaque sumpta uiro belli maioris amore. €haud procul Herculei tollunt se litore muri, €clementer crescente iugo, quis nobile nomen €conditus excelso sacrauit colle Zacynthos. €hic comes Alcidae remeabat in agmine Thebas €Geryone extincto caeloque ea facta ferebat. €tris animas namque id monstrum, tris corpore dextras €armarat ternaque caput ceruice gerebat. €haud alium uidit tellus, cui ponere finem €non posset mors una uiro, duraeque sorores @1 €tertia bis rupto torquerent stamina filo. €hinc spolia ostentabat ouans captiuaque uictor €armenta ad fontis medio feruore uocabat, €cum tumidas fauces accensis sole uenenis €calcatus rupit letali uulnere serpens €Inachiumque uirum terris prostrauit Hiberis. €mox profugi ducente Noto aduertere coloni, €insula quos genuit Graio circumflua ponto €et, quae auxit quondam Laertia regna, Zacynthos. €firmauit tenues ortus mox Daunia pubes €sedis inops, misit largo quam diues alumno €magnanimis regnata uiris, nunc Ardea nomen. €libertas populis pacto seruata decusque €maiorum, et Poenis u[2r]2bi imperitare negatum. €@@Admouet abrupto flagrantia foedere ductor €Sidonius castra et latos quatit agmine campos. €ipse caput quassans circumlustrauit anhelo €muros saeuus equo, mensusque pauentia tecta €pandere iamdudum portas et cedere uallo €imperat et longe clausis sua foedera, longe €Ausoniam fore, nec ueniae spem Marte subactis: €scita patrum et leges et iura fidemque deosque €in dextra nunc esse sua. uerba ocius acer €intorto sancit iaculo figitque per arma €stantem pro muro et minitantem uana Caicum. €concidit exacti medius per uiscera teli, €effusisque simul praerupto ex aggere membris €uictori moriens tepefactam ret[2t]2ulit hastam. €at multo ducis exemplum clamore secuti €inuoluunt atra telorum moenia nube. €clara nec in numero uirtus latet: obuia quisque €ora duci portans ceu solus bella capessit. €hic crebram fundit Baliari uerbere glandem €terque leui ducta circum caput altus habena €permissum uentis a[2b]2scondit in aera telum, €hic ualido librat stridentia saxa lacerto, €huic impulsa leui torquetur lancea nodo. €ante omnis ductor patriis insignis in armis €nunc picea iactat fumantem lampada flamma, €nunc sude, nunc iaculo, nunc saxis impiger instat €aut hydro imbutas, bis noxia tela, sagittas €contendit neruo atque insultat fraude pharetrae, €Dacus ut armiferis Geticae telluris in oris €spicula quae patrio gaudens acuisse ueneno €fundit apud ripas inopina binominis Histri. €@@Cura subit, collem turrita cingere fronte €castelloque urbem circumuallare frequenti. €heu priscis numen populis, at nomine solo €in terris iam nota Fides! stat dura iuuentus €ereptamque fugam et claudi uidet aggere muros, €sed dignam Ausonia mortem putat esse Sagunto €seruata cecidisse fide. iamque acrius omnis €intendunt uires: adductis stridula neruis €Phocais effundit uastos balista molaris; €atque eadem ingentis mutato pondere teli €ferratam excutiens ornum media agmina rumpit. €alternus resonat clangor. certamine tanto €conseruere acies, ueluti circumdata uallo €Roma foret, clamantque super: 'Tot milia, gentes €inter tela satae, iam capto stamus in hoste? €nonne pudet coepti, pudet ominis? en bona uirtus €primitiaeque ducis! taline implere paramus €Italiam fama, talis praemittere pugnas?' €@@Accensae exultant mentes, haustusque medullis @1 €Hannibal exagitat, stimulantque sequentia bella. €inuadunt manibus uallum caesasque relincunt €deiecti muris dextras. subit arduus agger €imponitque globos pugnantum desuper urbi. €armauit clausos ac portis arcuit hostem €librari multa consueta phalarica dextra, €horrendum uisu robur celsisque niuosae €Pyrenes trabs lecta iugis, cui plurima cuspis, €uix muris toleranda lues, sed cetera pingui €uncta pice atque atro circumlita sulphure fumant. €fulminis haec ritu summis e moenibus arcis €incita, sulcatum tremula secat aera flamma, €qualis sanguineo praestringit lumina crine €ad terram caelo decurrens ignea lampas. €haec ictu rapido pugnantum saepe per auras, þ³´µÿï°°±ÿï‚ÐõîÿïƒÓéìÿ‘‹‚éattonito ductore, tulit fumantia membra; €haec uastae lateri turris cum turbine fixa, €dum penitus pluteis Vulcanum exercet adesis, €arma uirosque simul pressit flagrante ruina. €tandem condensis artae testudinis armis €subducti Poeni uallo caecaque latebra €pandunt prolapsam suffossis moenibus urbem. €terribilem in sonitum procumbens aggere uicto €Herculeus labor atque immania saxa resoluens €mugitum ingentem caeli dedit. Alpibus altis €aeriae rupes scopulorum mole reuulsa €haud aliter scindunt resonanti fragmine montem. €surgebat cumulis etiam tum prorutus agger, €obstabatque iacens uallum, ni protinus instent €hinc atque hinc acies media pugnare ruina. €@@Emicat ante omnis primaeuo flore iuuentae €insignis Rutulo Murrus de sanguine (at idem €matre Saguntina Graius geminoque parente €Dulichios Italis miscebat prole nepotes). €hic magno socios Aradum clamore uocantem, €qua corpus loricam inter galeamque patescit, €conantis motus speculatus, cuspide sistit, €prostratumque premens telo, uoce insuper urget: €'Fallax Poene, iaces; certe Capitolia primus €scandebas uictor. quae tanta licentia uoti? €nunc Stygio fer bella Ioui!' tum feruidus hastam €aduersi torquens defigit in inguine %Hiberi, €oraque dum calcat iam singultantia leto, €'Hac iter est' inquit 'uobis ad moenia Romae, €o metuenda manus. sic, quo properatis, eundum.' €mox instaurantis pugnam circumsilit arma €et rapto nudum clipeo latus haurit Hiberi. €diues agri, diues pecoris famaeque negatus €bella feris arcu iaculoque agitabat Hiberus, €felix heu nemorum et uitae laudandus opacae, €si sua per patrios tenuisset spicula saltus. €hunc miseratus adest infesto uulnere Ladmus. €cui saeuum adridens 'Narrabis Hamilcaris umbris €hanc' inquit 'dextram, quae iam post funera uulgi €Hannibalem uobis comitem dabit,' et ferit alte €insurgens gladio cristatae cassidis aera €perque ipsum tegimen crepitantia dissipat ossa. €tum frontem Chreme[2te]2s intonsam umbrante capillo €saeptus et horrentis effingens crine galeros, €tum Masulis crudaque uirens ad bella senecta €Kartalo, non pauidus fetas mulcere leaenas, €flumineaque urna caelatus Bagrada parmam @1 €et uastae Nasamon Syrtis populator Hiempsal, €audax in fluctu laceras captare carinas, €una omnes dextraque cadunt iraque perempti; €nec non serpentem diro exarmare ueneno €doctus Athyr tactuque grauis sopire chelydros €ac dubiam admoto subolem explorare ceraste. €tu quoque fatidicis Garamanticus accola lucis €insignis flexo galeam per tempora cornu, €heu frustra reditum sortes tibi saepe locutas €mentitumque Iouem increpitans, occumbis, Hiarba. €et iam corporibus cumulatus creuerat agger, €perfusaeque atra fumabant caede ruinae. €tum ductorem auido clamore in proelia poscit: €fulmineus ceu Spartanis latratibus actus, €cum siluam occursu uenantum perdidit, hirto €horrescit saetis dorso et postrema capessit €proelia, canentem mandens aper ore cruorem, €%iamque gemet geminum contra uenabula dentem. €@@At parte ex alia, qua se insperata iuuentus €extulerat portis, ceu spicula nulla manusque €uim ferre exitiumue queant, permixtus utrisque €Hannibal agminibus passim furit et quatit ensem, €cantato nuper senior quem fecerat igni €litore ab Hesperidum Temisus, qui carmine pollens €fidebat magica ferrum crudescere lingua: €quantus Bistoniis late Gradiuus in oris €belligero rapitur curru telumque coruscans, €Titanum quo pulsa cohors, flagrantia bella €cornipedum adflatu domat et stridoribus axis. €iamque Hostum Rutulumque Pholum ingentemque Metiscum, €iam Lygdum Duriumque simul flauumque Galaesum €et geminos, Chromin atque Gyan, demiserat umbris, €Daunum etiam, grata quo non spectatior alter €uoce mouere fora atque orando fingere mentes €nec legum custos sollertior, aspera telis €dicta admiscentem: 'Quaenam te, Poene, paternae €huc adigunt Furiae? non haec Sidonia tecta €feminea fabricata manu pretioue parata, €exulibusue datum dimensis litus harenis. €fundamenta deum Romanaque foedera cernis.' €ast illum toto iactantem talia campo €ingenti raptum nisu medioque uirorum €auulsum inter tela globo et post terga reuinctum €Hannibal ad poenam lentae mandauerat irae, €increpitansque suos inferri signa iubebat, €perque ipsos caedis cumulos stragemque iacentum €monstrabat furibundus iter cunctosque ciebat €nomine et in praedas stantem dabat improbus urbem. €@@Sed postquam a trepidis allatum feruere partem €diuersam Marte infausto, Murroque secundos €hunc superos tribuisse diem, ruit ocius amens €lymphato cursu atque ingentis deserit actus. €letiferum nutant fulgentes uertice cristae, €crine ut flammifero terret fera regna cometes €sanguineum spargens ignem: uomit atra rubentis €fax caelo radios, ac saeua luce coruscum €scintillat sidus terrisque extrema minatur. €praecipiti dant tela uiam, dant signa uirique, €atque ambae trepidant acies. iacit igneus hastae €dirum lumen apex, ac late fulgurat umbo. @1 €talis ubi Aegaeo surgente ad sidera ponto €per longum uasto Cori cum murmure fluctus €suspensum in terras portat mare, frigida nautis €corda tremunt: sonat ille procul flatuque tumescens €curuatis pauidas tramittit Cycladas undis. €non cuncta e muris unum incessentia tela €fumantesque ante ora faces, non saxa per artem €tormentis excussa tenent. ut tegmina primum €fulgentis galeae conspexit et arma cruento €[2c]2ontra solem auro rutilantia, turbidus infit: €'En, qui res Libycas inceptaque tanta retardet, €Romani Murrus belli mora. foedera, faxo, €iam noscas, quid uana queant et uester Hiberus. €fer tecum castamque fidem seruataque iura: €deceptos mihi linque deos.' cui talia Murrus: €'Exoptatus ades. mens olim proelia poscit €speque tui flagrat capitis: fer debita fraudum €praemia et Italiam tellure inquire sub ima. €longum in Dardanios finis iter atque niualem €Pyrenen Alpesque tibi mea dextera donat.' €@@Haec inter cernens subeuntem comminus hostem €praeruptumque loci fidum sibi, corripit ingens €aggere conuulso saxum et nitentis in ora €deuoluit, pronoque silex ruit incitus ictu. €subsedit duro concussus fragmine muri. €tum pudor accendit mentem, nec conscia fallit €uirtus pressa loco; frendens luctatur et aegro €scandit in aduersum per saxa uetantia nisu. €sed postquam propior uicino lumine fulsit €et tota se mole tulit, uelut incita clausum €agmina Poenorum cingant, et cuncta pauentem €castra premant, lato Murrus caligat in hoste. €mille simul dextrae densusque micare uidetur €ensis et innumerae nutare in casside cristae. €conclamant utrimque acies, ceu tota Saguntos €igne micet. trahit instanti languentia leto €membra pauens Murrus supremaque uota capessit: €'Conditor Alcide, cuius uestigia sacra €incolimus, terrae minitantem auerte procellam, €si tua non segni defenso moenia dextra.' €@@Dumque orat caeloque attollit lumina supplex, €'Cerne', ait 'an nostris longe Tirynthius ausis €iustius adfuerit. ni displicet aemula uirtus, €haud me dissimilem, Alcide, primoribus annis €agnosces, inuicte, tuis. fer numen amicum €et, Troiae quondam primis memorate ruinis, €dexter ades Phrygiae delenti stirpis alumnos.' €sic Poenus pressumque ira simul exigit ensem €qua capuli statuere morae, teloque relato €horrida labentis perfunditur arma cruore. €ilicet ingenti casu turbata iuuentus €procurrit: nota arma uiri corpusque superbo €uictori spoliare negant. coit aucta uicissim €hortando manus, et glomerata mole feruntur. €hinc saxis galea, hinc clipeus sonat aereus hastis. €incessunt sudibus librataque pondera plumbi €certatim iaciunt. decisae uertice cristae, €direptumque decus nutantum in caede iubarum. €iamque agitur largus per membra fluentia sudor, €et stant loricae squamis horrentia tela. €nec requies tegimenue datur mutare sub ictu. €genua labant, fessique umeri gestamina laxant. €tum creber penitusque trahens suspiria sicco €fumat ab ore uapor, nisuque elisus anhelo €auditur gemitus fractumque in casside murmur. @1 €mente aduersa domat gaudetque nitescere duris €uirtutem et decoris pretio discrimina pensat. €@@Hic subitus scisso densa inter nubila caelo €erupit quatiens terram fragor, et super ipsas €bis pater intonuit geminato fulmine pugnas. €inde inter nubes uentorum turbine caeco €ultrix iniusti uibrauit lancea belli þ³´µÿï°°±ÿï‚ÐõîÿïƒÓéìÿ‘‹„œac femine aduerso librata cuspide sedit. €Tarpeiae rupes superisque habitabile saxum €et uos, uirginea lucentes semper in ara €Laomedonteae, Troiana altaria, flammae, €heu quantum uobis fallacis imagine teli €promisere dei! propius si pressa furenti €hasta foret, clausae starent mortalibus Alpes, €nec, Trasimenne, tuis nunc Allia cederet undis. €@@Sed Iuno, aspectans Pyrenes uertice celsae €naua rudimenta et primos in Marte calores, €ut uidet impressum coniecta cuspide uulnus, €aduolat obscura circumdata nube per auras €et ualidam duris euellit ab ossibus hastam. €ille tegit clipeo fusum per membra cruorem, €tardaque paulatim et dubio uestigia nisu €alternata trahens, auersus ab aggere cedit. €@@Nox tandem optatis terras pontumque tenebris €condidit et pugnas erepta luce diremit. €at durae inuigilant mentes molemque reponunt, €noctis opus. clausos acuunt extrema pericli €et fractis rebus uiolentior ultima uirtus. €hinc puer inualidique senes, hinc femina ferre €certat opem in dubiis miserando naua labori, €saxaque mananti subuectat uulnere miles. €iam patribus clarisque senum sua munia curae: €concurrunt lectosque uiros hortantur et orant €defessis subeant rebus reuocentque salutem €et Latia extremis implorent casibus arma. €'Ite citi, remis uelisque impellite puppim. €saucia dum castris clausa est fera, tempore Martis €utendum est rupto et grassandum ad clara periclis. €ite citi, deflete fidem murosque ruentis €antiquaque domo meliora accersite fata. €mandati summa est: dum stat, remeate, Saguntos.' €ast illi celerant, qua proxima litora, gressum €et fugiunt tumido per spumea caerula uelo. €@@Pellebat somnos Tithoni roscida coniunx, €ac rutilus primis sonipes hinnitibus altos €adflarat montis roseasque mouebat habenas. €iam celsa e muris extructa mole iuuentus €clausam nocturnis ostentat turribus urbem. €rerum omnes pendent actus, et milite maesto €laxata obsidio, ac pugnandi substitit ardor, €inque ducem uersae tanto discrimine curae. €@@Interea Rutulis longinqua per aequora uectis €Herculei ponto coepere existere colles €et nebulosa iugis attollere saxa Monoeci. €Thracius hos Boreas scopulos immitia regna €solus habet semperque rigens nunc litora pulsat, €nunc ipsas alis plangit stridentibus Alpes, €atque ubi se terris glaciali fundit ab Arcto, €haud ulli contra fiducia surgere uento. €uerticibus torquet rapidis mare, fractaque anhelant €aequora, et iniecto conduntur gurgite montes, €iamque uolans Rhenum Rhodanumque in nubila tollit. €hunc postquam Boreae dirum euasere furorem, €alternos maesti casus bellique marisque @1 €et dubium rerum euentum sermone uolutant. €'O patria, o Fidei domus inclita, quo tua nunc sunt €fata loco? sacraene manent in collibus arces? €an cinis (heu superi) tanto de nomine restat? €ferte leues auras flatusque ciete secundos, €si nondum insultat templorum Poenicus ignis €culminibus, Latiaeque ualent succurrere classes.' €@@Talibus inlacrimant noctemque diemque querelis, €donec Laurentis puppis defertur ad oras, €qua pater acceptis Anienis ditior undis €in pontum flauo descendit gurgite Thybris. €hinc consanguineae subeunt iam moenia Romae. €@@Concilium uocat augustum castaque beatos €paupertate patres ac nomina parta triumphis €consul et aequantem superos uirtute senatum. €facta animosa uiros et recti sacra cupido €attollunt, hirtaeque togae neglectaque mensa €dexteraque a curuis capulo non segnis aratris. €exiguo faciles et opum non indiga corda, €ad paruos curru remeabant saepe penates. €@@In foribus sacris primoque in limine templi €captiui currus, belli decus, armaque rapta €pugnantum ducibus saeuaeque in Marte secures, €perfossi clipei et seruantia tela cruorem €claustraque portarum pendent: hic Punica bella, €Aegatis cernas fusaque per aequora classe €exactam ponto Libyen testantia rostra. €hic galeae Senonum pensatique improbus auri €arbiter ensis inest, Gallisque ex arce fugatis €arma reuertentis pompa gestata Camilli, €hic spolia Aeacidae, hic Epirotica signa €et Ligurum horrentes coni parmaeque relatae €Hispana de gente rudes Alpinaque gaesa. €@@Sed postquam clades patefecit et horrida bella €orantum squalor, praesens astare Sagunti €ante oculos uisa est extrema precantis imago. €tum senior maesto Sicoris sic incipit ore: €'Sacrata gens clara fide, quam rite fatentur €Marte satam populi ferro parere subacti, €ne crede emensum leuia ob discrimina pontum. €uidimus obsessam patriam murosque trementis, €et, quem insana freta aut coetus genuere ferarum, €uidimus Hannibalem. procul his a moenibus, oro, €arcete, o superi, nostroque in Marte tenete €fatiferae iuuenem dextrae! qua mole sonantis €exigit ille trabes! et quantus crescit in armis! €trans iuga Pyrenes, medium indignatus Hiberum, €exciuit Calpen et mersos Syrtis harenis €molitur populos maioraque moenia quaerit. @1 ‹…omnis Hiber, omnis rapidis fera Gallia turmis, €omnis ab aestifero sitiens Libys imminet axe. ‹…†spumeus hic medio qui surgit ab aequore fluctus, €si prohibere piget, uestras effringet in urbes. €an tanti pretium motus ruptique per enses €foederis hoc iuueni iurata in bella ruenti €creditis, ut statuat superatae iura Sagunto? €ocius ite, uiri, et nascentem extinguite flammam, €ne serae redeant post aucta pericula curae. €quamquam o, si nullus terror, non obruta iam nunc €semina fumarent belli, uestraene Sagunto €spernendum consanguineam protendere dextram? ‹…’per uos culta diu Rutulae primordia gentis €Laurentemque larem et genetricis pignora Troiae, €conseruate pios, qui permutare coacti €Acrisioneis Tirynthia culmina muris. €uos etiam Zanclen Siculi contra arma tyranni €iuuisse egregium, uos et Campana tueri €moenia, depulso Samnitum robore, dignum €Sigeis duxistis auis. uetus incola Dauni, €testor uos, fontes et stagna arcana Numici, €cum felix nimium dimitteret Ardea pubem, €sacra domumque ferens et aui penetralia Turni €ultra Pyrenen Laurentia nomina duxi. €cur ut decisa atque auulsa a corpore membra €despiciar, nosterque luat cur foedera sanguis?' €@@Tandem, ut finitae uoces, (miserabile uisu) €summissi palmas, lacerato tegmine uestis, €adfigunt proni squalentia corpora terrae. €inde agitant consulta patres curasque fatigant. €Lentulus, ut cernens accensae tecta Sagunti, €poscendum poenae iuuenem celerique negantis €exuri bello Carthaginis arua iubebat. €at Fabius, cauta speculator mente futuri €nec laetus dubiis parcusque lacessere Martem €et melior clauso bellum producere ferro, €prima super tantis rebus pensanda, ducisne €ceperit arma furor, patres an signa moueri €censuerint, mittique uiros, qui exacta reportent. €prouidus haec ritu uatis fundebat ab alto €pectore praemeditans Fabius surgentia bella, €ut saepe e celsa grandaeuus puppe magister, €prospiciens signis uenturum in carbasa Corum, €summo iam dudum substringit lintea malo. €sed lacrimae atque ira mixtus dolor impulit omnis €praecipitare latens fatum, lectique senatu, €qui ductorem adeant; si perstet surdus in armis €pactorum, uertant inde ad Carthaginis arces €nec diuum oblitis indicere bella morentur. @1 ôÿ@@@@{1LIBER SECVNDVS}1 Caeruleis prouecta uadis iam Dardana puppis €tristia magnanimi portabat iussa senatus €primoresque patrum. Fabius, Tirynthia proles, €ter centum memorabat auos, quos turbine Martis €abstulit una dies, cum Fors non aequa labori €patricio Cremerae maculauit sanguine ripas. €huic comes aequato sociauit munere curas €Publicola, ingentis Volesi Spartana propago. @1 €is cultam referens insigni nomine plebem €Ausonios atauo ducebat consule fastus. €@@Hos ut depositis portum contingere uelis €allatum Hannibali consultaque ferre senatus €iam medio seram bello poscentia pacem €ductorisque simul conceptas foedere poenas, €ocius armatas passim per litora turmas €ostentare iubet minitantia signa recensque @1 €perfusos clipeos et tela rubentia caede. €haud dictis nunc esse locum; strepere omnia clamat €Tyrrhenae clangore tubae gemituque cadentum. €dum detur, relegant pontum neu se addere clausis €festinent: notum quid caede calentibus armis, €quantum irae liceat, motusue quid audeat ensis. €sic ducis adfatu per inhospita litora pulsi €conuerso Tyrios petierunt remige patres. €@@Hic alto Poenus fundentem uela carinam þ³´µÿï°°±ÿï‚ÐõîÿïƒÓéìÿ’ˆšincessens dextra 'Nostrum, pro Iuppiter!' inquit €'nostrum ferre caput parat illa per aequora puppis. €heu caecae mentes tumefactaque corda secundis! €armatum Hannibalem poenae petit impia tellus! €ne deposce, adero; dabitur tibi copia nostri €ante expectatum, portisque focisque timebis €quae nunc externos defendis, Roma, penatis. €Tarpeios iterum scopulos praeruptaque saxa €scandatis licet et celsam migretis in arcem: €nullo iam capti uitam pensabitis auro.' €@@Incensi dictis animi, et furor additus armis. €conditur extemplo telorum nubibus aether, €et densa resonant saxorum grandine turres. €ardor agit, prouecta queat dum cernere muros, €inque oculis profugae Martem exercere carinae. €ipse autem incensas promissa piacula turmas €flagitat insignis nudato uulnere ductor €ac repetens questus furibundo personat ore: €'Poscimur, o socii, Fabiusque e puppe catenas €ostentat, dominique uocat nos ira senatus. €si taedet coepti culpandaue mouimus arma, €Ausoniam ponto propere reuocate carinam: €nil moror: en, uincta lacerandum tradite dextra. €nam cur, Eoi deductus origine Beli, €tot Libyae populis, tot circumfusus Hiberis, €seruitium perferre negem? Rhoeteius immo €aeternum imperitet populis saeclisque propaget €regna ferox; nos iussa uirum nutusque tremamus.' €effundunt gemitus atque omina tristia uertunt €in stirpem Aeneadum ac stimulant clamoribus iras. €@@Discinctos inter Libyas populosque bilinguis €Marmaricis audax in bella Oenotria signis €uenerat Asbyte, proles Garamantis Hiarbae. €Hammone hic genitus, Phorcynidos antra Medusae €Cinyphiumque Macen et iniquo e sole calentis €Battiadas late imperio sceptrisque regebat. €cui patrius Nasamon aeternumque arida Barce, €cui nemora Autololum atque infidae litora Syrtis €parebant nullaque leuis Gaetulus habena. €atque is fundarat thalamos Tritonide nympha, €unde genus proauumque Iouem regina ferebat €et sua fatidico repetebat nomina luco. €haec ignara uiri uacuoque adsueta cubili €uenatu et siluis primos defenderat annos; €non calathis mollita manus operataue fuso €Dictynnam et saltus et anhelum impellere planta €cornipedem ac strauisse feras immitis amabat. €quales Threiciae Rhodopen Pangaeaque lustrant €saxosis nemora alta iugis cursuque fatigant €Hebrum innupta manus: spreti Ciconesque Getaeque €et Rhesi domus et lunatis Bistones armis. €@@Ergo habitu insignis patrio, religata fluentem €Hesperidum nodo crinem dextrumque feroci €nuda latus Marti ac fulgentem tegmine laeuam €Thermodontiaca munita in proelia pelta, @1 €fumantem rapidis quatiebat cursibus axem. €pars comitum biiugo curru, pars cetera dorso €fertur equi; nec non Veneris iam foedera passae €reginam cingunt, sed uirgine densior ala est. €ipsa autem gregibus per longa mapalia lectos €ante aciem ostentabat equos, tumulumque propincum €dum sequitur gyris, campo uibrata per auras €spicula contorquens summa ponebat in arce. €@@Hanc hasta totiens intrantem moenia Mopsus €non tulit et celsis senior Gortynia muris €tela sonante fugat neruo liquidasque per auras €derigit aligero letalia uulnera ferro. €Cres erat, aerisonis Curetum aduectus ab antris, €Dictaeos agitare puer leuioribus armis €pennata saltus adsuetus harundine Mopsus. €ille uagam caelo demisit saepe uolucrem, €ille procul campo linquentem retia ceruum €uulnere sistebat, rueretque inopina sub ictu €ante fera incauto quam sibila poneret arcus. €nec se tum pharetra iactauit iustius ulla €Eois quamquam certet Gortyna sagittis. €uerum ut opum leuior uenatu extendere uitam €abnuit, atque artae res exegere per aequor, €coniuge cum Meroe natisque inglorius hospes €intrarat miseram fato ducente Saguntum. €coryti fratrum ex umeris calamique paterni €pendebant uolucerque chalybs, Minoia tela. €hic medius iuuenum Massylae gentis in agmen €crebra Cydoneo fundebat spicula cornu. €iam Garamum audacemque Thyrum pariterque ruentis €Gisgonem leuemque Bagam indignumque sagittae, €impubem malas, tam certae occurrere Lixum €fuderat et plena tractabat bella pharetra. €tum uultum intendens telumque in uirginis ora €desertum non grata Iouem per uota uocabat. €namque ut fatiferos conuerti prospicit arcus, €opposito procul insidiis Nasamonias Harpe €corpore praeripuit letum calamumque uolantem, €dum clamat, patulo excipiens tramisit hiatu, €et primae ferrum a tergo uidere sorores. €at comitis frendens casu labentia uirgo €membra leuat paruaque oculos iam luce natantis €inrorat lacrimis totisque adnisa doloris €uiribus intorquet letalem in moenia cornum. €illa uolans umerum rapido transuerberat ictu €conantis Dorylae, iunctis iam cornibus arcus €et ducti spatium nerui complente sagitta, €excutere in uentos resoluto pollice ferrum. €tum subitum in uulnus praeceps deuoluitur altis €aggeribus muri, iuxtaque cadentia membra €effusi uersa calami fluxere pharetra. €exclamat paribus frater uicinus in armis €Icarus ulciscique parat lacrimabile fatum. €atque illum raptim promentem in proelia telum €Hannibal excussi praeuertit turbine saxi. €labuntur gelido torpentia frigore membra, €deficiensque manus pharetrae sua tela remisit. €@@At pater in gemino natorum funere Mopsus €correptos arcus ter maesta mouit ab ira, €ter cecidit dextra, et notas dolor abstulit artis. €paenitet heu sero dulcis liquisse penatis, €adreptoque auide, quo concidis, Icare, saxo, @1 €postquam aeuum senior percussaque pectora frustra €sentit et, ut tantos compescat morte dolores, €nil opis in dextra, uastae se culmine turris €praecipitem iacit et delapsus pondere prono €membra super nati moribundos explicat artus. €@@Dum cadit externo Gortynius aduena bello, €iam noua molitus stimulato milite Theron, €Alcidae templi custos araeque sacerdos, €non expectatum Tyriis effuderat agmen €et fera miscebat reserata proelia porta. €atque illi non hasta manu, non uertice cassis, €sed fisus latis umeris et mole iuuentae €agmina uastabat claua, nihil indigus ensis. €exuuiae capiti impositae tegimenque leonis €terribilem attollunt excelso uertice rictum. €centum angues idem Lernaeaque monstra gerebat €in clipeo et sectis geminam serpentibus hydram. €ille Iubam T[2h]2apsumque patrem clarumque Micipsam €nomine aui Maurumque Sacen, a moenibus actos €palantisque fuga, praeceps ad litora cursu €egerat, atque una spumabant aequora dextra. €nec contentus Idi leto letoque Cothonis €Marmaridae nec caede Rothi nec caede Iugurthae, €Asbytes currum et radiantis tegmina laeuae €poscebat uotis gemmataque lumina peltae €atque in belligera uersabat uirgine mentem. €quem ruere ut telo uidit regina cruento, €obliquos detorquet equos laeuumque per orbem €fallaci gyro campum secat ac uelut ales €auerso rapitur sinuata per aequora curru. €dumque ea se ex oculis aufert, atque ocior Euro €incita pulueream campo trahit ungula nubem, €aduersum late stridens rota proterit agmen, €ingerit et crebras uirgo trepidantibus hastas. €hic cecidere Lycus Thamyrisque et nobile nomen €Eurydamas, clari deductum stirpe parentis, €qui thalamos ausus quondam sperare superbos €(heu demens!) Ithacique torum; sed enim arte pudica €fallacis totiens reuoluto stamine telae €deceptus, mersum pelago iactarat Vlixen. €ast Ithacus uero ficta pro morte loquacem €adfecit leto, taedaeque ad funera uersae. €gens extrema uiri campis deletur Hiberis €Eurydamas Nomados dextra: superinstrepit ater €et seruat cursum perfractis ossibus axis. €@@Iamque aderat remeans uirgo, inter proelia postquam €distringi Therona uidet, saeuamque bipennem €perlibrans mediae fronti, spolium inde superbum €Herculeasque tibi exuuias, Dictynna, uouebat. €nec segnis Theron tantae spe laudis in ipsos €aduersus consurgit equos uillosaque fului €ingerit obiectans trepidantibus ora leonis. €attoniti terrore nouo rictuque minaci €quadrupedes iactant resupino pondere currum. €tum saltu Asbyten conantem linquere pugnas €occupat incussa gemina inter tempora claua, €feruentisque rotas turbataque frena pauore €disiecto spargit conlisa per ossa cerebro, €ac rapta properans caedem ostentare bipenni €amputat e curru reuolutae uirginis ora. €necdum irae positae. celsa nam figitur hasta €spectandum caput: id gestent ante agmina Poenum €imperat, et propere currus ad moenia uertant. þ³´µÿï°°±ÿï‚ÐõîÿïƒÓéìÿ’‹Î@@Haec caecus fati diuumque abeunte fauore €uicino Theron edebat proelia leto. €namque aderat toto ore ferens iramque minasque @1 €Hannibal et caesam Asbyten fixique tropaeum €infandum capitis furiata mente dolebat. €ac simul aerati radiauit luminis umbo, €et concussa procul membris uelocibus arma €letiferum intonuere, fugam perculsa repente €ad muros trepido conuertunt agmina cursu: €sicut agit leuibus per sera crepuscula pennis €e pastu uolucres ad nota cubilia uesper; €aut, ubi Cecropius formidine nubis aquosae €sparsa super flores examina tollit Hymettos, €ad dulcis ceras et odori corticis antra €mellis apes grauidae properant densoque uolatu €raucum conexae glomerant ad limina murmur. €praecipitat metus attonitos, caecique feruntur. €heu blandum caeli lumen! tantone cauetur €mors reditura metu nascentique addita fata? €consilium damnant portisque atque aggere tuto €erupisse gemunt: retinet uix agmina Theron €interdumque manu, interdum clamore minisque: €'State, uiri; meus ille hostis; mihi gloria magnae, €state, uenit pugnae. muro tectisque Sagunti €hac abigam Poenos dextra; spectacula tantum €ferte, uiri; uel, si cunctos metus acer in urbem €(heu deforme!) rapit, soli mihi claudite portas.' €@@At Poenus rapido praeceps ad moenia cursu, €dum pauitant trepidi rerum fessique salutis, €tendebat. stat primam urbem murosque patentis €postposita caede et dilata inuadere pugna. €id postquam Herculeae custos uidet impiger arae, €emicat et uelox formidine praeuenit hostem. €gliscit Elissaeo uiolentior ira tyranno: €'Tu solue interea nobis, bone ianitor urbis, €supplicium, ut pandas' inquit 'tua moenia leto.' €nec plura effari sinit ira, rotatque coruscum €mucronem; sed contortum prior impete uasto €Daunius huic robur iuuenis iacit. arma fragore €icta graui raucum gemuere, alteque resultant €aere inlisa cauo nodosae pondera clauae. €at uiduus teli et frustrato proditus ictu, €pernici uelox cursu rapit incita membra €et celeri fugiens perlustrat moenia planta. €instat atrox terga increpitans fugientia uictor. €conclamant matres, celsoque e culmine muri €lamentis uox mixta sonat: nunc nomine noto €appellant, seras fesso nunc pandere portas €posse uolunt; quatit hortantum praecordia terror €ne simul accipiant ingentem moenibus hostem. €incutit umbonem fesso adsultatque ruenti €Poenus et ostentans spectantem e moenibus urbem €'I, miseram Asbyten leto solare propinquo'_ €haec dicens, iugulo optantis dimittere uitam €infestum condit mucronem ac regia laetus €quadrupedes spolia abreptos a moenibus ipsis, €quis aditum portae trepidantum saepserat agmen, €uictor agit curruque uolat per ouantia castra. €@@At Nomadum furibunda cohors miserabile humandi €deproperat munus tumulique adiungit honorem €et rapto cineres ter circum corpore lustrat. €hinc letale uiri robur tegimenque tremendum €in flammas iaciunt, ambustoque ore genisque €deforme alitibus liquere cadauer Hiberis. €@@Poenorum interea quis rerum summa potestas, €consultant bello super, et quae dicta ferantur €Ausoniae populis, oratorumque minaci €aduentu trepidant. mouet hinc foedusque fidesque €et testes superi iurataque pacta parentum, €hinc popularis amor coeptantis magna iuuentae, €et sperare iuuat belli meliora. sed, olim @1 €ductorem infestans odiis gentilibus, Hannon €sic adeo increpitat studia incautumque fauorem: €'Cuncta quidem, patres, (neque enim cohibere minantum €irae se ualuere) premunt formidine uocem: €haud tamen abstiterim. mortem licet arma propinquent, €testabor superos, et caelo nota relinquam €quae postrema salus rerum patriaeque reposcit. €nec nunc obsessa demum et fumante Sagunto €haec serus uates Hannon canit. anxia rupi €pectora ne castris innutriretur et armis €exitiale caput; monui et, dum uita, monebo, €ingenitum noscens uirus flatusque paternos, €ut, qui stelligero speculatur sidera caelo, €uenturam pelagi rabiem Caurique futura €praedicit miseris haud uanus flamina nautis. €consedit solio rerumque inuasit habenas: €ergo armis foedus fasque omne abrumpitur armis, €oppida quassantur, longeque in moenia nostra €Aeneadum arrectae mentes, disiectaque pax est. €exagitant manes iuuenem furiaeque paternae €ac funesta sacra et conuersi foedere rupto €in caput infidum superi Massylaque uates. €an nunc ille noui caecus caligine regni €externas arces quatit aut Tirynthia tecta? €sic propria luat hoc poena nec misceat urbis €fata suis: nunc hoc, hoc inquam, tempore muros €oppugnat, Carthago, tuos teque obsidet armis. €lauimus Hennaeas animoso sanguine uallis €et uix conducto produximus arma Lacone. €nos ratibus laceris Scyllaea repleuimus antra €classibus et refluo spectauimus aequore raptis €contorta e fundo reuomentem transtra Charybdin. €respice, pro demens, pro pectus inane deorum, €Aegatis Libyaeque procul fluitantia membra! €quo ruis et patriae exitio tibi nomina quaeris? €scilicet immensae, uisis iuuenalibus armis, €subsident Alpes, subsidet mole niuali €Alpibus aequatum attollens caput Apenninus. €sed campos fac, uane, dari. num gentibus istis €mortales animi, aut ferro flammaue fatiscunt? €haud tibi Neritia cernes cum prole laborem. €pubescit castris miles, galeaque teruntur €nondum signatae flaua lanugine malae, €nec requies aeui nota, exanguesque merendo €stant prima inter signa senes letumque lacessunt. €ipse ego Romanas perfosso corpore turmas €tela intorquentis correpta e uulnere uidi, €uidi animos mortesque uirum decorisque furorem. €si bello absistis nec te uictoribus offers, €quantum heu, Carthago, donat tibi sanguinis Hannon!' €@@Gestar ad haec (namque impatiens asperque coquebat €iamdudum immites iras mediamque loquentis €bis conatus erat turbando abrumpere uocem) €'Concilione' inquit 'Libyae Tyrioque senatu, €pro superi, Ausonius miles sedet, armaque tantum €haud dum sumpta uiro? nam cetera non latet hostis. €nunc geminas Alpes Apenninumque minatur, €nunc freta Sicaniae et Scyllaei litoris undas, €nec procul est quin iam manes umbrasque pauescat €Dardanias: tanta accumulat praeconia leto @1 €uulneribusque uirum ac tollit sub sidera gentem. €mortalem, mihi crede, licet formidine turpi €frigida corda tremant, mortalem sumimus hostem. €uidi ego, cum, geminas artis post terga catenis €euinctus palmas, uulgo traheretur ouante €carceris in tenebras spes et fiducia gentis €Regulus Hectoreae; uidi, cum robore pendens €Hesperiam cruce sublimis spectaret ab alta. €nec uero terrent puerilia protinus ora €sub galea et pressae properata casside malae. €indole non adeo segni sumus: aspice, turmae €quot Libycae certant annos anteire labore €et nudis bellantur equis; ipse, aspice, ductor, €cum primam tenero uocem proferret ab ore, €iam bella et lituos ac flammis urere gentem €iurabat Phrygiam atque animo patria arma mouebat. €proinde polo crescant Alpes, astrisque coruscos €Apenninus agat scopulos: per saxa niuesque €(dicam etenim, ut stimulent atram uel inania mentem), €per caelum est qui pandat iter: pudet Hercule tritas €desperare uias laudemque timere secundam. €sed Libyae clades et primi incendia belli €aggerat atque iterum pro libertate labores €Hannon ferre uetat. ponat formidinis aestus €parietibusque domus imbellis femina seruet €singultantem animam; nos, nos contra ibimus hostem, €quis procul a Tyria dominos depellere Byrsa, €uel Ioue non aequo, fixum est. sin fata repugnant, €et iam damnata cessit Carthagine Mauors, €occumbam potius nec te, patria inclita, dedam €aeternum famulam liberque Acheronta uidebo. €nam quae, pro superi, Fabius iubet! "ocius arma €exuite et capta descendite ab arce Sagunti. €tum delecta manus scutorum incendat aceruos, €uranturque rates, ac toto absistite ponto." €di, procul o, merita est numquam si talia plecti €Carthago, prohibete nefas nostrique solutas €ductoris seruate manus!' ut deinde resedit, €factaque censendi patrum de more potestas, €hic Hannon reddi propere certamine rapta €instat et auctorem uiolati foederis addit. €tum uero attoniti, ceu templo inrumperet hostis, €exiluere patres, Latioque id uerteret omen €orauere deum. at postquam discordia sensit €pectora et infidas ad Martem uergere mentes, €non ultra patiens Fabius rexisse dolorem €concilium propere exposcit, patribusque uocatis, þ³´µÿï°°±ÿï‚ÐõîÿïƒÓéìÿ’‹ƒ€bellum se gestare sinu pacemque profatus, €quid sedeat, legere ambiguis neu fallere dictis €imperat ac, saeuo neutrum renuente senatu, €ceu clausas acies gremioque effunderet arma, €'Accipite infaustum Libyae euentuque priori €par' inquit 'bellum', et laxos effundit amictus. €tum patrias repetit pugnandi nuntius arces. €@@Atque ea dum profugae regnis agitantur Elissae, €%accitis uelox populis, quis aegra lababat €ambiguo sub Marte fides, praedaque grauatus €ad muros Poenus reuocauerat arma Sagunti. €@@Ecce autem clipeum saeuo fulgore micantem €Oceani gentes ductori dona ferebant, €Callaicae telluris opus, galeamque coruscis €subnixam cristis, uibrant quae uertice coni @1 €albentis niueae tremulo nutamine pennae, €ensem, unam ac multis fatalem milibus hastam; €praeterea textam nodis auroque trilicem €loricam, nulli tegimen penetrabile telo. €haec, aere et duri chalybis perfecta metallo €atque opibus perfusa Tagi, per singula laetis €lustrat ouans oculis et gaudet origine regni. €@@Condebat primae Dido Carthaginis arces, €instabatque operi subducta classe iuuentus. €molibus hi claudunt portus, his tecta domosque €partiris, iustae Bitia uenerande senectae. €ostentant caput effossa tellure repertum €bellatoris equi atque omen clamore salutant. €has inter species orbatum classe suisque €Aenean pulsum pelago dextraque precantem €cernere erat: fronte hunc auide regina serena €infelix ac iam uultu spectabat amico. €hinc et speluncam furtiuaque foedera amantum €Callaicae fecere manus: it clamor ad auras €latratusque canum, subitoque exterrita nimbo €occultant alae uenantum corpora siluis. €nec procul Aeneadum uacuo iam litore classis €aequora nequiquam reuocante petebat Elissa. €ipsa pyram super ingentem stans saucia Dido €mandabat Tyriis ultricia bella futuris, €ardentemque rogum media spectabat ab unda €Dardanus et magnis pandebat carbasa fatis. €parte alia supplex infernis Hannibal aris €arcanum Stygia libat cum uate cruorem €et primo bella Aeneadum iurabat ab aeuo. €at senior Siculis exultat Hamilcar in aruis: €spirantem credas certamina anhela mouere, €ardor inest oculis, toruumque minatur imago. €@@Necnon et laeuum clipei latus aspera signis €implebat Spartana cohors; hanc ducit ouantem €Ledaeis ueniens uictor Xanthippus Amyclis. €iuxta triste decus pendet sub imagine poenae €Regulus et fidei dat magna exempla Sagunto. €laetior at circa facies: agitata ferarum €agmina uenatu et caelata mapalia fulgent, €nec procul usta cutem nigri soror horrida Mauri €adsuetas mulcet patrio sermone leaenas. €it liber campi pastor, cui fine sine ullo €inuetitum saltus penetrat pecus: omnia Poenum €armenti uigilem patrio de more secuntur, €gaesaque latratorque Cydon tectumque focique €in silicis uenis et fistula nota iuuencis. €eminet excelso consurgens colle Saguntos, €quam circa immensi populi condensaque cingunt €agmina certantum pulsantque trementibus hastis. €extrema clipei stagnabat Hiberus in ora, €curuatis claudens ingentem flexibus orbem. €Hannibal abrupto transgressus foedere ripas €Poenorum populos Romana in bella uocabat. €tali sublimis dono, noua tegmina latis €aptat concutiens umeris celsusque profatur: €'Heu quantum Ausonio sudabitis, arma, cruore! €quas, belli ui[2n]2dex, poenas mihi, Curia, pendes!' €@@Iamque senescebat uallatus moenibus hostis, €carpebatque dies urbem, dum signa manusque €expectant fessi socias. tandem aequore uano €auertunt oculos frustrataque litora ponunt €et propius suprema uident. sedet acta medullis €iamdudum atque inopes penitus coquit intima pestis. €est furtim lento misere durantia tabo €uiscera et exurit siccatas sanguine uenas €per longum celata fames. iam lumina retro @1 €exesis fugere genis, iam lurida sola €tecta cute et uenis male iuncta trementibus ossa €extant consumptis uisu deformia membris. €umentis rores noctis terramque madentem €solamen fecere mali, cassoque labore €e sicco frustra presserunt robore sucos. €nil temerare piget: rabidi ieiunia uentris €insolitis adigunt uesci, resolutaque, nudos €linquentes clipeos, armorum tegmina mandunt. €@@Desuper haec caelo spectans Tirynthius alto €inlacrimat fractae nequiquam casibus urbis. €namque metus magnique tenent praecepta parentis €ne saeuae tendat contra decreta nouercae. €sic igitur coepta occultans ad limina sanctae €contendit Fidei secretaque pectora temptat. €arcanis dea laeta polo tum forte remoto €caelicolum magnas uoluebat conscia curas. €quam tali adloquitur Nemeae pacator honore: €'Ante Iouem generata, decus diuumque hominumque, €qua sine non tellus pacem, non aequora norunt, €iustitiae consors tacitumque in pectore numen, €exitiumne tuae dirum spectare Sagunti €et tot pendentem pro te, dea, cernere poenas €urbem lenta potes? moritur tibi uulgus, et unam €te matres uincente fame, te maesta uirorum €ora uocant, primaque sonant te uoce minores. €fer caelo auxilium et fessis da surgere rebus.' €@@Haec satus Alcmena; contra cui talia uirgo: €'Cerno equidem, nec pro nihilo est mihi foedera rumpi, €statque dies ausis olim tam tristibus ultor. €sed me pollutas properantem linquere terras €sedibus his tectisque Iouis succedere adegit €fecundum in fraudes hominum genus: impia liqui €et, quantum terrent, tantum metuentia regna €ac furias auri nec uilia praemia fraudum €et super haec ritu horrificos ac more ferarum €uiuentis rapto populos luxuque solutum €omne decus multaque oppressum nocte pudorem. €uis colitur, iurisque locum sibi uindicat ensis, €et probris cessit uirtus. en, aspice gentes: €nemo insons: pacem seruant commercia culpae. €sed si cura, tua fundata ut moenia dextra €dignum te seruent memorando fine uigorem, €dedita nec fessi tramittant corpora Poeno: €quod solum nunc fata sinunt seriesque futuri, €extendam leti decus atque in saecula mittam €ipsaque laudatas ad manes prosequar umbras.' €@@Inde seuera leui decurrens aethere uirgo €luctantem fatis petit inflammata Saguntum. €inuadit mentes et pectora nota pererrat €immittitque animis numen. tum fusa medullis €implicat atque sui flagrantem inspirat amorem. €arma uolunt temptantque aegros ad proelia nisus. €insperatus adest uigor, interiusque recursat €dulcis honor diuae et sacrum pro uirgine letum. €it tacitus fessis per ouantia pectora sensus €uel leto grauiora pati saeuasque ferarum €attemptare dapes et mensis addere crimen. €sed prohibet culpa pollutam extendere lucem €casta Fides paribusque famem compescere membris. €@@Quam simul inuisae gentis conspexit in arce, €forte ferens sese Libycis Saturnia castris, €uirgineum increpitat miscentem bella furorem €atque ira turbata gradum ciet ocius atram €Tisiphonen imos agitantem uerbere manes, @1 €et palmas tendens 'Hos' inquit 'noctis alumna, €hos muros impelle manu populumque ferocem €dextris sterne suis: Iuno iubet. ipsa propinqua €effectus studiumque tuum de nube uidebo. €illa deos summumque Iouem turbantia tela, €quis Acheronta moues, flammam immanesque chelydros €stridoremque tuum, quo territa comprimit ora €Cerberus, ac mixto quae spumant felle uenena €et quicquid scelerum, poenarum quicquid et irae €pectore fecundo coquitur tibi, congere praeceps €in Rutulos totamque Erebo demitte Saguntum. €hac mercede Fides constet delapsa per auras.' €@@Sic uoce instimulans dextra dea concita saeuam €Eumenida incussit muris, tremuitque repente €mons circum, et grauior sonuit per litora fluctus. €sibilat insurgens capiti et turgentia circa €multus colla micat squalenti tergore serpens. €Mors graditur uasto caua pandens guttura rictu €casuroque inhiat populo: tunc Luctus et atri €pectora circumstant Planctus Maerorque Dolorque, €atque omnes adsunt Poenae, formaque trifauci €personat insomnis lacrimosae Ianitor aulae. €protinus adsimulat faciem mutabile monstrum €Tiburnae gressumque simul sonitumque loquentis. €haec bello uacuos et saeui turbine Martis €lugebat thalamos, Murro spoliata marito, €clara genus Daunique trahens a sanguine nomen. €cui uultus induta pares disiectaque crinem €Eumenis in medios inrumpit turbida coetus €et maestas lacerata genas 'Quis terminus?' inquit €'sat Fidei proauisque datum. uidi ipsa cruentum, €ipsa meum uidi lacerato uulnere nostras €terrentem Murrum noctes et dira sonantem: þ³´µÿï°°±ÿï‚ÐõîÿïƒÓéìÿ’‹„´"Eripe te, coniunx, miserandae casibus urbis €et fuge, si terras adimit uictoria Poeni, €ad manes, Tiburna, meos; cecidere penates, €occidimus Rutuli, tenet omnia Punicus ensis." €mens horret, nec adhuc oculis absistit imago. €nullane iam posthac tua tecta, Sagunte, uidebo? €felix, Murre, necis patriaque superstite felix. €at nos, Sidoniis famulatum matribus actas, €post belli casus uastique pericula ponti €Carthago aspiciet uictrix, tandemque suprema €nocte obita Libyae gremio captiua iacebo. €sed uos, o iuuenes, uetuit quos conscia uirtus €posse capi, quis telum ingens contra aspera mors est, €uestris seruitio manibus subducite matres. €ardua uirtutem profert uia: pergite primi €nec facilem populis nec notam inuadere laudem.' €@@His ubi turbatas hortatibus impulit aures, €inde petit tumulum, summo quem uertice montis €Amphitryoniades spectandum ex aequore nautis €struxerat et grato cineres decorarat honore. €excitus sede, horrendum, prorumpit ab ima €caeruleus maculis auro squalentibus anguis. €ignea sanguinea radiabant lumina flamma, €oraque uibranti stridebant sibila lingua. €isque inter trepidos coetus mediamque per urbem €uoluitur et muris propere delabitur altis €ac similis profugo uicina ad litora tendit €spumantisque freti praeceps immergitur undis. €@@Tum uero excussae mentes, ceu prodita tecta @1 €expulsi fugiant manes, umbraeque recusent €captiuo iacuisse solo. sperare salute[2m]2 €pertaesum, damnantque cibos: agit abdita Erinys. €haud grauior duris diuum inclementia rebus €quam leti perferre moras: abrumpere uitam €ocius attoniti quaerunt lucemque grauantur. €certatim structus subrectae molis ad astra €in media stetit urbe rogus: portantque trahuntque €longae pacis opes quaesitaque praemia dextris, €Callaico uestes distinctas matribus auro €armaque Dulichia proauis portata Zacyntho €et prisca aduectos Rutulorum ex urbe penates. €huc, quicquid superest captis, clipeosque simulque €infaustos iaciunt enses et condita bello €effodiunt penitus terra gaudentque superbi €uictoris praedam flammis donare supremis. €@@Quae postquam congesta uidet feralis Erinys, €lampada flammiferis tinctam Phlegethontis in undis €quassat et inferna superos caligine condit. €inde opus aggressi toto quod nobile mundo €aeternum inuictis infelix gloria seruat. €princeps Tisiphone lentum indignata pauentum €pressit ouans capulum cunctantemque impulit ensem €et dirum insonuit Stygio bis terque flagello. €inuitas maculant cognato sanguine dextras €miranturque nefas auersa mente peractum €et facto sceleri inlacrimant. hic turbidus ira €et rabie cladum perpessaeque ultima uitae €obliquos uersat materna per ubera uisus. €hic raptam librans dilectae in colla securim €coniugis increpitat sese mediumque furorem €proiecta damnat stupefactus membra bipenni. €nec tamen euasisse datur; nam uerbera Erinys €incutit atque atros insibilat ore tumores. €sic thalami fugit omnis amor, dulcesque marito €effluxere tori, et subiere obliuia taedae. €ille iacit totis conisus uiribus aegrum €in flammas corpus, densum qua turbine nigro €exundat fumans piceus caligine uertex. €@@At medios inter coetus pietate sinistra, €infelix Tymbrene, furis, Poenoque parentis €dum properas auferre necem, reddentia formam €ora tuam laceras temerasque simillima membra. €uos etiam primo gemini cecidistis in aeuo, €Eurymedon fratrem et fratrem mentite Lycorma, €cuncta pares; dulcisque labor sua nomina natis €reddere et in uultu genetrici stare suorum. €iam fixus iugulo culpa te soluerat ensis, €Eurymedon, inter miserae lamenta senectae, €dumque malis turbata parens deceptaque uisis €'Quo ruis? huc ferrum' clamat 'conuerte, Lycorma,' €ecce simul iugulum perfoderat ense Lycormas. €sed magno 'Quinam, Eurymedon, furor iste?' sonabat €cum planctu geminaeque notis decepta figurae €funera mutato reuocabat nomine mater, €donec transacto tremebunda per ubera ferro €tunc etiam ambiguos cecidit super inscia natos. €@@Quis diros urbis casus laudandaque monstra €et Fidei poenas ac tristia fata piorum €imperet euoluens lacrimis? uix Punica fletu €cessassent castra ac miserescere nescius hostis. €urbs, habitata diu Fidei caeloque parentem €murorum repetens, ruit inter perfida gentis @1 €Sidoniae tela atque immania facta suorum, €iniustis neglecta deis: furit ensis et ignis, €quique caret flamma, scelerum est locus. erigit atro €nigrantem fumo rogus alta ad sidera nubem. €ardet in excelso proceri uertice montis €arx intacta prius bellis (hinc Punica castra €litoraque et totam soliti spectare Saguntum), €ardent tecta deum. resplendet imagine flammae €aequor, et in tremulo uibrant incendia ponto. €@@Ecce inter medios caedum Tiburna furores €fulgenti dextram mucrone armata mariti €et laeua infelix ardentem lampada quassans €squalentemque erecta comam ac liuentia planctu €pectora nudatis ostendens saeua lacertis €ad tumulum Murri super ipsa cadauera fertur: €qualis, ubi inferni dirum tonat aula parentis, €iraque turbatos exercet regia manes, €Alecto solium ante dei sedemque tremendam €Tartareo est operata Ioui poenasque ministrat. €arma uiri multo nuper defensa cruore €imponit tumulo inlacrimans, manesque precata €acciperent sese, flagrantem lampada subdit. €tunc rapiens letum 'Tibi ego haec' ait 'optime coniunx, €ad manes, en, ipsa fero.' sic ense recepto €arma super ruit et flammas inuadit hiatu. €@@Semiambusta iacet nullo discrimine passim @1 €infelix obitus, permixto funere, turba: €ceu, stimulante fame cum uictor ouilia tandem €faucibus inuasit siccis leo, mandit hianti €ore fremens imbelle pecus, patuloque redundat €gutture ructatus large cruor: incubat atris €semesae stragis cumulis, aut murmure anhelo €infrendens laceros inter spatiatur aceruos: €late fusa iacent pecudes custosque Molossus €pastorumque cohors stabulique gregisque magister, €totaque uastatis disiecta mapalia tectis. €inrumpunt uacuam Poeni tot cladibus arcem. €tum demum ad manis perfecto munere Erinys €Iunoni laudata redit magnamque superba €exultat rapiens secum sub Tartara turbam. €@@At uos, sidereae, quas nulla aequauerit aetas, €ite, decus terrarum, animae, uenerabile uulgus, €Elysium et castas sedes decorate piorum. €cui uero non aequa dedit uictoria nomen €(audite, o gentes, neu rumpite foedera pacis €nec regnis postferte fidem!) uagus exul in orbe €errabit toto patriis proiectus ab oris, €tergaque uertentem trepidans Carthago uidebit. €saepe Saguntinis somnos exterritus umbris €optabit cecidisse manu, ferroque negato €inuictus quondam Stygias bellator ad undas €deformata feret liuenti membra ueneno. @1 ôÿ@@@@{1LIBER TERTIVS}1 Postquam rupta fides Tyriis et moenia castae €non aequo superum genitore euersa Sagunti, €extemplo positos finiti cardine mundi €uictor adit populos cognataque limina Gades. €nec uatum mentes agitare et praescia corda €cessatum super imperio: citus aequore Bostar €uela dare et rerum praenoscere fata iubetur. €prisca fides adytis longo seruatur ab aeuo, €qua sublime sedens, Cirrhaeis aemulus antris, €inter anhelantis Garamantas corniger Hammon €fatidico pandit uenientia saecula luco. €hinc omen coeptis et casus scire futuros €ante diem bellique uices nouisse petebat. €@@Exin clauigeri ueneratus numinis aras €captiuis onerat donis, quae nuper ab arce €uictor fumantis rapuit semusta Sagunti. €uulgatum, nec cassa fides, ab origine fani €impositas durare trabes solasque per aeuum €condentum nouisse manus. hinc credere gaudent €consedisse deum seniumque repellere templis. €tum, quis fas et honos adyti penetralia nosse, €femineos prohibent gressus ac limine curant €saetigeros arcere sues. nec discolor ulli €ante aras cultus: uelantur corpora lino, €et Pelusiaco praefulget stamine uertex. €discinctis mos tura dare atque e lege parentum €sacrificam lato uestem distinguere clauo: €pes nudus tonsaeque comae castumque cubile. €inrestincta focis seruant altaria flammae, €sed nulla effigies simulacraue nota deorum €maiestate locum et sacro impleuere timore. €@@In foribus labor Alcidae: Lernaea recisis €anguibus hydra iacet, nexuque elisa leonis @1 €ora Cleonaei patulo caelantur hiatu. €at Stygius saeuis terrens latratibus umbras €ianitor, aeterno tum primum tractus ab antro, þ³´µÿï°°±ÿï‚ÐõîÿïƒÓéìÿ“ˆ¥uincla indignatur, metuitque Megaera catenas. €iuxta Thraces equi pestisque Erymanthia et altos €aeripedis ramos superantia cornua cerui. €nec leuior uinci Libycae telluris alumnus €matre super stratique genus deforme bimembres €Centauri frontemque minor nunc amnis Acarnan. €inter quae fulget sacratis ignibus Oete, €ingentemque animam rapiunt ad sidera flammae. €@@Postquam oculos uaria impleuit uirtutis imago, €mira dehinc cernit: surgentis mole profundi €inuectum terris subitum mare nullaque circa €litora et infuso stagnantis aequore campos. €nam qua caeruleis Nereus euoluitur antris €atque imo freta contorquet Neptunia fundo, €proruptum exundat pelagus, caecosque relaxans €Oceanus fontis torrentibus ingruit undis. €tum uada, ceu saeuo penitus permota tridenti, €luctantur terris tumefactum imponere pontum. €mox remeat gurges tractoque relabitur aestu, €ac ratis erepto campis deserta profundo, €et fusi transtris expectant aequora nautae. €Cymothoes ea regna uagae pelagique labores €Luna mouet, Luna, immissis per caerula bigis, €fertque refertque fretum, sequiturque reciproca Tethys. €@@Haec propere spectata duci; nam multa fatigant. €curarum prima exercet, subducere bello €consortem thalami paruumque sub ubere natum. €uirgineis iuuenem taedis primoque Hymenaeo €imbuerat coniunx memorique tenebat amore. @1 €at puer, obsessae generatus in ore Sagunti, €bissenos Lunae nondum compleuerat orbes. €quos ut seponi stetit et secernere ab armis, €adfatur ductor: 'Spes o Carthaginis altae, €nate, nec Aeneadum leuior metus, amplior, oro, €sis patrio decore et factis tibi nomina condas, €qui[2s]2 superes bellator auum; iamque aegra timoris €Roma tuos numerat lacrimandos matribus annos. €ni praesaga meos ludunt praecordia sensus, €ingens hic terris crescit labor: ora parentis €agnosco toruaque oculos sub fronte minacis €uagitumque grauem atque irarum elementa mearum. €si quis forte deum tantos inciderit actus €ut nostro abrumpat leto primordia rerum, €hoc pignus belli, coniunx, seruare labora. €cumque datum fari, duc per cunabula nostra: €tangat Elissaeas palmis puerilibus aras €et cineri iuret patrio Laurentia bella. €inde ubi flore nouo pubescet firmior aetas, €emicet in Martem et calcato foedere uictor €in Capitolina tumulum mihi uindicet arce. €tu uero, tanti felix quam gloria partus €expectat, ueneranda fide, discede periclis €incerti Martis durosque relinque labores. €nos clausae niuibus rupes suppostaque caelo €saxa manent, nos Alcidae mirante nouerca €sudatus labor et, bellis labor acrior, Alpes. €quod si promissum uertat Fortuna fauorem €laeuaque sit coeptis, te longa stare senecta €aeuumque extendisse uelim; tua iustior aetas, €ultra me improperae ducant cui fila sorores.' €@@Sic ille. at contra Cirrhaei sanguis Imilce €Castalii, quae materno de nomine dicta €(Castulo Phoebei seruat cognomina uatis) €aeque ex sacrata repetebat stirpe parentes. €tempore quo Bacchus populos domitabat Hiberos €concutiens thyrso atque armata Maenade Calpen, €lasciuo genitus Satyro nymphaque Myrice €Milichus indigenis late regnarat in oris €cornigeram attollens genitoris imagine frontem. €hinc patriam clarumque genus referebat Imilce, €barbarica paulum uitiato nomine lingua. €quae tunc sic lacrimis sensim manantibus infit: €'Mene, oblite tua nostram pendere salute, €abnuis inceptis comitem? sic foedera nota €primitiaeque tori, gelidos ut scandere tecum €deficiam montis coniunx tua? crede uigori €femineo. castum haud superat labor ullus amorem. €sin solo aspicimur sexu, fixumque relinqui, €cedo equidem nec fata moror; deus annuat, oro: €i felix, i numinibus uotisque secundis €atque acies inter flagrantiaque arma relictae €coniugis et nati curam seruare memento. €quippe nec Ausonios tantum nec tela nec ignes €quantum te metuo: ruis ipsos acer in enses €obiectasque caput telis, nec [2te]2 ulla secundo €euentu satiat uirtus, tibi gloria soli €fine caret, credisque uiris ignobile letum €belligeris in pace mori. tremor implicat artus, €nec quemquam horresco, qui se tibi conferet unus. €sed tu, bellorum genitor, miserere nefasque €auerte et serua caput inuiolabile Teucris.' €@@Iamque adeo [2e]2gressi steterant in litore primo, €et promota ratis, pendentibus arbore nautis, €aptabat sensim pulsanti carbasa uento, €cum lenire metus properans aegramque leuare €attonitis mentem curis sic Hannibal orsus: €'Ominibus parce et lacrimis, fidissima coniunx. @1 €et pace et bello cunctis stat terminus aeui, €extremumque diem primus tulit; ire per ora €nomen in aeternum pa[2u]2cis mens ignea donat, €quos pater aetheriis caelestum destinat oris. €an Romana iuga et famulas Carthaginis arces €perpetiar? stimulant manes noctisque per umbras €increpitans genitor, stant arae atque horrida sacra €ante oculos, breuitasque uetat mutabilis horae €prolatare diem. sedeamne, ut nouerit una €me tantum Carthago, et, qui sim, nesciat omnis €gens hominum, letique metu decora alta relinquam? €quantum etenim distant a morte silentia uitae? €nec tamen incautos laudum exhorresce furores. €et nobis est lucis honos, gaudetque senecta €gloria, cum longo titulis celebratur in aeuo. €te quoque magna manent suscepti praemia belli. €dent modo se superi, Thybris tibi seruiet omnis €Iliacaeque nurus et diues Dardanus auri.' €dumque ea permixtis inter se fletibus orant, €confisus pelago celsa de puppe magister €cunctantem ciet. abripitur diuulsa marito. €haerent intenti uultus et litora seruant, €donec, iter liquidum uolucri rapiente carina, €consumpsit uisus pontus tellusque recessit. €@@At Poenus belli curis auertere amorem €apparat et repetit properato moenia gressu. €quae dum perlustrat crebroque obit omnia uisu, €tandem sollicito cessit uis dura labori, €belligeramque datur somno componere mentem. €@@Tum pater omnipotens, gentem exercere periclis €Dardaniam et fama saeuorum tollere ad astra €bellorum meditans priscosque referre labores, €praecipitat consulta uiri segnemque quietem €terret et immissa rumpit formidine somnos. €iamque per umentem noctis Cyllenius umbram €aligero lapsu portabat iussa parentis. €nec mora. mulcentem securo membra sopore €adgreditur iuuenem ac monitis incessit amaris: €'Turpe duci totam somno consumere noctem, €o rector Libyae. uigili stant bella magistro. €iam maria effusas cernes turbare carinas €et Latiam toto pubem uolitare profundo, €dum lentus coepti terra cunctaris Hibera. €scilicet id satis est decoris memorandaque uirtus, €quod tanto cecidit molimine Graia Saguntos? €en age, si quid inest animo par fortibus ausis, €fer gressus agiles mecum et comitare uocantem €(respexisse ueto: monet hoc pater ille deorum): €uictorem ante altae statuam te moenia Romae.' €@@Iamque uidebatur dextram iniectare graduque €laetantem trahere in Saturnia regna citato, €cum subitus circa fragor et uibrata per auras €exterrent saeuis a tergo sibila linguis, €ingentique metu diuum praecepta pauenti €effluxere uiro, et turbatus lumina flectit. €ecce iugis rapiens siluas ac robora uasto €contorta amplexu tractasque per inuia rupes €ater letifero stridebat turbine serpens. €quantus non aequas perlustrat flexibus Arctos €et geminum lapsu sidus circumligat Anguis, €immani tantus fauces diducit hiatu €attollensque caput nimbosis montibus aequat. €congeminat sonitus rupti uiolentia caeli €imbriferamque hiemem permixta grandine torquet. €hoc trepidus monstro (neque enim sopor ille nec altae €uis aderat noctis, uirgaque fugante tenebras €miscuerat lucem somno deus) ardua quae sit, @1 €scitatur, pestis terrasque urgentia membra €quo ferat et quosnam populos deposcat hiatu. €cui gelidis almae Cyllenes editus antris: €'Bella uides optata tibi. te maxima bella, €te strages nemorum, te moto turbida caelo €tempestas caedesque uirum magnaeque ruinae €Idaei generis lacrimosaque fata secuntur. €quantus per campos populatis montibus actas €contorquet siluas squalenti tergore serpens €et late umectat terras spumante ueneno, €tantus perdomitis decurrens Alpibus atro €inuolues bello Italiam tantoque fragore €eruta conuulsis prosternes oppida muris.' €@@His aegrum stimulis liquere deusque soporque. €it membris gelidus sudor, laetoque pauore €promissa euoluit somni noctemque retractat. þ³´µÿï°°±ÿï‚ÐõîÿïƒÓéìÿ“‹Ùiamque deum regi Martique sub omine fausto €instauratus honos, niueoque ante omnia tauro €placatus meritis monitor Cyllenius aris. €extemplo edicit conuellere signa, repensque €castra quatit clamor permixtis dissona linguis. €@@Prodite, Calliope, famae, quos horrida coepta €excierint populos tulerintque in regna Latini, €et quas indomitis urbes armarit Hiberis €quasque Paraetonio glomerarit litore turmas €ausa sibi Libye rerum deposcere frenos €et terris mutare iugum. %non ulla nec umquam €saeuior it trucibus tempestas acta procellis, €%nec bellum ruptis tam dirum mille carinis €acrius infremuit trepidumque exterruit orbem. €@@Princeps signa tulit Tyria Carthagine pubes, €membra leuis celsique decus fraudata superbum €corporis, at docilis fallendi et nectere tectos €numquam tarda dolos. rudis his tum parma, breuique €bellabant ense; at uestigia nuda, sinusque €cingere inadsuetum, et rubrae uelamine uestis €ars erat in pugna fusum occuluisse cruorem. €his rector fulgens ostro super altior omnis €germanus nitet Hannibalis gratoque tumultu €Mago quatit currus et fratrem spirat in armis. €@@Proxima Sidoniis Vtica est effusa maniplis, €prisca situ ueterisque ante arces condita Byrsae. €tunc, quae Sicanio praecinxit litora muro €in clipei speciem curuatis turribus, Aspis. €sed dux in sese conuerterat ora Sychaeus, €Hasdrubalis proles, cui uano corda tumore €maternum implebat genus, et resonare superbo €Hannibal haud umquam cessabat auunculus ore. €@@Adfuit undosa cretus Berenicide miles, €nec, tereti dextras in pugnam armata dolone, €destituit Barce sitientibus arida uenis. €nec non Cyrene Pelopei stirpe nepotis €Battiadas prauos fidei stimulauit in arma. €quos trahit, antiquo laudatus Hamilcare quondam, €consilio uiridis, sed belli serus, Ilertes. €@@Sabratha tum Tyrium uulgus Sarranaque Leptis €Oeaque Trinacrios Afris permixta colonos €et Tingim rapido mittebat ab aequore Lixus. €tum Vaga et antiquis dilectus regibus Hippo, €quaeque procul cauit non aequos Ruspina fluctus, €et Zama et uberior Rutulo nunc sanguine Thapsus. @1 €ducit tot populos, ingens et corpore et armis, €Herculeam factis seruans ac nomine famam, €Antaeus celsumque caput super agmina tollit. €@@Venere Aethiopes, gens haud incognita Nilo, €qui magneta secant: solis honor ille, metallo €intactum chalybem uicino ducere saxo. €his simul immitem testantes corpore solem €exusti uenere Nubae. non aerea cassis €nec lorica riget ferro, non tenditur arcus: €tempora multiplici mos est defendere lino €et lino munire latus scelerataque sucis €spicula derigere et ferrum infamare ueneno. €tum primum castris Phoenicum tendere ritu €Cinyphii didicere Macae. squalentia barba €ora uiris, umerosque tegunt uelamine capri €saetigero; panda manus est armata cateia. €uersicolor contra caetra et falcatus ab arte €ensis Adyrmachidis ac laeuo tegmina crure. €sed mensis asper populus uictuque maligno: €nam calida tristes epulae torrentur harena. €quin et Massyli fulgentia signa tulere, €Hesperidum ueniens lucis domus ultima terrae. €praefuit intortos demissus uertice crinis €Bocchus atrox, qui sacratas in litore siluas €atque inter frondes reuirescere uiderat aurum. €@@Vos quoque desertis in castra mapalibus itis, €misceri gregibus Gaetulia sueta ferarum €indomitisque loqui et sedare leonibus iras. €nulla domus: plaustris habitant; migrare per arua €mos atque errantes circumuectare penates. €hinc mille alipedes turmae (uelocior Euris €et doctus uirgae sonipes) in castra ruebant: €ceu, pernix cum densa uagis latratibus implet €uenator dumeta Lacon, aut exigit Vmber €nare sagax e calle feras, perterrita late €agmina praecipitant uolucres formidine cerui. €hos agit haud laeto uultu nec fronte serena €Asbytes nuper caesae germanus Acherras. €@@Marmaridae, medicum uulgus, strepuere cateruis, €ad quorum cantus serpens oblita ueneni, €ad quorum tactum mites iacuere cerastae. €tum, chalybis pauper, Baniurae cruda iuuentus, €contenti parca durasse hastilia flamma, €miscebant auidi trucibus fera murmura linguis. €necnon Autololes, leuibus gens ignea plantis, €cui sonipes cursu, cui cesserit incitus amnis, €tanta fuga est: certant pennae, campumque uolatu €cum rapuere, pedum frustra uestigia quaeras. €spectati castris, quos suco nobilis arbor €et dulci pascit lotos nimis hospita baca, €quique atro rabidas efferuescente ueneno €dipsadas immensis horrent Garamantes harenis. €fama docet, caesae rapuit cum Gorgonis ora €Perseus, in Libyam dirum fluxisse cruorem: €inde Medusaeis terram exundasse chelydris. €milibus his ductor spectatus Marte Choaspes, €Neritia Meni[2n]2ge satus, cui tragula semper €fulmineam armabat, celebratum missile, dextram. €huc coit aequoreus Nasamon, inuadere fluctu €audax naufragia et praedas auellere ponto, €huc, qui stagna colunt Tritonidos alta paludis, €qua uirgo, ut fama est, bellatrix edita lympha @1 €inuento primam Libyen perfudit oliuo. €@@Necnon totus adest Vesper populique reposti. €Cantaber ante omnis, hiemisque aestusque famisque €inuictus palmamque ex omni ferre labore. €mirus amor populo, cum pigra incanuit aetas, €imbelles iam dudum annos praeuertere saxo €nec uitam sine Marte pati. quippe omnis in armis €lucis causa sita, et damnatum uiuere paci. €@@Venit et Aurorae lacrimis perfusus, in orbem €diuersum patrias fugit cum deuius oras, €armiger Eoi non felix Memnonis Astyr. €his paruus sonipes nec Marti natus, at idem €aut inconcusso glomerat uestigia dorso, €aut molli pacata celer rapit esseda collo. €Cydnus agit, iuga Pyrenes uenatibus acer €metiri iaculoue extendere proelia Mauro. €@@Venere et Celtae sociati nomen Hiberis. €his pugna cecidisse decus, corpusque cremari €tale nefas: caelo credunt superisque referri, €impastus carpat si membra iacentia uultur. €@@Fibrarum et pennae diuinarumque sagacem €flammarum misit diues Callaecia pubem, €barbara nunc patriis ululantem carmina linguis, €nunc pedis alterno percussa uerbere terra €ad numerum resonas gaudentem plaudere caetras. €haec requies ludusque uiris, ea sacra uoluptas. €cetera femineus peragit labor: addere sulco €semina et impresso tellurem uertere aratro €segne uiris. quicquid duro sine Marte gerundum, €Callaici coniunx obit inrequieta mariti. €hos Viriathus agit Lusitanumque remotis €extractum lustris, primo Viriathus in aeuo, €nomen Romanis factum mox nobile damnis. €@@Nec Cerretani, quondam Tirynthia castra, €aut Vasco insuetus galeae ferre arma morati, €non, quae Dardanios post uidit, Ilerda, furores, €nec qui Massageten monstrans feritate parentem €cornipedis fusa satiaris, Concane, uena. €iamque Ebusus Phoenissa mouet, mouet Arbacus arma €aclyde uel tenui pugnax instare ueruto, €iam cui Tlepolemus sator et cui Lindus origo, €funda bella ferens Baliaris et alite plumbo, €et quos nunc Grauios uiolato nomine Graium €Oeneae misere domus Aetolaque Tyde. €dat Carthago uiros, Teucro fundata uetusto, €Phocaicae dant Emporiae, dat Tarraco pubem €uitifera et Latio tantum cessura Lyaeo. €hos inter clara thoracis luce nitebat €Sedetana cohors, quam Sucro rigentibus undis €atque altrix celsa mittebat Saetabis arce, €Saetabis et telas Arabum spreuisse superba €et Pelusiaco filum componere lino. €Mandonius populis domitorque insignis equorum €imperitat Caeso, et socio stant castra labore. €@@At Vettonum alas Balarus probat aequore aperto, €hic adeo, cum uer placidum flatusque tepescit, €concubitus seruans tacitos grex perstat equarum €et Venerem occultam genitali concipit aura. €sed non multa dies generi, properatque senectus, €septimaque his stabulis longissima ducitur aestas. €@@At non Sarmaticos attollens Vxama muros €tam leuibus persultat equis: hinc uenit in arma €haud aeui fragilis sonipes crudoque uigore €asper frena pati aut iussis parere magistris. €Rhyndacus his ductor, telum sparus; ore ferarum @1 €et rictu horrificant galeas. uenatibus aeuum €transigitur, uel more patrum uis raptaque pascunt. €@@Fulget praecipuis Parnasia Castulo signis €et celebre Oceano atque alternis aestibus Hispal €ac Nebrissa dei Nysaeis conscia thyrsis, €quam Satyri coluere leues redimitaque sacra €nebride et arcano Maenas nocturna Lyaeo. €Arganthoniacos armat Carteia nepotes. þ³´µÿï°°±ÿï‚ÐõîÿïƒÓéìÿ“‹ƒrex proauis fuit humani ditissimus aeui, €ter denos decies emensus belliger annos. €armat Tartessos stabulanti conscia Phoebo €et Munda Emathios Italis paritura labores. €nec decus auriferae cessauit Corduba terrae. €hos duxere uiros flauenti uertice Phorcys €spiciferisque grauis bellator Arauricus oris, €aequales aeui, genuit quos ubere ripa €Palladio Baetes umbratus cornua ramo. €@@Talia Sidonius per campos agmina ductor €puluere nigrantis raptat lustransque sub armis, €qua uisu comprendere erat, fulgentia signa €ibat ouans longaque umbram tellure trahebat. €non aliter, quotiens perlabitur aequora curru €extremamque petit, Phoebea cubilia, Tethyn €frenatis Neptunus equis, fluit omnis ab antris €Nereidum chorus et sueto certamine nandi €candida perspicuo conuertunt brachia ponto. €@@At Pyrenaei frondosa cacumina montis €turbata Poenus terrarum pace petebat. €Pyrene celsa nimbosi uerticis arce €diuisos Celtis late prospectat Hiberos €atque aeterna tenet magnis diuortia terris. €nomen Bebrycia duxere a uirgine colles, €hospitis Alcidae crimen, qui, sorte laborum €Geryonae peteret cum longa tricorporis arua, €possessus Baccho saeua Bebrycis in aula €lugendam formae sine uirginitate reliquit €Pyrenen, letique deus, si credere fas est, €causa fuit leti miserae deus. edidit aluo €namque ut serpentem patriasque exhorruit iras, €confestim dulcis liquit turbata penates. €tum noctem Alcidae solis plangebat in antris €et promissa uiri siluis narrabat opacis, €donec maerentem ingratos raptoris amores €tendentemque manus atque hospitis arma uocantem €diripuere ferae. laceros Tirynthius artus, €dum remeat uictor, lacrimis perfudit et amens €palluit inuento dilectae uirginis ore. €at uoce Herculea percussa cacumina montis €intremuere iugis: maesto clamore ciebat €Pyrenen, scopulique omnes ac lustra ferarum €Pyrenen resonant. tumulo tum membra reponit €supremum inlacrimans, nec honos intercidit aeuo, €defletumque tenent montes per saecula nomen. €@@Iamque per et collis et densos abiete lucos €Bebryciae Poenus fines transcenderat aulae. €inde ferox quaesitum armis per inhospita rura €Volcarum populatur iter tumidique minaces €accedit Rhodani festino milite ripas. €aggeribus caput Alpinis et rupe niuali €proserit in Celtas ingentemque extrahit amnem €spumanti Rhodanus proscindens gurgite campos €ac propere in pontem lato ruit incitus alueo. €auget opes stanti similis tacitoque liquore €mixtus Arar, quem gurgitibus complexus anhelis €cunctantem immergit pelago raptumque per arua €ferre uetat patrium uicina ad litora nomen. @1 €inuadunt alacres inimicum pontibus amnem: €nunc celso capite et ceruicibus arma tuentur, €nunc ualidis gurges certatim frangitur ulnis. €fluminea sonipes religatus ducitur alno, €belua nec retinet tardante Libyssa timore. €nam trabibus uada et iniecta tellure repertum €conexas operire trabes ac ducere in altum €paulatim ripae resolutis aggere uinclis. €at gregis inlapsu fremebundo territus atras €expauit moles Rhodanus stagnisque refusis €torsit harenoso minitantia murmura fundo. €@@Iamque Tricastinis incedit finibus agmen, €iam facilis campos, iam rura Vocontia carpit. €turbidus hic truncis saxisque Druentia laetum €ductoris uastauit iter. namque Alpibus ortus €auulsas ornos et adesi fragmina montis €cum sonitu uoluens fertur latrantibus undis €ac uada translato mutat fallacia cursu, €non pediti fidus, patulis non puppibus aequus. €et tunc imbre recens fuso correpta sub armis €corpora multa uirum spumanti uertice torquens €immersit fundo laceris deformia membris. €@@Sed iam praeteritos ultra meminisse labores €conspectae propius dempsere pauentibus Alpes. €cuncta gelu canaque aeternum grandine tecta €aequaeuam glaciem cohibent: riget ardua montis €aetherii facies surgentique obuia Phoebo €duratas nescit flammis mollire pruinas. €quantum Tartareus regni pallentis hiatus €ad manis imos atque atrae stagna paludis €a supera tellure patet, tam longa per auras €erigitur tellus et caelum intercipit umbra. €nullum uer usquam nullique aestatis honores. €sola iugis habitat diris sedesque tuetur €perpetuas deformis hiemps; illa undique nubes €huc atras agit et mixtos cum grandine nimbos. €iam cuncti flatus uentique furentia regna €Alpina posuere domo. caligat in altis €obtutus saxis, abeuntque in nubila montes. €mixtus Athos Tauro Rhodopeque adiuncta Mimanti €Ossaque cum Pelio cumque Haemo cesserit Othrys. €primus inexpertas adiit Tirynthius arces. €scindentem nubes frangentemque ardua montis €spectarunt superi longisque ab origine saeclis €intemerata gradu magna ui saxa domantem. €@@At miles dubio tardat uestigia gressu, €impia ceu sacros in finis arma per orbem, €Natura prohibente, ferant diuisque repugnent. €contra quae ductor_non Alpibus ille nec ullo €turbatus terrore loci, sed languida maestis €corda uirum fouet hortando reuocatque uigorem: €'Non pudet obsequio superum fessosque secundis, €post belli decus atque acies, dare terga niuosis €montibus et segnes summittere rupibus arma? €nunc, o nunc, socii, dominantis moenia Romae €credite uos summumque Iouis conscendere culmen. €hic labor Ausoniam et dabit hic in uincula Thybrim.' €nec mora. commotum promissis ditibus agmen €erigit in collem et uestigia linquere nota €Herculis edicit magni crudisque locorum €ferre pedem ac proprio turmas euadere calle. €rumpit inaccessos aditus atque ardua primus €exuperat summaque uocat de rupe cohortes. €tum, qua durati concreto frigore collis €lubrica frustratur canenti semita cliuo, €luctantem ferro glaciem cremat: haurit hiatu €nix resoluta uiros altoque e culmine praeceps €umenti turmas operit delapsa ruina. @1 €interdum aduerso glomeratas turbine Corus €in media ora niues fuscis agit horridus alis, €aut rursum immani stridens auulsa procella €nudatis rapit arma uiris uoluensque per orbem €contorto rotat in nubes sublimia flatu. €quoque magis subiere iugo atque euadere nisi €erexere gradum, crescit labor. ardua supra €sese aperit fessis et nascitur altera moles, €unde nec edomitos exudatosque labores €respexisse libet: tanta formidine plana €exterrent repetita oculis, atque una pruinae €canentis, quocumque datur permittere uisus, €ingeritur facies. medio sic nauita ponto, €cum dulcis liquit terras et inania nullos €inueniunt uentos securo carbasa malo, €immensas prospectat aquas ac uicta profundis €aequoribus fessus renouat sua lumina caelo. €@@Iamque super clades atque importuna locorum €inluuie rigidaeque comae squalore perenni €horrida semiferi promunt e rupibus ora, €atque effusa cauis exesi pumicis antris €Alpina inuadit manus adsuetoque uigore €per dumos notasque niues atque inuia pernix €clausum montiuagis infestat cursibus hostem. €mutatur iam forma locis. hic sanguine multo €infectae rubuere niues, hic nescia uinci €paulatim glacies cedit tepefacta cruore, €dumque premit sonipes duro uestigia cornu, €ungula perfossis haesit compressa pruinis. €nec pestis lapsus simplex: abscisa relincunt €membra gelu, fractosque asper rigor amputat artus. €bis senos soles, totidem per uulnera saeuas €emensi noctes optato uertice sidunt €castraque praeruptis suspendunt ardua saxis. €@@At Venus, ancipiti mentem labefacta timore, €adfatur genitorem et rumpit maesta querelas: €'Quis poenae modus aut pereundi terminus, oro, €Aeneadis erit, et quando terrasque fretumque €emensis sedisse dabis? cur pellere nostros €a te concessa Poenus parat urbe nepotes? €Alpibus imposuit Libyam finemque minatur €imperio. casus metuit iam Roma Sagunti. €quo Troiae extremos cineres sacramque ruinam €Assaracique larem et Vestae secreta feramus? €da sedem, genitor, tutisque iacere. parumne est €exilia errantis totum quaesisse per orbem? €anne iterum capta repetentur Pergama Roma?' €@@His Venus, et contra genitor sic deinde profatur: €'Pelle metus, neu te Tyriae conamina gentis €turbarint, Cytherea: tenet longumque tenebit €Tarpeias arces sanguis tuus. hac ego Martis €mole uiros spectare paro atque expendere bello. €gens ferri patiens ac laeta domare labores €paulatim antiquo patrum desuescit honori, €atque ille, haud umquam parcus pro laude cruoris €et semper famae sitiens, obscura sedendo €tempora agit mutum uoluens inglorius aeuum þ³´µÿï°°±ÿï‚ÐõîÿïƒÓéìÿ“‹„Äsanguine de nostro populus, blandoque ueneno €desidiae uirtus paulatim euicta senescit. €magnae molis opus multoque labore parandum, €tot populos inter soli sibi poscere regna. €iamque tibi ueniet tempus quo maxima rerum €nobilior sit Roma malis. hinc nomina nostro €non indigna polo referet labor, hinc tibi Paulus, €hinc Fabius gratusque mihi Marcellus opimis. €hi tantum parient Latio per uulnera regnum €quod luxu et multum mutata mente nepotes €non tamen euertisse queant. iamque ipse creatus @1 €qui Poenum reuocet patriae Latioque repulsum €ante suae muros Carthaginis exuat armis. €hinc, Cytherea, tuis longo regnabitur aeuo. €exin se Curibus uirtus caelestis ad astra €efferet, et sacris augebit nomen Iulis €bellatrix gens bacifero nutrita Sabino. €hinc pater ignotam donabit uincere Thylen €inque Caledonios primus trahet agmina lucos, €compescet ripis Rhenum, reget impiger Afros €palmiferamque senex bello domitabit Idymen. €nec Stygis ille lacus uiduataque lumine regna, €sed superum sedem nostrosque tenebit honores. €tum iuuenis magno praecellens robore mentis €excipiet patriam molem celsusque feretur €aequatum imperio tollens caput. hic fera gentis €bella Palaestinae primo delebit in aeuo. €at tu transcendes, Germanice, facta tuorum, €iam puer auricomo praeformidate Batauo. €nec te terruerint Tarpei culminis ignes: €sacrilegas inter flammas seruabere terris. €nam te longa manent nostri consortia mundi. €huic laxos arcus olim Gangetica pubes €summittet, uacuasque ostendent Bactra pharetras. €hic et ab Arctoo currus aget axe per urbem, €ducet et Eoos, Baccho cedente, triumphos. €idem indignantem tramittere Dardana signa €Sarmaticis uictor compescet sedibus Histrum. €quin et Romuleos superabit uoce nepotes €quis erit eloquio partum decus. huic sua Musae €sacra ferent, meliorque lyra, cui substitit Hebrus €et uenit Rhodope, Phoebo miranda loquetur. €ille etiam, qua prisca, uides, stat regia nobis, €aurea Tarpeia ponet Capitolia rupe €et iunget nostro templorum culmina caelo. €tunc, o nate deum diuosque dature, beatas €imperio terras patrio rege. tarda senectam €hospitia excipient caeli, solioque Quirinus €concedet, mediumque parens fraterque locabunt: €siderei iuxta radiabunt tempora nati.' €@@Dum pandit seriem uenturi Iuppiter aeui, €ductor Agenoreus tumulis delatus iniquis €lapsantem dubio deuexa per inuia nisu €firmabat gressum atque umentia saxa premebat. €non acies hostisue tenet, sed prona minaci €praerupto turbant et cautibus obuia rupes. €stant clausi maerentque moras et dura uiarum. €nec refouere datur torpentia membra quiete: €noctem operi iungunt et robora ferre coactis €approperant umeris ac raptas collibus ornos. €iamque ubi nudarunt silua densissima montis, €aggessere trabes, rapidisque accensus in orbem €excoquitur flammis scopulus: mox proruta ferro €dat gemitum putris resoluto pondere moles €atque aperit fessis antiqui regna Latini. €his tandem ignotas transgressus casibus Alpes €Taurinis ductor statuit tentoria campis. €@@Interea uoces Iouis atque oracula portans €emensis aderat Garamantum laetus harenis €Bostar et ut uiso stimulabat corda Tonante: €'Maxime Belide, patriis qui moenibus arces €seruitium dextra, Libycas penetrauimus aras. €nos tulit ad superos perfundens sidera Syrtis, @1 €nos paene aequoribus tellus uiolentior hausit. €ad finem caeli medio tenduntur ab orbe €squalentes campi. tumulum Natura negauit €immensis spatiis, nisi quem caua nubila torquens €construxit turbo impacta glomeratus harena, €uel si perfracto populatus carcere terras €Africus et pontum spargens super aera Corus €inuasere truces capientem proelia campum €inque uicem ingesto cumularunt puluere montis. €has obseruatis ualles enauimus astris. €namque dies confundit iter, peditemque profundo €errantem campo et semper media arua uidentem €Sidoniis Cynosura regit fidissima nautis. €uerum ubi defessi lucos nemorosaque regna €cornigeri Iouis et fulgentia templa subimus, €exceptos hospes tectis inducit Arisbas. €stat fano uicina, nouum et memorabile, lympha, €quae nascente die, quae deficiente tepescit €quae[2que]2 riget, medius cum sol accendit Olympum, €atque eadem rursum nocturnis feruet in umbris. €tum loca plena deo, dites sine uomere glaebas €ostentat senior laetaque ita mente profatur: €"Has umbras nemorum et conexa cacumina caelo €calcatosque Ioui lucos prece, Bostar, adora. €nam cui dona Iouis non diuulgata per orbem, €in gremio Thebes geminas sedisse columbas? €quarum Chaonias pennis quae contigit oras €implet fatidico [2Do]2donida murmure quercum. €at quae Carpathium super aequor uecta per auras €in Libyen niueis tranauit concolor alis €hanc sedem templo Cythereia condidit ales; €hic, ubi nunc aram lucosque uidetis opacos, €ductore electo gregis, admirabile dictu, €lanigeri capitis media inter cornua perstans, €Marmaricis ales populis responsa canebat. €mox subitum nemus atque annoso robore lucus €exiluit, qualesque premunt nunc sidera quercus €a prima uenere die: prisco inde pauore €arbor numen habet coliturque tepentibus aris." €dumque ea miramur, subito stridore tremendum €impulsae patuere fores, maiorque repente €lux oculos ferit. ante aras stat ueste sacerdos €effulgens niuea, et populi concurrere certant. €inde ubi mandatas effudi pectore uoces, €ecce intrat subitus uatem deus. alta sonoro €conlisis trabibus uoluuntur murmura luco, €ac maior nota iam uox prorumpit in auras: €"Tenditis in Latium belloque agitare paratis €Assaraci prolem, Libyes. coepta aspera cerno €Gradiuumque trucem currus iam scandere et atram €in latus Hesperium flammam expirare furentis €cornipedes multoque fluentia sanguine lora. €tu, qui pugnarum euentus extremaque fati €deposcis claroque ferox das uela labori, €inuade Aetoli ductoris Iapyga campum. €Sidonios augebis auos nullique relinques €altius Ausoniae penetrare in uiscera gentis, €donec uicta tibi trepidabunt Dardana regna. €nec ponet pubes umquam Saturnia curam €dum carpet superas in terris Hannibal auras."' €@@Talia portabat laetis oracula Bostar €impleratque uiros pugnae propioris amore. @1 ôÿ@@@@{1LIBER QVARTVS}1 Fama per Ausoniae turbatas spargitur urbes €nubiferos montes et saxa minantia caelo €accepisse iugum, Poenosque per inuia uectos, €aemulaque Herculei iactantem facta laboris €descendisse ducem. diros canit improba motus €et gliscit gressu uolucrique citatior Euro €terrificis quatit attonitas rumoribus arces. €adstruit auditis docilis per inania rerum €pascere rumorem uulgi pauor: itur in acris €bellorum raptim curas, subitusque per omnem €Ausoniam Mauors strepit et ciet arma uirosque. €pila nouant, ac detersa rubigine saeuus €induitur ferro splendor, niueumque repostae €instaurant galeae coni decus; hasta iuuatur €ammento, reuocantque noua fornace bipennis. €conseritur tegimen laterum impenetrabile, multas €passurus dextras atque inrita uulnera, thorax. €pars arcu inuigilant, domitat pars uerbere anhelum €cornipedem in gyros saxoque exasperat ensem. €nec uero muris, quibus est luctata uetustas, €ferre morantur opem; subuectant saxa cauasque €retractant turris, edit quas longior aetas. €hinc tela accipiunt arces, ac robora portis €et fidos certant obices accersere silua, €circumdant fossas. haud segnis cuncta magister €praecipitat timor, ac uastis trepidatur in agris. €deseruere larem: portant ceruicibus aegras €attoniti matres ducentisque ultima fila €grandaeuos rapuere senes, tum crine soluto €ante agitur coniunx, dextra laeuaque trahuntur €parui non aequo comitantes ordine nati. €sic uulgus, traduntque metus, nec poscitur auctor. €at patres, quamquam exterrent immania coepta €inque sinu bellum, atque Alpes et peruia saxa €decepere, tamen crudam contra aspera mentem €et magnos tollunt animos. iuuat ire periclis €ad decus et dextra memorandum condere nomen €quale dedit numquam rebus Fortuna secundis. €@@Sed Libyae ductor tuto fouet agmina uallo €fessa gradum multoque gelu torpentia neruos, €solandique genus, laetos ostentat ad urbem €per campos superesse uiam, Romamque sub ictu. €at non et rerum curas consultaque belli €stare probat solusque nequit perferre quietem. €armiferae quondam prisca inter tempora gentes €Ausonium inuasere latus sedesque beatas þ³´µÿï°°±ÿï‚ÐõîÿïƒÓéìÿ”ˆ¯et metui peperere manu. mox impia bella €Tarpeius pater et capti sensere Quirites. €hic dum sollicitat donis et inania corda €ac fluxam morum gentem fouet armaque iungit, €iam consul uolucri praeuectus litora classe €Scipio Phocaicis sese referebat ab oris, €ingentisque duces, pelagi terraeque laborem €diuersum emensos, propiora pericula uallo €iungebant, magnaeque aderant primordia cladis. €namque ut, conlatis admoto consule castris, €sustulerat Fortuna moras, signumque furoris €accensae uiso poscebant hoste cohortes: €%debellata procul, quaecumque uocantur Hiberis, @1 €ingenti Tyrius numerosa per agmina ductor €uoce sonat: non Pyrenen Rhodanumue ferocem €iussa aspernatos, Rutulam fumasse Saguntum, €raptum per Celtas iter, et, qua ponere gressum €Amphitryoniadae fuerit labor, isse sub armis €Poenorum turmas, equitemque per ardua uectum €insultasse iugo, et fremuisse hinnitibus Alpes. €@@Contra pulchra suos uocat ad discrimina consul: €'Hostem, miles, habes fractum ambustumque niuosis €cautibus atque aegre torpentia membra trahentem. €en age, qui sacros montis rupesque profundas €transiluit, discat quanto stet celsius arce €Herculea uallum, et maius sit scandere collis €an uestros rupisse globos. det inania famae, €dum magna fuso pugna retroque ruenti, €qua uentum est, obstent Alpes. super ardua ductum €huc egere dei, Latios ut sanguine finis €imbueret, tellusque hostilis conderet ossa. €scire libet, noua nunc nobis atque altera bellum €Carthago, anne eadem mittat, quae mersa sub aequor €Aegatis inter uasto iacet obruta ponto.' €@@Haec ait atque agmen Ticini flectit ad undas. €caeruleas Ticinus aquas et stagna uadoso €perspicuus seruat turbari nescia fundo €ac nitidum uiridi lente trahit amne liquorem. €uix credas labi: ripis tam mitis opacis €argutos inter uolucrum certamine cantus €somniferam ducit lucenti gurgite lympham. €@@Iamque sub extremum noctis fugientibus umbris €lux aderat, Somnusque suas confecerat horas. €explorare locos consul collisque propinqui €ingenium, et campis quae sit natura, parabat. €par studium Poeno similesque in pectore curae. €ergo aderant rapidis equitum comitantibus alis. €@@Verum ubi commoto docuerunt puluere nubes €hostem ferre gradum, et propius propiusque sonoro €quadrupedum cornu tellus gemit, ac simul acer €uincentum lituos hinnitus saeuit equorum, €'Arma, uiri, rapite arma, uiri,' dux instat uterque. €ambobus uelox uirtus geminusque cupido €laudis et ad pugnas Martemque insania concors. €@@Haud mora. iam tantum campi dirimebat ab ictu €quantum impulsa ualet comprendere lancea nodo, €cum subitum liquida non ullis nubibus aethra €augurium mentes oculosque ad sidera uertit. €accipiter medio tendens a limite solis €dilectas Veneri notasque ab honore Diones €turbabat uiolentus aues atque unguibus idem, €idem nunc rostro, duris nunc ictibus alae, €ter quinas dederat saeua inter uulnera leto. €nec finis satiesue, noui sed sanguinis ardor €gliscere, et urgebat trepidam iam caede priorum €incertamque fugae pluma labente columbam, €donec Phoebeo ueniens Iouis ales ab ortu €in tenuis tandem nubis dare terga coegit. €tum uictrix laetos signa ad Romana uolatus €conuertit, prolesque ducis qua parte decora @1 €Scipio quassabat puerilibus arma lacertis, €clangorem bis terque dedit, rostroque coruscae €perstringens conum galeae se reddidit astris. €@@Exclamat Liger (huic superos sentire monentis €ars fuit ac penna monstrare futura magistra): €'Poene, bis octonos Italis in finibus annos €audaci similis uolucri sectabere pubem €Ausoniam multamque feres cum sanguine praedam. €sed compesce minas: renuit tibi Daunia regna €armiger ecce Iouis. nosco te, summe deorum: €adsis o firmesque tuae, pater, alitis omen. €nam tibi seruantur, ni uano cassa uolatu €mentitur superos praepes, postrema subactae €fata, puer, Libyae et maius Carthagine nomen.' €@@Contra laeta Bogus Tyrio canit omina regi, €et faustum accipitrem caesasque in nube uolucres €Aeneadis cladem et Veneris portendere genti. €tum dictis comitem contorquet primus in hostis €ceu suadente deo et fatorum conscius hastam. €illa uolans patuli longe per inania campi €ictum perdiderat spatio, ni fusus habenas €dum primae decus adfectat decerpere pugnae €obuia quadrupedis praeceps Catus ora tulisset. €sic elanguescens ac iam casura petitum €inuenit uulnus caedemque accepit ab hoste €cornus et oblatae stetit inter tempora frontis. €@@Incurrunt acies, magnoque fragore per aequor €suspendunt cuncti frenis sublime reductos €cornipedes ultroque ferunt. erectus in auras €it sonipes rapidaque uolans per aperta procella €tenuia uix summo uestigia puluere signat. €Boiorum ante alias Crixo duce mobilis ala €arietat in primos obicitque immania membra. €ipse tumens ataui Brenni se stirpe ferebat €Crixus et in titulos Capitolia capta trahebat, €Tarpeioque iugo demens et uertice sacro €pensantes aurum Celtas umbone gerebat. €colla uiri fuluo radiabant lactea torque, €auro uirgatae uestes, manicaeque rigebant €ex auro, et simili uibrabat crista metallo. €@@Sternitur impulsu uasto perculsa Camertum €prima phalanx, spissaeque ruunt conferta per arma €undae Boiorum: sociata examina densent €infandi Senones, conlisaque quadrupedantum €pectoribus toto uoluuntur corpora campo. €arua natant, altusque uirum cruor, altus equorum €lubrica belligerae sorbet uestigia turmae. €seminecum letum peragit grauis ungula pulsu €et circumuolitans taetros e sanguine rores €spargit humo miserisque suo lauit arma cruore. €spicula prima, puer, tumidi, Tyrrhene, Pelori €purpureo moriens uictricia sanguine tinguis. €nam tibi, dum stimulas cornu atque in proelia mentes €accendis renouasque uiros ad uulnera cantu, €haesit barbaricum sub anhelo gutture telum €et clausit raucum letali uulnere murmur. €at sonus extremo morientis fusus ab ore €flexa pererrauit mutis iam cornua labris. €Crixus Picentem Laurumque, nec eminus ambo, €sed gladio Laurum_Picenti rasilis hasta €ripis lecta Padi letum tulit. auia namque €dum petit ac laeuo meditatur fallere gyro, €hasta uiri femur et pariter per anhela uolantis €ilia sedit equi et geminam dedit horrida mortem. €idem sanguinea Venuli ceruice reuellens €sternit praecipitem tepido te, Farfare, telo @1 €et te sub gelido nutritum, Tulle, Velino, €egregium Ausoniae decus ac memorabile nomen, €si dent fata moras aut seruent foedera Poeni, €tum Remulum atque, olim celeberrima nomina bello, €Tiburtis Magios Hispellatemque Metaurum €et Clanium dubia meditantem cuspide uulnus. €@@Nec locus est Tyriis belli pugnaeue, sed omnem €Celticus impleuit campum furor. inrita nulli €spicula torquentur, statque omne in corpore ferrum. €hic inter trepidos immane Quirinius audens, €cui fugere ignotum atque inuicta mente placebat €rebus in aduersis exceptum pectore letum, €cuspide flammat ecum ac dispergit gaesa lacerto, €si reserare uiam atque ad regem rumpere ferro €detur iter, certusque necis petit omnibus ausis, €quod nequeat sentire, decus. cadit inguine fosso €Teutalus, et uasto quatitur sub pondere tellus. €occumbit Sarmens, flauam qui ponere uictor €caesariem crinemque tibi, Gradiue, uouebat €auro certantem et rutilum sub uertice nodum. €sed Parcae intonsa non exaudita uouentem €ad manes traxere coma. per candida membra €it fumans cruor, et tellus perfusa rubescit. €at non tardatus iaculo occurrente Ligaunus €inruit aduersumque uiro rotat obuius ensem €et ferit insurgens, umero qua brachia lenti €adnectunt nerui, decisaque uulnere dextra €laxatis paulum moribunda pependit habenis, €dumque micans tremulo conatu lora retemptat, €flectentem adsuetos imitatur nescia frenos. €demetit auersi Vosegus tum colla, iubaque €suspensam portans galeam atque inclusa perempti €ora uiri, patrio diuos clamore salutat. €@@Dumque ea Gallorum populi dant funera campo, €accitas propere castris in proelia consul €raptabat turmas primusque ruebat in hostem €candenti sublimis equo. trahit undique lectum €diuitis Ausoniae iuuenem, Marsosque Coramque €Laurentumque decus iaculatoremque Sabellum €et Gradiuicolam celso de colle Tudertem €indutosque simul gentilia lina Faliscos, €quosque sub Herculeis %taciturno flumine muris €pomifera arua creant Anienicolae Catilli, þ³´µÿï°°±ÿï‚ÐõîÿïƒÓéìÿ”‹âquosque in praegelidis duratos Hernica riuis €mittebant saxa et nebulosi rura Casini. €ibant in Martem terrae dominantis alumni €damnati superis nec iam reditura iuuentus. €Scipio qua medius pugnae uorat agmina uertex €infert cornipedem atque instinctus strage suorum €inferias caesis mactat Labarumque Padumque €et Caunum et multo uix fusum uulnere Breucum €Gorgoneoque Larum torquentem lumina uultu. €occidis et tristi, pugnax Lepontice, fato; €nam dum frena ferox obiecto corpore prensat €atque aequat celsus residentis consulis ora €ipse pedes, frontem in mediam grauis incidit ensis, €et diuisum umeris iacuit caput. at Batus, amens €qui luctatur equo parmaque incursibus obstat, €ictu quadrupedis fulua porrectus harena €elisa incussis amisit calcibus ora. €perfurit Ausonius turbata per aequora ductor, €ceu Geticus Boreas, totum cum sustulit imo €Icarium fundo uictor mare: nauita uasto €iactatur sparsus lacerata classe profundo, €cunctaque canenti perfunditur aequore Cyclas. @1 €@@Crixus, ut in tenui spes exiguumque salutis, Œøá. . . . . . . . . . . . ‹ùarmat contemptu mentem necis. horrida barba €sanguinea rutilat spuma, rictusque furentis €albet, et adfuso squalent a puluere crines. €inuadit Tarium uicino consule pugnas €miscentem saeuisque uirum circumtonat armis. €uoluitur ille solo; nam pronum effundit in armos €fata extrema ferens abies, rapiturque pauore €tractus equi uinctis conexa ad cingula membris. €longa cruor sparso linquit uestigia campo, €et tremulos cuspis ductus in puluere signat. €laudabat leti iuuenem egregiosque parabat €ulcisci consul manis, cum dira per auris €uox uenit, et Crixum ferri clamoribus audit, €haud notum uultu. surgit uiolentior ira €comminus atque oculos optato in corpore figit. €tum stimulans grato plausae ceruicis honore €cornipedem adloquitur: 'Vulgum Martemque minorem €mox, Gargane: uocant superi ad maiora. uidesne, €quantus eat Crixus? iam nunc tibi praemia pono €illum Sidonio fulgentem ardore tapeta, €barbaricum decus, et fuluis donabere frenis.' €sic fatus, magno Crixum clamore ciebat €in pugnam ac uacuo poscebat proelia campo. €nec detractantem par ira accenderat hostem. €ut iussae cessere retro spatiumque dederunt €hinc atque hinc alae et medio stetit aequore pugna, €quantus Phlegraeis Telluris alumnus in aruis €mouit signa Mimas caelumque exterruit armis, €tantus semifero Crixus sub pectore murmur €torquet et horrisonis ululatibus erigit iras: €'Nemone incensae captaeque superfuit urbi, €ut tibi, quas Brenni populus ferremus in arma, €narraret, dextras? disce en nunc' inquit et una €contorquet nodis et obusto robore diram €uel portas quassare trabem. sonat illa tremendum, €at nimio iactu seruasse improuida campi €distantis spatium propiorem transuolat hostem. €cui consul: 'Ferre haec umbris proauoque memento, €quam procul occumbas Tarpeia sede, tibique €haud licitum sacri Capitolia cernere montis.' €tum nodo cursuque leui simul adiuuat hastam, €dignum mole uiri nisus. fugit illa per oras €multiplicis lini subtextaque tegmina neruis €atque altum tota metitur cuspide pectus. €procumbit lata porrectus in arua ruina, €et percussa gemit tellus ingentibus armis. €haud aliter structo Tyrrhena ad litora saxo €pugnatura fretis subter caecisque procellis, €pila immane sonans impingitur ardua ponto: €immugit Nereus, diuisaque caerula pulsu €inlisum accipiunt irata sub aequora montem. €ductore amisso pedibus se credere Celtae: €una spes anima tantusque pependerat ardor. €ac ueluti, summo uenator densa Picano €cum lustra exagitat spissisque cubilibus atram €immittit passim dumosa per inuia pestem, €dum tacitas uires et flammam colligit ignis, €nigranti piceus sensim caligine uertex €uoluitur et pingui contorquet nubila fumo: @1 €mox subita in toto lucent incendia monte, €fit sonitus, fugere ferae, fugere uolucres, €atque ima longe trepidant in ualle iuuencae. €@@At Mago, ut uertisse globos primumque laborem, €qui solus genti est, cas[2s]2um uidet, arma suorum €ac patrium in pugnas equitem uocat. undique nudi €adsiliunt frenis infrenatique manipli. €nunc Itali in tergum uersis referuntur habenis, €nunc rursus Tyrias retro pauor auehit alas, €aut illi dextros lunatis flexibus orbes, €aut illi laeuos sinuant in cornua gyros. €texunt alterno glomerata uolumina cursu €atque eadem refuga cedentes arte resoluunt. €hac pontum uice, ubi exercet discordia uentos, €fert Boreas Eurusque refert molemque profundi €nunc huc alterno, nunc illuc, flamine gestant. €@@Aduolat aurato praefulgens murice ductor €Sidonius, circaque Metus Terrorque Furorque. €isque ubi Callaici radiantem tegminis orbem €extulit et magno percussit lumine campos, €spes uirtusque cadunt, trepidaque a mente recedit €uertere terga pudor, nec leti cura decori, €sed fugere infixum est, terraeque optantur hiatus. €sic, ubi Caucaseis tigris se protulit antris, €linquuntur campi, et tutas petit omne latebras €turbatum insano uultu pecus: illa pererrat €desertas uictrix uallis, iamque ora reducto €paulatim nudat rictu, ut praesentia mandens €corpora, et immani stragem meditatur hiatu. €non illum Metabus, non illum celsior Vfens €euasere tamen, quamuis hic alite planta, €hic ope cornipedis totis ferretur habenis. €nam Metabum ad manis demisit cuspide fulgens €fraxinus, Vfentem conlapsum poplite caeso €ensis obit laudemque pedum cum sanguine ademit. €iamque dedit leto Sthenium Laurumque domoque €Collinum gelida, uiridi quem Fucinus antro €nutrierat dederatque lacum tramittere nando. €fit socius leti coniecta Massicus hasta, €uitiferi sacro generatus uertice montis €et Liris nutritus aquis, qui f[2r]2onte quieta €dissimulat cursum ac nullo mutabilis imbri €perstringit tacitas gemmanti gurgite ripas. €[exoritur rabies caedum, ac uix tela furori €sufficiunt. teritur iunctis umbonibus umbo, €pesque pedem premit, et nutantes casside cristae €hostilem tremulo pulsant conamine frontem.] €@@Tergemini primam ante aciem fera proelia fratres €miscebant, quos Ledaeo Sidonia Barce €Xant[2h]2ippo felix uteri inter bella crearat. €res Graiae ductorque parens ac nobile Amyclae €nomen et iniectus Spartanis colla catenis €Regulus inflabant ueteri praecordia fama. €Marte probare genus factisque Lacona parentem €ardebant gelidosque dehinc inuisere montis €Taygeta et tandem bellis innare subactis €Eurotan patrium ritusque uidere Lycurgi. €sed Spartam penetrare deus fratresque negarunt €Ausonii, totidem numero, quos miserat altis €Egeriae genitos immitis Aricia lucis, €aetatis mentisque pares; at non dabat ultra €Clotho dura lacus aramque uidere Dianae. @1 €namque ut in aduersos impacti turbine pugnae €Eumachus et Critias et laetus nomine patris €Xanthippus iunxere gradus, (ceu bella leones €inter se furibunda mouent et murmure anhelo €squalentis campos ac longa mapalia complent: €omnis in occultas rupis atque auia pernix €Maurus saxa fugit, coniunxque Libyssa profuso €uagitum cohibens suspendit ab ubere natos; €illi dira fremunt, perfractaque in ore cruento €ossa sonant, pugnantque feri[2s]2 sub dentibus artus) €haud secus Egeriae pubes, hinc Virbius acer, €hinc Capys, adsiliunt paribusque Albanus in armis. €subsidens paulum perfossa proruit aluo €Albanum Critias: ast illi cuncta repente €implerunt clipeum miserando uis[2c]2era lapsu. €Eumachus inde Capyn_sed tota mole tenebat €ceu fixum membris tegimen; tamen improbus ensis €adnexam parmae decidit uulnere laeuam, €inque suo pressa est non reddens tegmina nisu €infelix manus atque haesit labentibus armis. €ultima restabat fusis iam palma duobus €Virbius. huic trepidos simulanti ducere gressus €Xanthippus gladio, rigida cadit Eumachus hasta, €et tandem aequatae geminato funere pugnae. €inde alterna uiris transegit pectora mucro, €inque uicem erepta posuerunt proelia uita. €felices leti, pietas quos addidit umbris! €optabunt similes uenientia saecula fratres, €aeternumque decus memori celebrabitur aeuo, €si modo ferre diem serosque uidere nepotes €carmina nostra ualent, nec famam inuidit Apollo. €@@At consul toto palantis aequore turmas €uoce tenet, dum uoce uiget: 'Quo signa refertis? €quis uos heu uobis pauor abstulit? horrida primi €si sors uisa loci pugnaeque lacessere frontem, þ³´µÿï°°±ÿï‚ÐõîÿïƒÓéìÿ”‹ƒ•post me state uiri et pulsa formidine tantum €aspicite! has dextras capti genuere parentes €quas fugitis. quae spes uictis? Alpesne petemus? €ipsam turrigero portantem uertice muros €credite summissas Romam nunc tendere palmas. €natorum passim raptus caedemque parentum €Vestalisque focos extingui sanguine cerno. €hoc arcete nefas!' postquam inter talia crebro €clamore obtusae crassoque a puluere fauces, €hinc laeua frenos, hinc dextra corripit arma €et latum obiectat pectus strictumque minatur €nunc sibi, nunc trepidis, ni restent, comminus ensem. €@@Quas acies alto genitor dum spectat Olympo, €consulis egregii mouere pericula mentem. €Gradiuum uocat et patrio sic ore profatur: €'Magnanimi me, nate, uiri, ni bella capessis €haud dubie extremus, terret labor: eripe pugnae €ardentem, oblitumque sui dulcedine caedum €siste ducem Libyae; nam plus petit improbus uno €consulis exitio tota quam strage cadentum. €praeterea, cernis, tenerae qui proelia dextrae €iam credit puer atque annos transcendere factis €molitur longumque putat pubescere bello, €te duce primitias pugnae, te magna magistro €audeat et primum hoc uincat, seruasse parentem.' €@@Haec rerum sator. at Mauors in proelia currus €Odrysia tellure uocat. tum fulminis atri €spargentem flammas clipeum galeamque deorum €haud ulli facilem multoque labore Cyclopum €sudatum thoraca capit quassatque per auras €Titanum bello satiatam sanguinis hastam €atque implet curru campos. exercitus una €Irarum Eumenidesque simul letique cruenti €innumerae facies, frenisque operata regendis @1 €quadriiugos atro stimulat Bellona flagello. €fertur ab immenso tempestas horrida caelo €nigrantisque globos et turbida nubila torquens €inuoluit terras. quatitur Saturnia sedes €ingressu tremefacta dei, ripasque relinquit €audito curru fontique relabitur amnis. €@@Ductorem Ausonium telis Garamantica pubes €cinxerat et Tyrio regi noua dona parabat €armorum spolium ac rorantia consulis ora. €stabat Fortunae non cedere certus et acri €mole retorquebat crudescens caedibus hastas, €iamque suo, iamque hostili perfusa cruore €membra madent, cecidere iubae, gyroque per orbem €artato Garamas iaculis propioribus instat €%et librat saeua coniectum cuspide ferrum. €hic puer ut patrio defixum corpore telum €conspexit, maduere genae, subitoque trementem €corripuit pallor, gemitumque ad sidera rupit. €bis conatus erat praecurrere fata parentis €conuersa in semet dextra, bis transtulit iras €in Poenos Mauors. fertur per tela, per hostis €intrepidus puer et Gradiuum passibus aequat. €continuo cessere globi, latusque repente €apparet campo limes. metit agmina tectus €caelesti clipeo et sternit super arma iacentum €corporaque auctorem teli multasque paternos €ante oculos animas, optata piacula, mactat. €tunc rapta propere duris ex ossibus hasta €innixum ceruice ferens umeroque parentem €emicat. attonitae tanta ad spectacula turmae €tela tenent, ceditque loco Libys asper, et omnis €late cedit Hiber, pietasque insignis et aetas €belligeris fecit miranda silentia campis. €tum celso e curru Mauors 'Carthaginis arces €excindes' inquit 'Tyriosque ad foedera coges. €nulla tamen longo tanta exorietur in aeuo €lux tibi, care puer. macte, o macte indole sacra, €uera Iouis proles. et adhuc maiora supersunt, €sed nequeunt meliora dari.' tum nubila Mauors €aetheraque emenso terras iam sole capessit, €et fessas acies castris clausere tenebrae. €@@Condebat noctem deuexo Cynthia curru €fraternis adflata rotis, et ab aequore Eoo €surgebant roseae media inter caerula flammae. €at consul tristis campos Poenisque secundam €planitiem metuens Trebiam collisque petebat. €iamque dies rapti cursu nauoque labore, €et medio abruptus fluitabat in amne solutis €pons uinclis, qui Dardanium trauexerat agmen, €Eridani rapidas aderat cum Poenus ad undas. €dumque uada et mollis aditus per deuia flexo €circuitu petit et stagni languentia quaerit, €interdum rapta uicinis saltibus alno €flumineam texit, qua trauehat agmina, classem: €ecce aderat Trebiaeque simul uicina tenebat €Trinacrio accitus per caerula longa Peloro, €Gracchorum proles, consul. gens inclita magno €atque animosa uiro, multusque in imagine claris €praefulgebat auus titulis bellique domique. €@@Nec Poeni positis trans amnem in gramine castris €deerant. namque animos stimulabant prospera rerum €increpitansque super ductor: 'Quis tertius urbi €iam superest consul? quaenam altera restat in armis €Sicania? en omnes Latiae Daunique nepotum €conuenere manus. feriant nunc foedera mecum €ductores Italum ac leges et pacta reposcant. €at tu, donata tela inter Martia luce, €infelix animae, sic, sic uiuasque tuoque @1 €des iterum hanc laudem nato; nec fine sub aeui €oppetere in bello detur, cum fata uocabunt. €pugnantem cecidisse meum est.' haec personat ardens. €inde leui iaculo Massylumque impiger alis €castra sub ipsa datis inritat et elicit hostem. €@@Nec Latius uallo miles debere salutem €fas putat aut clausas pulsari cuspide portas. €erumpunt, cunctisque prior uolat aggere aperto €degener haud Gracchis consul. quatit aura comantis €cassidis Auruncae cristas, umeroque refulget €sanguinei patrium saguli decus. agmina magno €respectans clamore uocat, quaque obuia densos €artat turba globos rumpens iter aequore fertur, €ut torrens celsi praeceps e uertice Pindi €cum sonitu ruit in campos magnoque fragore €auulsum montis uoluit latus: obuia passim €armenta immanesque ferae siluaeque trahuntur, €spumea saxosis clamat conuallibus unda. €@@Non, mihi Maeoniae redeat si gloria linguae €centenasque pater det Phoebus fundere uoces, €tot caedes proferre queam, quot dextera magni €consulis aut contra Tyriae furor edidit irae. €Murranum ductor Libyae, ductorque Phalantum €Ausonius, gnaros belli ueteresque laborum, €alter in alterius fuderunt comminus ore. €monte procelloso Murranum miserat Anxur, €Tritonis %niueo te sacra, Phalante, profundo. €ut primum insigni fulsit uelamine consul, €quamquam orbus partem uisus unoque Cupencus €lumine sufficiens bellis citat improbus hastam €et summae figit tremebundam margine parmae. €cui consul (namque ira coquit): 'Pone, improbe, quicquid €restat in ore fero et truncata fronte relucet.' €sic ait intorquens derecto turbine robur €et dirum tota tramittit cuspide lumen. €nec leuior dextra generatus Hamilcare saeuit. €huic cadit infelix niueis Varenus in armis, €Meuanas Varenus, arat cui diuitis uber €campi Fulginia et patulis Clitumnus in aruis €candentis gelido perfundit flumine tauros. €sed tristes superi, atque ingrata maxima cura €uictima Tarpeio frustra nutrita Tonanti. €instat Hiber leuis et leuior discurrere Maurus. €hinc pila, hinc Libycae certant subtexere cornus €densa nube polum, quantumque interiacet aequi €ad ripas campi, tantum uibrantia condunt €tela, nec artatis locus est in morte cadendi. €@@Allius, Argyripa Daunique profectus ab aruis €uenator, rudibus iaculis et Iapyge campum €persultabat equo, mediosque inuectus in hostis, €Apula non uana torquebat spicula dextra. €huic horret thorax Samnitis pellibus ursae, €et galea annosi uallatur dentibus apri. €uerum ubi turbantem, solo ceu lustra pererret €in nemore aut agitet Gargano terga ferarum, €hinc Mago, hinc saeuus pariter uidere Maharbal, €ut subigente fame diuersis rupibus ursi €inuadunt trepidum gemina inter proelia taurum, €nec partem praedae patitur furor, haud secus acer €hinc atque hinc iaculo deuoluitur Allius acto: €it stridens per utrumque latus Maurusia taxus. €obuia tum medio sonuerunt spicula corde, €incertumque fuit, letum cui cederet hastae. €et iam dispersis Romana per agmina signis €palantis agit ad ripas, miserabile, Poenus @1 €impellens trepidos fluuioque immergere certat. €@@Tum Trebia infausto noua proelia gurgite fessis €incohat ac precibus Iunonis suscitat undas. €haurit subsidens fugientum corpora tellus €infidaque soli frustrata uoragine sorbet. €nec niti lentoque datur conuellere limo €mersa pedum penitus uestigia: labe tenaci €haerent deuincti gressus, resolutaque ripa €implicat aut caeca prosternit fraude paludis. €iamque alius super atque alius per lubrica surgens €dum sibi quisque uiam per inextricabile litus €praeripit et putri luctatur caespite, lapsi þ³´µÿï°°±ÿï‚ÐõîÿïƒÓéìÿ”‹„Èoccumbunt seseque sua pressere ruina. €ille celer nandi iamiamque adprendere tuta €dum parat et celso conisus corpore prensat €gramina summa manu liquidisque emergit ab undis, €contorta ripae pendens adfigitur hasta. €hic hostem orbatus telo complectitur ulnis €luctantemque uado permixta morte coercet. €mille simul leti facies. Ligus occidit aruis, €sed proiecta uiri lymphis fluuialibus ora €sanguineum hauserunt longis singultibus amnem. €enabat tandem medio uix gurgite pulcher €Irpinus sociumque manus clamore uocabat, €cum rapidis inlatus aquis et uulnere multo €impulit asper equus fessumque sub aequora mersit. €@@Accumula[2t]2 clades subito conspecta per undas €uis elephantorum turrito concita dorso. €namque uadis rapitur praeceps, ceu proruta cautes €auulsi montis, Trebiamque insueta timentem €prae se pectore agit spumantique incubat alueo. €explorant aduersa uiros, perque aspera duro €nititur ad laudem uirtus interrita cliuo. €namque inhonoratam Fibrenus perdere mortem €et famae nudam impatiens 'Spectabimur,' inquit €'nec, Fortuna, meum condes sub gurgite letum. €experiar, sitne in terris, domitare quod ensis €non queat Ausonius Tyrrhenaue permeet hasta.' €tum iacit adsurgens dextroque in lumine sistit €spicula saeua ferae telumque in uulnere linquit. €stridore horrisono penetrantem cuspidis ictum €belua prosequitur laceramque cruore profuso €attollit frontem ac lapso dat terga magistro. €tum uero inuadunt iaculis crebraque sagitta, €ausi iam sperare necem, immensosque per armos €et laterum extentus uenit atra cuspide uulnus. €stat multa in tergo et nigranti lancea dorso, €ac siluam ingentem concusso corpore uibrat, €donec consumptis longo certamine telis €concidit et clausit magna uada pressa ruina. €@@Ecce per aduersum, quamquam tardata morantur €uulnere membra uirum, subit implacabilis amnem €Scipio et innumeris infestat caedibus hostem. €corporibus clipeisque simul galeisque cadentum €contegitur Trebia, et uix cernere linquitur undas. €Mazaeus iaculo, Gestar prosternitur ense, €tum Pelopeus auis Cyrenes incola Thelgon. €huic torquet rapido correptum e gurgite pilum €et quantum longo ferri tenuata rigore €procedit cuspis per hiantia transigit ora. €pulsati ligno sonuere in uulnere dentes. €nec leto quaesita quies: turgentia membra €Eridano Trebia, Eridanus dedit aequoris undis. €tu quoque, Thapse, cadis, tumulo post fata negato. €quid domus Hesperidum aut luci iuuere dearum, €fuluos aurifera seruantes arbore ramos? €@@Intumuit Trebia et stagnis se sustulit imis @1 €iamque ferox totum propellit gurgite fontem €atque omnis torquet uires. furit unda sonoris €uerticibus, sequiturque nouus cum murmure torrens. €sensit et accensa ductor uiolentius ira €'Magnas, o Trebia, et meritas mihi, perfide, poenas €exsolues:' inquit 'lacerum per Gallica riuis €dispergam rura atque amnis tibi nomina demam, €quoque aperis te fonte, premam, nec tangere ripas €inlabique Pado dabitur. quaenam ista repente €Sidonium, infelix, rabies te reddidit amnem?' €@@Talia iactantem consurgens agger aquarum €impulit atque umeros curuato gurgite pressit. €arduus aduersa mole incurrentibus undis €stat ductor clipeoque ruentem sustulit amnem. €necnon a tergo fluctus stridente procella €spumeus inrorat summas aspergine cristas. €ire uadis stabilemque uetat defigere gressum €subducta tellure deus, percussaque longe €raucum saxa sonant, undaeque ad bella parentis €excitae pugnant, et ripas perdidit amnis. €tum madidos crinis et glauca fronde reuinctum €attollit cum uoce caput: 'Poenasne superbas €insuper et nomen Trebiae delere minaris, €o regnis inimice meis? quot corpora porto €dextra fusa tua! clipeis galeisque uirorum, €quos mactas, artatus iter cursumque reliqui. €caede, uides, stagna alta rubent retroque feruntur. €adde modum dextrae aut campis incumbe propinquis.' €@@Haec, Venere adiuncta, tumulo spectabat ab alto €Mulciber obscurae tectus caligine nubis, €ingrauat ad caelum sublatis Scipio palmis: €'Di patrii, quorum auspiciis stat Dardana Roma, €talin me leto tanta inter proelia nuper €seruastis? fortine animam hanc excindere dextra €indignum est uisum? redde o me, nate, periclis, €redde hosti! liceat bellanti accersere mortem €quam patriae fratrique probem.' tum percita dictis €ingemuit Venus et rapidas derexit in amnem €coniugis inuicti uires. agit undique flammas €dispersus ripis ignis multosque per annos €nutritas fluuio populatur feruidus umbras. €uritur omne nemus, lucosque effusus in altos €immissis crepitat uictor Vulcanus habenis. €iamque ambusta comas abies, iam pinus et alni, €iam solo restans trunco dimisit in altum €populus adsuetas ramis habitare uolucres. €flamma uorax imo penitus de gurgite tractos €absorbet latices, saeuoque urgente uapore €siccus inarescit ripis cruor. horrida late €scinditur in rimas et hiatu rupta dehiscit €tellus, ac stagnis altae sedere fauillae. €@@Miratur pater aeternos cessare repente €Eridanus cursus, Nympharumque intima maestus €impleuit chorus attonitis ululatibus antra. €ter caput ambustum conantem attollere iacta €lampade Vulcanus mersit fumantibus undis, €ter correpta dei crines nudauit harundo. €tum demum admissae uoces et uota precantis, €orantique datum ripas seruare prioris, €ac tandem a Trebia reuocauit Scipio fessas €munitum in collem Graccho comitante cohortes. €at Poenus multo fluuium ueneratus honore €gramineas undis statuit socialibus aras, €nescius heu, quanto superi maiora mouerent, €et quos Ausoniae luctus, Trasimenne, parares. €@@Boiorum nuper populos turbauerat armis @1 €Flaminius, facilisque uiro tum gloria belli, €corde leuem atque astus inopem contundere gentem. €sed labor haud idem Tyrio certasse tyranno. €hunc laeuis urbi genitum ad fatalia damna €ominibus parat imperio Saturnia fesso €ductorem dignumque uirum ueniente ruina. €inde ubi prima dies iuris, clauumque regendae €inuasit patriae, ac sub nutu castra fuere, €ut pelagi rudis et pontum tractare per artem €nescius, accepit miserae si iura carinae, €uentorum tenet ipse uicem cunctisque procellis €dat iactare ratem: fertur uaga gurgite puppis €ipsius in scopulos dextra impellente magistri_ €ergo agitur raptis praeceps exercitus armis €Lydorum [2in]2 populos sedemque ab origine prisci €sacratam Corythi iunctosque a sanguine auorum €Maeonios Italis permixta stirpe colonos. €@@Nec regem Afrorum noscenda ad coepta moratur €laude super tanta monitor deus. omnia somni €condiderant aegrisque dabant obliuia curis, €cum Iuno in stagni numen conuersa propinqui €et madidae frontis crinis circumdata fronde €populea stimulat subitis praecordia curis €ac rumpit ducis haud spernenda uoce quietem: €'O felix famae et Latio lacrimabile nomen €Hannibal, Ausoniae si te Fortuna creasset €ad magnos uenture deos, cur fata tenemus? €pelle moras. breuis est magni Fortuna fauoris. €quantum uouisti, cum Dardana bella parenti €iurares, fluet Ausonio tibi corpore tantum €sanguinis, et patrias satiabis caedibus umbras. €nobis persolues meritos securus honores. €namque ego sum celsis quem cinctum montibus ambit €Tmolo missa manus, stagnis Trasimennus opacis.' €@@His agitur monitis et laetam numine pubem €protinus aerii praeceps rapit aggere montis. €horrebat glacie saxa inter lubrica summo €piniferum caelo miscens caput Apenninus. €condiderat nix alta trabes, et uertice celso €canus apex stricta surgebat ad astra pruina. €ire iubet. prior extingui labique uidetur €gloria, post Alpes si stetur montibus ullis. €scandunt praerupti nimbosa cacumina saxi. €nec superasse iugum finit mulcetue laborem: €plana natant, putrique gelu liquentibus undis €inuia limosa restagnant arua palude. €iamque ducis nudus tanta inter inhospita uertex €saeuitia quatitur caeli, manante per ora €perque genas oculo. facilis spreuisse medentis €optatum bene credit emi quocumque periclo €bellandi tempus. non frontis parcit honori, €dum ne perdat iter, non cetera membra moratur €in pretium belli dare, si uictoria poscat, €satque putat lucis, Capitolia cernere uictor €qua petat atque Italum feriat qua comminus hostem. €talia perpessi tandem inter saeua locorum €optatos uenere lacus, ubi deinde per arma €sumeret amissi numerosa piacula uisus. þ³´µÿï°°±ÿï‚ÐõîÿïƒÓéìÿ”‹…û@@Ecce autem patres aderant Carthagine missi. €causa uiae non parua uiris, nec laeta ferebant. €mos fuit in populis, quos condidit aduena Dido, €poscere caede deos ueniam ac flagrantibus aris €(infandum dictu) paruos imponere natos. €urna reducebat miserandos annua casus €sacra Thoanteae ritusque imitata Dianae. €cui fato sortique deum de more petebat €Hannibalis prolem discors antiquitus Hannon. €sed propior metus armati ductoris ab ira @1 €et magna ante oculos stabat redeuntis imago. €asperat haec, foedata genas lacerataque crinis, €atque urbem complet maesti clamoris Imilce, €Edonis ut Pangaea super trieteride mota €it iuga et inclusum suspirat pectore Bacchum. €ergo inter Tyrias, facibus ceu subdita, matres €clamat: 'Io coniunx, quocumque in cardine mundi €bella moues, huc signa refer. uiolentior hic est, €hic hostis propior. tu nunc fortasse sub ipsis €urbis Dardaniae muris uibrantia tela €excipis intrepidus clipeo saeuamque coruscans €lampada Tarpeis infers incendia tectis. €interea tibi prima domus atque unica proles €heu gremio in patriae Stygias raptatur ad aras. €i nunc, Ausonios ferro populare penates €et uetitas molire uias. i, pacta resigna €per cunctos iurata deos. sic praemia reddit €Carthago et talis iam nunc tibi soluit honores. €quae porro haec pietas delubra aspergere tabo? €heu primae scelerum causae mortalibus aegris, €naturam nescire deum! iusta ite precari €ture pio caedumque feros auertite ritus. €mite et cognatum est homini deus. hactenus, oro, €sit satis ante aras caesos uidisse iuuencos. €aut si uelle nefas superos fixumque sedetque, €me, me, quae genui, uestris absumite uotis. €cur spoliare iuuat Libycas hac indole terras? €an flendae magis Aegates et mersa profundo €Punica regna forent, olim si sorte cruenta @1 €esset tanta mei uirtus praerepta mariti?' €haec dubios uario diuumque hominisque timore €ad cauta inlexere patres, ipsique relictum €abnueret sortem an superum pareret honori. €tum uero trepidare metu uix compos Imilce, €magnanimi metuens immitia corda mariti. €@@His auide auditis ductor sic deinde profatur: €'Quid tibi pro tanto non impar munere soluat €Hannibal aequatus superis? quae praemia digna €inueniam, Carthago parens? noctemque diemque €arma feram, templisque tuis hinc plurima faxo €hostia ab Ausonio ueniat generosa Quirino. €at puer armorum et belli seruabitur heres. €spes, o nate, meae Tyriarumque unica rerum, €Hesperia minitante, salus, terraque fretoque €certare Aeneadis dum stabit uita memento. €perge (patent Alpes) nostroque incumbe labori. €uos quoque, di patrii, quorum delubra piantur €caedibus atque coli gaudent formidine matrum, €huc laetos uultus totasque aduertite mentes. €namque paro sacra et maioris molior aras. €tu, Mago, aduersi conside in uertice montis, €tu laeuos propior collis accede, Choaspe, €ad claustra et fauces ducat per opaca Sychaeus. €ast ego te, Trasimenne, uago cum milite praeceps €lustrabo et superis quaeram libamina belli. €namque haud parua deus promissis spondet apertis, €quae spectata, uiri, patriam referatis in urbem.' @1 ôÿ@@@@{1LIBER QVINTVS}1 Ceperat Etruscos occulto milite colles €Sidonius ductor perque alta silentia noctis €siluarum anfractus caecis insederat armis. €at parte e laeua restagnans gurgite uasto €effigiem in pelagi lacus umectabat inerti[2s]2 €et late multo foedabat proxima limo. €quae uada Faunigenae regnata antiquitus Arno €nunc uoluente die Trasimenni nomina seruant. €Lydius huic genitor, [2T]2moli decus, aequore longo €Maeoniam quondam in Latias aduexerat oras €Tyrrhenus pubem dederatque uocabula terris. €isque insueta tubae monstrauit murmura primus €gentibus et bellis ignaua silentia rupit, €nec modicus uoti natum ad maiora fouebat. €uerum ardens puero castumque exuta pudorem €(nam forma certare deis, Trasimenne, ualeres) €litore correptum stagnis demisit Agylle, €flore capi iuuenem primaeuo lubrica mentem €nympha nec Idalia lenta incaluisse sagitta. €solatae uiridi penitus fouere sub antro €Naides amplexus undosaque regna trementem. €hinc dotale lacus nomen, lateque Hymenaeo €conscia lasciuo Trasimennus dicitur unda. €@@Et iam curriculo nigram nox roscida metam €stringebat, nec se thalamis Tithonia coniunx €protulerat stabatque nitens in limine primo, @1 €cum minus abnuerit noctem desisse uiator €quam coepisse diem: consul carpebat iniquas, €praegrediens signa ipsa, uias, omnisque ruebat €mixtus eques nec discretis leuia arma maniplis €insertique globo pedites, et inutile Marti €lixarum uulgus praesago cuncta tumultu €implere, et pugnam fugientum more petebant. €tum super ipse lacus densam caligine caeca €exhalans nebulam late corruperat omnem €prospectum miseris, atque atrae noctis amictu €squalebat pressum picea inter nubila caelum. €nec Poenum liquere doli: sedet ense reposto €abditus et nullis properantem occursibus arcet. €ire datur, longeque patet ceu pace quieta €incustoditum, mox inremeabile, litus. €namque sub angustas artato limite fauces €in fraudem ducebat iter, geminumque receptis €exitium, hinc rupes, hinc undae claustra premebant. €at tur[2m]2a umbroso seruabat uertice montis €hostilem ingressum, refugos habitura sub ictu: €haud secus ac uitreas sollers piscator ad undas, €ore leuem patulo texens de uimine nassam, €cautius interiora ligat mediamque per aluum €sensim fastigans compressa cacumina nectit €ac fraude artati remeare foraminis arcet €introitu facilem quem traxit ab aequore piscem. @1 €@@Ocius interea propelli signa iubebat €excussus consul fatorum turbine mentem, €donec flammiferum tollentes aequore currum €solis equi sparsere diem. iamque orbe renato €diluerat nebulas Titan, sensimque fluebat €caligo in terras nitido resoluta sereno. €tunc ales, priscum populis de more Latinis €auspicium cum bella parant mentesque deorum €explorant super euentu, ceu praescia luctus €damnauit uesci planctuque alimenta refugit. €nec rauco taurus cessauit flebile ad aras €immugire sono pressamque ad colla bipennem €incerta ceruice ferens altaria liquit. €signa etiam effusa certant dum uellere mole, €taeter humo lacera nitentum erupit in ora €exultans cruor, et caedis documenta futurae €ipsa parens miseris gremio dedit atra cruento. €ac super haec diuum genitor terrasque fretumque €concutiens tonitru Cyclopum rapta caminis €fulmina Tyrrhenas Trasimenni torsit in undas, €ictusque aetheria per stagna patentia flamma €fumauit lacus atque arserunt fluctibus ignes. €heu uani monitus frustraque morantia Parcas €prodigia! heu fatis superi certare minores! €atque hic, egregius linguae nomenque superbum, €Coruinus, Phoebea sedet cui casside fulua €ostentans ales proauitae insignia pugnae, €plenus et ipse deum, et socium terrente pauore €immiscet precibus monita atque his uocibus infit: €'Iliacas per te flammas Tarpeiaque saxa, €per patrios, consul, muros suspensaque nostrae €euentu pugnae natorum pignora, cedas €oramus superis tempusque ad proelia dextrum €opperiare. dabunt idem camposque diemque €pugnandi: tantum ne dedignare secundos €expectare deos. cum fulserit hora, cruentam €quae stragem Libyae portet, tum signa sequentur €nulla uulsa manu, uescique interritus ales €gaudebit, nullosque uomet pia terra cruores. €an te praestantem belli fugit, improba quantum €hoc possit Fortuna loco? sedet obuius hostis €aduersa fronte, at circa nemorosa minantur €insidias iuga, nec laeua stagnantibus undis €effugium patet, et tenui stant tramite fauces. €si certare dolis et bellum ducere cordi est, €interea rapidis aderit Seruilius armis, €cui par imperium et uires legionibus aequae. €bellandum est astu. leuior laus in duce dextrae.' €@@Talia Coruinus, primoresque addere passim €orantum uerba, et diuisus quisque timori[2s]2 €nunc superos, ne Flamin[2i]2o, nunc deinde precari €Flaminium, ne caelicolis contendere perstet. €acrius hoc accensa ducis surrexerat ira, €auditoque furens socias non defore uires €'Sicine nos' inquit 'Boiorum in bella ruentis €spectastis, cum tanta lues uulgusque tremendum €ingrueret, rupesque iterum Tarpeia paueret? €quas ego tunc animas dextra, quae corpora fudi, €irata tellure sata et uix uulnere uitam €reddentis uno! iacuere ingentia membra þ³´µÿï°°±ÿï‚ÐõîÿïƒÓéìÿ•ˆñper campos magnisque premunt nunc ossibus arua. €scilicet has sera ad laudes Seruilius arma €adiungat, nisi diuiso uicisse triumpho €ut nequeam et decoris contentus parte quiescam? €quippe monent superi. similes ne fingite uobis, €classica qui tremitis, diuos. sat magnus in hostem €augur adest ensis, pulchrumque et milite dignum @1 €auspicium Latio quod in armis dextera praestat. €an, Coruine, sedet, clausum se consul inerti €ut teneat uallo, Poenus nunc occupet altos €Arreti muros, Corythi nunc diruat arcem, €hinc Clusina petat, postremo ad moenia Romae €inlaesus contendat iter? deforme sub armis €uana superstitio est: dea sola in pectore Virtus €bellantum uiget. umbrarum me noctibus atris €agmina circumstant, Trebiae qui gurgite quique €Eridani uoluuntur aquis, inhumata iuuentus.' €@@Nec mora. iam medio coetu signisque sub ipsis €postrema aptabat nulli exorabilis arma. €aere atque aequorei tergo flauente iuuenci €cassis erat munita uiro, cui uertice surgens €triplex crista iubas effundit crine Suebo: €Scylla super fracti contorquens pondera remi €instabat saeuosque canum pandebat hiatus, €nobile Gargeni spolium, quod rege superbus €Boiorum caeso capiti inlacerabile uictor €aptarat pugnasque decus portabat in omnis. €loricam induitur: tortos huic nexilis hamos €ferro squama rudi permixtoque asperat auro. €tum clipeum capit, aspersum quem caedibus olim €Celticus ornarat cruor, umentique sub antro €ceu fetum lupa permulcens puerilia membra €ingentem Assaraci caelo nutribat alumnum. €hinc ensem lateri dextraeque accommodat hastam. €stat sonipes uexatque ferox umentia frena, €Caucas[2e]2am instratus uirgato corpore tigrim. €inde exceptus equo, qua dant angusta uiarum, €nunc hos, nunc illos adit atque hortatibus implet: €'Vestrum opus est uestrumque decus suffixa per urbem €Poeni ferre ducis spectanda parentibus ora. €unum hoc pro cunctis sat erit caput. aspera quisque €hortamenta sibi referat: "Meus, heu! meus atris €Ticini frater ripis iacet," "At meus alta €metitur stagna Eridani sine funere natus." €haec sibi quisque; sed, est uestrum cui nulla doloris €priuati rabies, is uero ingentia sumat €e medio, fodiant quae magnas pectus in iras, €perfractas Alpes passamque infanda Saguntum, €quosque nefas uetiti transcendere nomen Hiberi, €tangere iam Thybrim. nam dum nos augur et extis €quaesitae fibrae uanusque moratur haruspex, €solum iam superest Tarpeio imponere castra.' €@@Turbidus haec, uisoque artis in milibus atras €bellatore iubas aptante 'Est, Orfite, munus, €est' ait 'hoc certare tuum, quis opima uolenti €dona Ioui portet feretro suspensa cruento. €nam cur haec alia pariatur gloria dextra?' €hinc praeuectus equo, postquam inter proelia notam €accepit uocem, 'Procul hinc te Martius,' inquit €'Murrane, ostendit clamor, uideoque furentem €iam Tyria te caede. uenit laus quanta! sed, oro, €haec angusta loci ferro patefacta relaxa.' €tum Soracte satum, praestantem corpore et armis, €Aequanum noscens, patrio cui ritus in aruo, €cum pius Arcitenens accensis gaudet aceruis, €exta ter innocuos laetum portare per ignes, €'Sic in Apollinea semper uestigia pruna €inuiolata teras uictorque uaporis ad aras €dona serenato referas sollemnia Phoebo: €concipe' ait 'dignum factis, Aequane, furorem €uulneribusque tuis. socio te caedis et irae €non ego Marmaridum mediam penetrare phalangem €Cinyphiaeque globos dubitarim inrumpere turmae.' @1 €@@Nec iam ultra monitus et uerba morantia Martem €ferre ualet: longo Aeneadis quod flebitur aeuo €increpuere simul feralia classica signum, €ac tuba terrificis fregit stridoribus auras. €heu dolor, heu lacrimae nec post tot saecula serae! €horresco ut pendente malo, ceu ductor ad arma €exciret Tyrius. latebrosis collibus Astur €et Libys et torta Baliaris saeuus habena €erumpunt multusque Maces Garamasque Nomasque, €tum, quo non alius uenalem in proelia dextram €ocior attulerit conductaque bella probarit, €Cantaber et galeae contempto tegmine Vasco. €hinc pariter rupes, lacus hinc, hinc arma simulque €consona uox urget, signum clamore uicissim €per collis Tyria circumfundente corona. €@@Auertere dei uultus fatoque dederunt €maiori non sponte locum; stupet ipse tyranni €fortunam Libyci Mauors, disiectaque crinem €inlacrimat Venus, et Delum peruectus Apollo €tristem maerenti solatur pectine luctum. €sola Apennini residens in uertice diras €expectat caedes immiti pectore Iuno. €@@Primae Picentum, rupto ceu turbine fusa €agmina et Hannibalem ruere ut uidere, cohortes €inuadunt ultro et poenas pro morte futura, €turbato uictore, petunt accensa iuuentus, €et uelut erepto metuendi libera caelo €manibus ipsa suis praesumpta piacula mittit. €funditur unanimo nisu et concordibus ausis €pilorum in Poenos nimbus, fixosque repulsi €summittunt clipeos curuato pondere teli. €acrius hoc rursum Libys (et praesentia saeui €extimulat ducis) hortantes se quisque uicissim €incumbunt pressoque impellunt pectore pectus. €@@Ipsa, facem quatiens ac flauam sanguine multo €sparsa comam, medias acies Bellona pererrat. €stridit Tartareae nigro sub pectore diuae €letiferum murmur, feralique horrida cantu €bucina lymphatas agit in certamina mentes. €his iras aduersa fouent crudusque ruente €fortuna stimulus spem proiecisse salutis: €hos dexter deus et laeto Victoria uultu €adridens acuit, Martisque fauore fruuntur. €@@Abreptus pulchro caedum Lateranus amore €dum sequitur dextram, in medios penetrauerat hostis. €quem postquam florens aequali Lentulus aeuo €conspexit nimium pugnae nimiumque cruoris €infestas inter non aequo Marte cateruas €fata inritantem, nisu se concitat acri €immitemque Bagam, qui iam uicina ferebat €uulnera pugnantis tergo, uelocior hasta €occupat et socium duris se casibus addit. €tunc alacres arma adglomerant geminaque corusci €fronte micant: paribus fulgent capita ardua cristis. €actus in aduersos casu (namque obuia ferre €arma quis auderet, nisi quem deus ima colentum €damnasset Stygiae nocti?) praefracta gerebat €Syrticus excelso decurrens robora monte €et quatiens acer nodosi pondera rami €flagrabat geminae nequiquam caedis amore: €'Non hic Aegates infidaque litora nautis, €o iuuenes, motumque nouis sine Marte procellis €fortunam bello pelagus dabit. aequoris olim @1 €uictores, media sit qualis, discite, terra €bellator Libys, et meliori cedite regnis.' €ac simul infesto Lateranum pondere truncae €arboris urgebat iungens conuicia pugnae. €Lentulus huic frendens ira: 'Trasimennus in altos €ascendet citius collis, quam sanguine roret €iste pio ramus,' subsidensque ilia nisu €conantis suspensa fodit. tum feruidus atro €pulmone exundat per hiantia uiscera sanguis. €@@Nec minus accensis in mutua funera dextris €parte alia campi saeuit furor. altus Iertes €obtruncat Nerium. Rullo ditissimus arui €occumbis, generose Volunx, nec clausa repostis €pondera thesauris patrio nec regia quondam €praefulgens ebore et possessa mapalia soli €profuerunt. quid rapta iuuant, quid gentibus auri €numquam extincta sitis? modo quem Fortuna fouendo €congestis opibus donisque refersit opimis, €nudum Tartarea portabit nauita cumba. €@@Iuxta bellator iuuenilibus Appius ausis €pandebat campum caede atque, ubi plurima uirtus €nullique aspirare uigor, decus inde petebat. €obuius huic Atlans, Atlans a litore Hibero, €nequiquam extremae longinquus cultor harenae, €impetit os hasta, leuiterque e corpore summo €degustat cuspis generosum extrema cruorem. €intonuere minae, uiolentaque lumina flammis €exarsere nouis. furit et diffulminat omnem €obstantum turbam; at clausum sub casside uulnus €Martia commendat mananti sanguine membra. €tum uero aspiceres pauitantem et condere semet €nitentem sociis iuuenem, ceu tigride cerua €Hyrcana cum pressa tremit, uel territa pennas €colligit accipitrem cernens in nube columba, €aut dumis subit, albenti si sensit in aethra €librantem nisus aquilam, lepus. ora citato €ense ferit, tum colla uiri dextramque micantem €demetit ac mutat successu saeuior hostem. €@@Stabat fulgentem portans in bella bipennem €Cinyphius socerique miser Magonis inire €optabat pugnam ante oculos spe laudis Isalcas, €Sidonia tumidus sponsa uanoque superbus €foedere promissae post Dardana proelia taedae. þ³´µÿï°°±ÿï‚ÐõîÿïƒÓéìÿ•‹‚¤huic immittit atrox uiolentas Appius iras €conantique grauem fronti librare securim €altior insurgens galeam super exigit ictum. €at fragilis ualido conamine soluitur ensis €aere in Cinyphio, nec dispar sortis Isalcas €umbonem incerto detersit futtilis ictu. €tum quod humo haud umquam ualuisset uellere saxum, €ni uires trux ira daret, contorquet anhelans €Appius et lapsu resupino in terga cadentem €mole premit scopuli perfractisque ossibus urget. €uidit coniuncto miscens certamina campo €labentem socer, et lacrimae sub casside fusae €cum gemitu, rapidusque ruit: data foedera nuper €accendunt animos expectatique nepotes. €iamque aderat clipeumque uiri atque immania membra €lustrabat uisu, propiorque a fronte coruscae €lux galeae saeuas paulum tardauerat iras. €haud secus, e specula praeceps delatus opaca, @1 €subsidens campo summissos contrahit artus, €cum uicina trucis conspexit cornua tauri, €quamuis longa fames stimulet, leo: nunc ferus alta €surgentis ceruice toros, nunc torua sub hirta €lumina miratur fronte ac iam signa mouentem €et sparsa pugnas meditantem spectat harena. €hic prior intorquens telum sic Appius infit: €'Si qua tibi pietas, ictum ne desere foedus €et generum comitare socer.' per tegmina uelox €tunc aerisque moras laeuo stetit hasta lacerto. €at contra non dicta Libys, sed feruidus hastam €perlibrat, magni donum memorabile fratris, €caeso quam uictor sub moenibus ille Sagunti €abstulerat Durio ac spectatae nobile pugnae €germano dederat portare in proelia pignus. €telum ingens perque arma uiri perque ora, doloris €adiutum nisu, letalem pertulit ictum, €exanguesque uiri conantis uellere ferrum €in uulnus cecidere manus. iacet aequore nomen €clarum Maeonio atque Italae pars magna ruinae €Appius. intremuere lacus, corpusque refugit €contractis Trasimennus aquis: telum ore cruento €expirans premit atque admorsae immurmurat hastae. €@@Nec fati melior Mamercus corpore toto €exsoluit poenas nulli non saucius hosti. €namque per aduersos, qua Lusitana ciebat €pugnas dira manus, raptum cum sanguine caesi €signiferi magna uexillum mole ferebat €et trepida infelix reuocabat signa suorum. €sed furiata cohors ausisque accensa superbis €quodcumque ipsa manu gestabat missile, quicquid €praebebat tellus sparsis uix peruia telis €iniecit pariter, pluresque in corpore nullum €inuenere locum perfossis ossibus hastae. €@@Aduolat interea fraterni uulneris ira €turbatus Libyae ductor, uisoque cruore, €num lateri cuspis, num toto pondere telum €sedisset, fratremque amens sociosque rogabat. €utque metum leti procul et leuiora pauore €cognouit, proprio tectum gestamine praeceps €ex acie rapit et tutis a turbine pugnae €constituit castris. medicas hinc ocius artes €et senioris opem Synhali uocat. unguere uulnus €herbarum hic sucis ferrumque e corpore cantu €exigere et somnum tacto misisse chelydro €anteibat cunctos, nomenque erat inde per urbes €perque Paraetoniae celebratum litora Syrtis. €ipse olim antiquo primum Garamanticus Hammon €scire pater dederat Synhalo morsusque ferarum €telorumque grauis ictus sedare medendo. €atque is deinde suo moriens caelestia dona €monstrauit nato, natusque heredis honori €tramisit patrias artis. quem deinde secutus €haud leuior fama Synhalus Garamantica sollers €monstrata augebat studio multaque uetustum €Hammonis comitem numerabat imagine patrem. €tum proauita ferens leni medicamina dextra €ocius, intortos de more astrictus amictus, €mulcebat lympha purgatum sanguine uulnus. €at Mago, exuuias secum caesique uolutans €hostis mente necem, fraternas pectore curas €pellebat dictis et casum laude leuabat: €'Parce metu, germane. meis medicamina nulla €aduersis maiora feres: iacet Appius hasta €ad manis pulsus nostra. si uita relinquat, @1 €sat nobis actum est: sequar hostem laetus ad umbras.' €@@Quae dum turbatos auertunt aequore campi €ductores ualloque tenent, ex agmine Poenum €cedentem consul tumulo speculatus ab alto €atque atram belli castris se condere nubem, €turbidus extemplo trepidantis milite maesto €inuadit cuneos subitoque pauore relaxat €iam rarescentis acies. tum uoce feroci €poscit ecum ac mediae ruit in certamina uallis. €sic ubi torrentem crepitanti grandine nimbum €inlidit terris molitus Iuppiter altas €fulmine nunc Alpes, nunc mixta Ceraunia caelo, €intremuere simul tellus et pontus et aether, €ipsaque commoto quatiuntur Tartara mundo. €incidit attonitis inopino turbine Poenis €haud secus improuisa lues, gelidusque sub ossa €peruasit miseris conspecti consulis horror. €it medius ferroque ruens densissima latum €pandit iter. clamor uario discrimine uocum €fert belli rabiem ad superos et sidera pulsat, €ceu pater Oceanus cum saeua Tethye Calpen €Herculeam ferit atque exesa in uiscera montis €contortum pelagus latrantibus ingerit undis: €dant gemitum scopuli, fractasque in rupibus undas €audit Tartessos latis distermina terris, €audit non paruo diuisus gurgite Lixus. €@@Ante omnis iaculo tacitas fallente per auras €occumbit Bogus, infaustum qui primus ad amnem €Ticini rapidam in Rutulos contorserat hastam. €ille sibi longam Clotho turbamque nepotum €crediderat uanis deceptus in alite signis. €sed non augurio Parcarum impellere metas €concessum cuiquam: ruit inter tela cruentis €suspiciens oculis caelum superosque reposcit €tempora promissae media iam morte senectae. €nec Bagaso exultare datum [2a]2ut impune relictum €consulis ante oculos uita spoliasse Libonem. €laurigeris decus illud auis nauaque iuuenta €florebat, sed Massylus succiderat ensis €pubescente caput mala, properoque uirentis €delerat leto bellator barbarus annos. €Flaminium implorasse tamen iam morte suprema €haud frustra fuit. auulsa est nam protinus hosti €ore simul ceruix: iuuit punire feroci €uictorem exemplo [2et]2 monstratum reddere letum. €@@Quis deus, o Musae, paribus tot funera uerbis €euoluat, tantisque umbris in carmine digna €quis lamenta ferat? certantis laude cadendi €primaeuos iuuenes mortisque in limine cruda €facta uirum et fixis rabiem sub pectore telis? €sternitur alternus uastis concursibus hostis, €nec spoliare uacat praedaeque aduertere mentem. €urget amor caedum, clausis dum detinet hostem €fraternum castris uulnus, funditque ruitque €nunc iaculis, nunc ense, modo inter milia consul €bellantum conspectus equo, modo Marte feroci €ante aquilas et signa pedes. fluit impia riuis €saguineis uallis, tumulique et concaua saxa €armorum sonitus flatusque imitantur equorum. €@@Miscebat campum, membrorum in proelia portans €celsius humano robur, uisaque pauentis €mole gigantei uertebat corporis alas €Othrys Marmarides: lati super agmen utrumque €ingens tollebant umeri caput, hirtaque toruae @1 €frontis caesaries et crinibus aemula barba €umbrabat rictus; squalore hinc hispida diro €et uillosa feris horrebant pectora saetis. €aspirare uiro propioremque addere Martem €haud ausum cuiquam. laxo ceu belua campo €incessebatur tutis ex agmine telis. €tandem uesanos palantum in terga ferenti €cum fremitu uultus tacita per nubila penna €intrauit toruum Gortynia lumen harundo €auertitque uirum. fugientis ad agmina consul €intorquet tergo iaculum, quod tegmine nudas €inrupit costas hirtoque a pectore primum €mucronem ostendit. rapidus conuellere temptat €qua nasci ferrum fulgenti cuspide cernit, €donec abundanter defuso sanguine late €procubuit moriens et telum uulnere pressit. €spiritus exundans uicinum puluere moto €perflauit campum et nubem dispersit in auras. €@@Nec minor interea tumulis siluisque fremebat €diuersis Mauors, uariaque per ardua pugna €et saxa et dumi rorantes caede nitebant. €exitium trepidis letique et stragis acerbae €causa Sychaeus erat. Murranum ille eminus hasta €perculerat, quo non alius, cum bella silerent, €dulcius Oeagrios pulsabat pectine neruos. €occubuit silua in magna patriosque sub ipso €quaesiuit montis leto ac felicia Baccho €Aequana et Zephyro Surrentum molle salubri. €addiderat misero comitem pugnaeque ferocis €gaudebat tristi uictor nouitate Sychaeus. €palantis nam dum sequitur, peruaserat altam €in siluam et priscae reclinis ab ictibus ulmi €terga tuebatur trunco frustraque relictos €Tauranus comites suprema uoce ciebat. þ³´µÿï°°±ÿï‚ÐõîÿïƒÓéìÿ•‹ƒÙtransegit iuuenem ac perfossis incita membris €haesit in opposito cuspis Sidonia ligno. €@@Quid uobis, quaenam ira deum, uel mente sinistra €quae sedit formido, uiri? qui Marte relicto €ramorum quaesistis opem. non aequus in artis €nimirum rebus suasor metus. arguit asper €exitus euentu praui consulta timoris. €annosa excelsos tendebat in aethera ramos €aesculus, umbrosum magnas super ardua siluas €nubibus insertans altis caput, instar (aperto €si staret campo) nemoris, lateque tenebat €frondosi nigra tellurem roboris umbra. €par iuxta quercus longum molita per aeuum €uertice canenti proferre sub astra cacumen €diffusas patulo laxabat stipite frondes €umbrabatque coma summi fastigia montis. €huc Hennaea cohors, Triquetris quam miserat oris €rex, Arethusa, tuus, defendere nescia morti €dedecus et mentem nimio mutata pauore €certatim sese tulit ascendensque uicissim €pressit nutantis incerto pondere ramos. €mox alius super atque alius consistere tuto €dum certant, pars excussi (nam fragmine putri €ramorum et senio male fida fefellerat arbor), €pars trepidi celso inter tela cacumine pendent. €turbatos una properans consumere peste €corripit aeratam iam dudum in bella bipennem, €deposito clipeo mutatus tela, Sychaeus. €incumbunt sociae dextrae, magnoque fragore €pulsa gemit crebris succumbens ictibus arbos. €fluctuat infelix concusso stipite turba, €ceu, Zephyrus quatit antiquos ubi flamine lucos, @1 €fronde super tremuli uix tota cacuminis haerens €iactatur nido pariter nutante uolucris. €procubuit tandem multa deuicta securi €suffugium infelix miseris et inhospita quercus €elisitque uirum spatiosa membra ruina. €@@Inde aliae cladum facies. contermina taedis €conlucet rapidoque inuoluitur aesculus igni. €iamque inter frondes arenti robore gliscens €uerticibus saeuis torquet Vulcanus anhelos €cum feruore globos flammarum et [2c]2ulmina torret. €nec tela interea cessant. semusta gementum €atque amplexa cadunt ardentis corpora ramos. €@@Haec inter miseranda uirum certamina consul €ecce aderat uoluens iram exitiumque Sychaeo. €at iuuenis dubio tantae discrimine pugnae €occupat euentum telo temptare priorem. €cui medio leuiter clipeo stetit aeris in ora €cuspis et oppositas uetita est tramittere crates. €sed non et consul misso concredere telo €fortunam optatae caedis parat, at latus ense €haurit: nec crudae tardarunt tegmina parmae. €labitur infelix atque adpetit ore cruento €tellurem expirans. tum diffundente per artus €frigore se Stygio manantem in uiscera mortem €accipit et longo componit lumina somno. €@@Atque ea dum uariis permixtus tristia Mauors €casibus alternat, iam castris Mago relictis, €iam Libyae ductor properantia signa citato €raptabant cursu et cessata reponere hauebant €tempora caede uirum ac multo pensare cruore. €it globus intorquens nigranti turbine nubem €pulueris, et surgit sublatis campus harenis, €quaque ferens gressum flectit uestigia ductor, €undanti circum tempestas acta procella €uoluitur atque altos operit caligine montis. €occubuere femur Fontanus, Buta canorum €transfixi guttur, pressoque e uulnere cuspis €prospexit terga. hunc tristes luxere Fregellae €multiplicem proauis, hunc mater Anagnia fleuit. €haud dispar fortuna tibi, Laeuine, sed auso €non eadem. neque enim Tyrio concurrere regi €temptas, sed lectus par ad certamen Ithemon €Autololum moderator erat; quem poplite caeso €dum spoliat, grauis immiti cum turbine costas €fraxinus inrupit, conlapsaque membra sub ictu €hoste super fuso subita cecidere ruina. €@@[Nec Sidicina cohors defit. Viriasius armat €mille uiros, nulli uictus uel ponere castra €uel iunxisse ratem duroque resoluere muros €ariete et in turrim subitos immittere pontis.] Œ„ªá* ‹„«@@Quem postquam Libyae ductor uirtute feroci €exultare uidet (namque illi uulnere praeceps €terga dabat leuibus diffisus Arauricus armis), €acrius hoc, pulchro Mauorte accensus in iram €et dignum sese ratus in certamina saeuo €comminus ire uiro, referenti e corpore telum €aduolat et fodiens pectus: 'Laudande laborum, €quisquis es, haud alia decuit te occumbere dextra. €ad manis leti perfer decus. Itala gentis €ni tibi origo foret, uita donatus abires.' €hinc Fadum petit et ueterem bellare Labicum, €cui Siculis quondam terris congressus Hamilcar €clarum spectato dederat certamine nomen. €immemor annorum seniumque oblitus in arma €ille quidem cruda mente et uiridissimus irae @1 €ibat, sed uani frigentem in Marte senectam €prodebant ictus: stipula crepitabat inani €ignis iners cassamque dabat sine robore flammam. €quem postquam accepit patrio monstrante superbum €armigero Poenum ductor, 'Certamina primae €hic lue nunc' inquit 'pugnae: te notus Hamilcar €hac trahit ad manis dextra.' tum librat ab aure €intorquens iaculum et uersantem in uulnere sese €transigit. extracta foedauit cuspide sanguis €canitiem et longos finiuit morte labores. €nec minus Herminium primis obtruncat in armis, €adsuetum, Trasimenne, tuos praedantibus hamis €exhaurire lacus patriaeque alimenta senectae €ducere suspenso per stagna iacentia lino. €interea exanimem maesti super arma Sychaeum €portabant Poeni corpusque in castra ferebant. €quos ubi conspexit tristi clamore ruentis €ductor, praesago percussus pectora luctu, €'Quinam' inquit 'dolor, o socii, quemue ira deorum €eripuit nobis? num te, dulcedine laudis €flagrantem et nimio primi Mauortis amore €atra, Sychaee, dies properato funere carpsit?' €utque dato gemitu lacrimae adsensere ferentum €et dictus pariter caedis maerentibus auctor, €'Cerno' ait 'aduerso pulchrum sub pectore uulnus €cuspidis Iliacae. dignus Carthagine, dignus €Hasdrubale ad manis ibis, nec te optima mater €dissimilem lugebit auis, Stygiaue sub umbra €degenerem cernens noster uitabit Hamilcar. €at mihi Flaminius, tam maesti causa doloris, €morte sua minuat luctus. haec pompa sequetur €exequias, seroque emptum uolet impia Roma €non uiolasse mei corpus mucrone Sychaei.' €@@Sic memorans torquet fumantem ex ore uaporem, €iraque anhelatum proturbat pectore murmur, €ut multo accensis feruore exuberat undis €clausus ubi exusto liquor indignatur aeno. €tum praeceps ruit in medios solumque fatigat €Flaminium incessens. nec dicto segnius ille €bella capessebat, propiorque insurgere Mauors €coeperat, et campo iunctus iam stabat uterque, €cum subitus per saxa fragor, motique repente, €horrendum, colles et summa cacumina totis €intremuere iugis. nutant in uertice siluae €pinifero fractaeque ruunt super agmina rupes. €immugit penitus conuulsis ima cauernis €dissiliens tellus nec paruos rumpit hiatus, €atque umbras late Stygias immensa uorago €faucibus ostendit patulis, manesque profundi €antiquum expauere diem. lacus ater in altos €sublatus montis et sede excussus auita €lauit Tyrrhenas ignota aspergine siluas. €iamque eadem populos magnorumque oppida regum €tempestas et dira lues strauitque tulitque. €ac super haec reflui pugnarunt montibus amnes, @1 €et retro fluctus torsit mare. monte relicto €Apenninicolae fugere ad litora Fauni. €pugnabat tamen (heu belli uecordia!) miles, €iactatus titubante solo, tremebundaque tela, €subducta tellure ruens, torquebat in hostem, €donec pulsa uagos cursus ad litora uertit €mentis inops stagnisque inlata est Daunia pubes. €quis consul terga increpitans (nam turbine motae €ablatus terrae inciderat): 'Quid deinde, quid, oro, €restat, io, profugis? uos en ad moenia Romae €ducitis Hannibalem, uos in Tarpeia Tonantis €tecta faces ferrumque datis. sta, miles, et acris €disce ex me pugnas, uel si pugnare negatum, €disce mori. dabit exemplum non uile futuris €Flaminius. ne terga Libys, ne Cantaber umquam €consulis aspiciat. solus, si tanta libido €est uobis rabiesque fugae, tela omnia solus €pectore consumo et moriens fugiente per auras €hac anima uestras reuocabo ad proelia dextras.' €@@Dumque ea commemorat densosque obit obuius hostis, €aduolat ora ferus mentemque Ducarius. acri €nomen erat gentile uiro, fusisque cateruis €Boiorum quondam patriis antiqua gerebat €uulnera barbaricae mentis, noscensque superbi €uictoris uultus 'Tune' inquit 'maximus ille €Boiorum terror? libet hoc cognoscere telo, €corporis an tanti manet de uulnere sanguis. þ³´µÿï°°±ÿï‚ÐõîÿïƒÓéìÿ•‹…Œnec uos paeniteat, populares, fortibus umbris €hoc mactare caput: nostros hic curribus egit €insistens uictos alta ad Capitolia patres. €ultrix hora uocat.' pariter tunc undique fusis €obruitur telis, nimboque ruente per auras €contectus nulli dextra iactare reliquit €Flaminium cecidisse sua. nec pugna perempto €ulterior ductore fuit. namque agmine denso €primores iuuenum, laeua ob discrimina Martis €infensi superis dextrisque et cernere Poenum €uictorem plus morte rati, super ocius omnes €membra ducis stratosque artus certamine magno €telaque corporaque et non fausto Marte cruentas €iniecere manus. sic densi caedis aceruo €ceu tumulo texere uirum. tum, strage per undas €per siluas sparsa perque altam sanguine uallem, €in medias fratre inuectus comitante cateruas €caesorum iuuenum Poenus 'Quae uulnera cernis, €quas mortes!' inquit 'premit omnis dextera ferrum, €armatusque iacet seruans certamina miles. €hos, en, hos obitus nostrae spectate cohortes! €fronte minae durant, et stant in uultibus irae. €et uereor, ne, quae tanta creat indole tellus €magnanimos fecunda uiros, huic fata dicarint €imperium, atque ipsis deuincat cladibus orbem.' €@@Sic fatus cessit nocti; finemque dedere €caedibus infusae subducto sole tenebrae. @1 ôÿ@@@@{1LIBER SEXTVS}1 Iam, Tartessiaco quos soluerat aequore Titan €in noctem diffusus, equos iungebat Eois €litoribus, primique nouo Phaethonte retecti €Seres lanigeris repetebant uellera lucis, @1 €et foeda ante oculos strages, propiusque patebat €insani Mauortis opus: simul arma uirique €ac mixtus sonipes dextraeque in uulnere caesi €haerentes hostis, passim clipeique iubaeque @1 €atque artus trunci capitum fractusque iacebat €ossibus in duris ensis. nec cernere deerat €frustra seminecum quaerentia lumina caelum. €tum spumans sanie lacus et fluitantia summo €aeternum tumulis orbata cadauera ponto. €@@Nec tamen aduersis ruerat tota Itala uirtus. €Bruttius ingenti miserandae caedis aceruo, €non aequum ostentans confosso corpore Martem, €extulerat uix triste caput truncosque trahebat €per stragem neruis interlabentibus artus, €tenuis opum, non patre nitens linguaue, sed asper €ense, nec e Volsca quisquam uir gente redemit €plus aeui nec[2e]2 magnanima. puer addere sese €pubescente gena castris optarat et acri €Flaminio spectatus erat, cum Celtica uictor €obrueret bello diuis melioribus arma. €inde honor ac sacrae custodia Marte sub omni €alitis: hinc causam nutriuit gloria leti. €namque necis certus, captae prohibere nequiret €cum Poenos aquilae, postquam subsidere fata €uiderat et magna pugnam inclinare ruina, €occulere interdum et terrae mandare parabat. €sed subitis uictus telis labentia membra €prostrauit super ac mentita morte tegebat. €uerum ubi lux nocte e Stygia miseroque sopore €reddita, uicini de strage cadaueris hasta €erigitur soloque uigens conamine late €stagnantem caede et facilem discedere terram €ense fodit, clausamque aquilae infelicis adorans €effigiem, palmis languentibus aequat harenas. €supremus fessi tenuis tum cessit in auras €halitus et magnam misit sub Tartara mentem. €@@Iuxta cernere erat meritae sibi poscere carmen €uirtutis sacram rabiem. Laeuinus, ab alto €Priuerno, uitis Latiae praesignis honore, €exanimum Nasamona Tyren super ipse iacebat €exanimis: non hasta uiro, non ensis: in artis €abstulerat Fors arma. tamen certamine nudo €inuenit Marti telum dolor. ore cruento €pugnatum, ferrique uicem dens praebuit irae. €iam lacerae nares foedataque lumina morsu, €iam truncum raptis caput auribus, ipsaque diris €frons depasta modis, et sanguine abundat hiatus; €nec satias, donec mandentia linqueret ora €spiritus et plenos rictus mors atra teneret. €@@Talia dum praebet tristis miracula uirtus, €diuerso interea fugientes saucia turba €iactantur casu siluisque per auia caecis €ablati furtim multo cum uulnere solos €per noctem metantur agros. sonus omnis et aura €exterrent pennaque leui commota uolucris. €non sopor aut menti requies. agit asper acerba €nunc Mago attonitos, nunc arduus Hannibal hasta. €@@Serranus, clarum nomen, tua, Regule, proles, €qui longum semper fama gliscente per aeuum €infidis seruasse fidem memorabere Poenis, €flore nitens primo, patriis heu Punica bella €auspiciis ingressus erat, miseramque parentem €et dulcis tristi repetebat sorte penates €saucius. haud illi comitum super ullus, et atris €uulneribus qui ferret opem: per deuia, fractae €innitens hastae furtoque ereptus opacae €noctis, iter tacitum Perusina ferebat in arua. €hic fessus parui, quaecumque ibi fata darentur, €limina pulsabat tecti, cum membra cubili €euoluens non tarda Marus (uetus ille parentis €miles et haud surda tractarat proelia fama) €procedit renouata focis et paupere Vesta €lumina praetendens. utque ora agnouit et aegrum @1 €uulneribus diris ac, lamentabile uisu, €lapsantis fultum truncata cuspide gressus, €funesti rumore mali iam saucius aures: €'Quod scelus, o nimius uitae nimiumque ferendis €aduersis genitus, cerno? te, maxime, uidi, €ductorum, cum captiuo Carthaginis arcem €terreres uultu, crimen culpamque Tonantis, €occidere atque hausi, quem non Sidonia tecta €expulerint euersa meo de corde, dolorem. €estis ubi en iterum, superi? dat pectora ferro €Regulus, ac stirpem tantae periura recidit €surgentem Carthago domus.' inde aegra reponit €membra toro, nec ferre rudis medicamina (quippe €callebat bellis) nunc purgat uulnera lympha, €nunc mulcet sucis. ligat inde ac uellera molli €circumdat tactu et torpentis mitigat artus. €exin cura seni tristem depellere fesso €ore sitim et parca uires accersere mensa. €quae postquam properata, sopor sua munera tandem €applicat et mitem fundit per membra quietem. €necdum exorta dies, Marus instat uulneris aestus: €expertis medicare modis gratumque teporem €exutus senium trepida pietate ministrat. €@@Hic iuuenis maestos tollens ad sidera uultus €cum gemitu lacrimisque simul: 'Si culmina nondum €Tarpeia exosus damnasti sceptra Quirini, €extremas Italum res Ausoniamque ruentem €aspice,' ait 'genitor, tandemque aduerte procellis €aequos Iliacis oculos. amisimus Alpes, €nec deinde aduersis modus est: Ticinus et ater €stragibus Eridanus, tuque insignite tropaeis €Sidoniis Trebia et tellus lacrimabilis Arni. €sed quid ego haec? grauior quanto uis ecce malorum! €uidi crescentis Trasimenni caedibus undas, €prostrataque uirum mole inter tela cadentem €uidi Flaminium. testor, mea numina, manes €dignam me poenae tum nobilitate paternae €strage hostis quaesisse necem, ni tristia letum, €ut quondam patri, nobis quoque fata negassent.' €@@Cetera %aceruantem questu lenire laborans €effatur senior: 'Patrio, fortissime, ritu €quicquid adest duri et rerum inclinata feramus. €talis lege deum cliuoso tramite uitae €per uarios praeceps casus rota uoluitur aeui. €sat tibi, sat magna et totum uulgata per orbem €stant documenta domus: sacer ille et numine nullo €inferior, tuus ille parens decora alta parauit €restando aduersis nec uirtutem exuit ullam €ante reluctantis liquit quam spiritus artus. €uix puerile mihi tempus confecerat aetas, €cum primo malas signabat Regulus aeuo. €accessi comes, atque omnis sociauimus annos, €donec dis Italae uisum est extinguere lumen €gentis, in egregio cuius sibi pectore sedem €ceperat alma Fides mentemque amplexa tenebat. €ille ensem nobis magnorum hunc instar honorum €uirtutisque ergo dedit et, sordentia fumo €quae cernis nunc, frena (sed est argenteus ollis €fulgor). nec cuiquam Marus est post talia dona €non praelatus eques. uerum superauit honores €omnis hasta meos. cui me libare Lyaei €quod cernis latices, dignum cognoscere causam. €@@Turbidus arentis lento pede sulcat harenas €Bagrada, non ullo Libycis in finibus amne €uictus limosas extendere latius undas €et stagnante uado patulos inuoluere campos. €hic studio laticum, quorum est haud prodiga tellus, €per ripas laeti saeuis consedimus aruis. €lucus iners iuxta Stygium pallentibus umbris @1 €seruabat sine sole nemus, crassusque per auras €halitus erumpens taetrum expirabat odorem. €intus dira domus curuoque immanis in antro €sub terra specus et tristes sine luce tenebrae. €horror mente redit. monstrum exitiabile et ira þ³´µÿï°°±ÿï‚ÐõîÿïƒÓéìÿ–‹˜telluris genitum, cui par uix uiderit aetas €ulla uirum, serpens centum porrectus in ulnas €letalem ripam et lucos habitabat Auernos. €ingluuiem immensi uentris grauidamque uenenis €aluum deprensi satiabant fonte leones €aut acta ad fluuium torrenti lampade solis €armenta et tractae foeda grauitate per auras €ac tabe adflatus uolucres. semesa iacebant €ossa solo informi dape quae repletus et asper €uastatis gregibus nigro ructarat in antro. €isque ubi feruenti concepta incendia pastu €gurgite mulcebat rapido et spumantibus undis, €nondum etiam toto demersus corpore in amnem €iam caput aduersae ponebat margine ripae. €imprudens tantae pestis gradiebar, Aquino €Apenninicola atque Vmbro comitatus Auente: €scire nemus faciemque loci explorare libebat. €iamque propinquantum tacitus penetrauit in artus €horror et occulto riguerunt frigore membra. €intramus tamen et Nymphas numenque precamur €gurgitis ignoti trepidosque et multa pauentis €arcano gressus audemus credere luco. €ecce e uestibulo primisque e faucibus antri €Tartareus turbo atque insano saeuior Euro €spiritus erumpit, uastoque e gurgite fusa €tempestas oritur, mixtam stridore procellam €Cerbereo torquens. pauefacti clade uicissim €aspicimus. resonare solum, tellusque moueri, €atque antrum ruere, et uisi procedere manes. €quantis armati caelum petiere Gigantes €anguibus, aut quantus Lernae lassauit in undis €Amphitryoniaden serpens, qualisque comantis €auro seruauit ramos Iunonius anguis: €tantus disiecta tellure sub astra coruscum €extulit adsurgens caput atque in nubila primam €dispersit saniem et caelum foedauit hiatu. €diffugimus tenuemque metu conamur anheli €tollere clamorem frustra: nam sibila totum €implebant nemus. at subita formidine caecus €et facti damnandus Auens (sed fata trahebant) €antiquae quercus ingenti robore sese €occulit, infandum si posset fallere monstrum. €uix egomet credo: spiris [2c]2ingentibus arte €arboris abstraxit molem penitusque reuulsam €euertit fundo et radicibus eruit imis. €tum trepidum ac socios extrema uoce cientem €corripit atque haustu sorbens et faucibus atris €(uidi respiciens) obscaena condidit aluo. €infelix fluuio sese et torrentibus undis €crediderat celerique fuga iam nabat Aquinus. €hunc medio inuasit fluctu ripaeque relatos €(heu genus infandum leti!) depascitur artus. €@@Sic dirum nobis et lamentabile monstrum €effugisse datur. quantum mens aegra sinebat, €adpropero gressum et ductori singula pando. €ingemuit casus iuuenum miseratus acerbos. €utque erat in pugnas et Martem et proelia et hostem €igneus et magna audendi flagrabat amore, €ocius arma rapi et spectatum Marte sub omni @1 €ire iubet campis equitem. ruit ipse citatum €quadrupedem planta fodiens, scutataque raptim €consequitur iusso manus et muralia portat €ballistas tormenta grauis suetamque mouere €excelsas turris immensae cuspidis hastam. €iamque ubi feralem strepitu circumtonat aulam €cornea gramineum persultans ungula campum, €percitus hinnitu serpens euoluitur antro €et Stygios aestus fumanti exsibilat ore: €terribilis gemino de lumine fulgurat ignis. €at nemus arrectae et procera cacumina saltus €exuperant cristae: trifido uibrata per auras €lingua micat motu atque adsultans aethera lambit. €ut uero strepuere tubae, conterritus alte €immensum attollit corpus tergoque residens €cetera sinuatis glomerat sub pectore gyris. €dira dehinc in bella ruit rapideque resoluens €contortos orbes derecto corpore totam €extendit molem subitoque propincus in ora €lato distantum spatio uenit. omnis anhelat €attonitus serpentis ecus frenoque teneri €impatiens crebros expirat naribus ignes. €arduus ille super tumidis ceruicibus altum €nutat utroque caput. trepidos inde incitus ira €nunc sublime rapit, nunc uasto pondere gaudet €elisisse premens. tunc fractis ossibus atram €absorbet saniem et, tabo manante per ora, €mutat hians hostem semesaque membra relinquit. €cedebant iam signa retro, uictorque cateruas €longius auectas adflatus peste premebat, €cum ductor, propere reuocatam in proelia turmam €uocibus impellens: "Serpentine Itala pubes €terga damus Libycisque parem non esse fatemur €anguibus Ausoniam? si debellauit inertis €halitus, ac uiso mens aegra effluxit hiatu, €ibo alacer solusque manus componere monstro €sufficiam." clamans haec atque interritus hastam €fulmineo uolucrem torquet per inane lacerto. €uenit in aduersam non uano turbine frontem €cuspis et haud paulum uires adiuta ruentis €contra ardore ferae capiti tremebunda resedit. €clamor ad astra datur, uocesque repente profusae €aetherias adiere domos. furit ilicet ira €terrigena, impatiens dare terga nouusque dolori €et chalybem longo tum primum passus in aeuo. €nec frustra rapidi stimulante dolore fuisset €impetus, ablato ni Regulus arte regendi €instantem elusisset equo rursusque secutum €cornipedis gyros flexi curuamine tergi €detortis laeua celer effugisset habenis. €@@At non spectator Marus inter talia segni €torpebat dextra. mea tanto in corpore monstri €hasta secunda fuit. iam iamque extrema trisulca €lambebat lingua fessi certamine terga €quadrupedis: torsi telum atque urgentia uelox €in memet saeui serpentis proelia uerto. €hinc imitata cohors certatim spicula dextris €congerit alternasque ferum diducit in iras, €donec murali ballista coercuit ictu. €tum fractus demum uires; nec iam amplius aegra €consuetum ad nisus spina praestante rigorem €et solitum in nubes tolli caput, acrius insta[2n]2t. €iamque aluo penitus demersa phalarica sedit €et geminum uolucres lumen rapuere sagittae. @1 €iam patulis uasto sub uulnere faucibus a[2t]2er €tabificam expirat saniem specus. ultima iamque €ingesti[2s]2 cauda et iaculis et pondere conti €haeret humi, lassoque tamen minitatur hiatu, €donec tormentis stridens magnoque fragore €discussit trabs acta caput, longoque resoluens €aggere se ripae tandem exhalauit in auras €liuentem nebulam fugientis ab ore ueneni. €erupit tristi fluuio mugitus et imis €murmura fusa uadis, subitoque et lucus et antrum €et resonae siluis ulularunt flebile ripae. €heu quantis luimus mox tristia proelia damnis, €quantaque supplicia et qualis exhausimus iras! €nec tacuere pii uates famulumque sororum €Naiadum, tepida quas Bagrada nutrit in unda, €nos uiolasse manu seris monuere periclis. €haec tunc hasta decus nobis pretiumque secundi €uulneris a uestro, Serrane, tributa parente, €princeps quae sacro bibit e serpente cruorem.' €@@Iamdudum uultus lacrimis atque ora rigabat €Serranus medioque uiri sermone profatur: €'Huic si uita duci nostrum durasset in aeuum, €non Trebia infaustas superasset sanguine ripas, €nec, Trasimenne, tuus premeret tot nomina gurges.' €@@Tum senior 'Magnas' inquit 'de sanguine poenas €percepit Tyrio et praesumpta piacula mortis. €nam defecta uiris et opes attrita supinas €Africa tendebat palmas, cum sidere diro €misit Agenoreis ductorem animosa Therapne. €nulla uiro species decorisque et frontis egenum €corpus; in exiguis uigor, admirabile, membris €uiuidus et nisu magnos qui uinceret artus. €iam Martem regere atque astus adiungere ferro €et duris facilem per inhospita ducere uitam €haud isti, quem nunc penes est sollertia belli, €cederet Hannibali. uellem hunc, o tristia nobis €Taygeta, hunc unum non durassetis opacis €Eurotae ripis. uidissem moenia flammis €Phoenissae ruere, aut certe non horrida fata €fleuissem ducis et, nulla quos morte nec igni €exutos seruans portabo in Tartara, luctus. €consertae campis acies, multusque per arua €feruebat Mauors, nec mens erat ulla sine ira. €hic inter medios memorandis Regulus ausis €laxabat ferro campum [2in]2que pericla ruebat €nec repetenda dabat letali uulnera dextra. €sic, ubi nigrantem torquens stridentibus Austris €portat turbo globum piceaque e nube ruinam €pendentem terris pariter pontoque minatur, €omnis et agricola et nemoroso uertice pastor €et pelago trepidat subductis nauita uelis. €at fraudem nectens, socios ubi concaua saxa €claudebant, uertit subito certamina Graius €et dat terga celer ficta formidine ductor, €haud secus ac stabulis procurans otia pastor €in foueam parco tectam uelamine frondis €ducit nocte lupos positae balatibus agnae. €abripuit traxitque uirum fax mentis honestae þ³´µÿï°°±ÿï‚ÐõîÿïƒÓéìÿ–‹‚Ígloria et incerti fallax fiducia Martis. €non socios comitumue manus, non arma sequentum €respicere: insano pugnae tendebat amore €iam solus, nubes subito cum densa Laconum €saxosis latebris intento ad proelia circum €funditur, et pone insurgit uis saeua uirorum. @1 €o diram Latio lucem, fastisque notandum €dedecus o, Gradiue, tuum! tibi dextera et urbi €nata tuae tristi damnatur sorte catenae. €haud umquam absistam gemitu. te, Regule, uidit €Sidonius carcer, tuque huic sat magna triumpho €uisa es, Carthago, superis. quae poena sequetur €digna satis tali pollutos Marte Laconas? €@@At noua Elissaei iurato foedera patres €consultant mandare duci pacisque sequestrem €mittere poscentis uinctam inter proelia pubem €captiuamque manum ductore rependere nostro. €nec mora, iam stabat primis in litoris undis €nauali propulsa ratis, iam nautica pubes €aut siluis stringunt remos, aut abiete secta €transtra nouant. his intortos aptare rudentis, €his studium erecto componere carbasa malo. €unca locant prora curuati pondera ferri. €ante omnis doctus pelagi rectorque carinae €puppim aptat clauumque Cothon. micat aereus alta €fulgor aqua trifidi splendentis in aequore rostri. €tela simul uariamque ferunt contra aspera ponti €rerum ad tempus opem. mediae stat margine puppis €qui uoce alternos nautarum temperet ictus €et remis dictet sonitum pariterque relatis €ad numerum plaudat resonantia caerula tonsis. €@@Postquam confectum nautis opus horaque cursus €atque armata ratis uentique dedere profundum, €omnis turba ruit, matres puerique senesque. €per medios coetus trahit atque inimica per ora €spectandum Fortuna ducem. fert lumina contra €pacatus frontem, qualis cum litora primum €attigit adpulsa rector Sidonia classe. €accessi comes, haud ipso renuente, ratique €impositus maestis socium me casibus addo. €inluuiem atque inopes mensas durumque cubile €et certare malis urgentibus hoste putabat €deuicto maius, nec tam fugisse cauendo €aduersa egregium, quam perdomuisse ferendo. €spes tamen una mihi, quamquam bene cognita et olim €atrox illa fides, urbem murosque domumque €tangere si miseris licuisset, corda moueri €posse uiri et uestro certe mitescere fletu. €claudebam sub corde metus lacrimasque putabam €esse uiro et nostrae similem inter tristia mentem. €cum tandem patriae Tiberino adlabimur amni, €seruabam uultus ducis ac prodentia sensum €lumina et obtutu perstabam intentus eodem. €si qua fides, unum, puer, inter mille labores, €unum etiam in patria saeuaque in Agenoris urbe €atque unum uidi poenae quoque tempore uultum. €obuia captiuo cunctis simul urbibus ibat €Ausonia, et campum turba uincente propinqui €implentur colles; strepit altis Albula ripis. €ipsi Poenorum proceres immitia corda €ad patrios certant cultus reuocare, togaeque €addebatur honos. stetit, inlacrimante senatu €et matrum turba iuuenumque dolore profuso, €inter tot gemitus immobilis. aggere consul €tendebat dextram et patria uestigia primus €ponentem terra occursu celebrabat amico. €collegit gressum, monitusque recedere consul €nec summum uiolare decus. cingente superba €Poenorum turba captiuoque agmine saeptus €ibat et inuidiam caelo diuisque ferebat. @1 €@@Ecce trahens geminum natorum Marcia pignus, €infelix nimia magni uirtute mariti, €squalentem crinem et tristis lacerabat amictus. €agnoscisne diem? an teneris non haesit in annis? €atque ea, postquam habitu iuxta et uelamine Poeno €deformem aspexit, fusis ululatibus aegra €labitur, et gelidos mortis color occupat artus. €si qua deis pietas, tales, Carthago, uidere €dent tibi Sidonias matres. me uoce quieta €adfatus iubet et uestros et coniugis una €arcere amplexus pater, impenetrabilis ille €luctibus et numquam summissus colla dolori.' €@@Hic alto iuuenis gemitu lacrimisque coortis €'Magne parens,' inquit 'quo maius numine nobis €Tarpeia nec in arce sedet, si iura querelis €sunt concessa piis, cur hoc matrique mihique €solamen, uel cur decus hoc, o dure, negasti, €tangere sacratos uultus atque oscula ab ore €libauisse tuo? dextram mihi prendere dextra €non licitum? leuiora forent haec uulnera quantum, €si ferre ad manis infixos mente daretur €amplexus, uenerande, tuos. sed uana recordor €ni, Mare, (nam primo tunc haerebamus in aeuo) €humana maior species erat. horrida cano €uertice descendens ingentia colla tegebat €caesaries, frontique coma squalente sedebat €terribilis decor atque animi uenerabile pondus. €nil posthac oculis simile incidit.' excipit inde €iam Marus atque, inhibens conuellere uulnera questu, €'Quid, cum praeteritis inuisa penatibus' inquit €'hospitia et sedes Poenorum intrauit acerbas? €adfixi clipei currusque et spicula nota €aedibus in paruis, magni monumenta triumphi, €pulsabant oculos, coniunxque in limine primo €clamabat: "Quo fers gressus? non Punicus hic est, €Regule, quem fugias, carcer. uestigia nostri €casta tori domus et patrium sine crimine seruat €inuiolata larem. semel hic iterumque (quid, oro, €pollutum est nobis?) prolem, gratante senatu €et patria, sum enixa tibi. tua, respice, sedes €haec est, unde ingens umeris fulgentibus ostro €uidisti Latios consul procedere fasces, €unde ire in Martem, quo capta referre solebas €et uictor mecum suspendere postibus arma. €non ego complexus et sanctae foedera taedae €coniugiumue peto: patrios damnare penatis €absiste ac natis fas duc concedere noctem." €@@Hos inter fletus iunctus uestigia Poenis €limine se clusit Tyrio questusque reliquit. €uixdum clara dies summa lustrabat in Oeta €Herculei monumenta rogi, cum consul adire €accirique iubet Libyas. tum limina templi €uidimus intrantem. quae consultata senatus, €quasue uiri uoces extremum curia maerens €audierit, placido nobis ipse edidit ore. €intulit ut gressus, certatim uoce manuque €ad solitam sedem et uestigia nota uocabant. €abnuit antiquumque loci aspernatus honorem. €at circumfusi non setius undique dextram €prensare ac, patriae ductorem nomine tanto €redderet, orabant: captiua posse redemptum €pensari turba, ac Tyrias tum iustius arces €arsuras dextra, fuerit quae uincta catenis. €@@Tum palmas simul attollens ac lumina caelo €"Iustitiae rectique dator, qui cuncta gubernas, €nec leuior mihi diua Fides Sarranaque Iuno, €quos reditus testes iurata mente uocaui, €sit mihi fas me digna loqui Latiosque tueri @1 €uoce focos: ibo ad Tyrios non segnior," inquit €"stante fide reditus et saluo foedere poenae. €sic nobis rerum exitio desistite honorem €tendere. tot bellis totque annis fregimus aeuum. €nunc etiam uinclis et longo carcere torpent €captiuo in senio uires. fuit ille nec umquam, €dum fuit, a duro cessauit munere Martis €Regulus. exangui spectatis corpore nomen. €at non Carthago, fraudum domus, inscia quantum €e nobis restet, iuuenes parat, aspera ferro €pectora, captiuos nostra pensare senecta. €ite dolos contra, gensque astu fallere laeta €discat, me capto quantum tibi, Roma, supersit. €nec uero placeat, nisi quae de more parentum €pax erit. exposcunt Libyes nobisque dedere €haec referenda, pari libeat si pendere bellum €foedere et ex aequo geminas conscribere leges. €sed mihi sit Stygios ante intrauisse penatis, €talia quam uideam ferientis pacta Latinos." €@@Haec fatus Tyriae sese iam reddidit irae, €nec monitus spernente grauis fido[2s]2que senatu €Poenorum dimissa cohors. quae maesta repulsa €ac minitans capto patrias properabat ad oras. €prosequitur uulgus, patres, ac planctibus ingens €personat et luctu campus. reuocare libebat €interdum et iusto raptum retinere dolore. €@@At trepida et subito ceu stans in funere coniunx, €ut uidit puppi properantem intrare, tremendum €uociferans celerem gressum referebat ad undas: €"Tollite me, Libyes, comitem poenaeque necisque. €hoc unum, coniunx, uteri per pignora nostri €unum oro: liceat tecum quoscumque ferentem €terrarum pelagique pati caelique labores. €non ego Amyclaeum ductorem in proelia misi, €nec nostris tua sunt circumdata colla catenis. €cur usque ad Poenos miseram fugis? accipe mecum €hanc prolem. forsan duras Carthaginis iras €flectemus lacrimis, aut, si praecluserit aures €urbs inimica suas, eadem tunc hora manebit €teque tuosque simul, uel, si stat rumpere uitam, €in patria moriamur. adest comes ultima fati." þ³´µÿï°°±ÿï‚ÐõîÿïƒÓéìÿ–‹„€@@Has inter uoces uinclis resoluta moueri €paulatim et ripa coepit decedere puppis. €tum uero infelix, mente[2m]2 furiata dolore, €exclamat fessas tendens ad litora palmas: €"En, qui se iactat Libyae populisque nefandis €atque hosti seruare fidem. data foedera nobis €ac promissa fides thalamis ubi, perfide, nunc est?" €ultima uox duras haec tunc penetrauit ad auris, €cetera percussi uetuerunt noscere remi. €@@Tum fluuio raptim ad pelagi deuoluimur oras €ac legimus pontum pinuque immane cauata €aequor et immensas curua trabe findimus undas. €ludibrium necis horrescens, uis aspera ponti €obrueret scopulisque ratem furor improbus Euri €frangeret, optabam: letum id commune fuisset. €sed nos ad poenam moderato flamine lenes €uexerunt Zephyri Tyrioque dedere furori. €@@Infelix uidi patriamque remissus in urbem €narrator poenae dura mercede reuerti. €nec tibi nunc ritus imitantem irasque ferarum €Pygmalioneam temptarem expromere gentem, €si maius quicquam toto uidisset in orbe €gens hominum, quam quod uestri ueneranda parentis €edidit exemplum uirtus. pudet addere questus €suppliciis, quae spectaui placido ore ferentem. €tu quoque, care puer, dignum te sanguine tanto €fingere ne cessa atque orientis comprime fletus. €praefixo paribus ligno mucronibus omnes @1 €armantur laterum crates, densumque per artem €texitur erecti stantisque ex ordine ferri €infelix stimulus, somnisque hac fraude negatis €quocumque inflexum producto tempore torpor €inclinauit iners, fodiunt ad uiscera corpus. €absiste, o iuuenis, lacrimis. patientia cunctos €haec superat currus. longo reuirescet in aeuo €gloria; dum caeli sedem terrasque tenebit €casta Fides, dum uirtutis uenerabile nomen, €uiuet; eritque dies, tua quo, dux inclite, fata €audire horrebunt a te calcata minores.' €@@Haec Marus et maesta refouebat uulnera cura. €interea, rapidas perfusa cruoribus alas, €sicut sanguinea Trasimenni tinxerat unda, €uera ac ficta simul spargebat Fama per Vrbem. €Allia et infandi Senones captaeque recursat €attonitis arcis facies. excussit habenas €luctificus Pauor, et tempestas aucta timendo. €hic raptim ruit in muros: uox horrida fertur €'Hostis adest', iaciuntque sudes et inania tela. €ast aliae laceris canentes crinibus alta €uerrunt tecta deum et seris post fata suorum €sollicitant precibus. requiem tenebraeque diesque €amisere: iacent portis ululante dolore €dispersum uulgus, remeantumque ordine longo €seruat turba gradus. pendent ex ore loquentum, €nec laetis sat certa fides, iterumque morantur €orando et, uultu interdum sine uoce precati, €quod rogitant, audire pauent. hi[2n]2c fletus, ubi aures €percussae grauiore malo, metus inde, negatum €si scire, et dubius responsi nuntius haesit. €iamque ubi conspectu redeuntum uisa propinquo €corpora, sollicite laeti funduntur et ipsis €oscula uulneribus figunt superosque fatigant. €@@Hic inter trepidos, curae uenerandus, agebat €Serranum Marus, atque olim post fata mariti €non egressa domum uitato Marcia coetu €et lucem causa natorum passa ruebat €in luctum similem antiquo. turbata repente €agnoscensque Marum 'Fidei comes inclite magnae, €hunc certe mihi reddis.' ait 'leue uulnus? an alte €usque ad nostra ferus penetrauit uiscera mucro? €quicquid id est, dum non uinctum Carthago catenis €abripiat poenaeque instauret monstra paternae, €gratum est, o superi. quotiens heu, nate, petebam, €ne patrias iras animosque in proelia ferres €neu te belligeri stimularet in arma parentis €triste decus. nimium uiuacis dura senectae €supplicia expendi. quaeso, iam parcite, si qua €numina pugnastis nobis.' ‹„Í@@At cladis acerbae €discussa ceu nube, patres conquirere fessis €iam rebus meditantur opem, atque ad munera belli €certatur, pulsusque timor grauiore periclo. €maxima curarum rectorem ponere castris €cui Latium et moles rerum quassata recumbat, €spectante occasum patria. Iouis illa ruenti €Ausoniae atque Italis tempus protendere regnis €cura fuit; nam Tyrrhenos Poenumque secundis €Albana surgens respexerat arce tumentem, €qui ferre in muros uictricia signa parabat. €tum quassans caput 'Haud umquam tibi Iuppiter,' inquit €'o iuuenis, dederit portas transcendere Romae €atque inferre pedem. Tyrrhenas sternere ualles €caedibus, et ripas fluuiorum exire Latino @1 €sanguine fas fuerit: Tarpeium accedere collem €murisque aspirare ueto.' quater inde coruscum €contorsit dextra fulmen, quo tota reluxit €Maeonidum tellus, atramque per aethera uoluens €abrupto fregit caelo super agmina nubem. €nec Poenum auertisse satis: dat numine magno €Aeneadis mentem gremio deponere tuto €Romuleam laudem Fabioque salutis habenas €credere ductori. cui postquam tradita belli €iura uidet, 'Non hunc' inquit 'superauerit unquam €inuidia aut blando popularis gloria fuco, €non astus fallax, non praeda aliusue cupido. €bellandi uetus ac laudum cladumque quieta €mente capax. par ingenium castrisque togaeque.' €sic genitor diuum recipitque ad sidera gressum. €@@Hic circumspectis nulli deprensus in armis €laudatusque Ioui Fabius mirabile quantum €gaudebat reducem patriae adnumerare reuersus, €duxerat egrediens quam secum in proelia, pubem. €nec membris quisquam natoue pepercit amato €acrius aut uidit socium per bella cruorem €tristior. atque idem, perfusus sanguine uictor €hostili, plenis repetebat moenia castris. €stirpe genus clarum caeloque adfinis origo. €nam remeans longis olim Tirynthius oris €et triplicis monstri famam et spectacula captas €mira boues hac, qua fulgent nunc moenia Romae, €egit ouans. tunc Arcadius, sic fama, locabat €inter desertos fundata Palatia dumos €paupere sub populo ductor, cum regia uirgo €hospite uicta sacro Fabium de crimine laeto €procreat et magni commiscet seminis ortus €Arcas in Herculeos mater uentura nepotes. €ter centum domus haec Fabios armauit in hostem €limine progressos uno; pulcherrima quorum €cunctando Fabius superauit facta ducemque €Hannibalem aequando. tantus tunc, Poene, fuisti. €@@Dum se perculsi renouant in bella Latini, €turbatus Ioue et exuta spe moenia Romae €pulsandi, collis Vmbros atque arua petebat €Hannibal, excelso summi qua uertice montis €deuexum lateri pendet Tuder, atque ubi latis €proiecta in campis nebulas exhalat inertis €et sedet ingentem pascens Meuania taurum, €dona Ioui. tum Palladios se fundit in agros €Picenum diues praedae atque errantibus armis, €quo spolia inuitant, transfert populantia signa, €donec pestiferos mitis Campania cursus €tardauit bellumque sinu indefensa recepit. €@@Hic dum stagnosi spectat templumque domosque €Literni ductor, uaria splendentia cernit €pictura belli patribus monumenta prioris €exhausti: nam porticibus signata manebant, €quis inerat longus rerum et spectabilis ordo. €primus bella truci suadebat Regulus ore, €bella neganda uiro, si noscere fata daretur. €at princeps Poenis indicta more parentum €Appius astabat pugna lauroque reuinctus €iustum Sarrana ducebat caede triumphum. €aequoreum iuxta decus et nauale tropaeum, €rostra gerens niuea surgebat mole columna. €exuuias Marti %donumque Du[2i]2lius, alto €ante omnis mersa Poenorum classe, dicabat. €cui, nocturnus honos, funalia clara sacerque €post epulas tibicen adest, castosque penatis €insignis laeti repetebat murmure cantus. @1 €cernit et extremos defuncti ciuis honores: €Scipio ductoris celebrabat funera Poeni, €Sardoa uictor terra. uidet inde ruentem €litoribus Libycis dispersa per agmina pubem; €instabat crista fulgens et terga premebat €Regulus: Autololes Nomadesque et Maurus et Hammon €et Garamas positis dedebant oppida telis. €lentus harenoso spumabat Bagrada campo €uiperea sanie, turmisque minantibus ultro €pugnabat serpens et cum duce bella gerebat. €necnon proiectum puppi frustraque uocantem €numina Amyclaeum mergebat perfida ponto €rectorem manus, et seras tibi, Regule, poenas €Xanthippus digni pendebat in aequore leti. €addiderant geminas medio consurgere fluctu €Aegatis: lacerae circum fragmenta uideres €classis et effusos fluitare in gurgite Poenos. €possessor pelagi pronaque Lutatius aura €captiuas puppis ad litora uictor agebat. €haec inter iuncto religatus in ordine Hamilcar, €ductoris genitor, cunctarum ab imagine rerum €totius in sese uulgi conuerterat ora. þ³´µÿï°°±ÿï‚ÐõîÿïƒÓéìÿ–‹…´sed Pacis faciem et pollutas foederis aras @1 €deceptumque Iouem ac dictantis iura Latinos €cernere erat. strictas trepida ceruice securis €horrebat Libys, ac summissis ordine palmis €orantes ueniam iurabant inrita pacta. €haec Eryce e summo spectabat laeta Dione. €@@Quae postquam infesto percensuit omnia uultu €adridens Poenus, lenta proclamat ab ira: €'Non leuiora dabis nostris inscribere tectis €acta meae dextrae: captam, Carthago, Saguntum €da spectare, simul flamma ferroque ruentem; €perfodiant patres natorum membra. nec Alpes €exiguus domitas capiet locus: ardua celsis €persultet iuga uictor equis Garamasque Nomasque. €addes Ticini spumantis sanguine ripas €et nostrum Trebiam et Trasimenni litora Tusci €clausa cadaueribus. ruat ingens corpore et armis €Flaminius, fugiat consul manante cruore €Scipio et ad socios nati ceruice uehatur. €haec mitte in populos, et adhuc maiora dabuntur. €flagrantem effinges facibus, Carthago, Libyssis €Romam et deiectum Tarpeia rupe Tonantem. €interea uos, ut dignum est, ista (ocius ite) €o iuuenes, quorum dextris mihi tanta geruntur, €in cineres monumenta date atque inuoluite flammis.' @1 ôÿ@@@@{1LIBER SEPTIMVS}1 Interea trepidis Fabius spes unica rebus. €ille quidem socios atque aegram uulnere praeceps €Ausoniam armabat uiridique ad dura laborum €bellator senio iam castra mouebat in hostem, €sed mens humana maior non tela nec enses €nec fortis spectabat equos. tot milia contra €Poenorum inuictumque ducem, tot in agmina solus €ibat et in sese cuncta arma uirosque gerebat. €ac ni sacra seni uis impressumque fuisset €sistere Fortunam cunctando aduersa fouentem, €ultima Dardanii transisset nominis aetas. €ille modum superis in Punica castra fauoris €addidit et Libyae finem inter prospera bella €uincendi statuit. tumefactum cladibus ille €Hesperiis lento Poenum moderamine lusit. €summe ducum, qui regna iterum labentia Troiae €et fluxas Latii res maiorumque labores, €qui Carmentis opes et regna Euandria seruas, €surge, age et emerito sacrum caput insere caelo. €@@At Libyae ductor, postquam noua nomina lecto €dictatore uigent, raptim mutata Latinis €imperia haud frustra reputans, cognoscere hauebat, €quae fortuna uiro, quodnam decus, ultima fessis €ancora cur Fabius, quem post tot Roma procellas €Hannibali putet esse parem. feruore carentes €angebant anni fraudique inaperta senectus. €ocius accitum captiuo ex agmine poscit €progeniem ritusque ducis dextraeque labores. €Cilnius, Arreti Tyrrhenis ortus in oris, €clarum nomen erat. sed laeua adduxerat hora €Ticini iuuenem ripis, fususque ruentis €uulnere equi Libycis praebebat colla catenis. €hic ardens exire malis et rumpere uitam, €'Non cum Flaminio tibi res, nec feruida Gracchi @1 €in manibus consulta:' inquit 'Tirynthia gens est; €quam si fata tuis genuissent, Hannibal, oris, €terrarum imperium Carthaginis arce uideres. €non ego te longa serie per singula ducam. €hoc sat erit: nosces Fabios certamine ab uno. €Veientum populi uiolata pace negabant €acceptare iugum, ac uicino Marte furebat €ad portas bellum, consulque ciebat ad arma. €dilectus uetiti, priuataque castra penates €Herculei impleuere. domo, mirabile, ab una €patricius iunctis exercitus ibat in armis. €ter centum exiluere duces. quocumque liberet €uno non pauidus rexisses bella magistro. €sed dirum egressis omen: Scelerata minaci €stridentis sonitu tremuerunt limina portae, €maximaque Herculei mugiuit numinis ara. €inuasere hostem, numerarique aspera uirtus €haud est passa uiros, et plures milite caedes. €saepe globo densi, saepe et per deuia passim €dispersi subiere uices, meritique labore €aequato, nulli quisquam uirtute secundus, €ducere ter centum Tarpeia ad templa triumphos. €spes heu fallaces oblitaque corda, caducum €mortali quodcumque datur! grex ille uirorum, €qui Fabia gente incolumi deforme putabat €publica bella geri, pariter cecidere deorum €inuidia, subitis circumuenientibus armis. €nec tamen occisos est cur laetere. supersunt €quot tibi si[2n]2t Libyaeque satis: certauerit unus €ter centum dextris. tam uiuida membra laborque €prouidus et cauta sollertia tecta quiete. €nec uero, calidi, nunc tu, cui sanguinis aetas, €foderis in pugna uelocius ilia planta €bellatoris equi frenisque momorderis ora.' @1 €quem cernens auidum leti post talia Poenus, €'Nequiquam nostras, demens,' ait 'elicis iras €et captiua paras moriendo euadere uincla. €uiuendum est. arta seruentur colla catena.' €haec iuuenis, diuisque tumens ausisque secundis. €@@At patres Latiasque nurus raptabat ad aras €cura deum. maesto suffusae lumina uultu €femineus matres graditur chorus: ordine longo €Iunoni pallam conceptaque uota dicabant: €'Huc ades, o regina deum, gens casta precamur €et ferimus, digno quaecumque est nomine, turba €Ausonidum pulchrumque et, acu et subtemine fuluo €quod nostrae neuere manus, uenerabile donum. €ac dum decrescit matrum metus, hoc tibi, diua, €interea uelamen erit. si pellere nostris €Marmaricam terris nubem dabis, omnis in auro €pressa tibi uaria fulgebit gemma corona.' €necnon et proprio uenerantur Pallada dono €Phoebumque armigerumque deum primamque Dionen. €tanta adeo, cum res trepidae, reuerentia diuum €nascitur: at rarae fumant felicibus arae. €@@Dum Roma antiquos templis indicit honores, €iam Fabius, tacito procedens agmine et arte €bellandi lento similis, praecluserat omnis €fortunaeque hostique uias. discedere signis €haud licitum, summumque decus, quo tollis ad astra €imperii, Romane, caput, parere docebat. €uerum ubi prima satis conspecta in montibus altis €signa procul fulsitque nouis exercitus armis, €arrectae spes Sidonii, feruetque secundis €fortunae iuuenis. uincendi sola uidetur, €quod nondum steterint acies, mora: 'Pergite,' clamat €'ite citi, ruite ad portas, propellite uallum €pectoribus. quantum campi distamus, ad umbras €tantum hosti superest. resides ad bella uocantur, €quis pudeat certare, senes. quodcumque uidetis, €hoc reliquum est, primo damnatum ut inutile bello. €en, ubi nunc Gracchi atque ubi nunc sunt fulmina gentis €Scipiadae? pulsi Ausonia non ante pauentem €dimisere fugam quam terror ad ultima mundi €Oceanumque tulit. profugus nunc errat uterque €nomina nostra tremens et ripas seruat Hiberi. €est etiam, cur Flaminio mihi gloria caeso €creuerit, et titulis libeat cur figere nostris €crudum Marte uiri nomen. quot demere noster €huic annos Fabio gladius ualet! et tamen audet. €audeat. haud ultra faxo spectetur in armis.' €@@Talia uociferans uolucri rapit agmina cursu €ac praeuectus equo nunc dextra prouocat hostem €nunc uoce increpitat, missa nunc eminus hasta €fertur ouans pugnaeque agitat simulacra futurae: €ut Thetidis proles Phrygiis Vulcania campis €arma tulit, clipeo amplexus terramque polumque €maternumque fretum totumque in imagine mundum. €@@Cassarum sedet irarum spectator et alti €celsus colle iugi domat exultantia corda €infractasque minas dilato Marte fatigat €sollers cunctandi Fabius, ceu nocte sub atra €munitis pastor stabulis per ouilia clausum €impauidus somni seruat pecus: effera saeuit €atque impasta trucis ululatus turba luporum €exercet morsuque quatit restantia claustra. @1 €@@Inritus incepti mouet inde atque Apula tardo €arua Libys passu legit ac nunc ualle residit €conditus occulta, si praecipitare sequentem €atque inopinata detur circumdare fraude, €nunc nocturna parat caecae celantibus umbris €furta uiae retroque abitum fictosque timores €adsimulat, tum castra citus deserta relicta €ostentat praeda atque inuitat prodigus hostem: €qualis Maeonia passim Maeandrus in ora, €cum sibi gurgitibus flexis reuolutus oberrat. €nulla uacant incepta dolis: simul omnia uersat €miscetque exacuens uaria ad conamina mentem, €sicut aquae splendor radiatus lampade solis €dissultat per tecta uaga sub imagine uibrans €luminis et tremula laquearia uerberat umbra. €iamque dolore furens ita secum immurmurat ira: €'Obuia si primus nobis hic tela tulisset, €nullane nunc Trebiae et Trasimenni nomina? nulli €lugerent Itali? numquam Phaethontius amnis €sanguinea pontum turbasset decolor unda? €inuentum, dum se cohibet terimurque sedendo, €uincendi genus. en quotiens, uelut obuius iret, þ³´µÿï°°±ÿï‚ÐõîÿïƒÓéìÿ—‹™discinxit ratione dolos fraudesque resoluit.' €haec secum, medio somni cum bucina noctem €diuideret, iamque excubias sortitus iniquas €tertius abrupta uigil iret ad arma quiete. €uertit iter Daunique retro tellure relicta €Campanas remeat notus populator in oras. €hic uero, intrauit postquam uberis arua Falerni €(diues ea et numquam tellus mentita colono), €addunt frugiferis inimica incendia ramis. €@@Haud fas, Bacche, tuos tacitum tramittere honores, €quamquam magna incepta uocent. memorabere, sacri €largitor laticis, grauidae cui nectare uites €nulli dant prelis nomen praeferre Falernis. €Massica sulcabat meliore Falernus in aeuo €ensibus ignotis senior iuga. pampinus umbras €nondum uua uiridis nudo texebat in aruo, €pocula nec norant sucis mulcere Lyaei, €fonte sitim et pura soliti defendere lympha. €attulit hospitio pergentem ad litora Calpes €extremumque diem pes dexter et hora Lyaeum, €nec pigitum paruosque lares humilisque subire €limina caelicolam tecti. cepere uolentem €fumosi postes et ritu pauperis aeui €ante focos mensae, laetus nec senserat hospes €aduenisse deum. sed enim de more parentum €grato cursabat studio instabatque senectae, €donec, opes festas, puris nunc poma canistris €composuit, nunc inriguis citus extulit hortis €rorantis umore dapes, tum lacte fauisque €distinxit dulcis epulas nulloque cruore €polluta castus mensa Cerealia dona €attulit ac primum Vestae detersit honorem €undique et in mediam iecit libamina flammam. €deesse tuos latices, hac sedulitate senili €captus, Iacche, uetas. subito, mirabile dictu, €fagina pampineo spumarunt pocula suco, €pauperis hospitii pretium, uilisque rubenti €fluxit mulctra mero, et quercu in cratera cauata €dulcis odoratis umor sudauit ab uuis. €'En cape' Bacchus ait 'nondum tibi nota, sed olim €uiticolae nomen peruulgatura Falerni @1 €munera,' et haud ultra latuit deus. inde nitentem €lumine purpureo frontem cinxere corymbi, €et fusae per colla comae, dextraque pependit €cantharus, ac uitis thyrso delapsa uirenti €festas Nysaeo redimiuit palmite mensas. €nec facilis laeto certasse, Falerne, sapori, €postquam iterata tibi sunt pocula, iam pede risum, €iam lingua titubante moues, patrioque Lyaeo €tempora quassatus, grates et praemia digna €uix intellectis conaris reddere uerbis, €donec composuit luctantia lumina Somnus, €Somnus, Bacche, tibi comes additus. hinc ubi primo €ungula dispersit rores Phaethontia Phoebo, €uuiferis late florebat Massicus aruis €miratus nemora et lucentis sole racemos. €it monti decus, atque ex illo tempore diues €Tmolus [2et]2 ambrosiis Ariusia pocula sucis €ac Methymna ferox lacibus cessere Falernis. €@@Haec tum uasta dabat terrisque infestus agebat €Hannibal, et sicci stimulabant sanguinis enses, €ludificante ducem Fabio. iamque improba castris €Ausoniis uota et pugnandi praua libido €gliscebat: proni decurrere monte parabant. €@@Da famae, da, Musa, uirum, cui uincere bina €concessum castra et geminos domitare furores. €'Feruida si nobis corda abruptumque putassent €ingenium patres et si clamoribus' inquit €'turbari facilem mentem, non ultima rerum €et deplorati mandassent Martis habenas. €stat pensata diu belli sententia: uincam €seruare inuitos urgentisque ultima fata. €nulli per Fabium e uobis cecidisse licebit. €si lucis piget et supremis esse cupido est €nominis Ausonii taedetque in tempore tali €nullum clade noua claraeque fragore ruinae €insignem fecisse locum, reuocandus ab atris €Flaminius uobis est sedibus. ille ruendi €iam dudum properans signum auspiciumque dedisset. €an nondum praeceps uicinaque fata uidetis? €una, ut debellet, satis est uictoria Poeno. €state, uiri, et sentite ducem. cum optabile tempus €deposcet dextras, tunc ista ferocia dicta €aequentur factis. non est, mihi credite, non est €arduus in pugnas ferri labor: una reclusis €omnes iam portis in campum effuderit hora. €magnum illud solisque datum, quos mitis euntis €Iuppiter aspexit, magnum est ex hoste reuerti. €fortunae Libys incumbit flatuque secundo €fidit agens puppim. dum desinat aura sinusque €destituat tumidos subducto flamine uentus, €in rem cunctari fuerit. non ulla perenni €amplexu Fortuna fouet. iam copia quanto €artior et nullo Tyriis certamine quantum €detritum est famae! quin inter cetera nostra €haud laude afuerit, modo qui_sed parcere dictis €sit melius. iam uos acies et proelia et hostem €poscitis? o maneat, superi, fiducia talis! €interea exclusa maioris sorte pericli €me solum, quaeso, toti me opponite bello.' €his dictis fractus furor et rabida arma quierunt: €ut, cum turbatis placidum caput extulit undis €Neptunus totumque uidet totique uidetur €regnator ponto, saeui fera murmura uenti €dimittunt nullasque mouent in frontibus alas, @1 €tum sensim infusa tranquilla per aequora pace €languentes tacito lucent in litore fluctus. €@@Sensit cura sagax Poeni fraudisque ueneno €adgreditur mentes. pauca atque haec ruris auiti €iugera nec multis Fabius uertebat aratris: €Massicus uuiferis addebat nomina glaebis. €hinc pestem placitum moliri et spargere causas €in castra ambiguas. ferro flammisque pepercit €suspectamque loco pacem dedit arte maligna €ceu clandestino traheretur foedere bellum. €@@Intellectus erat Fabio, Tyriosque uidebat €dictator saeuire dolos. sed non uacat %aegre €inuidiam gladios inter lituosque timere €et dubia morsus famae depellere pugna, €donec reptantem et nequiquam saepe trahendo €huc illuc castra scrutantem proelia Poenum, €qua nemorosa iuga et scopulosi uertice colles €exurgunt, clausit sparsa ad diuortia turma. €hinc Laestrygoniae saxoso monte premebant €a tergo rupes, undosis squalida terris €hinc Literna palus, nec ferri aut militis usum €poscebat regio, saeptos sed fraude locorum €arta fames poenas miserae exactura Sagunti €urgebat, finisque aderat Carthaginis armis. €@@Cuncta per et terras et lati stagna profundi €condiderat somnus, positoque labore dierum €pacem nocte datam mortalibus orbis agebat. €at non Sidonium curis flagrantia corda €ductorem uigilesque metus haurire sinebant €dona soporiferae noctis. nam membra cubili €erigit et fului circumdat pelle leonis, €qua super instratos proiectus gramine campi €presserat ante toros. tunc ad tentoria fratris €fert gressus uicina citos. nec degener ille €belligeri ritus taurino membra iacebat €effultus tergo et mulcebat tristia somno. €haud procul hasta uiri terrae defixa propinquae, €et dir[2a]2 e summa pendebat cuspide cassis; €at clipeus circa loricaque et ensis et arcus €et telum Baliare simul tellure quiescunt. €iuxta lecta manus, iuuenes in Marte probati, €et sonipes strato carpebat gramina dorso. €ut pepulere leuem intrantis uestigia somnum, €'Heus!' inquit (pariterque manus ad tela ferebat) €'quae te cura uigil fessum, germane, fatigat?' €ac iam constiterat sociosque in caespite fusos €incussa reuocat castrorum ad munera planta, €cum Libyae ductor: 'Fabius me noctibus aegris, €in curas Fabius nos excitat, illa senectus €heu fatis quae sola meis currentibus obstat! €cernis ut armata circumfundare corona, €et uallet clausos collectus miles in orbe[2m]2. €uerum, age, nunc quando res artae, percipe porro €quae meditata mihi. latos correpta per agros €armenta adsueto belli de more secuntur. €cornibus arentis edicam innectere ramos €sarmentique leuis fronti religare maniplos, €admotus cum feruorem disperserit ignis €ut passim exultent stimulante dolore iuuenci €et uaga per collis ceruice incendia iactent. €tum terrore nouo trepidus laxabit iniquas €custos excubias maioraque nocte timebit. €si cordi consulta (moras extrema recusant) €accingamur' ait. gemino tentoria gressu €inde petunt. ingens clipeo ceruice reposta @1 €inter equos interque uiros interque iacebat €capta manu spolia et rorantia caede Maraxes €ac dirum, in somno ceu bella capesseret, amens €clamorem tum forte dabat dextraque tremente €arma toro et notum quaerebat feruidus ensem. €huic Mago, inuersa quatiens ut dispulit hasta €bellantem somnum, 'Tenebris, fortissime ductor, €iras compesce atque in lucem proelia differ. €ad fraudem occultamque fugam tutosque receptus €nunc nocte utendum est. arentis nectere frondes €cornibus et latis accensa immittere siluis þ³´µÿï°°±ÿï‚ÐõîÿïƒÓéìÿ—‹‚Îarmenta, oppositi reserent quo claustra manipli, €germanus parat atque obsessa euellere castra. €emergamus, et hic Fabio persuadeat astus €non certare dolis.' nihil hinc cunctante, sed acris €incepti laeto iuuene, ad tentoria Acherrae €festinant, cui parca quies minimumque soporis, €nec notum somno noctes aequare: feroci €peruigil inseruibat equo fessumque leuabat €tractando et frenis ora exagitata fouebat. €at socii renouant tela arentemque cruorem €ferro detergent et dant mucronibus iras. €quid fortuna loci poscat, quid tempus, et ipsi €quaenam agitent, pandunt et coeptis ire ministrum €haud segnem hortantur. discurrit tessera castris, €intentiquo docent, quae sint properanda, mone[2n]2tque €quisque suos: instat trepidis stimulatque ruentis €nauus abire timor, dum caeca silentia dumque €maiores umbrae. rapida iam subdita peste €uirgulta atque altis surgunt e cornibus ignes. €hic uero ut, gliscente malo et quassantibus aegra €armentis capita, adiutae pinguescere flammae €coepere et uincens fumos erumpere uertex, €per collis dumosque (lues agit atra) per altos €saxosi scopulos montis lymphata feruntur €corpora anhela boum, atque obsessis naribus igni €luctantur frustra rabidi mugire iuuenci. €per iuga, per uallis errat Vulcania pestis €nusquam stante malo, uicinaque litora fulgent: €quam multa adfixus caelo sub nocte serena €fluctibus e mediis sulcator nauita ponti €astra uidet, quam multa uidet, feruoribus atris €cum Calabros urunt ad pinguia pabula saltus, €uertice Gargani residens incendia pastor. €@@At facie subita uolitantum montibus altis €flammarum, quis tunc ce[2ci]2dit custodia sorti, €horrere atque ipsos nullo spargente uagari €credere et indomitos pasci sub collibus ignes. €caelone exciderint, et magna fulmina dextra €torserit Omnipotens, an caecis rupta cauernis €fuderit egestas accenso sulphure flammas €infelix tellus, media in formidine quaerunt. €iamque abeunt, faucesque uiae citus occupat armis €Poenus et in patulos exultans emicat agros. €huc tamen usque uigil processerat arte regendi €dictator Trebiam et Tusci post stagna profundi, €esset ut Hannibali Fabium Romanaque tela €euasisse satis. quin et uestigia pulsi €et gressus premeret castris, ni sacra uocarent €ad patrios ueneranda deos. tum uersus ad urbem €adloquitur iuuenem, cui mos tramittere signa €et belli summam primasque iubebat habenas, €atque his praeformat dictis fingitque monendo: €'Si factis nondum, Minuci, te cauta probare €erudiit Fortuna meis, nec ducere uerba @1 €ad uerum decus ac prauis arcere ualebunt. €uidisti clausum Hannibalem. nil miles et alae €iuuere aut densis legio conferta maniplis. €testor te, solus clausi nec deinde morabor. €dis sine me libare dapem et sollemnia ferre: €hunc iterum atque iterum uinctum uel montibus altis €amnibus aut rapidis (modo pugna absistite) tradam. €interea (crede experto, non fallimus) aegris €nil mouisse salus rebus. sit gloria multis €et placeat, quippe egregium, prosternere ferro €hostem, sed Fabio sit uos seruasse triumphus. €plena tibi castra atque intactus uulnere miles €creditur: hos nobis (erit haec ti[2bi]2 gloria) redde. €iam cernes Libycum hu[2i]2c uallo adsultare leonem, €iam praedas offerre tibi, iam uertere terga, €respectantem adeo atque iras cum fraude coquentem. €claude, oro, castra et cunctas spes eripe pugnae. €haec monuisse satis. sed si compescere corda €non datur oranti, magno te iure pioque €dictator capere arma ueto.' sic castra relinquens €uallarat monitis ac se referebat ad urbem. €@@Ecce autem flatu classis Phoenissa secundo €litora Caietae Laestrygoniosque recessus €sulcabat rostris portusque intrarat apertos €ac totus multo spumabat remige pontus, €cum trepidae fremitu uitreis e sedibus antri €aequoreae pelago simul emersere sorores €ac possessa uident infestis litora proris. €tum magno perculsa metu Nereia turba €attonitae propere refluunt ad limina nota, €Telebou[2m]2 medio surgunt qua regna profundo €pumiceaeque procul sedes. immanis in antro €conditur abrupto Proteus ac spumea late €cautibus obiectis reiectat caerula uates. €is postquam (sat gnarus enim rerumque metusque) €per uarias lusit formas et terruit atri €serpentis squamis horrendaque sibila torsit €aut fremuit toruo mutatus membra leone, €'Dicite,' ait 'quae causa uiae? quisue ora repente €peruasit pallor? cur scire futura libido?' €@@Ad quae Cymodoce, Nympharum maxima natu €Italidum: 'Nosti nostros, praesage, timores. €quid Tyriae classes ereptaque litora nobis €portendunt? num migrantur Rhoeteia regna €in Libyam superis? aut hos Sarranus habebit €nauita iam portus? patria num sede fugatae €Atlantem et Calpen extrema habitabimus antra?' €@@Tunc sic euoluens repetita exordia retro €incipit ambiguus uates reseratque futura: €'Laomedonteus Phrygia cum sedit in Ida €pastor et errantis dumosa per auia tauros €arguta reuocans ad roscida pascua canna €audiuit sacrae lentus certamina formae, €tum matris currus niueos agitabat olores €tempora sollicitus litis seruasse Cupido. €paruulus ex umero corytos et aureus arcus €fulgebat, nutuque uetans trepidare parentem €monstrabat grauidam telis se ferre pharetram. €ast alius niuea comebat fronte capillos, €purpureos alius uestis religabat amictus. €cum sic suspirans roseo Venus ore decoros €adloquitur natos: "Testis certissima uestrae €ecce dies pietatis adest. quis credere saluis €hoc ausit uobis? de forma atque ore (quid ultra @1 €iam superest rerum?) certat Venus. omnia paruis €si mea tela dedi blando medicata ueneno, €si uester, caelo ac terris qui foedera sancit, €stat supplex, cum uultis, auus: uictoria nostra €Cypron Idymaeas referat de Pallade palmas, €de Iunone Paphos centum mihi fumet in aris." €dumque haec aligeris instat Cytherea, sonabat €omne nemus gradiente dea. iam bellica uirgo, €aegide deposita et qua adsuetum casside crinem €inuoluit, nec compta tamen pacemque serenis €condiscens oculis, ibat lucoque ferebat €praedicto sacrae uestigia concita plantae. €parte alia intrabat iussis Saturnia siluis, €iudicium Phrygis et fastus pastoris et Iden €post fratris latura toros. postrema nitenti €adfulsit uultu ridens Venus: omnia circa €et nemora et penitus frondosis rupibus antra €spirantem sacro traxerunt uertice odorem. €nec iudex sedisse ualet, fessique nitoris €luce cadunt oculi, ac metuit dubitasse uideri. €sed uictae fera bella deae uexere per aequor, €atque excisa suo pariter cum iudice Troia. €tum pius Aeneas terris iactatus et undis €Dardanios Itala posuit tellure penatis. €dum cete ponto innabunt, dum sidera caelo €lucebunt, dum sol Indo se litore tollet, €hic regna et nullae regnis per saecula metae. €at uos, o natae, currit dum immobile filum, €Hadriaci fugite infaustas Sasonis harenas. €sanguineis tumidus ponto miscebitur undis €Aufidus et rubros impellet in aequora fluctus, €damnatoque deum quondam per carmina campo €Aetolae rursus Teucris pugnabitis umbrae. €Punica Romuleos quatient mox spicula muros, €multaque Hasdrubalis fulgebit strage Metaurus. €hinc ille in furto genitus patruique piabit €idem ultor patrisque necem; tum litus Elissae €implebit flammis auelletque Itala Poenum €uiscera torrentem et propriis superabit in oris. €huic Carthago armis, huic Africa nomine cedet, €hic dabit ex sese qui tertia bella fatiget €et cinerem Libyae ferat in Capitolia uictor.' €@@Quae dum arcana deum uates euoluit in antro, €iam monita et Fabium bellique equitumque magister €exuerat mente ac praeceps tendebat in hostem. €pascere nec Poenus prauum ac nutrire furorem €deerat et, ut paruo maiora ad proelia damno €eliceret, dabat interdum simulantia terga: €non aliter, quam qui sparsa per stagna profundi €euocat e liquidis piscem penetralibus esca, €cumque leuem summa uidit iam nare sub unda, €ducit sinuato captiuum ad litora lino. €@@Fama furit uersos hostis, Poenumque salutem €inuenisse fuga: liceat si uincere, finem €promitti cladum, sed enim dicione carere €uirtutem, et poenas uincentibus esse repostas. €clausurum iam castra ducem rursusque referri €uaginae iussurum enses, reddatur in armis €ut ratio, et purget miles cur uicerit hostem. €haec uulgus. necnon patrum Saturnia mentes €inuidiae stimulo fodit et popularibus auris. þ³´µÿï°°±ÿï‚ÐõîÿïƒÓéìÿ—‹„tunc indigna fide censent optandaque Poeno, €quae mox haud paruo luerent damnata periclo. €@@Diuiditur miles, Fabioque equitumque magistro €imperia aequantur penitus. cernebat et expers @1 €irarum senior, magnas ne penderet alti €erroris poenas patria inconsulta, timebat. €ac tum, multa putans secum, ut remeauit ab urbe, €partitus socias uires, uicina propinquis €signa iugis locat et specula sublimis ab alta €non Romana minus seruat quam Punica castra. €nec mora. disiecto Minuci uecordia uallo €perdendi simul et pereundi ardebat amore. €@@Quem postquam rapidum uidit procedere castris €hinc Libys, hinc Fabius, simul accendere sagacis €in subitum curas: propere capere arma maniplis €edicit uallique tenet munimine turmas €Ausonius, torquet totas in proelia uires €Poenorum ductor propellitque agmina uoce: €'Dum dictator abest, rape, miles, tempora pugnae. €non sperata diu plano certamina campo €offert ecce deus. quando data copia, longum €detergete situm ferro multoque cruore €exsatiate, uiri, plenos rubiginis enses.' €@@Atque ea Cunctator pensabat ab aggere ualli €perlustrans campos oculis, tantoque periclo €discere, quinam esset Fabius, te, Roma, dolebat. €cui natus iuncta arma ferens 'Dabit improbus,' inquit €'quas dignum est, poenas, qui per suffragia caeca €inuasit nostros haec ad discrimina fasces. €insanae spectate tribus. pro lubrica rostra €et uanis fora laeta uiris! nunc munera Martis €aequent imperio et solem concedere nocti €sciscant imbelles. magna mercede piabunt €erroris rabiem et nostrum uiolasse parentem.' €tum senior, quatiens hastam lacrimisque coortis. €'Sanguine Poenorum, iuuenis, tam tristia dicta €sunt abolenda tibi. patiarne ante ora manusque €ciuem deleri nostras, aut uincere Poenum, €me spectante, sinam? non aequauisse minorem €soluetur culpa si sunt mihi talia corda? €iamque hoc, ne dubites, longaeui, nate, parentis €accipe et aeterno fixum sub pectore serua: €succensere nefas patriae, nec foedior ulla €culpa sub extremas fertur mortalibus umbras. €sic docuere senes. quantus qualisque fuisti, €cum pulsus lare et extorris Capitolia curru €intrares exul, tibi corpora caesa, Camille, €damnata quot sunt dextra! pacata fuissent €ni consulta uiro mensque impenetrabilis irae, €mutassentque solum sceptris Aeneia regna €nullaque nunc stares terrarum uertice, Roma. €pone iras, o nate, meas. socia arma feramus €et celeremus opem.' iamque intermixta sonabant €classica, procursusque uiros conliserat acer. €@@Primus claustra manu portae dictator et altos €disiecit postis rupitque in proelia cursum. €non grauiore mouent uenti certamina mole €Odrysius Boreas et Syrtim tollere pollens €Africus, obnixi cum bella furentia torquent: €distraxere fretum ac diuersa ad litora uoluunt €aequor quisque suum; sequitur stridente procella €nunc huc, nunc illuc, raptum mare et intonat undis. €haud prorsus daret ullus honos tellusque subacta €Phoenicum et Carthago ruens, iniuria quantum €orta ex inuidia decoris tulit. omnia namque €dura simul deuicta uiro, metus, Hannibal, irae, €inuidia, atque una fama et fortuna subactae. €@@Poenus ab excelso rapidos decurrere uallo @1 €ut uidit, tremuere irae, ceciditque repente €cum gemitu spes haud dubiae praesumpta ruinae. €quippe aciem denso circumuallauerat orbe €hausurus clausos coniectis undique telis. €atque hic Dardanius prauo certamine ductor €iam Styga et aeternas intrarat mente tenebras €(nam Fabium auxiliumque uiri sperare pudebat), €cum senior gemino complexus proelia cornu €ulteriore ligat Poenorum terga corona €et modo claudentis aciem nunc, extima cingens, €clausos ipse tenet. maiorem surgere in arma €maioremque dedit cerni Tirynthius. altae €scintillant cristae et, mirum, uelocibus ingens €per subitum membris uenit uigor: ingerit hastas €auersumque premit telorum nubibus hostem: €qualis post iuuenem, nondum subeunte senecta, €rector erat Pylius bellis aetate secunda. €@@Inde ruens Thurin et Buten et Narin et Arsen €dat leto fisumque manus conferre Mahalcen, €cui decus insigne et quaesitum cuspide nomen. €tum Garadum largumque comae prosternit Adherben €et geminas acies superantem uertice Thulin, €qui summas alto prensabat in aggere pinnas, €eminus hos, gladio Sapharum gladioque Monaesum €et Morinum pugnas aeris stridore cientem, €dexteriore gena cum sedit letifer ictus, €perque tubam fixae decurrens uulnere malae €extremo fluxit propulsus murmure sanguis. €proximus huic iaculo Nasamonius occidit Idmon. €namque super tepido lapsantem sanguine et aegra €lubrica nitentem nequiquam euadere planta €impacto prosternit equo trepideque leuantem €membra adflicta solo pressa uiolentius hasta €implicuit terrae telumque in caede reliquit. €haeret humi cornus motu tremefacta iacentis €et campo seruat mandatum adfixa cadauer. €@@Necnon exemplo laudis furiata iuuentus, €Sullaeque Crassique simul iunctusque Metello €Furnius ac melior dextrae Torquatus, inibant €proelia et unanimi uel morte emisse uolebant €spectari Fabio. miser hic uestigia retro €dum rapit et molem subducto corpore uitat €intorti Bibulus saxi atque in terga refertur, €strage super lapsus socium, qua fibula morsus €loricae crebro laxata resoluerat ictu, €accepit lateri penitusque in uiscera adegit €extabat fixo quod forte cadauere ferrum. €heu sortem necis! euasit Garamantica tela €Marmaridumque manus, ut inerti cuspide fusus €occideret, telo non in sua uulnera misso. €uoluitur exanimis, turpatque decora iuuenta €ora nouus pallor. membris dimissa solutis €arma fluunt, erratque niger per lumina somnus. €@@Venerat ad bellum Tyria Sidone, nepotum €excitus prece, et auxilio socia arma ferebat, €Eoa tumidus pharetrati militis ala, €gens Cadmi, Cleadas; fulua cui plurima passim €casside et aurato fulgebat gemma monili, €qualis ubi Oceani renouatus Lucifer unda €laudatur Veneri et certat maioribus astris. €ostro ipse ac sonipes ostro totumque per agmen €purpura Agenoreis saturata micabat aenis. €hic auidum pugnae [2et]2 tam clarum excidere nomen €Brutum exoptantem, uarie nunc laeuus in orbem, €nunc dexter leuibus flexo per deuia gyris €ludificatus equo, uolucrem post terga sagittam €fundit Achaemenio detractans proelia ritu. €nec damnata manus, medio sed, flebile, mento @1 €armigeri Cascae penetrabilis haesit harundo €oblicumque secans subrecta cuspide uulnus €umenti ferrum admouit tepefacta palato. €at Brutus diro casu turbatus amici €ausum multa uirum et spargentem in uulnera saeuos €fraude fugae calamos, iam nullis cursibus instat €prendere cornipedis, sed totam pectoris iram €mandat atrox hastae telumque uolatile nodo €excutit et summum, qua laxa monilia crebro €nudabant uersu, tramittit cuspide pectus. €labitur intento cornu transfossus, et una €arcum laeua cadens, dimisit dextra sagittam. €@@At non tam tristi sortitus proelia Marte €Phoebei Soractis honor Carmelus agebat. €sanguine quippe suo iam Bagrada tinxerat ensem, €dux rectorque Nubae populi, iam fusus eidem €Zeusis Amyclaei stirps impacata Phalanti, €quem tulerat mater claro Phoenissa Laconi. €talia dum metuit, nec pugnae fisus in hoste €tam rapido nec deinde fugae, suadente pauore, €per dumos miser in uicina cacumina quercus €repserat atque alta sese occultabat in umbra €Hampsicus, insistens tremulis sub pondere ramis. €hunc longa multa orantem Carmelus et altos €mutantem saltu ramos transuerberat hasta, €ut, qui uiscatos populatur harundine lucos, €dum nemoris celsi procera cacumina sensim €substructa certat tacitus contingere meta, €sublimem calamo sequitur crescente uolucrem. €effudit uitam, atque alte manante cruore €membra pependerunt curuato exanguia ramo. €@@Iamque in palantis ac uersos terga feroces €pugnabant Itali, subitus cum mole pauenda €terrificis Maurus prorumpit Tunger in armis. €nigra uiro membra, et furui iuga celsa trahebant €cornipedes, totusque nouae formidinis arte €concolor aequabat liuentia currus equorum €terga: nec erectis similes imponere cristis €cessarat pennas, aterque tegebat amictus: €ceu quondam aeternae regnator noctis, ad imos €cum fugeret thalamos Hennaea uirgine rapta, €egit nigrantem Stygia caligine currum. €at Cato, tum prima sparsus lanugine malas, €quod peperere decus Circaeo Tuscula dorso þ³´µÿï°°±ÿï‚ÐõîÿïƒÓéìÿ—‹…µmoenia, Laertae quondam regnata nepoti, €quamquam tardatos turbata fronte Latinos €collegisse gradum uidet, imperterritus ipse €ferrata calce atque effusa largus habena €cunctantem impellebat equum. negat obuius ire €et trepidat cassa sonipes exterritus umbra. €tum celer in pugnam dorso delatus ab alto €alipedem planta currum premit atque uolanti €adsilit a tergo. cecidere et lora repente €et stimuli, ferrumque super ceruice tremiscens €palluit infelix subducto sanguine Maurus. €ora rapit gladio praefixaque cuspide portat. €@@At saeuo Mauorte ferox perrumpit anhelum €dictator cum caede globum. miserabile uisu, €uulneribus fessum ac multo labente cruore €ductorem cernit suprema ac foeda precantem. €manauere genis lacrimae, clipeoque pauentem €protegit et natum stimulans 'Fortissime, labem €hanc pellamus' ait 'Poenoque ob mitia facta, €quod nullos nostris ignis disperserit aruis, €dignum expendamus pretium.' tunc arte paterna €ac stimulis gaudens iuuenis circumdata Poenum €agmina deturbat gladio campumque relaxat, €donec Sidonius decederet aequore ductor: @1 €ceu, stimulante fame, rapuit cum Martius agnum €auerso pastore lupus fetumque trementem €ore tenet presso, tum, si uestigia cursu €auditis celeret balatibus obuia pastor, €iam sibimet metuens, spirantem dentibus imis €reiectat praedam et uacuo fugit aeger hiatu. €%tum demum, Tyriis quas circumfuderat atra €tempestas, Stygiae tandem fugere tenebrae. €torpebant dextra[2e]2, et sese meruisse negabant €seruari, subitisque bonis mens aegra natabat: €ut, qui conlapsa pressi iacuere ruina, €eruta cum subito membra et nox atra recessit, €coniuent solemque pauent agnoscere uisu. €@@Quis actis senior numerato milite laetus €collis et tuto repetebat in aggere castra. €ecce autem e media iam morte renata iuuentus €clamorem tollens ad sidera et ordine longo @1 €ibat ouans Fabiumque decus Fabiumque salutem €certatim et magna memorabant uoce parentem. €tum qui partitis dissederat ante maniplis €'Sancte' ait 'o genitor, reuocato ad lucis honorem €si fas uera queri, cur nobis castra uirosque €diuidere est licitum? patiens cur arma dedisti, €quae solus rexisse uales? hoc munere lapsi €aeternas multo cum sanguine uidimus umbras. €ocius huc aquilas seruataque signa referte. €hic patria est, murique urbis stant pectore in uno. €tuque dolos, Poene, atque astus tandem exue notos: €cum solo tibi iam Fabio sunt bella gerenda.' €@@Haec ubi dicta dedit, mille hinc, uenerabile uisu, €caespite de uiridi surgunt properantibus arae. €nec prius aut epulas aut munera grata Lyaei €fas cuiquam tetigisse fuit quam multa precatus €in mensam Fabio sacrum libauit honorem. @1 ôÿ@@@@{1LIBER OCTAVVS}1 Primus Agenoridum cedentia terga uidere €Aeneadis dederat Fabius. Romana parentem €solum castra uocant, solum uocat Hannibal hostem €impatiensque morae fremit: ut sit copia Martis, €expectanda uiri fata optandumque sub armis €Parcarum auxilium. namque hac spirante senecta €nequiquam sese Latium sperare cruorem. €iam uero concors miles signisque relatis €indiuisus honos, iterumque et rursus eidem €soli obluctandum Fabio maioribus aegrum €angebant curis. lentando feruida bella €dictator cum multa adeo, tum miles egenus €cunctarum ut rerum Tyrius foret, arte sedendi €egerat et, quamquam finis pugnaque manuque €haud dum partus erat, iam bello uicerat hostem. €quin etiam ingenio fluxi, sed prima feroces, €uaniloquum Celtae genus ac mutabile mentis, €respectare domos: maerebant caede sine ulla €(insolitum sibi) bella geri, siccasque cruore €inter tela siti Mauortis hebescere dextras. €his super internae labes et ciuica uulnus €inuidia augebant. laeuus conatibus Hannon €ductoris non ulla domo summittere patres €auxilia aut ullis opibus iuuisse sinebat. €@@Quis lacerum curis et rerum extrema pauentem €ad spes armorum et furialia uota reducit €praescia Cannarum Iuno atque elata futuris. €namque hac accitam stagnis Laurentibus Annam €adfatur uoce et blandis hortatibus implet: €'Sanguine cognato iuuenis tibi, diua, laborat €Hannibal a uestro nomen memorabile Belo. €perge age, et insanos curarum comprime fluctus. €excute sollicito Fabium. sola ille Latinos €sub iuga mittendi mora iam discingitur armis. €cum Varrone manus et cum Varrone serenda €proelia, nec desit fatis ad signa mouenda. €ipsa adero. tendat iamdudum in Iapyga campum. €huc Trebiae rursum et Trasimenni fata sequentur.' €@@Tum diua Indigetis castis contermina lucis €'Haud' inquit 'tua ius nobis praecepta morari. @1 €sit fas, sit tantum, quaeso, retinere fauorem €antiquae patriae mandataque magna sororis, €quamquam inter Latios Annae stet numen honores.' €@@Multa retro rerum iacet atque ambagibus aeui €obtegitur densa caligine mersa uetustas, €cur Sarrana dicent Oenotri numina templo, €regnisque Aeneadum germana colatur Elissae. €sed pressis stringam reuocatam ab origine famam €narrandi metis breuiterque antiqua reuoluam. €@@Iliaco postquam deserta est hospite Dido €et spes abruptae, media[2m]2 in penetralibus atram €festinat furibunda pyram. tum corripit ensem €certa necis, profugi donum exitiale mariti. €despectus taedae regnis se imponit Iarbas, €et tepido fugit Anna rogo. quis rebus egenis €ferret opem, Nomadum late terrente tyranno? €Battus Cyrenen molli tum forte fouebat €imperio, mitis Battus lacrimasque dedisse €casibus humanis facilis. qui supplice uisa €intremuit regum euentus dextramque tetendit. €atque ea, dum flauas bis tondet messor aristas, €seruata interea sedes: nec longius uti €his opibus Battoque fuit. nam ferre per aequor €exitium miserae iam Pygmaliona docebat. €ergo agitur pelago, diuis inimica sibique, €quod se non dederit comitem in suprema sorori, €donec iactatam laceris, miserabile, uelis €fatalis turbo in Laurentis expulit oras. €non caeli, non illa soli, non gnara colentum €Sidonis in Latia trepidabat naufraga terra. €ecce autem Aeneas sacro comitatus Iulo, €iam regni compos, noto sese ore ferebat. €qui terrae defixam oculos et multa timentem €ac deinde adlapsam genibus lacrimantis Iuli €attollit mitique manu intra limina ducit. €atque ubi iam casus aduersorumque pauorem €hospitii leniuit honos, tum discere maesta €exposcit cura letum infelicis Elissae. €cui sic uerba trahens largis cum fletibus Anna €incipit et blandas addit pro tempore uoces: @1 €'Nate dea, solus regni lucisque fuisti €germanae tu causa meae: mors testis et ille €(heu cur non idem mihi tum!) rogus. ora uidere €postquam est ereptum miserae tua, litore sedit €interdum, stetit interdum, uentosque secuta €infelix oculis magno clamore uocabat €Aenean comitemque tuae se imponere solam €orabat paterere rati. mox turbida anhelum €rettulit in thalamos cursum subitoque tremore €substitit et sacrum timuit tetigisse cubile. €inde amens nunc sideream fulgentis Iuli €effigiem fouet amplexu, nunc tota repente €ad uultus conuersa tuos, ab imagine pendet €conqueriturque tibi et sperat responsa remitti. €non umquam spem ponit amor: iam tecta domumque €deserit et rursus portus furibunda reuisit, €si qui te referant conuerso flamine uenti. €ad magicas etiam fallax atque improba gentis €Massylae leuitas descendere compulit artes. €heu sacri uatum errores! dum numina noctis €eliciunt spondentque nouis medicamina curis, €quod uidi decepta nefas! congessit in atram €cuncta tui monumenta pyram et non prospera dona.' €@@Tunc sic Aeneas dulci repetitus amore: €'Tellurem hanc iuro, uota inter nostra frequente[2r]2 €auditam uobis, iuro caput, Anna, tibique €germanaeque tuae dilectum mitis Iuli, €respiciens aegerque animi tum regna reliqui €uestra, nec abscessem thalamo, ni magna minatus €meque sua ratibus dextra imposuisset et alto €egisset rapidis classem Cyllenius Euris. €sed cur (heu seri monitus!), cur tempore tali €incustodito saeuire dedistis amori?' €@@Contra sic infit uoluens uix murmur anhelum €inter singultus labrisque trementibus Anna: €'Nigro forte Ioui, cui tertia regna laborant, €atque atri sociae thalami noua sacra parabam, €quis aegram mentem et trepidantia corda leuaret €infelix germana tori, furuasque trahebam €ipsa manu properans ad uisa pianda bidentis; €%namque asper somno dirus me impleuerat horror, €terque suam Dido, ter cum clamore uocarat þ³´µÿï°°±ÿï‚ÐõîÿïƒÓéìÿ˜ˆˆûet laeta exultans ostenderat ora Sychaeus. €quae dum abigo menti et sub lucem ut uisa secundent €oro caelicolas ac uiuo purgor in amni, €illa cito passu peruecta ad litora mutae €oscula, qua steteras, bis terque infixit harenae: €deinde amplexa sinu late uestigia fouit, €ceu cinerem orbatae pressant ad pectora matres. €tum rapido praeceps cursu resolutaque crinem €euasit propere in celsam, quam struxerat ante €magna mole, pyram, cuius de sede dabatur €cernere cuncta freta et totam Carthaginis urbem. €hic Phrygiam uestem et bacatum induta monile, €postquam illum infelix hausit, quo munera primum €sunt conspecta, diem et conuiuia mente reduxit €festasque aduentu mensas teque ordine Troiae €narrantem longos se peruigilante labores, €in portus amens rorantia lumina flexit: €"Di longae noctis, quorum iam numina nobis €mors instans maiora facit, precor," inquit "adeste €et placidi uictos ardore admittite manis. €Aeneae coniunx, Veneris nurus, ulta maritum, €[2uidi constructas nostrae Carthaginis arces. €nunc ad uos magni descendet corporis umbra. @1 €me quoque fors dulci quondam uir notus amore €expectat, curas cupiens aequare priores." €haec dicens ensem media in praecordia adegit, €ensem Dardanii quaesitum in pignus amoris. €uiderunt comites tristique per atria planctu €concurrunt: magnis resonant ululatibus aedes. €accepi infelix dirisque exterrita fatis, €ora manu lacerans, lymphato regia cursu €tecta peto celsosque gradus euadere nitor. €ter diro fueram conata incumbere ferro, €ter cecidi exanimae membris reuoluta sororis. €iamque ferebatur uicina per oppida rumor: Œáarma parant Nomadum proceres et saeuus Iarbas. ‹žtum Cyrenaeam fatis agitantibus urbem €deuenio. hinc uestris pelagi uis adpulit oris.' €@@Motus erat placidumque animum mentemque quietam €Troius in miseram rector susceperat Annam. €iamque omnis luctus omnisque e pectore curas €dispulerat, Phrygiis nec iam amplius aduena tectis €illa uidebatur. tacito nox atra sopore €cuncta per et terras et lati stagna profundi €condiderat, tristi cum Dido aegerrima uultu €has uisa in somnis germanae effundere uoces: €'His, soror, in tectis longae indulgere quieti, €heu nimium secura, potes, nec, quae tibi fraudes €tendantur, quae circumstent discrimina, cernis? €at nondum nostro infaustos generique soloque €Laomedonteae noscis telluris alumnos? €dum caelum rapida stellas uertigine uoluet, €lunaque fraterno lustrabit lumine terras, €pax nulla Aeneadas inter Tyriosque manebit. €surge, age: iam tacitas suspecta Lauinia fraudes €molitur dirumque nefas sub corde uolutat €praeterea, ne falsa putes haec fingere somnum, €haud procul hinc paruo descendens fonte Numicus €labitur et leni per ualles uoluitur amne. €huc rapies, germana, uiam tutosque receptus. €te sacra excipient hilares in flumina Nymphae, €aeternumque Italis numen celebrabere in oris.' €sic fata in tenuem Phoenissa euanuit auram. €@@Anna nouis somno excutitur perterrita uisis, €itque timor totos gelido sudore per artus. €tunc, ut erat tenui corpus uelamine tecta, €prosiluit stratis humilique egressa fenestra €per patulos currit plantis pernicibus agros, €donec harenoso, sic fama, Numicius illam €suscepit gremio uitreisque abscondidit antris. €orta dies totum radiis impleuerat orbem, €cum nullam Aeneadae thalamis Sidonida nacti €et Rutulum magno errantes clamore per agrum €uicini ad ripas fluuii manifesta secuntur €signa pedum, dumque inter se mirantur, ab alto €amnis aquas cursumque rapit. tum sedibus imis €inter caeruleas uisa est residere sorores €Sidonis et placido Teucros adfarier ore. €ex illo primis anni celebrata diebus €per totam Ausoniam uenerando numine culta est. €@@Hanc postquam in tristis Italum Saturnia pugnas €hortata est, celeri superum petit aethera curru, €optatum Latii tandem potura cruorem. €diua deae parere parat magnumque Libyssae €ductorem gentis nulli conspecta petebat. €ille uirum coetu tum forte remotus ab omni €incertos rerum euentus bellique uolutans @1 €anxia ducebat uigili suspiria uoce. €cui dea sic dictis curas solatur amicis: €'Quid tantum ulterius, rex o fortissime gentis €Sidoniae, ducis cura aegrescente dolorem? €omnis iam placata tibi manet ira deorum, €omnis Agenoridis rediit fauor. eia, age, segnis €rumpe moras, rape Marmaricas in proelia uires. €mutati fasces. iam bellum atque arma senatus €ex inconsulto posuit Tirynthius heros, €cumque alio tibi Flaminio sunt bella gerenda. €me tibi, ne dubites, summi matrona Tonantis €misit. ego Oenotris aeternum numen in oris €concelebror uestri generata e sanguine Beli. €haud mora sit: rapido belli rape fulmina cursu. €celsus Iapygios ubi se Garganus in agros]2 €explicat (haud longe tellus), huc derige signa. Œàá[haec, ut Roma cadat, sat erit uictoria Poenis.'] ‹ádixit et in nubes umentia sustulit ora. €@@Cui dux, promissae reuirescens pignore laudis, €'Nympha, decus generis, quo non sacratius ullum €numen' ait 'nobis, felix oblata secundes. €ast ego te compos pugnae Carthaginis arce €marmoreis sistam templis iuxtaque dicabo €aequatam gemino simulacri munere Dido.' €haec fatus socios stimulat tum[2e]2factus ouantis: €'Pone grauis curas tormentaque lenta sedendi, €fatalis Latio miles. placauimus iras €caelicolum, redeunt diui: finita maligno €hinc Fabio imperia et mutatos consule fasces €nuntio. nunc dextras mihi quisque atque illa referto €quae Marte exclusus promittere magna solebas. €en, numen patrium spondet maiora peractis. €uellantur signa, ac diua ducente petamus €infaustum Phrygibus Diomedis nomine campum.' €@@Dumque Arpos tendunt instincti pectora Poeni, €subnixus rapto plebei muneris ostro €saeuit iam rostris Varro ingentique ruinae €festinans aperire locum fata admouet urbi. €atque illi sine luce genus surdumque parentum €nomen, et immodice uibrabat in ore canoro €lingua procax. hinc auctus opes largusque rapinae, €infima dum uulgi fouet oblatratque senatum, €tantum in quassata bellis caput extulit urbe €momentum ut rerum et fati foret arbiter unus, €quo conseruari Latium uictore puderet. €hunc Fabios inter sacrataque nomina Marti €Scipiadas interque Ioui spolia alta ferentem €Marcellum fastis labem suffragia caeca €addiderant, Cannasque malum exitiale fouebat €ambitus et Graio funestior aequore Campus. €idem, ut turbarum sator atque accendere sollers €inuidiam prauusque togae, sic debilis arte €belligera Martemque rudis uersare nec ullo €spectatus ferro, lingua sperabat adire €ad dextrae decus atque e rostris bella ciebat. €ergo alacer Fabiumque morae increpitare professus €ad uulgum in patres petulantia uerba ferebat: €'Vos, quorum imperium est, consul praecepta modumque €bellandi posco. sedeone au[2t]2 montibus erro, €dum mecum Garamas et adustus corpora Maurus €diuidit Italiam? an ferro, quo cingitis, utor? @1 €exaudi, bone dictator, quid Martia plebes €imperitet: pelli Libyas Romamque leuari €hoste iubent. num festinant, quos plurima passos €tertius exurit lacrimosis casibus annus? €ite igitur, capite arma, uiri. mora sola triumpho €paruum iter est. quae prima dies ostenderit hostem, €et patrum regna et Poenorum bella resoluet. €ite alacres: Latia deuinctum colla catena €Hannibalem Fabio ducam spectante per urbem.' €@@Haec postquam increpuit, portis arma incitus effert €impellitque moras: ueluti cum carcere rupto €auriga indocilis totas effudit habenas €et praeceps trepida pendens in uerbera planta €impar fertur equis: fumat male concitus axis, €ac frena incerto fluitant discordia curru. €cernebat Paulus (namque huic communia Campus €iura atque arma tulit) labi mergente sinistro €consule res pessumque dari, sed mobilis ira est €turbati uulgi, signataque mente cicatrix €undantis aegro frenabat corde dolores. €nam cum perdomita est armis iuuenilibus olim €Illyris ora uiri, nigro adlatrauerat ore €uictorem inuidia et uentis iactarat iniquis. €hinc inerat metus et durae reuerentia plebis. €sed genus admotum superis summumque per altos €attingebat auos caelum: numerare parentem €Assaracum retro praestabat Amulius auctor €Assaracusque Iouem, ne[2c]2, qui spectasset in armis, €abnueret genus. huic Fabius iam castra petenti: €'Si tibi cum Tyrio credis fore maxima bella €ductore (inuitus uocem hanc e pectore rumpam) þ³´µÿï°°±ÿï‚ÐõîÿïƒÓéìÿ˜ˆ‹‚¬frustraris, Paule. Ausoni[2d]2um te proelia dira €teque hostis castris grauior manet, aut ego multo €nequiquam didici casus praenoscere Marte. €spondentem audiui (piget heu taedetque senectae, €si quas prospicio restat passura ruinas!) €cum duce tam fausti Martis, qua uiderit [2h]2ora, €sumpturum pugnam. quantum nunc, Paule, supremo €absumus exitio, uocem hanc si consulis ardens €audiuit Poenus! iam latis obuia credo €stat campis acies, expectaturque sub ictu €alter Flaminius. quantos, insane, ciebis €Varro uiros! tu (pro superi!) tu protinus arma, €tu campum? noscas ante exploresque trahendo, €%quam ritus hostis! tu non, quae copia rerum, €quae natura locis, quod sit, rimabere sollers, €armorum genus, et stantem super omnia tela €fortunam aspicies? fer, Paule, indeuia recti €pectora. cur, uni patriam si adfligere fas est, €uni sit seruare nefas? eget improbus arto €iam uictu Libys, et belli feruore retuso €laxa fides socium est. non hic domus hospita tecto €inuitat patrio, non fidae moenibus urbes €excipiunt renouatque pari se pube iuuentus. €tertia uix superest, crudo quae uenit Hibero, €turba uirum. persta et cauti medicamina belli €lentus ama. si qua interea inuitauerit aura €annueritque deus, uelox accede secundis.' €@@Cui breuiter maesto consul sic ore uicissim: €'Mecum erit haec prorsus pietas, mentemque feremus @1 €in Poenos, inuicte, tuam. nec me unica fallit €cunctandi ratio, qua te grassante senescens €Hannibal oppressum uidit considere bellum. €sed quaenam ira deum? consul datus alter, opinor, €Ausoniae est, alter Poenis. trahit omnia secum €et metuit demens alio ne consule Roma €concidat. e Tyrio consortem accite senatu: €non tam saeua uolet. nullus qui portet in hostem €sufficit insano sonipes. incedere noctis, €quae tardent cursum, tenebras dolet, itque superbus €tantum non strictis mucronibus, ulla retardet €ne pugnas mora, dum uagina ducitur ensis. €Tarpeiae rupes cognataque sanguine nobis €tecta Iouis, quaeque arce sua nunc stantia linquo, €moenia felicis patriae, quocumque uocabit €summa salus, testor, spreto discrimine iturum. €sed si surda mihi pugnabunt castra monenti, €haud ego uos ultra, nati, dulcemque morabor €Assaraci de gente domum, similemue uidebit €Varroni Paulum redeuntem saucia Roma.' €@@Sic tum diuersa turbati mente petebant €castra duces. at praedictis iam sederat aruis €Aetolos Poenus seruans ad proelia campos. €non alias maiore uirum, maiore sub armis €agmine cornipedum concussa est Itala tellus. €quippe extrema simul gentique urbique timebant, €nec spes certandi plus uno Marte dabatur. €@@Faunigenae socio bella inuasere Sicano €sacra manus Rutuli, seruant qui Daunia regna €Laurentique domo gaudent et fonte Numici, €quos Castrum Phrygibusque grauis quondam Ardea misit, €quos, celso deuexa iugo Iunonia sedes, €Lanuuium atque altrix casti Collatia Bruti, €quique immite nemus Triuiae, quique ostia Tusci €amnis amant tepidoque fouent Almone Cybeben. €hinc Tibur, Catille, tuum sacrisque dicatum €Fortunae Praeneste iugis Antemnaque, prisco €Crustumio prior, atque habiles ad aratra Labici. €necnon sceptriferi qui potant Thybridis undam, €quique Anienis habent ripas gelidoque rigantur €Simbruuio rastrisque domant Aequicula rura. €his Scaurus monitor, tenero tunc Scaurus in aeuo, €sed iam signa dabat nascens in saecula uirtus. €non illis solitum crispare hastilia campo, €nec mos pennigeris pharetram impleuisse sagittis: €pila uolunt breuibusque habiles mucronibus enses; €aere caput tecti surgunt super agmina cristis. €@@At, quos ipsius mensis seposta Lyaei €Setia et incelebri miserunt ualle Velitrae, €quos Cora, quos spumans immiti Signia musto, €et quos pestifera Pomptini uligine campi, €qua Saturae nebulosa palus restagnat, et atro €liuentis caeno per squalida turbidus arua €cogit aquas Vfens atque inficit aequora limo, €ducit auis pollens nec dextra indignus auorum €Scaeuola, cui dirae caelatur laudis honora €effigie clipeus: flagrant altaribus ignes, €Tyrrhenum ualli medio stat Mucius ira €in semet uersa, saeuitque [2in]2 imagine uirtus. €%tunc icta species iniere ac bella magistro €cernitur effugiens ardentem Porsena dextram. @1 €@@Quis Circaea iuga et scopulosi uerticis Anxur €Hernicaque impresso raduntur uomere saxa, €quis putri pinguis sulcaris Anagnia gleba, €Sulla Ferentinis Priuernatumque maniplis €ducebat simul excitis, Soraeque iuuentus €addita fulgebat telis. hic Scaptia pubes, €hic Fabrateriae uulgus, nec monte niuoso €descendens Atina aberat detritaque bellis €S[2u]2essa atque a duro Frusino haud imbellis aratro. €at, qui Fibreno miscentem flumina Lirim €sulphureum tacitisque uadis ad litora lapsum €accolit, Arpinas, accita pube Venafro €ac Larinatum dextris, socia hispidus arma €commouet atque uiris ingens exhaurit Aquinum. €Tullius aeratas raptabat in agmina turmas, €regia progenies et Tullo sanguis ab alto. €indole pro quanta iuuenis quantumque daturus €Ausoniae populis uentura in saecula ciuem! €ille, super Gangen, super exauditus et Indos, €implebit terras uoce et furialia bella €fulmine compescet linguae nec deinde relinquet €par decus eloquio cuiquam sperare nepotum. €@@Ecce inter primos Therapnaeo a sanguine Clausi €exultat rapidis Nero non imitabilis ausis. €hunc Amiterna cohors et Bactris nomina ducens €Casperia, hunc Foruli magnaeque Reate dicatum €Caelicolum Matri necnon habitata pruinis €Nursia et a Tetrica comitantur rupe cohortes. €cunctis hasta decus, clipeusque refertur in orbem, €conique implumes et laeuo tegmina crure. €ibant et laeti pars Sancum uoce canebant €auctorem gentis, pars laudes ore ferebat, €Sabe, tuas, qui de proprio cognomine primus €dixisti populos magna dicione Sabinos. €@@Quid, qui Picenae stimulat telluris alumnos, €horridus et squamis et equina Curio crista, €pars belli quam magna uenit! non aequore uerso €tam creber fractis albescit fluctus in undis, €nec coetu leuiore, ubi mille per agmina uirgo €lunatis acies imitatur Martia peltis, €perstrepit et tellus et Amazonius Thermodon. €hic et, quos pascunt scopulosae rura Numanae, €et quis litoreae fumant altaria Cuprae, €quique Truentinas seruant cum flumine turris, €cernere erat: clipeata procul sub sole corusco €agmina sanguinea uibrant in nubila luce. €stat fucare colus nec Sidone uilior Ancon €murice nec Libyco, statque umectata Vomano €Hadria et inclemens hirsuti signifer Ascli. €ho[2c]2 Picus quondam nomen memorabile ab alto €Saturno statuit genitor, quem carmine Circe €exutum formae uolitare per aethera iussit €et sparsit croceum plumis fugientis honorem. €ante, ut fama docet, tellus possessa Pelasgis, €quis Aesis regnator erat fluuioque reliquit €nomen et a sese populos tum dixit Asilos. €@@Sed non ruricolae firmarunt robore castra €deteriore cauis uenientes montibus Vmbri. €hos Aesis Sapisque lauant rapidasque sonanti €uertice contorquens undas per saxa Metaurus, €et lauat ingentem perfundens flumine sacro €Clitumnus taurum Narque albescentibus undis @1 €in Thybrim properans Tiniaeque inglorius umor €et Clanis et Rubico et Senonum de nomine Sena. €sed pater ingenti medios inlabitur amne €Albula et admota perstringit moenia ripa. €his urbes Arna et laetis Meuania pratis, €Hispellum et duro monti per saxa recumbens €[2N]2arnia et infestum nebulis umentibus olim €Iguuium patuloque iacens sine moenibus aruo €Fulgin[2i]2a, his populi fortes: Amerinus et armis €uel rastris laudande Camers, his Sassina, diues €lactis, et haud parci Martem coluisse Tudertes. €ductor Piso uiros spernaces mortis agebat, €ora puer pulcherque habitum, sed corde sagaci €aequabat senium atque astu superauerat annos. €is primam ante aciem pictis radiabat in armis, €Arsacidum ut fuluo micat ignea gemma monili. €@@Iamque per Etruscos legio completa maniplos €rectorem magno spectabat nomine Galbam. €huic genus orditur Minos inclusaque tauro €Pasiphae, clarique dehinc stant ordine patres. €lectos Caere uiros, lectos Cor[2t]2ona, superbi €Tarchonis domus, et ueteres misere Grauiscae. €necnon Argolico dilectum litus Haleso €A[2l]2sium et obsessae campo squalente Fregenae. €adfuit et sacris interpres fulminis alis €Faesula et antiquus Romanis moenibus horror €Clusinum uulgus, cum, Porsena magne, iubebas þ³´µÿï°°±ÿï‚ÐõîÿïƒÓéìÿ˜ˆ‹ƒßnequiquam pulsos Romae imperitare Superbos. €tunc, quos a niueis exegit Luna metallis, €insignis portu, quo non spatiosior alter €innumeras cepisse rates et claudere pontum, €Maeoniaeque decus quondam Vetulonia gentis. €bissenos haec prima dedit praecedere fasces €et iunxit totidem tacito terrore securis. €haec altas eboris decorauit honore curulis €et princeps Tyrio uestem praetexuit ostro. €haec eadem pugnas accendere protulit aere. €his mixti Nepesina cohors Aequique Falisci, €quique tuos, Flauina, focos, Sabatia quique €stagna tenent Ciminique lacum, qui Sutria tecta €haud procul et sacrum Phoebo Soracte frequentant. €spicula bina gerunt: capiti cudone ferino €sat cautum: Lycios damnant hastilibus arcus. €@@Hae bellare acies norant. at Marsica pubes €et bellare manu et chelydris cantare soporem €uipereumque herbis hebetare et carmine dentem. €Ae[2e]2tae prolem Angitiam mala gramina primam €monstrauisse ferunt tactuque domare uenena €et lunam excussisse polo, stridoribus amnes €frenantem, ac siluis montes nudasse uocatis. €sed populis nomen posuit metuentior hospes, €cum fugeret Phrygias trans aequora Marsya Crenas €Mygdoniam Phoebi superatus pectine loton. €Marruuium ueteris celebratum nomine Marri €urbibus est illis caput, interiorque per udos €Alba sedet campos pomisque rependit aristas. €cetera in obscuro famae et sine nomine uulgi, @1 €sed numero castella ualent. coniungitur acer €Paelignus gelidoque rapit Sulmone cohortes. ‹„ƒhaud illo leuior bellis Vestina iuuentus €agmina densauit uenatu dura ferarum: €quae, Fiscelle, tuas arces Pinnamque uirentem €pascuaque haud tarde redeuntia tondet Aueiae. €Marrucina simul, Frentanis aemula pubes, €Corfini populos magnumque Teate trahebat. €omnibus in pugnam fertur sparus, omnibus alto €adsuetae uolucrem caelo demittere fundae. €pectora pellis obit caesi uenatibus ursi. Œ„‹á@@[2Nec Sidicina cohors defit. Viriasius armat €mille uiros, nulli uictus uel ponere castra €uel iunxisse ratem duroque resoluere muros €ariete et in turrim subitos immittere pontis.]2 ‹ƒÿ@@Nec cedit studio Sidicinus sanguine miles, €quem genuere Cales. non paruus conditor urbi, €ut fama est, Calais, Boreae quem rapta per auras €Orithyia uago Geticis nutriuit in antris. ‹„Œ@@Iam uero, quos diues opum, quos diues auorum €e toto dabat ad bellum Campania tractu, €ductorum aduentu[2m]2 uicinis sedibus Osci €seruabant: Sinuessa tepens fluctuque sonorum €Vulturnum, quasque euertere silentia Amyclae €Fundique et regnata Lamo Caieta domusque €Antiphatae, compressa freto, stagnisque palustre €Liternum et quondam fatorum conscia Cyme. €illic Nuceria et Gaurus naualibus acta €prole Dicarchea, multo cum milite Graia €illic Parthenope ac Poeno non peruia Nola, €Allifae et Clanio contemptae semper Acerrae. €Sarrastis etiam populos totasque uideres €Sarni mitis opes; illic, quos sulphure pingues €Phlegraei legere sinus, Misenus et ardens €ore Giganteo sedes Ithacesia Bai. €non Prochyte, non ardentem sortita Typhoea €Inarime, non antiqui saxosa Telonis €insula, nec paruis aberat Calatia muris, €Surrentum et pauper sulci Cerealis Abella, €in primis Capua, heu rebus seruare serenis €inconsulta modum et prauo peritura tumore! €laetos rectoris formabat Scipio bello. €ille uiris pila et ferro circumdare pectus €addiderat. leuiora domo de more parentum €gestarant tela, ambustas sine cuspide cornos; €aclydis usus erat factaeque ad rura bipennis. €ipse inter medios uenturae ingentia laudis €signa dabat: uibrare sudem, tramittere saltu €muralis fossas, undosum frangere nando €indutus thoraca uadum: spectacula tanta €ante acies uirtutis erant. saepe alite planta €ilia perfossum et campi per aperta uolantem €ipse pedes praeuertit ecum, saepe arduus idem €castrorum spatium et saxo tramisit et hasta. €Martia frons facilesque comae nec pone retroque €caesaries breuior. flagrabant lumina miti €aspectu, gratusque inerat uisentibus horror. @1 €@@Adfuit et Samnis, nondum uergente fauore €ad Poenos, sed nec ueteri purgatus ab ira: €qui Batulum Nucrasque metunt, Bouiania quique €exagitant lustra aut Caudinis faucibus haerent, €et quos aut Rufrae, quos aut Aesernia, quosue €obscura incultis Herdonia misit ab agris. €@@Bruttius, haud dispar animorum, unaque iuuentus €Lucanis excita iugis Hirpinaque pubes €horrebat telis et tergo hirsuta ferarum. €hos uenatus alit: lustra incoluere sitimque €auertunt fluuio, somnique labore parantur. €@@Additur his Calaber Sallentinaeque cohortes €necnon Brundisium, quo desinit Itala tellus. €parebat legio audaci permissa Cethego, €cui socias uires atque indiscreta maniplis €arma recensebant: nunc sese ostendere miles €Leucosiae e [2s]2copulis, nunc, quem Picentia Paesto €misit et exhaustae mox Poeno Marte Cerillae, €nunc Silarus quos nutrit aquis, quo gurgite tradunt €duritiem lapidum mersis inolescere ramis. €ille et pugnacis laudauit tela Salerni €falcatos ensis, et, quae Buxentia pubes €aptabat dextris, inrasae robora clauae. €ipse, umero exertus gentili more parentum, €difficili gaudebat equo roburque iuuentae €flexi cornipedis duro exercebat in ore. €@@Vos etiam accisae desolataeque uirorum, €Eridani gentes, nullo attendente deorum €uotis tunc uestris casura ruistis in arma. €certauit Mutinae quassata Placentia bello, €Mantua mittenda certauit pube Cremonae, €Mantua, Musarum domus atque ad sidera cantu €euecta Aonio et Smyrnaeis aemula plectris. €tum Verona Athesi circumflua et undique sollers €arua coronantem nutrire Fauentia pinum, €Vercellae, fuscique ferax Pollentia uilli, €et quondam Teucris comes in Laurentia bella €Ocni prisca domus, paruique Bononia Rheni, €quique graui remo limosis segniter undis €lenta paludosae proscindunt stagna Rauennae. €tum Troiana manus, tellure antiquitus orti €Euganea profugique sacris Antenoris oris. €necnon cum Venetis Aquileia %superfluit armis. €tum pernix Ligus et sparsi per saxa Vagenni €in decus Hannibalis duros misere nepotes. €maxima tot populis rector fiducia Brutus €ibat et hortando notum accendebat in hostem. €laeta uiro grauitas ac mentis amabile pondus €et sine tristitia uirtus. non ille rigoris €ingratas laudes nec nubem frontis amabat €nec famam laeuo quaerebat limite uitae. €@@Addiderat ter mille uiros, in Marte sagittae €expertos, fidus Sicula regnator ab Aetna. €non totidem Ilua uiros, sed laetos cingere ferrum €armarat patrio, quo nutrit bella, metallo. €@@Ignosset quamuis auido committere pugnam €Varroni, quicumque simul tot tela uideret. €tantis agminibus Rhoeteo litore quondam @1 €feruere, cum magnae Troiam inuasere Mycenae, €mille rates uidit Leandrius Hellespontus. €@@Vt uentum ad Cannas, urbis uestigia priscae, €defigunt diro signa infelicia uallo. €nec tanta miseris iamiam impendente ruina €cessarunt superi uicinas prodere clades. €per sudum attonitis pila exarsere maniplis, €et celsae toto ceciderunt aggere pinnae, €nutantique ruens prostrauit uertice siluas €Garganus, fundoque imo mugiuit anhelans €Aufidus, et magno late distantia ponto €terruerunt pauidos accensa Ceraunia nautas. €quaesiuit Calaber, subducta luce repente €immensis tenebris, et terram et litora Sipus, €obseditque frequens castrorum limina bubo. €nec densae trepidis apium se inuoluere nubes €cessarunt aquilis. non unus crine corusco €regnorum euersor rubuit letale cometes. €castra quoque et uallum rabidae sub nocte silenti €inrupere ferae raptique ante ora pauentum €adiunctos uigilis sparserunt membra per agros. €ludificante etiam terroris imagine somnos €Gallorum uisi bustis erumpere manes, €terque quaterque solo penitus tremuere reuulsae €Tarpeiae rupes, atque atro sanguine flumen €manauit Iouis in templis, lacrimaeque uetusta €effigie patris large fluxere Quirini. €maior et horrificis sese extulit Allia ripis. €non Alpes sedere loco, non nocte dieue €ingentis inter stetit Apenninus hiatus. €axe super medio, Libyes a parte, coruscae €in Latium uenere faces, ruptusque fragore €horrisono polus, et uultus patuere Tonantis. €Aetnaeos quoque contorquens e cautibus ignis €Vesbius intonuit, scopulisque in nubila iactis €Phlegraeus tetigit trepidantia sidera uertex. €@@Ecce inter medios belli praesagus, et ore €attonito sensuque simul, clamoribus implet þ³´µÿï°°±ÿï‚ÐõîÿïƒÓéìÿ˜ˆ‹…’miles castra feris et anhelat clade futura: €'Parcite, crudeles superi. iam stragis aceruis €deficiunt campi. uideo per densa uolantem €agmina ductorem Libyae currusque citatos €arma uirum super atque artus et signa trahentem. €turbinibus furit insanis et proelia uentus €inque oculos inque ora rotat. cadit immemor aeui €nequiquam, Trasimenne, tuis Seruilius oris €subductus. quo, Varro, fugis? pro Iuppiter! ictu €procumbit saxi fessis spes ultima Paulus. €cesserit huic Trebia exitio. pons ecce cadentum €corporibus struitur, reicitque cadauera fumans €Aufidus, ac uictrix insultat belua campis. €gestat Agenoreus nostro de more secures €consulis, et sparsos lictor fert sanguine fasces. €in Libyam Ausonii portatur pompa triumphi. €o dolor! hoc etiam, superi, uidisse iubetis? €congesto, laeuae quodcumque auellitur, auro €metitur Latias uictrix Carthago ruinas.' @1 ôÿ@@@@{1LIBER NONVS}1 Turbato monstris Latio cladisque futurae €signa per Ausoniam prodentibus inrita diuis, €haud secus ac si fausta forent et prospera pugnae €omina uenturae, consul traducere noctem €exsomnis telumque manu uibrare per umbras €ac modo segnitie Paulum increpitare, modo acris €exercere tubas nocturnaque classica uelle. €nec minor in Poeno properi certaminis ardor. €erumpunt uallo fortuna urgente sinistra €consertaeque manus. nam sparsi ad pabula campis €uicinis raptanda Macae fudere uolucrem €telorum nubem. ante omnis inuadere bella €Mancinus gaudens hostilique unguere primus €tela cruore cadit, cadit et numerosa iuuentus. €nec pecudum fibras Varro et contraria Paulo €auspicia incusante deum compesceret arma, €ni sors alterni iuris, quo castra reguntur, €arbitrium pugnae properanti in fata negasset. €quae tamen haud ualuit perituris milibus una €plus donasse die. rediere in castra, gemente €haud dubie Paulo, qui crastina iura uideret €amenti cessura uiro, frustraque suorum €seruatas a caede animas. nam turbidus ira €infensusque morae dilata ob proelia ductor €'Sicine, sic' inquit 'grates pretiumque rependis, €Paule, tui capitis? meruerunt talia, qui te €legibus atque urnae dira eripuere minanti? €tradant immo hosti reuocatos ilicet enses, €tradant arma iube, aut pugnantum deripe dextris. €sed uos, quorum oculos atque ora umentia uidi, €uertere cum consul terga et remeare iuberet, €ne morem et pugnae signum expectate petendae. €dux sibi quisque uiam rapito, cum spargere primis €incipiet radiis Gargana cacumina Phoebus. €pandam egomet propere portas. ruite ocius atque hunc €ereptum reuocata diem.' sic turbidus aegra €pestifero pugnae castra incendebat amore. €@@At Paulus, iam non idem nec mente nec ore, €sed qualis stratis deleto milite campis €post pugnam stetit, ante oculos atque ora futuro €obuersante malo, ceu iam spe lucis adempta €cum stupet exanimata parens natique tepentis €nequiquam fouet extremis amplexibus artus, €'Per totiens' inquit 'concussae moenia Romae, €perque has, nox Stygia quas iam circumuolat umbra, €insontis animas, cladi parce obuius ire. €dum transit diuum furor et consumitur ira €Fortunae, nouus Hannibalis, sat, nomina ferre €si discit miles nec frigidus aspicit hostem. €nonne uides, cum uicinis auditur in aruis, €quam subitus linquat pallentia corpora sanguis, €quamque fluant arma ante tubas? cunctator et aeger, €ut rere, in pugnas Fabius quotcumque sub illis €culpatis duxit signis, nunc arma capessunt. €at quos Flaminius_sed dira auertite diui. €sin nostris animus monitis precibusque repugnat, €aures pande deo. cecinit Cymaea per orbem €haec olim uates et te praesaga tuosque €uulgauit terris proauorum aetate furores. €iamque alter tibi, nec perplexo carmine, coram €fata cano uates: sistis ni crastina signa, @1 €firmabis nostro Phoebeae dicta Sibyllae €sanguine. nec Graio posthac Diomede ferentur, €sed te, si perstas, insignes consule campi.' €haec Paulus, lacrimaeque oculis ardentibus ortae. €@@Necnon et noctem sceleratus polluit error. €Xanthippo captus Libycis tolerarat in oris €seruitium Satricus, mox inter praemia regi €Autololum dono datus ob uirtutis honorem. €huic domus et gemini fuerant Sulmone relicti €matris in uberibus nati, Mancinus et una €nomine Rhoeteo Solimus. nam Dardana origo €et Phrygio genus a proauo, qui sceptra secutus €Aeneae claram muris fundauerat urbem €ex sese dictam Solimon. celebrata colonis €mox Italis paulatim attrito nomine Sulmo. €at tum barbaricis Satricus cum rege cateruis €aduectus, quo non spretum, si posceret usus, €noscere Gaetulis Latias interprete uoces, €postquam posse datum Paeligna reuisere tecta €et patrium sperare Larem, ad conamina noctem €aduocat ac furtim castris euadit iniquis. €sed fuga nuda uiri. sumpto nam prodere coepta €uitabat clipeo et dextra remeabat inermi. €exuuias igitur prostrataque corpora campo €lustrat et exutis Mancini cingitur armis. €iamque metus leuior. uerum, cui dempta ferebat €exangui spolia et cuius nudauerat artus, €natus erat, paulo ante Maca prostratus ab hoste. €@@Ecce sub aduentum noctis primumque soporem €alter natorum, Solimus, uestigia uallo €Ausonio uigil extulerat, dum sorte uicissim €alternat portae excubias, fratrisque petebat €Mancini stratum sparsa inter funera corpus, €furtiua cupiens miserum componere terra. €nec longum celerarat iter, cum tendere in armis €aggere Sidonio uenientem conspicit hostem, €quodque dabat fors in subitis necopina, sepulcro €Aetoli condit membra occultata Thoantis. €inde, ubi nulla sequi propius pone arma uirumque €incomitata uidet uestigia ferre per umbras, €prosiliens tumulo contorquet nuda parentis €in terga haud frustra iaculum, Tyriamque sequentum €Satricus esse manum et Sidonia uulnera credens, €auctorem caeci trepidus circumspicit ictus. €@@Verum ubi uictorem iuuenili robore cursus €attulit et notis fulsit lux tristis ab armis €fraternusque procul luna prodente retexit €ante oculos sese et radiauit comminus umbo, €exclamat iuuenis subita flammatus ab ira: €'Non sim equidem Sulmone satus tua, Satrice, proles €nec frater, Mancine, tuus fatearque nepotem €Pergameo indignum Solimo, si euadere detur €huic nostras impune manus. tu nobile gestes €germani spolium ante oculos referasque superba €me spirante domus Paelignae perfidus arma? €haec tibi, cara parens Acca, ad solacia luctus €dona feram, nati ut figas aeterna sepulcro.' €@@Talia uociferans stricto mucrone ruebat. €ast illi iam tela manu iamque arma fluebant €audita patria natisque et coniuge et armis, €ac membra et sensus gelidus stupefecerat horror. @1 €tum uox semanimi miseranda effunditur ore: €'Parce, precor, dextrae, non ut mihi uita supersit €(quippe nefas hac uelle frui), sed sanguine nostro €ne damnes, o nate, manus. Carthaginis ille €captiuus, patrias nunc primum aduectus in oras, €ille ego sum Satricus, Solimi genus. haud tua, nate, €fraus ulla est. iaceres in me cum feruidus hastam, €Poenus eram. uerum castris elapsus acerbis €ad uos et carae properabam coniugis ora: €hunc rapui exanimi clipeum. sed iam unice nobis €haec fratris tumulis arma excusata reporta. €curarum tibi prima tamen sit, nate, referre €ductori monitus Paulo, producere bellum €nitatur Poenoque neget certamina Martis. €augurio exultat diuum immensamque propinqua €stragem acie sperat. quaeso, cohibete furentem €Varronem: namque hunc fama est impellere signa. €sat magnum hoc miserae fuerit mihi cardine uitae €solamen cauisse meis. nunc ultima, nate, €inuento simul atque amisso redde parenti €oscula.' sic fatus galeam exuit atque rigentis €inuadit nati tremebundis colla lacertis: €attonito mentis uerbis sanare pudorem €uulneris impressi [2et]2 telum excusare laborat: €'Quis testis nostris, quis conscius adfuit actis? €non nox errorem nigranti condidit umbra? €cur trepidas? da, nate, magis, da iungere pectus. €absoluo pater ipse manum, atque in fine laborum €hac condas oculos dextra, precor.' at miser imo €pectore suspirans iuuenis non uerba uicesque €adloquio uocemue refert, sed sanguinis atri €sistere festinat cursum laceroque ligare €ocius inlacrimans altum uelamine uulnus. €tandem inter gemitus miserae erupere querelae: €'Sicine te nobis, genitor, Fortuna reducit €in patriam? sic te nato natumque parenti €impia restituit? felix o terque quaterque þ³´µÿï°°±ÿï‚ÐõîÿïƒÓéìÿ˜‰‹ frater, cui fatis genitorem agnoscere ademptum. €ast ego, Sidoniis imperditus, ecce, parentem €uulnere cognosco. saltem hoc, Fortuna, fuisset €solamen culpae, dubia ut mihi signa dedisses €infausti generis. uerum linquetur iniquis €non ultra superis nostros [2s]2celerare labores.' €@@Haec dum amens queritur, iam deficiente cruore €in uacuas senior uitam disperserat auras. €tum iuuenis maestum attollens ad sidera uultum €'Pollutae dextrae et facti Titania testis €infandi, quae nocturno mea lumine tela €derigis in patrium corpus, non amplius' inquit €'his oculis et damnato uiolabere uisu.' €haec memorat, simul ense fodit praecordia et atrum €sustentans uulnus mananti sanguine signat €in clipeo mandata patris: &7fvge proelia varro&, €ac summi tegimen suspendit cuspide teli €defletumque super prosternit membra parentem. €@@Talia uenturae mittebant omina pugnae €Ausoniis superi, sensimque abeuntibus umbris €conscia nox sceleris roseo cedebat Eoo. €ductor in arma suos Libys et Romanus in arma €excibant de more suos, Poenisque redibat €qualis nulla dies omni surrexerit aeuo. €'Non uerborum' inquit 'stimulantum' Poenus 'egetis, €Herculeis iter a metis ad Iapygis agros €uincendo emensi. nusquam est animosa Saguntos, €concessere Alpes, pater ipse superbus aquarum @1 €Ausoni[2d]2um Eridanus captiuo defluit alueo. €strage uirum mersus Trebia est, atque ora sepulcro €Lydia Flaminio premitur, lateque refulgent €ossibus ac nullo sulcantur uomere campi. €clarior his titulus plusque adlatura cruoris €lux oritur. mihi magna satis, sat uero superque €bellandi merces sit gloria: cetera uobis €uincantur. quicquid diti deuexit Hibero, €quicquid in Aetnaeis iactauit Roma triumphis, €quin etiam Libyco si quid de litore raptum €condidit, in uestros ueniet sine sortibus enses. €ferte domos quod dextra dabit. nil ductor honoris €ex opibus posco. raptor per saecula longa €Dardanus edomitum uobis spoliauerit orbem. €qui Tyria ducis Sarranum ab origine nomen, €seu Laurens tibi, Sigeo sulcata colono, €adridet tellus, seu sunt Byzacia cordi €rura magis centum Cereri fruticantia culmis, €electos optare dabo inter praemia campos. €addam etiam, flaua Thybris quas inrigat unda, €captiuis late gregibus depascere ripas. €qui uero externo socius mihi sanguine Byrsae €signa moues, dextram Ausonia si caede cruentam €attolles, hinc iam ciuis Carthaginis esto. €neu uos Garganus Daunique fefellerit ora, €ad muros statis Romae. licet auia longe €urbs agat et nostro procul a certamine distet, €hic hodie ruet, atque ultra te ad proelia miles €nulla uoco: ex acie tende in Capitolia cursum.' €@@Haec memorat. tum propulso munimine ualli €fossarum rapuere moras, aciemque locorum €consilio curuis accommodat ordine ripis. €barbaricus laeuo stetit ad certamina cornu €bellator Nasamon unaque immanior artus €Marmarides, tum Maurus atrox Garamasque Macesque €et Massylae acies et ferro uiuere laetum €uulgus Adyrmachidae pariter, gens accola Nili, €corpora ab immodico seruans nigrantia Phoebo. €quis positum agminibus caput imperiumque Nealces. €at parte in dextra, sinuat qua flexibus undam €Aufidus et curuo circum errat gurgite ripas, €Mago regit. subiere leues, quos horrida misit €Pyrene, populi et uario cinxere tumultu €flumineum latus: effulget caetrata iuuentus, €Cantaber ante alios nec tectus tempora Vasco €ac torto miscens Baliaris proelia plumbo €Baetigenaeque uiri. celsus media ipse coercet €agmina, quae patrio firmauit milite quaeque €Celtarum Eridano perfusis saepe cateruis. €sed qua se fluuius retro labentibus undis €eripit et nullo cuneos munimine uallat, €turritas moles ac propugnacula dorso €belua nigranti gestans, ceu mobilis agger, €nutat et erectos attollit ad aethera muros. €cetera iam Numidis circumuolitare uagosque €ferre datur cursus et toto feruere campo. €@@Dum Libys incenso dispensat milite uires €hortandoque iterum atque iterum insatiabilis urget €factis quemque suis et se cognoscere iactat €qua dextra ueniant stridentis sibila teli, €promittitque uiris nulli se defore testem, €iam Varro exacta uallo legione mouebat €cladum principia, ac pallenti laetus in unda €laxabat sedem uenturis portitor umbris. €stant primi, quos sanguineae pendente uetabant @1 €ire notae clipeo, defixique omine torpent. €iuxta terribilis facies: miseranda iacebant €corpora in amplexu, natusque in pectore patris €imposita uulnus dextra letale tegebat. €effusae lacrimae, Mancinique inde reuersus €fraterna sub morte dolor, tum triste mouebat €augurium et similes defuncto in corpore uultus. €ocius erroris culpam deflendaque facta €ductori pandunt atque arma uetantia pugnam. €ille ardens animi 'Ferte haec' ait 'omnia Paulo. €namque illum, cui femineo stant corde timores, €mouerit ista manus, quae caede imbuta nefanda, €cum Furiae expeterent poenas, fortasse paterno €signauit moriens sceleratum sanguine carmen.' €@@Tum minitans propere discribit munera pugnae, €quaque feras saeuus gentes aciemque Nealces €temperat, hac sese Marso cum milite cumque €Samnitum opponit signis et Iapyge alumno. €at campi medio (namque hac in parte uidebat €stare ducem Libyae) Seruilius obuia adire €arma et Picentis Vmbrosque inferre iubetur. €cetera Paulus habet dextro certamina cornu. €his super insidias contra Nomadumque uolucrem €Scipiadae datur ire manum, quaeque arte dolisque €scindent se turmae, praedicit spargere bellum. €@@Iamque propinquabant acies, agilique uirorum €discursu mixtoque simul calefacta per ora €cornipedum hinnitu et multum strepitantibus armis €errabat caecum turbata per agmina murmur. €sic, ubi prima mouent pelago certamina uenti, €inclusam rabiem ac sparsuras astra procellas €parturit unda freti fundoque emota minacis €expirat per saxa sonos atque acta cauernis €torquet anhelantem spumanti uertice pontum. €@@Nec uero fati tam saeuo in turbine solum €terrarum fuit ille labor. discordia demens €intrauit caelo superosque ad bella coegit. €hinc Mauors, hinc Gradiuum comitatus Apollo €et domitor tumidi pugnat maris, hinc Venus amens, €hinc Vesta et captae stimulatus caede Sagunti €Amphitryoniades, pariter ueneranda Cybebe €Indigetesque dei Faunusque satorque Quirinus €alternusque animae mutato Castore Pollux. €contra cincta latus ferro Saturnia Iuno €et Pallas, Libycis Tritonidos edita lymphis, €ac patrius flexis per tempora cornibus Hammon, €multaque praeterea diuorum turba minorum. €quorum ubi mole simul uenientum et gressibus alma €intremuit tellus, pars impleuere propinquos €diuisi montes, pars sedem nube sub alta €ceperunt: uacuo descensum ad proelia caelo. €@@Tollitur immensus deserta ad sidera clamor, €Phlegraeis quantas effudit ad aethera uoces €terrigena in campis exercitus, aut sator aeui €quanta Cyclopas noua fulmina uoce poposcit €Iuppiter, extructis uidit cum montibus ire €magnanimos raptum caelestia regna Gigantas. €nec uero prima in tantis concursibus hasta €ulla fuit: stridens nimbus certante furore €telorum simul effusus, cupidaeque cruoris €hinc atque hinc animae gemina cecidere procella. €ac [2p]2rius insanus dextra qua[2m]2 ducitur ensis €bellantum pars magna iacet. super ipsa suorum €corpora consistunt auidi calcantque gementis. €nec magis aut Libyco protrudi Dardana nisu €auertiue potest pubes, aut ordine pelli €fixa suo Sarrana manus, quam uellere sede €si coeptet Calpen impacto gurgite pontus. €amisere ictus spatium, nec morte peracta @1 €artatis cecidisse licet. galea horrida flictu €aduersae ardescit galeae, clipeusque fatiscit €impulsu clipei, atque ensis contunditur ense. €pes pede, uirque uiro teritur, tellusque uideri €sanguine operta nequit, caelumque et sidera pendens €abstulit ingestis nox densa sub aethere telis. €quis astare loco dederat Fortuna secundo, €contorum longo et procerae cuspidis ictu, €ceu primas agitent acies, certamina miscent. €at, quos deinde tenet retrorsum inglorius ordo, €missilibus certant pugnas aequare priorum. €ultra clamor agit bellum, milesque cupiti €Martis inops saeuis impellit uocibus hostem. €non ullum defit teli genus. [2h]2i sude pugnas, €hi pinu flagrante cient, hi pondere pili, €at saxis fundaque alius iaculoque uolucri. €interdum stridens per nubila fertur harundo, þ³´µÿï°°±ÿï‚ÐõîÿïƒÓéìÿ˜‰‹‚Óinterdumque ipsis metuenda phalarica muris. €@@Speramusne, deae, quarum mihi sacra coluntur, €mortali totum hunc aperire in saecula uoce €posse diem? tantumne datis confidere linguae, €ut Cannas uno ore sonem? si gloria uobis €nostra placet neque uos magnis auertitis ausis, €huc omnis cantus Phoebumque uocate parentem. €uerum utinam posthac animo, Romane, secunda, €quanto nunc aduersa, feras, si[2n]2tque hactenus, oro, €nec libeat temptare deis an Troia proles €par bellum tolerare queat. tuque anxia fati €pone, precor, lacrimas et adora uulnera laudes €perpetuas paritura tibi. nam tempore, Roma, €nullo maior eris. mox sic labere secundis €ut sola cladum tuearis nomina fama. €@@Iamque inter uarias Fortuna utrimque uirorum €alternata uices incerto eluserat iras €euentu, mediaque diu pendente per ambas €spe gentis, paribus Mauors flagrabat in armis: €mitia ceu uiridis agitant cum flamina culmos, €necdum maturas impellit uentus aristas, €huc atque huc it summa seges nutansque uicissim €alterno lente motu incuruata nitescit. €tandem barbaricis perfractam uiribus acri €dissipat incurrens aciem clamore Nealces. €laxati cunei, perque interualla citatus €inrupit trepidis hostis. tum turbine nigro €sanguinis exundat torrens, nullumque sub una €cuspide procumbit corpus. dum uulnera tergo €bellator timet Ausonius, per pectora saeuas €exceptat mortes et leto dedecus arcet. €@@Stabat cum primis mediae certamine pugnae €aspera semper amans et par cuicumque periclo €Scaeuola, nec tanta uitam iam strage uolebat, €sed dignum proauo letum et sub nomine mortem. €is postquam frangi res atque augescere uidit €exitium, 'Breuis hoc uitae, quodcumque relictum, €extendamus;' ait 'nam uirtus futtile nomen, €ni decori sat sint pariendo tempora leti.' €dixit et in medios, qua dext[2e]2ra concita Poeni €limitem agit, uasto conixus turbine fertur. €hic exultantem Caralim atque erepta uolentem €induere excelso caesi gestamina trunco €ense subit, capuloque tenus ferrum impulit ira. €uoluitur ille ruens atque arua hostilia morsu €adpetit et mortis premit in tellure dolores. €nec Gabari[2s]2 Sicchaeque uirum tenuere furentes €concordi uirtute manus; sed perdidit acer, €dum stat, decisam Gabar inter proelia dextram; €at Siccha auxilium, magno turbante dolore, €dum temere accelerat, calcato improuidus ense €succidit ac nudae sero uestigia plantae @1 €damnauit dextraque iacet morientis amici. €tandem conuertit fatalia tela Nealcae €fulminei gliscens iuuenis furor. exilit ardens €nomine tam claro stimulante ad praemia caedis. €tum silicem scopulo auulsum, quem montibus altis €detulerat torrens, raptum contorquet in ora €turbidus. incusso crepuerunt pondere malae, €ablatusque uiro uultus: concreta cruento €per nares cerebro sanies fluit, atraque manant €orbibus elisis et trunca lumina fronte. €sternitur unanimo Marius succurrere Capro €conatus metuensque uiro superesse cadenti. €lucis idem auspicium ac patrium et commune duobus €paupertas: sacro iuuenes Praeneste creati €miscuerant studia et iuncta tellure serebant. €uelle ac nolle ambobus idem sociataque toto €mens aeuo ac paruis diues concordia rebus. €occubuere simul, uotisque ex omnibus unum €id Fortuna dedit, iunctam inter proelia mortem. €arma fuere decus uictori bina Symaetho. €@@Sed longum tanto laetari munere casus €haud licitum Poenis. aderat terrore minaci €Scipio conuersae miseratus terga cohortis €et cuncti fons Varro mali flauusque comarum €Curio et a primo descendens consule Brutus. €atque his fulta uiris acies repararet ademptum €mole noua campum, subito ni turbine Poenus €agmina frenasset iam procurrentia ductor. €isque ut Varronem procul inter proelia uidit €et iuxta sagulo circumuolitare rubenti €lictorem, 'Nosco pompam atque insignia nosco. €Flaminius modo talis' ait. tum feruidus acrem €ingentis clipei tonitru praenuntiat iram. €heu miser! aequari potuisti funere Paulo, €si tibi non ira superum tunc esset ademptum €Hannibalis cecidisse manu. quam saepe querere, €Varro, deis, quod Sidonium defugeris ensem! €nam, rapido subitam portans in morte salutem €procursu %incepta in sese discrimina uertit €Scipio. nec Poenum, quamquam est ereptus opimae €caedis honor, mutasse piget maiore sub hoste €proelia et erepti Ticina ad flumina patris €exigere oblato tandem certamine poenas. €stabant educti diuersis orbis in oris, €quantos non alias uidit concurrere tellus, €Marte uiri dextraque pares, sed cetera ductor €anteibat Latius, melior pietate fideque. €@@Desiluere caua turbati ad proelia nube, €Mauors Scipiadae metuens, Tritonia Poeno, €aduentuque deum intrepidis ductoribus ambae €contremuere acies. ater, qua pectora flectit €Pallas, Gorgoneo late micat ignis ab ore €sibilaque horrificis torquet serpentibus aegis. €fulgent sanguinei, geminum uibrare cometem €ut credas, oculi, summaque in casside largus €undantis uoluit flammas ad sidera uertex. €at Mauors, moto proturbans aera telo €et clipeo campum inuoluens, Aetnaea Cyclopum €munere fundentem loricam incendia gestat €ac pulsat fulua consurgens aethera crista. €@@Ductores pugnae intenti, quantumque uicissim €audere[2nt]2, propius mensi, tamen arma ferentis €sensere aduenisse deos et laetus uterque €spectari superis addebant mentibus iras. €iamque ictu ualido libratam a pectore Poeni @1 €Pallas in oblicum dextra detorserat hastam, €et Gradiuus, opem diuae portare ferocis €exemplo doctus, porgebat protinus ensem €Aetnaeum in pugnas iuueni ac maiora iubebat. €tum Virgo ignescens penitus uiolenta repente €suffudit flammis ora atque obliqua retorquens €lumina turbato superauit Gorgona uultu. €erexere omnes immania membra chelydri €aegide commota, primique furoris ad ictus €rettulit ipse pedem sensim a certamine Mauors. €hic dea conuulsam rapido conamine partem €uicini montis scopulisque horrentia saxa €in Martem furibunda iacit, longeque relatos €expauit sonitus tremefacto litore Sason. €@@At non haec superum fallebant proelia regem. €demittit propere succinctam nubibus Irim €quae nimios frenet motus, ac talia fatur: €'I, dea, et Oenotris uelox adlabere terris €germanoque truces, dic, Pallas mitiget iras €nec speret fixas Parcarum uertere leges. €dic etiam: "Ni desistis (nam uirus et aestus €flammiferae noui mentis) nec colligis iram, €aegide praecellant quantum horrida fulmina nosces."' €@@Quae postquam accepit dubitans Tritonia uirgo €nec sat certa diu, patriis an cederet armis, €'Absistemus' ait 'campo. sed Pallade pulsa €num fata auertet? caeloque arcebit ab alto €cernere Gargani feruentia caedibus arua?' €haec effata caua Poenum in certamina nube €sublatum diuersa tulit terrasque reliquit. €@@At Gradiuus atrox remeantis in aethera diuae €abscessu reuocat mentes fusosque per aequor €ipse manu magna nebulam circumdatus acri €restituit pugnae. conuertunt signa nouamque €instaurant Itali uersa formidine caedem. €cum uentis positus custos, cui flamina carcer €imperio compressa tenet caelumque ruentes €Eurique et Boreae parent Corique Notique, €Iunonis precibus promissa haud parua ferentis €regnantem Ae[2t]2olis Vulturnum in proelia campis €effrenat. placet hic irae exitiabilis ultor. €qui, se postquam Aetnae mersit candente barathro €concepitque ignes et flammea protulit ora, €euolat horrendo stridore ac Daunia regna €perflat agens caecam glomerato puluere nubem. €eripuere oculos aurae uocemque manusque. €uertice harenoso candentis, flebile dictu, €torquet in ora globos Italum et bellare maniplis €iussa laetatur rabie. tum mole ruinae €sternuntur tellure [2et]2 miles et arma tubaeque, €atque omnis retro flatu occursante refertur €lancea et in tergum Rutulis cadit inritus ictus. €atque idem flatus Poenorum tela secundant, €et uelut ammento contorta hastilia turbo €adiuuat ac Tyrias impellit stridulus hastas. €tum denso fauces praeclusus puluere miles €ignauam mortem compresso maeret hiatu. €ipse caput flauum caligine conditus atra €Vulturnus multaque comam perfusus harena €nunc uersos agit a tergo stridentibus alis, €nunc mediam in frontem ueniens clamante procella €obuius arma quatit patuloque insibilat ore. €interdum intentos pugnae et iam iamque ferentis €hostili iugulo ferrum conamine et ictu @1 þ³´µÿï°°±ÿï‚ÐõîÿïƒÓéìÿ˜‰‹„ˆauertit dextramque ipso de uulnere uellit. €nec satis Ausonias passim foedare cohortes: €in Martem uomit immixtas mugitibus auras €bisque dei summas uibrauit turbine cristas. €@@Quae dum Romuleis exercet proelia turmis €Aeolius furor et Martem succendit in iras, €adfatur Virgo, socia Iunone, parentem: €'Quantos Gradiuus fluctus in Punica castra, €respice, agit quantisque furens se caedibus implet! €nunc, quaeso, terris descendere non placet Irim? €quamquam ego non Teucros (nostro cum pignore regnet €Roma, et Palladio sedes hac urbe locarim) €non Teucros delere aderam, sed lumen alumnae €Hannibalem Libyae pelli florentibus annis €uita atque extingui primordia tanta negabam.' €@@Excipit hic Iuno longique laboris ab ira €'Immo,' ait 'ut noscant gentes, immania quantum €regna Iouis ualeant cunctisque potentia quantum €antistet, coniunx, superis tua, disice telo €flagranti (nil oramus) Carthaginis arces €Sidoniamque aciem uasto telluris hiatu €Tartareis immerge uadis aut obrue ponto.' €@@Contra quae miti respondet Iuppiter ore: €'Certatis fatis et spes extenditis aegras. €ille, o nata, libens cui tela inimica ferebas, €contundet Tyrios iuuenis ac nomina gentis €induet et Libycam feret in Capitolia laurum. €at, cui tu, coniunx, cui das animosque decusque, €(fata cano) auertet populis Laurentibus arma. €nec longe cladis metae. uenit hora diesque, €qua nullas umquam transisse optauerit Alpes.' €sic ait atque Irim propere demittit Olympo €quae reuocet Martem iubeatque abscedere pugna. €nec uetitis luctatus abit Gradiuus in altas €cum fremitu nubes, quamquam lituique tubaeque €uulneraque et sanguis et clamor et arma iuuarent. €@@Vt patuit liber superum certamine tandem €laxatusque deo campus, ruit aequore ab imo €Poenus quo sensim caelestia fugerat arma, €magna uoce trahens equitemque uirosque feraeque €turrigerae molem tormentorumque labores. €atque ubi turbantem leuioris ense cateruas €agnouit iuuenem, scintillauitque cruentis €ira genis, 'Quaenam Furiae quisue egit in hostem, €en, Minuci, deus, ut rursus te credere nobis €auderes?' inquit 'genitor tibi natus ab armis €ille meis ubi nunc Fabius? semel, improbe, nostras €sit satis euasisse manus.' atque inde superbis €hasta comes dictis murali turbine pectus €transforat et uoces uenturas occupat ictu. €@@Nec ferro saeuire sat est. appellitur atra €mole fera, et monstris componitur Itala pubes. €nam praeuectus equo moderantem cuspide Lucas €Maurum in bella boues stimulis maioribus ire €ac raptare iubet Libycarum armenta ferarum. €immane stridens agitur crebroque coacta €uulnere bellatrix properos fert belua gressus. €liuenti dorso turris flammaque uirisque €et iaculis armata sedet. procul aspera grando €saxorum super arma ruit, passimque uolanti €celsus telorum fundit Libys aggere nimbum. €stat niueis longum stipata per agmina uallum €dentibus, atque ebori praefixa comminus hasta @1 €fulget ab incuruo derecta cacumine cuspis. €hic, inter trepidos rerum, per membra, per arma €exigit Vfentis sceleratum belua dentem €clamantemque ferens calcata per agmina portat. €nec leuius Tadio letum: qua tegmine thorax €multiplicis lini claudit latus, improba sensim €corpore non laeso penetrarunt spicula dentis €et sublime uirum clipeo resonante tulerunt. €haud excussa noui uirtus terrore pericli: €utitur ad laudem casu geminumque citato €uicinus fronti lumen transuerberat ense. €extimulata graui sese fera tollit ad auras €uulnere et erectis excussam cruribus alte €pone iacit uoluens reflexo pondere turrim. €arma uirique simul spoliataque belua uisu €sternuntur subita, miserandum, mixta ruina. €@@Spargi flagrantis contra bellantia monstra €Dardanius taedas ductor iubet et facis atrae, €quos fera circumfert, compleri sulphure muros. €nec iusso mora. collectis fumantia lucent €terga elephantorum flammis, raptusque sonoro €ignis edax uento per propugnacula fertur. €non aliter, Pindo Rhodopeue incendia pastor €cum iacit, et siluis spatiatur feruida pestis, €frondosi ignescunt scopuli, subitoque per alta €conlucet iuga dissultans Vulcanius ardor. €it fera candenti torrente bitumine corpus €amens et laxo diducit limite turmas. €nec cuiquam uirtus propiora capessere bella: €longinquis audent iaculis et harundinis ictu. €uritur impatiens et magni corporis aestu €huc atque huc iactas accendit belua flammas, €donec uicini tandem se fluminis undis €praecipitem dedit et tenui decepta liquore €stagnantis per plana uadi tulit incita longis €extantem ripis flammam. tum denique sese €gurgitis immersit molem capiente profundo. €@@At qua pugna datur, necdum Maurusia pestis €igne calet, circumfusi Rhoeteia pubes €nunc iaculis, nunc et saxis, nunc alite plumbo €eminus incessunt, ut qui castella per altos €oppugnat munita locos atque adsidet arces. €ausus digna uiro, fortuna digna secunda, €extulerat dextram [2at]2que aduersum comminus ensem €Mincius infelix ausi, sed stridula anhelum €feruorem effundens monstri manus abstulit acri €implicitum nexu diroque ligamine torsit €et superas alte miserum iaculata per auras €telluri elisis adflixit, flebile, membris. €@@Has inter clades uiso Varrone sub armis €increpitans Paulus 'Quin imus comminus' inquit €'ductori Tyrio, quem uinctum colla catenis €staturum ante tuos currus promisimus urbi? €heu patria, heu plebes scelerata et praua fauoris! €haud umquam expedies tam dura sorte malorum, €quem tibi non nasci fuerit per uota petendum, €Varronem Hannibalemne, magis.' dum talia Paulus, €urget praecipitis Libys atque in terga ruentum €ante oculos cunctas ductoris concitat hastas. €pulsatur galea et quatiuntur consulis arma. €acrius hoc Paulus medios ruit asper in hostis. €@@Tum uero excussus mentem, in certamina Paulo €auia diducto, conuertit Varro manuque €cornipedem inflectens 'Das,' inquit 'patria, poenas, @1 €quae Fabio incolumi Varronem ad bella uocasti. €quaenam autem mentis uel quae discordia fati €Parcarumque latens fraus est? abrumpere cuncta €iamdudum cum luce libet. sed comprimit ensem €nescio qui deus. at [2q]2uae me ad grauiora reseruat! €uiuamne? et fractos sparsosque cruore meorum @1 €hos referam populo fasces atque ora per urbes €iratas spectanda dabo et, quo saeuius ipse €Hannibal haud poscat, fugiam et te, Roma, uidebo?' €plura indignantem telis propioribus hostes €egere, et sonipes rapuit laxatus habenas. @1 ôÿ@@@@{1LIBER DECIMVS}1 Paulus, ut aduersam uidet increbrescere pugnam, €ceu fera, quae telis circumcingentibus ultro €adsilit in ferrum et per uulnera colligit hostem, €in medios fert arma globos seseque periclis €ingerit atque omni letum molitur ab ense. €increpat horrendum: 'Perstate et fortiter, oro, €pectoribus ferrum accipite ac sine uulnere terga €ad manis deferte, uiri. nisi gloria mortis, €nil superest. idem sedes adeuntibus imas €hic uobis dux Paulus erit.' uelocius inde €Haemonio Borea pennaque citatior ibat €quae redit in pugnas fugientis harundine Parthi, €atque ubi certamen primi ciet immemor aeui €plenus Gradiuo mentem Cato, fertur in hostis €ac iuuenem, quem Vasco leuis, quem spicula densus €Cantaber urgebat, letalibus eripit armis. €abscessere retro pauidique in terga relatos €abduxere gradus: ut, laetus ualle remota €cum capream uenator agit fessamque propinquo €insequitur cursu et sperat iam tangere dextra, €si ferus aduerso subitum se protulit antro €et stetit ante oculos frendens leo: deserit una €et color et sanguis et tela minora periclo, €nec iam speratae cura est in pectore praedae. €nunc in restantis mucronem comminus urget, €nunc trepidos ac terga mala formidine uersos €adsequitur telis. furere ac decorare labores €et saeuire iuuat. cadit ingens nominis expers €uni turba uiro, atque, alter si detur in armis €Paulus Dardaniis, amittant nomina Cannae. €@@Tandem inclinato cornu sine more ruebat €prima acies, non parca fugae. Labienus et Ocres €sternuntur leto atque Opiter quos Setia colle €uitifero, celsis Labienum Cingula saxa €miserunt muris. iunxit fera tempora leti €Sidonius non consimili discrimine miles: €nam Labienus obit penetrante per ilia corno, €fratres, hic umero, cecidere, hic poplite, caesis. €oppetis et Tyrio super inguina fixe ueruto €Maecenas, cui Maeonia uenerabile terra þ³´µÿï°°±ÿï‚ÐõîÿïƒÓéìÿ˜Šˆ©et sceptris olim celebratum nomen Etruscis. €per medios agitur, proiecto lucis amore €Hannibalem lustrans, Paulus. sors una uidetur €aspera, si occumbat ductore superstite Poeno. €@@Quam metuens molem (neque enim certamine sumpto €tempestas tanta et rabies impune fuisset) €in faciem pauidi Iuno conuersa Metelli €'Quid uanos,' inquit 'Latio spes unica consul, €incassumque moues fato renuente furores? €si superest Paulus, restant Aeneia regna; €sin secus, Ausoniam tecum trahis. ire tumentem @1 €tu contra iuuenem et caput hoc abscidere rebus €turbatis, o Paule, paras? nunc Hannibal ipsi €(tam laetus bello est) ausit certare Tonanti. €et iam conuersis (uidi nam flectere) habenis €euasit Varro ac sese ad meliora reseruat. €sit spatium fatis, et, dum datur, eripe leto €hanc nostris maiorem animam: mox bella capesses.' €@@Ad quae suspirans ductor: 'Mortemne sub armis €cur poscam, causa ista parum est, quod talia nostrae €pertulerunt aures suadentem monstra Metellum? €i, demens, i, carpe fugam. non hostica tela €excipias tergo, superos precor. integer, oro, €intactusque abeas atque intres moenia Romae €cum Varrone simul. talin', pauidissime, dignum €me uita pulchraque indignum morte putasti? €quippe sinit Poenus, qui nunc contraria bella €ipsi ferre Ioui ualeat. pro degener altae €uirtutis patrum! quando certamen inire, €cuiue uirum mallem memet componere, quam qui €et uictus dabit et uictor per saecula nomen?' €@@Talibus increpitat mediosque aufertur in hostis €ac retro cursum tendentem ad crebra suorum €agmina et in densis furantem membra maniplis €per conferta uirum et stipata umbonibus arma €consequitur melior planta atque obtruncat Acherram, €ut canis occultos agitat cum Belgicus apros €erroresque ferae sollers per deuia mersa €nare legit tacitoque premens uestigia rostro €lustrat inaccessos uenantum indagine saltus €nec sistit, nisi conceptum sectatus odorem €deprendit spissis arcana cubilia dumis. €@@At coniunx Iouis, ut Paulum depellere dictis €nequiquam fuit et consul non desinit irae, €in faciem Mauri rursus mutata Gelestae €auocat ignarum saeuo a certamine Poenum: €'Huc tela, huc' inquit 'dextram implorantibus adfer, €o decus aeternum Carthaginis. horrida iuxta €stagnantis consul molitur proelia ripas, €et laus haud alio maior datur hoste perempto.' €haec ait et iuuenem diuersa ad proelia raptat. €@@Flumineo Libycam turbabat in aggere pubem_ €Cristae nomen erat. bis terni iuncta ferebant €arma senem circa nati; pauperque penatum €(sed domus haud obscura Tuder, notusque per Vmbros €bellator populos) factis et caede docebat €natorum armigeram pugnas tractare cohortem. €unanima inde phalanx, crudo ducente magistro, €postquam hominum satiata nec[2e]2 est, prostrauerat ictu €innumero cum turre feram facibusque secutis @1 €ardentem monstri spectabat laeta ruinam, €cum subitus galeae fulgor conoque coruscae €maiore intremuere iubae. nec tarda senectus €(agnouit nam luce uirum): rapit agmine natos €saeua parens ultro in certamina et addere passim €tela iubet nec manantis ex ore feroci €aut quae flagrarent galea exhorrescere flammas. €armiger haud aliter magni Iouis, anxia nido €cum dignos nutrit gestanda ad fulmina fetus, €obuersam spectans ora ad Phaet[2h]2ontia prolem, €explorat dubios Phoebea lampade natos. €iamque suis daret ut pugnae documenta uocantis ‰ðá. . . . . . . . . . . ˆñet medias hasta uelox praeteruolat auras. €haesit multiplici non alte cuspis in auro €ac senium inualido dependens prodidit ictu. €cui Poenus: 'Quinam ad cassos furor impulit ictus €exanguem senio dextram? uix prima momordit €tegmina Callaici cornus tremebunda metalli. €en, reddo tua tela tibi: memorabilis ista €a nobis melius discet bellare iuuentus.' €sic propria miseri transfigit pectora corno. €@@At contra, horrendum, bis terna spicula dextra €torta uolant, paribusque ruunt conatibus hastae: €haud secus ac Libyca fetam tellure leaenam €uenator premit obsesso cum Maurus in antro, €inuadunt rabidi iam dudum et inania temptant €nondum sat firmo catuli certamina dente. €consumit clipeo tela et collectus in arma €sustinet urgentis crepitantibus ictibus hastas €Sidonius ductor, nec iam per uulnera credit €aut per tot caedes actum satis, iraque anhelat, €ni leto det cuncta uirum iungatque parenti €corpora et excidat miseros cum stirpe penatis. €@@Tunc Abarim adfatur (namque una hic armiger ira €flammabat Martem atque omnis comes ibat in actus): €'Suppedita mihi tela. uadis liuentis Auerni €demitti globus ille cupit, qui nostra lacessit €tegmina: iam stultae fructus pietatis habebit.' €haec fatus iaculo Lucam, qui maximus aeui, €transadigit: pressa iuuenis cum cuspide labens €arma super fratrum resupino concidit ore. €mortiferum inde manu properantem uellere ferrum €pilo Volsonem (namque hoc de strage iacentum €fors dabat) adfixa sternit per tegmina nare. €tum Vesulum calido lapsantem in sanguine fratrum €ense metit rapido plenamque (heu barbara uirtus!) €abscisi galeam capitis, ceu missile telum, €conuersis in terga iacit. Telesinus, ad ossa €inliso saxo, qua spina interstruit artus, €occumbit, fratrisque uidet labentia membra €Quercentis, quem funda procul per inane uoluta €sopierat, dum supremam Telesinus in auras €exhalat lucem et dubitantia lumina condit. €at fessus maerore simul cursuque metuque €et tamen haud irae uacuus non certa per aequor €interdum insistens Perusinus membra ferebat. €hunc sude, quam raptam Libyci per terga iacentis €armiger obtulerat monstri, super inguina fixam, €obtruncat quercuque premit uiolentus obusta. €temptarat precibus saeuum lenire furorem, €sed Stygius primos impleuit feruor hiatus, €et pulmone tenus demisit anhelitus ignem. €tandem cum toto cecidit grege, nomen in Vmbro @1 €clarum, Crista, diu populo: ceu fulmine celsa €aesculus aut proauis ab origine cognita quercus €cum fumat percussa Ioui, sacrosque per aeuum €aetherio ramos populantur sulphure flammae, €donec uicta deo late procumbit et omnem €conlabens operit spatioso stipite prolem. €@@Atque ea dum iuxta Tyrius stagna Aufida ductor €molitur, Paulus, numerosa caede futuram €ultus iam mortem, ceu uictor bella gerebat. €inter mille uiros iacet ingens P[2h]2orcys ab antris €Herculeae Calpes, caelatus Gorgone parmam, €unde genus %tristique deae manabat origo. €hunc obiectantem sese atque antiqua tumentem €nomina saxificae monstrosa e stirpe Medusae, €dum laeuum petit incumbens uiolentius inguen, €detrahit excelsi correptum uertice coni, €adflictumque premens, tergo qua balteus imo €sinuatur coxa[2e]2que sedet munimen utrique, €coniecto fodit ense super: uomit ille calentem €sanguinis effundens per hiantia uiscera riuum €et subit Aetolos Atlanticus accola campos. €@@Has inter strages rapido terrore coorti €inuadunt terga atque auerso turbine miscent €bella inopina uiri, Tyrius quos fallere doctos €hanc ipsam pugnae rector formarat ad artem, €succinctique dolis, fugerent ceu Punica castra, €dediderant dextras. tum totis mentibus actam €in caedes aciem pone atque in terga ruentes €praecipitant. non hasta uiro, non deficit ensis: €e strage est ferrum atque euulsa cadauere tela. €raptum Galba procul (neque enim uirtutis amorem €aduersa exemisse ualent) ut uidit ab hoste €auferri signum, conixus corpore toto €uictorem adsequitur letalique occupat ictu. €ac dum comprensam caeso de corpore praedam €auellit, tardeque manus moribunda remittit, €transfixus gladio propere accurrentis Amorgi €occidit, immoriens magnis non prosperus ausis. €@@Haec inter, ueluti nondum satiasset Enyo €iras saeua truces, sublatum puluere campum €Vulturnus rotat et candentis torquet harenas. €iamque reluctantis stridens immane procella €per longum tulit ad campi suprema cauisque €adflictos ripis tumidum demersit in amnem. €hic tibi finis erat, metas hic Aufidus aeui €seruabat tacito, non felix Curio, leto. €namque, furens animi dum consternata moratur €agmina et oppositu membrorum sistere certat, €in praeceps magna propulsus mole ruentum €turbatis hauritur aquis fundoque uolutus €Hadriaca iacuit sine nomine mortis harena. €@@Ingens ferre mala et Fortunae subdere colla €nescius, aduersa fronte incurrebat in arma €uincentum consul: pereundi Martius ardor þ³´µÿï°°±ÿï‚ÐõîÿïƒÓéìÿ˜Š‹Úatque animos iam sola dabat fiducia mortis, €cum Viriathus agens telis, regnator Hiberae €magnanimus terrae, iuxta atque ante ora furentis €obtruncat Pauli fessum certaminis hostem. €heu dolor, heu lacrimae! Seruilius, optima belli, €post Paulum belli pars optima, corruit ictu €barbarico magnamque cadens leto addidit uno €inuidiam Cannis. tristem non pertulit iram €consul et, insani quamquam contraria uenti €exarmat uis atque obtendit puluere lucem, €squalentem rumpens ingestae toruus harenae @1 €ingreditur nimbum ac [2V]2iriat[2h]2um moris Hiberi €carmina pulsata fundentem barbara caetra €inuadit laeuaeque fodit uitalia mammae. €hic fuit extremus caedum labor. addere bello €haud ultra licuit dextram, nec tanta relictum est €uti, Roma, tibi posthac ad proelia Paulo. €saxu[2m]2 ingens, uasto libratum pondere, caeca €uenit in ora manu et perfractae cassidis aera €ossibus infodiens compleuit sanguine uultus. €inde pedem referens, labentia membra propinquo €imposuit scopulo atque, undanti uulnere anhelans, €sedit terribilis clipeum super ore cruento: €immanis ceu, depulsis leuioribus hastis, €accepit leo cum tandem per pectora ferrum, €stat teli patiens media tremebundus harena €ac, manante iubis rictuque et naribus unda €sanguinis, interdum languentia murmura torquens, €effundit patulo spumantem ex ore cruorem. €tum uero incumbunt Libyes, super ipse citato €ductor equo, qua flatus agit, qua peruius ensis, €qua sonipes, qua belligero fera belua dente. €obrutus hic telis ferri per corpora Piso €rectorem ut uidit Libyae, conixus in hastam €ilia cornipedis subrecta cuspide transit €conlapsoque super nequiquam incumbere coeptat, €cum Poenus, propere collecto corpore, quamquam €cernuus inflexo sonipes effuderat armo: €'Vmbraene Ausoniae rediuiua bella retractant €post obitum dextra nec in ipsa morte quiescunt?' €sic ait atque aegrum coeptanti attollere corpus €arduus insurgens totum permiscuit ensem. €@@Ecce, Cydonea uiolatus harundine plantam, €Lentulus effusis campum linquebat habenis, €cum uidet in scopulo rorantem saxa cruore €toruoque obtutu labentem in Tartara Paulum. €mens abiit, puduitque fugae. tum uisa cremari €Roma uiro, tunc ad portas iam stare cruentus €Hannibal; Aetoli tum primum ante ora fuere €sorbentes Latium campi. 'Quid deinde relictum €crastina cur Tyrios lux non deducat ad urbem, €deseris in tantis puppim si, Paule, procellis? €testor caelicolas,' inquit 'ni damna gubernas €crudelis belli uiuisque in turbine tanto €inuitus, plus, Paule, (dolor uerba aspera dictat) €plus Varrone noces. cape, quaeso, hunc, unica rerum €fessarum spe[2s]2, cornipedem. languentia membra €ipse leuabo umeris et dorso tuta locabo.' €@@Haec inter, lacero manantem ex ore cruorem €eiectans, consul: 'Macte o uirtute paterna! €nec uero spes angustae, cum talia restent €pectora Romuleo regno. calcaribus aufer, €qua uulnus permittit, ecum atque hinc ocius urbis €claudantur portae (ruet haec ad moenia pestis) €dic, oro: rerum Fabio tradantur habenae. €nostris pugnauit monitis furor. amplius acta €quid superest uita, nisi caecae ostendere plebi €Paulum scire mori? feror an consumptus in urbem €uulneribus? quantine emptum uelit Hannibal, ut nos €uertentis terga aspiciat? nec talia Paulo €pectora, nec manis tam parua intramus imago. €ille ego_sed uano quid enim te demoror aeger, €Lentule, conquestu? perge atque hinc cuspide fessum €erige quadrupedem propere.' tum Lentulus urbem @1 €magna ferens mandata petit. nec Paulus inultum €quod superest de luce sinit: ceu uulnere tigris €letifero cedens tandem proiectaque corpus €luctatur morti et languentem pandit hiatum €in uanos morsus, nec sufficientibus irae €ictibus extrema lambit uenabula lingua. €iamque coruscanti telum propiusque ferenti €gressum exultantem et securo caedis Iertae €non expectatum surgens defixerat ensem €Sidoniumque ducem circumspectabat, in illa €exoptans animam certantem ponere dextra. €sed uicere uirum coeuntibus undique telis €et Nomas et Garamas et Celtae et Maurus et Astur. €hic finis Paulo. iacet altum pectus et ingens €dextera, quem, soli si bella agitanda darentur, €aequares forsan Fabio. mors additur urbi €pulchra decus misitque uiri inter sidera nomen. €@@Postquam spes Italum mentesque in consule lapsae, €ceu truncus capitis, saeuis exercitus armis €sternitur, et uictrix toto fremit Africa campo. €hic Picentum acies, hic Vmber Martius, illic €Sicana procumbit pubes, hic Hernica turma. €passim signa iacent, quae Samnis belliger, et quae €Sarrastes populi Marsaeque tulere cohortes. €transfixi clipei galeaeque et inutile ferrum €fractaque conflictu parmarum tegmina et ore €cornipedum derepta fero spumantia frena. €sanguineus tumidas in campos Aufidus undas €eiectat redditque furens sua corpora ripis. €sic Lagea ratis, uasto uelut insula ponto €conspecta, inlisit scopulis ubi nubifer Eurus, €naufragium spargens operit freta: iamque per undas €et transtra et mali laceroque aplustria uelo €ac miseri fluitant reuomentes aequora nautae. €@@At Poenus, per longa diem certamina saeuis €caedibus emensus, postquam eripuere furori €insignem tenebrae lucem, tum denique Martem €dimisit tandemque suis in caede pepercit. €sed mens inuigilat curis noctisque quietem €ferre nequit. stimulat dona inter tanta deorum €optatas nondum portas intrasse Quirini. €proxima lux placet. hinc strictos ferre ocius enses, €dum feruet cruor et perfusae caede cohortes, €destinat ac iam claustra manu, iam moenia flamma €occupat et iungit Tarpeia incendia Cannis. €@@Quo turbata uiri coniunx Saturnia coepto €irarumque Iouis Latiique haud inscia fati, €incautum ardorem atque auidas ad futtile uotum €spes iuuenis frenare parat. ciet inde quietis €regnantem tenebris Somnum, quo saepe ministro €edomita inuiti componit lumina fratris, €atque huic adridens 'Non te maioribus' inquit €'ausis, diue, uoco nec posco ut mollibus alis €des uictum mihi, Somne, Iouem. non mille premendi €sunt oculi tibi, nec spernens tua numina custos €Inachiae multa superandus nocte iuuencae. €ductori, precor, immittas noua somnia Poeno, €ne Romam et uetitos cupiat nunc uisere muros, €quos intrare dabit numquam regnator Olympi.' €@@Imperium celer exequitur curuoque uolucris €per tenebras portat medicata papauera cornu. €ast ubi per tacitum adlapsus tentoria prima €Barcaei petiit iuuenis, quatit inde soporas €deuexo capiti pennas oculisque quietem @1 €inrorat, tangens Lethaea tempora uirga. €exercent rabidam truculenta insomnia mentem. €iamque uidebatur multo sibi milite Thybrim €cingere et insultans astare ad moenia Romae. €ipse refulgebat Tarpeiae culmine rupis €elata torquens flagrantia fulmina dextra €Iuppiter, et lati fumabant sulphure campi, €ac gelidis Anien trepidabat caerulus undis, €et densi ante oculos iterumque iterumque tremendum €uibrabant ignes. tunc uox effusa per auras: €'Sat magna, o iuuenis, prensa est tibi gloria Cannis. €siste gradum: nec enim sacris inrumpere muris, €Poene, magis dabitur, nostrum quam scindere caelum.' €attonitum uisis maioraque bella pauentem €post confecta Sopor Iunonia iussa relinquit, €nec lux terribili purgauit imagine mentem. €@@Quos inter motus somni uanosque tumultus €dedita per noctem reliquo cum milite castra €nuntiat et praedam pleno trahit agmine Mago. €huic ductor laetas Tarpeio uertice mensas €spondenti, cum quinta diem nox orbe tulisset, €celatis superum monitis clausoque pauore, €uulnera et exhaustas saeuo certamine uires €ac nimium laetis excusat fidere rebus. €tum spe deiectus iuuenis, ceu uertere ab ipsis €terga iuberetur muris ac signa referre, €'Tanta mole' inquit 'non Roma, ut credidit ipsa, €sed Varro est uictus. quaenam tam prospera Martis €munera destituis fato patriamque moraris! €mecum exultet eques: iuro hoc caput, accipe muros €Iliacos portasque tibi sine Marte patentis.' €@@Dumque ea Mago fremit cauto non credita fratri, €iam Latius sese Canusina in moenia miles €colligere et profugos uicino cingere uallo €coeperat. heu rebus facies inhonora sinistris! €non aquilae, non signa uiris, non consulis altum €imperium, non subnixae lictore secures. €trunca atque aegra metu, ceu magna elisa ruina, €corpora debilibus nituntur sistere membris. þ³´µÿï°°±ÿï‚ÐõîÿïƒÓéìÿ˜Š‹ƒ‹clamor saepe repens et saepe silentia fixis €in tellurem oculis: nudae plerisque sinistrae €detrito clipeo, desunt pugnacibus enses, €saucius omnis eques: galeis carpsere superbum €cristarum decus et damnarunt Martis honores. €at multa thorax perfossus cuspide, et haerens €loricae interdum Maurusia pendet harundo. €interdum maesto socios clamore requirunt. €hic Galba, hic Piso et leto non dignus inerti €Curio deflentur, grauis illic Scaeuola bello. €hos passim, at Pauli pariter ceu dira parentis €fata gemunt: ut uer[2b]2a mali praenuntia numquam €cessarit canere et Varronis sistere mentem, €utque diem hunc totiens nequiquam auerterit urbi, €atque idem quantus dextra. sed cura futuri €quos premit, aut fossas instant praeducere muris €aut portarum aditus, ut rerum est copia, firmant, €quaque patet campus planis ingressibus hostis, €ceruorum ambustis imitantur cornua ramis, @1 €et stilus occulitur, caecum in uestigia telum. €@@Ecce, super clades et non medicabile uulnus, €reliquias belli atque imperdita corpora Poenis €impia formido ac maior iactabat Erinys. €trans aequor Tyrios enses atque arma parabant €Punica et Hannibalem mutato euadere caelo. €dux erat exilio non laetus Marte Metellus, €sed stirpe haud parui cognominis. is mala bello €pectora degeneremque manum ad deformia agebat €consulta atque alio positas spectabat in or[2b]2e, €quis sese occulerent, terras, quo nomina nulla €Poenorum aut patriae penetraret fama relictae. €@@Quae postquam accepit flammata Scipio mente, €quantus Sidonium contra fera proelia miscens €ductorem stetit in campis, rapit ocius ensem €atque, ubi turpe malum Latioque extrema coquebant €coepta uiri, ruptis foribus sese arduus infert. €tum quatiens strictum cum uoce ante ora pauentum €mucronem: 'Tarpeia, pater, qui templa secundam €incolis a caelo sedem, et Saturnia, nondum €Iliacis mutata malis, tuque aspera pectus €aegide Gorgoneos uirgo succincta furores, €Indigetesque dei, sponte en per numina uestra €perque caput, nullo leuius mihi numine, patris €magnanimi iuro: numquam Lauinia regna €linquam nec linqui patiar, dum uita manebit. €ocius en testare deos, si moenia taedis €flagrabunt Libycis, nullas te ferre, Metelle, €ausurum in terras gressus. ni talia sancis, €quem tremis et cuius somnos formidine rumpis, €Hannibal hic armatus adest. moriere, nec ullo €Poenorum melior parietur gloria caeso.' €his excussa incepta minis. iamque ordine iusso €obstringunt animas patriae dictataque iurant €sacramenta deis et purgant pectora culpa. €@@Atque ea dum Rutulis turbata mente geruntur, €lustrabat campos et saeuae tristia dextrae €facta recensebat pertractans uulnera uisu €Hannibal et magna circumstipante caterua €dulcia praebebat trucibus spectacula Poenis. €quas strages inter, confossus pectora telis €seminecem extremo uitam exhalabat in auras €mu[2r]2mure deficiens iam Cloelius oraque nisu €languida uix aegro et dubia ceruice leuabat. €agnouit sonipes, arrectisque auribus acrem €hinnitum effundens sternit tellure Bagesum, €quem tum captiuo portabat in agmina dorso. €hinc, rapidum glomerans cursum, per lubrica pingui €stante cruore soli et t[2u]2mulata cadauera caede €euolat ac domini consistit ad ora iacentis. €inde inclinatus colla et submissus in armos €de more inflexis praebebat scandere terga €cruribus ac proprio quodam trepidabat amore. €milite non illo quisquam felicius acri €insultarat equo, uel si resupina citato €proiectus dorso ferretur membra, uel idem €si nudo staret tergo, dum rapta uolucris €transigeret cursu sonipes certamina campi. €@@At Libys humanos aequantem pectore sensus @1 €haud parce miratus ecum, quinam ille sinistrae €depugnet morti iuuenis, nomenque decusque €erogitat letique simul compendia donat. €hic Cinna (ad Tyrios namque is sua uerterat arma €credulus aduersis, et tum comes ibat ouanti) €'Auribus huic,' inquit 'ductor fortissime, origo est €non indigna tuis. quondam sub regibus illa, €quae Libycos renuit frenos, sub regibus olim €Roma fuit. sed enim, solium indignata Superbi €ut sceptra exegit, confestim ingentia bella €Clusina uenere domo. si Porsena fando €auditus tibi, si Cocles, si Lydia castra, €ille ope Maeonia et populo succinctus Etrusco €certabat pulsos per bella reponere reges. €multa adeo nequiquam ausi, pressitque tyrannus €Ianiculum incumbens u[2r]2bi. mox pace probata €compressere odia, et positum cum foedere bellum, €obsidibusque obstricta fides. mansuescere corda €nescia, pro superi! et nil non immite parata €gens Italum pro laude pati: [2b]2is Cloelia senos €nondum complerat primaeui corporis annos, €una puellarum Laurentum et pignora pacis €inter uirgineas regi tramissa cateruas. €facta uirum sileo. rege haec et foedere et annis €et fluuio spretis mirantem interrita Thybrim €tranauit, frangens undam puerilibus ulnis. €cui si mutasset sexum natura, reuerti €forsan Tyrrhenas tibi non licuisset in oras, €Porsena. sed iuueni, ne sim tibi longior, hinc est €et genus et clara memorandum uirgine nomen.' €@@Talia dum pandit, uicinus parte sinistra €per subitum erumpit clamor. permixta ruina €inter et arma uirum et lacerata cadauera Pauli €eruerant corpus media de strage iacentum. €heu quis erat! quam non similis modo Punica telis €agmina turbanti, uel cum Taulantia regna €uertit, et Illyrico sunt addita uincla tyranno! €puluere canities atro arentique cruore €squalebat barba, et perfracti turbine dentes €muralis saxi, tum toto corpore uulnus. €@@Quae postquam aspexit, geminatus gaudia ductor €Sidonius 'Fuge, Varro,' inquit 'fuge, Varro, superstes, €dum iaceat Paulus. patribus Fabioque sedenti €et populo consul totas edissere Cannas. €concedam hanc iterum, si lucis tanta cupido est, €concedam tibi, Varro, fugam. at, cui fortia et hoste €me digna haud paruo caluerunt corda uigore, €funere supremo et tumuli decoretur honore. €quantus, Paule, iaces! qui tot mihi milibus unus €maior laetitiae causa es. cum fata uocabunt, €tale precor nobis salua Carthagine letum.' €@@Haec ait et socium mandari corpora terrae, €postera cum thalamis Aurora ru[2b]2ebit apertis, €imperat armorumque iubet consurgere aceruos, €arsuros, Gradiue, tibi. tum munera iussa, €defessi quamquam, accelerant sparsoque propinquos €agmine prosternunt lucos: sonat icta bipenni €frondosis silua atra iugis. hinc ornus et albae €populus alta comae, ualidis accisa lacertis, €scinditur, hinc ilex proauorum condita saeclo. €deuoluunt quercus et amantem litora pinum €ac, ferale decus, maestas ad busta cupressos. €funereas tum deinde pyras certamine texunt, @1 €officium infelix et munus inane peremptis, €donec anhelantis stagna in Tartessia Phoebus €mersit equos, fugiensque polo Titania caecam €orbita nigranti traxit caligine noctem. €post, ubi fulserunt primis Phaethontia frena €ignibus atque sui terris rediere colores, €supponunt flammam et manantia corpora tabo €hostili tellure cremant. subit horrida mentem €formido incerti casus, tacitusque pererrat €intima corda pauor, si fors ita Martis iniqui €mox ferat, hac ipsis inimica sede iacendum. €at tibi, Bellipotens, sacrum, constructus aceruo €ingenti mons armorum surgebat ad astra. €ipse, manu celsam pinum flammaque comantem €attollens, ductor Gradiuum in uota ciebat: €'Primitias pugnae et laeti libamina belli €Hannibal Ausonio cremat haec de nomine uictor, €et tibi, Mars genitor, uotorum haud surde meorum, €arma electa dicat spirantum turba uirorum.' €tum face coniecta populatur feruidus ignis €flagrantem molem, et rupta caligine in auras €actus apex claro perfundit lumine campos. €hinc citus ad tumulum donataque funera Paulo €ibat et hostilis leti iactabat honorem. €sublimem eduxere pyram mollisque uirenti €stramine composuere toros. superaddita dona, €funereum decus: expertis inuisus et ensis €et clipeus, terrorque modo atque insigne superbum €tum laceri fasces, captaeque in Marte secures. €non coniunx natiue aderant, non iuncta propinquo €sanguine turba uirum, aut celsis de more feretris €praecedens prisca exequias decorabat imago €omnibus exuuiis nudo, iamque Hannibal unus €sat decoris laudator erat: fulgentia pingui €murice suspirans inicit uelamina et auro €intextam chlamydem ac supremo adfatur honore: þ³´µÿï°°±ÿï‚ÐõîÿïƒÓéìÿ˜Š‹„¼'I, decus Ausoniae, quo fas est ire superbas €uirtute et factis animas. tibi gloria leto €iam parta insigni. nostros Fortuna labores €uersat adhuc casusque iubet nescire futuros.' €haec Libys, atque repens crepitantibus undique flammis €aetherias anima exultans euasit in auras. €@@Fama dehinc gliscente sono iam sidera adibat, €iam maria ac terras, primamque intrauerat urbem. €diffidunt muris: solam pauitantibus arcem €sperauisse sat est. nec enim superesse iuuentam, €ac stare Ausoniae uacuum sine corpore nomen, €quodque adeo nondum portis inruperit hostis, €contemptu cessare putant. iam tecta cremari, €ac delubra rapi caedesque ante ora nefandae €natorum septemque arces fumare uidentur. €lux una euersas bis centum in stra[2g]2e curulis, €ac iuuenum bis tricenis orbata gemebat €milibus exhaustae nutantia moenia Romae, €atque ea post Trebiam, post Tusci stagna profundi, €nec socium numero pariter leuiore perempto. €sed uero sed enim reliqui pia turba senatus €munera sortito inuadunt. celer omnia lustrans €clamitat attonitis Fabius: 'Non ulla relicta est, €credite, cunctandi ratio. adproperemus, ut hostis €nequiquam armatos ausit succedere muros. €dura inter pauidos alitur fortuna sedendo, €et gliscunt aduersa metu. ite ocius, arma @1 €deripite, o pubes, templis. uos atria raptim €nudate et clipeos in bella refigite captos. €sat patriae sumus, e numero si ad proelia nostro €nil minuit pauor. in patulis illa horrida campis €sit metuenda lues, muros haud fregerit umquam €exultare leuis nudato corpore Maurus.' €@@Dum Fabius lapsas acuit formidine mentes, €Varronem aduentare uagus per moenia rumor €spargit et occulto perfundit pectora motu: €haud secus ac, fractae rector si forte carinae €litoribus solus uacuis ex aequore sospes €adnatet, incerti trepidant, tendantne negentne €iactato dextras, ipsamque odere salutem €unius amissa superantis puppe magistri. €quam restare uiro labem, qui accedere portis €audeat ac dirum ueniat pauitantibus omen! €@@Hos mulcens questus Fabius deforme docebat €cladibus irasci uulgumque arcebat ab ira. €aduersis etenim ferri non esse uirorum €qui Martem inscribant genti, non posse dolores €condere et ex poena solacia poscere luctus. €si uero exprobrare sinant, sibi tristius illum €inluxisse diem, quo castris uiderit ire €Varronem, quam quo uideat remeare sine armis. €his dictis sedere minae, et conuersa repente €pectora: nunc fati miseret, nunc gaudia Poeno €consulibus reputant caesis erepta duobus. €ergo omne effundit longo iam se agmine uulgus €gratantum, magnaque actum se credere mente €testantur, quod fisus auis sceptrisque superbis @1 €Laomedontiadum non desperauerit urbi. €@@Nec minus infelix culpae grandique pudore €turbatus, consul titubantem ad moenia gressum €portabat lacrimans: deiectum attollere uultum €ac patriam aspicere et luctus renouare pigebat. €quod uero reduci tum se populusque patresque €offerrent, non gratari, sed poscere natos €quisque suos fratresque simul miseraeque parentes €ire uidebantur laceranda ad consulis ora. €sic igitur muto lictore inuectus in urbem €damnatum superis aspernabatur honorem. €@@At patres Fabiusque, procul maerore remoto, €praecipitant curas. raptim delecta iuuenta €seruitia armantur, nec claudit castra saluti €postpositus pudor. infixum est Aeneia regna €Parcarum in leges quacumque reducere dextra €proque arce et sceptris et libertatis honore €uel famulas armare manus. primaeua suorum €corpora praetexto spoliant uelamine et armis €insolitis cingunt. puerilis casside uultus €clauditur atque hostis pubescere caede iubetur. €idem obsecrantis, captiuum uulgus ut auro €pensarent paruo (nec pauca fuere precantum €milia), miranti durarunt prodere Poeno. €cuncta adeo scelera et noxam superauerat omnem €armatum potuisse capi. tunc terga dedisse €damnatis Siculas longe meritare per oras €impositum, donec Latio decederet hostis. €haec tum Roma fuit: post te cui uertere mores €si stabat fatis, potius, Carthago, maneres. @1 ôÿ@@@@{1LIBER VNDECIMVS}1 Nunc age, quos clades insignis Iapyge campo €uerterit ad Libyam populos Sarranaque castra, €expediam. stat nulla diu mortalibus usquam, €Fortuna titubante, fides. adiungere dextras €certauere palam rumpenti foedera Poeno €(heu nimium faciles laesis diffidere rebus!) €saeuior ante alios iras seruasse repostas €atque odium renouare ferox in tempore Samnis, €mox leuis et sero pressurus facta pudore €Bruttius, ambiguis fallax mox Apulus armis, €tum gens Hirpini uana indocilisque quieti €et rupisse indigna fidem: ceu dira per omnis €manarent populos foedi contagia morbi. €iamque Atella suas iamque et Calatia adegit, €fas superante metu, Poenorum in castra cohortes. €inde Phalanteo leuitas animosa Tarento €Ausonium laxare iugum. patefecit amicas €alta Croton portas Afrisque ad barbara iussa €Thespiadum docuit summittere colla nepotes. €idem etiam Locros habuit furor. ora uadosi €litoris, Argiuos Maior qua Graecia muros €seruat et Ionio luitur curuata profundo, €laetas res Libyae et fortunam in Marte secuta, €iurauit pauitans Tyrio sua proelia Marti. @1 €iam uero, Eridani tumidissimus accola, Celtae €incubuere malis Italum ueteresque doloris €tota se socios properarunt iungere mole. €@@Sed fas id Celtis, fas impia bella referre €Boiorum fuerit populis: Capuaene furorem, €quem Senonum genti, placuisse, et Dardana ab ortu €moenia barbarico Nom[2a]2dum sociata tyranno €quisnam mutato tantum nunc tempore credat? €luxus et insanis nutrita ignauia lustris €consumptusque pudor peccando unisque relictus €diuitiis probrosus honor lacerabat hiantem €desidia populum ac resolutam legibus urbem. €insuper exitio truculenta superbia agebat. €nec uitiis deerant uires. non largior ulli €Ausoniae populo (sic tum Fortuna fouebat) €aurique argentique modus; madefacta ueneno €Assyrio maribus uestis medioque dierum €regales epulae atque ortu conuiuia solis €deprensa et nulla macula non inlita uita. €tum populo saeui patres, plebesque senatus €inuidia laeta, et conlidens dissona corda €seditio. sed enim interea temeraria pubis €delicta augebat pollutior ipsa senectus. €nec, quos uile genus despectaque lucis origo @1 €foedabat, sperare sibi et deposcere primi €deerant imperia ac patriae pereuntis habenas. €quin etiam exhilar[2ar]2e uiris conuiuia caede €mos olim et miscere epulis spectacula dira €certantum ferro, saepe et super ipsa cadentum €pocula, respersis non parco sanguine mensis. €@@Has astu adgressus quo uerteret acrius aegras €ad Tyrios mentes, quae nulla sorte daturam €certus erat Romam (neque enim impetrata uolebat)_ €Pacuuio fuit haud obscurum crimine nomen_ €hortatur summi partem deposcere iuris €atque alternatos sociato consule fasces €et, si partita renuant sedisse curuli €aequatumque decus geminasque uidere secures, €ultorem ante oculos atque ora astare repulsae. €ergo electa manus gressu fert dicta citato. €antistat cunctis praecellens Virrius ore, €sed genus obscurum nullique furore secundus. €qui postquam coetu patrum ingentique senatu €impia dementis uulgi ac uix tota profudit €consulta [2et]2 tumidis incendit uocibus aures, €concordi fremitu renuentum effunditur asper €toto e concilio clamor, tum quisque fatigat €increpitans, uocumque tremit certamine templum. €@@Hic Torquatus, auum fronte aequauisse seuera €nobilis, 'Heu Capua portantes talia dicta €Romuleis durastis' ait 'succedere muris, €ad quos non ausi Carthago atque Hannibal arma €post Cannas adferre suas? numquamne per auris €it uestras, in Tarpeia cum sede Latini €orarent paria, haud uerbis, haud uoce, sed acri €propulsum dextra, qui tum mandata superbo €ore adportabat, tanto per limina templi €turbine praecipitem reuoluti corporis actum, €ut saeuo adflictus saxo spectante piaret €tristia dicta Ioue et lueret uerba impia leto? €en ego progenies eius, qui sede Tonantis €expulit orantem et nuda Capitolia consul €defendit dextra.' rabidum hinc palmasque uirorum €intentantem oculis proauitaque facta parantem €ut uidit maiore adeo crudescere motu, €excipit his frendens Fabius: 'Pro cuncta pudendi! €sedes, ecce, uacat, belli uiduata procella: €quem, quaeso, e uobis huic imposuisse paratis €inque locum Pauli quemnam datis? an tua, Virri, þ³´µÿï°°±ÿï‚ÐõîÿïƒÓéìÿ˜‹ˆÞprima atque ante alios sors, concedente senatu, €te citat ac nostris aequat iam purpura Brutis? €i, demens, i, quo tendis; tibi perfida fasces €det Carthago suos.' medio feruore loquentis €impatiens ultra gemitu cohibere furorem €fulminea toruum exclamat Marcellus ab ira: €'Quae tandem et quam lenta tenet patientia mentem, €o confuse nimis Gradiui turbine Varro, €ut perferre queas furibunda insomnia consul? €nonne exturbatos iam dudum limine templi €praecipites agis ad portas, et discere cogis €semiuiros, quod sit nostro de more creati €consulis imperium? non umquam sobria pubes €et peritura breui, moneo, ocius urbe facesse. €muros ante tuos, ut par est, debita ductor €armatus responsa dabit.' consurgere cuncti €hinc pariter magnoque uiros clamore premebant. €necnon et foribus propere Campana iuuentus @1 €extulit ipsa gradum, tantaeque dolore repulsae €concitus Hannibalem uoluebat Virrius ore. €Fuluius (huic nam spondebant praesagia mentis €uenturum decus, et Capuae pereuntis imago €iam tum erat ante oculos) 'Non si Carthaginis' inquit €'ductorem uestris deuinctum colla catenis €Romam uictor agis, posthac intrare Quirini €sacratas dabitur sedes. tende ocius, oro, €quo mens aegra uocat.' referunt haec inde citati €mixta minis et torua trucis responsa senatus. €@@Tantane, omnipotens, caligine mersa latere €fata placet? ueniet quondam felicior aetas, €cum pia Campano gaudebit consule Roma €et per bella diu fasces perque arma negatos €ultro ad magnanimos referet secura nepotes. €poena superborum tamen haec durabit auorum, €quod non ante suos Capua ad suffragia mittet, €quam Carthago suos. ‹@@Postquam nunc dicta senatus, €nunc facta exposuit, tum ueris falsa per artem €Virrius admiscens cecinit fatale cruenti €turbati[2s]2 signum belli. furiata iuuentus €arma, arma Hannibalemque uolunt. ruit undique uulgus €et Poenos in tecta uocant. ingentia facta €Sidonii iuuenis celebrant: ut ruperit Alpes €Herculei socius decoris diuisque propinquas €transierit cursu rupes, ut caede referta €clauserit Eridani uictor uada, uictor ut idem €Lydia Romano turbarit stagna cruore, €ut Trebiae ripas aeterno nomine famae €tradiderit Paulumque idem inter proelia et idem €Flaminium, proceres rerum, demiserit umbris. €his super excisam primori Marte Saguntum €et iuga Pyrenes et Hiberum et sacra parentis €iuratumque uiro bellum puerilibus annis €accumulant. unum, ducibus tot caede peremptis, €tot fusis acie, stare inter proelia nullis €attactum telis. superum cum munere detur €huic sociare uiro dextras et foedere iungi, €fastus exanguis populi uanumque tumorem €nimirum Capua et dominatum perferat urbis, €ceu famulis fasces aequataque iura negantis? €prorsus enim tanto potiorem nomine habendum €Varronem, ut fugiat consul fulgentior ostro. €@@Talia iactantes iam lectam sorte parabant €mittere quae Tyrios adiungat foedere pubem. €sed non inuictum ponebat pectore robur €tum solum Decius Capuae decus. isque receptus €in medios coetus (neque enim differre dabatur) €'Itis,' ait 'ciues, uiolanda ad iura parentum €damnatumque caput temerati foederis aris €iungitis hospitio? quae tanta obliuio recti? €magnu[2m]2 atque in magnis positum populisque uirisque €[2h]2a[2u]2d uersam ostentare fidem! nunc tempus inire €proelia pro Rutulis, nunc signa aciemque mouere, €dum trepidae res, et medicinam uulnera poscunt: €is locus officio, cum cessant prospera, cumque €dura ad opem Fortuna uocat. nam laeta fouere €haud quaquam magni est animi decus. huc, age, adeste. €noui dis animas similes et pectora magnis @1 €numquam angusta malis. capiunt, mihi credite, Cannas €et Trasimenna uada et Pauli memorabile letum. €hi sunt qui uestris infixum moenibus hostem €deiecere manu et Capuam eripuere superbis €Samnitum iussis. hi sunt qui iura dedere €terrore expulso Sidicinaque bella remorunt. €quos fugitis socios? quosue additis? ille ego sanguis €Dardanius, cui sacra pater, cui nomina liquit €ab Ioue ducta Capys magno cognatus Iulo, €ille ego semihomines inter Nasamonas et inter €saeuum atque aequantem ritus Garamanta ferarum €Marmarico ponam tentoria mixtus alumno, €ductoremque feram, cui nunc pro foedere proque €iustitia est ensis solaeque e sanguine laudes? €non ita, non Decio permixtum fasque nefasque, €haec ut uelle queat. nullo nos inuida tanto €armauit Natura bono, quam ianua mortis €quod patet et uita non aequa exire potestas.' €@@Haec uana auersas Decius iactauit ad auris. €ast delecta manus iungebat foedera Poeno. €iamque aderat praemissa duci turbante tumultu €Autololes numerosa cohors. ipse agmine magno €festinata citus per campos signa mouebat. €et Decius: 'Nunc hora, uiri, nunc tempus. adeste, €dum Capua dignum, dum me duce dextera uindex €molitur facinus: procumbat barbara pubes. €pro se quisque alacres rapite hoc decus. hostis adire €si parat, obstructas praebete cadauere portas €et ferro purgate nefas. hic denique solus €eluerit sanguis maculatas crimine mentes.' €@@Dumque ea nequiquam non ulli laeta profatur, €audita asperitate uiri coeptoque feroci, €multa feta gerens ira praecordia, Poenus €astabat muris propereque accersere lectos €immitem castris Decium iubet. horrida uirtus €armatumque fide pectus rectique cupido €et maior Capua mens imperterrita mole €inuicta stabat toruoque minacia uultu €iussa ducis uerbisque etiam incessebat amaris. €quem Libyae rector tot signa, tot arma ferentis €spernentem increpitans magno clamore profatur: €'Post Paulum, post Flaminium componimur, eheu, €uecordi Decio, mecum certasse uolenti €in decus et famam leti. rapite (ite citati) €signa, duces. pateatne mihi Campana uetante €urbs Decio, explorare libet, noua bella mouenti €cui patuere Alpes, saxa impellentia caelum €atque uni calcata deo.' suffuderat ora €sanguis et a toruo surgebant lumine flammae. €tum rictus spumans et anhelis faucibus acta €uersabant penitus dirum suspiria murmur. €sic urbem inuectus, toto comitante senatu €et uulgo ad spectanda ducis simul ora ruente, €effundit cunctam rabiem irarumque procellas. €@@Necnon et Decio propiora pericula mentem €flammarant, tempusque adeo cernebat adesse, €quo laudes ducis inuicti superaret inermis. €non illum fuga, non clausi occuluere penates, €sed liber, ueluti nullus penetrasset in urbem €Hannibal, intrepido seruauerat otia uultu, €cum iuuenem saeuis, horrendum, concitus armis €inuadit globus et pedibus sublime sedentis €ductoris sistit. tonat inde ferocibus alte @1 €incessens uictor dictis: 'Solusne ruentem €fulcire ac reuocare paras a funere Romam, €o demens? en, qui diuum mihi munera tanta €eripiat. Decio prorsus seruabar inerti €uincendus, Decio imbelli, cui femina nulla €orta in Agenoreis nostrae Carthaginis oris €cesserit. huic agedum (nam cur indigna feramus €magnanimi?), miles, meritas innecte catenas.' €dixerat haec, necdum finem conuicia norant: €inlatus uelut armentis super ardua colla €cum sese imposuit uictorque immane sub ira €infremuit leo et immersis grauis unguibus haesit, €mandit anhelantem pendens ceruice iuuencum. €at Decius, dum uincla ligant, 'Necte ocius' inquit €'(nam sic Hannibalem decet intrauisse) catenas, €foederis infausti pretium. sic uictima prorsus €digna cadit Decius. nec enim te sanguine laetum €humano sit fas caesis placasse iuuencis. €en dextra! en foedus! nondum tibi curia necdum €templorum intrati postes: iam panditur acri €imperio carcer. perge ac primordia tanta €accumula paribus factis. mihi fama sub umbras €te feret oppressum Capuae cecidisse ruinis.' €nec plura effari concessum. obnubitur atra €ueste caput, trahiturque ferox ante ora suorum. €@@Exin uictor ouans sedato pectore tandem €spectandis urbis tectis templisque serenos €laetus circumfert oculos et singula discit: €quis muris sator, et pubes sit quanta sub armis, €quot bello pateant argenti aerisque talenta, €nunc qualis frenata acies, nunc deinde pedestris €copia quanta uiris. monstrant Capitolia celsa €Stellatisque docent campos Cereremque benignam. €iamque diem ad metas defessis Phoebus Olympo €impellebat equis, fuscabat et Hesperos umbra €paulatim infusa properantem ad litora currum: €instituunt de more epulas festamque per urbem €regifice extructis celebrant conuiuia mensis. þ³´µÿï°°±ÿï‚ÐõîÿïƒÓéìÿ˜‹‹‚ipse, deum cultu et sacro dignatus honore, €praecipuis multoque procul splendentibus ostro €accipitur sublime toris. non una ministri €turba gregis: posuisse dapes his addita cura, €his adolere focos, his ordine pocula ferre; €necnon et certis struitur penus. aspera mensa €pondera caelati fulgent antiquitus auri. €eripiunt flammae noctem, strepituque mouentum €murmurat alta domus. stupet inconsuetus opimae €Sidonius mensae miles faciemque superbi €ignotam luxus oculis mirantibus haurit. €uescitur ipse silens et tantos damnat honores €esse epulis facilesque coli tanto agmine mensas, €donec pulsa fames et Bacchi munera duram €laxarunt mentem. tum frontis reddita demum €laetitia, et positae grauiores pectore curae. €@@Personat Euboica Teuthras testudine, Cymes €incola, et obtusas immiti murmure saeuae €inter bella tubae permulcet cantibus auris. ‹ƒÅ[2namque chaos, caecam quondam sine sidere molem €non surgente die, ac mundum sine luce canebat. €tum deus ut liquidi disclusset stagna profundi €tellurisque globum media compage locasset; €ut celsum superis habitare dedisset Olympum, €castaque Saturni monstrabat saecula patris.]2 ‹‚£iamque Iouem et laetos per furta canebat amores €Electraeque toros Atlantidos, unde creatus @1 €proles digna deum tum Dardanus, isque Tonanti €ut det Eric[2h]2thonium magna de stirpe nepotem; €hinc Tros, hinc Ilus, generis tunc ordine longo €Assaracus, nulloque minor famaue manuue €tum Capys ut primis dederit sua nomina muris. €concelebrant plausu pariter Sidonia pubes €Campanaeque manus. ante omnis ductor honori €nominis augusto libat carchesia ritu; €cetera quem sequitur Bacchique e more liquorem €inrorat mensis turba ardescitque Lyaeo. €@@Interea, Tyrio resoluta in gaudia coetu €conuerso (neque enim, iuuenis non digne sileri, €tramittam tua coepta libens famamque negabo €quamquam imperfectis, magnae tamen indolis, ausis), €mens una, inuiolata mero nullisque uenenis €potandi exarmata decus, pugnaeque necisque €Sidoniae tacito uoluebat pectore molem. €quoque esset miranda magis tam sacra libido, €Pacuuio genitus patrias damnauerat artis. €is uariis oneratum epulis atque atria tardo €linquentem gressu comitatus pone parentem, €postquam posse datum meditata aperire nouosque €pandere conatus, et liber parte relicta €tectorum a tergo patuit locus, 'Accipe digna €et Capua et nobis' inquit 'consulta:' (togaque €armatum amota nudat latus) 'hoc ego bellum €conficere ense paro atque auulsum ferre Tonanti €rectoris Libyci uictor caput. hic erit ille, €qui polluta dolis iam foedera sanciet, ensis. €si perferre nequit spectacula tanta senectus €et tremit inceptis lasso maioribus aeuo, €at tu securis concede penatibus et me €linque meae menti. summum quod credis et aequas €Hannibalem superis, o quantum nomine maior €iam Poeno tibi natus erit!' uibrabat ab ore €ignis atrox, animusque uiri iam bella gerebat, €cum senior, tanti pondus conaminis aegra €iam dudum uix aure ferens, tremebundus ibidem €sternitur et pedibus crebro pauida oscula figens: €'Per si quid superest uitae, per iura parentis €perque tuam nostra potiorem, nate, salutem, €absiste inceptis, oro, ne sanguine cernam €polluta hospitia ac tabo repleta cruento €pocula et euersas pugnae certamine mensas. €tune illum, quem non acies, non moenia et urbes €ferre ualent, cum frons propior lumenque corusco €igne micat, tune illa uiri quae uertice fundit €fulmina pertuleris, si uiso intorserit ense €diram, qua uertit per campos agmina, uocem? €fallit te, mensas inter quod credis inermem. €tot bellis quaesita uiro, tot caedibus armat €maiestas aeterna ducem. si admoueris ora, €Cannas et Trebiam ante oculos Trasimennaque busta €et Pauli stare ingentem miraberis umbram. €quid? tanto in casu comitum iuxtaque iacentum €torpebunt dextrae? parce, oro, et desine uelle, €cui nequeas uictor superesse. an tristia uincla €et Decius non erudiunt componere mentem?' €@@Talia commemorans, famae maioris amore €flagrantem ut uidit iuuenem surdumque timori, €'Nil ultra posco, refer in conuiuia gressum; €approperemus:' ait 'non iam tibi pectora pubis €Sidoniae fodienda manu tutantia regem: €hoc iugulo dextram explora. namque haec tibi ferrum, @1 €si Poenum inuasisse paras, per uiscera ferrum €nostra est ducendum. tardam ne sperne senectam. €opponam membra atque ensem extorquere negatum €morte mea eripiam.' lacrimae tunc ore profusae, €et magna superum cura seruatus in arma €Scipiadae Poenus, nec tantum fata dederunt €externa peragi dextra. pulcherrimus irae €et dignus fieri compos memorabilis ausi, €amisit quantam posito conamine laudem, €cui tantum est uoluisse decus. tum red[2d]2ere sese €festinant epulis et tristia fronte serenant, €donec laeta uirum soluit conuiuia somnus. €@@Postera lux Phaet[2h]2ontis equos proferre parabat, €iam rapido summis curru splendente sub undis, €et iuuenis magno generatus Hamilcare duras €iam dudum exercet curas. Carthaginis arces €ire ferox Mago et patribus portare iubetur €nuntius acta ducis. praeda et captiua leguntur €corpora dereptaeque uiris sub Marte cruento €exuuiae, fausti superis libamina belli. €altera curarum Libycis dimittitur oris €heu Decius, reduci lentas seruatus ad iras, €ni poenae iuuenem indignae miseratus ab alto €Iuppiter antiquam Batti uertisset ad urbem. €hic Pellaea uirum Ptolomaei sceptra uehentum €eripuere minis, resolutaque uincula collo. €atque eadem uitae custos mox deinde quieto €accepit tellus ossa inuiolata sepulchro. €@@Nec Venerem interea fugit exoptabile tempus €Poenorum mentes caeco per laeta premendi €exitio et luxu corda importuna domandi. €spargere tela manu passim fallentia natis €imperat et tacitas in pectora mittere flammas. €tum pueris dulce adridens: 'Eat improba Iuno €et nos (nec mirum, quid enim sumus?) acta secundis €despiciat. ualet illa manu, ualet illa lacertis: €paruula nos arcu puerili spicula sensim €fundimus, et nullus nostro de uulnere sanguis. €uerum, agite, o mea turba, precor (nunc tempus), adeste €et Tyriam pubem tacitis exurite telis. €amplexu multoque mero somnoque uirorum €profliganda acies, quam non perfregerit ensis, €non ignes, non immissis Gradiuus habenis. €combibat inlapsos ductor per uiscera luxus, €nec pudeat picto fultum iacuisse cubili, €nec crinem Assyrio perfundere pugnet amomo. €ille sub hiberno somnos educere caelo €iactator tectis malit consumere noctes, €ac ponat ritus uescendi saepe citato €dum residet sub casside equo, discatque Lyaeo €imbellem donare diem. tum deinde madenti €post epulas sit grata chelys, segnisque soporas €aut nostro uigiles ducat sub numine noctes.' €@@Haec postquam Venus, adplaudit lasciuus et alto €mittit se caelo niueis exercitus alis. €sentit flammiferas pubes Maurusia pennas, €et pariter fusis tepuerunt pectora telis. €Bacchi dona uolunt epulasque et carmina rursus €Pieria liquefacta lyra. non acer aperto €desudat campo sonipes, non ulla per auras €lancea nudatos exercet torta lacertos. €mollitae flammis lymphae languentia somno €membra fouent, miserisque bonis perit horrida uirtus. €ipse etiam, adflatus fallente Cupidine, ductor €instaurat mensas dapibus repetitque uolentum €hospitia et patrias paulatim decolor artis @1 €exuit, occulta mentem uitiante sagitta. €altera iam patria atque aequo sub honore uocatur €altera Carthago Capua, intactumque secundae €fortunae ingenium uitia adlectantia quassant. €nec luxus ullus mersaeque libidine uitae €Campanis modus: accumulant uariasque per artis €scaenarum certant epulas distinguere ludo, €ut strepit assidue Phrygiam ad Nilotica loton €%Memphis Amyclaeo passim lasciua Canopo. €inprimis dulcem, Poeno laetante, per auris €nunc uoce infundit Teuthras, nunc pectine cantum. €isque ubi mirantem resonantia pollice fila €ductorem uidit Libyae, canere inde superbas €Aoniae laudes sensim testudinis orsus, €concordem citharae mouit per carmina linguam €uincere linquentis uitam quae possit olores, €atque haec e multis carpsit mollissima mensae: €@@'Argolicis quondam populis, mirabile dictu, €exaudita chelys lapidem testudine felix €ducere et in muris posuisse uolentia saxa. €haec Amphionio uallauit pectine Thebas €ac silice aggeribus per se scandente uocatis þ³´µÿï°°±ÿï‚ÐõîÿïƒÓéìÿ˜‹‹ƒ½iussit in immensum cantatas surgere turris. €altera turbatum plectro moderata profundum €et tenuit phocas et in omni Protea forma €traxit et aequoreo portauit Ariona dorso. €iam quae Peliaca formabat rupe canendo €heroum mentes et magni pectora Achillis, €Centauro dilecta chelys, compesceret iras €percussa fide uel pelagi uel tristis Auerni. €[namque chaos, caecam quondam sine sidere molem €non surgente die, ac mundum sine luce canebat. €tum deus ut liquidi %discisset stagna profundi €tellurisque globum media compage locasset; €ut celsum superis habitare dedisset Olympum, €castaque Saturni monstrabat saecula patris.] €sed quos pulsabat Riphaeum ad Strymona, nerui, €auditus superis, auditus manibus Orpheus, €emerito fulgent clara inter sidera caelo. €hunc etiam mater, tota comitante sororum €Aonidum turba, mater mirata canentem. €non illo Pangaea iuga aut Mauortius Haemus, €non illo modulante sonos stetit ultima Thrace: €cum siluis uenere ferae, cum montibus amnes, €immemor et dulcis nidi positoque uolatu €non mota uolucris captiua pependit in aethra. €quin etiam, Pagasaea ratis, cum caerula nondum €cognita terrere[2nt]2 pontoque intrare negarent, ŒƒÖá. . . . . . . . . . . . ‹ƒ×ad puppim sacrae, cithara eliciente, carinae €adductum cantu uenit mare. pallida regna €Bistonius uates flammisque Acheronta sonantem €placauit plectro et fixit reuolubile saxum. €o dirae Ciconum matres Geticique furores €et damnata deis Rhodope! tulit ora reuulsa €in pontum, ripis utraque sequentibus, Hebrus. €tum quoque, cum rapidi caput a ceruice recisum €portarent fluctus, subito emicuere per undas €ad murmur cete toto exultantia ponto.' €@@Sic tunc Pierius bellis durata uirorum €pectora Castalio frangebat carmine Teuthras. €interea placida attulerant iam flamina terris €Magonem Libycis. lauro redimita subibat €optatos puppis portus, pelagoque micabant @1 €captiua arma procul celsa fulgentia prora. €at patulo surgens iam dudum ex aequore late €nauticus implebat resonantia litora clamor, €et simul adductis percussa ad pectora tonsis €centeno fractus spumabat uerbere pontus. €nec lentum in medios rapienda ad gaudia uulgus €procurrit fluctus, elataque turba fauore €certatim ingenti celebrat noua gaudia plausu. €aequatur rector diuis: illum undique matres, €illum turba minor moniti gaudere nepotes, €et senior manus et iuxta populusque patresque €mactatis superum digna[2n]2tur honore iuuencis. €sic patriam Mago et portas ingressus ouantis €fraternae laudis fama. ruit inde senatus, €et multo patrum stipatur curia coetu. €tum diuos ueneratus auum de more uetusto €'Martem' ait 'egregium et fractas, quis Itala tellus €nitebatur, opes, pars ipse haud parua laborum, €nuntio. pugnatum superis in uota secundis. €est locus, Aetoli signat quem gloria regis, €possessus quondam prisca inter saecula Dauno. €umentis rapido circumdat gurgite campos €Aufidus et stagnis intercipit arua refusis, €mox fluctus ferit Hadriacos magnoque fragore €cedentem impellit retrorsus in aequora pontum. €hic Varro et magnum Latia inter nomina Paulus €nomen, quis rerum ducibus permissa potestas, €uixdum depulsa nigrae caligine noctis €inuadunt campum et late fulgentibus armis €accendunt ultro lucem surgentis Eoi. €nos contra (nam germanum furor acer agebat €optatae pugnae) castris cita signa mouemus. €intremit et tellus et pulsus mugit Olympus. €hic fluuium et campos abscondit caede uirorum €ductor, quo numquam maiorem ad bella tulerunt €rectorem terrae. uidi cum turbine saeuo €Ausonia et sonitu bellantis fusa per agros €uni terga daret. uidi cum Varro citato €auferretur equo, proiectis degener armis. €quin et magnanimum perfosso corpore telis €strage super socium uidi te, Paule, cadentem. €Aegatis ille et seruilia foedera larga €ultus caede dies: non plus optasse liberet €quam tum concessit dexter deus. altera iam lux €si talis redeat, populis sis omnibus una €tum, Carthago, caput terrasque colare per omnis. €testes hi stragis, quos signum inlustre superbis €mos laeua gestare uiris.' tum funditur ante €ora admirantum praefulgens anulus auro €datque fidem uerbis haud paruo insignis aceruo. €hinc iterum repetens, 'Restat nunc sedibus imis €uertenda atque aequanda solo iam subruta Roma. €adnitamur:' ait 'uires refouete tot haustas €casibus, et pateant non parca aeraria dextris €quas emimus bello. defit iam belua, tristis €Ausoniis terror, necnon alimenta fatigant.' €@@Atque ea dum memorat, toruo conuersus in ora €Hannonis uultu, quem gliscens gloria prauum €ductori[2s]2 studio iam dudum agitabat acerbo: €'Iamne tibi dextras inceptaque nostra probamus? €iam fas Dardanio me non seruire colono? €anne iterum Hannibalem dedi placet? atra ueneno €inuidiae nigroque undantia pectora felle, €tandem tot titulis totque exorata tropaeis, @1 €infelix muta. dextra en, en dextera, quam tu €Aeneadis lacerare dabas, et litora et amnes €et stagna et latos impleuit sanguine campos.' €haec Mago, atque animos fauor haud obscurus alebat. €@@Cui, simul inuidia atque ira stimulantibus, Hanno[2n]2: €'Talia uesani iuuenis conuicia miror €haud equidem: tumet ingenio, fraternaque corda €non tarde agnoscas et uirus futtile linguae. €qui ne mutatum uanis absistere credat, €nunc pacem orandum, nunc improba foedere rupto €arma reponendu[2m]2 et bellum exitiale cauendum €auctor ego. atque adeo uosmet perpendite, quaeso, €quid ferat: haud aliud nobis censere relictum est. €tela, uiros, aurum, classis, alimenta precatur €belligeramque feram. uictus non plura dedissem. €sanguine Dardanio Rutulos saturauimus agros, €et iacet in campis Latium. deponere curas €tandem ergo, bone, da uictor, liceatque sedere €in patria, liceat non exhaurire rapacis €impensis belli uacuatos saepe penates. €nunc en, nunc, inquam (falsa ut praesagia nostra €sint, oro, mensque augurio ludatur inani), €haud procul est funesta dies. atrocia noui €corda ac prospicio natas e cladibus iras. €uos ego, uos metuo, Cannae. summittite signa €atque adeo temptate, agedum, ac deposcite pacem: €non dabitur. parat ille dolor, mihi credite, maius €exitium accepto, citiusque haec foedera uictor €quam uictus dabit. atque adeo, qui tanta superbo €facta sonas ore et spumanti turbine perflas €ignorantum aures, dic, en, germanus in armis @1 €ille tuus par Gradiuo, per saecula tellus €cui similem numquam ductorem in bella creauit, €moenia Romuleae cur nondum uiderit urbis? €scilicet e gremio matrum rapiamus in hostem €nondum portandis habiles grauioribus armis, €aeratas iussi texamus mille carinas, €atque omnis Libyae quaeratur belua terris, €ut longa imperia atque armatos proroget annos €Hannibal et regnum trahat usque in tempora fati? €uos uero (neque enim occulto circumdamur astu) €ne dulcis spoliate domos, castrisque potentum €atque opibus sancite modum. pax optima rerum €quas homini nouisse datum est, pax una triumphis €innumeris potior, pax custodire salutem €et ciuis aequare potens reuocetur in arcis €tandem Sidonias, et fama fugetur ab urbe €perfidiae, Phoenissa, tua. si tanta libido €armorum tenet atque enses non reddere perstat €poscenti patriae, nil suppeditare furori €hortor et haec fratri Magonem dicta referre.' €@@Plura adnectentem (neque enim satiauerat iras €dicendo) clamor turbat diuersa uolentum: €'Si Libyae decus, haud ulli superabilis armis, €Hannibal est irae tibi, destituemus ad ipsas €uictorem metas nec opum adiumenta feremus, €inuidia unius sceptra ut iam parta retardet?' €inde alacres tribuunt quae belli posceret usus €absentique suum iactant sub teste fauorem. €mox eadem terris placitum traducere Hiberis, €dum malus obtrectat facta immortalia liuor €nec sinit adiutas ductoris crescere laudes. @1 ôÿ@@@@{1LIBER DVODECIMVS}1 Iam terra glaciale caput fecundaque nimbis €tempora et austrifero nebulosam uertice frontem €immitis condebat Hiems, blandisque salubre €uer Zephyris tepido mulcebat rura sereno. €prorumpit Capua Poenus uicinaque late €praemisso terrore quatit, ceu condita bruma, €dum Riphaea rigent Aquilonis flamina, tandem €euoluit serpens arcano membra cubili €et spondente die nouus emicat atque coruscum €fert caput et saniem sublatis faucibus efflat. €at Libyci ducis ut fulserunt signa per agros, þ³´µÿï°°±ÿï‚ÐõîÿïƒÓéìÿ˜ŒˆŒdesolata metu cuncta, et suadente pauore €uallo se clausere simul trepidique salutis €expectant ipsis metuentes moenibus hostem. €@@Sed non ille uigor qui ruptis Alpibus arma €intulerat dederatque uias Trebiaque potitus €Maeonios Italo scelerauit sanguine fluctus €tunc inerat. molli luxu madefacta meroque €%inlecebris somni torpentia membra fluebant. €quis gelidas suetum noctes thorace grauatis €sub Ioue non aequo trahere et tentoria saepe €spernere, ubi hiberna ruerent cum grandine nimbi, €ac ne nocte quidem clipeiue ensesue reposti, €non pharetrae aut iacula, et pro membris arma fuere, €tum graue cassis onus maioraque pondera uisa @1 €parmarum ac nullis fusae stridoribus hastae. €@@Prima instaurantem sensit certamina mitis €Parthenope, non diues opum, non spreta uigoris, €sed portus traxere ducem secura uolentem €aequora, quae peteret ueniens Carthagine puppis. ˆ¡Sirenum dedit una suum (memorabile) nomen €Parthenope muris Acheloias, aequore cuius €regnauere diu cantus, cum dulce per undas €exitium miseris caneret non prospera nautis. ˆŸnunc molles urbi ritus atque hospita Musis €otia et exemptum curis grauioribus aeuum. ˆ¥haec pone adgressus (nam frontem clauserat aequor) €moenia non ullas ualuit perfringere Poenus €tota mole uias frustraque inglorius ausi €pulsauit quatiens obstructas ariete portas. €stabat Cannarum Graia ad munimina uictor €nequiquam et cautae mentis consulta probabat €euentu, qui post Dauni stagnantia regna €sanguine Tarpeias ire abstinuisset ad arces. €'En, qui nos segnes et nescire addere cursum €factis iactastis, quod uobis scandere nuper €non acie ex ipsa concessum moenia Romae, €intrate atque epulas promissas sede Tonantis €his, quae Graia manus defendit, reddite tectis.' €talia iactabat famaeque pudore futurae, @1 €inritus incepti prima si absisteret urbe, €audebat cuncta atque acuebat fraudibus enses. €sed subitae muris flammae totoque fluebant €aggeris anfractu tela improuisa per auras. €haud secus, occuluit saxi quo uertice fetus €ales fulua Iouis, tacito si ad culmina nisu €euasit serpens terretque propincus hiatu, €illa hostem rostro atque adsuetis fulmina ferre €unguibus incessens nidi circumuolat orbem. €@@Tandem ad uicinos Cumarum uertere portus €defessus subiit uarioque lacessere motu €fortunam et famae turbando obstare sinistrae. €sed custos urbi Gracchus tutela uel ipsis €certior arcebat muris iterumque sedere €portis atque aditus iterum sperare uetabat. €lustrat inops animi rimaturque omnia circum €alite uectus equo rursusque hortatibus infit €laudum agitare suos: 'Pro di, quis terminus' inquit €'ante urbes standi Graias, oblite tuorum €factorum miles? quis erit modus? Alpibus astat €nimirum maior moles, et scandere caelum €pulsantis iubeo scopulos. quamquam altera detur €si similis tellus, aliaeque repente sub astra €exsurgant rupes, non ibis et arduus arma €me ducente feres? tene heu Cumanus hiantem €agger adhuc murusque tenet Gracchusue, moueri €non ausus portis? paruo in discrimine cerno ‰Íá. . . . . . . . . . . ˆÎan uobis gentes quaecumque labore parastis €casu gesta putent? per uos Tyrrhena fauentum €stagna deum, per ego et Trebiam cineresque Sagunti €obtestor, dignos iam uosmet reddite uestra €quam trahitis fama et reuocate in pectora Cannas.' €@@Sic ductor fessas luxu attritasque secundis €erigere et uerbis temptabat sistere mentes. €atque hic perlustrans aditus fulgentia cernit €arcis templa iugo, quorum tum Virrius, altae €immitis ductor Capuae, primordia pandit. €'Non est hoc' inquit 'nostri, quod suspicis, aeui: €maiores fecere manus. cum regna timeret €Dictaei regis (sic fama est) linquere terras €Daedalus inuenit nec toto signa sequenti €orbe dare, aetherias aliena tollere in auras €ausus se penna atque homini monstrare uolatus. €suspensum hic librans media inter nubila corpus €enauit superosque nouus conterruit ales. €natum etiam docuit falsae sub imagine plumae €attemptare uias uolucrum, lapsumque solutis €pennarum remis et non felicibus alis €turbida plaudentem uidit freta. dumque dolori €indulget subito motis ad pectora palmis, €nescius heu planctu duxit moderante uolatus. €hic pro nubiuago gratus pia templa meatu €instituit Phoebi atque audacis exuit alas.' €@@Virrius haec: sed enim ductor numerabat inertis €atque actos sine Marte dies ac stare pudebat. €ingemit aduersis respectansque inrita tecta €urbe Dicarchea parat exsatiare dolorem. €hic quoque nunc pelagus, nunc muri saxea moles €officit audenti defensantumque labores. €dumque tenet socios dura atque obsaepta uiarum @1 €rumpere nitentis lentus labor, ipse propinqua €stagnorum terraeque simul miracula lustrat. €@@Primores adsunt Capuae: docet ille, tepentes €unde ferant nomen Baiae, comitemque dedisse €Dulichiae puppis stagno sua nomina monstrat. €ast hic Lucrino mansisse uocabula quondam €Cocyti memorat medioque in gurgite ponti €Herculeum commendat iter, qua discidit aequor €Amphitryoniades armenti uictor Hiberi. €ille, olim populis dictum Styga, nomine uerso €stagna inter celebrem nunc mitia monstrat Auernum: €tum tristi nemore atque umbris nigrantibus horrens €et formidatus uolucri letale uomebat €suffuso uirus caelo Stygiaque per urbes €religione sacer saeuum retinebat honorem. €huic uicina palus (fama est Acherontis ad undas €pandere iter) caecas stagnante uoragine fauces €laxat et horrendos aperit telluris hiatus €interdumque nouo perturbat lumine manis. €at iuxta caligantis longumque per aeuum €infernis pressas nebulis pallente sub umbra €Cimmerias iacuisse domos noctemque profundam €Tartareae narrant urbis. tum sulphure et igni €semper anhelantis coctoque bitumine campos €ostentant. tellus, atro exundante uapore €suspirans ustisque diu calefacta medullis, €aestuat et Stygios exhalat in aera flatus; €%parturit et tremulis metuendum exsibilat antris, €interdumque, cauas luctatus rumpere sedis €aut exire fretis, sonitu lugubre minaci €Mulciber immugit lacerataque uiscera terrae €mandit et exesos labefactat murmure montis. €tradunt Herculea prostratos mole Gigantas €tellurem iniectam quatere, et spiramine anhelo €torreri late campos, quotiensque minantur €rumpere compagem impositam, expallescere caelum. €apparet Prochyte saeuum sortita Mimanta, €apparet procul Inar[2i]2me, quae turbine nigro €fumantem premit Iapetum flammasque rebelli €ore eiectantem et, si quando euadere detur, €bella Ioui rursus superisque iterare uolentem. €monstrantur Vesuuina iuga atque in uertice summo €depasti flammis scopuli stratusque ruina €mons circum atque Aetnae fatis certantia saxa. €necnon Misenum seruantem Idaea sepulcro €nomina et Herculeos uidet ipso in litore Baulos: €miratur pelagique minas terraeque labores. €@@Quae postquam perspecta uiro, regressus ad altos €inde Pheretiadum muros, frondentia laeto €palmite deuastat Nysaea cacumina Gauri. €hinc ad Chalcidicam transfert citus agmina Nolam. €campo Nola sedet crebris circumdata in orbem €turribus et celso facilem tutatur adiri €planitiem uallo, sed, qui non turribus arma €defendenda daret, uerum ultro moenia dextra €protegeret, Marcellus opem auxiliumque ferebat. €isque ubi Agenoream procul aduentare per aequor €et ferri ad muros nubem uidet, 'Arma, cruentus €hostis adest, capite arma, uiri' clamatque capitque. €circumstant rapidi iuuenes aptantque frementi @1 €sanguineas de more iubas. sonat inde, citato €agmina disponens passu: 'Tu limina dextrae €seruabis portae, Nero; tu conuerte cohortes €ad laeuam patrias et Larinatia signa, €clarum Volscorum, Tulli, decus. ast ubi iusso, €per tacitum ruptis subita ui fundite portis €telorum in campos nimbum. ferar ipse reuulsa €in medios equitumque traham certamina porta.' €@@Dumque ea Marcellus, iam claustra reuellere Poeni €et scalis spretis temptabant rumpere muros. €insonuere tubae passim clamorque uirorum €hinnitusque, simul litui raucoque tumultu €cornua et in membris concussa furentibus arma. €fertur acerba lues disiectis incita portis €effusaeque ruunt inopino flumine turmae, €improbus ut fractis exundat molibus amnis, €propulsum ut Borea scopulis impingitur aequor, €ut rupto terras inuadunt carcere uenti. €nec torrente Libys uiso armorumque uirumque €deiectus spe s[2t]2are ualet. dux Dardanus instat þ³´µÿï°°±ÿï‚ÐõîÿïƒÓéìÿ˜Œ‹¿attonito, praegressus equo, tergisque ruentum €incumbens hasta socios nunc uoce fatigat: €'Perge, age, fer gressus. dexter deus, horaque nostra est. €hac iter ad muros Capuae,' nunc rursus in hostem €conuersus: 'Sta. quo raperis? non terga tuorum, €te, ductor Libyae, increpito: sta. campus et arma €et Mars in manibus. dimitto e caede cohortes: €spectemur soli. Marcellus proelia posco.' €sic rector Latius, iuuenique inuadere pugnam €Barcaeo suadebat honor pretiumque pericli. €@@Sed non haec placido cernebat pectore Iuno €coeptoque auertit suprema in fata ruentem. €sistere perculsos ille et reuocare laborat: €'Talesne e gremio Capuae tectisque sinistris €egredimur? state, o miseri, quis gloria summa €dedecori est. nil uos hodie, mihi credite, terga €uertentis fidum expectat. meruistis ut omnis €ingruat Ausonia, et saeuo Mauorte parastis €ne qua spes fusos pacis uitaeque maneret.' €uincebat clamore tubas uocisque uigore €quamuis obstructas saeuus penetrabat in auris. €@@Polydamanteis iuuenis Pedianus in armis €bella agitabat atrox Troianaque semina et ortus €atque Antenorea sese de stirpe ferebat, €haud leuior generis fama sacroque Timauo €gloria et Euganeis dilectum nomen in oris. €huic pater Eridanus Venetaeque ex ordine gentes €atque Apono gaudens populus, seu bella cieret €seu Musas placidus doctaeque silentia uitae €mallet et Aonio plectro mulcere labores, €non ullum dixere parem, nec notior alter €Gradiuo iuuenis nec Phoebo notior alter. €qui postquam, effusis urgens uestigia frenis €Poenorum, iuxta galeam atque insigne perempti €agnouit spolium Pauli (puer illa gerebat €non paruo laetus ductoris munere Cinyps, €dilectus Poeno Cinyps, quo gratior ora €non fuit ac nulla nituit plus fronte decoris: €quale micat semperque nouum est quod Tiburis aura €pascit ebur, uel qui miro candoris honore €lucet in aure lapis rubris aduectus ab undis.)_ €quem postquam egregium cristis et casside nota €fulgentem extremo Pedianus in agmine uidit, €ceu subita ante oculos Pauli emersisset imago €sedibus infernis amissaque posceret arma, €inuadit frendens: 'Tune, ignauissime, sacri @1 €portabis capitis, quae non sine crimine uester €inuidiaque deum gestaret tegmina ductor? €en Paulus.' uocat inde uiri ad spectacula manis €et fugientis agit costis penetrabile telum. €tum delapsus equo galeam atque insignia magni €consulis abrumpit dextra spoliatque nitentem. €soluitur omne decus leto, niueosque per artus €it Stygius color et formae populatur honores. €ambrosiae cecidere comae, uiolataque ceruix €marmoreum in iugulum collo labente recumbit. €haud secus Oceano rediens Cythereius ignis, €cum sese Veneri iactat splendore refecto, €si subita inuadat nubes, hebetatur et atris €decrescens tenebris languentia lumina condit. €ipse etiam rapta Pedianus casside nudos €attonitus stupet ad uultus irasque coercet. €tum galeam magno socium clamore reportans €immitem quatiebat ecum, spumantia saeuo €frena cruentantem morsu. cui turbidus armis €obuia Marcellus rapido tulit ora tumultu €adgnoscensque decus 'Macte [2o]2 uirtutis auitae, €macte Antenoride! nunc' inquit 'rapta petamus, €quod superest, Libyci ductoris tegmina,' et ardens €terrificis saeuam fundit stridoribus hastam. €nec forsan uoti uanus foret, obuia ni uis €Gestaris opposito tenuisset corpore telum. €qui dum uicinis ductorem protegit armis, €transabiit non hunc sitiens grauis hasta cruorem €ingentisque minas mutata morte peregit. €auehitur raptim ductor discrimine leti €turbatus cursumque furens ad castra capessit. €@@Iamque fugae immodicus tendit certamine gressum €praecipitem uersis Poenorum exercitus armis. €adsequitur telis hostis, longasque uiritim €exsatiant iras cladum caeloque cruentos €certatim ostentant et dis ultoribus enses. €ille dies primus docuit, quod credere nemo €auderet superis, Martis certamine sisti €posse ducem Libyae. raptant currusque uirosque €Massylamque feram, et uiuis auulsa reportant €tegmina bellantum atque abeunt, sub cuspide terga €contenti uidisse ducis. tum Martis adaequant €Marcellum decori: graditur comitante triumpho €maior quam ferret cum uictor opima Tonanti. €@@Inde furens, postquam uallo uix depulit hostem, €ductor Agenoreus 'Quando hanc quantoque cruore €hostili labem eluerim? mea terga uidere €contigit Ausoniae? mene,' inquit 'summe deorum, €post Trebiam statuis tam turpi funere dignum? €uosque, inuicta diu, nunc heu sine Marte iuuentus, €debellata bonis Capuae, non degener ipse €gestorum Ausoniis uerti uictricia signa: €uobis terga dedi. uidi, cum ad bella uocarem, €non secus atque Italo fugere a ductore pauentis. €quid relicum prisci Martis tibi, qui dare terga €me reuocante potes?' fundebat talia Poenus. €at Latiae sese Nolana ad moenia turmae €portantes spolia insigni clamore ferebant. €@@At consueta grauis per longum audire suorum €euentus Roma et numquam recreata secundis, €adlato tandem faustae certamine pugnae €erigitur primoque deum se munere tollit. €ante omnis pigra in Martem fugiensque laborum, €dum bellum tonat, et sese furata iuuentus €dat poenas latebrae. tum, qui dulcedine uitae €inuenere dolos iurataque foedera Poeno €corrupere, notant et purgant crimine gentem. @1 €punitur patriam meditati linquere terram €consilium infelix scelerataque culpa Metelli. €talia corda uirum. sed enim nec femina cessat €mente aequare uiros et laudis poscere partem. €omnis, prae sese portans capitisque manusque €antiquum decus ac derepta monilia collo, €certatim matrona ruit belloque ministrant. €haud tanta cessisse uiros in tempore tali €laudis sorte piget, factoque in saecula ituro €laetantur tribuisse locum. tum celsa senatus €subsequitur turba. in medium certamine magno €priuatae cumulantur opes. nudare penatis €ac nihil arcanos uitae melioris ad usus €seposuisse iuuat. coit et sine nomine uulgus. €corpore sic toto ac membris Roma omnibus usa, €exanguis rursus tollebat ad aethera uultus. €@@Addunt spem miseris dulcem Parnasia Cirrha €portantes responsa uiri. nam laeta ferebant €exaudisse adytis, sacra cum uoce tonaret €antrum et mugiret Phoebo iam intrata sacerdos: €'Soluite, gens Veneris, grauioris corde timores: €aduersa et quicquid duri sub Marte manebat €exhaustum est uobis. restant leuiora laborum €et sine pernicie terror. dis uota precesque €ferte modo et tepidos aris libate cruores, €neu date terga malis. aderit Gradiuus, et ipse €Delius auertet propiora pericula uates €Troianos notus semper minuisse labores. €sed uero, sed enim ante omnis altaria fument €centum festa Ioui: centum cadat hostia cultris. €ille trucem belli nubem saeuasque procellas €in Libyam uiolentus aget: spectabitis ipsi €aegida turbato quatientem in proelia mundo.' €atque ea Parnasi postquam clamata sub antris €adlatum, uulgique deus peruenit ad auris, €in Capitolinas certatim scanditur arces, €sternunturque Ioui et delubrum sanguine honorant; €tum paeana canunt responsaque fida precantur. €@@Interea adsuetis senior Torquatus in armis €Sardoas patrio quatiebat milite terras. €namque ortum Iliaca iactans ab origine nomen €in bella Hampsagoras Tyrios renouata uocarat. €proles pulchra uiro nec tali digna parente €Hostus erat, cuius fretus fulgente iuuenta €ipse asper paci crudos sine uiribus annos €barbarici studio ritus refouebat in armis. €isque ubi Torquatum raptim properata ferentem €signa uidet pugnaeque auidas accedere dextras, €fraude loci nota latebrosa per auia saltus €euolat et prouisa fugae compendia captans €uirgulta tegitur ualle ac frondentibus umbris. €@@Insula fluctisono circumuallata profundo €fastigatur aquis compressaque gurgite terras €enormis cohibet nudae sub imagine plantae: €inde Ichnusa prius Grais memorata colonis. €mox Libyci Sardus generoso sanguine fidens €Herculis ex sese mutauit nomina terrae. €adfluxere etiam et sedes posuere coactas €dispersi pelago post eruta Pergama Teucri. €nec paruum decus, aduecto cum classe paterna €agmine Thespiadum, terris, Iol[2a]2e, dedisti. €fama est, cum laceris Actaeon flebile membris €supplicium lueret spectatae [2in]2 fonte Dianae, @1 €attonitum nouitate mali fugisse parentem €per freta Aristaeum et Sardoos isse recessus. €Cyrenen monstrasse ferunt noua litora matrem. þ³´µÿï°°±ÿï‚ÐõîÿïƒÓéìÿ˜Œ‹‚òserpentum tellus pura ac uiduata uenenis, €sed tristis caelo et multa uitiata palude. €qua uidet Italiam, saxoso torrida dorso €exercet scopulis late freta pallidaque intus €arua coquit nimium, Cancro fumantibus Austris. €cetera propensae Cereris nutrita fauore. €@@Hoc habitu terrae nemorosa per inuia crebro €Torquatum eludens Hostus Sidonia pugnae €tela expectabat sociosque laboris Hiberos. €qui postquam appulsis animos auxere carinis, €haud mora: prorumpit latebris, aduersaque late €agmina inhorrescunt, longumque coire uidetur €et conferre gradum. media interualla patentis €corripiunt campi properatis eminus hastis, €donec ad expertos enses, fidissima tela, €peruentum. dira inde lues: caeduntque caduntque €alternique animas saeuo in mucrone relincunt. €@@Non equidem innumeras caedes totque horrida facta €sperarim tanto digne pro nomine rerum €pandere nec dictis bellantum aequare calorem. €sed uos, Calliope, nostro donate labori €nota parum magni longo tradantur ut aeuo €facta uiri, et meritum uati sacremus honorem. €Ennius, antiqua Messapi ab origine regis, €miscebat primas acies, Latiaeque superbum €uitis adornabat dextra[2m]2 decus. hispida tellus €miserunt Calabri: Rudiae genuere uetustae, €nunc Rudiae solo memorabile nomen alumno. €is prima in pugna (uates ut Thracius olim, €infestam bello quateret cum Cyzicus Argo, €spicula deposito Rhodopeia pectine torsit) €spectandum sese non parua strage uirorum €fecerat, et dextrae gliscebat caedibus ardor. €aduolat aeternum sperans fore pelleret Hostus €si tantam labem, ac perlibrat uiribus hastam. €risit nube sedens uani conamina coepti €et telum procul in uentos dimisit Apollo, €ac super his: 'Nimium iuuenis nimiumque superbi €sperata hausisti. sacer hic ac magna sororum €Aonidum cura est et dignus Apolline uates. €hic canet inlustri primus bella Itala uersu €attolletque duces caelo, resonare docebit €hic Lat[2i]2is [2H]2elicona modis nec cedet honore €Ascraeo famaue seni.' sic Phoebus, et Hosto €ultrix per geminum transcurrit tempus harundo. €uertuntur iuuenis casu perculsa per agros €agmina, et effusae pariter dant terga cateruae. €tum pater audita nati nece turbidus irae €barbaricum atque immane gemens transfigit anhelum €pectus et ad manis urget uestigia nati. €@@At Libyae ductor, Marcello fractus et acri €contusus pugna, campos damnarat et arma: €uerterat ad miseras non aequi Martis Acerras. €inde, ubi permisit flammis atque ensibus urbem, €Nuceriae nihilo leuior nec parcior ira €incussit sese atque aequauit moenia terrae. €post Casilina sibi multum obluctatus iniquis €defendentum armis aegre reserauerat astu €limina et obsessis uitam pensauerat auro. @1 €iamque in Dauniacos transfundens agmina campos €flectebat rabiem quo praeda uel ira uocasset. €fumabat uersis incensa Petilia tectis, €infelix fidei miseraeque secunda Sagunto, €at quondam Herculeam seruare superba pharetram. €@@Verterat et mentem Tyria ad conata Tarentus, €portisque intrarant Poeni. sed enim arce corusca, €fisa loco, manus Ausoniae stipata sedebat. €hic, miranda mouens, classem quae condita portu €astabat (namque angustis e faucibus aequor €erumpit scopulos inter patuloque recessu €infundit campis secretum gurgite pontum)_ €inclusas igitur, quibus haud enare dabatur €arce superposita, claustris maris extulit astu €perque auersa tulit portatas arua carinas. €lubrica roboreis aderant substramina plaustris, €atque recens caesi tergo prolapsa iuuenci €aequoream rota ducebat per gramina puppim. €et iam per collis dumosque ad litus adacta €innabat pelago ueniens sine remige classis. €@@Nuntius interea uectis non more carinis €terrentem freta curarum feruoribus implet, €dum procul Oebalios amet expugnare nepotes €et primus rostris sulcet naualibus arua, €adsessos Capuae muros: claustra ipsa reuelli €portarum, ac totum miseris incurrere bellum. €linquit coepta ferox, pennasque addente pudore €atque ira simul immani per proxima motu €euolat et minitans auida ad certamina fertur. €haud secus, amisso tigris si concita fetu €emicet, attonitae paucis lustratur in horis €Caucasus et saltu tramittitur alite Ganges, €donec fulmineo partus uestigia cursu €colligat et rabiem prenso consumat in hoste. €@@Obuius huic sparso Centenius agmine raptim €funditur audendi prauus facilisque periclis, €sed paruum decus Hannibali. nam uitis honore €perfunctus Latiae subito stimularat agrestis €semermemque manum sternendam obiecerat hosti. €bis septem demissa neci (nec substitit agmen) €milia, bis septem, quae non sollertior ense, €sed genus insignis, iustis ducebat in armis €Fuluius: ast aeque per corpora fusa iacentum €raptum iter est, uictorque moram non passus eundi. €exequiae tantum famam nomenque uolentem €mitificae mentis tenuerunt funere laeto. €namque per insidias, infandum, et ab hospite caesus, €conloquium et promissa petit dum perfida gentis €Lucanae, Gracchus caeco circumdatus astu €occiderat, laudemque Libys rapiebat humandi. €@@Sed nun[2c]2, ut scitum celerare ad moenia Poenum, €[2h]2a[2u]2d stabat res ulla loco: iam consul uterque €praecipites aderant, Nola uis omnis, et Arpis €aeui floridior Fabius rapida arma ferebat. €hinc Nero et hinc uolucris Silanus nocte dieque €impellebat agens properata ad bella cohortis. €undique conueniunt, pariterque opponere cunctos €uni ductores iuueni placet. arduus ipse €Tifata insidit, propior qua moenibus instat €collis, et e tumulis subiectam despicit urbem. €uerum ubi tot sese circumfundentibus armis €uallatas socium portas unaque negari @1 €intrauisse sibi Capuaeque erumpere cernit, €anxius euentus, nunc ferro frangere coetum €obstantum meditatur, init nunc auia coepto €consilia atque astu quaerit tot milia portis €abstrahere artatis cinctosque resoluere muros. €sic igitur secum curasque ita corde fatigat: €'Quo, mens aegra, uocas? rursusne pericula sumam €non aecus regione loci, Capuaque uidente €terga dabo? an residens uicini uertice montis €excindi ante oculos patiar socialia tecta? €non ita me experti Fabius Fabiique magister €turbatum, Hesperio cum clausos milite collis €euasi uictor sparsosque per arua iuuencos €iactare accensis stimulaui cornibus ignes. €haud dum omnes abiere doli. defendere nobis €si Capuam ereptum est, dabitur circumdare Romam.' €@@Haec postquam placita, et tenuit sententia mentem, €non expectato, Titan dum gurgite lucem €spirantis proferret equos, impellit in agmen €uoce manuque uiros et coepta immania pandit: €'Perge, age, uince omnem, miles, uirtute laborem €et quantum humani possunt se tendere passus, €arduus accelera. Romam petis. hoc iter Alpes, €hoc Cannae strauere tibi. eia, incute muris €umbonem Iliacis Capuaeque repende ruinas: €quam tanti fuerit cadere, ut Palatia cernas €et demigrantem Tarpeia sede Tonantem.' €@@Instincti glomerant gressus. Roma auribus haeret, €Roma oculis, creduntque ducis sollertibus actis €aptius id coeptum, quam si duxisset ab ipso €fatali Aeneadis campo. Vulturna citata €tramittunt alno uada postremique relincunt €tardandis Italis corruptas igne carinas. €tum Sidicina legunt pernicibus arua maniplis €Threiciamque Calen, uestras a nomine nati, €Orith[2y]2ia, domos. hinc Allifanus Iaccho €haud inamatus ager nymphisque habitata Casinis €rura euastantur. mox et uicinus Aquinas €et quae fumantem texere Giganta Fregellae €agmine carpuntur uolucri. fert concitus inde €per iuga celsa gradum, duris qua rupibus haeret €bellator Frusino, et surgit suspensa tumenti €dorso frugiferis Cerealis Anagnia glaebis. €iamque adeo est campos ingressus et arua Labici, €linquens Telegoni pulsatos ariete muros, €haud dignam inter tanta moram. nec amoena retentant €Algida nec iuxta Iunonis tecta Gabinae. €praeceps ad ripas immani turbine fertur, €sulphureis gelidus qua serpit leniter undis €ad genitorem Anio labens sine murmure Thybrim. €@@Hic ut signa ferox dimensaque castra locauit €et ripas tremefecit eques, perterrita pulsis €Ilia prima uadis sacro se coniugis antro €condidit, et cunctae fugerunt gurgite nymphae. €at matres Latiae, ceu moenia nulla supersint, €attonitae passim furibundis gressibus errant. €ante oculos astant lacerae trepidantibus umbrae, €quaeque grauem ad Trebiam quaeque ad Ticina fluenta @1 þ³´µÿï°°±ÿï‚ÐõîÿïƒÓéìÿ˜Œ‹„¥oppetiere necem: Paulus Gracchusque cruenti €Flaminiusque simul, miseris ante ora uagantur. €clausit turba uias. stat celsus et asper ab ira €ingentemque metum toruo domat ore senatus. €interdum tamen erumpunt sub casside fusae €per tacitum lacrimae: quidnam Fortuna minetur, €quidue parent superi? pubes dispersa per altas €stat turris atque huc uentum sub corde uolutat €ut iam Roma satis credat defendere muros. €@@Poenus ut ad somnos uix totam cursibus actae €indulsit pubi noctem, uigil ipse nec ullam €ad requiem facilis credensque abscedere uitae €quod sopor eripiat tempus, radiantibus armis €induitur Nomadumque iubet prorumpere turmas. €inde leuis frenis circum pauitantia fertur €quadrupedante sono perculsae moenia Romae. €nunc aditus lustrat, clausas nunc cuspide pulsat €infesta portas fruiturque timore pauentum. €nunc lentus celsis astans in collibus intrat €urbem oculis discitque locos causasque locorum. €ac legeret uisu cuncta et penetraret in omnis €spectando partis, ni magno turbine adesset €Fuluius haud tota Capuae obsidione relicta. €tum demum castris turmas inflexit ouantis €spectata ductor satiatus pectora Roma. €atque ubi nox depulsa polo primaque rubescit €lampade Neptunus reuocatque Aurora labores, €effundit rupto persultans agmina uallo €et, quantum clamare ualet: 'Per plurima uestra, €o socii, decora et sacras in sanguine dextras, €uobis ite pares et tantum audete sub armis €quantum Roma timet. reliquam hanc excindite molem: €nil quod uincatis toto restabit in orbe. €neu populi uos Martigenae tardarit origo: €intratam Senonum capietis milibus urbem €adsuetamque capi. fortasse curulibus altis €iam uos exemplo proauorum ad nobile letum €expectant de more senes mortique parantur.' €@@Talibus hic Poenus, sed contra Oenotria pubes €non ullas uoces ducis aut praecepta requirit. €sat matres stimulant natique et cara supinas €tendentum palmas lacrimantiaque ora parentum. €ostentant paruos uagituque incita pulsant €corda uirum, armatis infigunt oscula dextris. €ire uolunt et pro muris opponere densi €pectora respectantque suos fletumque resorbent. €ut uero impulso patefactae cardine portae €et simul erupit motis exercitus armis, €funditur immixtus gemitu precibusque per altos €ad caelum muros clangor, sparsaeque solutis €crinibus exululant matres atque ubera nudant. €Fuluius anteuolans agmen 'Quis nesciat' inquit €'non sponte ad nostros Poenum uenisse penatis? €a portis fugit Capuae.' subnectere plura €conantem tristis caeli cum murmure uasto €turbauit fragor et subita de nube procellae. €@@Iuppiter Aethiopum remeans tellure minantem €Romuleo Poenum ut uidit succedere uallo, €caelicolis raptim excitis defendere tecta €Dardana et in septem discurrere iusserat arces. €ipse e Tarpeio sublimis uertice cuncta, €et uentos simul et nubes et grandinis iras €fulminaque et tonitrus et nimbos conciet atros. €concussi tremuere poli, caelumque tenebris @1 €clauditur, et terras caeco nox condit amictu. €instat tempestas oculis, hostique propinquo €Roma latet. iactae in turmas per nubila flammae €stridorem seruant, membrisque insibilat ignis. €hinc Notus, hinc Boreas, hinc fuscis Africus alis €bella mouent, quantis animos et pectora possint €irati satiare Iouis. fluit agmen aquarum €turbine confusum piceo et nigrante procella €atque omnis circa campos spumantibus undis €inuoluit. celsus summo de culmine montis €regnator superum sublata fulmina dextra €librauit clipeoque ducis non cedere certi €incussit. summa liquefacta est cuspis in hasta, €et fluxit ceu correptus fornacibus ensis. €@@Ambustis sed enim ductor Sidonius armis €sistebat socios et caecum e nubibus ignem €murmuraque a uentis misceri uana docebat. €tandem, post clades socium caelique ruinam, €non hoste in nimbis uiso, non ense, referri €signa iubet castris maestasque resuscitat iras: €'Ventis debebis nimirum hiemisque procellis €unum, Roma, diem. sed non te crastina nobis €lux umquam eripiet, descendat Iuppiter ipse €in terras licet.' infrendens dum talia fatur, €ecce serenato clarum iubar emicat axe, €purgatusque nitet discussis nubibus aether. €Aeneadae sensere deum telisque repostis €summissas tendunt alta ad Capitolia dextras €et festa cingunt montis penetralia lauro. €tum uultus, modo non paruo sudore madentis, €nunc laetos Iouis aspectant: 'Da, summe deorum, €da, pater, ut sacro Libys inter proelia telo €concidat. haud alia potis est occumbere dextra.' €@@Sic adeo orantes pressere silentia, postquam €abstulerat terras nigrantibus Hesperus umbris. €quem simul attollens rutilantem lampada Titan €obruit et uitae rediit mortalibus usus, €Poenus adest, nec se castris Oenotria pubes €continet. haud dum enses stricti, mediumque iacebat €tantum ad bella loci, quantum tramittere iactae €sufficerent hastae, cum fulgor hebescere caeli €per subitum coepit, densaeque subire tenebrae, €atque dies fugere, atque armari ad proelia rursus €Iuppiter. incumbunt uenti, crassusque rotante €Austro nimborum feruet globus. intonat ipse, €quod tremat et Rhodope Taurusque et Pindus et Atlas. €audiuere lacus Erebi, mersusque profundis €agnouit tenebris caelestia bella Typhoeus. €inuadit Notus ac, piceam cum grandine multa €intorquens nubem, cunctantem et uana minantem €circumagit castrisque ducem succedere cogit. €@@Verum ubi depositis saepsit sese aggere telis, €laeta serenati facies aperitur Olympi, €nullaque tam mitem credas habuisse Tonantem €fulmina, nec placido commota tonitrua caelo. €durat et adfirmans non ultra spondet in ipsos €%uenturam% crebra diem, modo patria uirtus €in dextras redeat, nec Romam excindere Poeni €credant esse nefas. ubi nam tunc fulmina tandem €inuiti latuisse Iouis, cum sterneret ensis €Aetolos campos? ubi, cum Tyrrhena natarent €stagna cruore uirum? 'Pugnat pro moenibus' inquit @1 €'si rector superum tot iactis fulmine telis, €inter tot motus cur me contra arma ferentem €adflixisse piget? uentis hiemique fugaces €terga damus. remeet, quaeso, mens illa uigorque, €qua uobis, cum pacta patrum, cum foedera adessent, €integrare acies placitum.' sic pectora flammat, €donec ecum Titan spumantia frena resoluat. €nec nox composuit curas, somnusue frementem €ausus adire uirum, et redeunt cum luce furores. €rursus in arma uocat trepidos clipeoque tremendum €increpat atque armis imitatur murmura caeli. €@@Vt uero accepit tantum confidere diuis €Ausonios patres, summissaque Baetis ad oras €auxilia, et noctu progressum moenibus agmen, €sic agitare fremens obsessos otia, iamque €securam Hannibalis Romam, uiolentior instat. €iamque propinquabat muro, cum Iuppiter aegram €Iunonem adloquitur curis mulcetque monendo: €'Nullane Sidonio iuueni, coniunxque sororque €cara mihi, non ulla umquam sine fine feroci €addes frena uiro? fuerit delere Saguntum, €exaequare Alpes, imponere uincula sacro €Eridano, foedare lacus: etiamne parabit €nostras ille domos, nostras perrumpere in arces? €siste uirum. namque, ut cernis, iam flagitat ignes €et parat accensis imitari fulmina flammis.' €@@His dictis grates agit ac turbata per auras €deuolat et prensa iuuenis Saturnia dextra €'Quo ruis, o uecors, maioraque bella capessis €mortali quam ferre datum?' Iuno inquit (et atram €dimouit nubem ueroque apparuit ore) €'non tibi cum Phrygio res Laurentiue colono: €en, age (namque, oculis amota nube parumper, €cernere cuncta dabo), surgit qua celsus ad auras, €aspice, montis apex, uocitata Palatia regi €Parrhasio plena tenet et resonante pharetra €intenditque arcum et pugnas meditatur Apollo. €at, qua uicinis tollit se collibus altae €molis Auentinus, uiden', ut Latonia uirgo €accensas quatiat Phlegethontis gurgite taedas @1 €exertos auide pugnae nudata lacertos? €parte alia, cerne, ut saeuis Gradiuus in armis €implerit dictum proprio de nomine campum. €hinc Ianus mouet arma manu, mouet inde Quirinus, €quisque suo de colle deus. sed enim aspice, quantus €aegida commoueat nimbos flammasque uomentem €Iuppiter et quantis pascat ferus ignibus iras. €huc uultus flecte atque aude spectare Tonantem: €quas hiemes, quantos concusso uertice cernis €sub nutu tonitrus! oculis qui fulgurat ignis! €cede deis tandem et Titania desine bella.' €sic adfata uirum indocilem pacisque modique, þ³´µÿï°°±ÿï‚ÐõîÿïƒÓéìÿ˜Œ‹…×mirantem superum uultus et flammea membra €abstrahit ac pacem terris caeloque reponit. €@@Respectans abit et castris auulsa moueri €signa iubet ductor remeaturumque minatur. €redditur extemplo flagrantior aethere lampas, €et tremula infuso resplendent caerula Phoebo. €at procul e muris uidere ut signa reuelli €Aeneadae uersumque ducem, tacita ora uicissim €ostentant nutuque docent quod credere magno €non audent haerente metu, nec abire uolentis €sed fraudem insidiasque putant et Punica corda, €ac tacitae natis infigunt oscula matres: €donec procedens oculis sese abstulit agmen €suspectosque dolos dempto terrore resoluit. €tum uero passim sacra in Capitolia pergunt €inque uicem amplexi permixta uoce triumphum €Tarpeii clamant Iouis ac delubra coronant. €iamque omnis pandunt portas: ruit undique laetum €non sperata petens dudum sibi gaudia uulgus. €hi spectant, quo fixa loco tentoria regis €astiterint, hi, qua celsus de sede uocatas €adfatus fuerit turmas, ubi belliger Astur €atque ubi atrox Garamas saeuusque tetenderit Hammon. €corpora nunc uiua sparguntur gurgitis unda, €nunc Anienicolis statuunt altaria nymphis. €tum festam repetunt lustratis moenibus urbem. @1 ôÿ@@@@{1LIBER TERTIVS DECIMVS}1 Segne iter emenso uix dum Tarpeia uideri €culmina desierant, toruos cum uersus ad urbem €ductor Agenoreus uultus remeare parabat. €castra locat, nulla laedens ubi gramina ripa €Tutia deducit tenuem sine nomine riuum €et tacite Tuscis inglorius adfluit undis. €hic modo primores socium, modo iussa deorum, €nunc sese increpitat: 'Dic o, cui Lydia caede €creuerunt stagna et concussa est Daunia tellus €armorum tonitru, quas exanimatus in oras €signa refers? qui mucro tuum, quae lancea tandem €intrauit pectus? si nunc existeret alma €Carthago ante oculos turrita celsa figura, €quas abitus, miles, causas, inlaese, dedisses? €"Imbres, o patria, et mixtos cum grandine nimbos €et tonitrus fugio." procul hanc expellite genti @1 €femineam Tyriae labem, nisi luce serena €nescire ac liquida Mauortem agitare sub aethra.' €@@Terror adhuc inerat superum ac redolentia in armis €fulmina et ante oculos irati pugna Tonantis. €parendi tamen et cuicumque incumbere iusso €durabat uigor, ac sensim diffusus ad oras €signa reportandi crescebat in agmine feruor. €sic, ubi perrupit stagnantem calculus undam, €exiguos format per prima uolumina gyros, €mox tremulum uibrans motu gliscente liquorem €multiplicat crebros sinuati gurgitis orbes, €donec postremo laxatis circulus oris €contingat geminas patulo curuamine ripas. €@@At contra Argyripae prauum decus (inclita namque €semina ab Oenea ductoris stirpe trahebat @1 €Aetoli_Dasio fuit haud ignobile nomen: €laetus opum, sed clauda fides, seseque calenti €addiderat Poeno Latiae diffisus habenae)_ €is uoluens ueterum memorata antiqua parentum €'Longo miles' ait 'quateret cum Teucria bello €Pergama et ad muros staret sine sanguine Mauors, €sollicitis Calchas (nam sic fortissimus heros €poscenti socero saepe inter pocula Dauno €narrabat memori Diomedes condita mente)_ €sed Calchas Danais, nisi clausum ex sedibus arcis €armisonae curent simulacrum auellere diuae, €non umquam adfirmat Therapnaeis Ilion armis €cessurum aut Ledae rediturum nomen Amyclas. €quippe deis uisum, ne cui perrumpere detur €effigies ea quas umquam possederit urbes. €tum meus adiuncto monstratam euadit in arcem €Tydides Ithaco et dextra [2a]2molitus in ipso €custodes aditu templi caeleste reportat €Palladium ac nostris aperit mala Pergama fatis. €nam postquam Oenotris fundauit finibus urbem, €aeger delicti Phrygium placare colendo €numen et Iliacos parat exorare Penatis. €ingens iam templum celsa surgebat in arce, €Laomedonteae sedes ingrata Mineruae, €cum medios inter somnos altamque quietem €nec celata deam et minitans Tritonia uirgo: €"Non haec, Tydide, tantae pro laudis honore €digna paras: non Garganus nec Daunia tellus €debentur nobis. quaere in Laurentibus aruis €qui nunc prima locant melioris moenia Troiae. €huc uittas castumque refer penetrale parentum." €quis trepidus monitis Saturnia regna capessit. €iam Phryx condebat Lauinia Pergama uictor €armaque Laurenti figebat Troia luco. €uerum ubi Tyrrheni peruentum ad fluminis undas €castraque Tydides posuit fulgentia ripa, €Priamidae intremuere metu. tum pignora pacis €praetendens dextra ramum canentis oliuae €sic orsus Dauni gener inter murmura Teucrum: €"Pone, Anchisiade, memores irasque metusque. €quicquid ad Idaeos Xanthum Simoentaque nobis €sanguine sudatum Scaeaeque ad limina portae, €haud nostrum est: egere dei duraeque sorores. €nunc age, quod superest cur non melioribus aeui €ducimus auspiciis? dextras iungamus inermis: €foederis en haec testis erit." ueniamque precatus €Troianam ostentat trepidis de puppe Mineruam. €haec ausos Celtas inrumpere moenia Romae €corripuit leto neque tot de milibus unum €ingentis populi patrias dimisit ad aras.' €@@His fractus ductor conuelli signa maniplis €optato laetis abitu iubet. itur in agros €diues ubi ante omnis colitur Feronia luco €et sacer umectat Flauinia rura Capenas. €fama est intactas longaeui ab origine fani €creuisse, in medium congestis undique donis, €immensum per tempus opes, lustrisque relictum €innumeris aurum solo seruante pauore. €hac auidas mentes ac barbara corda rapina €polluit atque armat contemptu pectora diuum. €auia tunc longinqua placent, quae sulcat aratro €ad freta porrectis Trinacria Bruttius aruis. €@@Dum Libys haud laetus Regina ad litora tendit, €uictor summoto patriis a finibus hoste @1 €Fuluius infaustam Campana ad moenia clausis €portabat famam miserisque extrema mouebat. €tum prensans passim, cuicumque est nomen in armis: €'Dedecus hoc defende manu: cur perfida et urbi €altera Carthago nostrae post foedera rupta €et missum ad portas Poenum, post iura petita €consulis alterni stat adhuc et turribus altis €Hannibalem ac Libycas expectat lenta cohortis?' €miscebat dictis facta et nunc robore celsas €educi turris, quis uinceret ardua muri, €cogebat, nunc coniunctas astringere nodis €instabat ferroque trabes, quo frangeret altos €portarum postes quateretque morantia claustra. €hic latera intextus stellatis axibus agger, €hic grauida armato surgebat uinea dorso. €at postquam properata satis quae commonet usus, €dat signum atque alacer scalis transcendere muros €imperat ac saeuis urbem terroribus implet. €@@Tum subito dextrum offulsit conatibus omen. €cerua fuit, raro terris spectata colore, €quae candore niuem, candore anteiret olores. €hanc agreste Capys donum, cum moenia sulco €signaret, grato paruae mollitus amore €nutrierat sensusque hominis donarat alendo. €inde exuta feram docilisque accedere mensis €atque ultro blanda attactu gaudebat erili. €aurato matres adsuetae pectine mitem €comere et umenti fluuio reuocare colorem. €numen erat iam cerua loci, famulamque Dianae €credebant, ac tura deum de more dabantur. €haec aeui uitaeque tenax felixque senectam €mille indefessos uiridem duxisse per annos €saeclorum numero Troianis condita tecta €aequabat. sed iam longo nox uenerat aeuo. €nam, subito incursu saeuorum agitata luporum €qui noctis tenebris urbem (miserabile bello €prodigium) intrarant, primos ad luminis ortus €extulerat sese portis pauidaque petebat €consternata fuga positos ad moenia campos. €exceptam laeto iuuenum certamine ductor €mactat, diua, tibi (tibi enim haec gratissima sacra) €Fuluius atque 'Adsis,' orat 'Latonia, coeptis.' €inde alacer fidensque dea circumdata clausis €arma mouet, quaque obliquo curuantur in or[2b]2e[2m]2 €moenia flexa sinu, spissa uallata corona €alligat et telis in morem indaginis ambit. €@@Dum pauitant, spumantis equi fera corda fatigans €euehitur porta sublimis Taurea cristis €bellator, cui Sidonius superare lacerto €ductor et Autololas dabat et Maurusia tela. €is trepido ac lituum tinnitu stare neganti €imperitans uiolenter equo, postquam auribus hostis €uicinum sese uidet et clamare propincu[2m]2, €'Claudius huic' inquit (praestabat Claudius arte €bellandi et merita mille inter proelia fama) €'huic' inquit 'solum, si qua est fiducia dextrae, €det sese campo atque ineat certamina mecum.' €@@Vna mora Aeneadae, postquam uox attigit auris, þ³´µÿï°°±ÿï‚ÐõîÿïƒÓéìÿ˜‹šdum daret auspicium [2i]2usque in certamina ductor: €praeuetitum namque et capital committere Martem €sponte uiris. erumpit ouans, ut Fuluius arma €imperio soluit, patulumque inuectus in aequor €erigit undantem glomerato puluere nubem. @1 €indignatus opem ammenti socioque iuuare €expulsum nodo iaculum atque accersere uires €Taurea uibrabat nudis conatibus hastam: €inde ruens ira telum contorquet in auras. €at non idem animus Rutulo: spec[2u]2latur et omni €corpore perlustrat qua sit certissima ferro €in uulnus uia, nunc uibrat, nunc comprimit hastam €mentiturque minas. mediam tunc transiit ictu €parmam, sed grato f[2r]2audata est sanguine cuspis. €tum strictum propere uagina detegit ensem. €et iam ferrata rapiebat calce uolantem €Taurea cornipedem fugiens minitantia fata. €nec Rutulus leuior cedentis perdere terga: €nam profugo rapidus fusis instabat habenis, €utque metus uictum, sic ira et gloria portis €uictorem immisit meritique cupido cruoris. €ac dum uix oculis, uix credunt mentibus hostem €confisum nullo comitante inrumpere tectis, €per mediam propere trepidantum interritus urbem €egit ecum auersaque euasit ad agmina porta. €@@Hinc ardore pari nisuque incurrere muris €ignescunt animi penetrataque tecta subire. €tela simul flammaeque micant. tunc saxeus imber €ingruit, et summis ascendunt turribus hastae. €nec pronum audendi uirtute excellere cuiquam: €aequarunt irae dextras. Dictaea per auras €tranat et in medium perlabitur urbis harundo. €laetatur non hortandi, non plura monendi €Fuluius esse locum. rapiunt sibi quisque laborem. €quos ubi tam erectos animi uidet, et super esse €factorum sibi quemque ducem, ruit impete uasto €ad portam magnaeque optat discrimina famae. €@@Tres claustra aequaeuo seruabant corpore fratres, €quis delecta manus centeni cuique ferebant €excubias unaque locum statione tenebant. €forma ex his Numitor, cursu plantaque uolucri €praestabat Laurens, membrorum mole Taburnus. €sed non una uiris tela: hic mirabilis arcu, €ille hastam quatere ac medicatae cuspidis ictu €proelia moliri et nudo non credere ferro, €tertius aptabat flammis ac sulphure taedas: €qualis Atlantiaco memoratur litore quondam €monstrum Geryones immane tricorporis irae, €cui tres in pugna dextrae uaria arma gerebant: €una ignes saeuos, ast altera pone sagittas €fundebat, ualidam torquebat tertia cornum, €atque uno diuersa dabat tria uulnera nisu. €hos ubi non aequis uariantes proelia consul €conspexit telis et portae limina circum €stragem ac perfusos subeuntum sanguine postis, €concitat intortam furiatis uiribus hastam. €letum triste ferens auras secat Itala taxus €et, qua nudarat, dum fundit spicula ab alto, €arcum protendens Numitor latus, ilia transit. €at non obsaepto contentus limine Martem €exercere, leuis bello, sed turbidus ausi, €Virrius incauto feruore eruperat amens €reclusa in campum porta miseramque furori €uincentum obtulerat pubem. ruit obuia in arma €Scipio et oblatum metit insatiabilis agmen. €Tifata umbrifero generatum monte Calenum €nutrierant audere trucem, nec corpore magno €mens erat inferior. subsidere saepe leonem, @1 €nudus inire caput pugnas, certare iuuenco €atque obliqua trucis deducere cornua tauri €adsuerat crudoque %aliqua se attollere facto. €is, dum praecipites expellit Virrius urbe, €seu spreto, seu ne fieret mora, nudus in aequor €thorace exierat leuiorque premebat anhelos €pondere loricae et palantis uictor agebat. €iamque Veliternum media transegerat aluo, €iam solitum aequali ludo committere equestris €Scipiadae pugnas Marium tellure reuulso €perculerat saxo. miser implorabat amicum €cum gemitu expirans, scopulusque premebat hiantem. €sed ualidas saeuo uires duplicante dolore €effudit lacrimas pariter cornumque sonantem €Scipio, solamen properans optabile in armis €hostem prostrato morientem ostendere amico. €tranauit, uolucris liquidas ceu scinderet auras, €hasta uiri pectus rupitque immania membra: €quanta est uis agili per caerula summa Liburnae, €quae, pariter quotiens reuocatae ad pectora tonsae €percussere fretum, uentis fugit ocior et se, €quam longa est, uno remorum praeterit ictu. €Ascanium Volesus, proiectis ocius armis €quo leuior peteret muros, per aperta uolantem €adsequitur planta. deiectum protinus ense €ante pedes domini iacuit caput, ipse secutus €corruit ulterior procursus impete truncus. €nec spes obsessis ultra reserata tueri €moenia: conuertunt gressus recipique precantis €(infandum) excludunt socios dum cardine uerso €obnixi torquent obices, munimina sera. €acrius hoc instant Itali clausosque fatigant. €et, ni caeca sinu terras nox conderet atro, €perfractae rapido patuissent milite portae. €@@Sed non in requiem pariter cessere tenebrae: €hinc sopor impauidus, qualem uictoria mouit; €at Capua aut maestis ululantum flebile matrum €questibus aut gemitu trepidantum exterrita patrum €tormentis finem metamque laboribus orat. €mussat perfidiae ductor coetuque senatus €Virrius a Poeno nullam docet esse salutem, €uociferans pulsis uiuendi e pectore curis: €'Speraui sceptra Ausoniae pepigique, sub armis €si dexter Poenis deus et Fortuna fuisset, €ut Capuam Iliaci migrarent regna Quirini. €qui quaterent muros Tarpeiaque moenia, misi; €nec mihi poscendi uigor afuit, alter ut aequos €portaret fasces nostro de nomine consul. €hactenus est uixisse satis. dum copia noctis, €cui cordi comes aeterna est Acherontis ad undam €libertas, petat ille meas mensasque dapesque €et uictus mentem fuso per membra Lyaeo €sopitoque necis morsu medicamina cladis €hauriat ac placidis exarmet fata uenenis.' €haec ait et turba repetit comitante penatis. €@@Aedibus in mediis consurgens ilice multa €extruitur rogus, hospitium commune peremptis. €nec uulgum cessat furiare dolorque pauorque. €nunc menti Decius serae redit et bona uirtus €exilio punita truci. despectat ab alto €sacra Fides agitatque uirum fallacia corda. €uox occulta subit passim diffusa per auras: €'Foedera, mortales, ne saeuo rumpite ferro, @1 €sed castam seruate Fidem. fulgentibus ostro €haec potior regnis. dubio qui frangere rerum €gaudebit pacta ac tenuis spes linquet amici, €non illi domus, aut coniunx, aut uita manebit €umquam expers luctus lacrimaeque. aget aequore semper €ac tellure premens, aget aegrum nocte dieque €despecta ac uiolata Fides.' adit omnia iamque €concilia ac mensas contingit et abdita nube €accumbitque toris epulaturque improba Erinys. €ipsa etiam Stygio spumantia pocula tabo €porrigit et large poenas letumque ministrat. €Virrius interea, dum dat penetrare medullas €exitio, ascenditque pyram atque amplexibus haeret €iungentum fata et subici iubet ocius ignis. €@@Stringebant tenebrae metas, uictorque ruebat. €iamque superstantem muro sociosque Milonem €uoce attollentem pubes Campana uidebat. €pandunt attoniti portas trepidoque capessunt €castra inimica gradu, quis leto auertere poenas €defuerant animi. patet urbs confessa furorem €et reserat Tyrio maculatas hospite sedes. €matronae puerique ruunt maestumque senatus €concilium nullique hominum lacrimabile uulgus. €stabant innixi pilis exercitus omnis €spectabantque uiros et laeta et tristia ferre €indocilis nunc propexis in pectora barbis €uerrere humum, nunc foedantis in puluere crinem €canentem et turpi lacrima precibusque pudendis €femineum tenues ululatum fundere in auras. €@@Atque ea dum miles miratur inertia facta €expectatque ferox sternendi moenia signum, €ecce repens tacito percurrit pectora sensu €religio et saeuas componit numine mentis, €ne flammam taedasque uelint, ne templa sub uno €in cinerem traxisse rogo. subit intima corda €perlabens sensim mitis deus. ille superbae €fundamenta Capyn posuisse antiquitus urbi €non cuiquam uisus passim monet, ille refusis €in spatium immensum campis habitanda relinqui €utile tecta docet. paulatim atrocibus irae €languescunt animis, et uis mollita senescit. €Pan Ioue missus erat seruari tecta uolente €Troia, pendenti similis Pan semper et imo €uix ulla inscribens terrae uestigia cornu. €dextera lasciuit caesa Tegeatide capra €uerbera laeta mouens festa per compita cauda. €cingit acuta comas et opacat tempora pinus, €ac parua erumpunt rubicunda cornua fronte. þ³´µÿï°°±ÿï‚ÐõîÿïƒÓéìÿ˜‹‚Ístant aures, imoque cadit barba hispida mento. €pastorale deo baculum, pellisque sinistrum €uelat grata latus tenerae de corpore dammae. €nulla in praeruptum tam prona et inhospita cautes, €in qua non librans corpus similisque uolanti €cornipedem tulerit praecisa per auia plantam. €interdum inflexus medio nascentia tergo €respicit adridens hirtae ludibria caudae, €obtendensque manum solem inferuescere fronti €arcet et umbrato perlustrat pascua uisu. €hic, postquam mandata dei perfecta malamque €sedauit rabiem et permulsit corda furentum, €Arcadiae uolucris saltus et amata reuisit €Maenala, ubi argutis longe de uertice sacro €dulce sonans calamis ducit stabula omnia cantu. €@@At legio Ausonidum, flammas ductore iubente @1 €arceri portis stantisque relinquere muros €(mite decus mentis), condunt ensesque facesque. €multa deum templis domibusque nitentibus auro €egeritur praeda et uictus alimenta superbi, €quisque bonis periere, uirum de corpore uestes €femineae mensaeque alia tellure petitae €poculaque Eoa luxum inritantia gemma. €nec modus argento, caelataque pondera facti €tantum epulis auri, tum passim corpora longo €ordine captiua, et domibus deprompta talenta, €pascere longincum non deficientia bellum, €immensique greges famulae ad conuiuia turbae. €@@Fuluius, ut finem spoliandis aedibus aere €belligero reuocante dedit, sublimis ab alto €suggestu, magnis fautor non futtilis ausis, €'Lanuuio generate,' inquit 'quem Sospita Iuno €dat nobis, Milo, Gradiui cape uictor honorem, €tempora murali cinctus turrita corona.' €tum sontes procerum meritosque piacula prima €acciet et iusta punit commissa securi. €%hic atrox uirtus (nec enim occuluisse probarim €spectatum uel in hoste decus) clamore feroci €Taurea 'Tune' inquit 'ferro spoliabis inultus €te maiorem anima, et iusso lictore recisa €ignauos cadet ante pedes fortissima ceruix? €haud umquam hoc uobis dederit deus.' inde minaci €obtutu toruum contra et furiale renidens €bellatorem alacer per pectora transigit ensem. €cui ductor: 'Patriam moriens comitare cadentem. €qui nobis animus, quae dextera cuique uiritim, €decernet Mauors. tibi, si rebare pudendum €iussa pati, licuit pugnanti occumbere letum.' €@@Dum Capua infaustam luit haud sine sanguine culpam, €interea geminos terra crudelis Hibera €Fortuna abstulerat permiscens tristia laetis €Scipiadas, magnumque decus magnumque dolorem. €forte Dicarchea iuuenis dum sedit in urbe €Scipio post belli repetens extrema penatis, €huc tristis lacrimas et funera acerba suorum €fama tulit. duris quamquam non cedere suetus €pulsato lacerat uiolenter pectore amictus. €non comites tenuisse ualent, non ullus honorum €militiaeue pudor. pietas irata sinistris €caelicolis furit atque odit solacia luctus. €iamque dies iterumque dies absumpta querelis: €uersatur species ante ora oculosque parentum. €ergo excire parat manis animasque suorum €adloquioque uirum tantos mulcere dolores. €hortatur uicina palus, ubi signat Auerni €squalentem introitum stagnans Acherusius umor. €noscere uenturos agitat mens protinus annos. €@@Sic ad Cymaeam, quae tum sub nomine Phoebi €Autonoe tripodas sacros antrumque tenebat, €fert gressus iuuenis consultaque pectoris aegri €pandit et aspectus orat contingere patrum. €nec cuncta[2ta]2 diu uates 'Mactare repostis €mos umbris' inquit 'consueta piacula nigras €sub lucem pecudes reclusaeque abdere terrae €manantem iugulis spirantum caede cruorem. €tunc populos tibi regna suos pallentia mittent. €cetera quae poscis maiori uate canentur. €namque tibi Elysio repetita oracula campo €eliciam ueterisque dabo inter sacra Sibyllae €cernere fatidicam Phoebei pectoris umbram. @1 €uade, age et, a medio cum se nox umida cursu €flexerit, ad fauces uicini castus Auerni €duc praedicta sacris duro placamina Diti: €mella simul tecum et puri fer dona Lyaei.' €@@Hoc alacer monitu et promissae nomine uatis, €adparat occulto monstrata piacula coepto. €inde ubi nox iussam procedens contigit horam, €et spatia aequarunt tenebras transacta futuras, €consurgit stratis pergitque ad turbida portae €ostia Tartareae, penitus quis abdita uates €promissa implerat Stygioque sedebat in antro. €tum, qua se primum rupta tellure recludit €inuisus caelo specus atque eructat acerbam €Cocyti laxo suspirans ore paludem, €inducit iuuenem ferroque cauare refossam €ocius urget humum atque arcanum murmur anhelans €ordine mactari pecudes iubet. ater operto €ante omnis taurus regi, tum proxima diuae €caeditur Hennaeae casta ceruice iuuenca. €inde tibi, Alecto, tibi, numquam laeta Megaera, €corpora lanigerum procumbunt lecta bidentum. €fundunt mella super Bacchique et lactis honorem. €'Sta, iuuenis, faciemque, Erebo quae surgit ab omni,' €exclamat uates 'patere. accedentia cerno €Tartara et ante oculos adsistere tertia regna. €ecce ruunt uariae species et quicquid ab imo €natum hominum extinctumque chao est' (iam cuncta uidebat, €Cyclopas Scyllamque et pastos membra uirorum €Odrysiae telluris equos): 'contende tueri €eductumque tene uagina interritus ensem. €quaecumque ante animae tendent potare cruorem €dissice, dum castae procedat imago Sibyllae. €interea cerne, ut gressus inhumata citatos €fert umbra et properat tecum coniungere dicta, €cui datur ante atros absumpti corporis ignes €sanguine non tacto solitas effundere uoces.' €aspicit et subito turbatus Scipio uisu €'Quinam te, qui casus,' ait 'dux maxime, fessae €eripuit patriae, cum talis horrida poscant €bella uiros? nec enim dextra concesserit ulli €Appius aut astu. decimum lux rettulit ortum, €ut te, cum Capua remearem, uulnera uidi €mulcentem, hoc uno maestum, quod adire nequires €saucius ad muros et Martis honore careres.' €@@Contra quae ductor: 'Fesso mihi proxima tandem €lux gratos Phaethontis equos auertit et atris €aeternum demisit aquis. sed lenta meorum €dum uanos ritus cura et sollemnia uulgi €exequitur, cessat flammis imponere corpus, €ut portet tumulis per longum membra paternis. €quod te per nostri Martis precor aemula facta, €arce quae putris artus medicamina seruant €daque uago portas quamprimum Acherontis adire.' €@@Tunc iuuenis: 'Gens o ueteris pulcherrima Clausi, €haud ulla ante tuam, quamquam non parua fatigent, €curarum prior extiterit. namque ista per omnis €discrimen seruat populos uariatque iacentum €exequias tumuli et cinerum sententia discors. €tellure, ut perhibent, (is mos anticus) Hibera €exanima obscenus consumit corpora uultur. @1 €regia cum lucem posuerunt membra, probatum est €Hyrcanis adhibere canes. Aegyptia tellus €claudit odorato post funus stantia saxo €corpora et a mensis exanguem haud separat umbram. €exhausto instituit Pontus uacuare cerebro €ora uirum et longum medicata reponit in aeuum. €quid qui reclusa nudos Garamantes harena €infodiunt? quid qui saeuo sepelire profundo €exanimos mandant Libycis Nasamones in oris? €at Celtae uacui capitis circumdare gaudent €ossa, nefas, auro ac mensis ea pocula seruant. €Cecropidae ob patriam Mauortis sorte peremptos €decreuere simul communibus urere flammis. €at gente in Scythica suffixa cadauera truncis €lenta dies sepelit putri liquentia tabo.' €@@Talia dum memorant, umbra ueniente Sibyllae €Autonoe 'Finem hic' inquit 'sermonibus adde €alternis. haec, haec ueri fecunda sacerdos, €cui tantum patuit rerum, quanto ipse negarit €plus nouisse deus. me iam comitante tuorum €tempus abire globo et pecudes imponere flammis.' €@@At grauida arcanis Cymes anus attigit ore €postquam sacrificum delibauitque cruorem, €in decus egregiae uultus intenta iuuentae €'Aetherea fruerer cum luce, haud segniter' inquit €'Cymaeo populis uox nostra sonabat in antro. €tum te permixtum saeclis rebusque futuris €Aeneadum cecini. sed non sat digna mearum €cura tuis uocum. nec enim conquirere dicta €aut seruare fuit proauis sollertia uestris. €uerum age, disce, puer, quando cognoscere cordi est, €iam tua deque tuis pendentia Dardana fatis. €namque tibi cerno properatum oracula uitae €hinc petere et patrios uisu contingere manis. €armifero uictor patrem ulcisceris Hibero €creditus ante annos Martem, ferroque resolues €gaudia Poenorum et missum laetabere bello €omen, Hiberiacis uicta Carthagine terris. €maius ad imperium posthac capiere, nec ante þ³´µÿï°°±ÿï‚ÐõîÿïƒÓéìÿ˜‹„€Iuppiter absistet cura, quam cuncta fugarit €in Libyam bella et uincendum duxerit ipse €Sidonium tibi rectorem. pudet urbis iniquae €quod post haec decus hoc patriaque domoque carebit.' €sic uates gressumque lacus uertebat ad atros. €@@Tum iuuenis 'Quaecumque datur sors durior aeui, €obnitemur,' ait 'culpa modo pectora cessent. €sed, te oro, quando uitae tibi causa labores €humanos iuuisse fuit, siste, inclita uirgo, €paulisper gressum et nobis manisque silentum €enumera Stygiaeque aperi formidinis aulam.' €@@Adnuit illa quidem, sed 'Non optanda recludis €regna:' ait 'hic tenebras habitant uolitantque per umbras €innumeri quondam populi. domus omnibus una. €in medio uastum late se tendit inane: €huc, quicquid terrae, quicquid freta et igneus aer €nutriuit primo mundi genitalis ab aeuo €Mors communis agit: descendunt cuncta, capitque €campus iners quantum interiit restatque futurum. €cingunt regna decem portae: quarum una receptat €belligeros dura Gradiui sorte creatos; @1 €altera, qui legis posuere atque inclita iura €gentibus et primas fundarunt moenibus urbes; €tertia ruricolas, Cereris iustissima turba €quae uenit ad manis et fraudum inlaesa ueneno. €exin, qui laetas artis uitaeque colendae €inuenere uiam nec dedignanda parenti €carmina fuderunt Phoebo, sua limina seruant. €proxima, quos uenti saeuaeque hausere procellae, €naufraga porta rapit: sic illam nomine dicunt. €finitima huic noxa grauido et peccasse fatenti €uasta patet populo: poenas Rhadamanthus in ipso €expetit introitu mortumque exercet inanem. €septima femineis reseratur porta cateruis, €umentis ubi casta fouet Proserpina lucos. €infantum hinc gregibus uersasque ad funera taedas €passis uirginibus turbaeque in limine lucis €est iter extinctae et uagitu ianua nota. €tum seducta loco et laxata lucida nocte €claustra nitent, quae secreti per limitis umbram €Elysios ducunt campos: hic turba piorum, €nec Stygio in regno, caeli nec posta sub axe, €uerum ultra Oceanum sacro contermina fonti €Lethaeos potat latices, obliuia mentis. €extrema hinc auro fulgens iam lucis honorem €sentit et admoto splendet ceu sidere lunae. €hac animae caelum repetunt ac mille peractis €oblitae Ditem redeunt in corpora lustris. €has passim nigrum pandens Mors lurida rictum €itque reditque uias et portis omnibus errat. €@@Tum iacet in spatium sine corpore pigra uorago €limosique lacus: large exundantibus urit €ripas saeuus aquis Phlegethon et turbine anhelo €flammarum resonans saxosa incendia torquet. €parte alia torrens Cocytos sanguinis atri €uerticibus furit et spumanti gurgite fertur. €at, magnis semper diuis regique deorum €iurari dignata palus, picis horrida riuo, €fumiferum uoluit Styx inter sulphura limum. €tristior his Acheron sanie crassoque ueneno €aestuat et gelidam eructans cum murmure harenam €descendit nigra lentus per stagna palude. €hanc potat saniem non uno Cerberus ore, €haec et Tisiphones sunt pocula, et atra Megaera €hanc sitit ac nullo rabies restinguitur haustu. €ultimus erumpit lacrimarum fontibus amnis €ante aulam atque aditus et inexorabile limen. €@@Quanta cohors omni stabulante per atria monstro €excubat et manis permixto murmure terret! €luctus edax Maciesque, malis comes addita morbis, €et Maeror pastus fletu et sine sanguine Pallor €Curaeque Insidiaeque atque hinc queribunda Senectus, €hinc angens utraque manu sua guttura Liuor €et, deforme malum ac sceleri procliuis, Egestas €Errorque infido gressu et Discordia gaudens €permiscere fretum caelo. sedet ostia Ditis €centenis suetus Briareus recludere palmis €et Sphinx uirgineos rictus infecta cruore €Scyllaque Centaurique truces umbraeque Gigantum. €Cerberus hic ruptis peragrat cum Tartara uinclis, €non ipsa Alecto, non feta furore Megaera €audet adire ferum, dum fractis mille catenis €uiperea latrans circumligat ilia cauda. €@@Dextra uasta comas nemorosaque brachia fundit €taxus Cocyti rigua frondosior unda. €hic dirae uolucres pastusque cadauere uultur €et multus bubo ac sparsis strix sanguine pennis €Harpyiaeque fouent nidos atque omnibus haerent @1 €condensae foliis: saeuit stridoribus arbor. €has inter formas coniunx Iunonis Auernae €suggestu residens cognoscit crimina regum. €stant uincti, seroque piget sub iudice culpae: €circum errant Furiae Poenarumque omnis imago. €quam uellent numquam sceptris fulsisse superbis! €insultant duro imperio non digna nec aequa €ad superos passi manes, quaeque ante profari €non licitum uiuis, tandem permissa queruntur. €tunc alius saeuis religatur rupe catenis, €ast alius subigit saxum contra ardua montis, €uipereo domat hunc aeterna Megaera flagello. €talia letiferis restant patienda tyrannis. €sed te maternos tempus cognoscere uultus, €cuius prima uenit non tardis passibus umbra.' €@@Astabat fecunda Iouis Pomponia furto. €namque ubi cognouit Latio surgentia bella €Poenorum Venus, insidias anteire laborans €Iunonis fusa sensim per pectora patrem €implicuit flamma. quae ni prouisa fuissent, €Sidonia Iliacas nunc uirgo accenderet aras. €ergo ubi gustatus cruor admonuitque Sibylla €et dedit alternos ambobus noscere uultus, €sic iuuenis prior: 'O magni mihi numinis instar, €cara parens, quam, te ut nobis uidisse liceret, €optassem Stygias uel leto intrare tenebras! €quae sors nostra fuit, cui te, cum prima subiret, €eripuit sine honore dies et funere carpsit?' €excipit his mater: 'Nullos, o nate, labores €mors habuit nostra: aetherio dum pondere partum €exsoluor, miti dextra Cyllenia proles €imperio Iouis Elysias deduxit in oras €attribuitque paris sedes, ubi magna moratur €Alcidae genetrix, ubi sacro munere Leda. €uerum age, nate, tuos ortus, ne bella pauescas €ulla nec in caelum dubites te attollere factis, €quando aperire datur nobis, nunc denique disce. €sola die caperem medio cum forte petitos €ad requiem somnos, subitus mihi membra ligauit €amplexus, non ille meo ueniente marito €adsuetus facilisque mihi. tum luce corusca, €implebat quamquam languentia lumina somnu[2s]2, €uidi, crede, Iouem. nec me mutata fefellit €forma dei, quod squalentem conuersus in anguem €ingenti traxit curuata uolumina gyro. €sed mihi post partum non ultra ducere uitam €concessum. heu, quantum gemui, quod spiritus ante €haec tibi quam noscenda darem discessit in auras!' €his alacer colla amplexu materna petebat, €umbraque ter frustra per inane petita fefellit. €@@Succedunt simulacra uirum concordia, patris €unanimique simul patrui. ruit ipse per umbram €oscula uana petens iuuenis fumoque uolucri €et nebulis similes animas adprendere certat. €'Quis te, care pater, quo stabant Itala regna €exosus Latium deus abstulit? hei mihi! nam cur €ulla fuere adeo quibus a te saeuus abessem €momenta? opposito mutassem pectore mortem. €quantos funeribus uestris gens Itala passim €dat gemitus! tumulus uobis censente senatu €Mauortis geminus surgit per gramina campo.' €nec passi plura, in medio sermone loquentis €sic adeo incipiunt. prior haec genitoris imago: €'Ipsa quidem uirtus sibimet pulcherrima merces; €dulce tamen uenit ad manis, cum gratia uitae €durat apud superos nec edunt obliuia laudem. €uerum age, fare, decus nostrum, te quanta fatiget @1 €militia. heu, quotiens intrat mea pectora terror, €cum repeto, quam saeuus eas, ubi magna pericla €contingunt tibi. per nostri, fortissime, leti €obtestor causas, Martis moderare furori. €sat tibi sint documenta domus. octaua terebat €arentem culmis messem crepitantibus aestas, €ex quo cuncta mihi calcata meoque subibat €germano deuicta iugum Tartessia tellus. €nos miserae muros et tecta renata Sagunto, €nos dedimus Baetem nullo potare sub hoste, €nobis indomitus conuertit terque quaterque €germanus terga Hannibalis. pro barbara numquam €impolluta fides! peterem cum uictor adesum €cladibus Hasdrubalem, subito uenale, cohortes €Hispanae, uulgus, Libyci quas fecerat auri €Hasdrubal, abrupto liquerunt agmine signa. €tunc hostis socio desertos milite multum €ditior ipse uiris spisso circumdedit orbe. €non segnis nobis nec inultis, nate, peracta est €illa suprema dies, et laude inclusimus aeuum.' €@@Excipit inde suos frater coniungere casus: €'Excelsae turris post ultima rebus in artis €subsidium optaram supremaque bella ciebam. þ³´µÿï°°±ÿï‚ÐõîÿïƒÓéìÿ˜‹…²fumantis taedas ac lata incendia passim €et mille iniecere faces. nil nomine leti €de superis queror: haud paruo data membra sepulcro €nostra cremauerunt in morte haerentibus armis. €sed me luctus habet, geminae ne clade ruinae €cesserit adfusis oppressa Hispania Poenis.' €@@Contra quae iuuenis turbato fletibus ore: €'Di, quaeso, ut merita est, dignas pro talibus ausis €Carthago expendat poenas. sed continet acris €Pyrenes populos qui uestro Marte probatus €excepit fessos et notis Marcius armis €successit bello. fusos quoque fama ferebat €uictores acie atque exacta piacula caedis.' €@@His laeti rediere duces loca amoena piorum, €prosequiturque oculis puer adueneratus euntis. €iamque aderat multa uix adgnoscendus in umbra €Paulus et epoto fundebat sanguine uerba: €'Lux Italum, cuius spectaui Martia facta €multum uno maiora uiro, descendere nocti €atque habitanda semel subigit quis uisere regna?' €cui contra talis effundit Scipio uoces: €'Armipotens ductor, quam sunt tua fata per urbem €lamentata diu! quam paene ruentia tecum €traxisti ad Stygias Oenotria tecta tenebras. €tum tibi defuncto tumulum Sidonius hostis €constituit laudemque tuo quaesiuit honore.' €dumque audit lacrimans hostilia funera Paulus, €ante oculos iam Flaminius, iam Gracchus et aegro €absumptus Cannis stabat Seruilius ore. €@@Appellare uiros erat ardor et addere uerba, €sed raptabat amor priscos cognoscere manis. €nunc meritum saeua Brutum immortale securi €nomen, nunc superos aequantem laude Camillum, €nunc auro Curium non umquam cernit amicum. €ora Sibylla docet uenientum et nomina pandit. €hic fraudes pacis Pyrrhumque a limine portae €reiecit uisus orbus, tulit ille ruentem €Thybridis in ripas regem solusque reuulso €pone ferox ponte exclusit redeuntia regna. @1 €'Si tibi dulce uirum, primo qui foedera bello €Phoenicum pepigit, uidisse: hic inclitus ille €aequoreis uictor cum classe Lutatius armis. €si studium et saeuam cognoscere Hamilcaris umbram, €ille est (cerne procul) cui frons nec morte remissa €irarum seruat rabiem. si iungere cordi est €conloquium, sine gustato det sanguine uocem.' €atque ubi permissum et sitiens se impleuit imago, €sic prior increpitat non mitis Scipio uultu: €'Taliane, o fraudum genitor, sunt foedera uobis, €aut haec Sicania pepigisti captus in ora? €bella tuus toto natus contra omnia pacta €exercet Latio et perruptis molibus Alpis €eluctatus adest: feruet gens Itala Marte €barbarico, et refluunt obstructi stragibus amnes.' €post quae Poenus ait: 'Decimum modo coeperat annum €excessisse puer, nostro cum bella Latinis €concepit iussu, licitum nec fallere diuos €iuratos patri. quod si Laurentia uastat €nunc igni regna et Phrygias res uertere temptat, €o pietas, o sancta fides, o uera propago! €atque utinam amissum reparet decus!' inde citato €celsus abit gressu, maiorque recessit imago. €@@Exin designat uates, qui iura sub armis €poscenti dederint populo primique petitas €miscuerint Italis Piraeo litore leges. €laetatur spectatque uirum insatiabilis ora €Scipio et appellet cunctos, ni magna sacerdos €admoneat turbae innumera[2e]2: 'Quot milia toto €credis in orbe, puer, lustras dum singula uisu, €descendisse Erebo? nullo non tempore abundans €umbrarum huc agitur torrens, uectatque capaci €agmina mole Charon, et sufficit improba puppis.' €post haec ostendens iuuenem sic uirgo profatur: €'Hic ille est, tellure uagus qui uictor in omni €cursu signa tulit, cui peruia Bactra Dahaeque, €qui Gangen bibit et Pellaeo ponte Niphaten €astrinxit, cui stant sacro sua moenia Nilo.' €incipit Aeneades: 'Libyci certissima proles €Hammonis, quando exuperat tua gloria cunctos €indubitata duces similique cupidine rerum €pectora nostra calent, quae te uia, fare, superbum €ad decus et summas laudum perduxerit arces.' €ille sub haec: 'Turpis lenti sollertia Martis. €audendo bella expedias. pigra extulit artis €haud umquam sese uirtus. tu magna gerendi €praecipita tempus: mors atra impendet agenti.' €haec effatus abit. Croesi mox aduolat umbra, €diues apud superos, sed mors aequarat egenis. €@@Atque hic Elysio tendentem limite cernens €effigiem iuuenis, caste cui uitta ligabat €purpurea effusos per colla nitentia crines, €'Dic,' ait 'hic quinam, uirgo? nam luce refulget €praecipua frons sacra uiro, multaeque secuntur €mirantes animae et laeto clamore frequentant. €qui uultus! quam, si Stygia non esset in umbra, €dixissem facile esse deum!' 'Non falleris:' inquit €docta comes Triuiae 'meruit deus esse uideri, €et fuit in tanto non paruum pectore numen. €carmine complexus terram, mare, sidera, manis €et cantu Musas et Phoebum aequauit honore. €atque haec cuncta prius quam cerneret ordine terris @1 €prodidit ac uestram tulit usque ad sidera Troiam.' €Scipio perlustrans oculis laetantibus umbram, €'Si nunc fata darent, ut Romula facta per orbem €hic caneret uates, quanto maiora futuros €facta eadem intrarent hoc' inquit 'teste nepotes! €felix Aeacide, cui tali contigit ore €gentibus ostendi, creuit tua carmine uirtus.' €@@Sed, quae tanta adeo gras[2s]2antum turba, requirens, €heroum effigies maiorisque accipit umbras. €inuicto stupet Aeacide, stupet Hectore magno €Aiacisque gradum uenerandaque Nestoris ora €miratur, geminos aspectat laetus Atridas €iamque Ithacum corde aequantem Peleia facta. €uicturam hinc cernit Ledaei Castoris umbram: €alternam lucem peragebat in aethere Pollux. €@@Sed subito uultus monstrata Lauinia traxit. €nam uirgo admonuit tempus cognoscere manis €femineos, ne cunctantem lux alma uocaret. €'Felix haec' inquit 'Veneris nurus ordine longo €Troiugenas iunxit sociata prole Latinis. €uis et Martigenae thalamos spectare Quirini? €Hersiliam cerne: hirsutos cum sperneret olim €gens uicina procos, pastori rapta marito €intrauitque casae culmique e stramine fultum €pressit laeta torum et soceros reuocauit ab armis. €aspice Carmentis gressus. Euandria mater €haec fuit et uestros tetigit praesaga labores. €uis et, quos Tanaquil uultus gerat? haec quoque castae €augurio ualuit mentis uenturaque dixit €regna uiro et dextros agnouit in alite diuos. €ecce pudicitiae Latium decus, inclita leti €fert frontem atque oculos terrae Lucretia fixos. €non datur, heu tibi, Roma (nec est, quod malle deceret), €hanc laudem retinere diu. Verginia iuxta, €cerne, cruentato uulnus sub pectore seruat, €tristia defensi ferro monumenta pudoris, €et patriam laudat miserando in uulnere dextram. €illa est, quae Thybrim, quae fregit Lydia bella, €nondum passa marem, qualis optabit habere €quondam Roma uiros, contemptrix Cloelia sexus.' €cum subito aspectu turbatus Scipio poscit, €quae poenae causa, et qui sint in crimine manes, €tum uirgo: 'Patrios fregit quae curribus artus €et stetit adductis super ora trementia frenis, €Tullia non ullos satis exhaustura labores €ardenti Phlegethonte natat. fornacibus atris €fons rapidus furit atque ustas sub gurgite cautes €egerit et scopulis pulsat flagrantibus ora. €illa autem, quae tondetur praecordia rostro €alitis (en quantum resonat plangentibus alis €armiger ad pastus rediens Iouis!), hostibus arcem €uirgo, immane nefas, adamato prodidit auro €Tarpeia et pactis reserauit claustra Sabinis. @1 €iuxta (nonne uides? neque enim leuiora domantur €delicta) inlatrat ieiunis faucibus Orthrus, €armenti quondam custos immanis Hiberi, €et morsu petit et polluto euiscerat ungue. €nec par poena tamen sceleri: sacraria Vestae €polluit exuta sibi uirginitate sacerdos. €sed satis haec uidisse, satis.' ‹†Ò@@Mox deinde: 'Videnti €nunc animas tibi, quae potant obliuia, paucas €in fine enumerasse paro et remeare tenebris. €hic Marius: nec multa dies iam restat ituro €aetheriam in lucem. ueniet tibi origine parua €in longum imperium consul. nec Sulla morari €iussa potest aut amne diu potare soporo: €lux uocat et nulli diuum mutabile fatum. €imperium hic primus rapiet, sed gloria culpae, €quod reddet solus, nec tanto in nomine quisquam €existet, Sullae qui se uelit esse secundum. €ille, hirta cui subrigitur coma fronte, decorum €et gratum terris Magnus caput: ille deum gens, €stelligerum attollens apicem, Troianus Iulo €Caesar auo. quantas moles, cum sede reclusa €hinc tandem erumpent, terraque marique mouebunt! þ³´µÿï°°±ÿï‚ÐõîÿïƒÓéìÿ˜‹†âheu miseri, quotiens toto pugnabitis orbe, €nec leuiora lues quam uictus crimina, uictor.' €@@Tum iuuenis lacrimans: 'Restare haec ordine duro €lamentor rebus Latiis. sed luce remota €si nulla est uenia et merito mors ipsa laborat, €perfidiae Poenus quibus aut Phlegethontis in undis €exuret ductor scelus, aut quae digna renatos €ales in aeternum laniabit morsibus artus?' €'Ne metue:' exclamat uates 'non uita sequetur €inuiolata uirum: patria non ossa quiescent. €namque ubi fractus opum magnae certamine pugnae €pertulerit uinci turpemque orare salutem, €rursus bella uolet Macetum instaurare sub armis. €damnatusque doli desertis coniuge fida €et dulci nato linquet Carthaginis arces €atque una profugus lustrabit caerula puppe. €hinc Cilicis Tauri saxosa cacumina uiset. €pro! quanto leuius mortalibus aegra subire €seruitia atque hiemes aestusque fugamque fretumque €atque famem, quam posse mori! post Itala bella €Assyrio famulus regi falsusque cupiti €Ausoniae motus dubio petet aequora uelo, €donec Prusiacas delatus segniter oras €altera seruitia imbelli patietur in aeuo €et latebram munus regni. perstantibus inde €Aeneadis reddique sibi poscentibus hostem, €pocula furtiuo rapiet properata ueneno €ac tandem terras longa formidine soluet.' €@@Haec uates, Erebique cauis se reddidit umbris. €tum laetus socios iuuenis portumque reuisit. @1 ôÿ@@@@{1LIBER QVARTVS DECIMVS}1 Flectite nunc uestros, Heliconis numina, cantus €Ortygiae pelagus Siculique ad litoris urbes. €muneris hic uestri labor est, modo Daunia regna €Aeneadum, modo Sicanios accedere portus, €aut Macetum lustrare domos et Achaica rura €aut uaga Sardoo uestigia tinguere fluctu €uel Tyriae quondam regnata mapalia genti €extremumue diem et terrarum inuisere metas. €sic poscit sparsis Mauors agitatus in oris. €ergo age, qua litui, qua ducunt bella, sequamur. €@@Ausoniae pars magna iacet Trinacria tellus, €ut semel expugnante Noto et uastantibus undis €accepit freta caeruleo propulsa tridente. €namque per occultum caeca ui turbinis olim €impactum pelagus laceratae uiscera terrae €discidit et medio perrumpens arua profundo €cum populis pariter conuulsis transtulit urbes. €ex illo seruans rapidus diuortia Nereus €saeuo diuiduos coniungi pernegat aestu. €sed spatium, quod dissociat consortia terrae, €latratus fama est (sic arta interuenit unda) €et matutinos uolucrum tramittere cantus. €multa solo uirtus: iam reddere faenus aratris, €iam montis umbrare olea, dare nomina Baccho €cornipedemque citum lituis generasse ferendis, €nectare Cecropias Hyblaeo accedere ceras. €hic et Paeonios arcano sulphure fontis, €hic Phoebo digna et Musis uenerabere uatum €ora excellentum, sacras qui carmine siluas €quique Syracosia resonant Helicona camena. €promptae gens linguae, ast eadem, cum bella cieret, €portus aequoreis sueta insignire tropaeis. €@@Post dirum Antipha[2t]2ae sceptrum et Cyclopia regna €uomere uerterunt primum noua rura Sicano_ €Pyrene misit populos, qui nomen ab amne €ascitum patrio terrae imposuere uacanti. €mox Ligurum pubes Siculo ductore nouauit €possessis bello mutata uocabula regnis. €nec Cres dedecori fuit accola: duxerat actos €moenibus e centum non fausta ad proelia Minos, €Daedaleam repetens poenam. qui fraude nefanda €postquam perpetuas iudex concessit ad umbras €Cocalidum insidiis, fesso Minoia turba €bellandi studio Siculis subsedit in oris. €miscuerunt Phrygiam prolem Troianus Acestes €Troianusque Helymus, structis qui pube secuta €in longum ex sese donarunt nomina muris. €nec Zanclaea gerunt obscuram moenia famam, €dextera quam tribuit posito Saturnia telo. €sed decus Hennaeis haud ullum pulchrius oris, €quam quae Sisyphio fundauit nomen ab Isth[2m]2o €et multum ante alias Ephyraeis fulget alumnis. €hic Arethusa suum piscoso fonte receptat €Alpheon sacrae portantem signa coronae. €@@At non aecus amat Trinacria Mulciber antra. €nam Lipare uastis subter depasta caminis @1 €sulphureum uomit exeso de uertice fumum. €ast Aetna eructat tremefactis cautibus ignis €inclusi gemitus, pelagique imitata furorem €murmure per caecos tonat inrequieta fragoris €nocte dieque simul. fonte e Phlegethontis ut atro €flammarum exundat torrens piceaque procella €semiambusta rotat liquefactis saxa cauernis. €sed quamquam largo flammarum exaestuet intus €turbine et adsidue subnascens profluat ignis, €summo cana iugo cohibet, mirabile dictu, €uicinam flammis glaciem, aeternoque rigore €ardentes horrent scopuli: stat uertice celsi €collis hiemps calidaque niuem tegit atra fauilla. €@@Quid referam Aeolio regnatas nomine terras €uentorumque domos atque addita claustra procellis? €hic uersi penitus Pelopea ad regna Pachyni €pulsata Ionio respondent saxa profundo. €hic contra Libyamque situm Caurosque furentis €cernit deuexas Lilybaeon nobile chelas. €at, qua diuersi lateris frons tertia terrae €uergit in Italiam prolato ad litora dorso, €celsus harenosa tollit se mole Pelorus. €@@His longo mitis placide dominator in aeuo €praefuerat terris Hieron, tractare sereno €imperio uulgum pollens et pectora nullo €parentum exagitare metu, pactamque per aras €haud facilis temerare fidem socialia iura €Ausoniis multos seruarat casta per annos. €uerum, ubi fata uirum fragili soluere senecta, €primaeuo cessit sceptrum exitiale nepoti, €et placida indomitos accepit regia mores. €namque bis octonis nondum rex praeditus annis €caligare alto in solio nec pondera regni €posse pati et nimium fluxis confidere rebus. €iamque breui nullum, delicta tuentibus armis, €fas notum ignotumque nefas. uilissima regi €cura pudor. tam praecipiti materna furori €Pyrrhus origo dabat stimulos proauique superbum €Aeacidae genus atque aeternus carmine Achilles. €ergo ardor subitus Poenorum incepta fouendi, €nec sceleri mora: [2iam]2 iungit noua foedera, pacto €cederet ut Siculis uictor Sidonius oris. €sed stabant Poenae, tumulumque negabat Erinys, €qua modo pactus erat socium non cernere, terra. €saeuos namque pati fastus iuuenemque cruento €flagrantem luxu et miscentem turpia diris €haud ultra faciles, quos ira metusque coquebat, €iurati obtruncant. nec iam modus ensibus: addunt €femineam caedem atque insontum rapta sororum €corpora prosternunt ferro. noua saeuit in armis €libertas iactatque iugum: pars Punica castra, €pars Italos et nota uolunt, nec turba furentum €defit quae neutro sociari foedere malit. €@@Tali Trinacriae motu rebusque Sicanis €exitio regis trepidis, sublimis honore €(tertia nam Latios renouarat purpura fasces) €Marcellus classem Zanclaeis appulit oris. @1 €atque ubi cuncta uiro caedesque exposta tyranni €ambiguaeque hominum mentes, Carthaginis arma €quos teneant et quanta locos, quod uulgus amicum €duret Troiugenis, quantos Arethusa tumores €concipiat perstetque suas non pandere portas, €incumbit bello ac totam per proxima raptim €armorum effundit flammato pectore pestem. €non aliter Boreas, Rhodopes a uertice praeceps €cum sese immisit decimoque uolumine pontum €expulit in terras, sequitur cum murmure molem €eiecti maris et stridentibus adfremit alis. €prima Leontinos uastarunt proelia campos, €regnatam diro quondam Laestrygone terram. €instabat ductor, cui tarde uincere Graias €par erat ac uinci turmas. ruit aequore toto €(femineum credas maribus concurrere uulgum) €et Cereri placitos fecundat sanguine campos. €sternuntur passim, pedibusque euadere letum €eripuit rapidus Mauors. nam ut cuique salutem €promisit fuga, praeueniens dux occupat ense. €'Ite, gregem metite imbellem ac succidite ferro:' €clamat cunctantis urgens umbone cateruas €'pigro luctandi studio certamen in umbra €molle pati docta et gaudens splendescere oliuo €stat, mediocre decus uincentum, ignaua iuuentus. €haec laus sola datur, si uiso uincitis hoste.' €ingruit audito ductore exercitus omnis, €solaque, quod superest, secum certamina norunt, €quis dextra antistet spoliisque excellat opimis. €Euboici non per scopulos inlisa Caphereo €Euripi magis unda furit, pontumue sonantem €eicit angusto uiolentius ore Propontis, €nec feruet maiore fretum rapiturque tumultu €quod ferit Herculeas extremo sole columnas. €@@Mite tamen dextrae decus inter proelia tanta €enituit fama. miles Tyrrhenus (Asilo þ³´µÿï°°±ÿï‚ÐõîÿïƒÓéìÿ˜Ž‹–nomen erat) captus quondam ad Trasimenna fluenta, €seruitium facile et dominantis mollia iussa €expertus Beryae, patrias remearat ad oras €sponte fauentis eri, repetitisque impiger armis €tum ueteres Siculo casus Mauorte piabat. €atque is, dum medios inter fera proelia miscet, €inlatus Beryae, cui, pacta ad regia misso €Poenorum a populis sociataque bella gerenti, €aerato cassis munimine clauserat ora, €inuadit ferro iuuenem trepideque ferentem €instabilis retro gressus prosternit harena. €at miser audita uictoris uoce trementem €cunctantemque animam Stygia ceu sede reducens, €cassidis a mento male fidae uincula rumpit €iungebatque preces atque addere uerba parabat. €sed subito aspectu et noto conterritus ore €Tyrrhenus ferrumque manu reuocauit et ultro €talia cum gemitu lacrimis effudit obortis: €'Ne, quaeso, supplex lucem dubiusque precare: €fas hostem seruare mihi. multo optimus ille €militiae, cui postremum est primumque, tueri €inter bella fidem: tu letum euadere nobis €das prior et seruas nondum seruatus ab hoste. €haud equidem dignum memet, quae tristia uidi, €abnuerim dignumque iterum in peiora reuolui, €si tibi per medios ignis mediosque per ensis €non dederit mea dextra uiam.' sic fatur et ultro €attollit uitaque exaequat munera uitae. @1 €@@At, compos Sicula primum certaminis ora €coepti, Marcellus uictricia signa quieto €agmine progrediens Ephyraea ad moenia uertit. €inde Syracosias castris circumdedit arces. €sed ferri languebat amor. sedare monendo €pectora caeca uirum atque iras euellere hauebat. €nec (renuant si forte sibi et si mitia malle €credant esse metum) laxis seruatur omissa €obsidio claustris: quin contra intentior ipse €inuigilat cautis, fronte imperterritus, armis €et struit arcana necopina pericula cura. €haud secus Eridani stagnis ripaue Caystri €innatat albus olor pronoque immobile corpus €dat fluuio et pedibus tacitas eremigat undas. €@@Interea, dum incerta labat sententia clausis, €exciti populi atque urbes socia arma ferebant: €incumbens Messena freto minimumque reuulsa €discreta Italia atque Osco memorabilis ortu: €tum Catane, nimium ardenti uicina Typhoeo €et generasse pios quondam celeberrima fratres, €et cui non licitum fatis, Camarina, moueri: €tum, quae nectareis uocat ad certamen Hymetton, €audax Hybla, fauis, palmaque arbusta Selinus €et, iusti quondam portus, nunc litore solo €subsidium infidum fugientibus aequora, Myl[2a]2e: €necnon altus Eryx, necnon e uertice celso €Centuripae largoque uirens Entella Lyaeo, €Entella, Hectoreo dilectum nomen Acestae. €non T[2h]2apsos, non e tumulis glacialibus Acrae €defuerunt. Agyrina manus geminoque Lacone €Tyndaris attollens sese adfluit. altus equorum €mille rapit turmam atque hinnitibus aera flammat €pulueream uoluens Acragas ad inania nubem. €ductor Grosphus erat, cuius caelata gerebat €taurum parma trucem, poenae monimenta uetustae. €ille, ubi torreret subiectis corpora flammis, €mutabat gemitus mugitibus, actaque ueras €credere erat stabulis armenta effundere uoces, €haud impune quidem: nam dirae conditor artis €ipse suo moriens immugit flebile tauro. €uenit ab amne trahens nomen Gela, uenit Halaesa €et qui praesenti domitant periura Palici €pectora supplicio, Troianaque uenit Acesta, €quique per Aetnaeos Acis petit aequora fines €et dulci gratam Nereida perluit unda. €aemulus ille tuo quondam, Polypheme, calori, €dum fugit agrestem uiolenti pectoris iram, €in tenuis liquefactus aquas euasit et hostem €et tibi uictricem, Galatea, immiscuit undam. €necnon qui potant Hypsamque Alabimque sonoro[2s]2 €et perlucentem splendenti gurgite Achaten, €qui fontis, uage Chrysa, tuos et pauperis aluei €Hipparin ac facilem superari gurgite parco €Pantagian rapidique colunt uada flaua Syma[2e]2thi. €litora Thermarum, prisca dotata camena, €armauere suos, qua mergitur Himera ponto €Aeolio. nam diuiduas se scindit in oras €nec minus occasus petit incita quam petit ortus. €Nebrodes gemini nutrit diuortia fontis, €quo mons Sicania non surgit ditior umbrae. €Henna deum lucis sacra[2s]2 dedit ardua dextra[2s]2. €hic specus ingentem laxans telluris hiatum €caecum iter ad manis tenebroso limite pandit, €qua nouus ignotas Hymenaeus uenit in oras, €hac Stygius quondam stimulante cupidine rector @1 €ausus adire diem, maestoque Acheronte relicto €egit in inlicitas currum per inania terras. €tum rapta praeceps Hennaea uirgine flexit €attonitos caeli uisus lucemque pauentis €in Styga rursus equos et praedam condidit umbris. €Romanos Petraea duces, Romana petiuit €foedera Callipolis lapidosique Engyon arui, €Hadranum Ergetiumque simul telaque superba €lanigera Melite et litus piscosa Calacte, €quaeque procelloso Cephaloedias ora profundo €caeruleis horret campis pascentia cete, €et qui correptas sorbentem uerticis haustu €atque iterum e fundo iaculantem ad sidera puppis €Tauromenitana cernunt de sede Charybdim. €haec Latium manus et Laurentia signa fouebat. €@@Cetera Elissaeis aderat gens Sicana uotis. €mille Agathy[2r]2na dedit perflataque Trogilos Austris, €mille Thoanteae sedes Phacelina Dianae. €tergemino uenit numero fecunda Panhormos, €seu siluis sectere feras seu retibus aequor €uerrere seu caelo libeat traxisse uolucrem. €non Herbesos iners, non Naulocha pigra pericli €sederunt, non frondosis Morgentia campis €abstinuit Marte infido. comitata Menaeis €uenit Amastra uiris et paruo nomine Tisse €et Netum et Mutyce pubesque liquentis Achaeti. €Sidonios Drepane atque undae clamosus Helorus €et mox seruili uastata Triocala bello, €Sidonios Arbela ferox et celsus Ietas €et bellare Tabas docilis Cossyraque parua €nec maior% Megara iunctae concordibus ausis €iuuere et strato Gaulum spectabile ponto, €cum sonat alcyones cantu nidosque natantis €immota gestat sopitis fluctibus unda. €ipsa Syracusae patulos urbs inclita muro[2s]2 €milite collecto uariisque impleuerat armis. €ductores facilem impelli laetamque tumultus €uaniloquo plebem furiabant insuper ore: €numquam hoste intratos muros et quattuor arces, €et Salaminiacis quantam Eoisque tropaeis €ingenio portus urbs inuia fecerit umbram, €spectatum proauis: ter centum ante ora triremes €unum naufragium, mersasque impune profundo €clade pharetrigeri subnixas regis Athenas. €flammabant uulgum geniti Carthagine fratres, €Poeni matre genus, sed quos, sub crimine pulsus €urbe Syracosia, Libycis eduxerat oris €Trinacrius genitor, geminaque a stirpe parentum €astus miscebant Tyrios leuitate Sicana. €@@Quae cernens ductor, postquam immedicabile uisum €seditio, atque ultro bellum surgebat ab hoste, €testatus diuos Siculorum amnesque lacusque €et fontis, Arethusa, tuos, ad bella uocari €inuitum (quae sponte diu non sumpserit, hostem €induere arma sibi), telorum turbine uasto €adgreditur muros atque armis intonat urbi. €par omnis simul ira rapit, certantque ruuntque. €turris multiplici surgens ad sidera tecto €exibat, tabulata decem cui crescere Graius €fecerat et multas nemorum consumpserat umbras. €armatam hinc igni pinum et deuoluere saxa @1 €certabant calidaeque picis diffundere pestem. €huic procul ardentem iaculatus lampada Cimber €conicit et lateri telum exitiabile figit. €pascitur adiutu[2s]2 Vulcanus turbine uenti, €gliscentemque trahens turris per uiscera labem €perque altam molem et totiens nascentia tecta €scandit ouans rapidusque uorat crepitantia flammis €ro[2bo]2ra et, ingenti simul exundante uapore €ad caelum, uictor nutantia culmina lambit. €implentur fumo et nebula caliginis atrae, €nec cuiquam euasisse datur, ceu fulminis ictu €correptae rapido in cineres abi[2e]2re ruinae. €@@Par contra pelago miseris fortuna carinis. €namque ubi se propius tectis urbique tulere, €qua portus muris pacatas adplicat undas, €improuisa nouo pestis conterruit astu. €trabs fabre teres atque erasis undique nodis €nauali similis malo praefixa gerebat €uncae tela manus: ea celso ex aggere muri €bellantis curui rapiebat in aera ferri €unguibus et mediam reuocata ferebat in urbem. €nec solos uis illa uiros, quin saepe triremem €belligerae rapuere trabes, cum desuper actum €incuterent puppi chalybem morsusque tenacis. €qui, simul adfixo uicina in robora ferro €sustulerant sublime ratem, miserabile uisu, þ³´µÿï°°±ÿï‚ÐõîÿïƒÓéìÿ˜Ž‹‚Êper subitum rursus laxatis arte catenis €tanta praecipitem reddebant mole profundo €ut totam haurirent undae cum milite puppem. €his super insidiis angusta foramina murus €arte cauata dabat, per quae c[2l]2am fundere tela €tutum erat, opposito mittentibus aggere ualli. €[2nec]2 sine fraude labos, arta ne rursus eodem €spicula ab hoste uia uicibus contorta redirent. €calliditas Graia atque astus pollentior armis €Marcellum tantasque minas terraque marique €arcebat, stabatque ingens ad moenia bellum. €@@Vir fuit Isthmiacis decus immortale colonis, €ingenio facile ante alios telluris alumnos, €nudus opum, sed cui caelum terraeque paterent. €ille, nouus pluuias Titan ut proderet ortu €fuscatis tristis radiis, ille, haereat anne €pendeat instabilis tellus, cur foedere certo €hunc adfusa globum Tethys circumliget undis €nouerat atque una pelagi lunaeque labores, €et pater Oceanus qua lege effunderet aestus. €non illum mundi numerasse capacis harenas €uana fides. puppis etiam constructaque saxa €feminea traxisse ferunt contra ardua dextra. €@@Hic dum Italum ductorem astu Teucrosque fatigat, €adnabat centum late Sidonia uelis €classis subsidio et scindebat caerula rostris. €erigitur subitas in spes Arethusia proles €adiungitque suas portu progressa carinas. €nec contra Ausonius tonsis aptare lacertos €addubitat mersisque celer fodit aequora remis. €uerberibus torsere fretum: salis icta frequenti €albescit pulsu facies, perque aequora late €spumat canenti sulcatus gurgite limes. €insultant pariter pelago, ac Neptunia regna €tempestate noua trepidant. tum uocibus aequor @1 €personat, et clamat scopulis clamoris imago. €ac iam diffusus uacua bellator in unda €cornibus ambierat patulos ad proelia fluctus, €nauali claudens umentem indagine campum: €ac simili curuata sinu diuersa ruebat €classis et artabat lunato caerula gyro. €nec mora: terrificis saeuae stridoribus aeris, €per uacuum late cantu resonante profundum, €inc[2r]2epuere tubae, quis excitus aequore Triton €expauit tortae certantia murmura conchae. €uix meminere maris: tam uasto ad proelia nisu €incumbunt proni positisque in margine puppis €extremae plantis nutantes spicula torquent. €sternitur effusis pelagi media area telis, €celsaque anhelatis exurgens ictibus alnus €caerula nigranti findit spumantia sulco. €@@Ast aliae latere atque incussi roboris ictu €detergent remos, aliae per uiscera pinus €tramissis ipso retinentur uulnere rostris €quo retinent. medias inter sublimior ibat €terribilis uisu puppis, qua nulla per omne €egressa est Libycis maior naualibus aeuum. €sed quater haec centum numeroso remige pontum €pulsabat tonsis, ueloque superba capaci €cum rapidum hauriret Borean et cornibus omnis €colligeret flatus, lento se robore agebat, €intraret fluctus solis ce[2u]2 pulsa lacertis: €procurrunt leuitate agili docilesque regentis €audiuisse manum Latio cum milite puppes. €@@Has ut per laeuum uenientis aequor Himilco €in latus obliquas iussamque incurrere proram €conspexit, propere diuis in uota uocatis €aequoris, intento uolucrem de more sagittam €adsignat neruo, utque oculis librauit in hostem €et calamo monstrauit iter, diuersa relaxans €brachia deduxit uultu comitante per auras €in uulnus telum ac residentis puppe magistri €adfixit plectro dextram. nec deinde regenda €puppe manus ualuit flectenti immortua clauo. €dumque ad opem accurrit ceu capta nauita puppe, €ecce iterum fatoque pari neruoque sagitta €in medium perlapsa globum transuerberat ictu €orba gubernacli subeuntem munera Taurum. €@@Inrumpit Cumana ratis, quam Corbulo ductor €lectaque complebat Stabiarum litore pubes. €numen erat celsae puppis uicina Dione. €sed superingestis propior quia subdita telis €bella capessebat, media subsedit in unda €diuisitque fretum. clamantum spumeus ora €Nereus implet aquis, palmaeque, trahente profundo, €luctantum frustra summis in fluctibus extant. €hic audax ira magno per caerula saltu €Corbulo transgressus (nam textam robore turrim €appulerant nexae ferri compage triremes) €euadit tabulata super flammaque comantem €multifida pinum celso de culmine quassat. €inde atros alacer pastosque bitumine torquet, €ammentante Noto, Poenorum aplustribus ignes. €intrat diffusos pestis Vulcania passim €atque implet dispersa foros: trepidatur omisso €summis remigio, sed enim tam rebus in artis €fama mali nondum tanti penetrarat ad imos. €at rapidus feruor, per pinguis unguine taedas €inlapsus, flammis uictricibus insonat alueo. €qua nondum tamen intulerat uim Dardana lampas €parcebatque uapor, saxorum grandine dirus @1 €arcebat fatumque ratis retinebat Himilco. €hic miser, igniferam dum uentilat aere pinum, €murali saxo per lubrica sanguine transtra €uoluitur in fluctus Lycchaei uulnere Cydnus. €fax nidore graui foedauit comminus auras €ambusto instridens pelago. ferus inde citatum €missile adorata contorquet Sabratha puppe €(Hammon numen erat Libycae gentile carinae €cornigeraque sedens spectabat caerula fronte): €'Fer, pater, adflictis, fer,' ait 'Garamantice uates, €rebus opem inque Italos da certa effundere tela.' €has inter uoces tremulo uenit agmine cornus €et Neptunicolae transuerberat ora Telonis. €@@Vrgebant nihilo leuius iam in limine mortis, €quos fuga praecipitis partem glomerarat in unam €puppis, adhuc uacuam taedae. sed, proxima cursu €fulmineo populatus, ineuitabilis ardor €correptam flammis inuoluit ouantibus alnum. €primus, ope aequorei funis delapsus in undas, €qua nondum Stygios glomerabat Mulciber aestus, €ambustus socium remis aufertur Himilco. €proxima nudarunt miserandi fata Batonis €desertam ductore ratem. bonus ille per artem €crudo luctari pelago atque exire procellas. €idem, quid Boreas, quid uellet crastinus Auster, €anteibat, nec peruigilem tu fallere uultum €obscuro quamuis cursu, Cynosura, ualeres. €is, postquam aduersis nullus modus, 'Accipe nostrum, €Hammon, sanguinem,' ait 'spectator cladis iniquae.' €atque, acto in pectus gladio, dextra inde cruorem €excipit et large sacra inter cornua fundit. €@@Hos inter Daphnis, deductum ab origine nomen €antiqua, fuit infelix, cui linquere saltus €et mutare casas infido marmore uisum. €at princeps generis quanto maiora parauit €intra pastorem sibi nomina! Daphnin amarunt €Sicelides Musae, dexter donauit auena €Phoebus Castalia et iussit, proiectus in herba €si quando caneret, laetos per prata, per arua €ad Daphnin properare greges riuosque silere. €ille ubi septena modulatus harundine carmen €mulcebat siluas, non umquam tempore eodem €Siren adsuetos effudit in aequore cantus, €Scyllaei tacuere canes, stetit atra Charybdis, €et laetus scopulis audiuit iubila Cyclops. €progeniem hauserunt et nomen amabile flammae. €@@Innatat ecce super transtris fumantibus asper €Ornytos ac longam sibimet facit aequore mortem, €qualis Oiliades, fulmen iaculante Minerua, €surgentis domuit fluctus ardentibus ulnis. €transigitur ualida medius, dum se adleuat, alni €cuspide Marmarides Sciron. pars subnatat unda €membrorum, pars extat aquis totumque per aequor €portatur, rigido, miserandum, immortua rostro. €accelerant puppes utrimque atque ora ruentum €sanguinei feriunt remorum aspergine rores. €ipse adeo senis ductor Rhoeteius ibat €pulsibus et ualido superabat remige uentos. €quam rapidis puppem manibus frenare Lilaeus €dum temptat, saeua truncatur membra bipenni, €ac fert haerentis trabibus ratis incita palmas. €@@Sicania Aeoliden portabant transtra Podaetum. €hic, aeuo quamquam nondum excessisset ephebos, €seu laeui traxere dei, seu feruida corda €nec sat maturus laudum bellique cupido, @1 €arma puer niueis aptarat picta lacertis €et freta gaudebat celsa turbare Chimaera. €iamque super Rutula, super et Garamantide pinu €ibat ouans, melior remo meliorque sagitta, €et iam turrigerum demerserat aequore Nessum. €heu puero malesuada rudi noua gloria pugnae! €dum cristam galeae trucis exuuiasque precatur €de duce Marcello superos temerarius, hasta €excepit raptim uulnus letale remissa, €pro qualis! seu splendentem sub sidera nisu €exigeret discum, iaculo seu nubila supra €surgeret, aligeras ferret seu puluere plantas €uix tacto, uel dimens[2i]2 spatia improba campi €transiret uelox saltu, decuere labores. þ³´µÿï°°±ÿï‚ÐõîÿïƒÓéìÿ˜Ž‹ƒþsat prorsus, sat erat decoris discrimine tuto, €sat laudis. cur facta, puer, maiora petebas? €illum, ubi labentem pepulerunt tela sub undas, €ossa Syracosio fraudatum naufraga busto, €fleuerunt freta, fleuerunt Cyclopia saxa €et Cyane et Anapus et Ortygie Arethusa. €@@Parte alia Perseus (puppem hanc Tiberinus agebat) €quaque uehebatur Crantor Sidonius Io €concurrunt. iniecta ligant hinc uincula ferri €atque illinc, steteruntque rates ad proelia nexae. €nec iaculo aut longe certatur harundine fusa: €comminus et gladio terrestria proelia miscent. €perrumpunt Itali, qua caedes prima reclusit €monstrauitque uiam; uasta sed mole catenas €hortatur socios et uincla abrumpere ferri €ac parat hostili resoluta puppe receptos €auehere et paribus pelago diducere ab armis_ €Aetnaeo Polyphemus erat nutritus in antro €atque inde antiquae nomen feritatis amabat. €ubera praebuerat paruo lupa, corporis alti €terribilis moles, mens aspera, uultus in ira €semper et ad caedes Cyclopia corde libido. €isque relaxatis membrorum pondere uinclis €impulerat puppim et mergebat gurgite tonsas €duxissetque ratem, pressa Laronius hasta €ni propere duro nitentem exurgere uelox €adfixet transtro. uix morte incepta remittit: €namque manus seruat dum suetos languida ductus, €ignauum summo traxit super aequore remum. €@@Perculsi cuneo Poeni densentur in unum, €quod caret hoste, latus, subito cum pondere uictus, €insiliente mari, summergitur alueus undis. €scuta uirum cristaeque et inerti spicula ferro €tutelaeque deum fluitant. hic robore fracto €pugnat inops chalybis seseque in proelia rursus €armat naufragio, remis male feruidus ille €festinat spoliare ratem, discrimine nullo €nautarum interdum conuulsa sedilia torquens. €non plectro ratis aut frangendae in uulnera prorae €parcitur, et pelago repetuntur nantia tela. €uulneribus patulis intrat mare. mox sua ponto €singultante anima propulsa refunditur unda. €nec desunt, qui correptos complexibus artis €immergant pelago et, iaculis cessantibus, hostem €morte sua perimant. remeantum gurgite mentes €crudescunt, ac pro ferro stat fluctibus uti. €haurit sanguineus contorta cadauera uertex. €hinc clamor, gemitus illinc mortesque fugaeque €remorumque fragor flictuque sonantia rostra. €perfusum bello feruet mare. fessus acerbis @1 €terga fuga celeri Libyae conuertit ad oras €exigua sese furatus Himilco carina. €@@Concessere mari tandem Graiusque Libysque, €et iam captiuae uinclis ad litora longo €ordine ducuntur puppes. flagrantibus alto €stant aliae taedis. splendet lucente profundo €Mulciber, et tremula uibratur imagine pontus. €ardet nota fretis Cyane pennataque Siren, €ardet et Europe, niuei sub imagine tauri €uecta Ioue ac prenso tramittens aequora cornu, €et quae fusa comas curuum per caerula piscem €Nereis umenti moderatur roscida freno. €uritur undiuagus Python et corniger Hammon €et, quae Sidonios uultus portabat Elissae, €bis ternis ratis ordinibus grassata per undas. €at uinclis trahitur cognata in litora Anapus €Gorgoneasque ferens ad sidera Pegasus alas. €ducitur et Libyae puppis signata figuram €et Triton captiuus et ardua rupibus Aetne, €spirantis rogus Enceladi, Cadmeaque Sidon. €@@Nec mora tum trepidos hac clade inrumpere muros €signaque ferre deum templis iam iamque fuisset, €ni subito importuna lues inimicaque pestis, €inuidia diuum pelagique labore parata, €polluto miseris rapuisset gaudia caelo. €criniger aestiferis Titan feruoribus auras €et patulam Cyanen lateque palustribus undis €stagnantem Stygio Cocyti oppleuit odore €temporaque autumni laetis florentia donis €foedauit rapidoque accendit fulminis igni. €fumabat crassus nebulis caliginis aer, €squalebat tellus uitiato feruida dorso €nec uictum dabat aut ullas languentibus umbras, €atque ater picea uapor expirabat in aethra. €uim primi sensere canes. mox nubibus atris €fluxit deficiens penna labente uolucris. €inde ferae siluis sterni. tum serpere labes €Tartarea atque haustis populari castra maniplis. €arebat lingua, et gelidus per uiscera sudor €corpore manabat tremulo. descendere fauces €abnuerant siccae iussorum alimenta ciborum. €aspera pulmonem tussis quatit, et per anhela €igneus efflatur sitientum spiritus ora. €lumina ferre grauem uix sufficientia lucem €unca nare iacent, saniesque immixta cruore €expuitur, membrisque cutis tegit ossa peresis. €heu dolor! insignis notis bellator in armis €ignauo rapitur leto. iactantur in ignem €dona superba uirum, multo Mauorte parata. €succubuit medicina malis. cumulantur aceruo €labentum et magno cineres sese aggere tollunt. €passim etiam deserta iacent inhumataque late €corpora, pestiferos tetigisse timentibus artus. €serpit pascendo crescens Acherusia pestis €nec leuiore quatit Trinacria moenia luctu €Poenorumque parem castris fert atra laborem. €aequato par exitio et communis ubique €ira deum atque eadem leti uersatur imago. €@@Nulla tamen Latios fregit uis dura malorum, €incolumi ductore, uiros, clademque rependit €unum inter strages tutum caput. ut grauis ergo €primum letiferos repressit Sirius aestus, €et minuere auidae mortis contagia pestes, @1 €ceu, sidente Noto cum se maria alta reponunt, €propulsa inuadit piscator caerula cumba, €sic tandem ereptam morbis grassantibus armat €Marcellus pubem, lustratis rite maniplis. €circumstant alacres signa auditisque tubarum €respirant laeti clangoribus. itur in hostem, €et, si fata ferant, iuuat inter proelia ferro €posse mori. socium miseret, qui sorte pudenda €in morem pecudum effudere cubilibus atris €inlaudatam animam. tumulos inhonoraque busta €respiciunt, et uel nullo iacuisse sepulcro €quam debellari morbis placet. ardua primus €ad muros dux signa rapit. tenuata iacendo €et macie in galeis abscondunt ora, malusque, €ne sit spes hosti, uelatur casside pallor. €infundunt rapidum conuulsis moenibus agmen €condensique ruunt: tot bellis inuia tecta €tot[2que]2 uno introitu capiuntur militis arces. €@@Totum, qua uehitur Titan, non ulla per orbem €tum sese Isthmiacis aequassent oppida tectis. €tot delubra deum totque intra moenia portus, €adde fora et celsis suggesta theatra columnis €certantisque mari moles, adde ordine longo €innumeras spatioque domos aequare superbas €rura. quid, inclusos porrecto limite longis €porticibus sacros iuuenum certamine lucos? €quid tot captiuis fulgentia culmina rostris €armaque fixa deis, aut quae Marathonius hostis €perdidit aut Libya quae sunt aduecta subacta? €hic Agathocleis sedes ornata tropaeis, €hic mites Hieronis opes; hic sancta uetustas €artificum manibus. non usquam clarior illo €gloria picturae saeclo; non aera iuuabat €%quem scire Ephyren; fuluo certauerit auro @1 €uestis spirantis referens subtemine uultus_ €quae radio caelat Babylon uel murice picto €laeta Tyros, quaeque Attalicis uariata per artem €aulaeis scribuntur acu aut Memphitide tela. €iam simul argento fulgentia pocula, mixta €quis gemma quaesitus honos, simulacra deorum €numen ab arte datum seruantia; munera Rubri €praeterea ponti depexaque uellera ramis, €femineus pudor. ‹…™@@His tectis opibusque potitus €Ausonius ductor, postquam sublimis ab alto €aggere despexit trepidam clangoribus urbem, €inque suo positum nutu, stent moenia regum €an nullos oriens uideat lux crastina muros, €ingemuit nimio iuris tantumque licere €horruit et propere reuocata militis ira €iussit stare domos, indulgens templa uetustis €incolere atque habitare deis. sic parcere uictis €pro praeda fuit, et sese contenta nec ullo €sanguine pollutis plausit Victoria pennis. €tu quoque ductoris lacrimas, memorande, tulisti, €defensor patriae, meditantem in puluere formas €nec turbatum animi tanta feriente ruina. €ast relicum uulgus resoluta in gaudia mente €certarunt uicti uictoribus. aemulus ipse €ingenii superum seruando condidit urbem. €ergo extat saeclis stabitque insigne tropaeum €et dabit antiquos ductorum noscere mores. €@@Felices populi, si, quondam ut bella solebant, €nunc quoque inexhaustas pax nostra relinqueret urbes! €at, ni cura uiri qui nunc dedit otia mundo €effrenum arceret populandi cuncta furorem, €nudassent auidae terrasque fretumque rapinae. @1 þ³´µÿï°°±ÿï‚ÐõîÿïƒÓéìÿ˜ôÿ@@@@{1LIBER QVINTVS DECIMVS}1 At noua Romuleum carpebat cura senatum, €quis trepidas gentes Martemque subiret Hiberum €attritis rebus. geminus iacet hoste superbo €Scipio, belligeri Mauortia pectora fratres. €hi[2n]2c metus, in Tyrias ne iam Tartessia leges €concedat tellus propioraque bella pauescat. €anxia turba patrum quasso medicamina maesti €imperio circumspectant diuosque precantur €qui laceris ausit ductor succedere castris. €@@Absterret iuuenem patrios patruique piare €optantem manis tristi conterrita luctu €et reputans annos cognato sanguine turba: €si gentem petat infaustam, inter busta suorum €decertandum hosti, qui fregerit arma duorum, €qui consulta ducum, ac flagret meliore Gradiuo: €nec promptum teneris immania bella lacertis €moliri regimenque rudi deposcere in aeuo. €@@Has lauri residens iuuenis uiridante sub umbra €aedibus extremis uoluebat pectore curas, €cum subito adsistunt, dextra laeuaque per auras €adlapsae, haud paulum mortali maior imago, @1 €hinc Virtus, illinc Virtuti inimica Voluptas. €altera Achaemenium spirabat uertice odorem €ambrosias diffusa comas et ueste refulgens, €ostrum qua fuluo Tyrium suffuderat auro. €fronte decor quaesitus acu, lasciuaque crebras €ancipiti motu iaciebant lumina flammas. €alterius dispar habitus: frons hirta nec umquam €composita mutata coma, stans uultus, et ore €incessuque uiro propior laetique pudoris €celsa umeros niueae fulgebat stamine pallae. €@@Occupat inde prior promissis fisa Voluptas: €'Quis furor hic non digne puer consumere bello €florem aeui? Cannaene tibi grauiorque palude €Maeonius Stygia lacus excessere Padusque? €quem tandem ad finem bellando fata lacesses? €tune etiam temptare paras Atlantica regna €Sidoniasque domos? moneo, certare periclis €desine et armisonae caput obiectare procellae. €ni fugis hos ritus, Virtus te saeua iubebit €per medias uolitare acies mediosque per ignis. €haec patrem patruumque tuos, haec prodiga Paulum, @1 €haec Decios Stygias Erebi detrusit ad undas, €dum cineri titulum memorandaque nomina bustis €praetendit nec sensurae, quod gesserit, umbrae. €at si me comitere, puer, non limite duro €iam tibi decurrat concessi temporis aetas. €haud umquam trepidos abrumpet bucina somnos, €non glaciem Arctoam, non experi[2e]2re furentis €ardorem Cancri nec mensas saepe cruento €gramine compositas. aberunt sitis aspera et haustus €sub galea puluis %partique minore% labores. €sed current albusque dies horaeque serenae, €et molli dabitur uictu sperare senectam. €quantas ipse deus laetos generauit in usus €res homini plenaque dedit bona gaudia dextra! €atque idem, exemplar lenis mortalibus aeui, €imperturbata placidus tenet otia mente. €illa ego sum, Anchisae Venerem Simoentos ad undas €quae iunxi, generis uobis unde editus auctor. €illa ego sum, uerti superum quae saepe parentem €nunc auis in formam, nunc torui in cornua tauri. €huc aduerte aures. currit mortalibus aeuum, €nec nasci bis posse datur: fugit hora, rapitque €Tartareus torrens ac secum ferre sub umbras, €si qua animo placuere, negat. quis luce suprema €dimisisse meas sero non ingemit horas?' €@@Postquam conticuit finisque est addita dictis, €tum Virtus 'Quasnam iuuenem florentibus' inquit, €'pellicis in fraudes annis uitaeque tenebras, €cui ratio et magnae caelestia semina mentis €munere sunt concessa deum? mortalibus alti €quantum caelicolae, tantumdem animalibus isti €praecellunt cunctis. tribuit namque ipsa minore[2s]2 €hos terris Natura deo[2s]2; sed foedere certo €degeneres tenebris animas damnauit Auernis. €at, quis aetherii seruatur seminis ortus, €caeli porta patet. referam quid cuncta domantem €Amphitryoniaden? quid, cui, post Seras et Indos €captiuo Liber cum signa referret ab Euro, €Caucaseae currum duxere per oppida tigres? €quid suspiratos magno in discrimine nautis €Ledaeos referam fratres uestrumque Quirinum? €nonne uides, hominum ut celsos ad sidera uultus €sustulerit deus ac sublimia finxerit ora, €cum pecudes uolucrumque genus formasque ferarum €segnem atque obscenam passim strauisset in aluum? €ad laudes genitum, capiat si munera diuum, €felix ad laudes hominum genus. huc, age, paulum €aspice (nec longe repetam), modo Roma minanti €impar Fidenae contentaque crescere asylo €quo sese extulerit dextris: idem aspice, late €florentis quondam luxus quas uerterit urbes. €quippe nec ira deum tantum nec tela nec hostes, €quantum sola noces animis inlapsa, Voluptas. €Ebrietas tibi f[2o]2eda comes, tibi Luxus et atris €circa te semper uolitans Infamia pennis. €mecum Honor ac Laudes et laeto Gloria uultu €et Decus ac niueis Victoria concolor alis. €me cinctus lauro producit ad astra Triumphus. €casta mihi domus et celso stant colle penates: €ardua saxoso perducit semita cliuo. €asper principio (neque enim mihi fallere mos est) €prosequitur labor. adnitendum intrare uolenti, €nec bona censendum, quae Fors infida dedisse €atque eadem rapuisse ualet. mox celsus ab alto €infra te cernes hominum genus. omnia contra @1 €experienda manent quam spondet blanda Voluptas. €stramine proiectus duro patiere sub astris €insomnis noctes frigusque famemque domabis. €idem iustitiae cultor, quaecumque capesses, €testis factorum stare arbitrabere diuos. €tunc, quotiens patriae rerumque pericula poscent, €arma feres primus, primus te in moenia tolles €hostica, nec ferro mentem uincere nec auro. €hinc tibi non Tyrio uitiatas murice uestes €nec donum deforme uiro fragrantis amomi €sed dabo, qui uestrum saeuo nunc Marte fatigat €imperium, superare manu laurumque superbam €in gremio Iouis excisis deponere Poenis.' €@@Quae postquam cecinit sacrato pectore Virtus, €exemplis laetum uultuque audita probantem €conuertit iuuenem. sed enim indignata Voluptas €non tenuit uoces. 'Nil uos iam demoror ultra:' €exclamat 'uenient, uenient mea tempora quondam, €cum docilis nostris magno certamine Roma €seruiet imperiis, et honos mihi habebitur uni.' €sic quassans caput in nubis se sustulit atras. €@@At iuuenis plenus monitis ingentia corde €molitur iussaeque calet uirtutis amore. €ardua rostra petit, nullo fera bella uolente, €et grauia ancipitis deposcit munera Martis. €arrecti cunctorum animi: pars lumina patris, €pars credunt toruos patrui reuirescere uultus. €sed quamquam instinctis tacitus tamen aegra pericli €pectora subrepit terror, molemque pauentes €expendunt belli, et numerat fauor anxius annos. €@@Dumque ea confuso percenset murmure uulgus, €ecce per oblicum caeli squalentibus auro €effulgens maculis ferri inter nubila uisus €anguis et ardenti radiare per aera sulco, €quaque ad caeliferi tendit plaga litus Atlantis €perlabi resonante polo. bis terque coruscum €addidit augurio fulmen pater, et uaga late €per subitum moto strepuere tonitrua mundo. €tum uero capere arma iubent genibusque salutant €summissi augurium: [2h]2ac iret qua ducere diuos €perspicuum et patrio monstraret semina signo. €@@Certatim comites rerum bellique ministros €adglomerant sese atque acris sociare labores €exposcunt, laudumque loco est isdem esse sub armis. €tum noua caeruleum descendit classis in aequor. €it comes Ausonia atque in terras transit Hiberas: €ut, cum saeua fretis immisit proelia, Corus €Isthmon curuata sublime superi[2a]2cit unda €et spumante ruens per saxa gementia fluctu €Ionium Aegaeo miscet mare. celsus in arma €emicat ac prima stans Scipio puppe profatur: €'Diue tridentipotens, cuius maria ire per alta €ordimur, si iusta paro, decurrere classi €da, pater, ac nostros ne sperne iuuare labores. €per pontum pia bella ueho.' leuis inde secunda €aspirans aura propellit carbasa flatus. €iamque agiles, Tyrrhena sonant qua caerula, puppes €Ausonium euasere latus Ligurumque citatis €litora tramittunt proris. hinc gurgite ab alto €tellurem procul inrumpentem in sidera cernunt, €aerias Alpis. occurrunt moenia Grais €condita Massiliae: populis haec cincta superbis, €barbarus immani cum territet accola ritu, €antiquae morem patriae cultumque habitumque €Phocais armiferas inter tenet hospita gentes. @1 €hinc legit Ausonius sinuatos gurgite ductor €anfractus pelagi. nemoroso uertice celsus €apparet collis, fugiuntque in nubila siluae €Pyrenes, tunc Emporiae ueteresque per ortus þ³´µÿï°°±ÿï‚ÐõîÿïƒÓéìÿ˜‹±Graiorum uulgus, tunc hospita Tarraco Baccho. €considunt portu. securae gurgite clauso €stant puppes, positusque labor terrorque profundi. €@@Nox similes morti dederat placidissima somnos: €uisa uiro stare effigies ante ora parentis €atque hac aspectu turbatum uoce monere: €'Nate, salus quondam genitoris, nate, parentis €et post fata decus, bellorum dira creatrix €euastanda tibi tellus, et caede superbi €ductores Libyae cauta uirtute domandi, €qui sua nunc trinis diducunt agmina castris. €si conferre manum libeat, coeantque uocatae €hinc atque hinc acies, ualeat quis ferre ruentis €tergemina cum mole uiros? absiste labore €ancipiti, sed nec segnis potiora capesse. €urbs colitur Teucro quondam fundata uetusto, €nomine Carthago: Tyrius tenet incola muros. €ut Libyae sua, sic terris memorabile Hiberis €haec caput est. non ulla opibus certauerit auri, €non portu celsoue situ, non dotibus arui €uberis aut agili fabricanda ad tela uigore. €inuade auersis, nate, hanc ductoribus urbem: €nulla acies famae tantum praedaeue pararit.' €@@Talia monstrabat genitor propiusque monebat, €cum iuuenem sopor et dilapsa reliquit imago. €surgit et infernis habitantia numina lucis €ac supplex patrios compellat nomine manis: €'Este duces bello et monstratam ducite ad urbem; €uobis ultor ego et Sarrano murice fulgens €inferias mittam fusis insignis Hiberis €et tumulis addam sacros certamine ludos.' €@@Praegreditur celeratque uias et corripit agmen €pernici rapidum cursu camposque fatigat. €sic, ubi prosiluit Pisaeo carcere praeceps, €non solum ante alios, sed enim, mirabile dictu, €ante suos it uictor ecus, currumque per auras €haud ulli durant uisus aequare uolantem. €iamque Hyperionia lux septima lampade surgens €sensim attollebat propius subeuntibus arces €urbis et admoto crescebant culmina gressu, €ac pelago uectus seruata Laelius hora €quam dederat ductor subigendae ab moenia classi €a tergo adfusis cingebat tecta carinis. €@@Carthago, impenso naturae adiuta fauore, €excelsos tollit pelago circumflua muros. €artatas ponti fauces modica insula claudit, €qua Titan ortu terras aspergit Eoo. €at, qua prospectat Phoebi iuga sera cadentis, €pigram in planitiem stagnantis egerit undas €quas auget ueniens refluusque reciprocat aestus. €sed gelidas a fronte sedet sublimis ad Arctos €urbs imposta iugo pronumque excurrit in aequor €et tuta aeterno defendit moenia fluctu. €@@Audax, ceu plano gradiens uictricia campo €ferret signa, iugum certabat scandere miles. €[Aris ductor erat. qui contra, amplexus in artis €auxilium atque excelsa loci, praesepserat arcem.] €pugnabat natura soli, paruoque superne €bellantum nisu passim per prona uoluti €truncato instabiles fundebant corpore uitam. €uerum ubi concessit pelagi reuolubilis unda €et fluctus rapido fugiebat in aequora lapsu, @1 €quaque modo excelsae sulcarant caerula puppes €hac impune dabat Nereus transcurrere planta, €hinc tacite nitens informidatus adire €ductor Dardanius subitam trahit aequore pubem €perque undas muris pedes aduolat. inde citati €a tergo accelerant, qua fisus fluctibus Aris €incustoditam sine milite liquerat urbem. €tum prostratus humi, miserandum, uicta catenis €Poenus colla dedit populumque addixit inermem. €hanc oriens uidit Titan, cum surgeret, urbem €uallari castris captamque aspexit eandem €ocius Hesperio quam gurgite tingueret axem. €@@Aurora ingrediens terris exegerat umbras: €principio statuunt aras. cadit ardua taurus €uictima Neptuno pariter pariterque Tonanti. €tum merita aequantur donis, ac praemia uirtus €sanguine parta capit: phaleris hic pectora fulget, €hic torque aurato circumdat bellica colla, €ille nitet celsus muralis honore coronae. €Laelius ante omnis, cui dextera clara domusque, €ter dena boue et aequorei certaminis alto €donatur titulo Poenique recentibus armis €rectoris. tunc hasta uiris, tunc Martia cuique €uexilla, ut meritum, et praedae libamina dantur. €@@Postquam perfectae laudes hominumque deumque, €captiuae spectantur opes digestaque praeda: €hoc aurum patribus, bello haec Martique talenta, €hoc regum donis, diuum hoc ante omnia templis, €cetera bellantum dextrae pulchroque labori. €quin etiam accitus populi regnator Hiberi, €cui sponsa et sponsae defixus in ossibus ardor. €hanc notam formae concessit laetus ouansque €indelibata gaudenti uirgine donum. €tum uacui curis uicino litore mensas €instituunt festoque agitant conuiuia ludo. €Laelius effatur: 'Macte, o uenerande, pudici, €ductor, macte animi. cedat tibi gloria lausque €magnorum heroum celebrataque carmine uirtus. €mille Mycenaeus qui traxit in aequora proras €rector, et Inachiis qui Thessala miscuit arma, €femineo socium uiolarunt foedus amore, €nullaque tum Phrygio steterunt tentoria campo €captiuis non plena toris: tibi barbara soli €sanctius Iliaca seruata est Phoebade uirgo.' €haec atque his paria alterno sermone serebant, €donec Nox atro circumdata corpus amictu €nigrantis inuexit equos suasitque quietem. €@@Emathio interea tellus Aetola tumultu €feruebat, Macetum subitis perculsa carinis. €proximus hinc hosti dextras iungebat Acarnan. €causa noui motus Poenis regique Philippo €in bellum Ausonium sociatae foedere uires. €hic, gente egregius ueterisque ab origine regni, €Aeacidum sceptris proauoque tumebat Achille. €ille et nocturnis conterruit Oricon armis, €quaque per Illyricum Taulantius incola litus €exiguos habitat non ullo nomine muros, €turbidus incessit telis. ille aequore uectus €nunc et Phaeacum Thesprotiaque arua lacessens €Epirum cassis lustrabat futtilis ausis, €nunc et Anactoria signa ostentauit in ora €Ambraciosque sinus Olpaeaque litora bello €perfudit rapido. pepulit uada feruida remis €Leucatae et Phoebi uidit citus Actia templa. €nec portus Ithacae, Laertia regna, Samenque €liquit inaccessam fluctuque sonantia cano @1 €saxa Cephallenum et scopulosis Neriton aruis. €ille etiam, Pelopis sedes et Achaica adire €moenia praegaudens, tristem Calydona Dianae €Oeneasque domos, Curetica tecta, subibat, €promittens contra Hesperiam sua proelia Grais. €tum lustrata Ephyre Patraeque et regia Pleuron €Parnasusque biceps Phoeboque loquentia saxa. €ac saepe ad patrios bello reuocante penatis, €cum modo Sarmaticus regna infestaret Orestes, €aspera nunc Dolopum uis exundasset in agros, €incepto tamen haud facilis desistere uano €belli per Graias umbram circumtulit oras: €donec, nunc pelago, nunc terra exutus, omisit €spem positam in Tyriis et supplex foedera sanxit €Dardana nec legem regno accepisse refugit. €@@Tunc et Tyndarei Latias fortuna Tarenti €auxit opes laudemque simul. nam perfida tandem €urbs Fabio deuicta seni, postremus in armis €ductoris titulus cauti. sollertia tutum €tum quoque adepta decus, captis sine sanguine muris. €namque ut compertum, qui Punica signa regebat €feminea exuri flamma, tacitusque quietae €exin uirtuti placuit dolus, ire sorori €(nam castris erat in Rutulis) germanus amatae €cogitur et magnis muliebria uincere corda €pollicitis, si reclusas tramittere portas €concedat Libycus rector. uotique potitus €euicto Fabius Poeno circumdata telis €incustodita penetrauit moenia nocte. €@@Sed quisnam auersos Phoebum tunc iungere ab urbe €Romulea dubitaret equos, qui tempore eodem €Marcellum acciperet letum oppetiisse sub armis? €moles illa uiri calidoque habitata Gradiuo €pectora et haud ullis umquam tremefacta periclis, €heu quantum Hannibalem clara factura ruina, €procubuere. iacet campis Carthaginis horror, €forsan Scipiadae confecti nomina belli €rapturus, si quis paulum deus adderet aeuo. €@@Collis Agenoreum dirimebat ab aggere uallum €Ausonio (Dauni Mauors consederat aruis). €curarum comes et summi Crispinus honoris €Marcello socius communia bella ciebat. €ad quem Marcellus: 'Gestit lustrare propinquas €mens siluas medioque uiros imponere monti, €ne Libys occultis tumulum prior occupet ausis. €si cordi est, te participem, Crispine, laboris €esse uelim. numquam desunt consulta duobus.' €haec ubi sedere, ardentis attollere sese €iam dudum certant in equos. Marcellus, ut arma €aptantem natum aspexit laetumque tumultu, €'Vincis' ait 'nostros mirando ardore uigores. €sit praematurus felix labor. urbe Sicana €qualem te uidi, nondum permitteret aetas þ³´µÿï°°±ÿï‚ÐõîÿïƒÓéìÿ˜‹‚æcum tibi bella, meo tractantem proelia uultu! €huc, decus, huc, nostrum, lateri te iunge paterno €et me disce nouum Martem temptare magistro.' €tum pueri colla amplectens sic pauca precatur: €'Summe deum, Libyco, faxis, de praeside nunc his, €his umeris tibi opima feram.' nec plura, sereno €sanguineos fudit cum Iuppiter aethere rores €atque atris arma aspersit non prospera guttis. €uixdum finitis intrarant uocibus artas €letiferi collis fauces, cum turba uolucris €inuadunt Nomades iaculis nimboque feruntur €aetherio similes, caeca fundente latebra €armatos in bella globos. circumdata postquam @1 €nil restare uidet uirtus quod debeat ultra €iam superis, magnum secum portare sub umbras €nomen mortis hauet. tortae nunc eminus hastae €altius insurgit, nunc saeuit comminus ense. €forsan et enasset rapidi freta saeua pericli, €ni telum aduersos nati uenisset in artus. €tum patriae tremuere manus, laxataque luctu €fluxerunt rigidis arma infelicia palmis. €obuia nudatum tramittit lancea pectus, €labensque impresso signauit gramina mento. €@@At postquam Tyrius saeua inter proelia ductor €infixum aduerso uidit sub pectore telum, €immane exclamat: 'Latias, Carthago, timere €desine iam leges: iacet exitiabile nomen, €Ausonii columen regni. sed dextera nostrae €tam similis non obscurus mittatur ad umbras. €magnanima inuidia uirtus caret.' alta sepulcri €protinus extruitur caeloque educitur ara. €conuectant siluis ingentia robora: credas €Sidonium cecidisse ducem. tum tura dapesque €et fasces clipeusque uiri, pompa ultima, fertur. €ipse facem subdens 'Laus' inquit 'parta perennis: €Marcellum abstulimus Latio. deponere forsan €gens Italum tandem arma uelit. uos ite superbae €exequias animae et cinerem donate supremi €muneris officio: numquam hoc tibi, Roma, negabo.' €alterius par atque eadem fortuna laborum €consulis: exanimem sonipes ad signa reuexit. €@@Talia in Ausonia. sed non et talis Hiberis €armorum euentus campis. Carthaginis omnes €per subitum raptae pernix uictoria late €terruerat gentes. ducibus spes una salutis, €si socias iungant uires. ingentibus orsum €auspiciis iuuenem, ceu patria gestet in armis €fulmina, sublimi uallatam uertice montis €et sco[2p]2ulis urbem, cumulatam strage uirorum, €non toto rapuisse die, qua Martius ille €Hannibal in terra consumpto uerterit anno €nec pube aequandam nec opum ubertate Saguntum. €@@Proximus, adplicito saxosis aggere siluis, €tendebat fratris spirans ingentia facta €Hasdrubal. hic robur mixtusque rebellibus Afris €Cantaber, hic uolucri Mauro pernicior Astur; €tantaque maiestas terra rectoris Hibera, €Hannibalis quantus Laurenti terror in ora. €forte dies priscum Tyriis solemnis honorem €rettulerat, quo primum orsi Carthaginis altae €fundamenta nouam coepere mapalibus urbem. €et laetus, repetens gentis primordia, ductor €festa coronatis agitabat gaudia signis, €pacificans diuos. fraternum laena nitebat €demissa ex umeris donum, quam foederis arti €Trinacrius Libyco rex inter munera pignus €miserat, Aeoliis gestatum insigne tyrannis. €aurata puerum rapiebat ad aethera penna €per nubes aquila intexto librata uolatu. €antrum ingens iuxta, quod acus simulauit in ostro, €Cyclopum domus. hic recubans manantia tabo €corpora letifero sorbet Polyphemus hiatu. €circa fracta iacent excussaque morsibus ossa. €ipse manu extenta Laertia pocula poscit €permiscetque mero ructatos ore cruores. €@@Conspicuus Siculi Tyrius subteminis arte €gramineas pacem superum poscebat ad aras: €ecce inter medios hostilia nuntius arma, €quadrupedante inuectus equo, aduentare ferebat. €turbatae mentes, imperfectusque deorum €cessit honos. ruptis lincunt altaria sacris: @1 €clauduntur uallo, tenuemque ut roscida misit €lucem Aurora polo, rapiunt certamina Martis. €audax Scipiadae stridentem Sabbura cornum €excepit, geminaeque acies uelut omine motae. €exclamat Latius ductor: 'Prima hostia uobis, €sacrati manes, campo iacet. en age, miles, €in pugnam et caedes, qualis spirantibus ire €adsueras ducibus, talis rue.' dumque ea fatur, €incumbunt. Myconum Laenas Cirtamque Latinus €et Thysdrum Maro et incestum Catilina Nealcen €germanae thalamo obtruncat. cadit obuius acri €Kartalo Nasidio, Libycae regnator harenae. €te quoque Pyrenes uidit conterrita tellus €permixtum Poenis et uix credenda furentem, €magnum Dardaniae, Laeli, decus, omnia felix €cui natura dedit, nullo renuente deorum €ille foro auditus, cum dulci[2a]2 soluerat ora, €aequabat Pyliae Neleia mella senectae. €ille, ubi suspensi patres et curia uocem €posceret, ut cantu ducebat corda senatus. €idem, cum subitum campo perstrinxerat auris €murmur triste tubae, tanto feruore ruebat €in pugnam atque acies, ut natum ad sola liqueret €bella: nihil uitae peragi sine laude placebat. €tunc et furtiua tractantem proelia luce €deiecit Galam. sacris Carthaginis illum €supposito mater partu subduxerat olim, €sed stant nulla diu deceptis gaudia diuis. €tunc Alabim Murrum atque Dracen demisit ad umbras, €femineo clamore Dracen extrema rogantem. €huius ceruicem gladio inter uerba precesque €amputat: absciso durabant murmura collo. €@@At non ductori Libyco par ardor in armis. €frondosi collis latebras ac saxa capessit €auia, nec caedes extremaue damna mouebant €agminis. Italiam profugus spectabat et Alpis, €praemia magna fugae. tacitum dat tessera signum: €dimissa in collis pugna siluasque ferantur €dispersi et summam, quicumque euaserit, arcem €Pyrenes culmenque petat. tum primus honore €armorum exuto et parma celatus Hibera €in montis abit atque uolens palantia linquit €agmina. desertis Latius uictricia signa €immittit miles castris. non urbe recepta €plus ulla partum praedae, tenuitque moratas €a caede, ut Libycus ductor prouiderat, iras: €fluminei ueluti deprensus gurgitis undis, €auulsa parte inguinibus causaque pericli, €enatat intento praedae fiber auius hoste. €impiger occultis Poenus postquam abditur umbris, €saxosae fidens siluae, maiora petuntur €rursus bella retro et superari certior hostis. €Pyrenes tumulo clipeum cum carmine figunt: €&7hasdrvbalis spolivm gradivo scipio victor&. €@@Terrore interea posito trans ardua montis €Bebrycia populos armabat Poenus in aula, €mercandi dextras largus belloque parata €prodigere in bellum facilis. praemissa ferocis €augebant animos argenti pondera et auri €parta metalliferis longo discrimine terris. €hinc noua complerunt haud tardo milite castra €uenales animae, Rhodani qui gurgite gaudent, €quorum serpit Arar per rura pigerrimus undae. €iamque hieme adfecta mitescere coeperat annus: €inde iter ingrediens rapidum per Celtica rura €miratur domitas Alpis ac peruia montis @1 €ardua et Herculeae quaerit uestigia plantae €germanique uias diuinis comparat ausis. €@@Vt uero uentum in culmen, castrisque resedit €Hannibalis, 'Quos Roma,' inquit 'quos a[2l]2tius, oro, €attollit muros, qui post haec moenia fratri €uicta meo stent incolumes? sit gloria dextrae €felix tanta precor, neue usque ad sidera adisse €inuideat laeuus nobis deus.' agmine celso €inde alacer, qua munitum decliuis ab alto €agger monstrat iter, properatis deuolat armis. €non tanto strepuere metu primordia belli: €nunc geminum Hannibalem, nunc iactant bina coire €hinc atque hinc castra, et pastos per prospera bella €sanguine ductores Italo coniungere Martem €et duplicare acies: uenturum ad moenia cursu €hostem praecipiti et uisurum haerentia porta €spicula Elissaeis nuper contorta lacertis. €@@His super infrendens sic secum Oenotria Tellus: €'Tantone, heu superi! spernor contempta furore €Sidoniae gentis, quae quondam sceptra timentem €nati Saturnum nostris considere in oris €et regnare dedi? decima haec iam uertitur aestas €ex quo proterimur. iuuenis, cui sola supersunt €in superos bella, extremo de litore rapta €intulit arma mihi temeratisque Alpibus ardens €in nostros descendit agros. quot corpora texi €caesorum, stratis totiens deformis alumnis! €nulla mihi floret bacis felicibus arbor: €immatura seges rapido succiditur ense: €culmina uillarum nostrum delapsa feruntur €in gremium foedantque suis mea regna ruinis. €hunc etiam, uastis qui nunc sese intulit oris, €perpetiar, miseras quaerentem exurere belli €reliquias? tum me scindat uagus Afer aratro þ³´µÿï°°±ÿï‚ÐõîÿïƒÓéìÿ˜‹„›et Libys Ausoniis commendet semina sulcis, €ni cuncta exultant quae latis agmina campis €uno condiderim tumulo.' dum talia uersat, €et thalamos claudit Nox atra deumque hominumque, €tendit Amyclaei praeceps ad castra nepotis. €is tum Lucanis cohibentem finibus arma €Poenum uicini seruabat caespite ualli. €hic iuuenem adgreditur Latiae telluris imago: €'Clausorum decus atque erepto maxima Romae €spes Nero Marcello, rumpe atque expelle quietem. €magnum aliquid tibi, si patriae uis [2cr]2edere fatis, €audendum est, quod depulso quoque moenibus hoste €uictores fecisse tremant. fulgentibus armis €Poenus inundauit campos, qua Sena relictum €Gallorum a populis seruat per saecula nomen. €ni propere alipedes rapis ad certamina turmas, €serus deletae post auxiliabere Romae. €surge, age, fer gressus. patulos regione Metauri €damnaui tumulis Poenorum atque ossibus agros.' €@@His dictis abit atque abscedens uisa pauentem €attrahere et fractis turmas propellere portis. €rumpit flammato turbatus corde soporem €ac supplex geminas tendens ad sidera palmas €tellurem Noctemque et caelo sparsa precatur €astra ducemque uiae tacito sub lumine Phoeben. €inde legit dignas tanta ad conamina dextras, €quaque iacet superi Larinas accola ponti, €qua duri bello gens Marrucina fidemque €exuere indocilis sociis Frentanus in armis, €tum, qua uitiferos domitat Praetutia pubes €laeta laboris agros, et penna et fulmine et undis €hibernis et Achaemenio uelocior arcu €euolat. hortator sibi quisque: 'Age, perge, salutem @1 €Ausoniae ancipites superi et, stet Roma cadatne, €in pedibus posuere tuis,' clamantque ruuntque. €hortandi genus acer habet praecedere ductor: €illum augent cursus adnisi aequare sequendo €atque indefessi noctemque diemque feruntur. €@@At Roma, aduersi tantum mala gliscere belli €accipiens, trepidare metu nimiumque Neronem €sperauisse queri, atque uno sibi uulnere posse €auferri restantem animam. non arma nec aurum €nec pubem ne[2c]2, quem fundat, superesse cruorem. €scilicet Hasdrubalem inuadat, qui ad proelia soli €Hannibali satis esse nequit? iam rursus, ubi arma €auertisse suo cognorit deuia uallo, €haesurum portis Poenum. uenisse, superbo €qui fratri certet, cui maxima gloria cedat €urbis deletae. fremit amens corde sub imo €ordo patrum ac magno interea meditatur amore €seruandi decoris, quonam se fine minanti €seruitio eripiat diuosque euadat iniquos. €hos inter gemitus obscuro noctis opacae €succedit castris Nero, quae coniuncta feroci €Liuius Hasdrubali uallo custode tenebat. €belliger is quondam scitusque accendere Martem €floruerat primo clarus pugnator in aeuo, €mox falso laesus non aequi crimine uulgi €secretis ruris tristes absconderat annos. €sed, postquam grauior moles terrorque periclo €poscebat propiore uirum, reuocatus ad arma €tot caesis ducibus patriae donauerat iram. €@@At non Hasdrubalem fraudes latuere recentum €armorum, quamquam tenebris Nox texerat astus. €pulueris in clipeis uestigia uisa mouebant €et, properi signum accursus, sonipesque uirique €substricti corpus. bis clarum bucina signum €praeterea gemino prodebat iuncta magistro €castra regi. uerum, fratri si uita supersit, €qui tandem licitum socias coniungere uires €consulibus? sed enim solum, dum uera patescant, €cunctandi restare dolum Martemque trahendi. €@@Nec consulta fugae segni formidine differt. €nox somni genetrix mortalia pectora curis €purgarat, tenebraeque horrenda silentia alebant: €erepit suspensa ferens uestigia castris €et muta elabi tacito iubet agmina passu. €inlunem nacti per rura tacentia noctem €accelerant uitantque sonos. sed percita falli €sub tanto motu Tellus nequit: implicat actas €caeco errore uias umbrisque fauentibus arto €circumagit spatio sua per uestigia ductos. €nam, qua curuatas sinuosis flexibus amnis €obliquat ripas refluoque per aspera lapsu €in sese redit, hac, casso ducente labore, €exiguum inuoluunt frustratis gressibus orbem, €inque errore uiae tenebrarum munus ademptum. €@@Lux urget panditque fugam. ruit acer apertis €turbo equitum portis, atque omnis ferrea late €tempestas operit campos. nondum arma manusque €permixtae: iam tela bibunt praemissa cruorem. €hinc iussae Poenum fugientem sistere pennae €Dictaeae uolitant, hinc lancea turbine nigro €fert letum cuicumque uiro, quem prenderit ictus. €deponunt abitus curam trepidique coactas €constituunt acies et spes ad proelia uertunt. €@@Ipse inter medios (nam rerum dura uidebat) €Sidonius ductor, tergo sublimis ab alto @1 €quadrupedantis equi, tendens uocemque manusque: €'Per decora, extremo uobis quaesita sub axe, €per fratris laudes oro, uenisse probemus €germanum Hannibalis. Latio Fortuna laborat €aduersis documenta dare atque ostendere, quantus €uerterit in Rutulos domitor telluris Hiberae, €suetus ad Herculeas miles bellare columnas. €forsitan et pugnas ueniat germanus in ipsas. €digna uiro, digna, obtestor, spectacula pleno €corporibus properate solo. quicumque timeri €dux bello poterat, fratri iacet. unica nunc spes €e poena ac latebris infracto Liuius aeuo €damnatum offertur uobis [2caput]2. ite, agite, oro, €sternite ductorem, cum quo concurrere fratri €sit pudor, et turpi finem donate senectae.' €@@At contra Nero: 'Quid cessas clusisse labores €ingentis belli? pedibus tibi gloria, miles, €parta ingens: nunc accumula coepta ardua dextra. €heu temere abducto liquisti robore castra, €ni factum absoluit uictoria. praecipe laudem: €aduentu cecidisse tuo memorabitur hostis.' €@@Parte alia insignis nudatis casside canis €Liuius: 'Huc, iuuenes, huc me spectate ruentem €in pugnas, quantumque meus patefecerit ensis, €tantum intrate loci, et tandem praecludite ferro €iam nimium patulas Poenis grassantibus Alpis. €quod ni ueloci prosternimus agmina Marte €et fulmen subitum Carthaginis Hannibal adsit, €qui deus infernis quemquam nostrum eximat umbris?' €hinc galea capite accepta dicta horrida ferro €sancit et obtectus senium fera proelia miscet. €illum, per cuneos et per densissima campi €corpora tot dantem leto quot spicula torsit, €turbati fugere Macae, fugere feroces €Autololes Rhodanique comas intonsa iuuentus. €@@Fatidicis Nabis ueniens Hammonis harenis €improba miscebat securus proelia fati, €ceu tutante deo, ac patriis spolia Itala templis €fixurum uano tumidus promiserat ore. €ardebat gemma Garamantide caerula uestis, €ut cum sparsa micant stellarum lumina caelo, €et gemmis galeam clipeumque accenderat auro. €casside cornigera dependens infula sacros €prae se terrores diuumque ferebat honorem. €arcus erat pharetraeque uiro atque incocta cerastis €spicula, et armatus peragebat bella ueneno. €necnon, cornipedis tergo de more repostus, €sustentata genu per campum pondera conti €Sarmatici prona aduersos urgebat in hostis. €tum quoque transfixum telo per membra, per arma €consulis ante oculos magno clamore Sabellum €asportabat ouans et ouans Hammona canebat. €non tulit hanc iram tantosque in corde tumores €barbarico senior telumque intorsit et una €praedam animamque simul uictori uictor ademit. €@@Adsilit, audito tristis clamore ruinae, €Hasdrubal, et coeptantem Arabum raptare perempto €gemmiferi spolium cultus auroque rigentis €exuuias iaculum a tergo perlibrat ad ossa. €iam correpta miser geminis uelamina palmis €carpebat propere et trepidos nudauerat artus: €concidit ac sacras uestes atque aurea fila €reddidit exanimo, spoliatum lapsus in hostem. €at Canthus Rutilum, Canthus possessor harenae @1 €qua celebre inuicti nomen posuere Philaeni, €ditem ouium Rutilum obtruncat, cui mille sub altis €lanigerae balant stabulis. ipse otia molli €exercens cura gelido nunc flumine soles €frangebat nimios pecori, nunc laetus in herba €tondebat niueae splendentia uellera lanae, €aut, pecus e pastu cum sese ad tecta referret, €noscentis matres spectabat ouilibus agnos. €occubuit clipei transfixo proditus aere €et sero ingemuit stabulis exire paternis. €@@Acrius hoc Italum pubes incurrit et urget: €ut torrens, ut tempestas, ut flamma corusci €fulminis, ut Borean pontus fugit, ut caua currunt €nubila, cum pelago caelum permiscuit Eurus. €procerae stabant, Celtarum signa, cohortes, €prima acies. hos impulsu cuneoque feroci €laxat uis subita, et fessos errore uiarum þ³´µÿï°°±ÿï‚ÐõîÿïƒÓéìÿ˜‹…Înec soli faciles longique laboris anhelos €auertit patrius genti pauor. addere tergo €hastas Ausonius teloque instare sequaci €nec donare fugam. cadit uno uulnere Thyrmis, €non uno Rhodanus, profligatumque sagitta €lancea deturbat Morinum et iam iamque cadentem. €cedentis urget, totas largitus habenas, €Liuius acer equo et turmis abeuntibus infert €cornipedem. tunc auersi [2f]2ug[2i]2entia colla €disicit ense Mosae. percussit pondere terram €cum galea ex alto lapsum caput: at residentem €turbatus rapuit sonipes in proelia truncum. €hic Cato (nam medio uibrabat et ipse tumultu) €'Si, primas' inquit 'bello cum amisimus Alpes, €hic iuueni oppositus Tyrio foret! hei mihi quanta €cessauit Latio dextra, et quot funera Poenis €donarunt praui suffragia tristia campi!' €@@Iamque inclinabant acies, cunctisque pauorem €Gallorum induerat pauor, et Fortuna ruebat €Sidonia: ad Rutulos Victoria uerterat alas. €celsus ceu prima reflorescente iuuenta €ibat consul ouans, maior maiorque uideri. €ecce trahens secum canentem puluere turmam €ductor Agenoreus subit, intorquensque lacertis €tela sonat: 'Cohibete fugam. cui cedimus hosti? €nonne pudet? conuersa senex marcentibus annis €agmina agit. nunc, quaeso, mihi nunc dextera in armis €degenerat, nostrique piget? mihi Belus auorum €principium, mihi cognatum Sidonia Dido €nomen, et ante omnis bello numerandus Hamilcar €est genitor. mihi, cui cedunt montesque lacusque €et campi atque amnes, frater. me magna secundum €Carthago putat Hannibali, me Baetis in oris €aequant germano passae mea proelia gentes.' €talia dum memorat, medios ablatus in hostis, €ut noua conspecti fulserunt consulis arma, €hastam praepropero nisu iacit. illa per oras €aerati clipei et loricae tegmina summo €incidit haud felix umero parceque petitum €perstrinxit corpus nec multo tincta cruore, €uana sed optanti promisit gaudia Poeno. €@@Turbati Rutuli, confusaque pectora uisu €terrifico. tunc increpitans conamina consul: €'Femineis laesum uana inter cornua corpus @1 €unguibus aut palmis credas puerilibus ictum. €ite, docete, uiri, Romanae uulnera suerint €quanta adferre manus.' tum uero effunditur ingens €telorum uis, et densa sol uincitur umbra. €iamque per extentos alterna strage uirorum €corpora fusa iacent campos, demersaque in undam €iunxerunt cumulo crescente cadauera ripas: €ut, cum uenatu saltus exercet opacos €Dictynna et laetae praebet spectacula matri, €aut Pindi nemora excutiens aut Maenala lustrans €(omnis Naiadum plenis comitata pharetris €turba ruit, striduntque sagittiferi goryti), €tum per saxa ferae perque ipsa cubilia fusae, €per uallis fluuiosque atque a[2n]2tra uirentia musco €multa strage iacent: exultat uertice montis €gratam perlustrans oculis Latonia praedam. €@@Audito ante alios senioris uulnere, rumpit €per medios Nero saeuus iter, uisaque uirorum €aequali pugna 'Quid enim, quid deinde relictum est €Italiae fatis? hunc si non uincitis hostem, €Hannibalem uincetis?' ait. ruit ocius amens €in medios, Tyriumque ducem inter prima frementem €agmina ut aspexit, rabidi ceu belua ponti, €per longum sterili ad pastus iactata profundo, €cum procul in fluctu piscem male saucia uidit, €aestuat et lustrans nantem sub gurgite praedam €absorbet late permixtum piscibus aequor: €non telo mora, non dictis. 'Haud amplius' inquit €'elabere mihi. non hic nemora auia fallent €Pyrenes, nec promissis frustrabere uanis, €ut quondam terra fallax deprensus Hibera €euasti nostram mentito foedere dextram.' €@@Haec Nero, et intorquet iaculum, nec futtilis ictus. €nam latere extremo cuspis librata resedit. €inuadit stricto super haec interritus ense €conlapsique premens umbone trementia membra, €'Si qua sub extremo casu mandata referri €germano uis forte tuo, portabimus' inquit. €contra Sidonius: 'Leto non terreor ullo. €utere Marte tuo, dum nostris manibus adsit €actutum uindex. mea si suprema referre €fratri uerba paras, mando, Capitolia uictor €exurat cinerique Iouis permisceat ossa €et cineres nostros.' cupientem adnectere plura €feruentemque ira mortis transuerberat ense €et rapit infidum uictor caput. agmina fuso €sternuntur duce non ultra fidentia Marti. €@@Iamque diem solisque uias nox abstulit atra, €cum uires parco uictu somnoque reducunt, €ac, nondum remeante die, uictricia signa, €qua uentum, referunt clausis formidine castris. €tum Nero procera sublimia cuspide portans €ora ducis caesi 'Cannas pensauimus,' inquit €'Hannibal, et Trebiam et Trasimenni litora tecum €fraterno capite. i, duplica nunc perfida bella €et geminas accerse acies. haec praemia restant €qui tua tramissis optarint Alpibus arma.' €compressit lacrimas Poenus minuitque ferendo €constanter mala et inferias in tempore dignas €missurum fratri clauso commurmurat ore. €tum castris procul amotis, aduersa quiete €dissimulans, dubia exclusit certamina Martis. @1 ôÿ@@@@{1LIBER SEXTVS DECIMVS}1 Bruttia maerentem casus patriaeque suosque €Hannibalem accepit tellus. hic aggere saeptus €in tempus posita ad renouandum bella coquebat: €abditus ut silua, stabulis cum cessit ademptis, €amisso taurus regno gregis auia clauso €molitur saltu certamina iamque feroci €mugitu nemora exterret perque ardua cursu €saxa ruit, sternit siluas rupesque lacessit €irato rabidus cornu: tremit omnis ab alto €prospectans scopulo pastor noua bella parantem. €sed uigor hausurus Latium, si cetera Marti €adiumenta forent, praua obtrectante suorum €inuidia, reuocare animos ac stare negata €cogebatur ope et senio torpescere rerum. €parta tamen formido manu et tot caedibus olim €quaesitus terror uelut inuiolabile telis €seruabant sacrumque caput, proque omnibus armis €et castrorum opibus dextrisque recentibus unum €Hannibalis sat nomen erat. tot dissona lingua €agmina, barbarico tot discordantia ritu €corda uirum mansere gradu, rebusque retusis €fidas ductoris tenuit reuerentia mentes. €@@Nec uero Ausonia tantum se laetus agebat €Dardanidis Mauors: iam terra cedit Hibera €auriferis tandem Phoenix depulsus ab aruis, €iam Mago exutus castris agitante pauore €in Libyam propero tramisit caerula uelo. €ecce aliud decus haud uno contenta fauore €nutribat Fortuna duci. nam concitus Hannon €aduentabat, agens crepitantibus agmina caetris €barbara, et indigenas serus raptabat Hiberos. €non ars aut astus belli uel dextera deerat, €si non Scipiadae concurreret. omnia ductor €magna adeo Ausonius maiori mole premebat: €ut Phoebe stellas, ut fratri[2s]2 lumina Phoeben €exuperant montisque Atlas et flumina Nilus, €ut pater Oceanus Neptunia caerula uincit. €uallantem castra (obscuro nam uesper Olympo €fundere non aequam trepidanti coeperat umbra[2m]2) €adgreditur Latius rector, subitoque tumultu €caeduntur passim coepti munimina ualli €imperfecta super. contexere herbida lapsos €pondera, et in tumuli concessit caespes honorem. €@@Vix uni mens digna uiro, nouisse minores €quam deceat pretiumque operis sit tradere famae. €Cantaber ingenio membrorum et mole timeri €uel nudus telis poterat Larus. hic fera gentis €more securigera miscebat proelia dextra €et, quamquam fundi se circum pulsa uideret €agmina, deleta gentilis pube cateruae €caesorum implebat solus loca: seu foret hostis €comminus, expleri gaudebat uulnere frontis €aduersae, seu laeua acies in bella uocaret, €obliquo telum reflexum Marte rotabat. €at, cum pone ferox auersi in terga ueniret €uictor, nil trepidans retro iactare bipennem €callebat, nulla belli non parte timendus. €huic ducis inuicti germanus turbine uasto €Scipio contorquens hastam, cudone comantis €disiecit crinis. namque altius acta cucurrit €cuspis et elata procul est eiecta securi. @1 €at iuuenis, cui telum ingens accesserat ira, €barbaricam adsiliens magno clamore bipennem €incutit. intremuere acies, sonuitque per auras €pondere belligero pulsati tegminis umbo, €haud impune quidem. remeans nam dextera ab ictu €decisa est gladio ac dilecto immortua telo. €qui postquam murus miseris ruit, agmina concors €auertit fuga confestim dispersa per agros. €nec pugnae species, sed poenae tristis imago €illa erat, hinc tantum caedentum atque inde ruentum. €per medios Hannon palmas post terga reuinctus €ecce trahebatur lucemque (heu dulcia caeli þ³´µÿï°°±ÿï‚ÐõîÿïƒÓéìÿ˜ˆÊlumina!) captiuus lucem inter uincla petebat. €cui rector Latius: 'Tanta, en, qui regna reposcant, €quis cedat toga et armiferi gens sacra Quirini. €seruitio si tam faciles, cur bella refertis?' €@@Haec inter celerare gradum, coniungat ut arma, €Hasdrubalem ignarum cladis praenuntius adfert €explorator eques. raptat dux obuia signa €ac, postquam optatam laetus contingere pugnam €uidit et ad letum magno uenientia cursu €agmina, suspiciens caelum 'Nil amplius' inquit €'uos hodie posco, superi. protraxtis ad arma €quod profugos, satis est: in dextra cetera nobis €uota, uiri. rapite, ite, precor. uocat ecce furentis €hinc pater, hinc patruus. gemina o mihi numina belli, €ducite, adeste, sequor. dignas spectabitis, aut me €praescia mens fallit, uestro iam nomine caedes. €nam quis erit tandem campis telluris Hiberae €bellandi modus? en umquam lucebit in orbe €ille dies, quo te armorum, Carthago, meorum €aspiciam sonitus admotaque bella trementem?' €@@Dixerat, et raucus stridenti murmure clangor €increpuit: tonuere feris clamoribus astra. €concurrunt, quantumque rapit uiolentia ponti €et Notus et Boreas et inexorabilis Auster, €cum mergunt plenas tumefacta sub aequora classes, €aut cum letiferos accendens Sirius ignis €torret anhelantem saeuis ardoribus orbem, €tantum acies hominumque ferox discordia ferro €demetit. haud ullus terrarum aequarit hiatus €pugnarum damna, aut strages per inhospita lustra €umquam tot dederit rabies horrenda ferarum. €iam campi uallesque madent, hebetataque tela. €et Libys occubuere et amantes Martis Hiberi. €stat tamen una loco perfossis debilis armis €luctaturque acies, qua concutit Hasdrubal hastam. €nec finem daret ille dies animosaque uirtus, €ni perlapsa uiro loricae tegmen harundo €et parco summum uiolasset uulnere corpus €suasissetque fugam. rapido certamina linquit €in latebras euectus equo noctisque per umbram €ad Tartessiacos tendit per litora portus. €@@Proximus in pugna ductori Marte manuque €regnator Nomadum fuerat, mox foedere longo €cultuque Aeneadum nomen Masinissa superbum. €huic fesso, quos dura fuga et nox suaserat atra, €carpenti somnos subitus rutilante coruscum €uertice fulsit apex, crispamque inuoluere uisa est @1 €mitis flamma comam atque hirta se spargere fronte. €concurrunt famuli et serpentis tempora circum €festinant gelidis restinguere fontibus ignis; €at grandaeua deum praenoscens omina mater €'Sic, sic, caelicolae, portentaque uestra secundi €condite:' ait 'dure[2t]2 capiti per saecula lumen. €ne uero, ne, nate, deum tam laeta pauesce €prodigia aut sacras metue inter tempora flammas. €hic tibi Dardaniae promittit foedera gentis, €hic tibi regna dabit regnis maiora paternis €ignis et adiunget Latiis tua nomina fatis.' €sic uates, iuuenisque animum tam clara mouebant €monstra, nec a Poenis ulli uirtutis honores, €Hannibal ipse etiam iam iamque modestior armis. €@@Aurora obscuri tergebat nubila caeli €uixque Atlantiadum rubefecerat ora sororum: €tendit in Ausonios et adhuc hostilia castra. €atque, ubi se uallo intulerat, ductorque benigno €accepit Latius uultu, rex talibus infit: €'Caelestum monita et sacrae responsa parentis €disque tua, o Rutulum rector, gratissima uirtus €auulsum Tyriis huc me duxere uolentem. €si tibi non segnes tua contra fulmina saepe €uisi stare sumus, dignam te, nate Tonantis, €adferimus dextram. nec nos aut uana subegit €incertae mentis leuitas et mobile pectus, €aut spes et laeti sectamur praemia Martis: €perfidiam fugio et periuram ab origine gentem. €tu, quando Herculeis finisti proelia metis, €nunc ipsam belli nobiscum inuade parentem. €ille tibi, qui iam gemino Laurentia lustro €possedit regna et scalas ad moenia Romae €admouet, in Libyam flammis ferroque trahendus.' €@@Sic Nomadum ductor. tunc dextra Scipio dextram €amplexus: 'Si pulchra tibi Mauorte uidetur, €pulchrior est gens nostra fide. dimitte bilinguis €ex animo socios. magna hinc te praemia clarae €uirtutis, Masinissa, manent, citiusque uel armis €quam gratae studio uincetur Scipio mentis. €cetera quae Libyam portari incendia suades, €expediet tempus. nec enim sunt talia rerum €non meditata mihi, et mentem Carthago fatigat.' €hinc iuueni dona insignem uelamine picto €dat chlamydem stratumque ostro, quem ceperat ipse €deiecto uictor Magone animique probarat, €cornipedem, tum, qua diuum libabat ad aras €Hasdrubal, ex auro pateram galeamque comantem. €exin firmato sociali foedere regis €uertendas agitat iam nunc Carthaginis arces. €@@Massylis regnator erat ditissimus oris €nec nudus uirtute Syphax, que[2m]2 iura petebant €innumerae gentes extremaque litore Tethys. €multa uiro terra ac sonipes et belua, terror €bellorum, nec non Marti delecta iuuentus. €nec foret, aut ebore aut solido qui uinceret auro €Gaetulisue magis fucaret uellus aenis. €has adiungere opes auidus reputansque laborem, €si uertat rex ad Poenos, dare uela per altum €imperat atque animo iam tum Africa bella capessit. €uerum ubi peruentum, et portus tenuere carinae, €iam trepida fugiens per proxima litora puppe €Hasdrubal adflictis aderat noua foedera quaerens €rebus et ad Tyrios Massylia signa trahebat. €@@Audito pariter populorum in regna duorum €aduenisse duces, qui tota mole laborent €disceptentque armis terrarum uter imperet orbi, €celsus mente Syphax acciri in tecta benigne @1 €imperat et tanto regni se tollit honore. €tum laetos uoluens oculos aduersa per ora, €sic Latium adfatur iuuenem ac prior incipit ultro: €'Quam te, Dardanide pulcherrime, mente serena €accipio intueorque libens! quamque ora recordor €laetus Scipiadae! reuocat tua forma parentem. €nam repeto, Herculeas Erythia ad litora Gades €cum studio pelagi et spectandis aestibus undae €uenissem, magnos uicina ad flumina Baetis €ductores miro quodam me cernere amore. €tum mihi dona uiri praeda delecta tulere, €arma simul regnoque meo tum cognita primum €cornipedum frena atque arcus, quis cedere nostra €nunc norunt iacula, et ueteris tribuere magistros €militiae, qui dispersas sine lege cateruas €uestro formarent ritu ad certamina Martis. €ast ego, cum contra, nostris quae copia regnis, €nunc auri ferrem, niuei nunc munera dentis, €nil ualui precibus. solos sibi cepit uterque, €quos cohibebat ebur uaginae sectilis, enses. €quare, age, laetus haue nostros intrare penatis €ac, mea quando adfert Libycum fortuna per undas €ductorem, facili, quae dicam, percipe mente. €et uos, qui Tyriae regitis Carthaginis arces, €Hasdrubal, huc aures, huc quaeso aduertite sensus. €quanta per Ausonios populos torrentibus armis €tempestas ruat et Latio suprema minetur, €utque bibant Tyrium bis quinos saeua per annos €Sicana nunc tellus, nunc litora Hibera cruorem, €cui nescire licet? quin ergo tristia tandem €considunt bella, et deponitis arma uolentes? €tu Libya, tu te Ausonia cohibere memento. €haud deformis erit uobis ad foedera uersis €pacator mediusque Syphax.' subiungere plura €non passus, gentis morem arbitriumque senatus €Scipio demonstrat, uanique absistere coepti €spe iubet et patres docet haec expendere solos. €suadendi modus hic, quodque est de parte diei €exacti super ad mensas et pocula uertunt, €atque, epulis postquam finis, dant corpora somno €et dura in noctem curarum uincula soluunt. €@@Iamque nouum terris pariebat limine primo €egrediens Aurora diem, stabulisque subibant €ad iuga solis equi, necdum ipse ascenderat axem, €sed prorupturis rutilabant aequora flammis: €exigit e stratis corpus uultuque sereno €Scipio contendit Massyli ad limina regis. €illi mos patrius fetus nutrire leonum €et catulis rabiem atque iras expellere alendo. €tum quoque fulua manu mulcebat colla iubasque €et fera tractabat ludentum interritus ora. €Dardanium postquam ductorem accepit adesse, €induitur chlamydem, regnique insigne uetusti €gestat laeua decus. cinguntur tempora uitta €albente, ac lateri de more adstringitur ensis. €hinc in tecta uocat, secretisque aedibus hospes €sceptrifero cum rege pari sub honore residunt. €@@Tum prior his infit terrae pacator Hiberae: €'Prima mihi, domitis Pyrenes gentibus, ire €ad tua regna fuit properantem et maxima cura, €o sceptri uenerande Syphax. nec me aequore saeuus €tardauit medio pontus. non ardua regnis þ³´µÿï°°±ÿï‚ÐõîÿïƒÓéìÿ˜‹úquaesumus aut inhonora tuis: coniunge Latinis €unanimum pectus sociusque accede secundis. €non tibi Massylae gentes extentaque tellus €Syrtibus et latis proauita potentia campis €amplius attulerint decoris, quam Romula uirtus @1 €certa iuncta fide et populi Laurentis honores. €cetera quid referam? non ullus scilicet ulli €aecus caelicolum, qui Dardana laeserit arma.' €@@Audiuit laeto Massylus et adnuit ore €complexusque uirum 'Firmemus prospera' dixit €'omina, nec uotis superi concordibus absint, €cornigerumque Iouem Tarpeiumque ore uocemus.' €et simul extructis caespes surrexerat aris €uictimaque admotae stabat subiecta bipenni, €cum subito abruptis fugiens altaria taurus €exiluit uinclis mugituque excita late €impleuit tecta et fremitu suspiria rauco €congeminans trepida terrorem sparsit in aula. €uittaque, maiorum decoramen, fronte sine ullo €delapsa attactu nudauit tempora regis. €talia caelicolae casuro tristia regno €signa dabant, saeuique aderant grauia omina fati. €hunc fractum bello regem solioque reuulsum, €tempus erit, cum ducet agens ad templa Tonantis €qui tunc orabat socialia foedera supplex. €his actis repetit portum puppesque secundo €dat uento et notis reddit se Scipio terris. €@@Concurrere auidae gentes, uariosque subacta €Pyrene misit populos. mens omnibus una: €concordes regem appellant regemque salutant. €scilicet hunc summum norunt uirtutis honorem. €sed, postquam miti reiecit munera uultu, €Ausonio non digna uiro, patriosque uicissim €edocuit ritus et Romam nomina regum €monstrauit nescire pati, tum uersus in unam, €quae restat, curam, nullo super hoste relicto, €et Latios simul et uulgum Baetisque Tagique €conuocat ac medio in coetu sic deinde profatur €'Quando ita caelicolum nobis propensa uoluntas €adnuit, extremo Libys ut deiectus ab orbe €aut his occideret campis, aut axe relicto €Hesperio patrias exul lustraret harenas: €iam uestra tumulos terra celebrare meorum €est animus pacemque dare exposcentibus umbris. €mente fauete pari atque aures aduertite uestras. €septima cum solis renouabitur orbita caelo, €quique armis ferroque ualent, quique arte regendi €quadriiugos pollent currus, quis uincere planta €spes est, et studium iaculis impellere uentos, €adsint ac pulchrae certent de laude coronae. €praemia digna dabo, e Tyria spolia incluta praeda, €nec quisquam nostri discedet muneris expers.' €sic donis uulgum laudumque cupidine flammat. €@@Iamque dies praedicta aderat, coetuque sonabat €innumero campus, simulatasque ordine iusto €exequias rector lacrimis ducebat obortis. €omnis Hiber, omnis Latio sub nomine miles €dona ferunt tumulisque super flagrantibus addunt. €ipse, tenens nunc lacte, sacro nunc plena Lyaeo €pocula, odoriferis aspergit floribus aras. €tum manis uocat excitos laudesque uirorum €cum fletu canit et ueneratur facta iacentum. €@@Inde refert sese circo et certamina prima €incohat ac rapidos cursus proponit equorum. €fluctuat aequoreo fremitu rabieque fauentum, €carceribus nondum reseratis, mobile uulgus €atque fores oculis et limina seruat equorum. €iamque, ubi prolato sonuere repagula signo €et toto prima emicuit uix ungula cornu, €tollitur in caelum furiali turbine clamor, @1 €pronique ac similes certantibus ore secuntur €quisque suos currus magnaque uolantibus idem €uoce locuntur equis. quatitur certamine circus €[2s]2pectantum, ac nulli mentem non abstulit ardor: €instant praeceptis et equos clamore gubernant. €fuluus, harenosa surgens tellure, sub auras €erigitur globus atque operit caligine densa €cornipedumque uias aurigarumque labores. €hic studio furit acris equi, furit ille magistri. €hos patriae fauor, hos accendit nobile nomen €antiqui stabuli. sunt quos spes grata fatiget €et noua ferre iugum ceruix. sunt, cruda senectus €quos iuuet et longo sonipes spectatus in aeuo. €@@Euolat ante omnis rapidoque per aera curru €Callaicus Lampon fugit atque ingentia tranat €exultans spatia et uentos post terga relinquit. €conclamant plausuque fremunt uotique peractam €maiorem credunt praerepto limite partem. €at, quis interior cura et prudentia circi €altior, effusas primo certamine uires €damnare et cassis longe increpitare querelis €indispensato lassantem corpora nisu: €'Quo nimius, quo, Cyrne, ruis?' (nam Cyrnus agebat) €'uerbera dimitte et reuoca moderatus habenas.' €heu surdas aures! fertur securus equorum €nec meminit, quantum campi decurrere restet. €@@Proximus, a primo distans, quantum aequore currus €occupat ipse, loci tantum, sed proximus ibat €Astur Panchates: patrium frons alba nitebat €insigne et patrio pes omnis concolor albo. €ingentes animi, membra haud procera decusque €corporis exiguum, sed tum sibi fecerat alas €concitus atque ibat campo indignatus habenas: €crescere sublimem atque augeri membra putares. €Cinyphio rector cocco radiabat Hiberus. €@@Tertius aequata currebat fronte Peloro €Caucasus. ipse asper, nec qui ceruicis amaret €adplausae blandos sonitus clausumque cruento €spumeus admorsu gauderet mandere ferrum. €at docilis freni et melior parere Pelorus €non umquam effusum sinuabat deuius axem, €sed laeuo interior stringebat tramite metam, €insignis multa ceruice et plurimus idem €ludentis per colla iubae. mirabile dictu, €nullus erat pater: ad Zephyri noua flamina campis €Vettonum eductum genetrix effuderat Harpe. €nobilis hunc Durius stimulabat in aequore currum, €Caucasus antiquo fidebat Atlante magistro. €ipsum Aetola, uago Diomedi condita, Tyde €miserat: exceptum Troiana ab origine equorum €tradebant, quos Aeneae Simoentos ad undas €uictor Tydides magnis abduxerat ausis. €iamque fere medium euecti certamine campum €in spatio addebant, nisusque adprendere primos €Panchates animosus equos super altior ire €et praecedentem iam iamque ascendere currum €pone uidebatur, curuatisque ungula prima €Callaicum quatiens pulsabat calcibus axem. €@@At postremus Atlas, sed non et segnior ibat €postremo Durio: pacis de more putares €aequata fronte et concordi currere freno. €sensit ut exhaustas, qui proximus ibat, Hiberus €Callaicas Cyrni uires, nec ut ante salire €praecipitem currum, et fumantis uerbere cogi €adsiduo uiolenter equos, ceu monte procella @1 €cum subita ex alto ruit, usque ad colla repente €cornipedum protentus et in capita ardua pendens €concitat ardentem, quod ferret lora secundus, €Panchatem uocesque addit cum uerbere mixtas: €'Tene, Astur, certante feret quisquam aequore palmam €erepto? consurge, uola, perlabere campum €adsuetis uelox pennis. decrescit anhelo €pectore consumptus Lampon, nec restat hianti, €quem ferat ad metas, iam spiritus.' haec ubi dicta, €tollit se sonipes, ceu tunc e carcere primo €corriperet spatium, et nitentem opponere curuos €aut aequare gradus Cyrnum post terga relinquit. €confremit et caelum et percussus uocibus altis €spectantum circus. fertur sublime per auras €altius attollens ceruicem uictor ouantem €Panchates sociosque trahit prior ipse iugalis. €@@At postremus Atlas, Durius postremus in orbem €exercent artis: laeuos nunc adpetit ille €conatus, nunc ille premit certatque subire €dexter, et alterni nequiquam fallere temptant: €donec confisus primaeuae flore iuuentae €oblicum Durius conuersis pronus habenis €opposuit currum atque euersum propulit axem €Atlantis senio inualidi, sed iusta querentis: €'Quo ruis? aut quinam hic rabidi certaminis est mos? €et nobis et equis letum commune laboras.' €dumque ea proclamat, perfracto uoluitur axe €cernuus, ac pariter fusi, miserabile, campo €discordes sternuntur equi. quatit aequore aperto €lora suis uictor, mediaque Pelorus harena €surgere nitentem fugiens Atlanta reliquit. €nec longum Cyrni defessos prendere currus. €hunc quoque cunctantem et sero moderamina equorum €discentem rapido praeteruolat incitus axe. €impellit currum clamor uocesque fauentum, €iamque etiam dorso atque umeris trepidantis Hiberi €ora superposuit sonipes, flatusque uapore €terga premi et spumis auriga calescere sentit. €incubuit campo Durius misitque citatos €uerbere quadrupedes, nec frustra: aequare uidetur, €aut etiam aequauit iuga praecedentia dexter. €attonitus tum spe tanta: 'Genitore, Pelore, €te Zephyro eductum nunc nunc ostendere tempus. þ³´µÿï°°±ÿï‚ÐõîÿïƒÓéìÿ˜‹ƒ¬discant, qui pecudum ducunt ab origine nomen, €quantum diuini praecellat seminis ortus. €uictor dona dabis statuesque altaria patri.' €et, ni successu nimio laetoque pauore €proditus elapso foret inter uerba flagello, €forsan sacrasset Zephyro, quas uouerat, aras. €tum uero infelix, ueluti delapsa corona €uictoris capiti foret, in se uersus ab ira €auratam medio discindit pectore uestem, €ac lacrimae simul et questus ad sidera fusi. €nec iam subducto parebat uerbere currus. €pro stimulis dorso quatiuntur inania lora. €@@Interea metis certus iam laudis agebat €sese Panchates et praemia prima petebat €arduus. effusas lenis per colla, per armos €uentilat aura iubas, tum mollia crura superbi €attollens gressus magno clamore triumphat. €par donum solido argento caelata bipennis €omnibus, at uario distantia cetera honore. €primus ecum uolucrem, Massyli munera regis @1 €haud spernenda, tulit. tulit hinc uirtute secundus €e Tyria, quae multa iacet, duo pocula, praeda, €aurifero perfusa Tago. uillosa leonis €terga feri et cristis horrens Sidonia cassis €tertius inde honor est. postremo munere Atlantem, €quamuis perfracto senior subsederat axe, €accitum donat ductor, miseratus et aeuum €et sortem casus. famulus florente iuuenta €huic datur, adiuncto gentilis honore galeri. €@@His actis ductor laeta ad certamina plantae €inuitat positisque accendit pectora donis: €'Hanc primus galeam (hac acies terrebat Hiberas €Hasdrubal), hunc ensem, cui proxima gloria cursus, €accipiet: caeso pater hunc detraxit Hyempsae. €tertius extremam tauro solabere palmam. €cetera contenti discedent turba duobus €quisque ferox iaculis, quae dat gentile metallum.' €@@Fulgentes pueri Tartessos et Hesperos ora €ostendere simul uulgi clamore secundo. €hos Tyria misere domo patria inclita Gades. €mox subit aspersus prima lanugine malas €Baeticus: hoc dederat puero cognomen ab amne €Corduba et haud paruo certamina laeta fouebat. €inde comam rutilus, sed cum fulgore niuali €corporis, impleuit caueam clamoribus omnem €Eurytus: excelso nutritum colle crearat €Saetabis, atque aderant trepidi pietate parentes. €tum Lamus et Sicoris, proles bellacis Ilerdae, €et Theron, potator aquae, sub nomine Lethes €quae fluit immemori perstringens gurgite ripas. €@@Qui postquam arrecti plantis et pectora proni €pulsantesque aestu laudum exultantia corda €accepere tuba spatium, exiluere per auras €ocius effusis neruo exturbante sagittis. €diuersa et studia et clamor, pendentque fauentes €unguibus atque suos, ut cuique est gratia, anheli €nomine quemque cient. grex inclitus aequore fertur €nullaque tramissa uestigia signat harena, €omnes primaeui flauentiaque ora decori, €omnes ire leues atque omnes uincere digni. €@@Extulit incumbens medio iam limite gressum €Eurytus et primus breuibus, sed primus, abibat €praecedens spatiis. instat non segnius acer €Hesperos ac prima stringit uestigia planta €praegressae calcis. satis est huic esse priori, €huic sperare sat est fieri se posse priorem. €acrius hoc tendunt gressus animique uigore €corpora agunt. auget pueris labor ipse decorem. €ecce leui nisu postremoque agmine currens, €postquam sat uisus sibi concepisse uigoris, €celsus inexhaustas effundit turbine uires €non expectato subitusque erumpit et auras €praeuehitur Theron: credas Cyllenida plantam €aetherio nexis cursu talaribus ire. €iamque hos iamque illos, populo mirante, relinquit €et, modo postremus, nunc ordine tertia palma, €Hesperon infestat sua per uestigia pressum. €nec iam, quem sequitur tantum, sed prima coronae €spes trepidat tantis uenientibus Eurytus alis. €quartus sorte loci, sed, si tres ordine seruent €inceptos cursus, nequiquam uana laborans, €Tartessos fratrem medio Therone premebat. €nec patiens ultra tollit sese aequore Theron €igneus et plenum praeteruolat Hesperon irae. €unus erat super, et metae propioribus aegros €urebat finis stimulis; quascumque reliquit @1 €hinc labor, hinc penetrans pauor in praecordia uires, €dum sperare licet, breuia ad conamina uterque €aduocat: aequantur cursus, pariterque ruebant. €et forsan gemina meruissent praemia palma, €peruecti simul ad metas, ni, terga secutus €Theronis, fusam late per lactea colla €Hesperos ingenti tenuisset saeuus ab ira €traxissetque comam. tardato laetus ouansque €Eurytus euadit iuuene atque ad praemia uictor €emicat et galeae fert donum insigne coruscae. €cetera promisso donata est munere pubes €intonsasque comas uiridi redimita corona €bina tulit patrio quatiens hastilia ferro. €@@Hinc grauiora uirum certamina, comminus ensis €destrictus bellique feri simulacra cientur. €nec, quos culpa tulit, quos crimina noxia uitae, €sed uirtus animusque ferox ad laudis amorem, €hi creuere pares ferro; spectacula digna €Martigena uulgo suetique laboris imago. €hos inter gemini (quid iam non regibus ausum? €aut quod iam regni restat scelus?) impia circo €innumero fratres, cauea damnante furorem, €pro sceptro armatis inierunt proelia dextris. €is genti mos dirus erat, patriumque petebant €orbati solium lucis discrimine fratres. €concurrere animis, quantis confligere par est €quos regni furor exagitat, multoque cruore €exsatiata simul portantes corda sub umbras €occubuere. pari nisu per pectora adactus €intima descendit mucro; superaddita saeuis €ultima uulneribus uerba; et, conuicia uoluens, €dirus in inuitas effugit spiritus auras. €nec manes pacem passi. nam corpora iunctus €una cum raperet flamma rogus, impius ignis €dissiluit, cineresque simul iacuisse negarunt. €cetera distincto donata est munere turba, €ut uirtus et dextra fuit. duxere iuuencos €impressis dociles terram proscindere aratris, €duxere adsuetos lustra exagitare ferarum €uenatu iuuenes, quos dat Maurusia praeda. €necnon argenti necnon insignia uestis €captiuae pretia et sonipes et crista nitenti €insurgens cono, spolia exuuiaeque Libyssae. €@@Tum iaculo petiere decus, spectacula circi €postrema, et metae certarunt uincere finem €Burnus auis pollens, quem misit ripa %metalli €qua Tagus auriferis pallet turbatus harenis, €et Glagus insignis uentos anteire lacerto, €et, cuius numquam fugisse hastilia cerui €praerapida potuere fuga, uenator Aconteus, €Indibilisque, diu laetus bellare Latinis, €iam socius, uolucresque uagas deprendere nube €adsuetus iaculis, idem et bellator, Ilerdes. €laus Burni prima, infixit qui spicula metae: €est donum serua albentis inuertere lanas €murice Gaetulo docta. at, quem proxima honorant €praemia, uicinam metae qui propulit hastam, €accepto laetus puero discessit Ilerdes, €cui ludus nullam cursu non tollere dammam. €tertia palma habuit geminos insignis Aconteus €nec timidos agitare canes latratibus aprum. €@@Quos postquam clamor plaususque probauit honores, €germanus ducis atque effulgens Laelius ostro €nomina magna uocant laeti manesque iacentum €atque hastas simul effundunt. celebrare iuuabat @1 €sacratos cineres atque hoc decus addere ludis. €ipse etiam mentis testatus gaudia uultu €ductor, ut aequauit meritis pia pectora donis, €et frater thoraca tulit multiplicis auri, €Laelius Asturica rapidos de gente iugales, €contorquet magnis uictricem uiribus hastam €consurgens umbrisque dari testatur honorem. €hasta uolans, mirum dictu, medio incita campo €substitit ante oculos et terrae infixa cohaesit. €tum subitae frondes celsoque cacumine rami €et latam spargens quercus, dum nascitur, umbram. €ad maiora iubent praesagi tendere uates: €id monstrare deos atque hoc portendere signis. €@@Quo super augurio, pulsis de litore cunctis €Hesperio Poenis, ultor patriaeque domusque €Ausoniam repetit Fama ducente triumphum. €nec Latium curis ardet flagrantius ullis, €quam iuueni Libyam et summos permittere fasces. €sed non par animis nec bello prospera turba €ancipiti senior temeraria coepta uetabant €magnosque horrebant cauta formidine casus. €@@Ergo, ubi delato consul sublimis honore €ad patres consulta refert deturque potestas €orat delendae Carthaginis, altius orsus €hoc grandaeua modo Fabius pater ora resoluit: €'Haud equidem metuisse queam, satiatus et aeui €et decoris, cui iam superest et gloria et aetas, €ne credat nos inuidiae certamine consul €laudibus obtrectare suis. satis inclita nomen þ³´µÿï°°±ÿï‚ÐõîÿïƒÓéìÿ˜‹„àgestat fama meum, nec egent tam prospera laude €facta noua. uerum et patriae, dum uita manebit, €deesse nefas animumque nefas scelerare silendo. €bella noua in Libyae moliris ducere terras? €hostis enim deest Ausoniae, nec uincere nobis €est satis Hannibalem. petitur quae gloria maior €litore Elissaeo? stimuli si laudis agunt nos, €hanc segetem mete. composuit propioribus ausis €dignum te Fortuna parem. uult Itala tellus €ductoris saeui, uult tandem, haurire cruorem. €quo Martem aut quo signa trahis? restinguere primum est €ardentem Italiam. tu fessos auius hostis €deseris ac septem denudas proditor arces. €an, cum tu Syrtim ac sterilis uastabis harenas, €non dira illa lues notis iam moenibus urbis €adsiliet uacuumque Iouem sine pube, sine armis €inuadet? quanti, ut cedas Romamque relinquas, €emerit! et tanto percussi fulmine belli €sicine te, ut nuper Capua est accitus ab alta €Fuluius, aequoreis Libyae reuocabimus oris? €uince domi et trinis maerentem funera lustris €Ausoniam purga bello. tum tende remotos €in Garamantas iter Nasamoniacosque triumphos €molire. angustae prohibent nunc talia coepta €res Italae. pater ille tuus, qui nomina uestrae €addidit haud segnis genti, cum consul Hiberi €tenderet ad ripas, reuocato milite primus €descendenti auide superatis Alpibus ultro €opposuit sese Hannibali. tu consul abire €a uictore paras hoste atque auellere nobis €scilicet hoc astu Poenum? si deinde sedebit €impauidus nec te in Libyam tuaque arma sequetur, €capta damnabis consulta improuida Roma. €sed fac turbatum conuertere signa tuaeque €classis uela sequi. nempe idem erit Hannibal, idem €cuius tu uallum uidisti e moenibus urbis.' @1 €haec Fabius, seniorque manus paria ore fremebat. €@@Tum contra consul: 'Caesis ductoribus olim €magnanimis gemino leto, cum tota subisset €Sidonium possessa iugum Tartessia tellus, €non Fabio, non, quis eadem est sententia cordi, €quoquam ad opem uerso, fateor, primoribus annis €excepi nubem belli solusque ruenti €obieci caelo caput atque in me omnia uerti. €tum grandaeua manus puero male credita bella €atque idem hic uates temeraria coepta canebat. €dis grates laudemque fero, sub numine quorum €gens Troiana sumus: puer ille et futtilis aetas €imbellesque anni necdum maturus ad arma €Scipio restituit terras inlaesus Hiberas €Troiugenis, pepulit Poenos, solisque secutus €extremas ad Atlanta uias, exegit ab orbe €Hesperio nomen Libyae nec rettulit %auri €signa prius, quam fumantis circa aequora uidit €Romano Phoebum soluentem litore currus. €asciuit reges idem. nunc ultimus actis €restat Carthago nostris labor. hoc sator aeui €Iuppiter aeterni monet. Hannibali ecce senectus €intremit aut aegros simulat mentita timores, €ne finem longis tandem peperisse ruinis €sit noster titulus. certe iam dextera nobis €experta, et robur florentibus auximus annis. €ne uero fabricate moras, sed currere sortem €hanc sinite ad ueterum delenda opprobria cladum €quam mihi serua[2ue]2re dei. sat gloria cauto @1 €non uinci pulchra est Fabio, peperitque sedendo €omnia Cunctator. nobis nec Mago nec Hannon €nec Gisgone satus nec Hamilcare terga dedisset, €si segnes clauso traheremus proelia uallo. €Sidoniusne puer uix pubescente iuuenta €Laurentis potuit populos et Troia adire €moenia flauentemque sacro cum gurgite Thybrim €et potuit Latium longo depascere bello: €nos Libyae terris tramittere signa pigebit €et Tyrias agitare domos? secura pericli €litora lata patent, et opima pace quieta €stat tellus. timeat tandem Carthago timeri €adsueta, et nobis, quamuis Oenotria nondum €Hannibale arua uacent, superesse intellegat arma. €illum ego, quem uosmet cauti consultaque uestra €in Latio fecere senem, cui tertia large €fundenti nostrum ducuntur lustra cruorem, €illum ego ad incensas trepidantem et sera pauentem €aduertam patriae sedes. an Roma uidebit €turpia Agenoreae muris uestigia dextrae: €Carthago immunis nostros secura labores €audiet interea et portis bellabit apertis? €tum uero pulset nostras iterum improbus hostis €ariete Sidonio turris, si templa suorum €non ante audierit Rutulis crepitantia flammis.' €@@Talibus accensi patres, fatoque uocante, €consulis adnuerunt dictis, faustumque precati €ut foret Ausoniae, tramittere bella dederunt. @1 ôÿ@@@@{1LIBER SEPTIMVS DECIMVS}1 Hostis ut Ausoniis decederet aduena terris, €fatidicae fuerant oracula prisca Sibyllae €caelicolum Phrygia genetricem sede petitam €Laomedonteae sacrandam moenibus urbis: €aduectum exciperet numen, qui lectus ab omni €concilio patrum praesentis degeret aeui €optimus. en nomen melius maiusque triumphis! €iamque petita aderat Latia portante Cybebe €puppe, atque ante omnis magno cedente senatu €obuius accitis properabat Scipio sacris, €qui, genitus patruo ductoris ad Africa bella €tunc lecti, multa fulgebat imagine auorum. €isque ubi longinquo uenientia numina ponto €accepit supplex palmis Tuscique sonora €Thybridis adduxit sublimis ad ostia puppim, €femineae tum deinde manus subiere, per amnem €quae traherent celsam religatis funibus alnum. €circum arguta cauis tinnitibus aera, simulque €certabant rauco resonantia tympana pulsu, €semiuirique chori, gemino qui Dindyma monte €casta colunt, qui Dictaeo bacchantur in antro, €quique Idaea iuga et lucos nouere silentis. €hos inter fremitus ac laeto uota tumultu €substitit adductis renuens procedere uinclis €sacra ratis subitisque uadis immobilis haesit. €tum puppe a media magno clamore sacerdos: €'Parcite pollutis contingere uincula palmis €et procul hinc, moneo, procul hinc, quaecumque profanae, @1 €ferte gradus nec uos casto miscete labori, €dum satis est monuisse deae. quod si qua pudica €mente ualet, si qua inlaesi sibi corporis astat €conscia, uel sola subeat pia munera dextra.' €@@Hic, prisca ducens Clausorum ab origine nomen, €Claudia, non aequa[2e]2 populi male credita fama[2e]2, €in puppim uersis palmisque oculisque profatur: €'Caelicolum genetrix, numen, quod numina nobis €cuncta creas, cuius proles terramque fretumque €sideraque et manis regnorum sorte gubernant, €si nostrum nullo uiolatum est crimine corpus, €testis, diua, ueni et facili me absolue carina.' €tum secura capit funem, fremitusque leonum €audiri uisus subito, et grauiora per auris €nulla pulsa manu sonuerunt tympana diuae. €fertur prona ratis (uentos impellere credas) €contraque aduersas ducentem praeuenit undas. €extemplo maior cunctis spes pectora mulcet €finem armis tandem finemque uenire periclis. €@@Ipse alacer Sicula discedens Scipio terra €abscondit late propulsis puppibus aequor, €cui numen pelagi placauerat hostia taurus, €iactaque caeruleis innabant fluctibus exta. €tunc a sede deum purumque per aethera lapsae €armigerae Iouis ante oculos coepere uolucres €aequoreas monstrare uias ac ducere classem. €augurium clangor laetum dabat. inde secuti €tantum praegressos liquida sub nube uolatus €quantum non frustra speculantum lumina seruant, @1 €litora Agenoreae tenuerunt perfida terrae. €@@Nec segnis tanta in semet ueniente procella €Africa terribilem magno sub nomine molem €regis opes contra et Massyla parauerat arma, €spesque Syphax Libycis una et Laurentibus unus €terror erat. campos pariter uallesque refusas €litoraque implerat nullo decorare tapete €cornipedem Nomas adsuetus, densaeque per auras €condebant iaculis stridentibus aethera nubes. €immemor hic dextraeque datae iunctique per aras €foederis, et mensas testis atque hospita iura €fasque fidemque simul, prauo mutatus amore, €ruperat atque toros regni mercede pararat. €uirgo erat eximia specie claroque parente, €Hasdrubalis proles, thalamis quam cepit ut altis, €ceu face succensus prima taedaque iugali, €uertit opes gener ad Poenos, Latiaeque soluto €foedere amicitiae dotalia transtulit arma. €@@Sed non Ausonio curarum extrema Syphacem €ductori monuisse fuit, missique minantur: €stet regno, reputet superos, pacta hospita seruet: €longe coniugia ac longe Tyrios hymenaeos €inter Dardanias acies fore. sanguine quippe, €si renuat, blando nimium facilique marito €statura obsequia et thalami flagrantis amores. €@@Sic Latius permixta minis, [2s]2ed cassa monebat €ductor. nam surdas coniunx obstruxerat aures. €ergo, asper monitis frustra nitentibus, enses þ³´µÿï°°±ÿï‚ÐõîÿïƒÓéìÿ˜‘ˆÖaduocat et castas polluti foederis aras €testatus uaria Martem mouet impiger arte. €castra, leui calamo cannaque intecta palustri, €qualia Maurus amat dispersa mapalia pastor, €adgreditur, furtum armorum tutantibus umbris, €ac tacita spargit celata incendia nocte. €inde, ubi collecti rapidam diffundere pestem €coeperunt ignes et se per pinguia magno €pabula ferre sono, clare expatiantur in auras €et fumos uolucri propellunt lumine flammae. €it totis inimica lues cum turbine castris, €atque alimenta uorat strepitu Vulcanus anhelo €arida, et ex omni manant incendia tecto. €sentitur plerisque prius, quam cernitur, ignis €excitis somno, multorumque ora uocantum €auxilium inuadunt flammae. fluit undique uictor €Mulciber et rapidis amplexibus arma uirosque €corripit: exundat pestis, semustaque castra €albenti uolitant per nubila summa fauilla. €ipsius ingenti regis tentoria saltu €lugubre increpitans late circumuolat ardor, €hausissetque uirum, trepidus ni clade satelles €e somno ac stratis rapuisset inulta precantem. €@@Verum ubi mox iuncto sociarant aggere uires €Massylus Tyriusque duces, accitaque regno €lenierat pubes infaustae uulnera noctis, €ira pudorque dabant et coniunx, tertius ignis, €immanis animos, adflataque barbarus ora €castrorum flammis et se uelamine nullo €uix inter trepidas ereptum ex hoste cateruas €frendebat minitans: sed enim non luce Syphacem €nec claro potuisse die nec sole tuente €a quoquam uinci. iactarat talia uecors, €sed iam claudebat flatus nec plura sinebat €Atropos et tumidae properabat stamina linguae. €namque, ubi prosiluit castris, ceu turbidus amnis, €qui siluas ac saxa trahens per deuia praeceps @1 €uoluitur et ripas spumanti gurgite laxat, €ante omnis praeuectus equo trahit agmina uoce. €contra naua manus Rutuli celsusque ruebat €uiso rege procul raptis exercitus armis, €ac sibi quisque: 'Videsne? uidesne, ut in agmine primo €Massylus uolitet deposcens proelia rector? €fac nostrum hoc, mea dextra, decus. uiolauit et aras €caelicolum et casti ductoris foedera rupit. €sit satis hunc castris semel effugisse crematis.' €sic secum taciti et certatim spicula fundunt. €prima in cornipedis sedit spirantibus ignem €naribus hasta uolans erexitque ore cruento €quadrupedem elatis pulsantem calcibus auras. €corruit asper ecus confixaque cuspide membra €huc illuc iactans rectorem prodidit hosti. €inuadunt uanumque fugae atque attollere fessos €adnitentem artus reuocato a uulnere telo €corripiunt, tum uincla uiro manicaeque, pudendu[2m]2, €addita, et, exemplum non umquam fidere laetis, €sceptriferas arta palmas uinxere catena. €ducitur ex alto deiectus culmine regni, €qui modo sub pedibus terras et sceptra patensque €litora ad Oceani sub nutu uiderat aequor. €prostratis opibus regni Phoenissa metuntur €agmina, et inuisus Marti notusque fugarum €uertit terga citus damnatis Hasdrubal ausis. €@@Stabat Carthago, truncatis undique membris, €uni [2in]2nixa uiro, tantoque fragore ruentem €Hannibal absenti retinebat nomine molem. €id relicum fessos opis auxiliique ciere €rerum extrema iubent, huc confugere pauentes, €postquam se superum desertos numine cernunt. €nec mora: propulsa sulcant uada salsa carina, €qui reuocent patriaeque ferant mandata monentis, €ne lentus nullas uideat Carthaginis arces. €@@Quarta Aurora ratem Dauni deuexerat oras, €et fera ductoris turbabant somnia mentem. €namque grauis curis carpit dum nocte quietem, €cernere Flaminium Gracchumque et cernere Paulum €uisus erat simul aduersos mucronibus in se €destrictis ruere atque Itala depellere terra, €omnisque a Cannis Trasimennique omnis ab undis €in pontum impellens umbrarum exercitus ibat. €ipse fugam cupiens notas euadere ad Alpes €quaerebat terraeque ulnis amplexus utrisque €haerebat Latiae, donec uis saeua profundo €truderet et rapidis daret asportare procellis. €@@His aegrum uisis adeunt mandata ferentes €legati patriaeque extrema pericula pandunt: €Massyla ut ruerint arma, ut ceruice catenas €regnator tulerit Libyae, letoque negato €seruetur noua pompa Ioui, Carthago laboret €ut trepidi Hasdrubalis, qui rerum agitarit habenas, €non una concussa fuga. se, triste profatu, €uidisse, arderent cum bina in nocte silenti €castra, et luceret sceleratis Africa flammis. €praerapidum iuuenem minitari, Bruttia seruet €litora dum Poenus, detracturum ignibus atris, €in quam se referat, patriam suaque inclita facta. €haec postquam dicta, et casus patuere metusque, €effundunt lacrimas dextramque ut numen adorant. €@@Audiuit toruo obtutu defixus et aegra €expendit tacite cura secum ipse uolutans @1 €an tanti Carthago foret. sic deinde profatur: €'O dirum exitium mortalibus! o nihil umquam €crescere nec magnas patiens exurgere laudes €inuidia! euersam iam pridem excindere Romam €atque aequasse solo potui, traducere captam €seruitum gentem Latioque imponere leges. €dum sumptus dumque arma duci fessosque secundis €summisso tirone negant recreare maniplos, €dumque etiam Cerere et uictu fraudasse cohortis €Hannoni placet, induitur tota Africa flammis, €pulsat Agenoreas Rhoeteia lancea portas. €nunc patriae decus et patriae nunc Hannibal unus €subsidium, nunc in nostra spes ultima dextra. €uertentur signa, ut patres statuere, simulque €et patriae muros et te seruabimus, Hannon.' €@@Haec ubi detonuit, celsas e litore puppes €propellit multumque gemens mouet aequore classem. €non terga est ausus cedentum inuadere quisquam, €non reuocare uirum: cuncti praestare uidentur, €quod sponte abscedat, superi, tandemque resoluat €Ausoniam. uentos optant, et litora ab hoste €nuda uidere sat est: ceu flamina comprimit Auster €cum fera et abscedens reddit mare, nauita parco €interea uoto non auras poscit amicas €contentus caruisse Noto, pacemque quietam €pro facili cursu reputat satis. omnis in altum €Sidonius uisus conuerterat undique miles: €ductor defixos Itala tellure tenebat €intentus uultus, manantesque ora rigabant €per tacitum lacrimae, et suspiria crebra ciebat, €haud secus ac patriam pulsus dulcisque penatis €linqueret et tristis exul traheretur in oras. €@@Vt uero adfusis puppes procedere uentis €et sensim coepere procul subsidere montes, €nullaque iam Hesperia et nusquam iam Daunia tellus, €hic secum infrendens: 'Mentisne ego compos et hoc nunc €indignus reditu, qui memet finibus umquam €amorim Ausoniae? flagrasset subdita taedis €Carthago, et potius cecidisset nomen Elissae. €quid? tunc sat compos, qui non ardentia tela €a Cannis in templa tuli Tarpeia, Iouemque €detraxi solio? sparsissem incendia montis €per septem bello uacuos gentique superbae €Iliacum exitium et proauorum fata dedissem. €cur porro haec angant? nunc, nunc inuadere ferro €quis prohibet rursumque ad moenia tendere gressus? €ibo et, castrorum relegens monumenta meorum, €qua uia nota [2uoca]2t, remeabo Anienis ad undas. €flectite in Italiam proras, auertite classem: €faxo ut uallata reuocetur Scipio Roma.' €@@Talibus ardentem furiis Neptunus ut alto €prospexit uertique rates ad litora uidit, €quassans caeruleum genitor caput aequora fundo €eruit et tumidum mouet ultra litora pontum. €extemplo uentos imbresque et rupe procellas €concitat Aeolias ac nubibus aethera condit. €tum, penitus telo molitus regna tridenti €intima, ab occasu Tethyn impellit et ortu €ac totum Oceani turbat caput. aequora surgunt €spumea et inlisu scopulus tremit omnis aquarum. €primus se attollens Nasamonum sedibus Auster €nudauit Syrtim correpta nubilus unda. €insequitur sublime ferens nigrantibus alis €abruptum Boreas ponti latus. intonat ater €discordi flatu et partem rapit aequoris Eurus. €hinc rupti reboare poli, atque hinc crebra micare @1 €fulmina, et in classem ruere implacabile caelum. €consensere ignes nimbique et fluctus et ira €uentorum, noctemque freto imposuere tenebrae. €ecce, intorta Noto ueniensque a puppe procella €antemnae immugit (stridorque immite rudentum €sibilat) ac similem monti nigrante profundo €ductoris frangit super ora trementia fluctum. €exclamat uoluens oculos caeloque fretoque: €'Felix o frater diuisque aequate cadendo, €Hasdrubal! egregium fortis cui dextera in armis €pugnanti peperit letum, et cui fata dedere €Ausoniam extremo tellurem adprendere morsu. þ³´µÿï°°±ÿï‚ÐõîÿïƒÓéìÿ˜‘‹‚ˆat mihi Cannarum campis, ubi Paulus, ubi illae €egregiae occubuere animae, dimittere uitam €non licitum, uel, cum ferrem in Capitolia flammas, €Tarpeio Iouis ad manis descendere telo.' €@@Talia dum maeret, diuersis flatibus acta €in geminum ruit unda latus puppimque sub atris €aequoris aggeribus tenuit, ceu turbine mersam. €mox nigris alte pulsa exundantis harenae €uerticibus ratis aetherias remeauit ad auras €et fluctus supra uento librante pependit. €at geminas Notus in scopulos atque horrida saxa €dura sorte rapit, miserandum et triste, biremis. €increpuere ictu prorae. tum murice acuto €dissiliens sonuit rupta compage carina. €hic uaria ante oculos facies: natat aequore toto €arma inter galeasque uirum cristasque rubentis €florentis Capuae gaza et seposta triumpho €Laurens praeda ducis, tripodes mensaeque deorum €cultaque nequiquam miseris simulacra Latinis. €tum Venus emoti facie conterrita ponti €talibus adloquitur regem maris: 'Hoc satis irae €interea, genitor: satis ad maiora minarum. €cetera parce, precor, pelago, ne tollat acerba €hoc Carthago decus, nullo superabile bello €progenuisse caput, nostrosque in funera Poeni €Aeneadas undis totoque eguisse profundo.' €@@Sic Venus. et tumidi considunt gurgite fluctus. Œ‚¢á* ‹‚£obuiaque aduersis propellunt agmina castris. €@@Dux, uetus armorum scitusque accendere corda €laudibus, ignifero mentes furiabat in iram €hortatu decorisque urebat pectora flammis: €'Tu mihi Flaminii portas rorantia caesi €ora ducis: nosco dextram. tu primus in ictus €ingentis Pauli ruis ac defigis in ossa €mucronem. tibi pugnacis gestantur opima €Marcelli, Gracchusque cadens tibi proluit ensem. €ecce manus, quae pulsantem te, belliger Appi, €moenia sublimis Capuae de culmine muri €excelso fusa moribundum perculit hasta. €ecce aliud fulmen dextrae, quo nobile nomen €Fuluius excepit non unum pectore uulnus. €huc prima te siste acie, cui consul in armis €Crispinus cecidit. me tu comitare per hostis, €qui nobis, memini, ad Cannas laetissimus irae €Seruili fers ora ducis suffixa ueruto. €cerno flagrantis oculos uultumque timendum €non ipso minus ense tuum, fortissime Poenum €o iuuenis, qualem uidi, cum flumine saeuo €insignis Trebiae complexum ingentibus ulnis €mersisti fundo luctantem uana tribunum. €at tu, qui gelidas Ticini primus ad undas €Scipiadae patris tinxisti sanguine ferrum, €incepta exequere et nati mihi redde cruorem. €horrescamne ipsos, ueniant si ad proelia, diuos, €cum stetis, turmae, uidi contermina caelo @1 €quas iuga calcantis summas uolitare per Alpis, €cum uideam, quorum ferro manibusque capaces €arsere Argyripae campi? num segnior ibis €nunc mihi, qui primus torques in moenia telum €Dardana, nec nostrae facilis concedere laudi? €te[2n]2' uero, tene extimulem, qui, fulmina contra €et nimbos tonitrusque ac summi numinis iras €cum starem, perferre sonos ac uana iubebas €nubila et ante ducem Capitolia celsa petebas? €quid uos, quis claro deletum est Marte Saguntum, €exhorter, quos nobilitant primordia belli? €ut meque et uobis dignum, defendite, quaeso, €praeteritas dextrae laudes. diuum ipse fauore €uincendoque senex patriam post trina labantem €lustra et non uisos tam longa aetate penatis €ac natum et fidae iam pridem coniugis ora €confisus uobis repeto. non altera restat €iam Liby[2a]2e, nec Dardaniis pugna altera restat. €certatus nobis hodie dominum accipit orbis.' €Hannibal haec. sed non patiens remorantia uerba €Ausonius miles, quotiens dux coeperat ora €soluere ad effatus, signum pugnamque petebant. €@@Haec procul aeria speculantem nube sororem €ut uidit diuum genitor maestosque sub acri €obtutu uultus, sic ore effatus amico est: €'Qui te mentis edunt morsus? da noscere coniunx. €num Poeni casus ducis et Carthaginis angit €cura tuae? sed enim reputa tecum ipsa furores €Sidonios. gentem contra et fatalia regna €Teucrorum quis erit, quaeso, germana, rebelli €fractis foederibus populo modus? ipsa malorum €non plus Carthago tulit exhausitque laboris, €quam pro Cadmea [2s]2u[2bi]2isti exercita gente. €turbasti maria ac terras iuuenemque ferocem €immisti Latio. tremuerunt moenia Romae, €perque bis octonos primus fuit Hannibal annos €humani generis. tempus componere gentes. €ad finem uentum, et claudenda est ianua belli.' €@@Tum supplex Iuno: 'Neque ego, haec mutare laborans €quis est fixa dies, pendenti nube resedi, €nec reuocare acies bellumue extendere quaero. €quae donare potes, quoniam mihi gratia languet €et cecidit iam primus amor, nil fila sororum €aduersus posco: uertat terga Hannibal hosti, €ut placet, et cineres Troiae Carthagine reg[2n]2ent. €illud te gemini per mutua pignora amoris €et soror et coniunx oro: tranare pericla €magnanimum patiare ducem uitamque remittas €neue sinas captum Ausonias perferre catenas. €stent etiam contusa malis mea moenia, fracto €nomine Sidonio, et nostro seruentur honori.' €@@Sic Iuno, et contra breuiter sic Iuppiter orsus: €'Do spatium muris, ut uis, Carthaginis altae. €stent lacrimis precibusque tuis. sed percipe, coniunx, €quatenus indulsisse uacet. non longa supersunt €fata urbi, uenietque pari sub nomine ductor, €qui nunc seruatas euertat funditus arces. €aetherias quoque, uti poscis, trahat Hannibal auras, €ereptus pugnae. miscere hic sidera ponto €et terras implere uolet redeuntibus armis: €noui feta uiri bello praecordia. sed lex @1 €muneris haec esto nostri: Saturnia regna €ne post haec uideat, repetat neue amplius umquam €Ausoniam. nunc instanti raptum auehe leto €ne, latis si miscebit fera proelia campis, €Romulei nequeas iuuenis subducere dextrae.' €@@Dum statuit fata Omnipotens urbique ducique, €inuadunt acies pugnam et clamore lacessunt €sidera. non alio grauiores tempore uidit €aut populos tellus aut, qui patria arma mouerent, €maioris certare duces. discriminis alta €in medio merces, quicquid tegit undique caelum. €ibat Agenoreus praefulgens ductor in ostro, €excelsumque caput penna nutante leuabat €crista rubens. saeuus magno de nomine terror €praecedit, Latioque micat bene cognitus ensis. €at contra ardenti radiabat Scipio cocco, €terribilem ostentans clipeum, quo patris et una €caelarat patrui spirantis proelia dira €effigies: flammam ingentem frons alta uomebat. €sub tanta cunctis ui telorumque uirumque €in ducibus stabat spes et uictoria solis. €quin etiam, fauor ut subigit plerosque metusue, €Scipio si Libycis esset generatus in oris, €sceptra ad Agenoreos credunt uentura nepotes, €Hannibal Ausonia genitus si sede fuisset, €haud dubitant terras Itala in dicione futuras. €@@Contremuere aurae, rapido uibrantibus hastis €turbine, et horrificam traxere per aethera nubem. €inde ensis propiorque acies et comminus ora €admota ac dira flagrantia lumina flamma. €sternitur, in medium contemptrix turba pericli €quae primis se praecipitem tulit obuia telis, €gentilemque bibit tellus inuita cruorem. €feruidus ingenii Masinissa et feruidus aeui €in primas Macetum turmas immania membra €infert et iaculo circumuolat alite campum. €caerulus haud aliter, cum dimicat, incola T[2h]2yles €agmina falcigero circumuenit arta couinno. €Graia phalanx patrio densarat more cateruas €iunctisque astabat nulli penetrabilis hastis. €immemor has pacti post foedus in arma Philippus €miserat et quassam refouebat Agenoris urbem. €rarescit multo laxatus uulnere miles €atque aperit patulas prostrato corpore late €inter tela uias. inrumpit mole ruinae €Ausonius globus et periuria Graia resignat. €Archemorum Rutilus, Teucrum Norbanus (et ambo €Mantua pubenti genetrix dimiserat aeuo), €obtruncat Samium bellacis dextra Caleni, €at Clytium Selius, Pellaeum et uana tumentem €ad nomen patriae Clytium: sed gloria Pellae €haud ualuit misero defendere Daunia tela. €@@Saeuior his Latius uastabat Bruttia signa €Laelius increpitans: 'Adeone Oenotria tellus €detestanda fuit, quam per maria aspera perque €insanos Tyrio fugeretis remige fluctus? €sed fugisse satis fuerit. Latione cruore €insuper externas petitis perfundere terras?' €haec dicens Silarum meditantem in proelia telo €praeuenit. hasta uolans imo sub gutture sedit €et uitae uocisque uias simul incita clausit. €Vergilio Caudinus, acerbo Laus Amano @1 €sternitur. accendunt iras uultusque uirorum þ³´µÿï°°±ÿï‚ÐõîÿïƒÓéìÿ˜‘‹ƒ»armorumque habitus noti et uox consona linguae. €quos ubi nudantis conspexit Hamilcare cretus €terga fuga, 'State ac nostram ne prodite gentem' €uociferans subit et conuertit proelia dextra: €qualis in aestiferis Garamantum feta ueneno €attollit campis feruenti pastus harena €colla Paraetonius serpens lateque per auras €undantem torquet perfundens nubila tabem. €continuo infesta portantem cuspide uulnus €impedit anteuolans Herium, cui nobile nomen €Marrucina domus clarumque Teate ferebat. €atque illi magnum nitenti et laudibus hostis €arrecto capuli ad finem manus incita sedit, €quaerebatque miser morienti lumine fratrem, €cum iuuenis subit et leto stimulatus acerbo €Pleminius saeuum mucronem ante ora coruscat €ac fratrem magno minitans clamore reposcit. €huic proles Barcae: 'Germanum reddere uero €si placet, haud renuo. maneant modo foedera nostra: €Hasdrubalem reuocate umbris. egone aspera ponam €umquam in Romanos odia, aut mansuescere corda €nostra sinam, parcamque uiro quem terra crearit €Itala? tum manes inimico[2s]2 sede repellat €aeterna socioque abigat me frater Auerno.' €sic ait et clipei propulsum pondere toto, €lubrica qua tellus lapsantis sanguine fratris €fallebat nisus, prosternit et occupat ense. €extendit labens palmas, Heriumque iacentem €amplexus, iuncta leniuit morte dolores. €tum Libys inuadit mixtae certamina turbae €conuertitque ruens per longum hostilia terga, €ut cum fulminibus permixta tonitrua mundum €terrificant, summique labat domus alta parentis: €omne hominum terris trepidat genus, ipsaque ob ora €lux atrox micat, et praesens astare uiritim €creditur intento perculsis Iuppiter igne. €@@Parte alia, ceu sola forent discrimina campo €quo mis[2c]2eret agens truculentum Scipio Martem, €aspera pugna nouas uaria sub imagine leti €dat formas. hic ense iacet prostratus adacto, €hic saxo perfracta gemit lacrimabilis ossa, €ast hos, turpe, pauor fusos proiecit in ora, €horum aduersa dedit Gradiuo pectora uirtus. €ipse super strages ductor Rhoeteius instat, €qualis apud gelidum currus quatit altior Hebrum €et Geticas soluit feruenti sanguine Mauors €laetus caede niues, glaciemque Aquilonibus actam €perrumpit stridens sub pondere belliger axis. €iamque ardore truci lustrans fortissima quaeque €nomina obit ferro. claris spectata per orbem €stragibus occumbit late inter tela iuuentus: €qui muros rapuere tuos miserasque nefandi €principium belli fecere, Sagunte, ruinas, €qui sacros, Trasimenne, lacus, Phaethontia quique €polluerant tabo stagna, ac fiducia tanta €quos tulit, ut superum regi soliumque domosque €irent direptum: mactantur comminus uno €exitio, redduntque animas, temerata fereba[2n]2t €qui secreta deum et primo[2s]2 reserasse negatas €gressibus humanis Alpis. formidinis huius €plena acies propere retro exanimata ruebat: €haud secus ac tectis urbis Vulcania pestis €cum sese infudit, rapidusque incendia flatus €uentilat et uolucris spargit per culmina flammas, €attonitum erumpit subita formidine uulgus, @1 €lateque ut capta passim trepidatur in urbe. €@@Verum ubi cunctari taedet dispersa uirorum €proelia sectantem et leuiori Marte teneri, €omnes in causam belli auctoremque malorum €uertere iam uires tandem placet. Hannibal unus €dum restet, non, si muris Carthaginis ignis €subdatur caesique cadant exercitus omnis, €profectum Latio. contra, si concidat unus, €nequiquam fore Agenoreis cuncta arma uirosque. €illum igitur lustrans circumfert lumina campo €rimaturque ducem. iuuat in certamina summa €ferre gradum, cuperetque uiro concurrere, tota €spectante Ausonia. celsus clamore feroci €prouocat increpitans hostem et noua proelia poscit. €@@Quas postquam audiuit uoces conterrita Iuno, €ne Libyci ducis impauidas ferrentur ad aures, €effigiem informat Latiam propereque coruscis €attollit cristis, addit clipeumque iubasque €Romulei ducis atque umeris imponit honorem €fulgentis saguli, dat gressum habitusque cientis €proelia et audacis adicit sine corpore motus. €tum par effigies fallacis imagine uana €cornipedis moderanda cito per deuia passu €belligerae datur ad speciem certaminis umbrae. €sic Poeni ducis ante oculos exultat et ultro €Scipio Iunoni simulatus tela coruscat. €at, uiso laetus rectore ante ora Latino €et tandem propius sperans ingentia, Poenus €quadrupedi citus imponit uelocia membra €et iacit aduersam properati turbinis hastam. €dat terga et campo fugiens uolat ales imago €tramittitque acies. tum uero, ut uictor et alti €iam compos uoti, ferrata calce cruentat €cornipedem et largas Poenus quatit asper habenas: €'Quo fugis, oblitus nostris te cedere regnis? €nulla tibi Libyca latebra est, o Scipio, terra.' €haec ait et stricto sequitur mucrone uolantem, €donec longinquo frustratum duxit in arua €diuersa spatio procul a certamine pugnae. €tum fallax subito simulacrum in nubila cessit. €fulmineus ductor 'Quisnam se numine caeco €composuit nobis' inquit 'deus? aut latet idem €cur monstro? tantumne obstat mea gloria diuis? €sed non auelles umquam, quicumque secundus €caelicolum stas Ausoniae, non artibus hostem €eripies uerum nobis.' frena inde citati €conuertit furibundus equi campumque petebat, €cum subito occultae pestis conlapsa tremore €cornipedis moles ruit atque efflauit anhelo €pectore Iunonis curis in nubila uitam. €tum uero impatiens 'Vestra est haec altera, uestra €fraus,' inquit 'superi: non fallitis. aequore mersum €texissent scopuli, pelagusque hausisset et undae! €anne huic seruabar leto? mea signa secuti, €quis pugnae auspicium dedimus, caeduntur, et absens €accipio gemitus uocesque ac uerba uocantum €Hannibalem. quis nostra satis delicta piabit €Tartareus torrens?' simul haec fundebat et una €spectabat dextram ac leti feruebat amore. €@@Tunc Iuno, miserata uirum, pastoris in ora €uertitur ac siluis subito procedit opacis €atque his adloquitur uersantem ingloria fata: €'Quaenam te siluis accedere causa subegit €armatum nostris? num dura ad proelia tendis, €magnus ubi Ausoniae reliquos domat Hannibal armis? @1 €si uelox gaudes ire et compendia grata €sunt tibi, uicino in medios te tramite ducam.' €adnuit atque onerat promissis pectora largis €pastoris patresque docet Carthaginis altae €magna repensuros, nec se leuiora daturum. €praecipitem et uasto superantem proxima saltu €circumagit Iuno ac fallens regione uiarum €non gratam inuito seruat celata salutem. €@@Interea Cadmea manus, deserta pauensque, €non ullum Hannibalem, nusquam certamina cernit €saeui nota ducis. pars ferro occumbere credunt, €pars damnasse aciem et diuis cessisse sinistris. €ingruit Ausonius uersosque agit aequore toto €rector. iamque ipsae trepidant Carthaginis arces: €impletur terrore uago cuncta Africa pulsis €agminibus, uolucrique fuga sine Marte ruentes €tendunt attonitos extrema ad litora cursus €ac Tartessiacas profugi sparguntur in oras; €pars Batti petiere domos, pars flumina Lagi. €sic ubi, ui caeca tandem deuictus, ad astra €euomuit pastos per saecula Vesbius ignis €et pelago et terris fusa est Vulcania pestis, €uidere Eoi, monstrum admirabile, Seres €lanigeros cinere Ausonio canescere lucos. €@@At fessum tumulo tandem regina propinquo €sistit Iuno ducem, facies unde omnis et atrae €apparent admota oculis uestigia pugnae. €qualem Gargani campum Trebiaeque paludem €et Tyrrhena uada et Ph[2a]2et[2h]2ontis uiderat amnem €strage uiru[2m]2 undantem, talis, miserabile uisu, €prostratis facies aperitur dira maniplis. €tunc superas Iuno sedes turbata reuisit. €iamque propinquabant hostes tumuloque subibant, €cum secum Poenus: 'Caelum licet omne soluta €in caput hoc compage ruat terraeque dehiscant, €non ullo Cannas abolebis, Iuppiter, aeuo, €decedesque prius regnis, quam nomina gentes €aut facta Hannibalis sileant. nec deinde relinquo €securam te, Roma, mei, patriaeque superstes €ad spes armorum uiuam tibi. nam modo pugna €praecellis, resident hostes: mihi satque superque @1 €ut me Dardaniae matres atque Itala tellus, €dum uiuam, expectent nec pacem pectore norint.' €sic rapitur paucis fugientum mixtus, et altos €inde petit retro montis tutasque latebras. €@@Hic finis bello. reserantur protinus arces €Ausonio iam sponte duci. iura improba adempta þ³´µÿï°°±ÿï‚ÐõîÿïƒÓéìÿ˜‘‹„ìarmaque, et incisae leges, opibusque superbis €uis fracta, et posuit gestatas belua turris. €excelsae tum saeua rates spectacula Poenis €flammiferam accepere facem, subitaque procella €arserunt maria, atque expauit lumina Nereus. €@@Mansuri compos decoris per saecula rector, €deuictae referens primus cognomina terrae, €securus sceptri, repetit per caerula Romam €et patria inuehitur sublimi tecta triumpho. €ante Syphax feretro residens captiua premebat €lumina, et auratae seruabant colla catenae, €hic Hannon clarique genus Phoenissa iuuenta €et Macetum primi atque incocti corpora Mauri, €tum Nomades notusque sacro, cum lustrat harenas, €Hammoni Garamas et semper naufraga Syrtis. €mox uictas tendens Carthago ad sidera palmas €ibat et effigies orae iam lenis Hiberae, €terrarum finis Gades ac laudibus olim €terminus Herculeis Calpe Baetesque lauare €solis equos dulci consuetus fluminis unda, €frondosumque apicem subigens ad sidera mater €bellorum fera Pyrene nec mitis Hiberus, €cum simul inlidit ponto, quos attulit, amnes. €sed non ulla magis mentesque oculosque tenebat, €quam uisa Hannibalis campis fugientis imago. €ipse astans curru atque auro decoratus et ostro €Martia praebebat spectanda Quiritibus ora, €qualis odoratis descendens Liber ab Indis €egit pampineos frenata tigride currus; €aut cum Phlegraeis, confecta mole Gigantum, €incessit campis tangens Tirynthius astra. €salue, inuicte parens, non concessure Quirino €laudibus ac meritis non concessure Camillo: €nec uero, cum te memorat de stirpe deorum, €prolem Tarpei mentitur Roma Tonantis. @1 ðþ