яА▓│┤╣ яБ░░▒ яВ├хюЇ═хЇЄ яГ╙хЄЎ ЯЇ @@@@{1DE CENTVM METRIS}1 ЫГ╚Пєс @@@@CLARISSIMO ALBINO SERVIVS GRAMMATICVS. Д@@Tibi hunc libellum, praetextatorum decus Albine, devovi. nam licet Аpatris avique, quibus maximam reverentiam litterae debent, cottidie ur-Аgearis exemplo ibique pubescas, quo velut ad Musarum sacraria venitur, Аnon tamen caelo suo tantum numina perfruuntur, saepe humiles lucos ac Аvilia pauperum tecta subierunt. quare laboris mei velim faveas voto, in-Аdulgeas audaciae. quod si secus cesserit, in cupiditatem devotionis inter-Аpretabor eventum placendi. vale. @1 Р@@Licet audacter, non tamen ineleganter, hunc libellum qui volet cen-Аtimetrum nominabit. tot enim metrorum digessi quanta potui brevitate, Аrationem omittens, quo quidque nascatur ex genere, qua scansionum Аdiversitate caedatur, quae res plus confusionis quam utilitatis habet. sed Аlecturo haec fere generaliter scienda sunt: finalem syllabam in omnibus Аmetris indifferenter accipi, $PANTO\S GA\R ME/TROU TO\ TE/LOS A)DIA/FORON&: so-Аlutionem esse, cum pro longa syllaba duae breves ponuntur: loca inparia Аdici primum tertium quintum et deinde, paria vero secundum quartum Аsextum et deinde: penthemimeren esse, cum duos pedes sequitur syllaba Аquae partem terminat orationis; hephthemimeren vero, cum tres pedes Аsimiliter sequitur syllaba [tritum trochaeum, cum post duos pedes perfectos Аfinita parte orationis trochaeus remanet; tetartum trochaeum, cum defini-Аtione eadem quartum tenet locum trochaeus]: catalecticum versum dici, Аcui syllaba una deest; brachycatalectum, cui duae desunt; hypercatalectum, Аcui una superest; acatalectum, [ubi nihil plus minusve est in versu] Аqui legitimo fine concluditur: monometrum vel dimetrum vel trimetrum Аversum in iambicis trochaicis anapaesticis metris per pedes duplices con-Аputari, in ceteris per simplices: metra vel a pedibus nomen accipere, vel Аa rebus quae describuntur, vel ab inventoribus, vel a frequentatoribus, Аvel a numero syllabarum: eaque esse octo principalia, iambicum, trochai-Аcum, dactylicum, anapaesticum, choriambicum, antispasticum, ionicum a Аmaiore, ionicum a minore, de quibus carptim tractabimus, eligentes ea Аquae ad palmam lyrae perducit voluptas. ПЇ @@@@{1DE IAMBICIS}1 ИЩ@@Metra iambica locis inparibus quinque recipere possunt pedes, iam- @1 Рbum tribrachum spondeum dactylum anapaestum, locis autem paribus tan-Аtum iambum vel tribrachum, et apud comicos frequenter anapaestum, ita Аtamen ut multarum brevium iunctura vitetur. sed ex multis tredecim Аusui tradenda subieci. А@@De aristophanio. aristophanium constat monometro hypercatalecto, Аut est hoc, А@@@@valles per imas. А@@De euripidio. euripidium constat dimetro brachycatalecto, ut est hoc, А@@@@Aiax furit dolens. А@@De anacreontio. anacreontium constat dimetro catalectico, ut est hoc, А@@@@dissolve Baccha crines. А@@De archilochio. archilochium constat dimetro acatalecto, ut est hoc, А@@@@serena lux micat polo. А@@De alcaico. alcaicum constat dimetro hypercatalecto, ut est hoc, А@@@@amant venena parricidae. А@@De alcmanio. alcmanium constat trimetro brachycatalecto, ut est hoc, А@@@@spernis decorae virginis torum. А@@De hipponactio. hipponactium constat trimetro catalectico, ut est hoc, А@@@@doctis Thalia vatibus favebit. А@@De archilochio. archilochium constat trimetro acatalecto, ut est hoc, А@@@@Martem fatigat prodigus vitae furor. А@@De hipponactio. hipponactium constat trimetro acatalecto claudo, ut Аest hoc, А@@@@pauper poeta nescit antra Musarum. А@@De anacreontio. anacreontium constat trimetro hypercatalecto, ut Аest hoc, А@@@@amor puellae pectus inprobe fatigat. А@@De aristophanio. aristophanium constat tetrametro brachycatalecto, Аut est hoc, А@@@@marcent lucernae, sol propinquat, non tamen vacas. А@@De aristophanio. aristophanium constat tetrametro catalectico, ut est Аhoc, @1 Р@@@@portum petamus, aura lassat, vela solve malo. А@@De anacreontio. anacreontium constat tetrametro acatalecto, ut est hoc, А@@@@hic finis est, iambe, salve, vindicis doctor meli. ПЇ @@@@{1DE TROCHAICIS}1 Е@@Metra trochaica locis inparibus hos recipiunt pedes, trochaeum tri-Аbrachum et non numquam dactylum, locis vero paribus cum his quos me-Аmoravi spondeum et anapaestum. sed ex plurimis tredecim usui tradenda Аsubieci. А@@De pancratio. pancratium constat monometro hypercatalecto, ut est Аhoc, А@@@@auctor optimus. А@@De ithyphallico. ithyphallicum constat dimetro brachycatalecto, ut Аest hoc, А@@@@Bacche iunge tigres. А@@De euripidio. euripidium constat dimetro catalectico, ut est hoc, А@@@@vultur altius volat. А@@De alcmanio. alcmanium constat dimetro acatalecto, ut est hoc, А@@@@fistula canit subulcus. А@@De bacchylidio. bacchylidium constat dimetro hypercatalecto, ut est Аhoc, А@@@@floribus corona texitur. А@@De sapphico. sapphicum constat trimetro brachycatalecto, ut est hoc, А@@@@rex paterque Iuppiter deorum. А@@De archilochio. archilochium constat trimetro catalectico, ut est Аhoc, А@@@@nox amoris et quietis conscia. А@@De sotadico. sotadicum constat trimetro acatalecto, ut est hoc, А@@@@arva sicca Nilus intrat, ite laeti. А@@De sapphico. sapphicum constat trimetro hypercatalecto, ut est hoc, А@@@@splendet aurum, gemma fulget, forma sed placet. А@@De sotadico. sotadicum constat tetrametro brachycatalecto, ut est hoc, А@@@@Thracium nefas renarrat cantitans hirundo. @1 Р@@De archilochio. archilochium constat tetrametro catalectico, ut est Аhoc, А@@@@tolle thyrsos, aera pulsa, iam Lyaeus advenit. А@@De hipponactio. hipponactium constat tetrametro catalectico claudo, Аut est hoc, А@@@@pelle tonsis terga ponti, vela tende, pergamus. А@@De anacreontio. anacreontium constat tetrametro acatalecto, ut est Аhoc, А@@@@parce iam Camena vati, parce iam sacro furori. ПЇ @@@@{1DE DACTYLICIS}1 ИЛ@@Metra dactylica principaliter constant dactylo, recipiunt tamen et Аspondeum [et interdum ultimo loco trochaeum]. sed ex plurimis haec Аdecem et novem usui tradenda subieci. А@@De adonio. adonium constat dimetro catalectico, ut est hoc, А@@@@fundite fletus. А@@De hymenaico. hymenaicum constat dimetro acatalecto, ut est hoc, А@@@@tibia personet. А@@De archilochio. archilochium constat dimetro hypercatalecto, ut est Аhoc, А@@@@garrula venit avis. А@@De alcmanio. alcmanium constat trimetro catalectico, ut est hoc, А@@@@tundite pectora palmis. А@@De simonidio. simonidium constat trimetro acatalecto, ut est hoc, А@@@@indue pallia Serica. А@@De alcmanio. alcmanium constat trimetro hypercatalecto, ut est hoc, А@@@@lurida brachia cur retegis? А@@De archilochio. archilochium constat tetrametro catalectico, ut est Аhoc, А@@@@arent solstitio sola terrae. А@@De alcmanio. alcmanium constat tetrametro acatalecto, ut est hoc, А@@@@virgo decens comulas religa tibi. А@@De alcmanio. alcmanium constat tetrametro hypercatalecto, ut est Аhoc, @1 Р@@@@vita quieta nimis caret ingenio. А@@De stesichorio. stesichorium constat pentametro catalectico, ut est Аhoc, А@@@@Marsya cede deo, tua carmina flebis. А@@De simonidio. simonidium constat pentametro acatalecto, ut est hoc, А@@@@Parthenopaeus erat puer Arcadiae decus. А@@De choerilio. choerilium constat pentametro hypercatalecto, ut est Аhoc, А@@@@pulchra puella comas ambit sibi palmitibus. А@@De heroico. heroicum constat hexametro catalectico, ut est hoc, А@@@@vulnera bella tubae numero donantur Homeri. А@@De bucolico. bucolicum constat hexametro catalectico, ita ut quartus Аdactylus partem determinet orationis, ut est hoc, А@@@@rustica silvestres resonat bene fistula cantus. А@@De ibycio. ibycium constat hexametro acatalecto, ut est hoc, А@@@@sidera pallida diffugiunt face territa luminis. А@@De alcmanio. alcmanium constat hexametro hypercatalecto, ut est Аhoc, А@@@@alma Venus Paphon ingreditur, rosa luceat ex adytis. А@@De stesichorio. stesichorium constat heptametro catalectico, ut est hoc, А@@@@Aeacides iuvenis trahit Hectora, plangite Pergama Troes. А@@De ibycio. ibycium constat heptametro acatalecto, ut est hoc, А@@@@carmina docta Thalia canit, properantius huc ades, o puer. А@@De ibycio. ibycium constat heptametro hypercatalecto, ut est hoc, А@@@@versiculos tibi dactylicos cecini, puer optime, quos facias. ■яА▓│┤╣ яБ░░▒ яВ├хюЇ═хЇЄ яГ╙хЄЎ ЫГ═ПЇ @@@@{1DE ANAPAESTICIS}1 ИЫ@@Metra anapaestica principaliter constant anapaesto; recipiunt tamen Аfrequenter spondeum, raro proceleumaticum, apud comicos autem etiam Аdactylum, saepiusque ultima cum superest syllaba, in duas solvitur breves. Аsed ex plurimis haec tredecim usui tradenda subieci. А@@De threnico. threnicum constat monometro acatalecto, ut est hoc, А@@@@calidum iubar est. @1 Р@@De chorico. choricum constat monometro hypercatalecto, ut est hoc, А@@@@animus male fortis. А@@De aristophanio. aristophanium constat dimetro brachycatalecto, ut Аest hoc, А@@@@venit optima Calliope. А@@De paroemiaco. paroemiacum constat dimetro catalectico, ut est hoc, А@@@@aditum Veneris fuge virgo. А@@De pindarico. pindaricum constat dimetro acatalecto, ut est hoc, А@@@@fuge moenia iam Telamoniade. А@@De alcmanio. alcmanium constat dimetro hypercatalecto, ut est hoc, А@@@@tremulum mare molliflua nitet aura. А@@De archebulio. archebulium constat dimetro acatalecto et palimbac-Аchio, ut est hoc, А@@@@dea somnifero vaga curriculo relucet. А@@De pindarico. pindaricum constat trimetro brachycatalecto, ut est Аhoc, А@@@@medium rapido mare Thybris adit fluvio. А@@De alcmanio. alcmanium constat trimetro catalectico, ut est hoc, А@@@@date Pierides mihi carmina doctiloquorum. А@@De stesichorio. stesichorium constat trimetro acatalecto, ut est hoc, А@@@@iacet in thalamo tibi virgo decens Veneris specie. А@@De simonidio. simonidium constat trimetro hypercatalecto, ut est hoc, А@@@@tuba terribili procul aere sonat, clipeum quate miles. А@@De alcmanio. alcmanium constat tetrametro brachycatalecto, ut est Аhoc, А@@@@sua munera fert Venus alma rosas iuveni Cinyreiadae. А@@De aristophanio. aristophanium constat tetrametro catalectico, ut est hoc, А@@@@date vina mihi, date serta, iuvat dare tempora tota Lyaeo. @1 РПЇ▒ @@@@{1DE CHORIAMBICIS}1 В@@Metra choriambica principaliter constant choriambo; verum quod du-Аrius suo pede claudantur, accipiunt in fine antibacchum. sed ex multis Аhaec quattuor usui tradenda subieci. А@@De aristophanio. aristophanium constat monometro et antibaccho, ut Аest hoc, А@@@@purpureos tyrannos. А@@De anacreontio. anacreontium constat dimetro et antibaccho, ut est Аhoc, А@@@@Vergilius Mantua quem creavit. А@@De sapphico. sapphicum constat trimetro et antibaccho, ut est hoc, А@@@@dulcisonae Pierides versifico favete. А@@De callimachio. callimachium constat tetrametro et antibaccho, ut Аest hoc, А@@@@armipotens Mars genitor Romulidarum venias precamur. ПЇ▓ @@@@{1DE ANTISPASTICIS}1 ИС@@Metra antispastica principaliter constant antispasto; verum saepe prima Аparte, qua iambum tenent, spondeum libenter accipiunt. sed ex plurimis Аquattuor usui tradenda subieci. А@@De panico. panicum constat trimetro brachycatalecto, ut est hoc, А@@@@Fauni semideum numen adest. А@@De anacreontio. anacreontium constat trimetro catalectico, ut est hoc, А@@@@curas mitificant dona Lyaei. А@@De alcaico. alcaicum constat tetrametro brachycatalecto, ut est hoc, А@@@@Maecenas atavis Lydia quos fert genite. А@@De anacreontio. anacreontium constat tetrametro catalectico, ut est hoc, А@@@@infandum tetigit sidera carmen magicorum. @1 РПЇ▒ @@@@{1DE IONICIS A MAIORE}1 В@@Metra ionica a maiore principaliter constant ionico suo; verum tamen Аet diiambum et ditrochaeum non recusant solutionemque patienter ad-Аmittunt. sed ex plurimis tria usui tradenda subieci. А@@De hipponactio. hipponactium constat dimetro brachycatalecto, ut Аest hoc, А@@@@palmam cape victor. А@@De praxillio. praxillium constat trimetro brachycatalecto, ut est hoc, А@@@@fortis iuvenis sume coronam. А@@De sotadico. sotadicum constat tetrametro brachycatalecto, ut est hoc, А@@@@salpinx cane, tempus fugit, intende laborem. ПЇ▓ @@@@{1DE IONICIS A MINORE}1 ИН@@Metra ionica a minore principaliter gaudent ionico suo ac raro alte-Аrius pedis patiuntur accessum. sed ex plurimis sex usui tradenda subieci. А@@De timocratio. timocratium constat dimetro catalectico, ut est hoc, А@@@@rosa veris specimen. А@@De anacreontio. anacreontium constat dimetro acatalecto, ut est hoc, А@@@@sapientes Amor odit. А@@De anacreontio. anacreontium constat trimetro catalectico, ut est hoc, А@@@@fuge virgo, fuge munus Veneris. А@@De sapphico. sapphicum constat trimetro acatalecto, ut est hoc, А@@@@sonat alta trabe fixus tibi nidus. А@@De phrynichio. phrynichium constat tetrametro catalectico, ut est hoc, А@@@@tibi veris fero donum, sola quod dant Veneri. А@@De alcmanio. alcmanium constat tetrametro acatalecto, ut est hoc, А@@@@timor omnis docet artis, timor auget bona mentis. @1 РПЇ @@@@{1DE DISPERSIS}1 В@@Reliqua deinceps metra non ea lege qua superiora referemus. illa Аenim velut confusa digessi, haec velut dispersa collegi. sed ex plurimis Аquinque et viginti usui tradenda subieci. А@@De falisco. faliscum constat tribus dactylis et pyrrichio, ut est hoc, А@@@@docta falisca Serene reparas. А@@De pherecratio. pherecratium constat spondio dactylo spondio, ut Аest hoc, А@@@@reges purpura monstrat. А@@De glyconio. glyconium constat spondio choriambo pyrrichio, ut est Аhoc, А@@@@odi Parthenium nemus. А@@De asclepiadio. asclepiadium constat spondio, duobus choriambis, Аpyrrichio, ut est hoc, А@@@@vitae pars melior quam cito labitur. А@@De alcaico. alcaicum constat spondio, tribus choriambis, pyrrichio, Аut est hoc, А@@@@pro fas Aeacides procubuit sub Paridis manu. А@@De elegiaco. elegiacum constat de penthemimeri prima heroica, se-Аcunda dactylica, ut est hoc, А@@@@maeret diffusis flens elegia comis. А@@De aeolico. aeolicum constat primo pede disyllabo quolibet et quat-Аtuor dactylis, ut est hoc, А@@@@Sappho conposuit male casta poemata. А@@De miuro. miurum constat ita ut heroicum, sed pyrrichio clauditur, Аut est hoc, А@@@@mortem contemnunt laudato vulnere Getae. А@@De priapeio. priapeium constat de glyconio et pherecratio, ut est Аhoc, А@@@@Hellespontiacos tuum numen protegit hortos. А@@De phalaecio. phalaecium constat spondio, dactylo, tribus trochaeis, Аut est hoc, @1 Р@@@@Hermus divitibus superbit undis. А@@De sapphico. sapphicum constat trochaeo, spondio, dactylo, duobus Аtrochaeis, ut est hoc, А@@@@Faune Nympharum metus et voluptas. А@@De saturnio. saturnium constat dimetro iambico catalectico et ithy-Аphallico, ut est hoc, А@@@@Isis pererrat orbem crinibus profusis. А@@De archilochio. archilochium constat paroemiaco et ithyphallico, ut Аest hoc, А@@@@remeavit ab arce tyrannus vultibus cruentis. А@@De encomiologico. encomiologicum constat dactylica et iambica pen-Аthemimeri, ut est hoc, А@@@@carmina bella magis velim sonare. А@@De iambelego. iambelegum constat penthemimeri iambica et dacty-Аlica, ut est hoc, А@@@@fontes ligabant gramina laetificos. А@@De alcaico. alcaicum constat penthemimeri iambica et duobus da-Аctylis, ut est hoc, А@@@@carmen relaxat taedia pectoris. А@@De alcaico. alcaicum constat duobus dactylis et duobus trochaeis, ut Аest hoc, А@@@@luna rubens zephyros minatur. А@@De archilochio. archilochium constat tetrametro bucolico et tribus Аtrochaeis, ut est hoc, А@@@@linea piscator tibi concidit in profunda ponti. А@@De galliambico. galliambicum constat dimetro iambico catalectico et Аanapaesto vel spondio cum duobus iambis, ut est hoc, А@@@@tenera recrispat aura tremulos sinus freti. А@@De archilochio. archilochium constat penthemimeri dactylica et di-Аmetro iambico [2acatalecto]2, ut est hoc, А@@@@sidera cuncta micant decore lucis aureo. @1 Р@@De archilochio. archilochium constat dimetro iambico [2acatalecto]2 et Аpenthemimeri dactylica, ut est hoc, А@@@@Indi Lyaeo dediti tympana iam quatiunt. А@@De echoico. echoicum est, quotiens sonus ultimae syllabae paenulti-Аmae congruit, ut est hoc, А@@@@exercet mentes fraternas grata malis lis. А@@De reciproco heroo. reciprocum heroum in sotadicum est, quotiens Аa fine scansus sotadicum facit, ut est hoc, А@@@@ire cupis si rus, mala vites omnia quaeso. А@@@@quaeso omnia vites mala, si rus cupis ire. А@@De reciproco iambico. reciprocum iambicum in elegiacum est, quo-Аtiens a fine scansus elegiacum facit, ut est hoc, А@@@@micant nitore tecta sublimi aurea. А@@@@aurea sublimi tecta nitore micant. ■яА▓│┤╣ яБ░░▒ яВ├хюЇ═хЇЄ яГ╙хЄЎ ЫГ╙ИП@@De ropalico. ropalicus versus est, cum verba, prout secuntur, per Аsyllabas crescunt, ut est hoc, А@@@@rem tibi confeci, doctissime, dulcisonoram. А@@Habes, lector, in conpendio discendi manualem libellum, quem magis Аprobabis, si tibi usus scribendi pretium voluptatis exsolvat. @1 яБ░░▓ яВ├яээ─яю яГ╙хЄЎ ЯЇ @@@@{1COMMENTARIVS IN ARTEM DONATI}1 ЫГХВ@@Ars dicta est vel $A)PO\ TH=S A)RETH=S&, id est a virtute, quam Graeci Аunius cuiusque rei scientiam vocant; vel certe ideo ars dicitur, quod artis Аpraeceptis cuncta concludat, id est angustis et brevibus. plerique artem Аscribentes a litterarum tractatu inchoaverunt, plerique a voce, plerique a Аdefinitione artis grammaticae. sed omnes videntur errasse. non enim Аpropriam rem officii sui tractaverunt, sed communem et cum oratoribus Аet cum philosophis. nam de litteris tractare et orator potest; de voce Аnemo magis quam philosophi tractant; definitio etiam Aristotelicorum est. Аunde proprie Donatus et doctius, qui ab octo partibus inchoavit. quae Аspecialiter ad grammaticos pertinent. А@@Nomen dictum est eo, quod res nobis efficit notas; pronomen, quia Аfungitur officio nominis, ut siquis dicat 'Virgilius fecit bucolica, ipse Аscripsit georgica'. verbum dictum est eo, quod verberato aere motu lin-Аguae haec pars orationis inventa sit, et licet omnes orationes cum hac Аoratione misceantur, tamen speciale sibi haec pars hoc nomen efficit eo, Аquod hac frequenter utamur in elocutione, in tantum ut dicamus 'verba Аfecit apud populum Tullius', 'verba fecit Tullius in senatu'. adverbium @1 Рdictum est, quia numquam recedit a verbo: sive enim dicam 'cras facio', А'hodie dico', invenias adverbia verbis cohaerentia. participium vocatur, Аquoniam partem tenet nominis, partem verbi, quasi particapium. nam a Аnomine habet genera [2et casus]2, a verbo [2tempora et]2 significationes, ab utro-Аque numerum et figuram. coniunctio dicta est, quia coniungit elocutio-Аnes, ut 'ego et tu eamus'. praepositio dicitur, quoniam in loquendo Аpraeponitur: dicimus enim 'ante templum est', non 'templum ante est'. Аinteriectio dicta est, quia interponitur ad exprimendos animi affectus, ut Аputa 'heu mortuus est'. in his autem octo partibus naturalis est ordo. Аrite enim nomen primum ponitur, quod ex ipso omnium rerum notitia Аprocreatur. post hoc debet sequi pronomen, quia nominis officio fungitur Аnec debet ab eius significatione divelli. inde sequitur verbum, quo dixi-Аmus nos frequenter uti. inde adverbium, quod a verbo numquam recedit. Аparticipium autem rite post nomen et verbum ponitur, quod ex partibus Аutriusque natum est. praepositio cum vel verbo vel nomini praeponitur, Аet ipsa iuste hoc loco posita est, illis iam ante praedictis, quibus prae-Аponitur. similiter coniunctio, quae coniungit omnia, non debet primum Аlocum tenere. primo enim debemus scire, quae res coniungantur, tunc Аunde coniungantur. interiectio ideo ultima posita est, quod nihil aliud Аexprimit nisi affectus animi, qui raro interponuntur. ЙЦЇ@@@@{1DE NOMINE}1 ИЦ@@'Nomen est pars orationis cum casu corpus aut rem proprie commu-Аniterve significans'. in omnibus partibus orationis definitiones ita esse de-Аbent, ut et segregent ab aliis partibus et ipsius partis quam definiunt ali-Аquam proprietatem dicant. igitur quod dixit nomen partem esse orationis, Аsegregavit [2a]2 sibilis plausibus et quidquid confusae voci datur. quod autem Аdixit 'cum casu', segregavit a verbis adverbiis praepositionibus coniunctio-Аnibus. quod autem dixit corpus aut rem significare, hoc ipsius proprium Аest. corporale autem nomen vel incorporale grammatici ita definierunt, Аut corporale sit quidquid videtur et tangitur, ut lapis, incorporale quod Аnec videtur nec tangitur, ut pietas. item dicit aliam proprietatem, 'quod Аaut proprium aliquid significat aut appellativum.' nam proprium est quod Аunius est, ut Hector, appellativum quod multorum est, ut homo. scire Аdebemus inveniri frequenter nomina appellativa quae fiunt propria, ut est @1 Рfelix, quae communi sensu facile dinoscuntur. illud etiam scire debemus, Аquia, si proprium est quod unius est, numerum tantum modo recipit sin-Аgularem. neque enim potest res unius in pluralitatem cadere. nam quod Аpropria nomina pluraliter declinantur, sciendum est non ab unius nomine Аprocreatum numerum pluralem, sed multitudine nominum hoc facere. rite Аenim dixit Virgilius Marios et Camillos, quoniam plures fuerunt. appel-Аlativum autem nomen cum sit res multorum, recipit tamen et numerum Аsingularem. in multis enim etiam unus tenetur. А@@Conparationis gradus sunt tres, positivus, ut doctus, conparativus, ut Аdoctior, superlativus, ut doctissimus. plerique nolunt conparativum esse Аdoctiorem, dicentes non esse conparationem, quando doctior dicimus, quia Аnon conparet sed praeferat. sed errant: nam omnis conparatio id agit, Аut alterum praeferat. illa enim quae aequat similitudo est potius quam Аconparatio. positivus autem omnia recipit genera, masculinum, ut hic Аdoctus, femininum, ut haec docta, neutrum, ut hoc doctum, commune, ut Аdocilis, omne, ut amans. conparativus vero gradus duo tantum suscipit Аgenera, commune, ut doctior, neutrum, ut doctius; superlativus tria tan-Аtum, masculinum, ut doctissimus, femininum, ut doctissima, neutrum, ut Аdoctissimum. praeterea non omnia recipiunt conparationem, sed ea quae Аsunt qualitatis et quantitatis. qualitas autem et quantitas aut ab animo Аdicitur, ut doctus, aut a corpore, ut candidus niger, aut a fortuna, ut Аmiser, aut a mensura, ut longus. quare quaesitum est, utrum Latinior Аdiceretur, quod tunc dicitur, cum pro diserto ponitur, ut sit Latinior, Аquo modo disertior; cum autem gentem significat, non potest conparari. Аita enim non possumus dicere Latinior, quem ad modum [2nec]2 Graecior. con-Аparativus autem gradus iungitur casibus tribus, ablativo, septimo, et nomi-Аnativo interposita particula quam: ablativo, ut 'doctior ab illo', septimo, Аut 'doctior illo', nominativo, ut 'doctior hic quam ille'. sed frequenter Аutimur septimo, ablativo paene numquam. superlativus vero gradus gene-Аtivo tantum plurali adiungitur, ut 'doctissimus illorum'. quamquam et Аsingulari cohaereat, quotiens nomen est enuntiatione singulare, intellectu Аplurale, ut, 'o Danaum fortissime gentis Tydide.' illud sane ser-Аvandum est, quod et postea tractatum est, conparativum gradum nos et Аnostro et extraneo generi coniungere, superlativum autem tantum nostro. Аdicimus enim 'velocior homo hominibus' et 'velocior homo canibus', quo-Аniam conparativus est gradus; superlativum vero gradum tantum nostro Аpraeferimus generi, ut 'velocissimus homo hominum'. nemo enim dicit А'velocissimus homo equorum'. А@@Genera dicta sunt ab eo, quod generant, atque ideo duo sunt tan- @1 Рtum genera principalia, masculinum et femininum. haec enim sexus tan-Аtum generat. genera autem aut naturalia sunt, aut ex auctoritate descen-Аdunt: naturalia sunt, ut vir mulier; auctoritate descendunt, ut hic paries, Аhaec fenestra. in his enim naturalem nullum intellegimus sexum, sed Аeum sequimur, quem firmavit auctoritas. cetera vero genera a superiori-Аbus veniunt, ut est neutrum, quod nec masculinum est nec femininum, Аcommune, quod et masculinum et femininum, omne, quod omnia supra Аdicta continet genera, epicoenon vero, quod confusum continet sexum. Аnam inter commune et epicoenon hoc interest, quod commune est, ubi Аvisu secernimus sexum, ut canis; epicoenon est e contrario, ubi visu non Аsecernimus sexum, ut piscis. inter epicoenon et commune hoc interest, Аquod in communi articulo secernimus sexum, ut hic canis vel haec canis: Аin epicoeno vero unus articulus sumitur et utrumque sexum intellegimus, Аut haec aquila. eum autem sumimus articulum, quem auctoritas dederit. Аnam cum naturaliter non possumus in epicoenis sexum deprehendere, de-Аbemus auctoritate firmari. А@@Numerus aut singularis est aut pluralis. dualis vero Graecus non Аusurpatur nisi in nominibus duobus, quae sunt haec, duo et ambo, atque Аideo etiam inaequaliter declinantur. А@@Figura aut simplex est aut conposita: simplex, quae unam rem con-Аtinet atque naturalis est, ut doctus; conposita vero, quae ex arte fit et ■яА▓│┤╣ яБ░░▓ яВ├яээ─яю яГ╙хЄЎ ЫГШИЦduas res habet, ut indoctus. conposita autem figura fit quattuor modis, Аqui in arte sunt positi. quod autem dicit 'ex corruptis', ita intellegere Аdebemus, ut tunc intellegamus corrupta esse in conpositione, quotiens Аresoluta possunt [2esse]2 integra: ut siqui dicat concipio, iure dicitur corru-Аptum, quia, si solvatur, facit capio, quod est integrum; et conficio facit Аfacio et similia. А@@Ablativus singularis regit genetivum dativum et ablativum pluralem Аsecundum regulas in arte positas. sed illud quod dicit 'ablativo e pro-Аducta vel correpta terminata', ita intellegendum est, ut tunc producta sit, Аquotiens genetivus singularis ei terminatus sit; cum vero is fuerit termi-Аnatus idem genetivus singularis, [2correpta,]2 ut huius patris, ab hoc patre. Аideo autem Latini voluerunt ab ablativo singulari regulas sumere, quoniam Аhic casus Latinus est, nec eum habent Graeci; et ille utique casus de-Аbuit regulas Latinis nominibus dare, qui proprius Latinorum est. А@@Omnia nomina, quae in rerum natura sunt, quinque regulis conti-Аnentur, quae regulae apud Donatum quidem non sunt propter conpen-Аdium, tamen tenendae sunt. colliguntur autem istae regulae de genetivo @1 Рsingulari: nam is casus quinque finibus terminatur, aut ae diphthongo, Аut Musa Musae, aut i, ut doctus docti, aut is, ut pater patris, aut us, Аut hic fluctus huius fluctus, aut ei, ut hic vel haec dies huius diei. ergo Аcum invenerimus aliquod nomen, de cuius declinatione dubitatur, quae-Аrendus nobis erit praecipue genetivus; qui inventus si ae fuerit termina-Аtus, ad similitudinem Musae declinabitur. ita et in reliquis fiet. sed con-Аstat Graeca nomina etiam Graece posse declinari. plane duo praecipue Аcasus in his regulis sollicite proferre debemus, vocativum secundae decli-Аnationis et ablativum tertiae, in quibus contra regulas plurimum sibi ad-Аsumpsit auctoritas. vocativus enim singularis secundae declinationis tunc Аin i exibit, cum nominativus singularis in ius fuerit terminatus in genere Аmasculino in proprio nomine, ut hic Mercurius o Mercuri. hoc enim Аnomen et ius terminat nominativum et masculinum est et proprium. si Аautem nominativus us terminatur, ut hic doctus, vocativum facit o docte; Аet si appellativum sit, licet ius terminatur, ut hic impius o impie facit, Аhic egregius o egregie. sed huic regulae contrarium est hic filius o fili. Аquare maiores nostri timentes ipsum vocativum similem fecerunt nomina-Аtivo, ut Virgilius dicit А@@@@corniger Hesperidum fluvius regnator aquarum, Аet 'Lucius Octavius iudex esto'. ablativus vero tertiae declinationis, qui et Аi et e terminatur, multum confusus est. tamen hoc servare debemus, ut, Аcum [vel] nomen fuerit generis communis, quod in is mittit nominativum Аet genetivum, ablativum i terminemus, ut hic et haec docilis ab hoc et Аab hac docili: item neutra omnia, quae e terminantur in nominativo, ut Аhoc mare ab hoc mari. ea vero quae x littera terminantur in e exeunt, Аut hic calix ab hoc calice, haec paelex ab hac paelice, haec lex ab hac Аlege et similia. item omnia participia e terminantur, ut ab hoc calente, Аab hoc furente; quae si nomina fuerint, i magis terminabuntur: item Аquae or terminantur in nominativo, ut doctior clarior minor maior: facit Аenim a doctiore clariore minore maiore. reliqua vero sic ambigua sunt, Аut vix etiam auctoritate firmentur. nam et ab hac navi et ab hac nave Аlegimus, et ab hac puppi et ab hac puppe, et ab hoc igni et ab hoc Аigne. in quibus omnibus meliorum auctoritas sequenda est. ЙгЇ@@@@{1DE PRONOMINE}1 Иг@@Pronomen dictum est, quia ponitur pro nomine, ut siquis dicat 'Ver-Аgilius scripsit bucolica, ipse scripsit georgica.' nec tamen videntur pro-Аnomina, quoniam nominum funguntur officio, esse nomina. nam etsi Аnominum vim exprimant, non tamen plene exprimunt. nomina enim po-Аsita plenas faciunt elocutiones, pronomina semiplenas. item nomina posita @1 Рvelut inchoant elocutiones, pronomina autem velut conplent. qualitas pro-Аnominum principaliter bipertita est. omnia enim pronomina aut finita Аsunt aut infinita. finita sunt quae recipiunt personas, id est quae definiunt Аpersonas, et sunt tantum tria, ego tu ille. sed ille plerumque variat. Аnam si ad praesentis personam referatur, tunc vere finitum est; si de Аabsente dicatur, minus quam finitum est. infinita autem pronomina varias Аhabent species. nam licet omnia quaecumque non recipiunt personas Аinfinita sint, tamen alia dicuntur generaliter infinita, alia minus quam Аfinita, alia articularia vel demonstrativa, alia possessiva. generaliter infi-Аnita sunt quae cuicumque personae aptari possunt, ut est quis; et sunt Аhaec septem tantum, quis qualis talis quantus tantus quotus totus. minus Аquam finita dicuntur quae commemorationem habent notarum persona-Аrum, ut est ipse: haec sunt sex tantum, ipse iste is hic idem sui. sed Аex his alia sunt quae absentes personas significant, alia quae praesentes: Аabsentes reliqua omnia; praesentes haec tantum, iste ista istud et hic Аhaec hoc, quae non nulli pronomina etiam articularia vocant, eo quod Аmore Graeco cum nominibus declinantur. possessiva dicuntur pronomina Аquae nos aliquid possidere ostendunt, ut est meus tuus. haec in quat-Аtuor partes dividuntur. aut enim utraque parte singularia sunt, aut utra-Аque pluralia, aut intrinsecus singularia, extrinsecus pluralia, aut intrin-Аsecus pluralia, extrinsecus singularia. utraque parte singularia sunt, ubi Аet persona possidentis et possessi una est, ut meus; utraque parte plura-Аlia, ubi multi sunt qui possidentur et multi qui possident, ut est nostri; Аintrinsecus singularia, extrinsecus pluralia sunt quae possidentis unam Аpersonam ostendunt, possessorum plurimas, ut est mei, vel e contrario, Аut est noster. intrinsecus autem dicitur quod pertinet ad personam pos-Аsidentis, extrinsecus quod pertinet ad personam possessi. sunt autem Аpossessiva pronomina quinque tantum, meus tuus suus noster vester. Аabsque his pronominibus, quae omnia sunt viginti et unum, nullum aliud, Аquod suam originem habeat, poterit reperiri; sed siqua sunt, conposi-Аtione fiunt. А@@Scire autem debemus in declinatione pronominum plerumque sub Аuna significatione casus varie proferri, ut est quis vel qui: nam possumus Аdicere 'quis tibi fecit iniuriam' et 'qui tibi fecit iniuriam'. item inve-Аnitur genetivus duplex, ut mei vel mis, tui vel tis: nam possumus dicere А'mei causa te peto' [2et 'mis causa te peto' et 'tui causa te peto' et 'tis Аcausa te peto']2. sed mis et tis de usu recesserunt. item ablativus singu- @1 Рlaris aliquando varie terminatur, ut a quo vel a qui. nam dicimus 'a Аquo venisti' et 'a qui venisti'; sed a qui in usu esse desiit. dativus Аetiam et ablativus pluralis plerumque varii sunt: dicimus enim et a quis Аet a quibus. qui quidem videntur hac ratione variari, quoniam ablativus Аsingularis inventus est varius. scimus enim quia omnia quae o terminan-Аtur in is mittunt, quae i, in bus. ergo sicut dicimus ab hoc docto ab Аhis doctis, ita dicimus a quo a quis. item sicut dicimus a puppi a pup-Аpibus, ita dicimus a qui a quibus. sed pronomina quem ad modum in Аdeclinatione duplicant casus, ita plerumque minuunt. nam sunt prono-Аmina ubi tantum modo genetivi sunt * * * ut eccum eccam ellum; sunt ubi Аnominativus et vocativus deest, ut sui sibi se a se; sunt ubi vocativus Аtantum deest, ut in pronomine quod est ego. ЙОЇ@@@@{1DE VERBO}1 ИО@@'Verbum est pars orationis cum tempore et persona sine casu'. quod Аdixit 'cum tempore et persona', conexum intellegendum est. neutrum Аenim potest in verbo ab altero separari. nam si solam personam velis Аintellegere, pronomen est; si solum tempus, participium est; si utrumque Аsimul, tum verbum est. quod autem adiecit casu carere, non velut super-Аflue est positum. quis enim nescit verbum casu carere? sed timuit pro-Аpter illas elocutiones, quae sic formantur, quasi casum habeant, ut 'da Аmihi bibere'. sic est enim 'da mihi bibere', ut si dicas 'da mihi vi-Аnum', quod utique casum habet. ne qui ergo putarent propter similitu-Аdinem elocutionum casum modo infinito adtribui, ideo dixit penitus casum ■яА▓│┤╣ яБ░░▓ яВ├яээ─яю яГ╙хЄЎ ЫГЫИШa verbo repelli. nam illae elocutiones non casum recipiunt, sed Graecam Аelocutionem sequuntur. А@@Qualitas verborum dividitur in modos et in formas. modi omnes Аsunt octo, indicativus imperativus promissivus optativus coniunctivus infi-Аnitus inpersonalis gerundi. sed ex his quinque volunt esse legitimos; de Аtribus vero dubitatur, id est de promissivo inpersonali gerundi. indicativus Аdicitur modus, quoniam per ipsum quod gerimus indicamus, ut est lego; Аimperativus, quoniam per ipsum imperamus, ut est lege; optativus, quo-Аniam habet adverbium optantis, ut utinam legam. coniunctivum vero Аmodum non ideo coniunctivum dicimus, quia habet aliquid coniunctum, Аid est cum (nam et optativus inciperet esse coniunctivus, quia habet ad-Аverbium coniunctum utinam); sed ideo dictus est coniunctivus, quia in Аloquendo, cum solus locutionem inplere non poterit, coniungit sibi indi-Аcativum, ut 'cum scripsero faciam' et 'cum dixero legam'. infinitus di-Аcitur modus, quia non definit personas, sed omnes tres uno modo pro- @1 Рfert, id est legere. ceteri vero modi in personis differentiam faciunt, Аquod probatur hac elocutione, 'legere volo, legere vis, legere vult.' Аnam quoniam volo vis vult indicativus est modus, differentia facta est Аpersonarum; quoniam vero legere infinitus est, omnes uno modo prolatae Аsunt. hi sunt generales modi. illi vero tres, de quibus dubitatur, ita Аexplicandi sunt. qui negant promissivum modum esse, hoc asserunt, su-Аperflue hunc modum putari, quoniam indicativi modi sit tempus futurum, Аid est legam scribam. qui autem dicunt proprium modum esse, negant Аindicativum modum tempus futurum per rerum naturam habere posse. Аnam si indicativus ideo dictus est, quod per ipsum indicamus, nemo au-Аtem indicat nisi quae novit, futurum non potest habere, quia nemo indi-Аcat ea quae nescit. de inpersonali autem modo hoc loquuntur. plerique Аhunc modum dicunt, quia sic de verbo nascitur, quem ad modum ceteri Аmodi, ut lego lege legito. sed tamen non probatur modus esse, sed ver-Аbum. nam cum unus quisque modus non possit currere per modos, re-Аlinquitur ut hic non sit modus qui currit per modos. nam habet indi-Аcativum legitur, imperativum legatur, coniunctivum cum legatur. item Аgerundi quem dicunt modum, plerique negant eum modum esse, sed di-Аcunt participiorum a passivo futuri et praeteriti esse declinationem. sed Аest modus, quia in u desinit ultimo tempore suo, in quam litteram nul-Аlum desinit participium, et significationem habet tam agentis quam pa-Аtientis, quod utique non haberet, si participium passivum esset. etenim Аcum dicimus cantando, et agentis et patientis habet significationem, quod Аprobatur teste Virgilio: nam ubi dicit 'cantando tu illum', agentis Аsignificationem ostendit; ubi dicit 'cantando rumpitur anguis', pa-Аtientis. А@@Formae sunt quattuor, per quas non declinatio, sed significatio ver-Аborum explicatur: quae ideo quattuor sunt, quoniam [non] omne quod Аagimus quattuor temporum officio continetur. nam aut cogitamus utrum Аagendum sit, aut quod placuit inchoamus, aut inchoata conplemus; aut Аconpleta iteramus. idcirco etiam ipsae formae haec nomina accipiunt. Аuna enim meditativa, quae non agere nos aliquid, sed adhuc velle agere Аostendit, ut est lecturio: significat enim non lego, sed legere volo. se-Аcunda est inchoativa, quae nos aliquid initiare ostendit, ut est calesco, Аquod significat calere incipio. tertia est perfecta, ut lego, quae plenum Аostendit actum. quarta est frequentativa, quae nos aliquid saepe agere @1 Рostendit, ut lectito: significat enim saepe lego. quas formas plerique veluti Аinutiles refutare volunt, sed convincuntur secundum rationem naturalem. Аmulta enim sunt, quae proprie explicari non possunt nisi istis. meditativa Аautem forma in rio desinit, ut scripturio parturio. inchoativa autem verba Аquinque regulis continentur, quarum si una defuerit, inchoativa non erunt. Аdebent enim in sco syllabam exire et originem ducere a neutrali verbo Аet tertiae esse coniugationis correptae et carere tempore perfecto et plus-Аquamperfecto, carere etiam participio futuri temporis. ideo autem in-Аchoativa carent tempore perfecto, quoniam quae inchoantur nihil perfe-Аctum habere debent. frequentativa forma in to quando exit, semper pri-Аmae coniugationis est, ut lectito lectitas, cursito cursitas, scriptito scripti-Аtas. si autem in so exeat, etiam tertiae esse potest, ut lacesso lacessis Аet facesso facessis. А@@Coniugationes tres sunt nomina habentes ab ordine litterarum. quae-Аruntur autem quinque rebus, id est indicativo modo, tempore praesenti, Аnumero singulari, secunda persona, ante litteras vel ante syllabas: ante Аlitteras in verbis activis et neutralibus, ante syllabas in ceteris, id est Аpassivis communibus deponentibus. ergo ubi a fuerit, prima coniugatio Аest, ut amo amas; ubi e, secunda, ut doceo doces; ubi i, tertia, ut lego Аlegis: sed tertia plerumque et correpta est et producta, quod deprehen-Аditur hac ratione. si correpta fuerit, in passivo ante [2ultimam]2 syllabam e Аhabebit, ut lego legis, legor legeris; si autem producta fuerit, i reserva-Аbit in passivo, ut nutrio nutris, nutrior nutriris. quae varietas etiam Аde imperativo modo colligitur: nam tertia correpta in e exit, ut lege, Аtertia producta in i, ut nutri: item infiniti modi paenultima syllaba, quae Аsi longa fuerit, productam coniugationem esse demonstrat, ut nutrire; si Аbrevis, correptam esse significat, ut legere. hae autem coniugationes fu-Аturum tempus indicativi modi varie mittunt. nam prima et secunda con-Аiugationes in bo ducunt, ut amo amas amabo, doceo doces docebo. tertia Аvero correpta in am tantum mittit, ut lego legis legam. tertia producta Аduas habet regulas requirendas indicativi modi tempore praesenti: si ante Аo ultimam e fuerit correpta, in bo tantum mittit, ut exeo exibo; si au-Аtem i habuerit ante o, futurum tempus et in am et in bo mittit, ut ser-Аvio serviam servibo. quas regulas Probus artifex tuetur. А@@Verborum genera quinque sunt, activa passiva neutra communia de-Аponentia. quaecumque sint illis definitionibus, quae in arte lectae sunt Аvarie, tamen, quantum ad significationes pertinet, omnia ista quinque duas Аhabent significationes, id est aut agentis aut patientis. hinc est quod in @1 Рneutrali verbo et agentis invenimus significationem, ut nato, et patientis, Аut vapulo. item in deponenti verbo, ubi sola utique debuit esse passiva Аsignificatio, et agentis non numquam invenitur, ut est loquor. confusio Аautem communis verbi casibus segregatur. nam si accusativum casum Аiungas, agentis est, ut criminor illum; si ablativum, patientis, ut crimi-Аnor ab illo. А@@Tempora sunt quinque: praesens, quod agitur, ut lego; praeteritum Аinperfectum, quod omissum est et non conpletum, ut legebam; praeteri-Аtum perfectum, quod conpletum est paulo ante, ut legi; praeteritum plus-Аquamperfectum, quod conpletum est olim, ut legeram; futurum, quod in-Аminet, ut legam. unde vitiose locuntur qui dicunt 'expecta, modo egre-Аdior.' nam iungunt significationem futuram et praesens tempus. item Аqui dicunt 'cras tibi lego lectionem' vitiose locuntur. nam cum lego Аpraesentis temporis sit, cras vero adverbium futurum, utique haec locutio Аnon cohaeret. tractandum etiam illud, an sana esset locutio haec, 'cras Аlegam', an 'cras lego'. 'cras lego', ut diximus, vitiosum est; 'cras' au-Аtem 'legam' ideo non nulli vitiosum iudicant, quoniam duo futura quasi Аin aliud futurum nos differunt. А@@Modi varie tempora recipiunt. indicativus enim omnia quinque supra Аdicta habet tempora; imperativus vero duo tantum, praesens et futurum; Аoptativus tria, sed geminata: nam praesens et inperfectum pro uno est: Аitem perfectum et plusquamperfectum habet et futurum. coniunctivus tot Аtempora habet. quot et indicativus. infinitivus tria habet tempora, prae-Аsens praeteritum futurum. sed scire debemus in omnibus passivis verbis Аpraeterita tempora, id est perfectum et plusquamperfectum, habere ulte-Аriora praeterita. personas omnes modi segregatas habent absque infinito, Аubi confusae sunt, ut diximus. modus autem imperativus habet difficulta-■яА▓│┤╣ яБ░░▓ яВ├яээ─яю яГ╙хЄЎ ЫГЮИЬtem personarum, quae talis est. prima persona in tempore praesenti de-Аficit, sed in numero singulari; ceterum in numero plurali non deficit. Аideo autem deficere creditur, quoniam omne imperativum in alium pro-Аcedit, id est secunda persona nascitur. in tempore vero futuro tam in Аnumero singulari quam in numero plurali prima persona deficit; secunda Аvero et tertia in numero singulari uno modo proferuntur, ut legito tu, Аlegito ille, ut est apud Virgilium А@@@@tertius Argolica hac galea contentus abito. Аnam si dicam legito legat, legito quidem erit tempus futurum, legat vero Аpraesens. item tertia persona numeri pluralis his regulis continetur: in-Аdicativo modo tempore praesenti tertia persona numero plurali o accipit Аet facit hanc personam imperativi modi per omnes coniugationes, ut amant Аamanto, docent docento, legunt legunto, nutriunt nutriunto; quod ser-Аvavere maiores, ut ait Horatius @1 Р@@@@et quocumque volent animum auditoris agunto. Аnam si diceret agant, tempus praesens ostenderet, non futurum. prima Аconiugatio et tertia correpta tot syllabas habere debent in secunda persona, Аquot in prima habent indicativo modo, ut amo amas, lego legis. quidquid Аautem aliter fecerit, anomalum est, ut edo es, comedo comes. ЙЗЇ@@@@{1DE ADVERBIO}1 З@@Adverbium dictum est eo, quod necesse habet hanc partem orationis Аverbum sequi, ut 'cras faciam', 'hodie scribo'. sed non, ut necesse est Аadverbio sequi verbum, ita necesse erit verbo sequi adverbium. nam Аquando dico 'facit orator', est elocutio plena, quamquam sine adverbio. Аpotest ergo verbum sine adverbio poni; adverbium autem sine verbo num-Аquam ponitur. in significationibus adverbiorum localia adverbia diligenter Аadvertenda sunt, quae habent quattuor species, in loco, de loco, ad locum Аet per locum. in loco sunt haec, hic illic ibi intus foris. de loco sunt Аhaec, hinc illinc inde. intus foris uno modo tam in loco quam de loco Аproferuntur, id est sine coniunctione praepositionis. ad locum sunt haec, Аhuc illuc illo istuc intro foras. per locum sunt haec, hac illac illa. ergo Аanimadvertere debemus, ut, quotiens fuerint adverbia in loco, iungamus Аverba quae habent significationem in loco, ut puta, ibi sum, illic sedeo, Аintus [2sto]2 et similia; quotiens sunt autem adverbia quae significant ad Аlocum, iungamus ea his verbis similiter quae habent significationem eun-Аtis, ut pergo illuc, vado illo, proficiscor intro et similia. nam siqui di-Аcat 'venio ibi', vitiosum est. venio enim significationis est ad locum, ibi Аvero in loco est, et duo haec diversa numquam cohaerent. non omnia Аadverbia recipiunt conparationem, sed ea tantum, quae ducunt originem Аa nominibus recipientibus conparationem, ut doctus docte. iure enim Аdicimus doctius doctissime, quoniam et nomen ipsum doctus facit doctior Аdoctissimus. adverbia autem quae conparantur in positivo gradu duas ha-Аbent regulas, e et er, ut docte et fortiter; in conparativo unam, ut do-Аctius fortius; in superlativo autem unam e, quod semper productum est, Аut doctissime fortissime. quando autem positivus e terminetur, quando er, Аdativus singularis ostendit. nam e tum terminatur adverbium positivo, Аcum dativus singularis o fuerit terminatus, ut docto docte, claro clare. Аtunc autem adverbium er terminatur, cum dativus singularis i fuerit ter-Аminatus, ut huic agili agiliter et huic forti fortiter. quae his regulis non Аserviunt, adverbia anomala sunt. А@@Nomina provinciarum semper recipiunt praepositiones, ut 'ad Cam- @1 Рpaniam pergo', 'de Campania venio', 'in Campania sum'. e contrario Аnomina civitatium numquam recipiunt praepositiones, quando funguntur Аvice adverbiorum. verum tamen si ad locum significant, accusativi forma Аsequenda est, ut 'Carthaginem vado'; si de loco, secundum septimum Аloquimur, ut 'Carthagine venio'; si in loco, duplex regula est. nam si Аnomen fuerit secundae declinationis, adverbium in loco fit secundum for-Аmam genetivi: dicimus enim 'Deli fui', 'Beneventi fui', quoniam huius АDeli, huius Beneventi genetivus est. si autem nomen erit alterius cuius-Аcumque declinationis, tunc formam sequimur dativi casus: dicimus enim А'Carthagini fui', 'Tiburi fui', quoniam huic Carthagini, huic Tiburi dati-Аvus est. sciendum est sane pauca nomina his regulis repugnare, ut est АNarbone in Philippicis Ciceronis, 'cum tu Narbone mensas hospi-Аtium convomeres': debuerat enim dicere Narboni. item Vergilius ait А'Turia Carthagine qui nunc Exspectat' [inquit Carthagine], non АCarthagini, quod erat regulae. sed Cicero antiptosin fecit figuram, Ver-Аgilius vero metri necessitatem mutata regula servavit. generaliter tenen-Аdum est quod adverbiis non debet coniungi praepositio separatim. nemo Аenim dicit 'de sero', 'de modo'; unde nec 'de mane' dicere debemus, Аquod plerique in usu habent. sed quoniam legimus 'dum mane no-Аvum', id est quoniam legimus hoc ipsum mane iam nomen effectum А(genus enim non recipit nisi nomen), videmur ei adicere posse praeposi-Аtionem. quare tutius loquuntur qui et solum adverbium sine praepositione Аponunt, ut 'mane venit', et quando volunt addere praepositionem, genus Аconiungunt, ut 'de primo mane venio'. iam enim non videtur iungi ei Аparti orationis quae est mane, sed quae est primo. ЙЫЇ@@@@{1DE PARTICIPIO}1 ИЫ@@Participium dictum est, quasi particapium. habet enim partes a no-Аmine duas, genus et casum, a verbo duas, tempus et significationem, ab Аutroque duas, numerum et figuram: ideo ab utroque, quoniam numerus Аet figura tam nomini accidunt quam verbo; illa vero bina his tantum ac-Аcidunt, a quibus trahuntur. А@@Genera participiorum sunt haec, masculinum femininum neutrum et Аomne. masculinum participium in us syllaba terminatur, femininum a, Аneutrum um, ut lectus lecta lectum, lecturus lectura lecturum, legendus Аlegenda legendum. nam haec sunt duo tempora, praeteritum et futurum, Аquae genera secundum regulas quas diximus dividunt. praesentis autem @1 Рtemporis participium semper generis est omnis et duabus clauditur con-Аsonantibus, ut est legens. А@@Casus totidem sunt in participiis, quot in nomine et pronomine. par-Аticipia autem masculini et neutri secundae sunt declinationis, feminini Аprimae, omnis tertiae, in quo ablativus et i et e terminatur, ut amanti Аamante. sed scire convenit quod ars exigat ut e littera terminetur; i au-Аtem ubi fuerit terminatus ablativus huius participii, necessitas est aut Аmetri aut euphoniae. А@@Tempora in participiis Latinis tria sunt, praesens praeteritum et fu-Аturum; regulae tamen quattuor sunt. nam praesens unam habet, quam Аdiximus, ns, ut legens; praeteritum unam, us, ut lectus; futurum vero Аtempus duas habet regulas, rus et dus, ut lecturus legendus. ideo autem Аneutrale verbum tot et eadem habet participia, quae et activum, quoniam Аsic declinatur ut activum: nam participia declinatione noscuntur. deponens Аautem verbum participium futuri temporis in rus mittit, ut locuturus. Аnam ideo dictum est deponens, non quod r litteram non deponat, $KATA\ А$A)NTI/FRASIN& (nam et commune deponens esset: et hoc enim r litteram Аnon relinquit); sed ideo deponens dicitur, quod deponit participium de-Аclinationis suae, id est futurum, quod dus syllaba terminatur. nemo enim Аpotest dicere loquendus, licet inveniamus apud poetas hanc usurpationem. Аcommune vero verbum ideo quattuor habet participia, quia commune est, Аid est agentis et patientis habet significationem; et novimus quod participia Аduo veniant ab activo et duo a passivo. sane scire debemus quia, licet АLatinitas non habeat nec praeteritum participium ab activo nec praesens Аa passivo, invenitur tamen apud poetas talis elocutio, ubi alterius tempo-Аris pro hac significatione ponatur, ut est А@@@@et qua vectus Abas et qua grandaevus Aletes: Аvectus enim dixit pro eo quod est vehebatur. regulae participiorum ita Аse habent, ut participium futuri temporis a passivo regat participium prae-Аsentis temporis ab activo, id est ut de participio futuri temporis a pas-Аsivo sublata dus syllaba et addita s littera faciamus participium praesentis Аtemporis ab activo, vel e contrario. item participium praeteriti temporis ■яА▓│┤╣ яБ░░▓ яВ├яээ─яю яГ╙хЄЎ ЫГбИбa passivo sublata s littera et addita rus syllaba facit participium futuri Аtemporis ab activo, ut lectus lecturus, vel e contrario. sed his regulis Аrepugnant pauca participia nova ratione usurpata, ut est moriturus, quod Аnulla ratione dicitur. sublata enim rus syllaba et addita s littera moritus Аfacit, quod Latinitas non habet: nam mortuus dicimus. et illud sciendum Аest, maiores nostros saepe a verbis neutralibus praeteriti temporis usur-Аpasse participia, ut est regnata triumphata placita nupta pransus cenatus Аet similia. quibus nos ideo utimur, quoniam auctoritate firmantur; non @1 Рtamen possumus de aliis verbis neutralibus similiter quae non lecta sunt Аusurpare, sed debemus ea tantum quae lecta sunt dicere. ЙДЇ@@@@{1DE CONIVNCTIONE}1 Д@@Coniunctiones dictae sunt ab eo, quod coniungant elocutionem. nam Аsiqui dicat 'ego tu eamus', dissidet elocutio; si interponas et et dicas А'ego et tu eamus', incipit cohaerere. copulativae dicuntur eo, quod et Аverba et sensum copulant, ut siqui dicat 'ego et tu eamus'. nam in hac Аelocutione et verba coniuncta sunt et sensus: utrumque enim iturum signi-Аficat. disiunctiva vero penitus contra naturam sermonis fuisset inventa, Аnisi vel verba coniungeret. nam quid tam contrarium coniunctioni, quam Аhabere speciem disiunctionis? sed ideo disiunctiva dicitur, quod sensum Аdisiungat: nam verba coniungit, ut siqui dicat 'ego aut tu eamus'. nunc Аenim elocutio coniuncta est, sed sensus disiunctus: non enim utrumque, Аsed alterum iturum significat. expletivae dicuntur coniunctiones eo, quod Аadditae illud quod minus fuerat explere contendunt, ut siqui dicat negle-Аgenti lege, dicendo lege in eo eum arguit, quod non legit; at si dicat А'saltem lege', in eo arguit, quod nihil omnino agit. inter causales et Аrationales hoc interest, quod tunc utimur causalibus, cum de causa loqui-Аmur, tunc rationalibus, cum de ratione. causa est autem, quae nos in-Аpingit ad aliquid faciendum; ratio autem, qua utimur in faciendo. sed Аplane sciendum est quod pro rationalibus causales ponere possumus; pro Аcausalibus numquam ponimus rationales. etenim causa non statim ratione Аreperitur; ubi autem ratio est, iam causa praecessit. in ordine autem hoc Аservandum est, quod sunt aliquae quae semper praeponuntur, ut at ast. Аdicimus enim 'ast ego quae divum incedo regina', non 'ego ast'; Аet item 'at pater Anchises', non 'pater at Anchises'. postponuntur Аvero que autem: dicimus enim 'primusque Machaon', non 'que pri-Аmus Machaon', et 'hoc autem fac', non 'autem hoc fac'. igitur vero Аet primo et ultimo et medio convenit loco: dicimus enim et 'igitur patres Аconscripti censuerunt' et 'patres igitur conscripti censuerunt'. ЙаЇ@@@@{1DE PRAEPOSITIONE}1 Иа@@Praepositio dicta est, quod in loquendo praeponitur (dicimus enim А'apud amicum sum'), excepta una praepositione, quae non numquam Аpraeponitur et postponitur, ut tenus (dicimus enim et 'pube tenus' et А'tenus pube'), et excepta altera praepositione, id est cum, scilicet in Аpronominibus non nullis, ut mecum tecum nobiscum vobiscum, quod con- @1 Рtra artem ex aperto dicitur (nemo enim dicit 'cum me', 'cum te' propter Аcacenphaton). natura enim praepositionis exigebat, ut praeponeretur. ac-Аcusativae praepositiones sunt &7xxx&, quae accusativo tantum iunguntur vel Аsingulari vel plurali. ex his ad et apud diversas habent significationes. Аnam ad ad locum significat, ut 'ad patrem vado', apud vero in loco, ut А'apud parentem sum'. sed ad non numquam auctoritate etiam in loco Аreperitur, ut 'decem fiscos ad senatorem illum relictos', et Аapud Maronem 'ad Troiam pro caris gesserat Argis'. temptave-Аrunt plerique facere discretionem et in hac elocutione, quae fit de ad et Аde in, ut 'ad forum venio', 'in forum venio'. etenim 'ad forum venio' Аest ad forum accedo, 'in forum venio' forum ingredior, ut sit illud prius Аpropinquantis ad locum, hoc autem locum ipsum tenentis, sicut videtur Аlocutus esse Salustius dicendo 'hi utrique ad urbem imperatores Аerant inpediti ne triumpharent calumnia paucorum'. nam si Аnecdum triumphaverant, urbem ingressi non fuerant. ergo 'ad urbem' Аquod dixit, propinquantis significatio habetur, non ingredientis. usque Аetiam praepositio novo modo sibi aliam coniungit praepositionem: dicimus Аenim, ut Vergilius 'ad usque columnas exulat'. nec sequi debemus Аquod non nulli dicunt, usque adverbium esse. multo minus enim sibi Аiungeret praepositionem, si adverbium fuisset: adverbio enim praepositio Аseparatim non cohaeret. et e et ex praepositiones habent differentiam. Аnam si pars orationis sequatur a vocali incohans, ex praeponimus, ut 'ex Аamico'; si autem a consonanti inchoet, e, ut 'e foro'. e contrario au-Аtem positae aut hiatum faciunt aut asperitatem, hiatum 'e amico', aspe-Аritatem 'ex foro'. clam praepositio, quam Donatus inter ablativas posuit, Аscire debemus quod indifferenter pro arbitrio dicentis et ablativo iungitur Аet accusativo: dicimus enim et 'clam patre' et 'clam patrem'. in sub Аsuper et subter et accusativae sunt et ablativae; sed apud maiores nostros Аindifferenter ponebantur, id est nulla lege servata. nam et Virgilius dixit А'rapuitque in fomite flammam' pro 'in fomitem', et Horatius А[Naso] А@@@@destrictus ensis cui super impia А@@@@cervice pendet Аpro 'super cervicem', et Cicero 'si forte in eo quaeritis' pro 'in Аeum', et similia. verum tamen aetas posterior super et subter accusativas Аfecit. in vero et sub coniunguntur accusativis casibus, cum mutatio est Аloci, ut 'in forum vado'; 'sub basilicam vado'; tunc iunguntur ablativis, @1 Рcum permansio est, 'in foro sum', 'sub basilica sum'. haec autem Аmutatio vel permansio verborum, quae ad elocutionem praeponenda sunt, Аratione colligitur. nam pergo proficiscor vado et huius modi mutationem Аsignificant, sto sedeo dormio et huius modi permansionem. loquellares Аpraepositiones ideo dicuntur, quia semper cohaerent, ut conduco recipio. Аcohaerere autem eas res illa significat, quod non patiuntur in significa-Аtione interpositionem: nemo enim dicit 'con tibi duco' aut 're illum Аcipio'. praepositiones cum postpositae fuerint, si casum suum reservent, Аadhuc praepositiones sunt, ut 'transtra per et remos'. si autem Аcasum mutent, fiunt adverbia, ut 'tempore post'. sed plerumque metro-Аrum ratione etiam praepositae idem faciunt, ut 'longo post tempore Аvenit'. sciendum est etiam, praepositiones utriusque casus quotiens pro Аaliis praepositionibus ponuntur, illis eas casibus iungi, quibus iunguntur Аillae pro quibus ponuntur, ut 'in alterum'. nam quoniam in modo con-Аtra significat, accusativo iungenda est, quia contra accusativi casus est. Аitem 'super Priamo rogitans': quoniam super de significat, ablativo Аiungenda est. ЙУЇ@@@@{1DE INTERIECTIONE}1 ИУ@@Interiectiones proprie sunt affectus voce incondita expressi. sed et Аplenus frequenter sermo pro interiectione habetur, si affectum significet, Аut 'pro dolor'. А@@[Sunt nomina similia participiis praesentis temporis, ut demens legens. Аdiscernuntur autem sic. si nomen fuerit, conparationem recipit, ut de-Аmentior; si participium fuerit, non recipit conparationem. inveniuntur nomina Аsimilia participiis praeteriti temporis vel potius eadem et participia; sed dis-Аcernuntur declinatione. nam participia si fuerint, secundae sunt declinationis, Аut hic visus huius visi, hic auditus huius auditi; si autem nomina fuerint, Аerunt quartae declinationis, ut hic visus huius visus, hic auditus huius Аauditus. quamquam haec quae diximus etiam illa ratione discernimus, Аquod participium tunc est, cum tempus habet, ut puta 'ille auditus est'; Аcum autem non habet tempus, nomen est, ut 'auditus meus obtusus est', А'visus meus obtusus est'.] @1 РЙВЇ@@@@{1DE LITTERA}1 В@@Litteras Latinas constat Carmentem invenisse, matrem Euandri. quae Аideo dictae sunt litterae, quod legentibus iter praebeant, vel quod in Аlegendo iterentur, quasi legiterae. omnes autem litterae principaliter in Аduas dividuntur partes, in vocales et in consonantes. item ipsae conso-Аnantes in duas dividuntur partes, in semivocales et mutas. vocales di-Аcuntur, quia per se sonant et per se syllabam faciunt, et nullae aliae ■яА▓│┤╣ яБ░░▓ яВ├яээ─яю яГ╙хЄЎ ЫГеИИlitterae sine ipsis possunt syllabam facere. consonantes dicuntur, quia non Аnaturaliter sonant, sed mixtae cum vocalibus proferuntur; quae non tam Аvidentur unum quoddam sonare, sed quasi duplex consonare. semivocales Аdicuntur, quia semis habent de potestate vocalium. nam cum vocales et Аper se sonant et per se syllabam faciunt, istae per se quidem sonant, sed Аper se syllabam non faciunt. mutae dictae sunt eo, quod nihil habeant Аde potestate vocalium. nam nec per se sonant nec per se syllabam fa-Аciunt. etenim semivocalibus si detrahas naturales sonos, vel paululum so-Аnant; mutis si detrahas, nihil sonabunt. vocales sunt quinque, a e i o u. Аex his duae, e et o, aliter sonant productae, aliter correptae. nam o Аproductum quando est, ore sublato vox sonat, ut Roma; quando corre-Аptum, de labris vox exprimitur, ut rosa. item e quando producitur, vi-Аcinum est ad sonum i litterae, ut meta; quando autem correptum, vicinum Аest ad sonum diphthongi, ut equus. i vero et u varias habent potestates: Аsunt enim vocales consonantes mediae nihil digammi duplices. sed ut sint Аvocales consonantes et mediae, utriusque litterae est; ut autem nihil et Аdigammos sit, u litterae est; ut duplex sit, ad i litteram pertinet. voca-Аles autem sunt i et u, quando vel solae positae syllabas faciunt, ut unus Аitur, vel quando iunguntur consonantibus, ut unda inde. consonantes Аautem tunc fiunt, quando ipsae praecedentes post se habent alias vocales Аin isdem syllabis constitutas, ut vanus Ianus. quin etiam ipsae duae si Аinter se iungantur, quae prior est fit consonans, ut Iuno vita. etiam sola А[2u]2 quando geminatur et syllabam facit, quae prior est fit consonans, ut Аvultus vulgus. mediae autem tunc sunt, quando naturalem sonum reci-Аpiunt, ut vir optimus: nam quod e contra sonamus ut scribimus, sed Аpingue nescio quid pro naturali sono usurpamus. u littera nec vocalis Аnec consonans est, quando dicimus quoniam. etenim non est vocalis, quia Аeam o vocalis consequitur, et scimus, quando post se habet aliam voca-Аlem, quod fit consonans. non autem potest esse consonans, quoniam Аnon ipsa praecedit, nec potest esse consonans, nisi quando ipsa praecedit. @1 Рfungitur etiam digammi ratione, id est pinguiorem sonum praestat parti-Аbus orationis, ut Velena. hoc ergo et nos facimus, quotienscumque con-Аsonans est, ut Venus. i vero quaeritur utrum geminata possit unam syl-Аlabam facere, ut puta dii utrum iam per duo i scribatur, quod multi di-Аcunt, multi negant. plane sciendum est quod i inter duas posita vocales Аin una parte orationis pro duabus est consonantibus, ut Troia. omnes Аvocales Latinae et produci et corripi possunt. a producitur, ut acer; cor-Аripitur, ut amor: e producitur, ut meta; corripitur ut ego: i producitur, Аut itur; corripitur, ut ibi: o producitur, ut Roma; corripitur, ut rosa: u Аproducitur, ut unus; corripitur, ut ubi. sed quod dicimus eas et produci Аposse et corripi, sic intellegimus, non in una parte orationis utrumque Аposse contingere, sed [de ratione adspirationis] in diversis. aspirare non Аdebemus, nisi quando sequitur vocalis, ut homo. sed non ubicumque Аvocalis est, et aspiratio est; sed ubicumque aspiratio est, necessario et Аvocalis. semivocales sunt septem, quae ita proferuntur, ut inchoent ab Аe littera et desinant in naturalem sonum, ut ef el em en er es ix; sed Аx ab i inchoat et duarum consonantium fungitur loco. nam maiores nostri Аpro hac x aut g et s aut c et s ponebant, g et s, ut rex regis, c et s, Аut pix picis. de genetivi autem declinatione colligebant, quando vel c Аvel g uterentur. sed posteaquam inventa sunt nomina quae nec c nec g Аin genetivo haberent, ut nix nivis, senex senis, coepit haec littera scribi, Аid est x, et pro duabus haberi consonantibus. s littera hanc habet na-Аturam, ut, ubi opus est, excludatur de metro, ut in hoc versu 'ponite Аspes sibi quisque'. excluditur autem, quotiens vel inchoat sermonem Аvel determinat; in medio autem posita numquam excluditur, ut respira. Аquattuor sunt liquidae, l m n r. sed frequenter utimur duabus, prima Аet quarta, raro secunda, tertia numquam nisi in Graecis nominibus. sane Аtunc possunt istae liquescere, cum ante se habuerint in una syllaba vel Аquamcumque mutam vel f semivocalem. sed et hic haec ratio servanda Аest, quae in adspiratione praedicta est, id est non ubicumque praecedit Аmuta vel f semivocalis, istae liquescunt; sed ubicumque istae liquescunt, Аnecesse est ut illae praeponantur. mutae sunt novem, quae debent in-Аchoare a naturali sono et in vocalem e litteram desinere, ut b g et reliquae. Аex quibus tres, quoniam non desinunt in e, contumeliam patiuntur, [2h k q. h a]2 Аplerisque adspirationis nota, a plerisque consonans habetur. k vero et q Аaliter nos utimur, aliter usi sunt maiores nostri. namque illi, quotiens-Аcumque a sequebatur, k praeponebant in omni parte orationis, ut kaput @1 Рet similia; nos vero [2non]2 usurpamus k litteram nisi in Kalendarum nomine Аscribendo. itemque illi q praeponebant, quotiens u sequebatur, ut qum; Аnos vero non possumus q praeponere, nisi et u sequatur et post ipsam Аalia vocalis, ut quoniam. y et z Graecae sunt litterae. y vocalis est, z Аpro duplici, quamquam apud nos z et pro duplici sit, ut 'Mezenti du-Аcis exuvias', et pro simplici, ut 'nemorosa Zacynthos'. omnia Аnomina litterarum generis sunt neutri et indeclinabilia sunt. sciendum Аautem x litteram Latinam duplicem etiam pro simplice posse poni, quando АGraeca sunt nomina, ut in hoc versu, 'implevit litora Xanthus'. ЙЛЇ@@@@{1DE SYLLABA}1 ИЛ@@Syllaba dicta est ex Graeco vocabulo, $A)PO\ TOU= SULLAMBA/NEIN TA\ А$GRA/MMATA&, id est a conceptione litterarum. ergo proprie illa dicitur syl-Аlaba, quae de plurimis constat, ut est post. quae autem de una vocali Аperficitur, abusive dicitur syllaba, ut e. omnes autem syllabae a vocali-Аbus suis incipiunt habere tractatum, atque inde exordium sumunt. con-Аsonantes enim quae sequuntur ipsi syllabae inputantur; praecedentes au-Аtem non ipsi, sed aut vacabunt aut superiorem brevem iuvabunt. ut puta Аglans: ab a considerantes n et [2s]2 ipsi syllabae damus, quia secuntur vo-Аcalem; g vero et l non ipsi inputamus, sed servamus ad auxilium supe-Аrioris brevis, si forte praecedat. consonantes autem non hae solae, quae Аin eadem syllaba sunt, sed etiam in sequenti positae iuvant praeceden-Аtem vocalem, ut arma. syllabae breves quattuor modis considerandae Аsunt: primo ut habeant vocalem brevem, deinde ut non desinant in duas Аconsonantes aut in unam duplicem aut in i inter duas vocales constitutam. Аquibus quattuor modis e contrario animadversis deprehendimus longas. Аnam si sit vocalis naturaliter producta, syllaba erit longa, ut est dos: si Аetiam duae consonantes secuntur brevem, similiter longa erit, ut ars; vel Аsi una duplex sequatur, ut est pix; vel si [2i]2 inter duas vocales, ut est АTroia. plane diphthongi semper longas syllabas faciunt [quae diphthongus Аsic declinatur quo modo doctus]. sunt autem quattuor, ae, ut Aeneas; oe, Аut poena; au, ut aurum; eu, ut Eurus. ceterum e et i apud antiquos Аtantum modo deprehenditur, ut eitur. y et i in Graecis nominibus diph-Аthongus est, ut Harpyia. plane quoniam difficilis est deprehensio circa Аsyllabas naturaliter longas, idcirco primum debemus considerare, quem ad Аmodum naturaliter proferantur; deinde inflexiones considerare debemus. Аnam facilitas si non intellegis qualis est in nominativo, in genetivo cogno-Аsces, quia longa est et aperte producitur: facilitatis enim facit. item re- @1 Рlegerunt: le ne dubites qualis sit, significat singularis numeri pronuntia-Аtio; relegit enim facit. deinde studeamus pronuntiationi, poetarum etiam Аexempla teneamus. deinde considerare debemus sermonum primas origi-Аnes. nam [2prima positio]2 ut fuerit, similiter omnis derivatio sequitur, ut Аputa amor, a brevis est: sive postea amicus, sive amo, sive amator, sive Аamant, sive amantem dicas, ubique a brevis erit. pauca sunt enim no-Аmina quae ab hac regula recedunt, ut puta lux et lucerna: nam cum lux Аlonga sit, lucerna brevis est. et quia his rebus deficimur, superest ut ad ■яА▓│┤╣ яБ░░▓ яВ├яээ─яю яГ╙хЄЎ ЫГиИЙexempla curramus, quae aput poetas per lectionem facillime deprendimus. А@@Communes syllabae modis fiunt octo. primus modus est, si corre-Аptam vocalem duae consonantes sequuntur, quarum prior muta quaepiam Аest vel f semivocalis et sequens liquida: est enim longa in hoc, 'vasto АCyclopis in antro'; brevis in hoc, 'vastosque ab rupe Cyclopas'. Аsecundus modus est, cum correpta vocalis in unam desinit consonantem Аsequente h, quae adspirationis est nota: est enim longa in hoc, 'terga Аfatigamus hasta'; brevis in hoc, 'quisquis honos tumuli'. tertius Аmodus est, cum correptam vocalem duae consonantes sequuntur, quarum Аprior s littera est: est enim longa in hoc, 'unde spissa coma'; brevis Аin hoc, А@@@@ponite: spes sibi quisque, et haec quam angusta videtis. Аquartus modus est, cum correpta vocalis partem terminat orationis, quae Аin unam desinit consonantem: est enim longa in hoc, А@@@@nam tibi, Thymbre, caput Euandrius abstulit ensis; Аbrevis in hoc, 'hoc caput o cives'. quamquam et si in nullam desinat Аconsonantem, videtur posse exemplo probari: invenies enim apud Ver-Аgilium А@@@@dona dehinc auro gravia sectoque elephanto. Аsed sciendum est quod brevis syllaba potest pro brevi et pro longa poni. Аquintus modus est, cum diphthongum vocalis sequitur: est enim longa in Аhoc, 'Musae Aonides'; brevis in hoc, 'insulae Ionio in magno'. Аsed et hoc tunc contingit, cum nulla consonans intervenit et nudam diph-Аthongon sequitur nuda vocalis. sextus modus est, cum nudam vocalem Аvocalis sequitur. est enim longa in hoc, 'o ego infelix'; brevis in hoc, А'sub Ilio alto'. septimus modus est, cum pronomen c littera termi-Аnatum vocalis statim subsequitur: est enim longa in hoc, 'hoc erat alma Аparens'; brevis in hoc, 'solus hic inflexit sensus'. sed quando @1 Рc pro duabus consonantibus ponitur, debet cum quadam conlisione pro-Аferri. octavus modus est, cum brevem vocalem sequitur z: est enim Аlonga in hoc, 'Mezenti ducis exuvias'; brevis in hoc, 'nemorosa АZacynthus'. ЙЖЇ@@@@{1DE PEDIBVS}1 Ж@@Pes dictus est eo, quod pedis fungatur officio. nam sicut nos pedi-Аbus incedimus, ita etiam metra per pedes quodam modo incedunt. arsis Аdicitur elevatio, thesis positio. quotienscumque contingit ut tres sint Аsyllabae in pede vel quinque, quoniam non licet in divisione temporum Аsyllabam scindi, sed aut principio adplicatur aut fini, idcirco debemus Аconsiderare, media syllaba cui parti coniungi debeat. et hoc ex accentu Аcolligimus. nam si in prima syllaba fuerit accentus, arsis duas syllabas Аpossidebit; si autem in media syllaba, thesi duas syllabas damus. solutio Аdicitur in metro, quotiens pro una longa duas ponimus breves. nam pro Аspondeo, qui legitimus est versus heroici, invenimus etiam dactylum posi-Аtum, ut 'arma virumque cano', non numquam anapaestum, ut 'flu-Аviorum rex Eridanus', aliquando proceleumaticum, ut 'genua la-Аbant' et 'arietat in portas' et 'abiete costas' et А@@@@tenuia nec lana per caelum vellera ferri. Аdivisiones autem temporum tres sunt: aequa, quae et dactylica, dupla, Аquae iambica, sescupla, quae paeonica nominatur. aequa dicitur divisio, Аcum tot tempora habet arsis, quot thesis, ut puta unum et unum, duo Аet duo, tria et tria, quattuor et quattuor; quae divisio hos recipit pedes, Аpyrrichium spondium dactylum anapaestum proceleumaticum dispondium Аdiiambum ditrochaeum antispastum choriambum. dupla dicitur divisio, Аquotiens altera pars alteram partem duplo vincit, ut puta unum et duo, Аduo et quattuor; quae divisio hos recipit pedes, iambum, trochaeum, tri-Аbrachyn, molossum, ionicum maiorem, ionicum minorem. sescupla dici-Аtur divisio, quotiens altera pars alteram partem non duplo vincit, sed Аdimidietate dupli, ut puta tria et duo vel duo et tria; quae divisio hos Аseptem recipit pedes, bacchium, antibacchium, amphimacrum et quattuor Аpaeones. reliqui vero pedes, id est amphibrachys et epitriti, ab his divi-Аsionibus repelluntur. nam amphibrachys cum constet aut de tribus et Аuno aut ex uno et tribus, nullam recipit divisionem. epitriti vero divi-Аsionis suae possident nomen: nam epitriton dicunt Graeci quattuor et tria Аvel tria et quattuor. legitimi dicuntur pedes metri cuiusque, qui sunt na-Аturales in versibus, ut spondeus in heroico; nothi autem, qui per corru- @1 Рptelam solutionis accedunt, ut est dactylus in versu heroico vel trochaeus. Аsyllaba autem longa duo habet tempora, brevis unum. ideo autem unum Аdicimus tempus in brevi, quoniam cursim profertur; duo autem in longa, Аquia tractim et cum quadam mora, et tantum possumus proferendo duas Аbreves temporis consumere, quantum dum unam longam proferimus. ЙЗЇ@@@@{1DE ACCENTIBVS}1 З@@Accentus dictus est quasi adcantus secundum Graecos, qui $PROSW|-А$DI/AN& vocant. nam apud Graecos $PRO/S& dicitur ad, cantus vero $W)|DH/& vo-Аcatur. plane sive accentum dicas sive tonum sive tenorem, idem est [aut Аhoc est]. omnis accentus aut acutus est @/ aut circumflexus @= . acutus di-Аcitur accentus, quotiens cursim syllabam proferimus, ut arma; circum-Аflexus vero, quotiens tractim, ut Musa. nam gravis accentus @\ in Latino Аsermone paene usum non habet, nisi quod vel cum acuto vel circumflexo Аponi potest, in his scilicet syllabis, quae supra dictos accentus non habent. Аunus autem sermo unum recipit accentum, vel acutum vel circumflexum; Аutrumque autem simul habere non potest. accentus in ea syllaba est, Аquae plus sonat. quam rem deprehendimus, si fingamus nos aliquem Аlonge positum clamare. invenimus enim naturali ratione illam syllabam Аplus sonare, quae retinet accentum, atque usque eodem nisum vocis ascen-Аdere. accentus autem conputantur non a prioribus syllabis, sed ab ulti-Аmis, id est retrorsum, nec possunt ascendere nisi usque ad tertiam syl-Аlabam a fine. Graeci acutum accentum in tribus syllabis ponunt, id est Аin ultima et paenultima vel antepaenultima; circumflexum vero in duabus, Аid est in ultima et paenultima. Latinitas autem in ultima syllaba nullum Аponit accentum. unde fit ut acutus accentus apud Latinos duos possideat Аlocos, paenultimum et antepaenultimum, circumflexus unum paenultimum Аtantum. in monosyllabis partibus orationis quotiens syllaba naturaliter Аlonga est, circumflexum habet accentum, ut res dos; quotiens vero vel Аnaturaliter brevis est vel positione longa, acutum habet accentum, ut nec Аnix nox. nam in accentibus syllaba sive naturaliter brevis sive positione Аlonga indifferenter accipitur. in disyllabis vero unus modus est, qui cir-Аcumflexum ostendit accentum, quotiens prior naturaliter longa est et ultima Аnaturaliter brevis, ut meta Creta Roma. aliter vero acutum habet, sive Аambae natura longae fuerint, ut leges, sive positione longae, ut princeps, Аsive naturaliter breves, id est duae syllabae, ut ego, ut ait Virgilius 'ast Аego quae divum incedo'. sic et sive prior positione longa sit, ut arma, Аsive posterior, ut Arabs, ubique acutus, ut diximus, accentus est. in Аtrisyllabis et tetrasyllabis et deinceps (nam necesse est ut trisyllaborum Аrationem omnia posasyllaba sequantur, eo quod usque ad tres syllabas a @1 Рfine ascendit accentus) tertia a fine syllaba acutum semper habebit accen-Аtum. numquam enim ad ipsam circumflexus ascendit. tunc autem supra Аdictum habebit accentum, cum secunda a fine fuerit naturaliter brevis, Аut Romulus: nam ideo Ro habet accentum, quia mu syllaba brevis est. Аquotiens autem paenultimo loco longa est, ipsa habebit accentum; quem Аautem habeat, de disyllaborum ratione cognoscimus. quattuor sunt parti-Аculae, quae corrumpunt in pronuntiando regulas accentuum hae, ve ne Аque ce. nam quotienscumque istae particulae sequuntur, faciunt accentus Аin ultimis syllabis superiorum esse sermonum, ut Musaque Musane Musave Аilliusce huiusce. Graeca verba tunc Graecis accentibus proferimus, cum АGraeca fuerit declinatio. hos Arcades quoniam Latina declinatio est, prior Аsyllaba habebit accentum, id est tertia a fine; quando autem dicimus hos АArcadas, media, quoniam declinatio Graeca est. 'itaque' pars orationis Аquaeritur utrum correpta media an producta dici debeat. scire debemus Аquoniam tunc corripitur media, [id est] cum una pars fuerit orationis; ■яА▓│┤╣ яБ░░▓ яВ├яээ─яю яГ╙хЄЎ ЫГлИРtunc vero producitur, cum duae. hoc intellegere ex elocutionibus possu-Аmus. nam siqui dicat 'itaque fecit', 'itaque dixit', pro duabus [2est]2, nec Аin aliqua elocutione potest esse pro duabus, nisi in ea ubi pro simplici Аponitur. А@@Quotienscumque quaerimus, quae consonantes in scribendo sibi co-Аhaereant vel cui syllabae inputentur, utrum priori an sequenti, similitudo Аaliorum nominum hunc solvit errorem. ut puta si dicamus aspice et du-Аbitemus, utrum s et p dividendae sint consonantes et s danda priori syl-Аlabae, p sequenti, intellegimus hoc fieri non posse, sed ambas consonan-Аtes sequenti tantum modo dare nos debere, eo quod invenitur sermo qui Аa duabus istis consonantibus inchoetur, ut spica. similiter amnis: debe-Аmus m et n sequenti syllabae dare in scribendo, quoniam invenitur sermo Аqui ab his consonantibus inchoetur, ut Mnestheus. attulit: non possumus Аduo t sequenti syllabae dare, quia nullus sermo invenitur, qui a duabus Аt consonantibus inchoetur. et hoc in ceteris consonantibus observabimus. Аplane [2scire debemus]2, conexiones quod dico consonantium non eas quae АLatinis syllabis congruunt, sed etiam quae Graecis, excepta scilicet ea Аsyllaba quae constat de b et d, quae in Latinum sermonem numquam ita Аtransit, ut cohaereat, ut est $BDE/LLA&. quando enim scribimus abditur, non Аpossumus a in una syllaba ponere, et b et d in sequenti. ЙеЇ@@@@{1DE POSITVRIS}1 Ие@@Tres sunt positurae vel distinctiones quas $QE/SEIS& Graeci vocant, di-Аstinctio, subdistinctio, media. distinctio est, ubi finitur plena sententia: Аhuius punctum ad summam litteram ponimus. subdistinctio est, ubi non @1 Рmultum superest de sententia, quod tamen necessario separatum mox in-Аferendum sit: huius punctum ad imam litteram ponimus. media est, ubi Аfere tantum de sententia superest, quantum iam diximus, cum tamen re-Аspirandum sit: huius punctum ad mediam litteram ponimus. in lectione Аtota sententia perihodos dicitur, cuius partes sunt cola et commata. colon Аquidam dixerunt membrum, comma caesum. ЙИЇ@@@@{1DE PARTIBVS ORATIONIS}1 ИИ@@Duae sunt principales partes orationis, nomen et verbum, eo quod Аipsae solae faciunt elocutionem, ut 'Cicero scripsit', 'Virgilius fecit', et Аsine ipsis nulla alia pars inplet elocutionem. nam quando dicimus 'ipse Аlegens', minus est aliquid, puta 'dixit', ut sit 'ipse legens dixit'. Ari-Аstotelici duas dicunt esse partes orationis, nomen et verbum, Stoici quin-Аque, grammatici octo, plerique novem, plerique decem, plerique undecim. Аinteriectionem Graeci non penitus non habent, sed inter partes orationis Аnon conputant. nos articulo non penitus caremus, sed in pronomine Аconputamus. tres partes orationis sunt quae casibus declinantur, nomen Аpronomen participium, et una quae temporibus, id est verbum; ceterae Аomnes quattuor non declinantur. quaesitum est, quando pars orationis А[2alius partis orationis]2 officio fungitur, utrum ius suum retineat an eius А[2recipiat, cuius]2 accipit significationem. nam frequenter invenimus et nomina Аpro adverbiis posita, ut 'torvum clamat', et adverbia pro nominibus Аposita, ut 'mane novum'. quare sciendum est quoniam, si nomen sit Аpro adverbio constitutum, incipit non posse declinari. etenim cum desi-Аnat esse quod est et transeat in adverbium, incipit iam sic non posse Аdeclinari, quem ad modum nec illud adverbium naturaliter declinatur. Аitem adverbium si transeat in significationem nominis, non numquam Аdeclinatur, quoniam significat eam partem orationis, quae recipit declina-Аtionem. unde est illud apud Plautum, 'a primo mani usque ad Аvesperam'. utique modo mane nomen est, hoc mane huius manis huic Аmani hoc mane ab hoc mani. nam si adverbium esset, nec genus reci-Аperet, nec praepositioni adiungeretur, nec posset i terminari. @1 РЙВЇ@@@@{1DE NOMINE}1 В@@Proprium nomen in quattuor dividitur partes, praenomen nomen co-Аgnomen agnomen. praenomen est quod in loquendo praeponimus, ut Pu-Аblius: nomen est commune familiae, ut Cornelius: cognomen est pro-Аprium vocabulum, ut Scipio: agnomen est quod extrinsecus sumitur, vel Аa virtutibus, ut Africanus, vel a vitiis, ut Gurges Strabo. sed sciendum Аest quod plerumque contingit, ut unum tantum modo inveniatur: nam Аecce Romulus unum tantum habet: plerumque duo inveniuntur, ut Numa АPompilius; plerumque tria, ut Publius Virgilius Maro; plerumque quattuor, Аut Publius Cornelius Scipio Africanus. sane sciendum est quia, quotiens Аunum invenitur, cognomen est; nemo enim potest esse sine vocabulo: Аquotiens duo, plerumque praenomen et cognomen, si libertus est; nam Аnon potest libertus habere nomen, quod familiam significat, cum ipse Аsine familia sit. А@@Appellativorum nominum species sunt viginti septem. sunt nomina Аcorporalia, quae videmus et tangimus, ut terra lapis; sunt incorporalia, Аquae nec videmus nec tangimus, ut pietas iustitia. sunt primae positio-Аnis, quae a natura firmata sunt, ut mons schola; sunt derivativa, quae Аa primae positionis nominibus deducuntur, ut montanus scholasticus. haec Аautem derivativa non regulis, sed auctoritate firmantur. nam plerumque Аinvenimus varia ab uno sermone, ut [2a]2 Tuder est Tudertinus Tuders. sunt Аetiam diminutiva, quae sensum minuunt et non semper, sed frequenter Аsyllabis crescunt, ut agnus agnellus. sunt etiam alia sono diminutiva, ut Аtabula fabula. in his enim significatio principalis est, sed enuntiatio di-Аminutiva. tunc enim re vera essent diminutiva, si haberent alia princi-Аpalia, ut oculus ocellus. sunt quae dicuntur tota Graeca, ut Dido Manto: Аhaec possunt et Graece et Latine declinari, Graece, ut Dido Didus, Latine, А[2ut]2 Dido Didonis, Manto Mantus et Manto Mantonis. sunt quae tota Latina Аappellantur, quae longe aliter a Latinis proferuntur quam a Graecis. nam Аcum Graeci dicant Polydeuces, Latini appellant Pollux. haec autem quae Аtantum Latina sunt Latine declinamus. sunt quae appellantur notha, Аquae non primis syllabis, sed ultimis a Graeco sermone dissentiunt, ut АAchilleus Achilles, Agamemnon Agamemno; et fere omnia Graeca, quae Аin on exeunt, detracta n littera per brevem o proferuntur, ut Apol-Аlon Apollo, Platon Plato. sunt synonyma, quae varias habent elocutiones, Аsed unam significationem, ut terra humus solum tellus. sunt homonyma Аsuperioribus contraria, ut aries: nam et machinamentum, quo muri ex-Аpugnantur, et sidus in caelo et animal in terra aries vocatur. sunt pa- @1 Рtronymica, quae trahuntur non tantum a patribus, sed etiam a parentibus: Аnam inveniuntur et a matre ducta, ut Thetideius et Letoides, et ab avo, Аut Aeacides, et a maioribus, ut Dardanides Aeneas, et a vitrico, ut Am-Аphitryoniades. sic ergo dicimus patronymica non a patre tantum, sed a Аparentibus tracta, ut dicimus parricidam non eum qui patrem tantum, sed Аqui quemque parentum necaverit. haec autem patronymica, si Graeca Аfuerint, aut in des exeunt, ut Atrides, aut in ius, ut Atreius, aut in on, Аut Atrion. sed quae in des exeunt, tantum patronymica sunt, ut Atrides АAgamemnon; quae in ius exeunt, et patronymica et possessiva, ut Atreius АAgamemnon, Atreius gladius, Euandrius ensis. quae autem in on exeunt, Аin Latinum sermonem non transeunt. feminina autem aut in is exeunt, Аut Atreis; aut in ias, ut Atreias; aut in ne, ut Atrine. sunt etiam no-Аmina adiectiva, quae plerumque sensum habent, sed coniunctione laetan-Аtur, ut magnus fortis: dicimus enim 'magnus vir', 'fortis exercitus'. sunt Аetiam qualitatis, quae trahuntur ab animo, a corpore, extrinsecus, ut do-Аctus niger felix; sunt quantitatis, quae trahuntur a mensura, ut longus Аlatus; sunt gentis, quae gentem significant, ut Graecus Hispanus; sunt Аquae patriam significant, ut Romanus; sunt quae numerum, ut unus duo Аtres quattuor quinque; sunt quae ordinem, ut quintus sextus. sunt quae Аad aliquid dicuntur, quae penitus non possunt sine alterius coniunctione Аintellegi, ut pater: non enim patrem possumus dicere, nisi filium habeat. Аsunt ad aliquid qualiter se habentia, quae e contrario significationem su-Аmunt, ut dexter sinister niger candidus. sunt generalia, in quibus species Аcontinentur, ut animal: nam animal dicitur et homo et canis et equus. ■яА▓│┤╣ яБ░░▓ яВ├яээ─яю яГ╙хЄЎ ЫГоИЩsunt specialia, ut sunt illa quae diximus, canis homo et equus: nam Аilla sunt specialia, quae [2a]2 genere descendunt. sunt facta de verbo, ut Аdoctor lector. haec autem semper in tor exeunt et oriuntur a gerundi Аmodo ultimo tempore ultima syllaba in tor versa per omnes coniugationes, Аut amatu amator, doctu doctor, auditu auditor, lectu lector. sunt etiam Аparticipiis similia, ut demens: nam sic est demens quasi legens; sed de-Аmens nomen est, quia recipit conparationem, legens vero participium, Аquia non recipit similiter conparationem. sunt etiam verbo similia, ut Аcontemplator: sed haec cum casum acceperint, nomina sunt, ut contem-Аplator contemplatoris; cum autem tempus habuerint, verba, ut Maro dixit А'contemplator aquas dulces'. А@@Sed conparativus gradus generis est semper communis, excepto no-Аmine, quod est senior: hoc enim, ut Probus dicit, tantum generis mascu- @1 Рlini est. non omnia quae sunt qualitatis et quantitatis recipiunt conpara-Аtionem, sed omnia quae recipiunt conparationem qualitatis sunt et quan-Аtitatis, sic ut puta non omnes qui student causas agunt, quisquis autem Аcausas agit studet sine dubio. recta conparatio est quae primam syllabam Аintegram per omnes [2gradus]2 servat, ut doctus doctior doctissimus. si autem Аintegram non servat, inaequalia efficit nomina, quae sunt tantum tria, bo-Аnus malus magnus. cum constet conparativum gradum minus significare * * * Аvideatur, ut clarior clarissimo, doctior doctissimo. praeterea ipse conpa-Аrativus non numquam positivum significat, non numquam nec positivum Аsignificat. quando dicimus 'Charon senior', modo non significat senior, Аsignificat tamen senex. at cum Salustius dicit 'mare Ponticum dul-Аcius quam cetera', modo invenitur conparativus non solum conparativus Аnon esse, sed nec positivus: nam mare non modo dulcius non est, sed Аnec dulce quidem. Donatus dicit quinque adverbia positivo tantum esse Аiungenda, tam [quam] magis maxime minus et minime, ea scilicet ratione, Аquoniam vim in se habent conparandi, atque ideo non debent conparati-Аvis gradibus iungi, ne videatur conparatio geminata. qui enim dicit 'tam Аdoctior', paene hoc dicit, 'doctior doctior', quod Latinitas non patitur. АProbus autem dicit omnia adverbia, quae vim augentis aut minuentis in Аse habent, non debere coniungi nec conparativo nec superlativo, ut sunt Аista, valde multum plurimum per et similia. nam ista omnia tantum po-Аsitivis gradibus debemus adiungere. quod superlativum gradum dicit ge-Аnetivo plurali coniungi, non adeo verum est. nam invenimus eum etiam Аsingulari genetivo posse coniungi, tunc quando nomina sunt enuntiatione Аsingularia, intellectu pluralia, ut est 'o Danaum fortissime gentis'. А@@Quod dicit enuntiatione masculinum, intellectu esse neutrum pelagus, Аverum est; vulgus falsum est: et feminino et neutro genere legimus apud АVirgilium, feminino 'in vulgum ambiguam', neutro 'ignobile vulgus'. Аbalneum generis neutri est in numero singulari: [2in numero autem plurali]2 fe-Аminini quidem secundum usum, ut 'occisus est ad balneas Pallicias'; Аtamen et neutraliter legimus, ut 'balnea vitat' in Horatio. caelum in Аnumero singulari generis neutri est, in numero autem plurali generis Аmasculini: habemus enim in Lucretio 'quis totidem vertit caelos'. Аcaepe in numero singulari generis neutri est, ut 'tunicatum cum sale Аmordens caepe'. et hoc nomen tres solos habet casus, hoc caepe @1 Рhoc caepe o caepe; in numero autem plurali genere feminino simpliciter Аdeclinatur. ioca et loca simillima nomina sunt. nam in numero plurali Аet masculino et neutro genere declinantur: dicimus enim et ioci et ioca, Аloci et loca; in numero autem singulari tantum masculino, ut iocus et Аlocus. quod dicit genera communia esse inter masculinum [2et femininum]2, Аut puta pampinus, non ita intellegimus, quasi sacerdos. nam sacerdos Аsi masculus est, hic sacerdos dicitur; si femina, haec sacerdos: non pos-Аsumus hoc pro nostra voluntate confundere, sed pro naturae qualitate Аdiscernimus. pampinus vero et dies et similia pro nostro arbitrio vel Аmasculino vel feminino genere proferuntur. nomen nec in totum fixum Аnec in totum mobile dixit [2leo]2 leaena secundum Vergilium, 'torva leaena Аlupum sequitur'; secundum Ovidium mobile est, qui dixit А@@@@ut lea saeva sitim multa conpescuit unda. Аeiusdem generis debent esse deminutiva, cuius generis sunt principalia; Аut puta ideo haec domuncula generis feminini, quia et haec domus ge-Аneris feminini est: exceptis scilicet paucis istis, scutum pistrinum canis Аrana verna scutra; nam scutra scutrillus facit, beta betaculus. А@@Pulvis dicit quia numeri singularis est tantum; sed legimus apud Ho-Аratium А@@@@novendiales dissipare pulveres. Аitem pax lux dicit numeri singularis; sed legimus apud Salustium paces Аet luces. item Quirites dicit numero tantum plurali; sed legimus apud АHoratium hunc Quiritem, ut sit nominativus hic Quiris: item idem Hora-Аtius 'quis te Quiritem'; cuius nominativus erit hic Quirites, ut dicit АPetronius. quadrigas dicit numeri tantum pluralis, sed Varro dicit et nu-Аmero singulari. virus generis neutri est et declinatur quem ad modum Аdoctus, hoc virus huius viri: legimus enim apud Lucretium 'tetri pri-Аmordia viri'. dicit nomina iam conposita non debere conponi, [2et idem Аpaulo ante dixit de conpluribus posse conponi:]2 ne contrarium sit, ita in- @1 Рtellegi debet, ut liceat nobis nomen conponere bis, sed ita ut prima con-Аpositio sensum nominis in contrarium non vertat, secunda autem vertat, Аut territus inperterritus. illud enim nobis non licet facere, ut per con-Аpositionem primam conversum in contrariam significationem nomen per Аsecundam conpositionem valeamus revocare ad primam significationem, ut Аest doctus indoctus, quando utique nulla ratione dicitur. praefectus vi-Аgilum si sic dicatur, quem ad modum tribunus militum, id est si pro uno Аnomine accipitur uterque sermo, priore parte tantum modo declinatur. si Аautem voluerimus elocutionem facere, dicimus praefectus vigilibus, quo Аtempore licet nobis etiam in haec duo nomina aliquem adferre sermonem, Аut 'praefectus est vigilibus'. А@@Casus plerique quattuor esse dicunt, auferentes nominativum et voca-Аtivum, qui similis est nominativo. ideo autem auferunt nominativum, quo-Аniam, cum casus sit dictus ab eo, quod faciat nomen cadere, nominativus Аe contrario rectum nomen ostendit. alii quinque docent, ut Graeci, qui Аablativum non habent; alii sex, ut Latini, qui ablativum addunt; alii etiam Аseptimum addunt casum, qui est ablativo similis sine praepositione, quam-Аquam non in omnibus similis inveniatur. nam quando dico 'doctior illo' Аet 'doctior ab illo', re vera eadem invenitur elocutio; quando autem dico А'illo praesente suscepi' et 'ab illo praesente suscepi', non est similis ab Аutroque casu elocutio. nam 'illo praesente suscepi' admittit tertiam per-Аsonam; 'ab illo praesente suscepi', inter duas tantum modo res geri vi-Аdetur. non nulli adiungunt octavum casum, qui fit, cum quid per accu-Аsativum cum praepositione possumus dicere [2et]2 dicimus per dativum sine Аpraepositione, ut 'it clamor in caelum' et 'it clamor caelo' vel 'sub-Аeunt ad murum' et 'subeunt muro'. inflexionum autem varietates in Аcasibus sex sunt. aliquando enim omnes casus varios exitus sumunt, ut Аest unus, quae dicitur forma hexaptota: item pentaptota dicitur, ubi quin-Аque sunt varietates, ut doctus; item tetraptota, ubi quattuor, ut est spe-Аcies; triptota, ubi tres, ut est templum; diptota, ubi duae, ut est cornu Аgenu: nam nominativus accusativus et vocativus corripiuntur, alii tres Аproducuntur. est etiam monoptota, quam non bene monoptotam, sed Аaptotam dicimus, ut est nequam. nam monoptota illa sunt, ubi unus Аtantum casus est, ut sponte; aptota vero illa sunt, ubi omnes quidem sunt Аcasus, sed nulla ratione variantur, ut est frugi. inveniuntur autem no-Аmina unum casum habentia tantum, ut natu tabo; aut duo tantum, ut hic АIuppiter o Iuppiter; aut tres tantum, ut hoc nefas hoc nefas o nefas; @1 Рaut quattuor tantum, ut huius dicionis huic dicioni hanc dicionem ab Аhac dicione. sed horum nominum reliquos casus in usu quidem non esse ■яА▓│┤╣ яБ░░▓ яВ├яээ─яю яГ╙хЄЎ ЫГ▓Гmanifestum est, in auctoritate autem saepius reperiuntur. inimicus dati-Аvum regit, quamquam usus vindicet nominativum: 'inimicus' enim 'mihi Аest' dico, non meus. item 'secundus ab illo est' dicimus, non secundus Аilli. quamquam ista nomina, quae suis casibus serviunt, etiam aliis varia Аauctoritate iunguntur. nam et pactus illam rem * * * dignus illa re. А@@Quod dicit ab his mulabus filiabus deabus nos dicere debere, scien-Аdum est propter testamentorum necessitatem. nam haec pauca dicit Pro-Аbus contra artem esse suscepta, nec nos debemus ad istorum similitudi-Аnem alia declinare. ea enim, quae arte carent, sola auctoritate firman-Аtur. vas in numero singulari tertiae est declinationis, in numero plurali Аsecundae. dies secundum regulam tantum feminini generis est: nullum Аenim nomen e producto ablativo terminatum alterius potest generis inve-Аniri. quod autem dicimus genere masculino, ratio persuasit adverbii: Аnam hodie dicentes quasi hoc die significamus; nec tamen dicimus hadie Аquasi hac die. * * * nam quotiens nominativus singularis n et s terminatur, Аablativus in e et genetivus pluralis in um exit. a supra dictis regulis Аvenit accusativus singularis. tunc in im exit, cum ablativus singularis in-Аdubitabiliter i terminatur, ut ab hac vi, ab hoc Tiberi: facit enim hanc Аvim, hunc Tiberim. si autem e terminetur ablativus, tunc variatur accu-Аsativus, ut ab hac puppe hanc puppem. domus et iugerum ab antiquis Аaliter declinabantur, quam hodie declinamus. nam domus quartae erat Аdeclinationis, iugerum tertiae. nos autem in hoc nomine, id est domus, Аtres [in unum] casus usurpamus a secunda declinatione, ablativum a domo, Аgenetivum pluralem harum domorum, accusativum pluralem has domos. Аin nomine autem iugeris unum tantum modo casum usurpamus, ablati-Аvum ab hoc iugero. u littera tunc retinetur in dativo plurali, ut ipse Аdixit, cum aliqua discernenda sunt, ut artubus et arcubus. cui regulae Аtamen invenimus duo nomina contraria, id est nulla discretione interve-Аniente u retinentia, ut specubus et tribubus. ab istis regulis discrepant Аnomina tantum pluralia, ut Vulcanalia Minervalia, ideo quod illae regulae Аablativi sunt singularis, haec autem nomina numeri sunt tantum pluralis. Аquae licet regulas non habent, tamen ad similitudinem nominum decli-Аnanda sunt, quae [nomina] regulis continentur, id est ut sic declinemus Аhae Kalendae quem ad modum [2hae Musae, hi Manes quem ad modum]2 @1 Рhi agiles, hae Idus quem ad modum hae manus. quamquam dixerunt, ut, Аquem ad modum regulis carent, ita varie declinarentur. nam invenimus Аapud auctores et ancilium et anciliorum, et Vulcanalium et Vulcanaliorum. Аitem nomina Graeca a supra dictis regulis segregantur, ut emblema poe-Аma; et hoc iuste. nam si Graeca sunt, vel ablativo carent; illae autem Аregulae ab ablativo originem sumunt, quas non possunt suscipere nomina Аablativo carentia. sed haec maiores nostri aut tertia declinatione declina-Аbant, si fuissent generis neutri, ut poema poematis; aut prima declina-Аtione declinabant, si fuissent generis feminini, ut haec poema huius Аpoemae. quamquam invenimus aliquos casus nec ab illis nec ab istis re-Аgulis declinatos, id est genetivum pluralem et dativum et ablativum plu-Аrales: legimus enim apud Ciceronem horum poematorum his poematis et Аab his poematis; similiter et emblematorum et emblematis, peripetasma-Аtorum peripetasmatis. А@@Analogia dicitur ratio declinationis nominum inter se omni parte si-Аmilium; Latine proportio vocatur. nomina autem similia sunt omni parte, Аsi octo rebus sint similia, id est sex illis quae accidunt nomini, qualitate Аconparatione genere numero figura casu, deinde exitu syllabarum, deinde Аconsonantium ratione paenultimarum. atque si una res de istis octo si-Аmilibus desierit, dicimus [enim] nomen nulla ratione similiter declinari. Аcuius rei exemplum sit lepus et lupus. nam licet septem partibus con-Аsentiant, tamen, quia genere dissentiunt (lupus enim transit in aliud ge-Аnus, ut lupus lupa, lepus lepa non facit) * * * . ЙЩЇ@@@@{1DE PRONOMINE}1 ИЩ@@Probus autem pronomen in quattuor partes dividendum putavit, id Аest pronomen finitum infinitum minus quam finitum et possessivum; Аquod non videtur habere rationem. unde Donatus melius, qui in duas Аpartes in primo divisit. nam si ea sunt finita pronomina, quae recipiunt Аpersonas, alia omnia, quae non recipiunt personas, infinita dicenda sunt. Аunde apparet quod infinita et minus quam finita sunt et possessiva: in Аillis enim non accidit certa persona. cuias et nostras vel cuiates et no-Аstrates (nam utrumque dicimus secundum Plauti auctoritatem) gentem @1 Рsignificant, id est 'cuius gentis', [optimas] 'nostrae gentis'. plerique ac-Аcentum in ultima syllaba ponunt, quando dicimus cuias; sed prave. nam Аnulla pars orationis est Latina absque praedictis, quae potest in ultima Аaccentum tenere. sunt aliqua pronomina quae casibus crescunt: nomina-Аtivo, ut quis vel qui, genetivo singulari, ut mei vel mis, tui vel tis, ab-Аlativo singulari, ut a quo vel a qui; plurali dativo et ablativo, ut a quis Аvel a quibus. qua ratione fiant, superius diximus. sunt e contrario quae Аcasibus decrescunt: nam aliquando vocativus non invenitur, ut in prono-Аmine ego; aliquando nominativus et vocativus, ut in pronomine sui sibi Аse a se; aliquando tantum accusativus, ut eccum eccam ellum ellam; ali-Аquando tantum genetivus, ut cuia et cuium. quod autem dicimus sui Аaliud esse pronomen, verum est: non enim de possessivo nascitur, cuius Аnominativus est suus. nam si inde nasceretur, dativum in o mitteret, Аsuo, non in i, sibi. praeterea est alia differentia, quod hoc pronomen, sui Аvel sibi, utriusque numeri est; illud vero possessivum, suus, et singula-Аrem habet numerum et pluralem. quaesitum est apud Graecos, an o Аvocativi casus esset articulus, et probatur non esse. omnes enim articuli, Аcum de numero singulari ad pluralem transeunt, varie proferuntur, ut hic Аet hi, huius et horum et reliqui. quando autem dicimus o docte et o Аdocti, in utroque numero eundem articulum ponimus. qua re non arti-Аculus videtur, quia non mutatur in numero plurali, sed potius adverbium Аvocantis, ut, quem ad modum dicimus 'heus vos docti', sic dicamus 'o Аtu docte' et 'o vos docti'. inter articulos et pronomen hoc interest, Аquod pronomina tunc sunt, cum sine nominibus sunt et absentium nomi-Аnum videntur explere personas, ut hic haec hoc. quando autem dico hic АAeneas huius Aeneae, iam non possunt pronomina dici, cum non fungan-Аtur eorum nominum, quae praesentia sunt, officio: ipsa enim nomina per Аse significationem inplent. neuter uter alius et reliqua constat esse nomina, Аquoniam Probus viginti et unum dicit esse pronomina, in quibus ista non Аconputantur. ea pronomina, quae utraque parte nominativum habent, Аsecundum formam nominum declinantur. nam utraque parte sic declinamus Аquisquis, quem ad modum praetor urbanus; sic autem priore parte non Аdeclinamus aliquis, quem ad modum nec iuris peritus; sic posteriore parte Аnon declinamus quispiam, quem ad modum nec tribunus militum. @1 РЙВЇ@@@@{1DE VERBO}1 В@@Odi novi memini quaeritur cuius sint temporis. constat esse perfecti. Аnam et perfectum in i semper exit, ut legi scripsi, et praesens tempus Аnumquam in i, sed semper in o exit. illa enim verba significationem Аhabent praesentis temporis, regulas autem praeteriti. sum defectivum Аverbum est in coniugatione. nam quando dicimus es, non potest esse Аsecunda coniugatio, quia et e correptam habet et in prima persona e ante Аo non habet. pudet et taedet quasi defectiva posuit; in superiore autem Аparte inpersonalia non contrarie sunt posita. nam hoc ipsum verbum in-Аpersonale defectivum est. sublatis enim de primo verbo duabus personis, Аprima et secunda, tertia utique superest; quae si non sibi adiungat pro-Аnomen, defectivum dicitur esse verbum, si autem adiungat, inpersonale. Аgaudeo et audeo a plerisque neutropassiva, ab aliis anomala, ab aliis su-Аpina verba dicuntur, quae in tempore perfecto et plusquamperfecto pas-Аsivam habent declinationem, in reliquis activam. sunt alia inaequalia, quae ■яА▓│┤╣ яБ░░▓ яВ├яээ─яю яГ╙хЄЎ ЫГ╡ИР[2et]2 suam habent declinationem et contrariam, ut est placeo: nam et pla-Аcui facit et placitus sum. sunt item alia inaequalia, quae ideo sunt inae-Аqualia, quia primam syllabam non reservant, ut nolo volo: faciunt enim Аnolo non vis non vult, non nolo nolis nolit: item volo volis volit non Аdicimus, sed volo vis vult. sunt alia penitus anomala, de quibus nihil Аpossumus dicere, nisi quod lectione detinentur, id est eas usurpare per-Аsonas, quae tantum auctoritate firmantur, ut sunt haec, faxo faxis, infit, Аinquam et reliqua. prima persona indicativo modo semper corripitur, ut Аlego, absque monosyllabis, ut do sto flo, quae quidem ipsa, si fiant po-Аlysyllaba, ut reddo reflo praesto, corripiuntur. verba quorum declinatio Аin nostra potestate est sunt haec, tondeo lavo fabrico punio et reliqua. Аverum tamen debemus secundum naturam actuum vel activum vel passivum Аpraesumere in declinatione, ut 'ego lavor', 'balneum lavat'; quando ego Аcapillos depono, ut dicam tondeor, quando alteri capillos detraho, ut ton-Аdeo. prima persona non debet ita proferri, lego ego, quoniam lego iam Аhabet in se significationem pronominis; nisi tamen sic tunc possumus di-Аcere, lego ego, quando nos magis volumus ostendere lecturos quam alios, Аut sit 'quasi ego magis lego quam ceteri'. 'maledico tibi' dicimus, non Аte, quoniam 'tibi dico', non 'te dico' dicimus. prima persona ante ulti-Аmam o septem litteras non habet, h o f k q y z; ceteras vero habet, e, ut Аsedeo, i, ut audio, u, ut annuo, b, ut libo, et [2reliqua]2, sicut in arte scripta @1 Рsunt. k ideo non potest praeponi o litterae, quia numquam anteponitur Аnisi a sequente. o y z ideo non possunt praeponi, quia * * * unum tamen Аverbum, quod o ante o habet, ut reboo, 'reboant silvaeque et ma-Аgnus O'. ideo contra regulam venit, quia Graecum est. cetera in arte Аconscripta sunt. ЙЗЇ@@@@{1DE ADVERBIO}1 З@@Adverbium dictum est, quia necesse habet semper verbum sequi. Аverbo tamen non necesse est egere semper adverbio. nam possum dicere Аsic, legit. nunc enim et plena est elocutio, et adverbium tamen non in-Аvenitur. nam cum dico cras hodie, non erit integra elocutio, nisi addam Аverbum, ut puta dico vel facio. adverbium plerumque confirmat verbum, Аplerumque destruit: confirmat, ut 'iam faciam'; destruit, ut 'non faciam'. Аadverbia aut a se oriuntur aut ab aliis partibus orationis veniunt, sicut in Аartibus positum est: nam ibi sunt exempla varia posita. horno autem Аnihil est aliud nisi hoc anno. unde derivatio duplex invenitur. nam Ci-Аcero dicit hornotinas fruges; Horatius dicit hornas fruges. item meatim Аnihil est aliud nisi meo more, tuatim tuo more. quod dicit de participio Аadverbium posse deduci, verum non est. etenim illud exemplum quod Аprotulit, id est indulgens, non tantum participium est: nam recipit con-Аparationem; facit enim indulgentior indulgentissimus. ergo quando dici-Аmus indulgenter, non videmur a participio transisse ad adverbium, sed Аa nomine. omnia adverbia e terminata in positivo semper producuntur, Аut docte, exceptis tribus regulis eorum adverbiorum, quae aut non con-Аparantur, ut rite (nemo enim dicit ritius ritissime), vel quae anomale Аconparantur, ut bene (nemo enim dicit benius benissime), vel quae a se Аoriuntur, ut inpune [inpunius]. hoc scilicet in positivo; ceterum super-Аlativus gradus semper producitur, ut doctissime. А@@Facile et difficile [non] quaeritur, utrum adverbia sint an nomina. Аconstat autem esse nomina tantum, quia semper correpta sunt: si enim Аadverbia essent, ut supra diximus, producerentur: deinde, quia neutri Аgeneris formam sequuntur. sicuti enim dicimus facilis facile, [2sic]2 et diffi-Аcilis difficile. deinde si adverbia essent, in ter exirent: dativus enim no-Аminis i terminatus adverbium in ter syllabam mittit, ut huic forti fortiter; Аsic huic facili faciliter, huic difficili difficiliter diceremus. ergo constat Аesse nomina. sic autem posita sunt pro adverbiis, quem ad modum fere @1 Рinvenimus apud poetas nomina pro adverbiis constituta, ut 'torvum cla-Аmat' pro eo quod est torve, 'horrendum resonat' pro eo quod est hor-Аrende. qua figura oratores omnino uti non debent. genus enim est so-Аloecismi, sicut ipse Donatus paulo post de soloecismi ratione monstravit. Аscire autem debemus quod dativus singularis o terminatus adverbium in Аe mittit, ut huic docto docte, i terminatus in ter, ut huic agili, agiliter; Аquas quidem regulas saepe corrumpit auctoritas. nam invenimus plerum-Аque id esse adverbium, qui dativus est casus, ut falso. haec autem am-Аbiguitas elocutione discernitur. quando enim dico 'falso homini dedi', erit Аnomen; quando dico 'falso loqueris', erit adverbium. item plerumque in Аcontrarium cedunt. nam Terentius ait duriter, cum dure dicere debu-Аerit, et Virgilius lugubre, cum lugubriter recte dicamus. ea adverbia Аconparanda sunt, quae ducunt originem a nomine recipiente conparatio-Аnem, ut est doctus. ideo enim dicimus docte doctius doctissime, quo-Аniam dicere possumus doctus doctior doctissimus. ab eo quod est Tullius Аcum fit adverbium, non recipit conparationem, quia nec nomen recipit. Аsunt alia adverbia, quae per se non conparantur, egent autem conpara-Аtione, ut est mane: nemo enim dicit manius, nemo manissime. verum Аtamen hanc, quam per inflexionem non habemus, possumus facere per Аadiectionem illarum particularum, ut magis et maxime, ut puta sit po-Аsitivus mane, conparativus magis mane, superlativus maxime mane. А@@Omnis pars orationis cum desierit esse quod est, nihil aliud est nisi Аadverbium. idcirco si nomen desierit esse nomen, non facit pronomen Аaut participium, sed solum adverbium, ut est sedulo. nam si dicas 'se-Аdulo homini dedi', nomen est; si dicas 'sedulo feci', adverbium est. item Аpronomen aliquando et adverbium est. cum enim dico 'qui est', erit pro-Аnomen; cum dico 'qui scis', erit adverbium. item verbum plerumque et Аadverbium est. quando enim dico pone prima syllaba accentum habente, Аerit verbum; quando ultimae syllabae do accentum, erit adverbium. item Аet participium aliquando adverbium est. cum enim dico 'me ad villam Аprofecto contingit', participium est profecto; cum dico 'profecto male Аloqueris', adverbium est profecto. item ante praepositio non numquam Аet adverbium est. praepositio in hac elocutione erit, 'ante templum'; Аcasum enim habet iunctum: si autem dicas 'ante feci', erit adverbium, Аquoniam sequitur verbum. ut coniunctio est, sed plerumque et pro ad- @1 Рverbio ponitur, ut cum dicimus 'ut te, fortissime Teucrum, Acci-Аpio'. heus si dolorem significat, interiectio est, ut А@@@@heus etiam mensas consumimus, inquit Iulus; Аsi autem verbum sequatur, adverbium est, А@@@@heus, inquit, iuvenes monstrate mearum. Аerit enim nomen, quo modo nominibus interdum pro adverbiis utimur, Аut ante dictum est. illud fideliter tenere debemus, numquam separatim Аpraepositionem adverbiis posse coniungi, veluti de mane, de noctu. quod Аautem invenimus indocte et infrequenter, sunt quidem praepositiones, sed Аnon separatim, sicut sunt etiam illae particulae, quas ipse ponit artigra-Аfus, desursum deorsum deinceps. ita enim constant duae partes orationis, Аut uno ambae nitantur accentu. nec duae praepositiones interveniente Аadverbio sociandae sunt. praepositio etiam de non potest adiungi nomini Аinterveniente adverbio, ut 'de trans Tiberim venio', quem ad modum А'illinc venio'. ЙСЇ@@@@{1DE PARTICIPIO}1 ИС@@Participium est quasi particapium: habet enim a nomine genera et Аcasus, a verbo tempora et significationes, ab utroque numerum et figuram Аet cetera, quae in superioribus dicta sunt. in posterioribus illud adicit, Аinchoativa verba non habere nisi praesentis temporis participium, futuro Аautem carere. ideo autem [in] futuro carent, quoniam regulam futura par-Аticipia a praeterito ducunt participio, praeteritum autem participium a Аtempore perfecto originem sumit; et ideo, cum inchoativa verba tempus Аperfectum non habeant, non possunt habere id quod additur iam tempori Аperfecto. praeterea dicit participia ab inpersonalibus verbis nisi usurpata Аnon venire; quae res penes Latinitatem non erit [et similia]. et hoc simi-■яА▓│┤╣ яБ░░▓ яВ├яээ─яю яГ╙хЄЎ ЫГ╕ИЫliter ab arte descendit. etenim participia a prima positione verbi origi-Аnem trahunt. cum igitur inpersonalia primam personam non habeant, par-Аticipia non iure ex se faciunt, sed tamen, ut dixi, usurpare nobis licet. Аinvenimus enim apud varios auctores, quod puto ideo fieri, non quod de Аinpersonalibus usurpentur participia, sed quod ipsa inpersonalia fiunt verba Аplenissima. nam hoc, quod dicimus pudet taedet tantum dici, invenimus Аin auctoribus et pudeo et taedeo; unde fiunt pudens et taedens: partici-Аpium non ab inpersonali videbitur, sed a verbo integro. odi verbum Аparticipium habet osus, quod licet in usu non sit, tamen conponatur, et @1 Рin usu erit, exosus perosus. ab eo quod est memini artis nullum parti-Аcipium reperitur: si ad usum, verum est; si ad auctoritatem, falsum. nam Аinvenimus in Plauto meminens. tunicatus galeatus dicit participia non Аesse, sed nomina, eo quod a verbis non trahuntur. sed si diligenter ad-Аtendas, advertens a similibus participia conprobabis. nam licet non faciat Аtunico galeo, tamen, quoniam tempus habent, sine dubio participia sunt. Аetenim 'armatus incedit' et 'vestitus incedit' cum dico, hoc significo, А'iam armatus, iam vestitus est'. sic etiam dicimus 'tunicatus incedit', А'galeatus incedit', id est [et] 'iam tunicam habet', 'iam galeam habet'. Аquae res tempus ostendit; et si tempus est, participium est. pransus Аcenatus et reliqua constat esse participia, licet a verbo non veniant. con-Аcessum est enim regulariter, ut a neutralibus verbis liceat nobis usurpare Аpraeterita participia. sed quoniam in his ars deficit, debemus vel auctori-Аtate firmare neque ad istorum similitudinem alia fingere, sed illis tantum Аuti, quae lecta sunt. А@@Nomina similia participiis praeteriti temporis quartae sunt declinatio-Аnis, ipsa autem participia secundae, ut hic visus huius visus nomen est, Аhic visus huius visi participium est. furibundus et moribundus [2quaesitum Аest]2 quid essent; et nomina esse manifestum est, quod subtracta dus syl-Аlaba et addita [2s]2 littera non redeunt in participia praesentis temporis, quod Аregulariter dictum est nova ratione. participia, quae constat esse partici-Аpia, nec positivum gradum possunt recipere, quoniam participia nullam Аrecipiunt conparationem. tamen conparativum gradum plerumque susci-Аpiunt, acceptior et incensior, quae res sola sensus ratione secernitur. Аadverbium de participiis nasci Donatus adserit, plurimi negant. sed con-Аstat apud maiores quidem lecta, in usu tamen esse non possunt, ut dictum Аest in adverbio. ЙЭЇ@@@@{1DE CONIVNCTIONE}1 ИЭ@@In coniunctione nihil penitus novi posuit, sed ita hic sicut in supe-Аriore parte tractavit. illud plane adiecit, quod licet nobis coniunctiones Аpro aliis coniunctionibus ponere; quod non mirum est, cum liceat et alias Аpartes orationis pro aliis ponere, ut nomen pro verbo, pronomen pro Аadverbio, et multa alia, tamen significatione mutata. ЙгЇ@@@@{1DE PRAEPOSITIONE}1 Иг@@Praepositio est pars orationis dicta, quod in loquendo praeponitur. Аet haec est eius natura, puta 'ante templum': nemo enim dicit 'tem- @1 Рplum ante'. sed tamen est una praepositio quae pro arbitrio nostro po-Аnitur, ut tenus: dicimus enim et 'pube tenus' et 'tenus pube'. item cum Аplerumque sic postposita invenitur, ut praeponi omnino non possit; quod Аutique contra artem videmus, ut cum dicimus mecum tecum nobiscum Аvobiscum. praepositio autem aut cohaeret * * * aut utrumque efficit, con di dis. Аita enim loquimur, 'conduco tibi', 'distraho tibi', non aut 'con tibi duco' Аaut 'dis tibi traho'. separantur apud et penes. etenim cum dicimus А'apud amicum', duae partes orationis sunt; 'penes arbitros' similiter Аduae. aliae vero et cohaerere et secerni possunt, ut prae. nam cum Аdico praetulit, utique cohaerens invenitur; cum autem 'prae metu', se-Аgregata est. in accusativis praepositionibus, quae triginta tantum sunt, Аillae duae possunt in quaestionem vocari, apud et ad, eo quod [2apud]2 sem-Аper in loco est, ut 'apud amicum sum'; ad vero secundum artem semper Аad locum, ut 'ad amicum vado'. quamquam et secundum auctoritatem Аinvenitur in loco, ut 'ad Marcum Laecam te habitare'. usque non Аvidetur plurimis praepositio, quoniam sic alia praepositio non potest poni. Аetenim dicimus 'usque ad forum vado', ut Vergilius 'ad usque co-Аlumnas exulat'. nam si habet alteram praepositionem, ipsa praepositio Аesse non potest: numquam enim praepositio alteri praepositioni cohaeret. Аidcirco debemus dicere usque adverbium esse, quod iterum ratio refutat: Аetenim adverbio praepositio separatim numquam cohaeret. si autem vo-Аlueris, ut coniunctim cohaereat, non iam adverbium erit, sed potius reci-Аpit naturam suam: nam et praepositionem praepositioni sic cohaerentem, Аut pro una parte orationis habeantur, invenimus saepius apud Catonem, Аut circumcirca, id est circa. in ablativis praepositionibus e et ex hanc Аhabent observationem, ut, si vocalis sequatur, ex praeponamus, ut 'ex Аamico audivi'; si autem consonans, e praeponatur, ut 'e foro venio'. Аillud vehementissime observare debemus, ut con et in, quotienscumque Аpost se habent s vel f litteram, videamus quem ad modum pronuntientur. Аplerumque enim non observantes [2in]2 barbarismos incurrimus. nam cum Аipsarum natura brevis sit, tamen, si sequantur supra dictae litterae, ple-Аrumque in longitudinem transit, ut cum dicimus confit confessio, item Аconsilium consuluit. his enim locis pronuntiandae sunt ut longae; simili-Аter insula infula. quod magis aurium iudicio quam artis ratione colli-Аgimus. praepositiones aut ipsa verba corrumpunt, ut conficio; nam erat Аintegrum facio: aut ipsae corrumpuntur ab integris verbis, ut affero; nam @1 Рerat integrum fero: aut utrumque, et corrumpunt et corrumpuntur, ut Аafficio. nam affero, quod scribebatur per a et per d, incipit scribi per Аa et f; et item quod erat facio, fit ficio. А@@Praepositio et quando praeponitur et quando postponitur, si casum Аsuum retineat, praepositio est, ut 'per transtra', 'transtra per'; si autem Аcasum mutaverit, fit adverbium, ut 'longo post tempore venit'. Аambiguae praepositiones quattuor fuerunt, in sub super et subter, quibus Аmaiores indifferenter utebantur; sed hodie iam duae sunt, in et sub: nam Аsuper et subter accusativae habentur. in autem et sub qua ratione ser-Аventur, in superiore arte tractatum est. plerumque eadem est praepositio, Аquod est et adverbium, ut ante et propter. sed quid magis dicendum sit, Аhac ratione colligimus. etenim si pars orationis sequatur, quae casibus Аservit, praepositiones erunt, ut 'ante templum', 'propter aquam': templum Аenim et aquam casuales partes orationis sunt. quando autem dicimus А'ante fecit', 'post dixit', adverbia sunt: sequuntur enim verba, et novimus Аutique adverbia semper verbis egere. ЙУЇ@@@@{1DE INTERIECTIONE}1 ИУ@@Interiectio nihil habet nisi solum mentis affectum, quae tunc vere Аinteriectio dicitur, quando voce incondita profertur, ut o heu et similia. Аcum autem plenas [2voces]2 adhibemus ad exprimendos animi affectus, non Аtam interiectiones dicuntur, quam pro interiectionibus, ut 'pro Iuppiter Аibit hic ait'. et haec pars non potest proprium nomen unius cuiusque Аsignificationis tenere, eo quod variae interiectiones sunt: nam o dolentis Аlegitur, ut А@@@@o mihi praeteritos referat si Iuppiter annos, Аet irascentis, ut 'o callidos homines' et similia. ЙЭЇ@@@@{1DE BARBARISMO}1 ИЭ@@Decurso octo partium tractatu incipit iam transire ad illud, quod do-Аcet nos, vel quem ad modum possumus vitare vitia vel habere virtutes. Аvitia autem sunt, ut ipse dicit, tantum quattuordecim. reliquae vero Аvirtutes vocantur, quae dividuntur in metaplasmos, in schemata, in tro-Аpos. metaplasmus est res solius necessitatis, schema res solius ornatus, Аtropus res quae duo amplectitur superiora * * * et vitiorum omnium, in qui- @1 Рbus est barbarismus. quod vitium ita definiunt, barbarismus est vitium Аfactum in una parte orationis vel in uno sermone contra regulam artis Аgrammaticae. Plinius autem dicit barbarismum esse sermonem unum, in Аquo vis sua est contra naturam. barbarismus autem dicitur eo, quod ■яА▓│┤╣ яБ░░▓ яВ├яээ─яю яГ╙хЄЎ ЫГ╝Еbarbari prave locuntur, ut siqui dicat Rumam pro Roma. sed tunc bar-Аbarismus dicitur, cum in uno Romanae linguae sermone peccamus. cete-Аrum si peregrina sint verba (habemus enim multa et a Gallis et ab Africis Аet ab aliis gentibus), tunc barbarolexis vocatur. praeterea si in prosa ora-Аtione fiat, tunc barbarismus dicitur; si autem in poemate, metaplasmus Аvocatur. quando enim dicit Virgilius relliquias, quoniam in metro est, Аdicimus esse metaplasmum; si soluta esset oratio, barbarismum vocaremus. Аfit autem barbarismus principaliter modis duobus, pronuntiatione et scripto: А[2pronuntiatione,]2 si aut naturaliter longas syllabas breviter proferamus, ut АRomam, aut si naturaliter breves producamus, ut rosam. scripto vero Аquem ad modum fit? modis quattuor, id est per adiectionem detractionem Аinmutationem transmutationem; et fit quinque rebus, littera syllaba ac-Аcentu tempore adspiratione. haec omnia aut adiciuntur aut detrahuntur. Аadicitur littera, ut 'relliquias Danaum', syllaba, ut induperator pro Аeo quod est imperator: tempore, ut 'Italiam fato profugus', cum АItaliam priore correpta syllaba dicere debeamus: accentu, ut hic; aliter Аenim pronomen, aliter adverbium pronuntiandum est: adspiratione, hor-Аcus pro orcus; sic enim dicebant antiqui. similiter per detractionem. Аaut littera detrahitur, ut Achiles pro Achilles, aut syllaba, ut vixe pro Аeo quod est vixisse: aut tempore, ut А@@@@steteruntque comae et vox faucibus haesit Аpro stete%26runt; media enim syllaba naturaliter produci debuit: accentus, quan-Аdo dicimus de/inde; mediam enim habere debuit [2acutam]2, quia positione longa Аest: adspiratione, ut arena [2pro harena]2; hoc enim verum est; dicta est enim Аab eo, quod harida sit terra. inmutatio vero et transmutatio simili ratione Аmonstratur. quorum exempla ibi in arte sunt posita. per adspirationem Аquando facimus barbarismum, dubitatum est, an pronuntiationi inputare-Аtur, an scripto, quoniam haec aliquando anhelitus et cum linguae est, @1 Рscribendo esse dicitur cum anhelitu in pronuntiando. inter [2in]2mutationem Аet transmutationem hoc interest, quod inmutatio dicitur, ubi altera littera Аpro littera ponitur, ut olli pro illi; transmutatio autem est, ubi solus ordo Аmutatur ipsis manentibus litteris, ut Euandre pro Euander. conversio Аenim facta est litterarum. А@@His ita se habentibus dicit esse quaedam vitia, quibus quidem nomen Аnon tribuit, tamen vitanda praecepit. sunt autem iotacismi labdacismi Аmyotacismi hiatus et collisiones. iotacismi sunt, quotiens post ti vel di Аsyllabam sequitur vocalis, et plerumque supra dictae syllabae in sibilum Аtranseunt, tunc scilicet, quando medium locum tenent, ut meridies. Аquando autem primum locum tenent, etiam sic positae, sicut dicuntur, Аita etiam sonandae sunt, ut dies tiaras. labdacismi fiunt, si aut unum [2l]2 Аtenuius dicis [solocismum], ut Lucius, aut geminum pinguius, ut Metellus. Аmyotacismus fit, quotiens post partem orationis in m littera desinentem Аsequitur alia pars orationis quae inchoat a vocali, ut 'hominem amicum'. Аhoc vitium vitare possumus aut per suspensionem pronuntiandi aut ex-Аclusione ipsius m litterae. sed melius est ut suspensione pronuntiandi Аhoc vitium relinquamus. si enim voluerimus m litteram excludere, vi-Аtamus quidem myotacismum, sed cadimus in hiatum. hiatus autem est, Аquando vocalis vocalem sequitur in duabus partibus orationis, ut 'Musa Аamavit'. quod foedius est, si eae[2dem]2 vocales se sequantur; ceterum si Аaliae, levius videtur, ut 'Musa optimum'. collisiones sunt, quotiens ab Аiisdem syllabis inchoamus sequentes partes orationis, quibus terminantur Аpriores, ut 'mater trahis'. ut diximus, vitiis nomen inponere nullatenus Аpotuerunt; definitionem tamen intuentes possumus ita defendere. nam si Аbarbarismus est vitium factum in una parte orationis, tantum non erit Аbarbarismis adplicandus iotacismus et labdacismus, qui in singulis fiunt Аpartibus orationis; ceterum myotacismus hiatus et collisiones, quoniam non Аnumquam in una parte orationis possunt effici. de qua re se a nomine Аabstinuit. praeterea [hiatum] sunt barbarismi qui ad grammaticos perti-Аnent; illi vero, qui in syllabis fiunt, neque ad grammaticos pertinent Аneque barbarismi dici possunt. frequenter enim in duabus partibus ora-Аtionis fiunt, quod contra definitionem est barbarismi, ut 'leges nostras', А'ergo revoco' et similia. hae dicuntur malae compositiones. ЙдЇ@@@@{1DE SOLOECISMO}1 Ид@@Soloecismus dictus est vel ex Graeca etymologia, quasi $SW/|OU LO/GOU& @1 Р$AI)KISMO/S&, id est sani sermonis vitium, aut certe ideo, quod $*SO/LOIKOI Аvenientes Athenas et male loquentes nomen ex se vitio dederunt. soloe-Аcismi autem definitio est talis, vitium factum in contextu partium oratio-Аnis, ita ut singuli sermones Latini sint, sed peccet ipsa coniunctio, ut Аsiqui dicat 'multi mihi homines iniuriam fecit' pro fecerunt. quaesitum Аest, an etiam in uno sermone possit fieri soloecismus, veluti cum dicimus Аuni homini salvete, aut cum virum vocantes dicimus hanc, aut cum inter-Аrogati quo eamus dicimus intus. sed cum sciamus et valete et hanc et Аintus Latinos esse sermones, utique ideo videntur modo soloecismum fe-Аcisse, quoniam referuntur ad aliquid. relatio autem alterius rei ad alte-Аram rem unus sermo non est. nam quando dicimus hanc de viro, non Аideo vitiosum est hanc, quia naturaliter vitiosum est, sed quia refertur Аad virum. item cum dicimus 'intus eo', non ideo vitiosa est elocutio, Аquia intus omnino non dicimus, sed quia ad locum relatum est adverbium, Аquod in loco est. scalam scopam quadrigam et alia barbarismos esse vo-Аluerunt, quoniam singuli sermones vitium tenent, secundum supra scri-Аptam definitionem. ЙУЇ@@@@{1DE SOLOECISMORVM GENERIBVS}1 ИУ@@Soloecismorum genera centum dicit esse Lucilius. plane constat bre-Аvius et melius posuisse Donatum, qui dixit duo esse genera principalia, Аreliqua specialia. principalia autem genera soloecismorum sunt, cum fiunt Аaut per partes orationis aut per accidentia partibus orationis. [2per partes Аorationis,]2 si aut aliae pro aliis ponantur, ut 'torvumque repente cla-Аmat', id est torve; nomen pro adverbio posuit. quae elocutio sic hodie Аcrebra est, ut figura putetur. nam omnes dicunt 'pulchrum legit', 'de-Аlicatum loquitur', cum utique nomina sint ista posita pro adverbiis, quod Аin arte grammatica vitium iudicatur. item fit soloecismus per partes ora-Аtionis, si ipsae per se malo ordine ponantur, ut 'intus eo' pro intro. Аnam cum et intus et intro adverbia sint, tamen malo ordine posita vitium Аfecerunt. per accidentia vero partium orationis tot modis fiunt soloecismi, Аquot sunt cuiusque partis accidentia. in nomine fiunt, si proprium pro Аappellativo ponatur, ut А@@@@hauriat hunc oculis ignem crudelis ab alto А@@@@Dardanus: АDardanus ait, cum Dardanius dicere debuerit; usus est principali pro de-Аrivativo: per genera fit, ut 'amarae cortices', cum omnes fere et Аfrequenter corticem genere masculino dicamus: per numeros, ut 'pars @1 Рin frusta secant' pro 'pars secat' et cetera, quae illic in arte planis-Аsime cum exemplis suis tenentur. plane sciendum est quoniam, si in prosa Аoratione fiat hoc vitium, tunc soloecismus vocatur; in poemate schema Аdicitur. А@@Quaesitum est apud Plinium Secundum, quid interesset inter figuras Аet vitia. nam cum figurae ad ornatum adhibeantur, vitia vitentur, eadem Аautem inveniantur exempla tam in figuris quam in vitiis, debet aliqua Аesse discretio. quidquid ergo scientes facimus novitatis cupidi, quod tamen Аidoneorum auctorum firmatur exemplis, figura dicitur. quidquid autem Аignorantes ponimus, vitium putatur. nam sicut superius diximus, [2si]2 sciens Аquis dicat 'pars in frusta secant' et causa varietatis hoc dicat, figuram Аfacit; si autem nescius, cum aliud velit dicere, incongrue inter se nume-Аros iunxerit, soloecismum fecisse iudicatur. А@@Cum barbarismo et soloecismo duodecim vitia putantur, quae in arte Аsunt scripta. inter quae et cacenphaton posuit, quod dixit fieri aut in Аuno sermone aut in pluribus. illud non adiecit, fieri cacenphaton etiam Аin sensu. in quo reprehenditur Salustius dicens * * * nam res ista si cogi-■яА▓│┤╣ яБ░░▓ яВ├яээ─яю яГ╙хЄЎ ЫГ┐ИТtetur, obscena est. et cum dicat Virgilius 'coniugis infusus gremio', Аet hic cacenphaton est in sensu. pleonasmos in verbis tantum fit, peris-Аsologia in sensu tantum, acyrologia in utroque. cetera vero expresse sunt Аposita. А@@Inter metaplasmos et schemata et tropos hoc interest, quod meta-Аplasmi tantum necessitate excusantur, schemata ad ornatum adhibentur, Аtropi ad utrumque: ut cum dicimus tetulit, si in metro non poterat dici Аtulit, erit metaplasmus, quoniam necessitatis causa dictum est tetulit; si Аautem tulit poterat in metro dici, schema fecit ille qui dixit tetulit: nam Аsoli servit ornatui [nominativis]. si autem et metri ratio exegit, et cupidus Аalioqui novitatis hoc dixerit, tropum videtur fecisse. quare diutius lectio-Аnem debemus considerare, ut, si metri necessitas aliqua facit novitatem, Аtunc dicamus esse metaplasmum; si autem scriptor ornatui tantum studu-Аerit, tunc schema vocitemus; si in uno utrumque factum est, ut et sub-Аveniretur necessitati et adhiberetur omni modo [2ornatus]2, tropos efficitur. Аmetaplasmi autem quattuordecim sunt. sed primi septem aliis contrarii Аsunt. nam nullus est metaplasmus, qui non habeat contrarium: $PRO/SQE-А$SIS E)PE/NQESIS PARAGWGH/&, qui fiunt per additionem, contrarii sunt illis Аqui fiunt per detractionem, id est $A)FAI/RESIS SUGKOPH/ A)POKOPH/&; et Аextra ordinem qui secuntur omnes statim contrarios habent. schematum Аvero et troporum exemplaria in arte planissime sunt posita. @1 Р@@Plane sciendum est quoniam schema in sermone factum ad gramma-Аticos pertinet, in sensu factum ad oratores. nam cum dico 'pars in fru-Аsta secant', quoniam in verbis est quaestio, figura grammaticalis est; quando Аautem dicit Virgilius А@@@@quid memorem infandas caedes, Аid est cum dicit se non dicturum facta Mezentii et nihilo minus dicit, Аquoniam in sensu res est, ad oratores pertinet haec figura. praeterea Аhyperbaton [2et]2 allegoria non in omnibus locis dicitur. nam generales sunt: Аquisquis enim dixerit hyperbaton, simul quinque tropos ponit; quisquis Аallegoriam, simul septem. quare debemus non ipsis uti principalibus no-Аminibus, sed potius nominibus subdivisionis, sicut in arte dispositum est. Аinter parabolen et paradigma hoc interest, quod parabole rerum dissimi-Аlium conparatio est, ut cum virum fortem Turnum aequiperamus leoni; Аparadigma autem est rerum similium conparatio, ut cum puta hominem Аhomini conparamus. de his autem rebus, id est figuris, quaedam prae-Аlibamenta posuerunt grammatici. nam [2sunt]2 ipsi auctores, qui specialiter Аopus inmensum de hac re multorumque librorum fecerunt. @1 яБ░░│ яВ╞щюсь яГ╙хЄЎ ЯЇ @@@@{1DE FINALIBVS}1 ЫГ┴Пєс @@@@SERVIVS HONORATVS AQVILINO SALVTEM. Г@@Vltimarum syllabarum naturas, sicut proposueras, breviter lucideque Аdigessi. in qua re mea audacia tuo defenditur imperio. nam hoc opus, Аdum velut facile ac per se patens multi reliquerunt, difficilius reddiderunt. А@@Quamquam rationem litterae et syllabae in Donati artibus habeamus, Аtamen breviandi causa aliqua ex his decerpsimus, quae ad scientiam me-Аtrorum proficere credimus. А@@Igitur primas syllabas omnium partium orationis duobus modis Аconsiderabimus, natura et positione. natura tripertita est. nam aut Аdiphthongo syllaba longa esse cognoscitur, ut ae oe au eu ei, aut @1 Рexemplo; quaeritur enim, utrum syllaba longa sit an brevis, ut 'Musa Аmihi causas memora': aut ex conpositione figurae, ut si nescias qua-Аlis sit pius, ex conpositione, quae est impius, qualis sit pi cognoscitur; Аlicet in aliquantis hoc fallat. nam cum dicimus nubere, nu longa est; Аitem cum dicimus innuba aut pronuba, fit brevis nu in conpositione. Аsed hoc inveniri raro contingit. positio est, cum correptam vocalem aut Аduae consonantes secuntur, ut arma; aut una quaevis duplex, ut axis vel АMezentius vel maior; aut altera consonans et altera vocalis loco consonan-Аtis posita, ut 'at Iuno' et 'at Venus'. verum si quaelibet pars orationis Аpraepositionibus conponatur, ex his primas syllabas cognoscimus. nam Аtalis manebit fere omnis conposita syllaba, qualis et ipsa praepositio fuerit, Аut ineptus. item ex ipsis praepositionibus ad et ob et in et sub diversae Аin verbis ponuntur. nam corripiuntur, cum crescendo disyllabum red-Аdunt, ut adit obit init subit; indifferenter sunt, cum trisyllabum faciunt, Аut adicit obicit inicit subicit; producuntur tantum, cum tetrasyllabum ex Аse reddunt, ut adicio obicio inicio subicio. item quae per que et per Аpre in primis syllabis scribuntur producuntur, excepto pretium premo Аpreces et queror, hoc est querellam depono, et quae ex his per deriva-Аtionem aut declinationem fieri possunt et que coniunctione. item contra Аbreviantur ex isdem praepositionibus in conpositione de et pro, ut dehinc Аdeinde profectus professus profusus profanus profatus proavus pronepos Аet cetera. sunt item aliquanta verba, quae primas syllabas temporum Аratione permutant, quae subter collecta in omni praeterito perfecto vel Аin omni praeterito plusquamperfecto vel in uno futuro modi tantum con-Аiunctivi producuntur, in ceteris autem modis et temporibus breviantur, ut Аsunt haec, lego legi legeram legero, faveo favi faveram favero, venio Аveni veneram venero, fugio fugi fugeram fugero, facio feci feceram fe-Аcero, sedeo sedi sederam sedero, fodio fodi foderam fodero, video vidi Аvideram videro, voveo vovi voveram vovero, foveo fovi foveram fovero, Аiuvo iuvi iuveram iuvero, ago egi egeram egero, emo emi emeram emero, @1 Рlavo lavi laveram lavero, odio odi oderam odero, eo ivi iveram ivero, Аsino sivi siveram sivero, sero sevi severam severo, queo quivi quiveram Аquivero, caveo cavi caveram cavero. item contra inveniuntur verba, quae Аin praesenti tempore producta sunt et in praeterito breviantur, ut sunt Аhaec, pono posui, cogo coegi, do dedi, sto steti. item omnia verba, Аquae in praeteritis antecrescunt, in primis syllabis breviantur, ut pendeo Аpependi, tondeo totondi, posco poposci, curro cucurri, tendo tetendi, Аpendo pependi. А@@Medias syllabas tribus modis cognoscimus, positione et diphthongis et Аaccentu. sed de positione et diphthongis supra tractavimus. accentus Аautem est quasi adcantus dictus, quod ad cantilenam vocis nos facit Аagnoscere syllabas. qui vocis accentus duo sunt ad ea quae tractamus Аnecessarii, correptus et productus. correptus est, quotiens sine ulla mora Аvocis medias syllabas enuntiamus, ut moenia tabula. productus est, quo-Аtiens medias syllabas cum aliqua mora vocis exprimimus, ut fortu=na na-Аtu=ra. sciendum est tamen, quia illa quae in verbis i correpta proferun-Аtur, cum in medium venerint et ipsam i in e mutaverint, ut legis lege Аlegere, ubique breviantur; excepto cum a tribus excipiuntur consonanti-Аbus b et m et t, ut lege=bam lege=mus lege=tur. cetera melius accen-Аtibus colliguntur. qui accentus in trisyllabis et tetrasyllabis et deinceps Аita considerandus est, ut si quaeratur amicissimorum quibus syllabis con-Аstet, et dicimus primam brevem exemplo, ut 'nimium dilexit ami-Аcum'; secundam cum longo accentu invenimus; tertiam positione longam; Аquartam brevem accentu, quia, cum dicimus amicissimus, paeneultimam Аcum brevi accentu invenimus; quintam longam accentu. ultima vero qua-Аlis sit, per singulas partes orationis monstrabunt rationes subiectae. А@@Nominativus singularis has habet breves, a ut Musa, e ut sedile, Аo ut virgo, u ut cornu, el ut mel, il ut vigil, ul ut consul, @1 Рm ut tectum, en ut carmen, ir ut vir, or ut doctor, t ut caput. Аex his producuntur in Graecis e ut Euterpe, o ut Dido, en ut lien АSiren, il uno Etrusco ut Tanaquil. haec sunt item quae producuntur, Аi ut frugi, ol ut sol, an ut Titan, on ut Memnon, in ut del-Аphin, as ut facultas, c ut lac et allec. sed as finitus nominativus Аbreviatur in Graecis, cum genitivus dos habuerit, ut Arcas Arcados, АPallas Pallados. er autem in Graecis producitur, ut aether aer. item Аhaec sunt quae in monosyllabis producuntur, in disyllabis autem et tri-Аsyllabis et tetrasyllabis et in ceteris polysyllabis corripiuntur: ar mono-Аsyllaba ut far, disyllaba ut Caesar; er monosyllaba ut ver, disyllaba ut ■яА▓│┤╣ яБ░░│ яВ╞щюсь яГ╙хЄЎ ЫГ─ИЛpater; ur monosyllaba ut fur, disyllaba ut murmur; is monosyllaba Аut glis, disyllaba ut fortis; al monosyllaba ut sal, trisyllaba ut Hanni-Аbal. item haec sunt quae varietatem nominativi faciunt et quae sibi a Аgenitivo suo regulam sumunt, es os us. nam es syllaba nominati-Аvus quando finitur, modis quinque producitur, duobus autem corripitur. Аtunc ergo producitur, cum [aut] nomen quintae fuerit declinationis, ut Аdies diei: item producitur, cum totidem syllabas genitivus habuerit quot Аet nominativus, ut proles prolis: tertio loco producitur, cum genitivus Аsyllaba crescens e productam in medio obtinuerit, ut merces mercedis: Аquarto loco producitur, cum monosyllaba nomina fuerint vel de monosyl-Аlabis ducta, ut pes bipes sonipes: quinto loco producitur, cum i ante Аes in fine habuerit, ut abies paries aries quies. duobus autem modis Аbreviatur, cum aut e mediam in genitivo correptam habuerit, ut seges Аsegetis; aut cum e in i mutaverit, ut miles militis. os item mono-Аsyllabum, si ora significat, producitur, ut os oris; si ossa significat, bre-Аviatur, ut os ossis. quae tamen os syllaba cum in disyllabis vel trisyl-Аlabis venerit, et media syllaba genitivi natura producta permanserit, tum Аlonga erit, ut nepos nepotis; si vero correpta fuerit aut diphthongum in Аgenitivo Graeco habuerit, breviatur, ut conpos conpotis, Delos $*DH/LOU&. Аus vero, cum in genitivo crescente u longa permanserit, producitur, ut Аvirtus virtutis, tellus telluris, excepto uno palus, quod in genitivo dis Аterminatur, ut palus paludis: unde est 'sterilisque diu palus apta- @1 Рque remis'. si vero in genitivo crescente correpta u permanserit aut Аmutata fuerit aut non creverit, breviatur, ut pectus pectoris, vulgus vulgi. А@@Genitivus et dativus et ablativus producuntur. sed genitivus cum aut Аos in fine secundum Graecos habuerit aut tertiae fuerit declinationis, Аcum ablativo suo e tantum littera terminato breviatur, excepto uno Аquod producitur, ab hac fame, quia veteres huius famei, non huius famis Аdeclinabant. sed et dativus in Graecis i littera terminatus breviatur, ut АPalladi. accusativus in Latinis brevis est semper: in Graecis tunc tan-Аtum breviatur, cum a vel on terminatur, ut Thesea Delon; alias lon-Аgus est. vocativus quoque in Latinis brevis est, excepto cum i termi-Аnatur, ut Mercuri; in Graecis corripitur, ut Alexi. qui etiam, dum si-Аmilis fuerit nominativo, regulam nominativi sequitur, ut haec paupertas Аet o paupertas. in masculinis tantum Graecis longus est, ut Aenea. sed Аetiam e finitus in Graecis tunc breviatur, cum eius nominativus os Аfuerit terminatus, ut Phoebos Phoebe. nominativus et accusativus et vo-Аcativus pluralis in masculino et feminino genere producuntur, in neutro Аautem corripiuntur. contra haec sunt Graeca nomina, quae dum ante s Аultimam a aut e habuerint et a genitivo singulari dos terminato ve-Аnerint, tunc tantum in masculino et feminino breviantur, ut huius Arca-Аdos, has Arcades, hos Arcadas; alias longi sunt. genitivus pluralis sem-Аper brevis est in Latinis, in Graecis vero producitur, ut Philaenon. dati-Аvus et ablativus pluralis si is terminantur, longi sunt, ut doctis; si Аbus, breviantur, ut agilibus: aut si Graeca sit declinatio, in termina-Аtus dativus corripitur, ut Arcasin. А@@Hac regula nomina pronomina participia continentur. sed pronomi-Аnis declinatio in hoc tantum differt, quod in monosyllabis quae vocalibus Аterminantur, ut me, aut vocalibus constant, ut o, in quolibet casu produ-Аcuntur. sed genitivus cum us finitur, breviatur, ut illius; dativus vero, Аsicut in nomine, semper longus est, excepto mihi tibi sibi, quae indiffe- @1 Рrenter poni possunt. sic reliqui quoque casus regulam sumunt ex no-Аmine. А@@In omnibus verbis modis temporibus numeris personis coniugationibus Аbreviantur m ut docebam, r ut legebar, t ut faceret, us ut nutri-Аremus. e vero littera verba terminata breviantur, ut lege; sed impe-Аrativi modi secunda tantum persona a secunda quoque coniugatione tantum Аproducitur, ut doce. es autem breviatur, ut sum es et cetera quae ex Аhis conponi possunt, ut adsum ades, possum potes; in aliis producitur, Аut doces. is item in secunda persona indicativi modi tunc tantum pro-Аducitur, cum a tertia coniugatione producta venerit, ut nutrio nutris, volo Аvis; alias breviatur. producuntur autem a ut ama, i ut nutri, u ut lectu, Аas ut vocas, es ut legeres, c ut fac. А@@In omnibus adverbiis breviantur l ut semel, r ut pariter, m ut Аtam. n vero excepto non et en ubique breviatur, ut forsitan. e dum Аfiniuntur adverbia, illa producuntur, quae ex nomine veniunt et conpara-Аtionis gradus omnino reservant, ut docte doctius doctissime; quae autem Аa se nascuntur, ut saepe, aut non conparantur, ut rite, aut in conpara-Аtione deficiunt, ut bene male, breviantur. i finita praeter quasi et ibi Аet ubi producuntur, ut heri. o, sicut in omnibus partibus orationis, Аindifferenter ponitur, ut falso. s, dum ante eam a habuerit, produ-Аcitur, ut alias cras; aliter breviatur, ut magis. producuntur autem a ut Аuna, u ut noctu, c ut illuc. adverbia monosyllaba producenda sunt, Аut huc, vel quae ex his fiunt, ut illuc, exceptis bis et ter. А@@Omnes fere coniunctiones corripiuntur. sed quae a et i termi-Аnantur producuntur, excepto ita et quia et nisi. item quae in n desi-Аnunt, si ante eam i habuerint, producuntur, ut sin. А@@Accusativae praepositiones, absque his quae in a exeunt et una Аmonosyllaba cis, breviantur. ablativae vero illae longae sunt monosylla-Аbae, quae aut vocalibus constant, ut a, aut vocalibus terminantur, ut de. Аsed utriusque casus praepositiones omnes breves esse non dubium est. Аre autem ubique breviatur, ut remitto, excepto cum refert distat signi-Аficat, ut est illud А@@@@praeterea iam nec mutari pabula refert, Аet uno verbo reicio, ut @1 Р@@@@reice ne maculis infuscet vellera pullis А@@@@nascentum. А@@Omnes interiectiones, si monosyllabae fuerint producuntur, ut heu. Аceterae vero exemplo similium partium orationis existimandae sunt, ut Аpapae. А@@Haec in omnibus partibus orationis observanda sunt, exceptis his Аquae aut diphthongo aut positione longae sunt. @1 яБ░░┤ яВ═хЇЄ╚яЄ яГ╙хЄЎ ЯЇ @@@@{1DE METRIS HORATII}1 ЫГ╘Пєс @@@@SERVIVS FORTVNATIANO . Д@@Superfluum, amice, fore putavi et post Terentianum metra dige[2rere, Аcum satis quae mihi lectio poetarum]2 aliud agenti obtulerat exposita vide-Аrentur. quare Horatium, cum in Campania otiarer, excepi, quem separa-Аtim mea per singulos cantus servata versuum replicatione tractares. et Аquia ille fidicen uno metri genere pluribus saepe utitur cantibus, satis Аerit semel ratione reddita ceterarum similitudinem primis versibus deno-Аtare. non mihi autem criminandum puto, si in tractatu Latinis Graeca Аmiscuero, cum metrorum ratio huius linguae egeat sollertia et adprime Аhis litteris [2sit]2 erudita. vale. А@@Decem novem tantum odas variis Flaccus metrorum compositionibus Аtexuit, quarum decem in primo carminum libro, in tribus reliquis singu-Аlas, in epodon sex repperi constitutas. А@@Prima igitur ode monocolos est. nam versus, qui asclepiadeus dicitur, Аconstat spondio, duobus choriambis et pyrrichio; ususque est hac metri Аcompositione cantibus tribus, quorum primordia subnotavi, Maecenas atavis Аedite regibus, Exegi monumentum aere perennius, Donarem pateras gra-Аtaque commodus. А@@Secunda ode dicolos est tetrastrofos. primi enim tres versus, quibus Аnomen est safficis, constant trochaeo, spondio, dactylo et duobus trochaeis; Аquartus vero, qui adonius dicitur, dactylo et spondio pedibus terminatur. Аutitur autem hac metri compositione sex et viginti cantibus, quorum pri-Аmordia subnotavi, Iam satis terris nivis atque dirae, Mercuri facunde ne-Аpos Atlantis, Quem virum aut heroa lyra vel acri, Vile potabis modicis Аsabinum, Integer vitae scelerisque purus, Parcius iunctas quatiunt fenestras, @1 РO Venus regina Cnidi Pafique, Poscimus siquid vacui sub umbra, Persicos Аodi puer apparatus, Nullus argento color est avaris, Ne sit ancillae tibi Аamor pudori, Septimi Gades aditure mecum, Vlla si iuris tibi peierati, АRectius vives Licini neque altum, Otium divos vocat in patentis, Martiis ■яА▓│┤╣ яБ░░┤ яВ═хЇЄ╚яЄ яГ╙хЄЎ ЫГ╒Еcaelebs quid agam Kalendis, Mercuri nam te docilis magistro, Herculis Аmodo ritu dictus o plebs, Faune nymfarum fugientum amator, Non vides Аquanto moveas periclo, Montium custos nemorumque virgo, Impios parrae Аrecinentis omen, Pindarum quisquis studet aemulari, Dive quem proles АNiobea magnae, Est mihi nonum superantis [2annum, Phoebe silvarumque Аpotens Diana]2. А@@Tertia ode dicolos est distrofos. nam primus versus, cui glyconio Аvocabulum datur, constat spondio et duobus dactylis; secundus vero ascle-Аpiadeus est, cuius iam in prima ode dedimus rationem; ususque invenitur Аhac metri compositione duodecim tantum cantibus, ut subscripta monstra-Аbunt, Sic te diva potens Cypri, Cum tu Lydia Telefi, Mater saeva cupidi-Аnum, Et ture et fidibus iuvat, Donec gratus eram tibi, Vxor pauperis АIbyci, Quantum distet ab Inacho, Intactis opulentior, Quo me Bacche Аrapis tui, Festo quid potius die, Intermissa Venus diu, Quem tu Melpo-Аmene semel. А@@Quarta ode dicolos est distrofos. prior enim versus, qui est archi-Аlochius, constat tetrametro heroico et trochaeis tribus; secundus vero pen-Аthemimeri iambica et tribus trochaeis similiter terminatur, ususque est Аhac metri compositione uno tantum cantu, cuius versus adscriptus est, АSolvitur acris hiems grata vice veris et favoni. А@@Quinta ode tricolos est tetrastrofos. nam primi duo versus asclepia-Аdei sunt, tertius vero trimeter est heroicus, quartus autem glyconius, Аcuius in tertia ode dedimus rationem; ususque est hac metri compositione Аseptem tantum cantibus, quorum primordia subnotavi, Quis multa gracilis Аte puer in rosa, O navis referent in mare te novi [fluctus], Dianam tenerae Аdicite virgines, Vitat inuleo me similis Chloe, Quid fles Asteria quem tibi Аcandidi, O fons Blandusiae splendidior vitro, Audivere Lyce di mea vota di. А@@Sexta ode dicolos est tetrastrofos. primi enim tres versus asclepiadei Аsunt, quorum iam meminimus, quartus glyconius; ususque est hac metri Аcompositione novem tantum cantibus, quorum subnotavi principia, Scri-Аberis Vario fortis et hostium, Pastor cum traheret per freta navibus, Quis Аdesiderio sit pudor aut modus, * * * Nolis longa ferae bella Numantiae, Extre- @1 Рmum Tanaim si biberis Lyce, Inclusam Danaen turris aenea, Divis orte Аbonis optume Romyleae, Iam veris comites quae mare temperant. А@@Septima ode dicolos est distrofos. nam prior versus heroicus est, Аqui sex pedibus, dactylo scilicet et spondio [2in]2differenter positis, termina-Аtur, secundus vero tetrametro acefalo eius efficitur; ususque est hac metri Аcompositione tribus tantum cantibus, quorum primos versus adposui, Lau-Аdabunt alii claram Rhodon aut Mitylenen, Te maris et terrae numeroque Аcarentis harenae, Quid tibi vis mulier nigris dignissima barris. А@@Octava ode dicolos est distrofos. prior enim versus efficitur choriambo Аet palinbacchio; secundus vero constat ex epitrito secundo, duobus cho-Аriambis et palinbacchio; ususque [2est]2 hac metri compositione uno tantum Аcantu, cuius primus versus adscriptus est, Lydia dic per omnes. А@@Nona ode tricolos [2est]2 tetrastrofos. nam primi duo versus penthemi-Аmeri iambica et duobus dactylis finiuntur, tertius vero dimeter est iambi-Аcus hypercatalectus, quartus autem dactylis duobus et duobus trochaeis Аterminatur; ususque est hac metri compositione sex et triginta cantibus, Аquorum primordia subnotavi, Vides ut alta stet nive candidum, O matre Аpulchra filia pulchrior, Velox amoenum saepe Lucretilem, Musis amicus Аtristitiam et metus, Natis in usus laetitiae scyfis, Icci beatis non invides АArabum gazis, Quid dedicatum poscis Apollinem, Parcus deorum cultor et Аinfrequens, * * * Nunc est bibendum nunc pede libero, Motum ex Metello Аconsule civicum, Aequam memento rebus in arduis, Nondum subacta Аferre iugum valet, O saepe mecum tempus in ultimum, Non semper im-Аbres nubibus hispidos, Quid bellicosus Cantaber et Scythes, Malo et ne-Аfasto te posuit die, Eheu fugaces Postume Postume [et], Cur me querel-Аlis exanimas tuis, Bacchum in remotis carmina rupibus, Non usitata nec Аtenui ferar, Odi profanum vulgus et arceo, Angustam amice pauperiem Аpati, Iustum et tenacem propositi virum, Descende caelo et dic age tibia, АCaelo tonantem credidimus Iovem, Delicta maiorum inmeritus lues, Aeli Аvetusto nobilis ab Lamo, O nate mecum consule Manlio, Caelo supinas si Аtuleris manus, Vixi puellis nuper idoneus, Tyrrena regum progenies tibi, АQualem ministrum fulminis alitem, Ne forte credas interitura quae, Quae Аcura patrum quaeve Quiritium, Foebus volentem carmina me loqui. А@@Decima ode monocolos [2est]2. versu enim, cui choriambico nomen datur, Аcontinetur et constat spondio, tribus choriambis et pyrrichio; ususque est @1 Рhac metri compositione tribus tantum cantibus, ut subiecta monstrabunt, АTu ne quaesieris scire nefas quem mihi quem tibi, Nullam Vare sacra Аvite prius severis arborem, O crudelis adhuc et Veneris muneribus potens. А@@Vndecima ode dicolos est distrofos. nam prior versus cretico pede Аet monometro iambico terminatur, secundus vero trimeter est iambicus, Аsed claudus. iambicus autem versus non iambum solum sed et heroicos Аrecipit pedes, locis scilicet inparibus [et dibracchi coniuncto]; ususque Аinvenitur hac metri compositione uno tantum cantu, cuius primus versus Аascriptus est, Non ebur neque aureum. А@@Duodecima ode monocolos est. metro enim quod ionico a minore Аfit continetur, quod quidem non numero pedum, sed sensus fine conclu-Аditur, atque ideo a multis synafia potius nominatur; ususque est hac metri Аcompositione uno tantum cantu, cuius principium subnotavi, Miserarum Аest neque amori dare ludum. А@@Tertia decima ode dicolos est distrofos. nam prior versus heroicus Аest, sequens vero penthemimeres eius efficitur; ususque est hac metri Аcompositione uno tantum cantu, cuius versus ascriptus est, Diffugere nives Аredeunt iam gramina campis. А@@Quarta decima ode dicolos est distrofos. prior enim versus trimeter Аest iambicus, secundus vero dimeter invenitur; ususque est hac metri Аcompositione decem tantum cantibus, quorum primordia subnotavi, Ibis АLibyrnis inter alta navium, Beatus ille qui procul negotiis, Parentis olim Аsiquis impia manu, Lupis et agnis quanta sortito optigit, At o deorum Аquicquid in caelo regit, Quid inmerentis hospites vexas canis, Quoquo Аscelesti ruitis aut cur dexteris, Rogare longo putidam te saeculo, Quando Аsepositum caecubum ad festas dapes, Mala soluta navis exit alite. А@@Quinta decima ode dicolos est distrofos. nam prior versus trimeter Аiambicus [2est]2, secundus vero constat ex penthemimere heroico et dimetro Аiambico; ususque est hac metri compositione uno tantum cantu, cuius Аversus ascriptus est, Pecti nihil me sicut antea iuvat. А@@Sexta decima ode dicolos est distrofos. prior enim versus heroicus Аinvenitur, secundus vero constat ex dimetro iambico et penthemimere Аheroico; ususque est hac metri compositione uno tantum cantu, cuius Аprincipium subnotavi, Horrida tempestas caelum contraxit et imbres. А@@Septima decima ode dicolos est distrofos. nam prior versus heroicus Аest, secundus vero iambicus dimeter invenitur; ususque est hac metri @1 Рcompositione duobus tantum cantibus, ut subiecta monstrabunt, Mollis Аinertia cur tantum diffuderit imis, Nox erat et caelo fulgebat luna sereno. А@@Duodevicensima ode dicolos est distrofos. nam prior heroicus, se-Аcundus trimeter iambicus invenitur; ususque est hac metri compositione Аuno tantum cantu, cuius versus ascriptus est, Altera iam teritur bellis Аcivilibus aetas. А@@Vnadevicensima ode monocolos est. constat enim [2ex]2 trimetro iam-Аbico; ususque invenitur hac metri compositione uno tantum cantu, cuius Аprincipium subnotavi, Iam iam efficaci do manus scientiae. А@@His omnibus metris scripti sunt quattuor carminum libri, epodon Аcarmenque saeculare. ceterum artis poeticae epistolarum et sermonum Аheroico iugiter continentur. @1 яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ бЯЇ @@@@{1SERVII GRAMMATICI А@@@@IN VERGILII AENEIDOS LIBRVM PRIMVM А@@@@COMMENTARIVS.}1 ЯЁЄ @@In exponendis auctoribus haec consideranda sunt: poetae vita, Аtitulus operis, qualitas carminis, scribentis intentio, numerus libro-■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ бЯЁЄ Гrum, ordo librorum, explanatio. Vergilii haec vita est. patre Ver-Аgilio matre Magia fuit; civis Mantuanus, quae civitas est Venetiae. Аdiversis in locis operam litteris dedit; nam et Cremonae et Mediolani Аet Neapoli studuit. adeo autem verecundissimus fuit, ut ex moribus Аcognomen acceperit; nam dictus est Parthenias. omni vita probatus Аuno tantum morbo laborabat; nam inpatiens libidinis fuit. primum Аab hoc distichon factum est in Ballistam latronem А@@@@"Monte sub hoc lapidum tegitur Ballista sepultus: А@@@@@@nocte die tutum carpe viator iter." Аscripsit etiam septem sive octo libros hos: Cirin Aetnam Culicem АPriapeia Catalepton Epigrammata Copam Diras. postea ortis bellis @1 Аcivilibus inter Antonium et Augustum, Augustus victor Cremonen-Аsium agros, quia pro Antonio senserant, dedit militibus suis. qui Аcum non sufficerent, his addidit agros Mantuanos, sublatos non Аpropter civium culpam, sed propter vicinitatem Cremonensium: Аunde ipse in bucolicis "Mantua vae miserae nimium vicina АCremonae". amissis ergo agris Romam venit et usus patrocinio АPollionis et Maecenatis solus agrum quem amiserat meruit. tunc Аei proposuit Pollio ut carmen bucolicum scriberet, quod eum constat Аtriennio scripsisse et emendasse. item proposuit Maecenas Georgica, Аquae scripsit emendavitque septem annis. postea ab Augusto АAeneidem propositam scripsit annis undecim, sed nec emendavit Аnec edidit: unde eam moriens praecepit incendi. Augustus vero, ne Аtantum opus periret, Tuccam et Varium hac lege iussit emendare, Аut superflua demerent, nihil adderent tamen: unde et semiplenos Аeius invenimus versiculos, ut "hic cursus fuit", et aliquos detractos, Аut in principio; nam ab armis non coepit, sed sic А@@@@"Ille ego, qui quondam gracili modulatus avena А@@@@carmen, et egressus silvis vicina coegi А@@@@ut quamvis avido parerent arva colono, А@@@@gratum opus agricolis, at nunc horrentia Martis А@@@@arma virumque cano" Аet in secundo hos versus constat esse detractos А@@@@@@"aut ignibus aegra dedere. А@@@@iamque adeo super unus eram, cum limina Vestae @1 А@@@@servantem et tacitam secreta in sede latentem А@@@@Tyndarida aspicio; dant clara incendia lucem А@@@@erranti passimque oculos per cuncta ferenti. А@@@@illa sibi infestos eversa ob Pergama Teucros А@@@@et Danaum poenam et deserti coniugis iras А@@@@praemetuens, Troiae et patriae communis erinys, А@@@@abdiderat sese atque aris invisa sedebat. А@@@@exarsere ignes animo; subit ira cadentem А@@@@ulcisci patriam et sceleratas sumere poenas. А@@@@'scilicet haec Spartam incolumis patriasque Mycenas А@@@@aspiciet, partoque ibit regina triumpho, А@@@@coniugiumque domumque patres natosque videbit, А@@@@Iliadum turba et Phrygiis comitata ministris? А@@@@occiderit ferro Priamus? Troia arserit igni? А@@@@Dardanium totiens sudarit sanguine litus? А@@@@non ita. namque etsi nullum memorabile nomen А@@@@feminea in poena est, habet haec victoria laudem: А@@@@extinxisse nefas tamen et sumpsisse merentis А@@@@laudabor poenas, animumque explesse iuvabit А@@@@%ultricis famam et cineres satiasse meorum.' А@@@@talia iactabam et furiata mente ferebar, А@@@@cum mihi se non ante alias" А* * * @1 Аtitulus est Aeneis, derivativum nomen ab Aenea, ut a Theseo The-Аseis. sic Iuvenalis "vexatus totiens rauci Theseide Codri". Аqualitas carminis patet; nam est metrum heroicum et actus mixtus, Аubi et poeta loquitur et alios inducit loquentes. est autem heroicum Аquod constat ex divinis humanisque personis, continens vera cum Аfictis; nam Aeneam ad Italiam venisse manifestum est, Venerem Аvero locutam cum Iove missumve Mercurium constat esse conpo-Аsitum. est autem stilus grandiloquus, qui constat alto sermone Аmagnisque sententiis. scimus enim tria esse genera dicendi, humile Аmedium grandiloquum. intentio Vergilii haec est, Homerum imitari Аet Augustum laudare a parentibus; namque est filius Atiae, quae Аnata est de Iulia, sorore Caesaris, Iulius autem Caesar ab Iulo АAeneae originem ducit, ut confirmat ipse Vergilius a "magno de-Аmissum nomen Iulo". de numero librorum nulla hic quaestio est, Аlicet in aliis inveniatur auctoribus; nam Plautum alii dicunt unam Аet viginti fabulas scripsisse, alii quadraginta, alii centum. ordo Аquoque manifestus est, licet quidam superflue dicant secundum pri-Аmum esse, tertium secundum, et primum tertium, ideo quia primo АIlium concidit, post erravit Aeneas, inde ad Didonis regna pervenit, Аnescientes hanc esse artem poeticam, ut a mediis incipientes per @1 Аnarrationem prima reddamus et non numquam futura praeoccupemus, Аut per vaticinationem: quod etiam Horatius sic praecepit in arte Аpoetica "ut iam nunc dicat iam nunc debentia dici, pleraque Аdifferat et praesens in tempus omittat": unde constat perite Аfecisse Vergilium. sola superest explanatio, quae in sequenti ex-Аpositione probabitur. haec quantum ad Aeneidem pertinet dixisse Аsufficiat, nam bucolicorum et georgicorum alia ratio est. sciendum Аpraeterea est quod, sicut nunc dicturi thema proponimus, ita vete-Аres incipiebant carmen a titulo carminis sui, ut puta "arma virum-Аque cano", Lucanus "Bella per Emathios", Statius "Fraternas Аacies alternaque regna". С@@&7arma& multi varie disserunt cur ab armis Vergilius coeperit, Аomnes tamen inania sentire manifestum est, cum eum constet Аaliunde sumpsisse principium, sicut in praemissa eius vita monstra-Аtum est. per 'arma' autem bellum significat, et est tropus meto-Аnymia. nam arma quibus in bello utimur pro bello posuit, sicut Аtoga qua in pace utimur pro pace ponitur, ut Cicero "cedant arma Аtogae", id est bellum paci. {43alii ideo 'arma' hoc loco proprie @1 Аdicta accipiunt, primo quod fuerint victricia, secundo quod divina, tertio Аquod prope semper armis virum subiungit, ut "arma virumque ferens" Аet "arma acri facienda viro".}43 &7arma virvmqve& figura usitata Аest ut non eo ordine respondeamus quo proposuimus; nam prius de Аerroribus Aeneae dicit, post de bello. hac autem figura etiam in Аprosa utimur. sic Cicero in Verrinis "nam sine ullo sumptu Аnostro coriis, tunicis frumentoque suppeditato maximos Аexercitus nostros vestivit, aluit, armavit". {43non nulli autem Аhyperbaton putant, ut sit sensus talis 'arma virumque cano, genus Аunde Latinum Albanique patres atque altae moenia Romae', mox illa Аrevoces 'Troiae qui primus ab oris'; sic enim causa operis declaratur, Аcur cogentibus fatis in Latium venerit. et est poeticum principium Аprofessivum 'arma virumque cano', invocativum 'Musa mihi causas Аmemora', narrativum 'urbs antiqua fuit'. et professivum quattuor Аmodis sumpsit: a duce 'arma virumque cano', ab itinere 'Troiae qui Аprimus ab oris', a bello 'multa quoque et bello passus', a generis suc-Аcessu 'genus unde Latinum'.}43 &7virvm& quem non dicit, sed circum-Аstantiis ostendit Aeneam. {43et bene addidit post 'arma' 'virum', quia Аarma possunt et aliarum artium instrumenta dici, ut "Cerealiaque Аarma".}43 &7cano& polysemus sermo est. tria enim significat: aliquando Аlaudo, ut "regemque canebant"; aliquando divino, ut "ipsa canas Аoro"; aliquando canto, ut in hoc loco. nam proprie canto significat, Аquia cantanda sunt carmina. &7troiae& Troia regio est Asiae, Ilium Аcivitas Troiae; plerumque tamen usurpant poetae et pro civitate vel Аregionem vel provinciam ponunt, ut Iuvenalis "et flammis Asiam Аferroque cadentem". {43Probus ait Troiam Graios et Aiax non Аdebere per unam i scribi.}43 &7qvi primvs& quaerunt multi, cur Aeneam Аprimum ad Italiam venisse dixerit, cum paulo post dicat Antenorem @1 Аante adventum Aeneae fundasse civitatem. constat quidem, sed Аhabita temporum ratione peritissime Vergilius dixit. namque illo Аtempore, quo Aeneas ad Italiam venit, finis erat Italiae usque ad АRubiconem fluvium: cuius rei meminit Lucanus et Gallica certus Аlimes ab Ausoniis disterminat arva colonis. unde apparet АAntenorem non ad Italiam venisse, sed ad Galliam cisalpinam, in Аqua Venetia est. postea vero promotis usque ad Alpes Italiae finibus, Аnovitas creavit errorem. plerique tamen quaestionem hanc volunt Аex sequentibus solvi, ut videatur ob hoc addidisse Vergilius 'ad АLavina litora', ne significaret Antenorem. melior tamen est superior ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ бИоexpositio. {43&7primvs& [ergo] non ante quem nemo, sed post quem nullus, А[2ut]2 "tuque o, cui prima furentem fundit equum magno tellus Аpercussa tridenti et hic mihi responsum primus dedit". vel lau-Аdative 'primus', ut "primam qui legibus urbem fundabit, Curibus Аparvis". &7ab oris& speciem pro genere; nam oras terras generaliter Аdebemus accipere. sane praepositionem mutavit, nam 'ex oris' melius Аpotuit dicere.}43 Р@@&7italiam& ars quidem hoc exigit, ut nominibus provinciarum Аpraepositiones addamus, civitatum numquam. tamen plerumque per-Аverso ordine lectum est; nam ecce hoc loco detraxit provinciae Аpraepositionem dicens 'Italiam venit' {43pro ad Italiam venit.}43 Tullius Аin Verrinis "ea die Verres ad Messanam venit" pro Messanam Аvenit. sane sciendum est usurpari ab auctoribus, ut vel addant vel Аdetrahant praepositiones; namque ait Vergilius "silvis te, Tyrrhene, Аferas agitare putasti" pro in silvis. ut ergo illic detraxit loco @1 Аpraepositionem, sic hic provinciae. et est figura. Italia autem pars АEuropae est. Italus enim rex Siculorum profectus de Sicilia venit Аad loca, quae sunt iuxta Tiberim, et ex nomine suo appellavit АItaliam. ibi autem habitasse Siculos ubi est Laurolavinium, mani-Аfestum est, sicut ipse alio loco dicit "Siculi veteresque Sicani Аet gentes venere Sicanae saepius". {43sane 'Italiam' i contra Аnaturam producta est, cum sit natura brevis.}43 &7fato profvgvs& 'fato' Аad utrumque pertinet, et quod fugit, et quod ad Italiam venit. et Аbene addidit 'fato', ne videatur aut causa criminis patriam deseruisse, Аaut novi imperii cupiditate. profugus autem proprie dicitur qui Аprocul a sedibus suis vagatur, quasi porro fugatus. multi tamen Аita definiunt, ut profugos eos dicant qui exclusi necessitate de suis Аsedibus adhuc vagantur, et simul atque invenerint sedes, non dicantur Аprofugi, sed exules. sed utrumque falsum est. nam et profugus Аlectus est qui iam sedes locavit, ut in Lucano "profugique a gente Аvetusta Gallorum Celtae miscentes nomen Hiberis", et exul Аqui adhuc vagatur, ut in Sallustio "qui nullo certo exilio vaga-Аbantur": adeo exilium est ipsa vagatio. {43quidam hic 'profugus' Аparticipium volunt. sane non otiose fato profugum dicit Aeneam, Аverum ex disciplina Etruscorum. est enim in libro qui inscribitur Аlitterae iuris Etruriae scriptum vocibus Tagae, "eum qui genus a Аperiuris duceret, fato extorrem et profugum esse debere". porro Аa Laomedonte periuro genus ducit Aeneas, siquidem alibi ait "satis Аiam pridem sanguine nostro Laomedonteae luimus periuria АTroiae".}43 &7lavinaqve venit litora& haec civitas tria habuit no-Аmina. nam primum Lavinum dicta est a Lavino, Latini fratre; Аpostea Laurentum a lauro inventa a Latino, dum adepto imperio Аpost fratris mortem civitatem augeret; postea Lavinium a Lavinia, Аuxore Aeneae. ergo 'Lavina' legendum est, non 'Lavinia', quia post Аadventum Aeneae Lavinium nomen accepit, et aut Lavinum debuit @1 Аdicere, sicut dixit, aut Laurentum. quamvis quidam superfluo esse Аprolepsin velint. {43sane bene addidit 'Lavina', ut ostenderet ad quam Аpartem Italiae venisset Aeneas, quia et multi alii eo tempore ad Ita-Аliam venerant, ut Capys, qui Capuam, Polites, qui Politorium condi-Аderunt.}43 Р@@&7litora& Laurolavinium constat octo milibus a mari remo-Аtam. nec nos debet fallere quia dixit 'Lavina litora'. litus enim Аdicitur terra quoque mari vicina, sicut ipse Vergilius in quarto "cui Аlitus arandum", cum per naturam litus arari non possit. ergo Аscire debemus, litus posse et terram dici. {43Fabius Maximus anna-Аlium primo "tum Aeneas aegre patiebatur in eum devenisse Аagrum, macerrimum litorosissimumque".}43 &7mvltvm ille& 'mult-Аille' conlisio est. et 'ille' hoc loco abundat; est enim interposita Аparticula propter metri necessitatem, {43ut stet versus}43: nam si detrahas А'ille', stat sensus; 'qui primus' enim ad omnia possumus trahere. Аsic alio loco "nunc dextra ingeminans ictus, nunc ille sini-Аstra". est autem archaismos. {43aut certe 'ille', quia haec particula Аmore antiquo aut nobilitati aut magnitudini dabatur, ut "ac velut ille Аcanum et saucius ille".}43 &7et terris iactatvs& fatigatus est enim Аapud Thraciam monstro illo, quod e tumulo Polydori sanguis ema-Аnavit, apud Cretam pestilentia, apud Strophadas insulas Harpyiis, Аtempestate vero et in primo et in tertio. iactamur autem in mari Аfluctibus, fatigamur in terris. et bene duorum elementorum mala Аuno sermone conplexus est. &7et alto& modo mari, {43quia navigans АScyllam et Polyphemum effugit, perditus etiam est Orontes, amissus @1 АPalinurus et Misenus.}43 altum tamen sciendum est quod et superio-Аrem, {43ut "Maia genitum demittit ex alto"}43 et inferiorem altitudinem Аsignificat; namque mensurae nomen est altitudo. Р@@&7vi svpervm& violentia deorum, secundum Homerum, qui Аdicit a Iunone rogatos esse deos in odium Troianorum: quod et АVergilius tetigit dicens "vos quoque Pergameae iam fas est Аparcere genti, dique deaeque omnes". latenter autem defendit Аhac ratione Troianos, quod non suo merito eos insequebantur numina, Аsed Iunonis inpulsu. {43multi 'vi superum' posse accipi dicunt Irim АAeolum Iuturnam Iunonem, sed melius iudicant, vi quam superi Аhabent.}43 &7saevae& cum a iuvando dicta sit Iuno, quaerunt multi, Аcur eam dixerit saevam, et putant temporale esse epitheton, quasi Аsaeva circa Troianos, nescientes quod saevam dicebant veteres Аmagnam. sic Ennius "induta fuit saeva stola". item Vergilius Аcum ubique pium inducat Aeneam, ait "maternis saevus in armis АAeneas", id est magnus. &7memorem ivnonis ob iram& constat Аmulta in auctoribus inveniri per contrarium significantia: pro activis Аpassiva, ut "pictis bellantur Amazones armis"; pro passivis Аactiva, ut "populatque ingentem farris acervum". et haec Аvarietas vel potius contrarietas invenitur etiam in aliis partibus ora-Аtionis, ut sit adverbium pro adverbio, ut est "hoc tunc ignipotens Аcaelo descendit ab alto" pro huc; et in participio, ut "et qua Аvectus Abas" pro qua vehebatur; et in nomine, ut 'memorem Iunonis Аob iram' non quae meminerat, sed quae in memoria erat. de his @1 Аautem haec tantum quae lecta sunt ponimus nec ad eorum exem-Аplum alia formamus. {43sane memor apud veteres non tantum dice-Аbatur $O( MEMNHME/NOS,& sed etiam $O( MNH/MWN.& et hoc per confusionem Аverbi et nominis; nam 'memorem' est verbi significatio, cum non sit Аnomen.}43 Р@@&7mvlta qvoqve et bello passvs& {43hoc ad posteriores sex per-Аtinet libros. sane}43 duas coniunctiones separatas naturaliter nemo Аconiungit. sed hoc plerumque a poetis causa metri fit. ergo hic Аuna vacat, sicut alio loco "dixitque et proelia voce diremit". А{43Sallustius "tyrannumque et Cinnam".}43 &7bello passvs& contra Tur-Аnum. &7dvm conderet vrbem& tres hic sunt significationes. aut Аenim Troiam dicit, quam ut primum in Italiam venit, fecit Aeneas, Аde qua ait "castrorum in morem pinnis atque aggere cingit" Аet alio loco Mercurius "nec te Troia capit"_Troiam autem dici Аquam primum fecit Aeneas, et Livius in primo et Cato in origi-Аnibus testantur_dum enim haec fieret, ab agrestibus propter Аvulneratum cervum regium mota sunt bella: aut Laurolavinium, et Аsignificat 'dum' donec; tam diu enim dimicavit quam diu ad tempus Аfaciendae civitatis veniret, id est donec Turnus occumberet: aut АRomam, et est sensus dummodo conderet urbem. [aut Troiam aut АLaurolavinium aut Romam significat.] Р@@&7inferretqve deos latio& Latium duplex est, unum a Ti- @1 Аberi usque ad Fundos, aliud inde usque ad Vulturnum. denique Аipse dixit "veteresque Latini" ideo quia scit esse etiam novos, id Аest a Fundis usque ad Vulturnum. Latium autem dictum est, quod Аillic Saturnus latuerit. {43Saufeius Latium dictum ait, quod ibi latuerant Аincolae, qui quoniam in cavis montium vel occultis caventes sibi a Аferis beluis vel a valentioribus vel a tempestatibus habitaverint Cascei Аvocati sunt, quos posteri Aborigines cognominarunt, quoniam %aliis Аortos esse recognoscebant. ex quibus Latinos etiam dictos.}43 &7inferret-А&7qve deos latio& hoc est in Latium. et est figura usitata apud АVergilium. quod enim per accusativum cum praepositione dicimus ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ бЦИМille per dativum ponit sine praepositione, sicut alibi "it clamor Аcaelo" pro in caelum. {43'deos' vero utrum penates, ut "talibus Аattonitus visis et voce deorum", an se et Ascanium et posteros Аsuos, de quibus dictum est "dis genite et geniture deos"}43? &7genvs А&7vnde latinvm& si iam fuerunt Latini et iam Latium dicebatur, Аcontrarium est quod dicit ab Aenea Latinos originem ducere. prima Аest iucunda absolutio, ut 'unde' non referas ad personam, sed ad Аlocum; namque 'unde' adverbium est de loco, non de ductu a per-Аsona. tamen Cato in originibus hoc dicit, cuius auctoritatem Sal-Аlustius sequitur in bello Catilinae, "primo Italiam tenuisse Аquosdam qui appellabantur Aborigines. hos postea ad-Аventu Aeneae Phrygibus iunctos Latinos uno nomine nun-Аcupatos". ergo descendunt Latini non tantum a Troianis, sed etiam Аab Aboriginibus. est autem vera expositio haec. novimus quod @1 Аvicti victorum nomen accipiunt. potuit ergo victore Aenea perire Аnomen Latinum. sed volens sibi favorem Latii conciliare nomen АLatinum non solum illis non sustulit, sed etiam Troianis inposuit. Аmerito ergo illi tribuit quod in ipso fuerat ut posset perire. unde Аet ipse inducit in duodecimo libro rogantem Iunonem, ne pereat Аnomen Latinum. item in execratione Didonis legimus "nec cum se Аsub leges pacis iniquae tradiderit"; iniqua enim pax est in Аqua nomen amittit ille qui vicit. {43sed veteres 'unde' etiam ad per-Аsonam adplicabant, ita ut ad omne genus, ad omnem numerum iun-Аgerent, ut hoc loco 'genus unde Latinum' masculino generi et numero Аsingulari iunxit, alibi [2ad]2 genus femininum et numerum pluralem re-Аfert, ut "nymphae, Laurentes nymphae, genus amnibus unde est", Аsicut 'hinc' particulam, cum sit loci adverbium, Terentius vetuste ad Аpersonam transtulit "sed eccum Syrum incedere video: hinc iam Аscibo quid siet".}43 Р@@&7albaniqve patres& Albam ab Ascanio conditam constat, Аsed a quo incertum est, utrum a Creusae an a Laviniae filio: de Аqua re etiam Livius dubitat. hanc autem cum evertisset Tullus АHostilius, omnes nobiles familias Romam transtulit. et sciendum Аbene hunc ordinem {43semper}43 servare Vergilium, ut ante dicat Latium, Аinde Albam, post Romam. quod et hoc loco fecit et in quinto Аlibro, ut "priscos docuit celebrare Latinos" et deinde "Albani Аdocuere suos, nunc maxima porro accepit Roma et patrium Аservavit honorem". item in septimo libro "mos erat Hesperio Аin Latio quem protinus urbes Albanae coluere sacrum, Аnunc maxima rerum Roma colit". &7atqve altae moenia А&7romae& aut propter gloriam, aut propter aedificia ingentia, aut quia Аin montibus est posita. @1 Р@@&7mvsa mihi cavsas memora& '{43mihi' longa hic, alibi brevis, Аut "mihique haec edissere vera roganti". sane}43 in tres partes divi-Аdunt poetae carmen suum: proponunt invocant narrant. plerumque Аtamen duas res faciunt et ipsam propositionem miscent invocationi, Аquod in utroque opere Homerus fecit; namque hoc melius est. АLucanus tamen ipsum ordinem invertit; primo enim proposuit, inde Аnarravit, postea invocavit, ut est "nec si te pectore vates ac-Аcipio". sane observandum est, ut non in omnibus carminibus nu-Аmen aliquod invocetur, nisi cum aliquid ultra humanam possibilitatem Аrequirimus. hinc in arte poetica Horatius "nec deus intersit nisi Аdignus vindice nodus inciderit". bene ergo invocat Vergilius, Аnon enim poterat per se iram numinis nosse. item in nono libro Аnisi adderet "Iuno vires animumque ministrat", quis crederet АTurnum evasisse de castris? %{43et hic &7mvsa&}43 non addidit $MH=NIN А{43$A)/EIDE QEA\.& sed 'musa mihi causas memora' pro adesto, ut memo-Аres. sane musas multi novem, multi septem dixerunt. his Numa Аaediculam aeneam brevem fecerat, quam postea de caelo tactam et in Аaede Honoris et Virtutis conlocatam Fulvius Nobilior in aedem Her-Аculis transtulit, unde aedes Herculis et Musarum appellatur. has alii Аvirgines perhibent; nam ideo et porcam eis sacrificari aiunt, quod Аmultum pariat. alii eis etiam filios dant, Orpheum Linum sirenas. Аalii has octo, ut Athenis visuntur, alii quattuor dicunt, alias Boeotias, Аalias Atthidas, alias Siculas. has musas Siculus Epicharmus non @1 Аmusas, sed $O(MONOOU/SAS& dicit.}43 &7qvo nvmine laeso& 'quo' in quo, Аin qua causa. et est septimus casus et communis elocutio; dicimus Аenim 'quo te laesi'. est et alia expositio. namque Iuno multa Аhabet numina: est Curitis, quae utitur curru et hasta, ut est "hic Аillius arma, hic currus fuit"; est Lucina, quae partibus praeest, Аut "Iuno Lucina fer opem"; est regina, ut "quae divum incedo Аregina"; sunt et alia eius numina. merito ergo dubitat quod eius Аlaeserit numen Aeneas. alii tamen dicunt separandum esse, ut de Аodio Iunonis non dubitet, quaerat autem quod aliud numen est Аlaesum. &7qvo nvmine laeso& ideo trahitur in ambiguitatem et Аrequirit in quo Iunonis numen laesit Aeneas, quia in ipsum certa Аnon erant odia, sed in gentem propter causas paulo post dicendas. А{43alii 'numen' voluntatem accipiunt. 'laeso' autem dicendo ipso verbo Аostendit, etiamsi fuisset, levissimam culpam fuisse; non enim dixit А'violato' aut 'iniuriam passo'.}43 Р@@{43&7qvidve dolens& bene philosophice dubitavit. dicunt enim quidam Аad deos nihil pertinere.}43 &7volvere casvs& id est casibus volvi. et Аest figura hypallage, quae fit quotienscumque per contrarium verba Аintelleguntur. sic alibi "dare classibus austros", cum ventis naves Аdemus, non navibus ventos. item "animumque labantem inpulit", Аhoc est inpellendo fecit labantem. Р@@&7insignem pietate virvm& quia patrem et deos penates de АTroia sustulit. et hic ostendit merito se invocasse musam. nam si Аiustus est Aeneas, cur odio deorum laborat? Р@@&7tantaene animis caelestibvs irae& hic iam non de qua Аlitate iracundiae, sed de quantitate quaerit; nimia etenim ira est @1 Аquae pietatis non habet considerationem. et hoc quidem secundum АStoicos dicit, [sed miratur, cur tantum] nam Epicurei dicunt deos Аhumana penitus non curare. 'tantaene' quasi exclamatio est mirantis, А{43cum es ipsa narratione sententiam trahentes nostram personam inter-Аponimus, ut "'tanton' placuit concurrere motu". non nulli 'tan-Аtaene' legunt, ut interrogatio sit potius quam exclamatio.}43 &7animis А&7caelestibvs& dis superis, nam apud inferos constat esse iracundiam, Аubi sunt Furiae. {43'animis' vero $TOI=S QUMOI=S.&}43 Р@@&7vrbs antiqva fvit& urbs dicta ab orbe, quod antiquae civi-Аtates in orbem fiebant; vel ab urvo, parte aratri, quo muri de-Аsignabantur. et 'antiqua' autem et 'fuit' bene dixit, namque et Аante septuaginta annos urbis Romae condita erat, et eam deleverat АScipio Aemilianus. quae autem nunc est postea a Romanis est Аcondita: unde antiquam accipe et ad conparationem istius quae Аnunc est, et Roma antiquiorem. {43alii 'antiqua' nobilis, 'fuit' autem Аpro 'erat' accipiunt.}43 &7tyrii tenvere coloni& deest 'quam', {43vel Аut alii volunt 'hanc'}43: amant namque antiqui per epexegesin dicere Аquod nos interposito pronomine exprimimus. item "est locus @1 АHesperiam Grai cognomine dicunt" deest 'quem'. 'coloni' Аautem dicuntur cultores advenae, et hos de Tyro constat venisse Аqui Carthaginem condiderunt. {43sane veteres colonias ita definiunt: Аcolonia est coetus eorum hominum qui universi deducti sunt in locum Аcertum aedificiis munitum, quem certo iure obtinerent. alii: colonia Аest quae graece $A)POIKI/A& vocatur; dicta autem est a colendo; est autem Аpars civium aut sociorum missa, ubi rem publicam habeant ex con-Аsensu suae civitatis, aut publico eius populi unde profecta est consilio. Аhae autem coloniae sunt quae ex consensu publico, non ex secessione Аsunt conditae.}43 Р@@&7italiam contra& constat tria latera habere Italiam, superi Аmaris, inferi, Alpium: unde tollendi erroris causa adiecit 'contra АTiberina ostia', quae in infero mari sunt. {43aut certe [ideo] 'Ita-Аliam contra' quasi de aemula dictum accipiamus, ut non tantum situ Аquantum et animis contra. Ostiam vero ideo veteres consecratam Аesse voluerunt, sicut Tiberim, ut si quid bello navali ageretur, id Аauspicato fieret ex maritima et effata urbe, ut ubique coniunctum Аauspici, ut Tiberis, cum colonia esset.}43 &7longe& valde. Sallustius ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ бШНИЙ"longe alia mihi mens est patres conscripti". {43aut certe 'maxime' Аvel 'praecipue', ut sit Carthago praecipue posita contra Tiberina ostia. АCicero pro Rabirio "et cum universo populo Romano, tum vero Аequestri ordini longe carissimus". 'Tiberina' autem pro Tiberis Аposuit. quidam sane ita volunt iungi, non 'longe ostia', sed 'longe Аdives', id est valde dives.}43 Р@@&7dives opvm& modo tantum dives dicimus, antiqui adiunge-Аbant cuius rei, ut "dives equum, dives pictai vestis et auri" Аiungentes tantum genetivo casui. &7stvdiisqve asperrima belli& Аcausam ostendit mirabilem, dicens hos esse et bellicosos et divi-Аtes, cum otiosa semper sit opulentia. iure ergo hanc diligit Iuno @1 Аet vult orbis regna sortiri. {43quae res odia eius in Troianos exagitat. Аet bene}43 'studiis', non 'studio', quia ter rebellavit contra populum АRomanum. Р@@&7fertvr& dicitur. et ingenti arte Vergilius, ne in rebus Аfabulosis aperte utatur poetarum licentia, quasi opinionem sequitur Аet per transitum poetico utitur more. {43vel certe 'fertur' credi-Аtur. &7magis& pro valde.}43 Р@@&7posthabita& non contempta, sed in secundis habita; namque Аin superiore versu dixit 'magis', ut etiam originali loco servetur ad-Аfectio. &7samo& sic Iuvenalis "et Samia genetrix quae delectatur Аharena". &7colvisse samo& {43deest 'etiam', ut esset 'posthabita etiam АSamo'. 'coluisse' autem, quia veteres colere dicebant etiam cum maior Аminorem diligeret, ut "ille colit terras". Plautus in Poenulo "Iup-Аpiter qui genus colis alisque hominum".}43 &7hic illivs arma& figura Аcreberrima adverbium pro adverbio posuit, praesentis loci pro ab-Аsentis; debuit enim dicere 'illic'. &7arma& instructam armis Iuno-Аnem in alio loco ipse testatur, ut "ferro accincta vocat". Р@@&7cvrrvs& aut vere currum quo secundum Homerum in bello Аutitur, aut thensam significat, qua deorum simulacra portantur. Аthensa autem cum aspiratione scribitur {43$A)PO\ TOU= QEI/OU,&}43 id est a re Аdivina. {43aut certe illud 'currus' quod ait "ductos alta ad donaria Аcurrus". habere enim Iunonem currus certum est. sic autem esse Аetiam in sacris Tiburtibus constat, ubi sic precantur "Iuno curitis Аtuo curru clipeoque tuere meos curiae vernulas". sane}43 &7hic А&7illivs arma, hic cvrrvs fvit& quotienscumque nomina pluralis et @1 Аsingularis numeri conectuntur, respondemus viciniori, ut ecce hoc Аloco currui, non armis respondit. eadem et in diversis generibus Аest observatio, ut magis vicino, sive masculinum sit sive femininum Аrespondeamus, ut puta 'vir et mulier magna ad me venit'. si Аautem plurali numero velimus uti, ad masculinum transeamus ne-Аcesse est, ut 'vir et mulier magni ad me venerunt'. {43sane 'fuit' Аpro fuerat. &7gentibvs& pro gentium, dativum pro genetivo.}43 Р@@&7siqva& 'qua' vacat et est ornatus causa positum, ut 'que' А'tandem' 'gentium' 'locorum' et reliqua, ut "dixitque et proelia Аvoce diremit". &7iam tvm& ex quo constituta est a Tyriis colonis. А&7tenditqve fovetqve& figurate dixit. non {43enim}43 iam regnum fovet, Аsed tendit et fovet, ut regnum esse possit. {43et bene 'tendit', tamquam Аcontra verum, 'fovet' autem tamquam inbecillam adversus Troianorum Аconatus. &7progeniem& vel Romanos, vel ut quidam volunt Scipionem, Аqui Carthaginem diruit.}43 Р@@&7dvci& ductum iri. infinitivi modi a passivo tempus prae-Аsens pro futuro posuit, verbum pro verbo, ut supra ostensum est. Р@@&7avdierat& a Iove aut a Fatis. non enim omnia numina Аhabent divinandi facultatem; denique ne ipse quidem Apollo sua Аsponte divinat, ut est "quae Phoebo pater omnipotens, mihi АPhoebus Apollo praedixit". et perite 'audierat'; in Ennio enim Аinducitur Iuppiter promittens Romanis excidium Carthaginis. А{43&7avdierat]& bene audierat quasi de incertis rebus, ut et timeret et speraret Аomnia pro sua voluntate posse mutari.}43 &7tyrias arces& Carthaginem Аdicit, quam Tyrii condiderunt. {43'arces' autem ab eo quod est arceo Аdictae, quia inde hostes arcentur, id est prohibentur; et arcus, genus Аteli, quod huius ministerio sagittae arceant hostem. sane per con- @1 Аfusionem verbi et nominis dictum est; nam 'arces' est verbum, arceo Аarces, cum non sit nomen.}43 &7olim& quandoque. et tria tempora Аsignificat: praeteritum, ut "olim arbos, nunc artificis manus Аaere decoro inclusit patribusque dedit gestare Latinis"; Аpraesens, ut "tumidis quod fluctibus olim tunditur"; futurum, Аut "nunc olim quocumque dabunt se tempore vires". Р@@&7hinc popvlvm late regem& a Romanis. laudat autem Аeorum imperium dicendo 'populum regem'. {43&7late regem& pro late Аregnaturum, nomen pro participio. quidam hoc $DHMOKRATIKW=S& intelle-Аgunt. et 'hinc populum late regem belloque superbum venturum ex-Аcidio Libyae sic volvere parcas' in Probi adpuncti sunt et adnotatum А"hi duo si eximantur, nihilo minus sensus integer erit". sed АVergilius amat aliud agens exire in laudes populi Romani.}43 &7svper-А&7bvm& nobilem, ut "ceciditque superbum Ilium". {43&7belloqve А&7svperbvm]& id est eminentem, gloriosum.}43 Р@@{43&7ventvrvm& futurum, ut "idem venturos tollemus in astra Аnepotes".}43 &7ventvrvm excidio& ad excidium. nota figura. &7libyae& АCarthaginis. et provinciam pro civitate posuit. dicta autem Libya Аvel quod inde libs fiat, hoc est africus, vel ut Varro ait, quasi А{43$*L*I*P*I*U*I*A&,}43 id est egens pluviae. sic Sallustius "caelo terraque pe-Аnuria aquarum". &7volvere parcas& {43aut}43 a filo traxit 'volvere' А{43aut a libro}43; una enim loquitur, altera scribit, alia fila deducit. et @1 Аdictae sunt parcae {43$KATA\ A)NTI/FRASIN,&}43 quod nulli parcant, sicut lucus Аa non lucendo, bellum a nulla re bella. {43nomina parcarum Clotho АLachesis Atropos.}43 Р@@&7id metvens& {43bis idem. archaismos. sane}43 de futuro timor Аest, odium de praeteritis. metuebat ergo Carthagini, odium autem Аhabebat propter causas sequentes. et est de utroque exemplum "con-Аveniunt quibus aut odium crudele tyranni aut metus acer Аerat". &7veteris belli& quantum ad Vergilium pertinet, antiqui; Аsi ad Iunonem referas, diu {43id est per decennium}43 gesti. tunc autem Аad personam referendum est, cum ipsa loquitur; quod si nulla Аpersona sit, ad poetam refertur. nunc ergo 'veteris' ex persona Аpoetae intellegendum. sic ipse in alio loco "mirantur dona Aeneae, Аmirantur Iulum flagrantesque dei vultus" partem ad se rettulit, Аpartem ad Tyrios, qui deum {43eum}43 esse nesciebant. &7satvrnia& Аantonomasia est, non epitheton; quae fit quotiens pro proprio no-Аmine ponitur quod potest esse cum proprio nomine et epitheton Аdici. {43'Saturnia' autem nomen quasi ad crudelitatem aptum posuit; АVergilius enim ubicumque Iovi vel Iunoni Saturni nomen adiungit, Аcausas eis crudelitatis adnectit, ut "nec Saturnius haec oculis pater Аaspicit aequis". et alibi "es germana Iovis Saturnique altera Аproles: irarum tantos volvis sub pectore fluctus".}43 Р@@&7prima& atqui Hercules prior contra Troianos pugnavit: Аunde modo 'prima' princeps accipienda est. nam poeta plerumque Аsignificationem nominum dat participiis, vel contra, ut "volventi-Аbus annis", significat enim volubilibus. hac licentia et in hoc no- @1 Аmine usus est, ut primam pro principe poneret. {43&7prima& inter Аprimos; alii pro olim; alii 'prima' simpliciter, postea enim alii dii Аinteresse coeperunt; alii 'prima' non ordine, sed voluntate. aliter}43 А"{43primusque Machaon"; ibi enim in primis intellegitur.}43 &7ad troiam& А'ad' et 'apud' accusativae sunt praepositiones, sed 'apud' semper in Аloco significat, 'ad' et in loco et ad locum, ut "ad quem tum Iuno Аsupplex his vocibus usa est, et Cicero decem fiscos ad sena-Аtorem quendam relictos", item "ad Marcum Laecam te habi-Аtare velle dixisti". &7caris argis& illic enim eam coli omnibus Аnotum est. Argos autem in numero singulari generis neutri est, ut АHoratius "aptum dicet equis Argos ditesque Mycenas", in plu-Аrali numero masculini, ut hi Argi. ceterum derivatio nominis АArgivos facit, non Argos. Р@@{43&7necdvm etiam& adverbium temporis. quis ante hunc?}43 &7cav-А&7sae irarvm& nunc de praeteritis loquitur. {43non nulli tamen %pro causa Аet dolore dictum accipiunt. &7saevi& autem &7dolores& quod saevire faciant.}43 ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ бШЪ@@&7alta mente repostvm& secreta, recondita. 'repostum' Аautem syncope est; unam enim de medio syllabam tulit. sed cum Аomnes sermones aut integri sint aut pathos habeant, hi qui pathos Аhabent ita ut lecti sunt debent poni: quod etiam Maro fecit, nam А"repostos" et "porgite" de Ennio transtulit: integris autem et ipsis Аutimur et eorum exemplo aliis. Р@@&7ivdicivm paridis& nota fabula {43est de malo aureo}43, Paridem @1 Аpro Venere contra Iunonem Minervamque iudicasse {43de forma. et Аbene 'iudicium Paridis', non favor, ne re vera videatur offensa. sic Аenim agit poeta, ut et Iuno causas irascendi habeat, et tamen in АAenea nulla sit culpa}43. &7spretaeqve inivria formae& epexegesis Аest, hoc enim fuit iudicium Paridis: ut 'que' particula vacet, sicut Аillo loco "dixitque et proelia voce diremit". licet multi sepa-Аrent dicentes aliud esse; numquam enim coniunctio ponitur nisi Аinter duas res. et 'spretae formae' referunt ad Antigonam, Lao-Аmedontis filiam, quam a Iunone propter formae adrogantiam in Аciconiam constat esse conversam. Р@@&7et genvs invisvm& propter Dardanum Electrae paelicis Аfilium. &7rapti& stuprati, ut est "rapta Garamantide nympha". Аitem "et raptas sine more Sabinas". {43vel certe quod ad caelum Аraptus sit a Iove per aquilam, ut "sublimem pedibus rapuit Iovis Аarmiger uncis".}43 &7ganymedis honores& Troi, regis Troianorum, Аfilii. 'honores' autem dixit vel propter ministerium poculorum, @1 Аquod exhibuit diis remota Hebe, Iunonis filia, vel quod inter sidera Аconlocatus aquarii nomen accepit. {43ergo irascitur Iuno quod non ob Аhoc tantum raptus sit, ut pocula ministraret, sed quod ideo violatus Аsit, ut divinos honores consequeretur. aut 'honores' propter formam, Аut "et laetos oculis adflarat honores". sane hic Ganymedes Latine АCatamitus dicitur, licet Theodotius, qui Iliacas res perscripsit, hunc Аfuisse Belin Chaldaeum dicat et Laomedonti praedixisse, tunc peri-Аturam et civitatem et regnum Troianum, cum de monte Metios sponte Аfuisset saxum elapsum: quod cum evenisset, postea Ilium esse dirutam.}43 Р@@&7his accensa svper& 'his super' aut de his, aut super Аmetum Carthaginis his quoque accensa. Р@@{43&7troas& bona oeconomia ostendit, totum genus Troianorum in-Аvisum fuisse Iunoni, quia inlaturus est Minervam ob unius hominis Аdelictum etiam eos quos amaverat perdidisse.}43 &7relliqvias& ut stet Аversus geminavit l, nam in prosa reliquias dicimus. {43'relliquias' Аautem 'Danaum' dupliciter et a Troianis et a Graecis dici possunt, Аut "et nostro sequitur de vulnere sanguis".}43 &7atqve inmitis А&7achilli& bene secundum Homerum segregat duces a populo. sic АAeneas in secundo post omnium casum Priami separavit interitum, Аut "forsitan et Priami fuerint quae fata requiras". inmitem Аautem dixit etiam circa extinctum crudelem. {43et ideo intulit Achillem Аpraecipue, quod Aeneas cum Achille congressus sit et ut in quinto ait АNeptuni beneficio liberatus.}43 &7achilli& propter {43$O(MOIOTE/LEUTON&}43 detraxit Аs litteram, quae plerumque pro sibilo habetur non solum necessi-Аtatis, sed etiam euphoniae causa: {43nam alibi ipse ait "nec equis ad-Аspirat Achillis"}43: ut Sallustius "a principio urbis ad bellum @1 АPersi Macedonicum". detrahitur autem tertiae declinationis gene-Аtivo. {43sane apud Sigeum Achillis statua fuisse dicitur, quae in lanna, Аid est in extima auris parte elenchum more femineo habuerit. hic apud АCretam insulam pemptus vocatus est, ut veteres auctores tradunt.}43 Р@@{43&7arcebat& prohibebat. significat autem et 'continet'. Ennius А"qui fulmine claro omnia per sonitus arcet", id est continet.}43 Р@@{43&7acti fatis]& nulla Iunonis invidia est.}43 &7acti fatis& si odio АIunonis fatigabantur, quo modo dicit 'acti fatis'? sed hoc ipsum АIunonis odium fatale est. laborat enim Vergilius nihil Troianorum Аmeritis, sed omnia fatis adscribere. est et alter sensus; nam fatum Аvoluntatem legimus, ut "fatis Iunonis iniquae", id est voluntate, Аut hic intellegamus, agebantur fatis Iunonis, id est voluntate. {43vel А'fatis' pro malis, ut "nate Iliacis exercite fatis". &7maria omnia&}43 А&7circvm& in fine accentum ponimus contra morem Latinum: sed cor-Аruptio hoc facit; namque praepositio postposita corrupta est sine Аdubio. Р@@&7molis& difficultatis. {43in sequentibus proprie "miratur molem АAeneas".}43 &7romanam condere gentem& latenter ostendit hinc odium АIunonis Aeneam pertulisse, quod Romanae gentis auctor extabat. Р@@&7vix& hoc loco mox significat vel statim. &7e conspectv& Аut adhuc de Sicilia possent videri. {43et ut Homerus omisit initia Аbelli Troiani, sic hic non ab initio coepit erroris.}43 Р@@&7laeti& vel alacres et veloces, ut est "et laetus eois Eurus @1 Аequis", item "et virgea laetus pabula", id est festinus, cum inten-Аtione; vel re vera laeti, quamquam incongruum sit post Anchisae Аmortem. sed et interitus senum minus doletur, et 'magis laetos' Аintellegendum est, ut sit causa maior iracundiae. sic enim et in Аseptimo Iuno irascitur, ubi "laetum Aenean Siculo prospexit Аab usque Pachyno". {43vel 'laeti' $PRO/QUMOI,& ut "omnisque iuventus Аlaeta".}43 &7salis& maris secundum Homerum. salem autem quo uti-Аmur singulari numero tantum dicimus; cum iocos significamus plu-Аralem tantum ponimus numerum, ut Lucanus "non soliti lusere Аsales". aliquando autem etiam urbanitatem per singularem numerum Аsignificamus, ut Terentius "qui habet salem, quod in te est", id Аest quae res in te est, masculini enim generis est, non neutri: et Аneutra triptota sunt, nec ab hoc accusativo nominativus esse potest А'hoc salem'. Р@@{43&7svb pectore& pro in pectore.}43 &7vvlnvs& de praeterito dolorem Аdixit, de futuro metum, ad utrumque 'vulnus' rettulit. Р@@&7haec secvm& subaudimus locuta est, deest enim. et hoc Аfictum est, ut superius diximus. unde enim hoc sciret poeta? bene Аautem inpatientiam doloris ostendit detrahendo ei solatia, ut in Аquarto solam inducit Didonem "en quid ago?" {43&7haec secvm]& quia Аvehementior adfectus est sine conscio, ut "et casum insontis mecum Аindignabar amici" et "crudelia secum fata Lyci". e contrario "qui- @1 Аcum partiri curas".}43 &7mene& 'ne' non vacat, significat enim ergo Аet est coniunctio rationalis. &7incepto desistere& tolerabilius enim Аest non inchoare, quam incepta deserere, {43ut Terentius "verum si Аincipias, neque pertendas naviter". et 'mene' sic habet emphasin, Аut "ast ego, quae divum incedo regina"}43. &7victam& sic et in se-Аptimo "vincor ab Aenea". {43se victam pronuntiat velut victam. alii Аiratam tradunt.}43 Р@@&7nec posse italia& detraxit more suo praepositionem pro-Аvinciae; non enim dixit 'de Italia', sed 'Italia'. {43&7tevcrorvm& quia АTeucer et Scamandrus Creta profecti Troiam venerunt. facta ascensione Аhospitio a Dardano accepti de advenis cives facti, quia Batiam, Teucri Аfiliam, Dardanus sibi iunxit et populares suos socero cognomines Аfecit. &7avertere& id est in perpetuum. &7regem& hoc est, quia %nihil Аamisit, rex est. et mire Aeneam noluit nominare. honorantur enim Аminores a maioribus si suo nomine fuerint nominati, ut "Aeole, nam-Аque tibi". contra contumelia est si maiores a minoribus suo nomine Аnominantur, ut "Iunonis gravis ira". et "pacem te poscimus Аomnes Turne". et bene 'regem' invidiose; non enim dixit Troianos, Аsed unum hominem Troianum.}43 Р@@&7qvippe vetor fatis& re vera, inquit, fata me prohibent. Аergo Iuno ignorat vim fatorum. sed hoc non possumus dicere, quia Аsuperius lectum est "si qua fata sinant et audierat". hoc ergo @1 Аest. omnis res hominum aut ex nostra voluntate descendit, ut puta Аsedere surgere; aut ex fati necessitate, ut nasci mori; aut ex deorum Аvoluntate, ut navigare vel honoribus frui. nunc de navigatione Аagitur; et bene invidiose, quasi etiam huius rei potestatem ei pos-Аsint fata detrahere. est et alter sensus latens, ut speret se reginam Аcontra exulum fata posse aliquid, si Minervae numen inferius valuit Аcontra fata victorum. &7pallasne& Minerva $A)PO\ TOU= PA/LLEIN TO\ А$DO/RU,& id est ab hastae concussione; vel quod Pallantem gigantem Аocciderit. {43sane opportune hic Aiacis naufragium ad exemplum Аadfert, cum de naufragio Aeneae cogitat. et cum bellum meditatur, ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ бШзИОbelli exemplum adfert "Mars perdere gentem inmanem Lapithum Аvaluit". 'ne' autem coniunctio expletiva videtur. an aliter? &7exvrere& Аexuri dicitur de quo nihil superest, ut "quid memorem exustas Ery-Аcino in litore classes?"}43 &7classem& ad invidiam posuit, ut pro Аuna navi classem dicat. sic Venus "navibus infandum amissis", Аcum Orontes solus perisset. aut re vera unam navem significat, Аut Horatius "me vel extremos Numidarum in agros classe Аreleget". classis enim dicta est $A)PO\ TW=N KA/LWN&, id est a lignis, Аunde et calones dicuntur qui ligna militibus portant, et $KALOPO/DIA. Р@@{43&7argivvm& quasi et illud contra fata. et 'Argivum' pro Argi-Аvorum; videtur autem specie accusativi singularis pro genetivo plurali Аusus. et bene 'Argivum' quasi quos ipsa Iuno amat, ut supra "pro Аcaris gesserat Argis".}43 &7potvit& ad illud refertur quod superius Аdixit 'nec posse'. {43et invidiose potentiam Minervae exaggerat, quae Аuno tempore et exurere potuit et submergere.}43 @1 Р@@&7vnivs ob noxam& in istis sermonibus unius illius ipsius Аnaturaliter media producitur syllaba, sed cum opus est corripitur Аhac excusatione: nam quotiens vocalem longam vocalis sequitur, ei Аvires detrahit, ut est "insulae Ionio in magno et sub Ilio alto". Аet ob hoc mutant accentum; in Latino enim sermone cum paen-Аultima corripitur, antepaenultima habet accentum, ut hoc loco 'unius Аob noxam' et contra "navibus infandum amissis unius ob iram Аprodimur". &7noxam& pro 'noxiam'. et hoc interest inter noxam Аet noxiam, quod noxia culpa est, noxa autem poena. {43quidam noxa Аquae nocuit, noxia id quod nocitum accipiunt. sane latenter tangit Аhistoriam; dicitur enim Minerva in tantum ob vitiatam Cassandram Аin templo suo solius Aiacis poena non fuisse contenta, ut postea per Аoraculum de eius regno quotannis unam nobilem puellam iusserit Ilium Аsibi ad sacrificium mitti, et quod est amplius, de ea tribu, de qua Aiax Аfuerat, sicut Annaeus Placidus refert.}43 &7fvrias& amorem, ut in bu-Аcolicis "seu quicumque furor". {43alii sic accipiunt, quasi illum in Аfurore deliquisse dicat, Troianos scientes.}43 &7oili& Oilei. et non vacat; Аnam et duo Aiaces fuerunt, et ambo furuerunt, sed ira {43armorum}43 АTelamonius, hic amore, {43qui Cassandram in templo Minervae capto АIlio stupravit}43. et est graeca figura, si dicamus 'Aeneas Anchisae' Аet subaudiamus filius. hac autem figura utimur circa patres et circa Аmaritos tantum, ut Vergilius "Deiphobe Glauci", id est filia, et А"Hectoris Andromache", id est uxor. {43sane hic Aiax, Oilei filius Аa multis historicis Graecis tertiam manum dicitur post tergum habuisse @1 Аquod ideo dicitur fictum, quia sic celeriter utebatur in proelio manibus, Аut tertiam habere putaretur.}43 Р@@&7ipsa& bene ipsa; dulcis enim est propria manu quaesita Аvindicta: unde plus dolet Iuno alienis se viribus niti, ut Aeoli vel Аinferorum, sicut ipsa "flectere si nequeo superos, Acheronta Аmovebo". &7rapidvm& velocem, ut est "cum rapidus sol nondum Аhiemem contingit equis, iam praeterit aestas" item "rapidive Аpotentia solis". [{43sed] cum Varro divinarum quinto quattuor diis Аfulmina adsignet, inter quos et Minervae, quaeritur, cur Minerva Iovis Аfulmen miserit. antiqui Iovis solius putaverunt esse fulmen, nec id Аunum esse, ut testantur Etrusci libri de fulguratura, in quibus duodecim Аgenera fulminum scripta sunt, ita ut est Iovis Iunonis Minervae, sic Аquoque aliorum: nam de Iunonis fulmine Accius ait "praefervido Аfulgore ardor iniectus Iunonis dextra ingenti incidit". quare Аtum non posuit Minervam misisse fulmen suum? sed multi dicunt, Аhabere quidem Minervam ut Iovem et Iunonem fulmen, sed non tantum Аvalere, ut vindictam suam possit implere, nisi usa esset Iovis fulmine: Аunde merito queritur Iuno, Minervam, cum de numero minorum sit Аqui fulmen habent, usam tamen Iovis fulmine.}43 &7iacvlata& in libris АEtruscorum lectum est iactus fulminum manubias dici et certa esse Аnumina possidentia fulminum iactus, ut Iovem Vulcanum Minervam. Аcavendum ergo est, ne aliis hoc numinibus demus. {43et 'iaculata' Аpro iaculans, participium passivum pro activo.}43 &7e nvbibvs& secundum Аphysicos qui dicunt conlisione nubium fulmen creari. {43et indignatur АIuno, quod, cum nubes suae sint, pariter eis Minerva ac Iovis fulmine Аusa sit, cum sibi neutrum prosit.}43 Р@@{43&7disiecitqve& quidam volunt fulminum genera quattuor esse: @1 Аunum quod dicitur dissiciens idemque fragosum, alterum transfigens, Аtertium corripiens, quartum infigens: quas omnes species more suo in Аunius fulguris descriptione attigit dicens primum 'disiecitque rates', Аsecundum 'illum expirantem transfixo pectore', tertium 'turbine corri-Аpuit', quartum 'scopuloque infixit acuto'.}43 &7rates& abusive naves; Аnam proprie rates sunt conexae invicem trabes. {43Varro ad Ciceronem А"ratis dicta navis longa propter remos, quod hi supra aquam Аsublati dextra et sinistra duas rates efficere videntur. ratis Аenim, unde hoc translatum, ubi plures mali aut trabes iuncti Аaqua ducuntur. hinc naviculae cum remis ratariae dicuntur".}43 Р@@&7illvm& auctorem scilicet criminis. &7expirantem flammas& Аnon animam dicit 'flammas', sed cum anima fulminis flammas vo-Аmentem. et ut superius pleno nomini adiecit 'opum', id est "dives Аopum", sic hic verbo; cum enim plenum sit 'expirantem', addidit А'flammas', ut alio loco 'animas', ut "confixi expirant animas". А{43alii 'expirantem' anhelantem accipiunt. Probus et 'tempore' legit, Аut ipse "liquefacto tempora plumbo". sed qui legunt 'pectore' de АAccio translatum adfirmant, qui ait in Clytemestra de Aiace "in pectore Аfulmen inchoatum flammam ostentabat Iovis". qui 'tempore' Аlegunt de topica historia tractum dicunt; nam Ardeae in templo Casto-Аris et Pollucis in laeva intrantibus post forem Capaneos pictus est Аfulmen per utraque tempora traiectus. et singulare nomen pro plurali. Аtotius autem Italiae curiosissimum fuisse Vergilium multifariam apparet.}43 Р@@&7tvrbine& volubilitate ventorum. &7scopvlo& saxo eminenti. @1 А'scopulus' autem aut a speculando dictus est, aut a tegimento na-Аvium, $A)PO\ TOU= SKEPA/ZEIN.& contigerunt autem ista circa Caphereum Аmontem Euboeae. {43&7infixit& Cornutus ait 'inflixit' verius, quod sit Аvehementius.}43 Р@@&7ast ego& nunc conparat singula. et ne leve esset quod Аdixerat 'ego', addidit 'deorum regina'; sic Sallustius "vos autem, Аhoc est populus Romanus". {43&7divvm& autem pro divorum, sicut А'Argivum'.}43 &7incedo& incedere proprie est nobilium personarum, {43hoc Аest cum aliqua dignitate ambulare, ut "regina ad templum forma Аpulcherrima Dido incessit et aut iaculo incedit melior", Sallu-Аstius "sed incedunt per ora vestra magnifici"}43. Р@@&7et soror et conivnx& physici Iovem aetherem, id est Аignem volunt intellegi, Iunonem vero ae+rem, et quoniam tenuitate Аhaec elementa paria sunt, dixerunt esse germana. sed quoniam АIuno, hoc est ae+r, subiectus est igni, id est Iovi, iure superposito Аelemento mariti traditum nomen est. Iovem autem a iuvando dixe-Аrunt; nulla enim res sic fovet omnia, quemadmodum calor. &7tot А&7annos& licenter in istis elocutionibus et accusativo et ablativo utimur. Аdicimus enim et 'tota nocte legi' et 'totam noctem legi'. honestior Аtamen elocutio est per accusativum. {43sane 'tot annos' continuationem Аsignificat, 'tot annis' autem intervallum.}43 Р@@&7et qvisqvam& non Troianorum, sed omnium generaliter. А{43&7ivnonis& autem pro 'meum', nomen pro pronomine.}43 Р@@&7praeterea& postea, ut "praeterea vidit, nec portitor @1 АOrci amplius obiectam passus transire paludem". {43&7svpplex& Аbreviter utrumque dixit; aut enim suscipiuntur vota precibus, aut honore Аredduntur. et ostendere vult, non solum non sibi supplicandum, sed Аnec simplici veneratione dignam futuram.}43 Р@@&7talia flammato& quod superius intermiserat nunc reddidit. Аnam dixerat superius 'haec secum' et modo ait 'volutans', id est Аcogitans. {43multi sane 'talia volutans' talia revolutans accipiunt.}43 Р@@&7nimborvm& nimbi nunc ventos significant, plerumque nubes Аvel pluvias: ergo prout locus fuerit intellegamus. proprie tamen Аnimbi vocantur repentinae et praecipites pluviae; nam pluvias dici-■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ бШ│Дmus lentas et iuges. {43et figurate 'patriam, loca'; unum enim varietas Аipsa significat.}43 &7loca feta& nunc plena, ut alio loco "feta armis". Аsciendum est autem fetam dici et gravidam et partu liberatam, ut А"fecerat et viridi fetam Mavortis in antro"; enixam autem eam Аfuisse lac, quod pueris praebebatur, ostendit. item fetam gravidam Аillo loco ostendit, "non insueta graves temptabunt pabula Аfetas". ergo quia feta medius sermo est, bene hoc loco epitheto Аdiscrevit, dicens 'graves fetas', ut bonum facinus et malum facinus Аdicimus, bonum venenum et malum venenum. &7avstris& figura est Аcelebrata apud Vergilium: et est species pro genere. legerat apud АEnnium "furentibus ventis", sed quasi asperum fugit et posuit А'austris' pro ventis. Р@@&7aeoliam venit& novem insulae, quae sunt post fretum Si-Аciliae, appellantur Aeoliae ab Aeolo rege, Hippotae filio, licet @1 Аhabeant et propria nomina. unde et Vergilius ait "Aeoliam Li-Аparen". poetae quidem fingunt hunc regem esse ventorum, sed Аut Varro dicit, rex fuit insularum, ex quarum nebulis et fumo Vul-Аcaniae insulae praedicens futura flabra ventorum inperitis visus est Аventos sua potestate retinere. {43&7aeoliam venit& in Aeoliam. detraxit А[2praepositionem]2, ut "Italiam fato". Aeolus Hippotae sive Iovis sive АNeptuni filius. qui cum immineret bellum, quo Tyrrhenus, Lipari Аfrater, Peloponnesum vastare proposuisset, missus ab Agamemnone, ut Аfreta tueretur, pervenit ad Liparum, qui supra dictas insulas regebat Аimperio, factaque amicitia Cyanam filiam eius in matrimonium sumpsit Аet Strongulam insulam in qua maneret accepit.}43 &7hic& illic, ut supe-Аrius "hic currus fuit". &7vasto antro& physica ratione hoc fingit Аpoeta. naturale enim est ut loca concava plena sint ventis. {43sane А'vasto' pro desolato veteres ponebant. Ennius Iphigenia "quae nunc Аabs te viduae et vastae virgines sunt". ponebant et pro magno. АClodius commentariorum "vasta: inania magna".}43 Р@@&7lvctantes& elaborantes egredi {43vel inter se saevientes}43. А&7sonoras& graves sonis, et est tempestatis epitheton. ordo autem Аtalis est, Aeolus ventos et tempestates sonoras vasto antro premit. А{43quidam 'sonoras' semper strepentes tradunt, ut "fluminibusque sono-Аris"; nam sonorum est quidquid sine intermissione sonum servat, sonans Аvero quod ad tempus auditur. male autem quidam accipiunt 'sonoras' Аpro sonantes, cum sit proprium 'sonoras', ut $QA/LASSA/ TE H)XH/ESSA. Аaliud est enim $H)XOU=SA,& id est sonans.}43 Р@@&7ac vinclis et carcere frenat& translatio est per poeti-Аcam licentiam facta. carcer autem est undecumque prohibemur @1 Аexire, dictus quasi arcer ab arcendo. locum autem, in quo servan-Аtur noxii, carcerem dicimus numero tantum singulari; unde vero Аerumpunt quadrigae, carceres dicimus numero tantum plurali, licet Аplerumque usurpet poeta, ut est "ruuntque effusi carcere cur-Аrus". {43alii vinclis carceris tradunt, ut "quam ferro excisam cre-Аbrisque bipennibus instant".}43 Р@@&7illi indignantes& hic aperte ostendit, quid sit 'luctan-Аtes'. &7magno cvm mvrmvre montis& non circum montis claustra, Аsed cum magno montis murmure fremebant. et est maior sensus: Аsic fremebant, ut etiam antra possent sonare. {43&7cvm mvrmvre montis]& Аsic dixit Pacuvius "murmur maris", quia ventos murmur sequitur, ut Аipse alibi "magno misceri murmure pontum".}43 Р@@{43&7circvm fremvnt& quidam hoc loco 'fremunt' id est imperia re-Аcusant intellegunt, ut apud Cassium in annalium secundo "ne quis Аregnum occuparet, si plebs nostra fremere imperia coepisset", Аid est recusare. ita et hic ostendit ventos imperia recusantes. non num-Аquam 'fremere' velle significat, ut "arma amens fremit, arma toro Аtectisque requirit".}43 &7celsa arce& secundum quod superius dixi-Аmus. venti enim melius deprehenduntur ex alto. &7sedet& non Аotiatur, sed curat; apud antiquos enim 'sedet' considerat significabat, Аut alio loco ait "Turnus sacrata valle sedebat". Р@@&7mollitqve animos& id est ventos $A)PO\ TW=N A)NE/MWN,& ut ipse Аalibi "quantum ignes animaeque valent" et Horatius "inpel-Аlunt animae lintea Thraciae". 'mollit' autem ideo dixit, ut per @1 Аtransitum ostenderet, vitia naturae nulla ratione mutari, sed miti-Аgari aliquatenus posse. Р@@&7maria ac terras caelvmqve profvndvm& atqui quattuor Аelementa sunt, terra aqua ae+r aether. sed hoc loco rite praetermisit Аaetherem, quia venti non turbant superiora, ut ait Lucanus "pacem Аsumma tenent", sed aut terras aut maria aut ae+rem. nam caelum Аhoc loco pro ae+re posuit, ut Lucretius "in hoc caelo qui dicitur Аae+r". {43'profundum' autem et sublime dicitur [et profundum mare], ut А'supremum' [2et]2 altum "pro supreme Iuppiter", [2et]2 postremum. potest Аet ad maria et ad terras referri. quidam 'profundum' in profundum Аaccipiunt, alii pro funditus. et sicut hic 'profundum' in altitudinem, Аsic alibi fastigia de infima parte "forsitan et scrobibus quae sint Аfastigia quaeras".}43 Р@@&7ferant& auferant; et est aphaeresis. &7rapidi& veloces, ut Аsupra. &7verrantqve& verrere est trahere, a rete, quod verriculum Аdicitur. est autem principalitas verbi verro verris, praeteritum versi, Аunde et fit participium versus, hinc alibi "et versa pulvis inscri-Аbitur hasta", id est tracta. Р@@{43&7spelvncis atris& vel tenebrosis, vel magnis.}43 Р@@&7id metvens& timens. ergo Iuppiter timet, non sibi, sed Аelementis, ne turbentur eruptione ventorum, ut si bellorum tempore Аdicas virum fortem timere, non sibi, sed liberis suis. {43&7hoc metvens]& Аprovidens cavens.}43 &7molemqve et montes& id est molem montis. Аet est figura, ut una res in duas dividatur, metri causa interposita Аconiunctione, ut alio loco "pateris libamus et auro", id est pate-Аris aureis. @1 Р@@&7foedere& modo lege, alias pace, quae fit inter dimicantes. Аfoedus autem dictum vel a fetialibus, id est sacerdotibus per quos Аfiunt foedera, vel a porca foede, hoc est lapidibus occisa, ut ipse А"et caesa iungebant foedera porca". Р@@&7et premere et laxas sciret dare ivssvs habenas& per-Аmansit in translatione, {43ut "vinclis et carcere frenat"}43. 'iussus' autem Аob hoc posuit, quia suo nihil facit imperio. nam tolle hoc, et Аmaior est omnibus diis, si ad eius voluntatem possunt elementa Аconfundi: ut ipse "Aeolus mihi iussa capessere fas est". simul Аventorum ostenditur vis, quibus parum fuerat montem superponi, Аnisi et regem acciperent, qui ipse quoque alieno pareret impe-Аrio. {43&7et premere e. l. s. d. i. h.]& alioquin Iunoni obsequi non posset. Аalii 'iussus' ita intellegunt, non cum iuberetur eum hoc facere, sed Аita administrare, ut etiam iussus erat, secundum desiderium temporum.}43 Р@@&7ad& apud quem, ut supra. Р@@&7aeole& rhetoricum est in omni petitione haec observare, Аut possit praestare qui petitur, ut sit possibilitas, ut sit res iusta Аquae petitur, ut habeat modum petitio, ut sequatur remuneratio. Аet sciendum est secundum hunc ordinem omnes petitiones formare АVergilium, ut in hoc loco possibilitas est 'et mulcere dedit fluctus Аet tollere vento'. iusta petitio est 'gens inimica mihi'; omne enim Аquod contra inimicos petimus iustum est. modus petitionis est 'et Аdissice corpora ponto'. remuneratio 'sunt mihi bis septem prae-Аstanti c. n.' &7aeole incvte vim ventis& ordo ipse est. et est Аfigura parenthesis. inter parenthesin et ellipsin hoc interest, quod Аparenthesis es quotiens remota de medio sententia integer sermo Аperdurat; plenum namque est 'Aeole incute vim ventis'. item @1 А"Aeneas rapidum ad naves praemittit Achatem". ellipsis autem Аest quotiens remotis interpositis deest aliquid, ut est "quos ego_ Аpost mihi non simili poena"; deest enim 'adfligam'. {43&7aeole]& Аsane antiqui quotiens a minoribus beneficium petebant, a nomine inci}43-А{43piebant, et erat honoratius si nomen ipsius ante praeferrent.}43 &7divvm А&7pater atqve hominvm rex& {43Iuppiter. et}43 periphrasis est, id est cir-Аcumlocutio. {43'pater' autem a Vergilio ad eminentiam ponitur, ut "pater АAeneas" et "pater Appenninus".}43 Р@@&7et mvlcere dedit flvctvs et tollere vento& aliud Аpendet ex alio; nam qui potest mulcere, potest et tollere, id est Аerigere in tempestatem. {43'mulcere' autem delenire. hinc mulsum quod ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ бШ┬Дdulcedine animos nostros permulceat. alii 'mulcere' mitigare, mollire Аvel fovere.}43 Р@@&7gens& sermo hic et nationem significat et familiam, sed Аnunc ad utrumque potest referri. nam aut ad familiam Aeneae Аaut ad Troianam gentem refertur. {43&7tyrrhenvm]& Tyrrhenus cum Аfratre Lydo regnum ea indulgentia tenuit, ut ingens frequentia populi Аhis contingeret: quae causa summam rerum fecit inopiam, nullo patriam Аrelinquente aut volente peregrinari, quia tanta bonitas erat in regibus. Аconsilium igitur habuerunt, ut partiti turbam, quam alere non poterant, Аalternis diebus abstinerent a cibis lusibusque vacaretur. atque hac lasci-Аvia excogitaverunt talorum tesserarumque iactus pilaeque lusum et tibiae Аmodulationem et concentum symphoniae tubarumque, quibus avocati Аcives facilius tolerarent ieiunium. novissime tamen quia vincebat neces-Аsitas nec ulla consilia famem relevarent, sortiti sunt, uter ex fratribus Аcum parte populi abiret in quas sors terras dedisset. cum Tyrrhenus @1 Аsorte iussus discederet, in mari quod Tyrrhenum ab eo vocatur periit. Аcuius filius Tuscus cum populo evasit in regionem Tusciam, quae ab Аeo nomen accepit.}43 &7tyrrhenvm& Tyrrhenum mare dictum est vel Аquod Tusciam adluit, id est Tyrrheniam, vel {43certe}43 a Tyrrhenis nau-Аtis, qui se in hoc mare praecipitaverunt. namque hoc habet fabula, Аdormientem in litore Liberum patrem puerum nautas abstulisse АTyrrhenos. qui cum esset experrectus in navi, quo duceretur rogavit; Аresponderunt illi, quo vellet. Liber ait ad Naxum insulam sibi Аsacratam. at coeperunt alio vela deflectere, quam ob rem iratum Аnumen tigres sibi sacratas iussit videri, quo terrore se illi in fluctus Аdedere praecipites. {43alii dicunt, quod stuprum Libero patri inferre Аtemptaverint ac propterea hoc pertulerint.}43 &7mihi navigat& {43id est in Аmeum dolorem.}43 &7navigat aeqvor& figura Graeca est; nos enim Аdicimus per aequor navigat. similiter etiam alio loco "terram, Аmare, sidera iuro", cum latinitas exigat, ut addatur praepositio А{43per}43. et non vacat quod 'Tyrrhenum' addidit; videtur enim dicere, Аiam eis Italiam esse vicinam. Р@@&7ilivm in italiam portans& id est res Ilienses. et invidiose Аdicit Ilium, quasi ipsam cernat civitatem, cum Troianos aspexe-Аrit. {43et bene 'Ilium', hoc est quam fata stare noluerint.}43 &7victosqve А&7penates& {43a Graecis.}43 tacite occurrit quaestioni: portat quidem deos, Аsed victos, hoc est contemnendos, {43ne facere contra invictos nollet}43. Р@@&7incvte vim ventis& duplex sensus est: 'incute' enim si Аinice significat, 'ventis' dativus est casus, {43hoc est, parva est eorum, Аetiam tu eis da magnam vim}43; si autem 'fac', septimus casus est, et Аerit sensus: fac vim Troianis per ventos, {43hoc est, per ventos vim in АTroianos incute. Ennius "dictis Romanis incutit iram"}43. &7svb-& @1 А&7mersasqve obrve pvppes& ordo est [2inversus]2 in sensu; ante enim est Аut obruantur fluctibus, et sic submerguntur. tota autem Iunonis peti-Аtio in sequentibus explanatur. {43&7svbmersasqve obrve p.]& id est obrue, Аut submergas.}43 Р@@{43&7avt age diversos& hoc est disperge illos per diversa, ne ad Ita-Аliam veniant; duobus enim generibus deletur exercitus, aut internecione Аaut dispersione. &7et dissice corpora& hic mutavit coniunctionem, nam Аdicendum erat 'aut dissice corpora'.}43 &7corpora ponto& tam virorum Аquam navium, ut ipse alio loco cum de navibus loqueretur "et toto Аdescendit corpore pestis". sciendum sane est artem hanc esse Аpetitionis, ut minora inpetrare cupientes maiora poscamus: quod Аetiam nunc Iuno facit. scit namque se fatis obstare non posse, sed Аhoc agit, ut eos arceat ab Italia. Р@@&7svnt mihi bis septem& non sine ratione Iuno nymphas Аdicitur sua potestate retinere; ipsa est enim ae+r, de quo nubes Аcreantur, ut est "atque in nubem cogitur ae+r", ex nubibus aquae, Аquas nymphas esse non dubium est. ideo autem nympham Aeolo Аpollicetur, quia ventorum rex est, qui aquae motu creantur. bene Аergo ei iungitur origo ventorum. sane notant Vergilium critici, Аquia marito promittit uxorem: quod excusat regia licentia, ut Sal-Аlustius "denas alii alii plures habent, sed reges eo amplius". А{43vel certe quod ex priore coniuge inprobos filios Aeolus habuerit, vel Аquod haec quam promittit inmortalis est. alii volunt Iunonem per iram Аoblitam, Aeolum uxorem et filios habere; quod exinde adserunt, quia АAeolus ad haec nihil ei responderit. et bene Iuno sic pollicetur, quasi АAeolo beneficium ante non concesserit. econtra Aeolus non ad praesens, Аsed ad praeteritum respondit 'tu mihi quodcumque hoc regni est'.}43 А&7praestanti corpore nymphae& bene etiam istas laudat, ut maior Аsit in Deiopea pulchritudinis gloria. laudabilius enim est superare Аlaudatos, ut ipse ad maiorem Aeneae gloriam laudat et Turnum. @1 Аharum autem quattuordecim nomina, ut quidam volunt, in Georgicis Аinvenimus. {43'praestanti' autem 'corpore' pro praestantis corporis, ab-Аlativum pro genetivo.}43 Р@@{43&7qvarvm qvae forma& dicimus et per se 'quarum quae pulcher-Аrima', et plus ornavit inferendo 'forma pulcherrima'.}43 Р@@&7convbio ivngam& {43deest eam; et}43 conubium est ius legitimi Аmatrimonii. et bene 'conubio iungam' dixit, ut hanc ab aliis Аsegregaret, quae a regibus sine lege habentur. solent enim reges Аinter plures uni praecipuum dare nomen uxoris. et 'conubio' nu Аbrevem posuit, cum naturaliter longa sit. nubo enim, unde habet Аoriginem, longa est. sed est tropus systole, qui fit quotienscumque Аlonga corripitur syllaba propter metri necessitatem. ipse alio loco Аlongam posuit, ut est "Hectoris Andromache Pyrrhin conubia Аservas?" item "cuique loci leges dedimus, conubia nostra Аreppulit" et "per conubia nostra" et "Nomadumque petam co-Аnubia supplex". sciendum tamen est, quia plerumque in conpo-Аsitione vel derivatione principalitatis natura corrumpitur. &7co-А&7nvbio ivngam stabili propriamqve dicabo& multa in unum contulit Аversum quae Iuno promittit; dicendo enim 'conubio' ostendit legi-Аtimam, dicendo 'stabili' longam promittit concordiam, id est quae Аdivortio careat, dicendo 'propriam' adulterii removet suspitionem. Аquod autem adiecit 'dicabo' obsequentem eam fore demonstrat. in Аusu enim est ut dicamus, sacerdos dicatus est numini, hoc est ad Аobsequium datus est. {43alii 'dicabo' dabo accipiunt. Terentius "iam Аhanc operam tibi dico", id est do, sicuti ab eo quod est dico parti-Аcipium a passivo dictus facit, ut est "Iunoni infernae dictus sacer", Аquamvis alibi lectum sit "templis sibi ferre dicatis". 'propriam di-Аcabo' autem deest 'tibi eam'. 'propriam' autem possumus vel firmam @1 Аvel perpetuam accipere, ut "si proprium hoc fuerit". Terentius "nihilne Аesse cuiquam proprium" et "quod voluptates eorum propriae Аsunt" et "da propriam, Thymbraee, domum".}43 Р@@{43&7omnes annos& bene, quia dea est; non enim usque ad senectu-Аtem.}43 &7meritis& praestitis, ut alibi "nec te regina negabo pro-Аmeritam", id est praestitisse. et alterum pendet ex altero; meritum Аenim non nisi ex praestantis descendit beneficio. Р@@{43&7pvlchra prole]& bene postremum addidit propter quod matri-Аmonium contrahitur, pulcherrimos filios. et mire hoc Iuno Lucina Аpromittit, quasi non ob libidinem offerat.}43 &7pvlchra prole& notanda Аfigura; frequenter enim hac utitur. nam quod nos per genetivum Аsingularem dicimus, antiqui per septimum dicebant, ut hoc loco А'parentem pulchra prole', id est pulchrae prolis. et simpliciter Аintellegendum est; errant namque qui dicunt ideo 'pulchra' dixisse Аpropter Canacen et Macareum in se invicem turpissimos fratres. Аilli enim alterius Aeoli filii fuerunt. Р@@&7aeolvs haec& subaudis 'dixit', quod ex posterioribus in-Аtellegitur, ut supra notavimus. &7regina& inferioris personae reve-Аtentia est maiorem meritis appellare, non nomine; contra maioris Аest minorem nomine tantum vocare. qui ordo non nisi per in-Аdignationem corrumpitur, ut in duodecimo Sages in extremis rebus АTurnum non regem vocat, ut "ruitque inplorans nomine Tur-Аnum". et alibi de Aristaeo "et te crudelem nomine dicit". А{43&7optes& optare non tantum eligere significat, ut alibi "optavitque locum ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ бШ╠ИЙregno", sed etiam velle, ut hoc loco 'quid optes' quid velis. Lucilius Аin VI. "quid ipsum facere optes", id est velis. alii 'quid optes' Аquid petas. sane servavit ordinem; nam qui promittit statim a primo Аpolliceri debet, post si qua vult addat, ut auditor expectatione non Аpendeat.}43 @1 Р@@&7explorare& deliberare; superius namque multa poposcerat АIuno. hoc ergo dicit: tuum est deliberare, quid velis. {43aut certe Аaperire vel pensare, quale sit desiderium. alii explorare Iovis animum; Аaut certe 'explorare' explanare; aut certe statuere, an aequum sit quod Аpetis, tuus enim hic labor est.}43 &7mihi ivssa capessere fas est& Аfigura est litotes, quae fit quotienscumque minus dicimus et plus Аsignificamus per contrarium intellegentes, ut hoc loco non ait: licet Аmihi inplere quae praecipis, sed nefas est non inplere quae iusseris. Аitem "munera nec sperno", id est libenter accipio. {43&7mihi ivssa А&7capessere fas est]& hoc secundum ea quae aliter dicuntur, aliter audiun-Аtur dictum est. [nam] cum dicit non se posse [2non]2 inplere quae Iuno Аpraecipiat, nefas tamen putat [non] inplere praecepta. 'mihi' sane Аultima syllaba produci debet, quia hoc casu omnia vel nomina vel pro-Аnomina vel participia in ultima syllaba produci debent. 'capessere' Аautem est saepe capere.}43 Р@@&7tv mihi qvodcvmqve hoc regni& rediit ad physicam ratio-Аnem. nam motus ae+ris, id est Iunonis, ventos creat, quibus Aeolus Аpraeest. dicendo autem 'quodcumque' aut verecunde ait, ne videatur Аadrogans, aut latenter paene iocatur poeta; quis enim potest ven-Аtos, id est rem inanem tenere? {43&7tv mihi q. h. r.]& hoc ad illud Аrespondet 'namque tibi divum pater atque hominum rex'. &7qvodcvm-А&7qve h. r.]& quia ipse rex sub alieno imperio est. 'quodcumque' ergo Аquod 'clauso ventorum carcere regno', nec in mea manu est nisi iusso Аventos emittere.}43 &7iovemqve concilias& hysteroproteron in sensu. @1 Аnon enim Iuppiter conciliatur Aeolo, sed Aeolus Iovi, quasi supe-Аriori. conciliantur autem novi, reconciliantur antiqui. Р@@&7tv das epvlis accvmbere divvm& hoc est, tu me deum Аfacis. duplici enim ratione divinos honores meremur, dearum con-Аiugio et convivio deorum. unde et in bucolicis "nec deus hunc Аmensa, dea nec dignata cubili est". {43sane 'epulis accumbere' Аsecundum sui temporis consuetudinem dixit; nam olim sedentes vesce-Аbantur, sicut ipse meminit "gramineoque viros locat ipse sedili" et А"perpetuis soliti patres considere mensis". et apud Homerum Аsedentes dii epulantur.}43 Р@@{43&7nimborvmqve& nubium, ut "et lunam in nimbo nox intem-Аpesta tenebat".}43 Р@@&7haec vbi dicta& et a Iunone et ab Aeolo. {43et 'dicta' si Аnomen est, dedit, si participium, deest sunt. et 'haec ubi dicta' pro Аpostquam, adverbium locale pro temporali.}43 &7cavvm& ordo est, con-Аversa cuspide cavum montem in latus inpulit. et alibi "in latus Аinque feri curvam compagibus alvum contorsit". {43alii 'in Аlatus' pro latus accipiunt. Ennius "nam me gravis impetus Orci Аpercutit in latus".}43 &7inpvlit in latvs]& quasi in rem quae facile Аcedit ictui. Р@@&7agmine& vel inpetu vel multitudine. agmen enim poly-Аsemus sermo est. nam inpetum significat, ut "illi agmine certo АLaocoonta petunt"; multitudinem, ut "vocat agmina saeva so-Аrorum". etiam incedentem exercitum 'agmen' vocamus. Р@@{43&7qva data& et in undecimo "coeant in foedera dextrae qua @1 Аdatur". 'qua' ergo quoniam. et 'qua data' ad votum ventorum videtur Аrettulisse.}43 &7porta& omnis exitus porta dicitur, quasi qua potest Аvel inportari vel exportari aliquid. {43aut ideo 'porta', quia 'agmine' Аdixerat; nam porta proprie aut urbis aut castrorum est.}43 &7tvrbine& Аvi ventorum. et sciendum est, quod quando appellativum est 'tur-Аbinis' facit, sed si sit nomen proprium, 'Turbonis' facit, ut Hora-Аtius "Turbonis in armis". Р@@{43&7incvbvere mari& tria dicit elementa turbata: 'terras turbine Аperflant', 'incubuere mari' et rursum 'intonuere poli'. his ergo enu-Аmeratis recte adiecit 'intentant omnia mortem'.}43 Р@@&7evrvsqve notvsqve& cardinales quattuor venti sunt, de Аquibus nunc tres ponit, paulo post unum quem omiserat reddit, ut А"stridens aquilone procella". {43&7vna evrvsqve notvsqve et africvs]& Аbene modo hos tres ventos inferiores tantum nominavit, qui a sedibus Аimis mare commovent, Zephyrum et Aquilonem tacuit; Zephyrum, qui Аad Italiam ducit, Aquilonem, qui desuper flat. ideo Homerus de eo}43 А"$KAI\ BORE/HS AI)QRHGENE/THS, ME/GA KU=MA KULI/NDWN&". &7rvvnt& А{43autem modo eruunt.}43 &7procellis& procella est vis venti cum pluvia, Аdicta procella ab eo, quod omnia percellat, {43hoc est moveat}43. Ш╫@@&7inseqvitvr clamorqve virvm& quia praecesserat ventorum Аsonus, quem et ipsum clamorem possumus dicere. &7stridorqve А&7rvdentvm& proprie; nam in funibus stridor est. {43'stridor' autem Аest sibilus. Pacuvius in Teucro "armamentum stridor et rudentum Аsibilus".}43 Р@@{43&7eripivnt s. n.& Accius in Clytemestra "deum regnator nocte Аcaeca caelum e conspectu abstulit".}43 @1 Р@@&7tevcrorvm ex ocvlis& numquam enim totum caelum Аnubibus tegitur, sed illa pars, contra quam flaverint venti. quod Аautem dixit diem eripi, ad videntum oculos rettulit, non ad natu-Аram. {43&7tevcrorvm e. o.]& bene 'Teucrorum', quibus tempestas inmissa Аerat.}43 &7nox incvbat& nox dicta, quod oculis noceat. 'incubat' Аautem ideo dixit, quod alienum tempus invasit. nam incubare pro-Аprie dicitur per vim rem alienam velle tenere. {43aut certe 'nox Аincubat', ut nihil intervalli esset inter tenebras et mare. aut tempestates, Аut in georgicis "ipse pater media nimborum in nocte corusca Аfulmina molitur dextra".}43 Р@@&7poli& axes, id est extremae partes caeli. {43duo enim sunt, Аnotius et borius, a quibus totum caelum contonuisse significat.}43 А&7aether& aetherem hoc loco pro ae+re posuit. nubes enim, unde et Аfulmina, ae+ris sunt, non aetheris: et frequenter Vergilius duo ista Аconfundit. Р@@&7intentant& minantur, {43ingerunt.}43 &7omnia& autem ad supe-Аriora rettulit. Р@@&7extemplo& ilico {43statim}43. et est augurum sermo. templum Аenim dicitur locus manu designatus in ae+re, post quem factum ilico Аcaptantur auguria. &7aeneae& servavit $TO\ PRE/PON&, ut Aeneam ulti-Аmum territum dicat. &7frigore& timore. et est reciproca trans-Аlatio; nam et timor pro frigore et frigus pro timore ponitur, ut in АTerentio "uxorem tuam pavitare aiunt" non timere, sed laborare Аfrigoribus; utrumque enim in unum exitum cadit, sicut et de ca-Аlore et de frigore urere dicimus, ut est "aut Boreae penetrabile @1 Аfrigus adurat". {43nam et Graeci $FRIKTA\& dicunt quae sunt timenda, ut АHomerus ["$DW=RA ME\N OU)K E)/T' O)NOSTA/&"]. Livius in Odyssia "igitur Аdemum Ulixi cor frixit prae pavore". reprehenditur sane hoc Аloco Vergilius, quod improprie hos versus Homeri transtulerit "$KAI\ А$TO/T*) *)ODUSSH=OS LU/TO GOU/NATA, KAI\ FI/LON H)=TOR, O)XQH/SAS А$D' A)/RA EI)=PE PRO\S O(\N MEGALH/TORA QUMO/N&". nam 'solvuntur fri-Аgore membra' longe aliud est, quam $LU/TO GOU/NATA&: et 'duplices ten-Аdens ad sidera palmas talia voce refert' molle, cum illud magis altum Аet heroicae personae $PRO\S O(\N MEGALH/TORA QUMO/N.& praeterea quis interdiu Аmanus ad sidera tollit, aut quis ad caelum manum tendens non aliud Аprecatur potius, quam dicit 'o terque quaterque beati'? et ille intra se, Аne exaudiant socii et timidiores despondeant animo, hic vero vociferatur.}43 Р@@&7ingemit& non propter mortem ingemit, sequitur enim 'o Аterque quaterque beati', sed propter mortis genus. grave enim est Аsecundum Homerum perire naufragio, quia anima ignea est et ex-Аstingui videtur in mari, id est elemento contrario. &7dvplices& Аduas, secundum morem antiquum. nam duplices duos dicebant, ut Аhoc loco, et binos duos, et utrosque pro utrumque, ut Cicero "bi-Аnos habebam, iubeo promi utrosque". item Sallustius cum de Аduobus loqueretur "hi utrique ad urbem imperatores erant". А{43&7palmas& manus explicitas.}43 Р@@{43&7talia voce refert& profert. 're' abundat. alibi 'refert' respon-Аdet, ut "Anna refert". sic in consuetudine dicimus: ille mihi rettulit.}43 А&7o terqve qvaterqve& id est saepius; finitus numerus pro in-■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ бШ▐Дfinito. {43et sic erupit in vocem cum dolore Homerus $TRI\S MA/KARES А$*DANAOI\ KAI\ TETRA/KIS, OI(\ TO/T' O)/LONTO.& et hoc principium quidam Аacephalon dicunt, cum intellegi debeat, multa eum intra se cogitasse, Аpostremo in haec erupisse.}43 @1 Р@@&7qvis& et quis et quibus significat: secundum artem enim Аsic dicimus. ab eo enim quod est 'a qui' in 'bus' mittit, ab eo Аquod est 'a quo' in 'is' mittit, sed a tertia declinatione in usu sunt Аdativus et ablativus plurales, licet antiqui omnibus usi sint casibus. Аdenique Cato in originibus ait "si ques sunt populi". et decli-Аnavit 'ques quium', ut 'puppes puppium'. &7moenibvs altis& propter АPergama, quae altissima fuerunt, ex quibus omnia alta aedificia Аpergama vocantur, sicut Aeschylus dicit. Р@@&7oppetere& ore terram petere, id est mori. possumus autem Аsic uti hoc sermone, ut et per se plenus sit et recipiat adiectio-Аnem. ergo dicimus et oppetit et mortem oppetit, sicut et exspirat Аet animam exspirat. &7fortissime gentis& atqui in artibus legi-Аmus superlativum gradum non nisi genetivo plurali iungi. constat Аquidem, sed 'gens' nomen est enuntiatione singulare, intellectu Аplurale. bene ergo iunxit, in gente enim plures sunt, ut alibi ipse А"ditissimus agri Phoenicum"; non enim unus est ager Phoeni-Аcum. item Sallustius "Romani generis disertissimus". {43aut super-Аlativo pro comparativo usus videtur, quasi fortissimis comparandus, Аnon ut vulgo creditur praeferendus.}43 sane quaeritur, cur Diomedem Аfortissimum dixerit, cum post Achillem et Aiacem ipse sit tertius, Аunde et Sallustius ait "primum Graecorum Achillem". multi Аdicunt ideo fortissimum, quia iuxta Homerum et Venerem vulne-Аravit et Martem. alii ad gentem referunt, quod Achilles Thessalus Аfuit, Aiax Graecus, Diomedes Danaus. multi ad excusationem Aeneae Аvolunt fortissimum dictum, a quo eum constat esse percussum, {43ut АIuvenalis "vel quo Tydides percussit pondere coxam Aeneae"}43. @1 Р@@&7tydide& vocativus Graecus est; si enim latine diceret, o АTydida debuit ponere. omnia enim patronymica quae in 'des' Аexeunt apud Latinos primae sunt declinationis, ut "saevus ubi АAeacidae telo iacet Hector". {43Tydides Diomedes, Tydei et Dei-Аpyles, Adrasti filiae, filius, qui post captum Ilium ad Italiam venit, Аquod plenius in XI. libro habes. %eo tempore statua cum in templo АApollinis Delphici staret, vi quadam divina ad Corcyram migravit [2et]2 Аvisa est muros Corcyraeorum defendere: nam eius comminatione hostibus Аfugatis Corcyra bello exempta est.}43 Р@@{43&7non potvisse& quasi semper voluerit.}43 &7animam hanc& quasi Аcum dolore 'animam hanc', ac si diceret {43infelicem}43, quae ad labo-Аrem nata est. &7effvndere& secundum eos qui dicunt sanguinem Аesse animam, ut ipse alibi "purpuream vomit ille animam". Аnam alio loco aliorum opinionem sequitur, qui dicunt spiritum esse Аanimam, unde est "atque in ventos vita recessit". Р@@&7saevvs& magnus, ut superius diximus. {43vel fortis, vel belli-Аcosus, ut est "et saevum Aenean agnovit Turnus in armis". vel Аadversus hostes 'saevus', et est epitheton ad tempus; nam incongruum Аerat ab Aenea saevum Hectorem dici. aut 'saevus', quod adversum Ante-Аnorem et Aeneam et Helenum sentiens Helenam non permiserit reddi. А[2aut]2 ideo 'saevus' Hector, quia Aeneas pius. quod autem ait 'Aeacidae Аtelo' vult ostendere feliciorem Hectorem, cui contigerit ab Achille perire, Аquod ipse optaverit ei congressus, sicut in V. Neptunus Veneri loquitur.}43 Аet bene elegit, cum quibus perisse debuerit; ipse enim et fortis est, Аet numinum proles: recte ergo his iungitur, in quibus talia fuerunt. Р@@&7sarpedon& et in ultima possumus accentum ponere et in Аpaenultima: nam Homerus et 'Sarpedonis' declinavit et 'Sarpedon-Аtis', unde et varius accentus est: 'Sarpedonis' enim antepaenultima @1 Аhabet accentum, 'Sarpedontis' paenultima. sed 'Sarpedontis' usur-Аpavit; naturalis enim declinatio est 'Sarpedon Sarpedonis', ut А'Memnon Memnonis, Sinon Sinonis'. si autem genetivum in 'don-Аtis' miserit, a circumflexo venit, qui est in ultima syllaba nomi-Аnativi, ut Demoph$W=&n Demoph$W=&ntis, Laoc$W=&n Laoc$W=&ntis. sic ergo Аet Sarped$W=&n, Sarpedontis. est autem Sarpedon Iovis filius et Lao-Аdamiae, {43ut alio loco "quin occidit una Sarpedon mea progenies",}43 Аoccisus a Patroclo, {43Menoeti filio, armis Achillis induto. huius interi-Аtum Iuppiter prosecutus dicitur imbre sanguineo.}43 &7simois& nomen hoc Аintegrum ad nos transiit, unde suo est accentu proferendum. nam Аsi esset latinum, in antepaenultima haberet accentum, quia secunda Аa fine brevis est. {43sane bene fecisse videtur Simoentis mentionem, Аut ibi videatur pati se optavisse, ubi genitus est, ut alibi "tune ille АAeneas, quem Dardanio Anchisae alma Venus Phrygii ge-Аnuit Simoentis ad undam?"}43 &7svb vndis& et 'sub undis' legi-Аmus, et 'sub undas'. sed si 'sub undas', 'correpta' intellege, si А'sub undis', 'volvit'; varia ergo distinctio est. {43&7correpta& rapta.}43 Р@@&7fortia corpora& hoc est virorum fortium corpora; nulla Аenim est in mortuis fortitudo. Р@@&7talia iactanti& inaniter loquenti, ut alibi "atque inrita Аiurgia iactat et voces dum iactat inanes". &7aqvilone& ab АAquilone. {43ecce hic reddit ventum quem transierat, et a generali Аtempestate ad speciem transit.}43 Р@@&7adversa& contraria, quia ad Italiam navigantibus Aquilo Аcontrarius est. Р@@&7frangvntvr remi& vel gubernacula, vel quod melius est Аre vera remi. antiqui enim velis remisque navigabant, ut "validis @1 Аincumbere remis, obliquat sinus in ventos". {43et hoc de navi АAeneae, an de omnibus dixit? &7tvm proram avertit& alii 'prora' legi Аtradunt.}43 &7avertit& pro 'avertitur'. et est figura creberrima. Аpotest namque pro activi verbi significatione passivum poni, ut est А"et pictis bellantur Amazones armis" pro bellant. nec nos debet Аmovere quod bellor non facit, natura enim hoc prohibuit. nam Аconpone hoc verbum, et invenitur activum, facit enim debello de-Аbellor. et contra pro passivi verbi significatione activum ponitur, Аut est hoc 'avertit' pro avertitur, et "insinuat pavor" pro insinua-Аtur, et "nox umida caelo praecipitat" pro praecipitatur. sed haec Аverba tantummodo pro se invicem ponuntur, quae et activa esse Аpossunt et passiva, ut est averto avertor, praecipito praecipitor. Аergo non possumus dicere quod quidam artigraphus, declinationes Аactivi verbi et passivi pro se invicem poni. nam et neutralis verbi Аdeclinatio activa est et communis deponentisve passiva, et aliud est Аesse activum verbum, aliud habere activi verbi declinationem. Р@@&7dat latvs& inclinatur. &7cvmvlo& altitudine. {43&7cvmvlo]& Аexuberante fluctu, cum cumulo.}43 &7praervptvs& in altum levatus. Р@@{43Hi pro illi vel alii, et bene dictic$W=&s. &7his& pro illis vel Аaliis.}43 &7dehiscens& valde hiscens. 'de' enim augentis est, ut in АTerentio "deamo te Syre". Р@@&7aperit& ostendit, ut Sallustius "caput aperire solitus", Аid est nudare, ostendere. {43sic alibi "visa aperire procul montes". Аsane aliter hic 'aperit', aliter 'ostium aperit'.}43 &7harenis& et ab ha-Аrenis et cum harenis, id est vel ab imo movebatur mare vel cum Аipsis harenis, ut in tempestate solet. Р@@&7tris& Latinum est. genetivus enim pluralis quotiens in @1 А'ium' exit, accusativum pluralem in 'is' mittit, ut 'puppium pup-Аpis'; quotiens in 'um' exit, in 'es' mittit, ut 'patrum patres'. А&7saxa latentia& {43modo}43 propter tempestatem, {43non ut quidam tradunt Аtranquillo mari; nam quemadmodum latent quae nomen habent?}43 haec Аautem saxa inter Africam, {43Siciliam}43 et Sardiniam {43et Italiam}43 sunt, Аquae saxa ob hoc Itali aras vocant, quod ibi Afri et Romani Аfoedus inierunt et fines imperii sui illic esse voluerunt. unde et АDido "litora litoribus contraria, fluctibus undas inprecor". Аquae arae a Sisenna "propitiae" vocantur. {43alii dicunt Graecos haec Аsaxa $BWMOU\S& appellare. quidam insulam fuisse hunc locum tradunt, Аquae subito pessum ierit, cuius reliquias saxa haec exstare, in quibus Аaiunt Poenorum sacerdotes rem divinam facere solitos. has aras alii АNeptunias vocant, sicut Claudius Quadrigarius I. annalium "apud Аaras, quae vocabantur Neptuniae". Varro de ora maritima lib. I ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ бШьИР"ut faciunt hi, qui ab Sardinia Siciliam aut contra petunt. Аnam si utramque ex conspectu amiserunt, sciunt periculose Аse navigare ac verentur in pelago latentem insulam, quem Аlocum vocant aras". &7torqvet& iacit, inmittit, ut "torquet aquosam Аhiemem". alibi 'torquet' deflectit, ut "torquet medios nox umida Аcurrus". alibi regit et frenat, ut "cuncta tuo qui bella pater sub Аnumine torques". alibi sustinet et fert "axem umero torquet stellis Аfulgentibus aptum".}43 Р@@&7saxa vocant itali mediis qvae in flvctibvs aras& Аordo est, quae saxa in mediis fluctibus Itali aras vocant. {43pro qui-Аbus hunc ordinem esse ait 'tris Notus abreptas mediis fluctibus in saxa Аlatentia torquet'. alii 'mediis [2quae]2 fluctibus aras' legunt, ut sit ordo 'saxa Аvocant Itali aras, quae mediis fluctibus', ut desit 'sunt'. Italos autem Аaliqui non qui in Italia nati sint, sed qui Latine loquantur accipiunt.}43 Р@@&7dorsvm inmane& eminens, altum, secundum Homerum. @1 А{43vel certe eminens planities aut superficies durior. aut sic ait hic poeta А'dorsum' de saxo, ut Homerus "$NW=TA QALA/SSHS&", sicut alibi ipse А"dorso dum pendet iniquo". quidam 'inmane' pro malo accipiunt Аpositum propter naufragia, quae ibi solent fieri; nam 'manum' bonum Аdicunt, ergo quod bono contrarium inmane; non enim potest pro magno Аaccipi, [2ut]2 alibi "posuitque inmania templa", quia non facile appa-Аrent haec saxa, nisi cum mare ventis movetur. 'dorsum' autem hoc Аloco non absurde ait, quia Graece arae ipsae $I(\PPOU NW=TA& dicuntur, ut АSinnius Capito tradidit, secundum Homerum.}43 &7mari svmmo& vel in Аsummo, vel in placido. Р@@&7in brevia et syrtes& id est in brevia syrtium, quo modo А"molemque et montes". 'brevia' autem vadosa dicit, per quae Аpossumus vadere. &7et syrtes& syrtium "sinus duo sunt pares Аnatura, inpares magnitudine", ut Sallustius dicit. Р@@{43&7vadis& vada $TA\ BRAXE/A.& Varro de ora maritima libro I А"si ab aqua summa non alte est terra dicitur vadus". et multi Аsic legunt 'inliditque vadis atque aggere cingit harenae'.}43 Р@@&7lycios& hi Troiae ad auxilium venerant, qui mortuo rege АPandaro Aeneam secuti sunt, unde et in secundo ait "comitum Аadfluxisse novorum". &7fidvm& fidelem. utrumque nomen idem Аsignificat. {43quamvis quidam velint fidum amicum, fidelem servum dici. Аet sic pronuntiandum, ut dolorem adferat talis socii amissio.}43 Р@@&7ipsivs ante ocvlos& ad maiorem dolorem: unde alibi А"quaeque ipse miserrima vidi", item "qui nati coram me cer-Аnere letum fecisti". &7ingens pontvs& magna pars ponti. et est Аtropus synecdoche. &7a vertice& aut a puppi, quae vertex navis Аest, aut ab Aquilone, qui flat a mundi vertice, hoc est a septen-Аtrione, ut ipse alibi "hic vertex nobis semper sublimis". {43qui-Аdam 'verticem' hic procellam accipiunt.}43 @1 Р@@{43&7in pvppim& pro puppim: addidit praepositionem. &7pronvs& А$PRHNH/S&. non nulli sane 'pronum' adverbialiter legunt.}43 &7magister& АLeucaspis, ut in sexto libro "Leucaspim et Lyciae ductorem Аclassis Orontem". Р@@&7ter& saepius, finitus numerus pro infinito. crebros enim Аfluctus facit Aquilo, ut Sallustius "crebritate fluctuum ut Aqui-Аlone solet". {43vel certe quod Graeci $TRIKUMI/AN& appellant, ut Sallustius А"triplici fluctu".}43 &7ibidem& 'ibidem' et 'ubinam' multi dubitant ubi Аesse debeat accentus, quia 'ibi' et 'ubi' naturaliter breves sunt, Аsed ratione finalitatis plerumque producuntur in versu, nescientes Аhanc esse rationem, quia pronuntiationis causa contra usum Latinum Аsyllabis ultimis, quibus particulae adiunguntur, accentus tribuitur, Аut 'musaque' 'illene' 'huiusce'. sic ergo et 'ibidem'. Р@@{43&7torqvet agens circvm& in gyrum circumagit. &7vertex& vertex Аdicitur circumacta in se unda et quae quasi sorbere videatur: quod de АCharybdi legitur "atque imo barathri ter gurgite vastos sorbet in Аabruptum fluctus", de qua ait Sallustius "Charybdis, mare verti-Аcosum".}43 Р@@&7apparent& aliud est 'parere' et aliud 'apparere'. 'parere' Аenim est oboedire, ut "paret amor dictis", 'apparere' autem, Аvideri, ut "apparet liquido sublimis in ae+re Nisus". et haec Аobservatio diligenter custodiri debet, licet eam auctores metri causa Аplerumque corrumpant. &7rari& vel propter maris magnitudinem, Аvel quia una perierat navis. {43vel 'rari' de multis, ut ostendat statim Аalios plures periisse. et quomodo 'apparent', si 'ponto nox incubat atra'? Аaut quia 'crebris micat ignibus aether', aut quia ante ipsius oculos hoc @1 Аevenit.}43 &7nantes& prima verbi positio est 'no nas nat', unde est А"nare per aestatem liquidam". prima syllaba naturaliter longa Аest, licet 'natare' 'na' brevis sit in eadem significatione. &7in А&7gvrgite vasto& tapinosis est, id est rei magnae humilis expositio. Аprudenter tamen Vergilius humilitatem sermonis epitheto sublevat, Аut hoc loco 'vasto' addidit. item cum de equo loqueretur ait "ca-Аvernas ingentes". Р@@&7arma virvm& bene addidit 'virum', {43id est virorum}43. arma Аenim dicuntur cunctarum artium instrumenta, ut "Cerealiaque Аarma", item "colligere arma iubet" et alio loco "dicendum et Аquae sint duris agrestibus arma". &7troia& differentia in hoc Аsermone est et in sensu et in syllabis. nam cum provinciam dici-Аmus, {43nam Troia provincia, Ilium ipsa civitas,}43 et principale est nomen, Аbrevis est 'Tro'. quando autem non est principale et derivatio est, Аlonga est 'Tro.', ut "Troius Aeneas". &7gaza& Persicus sermo est Аet significat divitias, {43unde Gaza urbs in Palaestina dicitur, quod in Аea Cambyses rex Persarum cum Aegyptiis bellum inferret divitias suas Аcondidit}43. est autem generis feminini, ut "et gaza laetus agresti". Аquo exemplo apparet quoque superfluo quaeri a multis, quemadmo-Аdum potuerit aurum natare, nescientibus gazas, id est opes, dici Аomne quod possidemus. {43aut certe hyperbole tempestatis, ut etiam Аponderosa ferri potuerint. &7per vndas& 'per' quidam nolunt * * * .}43 Р@@&7iam validam& zeugma est ab inferioribus 'vicit hiems'. quod Аfit et a superioribus et a medio, plerumque et ad utrumque respondet, @1 Аut "Troiugena, interpres divum, qui numina Phoebi, qui Аtripodas, Clarii laurus, qui sidera sentis et volucrum Аlinguas et praepetis omina pinnae". ecce hoc loco 'sentis' et Аante dicta et sequentia concludit. &7ilionei& antiptosis est, pro Аgenetivo enim dativum posuit; nam constat huiusmodi Graeca no-Аmina dativum singularem in ei diphthongum mittere, ut Orphei; Аnam illa solutio est cum Orphei separatim dicimus: nec modo А'Ilionei' possumus dicere adstrictum esse genetivum, ut ipse sit qui Аet dativus. quod si forte contingat, non regula mutatur, sed an-Аtiptosis fit, qua plerumque utuntur poetae, ut "urbem quam statuo Аvestra est" pro urbs, item "haeret pede pes" pro pedi. Р@@&7vectvs& qua vehebatur significat. et pro praesenti parti-Аcipio, quod non habemus, praeteritum posuit. in Latino enim ser-Аmone a passivo verbo praesens participium non est, neque ab activo Аpraeteritum. sed quod uno sermone explicare non possumus aut Аcircumlocutione ostendimus, aut si hoc nolumus, participium pro Аparticipio ponimus, sed usurpative, ut hoc loco factum est. {43&7abas& АAbantes aliquot tradunt: hic unus, Aeneae comes; alter quem in Troia АDiomedes occidit; tertius est Argivus, cuius clipeum tertio libro Apollini Аconsecrasse dicit Aeneam.}43 Р@@&7vicit hiems& 'hiems' duas res significat: aut tempus aut Аvim venti{43, per quam oritur tempestas}43. ergo pro loco intellegendum Аest. {43Accius "unde estis nautae huc hieme delati". sic et Varro. А&7laxis& pro laxatis, nomen pro participio.}43 Р@@&7imbrem& imber dicitur umor omnis, ut Lucretius ex "igni Аterra atque anima nascuntur et imbri", id est umore. {43&7imbrem]& @1 Аveteres enim omnem aquam imbrem dicebant. Ennius imbrem pro Аaqua marina "ratibusque fremebat imber Neptuni".}43 &7fatiscvnt& Аabundanter aperiuntur; 'fatim' enim abundanter dicimus, unde et Аadfatim, hiscere autem aperiri, {43verbum frequentativum ab hiare}43. Ш¤@@{43&7emissam hiemem& hic apertius tempestatem declarat significari Аex Graeco; nam et illi $XEIMW=NA& tempestatem dicunt. et bene veteres Аnostri 'hiemem anni' dicebant, ne tempestas posset intellegi.}43 &7imis& ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ бШ¤Дbene in imo voluit esse Neptunum, ut iam factam cognosceret Аtempestatem, non incipientem vetaret. Р@@&7stagna& stagnum dicitur aqua stans, sed nunc profunda Аmaris significat ab eo, quod non nisi nimia tempestate turbantur. Аergo 'stagna' et 'imis vadis refusa' aliud pendet ex alio, quia in-Аmobilis aqua in imo maris tantummodo est, {43quam tunc ab imo motu Аdicit esse turbatam. &7graviter commotvs& opportune Neptunum ait com-Аmotum cum maria turbantur, quia plerumque poetae Neptunum pro Аmari ponunt}43. &7et alto prospiciens& aut e mari erigens caput, Аaut mari providens. {43quidam 'alto' caelo accipiunt, quia ait 'iam Аcaelum terramque'.}43 Р@@&7placidvm capvt& quaerunt multi quemadmodum 'placidum А{43caput',}43 si 'graviter commotus'? quasi non possit fieri, ut irascatur Аventis, propitius sit Troianis. uno autem epitheto more suo habi-Аtum futurae orationis ostendit, ut alibi uno sermone 'tum quassans Аcaput'. {43&7placidvmqve capvt]& epitheta alia naturalia sunt, alia ad Аtempus. et 'placidum' ut naturale Neptuni est, ita 'graviter commotus' Аad tempus ob factam tempestatem.}43 Р@@{43&7disiectam aeneae t. v. a. c.& hic ostendit Aeolum omnia Iuno-Аnis praecepta complesse. nam 'submersasque obrue puppes' in Orontis Аsociorumque eius interitu; 'aut age diversas et dissice corpora ponto' А'disiectam Aeneae toto videt aequore classem'.}43 @1 Р@@&7caeliqve rvina& id est tonitribus, quorum sonus similis Аest ruinis. Р@@&7nec latvere doli fratrem ivnonis et irae& aut doli АIunonis, aut fratrem Iunonis. gemina ergo distinctio est. {43&7fratrem А&7ivnonis]& quod et ipsa Saturni est filia.}43 Р@@&7evrvm ad se zephyrvmqve vocat& per hos omnes intel-Аlege; isti enim sunt cardinales. {43'ad se' autem $H)QIKW=S.& cur Аtamen Zephyrus, qui ad Italiam ducit, quem poeta supra tacuit, nunc Аvocatur? ira in hoc Neptuni exprimitur, si etiam eum obiurgat, qui Аnon adfuerit.}43 Р@@&7generis fidvcia vestri& Astraeus enim unus de Titanibus, Аqui contra deos arma sumpserunt, cum Aurora concubuit, unde nati Аsunt venti secundum Hesiodum. et hoc loco fiduciam pro confiden-Аtia posuit, cum fiducia in bonis rebus sit, confidentia in malis. Р@@&7iam caelvm terrasqve& aut ordo est 'ausi estis sine meo Аnumine tantas moles tollere et caelum terrasque turbare'? aut certe Аillud est, quod tria haec numina, licet divisa imperia teneant, vi-Аdentur tamen invicem regni totius habere potestatem, sicut et ipsa Аelementa quae retinent physica inter se quadam ratione iunguntur. Аquod et ipsorum numinum sceptra significant. Iuppiter enim trifido Аutitur fulmine, Neptunus tridente, Pluto tricerbero. multi enim quae-Аrunt, cur modo Neptunus de alienis conqueratur elementis. {43aut Аcerte 'terram' pro mari posuit, ab eo quod continet id quod continetur, Аquia ipse dicitur $*)ENOSI/XQWN& et $*)ENOSI/GAIOS,& id est movens terram. et Аcaelum pro ae+re; constat enim terram cum aqua in ae+re libratam. А&7meo sine nvmine& hoc est 'et laxas sciret dare iussus habenas'. &7nv-А&7mine venti& distingue 'numine', ut 'venti' convicium sit.}43 @1 ЫБЗ@@&7qvos ego& deficit hoc loco sermo; et congrue, quasi irati Аet turbatae mentis, ut alibi "me me, adsum". similiter "incipit Аeffari, mediaque in voce resistit". Terentius "quem quidem Аego si sensero, sed quid opus est verbis?" his enim adfectibus Аtantum sermonis defectio congruit. {43&7qvos ego]& subauditur 'ulciscar'. Аergo $A)POSIW/PHSIS& est, hoc est, ut ad alium sensum transeat, ideo Аabruptum et pendentem reliquit. et necessarium post tale schema 'sed' Аconiunctionem sequi, ut "quamquam o, sed".}43 &7sed motos praestat& Аprudenter agit; plus est enim innocentibus succurrere, quam nocen-Аtium delicta punire. &7praestat& melius est, ut "praestat Trina-Аcrii metas lustrare Pachyni". et notandus sermo. nam et per Аse plenus est, et tam accusativo iungitur quam septimo. dicimus Аenim et 'praestat illum' et 'praestat illo'. Р@@&7post mihi non simili poena commissa lvetis& aut 'non Аsimili poena', id est non ea qua Troianos adfecistis, aut certe 'mihi Аnon simili', id est vehementer irato. {43&7post mihi n. s. p. c. l.]& pro А'non inpune eritis posthac'; nunc enim nullam poenam sentiunt, nisi Аforte obiurgationis. 'commissa' autem hic pro peccatis.}43 &7lvetis& Аpersolvetis. et hic sermo a pecunia descendit; antiquorum enim Аomnes poenae pecuniariae fuerunt. Р@@&7matvrate fvgam& cum maturitate, id est cum tranquilli-Аtate discedite, quo modo dicimus 'matura iracundiam tuam', id est Аmitiga; perniciosum enim Troianis est, si maturent fugam, hoc est Аaccelerent. {43ergo 'fugam' hic tantum discessum accipiendum.}43 @1 Р@@&7saevvmqve& vel magnum {43et potentem}43, ut superius, vel vere Аsaevum in ventos, quia minatur. {43&7tridentem& ideo tridens Neptuno Аadsignatur, quia mare a quibusdam dicitur tertia pars mundi, vel quia Аtria genera aquarum sunt, maris, fluminum, fluviorum, quibus omni-Аbus Neptunum praeesse non nulli dicunt.}43 Р@@&7sorte& ac si diceret potuisse se etiam caelum tenere, АAeolum vero beneficio etiam carceris regna meruisse, {43nec sine suo Аarbitrio posse quemquam in suo regno habere potestatem. &7sed mihi А&7sorte datvm& 'sorte' ideo ait, quia Iuppiter et Neptunus et Dis pater, АSaturni et Opis filii, cum de mundi possessione certamen inissent, pla-Аcuit ut imperium sorte dividerent: ita effectum est, ut caelum Iuppiter, Аmaria Neptunus, Dis pater inferos sortirentur.}43 &7inmania& aspera; А'manum' enim antiqui bonum dicebant, {43sicut supra dictum est,}43 unde Аet 'mane' dicitur; quid enim melius? et per antiphrasin 'manes' Аinferi, quia non sint boni. Р@@&7vestras evre domos& irascentum est uti proprio nomine, Аut Terentius "ego te in pistrinum Dave dedam". aut quasi con-Аtra principem tempestatis irascitur, quem primum constat egressum, А{43quia supra 'una Eurusque Notusque ruunt'.}43 quod autem dixit 'saxa Аinmania, vestras domos' de Pseudulo Plauti tractum est, ubi ait А"nisi forte carcerem aliquando effregistis vestram domum". А{43et figurate 'saxa, domos'; vario enim significatu idem ostenditur. А&7iactet& pro glorietur, sicut in georgicis "nullo tantum se Moesia Аcultu iactet". et hoc ex accidenti sumptum, quoniam quicumque sunt @1 Аin aliqua re gloriosissima motu quodam et incessu corpus suum ia-Аctant.}43 &7avla& inrisio est; sequitur enim 'carcere'. et nihil tam Аcontrarium si simpliciter intellegamus. Р@@&7clavso& quia dimittere ventos non ipsius est, sed iuben-Аtis. {43et hoc est "foedere certo et dare iussus habenas". &7ventorvm& Аnon otiose, sed per exprobrationem, poterat enim dicere 'vestro', sed ut Аsupra "meo sine numine venti".}43 &7carcere regnet& licet carcer Аsit, tamen regnum est Aeoli; haec enim pro adfectu possidentis in-Аtellegenda sunt, ut alibi cum de rure loqueretur "post aliquot Аmea regna videns mirabor aristas". {43et bene regnum Aeoli Аcustodiam carceris dixit.}43 Р@@&7dicto citivs& non antequam diceret, dixit enim 'haec Аait'; sed citius, quam dici potest. &7placat& sub poetica licentia Аphysicam quoque tangit rationem. mare enim dicitur esse Neptunus, Аquem superius dixit graviter commotum, quia tempestas erat. nunc Аait 'placat', quia iam sedari coeperant maria. Р@@&7collectas& aut nunc collegit et fugavit, aut ante a ventis Аcollectas fugavit, id est resolvit. {43&7collectas]& colligere enim nubes Аdicitur caelum, ut "aut si nox pluviam ne colligat ante vere-Аmur". &7solemqve redvcit& per solem serenitas intellegenda, quia supe-Аrius dixerat "eripiunt subito nubes caelumque diemque". quis Аenim ignorat diem constare per solem? et consequens erat, ut fugatis Аnubibus sol rediret.}43 Р@@&7cymothoe& nomina deorum plerumque de causis sunt ficta Аab elementis, quae numina dici voluere maiores, ut 'Cymothoe', @1 Аid est cursus fluctuum, $A)PO\ TOU= QE/EIN TO\ KU=MA.& &7triton& deus Аmarinus, Neptuni et Salaciae filius, deae marinae ab aqua salsa Аdictae. &7adnixvs& antiquum est, ut 'conixus', quibus hodie non Аutimur; dicimus enim 'adnisus' et 'conisus'. sed et multa alia Аusus contra antiquitatem vindicavit. illi enim 'parsi' dicebant, nos Аdicimus 'peperci'. item nos dicimus 'suscepi', illi dicebant 'succepi', ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ бЫБРИЙut "succepitque ignem foliis". {43&7adnixvs& zeugma est, 'adnixi' Аenim debuit dicere, ut paulo post "haud aliter puppesque tuae Аpubesque tuorum, aut portum tenet". ergo 'adnixus' ad Tritonem Аtantum pertinet, quia Cymothoen iuvabat. quibusdam sane non videtur Аzeugma, quia 'adnixus', non 'conixus'. ordo tamen est 'Cymothoe simul Аet Triton acuto detrudunt naves scopulo', ab aris scilicet in quas "tris АNotus in s. l. t".}43 Р@@&7levat& leves ac navigabiles facit, ut "nostrumque leves Аquaecumque laborem". et scire debemus prudenter poetam pro Аcausis vel tendere vel corripere orationem, ut hoc loco periclitan-Аtibus Troianis tota celeritate dicit esse subventum. contra in quinto Аlibro ubi nullum periculum est latius describit placantem maria АNeptunum. item in secundo libro quoniam inminet periculum uno Аversu ait "quo res summa loco Panthu? quam prendimus Аarcem?" {43&7levat& laxat, ut "atque arta levari vincla iubet АPriamus". &7tridenti& autem pro tridente, dativum pro ablativo.}43 @1 Р@@{43&7aperit& ideo quia harenarum congerie inpediente praeclusae Аad navigandum erant. ergo inmisso in eas mari aptas ad navigandum Аfacit. sic Sallustius "sed ubi tempore anni mare classibus pate-Аfactum est". ceterum bis idem. &7temperat& tranquillum facit.}43 Р@@{43&7atqve rotis svmmas l. p. v.& bene non moratur in descriptione Аcurrus, ut citius liberetur Aeneas.}43 * * * &7perlabitvr vndas& figura est. Аquod enim nos modo dicimus per praepositionem nomini copulatam Аsequente verbo, antiqui verso ordine praepositionem detractam no-Аmini iungebant verbo, ita tamen ut esset una pars orationis, et Аfaciebant honestam elocutionem. nos dicimus 'per undas labitur', Аilli dicebant 'perlabitur undas'. item 'per forum curro' et 'per-Аcurro forum'. notandum plane quod plerumque suum regit casum, Аplerumque ad ablativum transit. Р@@&7ac velvti magno in popvlo& iste tempestati populi mo-Аtum comparat, Tullius populo tempestatem: pro Milone "equidem Аceteras tempestates et procellas in illis dumtaxat flucti-Аbus contionum". {43ita et Homerus seditioni tempestatem $KINH/QH D' А$A)GORH\ W(S KU/MATA MAKRA\ QALA/SSHS.&}43 ideo autem 'magno' addidit, Аquia ubi frequens est populus, ibi et crebra seditio. {43et quidam А'populum' totam civitatem, 'vulgum' vero plebem significari putant. А&7saepe& autem ut fieri solet.}43 Р@@{43&7seditio& 'seditio' est [2dissensio civium]2, sicut Cicero ait in de Аre publica "eaque dissensio civium, quod seorsum eunt alii ad Аalios, seditio dicitur".}43 &7animis ignobile& id est stultum, ut con-Аtra nobilem animum prudentium dicimus. ideo etiam paulo post Аait 'arrectis auribus'; sumpsit enim translationem ab animalibus, @1 А{43quae utique stultiora sunt.}43 &7vvlgvs& et masculini generis et neutri Аlectum est: generis neutri hoc loco, alibi masculini, ut in "vulgum Аambiguas". et hoc est artis ut masculino utamur, quia omnia АLatina nomina in us exeuntia, si neutra fuerint, tertiae sunt decli-Аnationis, ut pecus pecoris: si autem secundae fuerint declinationis, Аmasculina sunt; 'vulgi' autem facit, non 'vulgeris', ut docti, clari. Аusurpatum tamen est neutrum genus propter unum Graecum nomen, Аid est pelagus. cum enim pelagi faciat, neutri tamen est generis. Р@@{43&7iamqve faces et saxa volant& multi non 'volant', sed 'vo-Аlunt' invenisse se dicunt. sed Cornutus "verendum", ait, "ne praeposte-Аrum sit faces velle, et sic saxa, cum alibi maturius et ex Аordine dictum sit 'arma velit poscatque simul rapiatque Аinventus'".}43 &7fvror arma ministrat& sic alibi "rimanti telum Аira facit". {43sane summa velocitate sensus explicitus.}43 Р@@&7gravem& venerabilem, unde et contemptibiles 'leves' dici-Аmus. et bene servat circa hunc rhetoricam definitionem, cui dat Аet iustitiam et peritiam dicendi, ut 'tum pietate gravem' et 'ille Аregit dictis animos'. orator enim est vir bonus, dicendi peritus. А{43&7pietate gravem& cuius illis auctoritas ob pietatem est gravis.}43 Р@@{43&7arrectis avribvs& translatio a mutis animalibus, quibus aures Аmobiles sunt. an aures pro audiendi sensu posuit, secutus Terentium Аqui ait "arrige aures Pamphile"?}43 ЫБЫ@@&7genitor& venerabilis, ut "Thybri pater". ergo hoc nomen Аet ad verum patrem pertinet et ad honorem refertur. {43sane veteres Аomnes deos patres dicebant.}43 &7caeloqve invectvs aperto& non per Аcaelum vectus, sed caelo iam sereno vectus per maria. @1 Р@@{43&7flectit& quidam 'flectit' pro regit accipiunt, ut interdum А'torquet' in eodem significatu ponit "qui numine torques".}43 &7cvrrv& Аnon, ut quidam putant, pro 'currui' posuit, nec est apocope, sed Аratio artis antiquae, quia omnis nominativus pluralis regit gene-Аtivum singularem et isosyllabus esse debet, ut hae musae huius Аmusae, hi docti huius docti. item a genetivo singulari dativus Аregitur singularis, ut isosyllabus sit, ut huius docti huic docto$. Аinde ergo est "curruque abscisa duorum suspendit capita" et А"libra die", ne, si 'diei' fecisset, maior esset nominativo plurali. А&7secvndo& Troianis obsequenti. et tractus est sermo a sequentibus Аservis, id est pedisequis secundis: unde et secundam fortunam dici-Аmus, quod secundum nos est, id est prope nos. Р@@&7aeneadae& nunc Troiani, aliquando Romani, ut "Aenea-Аdae in ferrum pro libertate ruebant". {43&7proxima litora& ideo Аquia post periculum non eligitur litus, sed quodcumque occurrit occu-Аpatur.}43 &7cvrsv& aut secundum quod superius diximus 'proxima Аcursu', id est cursui, aut 'contendunt cursu petere', et est septi-Аmus casus. {43ut hic 'cursu' de navibus, ita alibi iter, ut "unde iter АItaliam" et in quinto "certus iter". stationes etiam navium dicebant, Аquod est animalibus terrestribus proprium.}43 Р@@&7vertvntvr& scilicet a proposito itinere, hoc est ab Italia. Р@@&7est in secessv& topothesia est, id est fictus secundum @1 Аpoeticam licentiam locus. ne autem videatur penitus a veritate Аdiscedere, Hispaniensis Carthaginis portum descripsit. ceterum hunc Аlocum in Africa nusquam esse constat, nec incongrue propter no-Аminis similitudinem posuit. nam topographia est rei verae descri-Аptio. &7secessv& sinu secreto. &7locvs& subaudis 'quem', ut superius А"urbs antiqua fuit". et sciendum est, quia, quotiens praemittimus Аnomen cuiuslibet generis et interposito pronomine [2proprium]2 Аsequitur nomen alterius generis, medium illud pronomen proprii Аnominis genus sequitur, ut Sallustius "est in carcere locus, quod АTullianum appellatur". ecce proprio iunxit, non appellativo; АTullianum enim proprium est, carcer appellativum. si autem utra-Аque nomina appellativa fuerint, licenter cui volumus responde-Аmus. &7insvla portvm efficit& {43'quem locum' subaudimus, vel 'in quo Аinsula portum efficit'; hoc enim solummodo portus, quod illi insula Аanteposita est.}43 ЫБб@@&7inqve sinvs scindit sese vnda redvctos& dividit se Аunda in sinus reductos, id est replicabiles. {43&7inqve sinvs& antiqua Аest locutio. sic ipse alibi "inque salutatam linquo". &7C.& Memmius Аde triumpho Luculli Asiatico: "inque luxuriosissimis Asiae oppi-Аdis consedissse" et mox "inque Gallograeciam redierunt".}43 Р@@&7gemini& pares, similes; interdum et duos significat. &7mi-А&7nantvr& eminent, ut "minaeque murorum ingentes". item "illa Аusque minatur". {43et ita est, ut quae eminent minari videantur}43. Р@@&7svb vertice& hoc est circa radices montis, quae ad re-Аctam lineam suscipiunt cacumen, id est verticem. @1 Р@@{43&7tvta& a tempestate defensa, ideo et 'silent'. &7tvm& pro prae-Аterea.}43 &7tvm silvis scaena corvscis& 'silvis coruscis' hoc est sil-Аvarum coruscarum, id est crispantium, ut Iuvenalis "longa coruscat Аserraco veniente abies". et posuit septimum pro genetivo, ut Аsuperius "pulchra prole". {43alii 'coruscis' tremulis vel vibrantibus Аaccipiunt.}43 &7scaena& inumbratio. et dicta scaena $A)PO\ TH=S SKIA=S. Аapud antiquos enim theatralis scaena parietem non habuit, sed Аde frondibus umbracula quaerebant. postea tabulata conponere Аcoeperunt in modum parietis. {43scaena autem pars theatri adversa Аspectantibus, in qua sunt regia.}43 Р@@{43&7desvper& pro supra, praepositione contra rationem adiecta.}43 А&7horrenti& horror plerumque ad odium pertinet, plerumque ad ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ бЫБеГvenerationem, ut hoc loco. sic Lucanus "arboribus suus horror Аinest". &7atrvm nemvs& tropus est; per atrum {43enim}43 nigrum osten-Аdit, per nigrum umbrosum, per umbrosum densum, id est frondibus Аplenum. ЫБз@@&7vivo& naturali, ut "vivo praetervehor ostia saxo". Р@@&7nympharvm domvs& aut verum dicit et est historia, aut Аad laudem pertinet loci: talis, inquit, locus est, ut domus credatur Аesse nympharum. &7hic& pro 'illic' more suo. Р@@&7anchora morsv& hoc nomen cum in Graeco, unde origi-Аnem ducit, aspirationem non habeat, in Latino aspiratur: quod est Аcontrarium; nam magis Graecorum est aspiratio. sed hoc in paucis @1 Аnominibus invenitur. morsum autem de anchoris bene dixit, cum Аalio loco inveniamus "tum dente tenaci anchora fundabat Аnavis". Р@@&7hvc septem aeneae c. n.& {43quidam volunt hoc loco quaestionem Аnasci. si favet Neptunus Troianis, cur cum omnibus navibus ad Afri-Аcam non pervenit Aeneas? sed Neptunus postquam sensit tempestatem Аcommotam, potuit de periculo liberare Troianos, ante facta vero mutare Аnon potuit. nam et Orontis navem cum omnibus sociis eius constat Аperisse: et simul libri oeconomia perisset, si Aeneas cum omnibus na-Аvibus pervenisset. volunt autem septem naves ita interim colligi, ut Аuna Aeneae sit, tres de saxis a Cymothoe et Tritone, tres de syrtibus, АNeptuno syrtes navigabiles faciente, liberatae sint, reliquae tantum Аdispersae sint, quas paulo post legimus ad Africae litus adpulsas. no-Аvam tamen rem Naevius bello Punico dicit, unam navem habuisse АAeneam, quam Mercurius fecerit.}43 Р@@&7tellvris amore& cuiuscumque post pericula. unde et Аsuperius dixit 'quae proxima litora cursu contendunt'. et paulo Аpost infert 'optata potiuntur Troes harena'; {43nam re vera haec optata Аnon erat eis, qui ad Italiam festinant.}43 tellurem autem pro terra Аposuit, cum Tellurem deam dicamus, terram elementum; ut plerum-Аque ponimus Vulcanum pro igni, Cererem pro frumento, Liberum Аpro vino. Р@@&7harena& quaeritur, habeat necne nomen hoc adspiratio-Аnem. et Varro sic definit "si ab ariditate dicitur non habet, Аsi ab haerendo, ut in fabricis videmus, habet". melior tamen Аest superior etymologia. {43et 'harena' aut pro terra posita est, aut Аet harena grata potuit esse post mare.}43 Р@@&7sale tabentis& {43aut}43 madefactos aspargine, {43aut qui apud @1 Аsentinam laboraverint; nam supra ait "omnes accipiunt inimicum Аimbrem". sane marina aqua dicitur exesse et extenuare ut cetera sic Аcorpus humanum. &7in litore& pro in litus, ut "arma sub adversa Аposuit radiantia quercu" pro sub adversam quercum.}43 Р@@&7silici scintillam excvdit& bene adiecit speciem, quia in Аlapidibus certis invenitur ignis. 'excudit' autem est feriendo eiecit, Аquia cudere est ferire; unde et incus dicitur, quod illic aliquid cu-Аdamus, id est feriamus. &7achates& adlusit ad nomen, nam achates Аlapidis species est: bene ergo ipsum dicit ignem excusisse. unde Аetiam Achaten eius comitem dixit. lectum est enim in naturali Аhistoria Plinii, quod si quis hunc lapidem in anulo habuerit, gra-Аtiosior est. Р@@&7svccepit& pro suscepit, ut diximus supra. Р@@{43&7nvtrimenta& Cicero in Oratore "sed quod educata huius Аnutrimentis eloquentia ipsa se postea colorat".}43 &7rapvit-А&7qve in fomite flammam& paene soloecophanes est; nam cum Аmutationem verbum significet, ablativo usus est: sed hoc solvit Аaut antiqua circa communes praepositiones licentia, ut est "con-Аditus in nubem", contra "et nota conduntur in alvo", Аitem "saeva sedens super arma" et "geminae super ar-Аbore sidunt". Cicero "quod ille in capite ab hostium duce @1 Аacceperat", item "et si fortes fueritis in eo, quem nemo sit Аausus defendere". aut 'rapuit' raptim fecit flammam in fomite, Аid est celeriter. {43et mire 'rapuit', opus est enim celeritate ad tale Аministerium. sane fomites sunt assulae quae ab arboribus cadunt Аquando inciduntur, quod foveant ignem. Clodius Scriba commentario-Аrum IIII. "fomenta taleae excisae ex arboribus", item alio loco А"astulae ambustae, ligna cavata a fungis nomine excepto".}43 Р@@{43&7cererem& metonymia pro frumento.}43 &7corrvptam vndis& Аaqua emollitam. &7cerealiaqve arma& fugiens vilia ad generali-Аtatem transiit propter carminis dignitatem et rem vilem auxit Аhonestate sermonis, ut alibi, ne lucernam diceret, ait "testa cum Аardente viderent scintillare oleum". et sciendum est iudice Аeuphonia dici 'Cerealia' vel 'Cerialia', 'Typhoea' vel 'Typhoia', А'Caesareanus' vel 'Caesarianus'. in his ergo licentia derivationis Аest. {43&7cerealiaqve arma]& 'arma' enim generaliter omnium rerum Аinstrumenta dicuntur, ubi reponuntur armaria dicta sunt. Nigidius Аde hominum naturalibus IIII. "omnis enim ars materia inventa Аcirca quam versetur, ferramenta vasa instrumentum arma-Аmentaque primum comparat, per quae opera sua efficere Аpossit".}43 Р@@&7fessi rervm& hoc est penuria fatigati, {43id est esurientes, @1 Аquod fere laborem fames subsequitur.}43 et fessus generale est; dicimus Аenim fessus animo, {43id est incertus consilii,}43 ut "ter fessus valle Аresedit", et fessus corpore, quod magis est proprium, et fessus re-Аrum a fortuna venientium, ut hoc loco. epitheta numquam vacant, Аsed aut ad augmentum, aut ad diminutionem, aut ad discretionem Аponi solent. &7frvges& generaliter omnes fruges dicuntur, et errant Аqui discernunt frumenta a frugibus. nam Cicero ait "olei et fru-Аgum minutarum", cum de leguminibus diceret, ut ostenderet etiam Аfrumenta fruges vocari. frugum autem nomen tractum est a fru-Аmine, id est eminente gutturis parte. &7receptas& liberatas ut "me-Аdioque ex hoste recepit", id est liberavit. {43&7receptas]& de peri-Аculo vel ex insperato salvas.}43 Р@@&7et torrere parant flammis et frangere saxo& multi Аhysteroproteron putant, non respicientes superiora, quia dixit undis АCererem esse corruptam, quam necesse fuerat ante siccari. qui Аtamen etiam contra hoc illo se tuentur exemplo "nunc torrete Аigni fruges, nunc frangite saxo" et volunt etiam hic hystero-Аproteron esse. quod falsum est; nam et hodie siccari ante fruges Аet sic frangi videmus. et quia apud maiores nostros molarum usus Аnon erat, frumenta torrebant et ea in pilas missa pinsebant, et Аhoc erat genus molendi. unde et pinsores dicti sunt, qui nunc Аpistores vocantur. pinsere autem dici Persius probat, ut "a tergo Аquem nulla ciconia pinsit". {43quidam ne hysteroproteron sit, alios Аtorrere, alios frangere accipiunt. Accius Troadibus "nocturna saxo @1 Аfruges franges torridas". sane his versibus 'tum Cererem corruptam Аundis' et 'torrere parant flammis et frangere saxo' ius pontificum Аlatenter attingit. flamines autem farinam fermentatam contingere non Аlicebat. cum autem dicit 'Cererem corruptam undis' et 'torrere p. f. Аet f. s.', quid aliud ostendit, quam mox eos sine fermento panem Аcoxisse, qui omnes fruges corruptas protulerunt? non autem exspectasse Аeos fermentum, docet illo versu 'tum victu revocant vires'.}43 Р@@&7aeneas& merita personarum vilibus officiis interesse non Аdebent: quod bene servat ubique Vergilius, ut hoc loco, item in Аsexto cum diversis officiis Troianos diceret occupatos, ait "at pius АAeneas arces quibus altus Apollo praesidet": nisi cum Аcausa pietatis intervenit, ut ad sepeliendum socium Misenum de АAenea dixit "paribusque accingitur armis". &7scopvlvm& id est Аspeculam. et quando speculationem significamus, generis est femi-Аnini, ut "specula Misenus ab alta". speculum autem, in quo nos Аintuemur, generis est neutri, ut Iuvenalis "speculum civilis sar-Аcina belli". Р@@&7late petit& in quantum potest. &7pelago& in pelagus, Аut "inferretque deos Latio". &7anthea si qvem& aut ordo est А'ascendit scopulum requisiturus Anthea Capyn Caicum, si quem Аvideat'. et usus est hoc genere elocutionis, quo et Terentius, qui Аdixit "quod plerique omnes faciunt adulescentuli". atqui nihil Аtam contrarium; omnes enim generale est, plerique speciale: ordo @1 Аergo est, quod omnes faciunt adulescentuli, ut animum ad aliquod Аstudium adiungant, plerique equos alere, plerique canes. aut certe А'quem' vacat, ut superius diximus istas frequenter vacare parti-Аculas, ut ipse Vergilius "Rhebe diu, res si qua diu mortalibus ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ бЫБ╡ИЛulla est". nemo enim dicit 'si qua ulla', sed 'si ulla': vacat ergo А'qua'. item in Lucilio "et quem Pamphilum quaeris" 'quem' Аvacat, nam de uno loquebatur. {43ergo 'si quem videat' pro 'si videat' Аposuit, cui contrarium ponebant veteres 'nullum', id est 'si quem vi-Аdisti' 'nullum vidi' pro 'non vidi'. sane legitur et 'si qua', ut sit А'si qua ratione'.}43 Р@@{43&7phrygias& Troianas, Troia enim in Phrygia provincia est. Аet veri simile est, Aeneam de omni ipsa provincia socios habere potuisse. Аin secundo enim ait "undique convenere animis opibusque parati". Аdicta autem Phrygia ab Aesopi filia Phrygia.}43 &7biremis& naves Аhabentes remorum ordinem geminum, ut alibi "triplici pubes Аquam Dardana versu inpellunt". {43quidam tamen 'biremes' ad Аsuum tempus volunt dixisse Vergilium, negantes Troicis temporibus bi-Аremes fuisse. Varro enim ait post aliquot annos inventas biremes.}43 Р@@&7in pvppibvs arma caici& quia navigantum militum est Аpuppibus arma religare, ut alibi "pacem orare manu, praefigere Аpuppibus arma". {43fiebat hoc autem et signi gratia. aut 'arma' pro Аnavalibus armamentis, ut "colligere arma iubet", quia solent naves a Аvelificatione facile cognosci.}43 Р@@&7cervos& cervi dicti sunt $A)PO\ TW=N KERA/TWN,& id est a cor- @1 Аnibus. sciendum autem est etiam Latina nomina Graecam plerum-Аque etymologiam recipere. sed cervi non sunt in provincia pro-Аconsulari, ad quam venit Aeneas. aut fictum ergo est secundum Аpoeticum morem, aut ob hoc dictum, quia heroicis temporibus ubi-Аque omnia nascebantur {43per se}43, ut ipse "omnis feret omnia tellus". А{43aut possunt tunc fuisse, sed ut multis aliis locis variae mutationes Аfactae: licet quidam cervos pro quacumque fera dictos accipiant, quia Аpost ait 'inplentur veteris Bacchi pinguisque ferinae'. nam male Аquidam eos de vicinis insulis transfretasse tradunt, et ideo 'errantes', Аquod in ignotis locis essent.}43 Р@@&7errantes& pascentes, ut alibi "mille meae Siculis Аerrant in montibus agnae"; re vera enim dum pascuntur, vagan-Аtur. et in septimo de cervo "errabat silvis". &7tota& inter 'totum' Аet 'omne' hoc interest, quod 'totum' dicimus unius corporis pleni-Аtudinem, 'omne' de universis dicimus, ut puta 'totum auditorium Аhabet scolasticos', hoc est plenum est auditorium scolasticis; 'omne Аauditorium habet scolasticos', id est omnia auditoria. usurpant Аtamen poetae et ista confundunt, ut hoc loco 'tota' pro omnibus Аposuit, et contra pro tota 'omnem' posuit, ut est "omnemque re-Аverti per Troiam". Statius "et totos in poenam ordire ne-Аpotes", id est omnes. plerique derivationem dicunt ab eo quod est А'tot' 'totus', ut ab eo quod est 'quot' 'quotus'. sed illud notan-Аdum, quia in derivatione mutat plerumque naturam; nam cum 'tot' Аnaturaliter brevis sit, 'totus' producitur, 'quotus' vero secundum Аoriginem suam brevis remanet. {43&7armenta& videtur nove de cervis @1 Аdixisse, cum armenta proprie boum sint vel equorum vel ceterorum Аquibus in armis utimur.}43 Р@@&7agmen& agmen proprie dicitur ordinata multitudo, ut est Аambulantis exercitus; neque enim in uno loco stans agmen vocatur, Аaut si inventum fuerit usurpatum est: unde bene adiecit 'longum', Аut incedentum ostenderet significationem. Р@@&7constitit& 'con' secundum naturam brevis est semper, ex-Аcepto quum s littera vel f sequitur; tunc enim tantum producitur, Аsicut 'in' syllaba, ut insula, infula. {43&7hic& pro tunc, aut pro ibi. А&7celeres& potest et pro celeriter accipi.}43 Р@@&7corripvit& aut de pharetra corripuit, ut est "corripit Аhic subita trepidus formidine ferrum", aut ab Achate, ut eum Аsecutum esse per silentium intellegamus, ut illo loco "ni iam prae-Аmissus Achates adforet", item "nunc repeto, Anchises fato-Аrum arcana reliquit". {43aut 'corripuit', ut cervorum celeritatem Аpraeciperet.}43 &7gerebat& aut tunc, aut quae gerere consueverat. ЫБ╛@@&7cornibvs arboreis& aut subaudi 'cum', ut illo loco "at-Аque Ixionii vento rota constitit orbis", id est cum vento; aut Аcerte secundum supra dictam figuram 'cornibus arboreis' pro cor-Аnuum arboreorum. melius tamen est ut 'cum' subaudias. &7tvm А&7vvlgvs& bene 'vulgus' ductoribus interemptis. {43Ennius "avium vul-Аgus" et alibi "hastarum", id est multitudinem hastarum et avium.}43 Р@@&7miscet& perturbat, circumagit, insequitur. &7frondea& Аpro frondosa posuit. plerumque enim dum varietati declinationis Аstudent poetae mutant proprietatem; nam frondeum est totum de @1 Аfrondibus, ut torus, frondosus vero est lucus; licet enim abundet Аfrondibus, non tamen est de frondibus totus: ut saxeus et saxo-Аsus. {43&7tvrbam& multitudinem. Cicero in Verrinis "videt in turba АVerrem", Plautus in Amphitrione "deinde utrique imperatores in Аmedium exeunt extra turbam ordinum".}43 Р@@&7qvam septem& bene definit numerum; necessitatis enim Аest haec venatio, non voluptatis, in qua plura requiruntur. {43nec Аenim conveniebat, sociis diversis modis laborantibus, voluptati operam Аdare.}43 &7victor& hoc loco propositi effector, ut est "atque rotis Аinsistere victor". Р@@&7fvndat hvmi& per humum. et est adverbialiter positum, Аut "humi nitens", id est per humum. &7cvm navibvs& cacenphaton Аin sermone, quod fit si 'cum' particulam n littera sequatur. {43notan-Аdum sane est, quod non omnia persequitur, neque enim indicat, quo Аdelati sunt cervi.}43 Р@@&7hinc& pro inde {43vel post}43, abutitur enim adverbiis more Аsuo. &7partitvr& Sallustius ait "provincias inter se partiverant", Аnam et partio et partior dicimus: et est verbum de his, quae cum Аutramque recipiant declinationem pro nostra voluntate, activae Аtamen sunt significationis, ut punio punior, fabrico fabricor, lavo Аlavor. quamquam temptaverit Probus facere differentiam inter acti-Аvam passivamque significationem, ut dicamus tondeo alterum ton-Аdeor ab altero; sed hoc in aliis verbis dicere non possumus, ut Аfabrico fabricor, pasco pascor; nam legimus "florem depasta sa-Аlicti" et "pascuntur vero dumos". sunt autem alia verba, quae Аactivae significationis declinationisque sunt, ut caedo, sunt quae Аpassivae, ut caedor. invenimus tamen, activam declinationem signi-Аficationem habere passivam, ut vapulo, et contra declinationem @1 Аpassivam activam habere significationem, ut loquor. haec ergo Аcaute ab illis segreganda sunt verbis. Р@@&7vina bonvs qvae deinde cadis onerarat acestes& ordo Аest 'deinde vina partitur, quae Acestes dedit'. {43'bonus' autem hic Аlargus vel liberalis. sane etiam Aeneam bonum pro laude appellat, ut Аin quinto "quos bonus Aeneas dictis solatur amicis". bonum etiam Аpro forti dicit Sallustius "sane bonus ea tempestate contra peri-Аcula et ambitionem". item in Catilina "sed libertatem, quam nemo Аbonus nisi cum anima simul amittit". de Acestis autem origine Аfabula in quinto libro est. &7deinde& una syllaba metri causa ex-Аcluditur.}43 Р@@&7trinacrio& Graecum est propter tria $A)/KRA&, id est pro-Аmunturia, Lilybaeum, Pachynum, Pelorum. Latine autem Tri-Аquetra dicitur. {43sane Philostephanus $PERI\ TW=N NH/SWN& sine r littera АTrinaciam appellat "$O(/TI *TRI/NAKOS AU)TH=S PRW=TOS E)BASI/LEUSEN&".}43 А&7heros& vir fortis, semideus, plus ab homine habens, ut ait АHesiodus. Р@@{43&7dictis maerentia& bene ante epulas et hortatur socios et solatur.}43 Р@@&7o socii& ordo est 'o socii, revocate animos'. bene autem Аsocios dixit, ut se eis exaequaret. {43quidam socios proprie remiges Аaccipiunt, sed illi socii navales appellantur.}43 &7ignari& pro inmemores. Аet est acyrologia; ignarus enim est qui ignorat, inmemor qui ob-Аlitus est. &7ante malorvm &$U(FE/N& est, {43id est antiquorum malorum,}43 @1 Аut alibi "caeli subterlabentia signa". {43et totus hic locus de Naevio Аbelli Punici libro translatus est.}43 Р@@&7o passi graviora& arte magna utitur. vult enim eos Аmeminisse gravissimorum, ut praesentia facilius tolerent. et bene Аgraviora dicit esse transacta, {43ut de praesenti eos naufragio consoletur, Аet}43 ut ostendat futura esse leviora. &7his qvoqve& scilicet sicut et Аgravioribus. Р@@{43&7vos& vos certe estis.}43 &7scyllaeam rabiem& exempla pro Аnegotiorum qualitate sumere debemus, ut hoc loco in marinis peri-■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ бЫБ╚Гculis ponit peractae tempestatis exempla. {43'rabiem' autem secundum Аantiquos dictum non nulli adserunt; nam %rabiam dici adfirmant.}43 А&7penitvsqve sonantes& id est valde, et aut 'valde sonantes' ac-Аcessistis, aut 'valde accessistis', id est iuxta. et bene ait 'acces-Аsistis'; non enim passi sunt haec pericula, sed his fuere vicini. А{43'accestis' autem pro accessistis dictum per syncopen, quae fit, cum de Аmedia parte verbi syllaba subducitur.}43 Р@@&7cyclopea saxa& aut quae Cyclops in Ulixen iecit, aut Аcerte Siciliam dicit, {43quae plurimis locis saxosa promunturia habet,}43 Аin qua Cyclopes habitaverunt, ut ipse "centum alii curva haec Аhabitant ad litora vulgo". possumus tamen et Aetnam accipere, А{43quae propria Cyclopum fuit:}43 nam et ipse in tertio ait "nocte illa Аtecti silvis inmania monstra perferimus". {43quidam tamen haec Аsaxa inter Catinam et Tauromenium in modum metarum situ naturali Аdicunt esse, quae Cyclopea appellantur, quorum medium et eminentissi-Аmum Galate dicitur.}43 Р@@{43&7revocate animos& quos remisistis resumite, hoc est animo @1 Аpraesenti estote.}43 &7maestvmqve timorem& quod maestos et sollicitos Аfaciat, ut 'mors pallida' et 'tristis senectus'. Р@@&7mittite& {43pro}43 omittite. et est tropus aphaeresis, quomodo Аtemnere pro contemnere. &7forsan& forsan fortassis forsitan forte Аfors, {43ut "fors et vota facit" et "forsitan et Priami fuerint quae Аfata requiras". sed omnia haec}43 unum significant, sed varie pro Аmetri ratione ponuntur. {43dicitur tamen et 'fortasse', ut Terentius "tu Аfortasse, quae hic facta sunt, nescis"}43. &7olim& modo temporis Аfuturi est. &7meminisse& memini et genetivum regit et accusativum; Аdicimus enim et memini malorum et memini mala: et iusta ratione; Аnam memoriae oblivio contraria est. et obliviscor similiter et gene-Аtivum regit et accusativum, ut "obliviscere caedis atque in-Аcendiorum" et "obliviscor iniurias tuas Clodia". [sic Tullius АCicero.] &7ivvabit& futuri temporis est. huius autem verbi prae-Аteritum perfectum anomalum est. nam cum primae coniugationis Аverba tempore perfecto aut in avi exeant, ut amavi, aut in ui Аsolutam, ut tonui, hoc verbum neque iuvavi facit neque iuvui, sed Аiuvi, ut Lucanus "iuvit sumpta ducem, iuvit dimissa potestas". А{43&7ivvabit]& sicut nunc priorum meminisse iuvat. et multi 'iuvabit' Аnon delectabit, sed usus erit tradunt.}43 Р@@&7per varios casvs& argumentum a conpensatione. {43et bene Аdicendo 'casus' et 'discrimina' praeterita attenuat; neque enim ait А'pericula'. 'rerum' autem potest et salvo sensu omitti.}43 &7sedes& @1 А&7qvietas& non vacat quod adiecit 'quietas'. habuit enim sedes et in АThracia, {43sed portentosas,}43 et in Creta, sed {43pestilentes, et ideo}43 non Аquietas. {43'fata' autem quidam hic deorum responsa accipiunt.}43 ЫБ╬@@&7illic fas regna resvergere troiae& figura etiam ante Аdicta, qua per contrarium aliquid intellegimus. dicendo enim 'illic Аfas' ostendit alibi nefas, ut occurreret cogitationi sociorum, ne Аfatigati tot malis quascumque requirerent sedes, quod etiam in Аquinto factum est navibus incensis. {43bene autem 'regna Troiae' dixit, Аnon Troiam, quam amiserant.}43 Р@@&7dvrate& duri estote ad sustinendos labores. sic Horatius А"vix durare possunt imperiosius aequor". &7vosmet& 'met' $PA/REL-А$KON& est. sciendum autem est, has particulas 'met' 'piam' 'te', ut ego-Аmet quispiam tute et similia ornatus causa poni. sunt autem ad-Аverbia. quicquid enim ab illis septem recesserit partibus adverbium Аsit necesse est. item quemadmodum probamus adverbia esse, quia Аdicimus 'docte facio', 'docte feci', 'docte fecisti', et mutato verbo re-Аmanet adverbium: ergo si sic et in istis particulis invenimus, ut Аegomet vosmet, ut mutatis casibus vel personis eadem permaneant, Аadverbia sine dubio sunt, nulla enim hoc alia pars orationis ad-Аmittit. notandum sane quod hae particulae plerumque suam natu-Аram habent, non syllabarum. nam cum 'te' et 'met' longae sint, А'tutemet' dactylus invenitur, nec possumus harum partium naturam Аdiscutere, quia sub regulis non sunt. Р@@&7voce refert& pleonasmos est, qui fit quotiens adduntur Аsuperflua, ut alibi "vocemque his auribus hausi". Terentius "his Аoculis egomet vidi". &7cvris& cura dicta ab eo quod cor urat. Аdenique paulo post ait 'premit altum corde dolorem'. &7aeger& @1 А'aeger' est et tristis et male valens, aegrotus autem sive aegrotans Аtantummodo male valens. Р@@&7spem& laetitiam, {43ut "spem fronte serenat":}43 et est crebra Аapud Vergilium figura, quae fit quotiens significatur ab eo quod Аpraecedit id quod sequitur, nam spem laetitia sequitur: spes vero Аin vultu non videtur, sed laetitia. haec autem figura et versa vice Аfit, ut intellegamus ab eo quod sequitur id quod praecedit, ut А"meritaeque expectent praemia palmae" palmam pro virtute Аposuit, quae praemium meretur et palmam. Р@@&7praedae& ad praedam, ut "inferretque deos Latio". &7ac-А&7cingvnt& studiose parant, ut alibi "accingunt operi"; accinctos enim Аindustrios dicimus, ut Horatius "altius ac nos praecinctis unum", Аsicut econtra neclegentes discinctos vocamus, ut "discinctos Mul-Аciber Afros". &7dapibvsqve fvtvris& ambitiose dixit quod sunt Аcervi dapes futurae. Р@@&7tergora& tergus tergoris, unde et 'tergora', corium signi-Аficat, tergum vero tergi, ut templum templi, dorsum significat, ut АSallustius "scilicet quia tergis abstinetur". {43sed haec a veteribus Аconfundebantur, ut alibi "taurino quantum possent circumdare Аtergo". item in nono "ingerit hastas in tergus". quidam mox de-Аtracta coria pelles dici, subacta autem et iam medicata coria appellanda @1 Аtradunt.}43 &7viscera nvdant& 'viscera' non tantum intestina dici-Аmus, sed quicquid sub corio est, ut "in Albano Latinis visce-Аratio dabatur", id est caro. est autem nominativus hoc viscus Аhuius visceris, ut Lucretius "viscus gigni sanguenque creari". Аsanguen autem ideo dixit, quia sanguinis facit, ut carmen carminis; Аsi enim sanguis diceret, par esset genetivus, ut anguis, pinguis. Р@@{43&7pars et frvsta secant& figurate, ut "pars grandia tru-Аdunt".}43 &7veribvs& ecce nomen de his quae in numero singulari in-Аdeclinabilia sunt, ut veru cornu genu. &7trementia& palpitantia Аadhuc. Р@@{43&7litore& pro in litore.}43 &7ae+na locant& quibus utebantur Аnon ad elixandas carnes, sed ad se lavandos. heroicis enim tem-Аporibus carne non vescebantur elixa. huic autem nomini maiores Аadspirationem dabant; nam ahena dicebant. {43sane ae+na absolute, Аsicut Graeci $XA/LKEA&, ut "costis undantis ae+ni" et "ae+na undantia Аflammis". quidam autem ae+num speciem vasis non utique ae+nei tra-Аdunt, ut Nevius "ae+neus, plumbeus".}43 Р@@&7tvm& id est {43vel}43 postquam se laverunt, {43vel postquam sibi Аcibum paraverunt.}43 &7victv& cibo, unde et convictores dicimus, ut АHoratius "nunc quia sim tibi Maecenas convictor"; nam con-Аvivae a convivio dicuntur. {43&7revocant vires& bene cibo dixit vires Аreductas, quia supra dixerat 'fessi rerum', hoc est fame et labore fati- @1 Аgati.}43 &7fvsi& polysemus sermo est. significat enim et discumbentes, Аut hoc loco, et fugatos et occisos. {43sane iuxta temporis sui morem Аhoc loco discumbentes inducit, nam olim sedentes vesci consueverant, ut Аipse meminit "gramineoque viros locat ipse sedili" et "perpetuis Аsoliti patres considere mensis".}43 Р@@&7inplentvr& inpleor duos casus regit; dicimus enim et Аinpleor illius rei, ut Cicero "squaloris plenus ac pulveris" et Аinpleor illa re, ut Iuvenalis "lectica Mathonis plena ipso". А&7ferinae& feras dicimus aut quod omni corpore feruntur, aut quod Аnaturali utuntur libertate et pro desiderio suo feruntur. {43sane veteres Аprope omnes quadrupedes feras dicebant, ut "inque feri curvam con-Аpagibus alvum contorsit" et "armentalis equae mammis et lacte Аferino".}43 Р@@&7postqvam exempta fames& caute in maestitia cibis famem Аexemptam dicit, id est fugatam, non affluentiam quaesitam. {43Ho-Аmerus "$AU)TA\R E)PEI\ PO/SIOS KAI\ E)DHTU/OS E)C E)/RON E(\NTO&".}43 &7men-А&7saeqve remotae& quia apud maiores ipsas apponebant mensas pro Аdiscis: unde est "et mensae grata secundae". duas enim habe-■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ бЫБ╪Жbant mensas: unam carnis, alteram pomorum. {43sane aliquando in-Аducit luxuriosas epulas "postquam prima quies epulis mensaeque Аremotae".}43 &7amissos& non re vera, sed ut illo tempore putabant. ЫБ┌@@{43&7spemqve metvmqve inter dvbii& spes bonorum, metus malorum; Аet ideo subiunxit 'seu vivere credant, sive extrema pati'. et hoc loco А'seu' pro utrumne. et quidam commodius distingui putant 'spemque @1 Аmetumque inter' et sic subiungunt 'dubii seu vivere credant sive ex-Аtrema pati'.}43 Р@@&7exavdire vocatos& aut subaudimus 'deos' et quasi con-Аquestio est, quod non flectantur precibus, aut certe hoc dicit, non Аsolum perisse eos, sed nec sepulturam habere, ad quam vocentur. Аnovimus enim quod mortuorum umbrae ad sepulcra vocabantur, ut Аest "manesque vocabat Hectoreum ad tumulum". et est figura Аab eo quod praecedit id quod sequitur, quia post facta sepulcra Аmanes vocantur, {43ut in tertio "animamque sepulcro condimus et Аmagna supremum voce ciemus"; post nomen enim defuncti voca-Аtum tertio dicebatur vale vale vale. aut ideo non exaudire quia iam Аilli mortui sint, aut a praetereuntibus vocatos non exaudire, aut certe Аin ea parte sitos, ut nec vocati exaudiant, quia fuit et alius mos, ut Аeos qui in aliena terra perissent vocarent, ut est "et magna manes Аter voce vocavi"}43. Р@@&7praecipve& praeter omnes, quasi pius. {43&7acris& fortis, alias Аvelocis. quidam acrem in unamquamque rem vegetum ac nimium tra-Аdunt.}43 &7oronti& pro Orontis, ut "inmitis Achilli". {43vitavit $O(MOIO-&}43А$TE/LEUTON. Р@@{43&7nvnc amyci& in quinto Gyae meminit; nam Amycus et Lycus Аcum Oronte videntur perisse.}43 &7secvm& propter socios, ut supra А'spem vultu simulat'. Р@@{43&7fortemqve gyan& ut merito requirantur et desiderentur.}43 Р@@&7finis& vel fabularum vel diei. sequitur namque paulo post А'Aeneas per noctem plurima volvens'. et sciendum est Vergilium Аnon semper dicere ortum vel occasum diei, sed aut intellectui relin-Аquere, ut hoc loco, aut negotiis tempora significare. est autem Аpoetica callopistia non omnia exprimere: unde ait Horatius in arte @1 Аpoetica "nec verbum verbo curabis reddere fidus interpres"; Аquamvis plerique de translatione Graecitatis hoc adserant dictum. АHomerus sane ista contemnens tempora universa describit. {43&7et А&7iam finis erat& vel epularum vel famis vel malorum, ex quo Iuppiter in Аcaelo ita constitit, ut Libyam respiceret.}43 &7cvm ivppiter aethere А&7svmmo despiciens& oeconomiam istam secundum mathesin videtur Аordinasse Vergilius; nam Iove in altitudine sua posito cum Venere Аsignificatur quod per mulierem aliqua felicitas possit evenire. ergo Аquoniam Aeneas in partem regni admittetur a Didone per occasio-Аnem coniugii, idcirco haec poeta praemisit. sane et illud animad-Аvertendum quod peritissime dixit tristiorem Venerem fuisse cum АIove, ex quo significat exitum uxoris infelicem futurum; nam se Аutique Dido interemit. quod autem Mercurium facit a Iove defluen-Аtem ad occasum descendere, id est ad ima terrarum, ostendit ami-Аcitias quidem fore, sed minime diuturno tempore permanere. illud Аetiam mathematici dicunt, Venere in Virgine posita misericordem Аfeminam nasci: atque ideo Vergilius fingit in habitu virginis vena-Аtricis Venerem occurrisse filio, quod et misericordem postea reginam Аprobavit Aeneas et in venatione cum ea permixtus est. &7aethere А&7svmmo& qui summus est; et proprium {43et perpetuum}43 aetheri epitheton Аdedit, quia omnibus superior est: {43non ergo quasi elegerit Iuppiter Аlocum qui superior est.}43 Р@@&7despiciens& deorsum aspiciens, sicut 'suspiciens' sursum Аaspiciens. notandum sane, quia si dispiciens dixerimus, diligenter Аinquirens significamus, sicut deduco et diduco; nam deduco est pro-Аsequor, diduco vero divido. &7velivolvm& duas res significat, et Аquod velis volatur, ut hoc loco, et quod velis volat, ut Ennius А"naves velivolas", qui et proprie dixit. et est ista reciproca translatio Аnavium et avium. legimus enim "et velorum pandimus alas" et Аcontra de apibus "nare per aestatem liquidam", cum natatus na- @1 Аvium sit, alae vero avium. et sciendum est esse reciprocas trans-Аlationes, esse et partis unius. &7iacentes& aut in longum expositas, Аaut proprium epitheton est terrarum; nam cum cetera elementa Аmobilia sint, sola terra stabilis est, unde et bruta dicitur. {43alibi А"tantum campi iacet".}43 Р@@&7latos popvlos& cum populos numero plurali dicimus urbes Аsignificamus, cum vero populum, unius multitudinem civitatis intel-Аlegimus. &7sic& id est sic, ut ista conspiceret. Р@@&7et libyae defixit lvmina regnis& prooeconomia, id est Аdispositio carminis. vituperabile enim fuerat, si ex abrupto tran-Аsitum faceret, quod in nono fecit: quae res tamen excusatur uno Аsermone "atque ea diversa penitus dum parte geruntur", id Аest eodem tempore, quod solum est interpositum. nunc vero bene Аtransiit, quia inducit Iovem et de rebus humanis cogitantem et АAfricam respicientem, ad quam venere Troiani. unde honestus color Аest, ut Venus adeat Iovem, timens ne Romana fata Carthagini Аconcedat; felix enim eventus sequitur loca quae respexerit Iuppiter: Аunde in secundo ait "aspice nos hoc tantum" et alibi "atque ocu-Аlos Rutulorum reicit arvis", ubi erat futura victoria. Р@@&7tales& de rebus humanis. &7iactantem pectore cvras& Аnunc secundum Stoicos loquitur, qui deos dicunt humana curare, Аinterdum secundum Epicureos, poetica utens licentia. Р@@&7tristior& conparativum posuit pro positivo. quando enim Аtristis est Venus, ut nunc 'tristior' diceretur? {43sic Sallustius "utque @1 Аipsum mare Ponticum dulcius quam cetera". an modo tristior, Аcum et ante propter Aeneam soleret tristis esse? an tristior pro laetitia АVeneris?}43 &7ocvlos svffvsa nitentes& nitidos oculos lacrimis per-Аfusos habens. et est figura, quae fit quotiens participio praeteriti Аtemporis a passivo iungimus casum accusativum, ut 'deiectus ani-Аmum', 'maesta vultum'. dicendo autem 'nitentes' expressit nimiam Аetiam in lacrimis pulchritudinem, sicut de Euryalo "lacrimaeque Аdecorae". Р@@{43&7o qvi res hominvmqve devmqve& graviter coepit; non enim ait А'o genitor'. et est tota orationis intentio, iniuste vexari a Iunone Troianos.}43 Р@@{43&7aeternis regis imperiis et fvlmine terres]& haec commemora-Аtio potentiae Iovis quasi ad invidiam posita est, hoc est, qui omne potes Аcontra te flecteris.}43 &7aeternis regis imperiis et fvlmine terres& Аvolunt quidam superfluo 'regis' ad deos referri, 'terres' ad homines, Аnescientes quia maioris potestatis est idem posse circa deos, quod Аcirca homines. 'et fulmine terres' non sine causa adiecit 'terres'. Аest enim fulmen quod terreat; est quod adflet, ut "fulminis ad-Аflavit ventis"; est quod puniat, ut "vel pater omnipotens adigat Аme fulmine ad umbras": peremptorii autem fulminis late patet Аsignificatio: est quod praesaget, ut "de caelo tactas memini prae-Аdicere quercus". {43poetarum autem consuetudo est prope semper cum АIovem nominaverint et fulmen adiungere, ut "audiat haec genitor Аqui foedera fulmine sancit" et ante "genitor cum fulmina Аtorques".}43 Р@@&7mevs& subaudis filius, ut Aiacis Oili, ut ante diximus. А{43&7mevs]& id est quasi per me tibi coniunctus.}43 &7in te& modo 'contra @1 Аte', alibi 'pro' significat, ut "quietum accipit in Teucros ani-Аmum", id est pro Teucris. Р@@&7qvid troes potvere?& {43hoc est, qui Grais pares non fue-Аrunt, in te aliquid possunt? et est}43 argumentum ab inpossibili, ut Аalibi "non ea vis animo". et est validius, quam a voluntate; plus Аenim est non posse, quam nolle. &7troes& erit nominativus Tros. Аet haec breviter scienda regula est, quia omnia nomina monosyllaba АGraeca, quae in Latinum sermonem transeunt, tertiae sunt tantum Аdeclinationis et tam Latine quam Graece declinari possunt, ut Tros АTrois et Troos, Pan Panis et Panos, ut "Arcadici dictum Panos Аde more Lycaei". Р@@&7ob italiam& ne ad Italiam perveniant, toto orbe pellun-Аtur. atqui in Africa sunt. sed si diligenter requiras, etiam inde Аpelluntur; ait namque "hospitio prohibemur harenae". {43&7ob А&7italiam& multi 'iuxta Italiam' antiquo more dictum accipiunt, ut sit, Аpars orbis clauditur quae circa Italiam est; 'ob' enim veteres pro ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ бЫБщЖ'iuxta' ponebant. Plautus in milite "nunc scio mihi ob oculos cali-Аginem obstitisse". potest tamen 'ob' et 'ante' intellegi, aut 'ob' А'propter', Terentius "quodnam ob factum"; aut 'ob' 'circum', ut А"Turni se pestis ob ora", quasi circa Italiam errent et in eam perve-Аnire non possint. significat 'ob' et 'contra', ut obstat et obloquitur.}43 Р@@&7certe hinc romanos& atqui nusquam hoc legimus, sed Аper silentium intellegimus, ut superius de Iunone "audierat". {43&7olim& Аaut 'olim fore' et futuri temporis est, aut 'olim pollicitus'.}43 &7vol-А&7ventibvs& volubilibus, et est participium pro nomine. volvens enim Аest qui volvit, volubilis qui volvitur. anni autem volvuntur, non @1 Аvolvunt, ut est "atque in se sua per vestigia volvitur annus". А{43alii quia deficit lingua Latina participio praesenti passivo praesens Аactivum positum volunt, ut "volventia plaustra" et "siliqua quas-Аsante" quae quassetur.}43 Р@@&7fore& futuros esse. et est de verbis defectivis. &7revo-А&7cato& dicendo 'revocato' ostendit Italiam, unde Dardanus fuerat. А&7a sangvine tevcri& Teucrum pro Dardano posuit: Dardanus enim Аde Italia profectus est, Teucer de Creta: quia solent poetae nomina Аde vicinis provinciis vel personis usurpare, ut "domitus Pollucis Аhabenis Cyllarus", cum Castor equorum domitor fuerit; item et А"manibus Procne pectus signata cruentum" pro Philomela; item АDidonem Sidoniam dicit, cum sit Tyria, a loci vicinitate; item А"quid loquar aut Scyllam Nisi?" cum Phorci fuerit. et scien-Аdum est, inter fabulam et argumentum, hoc est historiam, hoc Аinteresse, quod fabula est dicta res contra naturam, sive facta sive Аnon facta, ut de Pasiphae, historia est quicquid secundum naturam Аdicitur, sive factum sive non factum, ut de Phaedra. Р@@&7omni dicione& melius 'omni' quam 'omnis', ut significet А'omni potestate', id est pace, legibus, bello. Р@@&7pollicitvs& pollicemur sponte, rogati promittimus. &7qvae А&7te genitor sententia vertit?& {43'quae' pro cuius aut qualis. et}43 Аverecunde agit Venus; nec enim conveniebat, ut aperte contra uxo-Аrem ageret apud maritum: unde et similiter respondet Iuppiter А'neque me sententia vertit'. Р@@&7hoc& hac re. {43&7hoc]& propter hoc quod sciret Aeneae socios Аimperaturos.}43 Р@@{43&7fatis contraria fata& utrum fatis bonis in praesentibus?}43 А&7rependens& conpensans. et est translatio a pecunia. @1 Р@@&7nvnc eadem& similis qualis ab initio fuit, ut ostendat nec Аlongitudinem temporis prodesse Troianis. Р@@&7finem& ac si diceret, non regnum requirimus, sed finem Аlaborum. Р@@{43&7antenor potvit]& capto Ilio Menelaus memor se et Ulixen Аbeneficio Antenoris servatos, cum repetentes Helenam ab eo essent Аsuscepti ac paene a Paride aliisque iuvenibus interempti essent, parem Аgratiam reddens inviolatum dimisit. qui cum uxore Theano et filiis АHelicaone et Polydamante ceterisque sociis in Illyricum pervenit, et Аbello exceptus ab Euganeis et rege Veleso victor urbem Patavium con-Аdidit; id enim responsi acceperat eo loco condere civitatem quo sagittis Аavem petisset; ideo ex avis petitae auspicio Patavium nominatum, cui Аaeternitatem * * * Helicaon ne victor rediret gladio peremit.}43 &7antenor А&7potvit& non sine causa Antenoris posuit exemplum, cum multi eva-Аserint Troianorum periculum, ut Capys qui Campaniam tenuit, ut АHelenus qui Macedoniam, ut alii qui Sardiniam secundum Sallu-Аstium; sed propter hoc, ne forte illud occurreret, iure hunc vexari Аtamquam proditorem patriae. elegit ergo similem personam; hi Аenim duo Troiam prodidisse dicuntur secundum Livium, quod et АVergilius per transitum tangit, ubi ait "se quoque principibus Аpermixtum agnovit Achivis", et excusat Horatius dicens "arden-Аtem sine fraude Troiam", hoc est sine proditione: quae quidem Аexcusatio non vacat; nemo enim excusat nisi rem plenam suspicio-Аnis. Sisenna tamen dicit solum Antenorem prodidisse. quem si Аvelimus sequi augemus exemplum: si regnat proditor, cur pius Аvagatur? ob hoc autem creditur Graecis Antenor patriam prodidisse, Аquia {43sicut superius dictum est, et auctor reddendae Helenae fuit}43 et @1 Аlegatos qui propter Helenam venerant suscepit hospitio, et Ulixen Аin mendici habitu agnitum non prodidit. {43&7potvit& plus est quod dixit А'potuit' non meruit. &7elapsvs& invidiose noluit dicere 'dimissus', sed А'elapsus'. &7achivis& ab Achaeo, Iovis et %Pithiae filio, dicti.}43 Р@@&7illyricos penetrare sinvs& Antenor non Illyricum, non АLiburniam, sed Venetiam tenuit. ideo autem Vergilius dicit 'Illy-Аricos sinus', quod inde venit quidam Henetus rex, qui Venetiam Аtenuit, a cuius nomine Henetiam dictam posteri Venetiam nomina-Аverunt. &7tvtvs& ideo tutus, quia Raeti Vindelici ipsi sunt Liburni, Аsaevissimi admodum populi, contra quos missus est Drusus. hi Аautem ab Amazonibus originem ducunt, ut etiam Horatius dicit А"quibus mos unde deductus per omne tempus Amazonia Аsecuri dextras obarmet, quaerere distuli". hoc ergo nunc ad Аaugmentum pertinet, quod tutus est etiam inter saevos populos. Р@@&7fontem timavi& amant poetae rem unius sermonis circum-Аlocutionibus dicere, ut pro Troia dicant 'urbem Troianam', pro Bu-Аthrotio 'arcem Buthroti'. sic et modo pro Timavo ait 'fontem Ti-Аmavi', et paulo post 'urbem Patavi', id est Patavium. {43&7svperare& Аnauticus sermo est. Lucilius "promontorium remis superamus Mi-Аnervae".}43 Р@@&7vnde per ora novem& multi septem esse dicunt. quod Аsi incerta fides est, finitus est numerus pro infinito. &7cvm mvr-А&7mvre montis& tanta vi exit in mare, ut etiam resonet vicinus mons. Аet sic dictum est, sicut superius "illi indignantes magno cum Аmurmure montis circum claustra fremunt". Р@@{43&7mare& it quasi proruptum mare.}43 &7mare& amat poeta rem @1 Аhistoriae carmini suo coniungere. Varro enim dicit hunc fluvium Аab incolis mare nominari. &7prorvptvm& id est effusum fluens. et Аmelius 'proruptum', quam 'praeruptum' legere. bene autem definit, Аquid est largus fons? solutum mare. &7pelago& aquarum abundan-Аtia. &7premit& populatur, vastat. {43sane multi 'it mare proruptum' Аet 'pelago premit arva sonanti' hoc intellegi volunt, quod tanta est in Аillis locis accessa quae dicitur maris, ut per ora Timavi, id est usque Аad initium fontis mare ascendat. unde ait 'it mare proruptum et pe-Аlago p. a.', id est [2ut]2 aqua maris premat arva, hoc est litora vicina Аcooperiat. constat autem et in illo loco accessam maris usque ad mon-Аtem pervenire et per omne litus Venetiarum mare certis horis et acce-Аdere per infinitum et recedere. Timavus autem in Histria est inter АAquileiam et Tergestum.}43 Р@@&7hic tamen& hoc est etiam in loco difficili. {43&7hic& pro Аillic.}43 &7vrbem patavi& hoc est Patavium. Patavium autem dictum Аvel a Padi vicinitate, quasi Padavium, vel $A)PO\ TOU= PE/TASQAI&, quod Аcaptato augurio dicitur condita, vel quod avem telo petisse dicitur Аet eo loco condidisse civitatem. {43alii a palude Patina, quae vicina Аcivitati fuisse dicitur, Patavium dictam putant. sane 'Patavi' minorem Аnominativo genetivum fecit, cum genetivus numquam pauciores syllabas Аnominativo suo habere debeat; Patavium enim Patavii facit.}43 &7sedes-А&7qve locavit& ex votis suis facit invidiam, dicens id concessum An-Аtenori, quod ipsa desiderat. Р@@&7et genti nomen dedit& hoc est, quod ne victori quidem Аconcedetur Aeneae: quod scimus a Iunone esse perfectum, contra Аquam oblique loquitur propter considerationem mariti. hi autem Аprimis temporibus ab Antenore dicti sunt Antenoridae. {43ipsum vero Аquidam dicunt %haec ora se appellasse. aut certe 'nomen' nobilitatem @1 Аvel dignitatem, ut "et nos aliquod nomenque decusque gessimus".}43 А&7armaqve fixit troia& hoc est, securus est, quia solent missi militia Аsive gladiatura quibuslibet templis arma suspendere, ut Horatius А"Veianius armis Herculis ad postem fixis" et "Danais de poste Аrefixum". {43&7armaqve fixit& quasi non necessaria consecravit; figere Аenim consecrare hic debemus accipere, ut "postibus adversis figo".}43 Р@@&7compostvs& {43pro compositus.}43 syncope est; detraxit enim Аde medio syllabam, ut "et pocula porgite dextris". Р@@&7nos tva progenies& sic loquitur quasi una sit de Troia-■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ бЫБ·Вnis; nam aliter sensus non procedit. quod autem dixit 'tua pro-Аgenies', epexegesis est, ut "ast ego quae divum incedo regina". А{43&7nos tva progenies]& quasi patiatur et ipsa quod et filius. et bene 'tua Аprogenies' propter Antenorem.}43 &7adnvis& quia nutu semper promittit Аaliquid Iuppiter, {43ut "annuit et totum nutu tremefecit Olympum". А&7annvis& licet ipsa dea sit, tamen sub persona Aeneae se posuit.}43 Р@@{43&7navibvs amissis& cur, cum una navis perierit, ait 'navibus'? Аaut invidiose dixit et exaggerat, aut quia adhuc aliae desunt, aut quia Аeas non perisse ignorat Aeneas.}43 &7infandvm& pro infande {43posuit}43, ut Аin VI. "miserum septena quotannis". item "torvumque repente Аclamat" pro torve. et est figura, quae fit quotiens nomen pro ad-Аverbio ponitur; magis autem poetica est, in prosa aut rara aut Аnumquam. tamen hoc loco 'infandum' potest esse etiam interiectio Аdolentis. &7vnivs& hic produxit paenultimam. {43&7vnivs]& cautius, quam Аsi dixisset Iunonis.}43 @1 Р@@&7prodimvr& multa quidem hic sermo significat, sed modo Аporro damur, scilicet ab Italia. et sciendum est omnium auctorum Аesse consuetudinem res dubie positas in sequentibus explanare et Аplenius dicere, ut hoc loco; nam quid est 'prodimur', ostendit dicens А'atque Italis longe disiungimur oris'. {43&7longe& maxime; non enim Аlonge erant ab Italia, cum tempestate disiecti sunt.}43 Р@@&7hic& id est talis, ut "hunc ego te Euryale aspicio", Аid est talem. {43&7pietatis& superius 'in te committere' ait, ut peccato АAeneam et Troianos excuset; hic plus addit: non solum eos non esse Аmalos, sed etiam pios esse.}43 &7honos& cum secundum artem dicamus Аhonor arbor lepor, plerumque poetae r in s mutant causa metri; Аos enim longa est, or brevis. hoc quidem habet ratio: sed ecce Аin hoc loco etiam sine metri necessitate 'honos' dixit. item Sallu-Аstius paene ubique 'labos' posuit, quem nulla necessitas coegit. me-Аlius tamen est servire regulae. &7sic nos in sceptra reponis& 'sic', Аhoc est per naufragia. 'in sceptra' aut ad imperia reservas, aut certe Аantiqua est licentia communium praepositionum. {43&7in sceptra reponis& Аid est restituis in regna quae amisimus.}43 Р@@&7olli& modo 'tunc' propter sequentia. pronomen enim non Аdebet poni cum nomine, sed pro ipso nomine, et nullus dicit 'illi Аnatae'. alias tamen 'olli' illi significat, ut "olli dura quies ocu-Аlos et ferreus urget somnus". &7svbridens& laetum ostendit АIovem et talem qualis esse solet cum facit serenum; poetarum enim Аest elementorum habitum dare numinibus, ut supra de Neptuno Аdictum est. {43Ennius "Iuppiter hic risit tempestatesque serenae Аriserunt omnes risu Iovis omnipotentis". aut certe risit intelle- @1 Аgens Iunonis dolos oblique accusari a Venere, ut est 'quae te, genitor, Аsententia vertit' et 'unius ob iram prodimur', sicut alibi "atque dolis Аrisit Cytherea repertis".}43 Р@@{43&7vvltv qvo caelvm& ostendit sicut dictum est, cur subriserit АIuppiter.}43 &7serenat& hoc verbum de his est, quae carent prima Аpositione: quod fit in his quae in nostra non sunt potestate, ut Аtono, fulmino, pluo. haec enim non possumus dicere, nisi forte Аpersona inducatur eius qui potest, ut si tale aliquid Iuppiter dicat. Р@@&7oscvla libavit& leviter tetigit. et sciendum osculum Аreligionis esse, savium voluptatis, {43quamvis quidam osculum filiis dari, Аuxori basium, scorto savium dicant. sane multi nolunt ita intellegi, Аut summum osculum filiae dederit, id est non pressum, sed summa Аlabella contingens, sed ita aiunt: tum hilarus Iuppiter vultus natae Аlibavit, id est contigit, scilicet ut nos solemus cum blandimentis quibus-Аdam sinistram maxillam contingere liberorum ac deinde ad os nostrum Аdextram referre. ergo 'libavit' merito, quia partem vultus, non totos Аcontigerat, ut 'oscula' dixerit quasi minora et teneriora filiae ora, ut Аora diminutive oscula; nam ora vultus dici, ut "intentique ora tene-Аbant" et "sic ora ferebat". ipse diminutive oscula dixit minores et tene-Аros vultus "summaque per galeam delibans oscula fatur"}43. Р@@&7parce metv& quotiens in causis arguimur, ante nos pur-Аgare debemus et sic ad actionem descendere: quod et hoc loco АIuppiter facit; ante enim obiecta purgat et sic venit ad promissio-Аnem. et est 'parce metu' elocutio usualis, id est dimitte metum, Аquomodo dicimus parce verbis, parce iniuriis. {43alii 'metu' pro metui Аaccipiunt, ablativum pro dativo; aut certe ideo metum aufert, ut animo Аsecuriore possit audire, ut alibi "solvite corde metum, Teucri".}43 А&7cytherea& omnia quae apud Graecos $EI& diphthongon habent apud АLatinos in e productum convertuntur, ut $*KUQE/REIA& Cytherea, $*AI)NEI/AS АAeneas, $*MH/DEIA& Medea. omnia autem quae dicit Iuppiter ad solu- @1 Аtionem pertinent antedictorum. nunc dicit 'parce metu', quia supe-Аrius dixerat 'tristior'; 'manent inmota', quia dixerat 'quae te genitor Аsententia vertit?' et simul per transitum dogma Stoicorum ostendit, Аnulla ratione posse fata mutari. {43sane servat et hic ordinem sicut Аin Aeoli oratione, ut statim promittat quod praestaturus est, ne auditor Аsit exspectatione suspensus.}43 &7tvorvm& vel Troianorum vel Roma-Аnorum. Р@@&7fata tibi& non propter te; fati enim immobilis ratio est. Аsed aut vacat 'tibi', ut "qui mihi accubantes in conviviis", aut Аcerte tuta tibi sunt fata, non tamen propter te. &7cernes vrbem& aut АRomam significat, quia cum proprietatem detrahimus, quod magnum Аest significamus, ut si dicas 'legi oratorem' nec addas quem, intel-Аlego Ciceronem; et ne longa sit exspectatio, adiecit 'et promissa АLavini moenia': aut certe detrahe 'et', sicut multi, et epexegesin Аfacis 'cernes urbem', id est 'promissa Lavini moenia'. {43videtur autem Аfigurate dictum 'urbem' et 'moenia', quia diversis idem significavit.}43 Р@@&7svblimemqve feres ad sidera caeli& propter illud 'caeli Аquibus adnuis arcem'. Aeneas enim secundum quosdam in Numi-Аcum cecidit fluvium, secundum Ovidium in caelum raptus est, appel-Аlatus tamen est Iuppiter indiges. {43Aeneas enim post errores VII. Аannorum cum ad Italiam pervenisset et, sicut historia habet, cognito Аquod Veneris filius, Troia profugus fatis iuvantibus ad Italiam venisset, Аab Latino susceptus esset, filiam eius Lavinam duxit uxorem: quo Аdolore Turnus rex Rutulorum, qui ante Laviniam sperabat uxorem, et АLatino et Aeneae bellum indixit. sed primo proelio Latinus est inter-Аemptus, secundo vero Aeneas Turnum occidit. ipse vero ut quidam Аdicunt cum Mezentium, ut quidam vero Messapum fugeret, in Numi-Аcum fluvium cecidit, ut vero Ovidius refert in caelum raptus est, cuius @1 Аcorpus cum victis a se Rutulis et Mezentio Ascanius requisitum non Аinvenisset, in deorum numerum credidit relatum. itaque ei templum Аcondidit et Iovem Indigetem appellavit. bene autem addidit 'feres', ut Аgratius esset quod per ipsam fieret.}43 Р@@&7magnanimvm& magnus et parvus quoniam mensurae sunt, Аad animum non nisi $KATAXRHSTIKW=S& adhibentur. {43et bene hoc addidit, Аquasi dicat, quem tu miserum dicis, nos magnanimum, summum. А&7neqve me s. v.& ad illud 'quae te, genitor, sententia vertit'.}43 Р@@&7hic& id est Aeneas. et est ordo 'hic bellum ingens geret АItalia'. {43alii 'hic' pro 'post haec quae dixi' accipiunt, ut sit loci ad-Аverbium pro temporis.}43 &7tibi fabor enim& hoc loco excusat quae-Аstionem futuram, quasi Veneri dolenti quae vera sunt dicat, sed Аaliter loquatur cunctis praesentibus dis: dicet enim in decimo "ab-Аnueram bello Italiam concurrere Teucris". &7qvando& siqui-Аdem, {43quoniam.}43 &7remordet& sollicitat. Terentius "par pari re-Аferto, quod eam remordeat". Р@@&7arcana& secreta. unde et arca et arx dictae, quasi res Аsecretae. Р@@&7italia& in Italia, et detraxit praepositionem more suo. Аsic et illo loco "non Libyae, non ante Tyro; despectus Hiar-Аbas" id est in Tyro. nam si adverbialiter vellet, Tyri diceret. А&7popvlosqve feroces contvndet& incongruum fuerat in consolatione Аbella praedicere: ob hoc ergo etiam victoriam pollicetur. Р@@&7moresqve viris et moenia ponet& hysteroproteron in Аsensu; ante enim civitas, post iura conduntur. leges autem etiam Аmores dici non dubium est. ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ бЫВЙ@@&7tertia dvm latio regnantem viderit aestas& rhetorice, @1 Аne breve esset si triennium diceret, tempora divisit in species. ordo Аautem est longissimus, nam aliter non procedit, 'sublimemque Аferes ad sidera caeli magnanimum Aeneam, tertia dum Latio Аregnantem viderit aestas'. {43ergo videtur sic tacite mortem Aeneae Аsignificasse. 'dum' autem pro donec, ut "dum conderet urbem", id est Аdonec. quidam ideo bis annos ternos memorasse tradunt, ut tres annos Аsolum Aeneam regnaturum significaret, quod cum Latino alios tres Аannos regnasse dicitur.}43 ЫВЛ@@&7at pver ascanivs& prudenter exitum Aeneae et ostendit Аet tacuit dicendo filium postea regnaturum. {43aut quia maior cura АVeneri de nepote ut in X. "liceat superesse nepotem" et iterum ibi А"hunc tegere".}43 &7cvi nvnc cognomen ivlo additvr& secundum АCatonem historiae hoc habet fides: Aeneam cum patre ad Italiam Аvenisse et propter invasos agros contra Latinum Turnumque pugnasse, Аin quo proelio periit Latinus. Turnum postea ad Mezentium con-Аfugisse eiusque fretum auxilio bella renovasse, quibus Aeneas Tur-Аnusque pariter rapti sunt. migrasse postea in Ascanium et Mezen-Аtium bella, sed eos singulari certamine dimicasse. et occiso Me-Аzentio Ascanium {43sicut I. Caesar scribit}43 Iulum coeptum vocari, {43vel Аquasi $I)OBO/LON,& id est sagittandi peritum, vel}43 a prima barbae lanugine А{43quam $I)/OULON& Graeci dicunt,}43 quae ei tempore victoriae nascebatur. Аsciendum est autem hunc primo Ascanium dictum a Phrygiae flu-Аmine Ascanio, ut est "transque sonantem Ascanium"; deinde АIlum dictum a rege Ilo, unde et Ilium, postea Iulum occiso Me-Аzentio: de quibus nominibus hoc loco dicit 'at puer Ascanius cui Аnunc cognomen Iulo additur, Ilus erat'. ab hac autem historia ita Аdiscedit Vergilius, ut aliquibus locis ostendat, non se per ignoran-Аtiam, sed per artem poeticam hoc fecisse, ut illo loco "quo magis АItalia mecum laetere reperta": ecce $A)MFIBOLIKW=S& dixit, ostendit Аtamen Anchisen ad Italiam pervenisse. sic autem omnia contra @1 Аhanc historiam ficta sunt, ut illud ubi dicitur Aeneas vidisse Car-Аthaginem, cum eam constet ante LXX. annos urbis Romae condi-Аtam. inter excidium vero Troiae et ortum urbis Romae anni in-Аveniuntur CCCXL. &7cognomen ivlo& si proprie loqueretur, agnomen Аdiceret, non cognomen, sed magis ad familiam respexit, quia omnis Аgens Iulia inde originem ducit. dicimus autem et nomen mihi est АCicero, ut "Hecyra est huic nomen fabulae", et Ciceronis, ut АSallustius "cui nomen oblivionis condiderant", et Ciceroni, ut А"cui Remulo cognomen erat", et Ciceronem, ut "Aeneadasque Аmeo nomen de nomine fingo". melius tamen est dativo uti. Р@@{43&7ilvs erat& deest 'qui', debuit autem dicere 'qui Ilus erat'. А&7ilia& pro Iliensis, ut Plautus "Hector Ilius" pro Iliensis. et "Am-Аphitryo, natus Argis ex Argo patre" id est Argivo.}43 Р@@{43&7triginta& vel quod XXX. tantum annos regnavit, vel quod АCato ait, "XXX. annis expletis eum Albam condidisse". А&7magnos orbes& tria sunt genera annorum: aut enim lunaris annus}43 Аest XXX. dierum, aut solstitialis XII. mensum, aut secundum Tullium Аmagnus, qui tenet DCCCCLIIII. annos, ut in Hortensio "horum Аannorum quos in fastis habemus magnus DCCCCLIIII. Аamplectitur". hoc ergo loco magnum dixit comparatione lunaris, Аet alibi "interea magnum sol circumvolvitur annum". annus Аautem dictus quasi anus, id est anulus, quod in se redeat, ut est А"atque in se sua per vestigia volvitur annus", vel $A)PO\ TOU=& @1 А$A)NANEOU=SQAI&, id est ab innovatione. &7volvendis& volubilibus {43vel Аquia volvuntur,}43 ut supra. Р@@&7a sede lavini transferet& verum est: vitans enim Аnovercalem invidiam, {43quod timore Ascanii Lavinia post Aeneae mor-Аtem ad Tyrrhum paternum pastorem gravida confugit ad silvas, nam Аibi etiam Silvium peperisse dicitur,}43 deseruit Lavinium et Albam Lon-Аgam condidit dictam ab omine albae porcae repertae vel situ civi-Аtatis. {43ad quam cum de Lavinio dii Penates translati nocte proxima АLavinium redissent, atque eos denuo Albam Ascanius transtulisset, et Аilli iterum redissent Lavinium, eos manere passus est, datis qui sacris Аpraeessent agroque eis adsignato, quo se alerent.}43 &7vi& modo virtute, Аnam multa significat. {43&7vi& modo virtute $TH=| DUNA/MEI,& alibi $TH=| BI/A|, Аut est "auro vi potitur", alias pro magna copia. Cicero in deorum Аnatura "infinitamque vim marmoris", Sallustius "magna vis homi-Аnum convenerat agris pulsa aut civitate eiecta". et est sermo Аdiversa significans, prout se locus obtulerit.}43 ЫВР@@&7hinc iam& praeterea. {43si autem 'hic iam', in hoc scilicet Аloco.}43 &7ter centvm& quomodo trecentos annos dicit, cum eam Аquadringentis regnasse constet sub Albanis regibus? sed cum prae-Аscriptione ait 'tercentum', scilicet usque ad ortum urbis Romae; Аait namque 'donec regina sacerdos Marte gravis'. et constat in Аregno Romuli et Numae et Tulli Hostilii qui evertit Albam centum Аannos, quibus pariter Roma et Alba regnarunt, esse consumptos. А&7totos& id est sine intermissione. {43&7regnabitvr& impersonalibus Аusus est, quia de multis dicit, ut "usque adeo turbatur agris".}43 @1 Р@@&7gente svb hectorea& id est Troiana. sed debuit dicere А'Aeneia'. diximus superius nomina poetas ex vicino usurpare. {43sed Аquidam reprehendunt, quod 'Hectorea' et non 'Aeneia'. mos est poetis Аnomina ex vicinis usurpare, quia coniunctus genere Hectori Ascanius, Аut est "et pater Aeneas, et avunculus excitat Hector". alii tra-Аdunt, cum Hectoris progenies nulla in Italia fuerit, ideo 'sub Hecto-Аrea' positum, ut significaret sub forti, ut in quinto "Hectorei socii". Аsed ex aliis rebus alia dat nomina, ut pios Aeneadas appellavit, ut Аtimidos Phrygas, ut nobiles Dardanidas, ut periuros Laomedontiadas. Аceterum ubi veram originem significat "domus Assaraci" ponit, ex quo АCapys, ex Capy Anchises, ex Anchise Aeneas.}43 &7donec regina А&7sacerdos& historia hoc habet. Amulius et Numitor fratres fuerunt. АAmulius fratrem imperio pepulit et filium eius necavit, filiam vero АIliam Vestae sacerdotem fecit, ut spem subolis auferret, a qua se Аpuniri posse cognoverat. hanc ut multi dicunt Mars compressit, Аunde nati sunt Remus et Romus, quos cum matre Amulius prae-Аcipitari iussit in Tiberim. tum ut quidam dicunt Iliam sibi Anien Аfecit uxorem, ut alii inter quos Horatius, Tiberis: unde ait "uxo-Аrius amnis". pueri vero expositi ad vicinam ripam sunt. hos АFaustus repperit pastor, cuius uxor erat nuper meretrix Acca @1 АLarentia, quae susceptos aluit pueros. hi postea avum suum Numito-Аrem occiso Amulio in regna revocarunt. quibus dum cum eo angustum АAlbae videretur imperium, recesserunt et captatis auguriis urbem Аcondiderunt. sed Remus prior sex vultures vidit, Romus postea Аduodecim: quae res bellum creavit. in quo extinctus est Remus, Аet a Romi nomine Romani appellati. ut autem pro Romo Romulus Аdiceretur, blandimenti genere factum est, quod gaudet diminutione. Аquod autem a lupa dicuntur alti, fabulosum figmentum est ad Аcelandam auctorum Romani generis turpitudinem. nec incongrue Аfictum est; nam et meretrices lupas vocamus, unde et lupanaria. Аet constat hoc animal in tutela esse Martis. {43sed de origine et con-Аditore urbis diversa a diversis traduntur. Clinias refert Telemachi Аfiliam Romen nomine Aeneae nuptam fuisse, ex cuius vocabulo Romam Аappellatam. * * * dicit Latinum ex Vlixe et Circe editum de nomine soro-Аris suae mortuae Romen civitatem appellasse. Ateius adserit Romam Аante adventum Euandri diu Valentiam vocitatam, sed post graeco no-Аmine Romen vocitatam. alii a filia Euandri ita dictam, alii a fati-Аdica, quae praedixisset Euandro his eum locis oportere considere. Hera-Аclides ait Romen, nobilem captivam Troianam huc appulisse et taedio Аmaris suasisse sedem, ex cuius nomine urbem vocatam. Eratosthenes АAscanii, Aeneae filii, Romulum parentem urbis refert. Naevius et АEnnius Aeneae ex filia nepotem Romulum conditorem urbis tradunt. АSibylla ita dicit $*(RWMAI=OI, *(RW/MOU PAI=DES.&}43 &7regina& regis filia. Аabusive ait more poetico, ut alibi "magnum reginae sed enim Аmiseratus amorem", id est regis filiae Pasiphaes. {43&7sacerdos& quia ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ бЫВСИоab Amulio Vestae virgo esse iussa est, ne ei propter edendam subolem Аfacultas esset viro iungi.}43 Р@@&7marte gravis& gravida, ut "non insueta gravis tempta-Аbunt pabula fetas". @1 Р@@&7inde& {43post, vel}43 deinde, {43vel tunc, adverbium loci pro tem-Аporis.}43 &7fvlvo tegmine& id est pelle lupae, qua utebatur more Аpastorum. sed hoc multi reprehendunt, cur nutricis tegmine usus Аsit. qui gemina ratione refutantur: vel falsitate fabulae, vel exemplo АIovis, qui caprae nutricis utitur pelle, {43unde Graece $AI)GI/OXOS& appella-Аtur. sane 'tegmine' multi antique dictum asserunt, quia tegimentum Аdici debere affirmant. &7laetvs& virtute alacer, vel quia avo regnum Аreddiderat, vel quia ipse novam urbem et novum condebat imperium.}43 Р@@&7excipiet gentem& Remo scilicet interempto, post cuius Аmortem natam constat pestilentiam: unde consulta oracula dixerunt Аplacandos esse manes fratris extincti; ob quam rem sella curulis Аcum sceptro et corona et ceteris regni insignibus semper iuxta Аsancientem aliquid Romulum ponebatur, ut pariter imperare vide-Аrentur. unde est "Remo cum fratre Quirinus iura dabunt". Р@@&7romanosqve svo de nomine dicet& perite non ait Ro-Аmam, sed Romanos. urbis enim illius verum nomen nemo vel in Аsacris enuntiat. denique tribunus plebei quidam {43Valerius Soranus,}43 Аut ait Varro {43et multi alii}43, hoc nomen ausus enuntiare, {43ut quidam Аdicunt raptus a senatu et}43 in crucem levatus est, {43ut alii, metu supplicii Аfugit et in Sicilia comprehensus a praetore praecepto senatus occisus Аest}43. hoc autem urbis nomen ne Hyginus quidem cum de situ urbis Аloqueretur expressit. Р@@&7nec metas rervm nec tempora pono& 'metas' ad terras Аrettulit, 'tempora' ad annos; Lavinio enim et Albae finem statuit, АRomanis tribuit aeternitatem, {43quia subiunxit 'imperium sine fine dedi'.}43 Р@@&7qvin& quinetiam; minus enim est 'etiam'. nam plenum Аest quinetiam, ut "quinetiam hiberno moliris sidere classem". А&7aspera ivno& tolerabilius hoc Iuppiter dicit. {43&7aspera ivno]& vel Аquam tu asperam dicis, vel certe ut et ego fateor.}43 @1 Р@@&7metv& ut supra "id metuens". &7terras caelvmqve А&7fatigat& alibi "absumptae in Teucros vires caelique maris-Аque". {43&7qvae mare n. t. q. m. c. q. f.& metu scilicet quem de Carthagine Аhabet, ut supra "id metuens", vel metu quo Troianos terret et Venerem. Аnam dicit 'parce metu Cytherea'. 'mare' autem 't. c. q. f.' alibi Аostendit dicendo "absumptae in Teucros vires caelique marisque". А'fatigat' vero pro exercet, sollicitat, commovet.}43 Р@@&7consilia in melivs referet& quia bello Punico secundo Аut ait Ennius placata Iuno coepit favere Romanis. {43&7in melivs] &$EI)S А$TO\ KREI=TTON&. et est Latinior elocutio: Sallustius "ad mutandum modo Аin melius servitium". &7mecvmqve fovebit& id est eadem quae ego Аsentiens, eadem quae ego volens, vel ut quidam volunt mecum in Capi-Аtolio constituta.}43 Р@@&7gentemqve togatam& bene 'gentem', quia et sexus omnis Аet condicio toga utebatur, sed servi nec colobia nec calceos habe-Аbant. togas autem etiam feminas habuisse, cycladum et recini usus Аostendit. recinus autem dicitur ab eo, quod post tergum reicitur, Аquod vulgo maforte dicunt. Р@@&7sic placitvm& vel fatis vel mihi; nam inpersonale est. А&7lvstris& quinquenniis. et bene olympiadibus computat tempora, А{43quod magis ad Iovem pertinet,}43 quia nondum erant vel Roma vel Аconsules. lustrum autem dictum, quod post quinquennium una-Аquaeque civitas lustrabatur. {43unde Romae ambilustrum, quod non Аlicebat nisi ambos censores post quinquennium lustrare civitatem. А&7aetas& iuxta veteres aetas hic pro tempore posita est, alibi pro modo Аannorum, ut est "ubi iam firmata virum te fecerit aetas" et "aetas АLucinam iustosque pati hymenaeos".}43 Р@@&7domvs assaraci& id est familia Troiana, {43et est a parte Аtotum;}43 nam Assaracus Capyn genuit, Capys Anchisen, unde Aeneas, @1 Аauctor Romani generis: ex quibus Mummius, qui Achaiam vicit. А&7pthiam& Achillis patriam. &7mycenas& Agamemnonis patriam, Аut "Agamemnoniasque Mycenas". ЫВЮ@@&7nascetvr& ad illud respondet 'certe hinc Romanos olim' Аet omnis poetae intentio, ut in qualitate carminis diximus, ad lau-Аdem tendit Augusti, sicut et in sexti catalogo et in clipei descri-Аptione. haec autem Iovis allocutio partim obiecta purgat partim Аaliquid pollicetur. &7pvlchra& allusit propter Venerem. &7troianvs& Аac si diceret, etiam Caesar Troianus est. &7caesar& hic est, qui Аdictus est Gaius Iulius Caesar. Gaius praenomen est, Iulius ab АIulo, Caesar vel quod caeso matris ventre natus est, vel quod avus Аeius in Africa manu propria occidit elephantem, qui caesa dicitur Аlingua Poenorum. {43hic sane Gaius Iulius Caesar quattuor et sexaginta Аvictis Galliarum civitatibus cum a senatu petisset consulatum et trium-Аphum nec impetrasset adversante Cn. Pompeio magno eiusque amicis, Аqui Caesaris processibus invidebant, bellum civile gessit in Farsalia, Аquo Pompeius victus Alexandriae occiditur. Caesar Romam compo-Аsitis rebus et Alexandria debellata reversus in curia Pompeiana a АCassio et Bruto aliisque Pompeianis occisus est. cuius heres Augustus Аcum intrasset urbem coegit a senatu interfectores Caesaris parricidas et Аhostes iudicari, eumque in deorum numerum referri et divum appellari.}43 Р@@&7imperivm oceano, famam qvi terminet astris& aut ad Аlaudem dictum est, aut certe secundum historiam. re vera enim Аet Britannos qui in oceano sunt vicit, et post mortem eius cum Аludi funebres ab Augusto eius adoptivo filio darentur, stella medio Аdie visa est, unde est "ecce Dionaei processit Caesaris astrum". А&7a magno& sicut Alexander, sicut Pompeius. {43Graeci enim omne Аmagnificum magnum, ut mater magna et dii magni.}43 @1 Р@@&7olim& modo futuri temporis est. &7caelo& in caelum. А&7spoliis orientis& victo Pharnace Mithridatis filio, qui re vera Аin oriente fuit. ceterum Aegyptus, in qua Ptolomaeum vicit, in Аaustrali est plaga. Р@@&7honvstvm& inter honustum et oneratum hoc interest, quod Аoneratus est qualicumque pressus pondere, honustus vero cui onus Аipsum honori est, ut si quis spolia hostium ferat. sed oneratus Аaspirationem non habet, quia ab onere venit, honustus vero, quia Аetiam ab honore descendit, retinet aspirationem. {43alii 'honestum' Аlegunt; veteres enim honestum pro specioso ponebant, ut "Dardanius Аcaput ecce puer detectus honestum".}43 Р@@&7accipies secvra& quia post mortem Caesar meruit aram, Аfastigium, flaminem, ut Cicero in Philippicis. {43&7secvra]& quare А'secura'? quia nunc sollicita.}43 &7hic qvoqve& potest intellegi sicut АRomulus, sed melius sicut Aeneas, de quo superius ait 'sublimem-Аque feres ad sidera caeli'. 'quoque' autem semper ad similitudinem Аponit, ut "tu quoque litoribus nostris". {43&7hic qvoqve]& sicut ego, Аsicut tu.}43 &7votis& vel ad vota vel votis vocabitur. Р@@&7aspera tvnc& id est Caesare consecrato cum Augustus Аregnare coeperit, clauso Iani templo, pax erit per orbem. constat Аautem templum hoc ter esse clausum: primum regnante Numa, Аitem post bellum Punicum secundum, tertio post bella Actiaca quae Аconfecit Augustus: quo tempore pax quidem fuit quantum ad ex-Аteras pertinet gentes, sed bella flagravere civilia, quod et ipse per Аtransitum tangit dicens 'Furor impius intus'. huius autem aperiendi Аvel claudendi templi ratio varia est. alii dicunt Romulo contra АSabinos pugnante, cum in eo esset ut vinceretur, calidam aquam @1 Аex eodem loco erupisse, quae fugavit exercitum Sabinorum: hinc Аergo tractum morem, ut pugnaturi aperirent templum, quod in eo Аloco fuerat constitutum, quasi ad spem pristini auxilii. alii dicunt АTatium et Romulum facto foedere hoc templum aedificasse, unde et АIanus ipse duas facies habet, quasi ut ostendat duorum regum coi-Аtionem. [vel quod ad bellum ituri debent de pace cogitare.] est alia Аmelior ratio, quod ad proelium ituri optent reversionem. Р@@&7cana fides et vesta& subaudis 'erit'. canam autem АFidem dixit, vel quod in canis hominibus invenitur, vel quod ei Аalbo panno involuta manu sacrificatur, per quod ostenditur fidem Аdebere esse secretam: unde et Horatius "et albo rara Fides co-Аlit velata panno". Vesta vero pro religione, quia nullum sacri-■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ бЫВдЖficium sine igne est, unde et ipsa et Ianus in omnibus sacrificiis Аinvocantur. Vesta autem dicta vel $A)PO\ TH=S E(STI/AS&, ut digammos Аsit adiecta, sicut $H)=R& ver, $*)ENETO\S& Venetus, vel quod variis vestita Аsit rebus. ipsa enim esse dicitur terra, quam ignem habere non Аdubium est, ut ex Aetna Vulcanoque {43et aliis locis ardentibus}43 datur Аintellegi. {43&7remo cvm fratre qvirinvs ivra dabvnt]& hic dissimulat de Аparricidio, quod et iungit eos, et quia non Romulum, sed Quirinum Аappellat, ut non potuerit parricidium facere qui meruerit deus fieri.}43 А&7remo cvm fratre qvirinvs ivra dabvnt& multi sic intellegere @1 Аvolunt ut superius diximus, quia post pestilentiam ad placandos Аfratris manes geminis omnibus usus est Romulus: unde est "viden Аut geminae stent vertice cristae?" sed hoc esse non potest, Аquia iteratio est ante dictorum aut ordo praeposterus, si post dictum АCaesarem Romulum repetit. constat praeterea Iani templum patuisse Аsub Romulo, {43quia bellis numquam vacavit}43. alii volunt per hos Ro-Аmanos intellegi. vera tamen hoc habet ratio, Quirinum Augustum Аesse, Remum vero pro Agrippa positum, qui filiam Augusti duxit Аuxorem, et cum eo pariter bella tractavit: unde est "parte alia Аdis et ventis Agrippa secundis". nam adulans populus Roma-Аnus Octaviano tria obtulit nomina, utrum vellet Quirinus, an Cae-Аsar, an Augustus vocari. ille ne unum eligendo partem laederet Аquae aliud offerre cupiebat, diverso tempore omnibus usus est, et Аprimo Quirinus dictus est, inde Caesar, postea quod et obtinuit АAugustus, sicut Suetonius probat et in georgicis ostendit Vergilius. Аnam cum de Gangaridum victoria diceret, qui iuxta Gangen sunt Аquique ab Augusto victi sunt, ait "victorisque arma Quirini". ut Аautem pro Agrippa Remum poneret, poetico usus est more; nam Аnomen ex vicino sumpsit. hoc ergo dicit, cum coeperit Iulius АCaesar caelum tenere patratis omnibus bellis, iura dabunt Augustus Аet Agrippa. Romulus autem ideo Quirinus dictus est, vel quod Аhasta utebatur, quae Sabinorum lingua curis dicitur: hasta enim, id Аest curis, telum longum est, unde et securis quasi semicuris: vel a А$KOI/RANOS& qui Graece rex dicitur: constat autem Graecos fuisse Roma-Аnos: vel propter generis nobilitatem; Mars enim cum saevit Gradivus Аdicitur, cum tranquillus est Quirinus. denique in urbe duo eius templa Аsunt: unum Quirini intra urbem, quasi custodis et tranquilli, aliud in АAppia via extra urbem prope portam, quasi bellatoris, id est Gradivi. @1 Р@@&7dirae& cum apertae sunt. {43&7dirae]& hoc est abominandae, Аalias 'dirae' magnae "an sua cuique deus fit dira cupido" et А"iam tum religio pavidos terrebat agrestes dira loci" et "dicun-Аtur geminae pestes cognomine Dirae".}43 &7compagibvs& ambages Аet compages antiqui tantum dicebant, posteritas admisit ut etiam Аcompago dicatur: sed non quia varius esse potest nominativus, Аdebet etiam declinatio mutari, quemadmodum nec in istis nominibus Аarbor arbos, vomer vomis; nam et vomeris et arboris tantum facit. Аergo compages compagis, quoniam compago usurpatum est; com-Аpaginis enim nemo penitus dicit. Р@@{43&7belli portae& Iani gemini, quae bello aperiebantur, pace Аclaudebantur. ideo autem Ianus belli tempore patefiebat, ut eiusdem Аconspectus per bellum pateret, in cuius potestate esset exitus reditusque; Аid enim ipsa significat eius effigies, praebentis se euntibus et redeunti-Аbus ducem. hunc autem olim Numa Pompilius fecit, cuius portas Аregni tempore clausit.}43 &7fvror impivs intvs& ut superius diximus Аpropter bella civilia, quae gesta sunt contra Brutum et Cassium ab АAugusto in Philippis, contra Sextum Pompeium ab Augusto in АSicilia. {43aut sicut quidam tradunt &7fvror impivs intvs& non in aede АIani, sed in alia in foro Augusti introeuntibus ad sinistram, fuit Аbellum pictum et furor sedens super arma devinctus eo habitu quo poeta Аdixit.}43 Р@@&7saeva sedens svper arma& secundum antiquam licentiam. Аsciendum tamen est hodie 'in' et 'sub' tantum communes esse prae-Аpositiones. ceterum 'super' et 'subter' iam accusativae sunt, sicut А'clam' et 'post', quae ante communes fuerunt: nunc in his mutata Аnatura est. {43[ergo] &7svper& pro supra. et nunc haec praepositio accu- @1 Аsativo servit, ubi vero 'de' significat, ablativo.}43 &7aenis nodis& non Аcentum nodis, sed catenis, quas circumlocutione significavit, quia Аsunt catenae nodi plures. {43quidam 'aeneis' pro ferreis tradunt, ut А"micat aereus ensis": et "aerea quem obliquum rota transit".}43 ЫВй@@&7et maia genitvm& Mercurium. et est periphrasis. Cicero Аin libris de deorum natura plures dicit esse Mercurios: sed in deo-Аrum ratione fabulae sequendae sunt, nam veritas ignoratur. simul Аallusit poeta, quia per caduceatores, id est internuntios, pax solet Аfieri. {43&7maia genitvm demittit ab alto]& quod deo opus erat, ut hostes АPoeni auctori Romani nominis placarentur Aeneae. quidam sane Аquattuor Mercurios dicunt: unum Iovis et Maiae filium, alterum Caeli Аet Diei, tertium Liberi et Proserpinae, quartum Iovis et Cyllenes, a Аquo Argus occisus est, quem ipsum ob hanc causam Graecia profugum АAegyptiis litteras demonstrasse perhibent.}43 Р@@&7vt terrae& propter illud quod sequitur "hospitio pro-Аhibemur harenae". &7pateant& propter illud "cunctus ob Ita-Аliam terrarum clauditur orbis". {43non nulli sane 'pateant' pacatae Аsint accipiunt, ut Sallustius "simul immanis hominum vis multis Аe locis invasere patentes tum et pacis modo effusas"; hic enim Аhabitus pacis. et in Catilina "cuncta maria terraeque patebant". Аsic enim contra cum dicitur 'clausa omnia' bellum significatur, ut ipse А"quae moenia clausis ferrum acuant portis".}43 Р@@&7hospitio& ad hospitium. &7ne fati nescia dido& non Аsui: nam si sciret exitum suum, multo magis vetaret: sed 'fati' Аdixit voluntatis Iovis, sicut "fatis Iunonis iniquae". aut certe fati АTroianorum, qui non sponte, sed necessitate ad Africam venerant, Аquod utique ignorabat Dido. illo enim tempore invadendarum terra-Аrum causa fuerat navigatio, ut Sallustius meminit, facili tum mu-Аtatione sedum: quod etiam excusant Troiani "non nos aut ferro @1 АLibycos populare penates venimus". ergo hoc agitur, ut discat АDido eos ad Italiam tendere. quomodo ergo se iungit Aeneae? Аsed furoris illud est, non consilii. nam nec sacerdotibus haec Аdicentibus credidit. unde est "quid vota furentem, quid delubra Аiuvant?" Р@@{43&7volat ille per aera& similis hic festinatio Mercurii est, ut Аsupra Neptuni. in quarto et "talaria nectit" et "virgam capit" et plus Аmoratur.}43 Р@@&7remigio alarvm& translatio reciproca, ut supra diximus; А{43nam alibi "velorum pandimus alas".}43 &7citvs& {43pro cito, adverbium Аtemporis in nomen deflexum. et bene hoc de Mercurio;}43 cum enim alia Аsigna tarde ad ortus suos recurrant, Mercurius octavo decimo die Аin ortu suo invenitur. &7poeni &$A)NTI/STOIXON& est quasi phoeni. ЫВп@@&7volente deo& Mercurio vel Iove. &7in primis& praecipue. Р@@&7in tevcros& pro Teucris, ut diximus. {43alibi 'in Teucros' Аadversum Teucros, ut "absumptae in Teucros vires".}43 Р@@{43&7at pivs aeneas&}43 %filium Aeneas sacrorum omnium docetur, А{43ex cuius persona latenter quae ad caeremonias veteres pertinent saepe Аmonstrantur. hic ergo %deus apicis, quod insigne flaminum fuit, de Аquo loco suo in quarto libro dictum est. vult ostendere igitur, flamini Аextra medium pomerium post solis occasum apicem ponere non licere. АAeneas ergo hic ad Carthaginis litus adpulsus ostenditur sine apice Аfuisse, id est nudo capite. nam cum ait 'at pius Aeneas, per noctem Аplurima volvens, ut primum lux alma data est, exire locosque explorare Аnovos, quas vento accesserit oras, qui teneant, nam inculta videt, homi-Аnesne feraene' manifeste longius ab urbe intellegitur; unde animad- @1 Аvertendum est extra pomerium fuisse, nam in subsequentibus ostenditur, Аeum extra pomerium fuisse, cum ait Venus "et qua te ducit via, Аdirige gressum". nam et augurium ei in finibus pomerii ostensum Аest. [quod] et ipsum Aeneam respondentem signatius declarat sine Аapice fuisse; timentem enim, ne piaculum incurreret, si %cum solis occa-Аsum nudo capite, id est sine apice inveniretur, ita loquentem fecit "et ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ бЫВ▒ИСvacet annales nostrorum audire laborum, ante diem clauso Аcomponet Vesper Olympo"; verebatur enim solis occasum. nudo Аautem capite ibi fuisse ostenditur, ubi ait "restitit Aeneas claraque Аin luce refulsit, os umerosque deo similis; namque ipsa deco-Аram caesariem nato genetrix lumenque iuventae purpureum Аet laetos oculis adflarat honores"; neque enim caesariem dicere de-Аbuisset, nisi quia nudo capite incedebat Aeneas. sed haec Vergilio et Аhis similia sufficiunt ad indicandum omnium disciplinarum scientiam Аnarrantem aliud ponere, neque propositum habet talia plenius exse-Аqui.}43 &7per noctem& decet enim pro cunctis regem esse sollicitum. А{43et bene 'per noctem', ne a sociis quos ipse consolatus erat videretur per Аdiem maerens.}43 Р@@&7alma& alma lux dicta, quod alat universa, unde et "alma АCeres", quod nos alat; nam physici dicunt omnia per diem crescere. Аquomodo ergo Vergilius ait "exigua tantum gelidus ros nocte Аreponet"? sed hoc pro miraculo positum est, ut etiam Plinius sen-Аtit. &7locos& et locos et loca dicimus, cum in numero singulari Аlocus tantum dicamus. simile est et iocus, nam et ioca facit et Аioci, ut "ioca atque seria cum humillimis exercere" et "quam Аmulta ioca solent esse in epistolis" et "tum iuvenes agitare Аiocos". Р@@&7qvas vento accesserit oras& diximus superius figuram @1 Аfieri, cum praepositio detracta nomini verbo copulatur, et plerumque Аeam suam retinere naturam plerumque convertere. hoc igitur scien-Аdum est, quia, cum casum suum retinet, hysterologia est, ut hoc Аloco; cum autem mutat, figura est, ut "Cumarum adlabitur oris"; А'oris' enim pro oras posuit. plerumque tamen etiam superfluas Аponunt praepositiones. {43&7qvas vento accesserit oras]& sine praeposi-Аtione. Sallustius "genua patrum advolvuntur".}43 Р@@&7qvi teneant& iure dubitat, cum omnia cernat inculta. Аest autem ordo 'qui teneant, hominesne feraene'; media per paren-Аthesin dicta sunt. &7exacta& exquisita. {43et ostendit providum regem Аper se curantem commoda sociorum.}43 ЫВ╢@@&7in convexo nemorvm& prooeconomia est ad causam per-Аtinens. non enim tenebitur ab Afris, ut Ilionei, {43et qui cum ipso Аsupervenerant}43. 'convexo' autem curvo, unde et convexum dicitur Аcaelum. sane subaudimus 'loco', ut alibi "castrorum et campi Аmedio", id est spatio. {43'nemorum' autem modo silvarum. interest Аautem inter nemus et silvam et lucum; lucus enim est arborum multi-Аtudo cum religione, nemus vero composita multitudo arborum, silva Аdiffusa et inculta.}43 &7svb rvpe cavata& periphrasis est speluncae. Р@@&7arboribvs atqve horrentibvs vmbris& umbris arborum, Аquo modo "molemque et montes". aut certe arboribus et umbris Аspeluncae. {43et bene ostendit omnia %curvis adlata navibus non quae Аvenerant cum Aenea. 'clausam' autem 'occulit' occulit et clausit.}43 Р@@&7comitatvs achate& {43bene ostendit Aeneam esse fortissimum Аnec quidquam timere dicendo 'uno graditur comitatus Achate'. et}43 dixi-Аmus quaeri, cur Achates Aeneae sit comes. varia quidem dicuntur, Аmelius tamen hoc fingitur, ut tractum nomen sit a Graeca etymo-Аlogia. $A)/XOS& enim dicitur sollicitudo, quae regum semper est comes. @1 Р@@&7bina& si ad utrumque referas, bene dixit 'bina', si ad АAeneam tantum, antiquus mos est, ut supra diximus, bina pro Аduobus poni, sicut et duplices. &7lato ferro& id est lati ferri, ut А"pulchra prole". Р@@&7media sese tvlit obvia silva& quam Graeci $U(\LHN& vocant Аpoetae nominant silvam, id est elementorum congeriem, unde cuncta Аprocreantur. et multi volunt Aeneam in horoscopo Virginem, {43ibi etiam АVenerem}43 habuisse. bene ergo in media silva virginis habitu ei Venerem Аpoeta facit occurrere, quia ut supra diximus Venere in Virgine consti-Аtuta et misericordes procreantur feminae et viri per mulierem felices Аfuturi, ut probamus in Aenea, {43quoniam misericordia Didonis servatur}43. Р@@&7virginis os habitvmqve gerens& vultum et amictum. А{43habitus apud veteres dicebatur tam corporis quam eorum quae praeter Аcorpus sunt. et bene 'gerens', non 'habens', quod geri putantur aliena.}43 Р@@&7spartanae& Lacaenae. Sparta enim civitas est Laconicae, Аubi sunt puellae venatrices. redditur autem causa, virgo cur sit in Аsilvis, scilicet propter venatum. &7threissa& Thracia. et est solutio; Аnam Thressa facit, sicut "Cressa genus Pholoe". veniunt autem Аab eo quod est Threx et Cres. ut autem Creissa non faciat illud Аest, quia $*KRH=SSA& per $H& {43simpliciter}43 scribitur nec potest recipere Аsolutionem, $*QRA=ISSA& vero per $AI& diphthongon, unde et resolvitur. А&7fatigat& suo scilicet cursu. {43sane quidam 'fatigat' pro fatigavit acci-Аpiunt, praesens pro praeterito, sicut et 'praevertitur' pro praeversa est.}43 Р@@&7harpalyce& haec est quae patrem senem captum a Getis @1 Аmultitudine collecta liberavit celerius, quam de femina potest credi: Аunde et flumina dicitur celeritate transisse. multum autem epithe-Аton fluminis eius addidit laudi. {43&7harpalyce]& quidam a patre Har-Аpalyco, qui rex Amymoniorum Thraciae gentis fuit, ita nutritam dicunt, Аut ipse Camillam a Metabo facit. haec patre propter ferociam a civi-Аbus pulso ac postea occiso, fugit in silvas et venatibus latrociniisque Аvivendo ita efferata est et huius velocitatis et exercitii facta est, ut Аsubito ad vicina stabula coacta inopia decurreret et rapto pecorum fetu Аinsequentes etiam equites in celeritate vitaret. sed quodam tempore posi-Аtis ad insidias cervarum plagis capta et occisa est. cuius mortem nobi-Аlitavit eorum exitus, qui eam occiderunt; statim enim in vicinia orta Аcontentio est, cuius fuisset haedus quem Harpalyce rapuerat, ita ut Аgravi certamine non sine plurimis mortibus dimicaretur. postea con-Аsuetudo servata est, ut ad tumulum virginis populi convenirent et propter Аexpiationem per imaginem pugnae concurrerent. quidam hanc patrem Аa Getis, ut alii volunt a Myrmidonibus captum collecta multitudine Аadserunt liberavisse celerius, quam de femina credi potest: unde et flu-Аmina dicitur celeritate transisse. &7volvcrem hebrvm& multum quidem Аlaudis flumini epitheto addidit: sed falsum est; nam est quietissimus Аetiam cum per hiemem crescit. est autem in Thracia ante muros АCypselae civitatis, de locis superis Thraciae veniens; dictus autem Hebrus Аab Hebro Hemi et Rhodopes filio.}43 &7praevertitvr& id est transit. Аdicimus autem et praevertit et praevertitur nova ratione. nam Аpassiva declinatione utimur in activa significatione, ut hoc loco; А{43praevertimur enim cum ipsi praeimus}43. cum autem activa declinatio Аest passivam habet significationem, ut 'ille me praevertit'. {43alii А'praevertitur' sic positum volunt, ut "bellantur Amazones" pro praevertit Аet bellant.}43 Р@@&7namqve vmeris de more& ut ostendatur esse venatrix. @1 А{43de more venantum scilicet.}43 &7habilem& aptum sexui. unusquisque Аenim arcum habet pro viribus suis. {43&7venatrix& similis venatrici, id Аest quasi venatrix, ut "at medias inter caedes exultat Amazon".}43 А&7comam diffvndere& ut diffunderetur. Graeca autem figura est. sic Аalibi "et argenti magnum dat ferre talentum" {43et "tu das epulis Аaccumbere divum"}43: unde 'da bibere' usus obtinuit, quod facere Аnon debemus, ne duo verba iungamus, nisi in poemate. ЫВ└@@&7nvda genv& nudum genu habens, ut si dicas 'bonus ani-А{43mum'. et est Graeca figura, sed non ea quam diximus fieri per}43 Аparticipium praeteriti temporis et casum accusativum; haec enim Аper nomen fit: quamvis ad unam significationem recurrant. &7sinvs А&7collecta& ut "oculos suffusa". Р@@&7ac prior& paulo post sequitur 'inquit'. &7hevs& nunc ad-Аverbium vocantis est, alias interiectio dolentis, ut "heus etiam Аmensas consumimus, inquit Iulus". Р@@&7errantem& investigantem, {43quia venatores cum vestigant quasi Аvidentur errare. &7sororvm& non tamquam nota sit illis soror, sed ut Аest in consuetudine}43. Р@@&7svccinctam& instructam, vel ut alii dicunt in cingulo Аhabentem pharetram, ut plerique. &7macvlosae lyncis& {43epitheta Аtribus modis ponuntur, aut laudandi aut demonstrandi aut vituperandi. Аhic 'maculosae' demonstrandi est. sane}43 Lyncus rex Scythiae fuit, Аqui missum a Cerere Triptolemum, ut hominibus frumenta mon- @1 ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ бЫВ├Жstraret, susceptum hospitio, ut in se gloria tanta migraret, interi-Аmere cogitavit. ob quam rem irata Ceres eum convertit in lyncem, Аferam varii coloris, ut ipse variae mentis extiterat. et erit nomi-Аnativus haec lynx, ut Pan Tros, quae in genetivo una syllaba Аcrescunt. Р@@{43&7spvmantis& id est spumosi, participium loco nominis posi-Аtum.}43 &7cvrsvm clamore prementem& plerumque duo diversa in Аunum exitum cadunt, licet contraria significent, ut hoc loco. 'vidi-Аstis' enim etiam ad vocem pertinet, quod etiam ex Aeneae respon-Аsione colligitur. {43&7prementem& insequentem, ut ipse alibi "ingentem Аclamore premes ad retia cervum".}43 Р@@&7orsvs& nunc coepit, alias finiit, ut "sic Iuppiter orsus". Аsed illic proprie posuit, hic usurpatum est; praeteritum enim est Аparticipium. Р@@&7avdita neqve visa& hinc probatur quia superius haec Аinterrogaverat Venus. {43sane quidam 'audita' ad illud responsum volunt А'clamore prementem'; [2ut]2 ad 'vidistis si quam' 'neque visa' responderit.}43 Р@@&7o qvam te& quae dea sit dubitat, nam deam esse confidit. А{43ergo hic o dubitativa, alias optativa. "adsis, o Tegeaee, favens".}43 Р@@&7vox hominem sonat& Graeca figura est. &7o dea certe& А{43hic o distinguendum, ut post inferat 'dea certe' confirmans opinionem Аsuam. et}43 conclusio est syllogismi, qui constat ex propositione, Аadsumptione, conclusione. nam si nec vox nec vultus mortales Аsunt, restat ut dea sit. Р@@&7an phoebi soror& Diana; nam venatrix est. bene autem Аsuspicatur pro loco et qualitate habitus personaeque. {43perite autem Аpoeta dicendo 'an Phoebi soror' videtur de nomine Apollinis dubitare. Аconstat enim hunc deum a diversis gentibus vel civitatibus diversis Аnominibus appellari secundum genera beneficiorum, quae vario divini-Аtatis genere praestare consuevit. cui deo sagittas datas volunt, quia ut @1 Аvis morbi ita hoc telum sit occultum. hunc tamen deum et ad %ube-Аrum custodiam et ad divinationem et ad medicinam et ad res urbanas, Аquae placidae sunt, et ad bella pertinere longinqua: cui laurum ideo Аsacratam, quia haec arbor suffimentis purgationibusque adhibeatur, ut Аostendatur nullum templum eius nisi purum ingredi debere. cautum Аenim est, ne sacerdos eius domum ingrediatur, in qua ante quintam Аdiem funus fuerit. quidam tamen 'an' pro sive antique dictum volunt. Аnon nulli coniunctionem mutatam adserunt pro 'aut Phoebi soror aut АNympharum sanguinis una'. alii 'an' coniunctionem disiunctivam Аvolunt, ut Sallustius "perrexere in Hispaniam, an Sardiniam".}43 А&7an nympharvm sangvinis& generis. Р@@&7sis felix& propitia. felix enim dicitur et qui habet feli-Аcitatem et qui facit esse felicem, ut in bucolicis "sis bonus o Аfelixque tuis". unde et contra Iuno in septimo dicit "quae potui Аinfelix", id est adversa Troianis. {43&7sis felix]& hoc est felicitatem Аpraestes vel felix mihi. e contrario "et monstrum infelix "et "infelix Аvates".}43 &7leves& levem facias, ut "levat ipse tridenti". &7qvae-А&7cvmqve& seu Diana, seu nympha. Р@@&7qvo svb caelo& aut sub qua parte caeli, aut secundum АEpicureos dixit, qui plures volunt esse caelos, ut Cicero in Horten-Аsio. &7tandem& hoc loco vacat 'tandem'. sciendum sane multas Аparticulas ad ornatum pertinere tantummodo, ut puta 'dum' 'gentium' А'locorum' 'terrarum'. {43aut 'tandem doceas', %quia vix hoc quoque con-Аtigit. aut 'tandem' pro expletiva particula est.}43 @1 Р@@&7hominvmqve locorvmqve &$U(PE/RMETROS& versus, unam enim Аplus habet syllabam: qui quotiens fit, debet sequens versus a vocali Аincipere, ut hoc loco, item "omnia Mercurio similis, vocemque Аcoloremque et crines flavos"; nisi forte synizesis fiat in fine, Аid est vocalium collisio, ut est "nec cura peculi". hic enim non Аest necesse ut sequens versus a vocali incipiat. ЫВ╬@@&7hostia dextra& hostiae dicuntur sacrificia quae ab his Аfiunt qui in hostem pergunt, victimae vero sacrificia quae post Аvictoriam fiunt. sed haec licenter confundit auctoritas. Р@@{43&7eqvidem& nunc 'ego quidem' significat, alias expletiva parti-Аcula est.}43 &7tali me dignor honore& id est sacrificio. et aut vult Аse probare non numen, sed virginem Tyriam; aut certe quia Paphiae АVeneri quae Cypri colitur, ture tantum sacrificatur et floribus; {43quia Аait "ubi templum illi centumque Sabaeo thure calent arae, Аsertisque recentibus halant"}43. {43&7havd eqvidem t. m. d. h.]& ideo non Аamplectitur sacrificium, ut diutius lateat.}43 &7dignor& dignam me iu-Аdico, ut "coniugio Anchisa Veneris dignate superbo", id est Аdigne habite. ЫВ╤@@&7pvrpvreo& aut pulchro aut russati coloris. &7svras vin-А&7cire cotvrno& coturni sunt calciamenta {43etiam}43 venatoria, crura quo-Аque vincientia, quorum quivis utrique aptus est pedi. ideo et Аnumero usus est singulari. Р@@{43&7pvnica regna vides& ad illud "'et quo sub caelo tandem'". Аquidam 'vides' pro visurus es accipiunt; nam quemadmodum in media Аsilva urbem videt et Tyrios?}43 &7pvnica regna vides& his attentum @1 Аfacit Aeneam. &7tyrios& nihil interest utrum Tyrios an Sidonios Аdicat. ut diximus enim nomina de vicino mutuantur. &7agenoris А&7vrbem& quam fecerunt Agenoridae. Agenor autem, {43Neptuni et Libyae Аfilius,}43 rex Phoenices fuit, {43de cuius genere originem Dido ducebat}43. et Аsic dictum est, ut "et tandem Euboicis Cumarum adlabitur Аoris", id est ad Cumas, quas fecerunt hi qui de Chalcide venerant, Аcivitate Euboeae. Р@@&7sed fines libyci& ante dicta dubia esse potuerunt, nunc Аaperte regionem ostendit dicendo Libycos fines. Tyrii enim et alibi Аesse potuerunt. &7intractabile& insuperabile, asperum, saevum. А{43&7sed fines libyci]& amovit suspicionem, ne putaret se in Tyrum venisse.}43 Р@@{43&7dido& vero nomine Elissa ante dicta est, sed post interitum Аa Poenis Dido appellata, id est virago Punica lingua, quod cum a Аsuis sociis cogeretur cuicumque de Afris regibus nubere et prioris ma-Аriti caritate teneretur, forti se animo et interfecerit et in pyram iecerit, Аquam se ad expiandos prioris mariti manes extruxisse fingebat.}43 Р@@&7germanvm fvgiens& hoc loco quasi stupuit Aeneas; {43de Аgermani enim appellatione fuerat facta maior invidia:}43 unde auditoris Аaviditati praescribit Venus dicens longam esse iniuriam, id est Аcausam, ab eo quod sequitur id quod praecedit, ut supra "spem Аvultu simulat". {43&7longa est inivria& longa narratio iniuriae.}43 Р@@&7longae ambages& id est circuitus. {43hoc est ambages narra-Аtionis.}43 &7fastigia& {43summae partes aedificiorum dicuntur, sed modo}43 Аprimordia, quia scit longam esse historiam Carthaginis, ut Sallustius А"sed de Carthagine silere melius puto, quam parum dicere". @1 Р@@&7hvic conivnx sychaevs erat& quotiens poeta aspera in-Аvenit nomina vel in metro non stantia, aut mutat ea aut de his Аaliquid mutilat. nam Sychaeus Sicarbas dictus est; Belus, Didonis Аpater, Mettes; Carthago a cartha, ut lectum est et in historia АPoenorum et in Livio. sane Sychaeus Sy brevis est per naturam; Аsed hoc loco ectasin fecit ea licentia quae est in propriis nominibus. Аlicet enim in quavis proprii nominis parte syllabae mutare naturam: Аquod et in appellativis evenit, si tamen de propriis originem ducant, Аut "Sicanio praetenta sinu", quia venit a Sicano rege Siciliae. А{43&7ditissimvs agri& veteres addebant cuius rei dives, ut "dives equum".}43 Р@@&7miserae& dativus est, non adverbium. Р@@{43&7cvi pater intactam dederat& argumentum amoris.}43 Р@@{43&7primis ominibvs& vel prosperis et secundis auguriis vel prima-Аriis, ut aliis verbis repetierit 'cui pater intactam dederat'.}43 &7ominibvs& Аauguriis. et secundum Romanos locutus est, qui nihil nisi captatis Аfaciebant auguriis, et praecipue nuptias. Lucanus "contentique Аauspice Bruto". Iuvenalis "veniet cum signatoribus auspex". А&7tyri& adverbium est. Р@@&7scelere ante alios immanior omnes qvos inter me-А&7dios venit fvror& iunge totum: nam aliter non procedit, si segre-Аges 'quos inter medios venit furor', cum ipse dicat, licet simulatas, @1 Аfuisse tamen amicitias, simul namque sacrificabant: ac si diceret, Аsceleratior Atreo et Thyeste, vel Eteocle et Polynice. {43multi 'in-Аmanior' ad furorem, non ad Pygmalionem referunt. ordo autem est А'inter quos medios'.}43 ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ бЫВ▄@@&7ille sychaevm& hoc loco secundum naturam posuit. Р@@&7impivs ante aras& probavit impium, qui ante aras. {43et Аsingula pronuntianda.}43 Р@@{43&7clam& quidam ad sororem referri putant.}43 &7secvrvs amo-А&7rvm germanae& aut contemnens, {43id est neglegens, non curans}43 amores Аsororis, ut "securi pelagi atque mei", id est contemptores: aut Аcerte securus erat de amore germanae circa maritum nimio, ob Аquem se post mortem Sychaei interimere posse credebatur; nec Аenim sequitur, ut occiso Sychaeo ipse statim potiretur auri, nisi Аetiam Dido periret. 'amores' autem plurali numero ad voluptatem Аpertinent, ut "securus amorum, qui iuvenum tibi semper Аerant", singulari etiam ad religionem. Р@@&7aegram& maestam, anxiam. Р@@&7mvlta malvs simvlans vana spe lvsit amantem& {43quia Аdicebat absentem, quem constabat occisum.}43 atqui legimus "quis fal-Аlere possit amantem?" sed hic nimia Pygmalionis ostenditur Аmalitia, quae etiam amantem fefellit. &7vana spe& quia dicebat Аeum reverti. &7lvsit& decepit. Р@@&7in somnis& si ab eo quod est somnium, synizesis est, ut Аpeculi pro peculii; si autem a somno venit, 'in somnis', id est dum Аsomnos caperet. {43&7imago &$TO\ EI)/DWLON.&}43 ЫВу@@&7crvdelis aras& epitheton hoc de causa est, nam arae Аpiae sunt. @1 Р@@&7nvdavit& indicavit: unde contra in sexto habemus "et vul-Аnera dira tegentem", hoc est celantem. quid enim tegeret undi-Аque truncatus? &7retexit& ecce hic planius quid sit 'nudavit' osten-Аdit. {43&7caecvmqve domvs scelvs omne retexit& utrum ad praeteritum hoc Аrefertur, an ut quibusdam videtur, quod ipsam Didonem parabat occi-Аdere? nam ideo et fugam suadere visus est.}43 Р@@&7celerare fvgam& celeriter abire, ut dicimus 'cursum ce-Аlero'. &7svadet& secundum naturam duae sunt syllabae, sed multi Аtrisyllabum putant. quod etiam si inveniatur, solutio dicenda est, Аquo modo dicimus aena et ae+na. hoc autem solum huiusce modi Аverbum in Latino invenitur. Р@@{43&7reclvdit& ad opinionem somni recludere videtur, ut "aeter-Аnumque adytis effert penetralibus ignem".}43 Р@@&7thesavros& hoc nomen 'n' non habet, sicut Atlas, gigas, АThoas, Abas, Pallas, licet in obliquis casibus inveniatur; sicut nec Аformosus, quia derivatum est a forma, ut a specie speciosus, ab Аodio odiosus, a genere generosus, ab scelere scelerosus. &7igno-А&7tvm argenti pondvs et avri& aut quod ignorabat Dido, aut certe Аad magnitudinem pertinet, id est tantum quantum nullus umquam Аnovit. Р@@&7his commota& supra dictis omnibus. Р@@&7qvibvs avt odivm crvdele tyranni avt metvs acer А&7erat& oderant laesi, metuebant laedendi, hoc est qui timebant, ne Аlaederentur: unde est illud in quarto "et quos Sidonia vix urbe @1 Аrevelli", quia non voluntate, sed aut odio aut timore convene-Аrant. &7odivm crvdele tyranni& id est crudelis tyranni, et figura Аest; nam in tyrannum odium iustum est. Р@@{43&7naves qvae forte paratae& id est erant.}43 Р@@&7pygmalionis opes& quas Pygmalion iam suas putabat: Аunde est in quarto "ulta virum". quae enim avaro maior poena, Аquam pecuniam propter quam deliquerat perdere? remove hoc, et Аfalsum est "ulta virum". sciendum autem quod clam tangit histo-Аriam. moris enim erat, ut de pecunia publica Phoenices misso a Аrege auro de peregrinis frumenta conveherent. Dido autem a Pygma-Аlione ad hunc usum paratas naves abstulerat: quam cum fugientem Аa fratre missi sequerentur, aurum illa praecipitavit in mare, qua Аre visa sequentes reversi sunt. {43licet et alio ordine historia ista nar-Аratur. &7dvx femina facti& pronuntiandum quasi mirum.}43 ЫВэ@@&7devenere locos& 'ad' minus est. &7svrgentem& erigen-Аtem se, ut "surgentem in cornua cervum". Р@@&7novae carthaginis& Carthago enim est lingua Poenorum Аnova civitas, ut docet Livius. Р@@&7mercatiqve solvm, facti de nomine byrsam& adpulsa Аad Libyam Dido cum ab Hiarba pelleretur, petit callide, ut emeret Аtantum terrae, quantum posset corium bovis tenere. itaque corium Аin fila propemodum sectum tetendit occupavitque stadia viginti duo: Аquam rem leviter tangit Vergilius dicendo 'facti de nomine Byr-Аsam' et non 'tegere', sed 'circumdare'. &7facti de nomine& id @1 Аest de causae qualitate, {43quia byrsa Graece corium dicitur. dicendo Аergo 'circumdare', ostendit corrigiam de corio factam}43. Р@@&7tergo& pro tergore. Р@@&7sed vos qvi tandem?& vacat hoc loco 'tandem', {43vel ut Аaliis videtur expletiva coniunctio, ut "et quo sub caelo tandem", ubi А'tandem' pro tamen accipiunt}43. et est naturalis interrogatio qui Аestis? unde estis? quo itis? sic ipse in octavo licet mutato ordine А"quo tenditis, inquit? qui genus? unde domo?" ЫВє@@&7imoqve trahens a pectore vocem& deest 'dixit'. et quo-Аtiens longe respondet, parenthesis est; quotiens nusquam, ellipsis Аdicitur, ut hoc loco. Р@@&7o dea& perseverat in opinione sua, ita tamen, ut et illius Аorationi aliquando concedat: nam paulo post ait 'si vestras forte Аper aures Troiae nomen iit'. aut certe illud est, quia superius Аdixerat 'an nympharum sanguinis una', quae non omnia sciunt; А&7ab origine& a raptu Helenae. &7pergam& perseverem, hoc est uni-Аversa dicam. Р@@&7annales& inter historiam et annales hoc interest: historia Аest eorum temporum quae vel vidimus vel videre potuimus, dicta А$A)PO\ TOU= I(STOREI=N,& id est videre; annales vero sunt eorum temporum, @1 Аquae aetas nostra non novit: unde Livius ex annalibus et historia Аconstat. haec tamen confunduntur licenter, ut hoc loco pro historia Аinquit 'annales'. {43ita autem annales conficiebantur: tabulam dealbatam Аquotannis pontifex maximus habuit, in qua praescriptis consulum no-Аminibus et aliorum magistratuum digna memoratu notare consueverat Аdomi militiaeque terra marique gesta per singulos dies. cuius diligen-Аtiae annuos commentarios in octoginta libros veteres retulerunt, eosque Аa pontificibus maximis a quibus fiebant annales maximos appellarunt: Аunde quidam ideo dictum ab Aenea 'annales' aiunt, quod et ipse reli-Аgiosus sit et a poeta tum pontifex inducatur.}43 Р@@&7clavso& more poetico, qui dicunt caelum per noctem Аclaudi, aperiri per diem: unde est "porta tonat caeli" et "consi-Аdunt tectis bipatentibus". &7componet& finiet, ut "oblato gau-Аdens componi foedere bellum" {43et "[2non]2 nostrum inter vos Аtantas conponere lites". alibi pro disponere, ut "nec conponere Аopes norant", alibi pro coniungere, ut "conponens manibusque ma-Аnus", alibi pro conparare, ut "sic parvis conponere magna solebam", Аalibi pro fundare, ut "nunc placida conpostus".}43 &7vesper& proprie Аstella est, cum autem 'vesperi' dicimus, adverbium temporis est. Аet sciendum quia omnia nomina, quae de Graecis in os exeuntibus Аad nos transeunt, apud nos aut in us tantum exeunt, ut $*D*H*L*O&C АDelus, aut in er, ut $A)GRO\S& ager, aut in utrumque, ut $*EU)/ANDROS АEuandrus Euander Р@@&7troia antiqva& nobili, venerabili, more suo: alibi "terra Аantiqua", id est nobilis; nec enim esse poterat nova. item "templa @1 Аdei saxo venerabar structa vetusto". {43aut certe cara, et hoc Аideo, quia dixit 'quibus aut venistis ab oris'. &7si vestras forte per А&7avres& cum apud deam sciat se loqui, cur ait 'si vestras per aures'? Аet 'forte' hic aliqua ratione.}43 ЫВ∙@@&7forte sva& casu suo, id est quo solet. 'forte' autem Аnomen est a nominativo fors, ut Terentius "fors fuat pol". {43ipse Аalibi "quoniam fors omnia versat".}43 &7libycis& iam scit; audivit Аenim 'sed fines Libyci'. &7appvlit oris& figura supra dicta. Р@@&7svm pivs aeneas& non est hoc loco arrogantia, sed indi-Аcium. nam scientibus aliquid de se dicere arrogantia est, ignotis Аindicium. aut certe heroum secutus est morem, quibus quam men-Аtiri turpe fuerat, tam vera reticere. denique Vlixes in Homero ait Аsuam famam ad caelum usque venisse: unde et iste 'fama super Аaethera notus'. {43aut certe vetuste pietatem pro religione posuit. Sal-Аlustius in Catilina "verum illi delubra deum pietate, domus suas Аgloria decorabant". Plautus in Pseudolo "non potest pietati ob-Аsisti huic ututi res sunt ceterae, deos quidem, quos maxime Аest aequum metuere, eos minimi facit". sane 'pius' potest esse et Аpurus et innocens et omni carens scelere. piare enim antiqui purgare ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ бЫВ·ИМdicebant; inde etiam piamina, quibus expurgant homines, et qui pur-Аgati non sunt impii. &7raptos qvi ex hoste penates& hoc est sum pius.}43 А&7ex hoste penates& optima locutio est, plusque significat de Аpluralitate ad singularitatem transire, ut 'venor multis canibus' et А'multa cane'. ut Horatius "aut trudit acres hinc et hinc multa Аcane apros in obstantes plagas". {43sane de diis penatibus licet Аvarias opiniones secutus sit Vergilius, omnes tamen diversis locis com- @1 Аplexus est: nam alii, ut Nigidius et Labeo, deos penates Aeneae Ne-Аptunum et Apollinem tradunt, quorum mentio fit "taurum Neptuno, Аtaurum tibi, pulcher Apollo". Varro deos penates quaedam sigilla Аlignea vel marmorea ab Aenea in Italiam dicit advecta, cuius rei ita АVergilius meminit "effigies sacrae divum Phrygiique penates, Аquos mecum a Troia mediisque ex ignibus urbis extuleram". Аidem Varro hos deos Dardanum ex Samothraca in Phrygiam, de АPhrygia Aeneam in Italiam memorat portavisse. alii autem, ut Cassius АHemina, dicunt deos penates ex Samothraca appellatos $QEOU\S MEGA/LOUS, А$QEOU\S DUNATOU\S, QEOU\S XRHSTOU/S.& quorum diversis locis ita meminit А"natoque penatibus et magnis dis", hoc est $QEOU\S MEGA/LOUS,& et Аiterum "Iunonis magnae primum. dominamque potentem" $TOU\S А$DUNATOU/S,& et "bona Iuno" $TOU\S XRHSTOU/S.& ecce ergo diversis locis Аomnia tria conplexus, quae omnia locis suis dicentur.}43 ЫВ№@@&7italiam qvaero& hoc loco distinguendum est; nam si Аiunxeris 'patriam', non procedit. patria enim, id est civitas, in Аprovincia esse potest, non tamen ut ipsa provincia patria sit: licet Аin Sallustio lectum sit "Hispaniam sibi antiquam patriam esse"; Аsed illic ad laudem pertinet, non ad veritatem. tria ergo dicit: Аprovinciam quaero, hoc est 'Italiam'; 'patriam', hoc est Corythum, АTusciae civitatem, unde Dardanus fuit; 'genus ab Iove' ideo, quia Аex Electra et Iove Dardanus Iasiusque nati sunt, Dardanus autem Аauctor est Troiae. et bene ad tria interrogata respondet, qui esset, Аunde venisset, quo tenderet. {43alibi de ipsa Italia Aeneas "hic Аdomus, haec patria est". melius sic distinguitur 'Italiam quaero Аpatriam et genus ab Iove summo': ut mihi sit Italia patria, Iovis Аgenus efficit, propter Dardanum scilicet.}43 @1 Р@@&7phrygivm aeqvor& id est Hellespontum. &7conscendi& Аbene 'conscendi' secundum physicos, qui dicunt terram inferiorem Аesse, quia omne quod continetur supra illud est quod continet: Аunde est "humilemque videmus Italiam". Р@@&7matre dea monstrante viam& hoc loco per transitum Аtangit historiam, quam per legem artis poeticae aperte non potest Аponere. nam Varro in secundo divinarum dicit "ex quo de Troia Аest egressus Aeneas, Veneris eum per diem cotidie stellam Аvidisse, donec ad agrum Laurentem veniret, in quo eam Аnon vidit ulterius: qua re terras cognovit esse fatales": Аunde Vergilius hoc loco 'matre dea monstrante viam' {43et "eripe, Аnate, fugam"}43, item "nusquam abero" {43et "descendo ac ducente deo"}43 Аet "iamque iugis summae surgebat lucifer Idae". {43quam stellam АVeneris esse ipse Vergilius ostendit "qualis ubi Oceani perfusus АLucifer unda, quem Venus ante alios astrorum diligit ignes".}43 Аquod autem diximus eum poetica arte prohiberi, ne aperte ponat Аhistoriam, certum est. Lucanus namque ideo in numero poetarum Аesse non meruit, quia videtur historiam composuisse, non poema. А&7data fata secvtvs& scilicet a Iove. Р@@&7convvlsae vndis evroqve svpersvnt& aut 'convulsae Аundis Euroque', aut 'supersunt undis Euroque'. 'convulsae' autem Аideo, quia habes supra "laxis laterum compagibus". Р@@&7ignotvs& deest 'quasi'; nam contrarium est quod dixit А'fama super aethera notus'. facit autem hoc frequenter Vergilius, Аut hanc particulam subtrahat, ut "at medias inter caedes exultat АAmazon", quasi Amazon; nam Vulsca fuit. &7peragro& per habet @1 Аaccentum; nam 'a' longa quidem est, sed non solida positione; muta Аenim et liquida quotiens ponuntur metrum iuvant, non accentum. Р@@&7evropa atqve asia pvlsvs& aut orbem in tres partes Аdivisit et absolutum est, {43quia in Africa positus, quae orbis pars Аtertia est}43: aut si Europam tantum et Asiam intellegimus, {43ut Africa Аin Europa sit,}43 invidiose locutus est, ut supra Venus "cunctus ob АItaliam terrarum clauditur orbis", quasi cum indignatione Аdicat, per Troiam Asia careo, per Italiam Europa. denique non Аpassa Venus eius interrupit querelas. {43sane Europa Agenoris filia, Аa qua pars orbis nominata est.}43 Р@@&7dolore est& aut narrantis Aeneae, aut certe suo dolore; Аaequum enim est malis filii etiam ipsam moveri. Р@@&7qvisqvis es& pleraque per concessionem sic tradit poeta, Аut augmentum faciat. sicut hoc loco audiverat Venus 'sum pius АAeneas, fama super aethera notus' et cetera, dicit tamen 'quisquis Аes', hoc est, etiamsi haec in te non sint, hinc tamen constat esse Аfelicem, quod venisti Carthaginem. item in secundo "quisquis es, Аamissos hinc iam obliviscere Graios", hoc est, qualibet ratione Аcontra nos bella susceperis. &7havd credo invisvs caelestibvs& Аlitotes figura per contrarium significans, id est credo te esse carissi-Аmum superis: ut {43alibi "munera nec sperno",}43 supra "mihi iussa Аcapessere fas est". 'caelestibus' autem secundum Pythagoram et Аpraecipue Platonem dixit, qui confirmant vivos esse superis caros, Аmortuos vero inferis. unde et Vergilius de Pallante "et nil iam Аcaelestibus ullis debentem", item contra "vos o mihi manes Аeste boni, quoniam superis aversa voluntas". Р@@&7avras vitales carpis& quibus vivimus. nihil est enim Аaliud vita, quam reciprocus spiritus: unde et Iuppiter, quo constant @1 Аomnia, $*ZEU\S& vocatur $A)PO\ TH=S ZWH=S,& id est vita. &7carpis& accipis А{43modo,}43 ut "et placidam carpebant membra quietem". &7tyriam& АCarthaginem a colonis. &7adveneris vrbem& hysterologia ut supra, А{43hoc est ad urbem veneris}43. &7perge modo& tantummodo: hoc est, Аhaec tibi sola sit cura, nam liberatae sunt naves. Р@@&7perfer& imperativus modus est, ut "fer cineres Ama-Аrylli foras". Р@@&7redvces& proprie 'reduces' dicuntur qui pericula evadunt: Аsic infra "ut reduces illi ludunt", scilicet post periculum inlatum Аab aquila. Р@@&7versis aqvilonibvs& {43aut speciem pro genere posuit, hoc est Аmutatis ventis, aut}43 quia, postquam ad Africam iter verterunt, ad-Аversus ante Aquilo coepit esse prosperrimus. Р@@&7ni frvstra avgvrivm vani docvere parentes& hoc ad Аconfirmandum errorem Aeneae dixit, ne divinando dea esse credere-Аtur. {43et est argumentum ad fallaciam, ne intellegat deam.}43 quod autem Аdicit 'vani parentes', aut hypallage est, id est vanum augurium, Аut "dare classibus austros" et "ibant obscuri sola sub nocte" Аpro ipsi soli per obscuram noctem; aut certe 'vani parentes' qui Аres falsas et inanes docent. et per hoc decipere plerumque ostendit Аauguria. multi volunt ad nimium hoc amorem parentum referri, Аqui teneritudine affectus etiam superflua liberos docent. {43quidam А'vani' mendaces tradunt. Sallustius in Iugurtha "nam ego quidem Аvellem et haec quae scribo et illa quae antea in senatu que-Аstus sum vana forent potius, quam miseria mea fidem verbis Аfaceret". Terentius in Phormione ubi adulescens lenonem mendacii Аarguit "non te pudet vanitatis?"}43 @1 Р@@&7bis senos cycnos& cycnos navibus comparat, aquilam Аtempestati. in auguriis autem considerandae sunt non solum aves, Аsed etiam volatus, ut in praepetibus, et cantus, ut in oscinibus, Аquia nec omnes nec omnibus dant auguria: ut columbae non nisi Аregibus dant, quia numquam singulae volant, sicut rex numquam Аsolus incedit; unde in sexto "maternas agnovit aves" per transi-Аtum ostendit regis augurium. item cycni nullis dant nisi nautis, Аsicut lectum est in ornithogonia, "cycnus in auguriis nautis Аgratissimus ales: hunc optant semper, quia numquam mer-Аgitur undis". {43cycnos tamen habere divinationem etiam Cicero in АTusculanis libro primo docet "ut cycni, qui non sine causa Apollini Аdicati sunt, sed quod ab eo divinationem habere videantur".}43 А&7laetantes& post periculum. &7agmine& volatu, impetu. agmen Аautem apud Vergilium est cuiuslibet rei impetus, ut "illi agmine Аcerto" [et "vocat agmina saeva sororum"]. ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ бЫГК@@{43&7aetheria& aether altior est ae+re, vicinus caelo, $A)PO\ TOU= AI)/-А$QEIN&, id est ardere.}43 &7iovis ales& aquila, quae in tutela Iovis est, Аquia dicitur dimicanti ei contra Gigantes fulmina ministrasse: quod Аideo fingitur, quia per naturam nimii est caloris, adeo ut etiam Аova quibus supersidet possit coquere, nisi admoveat gagaten lapi-Аdem frigidissimum, ut testatur Lucanus "feta tepefacta sub alite Аsaxa". {43aut quia nec aquila nec laurus dicitur fulminari, ideo Iovis @1 Аales aquila, Iovis coronam lauream accepimus, et qui triumphant lauro Аcoronantur. sane alites proprie dicuntur aves, quae volatu auspicia Аfaciunt, buteo sanqualis inmussulus aquila vulturius. sane de aquila Аest et alia fabula. apud Graecos legitur, puerum quendam terra editum Аadmodum pulchrum membris omnibus fuisse, qui $*)AETO\S& sit vocatus. Аhic cum Iuppiter propter patrem Saturnum, qui suos filios devorabat, Аin Creta insula in Idaeo antro nutriretur, primus in obsequium Iovis Аse dedit, post vero cum adolevisset Iuppiter et patrem regno pepulisset, АIuno permota forma pueri velut paelicatus dolore eum in avem vertit, Аquae ab ipso $A)ETO\S& dicitur Graece, a nobis aquila propter aquilum Аcolorem, qui ater est. quam semper Iuppiter sibi inhaerere praecipit et Аfulmina gestare: per hanc etiam Ganymedes cum amaretur a Iove Аdicitur raptus, quos Iuppiter inter sidera collocavit. et quia aquilae Аhaec est natura, ut solem recto lumine spectet, signum quoque aquilae, Аquod in caelo est, orientem semper solem videtur adtendere. alii dicunt Аab hac avi Iovem raptum et ad latebras Cretenses perlatum, cum a АSaturno ubique quaereretur. ipsam etiam Iovi, cum adversus Titanas Аbellum gereret, obvolasse in augurium ac statim victoriam consecutam, Аet ideo inter sidera collocatam.}43 Р@@{43&7ordine longo& non nulli pro serie dictum accipiunt, nam et А'coetu cinxere polum' videtur ad ordinem rettulisse: quamvis quidam Аquaerant, quomodo 'ordine', cum mox 'coetu' dicat.}43 Р@@&7capere& eligere, ut "ante locum capies oculis". {43&7de-А&7spectare& id est electas iam intentius despicere.}43 @1 Р@@&7stridentibvs alis& signum augurii est. Р@@&7coetv& dicit Plinius Secundus in naturali historia, omnes Аaves colli longioris aut recto ordine volare, ut pondus capitis Аpraecedentis cauda sustentet: unde et prima plerumque deficiens Аrelicto loco incipit esse postrema: aut in coetu se omnes invicem Аsustinere; {43neque enim huiusmodi aves semel ad inferiora descendunt, Аsed paulatim per reflexos in gyrum volatus.}43 hoc autem volatu imi-Аtantur litteras quasdam: unde et Lucanus "et turbata perit disper-Аsis littera pennis". &7cantvsqve dedere& adlusit ad nautas. А{43multi tamen adserunt cycnos inter augurales aves non inveniri neque Аauguralibus commentariis eorum nomen inlatum, sed in libris recon-Аditis lectum esse, posse quamlibet avem auspicium adtestari, maxime Аquia non poscatur. hoc enim interest inter augurium et auspicium, Аquod augurium et petitur et certis avibus ostenditur, auspicium qua-Аlibet avi demonstratur et non petitur: quod ipsum tamen species augurii Аest. sed Vergilius amat secretiora dicere; nam totum morem augurum Аexsecutus est proprietate verborum. alites enim ostendit cum ait 'stri-Аdentibus alis', oscines vero cum dicit 'et coetu cinxere polum cantusque}43 Аdedere'. hoc idem et de columbis fecit; nam et haec inter augurales А{43aves dicuntur non inveniri, et tamen ex his augurium et postulari facit Аet ostendi: "este duces o, si qua via est, cursumque per auras Аdirigite in lucos" et cetera.}43 Р@@&7pvppesqve tvae pvbesqve tvorvm& tropus synecdoche: Аa parte totum significat, ut Terentius "o lepidum caput", id est Аlepidus homo. {43'pubes' autem flos iuventutis.}43 Р@@&7ostia& proprie ostia dicuntur exitus fluminum, sed modo Аabusus est, quia plerumque ostia ipsa pro portu sunt. Р@@{43&7perge modo& exhortatio ad facilitatem rei. &7dvcit via& pro А'haec via': et videtur demonstrare.}43 @1 Р@@&7avertens& 'se' subaudis, hoc est cum averteretur, ut "tum Аprora avertit". &7rosea& pulchra. Р@@&7ambrosiaeqve comae& aut unguento deorum oblitae, hoc Аest ambrosia, aut certe abusive dixit 'divinae comae'. {43&7ambrosiae-А&7qve comae divinvm vertice odorem]& est hypallage, ut sit divinae comae Аambrosiae odorem spiravere.}43 Р@@&7spiravere& exhalaverunt. &7vestis deflvxit& quia dixit Аsupra "sinus collecta fluentes". Р@@&7vera& bene 'vera' de qua ante dubitabatur. {43&7incessv& hoc Аverbum apud Vergilium saepe pro honore ponitur, ut "ast ego quae Аdivum incedo regina" et mox "forma pulcherrima Dido incessit".}43 А&7matrem agnovit& nunc matrem agnoscit; nam deam esse iam Аsuperius dixerat. Р@@&7fvgientem& celeriter abscedentem, {43ut alibi "ad terram Аfugit". &7voce& pro oratione.}43 Р@@&7qvid natvm totiens& saepe. et aut $KATA\ TO\ SIWPW/MENON Аintellegimus saepe eum esse delusum; aut certe secundum ipsum АVergilium, qui ait in secundo "cum mihi se non ante oculis Аtam clara videndam obtulit". multi tamen volunt in hoc ipso Аloco saepe eum esse deceptum, ut in habitu, in interrogatione, in Аresponsione, in auguriis. {43vel 'totiens crudelis', quotiens fallis aut Аdissimulas.}43 &7tv qvoqve& sicut Iuno ceterique dii, qui Troianis Аinimici sunt; {43quos et in secundo libro ostendit, ubi ait "inimicaque АTroiae numina magna deum"}43. {43&7falsis lvdis imaginibvs]& ideo Аquia virginem, quia venatricem, quia Tyriam se dixerat.}43 Р@@&7cvr dextrae ivngere dextram& maiorum enim haec Аfuerat salutatio, cuius rei $AI)/TION&, id est causam Varro, Callimachum Аsecutus, exposuit, adserens "omnem eorum honorem dextera- @1 Аrum constitisse virtute". ob quam rem hac se venerabantur Аcorporis parte. Р@@&7veras avdire et reddere voces?& sunt multae reci-Аprocae elocutiones, ut hoc loco; sunt multae unius partis utrique Аsufficientes, ut 'tenemur amicitiis', ridiculum enim est si addas А'mutuis', cum amicitiae utrumque significent, sicut Fronto testatur. Аitem sunt elocutiones, quarum una pars plena est: quae si conver-Аtantur, habent aliquid superfluum. in Sallustio "in tugurio mu-Аlieris ancillae": bene addidit 'ancillae'. at si dicas 'in tugurio Аancillae mulieris', erit superfluum 'mulieris'; ancilla enim et con-Аdicionem ostendit et sexum. item "res erat praetoribus nota Аsolis". hoc suffecerat. male ergo addidit "ignorabatur a ceteris". Аquod si convertas, nihil esse superfluum invenitur. Р@@&7talibvs incvsat& incusare proprie est superiorem arguere, Аut in Terentio pater ad filium "quid me incusas Clitipho?" Аaccusare vero vel parem vel inferiorem, ut in eodem ad maritum Аuxor "me miseram, quae nunc quam ob causam accuser ne-Аscio". et hoc proprietatis est, licet usus male ista corrumpat. Аsciendum tamen est Terentium propter solam proprietatem omni-Аbus comicis esse praepositum, quibus est quantum ad cetera spe-Аctat inferior. Р@@&7at venvs& ordo est 'at Venus dea'. &7obscvro ae+re& Аnebula, cuius definitio est. Р@@&7circvm dea fvdit& figura est tmesis, quae fit cum secto Аuno sermone aliquid interponimus, ut alibi "septem subiecta @1 Аtrioni". sed hoc tolerabile est in sermone conposito, ceterum in Аsimplici nimis est asperum; quod tamen faciebat antiquitas, ut А"saxo cere comminuit brum". Р@@{43&7cernere ne qvis eos& causa cur fecerit. ex hoc enim pendent Аcetera quae sequuntur.}43 Р@@{43&7moliri& hic pro struere posuit et per hoc facere, ut infra А"molirique arcem".}43 &7avt veniendi poscere cavsas& scilicet ne Аsaepe narrando crebrum patiatur dolorem. unde melius ad Aeneam Аrefertur "medio sic interfata dolore est". {43'poscere' autem nunc Аinquirere, alias petere. et praeponitur magis accusativo casui, dicimus Аenim posco magistrum lectionem, non a magistro posco.}43 Р@@&7ipsa paphvm& civitatem Cypri. {43et non sine ratione est quod Аin decimo libro plura sibi loca grata vel sacrata commemoret, hic ad АPaphum solam abisse dicatur, quia Varro et plures referunt in hoc Аtantum templo Veneris quibusvis maximis in circuitu pluviis numquam Аinpluere.}43 &7svblimis& divino incessu. {43&7svblimis]& id est sublimiter, Аnomen pro adverbio.}43 Р@@&7laeta& ecce proprium Veneris epitheton. {43vel 'laeta', quia ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ бЫГаВtectum nebula filium in tuto habebat, vel quod insulam suam repetat; Аvel ideo Paphum revisit laeta, quia serenis laeta congruunt, et necesse Аest ut laeta sit Venus ubi semper serenum est, quippe ubi pluere num-Аquam dicatur.}43 &7sabaeo& Arabico. Arabiae autem tres sunt, in-Аferior petrodes eudemon, in qua populi sunt Sabaei, apud quos Аnascitur tus. dicti autem Sabaei $A)PO\ TOU= SE/BEIN,& id est venerari, Аquod deos per ipsorum tura veneramur. @1 Р@@&7tvre calent arae sertisqve recentibvs halant& ecce Аunde supra dixit "haud equidem tali me dignor honore", {43quia АAeneas hostias obtulerat, quarum hic mentio non fit}43. quod autem 're-Аcentibus' dixit laus loci est, qui semper flore vestitur, {43ut omni tem-Аpore Veneri flores praesto esse videantur}43. &7sertis& sertum et serta Аcum nihil adicitur dicimus, ut hoc loco: item alibi expressius "serta Аprocul, tantum capiti delapsa, iacebant". si autem sertos Аdixero, addo flores, si sertas, addo coronas, ut Lucanus "accipiunt Аsertas nardo florente coronas". et hoc in multis nominibus Аobservandum est, ut genus ex adiectione formetur: qua detracta in Аneutrum cedat necesse est, ut piscinalis locus, piscinalis cella, Аpiscinale; sagmarius mulus, sagmaria mula, sagmarium. {43&7halant& Аpro olent.}43 Р@@{43&7corripvere viam& deest 'at illi'.}43 &7corripvere viam& offi-Аcium eundi celeriter arripuerunt; nec enim via corripitur. Р@@{43&7qvi plvrimvs& ex maxima parte urbi inminens.}43 &7qvi plv-А&7rimvs& id est longus, ut ipse alio loco "cui plurima cervix", item А"cum se nux plurima", id est amygdala; longa namque est. Р@@{43&7aspectat]& est ornatus cum animantur $A)/YUXA.&}43 &7aspectat& Аrei insensibili dat sensum. unde est illud in quarto de Atlante. Аitem Sallustius "Lyciae Pisidiaeque agros despectantem". А{43&7arces& civitates, a parte totum.}43 Р@@&7miratvr molem aeneas& hoc ad ipsum refertur, &7magalia& @1 А&7qvondam& hoc ad poetam; nec enim hoc novit Aeneas. 'magalia' Аvero antistoechon est; nam debuit magaria dicere, quia magar, non Аmagal Poenorum lingua villam significat. {43Cato originum quarto А"magalia aedificia quasi cohortes rotundas" dicit. alii magalia Аcasas Poenorum pastorales dicunt. %de his Sallustius "quae mapalia" Аsunt circumiecta civitati suburbana aedificia magalia. %et alii Cassius АHemina %docet ita "Sinuessae magalia addenda murumque cir-Аcum ea".}43 Р@@{43&7miratvr portas strepitvmqve e. s. v.& quidam hoc 'portas et Аvias magalia quondam miratur' non simpliciter dictum volunt, quoniam Аprudentes Etruscae disciplinae aiunt apud conditores Etruscarum ur-Аbium non putatas iustas urbes, in quibus non tres portae essent dedi-Аcatae et tot viae et tot templa, Iovis Iunonis Minervae. bene ergo Аmiratur Aeneas, ubi fuerant magalia illic esse legitimam civitatem; Аnam et portas et vias videbat et mox templum Iunoni ingens. А&7strata viarvm& primi enim Poeni vias lapidibus stravisse dicuntur.}43 Р@@&7ardentes& multi 'festinantes', {43ut "iuvenum manus emi-Аcat ardens" et "ardet abire fuga" et "Laocoon ardens"; sic enim Аdicit quotiens properantes vult ostendere}43: alii ardentes 'ingeniosi' ac-Аcipiunt; nam per contrarium segnem, id est sine igni, ingenio ca- @1 Аrentem dicimus: unde et a Graeco venit catus, id est ingeniosus А$A)PO\ TOU= KAI/ESQAI.& &7dvcere mvros& exaedificare. {43&7dvcere mvros]& Аhoc est construendo in longitudinem producere; proprie enim cum aedi-Аficantur muri duci dicuntur. Sallustius historiarum II. "murum ab Аangulo dexteri lateris ad paludem haud procul remotam duxit".}43 Р@@&7moliriqve arcem& molibus factis extollere. {43&7moliri]& est Аextruere, huic contrarium demoliri. &7et manibvs svbvolvere saxa& cur Аmanibus? an quia adhuc machinae non erant? an ad construentium Аfestinationem referre voluit?}43 Р@@&7optare& eligere, ut "tuus o regina quid optes". {43et "opta-Аvitque locum regno".}43 &7tecto& ad tectum nota figura. &7svlco& Аfossa: civitas enim, non domus circumdatur sulco: ut alibi "ausim vel Аtenui vitem committere sulco". {43&7svlco& fossa fundamentorum.}43 Р@@&7legvnt& eligunt. {43&7ivra]& id est loca ubi iura dicantur aut Аmagistratus creentur. et bene post conditam civitatem addidit 'iura' Аet 'magistratus' 'sanctumque senatum'. legitur apud quosdam, Bru-Аtum eos qui se in eiciendis regibus iuvissent legisse in consilium, eum-Аque ordinem senatum appellatum, quod una sensissent, quod patricii Аessent, patres conscriptos. alii patres a plebe in consilium senatus Аseparatos tradunt, alii conscriptos qui post a Servio Tullio e plebe Аelecti sunt. alii senatum a senectute hominum, %quibi allecti erant, Аdictum volunt, qui apud Graecos $GEROUSI/A& appellatur. 'sanctum' Аautem ideo quia senatus sanctissimus ordo dicitur.}43 Р@@&7portvs effodivnt& id est Cothona faciunt. {43&7portvs& @1 А&7effodivnt& ut portus scilicet faciant. et vere ait, nam Carthaginienses АCothone fossa utuntur, non naturali portu.}43 &7alta theatri fvnda-А&7menta& hinc futura magnitudo cognoscitur, {43quod 'alta fundamenta' Аait. bene autem post res publicas privatasque necessarias mentionem Аfecit theatri; aut quia ita Graecis urbs conditur, qui saepe spectaculis Аgaudent, aut, ut apud quosdam fuit, in honorem musicae scientiae.}43 Р@@{43&7colvmnas& figurate 'columnas' 'decora' ait; diversis enim Аsignificationibus idem dixit. et ab eo quod est hoc decus corripitur de-Аcoris.}43 ЫГо@@{43&7qvalis apes]& ordo est 'qualis labor'.}43 &7qvalis apes& ter-Аtiae declinationis genetivus pluralis et in 'ium' et in 'um' exit, sed Аtunc pro nostro arbitrio cum nominativus singularis 'ns' fuerit ter-Аminatus, ut amans et amantum et amantium dicimus. cum autem Аnominativus singularis 'r' fuerit terminatus, tantum in 'um' exit, ut Аpater patrum, murmur murmurum. reliqua vero nomina auctoritate Аfirmamus, ut apis vel apum, vel apium. {43sane fabula de apibus Аtalis est. apud Isthmon anus quaedam nomine Melissa fuit. hanc Ceres Аsacrorum suorum cum secreta docuisset, interminata est, ne cui ea quae Аdidicisset aperiret; sed cum ad eam mulieres accessissent, ut ab ea Аprimo blandimentis post precibus et praemiis elicerent, ut sibi a Cerere Аcommissa patefaceret, atque in silentio perduraret, ab eisdem iratis Аmulieribus discerpta est. quam rem Ceres inmissa tam supra dictis Аfeminis quam populo eius regionis pestilentia ulta est; de corpore vero АMelissae apes nasci fecit. Latine autem $ME/LISSA& apis dicitur.}43 &7aestate А&7nova& {43incipiente, ut "vere novo". et}43 bene 'nova', quia est et adulta Аet praeceps secundum Sallustium. &7florea& pro florida, ut "ne-Аmora inter frondea turbam". {43aut florentia, nec enim de flore erant @1 Аfacta: floream coronam dicimus.}43 &7rvra& Graece $A)/ROURA& dicuntur. Аaphaeresis ergo sermonem fecit Latinum. Р@@&7exercet& fatigat, ut "nate Iliacis exercite fatis". hoc Аautem participium ab exercitu, id est militum multitudine, decli-Аnatione discernimus; nam nomen quartae declinationis est, partici-Аpium secundae, ut visus, huius visi vel visus; passus, huius passi Аvel passus; auditus, huius auditi vel auditus. {43&7exercet]& fatigat Аet subiecit, quibus rebus exercitae fatigentur.}43 &7svb sole& in sole, Аut "namque sub ingenti lustrat dum singula templo", {43vel Аquamdiu sol est.}43 &7gentis fetvs& ad laudem apum hoc pertinet. А{43et bene 'gentis fetus', quia non singulae de singulis nascuntur, sed Аomnes ex omnibus,}43 quod in quarto georgicorum melius intellegitur. Р@@{43&7advltos edvcvnt& producunt, quia adhuc adolescunt, ut adulti Аfiant, non adoleverint, ut adultos dicimus minores: et hoc sic dixit, ut А"inbellem avertis Romanis arcibus Indum".}43 &7liqventia& de-Аfaecata, sine sordibus, ut "nec tantum dulcia, quantum et Аliquida", id est pura: nam pura mella constat esse meliora. Р@@&7stipant& densent. translatio a navibus, in quibus stipula Аinterponitur vasis, quam stipam dicunt. &7distendvnt& implent, Аut "denso distendere pingui". &7nectare& melle: abusus est pro-Аpter suavitatis similitudinem. &7cellas& et hic abusus est, ut favo-Аrum cavernas {43vel alvearia}43 cellas vocaret, {43ut alibi thesauros}43. traxit Аautem a reponendi similitudine, vel a celando, unde cellam appella-■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ бЫГ▒Зverunt. &7agmine& nunc impetu. @1 ЫГ│@@&7ignavvm& inutile, non aptum industriae; nam industrios Аnavos dicimus. &7fvcos& secundum Plinium apum multa sunt ge-Аnera. proprie tamen apes vocantur ortae de bubus, fuci de equis, Аcrabrones de mulis, vespae de asinis. fucus autem est secundum АAemilium Macrum "maior ape, crabrone minor". &7pecvs& dici-Аmus omne quod humana lingua et effigie caret, {43id est a pascendo}43. Аunde Horatius "omne cum Proteus pecus egit altos visere Аmontes". {43Plautus "clurinum pecus" simiam dixit.}43 &7praesepibvs& Аalveariis. et est translatio, quae fit quotiens vel deest verborum Аproprietas, vel vitatur iteratio. Р@@&7fervet& concelebratur, ut contra 'friget' cessat dicimus, Аut Terentius "nimirum hic homines frigent". {43&7redolent& quidam Аolere res vel malas vel bonas, redolere tantum bonas tradunt.}43 А&7fragrantia& quotiens incendium significatur, quod flatu alitur, per А'l' dicimus, quotiens odor, qui fracta specie maior est, per 'r' dicimus. Аsciendum sane nihil in hac vacare conparatione. nam Poenorum Аoperi apum labor, custodiae litorum {43adversum alienigenas}43 fucorum Аconparatur expulsio. Р@@&7o fortvnati qvorvm iam moenia svrgvnt& bene 'fortu-Аnati', quia iam faciunt quod ipse desiderat. {43&7o fortvnati& expressit АAeneae desiderium. &7qvorvm iam moenia svrgvnt& laus vel ab ipsa re Аsumitur quae laudatur.}43 Р@@&7fastigia& nunc operis summitates, alibi ima significat, ut А"forsitan et scrobibus quae sint fastigia quaeras". &7svspi-А&7cit& miratur, ut e contrario 'despicit' contemnit significat. @1 Р@@&7mirabile dictv& ob hoc quod sequitur, quia mixtus cun-Аctis latebat. {43potest tamen hoc et superiori et inferiori sensui addi.}43 Р@@&7per medios& figura est; nam planum fuerat 'mediis se Аinfert'. {43&7miscetqve& deest 'se'.}43 &7neqve cernitvr vlli& neque ab Аullo cernitur; et est Graecum $OU)DENI\ O(RW/MENOS&, ut "scriberis Va-Аrio", id est scribet te Varius. Р@@&7lvcvs& ubicumque Vergilius lucum ponit, sequitur etiam Аconsecratio, ut "luco tum forte parentis Pilumni Turnus Аsacrata valle sedebat". unde et in sexto "nulli certa domus, Аlucis habitamus opacis"; dicuntur enim heroum animae lucos Аtenere. {43et mox sequitur 'hic templum Iunoni ingens'.}43 'lucus' autem Аdicitur quod non luceat, non quod sint ibi lumina causa religionis, Аut quidam volunt. &7in vrbe fvit media& nunc iam in media. А&7laetissimvs vmbra& aut septimus est, aut secundum Probum gene-Аtivus, ut sit 'laetissimus umbrae', sicut Sallustius "frugum pabuli-Аque laetus ager". Р@@&7qvo primvm& hoc est, simulac venerunt; nec enim secundo Аad Africam ventum est. {43ordo est 'quo primum loco'.}43 Р@@&7effodere loco signvm& historia hoc habet, quam more Аsuo Vergilius per transitum tangit. Dido {43fratrem fugiens}43 cum Аtransiret per quandam insulam Iunonis, illic accepit oraculum et Аsacerdotem eius secum abstulit, cum ei parum crederet promittenti АCarthaginis sedes. quo cum venissent, sacerdos elegit locum facien-Аdae urbi, quo effosso inventum est caput bovis. quod cum displi-Аcuisset, quia bos semper subiugatus est, alio loco effosso caput Аequi inventum placuit, quia hoc animal licet subiugetur, bellicosum @1 Аtamen est et vincit et plerumque concordat, ut ipse plenissime in Аillo loco "bello armantur equi, bellum haec armenta minan-Аtur. sed tamen idem olim curru succedere sueti quadru-Аpedes et frena iugo concordia ferre: spes est pacis ait". Аillic ergo Iunoni templa fecerunt. unde et bellicosa est Carthago Аper equi omen, et fertilis per bovis. {43sane fodere est tantum sollici-Аtare terram, effodere hoc ipsum faciendo aliquid eruere vel invenire: Аcui contrarium est infodere. ordo autem est 'lucus in urbe fuit media Аlaetissimus umbra, quo loco iactati Poeni undis et turbine effodere Аcaput acris equi, quod regia Iuno signum monstraverat'. &7regia& Аregina.}43 Р@@&7qvod regia ivno monstrarat& monstro dederat. et ut Аdiximus tangit historiam. {43&7acris eqvi& epitheton magis aptum equis, Аut "canibus blandis", quia natura blandi sunt.}43 Р@@{43&7et facilem victv&}43 propter bovem: quod licet nunc non Аdicat, tamen ex historia sumit. {43'facilem' autem, copiosam, divi-Аtem. Terentius "quam vos facillime agitis".}43 Р@@{43&7hic templvm ivnoni ingens& superius dictum est quod Vergilius Аubique lucos consecratos velit accipi, unde tamquam in loco sacro inducit АDidonem Iunoni templa construere. morem autem Romanum veterem tangit: Аantiqui enim aedes sacras ita templa faciebant, ut prius per augures locus Аliberaretur effareturque, tum demum a pontificibus consecraretur, ac Аpost ibidem sacra edicerentur. erant tamen templa in quibus auspicato Аet publice res administrarentur et senatus haberi posset, erant tantum Аsacra. hic ergo et sacrum templum, quod in luco, id est in loco sacro Аconditur, docet, et administrari in templo rem publicam subsequentibus @1 Аversibus indicat 'iura dabat legesque viris operumque laborem p. a. i. Аa. s. t.' alibi tantum sacra esse templa, alibi omnia %ubi agi posse, Аlocis suis monstrabitur.}43 &7sidonia& {43licet [2et]2 Sidon civitas sit Phoeni-Аces, tamen hic}43 pro Tyria {43posuit. sane quidam opportune hic Sidoniam Аvolunt positam, ut ostenderet locupletem: Sidonii enim locupletes habiti Аsunt, ut "Sidonias ostentat opes"}43. Р@@&7donis opvlentvm et nvmine divae& aut simulacrum Аquoque aureum fuit et numen pro simulacro posuit, ut {43"media inter Аnumina divum". hinc}43 Cicero "sese iam ne deos quidem ad quos Аconfugerent habere"; aut vult ostendere plenum esse praesentia Аnuminis templum: {43aut certe venerabile numine}43. Р@@&7aerea& vel quod aes magis veteres in usu habebant, vel Аquod religioni apta est haec materies, denique flamen Dialis aereis Аcultris tondebatur: {43[aut quia vocalius ceteris metallis, aut quia medici Аaere quaedam vulnera curant, aut dicit quia veteres magis aere usi Аsunt]}43 aut certe aerea saecula significantur: nam ut Hesiodus dicit, Аtempore quo haec gesta sunt aereum saeculum fuit. {43&7nexaeqve А&7aere trabes& multi 'nixae' legunt, non 'nexae', iuxta Varronem qui ait А"trisulcae fores, pessulis libratae, dehiscunt, graves atque in-Аnixae in cardinum tardos turbines". quidam trabes aeneas putant Аipsum templum $XALKI/OIKON& significari. versus sane ipse hypermetros est.}43 Р@@&7foribvs& fores proprie dicuntur quae foras aperiuntur, Аsicut apud veteres fuit; valvae autem sunt, ut dicit Varro, "quae Аrevolvuntur et se velant". ianua autem est primus domus in-Аgressus, dicta quia Iano consecratum est omne principium. cetera Аintra ianuam ostia vocantur generaliter, sive valvae sint, sive fores: Аquamvis usus ista corruperit. &7cardo& 'cardo' dictus quasi cor @1 Аianuae, quo movetur. &7stridebat aenis& ad sua rettulit tempora. Аcautum enim fuerat post proditum hostibus a Tarpeia virgine Ca-Аpitolium, ut aerei cardines fierent, quorum stridor posset aperta Аostia omnibus indicare. Р@@&7hoc primvm in lvco& secuta sunt enim et alia, quae de-Аtraxere formidinem. &7timorem& multi quaerunt, cur post visam Аmatrem quicquam timuerit: quod tamen alii sic solvunt, ut dicant, Аne tunc quidem Aeneam Venerem quam viderat esse credidisse, Аcuius, ut ipse putabat, agnitae nulla verba perceperat. sed vera Аsolutio haec est: Venus nihil de Afrorum moribus, unde nunc for-Аmidat Aeneas, sed de classe liberata dixerat filio. {43vel quia non in Аtotum Aeneas matris fiducia confirmandus est, ne nihil supersit magna-Аnimitati et laudibus viri fortis.}43 sciendum tamen est in Vergilio Аinterdum validiora esse obiecta purgatis, vel contra, ut hoc loco. Р@@&7leniit& quartae coniugationis tempus praeteritum per-Аfectum vel in 'vi' iunctam exit, vel sublata digammo in 'ii' pro nostro Аarbitrio, ut lenivi lenii, audivi audii. sane cum in 'vi' exit, paen-Аultima longa est et ipsa accentum retinet; cum vero in 'ii', paen-Аultima brevis est et perdit accentum, quia, ut supra diximus "unius Аob noxam", quotiens vocalis vocalem sequitur detrahit longitudinem Аpraecedenti; sed hoc in metro, ubi necessitas cogit; nam in prosa Аet naturam suam et accentum retentat. nunc ergo 'leniit' tertia a Аfine habet accentum, quia paenultima brevis est. sane plerumque ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ бЫГ├ИКaccentum suum retinet etiam sermo corruptus, ut Mercuri Domiti АOvidi tertia a fine habere debuit accentum, quia paenultima brevis Аest, sed constat haec nomina apocopen pertulisse: nam apud maiores Аidem erat vocativus qui et nominativus, ut hi Mercurius et o АMercurius: unde 'cu' licet brevis sit, etiam post apocopen suum Аservat accentum. Р@@&7avsvs& bene 'ausus', quia inter incerta satis audacter Аsalus speratur. &7adflictis& 'de adflictis'; nec enim esse septimus Аcasus potest. &7confidere& [2et]2 fido et confido dativum regit, ut @1 А"et fidere nocti". sane optima figura est quae numquam a princi-Аpalitate discedit, ut "atque humiles habitare casas" accusativo Аiunxit, quia habeo domum dicimus, unde est habito frequentativum. Р@@&7svb templo& hoc est in templo, ut supra. Р@@&7reginam opperiens& aut quam intellegebat esse ventu-Аram ex artificum festinatione: aut certe videndae reginae occasio-Аnem requirens. &7qvae fortvna& felicitas. {43et 'quae' hic admirandi Аsignificatus.}43 Р@@&7artificvmqve manvs inter se& hoc est, habebat arti-Аficum conparationem. {43'inter se' autem inter se certantium, an ali-Аquid tale.}43 Р@@&7ex ordine& hoc loco ostendit omnem pugnam esse de-Аpictam, sed haec tantum dicit quae aut Diomedes gessit aut Achilles: Аper quod excusatur Aeneas, si est a fortibus victus. {43sane pugna Аest temporale certamen, idem et proelium significat; bellum autem uni-Аversi temporis dicitur, ut Punicum, Mithridaticum. Sallustius "ita Аsperat pugnam illam pro omni bello futuram". Livius "ni Pyr-Аrhus unicus pugnandi artifex magisque in proelio, quam bello Аbonus".}43 Р@@&7totvm vvlgata per orbem& quia Europa intulit, Asia Аpassa est, Africa iam depingit. Р@@&7atridas& Atrei filios, Agamemnonem et Menelaum; sed Аusurpatum est, nam Plisthenis filii fuerunt. &7saevvm ambobvs А&7achillem& atqui tres dixit, sed Atridas pro uno accipe, quos unius Аpartis constat fuisse. {43an 'ambobus' Agamemnoni tantum et Priamo? @1 Аan ambobus exercitibus? Graecis propter suam de Briseide iniuriam, АTroianis propter Helenam, et 'ambobus' pro utrisque %arte hunc.}43 ЫГ╠@@&7plena laboris& plenus genetivo melius iungitur, ut Teren-Аtius "plenus rimarum sum". {43Plautus "dedecoris pleniorem".}43 Р@@&7en priamvs& laus picturae est, per quam non imago, sed А{43prope}43 ipse ostenditur Priamus. &7svnt hic etiam sva praemia А&7lavdi& ut supra diximus, omnis Aeneae sollicitudo de moribus АAfrorum est, quam nunc picturae contemplatione deponit. qui enim Аbella depingunt, et virtutem diligunt et miseratione tanguntur. А&7sva& id est congrua, ut "strueremque suis altaria donis". &7lavdi& Аvirtuti, ut "primam merui qui laude coronam". Р@@&7mortalia& adversa, quibus constat subiacere mortales. А{43alii mortales casus accipiunt, vel absolute $TA\ A)NQRW/PINA.&}43 Р@@&7solve metvm& collectio est. nam ubi virtus praemia, Аadversa miserationem merentur, rite formido deponitur. &7feret& Аpro adferet. {43et hic reddidit "hoc primum in luco nova res oblata Аtimorem leniit".}43 Р@@&7inani& epitheton est picturae, aut quia caret corporum Аquae imitatur plenitudine, aut quia nullius est utilitatis, {43sed tantum Аdelectat; nam apud veteres $MATAIOTEXNI/A& vel $YEUDOTEXNI/A& dicta est. А'pascit' autem delectat, ut "non animum modo uti pascat pro-Аspectus inanem"; vel ut quidam volunt ad stupentis animum rettulit, Аqui vel inanibus commovebatur.}43 Р@@{43&7mvlta gemens& graecum est $POLLA\ STENA/ZWN.&}43 &7largoqve А&7vmectat flvmine vvltvm& tapinosis est quia dixit 'umectat'. 'largo' Аnam 'flumine' est fluore, id est fluxu ipso. Р@@&7pergama circvm& abusive; non enim circa Pergama, hoc Аest arcem, sed circa Troiam bella gerebantur. @1 Р@@&7troianae ivventvs& definitio est Hectoris, ut "Catillus-Аque acerque Coras, Argiva iuventus". et re vera sic paene Аubique Homerus ponit, ut Hectori tantum vel Achilli totus cedat Аexercitus. Р@@&7hac phryges& bene ubique Vergilius pro negotii quali-Аtate dat Troianis et nomina. nam timidos Phrygas vocat, ut hoc Аloco, item "o vere Phrygiae, neque enim Phryges"; Dardanidas Аgenerosos, ut "Dardanidae magni genus alto a sanguine di-Аvum"; Laomedontiadas perfidos, ut "nondum Laomedonteae sentis Аperiuria gentis"; Troas fortes, ut "Troes agunt, princeps tur-Аmas inducit Asilas"; Hectoreos quoque fortes, ut "nunc nunc Аinsurgite remis, Hectorei socii". &7cristatvs achilles& secun-Аdum Homerum, qui dicit in Achillis cristis terribile quiddam fuisse. А{43'cristatus' autem participium est derivatum a genere feminino.}43 Р@@&7nec procvl hinc rhesi& Rhesus rex Thraciae fuit, {43[2ut]2 Аquidam tradunt Martis, ut alii Hebri vel Strymonis et Euterpes Musae Аfilius:}43 qui cum ad Troiae venisset auxilia clausisque iam portis Аtentoria locavisset in litore, Dolone prodente Troiano, qui missus Аfuerat speculator, a Diomede et Vlixe est interfectus, qui et ipsi Аspeculatum venerant; abductique sunt equi, quibus pendebant fata АTroiana, {43ut, si pabulo Troiano usi essent vel de Xantho Troiae fluvio Аbibissent, Troia perire non posset}43. Р@@&7primo somno& prima parte noctis, ut "libra die somni-Аque pares ubi fecerit horas". {43aut 'primo somno', ut graviorem Аostenderet somnum; aut prima nocte, quia ante Rhesus in Troia non Аfuerat.}43 Р@@&7tydides& Diomedes. et bene Vlixen celat propter Aeneam, @1 Аut supra diximus, aut quia secundum Homerum occidente Diomede Аcadavera vlixes trahebat. Р@@&7ardentes& et candidos significat et veloces, ut "pernici-Аbus ignea plantis". si ignea velox est, sine dubio et ardens. Р@@&7xanthvm& fluvium Troiae. Р@@&7parte alia fvgiens amissis troilvs armis& {43'parte alia' Аscilicet templi. et}43 veritas {43quidem}43 hoc habet: Troili amore Achillem Аductum palumbes ei quibus ille delectabatur obiecisse: quas cum Аvellet tenere, captus ab Achille in eius amplexibus periit. sed hoc Аquasi indignum heroo carmine mutavit poeta. &7fvgiens& fugere vo-Аlens accepto iam vulnere. {43&7amissis armis& vel aetatis inbecillitate, vel Аvulneris dolore %incipientibus.}43 Р@@&7infelix& multi hoc loco distinguunt {43et subiungunt 'puer Аatque inpar congressus Achilli', ut ex eo inparem ostendat, quod puer; Аsed}43 tamen etiam si iungas 'puer', unus est sensus. &7atqve inpar& Аac si diceret, etiam si puer non esset. &7congressvs achilli& con-Аgredior tibi antiqui dicebant, sicut pugno tibi, dimico tibi. hodie Аdicimus congredior tecum, pugno tecum, dimico tecum. Р@@{43&7fertvr eqvis& trahitur.}43 &7cvrrv& curribus falcatis usos esse Аmaiores et Livius et Sallustius docent. {43potuerunt ergo et simplici-Аbus. &7resvpinvs& resupinus quo modo hastam trahebat? sed intelle-Аgitur Achillis hastam transisse per pectus et a parte qua ferrum est a Аtergo trahi.}43 &7inani& sine rectore; nam corpus haerebat. Р@@&7lora tenens tamen& quamquam mortuus. Р@@&7versa& tracta, ut Plautus "inveniam omnia versa, Аsparsa". venit autem ab eo quod est verror. &7inscribitvr& dila-Аceratur, ut Plautus "corpus tuum virgis ulmeis inscribam". А&7hasta& hostili scilicet, quam {43sicut dictum est}43 transfixus trahebat. @1 Р@@&7interea& dum haec geruntur. et satis opportune a ma-Аtribus festinatur ad templum, ut alibi "nec non ad templum sum-Аmasque ad Palladis arces". {43&7interea ad templvm& cum Diomedes Аauxilio Minervae plurimos Troianorum fudisset, Helenus, Priami filius, Аvates monuit, ut Minervae numen exoraretur, et cum precibus deae Аponerent vestem quam regina speciosissimam habebat, id est peplum, Аunde post Minervae palla peplum appellata est. dea tamen, memor Аiudicii Paridis, Troianis infesta permansit. et mire in pictura %tem-Аporali adverbio quamvis non possit.}43 &7non aeqvae& id est iniquae, А{43infestae}43. litotes figura est, ut alibi "et vacuis Clanius non ae-Аquus acerris". Р@@&7passis& participium est ab eo quod est 'pandor'. ideo Аautem non facit 'pansus', quia plerumque 'n', quod in prima verbi Аpositione invenitur, in praeterito participio non est. de qua re Аeuphonia iudicat, ut ab eo quod est 'tundor' et 'tunsus' facit, ut А"tunsae pectora palmis", et 'tusus', ut "non obtusa adeo gesta-Аmus pectora Poeni". sciendum tamen est, licet alia euphoniae ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ бЫГрЗcausa varientur vel in generibus vel in numeris, 'nactus' tamen et А'passus' 'n' penitus numquam accipere. &7peplvmqve ferebant& Аpeplum proprie est palla picta feminea Minervae consecrata, ut АPlautus "numquam ad civitatem venio, nisi cum infertur Аpeplum". hodie tamen multi abutuntur hoc nomine. @1 Р@@&7svppliciter tristes& ut decet rogantes. et bene addidit А'suppliciter', quia et per iracundiam, et per gravitatem, et per reli-Аgionem, et per dolorem tristes sumus. {43&7svppliciter tristes]& hoc Аest rogantes cum tristitia.}43 &7tvnsae pectora& ut "oculos suffusa". Р@@&7aversa& irata {43significat.}43 nec enim poterat convertere se Аsimulacrum. sic alibi "talia dicentem iamdudum aversa tuetur" А{43si tuetur,}43 quomodo aversa, nisi iratam intellegas? {43ergo aversa ad Аanimum refertur.}43 Р@@{43&7ter circvm iliacos]& hoc ad Aeneam referendum est, qui scie-Аbat.}43 &7ter circvm iliacos& apud auctores multa ad sensum, non Аad aspectum possunt referri. tertio enim tractum intellegere pos-Аsumus, non in pictura conspicere. unde est et illud "mulcere Аalternos et corpora fingere lingua". {43aut certe tale erat in Аpictura corpus, ut in eo appareret frequentis raptationis iniuria. sane Аhuius rei ordo talis est. Patroclus cum iratum Achillem propter Bri-Аseidem sublatam ut adversum Troianos pugnaret exorare non posset, Аpetit ab eo arma quae Peleo Vulcanus fecerat; quibus indutus dum АAchilles crederetur, fugatis Troianis omnibus etiam plurimos interemit, Аipse vero ab Hectore occisus est. quo dolore Achilles conpulsus, inpe-Аtratis per matrem a Vulcano armis, Hectorem proelio superatum pere-Аmit, eiusque corpus ad currum religatum circa muros Ilii traxit, quod Аpost placatus auro repensum Priamo reddidit.}43 &7raptaverat& bene Аforma usus est frequentativa, per quam ostendit quod per numerum Аdixerat. Р@@&7exanimvm& exanimus et exanimis dicimus, sicut unanimus Аet unanimis, inermus et inermis. ergo pro nostro arbitrio aut se-Аcundae erunt declinationis, aut tertiae; sed a tertia ablativum sin-Аgularem in i mittunt, quia communis sunt generis. exanimis autem @1 Аest mortuus, ut hic indicat locus, exanimatus vero timens, ut "exa-Аnimata sequens inpingeret agmina muris". &7vendebat& in-Аgenti arte utitur verbis: nam hoc loco, quia pingi potuit, praesens Аtempus posuit, superius, quia pingi non potuit, sed referri, perfecto Аexsecutus est tempore dicendo 'raptaverat', non 'raptabat'. Р@@&7tvm vero ingentem gemitvm& iam enim superius eum Аlacrimasse dixerat: hoc ergo addidit visum Hectoris corpus, ut etiam Аgraviter gemeret. {43non ergo tum primum, sed tum maxime.}43 Р@@&7vt cvrrvs& quo tractus est. &7amici& autem plus est, Аquam si Hectoris diceret. alibi "parvumque patri tendebat АIulum", cum potuerit dicere 'mihi'. Р@@&7manvs inermes& aut sine sceptro, aut supplices, ut "dex-Аtras tendamus inermes": quod tractum est de historia; qui enim Аse dedunt, inermes supplicant. aut re vera inermes tunc; contra АPyrrhum enim processit armatus. sane per transitum historiam Аtetigit, quia constat Priamum, cum ad supplicandum tentorium АAchillis fuisset ingressus, dormientem Achillem excitavisse, ut pro Аfilii corpore rogaret eum, cum eum potuisset occidere: licet hoc АHomerus propter Achillis turpitudinem supprimat. Р@@&7se qvoqve principibvs permixtvm agnovit achivis& aut Аlatenter proditionem tangit, ut supra diximus: {43ut excusatur ab ipso Аin secundo "Iliaci cineres" et cetera:}43 aut virtutem eius vult ostendere; Аnimiae enim fortitudinis est inter hostium tela versari, ut Sallustius А"Catilina longe a suis inter hostilia cadavera repertus est". АCornutus tamen dicit versu isto "vadimus inmixti Danais" hoc Аesse solvendum. @1 Р@@&7eoas& 'e' naturaliter longa est, fit tamen brevis interdum Аcum eam vocalis sequitur, ut "primo surgebat Eoo". &7nigri memno-А&7nis arma& quia Tithonus, frater Laomedontis, raptus ab Aurora Аfilium suum Memnonem ex ipsa progenitum, {43inlectus dono vitis Аaureae Priamo}43 ad Troiae misit auxilia. {43qui congressus cum Achille Аab eo est interemptus, cuius mortem mater Aurora hodieque matutino Аrore flere dicitur.}43 'nigri' autem dixit Aethiopis, unde prima consur-Аgit Aurora. &7arma& Vulcania, ut ille indicat versus "te potuit Аlacrimis Tithonia flectere coniunx". Р@@&7dvcit amazonidvm& hoc est quod supra dixit "videt Ilia-Аcas ex ordine pugnas". Homerus enim haec omnia tacuit quae Аfacta sunt post Hectoris mortem. 'Amazonidum' autem derivatio Аest pro principalitate, sicut "Scipiadas duros bello" pro Scipio-Аnibus. sane Amazones dictae sunt vel quod simul vivant sine viris, Аquasi $A(/MA ZW=SAI&, vel quod unam mammam exustam habeant, quasi А$A)/NEU MAZOU=&. has autem iam non esse constat, utpote extinctas Аpartim ab Hercule, partim ab Achille. &7peltis& scutis brevissimis Аin modum lunae iam mediae. {43&7lvnatis& autem participium a feminino Аgenere derivatum.}43 Р@@&7penthesilea fvrens& furentem ideo dixit, quia sororem Аsuam in venatione confixit simulans se cervam ferire. sed hoc per Аtransitum tangit, nam furor bellicus intellegitur. {43an 'furens', quia Аmaiora viribus audebat. haec tamen Martis et Otreres filia fuit, quam АAchilles cum adversum se pugnantem peremisset post mortem eius ada-Аmavit eamque honorifice sepelivit. 'ducit' autem et 'ardet' ad laudem Аpicturae pertinet.}43 @1 Р@@&7avrea& amphibolon est hoc loco, utrum ipsa aurea, an Аaurea cingula. sciendum tamen plerumque amphiboliam metri ratione Аdissolvi, ut "aurea composuit sponda" Dido 'aurea': si enim ad Аspondam referas, non stat versus. {43&7svbnectens& subnexa habens.}43 А&7exertae& nudatae; nudant enim quam adusserint mammam. Р@@&7virgo& et sexum ostendit et aetatem. {43&7virgo]& plus dixit, Аquam si feminam diceret. figuram tamen Graecam facit.}43 ЫГя@@{43&7dvm stvpet& aut absolute, aut dum haec stupet.}43 &7obtvtv& Аaspectu. &7in vno& in unoquoque, hoc est singula mirabatur. Р@@&7forma& ut "pulchra prole". Р@@{43&7incessit& ut "incedunt pueri"; sed hic 'intervenit'.}43 &7stipante А&7caterva& ad hoc tantum sequens pertinet comparatio, quam vitu-Аperant multi, nescientes exempla vel parabolas vel conparationes Аadsumptas non semper usquequaque congruere, sed interdum omni Аparte, interdum aliqua convenire. Р@@&7evrotae ripis& fluvii Laconicae. &7cynthi& montis Deli, Аin quo natam constat Dianam. {43sane Dianam veteres ideo melius Аproducebant, quia sub divo dea sit venandi gratia.}43 Р@@&7exercet diana choros& hoc non ad conparationem per-Аtinet, sed est poeticae descriptionis evagatio, {43quia chori nec personis Аhic nec locis congruunt; saltantium enim et cantantium dicuntur}43. &7mille& Аfinitus numerus pro infinito; nam de nympharum numero varia est Аopinio. Р@@&7oreades& nymphae montium {43Oreades dicuntur}43, silvarum АDryades, quae cum silvis nascuntur Amadryades, fontium Napeae Аvel Naides, maris vero Nerei+des. @1 ЫГЎ@@&7tacitvm& maior enim est taciturnitatis adfectus, ut supra А"haec secum". sic Terentius "ut mecum tacita gaudeam". А{43&7tacitvm& pro tacite, ut "tacitumque obsedit limen Amatae"; aut tacita Аgaudet.}43 &7pertemptant& modo vehementer temptant. alibi leviter, Аut "blanda vicissim gaudia pertemptant mentem". sunt enim Аmulta quae pro locis intelleguntur, ut 'inpotens' et satis et minus Аet nihil potens significat. &7instans operi& zeugma est ad sequen-Аtia pertinens. ЫГ°@@&7regnisqve fvtvris& regnaturae Carthagini; {43nam ipsa iam Аregnabat}43. Р@@&7tvm foribvs divae& instans praecipue foribus. et hoc Аloco distinguendum est; magno enim studio et labore templorum Аfores fiebant, quas quibusdam insignibant historiis, ut "in foribus Аletum Androgei", item "in foribus pugnam ex auro solidoque Аelephanto". quamvis quidam iungant 'tum foribus divae media Аtestudine templi', ut unum intellegas tectum templi et pronai: Аquod si est, sub medio tecto sunt fores. sed prima melior expositio Аest. &7testvdine& camera incurva, {43id est fornicata,}43 quae secundum Аeos qui scripserunt de ratione templorum, ideo sic fit, ut simulacro Аcaeli imaginem reddat, quod constat esse convexum. {43quidam tradunt Аapud veteres omnia templa in modum testudinis facta, at vero sequenti ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ бЫГ∙ИМaetate divinis simulacris positis, nihilominus in templis factas esse Аtestudines, quod Varro ait, ut separatum esset, ubi metus esset, ubi @1 Аreligio administraretur. bene ergo, cum de templo loqueretur, addidit Аei testudinem. idem Varro de lingua Latina ad Ciceronem "in aedi-Аbus locus patulus relinquebatur sub divo, qui si non erat Аrelictus et contectus erat, appellabatur testudo". Cicero in АBruto "commentatum in [2quadam testudine cum servis littera-Аtis fuisse]2". quidam testudinem locum in parte atrii volunt adversum Аvenientibus. alii hunc ordinem volunt 'tum foribus divae templi resedit, Аmedia scutorum testudine', quia saepta armis erat. hoc sane genus Аfabricae ab animalis similitudine quae testudo vocatur captum est: Аde qua fabula talis est. virgo quaedam nomine Chelone, linguae Аinpatientis fuit. verum cum Iuppiter Iunonem sibi nuptiis iungeret, Аpraecepit Mercurio, ut omnes deos et homines atque omnia animalia Аad nuptias convocaret. sed omnibus quos Mercurius monuerat con-Аvenientibus, sola Chelone, irridens et derogans nuptiis, nectens moras Аadesse contempsit. quam cum Mercurius non venisse notavisset, denuo Аdescendit ad terras et aedes Chelones supra fluvium positas praecipi-Аtavit in fluvium ipsamque Chelonen in animal sui nominis vertit, Аquam nos Latine testudinem dicimus, fecitque, ut pro poena dorso Аtectum, velut domum suam prona portaret: unde incurvatis aedificiis Аhoc nomen inpositum est.}43 Р@@&7saepta armis& satellitum scilicet. {43vel ut quidam volunt pro Аarmatis, ut "feta armis".}43 &7solio& solium proprie est armarium uno Аligno factum, in quo reges sedebant propter tutelam corporis sui, Аdictum quasi solidum. modo iam abusive sellam regalem intelle-Аgimus. &7alte& {43alto fulta suggestu.}43 ac si diceret, in tribunali. А&7svbnixa& pro subnisa, ut supra diximus. {43alii pro innixa accipiunt.}43 Р@@&7ivra dabat legesqve viris& ius generale est, sed lex @1 Аiuris est species: non est ergo iteratio. {43et bene 'dabat'; primi enim АLocri scriptis usi sunt legibus, nam superior aetas contenta fuit mori-Аbus.}43 quod autem dixit 'viris', ad Didonis pertinet laudem, {43et sepa-Аratim enuntiandum, ut sit maior admiratio}43. Р@@&7sorte trahebat& proprie locutus est; trahuntur enim Аsortes, hoc est educuntur. {43et bene tam regnantis quam aedificantis Аurbem inplere ostendit officium.}43 Р@@&7concvrsv accedere magno& cum magna Afrorum multi-Аtudine. et hoc est quod formidat Aeneas, incertus qua eos mente Аcomitentur. ЫДА@@&7dispvlerat& segregaverat. et magna est inter 'di' et 'de' Аdifferentia, ut diximus. &7penitvs& longe a regina remotos: quae Аres etiam insolentes custodes litorum facit. Р@@&7obstipvit& et ad mirationem et ad timorem hic pertinet Аsermo, quo dicenda praeoccupat. {43&7percvlsvs& ad utrumque pertinet.}43 Р@@&7laetitiaqve metvqve& laetitia propter socios, metu pro-Аpter concursum. {43vel quod incerti erant de voluntate Didonis. &7avidi А&7conivngere& pro 'ut coniungerent', vel ad coniungendum avidi.}43 Р@@&7ardebant& cupiebant, ut "formosum pastor Corydon Аardebat Alexim". ardeo autem et accusativum regit et ablati-Аvum. &7res incognita& id est qua adfectione Poenorum populus Аconveniret. Р@@&7dissimvlant& dissimulamus nota, simulamus ignota, ut АSallustius "simulator ac dissimulator". Р@@&7qvae fortvna& utrum prospera, an adversa? {43et hic osten-Аditur, unde sit metus.}43 Р@@&7cvncti nam lecti navibvs& bene addidit 'lecti', ne peni-Аtus omnes intellegeres. nonnulli tamen 'lectis navibus' legunt: @1 Аquod et si sit, hypallage est, et illuc sensus recurrit. et sciendum, Аplerumque ut hoc loco addi aliquid generalitati et fieri specialita-Аtem. item si dicas 'omnes scolastici laborant', generalitas est; si Аaddas 'isti', fit specialitas, ut Sallustius "transgressos omnis reci-Аpit mons Balleia" prudenter addidit 'transgressos'. {43&7cvncti& Аnon idem significat quod omnes. Cicero saepe ait "cuncti atque omnes", Аquia omnes non statim sunt cuncti, nisi idem simul sunt iuncti.}43 Р@@&7orantes veniam& pacem propter incendium navium. et Аproprie verbum pontificale est: unde est "tu modo posce deos ve-Аniam" et paulo post "pacemque per aras exquirunt". dicta Аautem venia ad eliciendam misericordiam; meretur enim benivolen-Аtiam numinum qui, licet innocens sit, veniam tamen tamquam pec-Аcaverit petit: unde est confessio illa in Terentio "quid meritu's? Аcrucem". {43&7orantes veniam]& venia quidem pro culpa petitur, sed Аnunc beneficium. aliqui tamen veniam pro inpunitate accipiunt, nam Аmox addidit 'prohibe infandos a navibus ignes'.}43 Р@@&7maximvs ilionevs& rebus omnibus maximus; nec enim ali-Аquid addidit. {43ergo et aetate et honore et facundia et omni virtute acci-Аpiunt.}43 et non sine causa ipsum ubique inducit loquentem; ut enim АHomerus dicit, Phorbas pater Ilionei semper Mercurio deo eloquen-Аtiae favente pugnavit, ut Horatius "Mercuri facunde nepos At-Аlantis". merito ergo huic datur eloquentia. &7placido sic pectore А&7coepit& more suo uno sermone habitum futurae orationis expressit. А{43bene ergo 'placido', ne timore consternatus videretur, quem ideo aetate Аmaximum et patientem ostendit, ut ei auctoritas et de aetate et de @1 Аmoribus crescat. ergo 'placido' ad placandum apto; et definitio est Аoratoris, qui talem se debet componere, qualem vult iudicem reddere.}43 ЫДК@@&7o regina& secundum artem rhetoricam id ei dat quod Аvult inpetrare. nam eam per laudem benivolam reddidit. {43quae Аbenivolentia in principiis controversiarum secundum praecepta rhetorica Аquattuor modis conciliatur: a iudicum persona, a nostra, ab adversa-Аriorum, a re ipsa. quod hic invenitur: a iudicum persona 'o regina Аnovam c. c. I. u.', a sua persona 'Troes te miseri' et cetera, ab ad-Аversariorum 'quod genus hoc hominum', a re ipsa 'hospitio prohibemur Аharenae'. post praeparatam igitur benivolentiam et ex sua persona Аmiseratione commota adhibet preces 'prohibe infandos a navibus i. p. p. Аg. e. p. r. a.' an possint? 'non ea vis animo n. t. s. v.' quo ergo ibatis? А'est locus Hesperiam G. c. d.' et cur huc venistis? 'cum subito adsurgens Аf. n. &7O.'& ne autem possint timeri, ait 'pauci vestris adnavimus oris'. Аan gratiam referant? 'officio nec te certasse priorem paeniteat'. quod Аautem Aeneam laudat, occulte etiam terrorem incutit dicendo 'nec bello Аmaior et armis'. dicit etiam esse qui vindicent, si fiat iniuria 'sunt Аet Siculis regionibus u. a. q. T. q. a. s. c. A.' an recessuri sint? 'quas-Аsatam ventis liceat subd. c.' et subiunxit, etiamsi regem amisimus et АItaliam non petimus, tamen ad Siciliam necessario discedemus 'si da-Аtur Italiam s. e. reliqua. sin absumpta salus e. t. p. o. T. p. h. L. n. Аs. i. r. I. at freta Sicaniae saltem'. &7novam vrbem& iuxta Poenorum Аopinionem dixit, qui novam civitatem Carthaginem dicunt.}43 Р@@&7ivstitia& bene consideravit sexum; nec enim 'virtute' po-Аterat dicere. {43&7gentes& non Carthaginiensium, sed circumiacentium Аbarbarorum.}43 &7frenare& continere, ut contra et "Numidae infreni Аcingunt". Р@@&7troes te miseri& tacitis occurrit quaestionibus, ne ad Аpopulationem venisse videantur more qui tunc vigebat. {43et videtur Аaliud ad dignitatem, aliud ad miserationem protulisse.}43 &7ventis ma-& @1 А&7ria omnia vecti& per maria. et est contra illud, {43sicut dictum est,}43 Аcur ad Africam venerint. ЫДО@@&7parce pio generi& quotiens invidiosae sunt praesentes Аpersonae, rhetoricum est ad alias confugere, ut hoc loco confugit Аad genus. &7et propivs& vicinius scilicet, ut tamquam victi acci-Аpiantur, non tales {43omnes credantur,}43 qualis Paris fuit in Spartae Аexpugnatione raptuque Helenae. nam historiae hoc habet veritas, Аnon voluntate Helenam secutam, sed expugnata raptam civitate, Аunde et recipi meruit a marito. tangit autem hoc latenter Vergi-Аlius illo loco "me duce Dardanius Spartam expugnavit adulter". А{43ergo bene non nos, sed res nostras dixit.}43 Р@@&7popvlare& {43quia apud veteres haec erat maxime causa navi-Аgandi. sane}43 antiqui et populo et populor dicebant, unde est 'popu-Аlare' et "populatque ingentem farris acervum curculio". nunc Аtamen passiva tantum utimur declinatione. {43quidam 'populare' pro ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ бЫДПЕad populandum vel pro populatum accipiunt. &7vertere& pro advertere.}43 ЫДС@@&7non ea vis animo& argumentum ab inpossibili {43sicut dictum Аest}43, ut "quid Troes potuere?" 'vis' autem est possibilitas. {43&7non А&7ea vis animo]& id est, nec volumus nec possumus.}43 Р@@&7est locvs& conparatione orbis totius Italia locus est; nam Аprovincia locus non potest dici. minus est autem 'quam' {43vel 'quem Аlocum',}43 ut "urbs antiqua fuit". {43aut ideo 'locus', ut ostendat parvo Аposse esse contentos.}43 &7hesperiam& Hesperiae duae sunt, una quae АHispania dicitur, altera quae est in Italia. quae hac ratione discer-Аnuntur: aut enim Hesperiam solam dicis et significas Italiam, aut Аaddis 'ultimam' et significas Hispaniam, quae in occidentis est fine, @1 Аut Horatius "qui nunc Hesperia sospes ab ultima". et haec est Аvera Hesperia, ab Hespero dicta, id est stella occidentali. ceterum АItalia Hesperia dicitur a fratre Atlantis, qui pulsus a germano Ita-Аliam tenuit eique nomen pristinae regionis inposuit, ut Hyginus Аdocet. {43&7grai cognomine dicvnt& bene 'Grai', ut et ipsa cognoscat, sicut Аin octavo "Electra, ut Grai perhibent, Atlantide cretus".}43 Р@@&7antiqva& nobilis; nec enim nova esse potest, licet primam Аterram suam esse dicant Athenienses. {43&7potens armis& dicendo 'potens Аarmis', Troianos laudavit, ut ostenderet, non se bellicosam timere pro-Аvinciam.}43 &7vbere glebae& 'uber' proprie est fecunditas. et bene АItaliae virtutem fecunditatemque conlaudat, ne Africam petisse Аvideantur. Р@@&7oenotri colvere viri& deest 'quam'. Oenotria autem dicta Аest vel a vino optimo, quod in Italia nascitur, vel ut Varro dicit Аab Oenotro, rege Sabinorum %{43quia alii partem Italiae Oenotriam Аtradunt ex Arcadia profectum in Italiam venisse cum Pelasgis et eam Аsibi cognominem fecisse}43. &7fama& subaudimus 'est'. &7minores& maio-Аres et minores quotiens de genere dicimus numeri sunt tantum Аpluralis. Р@@&7italiam& Italus rex Siciliae ad eam partem venit in qua Аregnavit Turnus, quam a suo nomine appellavit Italiam: unde est А"fines super usque Sicanos" non usque ad Siciliam; nec enim Аpoterat fieri; sed usque ad ea loca, quae tenuerunt Sicani, id est АSiculi a Sicano, Itali fratre. {43alii Italiam a bubus quibus est Italia Аfertilis, quia Graeci boves $I)TALOU\S,& nos vitulos dicimus; alii a rege АLigurum Italo; alii ab advena Molossio; alii a Corcyreo; alii a Ve- @1 Аneris filio, rege Lucanorum; alii a quodam augure, qui cum Siculis Аin haec loca venerit %quamque his regionem inauguraverit; plures% Аatare tenari nepote desatura Minois, regis Cretensium, filia Italiam Аdictam.}43 Р@@{43&7hic cvrsvs& vel iste cursus, vel pro illuc. et cursus verbum Аnauticum est, ut "hunc cursum Iliacas vento tenuisse carinas".}43 Р@@&7cvm svbito& {43si 'subito fluctu', nomen est, si per se 'subito', Аadverbium.}43 &7cvm svbito adsvrgens flvctv nimbosvs orion& АOenopion rex cum liberos non haberet, a Iove Neptuno Mercurioque, А{43vel ut quidam tradunt, non Neptuno, sed Marte,}43 quos hospitio susce-Аperat, hortantibus, ut ab his aliquid postularet, petiit, ut sibi con-Аcederent liberos. illi intra corium immolati sibi bovis urina facta Аpraeceperunt, ut obrutum terra conpletis maternis mensibus solve-Аretur. quo facto inventus est puer, cui nomen ab urina inpositum Аest, ut $*OU)RI/WN& diceretur, quod Dorica lingua commutatum est, ut А$OU& diphthongus in $W& converteretur. quod autem plerumque prima Аsyllaba brevis invenitur, ut hoc loco, cum sit naturaliter longa, АGraecae rationis est; nam detractio fit $U& litterae et $O& remanet bre-Аvis, quo modo "$OU)/REA/ TE SKIO/ENTA&" pro $O)/REA, POI/HSON& pro $PO/HSON. Аet hoc, quia aut $W& est naturaliter longa, aut $OU& diphthongus; cete-Аrum si sit in proprio nomine dichronos, ut omnes Latinae sunt, Аpropriorum nominum abutemur licentia, ut in artibus lectum est. @1 АOrion ergo postea venator factus, {43velut trium parentum viribus fisus,}43 Аdum vellet cum Diana concumbere, ut Horatius dicit, eius sagittis Аoccisus est, ut Lucanus, inmisso scorpione periit, et deorum mise-Аratione relatus in sidera signum famosum tempestatibus fecit. veri Аsimilius autem est a scorpione interemptum, quo oriente occidit, А{43quia et scorpionem tamquam ultorem pudicitiae Diana inter sidera Аcollocavit: cuius chelae amputatae aliud signum fecerunt; nam ipsae Аsunt libra}43. sane {43ipse Orion}43 magnitudine sua multis oritur diebus, Аet ideo eius etiam apud peritos est incerta tempestas: unde dictum Аest 'cum subito adsurgens' ad excusationem non praevisae tempe-Аstatis. et multi superfluo quaerunt, cur ortus commemoretur Orionis, Аcum sit inmissa a Iunone tempestas. sed Ilioneus ista non novit Аquae a poeta supra dicta sunt, per musam, ut diximus, cognita. Аet constat numina nisi inventa occasione nocere non posse: quod in Аomni suo opere Vergilius diligenter observat. {43bene autem 'nimbo-Аsus', qui et ortu suo et occasu tempestates conmovet, sicut ait Hora-Аtius "qua tristis Orion cadit"; et quia hoc signum ibi est, ubi Hyades Аcirca frontem Tauri.}43 Р@@&7in vada caeca& incognita, latentia. &7procacibvs avstris& Аperseverantibus. et procax proprie petax est, nam procare est Аpetere, unde et proci [petitores] dicuntur. {43alii 'procacibus' inpuden-Аtibus tradunt.}43 Р@@&7perqve vndas svperante salo& elevato mari et in undas Аdiviso, ut solet in tempestate. 'salo' autem venit ab eo quod est Аhoc salum sali, nam "sale tabentes" ab eo quod est hic sal salis. А&7perqve invia saxa& 'invia', id est aspera, inmania. unde et АDido paulo post 'quae vis inmanibus adplicat oris'? non enim suos Аvituperat, sed naturam litoris culpat. Р@@{43&7hvc pavci& vult intellegi, ut quidam tradunt, superesse et Аalios qui sunt in futuro vindices, si isti fuerint laesi; nam hoc est @1 Аquod ait 'dispulit', id est dispersit.}43 &7adnavimvs oris& elegit verbum Аaptum naufragio ad eliciendam misericordiam: quamvis et de navi-Аbus 'natat' lectum sit, ut "natat uncta carina". {43&7adnavimvs& ad-Аnatavimus per syncopen, quotiens syllaba de medio subtrahitur. et bene А'adnavimus', quasi vix et opportune.}43 Р@@&7qvod genvs hoc hominvm?& rhetorice vituperaturus mores Аnon ad Didonem loquitur, sed ad tertiam se confert personam. А{43&7qvaeve hvnc tam barbara morem p. p.& bene mores accusat terrae, ut hu-Аmanitas patriae potius esse videatur.}43 Р@@&7hospitio prohibemvr harenae& ut alibi "litusque roga-Аmus"; occupantis est enim possessio litoris. unde ostenduntur cru-Аdeles qui etiam a communibus prohibeant. {43&7hospitio prohibemvr А&7harenae& ut alibi "litusque rogamus innocuum". litus enim iure Аgentium commune omnibus fuit et occupantis solebat eius esse possessio. АCicero in Rosciana "nam quid est tam commune, quam spiritus Аvivis, terra mortuis, mare fluctuantibus, litus eiectis?" unde Аostenduntur crudeles qui etiam a communibus prohibeant.}43 Р@@{43&7bella cient& id est movent. et bene 'cient' et 'vetant' per-Аmanet in tertia persona, ne eos in hoc barbaros et inmites appellare Аvideatur. sane in principio modestius, hic iam commotius.}43 &7prima-А&7qve vetant consistere terra& id est in litore, ut alibi "tuque o, Аcui prima frementem fudit equum magno tellus percussa Аtridenti". Р@@&7mortalia arma& mortalem possibilitatem. sane arma Аetiam consilia significant, ut "quaerere conscius arma". sed hoc Аloco terret latenter propter Siciliam; nam et paulo post ait 'sunt Аet Siculis regionibus urbes', cum unam habeant in qua Acestes Аregnat: sed ad terrorem 'urbes' posuit. {43&7temnitis& [autem] pro Аcontempnitis per aphaeresin dictum, quae est cum prima verbi syllaba Аdetrahitur. alii 'mortalia arma' pro humanitate accipiunt.}43 @1 Р@@&7at sperate deos& abusive 'timete', ut alibi "hunc ego Аsi potui tantum sperare dolorem", cum speremus bona, timea-Аmus adversa. {43veteres tamen sperare dicebant deorum auxilia spectare. АPlautus in milite "deos sperabo, teque postremo tamen", in Casina А"diis sum fretus, deos speravimus". sane opportune post blanda Аprincipia ista ponuntur; prodest enim nonnumquam subtiliter obiurgare Аquem roges.}43 &7memores fandi atqve nefandi& iusti et iniusti. et ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ бЫДЯИИbene 'memores', quia etiamsi non statim puniant crimina, sunt Аtamen memores, ut Horatius "raro antecedentem scelestum Аdeseruit pede poena claudo". {43et dicendo 'fandi atque nefandi' Аsignificat 'prout meriti fueritis'.}43 Р@@{43&7rex erat& bene medio verbo usus est 'erat', ne si 'fuit' Аdixisset, fiduciam abiecisse videretur.}43 Р@@&7nec pietate fvit& multum interest inter iustitiam et Аpietatem; nam pietas pars iustitiae est, sicut severitas. nunc ergo Аhoc dicit, qua parte sit iustus, id est pietate. et bene duo laudat Аin Aenea: pietatem, quam a Didone inpetrare contendit, et virtu-Аtem, quam vult timeri. {43&7qvo ivstior alter nec pietate fvit nec bello А&7maior et armis]& qui et beneficium referre potest, et vindicare.}43 &7bello А&7maior et armis& non est iteratio; nam bellum et consilium habet, 'arma' Аtantum in actu ipso sunt. {43&7bello maior et armis]& hoc est scientia Аrei militaris et viribus dimicandi, ut aliud [2sit]2 animi, aliud corporis.}43 Р@@{43&7qvem si fata virvm servant& unum sensum in tres partes Аdivisit, et potuit reprehendi idem dixisse, nisi ostenderet eum libenter Аvoto suo inmorari. tale est illud "si numina vestra incolumem Pal-Аlanta mihi" et cetera.}43 &7si vescitvr avra& vescor illa re, ut alibi @1 А"vescitur Aeneas simul et Troiana iuventus perpetui tergo Аbovis et lustralibus extis". nec nos decipiat quod dicit Plinius, Аut elocutiones ex similibus formemus; nam ecce comedo illam rem Аdicimus, nec tamen vescor illam rem. et ipse enim dicit non Аusquequaque hoc esse faciendum. {43&7si vescitvr avra]& verbum in-Аchoativum sine praeterito tempore et quod a se nascitur. sane hic А'vescitur' pro fruitur posuit; nam non comedit auram, sed vivit ea.}43 Р@@{43&7aetheria avra& quia animum ae+re, corpus cibo potione et Аceteris diligenter nutrimus.}43 Р@@&7non metvs& hoc loco distinguendum est. cuius autem Аrei, ex sequentibus probat; nam vult eam non timere, ne inaniter Аpraestet. {43alii 'non metus officio' legunt et hunc sensum dicunt: non Аmetuo pro officio nostro, id est non timeo, ne non sit unde satisfacia-Аmus officio ac parem gratiam reddamus.}43 &7officio nec te cer-А&7tasse priorem paeniteat& nec tibi parum videatur prima beneficia Аpraestitisse, cum possis maiora recipere. nam 'paeniteat' parum Аvideatur est, ut in heauton timorumeno "at enim quantum hic Аoperis fiat paenitet", hoc est parum videtur. {43sane 'certasse' Аquidam provocasse accipiunt, ut Terentius "beneficiis si certasset Аaudisset bene". officium autem est, quod Graeci $TO\ KAQH=KON& appel-Аlant. Cicero de Marcello "noli igitur in conservandis bonis viris Аdefetigari, non cupiditate praesertim aliqua aut pravitate Аlapsis, sed opinione officii stulta fortasse, certe non inproba".}43 Р@@{43&7svnt et sicvlis regionibvs vrbes& id est gratiam reddere possu-Аmus: arma latenter minatur.}43 Р@@&7troianoqve a sangvine clarvs acestes& cum Laomedon @1 Аpromissam murorum mercedem Neptuno et Apollini denegasset, АNeptunus iratus Troiae inmisit cetos quod eam vastaret. unde АApollo consultus, cum et ipse irasceretur, contraria respondit dicens, Аobiciendas puellas nobiles beluae. quod cum fieret timens Hippotes Аquidam nobilis filiae Egestae, cum Laomedontis regis Hesiona iam Аesset orta seditione religata, inpositam eam navi misit quo fors Аtulisset. haec ad Siciliam delata a Crimisso fluvio, quem Crinisum АVergilius poetica licentia vocat, converso in ursum vel canem con-Аpressa edidit Acesten, qui ex matris nomine civitatem Troianis Аcondidit, quae hodie Segesta nominatur. {43&7troianoqve a sangvine А&7clarvs acestes]& bene Troiano, ut necesse habeat si passi fuerint iniuriam Аvindicare, quod in principio bene tacuit. de Aceste autem fabula talis. Аcum Laomedon promissam murorum mercedem Neptuno et Apollini Аdenegasset, Neptunus iratus Troiae inmisit cetos per quod vicina litoris Аvastarentur. unde Apollo consultus, cum et ipse irasceretur, contraria Аrespondit dicens obiciendas puellas nobiles beluae. quod cum saepe Аfieret et Laomedontis Hesiona iam esset ad scopulum orta seditione Аreligata, non nulli parentes peregre mittere filias quam domi perdere Аmaluerunt; nam alii avehendas mercatoribus tradiderunt. timens Hip-Аpotes %vel ipsostratus filiam Egestam inpositam navi misit quo fors Аtulisset. haec ad Siciliam ventis delata a Crimisso fluvio, quem Cri-Аnisum Vergilius poetica licentia vocat, converso in ursum, vel ut qui-Аdam volunt in canem, conpressa edidit Egestum, quem Vergilius Acestem Аvocat, qui matris nomine civitatem Troianis condidit, quae ante Egesta Аpost Segesta nominata est.}43 Р@@&7qvassatam ventis& {43quamvis sit}43 iusta petitio, {43tamen prope Аinvidiose ostendit, quam sit res quam petit exigua.}43 &7svbdvcere& in @1 Аterram trahere, {43hoc est subductam curare}43. deducere autem in mare Аmittere, ut "deducunt naves socii". Р@@&7aptare& aptas legere. {43legitur et 'optare', sed utrumque Аeligere significat. vel 'aptare' adiungere vel adfigere, ut "stellis ar-Аdentibus aptum".}43 &7stringere remos& aut defrondare, ut "agri-Аcolae stringunt frondes", aut 'fractos stringere remos', id est Аligare, {43quia supra dixerat "franguntur remi"}43. Р@@&7sociis et rege recepto& syllepsis per numeros, ut "hic Аillius arma, hic currus fuit". Р@@&7sin absvmpta salvs& hoc est, si periit Aeneas, qui АTroianorum salus est. {43&7pater optime& mira laus, cum et patrem et Аoptimum dicit.}43 ЫДм@@&7nec spes iam restat ivli& bene de Ascanio spem dicit Аpropter aetatem, {43ut "Ascanium surgentem" et "spes surgentis Iuli". Аsane et hic tribus inmoratur quae metuit, ut supra in voto.}43 Р@@{43&7at freta sicaniae& bene recessuros se dicunt. 'freta' autem, Аquia freto a Sicilia dividitur Italia. sane quidam a fervore dici pu-Аtant. et Sicanos quidam $AU)TO/XQONAS& tradunt, quidam ex Hiberia pro-Аfugos de nomine fluminis Sicoris, quem reliquerant, Sicaniam nomi-Аnasse.}43 &7sedesqve paratas& propter Acestis cognationem. Р@@&7regem& aut qui nunc rex est, aut qui etiam noster futu-Аrus est. Р@@&7talibvs ilionevs& aut subaudis 'loquebatur', aut ex Аposterioribus 'fremebant' intellegis. &7ore fremebant& hoc est Аconsentiebant. et bene 'ore', quia et armis possumus fremere. А{43&7ore fremebant]& aut probantes Ilionei dicta aut rogantes Didonem.}43 Р@@{43&7dardanidae& haec hemistichia Vergilius %nominabat, quae in Аemendando carmine fuerat repleturus.}43 @1 Р@@&7tvm breviter dido& atqui non breviter loquitur. sed Аbreve et longum, parvum et magnum perfectum nihil habent, sed Аper conparationem intelleguntur, ut supra de provincia "est locus" Аorbis, ut diximus, conparatione. item hoc loco 'breviter', id est Аminus, quam Ilioneus. et notandum regum esse breviloquium, ut Аmultis in Vergilio locis probatur, feminarum verecundiam: unde Аutrumque dedit Didoni. &7vvltvm demissa& nota figura est, ut А"oculos suffusa nitentes". {43dicendo autem 'vultum demissa' aliud Аgenus officii adiecit.}43 Р@@&7solvite corde metvm tevcri& sicut supra Iovis oratio, Аpartim obiecta purgat partim petita promittit. sciendum sane, quia Аcum petuntur vel promittuntur aliqua, a validissimis inchoandum Аest, ut hoc loco. et est genus argumenti a necessario. {43&7solvite А&7corde metvm tevcri]& qui pollicetur statim debet promittere, tunc subiun-Аgere si qua vult, ne exspectatione suspensus detineatur auditor. nam et Аin Aeoli oratione statim promittit.}43 &7seclvdite cvras& iteratio Аest ad augmentum benivolentiae, {43hoc est, ad confirmandum suppli-Аcum animum}43. 'secludite' vero pro excludite: quod fit aut propter Аhiatum, aut propter suavitatem, ut a, "silice in nuda conixa re-Аliquit" pro enixa. Р@@&7res dvra& ac si diceret 'est quiddam'. et duo formidat: Аvicinos barbaros et fratris adventum, quae propter novitatem per-Аsonarum generaliter dicens reliquit. {43&7res dvra]& oportebat ex aliqua Аparte enuntiari domus calamitatem. vel ideo 'res dura', quod femina Аest.}43 &7et regni novitas& quae semper habet timorem. Р@@&7moliri& bene non facere, sed 'moliri', ut terroris sit, non Аcrudelitatis. Р@@&7qvis genvs aeneadvm& satis propere dixit Aeneadas, Аquamquam ab Ilioneo audierit 'rex erat Aeneas nobis', nec haec ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ бЫД╡Гin opere inemendato miranda sunt. {43quamvis alii prolepsim velint @1 Аesse.}43 &7troiae nesciat vrbem& aut Ilium dicit, quod in Troia est, Аaut 'Troiae urbem', ut "urbem Patavi, urbem Buthroti". Р@@&7incendia belli& id est vim; semper enim diluvio et in-Аcendio conparat bellum, ut "in segetem veluti cum flamma Аfurentibus austris incidit aut rapidus montano gurgite Аtorrens". {43&7incendia belli& aut ardorem simpliciter belli, quia semper Аdiluvio et incendio et tempestati conparat bellum, ut "in segetem veluti Аcum flamma f. a. i. aut rapidus montano flumine torrens" et Аalibi "saevis effusa Mycenis tempestas ierit": aut potest subtilius Аdictum accipi, quod Ilium conflagravit incendio.}43 Р@@&7non obtvsa adeo& aut non multum, {43vel valde,}43 ut in Te-Аrentio "adulescentem adeo nobilem" {43et "si adeo digna res est, Аubi tu nervos intendas tuos":}43 aut 'non adeo', ut tu dicis, {43ut АTroianorum famam ignoremus}43. 'obtusa' vero stulta, id est crudelia, А{43ut merito Sol equos suos ab ista urbe devertat}43. Р@@&7nec tam aversvs eqvos tyria sol ivngit ab vrbe& Аfabula quidem hoc habet: Atreum et Thyestem germanos, cum in Аdissensione sibi nocere non possent, in simulatam gratiam redisse: Аqua occasione Thyestes cum fratris uxore concubuit, Atreus vero Аei filium epulandum adposuit: quae Sol ne {43videndo}43 pollueretur, Аaufugit. sed veritatis hoc est: Atreum apud Mycenas primum solis Аeclipsin invenisse, cui invidens frater ex urbe discessit tempore Аquo eius probata sunt dicta. {43&7nec tam a. e. t. s. i. a. v.]& hoc est non Аin alio orbe habitamus.}43 Р@@&7sev vos hesperiam magnam &$MEGA/LH& enim $*(ELLA\S& ap-Аpellata est {43Italia}43, quia a Tarento usque ad Cumas omnes civitates АGraeci condiderunt. @1 Р@@&7sive erycis fines& Eryx Veneris et Butae, {43vel ut quidam Аvolunt Neptuni}43 filius fuit, qui {43praepotens viribus advenas caestibus Аprovocabat victosque perimebat. hic}43 occisus ab Hercule monti ex se-Аpultura sua nomen inposuit: in quo matris fecerat templum, quod АAeneae adscribit poeta dicens "tum vicina astris Erycino in Аvertice sedes fundatur Veneri Idaliae". in hoc autem monte Аdicitur etiam Anchises sepultus, licet secundum Catonem ad Italiam Аvenerit. {43&7erycis fines& id est Siciliam.}43 Р@@{43&7avxilio tvtos dimittam& non sine ordine poeta inducit Dido-Аnem et credentem ignotis et tam facile tanta promittentem; si enim Аbene advertatur, de illo loco pendet "in primis regina quietum ac-Аcipit in Teucros animum mentemque benignam".}43 Р@@{43&7vvltis et his& deest 'vel si'.}43 Р@@&7vrbem qvam statvo vestra est& multi antiptosin vo-Аlunt, {43accusativum pro nominativo,}43 ut sit pro 'urbs {43quam statuo vestra Аest'}43. sed si sic intellegamus, 'quam' nihilominus sequitur et syl-Аlepsis fit per casus mutationem; debuit enim dicere 'urbs quae Аstatuitur vestra est'. melius ergo est 'vultis' bis intellegere, ut Аsit 'vultis regnis considere? vultis urbem quam statuo? vestra est', Аut est "eruet ille Argos Agamemnoniasque Mycenas ipsumque @1 АAeaciden": subaudis 'ille'. alter enim Pyrrhum vicit, alter Myce-Аnas. item "non ignara mali miseris succurrere disco". А{43&7vrbem qvam statvo vestra est]& hoc schema de antiquioribus sumptum Аpossumus accipere; ait enim Cato in legem Voconiam "agrum quem Аvir habet tollitur" et Terentius "eunuchum quem dedisti nobis, Аquas turbas dedit".}43 Р@@&7agetvr& regetur. Р@@{43&7atqve vtinam& dicendo 'utinam' et humanitatem suam ostendit Аet Aeneae se cupidam.}43 &7noto compvlsvs eodem& aut quovis vento, Аaut re vera Noto, qui de syrtibus Carthaginem ducit; supra enim АIlioneus "in vada caeca tulit penitusque procacibus austris". А&7eodem& 'o' naturaliter longa est, sed si corripiatur metri est, ut А"steteruntque comae". Р@@&7adforet& adveniat; temporis est futuri. &7eqvidem& in Аomni Vergilio 'ego quidem' significat, sed in aliis et pro 'quidem' Аtantum ponitur, ut Tullius "equidem ego ceteras tempestates". Аitem Persius "non equidem hoc dubites amborum foedere Аcerto consentire dies". &7certos& aut veloces, aut fideles; utrum-Аque enim hoc loco significat. aliquando et firmos, {43vel fortes,}43 ut АSallustius "apud latera certos locaverat", {43ut Vergilius "tam certa Аtulistis pectora"}43. aliquando et deliberati iudicii, ut "certus iter". А{43&7certos]& qui cito inveniant. contrario incertos pro tardis. Sal-Аlustius "et onere turrium incertis navibus".}43 Р@@&7et libyae &$KATAXRHSTIKW=S& nam Dido Libyae regna non @1 Аretinet. {43&7et libyae lvstrare e. i.]& ut ostendat voluntatem et libenter Аse misisse, qui Aeneam quaererent.}43 Р@@&7eiectvs& naufragus, ut "eiectum litore egentem". Р@@&7animvm arrecti& nota figura est. Р@@&7iamdvdvm& et cito, {43vel quam primum}43 significat, ut "iam-Аdudum sumite poenas", et olim, ut hoc loco. ЫД╞@@&7svrgit& oritur. et est translatio corporis ad animum, ut Аalibi "stat conferre manum Aeneae". Р@@{43&7classem sociosqve receptos& syllepis per numeros. 'receptos' Аde maris periculo liberatos, ut "frugesque receptas", vel a Didone; Аnam et ab ea timuerant, ut ait "laetitiaque metuque".}43 Р@@{43&7vnvs abest& Oronten significat.}43 &7qvem vidimvs ipsi svb-А&7mersvm& quod ante doloris fuerat, ut "ipsius ante oculos", nunc Аconsolationis est, cum cernit omnes incolomes. Р@@&7dictis respondent cetera matris& modo {43congruunt,}43 con-Аsentiunt, quia dixerat supra "namque tibi reduces socios". alibi А'respondet' respicit, ut "respondet Gnosia tellus". ЫД╦@@&7scindit se nvbes& nubes tantum dicimus, non nubs, licet Аdicamus trabs trabes, stirps stirpes, prex preces, plebs plebes. sed Аde his tantum quae legimus sunt ponenda; non enim artis sunt А{43ista}43, sed usurpationis, qua metri causa utuntur poetae, ut vel mi-Аnuant vel augeant nominativum. inde est et supellex supellectilis. А{43&7et in aethera pvrgat apertvm& quia ae+r collectus nubes fecit, ut А"atque in nubem cogitur ae+r", quae puriore vento dissolvitur in Аae+rem.}43 Р@@&7restitit aeneas& abscedente scilicet nube. &7claraqve& @1 А&7in lvce refvlsit& laus est nimiae pulchritudinis, cui nec lucis cla-Аritas derogavit. Р@@&7os vmerosqve deo similis& similes umeros habens deo. Аet est Graeca figura, ut diximus supra. &7ipsa& aut quod sequitur А'nato genetrix', aut certe 'ipsa', id est pulchritudinis dea. Р@@&7decoram caesariem& a caedendo dicta caesaries, ergo Аtantum virorum est. quod autem dicit 'decoram' vult etiam in АAenea naturalem fuisse pulchritudinem, ne si totum tribuat Ve-Аneri, nihil Aeneae sit reliquum, vel contra nihil relinquatur matris Аfavori: quod sequens melius indicat conparatio. ut Horatius "fortes Аcreantur fortibus" magna arte nec eruditioni aliquid nec natali-Аbus derogat. &7ivventae& iuventus est multitudo iuvenum, Iuventas Аdea ipsa, sicut Libertas, iuventa vero aetas; sed haec a poetis Аconfunduntur plerumque. Р@@&7pvrpvrevm& pulchrum, ut Horatius "purpureis ales olo-Аribus". &7laetos honores& non terribiles, ut esse in viris fortibus Аsolent. Р@@&7manvs& vel artificis, vel ars ipsa. {43&7addvnt& bene 'addunt', Аquia et ipsa materies habet naturalem pulchritudinem.}43 &7ebori de-А&7cvs& ebur a barro dictum, id est elephanto, ut Horatius "quid tibi Аvis, mulier, nigris dignissima barris?" sane naturam huius Аnominis nec derivatio nec obliqui casus reservant. et eboris enim Аet eburneus facit, non eburis, sicut murmuris. @1 Р@@&7parivsve lapis& candidissimus est, lygdinus nomine, qui Аapud Parum nascitur. {43&7parivsve lapis c. a.]& ut in decimo "qualis Аgemma micat, fulvum quae dividit aurum".}43 Р@@&7tvm sic& quid est 'sic'? et sui gratia praepotens et Аmatris auxilio. Р@@{43&7inprovisvs& bene, quia maiora nobis et pulchriora solent videri, А%non paulatim aliqua, sed subito stupenda conspicere.}43 &7coram qvem А&7qvaeritis& hoc loco distinguendum; nam si unum esset, 'adest' Аdiceret, non 'adsum'. {43et coram non nulli ad personam, ut 'coram АVergilio', palam ad omnes referri volunt, ut 'palam omnibus'. Varro А"coram de praesentibus nobis, palam etiam de absentibus". sane Аcoram quidam adverbium putant, quia non subsequitur casus, quidam Аpraepositionem loquellis, non casibus servientem.}43 ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ бЫД╘@@{43&7ereptvs& liberatus; et utitur poeta familiarius hoc verbo А"eripe me his, invicte, malis" et "eripui, fateor, leto me".}43 Р@@&7o sola& propter Polymestoris factum, qui fide violata de-Аfecit ad Graecos, ut habemus in tertio. &7miserata& et miseror et Аmisereor unum significat, sed miseror accusativum regit, ut hoc Аloco, item "nec miseratus amantem est", misereor genetivum, Аunde est "miserere animi non digna ferentis". Р@@&7qvae nos reliqvias danavm& si Troianos significat, sim-Аpliciter intellegis; si ad se refert, quod Achillem evasit favore @1 АNeptuni. {43'Danaum' autem pro Danaorum.}43 &7terraeqve marisqve& А'terrae' propter Cretensem pestilentiam, 'maris' propter Orontis Аinteritum. Р@@{43&7omnibvs exhavstis& veteres sic dicebant 'clades hausi', id est Аpertuli.}43 &7omnivm egenos& egeo honestius genetivo iungitur quam Аablativo, cui iungit Cicero, ut "eget ille senatu". item contra АVergilius "quorum indiget usus". {43quidam autem 'egenos' pro egentes Аdictum tradunt, nomen pro participio.}43 Р@@&7vrbe domo socias& hoc est et publico et privato dignaris Аhospitio. Р@@&7non opis est nostrae dido& 'opis' possibilitatis. et Аsecundum Ateium philologum opes numero tantum plurali divitias Аsignificant, ut "Troianas ut opes", numero tantum singulari auxi-Аlium, ut "fer opem, serva me obsecro", ab utroque possibilita-Аtem. &7nec qvicqvid vbiqve est& meminit historiae. multi enim Аpost excidium Troiae orbis diversa tenuerunt, ut Helenus Epirum, АAntenor Venetiam, alii Sardiniam secundum Sallustium, alii vicina Аsyrtibus loca secundum Lucanum, ut "portusque quietos osten-Аdit Libyae Phrygio placuisse magistro". ЫД█@@{43&7di tibi& ordo est 'dii tibi praemia ferant'.}43 &7si qva pios А&7respectant nvmina& si quidem, ut Horatius "si tamen impiae non Аtangenda rates transiliunt vada"; nec enim congruit optare Аdubitantem: aut certe ad se rettulit, qui cum pius esset, tot labo-Аrabat incommodis. {43&7si qva pios r. n. s. q. v. i. e.]& 'qua' et 'quid' ad-Аdidit, erat enim integrum 'si pios numina respiciunt et iustitia us-Аquam est'.}43 Р@@&7si qvid vsqvam ivstitiae est& si valet apud homines Аiustitia. &7et mens sibi conscia recti& secundum Stoicos, qui Аdicunt, ipsam virtutem esse pro praemio, etiamsi nulla sint praemia. @1 Р@@{43&7ferant& adferant vel tribuant.}43 &7qvae te tam laeta А&7tvlervnt saecvla& alibi "nati melioribus annis"; felicitas enim Аtemporum ex nascentum meritis comprobatur, {43ut e contrario Teren-Аtius "hocine saeculum! o scelera, o genera sacrilega!" et digna Аlaus regibus, ut bono tempore nati esse dicantur}43. Р@@&7qvi tanti talem genvere parentes& secundum artem Аrhetoricam parentes quos ignorat laudat ex liberis. simul sciendum Аomnia hoc loco laudis praecepta servata; nam et a parentibus lau-Аdat, ut 'qui tanti talem genuere parentes'; et ab ipsa, ut 'urbe Аdomo socias'; et a futuro, ut 'nomenque tuum laudesque mane-Аbunt'. {43'talem' autem, tam iustam, tam piam.}43 Р@@&7in freta& abusive modo maria; nam proprie fretum est Аmare naturaliter mobile, ab undarum fervore nominatum. &7dvm А&7montibvs vmbrae lvstrabvnt convexa& alii hoc loco distinguunt Аet dicunt, quamdiu inclinata in montibus latera umbrae pro solis Аflexu circumibunt, ut "lustrat Aventini montem": aut 'lustrabunt' Аinumbrabunt, unde lustra et ferarum cubilia et lupanaria per contra-Аrium dicimus, quia parum inlustrantur. alii tamen 'convexa sidera' Аvolunt, id est pendentia, ut "et caeli convexa per auras", id Аest suspensa, planetasque intellegunt, quia non sunt fixi, sed in Аae+re feruntur. 'pasci' autem aquis marinis sidera, id est ignes Аcaelestes, physici docent, secundum quos Lucanus ait "atque undae Аplus quam quod digerat ae+r". {43alii 'sidera convexa' nobis in-Аminentia, vel quae per convexum polum pascuntur, vel quae per con- @1 Аvexum disposita exhalatione terrae ali credantur. quidam radios solis Аpasci asserunt umore terreno. 'polus' autem caelum dixit.}43 ЫДс@@{43&7honos& honor, an honos quaeritur, quia nominativus pluralis А'res' terminatus singularem in or mittit, ut amores amor, honores Аhonor, exceptis monosyllabis, ut flos mos ros.}43 Р@@{43&7qvae me cvmqve vocant terrae& id est in quibuscumque terris Аfuero.}43 Р@@{43&7ilionea& paenultimam huius nominis syllabam natura brevem Аlicentia, qua in nominibus propriis omnes syllabae vocales possunt esse Аcommunes, produxit.}43 ЫДх@@&7obstipvit& animo perculsa est, quod iam futuri amoris Аest signum. &7primo aspectv& id est pulchritudine. {43&7sidonia& pro АTyria a vicinitate.}43 Р@@&7casv deinde& id est miseratione. &7et sic ore locvta А&7est& pleonasmos. sic "vocemque his auribus hausi". Р@@&7qvis te nate dea& quis, qualis; admirantis enim est, Аnon interrogantis, ut "quis globus, o cives!" non enim interrogat Аille qui nuntiat. hoc autem Dido, ut post indicat, ex Teucri narra-Аtione cognovit. Р@@&7qvae vis& qualis. &7inmanibvs oris& ut Sallustius "mare Аsaevum, inportuosum". {43&7inmanibvs oris]& non de suo regno ait, sed Аillas oras significat, quas Ilioneus ait "per invia saxa dispulit".}43 А&7adplicat& secundum praesentem usum per 'd' prima syllaba scribitur, Аsecundum antiquam orthographiam, quae praepositionum ultimam Аlitteram in vicinam mutabat, per 'p', secundum euphoniam per А'a' tantum. praepositio enim cum ad conpositionem transierit aut Аvim suam retinet, ut indico, aut mutat ultimam litteram, ut suffi-Аcio, aut perdit, ut coemo. @1 Р@@{43&7tvne ille aeneas& et hoc admirativum, non interrogativum. А'ille' autem honoris est, ut "sic Iuppiter ille monebat", vel 'tune Аille' videtur beneficium Veneris admirari in eo, quem adamatura est.}43 А&7dardanio anchisae& bene Anchisen addidit, {43ne cui diceret esset Аincertum}43; cum multis enim Venus concubuit. sed sciendum Anchisen, А{43ut fabula loquitur,}43 pastorem fuisse et cum eo amato Venerem con-Аcubuisse. unde Aeneas circa Simoin fluvium natus est; deae enim Аvel nymphae enituntur circa fluvios vel nemora. quod cum iactaret АAnchises, adflatus fulmine oculoque privatus est. ЫДы@@{43&7tevcrvm memini sidona venire& quidam 'memini venire' pro А'memini venisse' accipiunt.}43 &7tevcrvm sidona venire& historia hoc Аhabet, Herculem cum Colchos iret perdito Hyla, {43qui aquatum Аprofectus, ut fabula loquitur, a nymphis adamatus et raptus est, ut Аveritas habet, lapsus in fontem altissimum necatus est,}43 post peragra-Аtam Mysiam navibus Troiam venisse. a cuius portu cum eum АLaomedon arceret, occisus est, et eius filia Hesiona belli iure sub-Аlata comiti Telamoni tradita est, qui primus ascenderat murum, Аunde Teucer natus est; nam Aiacem ex alia constat esse procrea-Аtum. tunc Hercules Priamum quoque redemptum a vicinis hostibus Аin paterno regno locavit: unde et Priamus dictus est $A)PO\ TOU= А$PRI/ASQAI,& id est emi. ceterum quae de liberata dicuntur Hesiona Аconstat esse fabulosa. sed Teucer cum Troia eversa sine fratre Аesset reversus, qui se furore propter perdita Achillis arma inter-Аemerat, {43vel, ut quidam volunt, quia non defenderat Aiacis fratris Аinteritum, ut alii, quod ossa fratris non rettulisset, ut non nulli, quod АTecmessam concubinam vel eius fratris filium Eurysacen ad avum АTelamona de Troia secum non reduxerit, quia ille alia navi vectus @1 Аfelicius navigaverat,}43 Salamine pulsus {43a patre}43 Sidona venit, ex quo АDido cuncta cognovit. Aiax autem Achillis patruelis frater fuerat, Аquoniam Telamon et Peleus fratres fuerunt, Aeaci filii. ЫДэ@@{43&7belvs& quidam alium patrem Elissae dicunt. &7opimam& pro Аopulentam non nulli accipiunt.}43 &7vastabat cyprvm& quam subactam Аconcessit Teucro, ut in ea conlocaret imperium, {43qui ex responso АApollinis illuc perrexerat et civitatem Salaminam ex nomine patriae Аibi condidit, licet alii dicant ab ipso Teucro Cypri superatos incolas et Аsic conditam civitatem: unde 'auxilio Beli' accipi potest, etiam Teucro Аauxilium a Belo ad occupationem insulae praestitum}43. Р@@{43&7dicione& potestas dictis constat, id est imperio. et quaerendus Аnominativus huius nominis. sed de hac re historia longe aliud continet.}43 Р@@&7casvs& hoc loco ruinae, {43ut "ceciditque superbum Ilium",}43 Аnon fortunae intellegendus est casus. ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ бЫДЁ@@{43&7pelasgi& Graeci a Pelasgo Iovis et Larissae filio.}43 Р@@&7ipse hostis& {43&7tevcros&}43 Troianorum laudis exaggeratio, quod Аetiam ab hoste laudantur. {43et quidam 'hostis' singularem, quidam Аpluralem legunt. &7lavde& quidam pro virtute accipiunt, ut "primam Аmerui qui laude coronam".}43 &7ferebat& laudabat, praeferebat. Р@@&7tevcrorvm a stirpe volebat& propter genus maternum, Аut supra diximus. et plus est quod dixit 'volebat', quasi materno Аgaudens refutaret genus paternum. {43sane 'stirps' cum de origine dici-Аmus generis feminini est, ut "heu stirpem invisam", cum de ligno Аmasculini "sed stirpem Teucri nullo discrimine sacrum".}43 Р@@&7tectis svccedite nostris& ad convivium vocat; nam iam @1 Аsupra dixit 'urbe, domo socias'. {43dicitur autem 'o tectis succedite', ut А"succeditque gemens stabulis", et "tecto adsuetus coluber succedere".}43 Р@@{43&7me qvoqve& quemadmodum vos.}43 &7similis fortvna& scilicet Аadversa. Р@@{43&7demvm& postea.}43 Р@@&7non ignara mali miseris svccvrrere disco& quare 'non Аdisco'? quia non sum ignara; bis enim intellegimus 'non', ut supra Аdiximus. sic Sallustius "segnior neque minus gravis et multi-Аplex cura". Р@@{43&7simvl aenean in regia dvcit tecta& et hoc et quod sequitur Аvidetur auspicium nuptiarum.}43 Р@@{43&7simvl divvm templis indicit honorem& apud maiores nostros Аmos fuit, ut magistratus post res serias quae consulto peragebantur in Аfine actus adderent 'diis honorem dico', vel alio modo 'hinc ad deos', Аquod poeta, amator antiquitatis, subtiliter docet; infert enim Didonem Аpost habitum cum Aenea colloquium et iunctam hospitalitatem, 'quare Аagite o tectis iuvenes succedite nostris' et supra 'urbem quam statuo Аvestra est' et 'Tros Tyriusque mihi nullo discrimine agetur', [post Аactum publicum,] diis sacra iussisse; nam subiungit 'simul Aenean in Аregia ducit tecta, simul divum templis indicit honorem'.}43 &7indicit А&7honorem& id est iussit fieri supplicationes. et bene 'indicit', quia АTroiani inopinato venerant. et feriae aut legitimae sunt aut indictae. Аindici autem dicuntur, quia paupertas maiorum ex conlatione sacri-Аficabat, aut certe de bonis damnatorum: unde et supplicia dicuntur Аsupplicationes, quae sunt de bonis supplicia passorum. Sallustius А"in suppliciis deorum magnifici". hinc etiam sacrum et vene-Аrabile et exsecrandum intellegimus, quia sacrae res de bonis exse-Аcrandorum fiebant. {43&7indicit honorem]& indictiva sacrificia dicebantur @1 Аquae subito ad praesens tempus indicebantur. dicebantur sacra et Аhonoraria, quod utrumque hoc loco complexus videtur.}43 ЫД√@@&7terga svvm& non declinatio 'u' {43litteram}43 hoc loco geminat, Аsed ratio nominis in quo est 'u', sicut et in 'rum' mittit genetivum Аpluralem non per declinationem, sed quia est in nomine 'r', ut pa-Аtrum. alituum vero ubi legimus, parenthesis est, sicut Mavortis, nam Аalitum facit. Р@@&7mvnera laetitiamqve dei& id est {43Liberi patris, ac per Аhoc}43 vinum: aut certe ut multi legunt 'laetitiamque die', id est diei, ut Аsupra dicta munera sint multorum dierum usui sufficientia, intelle-Аgamus autem missa aliqua etiam ad usum diei. %{43in caesi dilegitur. Аnon nulli 'dii' legunt, sicut veteres 'famis fami'. Plautus in mercatore А"qui aut Nocti, aut Dii, aut Soli, aut Lunae". sane quidam hunc Аversum intellegi non putant posse, ut est ille "quem tibi iam Troia".}43 Р@@{43&7splendida instrvitvr& pro instruitur et splendida fit.}43 &7lvxv& Аmodo abundantia, alibi luxuria. et notandum, quia affluentiam ubi-Аque exteris gentibus dat, Romanis frugalitatem, qui et duobus Аtantum cibis utebantur et in atriis sedebant edentes: unde Iuvenalis А"quis fercula septem secreto cenavit avus?" et Vergilius "per-Аpetuis soliti patres considere mensis". {43&7mediis tectis& iuxta Аcottidianam consuetudinem ait 'mediis', ut si dicamus 'in media domo Аsua sedens turbatus'.}43 ЫД @@&7laboratae vestes& labore perfectae, ut "laboratasque @1 Аpremunt ad pectora ceras". et est sermo in conpendium coactus, Аsicut "rapuitque in fomite flammam", id est raptim fecit. {43et Аsane 'vestes' non illas dicit quibus induimur, sed stragulas, super quas Аdiscumbitur, sic enim dicebantur 'vestes stragulae'. &7ostroqve svperbo& Аclaro, pretioso, id est per se superbo, aut quia superbos faciat.}43 Р@@&7ingens argentvm mensis& aut subaudi 'exponunt', aut Аmensas argenteas accipe. &7caelataqve in avro& insculpta. et Аnomen hoc in principali aliam habet naturam, in derivatione mutat. Аnam celum dicitur ferrum ipsum unde operantur argentarii, quod Аproducitur naturaliter, sed in derivatione mutatur; diphthongus Аnamque est 'caelataque in auro'. Р@@{43&7fortia facta patrvm& veteres enim in conviviis solebant fortia Аparentum facta narrare, quae hic etiam insculpta dicit. et hic resolvit Аpoeta illud quod reprehenditur, cur in templo Iunonis non Poenorum, Аsed Troianorum et Graecorum facta depinxerit, scilicet quod suorum Аres pretiosiore materia signatas habuerit.}43 &7series& ordo conexus. Р@@&7per tot dvcta viros& a Belo, primo rege Assyriorum, Аut "ab antiquo durantia cinnama Belo" usque ad Belum, patrem АDidonis, qui et ipse Assyrius fuit, {43quamvis alio nomine pater Didonis Аfuisse dicatur}43. hinc est "quam Belus et omnes a Belo soliti", Аcum inter patrem et filiam medius nullus existat. et hoc regis Аnomen ratione non caret; nam omnes in illis partibus Solem colunt, Аqui ipsorum lingua El dicitur, unde et $*(/HLIOS&. ergo addita digammo Аet in fine facta derivatione a Sole regi nomen inposuit. @1 Р@@&7aeneas& sequitur 'rapidum ad naves', cetera per parenthe-Аsin dicta sunt. Р@@&7rapidvm ad naves praemittit achaten& non praemittit, Аnec enim sequitur ipse, sed praerapidum, quod ex adfectu patris, А{43id est eius qui mittit,}43 intellegendum est, non ex Achatae velocitate. Аet sic praerapidum dixit, quomodo Terentius "per pol quam pau-Аcos", hoc est perquam paucos; 'pol' enim ipsum per se plenum est Аiurantis adverbium, cui praepositio separatim numquam cohaeret. Р@@&7ferat& adferat, nuntiet, ut "feret haec aliquam tibi Аfama salutem". Р@@&7stat& modo 'est', {43ut "Graio stant nomine dictae"}43; alias А'horret', ut stant lumina flamma et "stabat acuta silex"; item А'plenum est', ut "iam pulvere caelum stare vident" et "stant et Аiuniperi et castaneae hirsutae"; item 'positum est', ut "stant Аmanibus arae"; item 'placet', ut "stat conferre manum Aeneae" Аet "stat casus renovare omnes". pro loco ergo hic sermo intelle-Аgendus est. Р@@&7iliacis erepta rvinis& commendat ex loci difficultate, ut А"nec tuta mihi valle reperti"; item ex persona, ut 'ornatus Ar-Аgivae Helenae' et 'Ilione quod gesserat olim', ut "hoc Priami Аgestamen erat": quemadmodum plerumque ex longinquitate, ut А"ex Aethiopia est usque haec". &7erepta& {43ostendit valde pretiosa, Аquae meruerunt ex ruinis civitatis eripi.}43 laborat {43autem poeta}43 hoc ser-Аmone probare, ab Aenea non esse proditam patriam, si ornatus АHelenae, quam cum Antenore Troiam prodidisse manifestum est, ex Аincendio eripuit bellorum casu, non pro praemio proditionis accepit. Р@@&7signis avroqve& signis aureis, ut "molemque et mon- @1 Аtes". &7pallam rigentem& duram propter aurum, sicut vel novas Аvestes videmus. significat autem tunicopallium, quod secundum АVarronem palla dicta est ab inrugatione et mobilitate, quae est et Аcirca finem huiusmodi vestium, $A)PO\ TOU= PA/LLEIN. Р@@&7et circvmtextvm velamen& cycladem significat. &7acan-А&7tho& genus virgulti flexuosum, quod vulgo herbacanthum dicunt, in Аcuius imitationem arte vestis ornatur. {43Varro ita refert: "Onesicri-Аtos ait, in India esse arbores, quae lanam ferant, item Epi-Аcadus in Sicilia, quarum floribus quom dempti sint nuclei Аex his inplicitis mulieres multiplicem conficere vestem". hinc Аvestimenta acanthina appellata.}43 Р@@&7ornatvs argivae helenae& a vicinitate dixit 'Argivae'. Аet paulo post 'Mycenis', cum Spartana fuerit, quae civitas est in АLaconica; nam legimus "me duce Dardanius Spartam expugna-Аvit adulter". et vide iam omen infelicitatis futurae, cum adulterae Аsuscipit munera. {43&7qvos illa mycenis& hic quoque commendatio mu-Аneris a persona, quae in fuga magni fecerit.}43 ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ бЫЕЛ@@{43&7pergama cvm peteret& eo tempore quo a Paride sollicitata est АHelena Venere faciente, quae ei praemium pro victoria, quam de malo Аaureo acceperat, alienum matrimonium concilians solverat. nota fabula Аomnibus traditum est, quamvis vera historia hoc habere dicatur, non Аsollicitatam a Paride Helenam, sed cum non ei consentiret, ut absente Аeo tempore Menelao sponte eum sequeretur ad Troiam, expugnata civi-Аtate vi a Paride sublatam. unde factum est, ut Paris timore, ne qui @1 Аeum insequerentur, non recto itinere properaret ad patriam, sed dever-Аteret ad Aegyptum et ad regem Proteum veniret. qui cum esset sacrificus Аet agnovisset alienam uxorem a Paride raptam, duci eam dicitur sub-Аtraxisse et nescio quibus disciplinis phantasma in similitudinem Helenae Аformatum Paridi dedisse, quod in undecimo plenius invenies.}43 &7in-А&7concessosqve hymenaeos& et fato et legibus. Hymenaeus autem Аut alii dicunt deus est nuptiarum, ut alii, quidam iuvenis fuit, qui Аdie nuptiarum oppressus ruina est, unde expiationis causa nominatur Аin nuptiis. falsum est autem; nam vitari magis debuit nomen extincti. Аsed hoc habet veritas: Hymenaeus quidam apud Athenas inter bella Аsaevissima virgines liberavit, quam ob causam nubentes eius invo-Аcant nomen, quasi liberatoris virginitatis. hinc etiam apud Roma-Аnos Thalassio invocatur. cum enim in raptu Sabinarum plebeius Аquidam raptam pulcherrimam duceret, ne ei auferretur ab aliis, АThalassionis eam ducis nobilis esse simulavit, cuius nomine fuit Аpuellae tuta virginitas. Р@@{43&7extvlerat& secum exportaverat.}43 &7matris ledae mirabile А&7donvm& vel quod ipsa filiae, vel quod ei Iuppiter dederat. Р@@&7praeterea sceptrvm ilione& bene offert munera apta Аpersonis, sicut etiam Latino in septimo. {43&7ilione qvod gesserat olim& Аquia etiam feminae sceptro utebantur. 'gesserat' autem pro gestaverat, Аut "hoc Priami gestamen erat". et quaeritur, utrum hoc sceptrum Аde Thracia, an de Troia sublatum. quidam Aeneae ab Iliona datum Аdicunt. sed quamvis apta nupturae reginae sint munera, tamen futuro-Аrum malorum continere omen videntur.}43 Р@@&7maxima natarvm priami& quia ante etiam feminae regna-Аbant, praesertim primogenitae; unde est 'maxima'. haec autem Аuxor Polymestoris fuit, {43quae post captum Ilium eiecta a viro manu Аsua interiit}43. &7monile& ornamentum gutturis, quod et segmentum @1 Аdicunt, ut Iuvenalis "segmenta et longos habitus", licet segmen-Аtatas vestes dicamus, ut ipse "et segmentatis dormisset par-Аvula cunis". Р@@&7bacatvm& ornatum margaritis. dicimus autem et haec Аmargarita et hoc margaritum et haec margaris, quod Graecum est, Аquo modo Nais. sane multi separant gemmam a margarita, ut Ci-Аcero "nullam gemmam aut margaritam", et gemmas volunt dici Аdiversi coloris, margaritas vero albas; vel gemmas integras, mar-Аgaritas pertusas. &7dvplicem& aut latam, ut "duplici aptantur Аdentalia dorso", item at "duplex agitur per lumbos spina": Аaut certe re vera duplicem gemmis et auro. {43sane inmiscet Roma-Аnam consuetudinem; coronis enim feminae utebantur.}43 Р@@&7haec celerans& celeriter facere cupiens. Р@@&7at cytherea& ab insula quae numero tantum plurali dici-Аtur, ut "sunt alta Cythera". &7novas artes& ars $TW=N ME/SWN& est, Аunde sine epitheto male ponitur. {43veteres autem artes pro dolis pone-Аbant, ut Terentius in heauton timorumeno "offendi quendam ibi mili-Аtem eius noctem orantem: haec arte tractabat virum", item in АPhormione "artificem probum"; nam et Graeci dolos $TE/XNAS& dicunt, Аut in secundo "periurique arte Sinonis".}43 Р@@&7faciem mvtatvs& nota figura est. quod autem addidit 'et Аora', perissologia est. Р@@&7fvrentem incendat reginam& incendat et furere faciat, Аut "animumque labantem inpulit". {43&7inplicet& proprie ait; inpliciti Аenim morbo dicuntur; nam et amor morbus.}43 ЫЕХ@@&7domvm timet ambigvam& in qua habitat mutabilis femina, Аut "varium et mutabile semper femina", item Iuno in quarto А"suspectas habuisse domos Carthaginis altae". {43&7ambigvam]& @1 Аmodo incertam. alias 'ambiguam' pro gemina duplicique accipitur, ut А"agnovit prolem ambiguam".}43 &7bilingves& fallaces; nec enim ad Аlinguam rettulit, sed ad mentem. Р@@{43&7atrox ivno& quantum ad Venerem pertinet saeva, non quod Аita de ea poeta iudicet.}43 &7et svb noctem cvra recvrsat& circa Аnoctem. et sciendum quia, cum tempus significatur, sub praepositio Аaccusativo cohaeret, ut "aut ubi sub lucem densa inter nubila Аsese diversi rumpunt radii". {43et bene 'sub noctem cura recursat', Аquia vehementiores curae vel circa noctem vel per noctem sunt. 'recur-Аsat' autem recurrit et revertitur; quasi semper in mentem venit.}43 Р@@{43&7aligervm& compositum a poeta nomen.}43 &7ergo his ali-А&7gervm dictis adfatvr amorem& Latini deum ipsum 'Cupidinem' Аvocant, hoc quod facit 'amorem'. sed hic imitatus est Graecos, qui Аuno nomine utrumque significant; nam Amorem dixit deum: sed Аdiscrevit epitheto. sane numen hoc ratione non caret. nam quia Аturpitudinis est stulta cupiditas, puer pingitur, ut "inter quas cu-Аram Clymene narrabat inanem", id est amorem, item quia inper-Аfectus est in amantibus sermo, sicut in puero, ut "incipit effari Аmediaque in voce resistit". alatus autem ideo est, quia aman-Аtibus nec levius aliquid nec mutabilius invenitur, ut in ipsa proba-Аtur Didone; nam de eius interitu cogitat, cuius paulo ante amore Аdeperibat, ut "non potui abreptum divellere corpus". sagittas Аvero ideo gestare dicitur, quia et ipsae incertae velocesque sunt. Аet haec ratio paene in omnibus aliis numinibus pro potestatum Аqualitate formatur. Р@@&7nate meae vires& aut quia Veneria voluptas exerceri sine Аamore non potest, aut secundum Simoniden qui dicit, Cupidinem @1 Аex Venere tantum esse progenitum: quamquam alii dicant ex ipsa Аet Marte, alii ex ipsa et Vulcano, alii vero Chai et primae rerum Аnaturae eum esse filium velint. {43sane et hic persuasoriam agit, sicut Аsuperius, ubi Iuno ad Aeolum loquitur "Aeole, namque tibi". sed ibi Аquia dea cum homine loquebatur, principio opus non fuit, hic vero Аprincipio usus est, quia dea cum deo loquitur ad benivolentiam com-Аparandam. 'nate' ab indulgentissimo nomine: causa amoris 'mea magna Аpotentia': quid possit facere 'qui tela typhoea temnis': pro quo 'frater Аut Aeneas pelago tuus': contra quem 'odiis Iunonis iniquae': nam Аquod dicit 'frater tuus', non 'filius meus', ostendit etiam ei profuturum Аqui rogatur; nam ex eo genere est illud 'et nostro doluisti saepe dolore'. Аsequitur causa 'hunc Phoenissa tenet Dido': timor ipsius 'et vereor quo Аse Iunonia vertant hospitia': rem ipsam 'quocirca capere ante dolis': Аmodus 'qua facere id possis': quamdiu 'noctem non amplius unam': Аan difficile sit 'et notos pueri puer indue vultus': quomodo 'ut cum Аte gremio accipiet laetissima Dido': subito amabit 'occultum inspires Аignem fallasque veneno': nihil promisit; quid enim promitteret deo?}43 А&7solvs, nate& qui Iovis contemnis fulmina, quae diis ceteris solent Аesse terrori. Р@@&7patris svmmi& nunc quidem de Iove proprie dixit. scien-Аdum tamen pro qualitate rerum vel personarum summum deum Аdici vel patrem; nam unusquisque eum summum putat esse quem Аcolit, ut "summe deum sancti custos Soractis Apollo". &7ty-А&7phoe+a& multi 'Typhoia' legunt, ut cerialia et cerealea. 'Typhoe+a' Аautem dixit non quibus Typhoeus usus est, sed quibus Iuppiter in АTyphoeum: a spoliis [id est virtute] et victoria epitheton posuit, ut АScipio Africanus et Metellus Creticus. &7temnis& aphaeresis est Аpro contemnis. hac autem laude hoc agit, facile eum posse Iuno-Аnem contemnere qui contemnit et Iovem. @1 Р@@&7ad te confvgio& personarum ratio facit laudis augmen-Аtum. &7tva nvmina& possibilitatem. et notandum unum deum Аplura habere numina, ut supra diximus {43de Iunone}43. Р@@&7frater vt aeneas& conciliatio a qualitate personae. 'ut' Аautem est quemadmodum, quod in pronuntiatione extenditur, quando Аtemporis non est. Р@@&7iactetvrqve& vacat 'que'. &7odiis ivnonis iniqvae& Аiusta causa petitionis ostenditur. 'odium' autem 'o' in nomine breve Аest, in verbo longum, ut 'odi', quemadmodum 'liquor' 'li' brevis Аest, 'liquitur' longa. ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ бЫЕЭ@@&7nota tibi& Graeca figura est, ut Terentius "mira vero Аmiliti quae placeant". &7nostro dolvisti saepe dolore& 'nostro' Аaut eo quo et ego, aut 'doluisti' ideo quia me dolentem vidisti, Аut 'dolea illa re'. Р@@&7phoenissa& de Phoenice. &7tenet& moratur. {43&7blandis А&7vocibvs& ideo dixit 'blandis', ut ostenderet Didonem facile amore in-Аcendi posse, quae ante iam blanda est, quam amat.}43 Р@@&7qvo se ivnonia vertant hospitia& 'quo' in quam partem. А'Iunonia' autem 'hospitia' Carthaginem dicit, ubi habitabat Iuno, Аut "hic illius arma": aut certe hoc ipsum vereor, quod Aeneae АCarthago in hospitium patuit, ut est "timeo Danaos et dona Аferentes". Р@@&7havd tanto cessabit cardine rervm& aut $DEIKTIKW=S Аdixit, ne in tantum quidem, hoc est brevi occasione cessabit; aut Аsimpliciter intellegendum est, non poterit in tanta rerum opportu-Аnitate cessare, ut sit de proverbio tractum, quo dicitur 'res in car-Аdine est', hoc est in articulo. {43quidam sic intellegunt: cum in incerto @1 Аstatutae res sunt, in cardine esse dicuntur, et translationem verbi a Аianua tractam volunt, quae motu cardinis hac atque illac inpelli potest.}43 Р@@&7qvocirca& quapropter. &7meditor& mente pertracto. Р@@&7ne qvo se nvmine mvtet& 'quo' vel vacat, vel pronomen Аest. et bene supprimit nomen Iunonis, ne eius frequenti com-Аmemoratione Cupidinem terreat; magis enim vult eum intellegere, Аquam audire Iunonem. aut certe adverbium est, ut sit, timeo ne Аse numine Dido aliquam commutet in partem. Р@@&7mecvm& id est cum officio Venerio, nec potest intellegi А'quemadmodum ego'; aliter {43enim}43 a matre Aeneas amatur, aliter Аa Didone. {43&7mecvm& per meos amores, id est me adnitente.}43 Р@@&7qva& id est quomodo. &7accipe& audi, {43ut "accipe nunc АDanaum insidias",}43 ut contra 'da' dic; ut "da, non indebita Аposco" et "da Tityre nobis". &7mentem& dispositionem, consilium. Р@@&7accitv& evocatione. et est quartae declinationis. Р@@&7vrbem sidoniam& quam tenent Sidonii. &7mea maxima А&7cvra& et Aeneas cura est, sed Ascanius maxima, "cui regnum Ita-Аliae Romanaque tellus debentur": et ubique Ascanius maxima Аcura Veneris introducitur, ut "Veneris iustissima cura", item А"hunc tegere et dirae valeam subducere pugnae". Р@@{43&7dona restantia& quae restiterunt, quae superfuerunt. et ante Аpelagus posuit, cum post Troiae eversionem navigaverit Aeneas.}43 Р@@&7sopitvm somno& unum quidem est sopor et somnus, sed Аmodo 'sopitum' inrigatum intellegimus. {43&7cythera& sicut supra dictum Аest genere neutro pluraliter, ut alibi "sunt alta Cythera".}43 Р@@&7idalivm& Cypri nemus est, in quo oppidum breve, ut Аpaulo post "Idaliae lucos", item "Idaliumque nemus". &7sacrata А&7sede& vel templi vel oppidi. @1 Р@@&7ne qva& 'qua' vacat, ut frequenter diximus. &7medivs& Аinportunus, incongruus. Р@@&7tv faciem illivs& 'faciem' pro vultu posuit. nullus enim Аfaciem alterius potest accipere, sed vultum, qui pro mentis quali-Аtate formatur: unde infra est 'et notos pueri puer indue vultus'. А{43&7tv faciem illivs]& quod difficile numini non est, ut in faciem mu-Аtetur alterius. sane 'illius' in Georgicis corripuit, ut "illius inmen-Аsae".}43 &7noctem non amplivs vnam& ut supra diximus artis poeticae Аest non omnia dicere: unde nunc praemisit 'noctem unam'; nec Аenim dicturus est aut abscessum Cupidinis aut adventum Ascanii. Р@@&7pveri pver& argumentum a facili. {43&7laetissima dido& non Аest epitheton perpetuum, id est cum laeta esse coeperit.}43 ЫЕо@@&7regales inter mensas& epulas intemperantes, in quibus Аcastitas rara est et facilis amoris occasio: unde est "sine Cerere Аet Libero friget Venus". &7laticemqve lyaevm& latex proprie Аaqua est {43fontium}43 ab eo quod intra terrae venas lateat, sed et vinum Аlatet intra uvam, unde nunc dixit laticem. 'Lyaeum' autem pro А'Lyaeium' dixit, figurate ponens principalitatem pro derivatione. ЫЕ░@@&7occvltvm inspires ignem& definitio amoris est ignis oc-Аcultus. &7veneno& venenum dictum {43ab eo}43 quod per venas eat. {43ideo Аpost ait "longumque bibebat amorem".}43 Р@@&7paret amor dictis& ut supra pro Cupidine amorem ponit. А{43sane notandum, quod interdum ubi inducit minorem festinantem parere, Аmaiori respondentem eum non facit, ut hoc loco Cupidinem, ut in Аquarto "ille patris magni parere parabat imperio", et in septimo А"exin Gorgoneis Alecto infecta venenis".}43 Р@@&7et alas exvit& laus ingens Ascanii per transitum, si-Аquidem {43Cupido}43 alis tantum depositis Ascanius fuit. @1 Р@@&7placidam per membra qvietem& aut epitheton est quietis, Аaut ideo 'placidam' dixit, quia est quies, quae potest etiam somnio-Аrum terrore turbari. Р@@{43&7inrigat& infundit: proprie quia et somnus sic pingitur quasi Аcornu infundat.}43 &7fotvm& sublatum, {43complexum}43. Р@@&7amaracvs& hic puer regius unguentarius fuit, qui casu Аlapsus dum ferret unguenta, maiorem ex {43unguentorum}43 confusione Аodorem creavit: unde optima unguenta amaracina dicuntur. hic Аpostea in herbam sampsucum versus est, quam nunc etiam amara-Аcum dicunt. ЫЕ╖@@&7iamqve ibat& cum vix Venus ista dixisset. sane neque Аfestinantibus personis neque minoribus est respondendi facultas, ut Аhoc loco Cupidini, Mercurio supra, item in quarto, ut in septimo АFuriae. ЫЕ╣@@&7cvm venit& aut pro 'cum veniret', aut ut 'cum' sit ad-Аverbium temporis pro dum; nec enim potest coniunctivi modi par-Аticula iungi indicativo. sane sciendum, malo errore 'cum' et 'dum' Аa Romanis esse confusa. &7avlaeis& velis pictis, quae ideo aulaea Аdicta sunt, quod primum in aula Attali regis Asiae, qui populum АRomanum scripsit heredem, inventa sunt. ideo autem etiam in Аdomibus tendebantur aulaea, ut imitatio tentoriorum fieret, sub Аquibus bellantes semper habitavere maiores: unde et in thalamis Аhoc fieri hodieque conspicimus. Varro tamen dicit vela solere Аsuspendi ad excipiendum pulverem, quia usus camerae ignorabatur: Аunde Horatius "interea suspensa gravis aulaea ruinas in Аpatinam fecere, trahentia pulveris atri, quantum non АAquilo Campanis excitat oris". sciendum sane omnia Graeca Аnomina in $H& exeuntia, cum derivationem faciunt, $H& in ae diphthongon @1 Аconvertere, ut $AU)/LH& aulaea, $*)/IDH& Idaea, $*AI)/TNH& Aetnaea. &7svperbis& Аnobilibus, ut "ceciditque superbum Ilium". Р@@&7avrea& si 'Dido aurea', pulchram significat, et est nomi-Аnativus, si 'sponda aurea', septimus quidem est, sed synizesis fit, Аet spondeus est. &7sponda& antiqui stibadia non habebant, sed Аstratis tribus lectis epulabantur, unde et triclinium sterni dicitur. Аsic Cicero "sterni triclinia, et in foro sterni iubebat". unde Аapparet errare eos, qui triclinium dicunt ipsam basilicam vel cena-Аtionem. &7mediamqve locavit& ipse enim apud maiores domini Аfuerat locus, ut aperte Sallustius docet "igitur discubuere: Ser-Аtorius inferior in medio, super eum L. Fabius Hispaniensis Аsenator ex proscriptis; in summo Antonius, et infra scriba АSertorii Versius; et alter scriba Maecenas in imo, medius Аinter Tarquinium et dominum Perpernam". {43&7locavit& collocavit.}43 Р@@&7iam pater aeneas& religiosus, quia pater proprie omnium Аdeorum epitheton est, ut ubique ostendit Vergilius. Р@@&7ostro& pro purpura posuit, unde tingitur purpura. Р@@&7dant manibvs famvli lymphas& humilis character, qui А$I)SXNO\S& dicitur; vilia enim describuntur. {43&7cereremqve canistris& hic Аpanem, alibi triticum, ut "tum Cererem corruptam undis". &7ex-А&7pedivnt& proferunt.}43 &7tonsisqve fervnt mantelia villis& 'tonsis Аvillis' vel minutis vel conpositis, {43ut "tonsa coma, pressa corona Аest"}43; constat enim maiores mappas habuisse villosas, {43quibus etiam Аin sacris utebantur, sicut in georgicis "manibus liquidos dant or-Аdine fontis germanae, tonsisque ferunt mantelia villis"; de @1 Аsupplicaturis enim hoc dixit}43. 'mantelia' vero a manibus {43tergendis Аdicta,}43 et {43est nominativus}43 mantele, quo modo torale. quod autem Аlegimus "ne turpe toral", apocope est. ЫЕ┐@@&7qvinqvaginta& hoc est multae. &7ordine longo& id est Аdispositione, secundum Tullium, qui in oeconomicis dicit, quid ubi Аponendum sit; nec enim debent universa confundi. &7cvra penvm А&7strvere& inter penum et cellarium hoc interest, quod cellarium est ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ бЫЕ┐Еpaucorum dierum, unde et in cellam dicitur imperatum frumentum, Аpenus vero temporis longi. sane dicimus et hic et haec et hoc Аpenus, sed a masculino et a feminino genere quarta est declinatio, Аa neutro tertia, quo modo pecus pecoris. unde Horatius "portet Аfrumenta penusque", masculino vero genere Plautus "nisi mihi Аannuus penus datur", feminino Lucilius posuit, ut "uxori legata Аpenus". quartae autem declinationis esse Persius docet, ut in "locu-Аplete penu defensis pinguibus Umbris". Р@@&7strvere& ordinare, conponere, unde et structores dicuntur Аferculorum conpositores. &7et flammis adolere penates& colere. Аsed adolere proprie est augere. in sacris autem $KAT' EU)FHMISMO\N Аadolere per bonum omen dicitur; nam in aris non adolentur aliqua, Аsed cremantur {43et consumuntur}43. {43&7et flammis adolere penates]& quia Аveteres in focis sacrificabant, ut ipse alibi "hortor amare focos"}43. Р@@&7totidemqve pares aetate ministri& non numerus habet Аadmirationem, sed aetatis aequalitas. Р@@&7qvi dapibvs& {43&7mensas onerent&}43 dapes regum sunt, epulae @1 Аprivatorum. {43'onerent' autem potest et ad abundantiam retulisse et de Аveterum more dixisse, quibus cum accubuissent omnis cena semel ad-Аponebatur. et quidam volunt hoc secundum veterem caerimoniarum Аritum adverti debere, quod flamini Diali mensa inanis non antepone-Аbatur; nam cum dicit 'qui dapibus mensas onerent et pocula ponant', Аet alibi "et vina reponite mensis", quid aliud ostendit, quam mensam Аvacuam non antepositam Aeneae, quem ubique omnia sacerdotia in-Аducit habuisse?}43 &7et pocvla ponant& secundum antiquum locutus Аest morem, {43quia veteribus non in manus dabantur pocula, sed mensis Аadponebantur, ut hodieque apud plures pocula in canistris argenteis Аadponuntur, quae canistra siccaria dicuntur}43. ЫЕ─@@{43&7toris pictis& pro in toris pictis. et torus dictus est, quod vete-Аres super herbam tortam vel sedebant vel discumbebant, ut "proximus Аut viridante toro consederat herbae". &7ivssi discvmbere& bene А'iussi' de regiis satellitibus dixit, qui utique subiecti habebantur im-Аperio, nec tamquam hospites fuerant invitati. discumbere autem iuxta Аconsuetudinem suorum temporum dixit, quia olim sedentes vescebantur, Аut ipse alibi "gramineoque viros locat ipse sedili" et "perpetuis Аsoliti patres considere mensis".}43 Р@@&7mirantvr dona aeneae, mirantvr ivlvm& hoc ad Ty-Аrios rettulit. {43&7mirantvr ivlvm& quem putabant Iulum.}43 Р@@&7flagrantisqve dei vvltvs& hoc ad poetam refertur. А{43&7flagrantis& ardentis divinitate.}43 &7simvlataqve verba& conposita Аin Ascanii similitudinem. et hoc ex persona poetae accipiendum. ЫЕ╚@@&7praecipve infelix& propter casum futurum, ut probant Аsequentia 'pesti devota futurae'. {43ideo ergo infelix. 'pesti' autem Аamori vel malo. 'devota' vero de oratione Augusti translata locutio, Аquam habuit in laudatione funeris Marcelli, cum diceret, illum inma-Аturae morti devotum fuisse.}43 @1 Р@@&7expleri mentem neqvit& Graeca figura est. &7tvendo& Аdum intuetur. et omnis gerundi modus tam ab agentis quam a Аpatientis significatione similiter profertur, ut "cantando tu illum", Аid est dum cantas, et "frigidus in pratis cantando rumpitur Аanguis", id est dum ei cantatur. Р@@&7ille vbi& postquam, ut Horatius "nos ubi decidimus", Аhoc est postquam; nam si loci esset, 'quo' diceret. ergo 'ubi' Аinterdum adverbium loci est, interdum temporis. ЫЕ╠@@&7et magnvm& arduum; difficile est enim imitari verum filii Аadfectum. {43&7falsi implevit genitoris amorem& non veri, vel pro eo qui Аfallebatur, ut sit, implevit amorem eius quem decipiebat simulando Аeum esse patrem suum, et est magis absolutum participium; nam illic Аnomen est "falsi Simoentis ad undam".}43 Р@@&7reginam petit& non simpliciter dixit 'petit'; nam petere Аest proprie insidiari. Р@@&7gremio fovet& sustinet, ut "et fotum gremio". Р@@&7insidat& {43in sinu sedeat,}43 legitur {43tamen}43 et 'insideat', {43id est Аut quidam volunt insidias faciat}43. &7at memor ille matris& hoc est Аpraeceptorum matris. Р@@&7acidaliae& Acidalia Venus dicitur vel quia inicit curas, Аquas Graeci $A)/KIDAS& dicunt, vel certe a fonte Acidalio qui est in АOrchomeno Boeotiae civitate, in quo se Gratiae lavant, quas Veneri Аesse constat sacratas; ipsius enim et Liberi filiae sunt: nec immerito; Аgratiae enim per horum fere numinum munera conciliantur. ideo Аautem nudae sunt, quod gratiae sine fuco esse debent, ideo conexae, @1 Аquia insolubiles esse gratias decet: Horatius "segnesque nodum Аsolvere Gratiae". quod vero una aversa pingitur, duae nos re-Аspicientes, haec ratio est, quia profecta a nobis gratia duplex solet Аreverti, unde est supra "nec te certasse priorem paeniteat". А{43sane Veneri multa nomina pro locis vel causis dicuntur inposita. nam АVenerem vocari quidam propter promptam veniam dicunt. alii "Suadam" Аappellant, quod ipsa conciliatio Suada sit. dicitur etiam "Obsequens АVenus", quam Fabius Gurges post peractum bellum Samniticum ideo Аhoc nomine consecravit, quod sibi fuerit obsecuta: hanc Itali %"Post-Аvotam" dicunt. dicta est etiam "Equestris Venus", dicta et "Cloacina", Аquia veteres cloare purgare dixerunt. dicitur et "Myrica" et "Myrtea" et А"Purpurissa". est et "Erycina", quam Aeneas secum advexit. dicitur et А"Salacia", quae proprie meretricum dea appellata est a veteribus, et А"Lubentina", quae lubentiam mentibus novam praestat, quamvis alii Аhanc "Lubiam" dicant, quod eo numine consilia in medullas labantur. Аalii "Mimnerniam" vel "Meminiam" dicunt, quod meminerit omnium. Аest et "Verticordia", est et "Militaris Venus", est et "Limnesia" quae Аportubus praeest. ipsa et "Victrix" et "Genetrix" ex Caesaris somnio Аsacrata. est et "Venus Calva" ob hanc causam, quod cum Galli Capi-Аtolium obsiderent et deessent funes Romanis ad tormenta facienda, Аprima Domitia crinem suum, post ceterae matronae imitatae eam ex-Аsecuerunt, unde facta tormenta, et post bellum statua Veneri hoc nomine Аcollocata est, licet alii Calvam Venerem quasi puram tradant, alii АCalvam, quod corda amantum calviat, id est fallat atque eludat. qui-Аdam dicunt porrigine olim capillos cecidisse feminis et Ancum regem Аsuae uxori statuam calvam posuisse, quod constitit piaculo; nam post Аomnibus feminis capilli renati sunt, unde institutum, ut Calva Venus Аcoleretur. apud Cyprios Venus in modum umbilici, vel ut quidam Аvolunt, metae colitur. apud Ephesios "Venerem Automatam" dixe-Аrunt, vel "Epidaetiam". ratio autem horum nominum talis est. Meli-Аboea et Alexis amore se mutuo dilexerunt et iuramento se adstrinxe-Аrunt, ut cum tempus nuptiarum venisset sibimet iungerentur: sed cum Аvirginem parentes sui alii despondissent et hoc Alexis vidisset, sponta- @1 Аneum subiit exilium. virgo autem ipso nuptiarum die semet de tecto Аpraecipitavit: quae cum inlaesa decidisset, in fugam conversa pervenit Аad litus ibique scapham ascendit, ex qua sponte funes soluti esse dicuntur. Аvoluntate itaque deorum pervecta est ubi amator morabatur: quam cum Аille parans cum sodalibus convivium suscepisset, pro ipso rei eventu Аtemplum constituit. quod ergo sponte fuissent [2funes]2 soluti, Automatae АVeneri nomen sacravit, quodque cum epulas pararet virgo ei aquis Аfuisset advecta, Epidaetiae sacravit.}43 &7abolere sichaevm incipit& Аordo naturalis. prius enim est avellere inhaerentia, et post nova Аinferre. sic Terentius "ut metum in quo nunc est adimam Аatque expleam animum gaudio". Р@@&7vivo amore& aut vivi hominis, aut certe vehementi. А&7praevertere& praeoccupare: propter Iunonem sine dubio. Р@@&7resides& pigros, ad amandum inertes; iuraverat enim Аnulli se esse nupturam. {43resides sane milites otiosi et pigri dicuntur, Аut "residesque movebit Tullus in arma viros".}43 unde contra in-Аstantes dicimus industrios. Р@@&7qvies epvlis& propter regalem affluentiam. contra supra Аait "postquam exempta fames". &7mensaeqve remotae& licet sub Аextranea persona, Romanorum tamen exsequitur morem, apud quos Аduae mensae erant: una epularum, altera poculorum. Р@@&7crateras& Graecum est ab eo quod est 'hic crater'; nam АLatine haec cratera dicitur, unde Persius "si tibi crateras argenti ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ бЫЕ╘Гincusaque pingui auro dona feram". &7et vina coronant& А'vina' pro poculis posuit, et est tropus synecdoche, ut Cererem Аdicimus pro frumento. sic Plautus "vinum precemur; nam hic Аdeus praesens adest". 'coronant' autem est aut inplent usque Аad marginem, aut quia antiqui coronabant pocula, et sic libabant: Аunde est "magnum cratera corona induit, inplevitque mero". @1 Р@@&7it strepitvs tectis& id est ad tecta, ut "it clamor Аcaelo". legitur autem et 'fit strepitus tectis'. Р@@&7atria& ut supra diximus, tangit Romanam historiam; nam Аut ait Cato et in atrio et duobus ferculis epulabantur antiqui: unde Аait Iuvenalis "quis fercula septem secreto cenavit avus?" ibi Аetiam pecunias habebant: unde etiam qui honoratiores erant limi-Аnum custodes adhibebantur, ut "qui Dardanio Anchisae armiger Аante fuit, fidusque ad limina custos". ibi et culina erat: unde Аet atrium dictum est; atrum enim erat ex fumo. {43alii dicunt Atriam АEtruriae civitatem fuisse, quae domos amplis vestibulis habebat: quae Аcum Romani imitarentur atria appellaverunt. alii atria magnas aedes Аet capacissimas dictas tradunt, unde atria Licinia et atrium Liber-Аtatis.}43 &7lychni& Graeco sermone usus est, ne vile aliquid introferret. Аa lychno autem lucerna dicta est, unde et brevis est 'lu', ut Iuvenalis А"dispositae pinguem nebulam vomuere lucernae". Horatius А"ungor olivo, non quo furatis inmundus Natta lucernis". si Аenim a luce diceretur, non staret versus. &7laqvearibvs& princi-Аpaliter lacus dicitur, ut Lucilius "resultant aedesque lacusque"; Аdiminutio lacunar facit, ut Horatius "nec mea renidet in domo Аlacunar"; inde fit alia diminutio lacunarium et per antistoichon @1 Аlaquearium. {43legitur et lacuaribus. Cicero Tusculanarum "tectis cae-Аlatis lacuatis".}43 Р@@&7noctem vincvnt& luminis est exaggeratio. &7fvnalia& А'funalia' sunt quae intra ceram sunt, dicta a funibus, quos ante Аusum papyri cera circumdatos habuere maiores: unde et funera Аdicuntur, quod funes incensos mortuis praeferebant. {43alii funalia Аappellarunt quod %in cicendula lucet, quos Graeci $PURSOU\S& vocant: АVarro de vita P. R. "facibus aut candela simplici $%&aut ex eo Аfuniculo facto, earum vestigia quod ubi ea figebant appella-Аrunt funalia". non nulli apud veteres candelabra dicta tradunt quae Аin capitibus uncinos haberent, quibus affigi solebant vel candelae vel Аfunes pice delibuti: quae interdum erant minora, ut gestari manu et Аpraeferri magistratibus a cena remeantibus possent.}43 Р@@&7hic& tunc; est ergo adverbium temporis. Р@@&7qvam belvs& primus rex Assyriorum, ut supra diximus, Аquos constat Saturnum, quem et Solem dicunt, Iunonemque coluisse, Аquae numina etiam apud Afros postea culta sunt. unde et lingua АPunica Bal deus dicitur. apud Assyrios autem Bel dicitur quadam Аsacrorum ratione et Saturnus et Sol. {43alii hunc Belum Saturni Аtemporibus regnasse eiusdemque dei hospitem fuisse tradunt.}43 @1 Р@@{43&7tvm facta silentia tectis& mos erat apud veteres, ut lumine Аincenso silentium praeberetur, ut %optativam sibi laudem loquendo nullus Аaverteret. apud Romanos etiam cena edita sublatisque mensis primis Аsilentium fieri solebat, quoad ea quae de cena libata fuerant ad focum Аferrentur et in ignem darentur, ac puer deos propitios nuntiasset, ut Аdiis honor haberetur tacendo %que nos cum intercessit inter cenandum, АGraeci quoque $QEW=N PAROUSI/AN& dicunt.}43 Р@@&7hospitibvs nam te dare ivra loqvvntvr& scilicet Аexemplo Lycaonis, qui cum hospites susceptos hospitio necaret, a Аsuscepto Iove, postquam ei epulas humanas adposuit, versus in Аlupum ostendit hospitii iura non esse violanda. Р@@{43&7tyriisqve diem& atqui nox erat, sed per 'diem' accipimus et Аnoctem. et quidam volunt masculini generis 'diem' bonum significare, Аfeminini malum.}43 &7troiaqve profectis& bene noluit 'profugis' Аdicere. Р@@&7esse velis& secundum Etruscam disciplinam locutus est; Аsic enim dicunt 'volens propitiusque sis'. Р@@&7adsit laetitiae bacchvs dator& alii 'adsis' legunt, Аsecundum quos 'Bacchus' aut antiptosis est, aut antiquus vocativus, Аut "socer arma Latinus habeto". &7dator& bene autem addidit А'dator laetitiae', quia est et dator furoris. &7et bona ivno& aut Аpropitia, id est non irata Troianis, ut "sis bonus o felixque tuis", Аaut magis 'bona' caelestis; est enim et inferna, ut "Iunoni infer-Аnae dictus sacer". {43aut, sicut supra dictum est, $XRHSTH\&, quod est Аbona, quam inter penates Troiani habuisse dicuntur.}43 Р@@{43&7coetvm& modo convivium; et bono verbo ad dignitatem duo-Аrum in uno populorum usus est.}43 Р@@&7laticvm libavit honorem& more sacrorum: et tangit @1 Аritum Romanorum, qui panicias sacratasque mensas habebant, in Аquas libabant, ut est "heus etiam mensas consumimus, inquit АIulus". {43&7laticvm libavit honorem]& diis enim hospitalibus et Iovi in Аmensam libabatur.}43 Р@@&7libato& delibato. {43&7svmmo tenvs& usque ad labra.}43 &7atti-А&7git ore& et verecundiam reginae ostendit, et morem Romanum. Аnam apud maiores nostros feminae non utebantur vino, nisi sacro-Аrum causa certis diebus. denique femina quae sub Romulo vinum Аbibit occisa est a marito, Mecennius absolutus, id enim nomen Аmarito. sic Granius Licinianus cenae suae. Р@@&7tvm bitiae& per transitum Poenorum ducum nomina in-Аtroducit. nam Bitias classis Punicae fuit praefectus, ut docet АLivius, Iopas vero rex Afrorum, unus de procis Didonis, ut Punica Аtestatur historia. {43servavit autem $TO\ PRE/PON&: quare non Aeneae dedit, Аne aut contumeliosum videretur aut petulans.}43 &7increpitans& incla-Аmans, ut "aestatem increpitans seram", aut certe arguens fami-Аliariter segnitiem tarde accipientis, cum esset avidus in bibendo; А{43nam sequitur 'ille inpiger'. melius tamen accipimus clara voce horta-Аtum, ut Plautus "neque ego ad mensam publicas res clamo, Аneque leges crepo" et Horatius "quis post vina gravem mili-Аtiam aut pauperiem crepet?"}43 &7havsit& modo accepit, nec possu-Аmus intellegere bibit, cum hoc sequatur 'et pleno se proluit auro'. Аalibi vidit, ut "hausit caelum mentemque recepit", alibi audivit, Аut "vocemque his auribus hausi", alibi vulnerat, ut "latus hau-Аrit apertum". et multa alia pro loco significat. @1 Р@@{43&7prolvit& bibendo profudit.}43 Р@@&7post alii proceres& ergo et Bitias unus est de proceri-Аbus; nam exoche sine similitudine numquam fit. sane 'proceres' de Аhis est quae nominativum in usu non habent, ut supra "et victor Аdicione tenebat". nam nec hoc in usu habet nominativum, licet Аin conpositione dicamus condicio. proceres autem ideo secundum АVarronem principes civitatis dicuntur, quia eminent in ea, sicut in Аaedificiis mutuli quidam, hoc est capita trabium, quae proceres no-Аminantur. &7crinitvs iopas& aut puerum intellege, aut imitabatur АApollinis formam, cuius fuerat etiam artis imitator. Р@@&7docvit qvae maximvs atlas& 'quae' legendum est non А'quem'; nec enim istum docere potuit, qui Didonis erat temporibus, Аsed docuit Herculem: unde et dicitur ab Atlante caelum sustinuisse Аsusceptum propter caeli scientiam traditam. constat enim Herculem Аfuisse philosophum, et [2haec]2 est ratio, cur illa omnia monstra vi-Аdicit Nilum Melonem vocari, Atlantem vero Telamonem. {43&7docvit qvae А&7maximvs atlas]& id est quae ipse scit, quae ipse modulatus est * * * hic АAtlas Iapeti filius in Africa natus dicitur. hic quod annum in tem-Аpora diviserit et primus stellarum cursus vel circulorum vel siderum Аtransitus naturasque descripserit, caelum dictus est sustinere. qui nepo-Аtem suum Mercurium et Herculem docuisse dicitur.}43 Р@@&7hic canit& bene philosophica introducitur cantilena in @1 Аconvivio reginae adhuc castae: contra inter nymphas, {43ubi solae femi-Аnae erant,}43 ait "Vulcani Martisque dolos et dulcia furta". А&7errantem lvnam& quia $E(LIKOEIDH\S& est, id est obliquo incedit cursu, Аnon recto, ut Sol: scilicet ne incidat in centrum terrae et frequen-Аter patiatur eclipsin; vicinus enim est eius circulus terrae. &7solis-А&7qve labores& 'canit' per omnia intellegimus. planetae septem sunt, АSaturnus Iuppiter Mars Sol Venus Mercurius Luna. sed quinque Аet contra mundum feruntur, et cum mundo quando retrogradi sunt; ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ бЫЕцИКSol vero et Luna semper contra mundum. ideo ergo dixit 'Solis Аlabores': laborat enim nitens contra venientis sphaerae volubilitatem. Аnec nos debet Homerus movere, qui ait $H(/LION A)KA/MANTA&; non enim Аeum dixit non laborare, sed laborem non sentire. {43&7lvnam solis-А&7qve labores]& amat sane ubique Solem et Lunam iungere.}43 Р@@&7vnde hominvm genvs& si fabulam respicis, a Prometheo Аintellege, vel a Deucalione et Pyrrha; si autem veritatem requiris, Аigni, alii de atomis, alii de quattuor elementis. {43&7pecvdes& pro omni-Аbus posuit.}43 &7vnde imber& scilicet de nubibus, quae secundum Lu-Аcretium de terrae anhelitu nascuntur, qui nebulas creat: quae cum Аaltius fuerint elevatae, aut solis calore resolutae aut vi ventorum Аconpressae mittunt leves pluvias vel exprimunt concitatiores. &7et А&7ignes& scilicet ex nubium conlisione. nam omnium rerum conlisio Аignem creat, ut in lapidibus cernimus, vel attritu rotarum, vel Аin silvis arborum. Р@@&7arctvrvm& stella est post caudam maioris ursae, posita @1 Аin signo bootae, unde arcturus dicta est, quasi $A)/RKTOU OU)RA/&. {43hanc Аquidam agere arcton dicunt, quia arceram veteres vehiculum vocabant. Аhaec autem ut fabulae loquuntur Callisto fuit, comes Dianae, quam АIuppiter mutatus in Dianam stupravit, ex qua natus est filius nomine АArcas. cetera in libro I. georgicorum plenius narrata sunt.}43 &7plv-А&7viasqve hyadas& hyades stellae sunt in fronte tauri, quae quotiens Аnascuntur pluvias creant: unde et Graece $U(A/DES& dictae sunt $A)PO\ А$TOU= U(/EIN&, Latine suculae a suco. sic ergo ait 'pluviasque hyades', ut А"Plemyrium undosum". alii dicunt hyadas dictas vel ab y littera Аvel $A)PO\ TOU= U(O\S&, id est sue, in cuius formatae sunt faciem: {43nam Аideo eas quidam suculas, sues scilicet, dici tradunt. has quidam ver-Аgilias dicunt, quod vere florido oriantur}43. hae autem fuerunt ut alii Аdicunt, Atlantis filiae, ut alii Liberi nutrices, {43quae se in pelagus Аfurore praecipitaverunt. alii Erechthei filias pro patria se morti obtu-Аlisse aiunt, quas Pliadas vocant, quod Pleiones filiae esse dicantur. Аquidam hyadas ab Hyante fratre, quem inventum extinctum usque ad Аmortem doluerunt, dictas putant}43. &7geminosqve triones& {43id est}43 Аseptemtriones, {43id est Helicen et Cynosuram; non enim semper de duo-Аbus dicunt geminos, sed de pluribus. et proprie triones}43 sunt boves Аaratorii, {43qui terram terunt}43. non ergo incongrue dixit 'triones', quia Аseptemtriones plaustra a nonnullis dicuntur. Р@@&7qvid& quam ob causam 'properent se tinguere soles hi-Аberni'. ratio hoc facit hemisphaerii, quia hieme breviore sol utitur Аcirculo. &7tingvere& demergere. &7soles& vero pro diebus posuit, Аut "tris adeo incertos caeca caligine soles erramus". Р@@&7vel qvae tardis mora noctibvs obstet& id est aestivis, Аtarde venientibus; 'vel' enim disiunctiva est coniunctio, nec patitur @1 Аbis eandem rem dici: ergo hoc dicit, quae causa est longorum die-Аrum. sed et hic ratio hemisphaerii est. {43&7tardis& non longis.}43 Р@@&7ingeminant plavsv tyrii troesqve seqvvntvr& {43imi-Аtantur. et}43 bono usus est ordine, ut prius plauderent cives; nec enim Аaliter poterant audere peregrini, {43qui exspectabant, ut noscerent morem}43: Аunde supra et "vos o coetum Tyrii celebrate faventes". Р@@&7nec non et vario& arte poetica utitur, ut praemittat ali-Аquid, quo sequens liber videatur esse coniunctus: quod in omnibus Аservat. Р@@{43&7longvm& hic permaturum, aut qui non erat nisi ipsius morte Аfiniendus.}43 &7bibebat amorem& adlusit ad convivium. {43sic Anacreon А"$E)/RWTA PI/NWN&".}43 Р@@&7svper priamo& de Priamo. nam eius praepositionis officio Аfungitur, pro qua ponitur, ut supra "et sub noctem cura recur-Аsat", {43id est circa noctem. et sciendum, quod cum tempus significatur, А'sub' praepositio accusativo haeret semper}43. &7rogitans& scilicet quo Аmodo sit venditus rex; {43vel qui eum post decennale bellum exitus tulerit}43. Р@@{43&7avrorae filivs& Memnon. ideo autem dixit 'quibus ar-}43Аmis', quia Vulcaniis armis usus fuisse narratur. {43&7avrorae filivs А&7armis& quia etiam ei fecerat arma Vulcanus. qui cum auxilium Troia-Аnis ferret, apud Troiam occisus est. hic in tanto amore apud suos Аsocios fuit, ut post eius mortem cum eum nimium deflerent miseratione Аdeorum in aves conversi dicantur et quotannis venire ad tumulum eius Аet ibi lamentatione et fletibus se dilacerare, donec aliquantae ibidem Аmoriantur.}43 Р@@&7qvales diomedis eqvi& non debemus eos equos intelle-Аgere, quos Aeneae sustulit, nec enim congruit; sed de his inter-Аrogat, quos sustulit Rheso. 'quales' autem dixit, ac si diceret, Аanne sic feroces ut illi a quibus ducebant originem. Diomedes Аenim, rex Thracum, habuit equos qui humanis carnibus vescebantur. Аhos Hercules occiso crudeli tyranno abduxisse perhibetur: de quibus Аdicuntur supra memorati equi originem ducere. {43aut ideo 'quales', Аqui potuerint esse ita divini, ut inter fatalia Troiana numerarentur; Аnam ideo et supra "ardentes" ait.}43 Р@@&7immo age& vidit specialia cito posse finiri, et contulit se @1 Аad generalitatem. &7et a prima dic hospes origine nobis& id est Аa raptu Helenae: quod quidem Dido cupit, sed excusat Aeneas. et Аdicit ruinam se Troiae breviter esse dicturum, habita ratione tem-Аporis, ut "suadentque cadentia sidera somnos". Р@@&7insidias danavm& hoc ad Troianorum favorem, ne videan-Аtur virtute esse superati. {43et laudandum quod 'insidias' tantum dixerit, Аnon et captum Ilium; nam et ipse Aeneas "accipe nunc Danaum Аinsidias".}43 &7casvsqve tvorvm& ut eventu Troia corruerit, non fati Аnecessitate. Р@@&7erroresqve tvos& et responsio hunc ordinem sequitur. Аnam primo dicit Troiae ruinam, post errores suos. &7septima А&7aestas& per aestates annos intellege; nam sic ante olympiadas con-Аputabant. septem autem annos esse Dido cognovit ex Teucro. @1 аЯЇ @@@@{1SERVII GRAMMATICI А@@@@IN VERGILII AENEIDOS LIBRVM SECVNDVM А@@@@COMMENTARIVS.}1 С@@&7conticvere omnes& quia supra dixit "fit strepitus Аtectis". 'conticuere' autem pro conticuerunt: quod metri causa fit Аvel ratione clausularum. nec est ut quidam dicunt dualis numerus, Аqui apud Latinos numquam penitus invenitur. et bene 'omnes' Аaddidit; poterant enim simul quidam, sed non omnes, tacere. А&7intentiqve ora tenebant& aut ora intuebantur loquentis, aut in-Аmobiles vultus habebant, ut "tenuitque inhians tria Cerberus Аora", id est inmobilia habuit. aut 'tenebant' habebant, {43ut sit figura Аet intellegamus 'intenta tenebant',}43 ut Terentius "nam Andriae illi id Аerat nomen. teneo". ideo autem hoc addidit, quia potest quis Аtacere, nec advertere. Р@@&7inde& aphaeresis est, pro deinde: {43vel ut quidam volunt 'tunc'}43. А&7toro ab alto& summus enim semper est pontificalis locus; {43non Аenim licebat supra regem sacrificulum quemquam accumbere. cum enim Аdicit de Didone "aurea conposuit sponda mediamque lo- @1 Аcavit" ostendit illam regali, non sacerdotali loco discubuisse}43. et Aeneas Аubique quasi sacratus inducitur. dictus autem a tortis herbis est Аtorus. {43et videtur hic ostendisse "ostroque superbo" et А"aulaeis iam se regina superbis", ut aulam significaret. 'ab alto' Аvero pro 'ex alto'; mutavit praepositionem. &7pater aeneas& honoris hoc Аnomen est. &7orsvs& propter longam narrationem. et 'orsus' hic 'coepit', Аalibi 'finit', ut "sic Iuppiter orsus".}43 Р@@&7infandvm& quia viro forti victum se dicere et doloris et Аpudoris est. &7ivbes& vis, ut "iubeo Chremetem": nam aliter hoc Аverbum Aeneae persona non recipit. {43&7renovare& retexere, iterare.}43 Р@@&7troianas vt opes& sic Horatius "aut pingues Phrygiae АMygdonias opes". {43'ut' autem quem ad modum.}43 &7lamentabile А&7regnvm& id est magnum, quasi dignum multa lamentatione, ut А"hi multum fleti ad superos". &7danai& Argivi, dicti Аa Danao rege. nam Graeci proprie sunt Thessali a Graeco rege. Р@@{43&7miserrima vidi& est enim poena et in atrocitate spectaculi, ut [in] А"Aetnaeos vidit Cyclopas Ulixes" et "vidi Аegomet, duo de numero".}43 Р@@&7pars magna fvi& propter amissam coniugem. et hoc se Аcommendat, ut paulo post "aut quid in eversa vidi cru-Аdelius urbe?" &7fando& dum ipse dicit. alibi dum dicitur, ut ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ вЦД"fando aliquod si forte tuas pervenit ad aures", quia gerundi Аmodus est. {43quidam per infinitivum modum dictum accipiunt.}43 Р@@&7myrmidonvm& Myrmidones sunt Achillis socii, Dolopes Pyrrhi, Аqui eum de Scyro secuti sunt. dicti autem sunt Myrmidones propter @1 Аhanc causam: Aeacus cum in arbore fici formicas, id est $MU/RMHKAS Аvidisset, optavit tot sibi socios evenire, et statim formicae in ho-Аmines versae sunt. sed hoc fabulae est. nam Eratosthenes dicit АMyrmidones dictos a rege Myrmidono. {43&7myrmidonvm& Myrmidones Аsunt Achillis socii, Dolopes Pyrrhi, quos ut quidam volunt de Scyro Аinsula duxit ad Troiam. dicti autem sunt Myrmidones propter hanc Аcausam: Aeacus, Iovis et Aeginae filius, cum vellet matris suae perpe-Аtuam memoriam permanere, insulam, in qua regnabat, a nomine eius АAeginam appellavit. hoc indignata Iuno pestilentia cives eius omnes Аabsumpsit; quod cum vidisset Aeacus petit a Iove, ut formicae, id est А$MU/RMHKES&, quas casu animadverterat plures, in homines et suos socios Аverterentur. qui statim mutati in homines Myrmidones appellati sunt. Аsed hoc fabula est. nam Eratosthenes dicit, Myrmidonas dictos a rege АMyrmidono, Iovis et Eurymedusae filio. sane amat hos exercitus iun-Аgere; nam et post ait "hic Dolopum manus, hic saevus ten-Аdebat Achilles".}43 &7avt dvri miles vlixi& 'duri' non laboriosi, sed Аcrudelis, ut "quem dat tua coniunx dura". nam Vergilius Аpro negotiorum qualitate dat epitheta, cum Homerus eadem etiam Аin contrariis servet. sensus autem est 'sine lacrimis haec nec a Аquovis hostium dicerentur'. illud autem quod Asinius Pollio dicit Аcaret ratione, de Achaemenide dictum 'miles Ulixi', Myrmidonas Аvero et Dolopas praesentes esse, acceptos ab Heleno; sic enim dicti Аfrangitur dignitas. {43&7miles vlixi]& [sane] quaedam si singulariter pro-Аferantur, interdum gratiora sunt, ut "Tros Tyriusque mihi Аnullo discrimine agetur". 'Ulixi' autem vetus genetivus est, ut А"atque inmitis Achilli"}43. @1 Р@@{43&7temperet& abstineat.}43 Р@@&7praecipitat& pro praecipitatur: verbum pro verbo, ut dixi-Аmus. {43et duas causas praetendit, quibus dicit non posse universa Аnarrari, dolorem et tempus.}43 &7cadentia sidera& aut epitheton est Аsiderum, quae semper et oriuntur et occidunt; aut certe maiorem Аpartem noctis vult esse transactam. {43per sidera autem noctem signi-Аficat, quae somnos suadeat.}43 Р@@&7casvs cognoscere& cognoscendorum casuum: et Graeca Аfigura est. {43'casus' autem fortunam, pericula; nam si 'mortem' dixis-Аset, 'nostrorum' debuit dicere.}43 Р@@&7et breviter& praescribit, quia Dido dixerat a А"prima dic, hospes, origine nobis". {43ergo non ad Didonis volun-Аtatem, sed narrantis officium. et quibusdam hic hysterologia videtur; А&7svpremvm& postremum, ultimum dicit. eversionem enim Troiae tantum Аomissis superioribus narrat.}43 Р@@&7qvamqvam animvs meminisse horret& 'quamquam' melius Аpraesenti iungitur tempori, ut 'quamquam scio, quamquam lego'. Аquod autem dixit 'meminisse horret' defectivi verbi ratio est; nec Аenim potuit dicere 'meminere'. et in his quae corrupta sunt natu-Аraliter, ut 'odi' 'novi' 'memini' et omnia, tempora quae inveniuntur Аet suo et aliorum funguntur officio, ut 'memini' praeteritum est, Аlegimus tamen et "memini videre, quo aequior sum Pamphilo" Аet "memini me turribus altis Corycium vidisse senem". quod Аsi fit et in verbis integris, ut "iuvat evasisse tot urbes", Аquanto magis in corruptis? &7refvgit& propter metrum pro prae-Аsenti praeteritum posuit. Р@@{43&7incipiam& deest 'tamen', quia, cum praeponitur 'quamquam', @1 Аsubiungi necesse est 'tamen'.}43 &7fracti bello& in hoc libro duplex Аintentio est: ne vel Troiae quod victa est, vel Aeneae turpe videa-Аtur esse quod fugit. {43&7fracti bello]& bene defendit causam suorum, Аquod in bello non inpares fuerint. sane amat in adversis hoc verbo uti, Аut "fractae vires" et "frangimur heu fatis, inquit".}43 А&7fatisqve repvlsi& oraculis: {43ut est "cum virgo poscere Аfata":}43 secundum Plautum tribus, vita scilicet Troili, palladii conser-Аvatione, integro sepulcro Laomedontis, quod in Scaea porta fuit, Аut in Bacchidibus lectum est; secundum alios vero pluribus: ut de АAeaci gente aliquis interesset, unde Pyrrhus admodum puer evoca-Аtus ad bellum est; ut Rhesi equi tollerentur {43a Graecis}43; ut Herculis Аinteressent sagittae, quas misit Philoctetes, {43quibus Paris peremptus Аest,}43 cum ipse non potuisset adferre morte praeventus. Р@@&7dvctores& sonantius est quam 'duces', ut "regna-Аtorem Asiae": quod heroum exigit carmen. &7labentibvs& velo-Аcibus, ut "labere nympha polo" et "labere Аpinnis". cursu enim lapsus celerior est. Р@@&7instar& nomen est indeclinabile, licet Probus instaris decli-Аnaverit, ut nectaris. et caret praepositione, sicut 'peregre', quamvis АSerenus lyricus "'ad instar'" dixerit. 'instar' autem est ad simili-Аtudinem: unde non restaurata, sed instaurata dicuntur aedificia ad Аantiquam similitudinem facta. &7eqvvm& de hoc equo varia in historiis @1 Аlecta sunt: ut Hyginus {43et Tubero}43 dicunt, machinamentum bellicum Аfuit, {43quod equus appellatur, sicut aries, sicut testudo, quibus muri vel Аdiscuti vel subrui solent:}43 unde est "aut haec in nostros fabri-Аcata est machina muros": ut alii, porta quam eis Antenor aperuit, Аequum pictum habuisse memoratur, vel certe Antenoris domus, quo Аposset agnosci. {43non nulli signum equi datum, ut internoscerent Graeci Аsuos, vel hostes. a quibusdam dicitur facta proditione praedictum, ne Аquis eas domos violaret, quarum ante ianuam equus esset depictus, unde АAntenoris et ceterorum domus agnitae sunt.}43 aut {43quia}43 equestri proelio Аvicta est Troia. aut a monte Hippio, post quem se absconderant АGraeci, unde et adludit 'instar montis equum'; {43ut "pelago Аcredas innare revulsas Cycladas"}43. aut re vera hoc fuit, quod АVergilius sequitur. {43sed melius machinamenti genus accipimus.}43 А&7palladis arte& aut ingeniose, aut dolose, ac si diceret, consilio Аiratae deae, quae fuit inimica Troianis. Р@@&7aedificant& translatio, ut Cicero "navem tibi aedificatam Аesse Messanae". item &7intexvnt& ut {43ipse alibi}43 "bis denas АItalo texamus robore navis". {43&7aedificant]& aedificari enim habi-Аtacula hominum dicimus; nam ideo hic de equo 'aedificant', qui erat Аhomines recepturus; vel propter magnitudinem. &7intexvnt]& quia naves Аtexi dicuntur; nam ideo ubi naves fiunt textrinum vocatur.}43 &7abiete А&7costas& non sine ratione Vergilius hoc loco abietem commemorat, Аitem acerem et pinum paulo post: nam fulminata abies interitum Аdominae significat, et Troia per feminam periit. acer vero in tutela АStuporis est: et viso equo stupuere Troiani, ut "pars stupet @1 Аinnuptae donum exitiale Minervae". pinus in tutela quidem est Аmatris deum; sed et fraudum et insidiarum, quia eius poma cadentia Аper fraudem interimunt: et hic equus plenus insidiarum est. А&7abiete& solutio est spondei, nunc in proceleumaticum, alias in Аdactylum, ut "arma virum", alias in anapaestum, ut "fluvio-Аrum rex Eridanus". sciendum sane, Vergilium ubique in solutione Аista servare sibi excusationem synaliphae: quod alii contemnunt. Р@@&7votvm& oblatum: nam participium est. {43&7votvm p. r. s.]& id Аest vovisse pro reditu. Accius in Deiphobo inscriptum dicit "Miner-Аvae donum armipotentes Danai abeuntes dicant". &7ea fama А&7vagatvr& hoc est reditus fama tantum fuit, non et simulationis; nam Аincipiunt et insidiae patefactae esse.}43 &7ea fama vagatvr& bene Аexcusat, ne reus sit conscientiae. Р@@&7hvc& pro illuc. {43&7hvc& in equum, vel in hanc rem.}43 &7de-А&7lecta corpora& delectorum virorum. &7sortiti& contraria sunt di-Аlectus et sortitus. sed intellegimus, plures quidem electos, sorte Аtamen ex ipsis ductos, qui includerentur. &7virvm& pro virorum, Аqua figura et in prosa utimur. dicit sane Plinius [in naturali hi-Аstoria] hoc in neutro non esse faciendum, scilicet propter casuum Аsimilitudinem, nisi forte nimia metri necessitas cogat. {43&7fvrtim& Аnum a plebe, hoc est nullo sciente, id est latenter? nam et furtum @1 Аideo dicitur, quod magis per tenebras admittatur; unde fures qui quasi Аper furvum tempus, hoc est nigrum, aliquid subripiunt.}43 ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ вШУ@@&7caeco lateri& pro caecis lateribus. et nota aliter dici Аcaecum hominem, id est non videntem, aliter caecum latus, id est Аobcaecaturum, absconsurum. {43&7cavernas ingentes& non nulli omnia Аloca concava cavernas dictas a veteribus asserunt, ut "et Аumbrosae penitus patuere cavernae". alii fustes curvos navium, Аquibus extrinsecus tabulae adfiguntur, cavernas appellarunt: unde, quia Аnaves texi dicuntur et cavernae navium sunt, permansit in metaphora, Аut et 'intexunt' diceret et 'cavernas'. alii quodcumque in arcum for-Аmatum est, quod flexum et in altitudine curvatum ad sedem deducitur Аcavernam dici tradunt.}43 Р@@&7ingentes& ut diximus, epitheto levavit tapinosin. &7vtervm-А&7qve& uterus est mulierum: {43nam praegnantis proprie est}43. quem modo Аideo dixit, quia dicturus est "feta armis". alvus est quo Аdefluunt sordes, ut Sallustius "simulans sibi alvum purgari". Аventer qui videtur, ut Iuvenalis "Montani quoque venter adest Аabdomine tardus". {43sane et in tragoedia de hoc equo $E)GKU/MONA& legi-Аtur; hinc ergo hic 'uterum' dixit.}43 &7armato milite& ut supra А"ex hoste". {43&7armato milite]& singularem numerum pro plurali posuit, Аut "ultro Inachias venisset ad urbes Dardanus" pro АDardani; et alibi pluralem pro singulari, ut "desiste ma-Аnum committere Teucris", cum solus esset Aeneas.}43 Р@@&7tenedos& Tenes quidam infamatus, quod cum noverca con-Аcubuisset, hanc insulam vacuam cultoribus tenuit: unde Tenedos @1 Аdicta est. ideo ergo ait 'notissima fama'. sic Cicero "Tenen ipsum Аcuius ex nomine Tenedos nominatur". {43&7tenedos& insula est Аcontra Ilium, quae ante Leucophrys dicta est; nam Tenes, Cycni filius, Аinfamatus a noverca, quod cum ea voluisset concumbere, cultoribus va-Аcuam tenuit: unde Tenedos dicta est. alii dicunt, quod se propter Аsupra dictam causam ex ipsa insula in mare praecipitaverit. huius Аsoror Hemithea fuisse dicitur.}43 Р@@&7insvla dives opvm& {43ut alibi "dives equum". et}43 hic Аgenetivo iungit, Statius, quod rarum est, et ablativo, ut "satis Аostro dives et auro". {43&7priami dvm regna m. &%qui et ipsa a Grae-Аcis est.}43 Р@@{43&7sinvs& reductus litoris secessus.}43 &7statio& statio est ubi ad Аtempus stant naves, portus ubi hiemant. &7male fida& aut minus Аfida propter periculum navium, quia statio est, quam plagiam dicunt: Аaut certe fida Graecis. &7male& hoc est 'in nostram perniciem', ut АLucanus de syrtibus "sic male deseruit": et hanc significationem Аraro invenimus. sane 'male fidus' {43non infidus, sed}43 minus fidus intel-Аlegitur. 'male' enim minutionem habet, non negationem. Р@@{43&7deserto& vel ab his, qui Troianae partis erant; aut certe ideo А'deserto', ut facilius latere possint. &7condvnt& pro abscondunt.}43 Р@@&7abiisse petiisse& 'abisse' dicimus et 'petisse', sed propter Аmetrum epenthesis facta est. {43&7mycenas& a parte totum, id est Graeciam.}43 Р@@&7omnis tevcria& subaudis 'gens'. et absoluta est elocutio. А{43&7solvit& quasi ante aerumnis vincti essent.}43 @1 Р@@&7pandvntvr portae& signum pacis est, ut Sallustius "aper-Аtae portae, repleta arva cultoribus"; {43ut 'clausis portis' signum Аbelli est "quae moenia clausis bellum acuant portis"}43. А{43&7ivvat ire& autem, exire, aut ire longius.}43 &7dorica castra& mala Аest compositio ab ea syllaba incipere, qua superius finitus est sermo; Аnam plerumque et cacenphaton facit, ut hoc loco. sane Dorus АNeptuni filius fuit, unde Dori originem ducunt. Р@@{43&7litvsqve relictvm& quod nostrum fuerat.}43 Р@@{43&7hic& pro illic. et totum hoc ita accipiendum.}43 &7tendebat& Аtentoria habebat, ut "et latis tendebat in arvis". А&7saevvs achilles& propter Hectorem tractum. et talis ubique indu-Аcendus est, ut Horatius "iura neget sibi nata". Р@@&7classibvs hic locvs& magis ad equites referre debemus, Аut "et Ortinae classes": unde et classica dicuntur. А{43&7acie& hic exercitu. aliter "huc geminas nunc flecte acies".}43 А&7hic acies& legitur et 'acie'. nam potest utrumque. Р@@{43&7pars stvpet& [2&7et mirantvr&]2 figurate, ut "pars in frusta Аsecant".}43 &7innvptae& quae numquam nubit, nam virgo potest et Аnubere. {43&7donvm &$A)MFIBOLI/A&, non quod ipsa dedit, sed quod ei oblatum Аest.}43 &7donvm exitiale& quantum ad Troianos. Р@@&7primvsqve thymoetes& ut Euphorion dicit, Priamus ex АArisba filium vatem suscepit. qui cum dixisset quadam die nasci Аpuerum, per quem Troia posset everti, pepererunt simul et Thy-Аmoetae uxor et Hecuba, quae Priami legitima erat. sed Priamus АThymoetae filium uxoremque iussit occidi. inde ergo nunc dicit @1 А'sive dolo', quia iustam causam proditionis habere videbatur. alii Аvolunt 'dolo' {43scilicet Graecorum}43, quo omnes decepti sunt. Р@@{43&7arce locari& velut tutamen. et non incassum arcis Troianae Аprope multis locis mentio fit. in hac enim arce huiusmodi saxum fuisse Аdicitur, quod ab alio contritum sanguinem emitteret. namque Helenam Аad incitandos in se amatores saepe ex hoc saxo lapillum uti fuisse Аsolitam.}43 Р@@&7sic fata ferebant& ut etiam cives contra patriam sentirent. Р@@&7at capys& quidam: non pater Anchisae. et bene nec se, Аnec patrem huic consilio dicit interfuisse, per quod interitus patriae Аimminebat. quamquam Aeneas quasi obtrectator Priami non adsit, Аut Homerus dicit, Anchises vero propter caecitatem, ut docet Theo-Аcritus. {43alii hunc Capyn adfinem Aeneae tradunt, et ideo ei ab Aenea Аdari recti consilii principatum. hic est qui Capuam condidit. sed hoc Аpost multa saecula claruit. nam his temporibus, quibus Caesar occidi Аhabuit, Capuae iuvencae aeneae dicitur inscriptum fuisse, isdem tempo-Аribus unum de genere conditoris periturum.}43 Р@@{43&7pelago& pro in pelagus. &7danavm insidias& bene qui suadet Аut praecipitetur, non dicit 'donum Minervae', sed 'Danaum insidias' et А'suspecta dona'.}43 Р@@&7svbiectisqve vrere flammis& 'que' copulativa coniunctio Аest, 'aut' disiunctiva. quomodo ergo has iunxit, {43cum non utrumque, Аsed alterutrum fieri poterat quod suadebatur}43? poetarum est partem Аpro parte ponere, ut torvum pro torve, {43et}43 volventibus pro volubi-Аlibus: coniunctionem ergo pro coniunctione posuit, ut А"saxum ingens volvunt alii radiisque rotarum" 'que' pro 've' Аposuit; nam sonantius visum est. {43antiqua tamen exemplaria 've' Аhabere inveniuntur; 've' enim proprium significatum habet, ut interdum Аpro vel accipiatur.}43 @1 Р@@{43&7terebrare& quidam aperire ac rescindere accipiunt, alii terebrare Аsimpliciter accipiunt, quia adiecit temptare. et hinc ostenditur adversa Аsententia; non enim ab omnibus creduntur insidiae.}43 Р@@&7incertvm& instabile, unde est 'studia in contraria'. {43'in-Аcertum' ergo aut temporale est, aut perpetuum epitheton vulgi.}43 sane А'vulgus' magis masculini generis est, quam neutri, quia in 'us' Аexeuntia neutra in 'ris' mittunt genetivum, excepto 'pelagus', quod Аin hoc nomine creavit errorem. Р@@&7ante omnes& aut perissologia est, quia dixit 'primus'; aut А'ante omnes', id est videntibus omnibus. Р@@&7laocoon& omnia in 'oon' exeuntia tertiae sunt declinationis, Аut Laocoontis Demophoontis Hippocoontis. {43&7ardens& omnis adfectus Аtribus rebus ostenditur, vultu voce gestu, sicut hic futura dicturo primum Аiram et commotionem animi quae vultu ostenditur dedit, dein celeritatem Аcorporis, inde vocis magnitudinem.}43 Р@@{43&7et procvl& quidam hoc loco 'procul' 'unde primum exaudiri Аpotuit' tradunt: alii 'iuxta' volunt, ut "serta procul". &7o miseri& bene Аhoc coepit, quia non erant suadenti utilia credituri.}43 &7qvae tanta А&7insania?& quia insanorum est contra se sentire. {43aut 'insania' dementia.}43 Р@@{43&7creditis avectos hostes& vehementius est, quam si dixisset 'non Аnavigaverunt'.}43 Р@@&7dona carere dolis danavm?& ordo est 'dona Danaum', Аnon 'dolis Danaum'; {43non enim quaecumque sunt dona Danaum sunt}43. А&7sic notvs vlixes?& quia, ut ait Homerus, voluntate verberatus Аet sub habitu mendici Troiam ingressus exploravit universa. {43hic Аsane Ulixes, filius Laertae, Penelopae maritus fuit. qui filios habuit АTelemachum ex Penelope, ex Circe vero Telegonum, a quo etiam inscio Аcum is ipse patrem quaereret, occisus est. huic Ulixi primus Nico-■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ вШмИИmachus pictor pilleo caput texisse fertur. huius post Iliense bellum @1 Аerrores Homerus notos omnibus fecit. de hoc quoque alia fabula nar-Аratur. nam cum Ithacam post errores fuisset reversus, invenisse Pana Аfertur in penatibus suis, qui dicitur ex Penelope et procis omnibus Аnatus, sicut ipsum nomen Pan videtur declarare: quamquam alii hunc Аde Mercurio, qui in hircum mutatus cum Penelope concubuerat, natum Аferunt. sed Ulixes posteaquam deformem puerum vidit, fugisse dicitur Аin errores. necatur autem vel senectute, vel Telegoni filii manu aculeo Аmarinae beluae extinctus. dicitur enim, cum continuo fugeret, a Mi-Аnerva in equum mutatus.}43 Шо@@&7in ligno& bene 'ligno' quasi dissuasorie, non simulacro, ut Аpaulo post "ducendum ad sedes simulacrum". nam in Аsuasione vel dissuasione tam sensus quam verba considerantur. А{43&7ligno]& adfectavit tapinosin dicens 'ligno'; infirmare enim vult fictam Аeorum religionem.}43 Р@@{43&7inspectvra domos,& bene 'inspectura'; muris enim portisque de-Аiectis, qui apud Troiam hoc machinamento perrupti sunt, necesse erat Аdomos inspici. &7ventvraqve desvper vrbi& hoc est oppressura civitatem.}43 Р@@{43&7avt aliqvis latet error& non confirmat, ut plus in eo fraudis Аvideatur esse, quam fuit.}43 &7error& id est dolus, ut "inextri-Аcabilis error". et est figura ab eo quod praecedit id quod sequitur. Аdistinguendum sane 'error', et sic dicendum 'equo ne credite Teucri'. Аitem 'quicquid id est, timeo', hoc enim melius est. {43&7eqvo latet& Аid est sub praetexto, sub specie equi. alii 'equo' in equo accipiunt. А[2&7ne&]2 &7credite& [2ne]2 confidite, id est nolite eorum fiduciam habere, qui Аtimendi sunt, etiam cum ultro offerunt dona.}43 Р@@{43&7qvicqvid id est& 'timeo' inquit 'quicquid omnino in equo est; Аceterum Danaos, etiam dona ferentes'.}43 @1 Ш│@@{43&7in latvs& quidam inter ventrem et latus percussum intellegunt. А[multi ita volunt intellegi 'in latus stetit, in alvum contorsit hastam.'] Аquidam deesse aliquid putant, ut sit sensus 'inclinans se in latus ad Аictum vehementiorem intorsit hastam', nam si latus equi accipias, con-Аtrarium erit quod subiunxit 'alvum'.}43 &7feri& quadrupedis: ab eo quod Аtoto corpore feratur, {43ut "pectebatque ferum" et paulo Аpost "saucius at quadrupes".}43 &7cvrvam alvvm& Plautus Аmasculino ait genere, quo non utimur. percussum sane intellegimus Аinter ventrem et latus. Р@@&7recvsso& pro concusso, praepositio pro praepositione. Р@@&7cavae cavernae& Graeca figura, ut 'vitam vivere', 'mor-Аtem mori'. {43quae autem a veteribus cavernae appellatae sint superius Аdictum est.}43 Р@@&7fata devm& 'fata' modo participium est, hoc est 'quae dii Аloquuntur', ut Statius et vocem fata sequuntur". {43&7si mens non А&7laeva fvisset& Troianorum scilicet; bene ergo divisit. sane}43 &7laeva& modo Аcontraria. et sciendum laevum, cum de humanis rebus est, esse Аcontrarium, cum de caelestibus, prosperum, ut "intonuit Аlaevum", quia sinistra numinum intuentibus dextra sunt. Р@@&7foedare& dilacerare. foedum enim tam apud Vergilium, Аquam apud Sallustium non turpe significat, sed crudele, ut А"sanguine foedantem quos ipse sacraverat ignis", Sallustius А"foedi oculi". {43alii 'foedare' secundum Graecos accipiunt. quid enim Аfoedius, quam duces Graecorum latentes deprehendi? &7latebras& autem Аamare dixit.}43 @1 Р@@&7stares& si 'staret' legeris, 'maneres' sequitur propter $O(MOIO-А$TE/LEUTON.& et est apostropha. Р@@{43&7ecce manvs& haec particula prope rem gestam ante oculos lecto-Аris inducit. sane saepe dictum est, Vergilium inventa occasione men-Аtionem iuris pontificalis facere in quacumque persona. antiquis itaque Аcaerimoniis cautum erat, ne vinctus flaminiam introiret, si introisset, Аsolveretur vinclaque per impluvium effunderentur inque viam publicam Аeicerentur. flaminia autem domus flaminis dicitur, sicut regia regis Аdomus. [quod] hic de Sinone rem flaminis a rege factam debemus acci-Аpere, "ipse viro primus manicas atque arta levari vincla Аiubet Priamus"; quod factum sub divo, illo versu ostendit А"sustulit exutas vinclis ad sidera palmas" et "vos aeterni Аignes", id est sidera: quod utique incongrue dictum videtur, nisi sub Аdivo Sinonem stantem haec dixisse accipiamus. ideo autem 'iuvenem' Аdicendo nomen suspendit, quo gravior narratio fieret, si ordine suo re-Аferrentur quae gesta sunt.}43 &7manvs revinctvm& ut "oculos Аsuffusa". Р@@&7trahebant& cum festinatione adducebant, ut А"conventus trahit in medios". et modo 'trahebant' ad desiderium Аducentum et Sinonis pertinet simulationem. {43non quia renititur Sinon, Аnam contrarium esset 'qui se ignotum venientibus ultro'.}43 Р@@&7qvis se& quibus se. alii 'qui se' legunt. Р@@{43&7hoc ipsvm& vel ut caperetur, vel quod Graeci simulabant.}43 &7hoc А&7ipsvm& per 'm', quia usurpatum est 'ipse', et est naturale 'ipsus', Аut "ipsus mihi Davus". dicimus ergo 'ipsus ipsa ipsum', ut 'do- @1 Аctus docta doctum'. &7vt strveret& ut confirmaret praeiacta dolo-Аrum semina. et respexit ad superiora, ut "aedificant". {43&7vt А&7strveret]& vel astrueret vel incoatum a Graecis perficeret. quod ipse Аexposuit 'Troiamque aperiret Achivis'.}43 Р@@&7fidens animi& ut "o praestans animi iuvenis". Аet est nomen; desiit enim esse participium, quia genetivo casui Аcohaeret et potest recipere conparationem. {43sane veteres fiduciam Аinterdum pro crimine et audacia ponebant, ut Sallustius "ita fiducia Аquam argumentis purgatiores dimittuntur". et Vergilius "nam Аquis te, iuvenum confidentissime".}43 &7in vtrvmqve& 'in' modo А'ad' significat, alibi pro 'contra', ut etiam supra diximus. А{43sane sequenti versu exposuit, quid est 'in utrumque paratus'.}43 Р@@&7versare dolo& dolo evertere, et subaudis Troianos; aut А'dolos versare', hoc est exercere. {43hinc versutus, quod facile se ad ea Аquae usus poscit vertit. Plautus "versutior es, quam rota figula-Аris". &7occvmbere morti& novae locutionis figura et penitus remota. En-Аnius "ut vos vostri liberi defendant, pro vostra vita morti oc-Аcumbant obviam".}43 Р@@&7visendi& frequentativum est 'viso', ut 'verso' 'facesso', Аlicet rarum sit; nam in 'to' exeunt frequentativa. Р@@&7circvmfvsa rvit& figura $U(PALLAGH/,& ruit {43primo}43 et {43sic}43 cir-Аcumfusa est. {43&7certant& cum supra 'iuventus ruit' dixerit, subiunxit А'certant'. figuratum est, quia iuventus enuntiatione singulare est, intellectu @1 Аplurale.}43 &7inlvdere capto& et 'inludo tibi' dicimus, ut hoc loco, Аet 'inludo te', ut "verbis virtutem inlude superbis", Аet 'inludo in te'. simile est {43et}43 'insulto'. {43quidam 'inludere' per Аludum ac iocum saevire in iniuriam alicuius intellegunt, ut "silvestres Аuri adsidue capraeque sequaces [2inludunt]2". 'capto' autem, quod Аita Troiani putabant.}43 Р@@{43&7accipe& audi, ut 'da' dic, ut "qui sit da Tityre nobis". А&7insidias& servavit ordinem respondendo ad illud, quod regina interroga-Аverat "insidias, inquit, Danaum". &7crimine ab vno&}43 Аhoc est causa, ut "crimen amor vestrum": ab eo quod Аpraecedit id quod sequitur. si enim simpliciter intellexeris 'cri-Аmine', de negotio ad personam vitiosum transitum facis. alii sic Аlegunt 'Danaum insidias et crimina'. Ш├@@&7tvrbatvs& quasi turbatus, ut "exultat Amazon", Аid est quasi Amazon. {43et hoc ad fidem faciendam: non enim tur-Аbatus, supra enim ait 'seu versare dolos, seu certae occumbere morti'. А&7inermis& quidam supplex accipiunt, ut "tendentemque Аmanus Priamum conspexit inermes".}43 Ш┼@@&7hev& modo una est syllaba, sed interdum propter metrum Аduae fiunt, ut "eheu quam pingui macer est mihi taurus in Аervo", sicut 'prendit' et 'prehendit', et secundum Plinium multa Аsunt talia. &7tellvs& et &7aeqvora& bene conciliat miserationem, de Аcommunibus duobus exclusus elementis. sane 'tellus' 'us' longa Аest: et sunt pauca quae 'us' producunt, ut senectus iuventus salus Аvirtus palus servitus incus tus rus mus pus, tunc scilicet cum gene-Аtivus in 'tis' vel in 'ris' exit et habet paenultimam longam. ideo @1 Аautem 'tis' et 'ris' diximus, quia palus, licet paludis longa sit А'lu', brevis tamen non numquam invenitur, quia in 'dis' exit ge-Аnetivus, ut Horatius "sterilisque diu palus aptaque remis". ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ вШ┼ИМ'aequora' vero modo maria, alibi campos, ut "ac prius ignotum Аferro quam scindimus aequor:" dictum enim est ab aequalitate. А{43&7hev qvae nvnc . . . accipere]& quia Graeci tenebant maria, Troiani Аterras. sane quod deflet, ideo ei prima brevis datur oratio. et est con-Аtroversiae schema: nam principium satis docte sumptum est; hac enim Аexclamatione et miseriae auctu benivolum sibi iudicem fecit, querelae Аautem novitate attentum. quis enim non cuperet audire, quo pacto Аidem homo et Graecis et Troianis esset invisus? denique subiecit 'quo Аgemitu conversi animi, compressus et omnis impetus: hortamur fari Аquo sanguine cretus, quidve ferat; memoret quae sit fiducia capto'. Аhabet ergo benivolentiam et attentionem. ingressus deinde causam, quia Аtimebat, ne persona Graeci suspecta esset quasi hostis, hoc fatetur pri-Аmum et ex sequentibus sanat 'neque me Argolica de gente negabo: hoc Аprimum; nec si miserum Fortuna Sinonem finxit, vanum etiam men-Аdacemque inproba finget'. subiungit fabulam ex qua sibi fidem paret Аdicturus de equo. de Palamede autem et Iphigenia ad Troianos nil Аpertinet, de quibus vera incipit et in falsa desinit; facile enim quae Аsequuntur credibilia sunt, cum prima recognoscuntur: quae per singula Аloca vel versus facilius poterimus advertere.}43 Р@@&7deniqve& aut vacat, sicut 'gentium', aut novissime significat. Р@@&7et svper& et insuper. &7ipsi& {43quos pro merito meo minime Аdeceat saevos esse, [hoc est],}43 quibus sum praestaturus salutem. Р@@&7infensi& infensus proprie est plus quam inimicus, {43ab ini-Аmico maior}43. &7poenas cvm sangvine& id est et tormenta et mor-Аtem. potest enim aliud esse sine alio. Р@@{43&7conversi animi& bene, quia dixerat 'et super ipsi Dardanidae Аinfensi', ut ostenderet eos, cum advenienti inludere certarent, audito Аeius gemitu ad miserationem esse conversos.}43 @1 Р@@{43&7impetvs& quo in Sinonis ferebamur interitum. &7hortamvr& Аbene, non 'iubemus', utpote miserantes.}43 &7qvo sangvine cretvs& Аquibus sit parentibus natus: nam Graecum esse constabat. Р@@&7ferat& adferat, id est nuntiet. &7memoret qvae sit fidv-А&7cia capto& aut dicat quae tanta sit in captivo fiducia, ut audeat Аdicere 'et super ipsi': aut certe 'memoret' est meminerit, ut signi-Аficet, meminerit in captivo {43per}43 veriloquium vitae esse fiduciam. Аunde et responsio talis est 'fatebor vera'. alii 'memorem' legunt, Аut sit sensus, hortabamur ad loquendum memorem, hoc est qui Аdiligenter factionis suae meminerat. {43&7memoret qvae sit fidvcia capto]& Аvel [ut] memor sit, quid in captivo victori liceat, vel 'quidve ferat me-Аmoret', id est quid afferat dicat, ut simpliciter accipiatur quod sequi-Аtur, quid illud sit quod ei fiduciam apud hostes capto pariat, ut putet Аa Troianis sibi esse parcendum.}43 Ш═@@&7fverit qvodcvmqve& id est quicumque me sequitur even-Аtus. {43&7fverit qvodcvmqve]& sive miseratus vitam concedere volueris, sive Аnon. est autem parenthesis, et respicit ad illud 'memoret, quae sit Аfiducia capto'. suspendendum ergo 'rex'. sane 'quodcumque' vetusta Аvoce mortem significari Lucilius docet in XII. "hunc, si quid pueris Аnobis me et fratre fuisset", hoc est, si mors vel me vel fratrem Аoppressisset. ergo ut quidam volunt urbane animum hominis mortem Аcontemnentis ostendit. 'vera' inquit, ut et falsa, quae postea dicturus Аest, vera credantur: ideo primo a veris coepit. ordo autem est, fate-Аbor cuncta vera, neque me Argolica de gente negabo. quod sciebant АTroiani confessus est, ut ei de ceteris crederetur.}43 Ш╧@@&7hoc primvm& hoc maximum est {43vel principale}43 apud me, Аverum dicere. {43[2vel]2 &7hoc primvm& 'fatebor' subaudis. &7nec si mise-А&7rvm fortvna sinonem finxit& quidam ita intellegunt: si me Fortuna ad Аhanc miseriam perducere potuit, non valebit etiam stultum facere, ut @1 Аputem me mentiendo proficere.}43 &7sinonem& Autolycus quidam fur fuit, Аqui se varias formabat in species. hic habuit liberos Aesimum, Аunde natus est Sinon, et Anticliam, unde Ulixes: consobrini ergo Аsunt. nec inmerito Vergilius Sinoni dat et fallaciam et proditionis Аofficium, ne multum discedat a fabula, quia secundum Euphorionem АUlixes haec fecit. {43&7sinonem& melius, quam si 'me' dixisset; solet Аenim et in nomine quaedam esse emphasis, ut "et quisquam Аnumen Iunonis adoret".}43 Р@@&7finxit& conposuit, formavit, ut "et corpora Аfingere lingua". et notandum quia omnis Sinonis oratio diasyr-Аtica est: nam et negotium exprimit, et Troianorum insultat stulti-Аtiae, ut hoc loco. &7finxit vanvm& fallacem. et vanus est qui Аetiam sine utilitate mentitur, mendax qui tantum ad decipiendum. Аsane 'vanus' stultus apud idoneos non invenitur, ut ait Iuvenalis А"sic libitum vano qui nos distinxit Othoni". Р@@&7fando aliqvod si forte tvas pervenit ad avres& dum Аdicitur. et utitur bona arte mendacii, ut praemittat vera et sic Аfalsa subiungat. nam quod de Palamede dicit verum est, quod de Аse subiungit falsum. et sciendum ex hac historia partem dici, Аpartem supprimi, partem intellegentibus linqui. nam Palamedes, Аut Apollonius dicit, septimo gradu a Belo originem ducens, cum Аdilectum per Graeciam ageret, simulantem insaniam Ulixen duxit Аinvitum. cum enim ille iunctis dissimilis naturae animalibus salem Аsereret, filium ei Palamedes opposuit. quo viso Ulixes aratra sus-Аpendit, et ad bellum ductus habuit iustam causam doloris. postea @1 Аcum Ulixes frumentatum missus ad Thraciam nihil advexisset, a АPalamede est vehementer increpitus. et cum diceret adeo non esse Аneglegentiam suam, ut ne ipse quidem si pergeret quicquam posset Аadvehere, profectus Palamedes infinita frumenta devexit. qua in-Аvidia Ulixes auctis inimicitiis fictam epistolam Priami nomine ad АPalamedem, per quam agebat gratias proditionis et commemorabat Аsecretum auri pondus esse transmissum, dedit captivo, et eum in Аitinere fecit occidi. haec inventa more militiae regi adlata est et Аlecta principibus convocatis. tunc Ulixes cum se Palamedi adesse Аsimularet, ait, si verum esse creditis, in tentorio eius aurum quae-Аratur. quo facto invento auro, quod ipse per noctem corruptis Аservis absconderat, Palamedes lapidibus interemptus est. hunc Аautem constat fuisse prudentem. nam et tabulam ipse invenit ad Аconprimendas otiosi seditiones exercitus, ut Varro testatur. secun-Аdum quosdam ipse repperit litteras. quae res forte sit dubia, tamen Аcertum est * * * $X& ab hoc inventas cum h aspiratione. Р@@&7inclita gloria& propter dilectum et frumenta. Р@@&7falsa svb proditione& sub falso crimine proditionis. et Аrem notam per transitum dicit; unde et paulo post 'haud ignota Аloquor'. quamquam ibi possit intellegi, haud ignota nobis, sed Аforte etiam ad vos potuit pervenire. sciendum sane factum hoc vere Аet Troianos scisse. sed Sinon callide quasi ignorantibus quae vera Аsunt dicit, ut fidem sequentibus faciat. {43&7pelasgi& a Pelasgo Terrae Аfilio, qui in Arcadia genitus dicitur, ut Hesiodus tradit.}43 Р@@&7infando indicio& propter aurum clam suppositum. {43'in-Аdicio' autem delatione.}43 &7qvia bella vetabat& iam hoc falsum est, Аsed dicitur ad Sinonis commendationem; {43nam aliam ob causam Pa- @1 Аlamedes periit. et bene ad captandam circa amicos eius miseriam Аadiungitur, quia pacis auctor fuit.}43 Р@@&7cassvm& privatum, vacuum. {43[et] &7cassvm& est quasi quassum Аet nihil continens; nam et vas quassum, quod humorem in se non con-Аtinet et est vacuum: unde et retia casses, quod multum in se vacui Аhabeant. &7nvnc cassvm lvmine lvgent]& [sane] vult Sinon suadere, vere Аfugisse Graecos, si Palameden lugere potuerunt.}43 Р@@{43&7illi me comitem& oratorie se commendat. 'illi' id est qui bella Аvetabat. et bene 'comitem', non militem, quem eius inimici velut sub-Аparem insequerentur. &7et consangvinitate propinqvvm& excusatio a ne-Аcessitudine, sed hoc totum falsum est.}43 Р@@&7pavper& {43excusatio a fortuna:}43 haec enim fuerat causa mili-Аtandi, ut Terentius "cum hinc egens profugiet aliquo mili-Аtatum". {43&7primis& [2&7hvc misit&]2 &7ab annis& aut adolescentiae, aut belli. et Аest excusatio, quia patri parendum necessario fuit; ideo ait 'misit'.}43 Р@@&7dvm stabat regno& quia et ipse unus de regibus fuit. {43et ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ вШ╪Вbene addidit dignitatem eius quem fingebat propinquum, ut ei iusta Аcausa fuerit indignationis adversus Ulixem.}43 Р@@&7et nos& pluralis numerus pro singulari, {43ut Sallustius "nos Аin tanta doctissimorum copia". an 'nos' se et patrem dixit? &7et А&7nos]& id est ut Palamedes.}43 &7nomen& gloriam, ut "nomen АEchionium matrisque genus Peridiae". {43alii 'nomen' nobilitatem Аaccipiunt, ut "cui genus et quondam nomen natique Аfuissent".}43 Р@@&7invidia& propter advectum frumentum. &7pellacis& per Аblanditias decipientis. pellicere enim est blandiendo elicere. Р@@{43&7concessit& pro decessit.}43 Р@@{43&7adflictvs& suspendendum, ne videatur adflictum se dicere, quia @1 Аin tenebris vitam trahebat, sed quia amicum perdiderit. &7vitam in А&7tenebris& ideo lugentibus inimica lux est, quia caruerunt ea hi quos Аdolent; ideo tenebras petunt et atra veste amiciuntur et capita velant, Аut videantur cum defunctis agere, imitantes tenebris inferorum faciem.}43 Р@@{43&7insontis amici& duo posuit, et 'insontis' et 'amici'. et plus est Аquod amicum dixit, quam propinquum.}43 &7mecvm indignabar& quo-Аmodo ergo 'nec tacui demens'? intellegimus istum quasi tacuisse Аprimo, post inpatientia doloris erupisse. {43&7et casvm insontis m. i. amici]& А[aut] quod interim non vindicarem amici insontis interitum.}43 Р@@&7fors siqva& bene 'siqua', quia est et bona et mala. А{43&7tvlisset& non nulli pro retulisset intellegunt.}43 Р@@{43&7si patrios vmqvam remeassem victor ad argos& bene dubitat, ut Аostendat, propter Palameden omnes sibi Graecos inimicos fuisse. А&7victor& autem ut quidam volunt voti compos, ut est "quam Аseptem ingentia victor corpora fundat humi", quia aliter dictum Аpotuit non bene a Troianis accipi. &7argos& Argi ab Argo dicti, quem Аcustodem vaccae, in quam Io fuerat commutata Mercurius occidit.}43 Р@@&7promisi& per contrarium ait pro minatus sum, quia minamur Аmala, promittimus bona. sic Horatius contra "atqui vultus erat Аmulta et praeclara minantis", id est promittentis. {43[et] &7promisi А&7vltorem& deest 'futurum'.}43 Р@@{43&7hinc mihi& pro 'hac causa' vel 'propter hoc'. et est adverbium Аlocale pro coniunctione causali.}43 &7prima mali labes& quia secuta Аsunt postea oraculum et adscita Calchantis factio. {43'adscita' sane Аdicitur adsumpta.}43 'labes' vero ruinam significat, a lapsu. Р@@&7criminibvs& causis, ut supra "et crimine ab uno". А{43&7novis& aut magnis, aut quae nullus sperasset; aut aliis atque aliis.}43 А&7spargere voces& ut Cicero "et spargere venena didicerunt". @1 Р@@&7ambigvas& {43aut}43 dubias, ne si aperte ageret, accusatio esse Аvideretur, {43aut suspicionum et criminum plenas.}43 &7conscivs& aut Аperacti sceleris, {43[de nece Palamedis]}43 aut dolorum suorum, ut est in Аtertio "oblitusve sui est Ithacus". {43aut certe sciens hunc Аmeum animum.}43 &7arma& modo fraudes vel dolos, nam arma sunt Аinstrumenta cuiuslibet rei: unde et insidiantis fraudes 'arma' nomi-Аnavit. {43alii 'arma' pro opibus vel auxiliis accipiunt. alii 'arma' con-Аsilium, alii occasionem, non nulli insidias intellegunt: quidam 'conscius Аarma' hypallagen putant pro 'conscientia arma', ut "et quon-Аdam patriis ad Troiam missus in armis" et "arma deosque Аparant comites" et "alia arma Latinis quaerenda".}43 Р@@&7nec reqvievit enim& aut vacat 'enim', aut pendet sensus, Аut et posterior 'donec Calchante ministro': arte enim agitur, semi-Аplena dicendo ut cogat et interrogare et avidius audire Troianos. А&7calchante ministro& 'me destinat arae', et est aposio-Аpesis. {43et mire 'ministro', quasi non exierit a se responsum.}43 Р@@{43&7sed qvid ego& aposiopesis. et bene reticuit, ne taederet illos Аtam longae orationis, nihil ad se pertinentis, nisi studium audiendi Аintermissione renovasset. &7avtem& hic abundat.}43 &7ingrata& nec vobis Аplacitura, nec mihi gratiam conciliantia. {43&7ingrata]& quorum iam Аnon libenter memini.}43 Р@@&7qvidve moror?& vestram scilicet festinationem, {43vel mortem}43. А&7omnes& et eos, qui prodesse disponunt. &7vno ordine& uno reatu. Аet est de antiqua tractum scientia, quia in ordinem dicebantur causae Аpropter multitudinem vel tumultum festinantum, cum erat annus Аlitium. Iuvenalis "expectandus erit qui lites inchoet annus". @1 Р@@{43&7idqve avdire sat est& me Graium esse.}43 &7iamdvdvm& modo А'quam primum'. {43&7svmite poenas& scilicet ut satis faciatis Graecis, qui Аme oderunt. et dicendo mortem suam gratam esse Graecis, et Troia-Аnorum benivolentiam conciliat, et ut sibi reliqua credantur extorquet.}43 Р@@&7hoc ithacvs velit et magno mercentvr atridae& cal-Аlide hoc dicto impetrat vitam, adserens mortem suam illorum hosti-Аbus esse placituram. ideo autem dicit 'mercentur', quia sacrorum Аest, ut fugiens victima ubicumque inventa sit, occidatur, ne pia-Аculum committatur. ergo Sinon qui victima fuerat, {43quippe qui Аpropter reditum sacrificio fuerat destinatus, nec possent Graeci nisi vel Аempta morte Sinonis ad patriam redire,}43 iure et votis et praemio АGraecorum interimitur. 'Ithacus' vero pro 'Ithacensis', principale Аpro derivativo. &7magno mercentvr& id est pretio, ut А"Turno tempus erit magno cum optaverit emptum intactum АPallanta". Р@@&7ardemvs scitari& festinamus inquirere. {43et ecce, quo pro-Аficit aposiopesin ante fecisse.}43 &7qvaerere cavsas& cur a Graecis Аeius optaretur interitus. Р@@{43&7ignari& aut nescientes, aut imprudentes.}43 &7artisqve pe-А&7lasgae& ars $TW=N ME/SWN& est. ideo adiecit 'Pelasgae', {43hoc est malae.}43 Р@@{43&7proseqvitvr& mire, ut ab initio coeperat.}43 &7pavitans& quasi Аpavitans. {43&7pavitans]& hoc est simulans se pavere. et non tam propter Аmortem: nam erit illi contrarium 'iamdudum sumite poenas': sed ut Аvideretur cum timore civium suorum consilia vel secreta patefacere.}43 А&7ficto pectore& pectus pro verbis posuit: nam numquam fingitur Аpectus. @1 Р@@&7saepe fvgam danai& hoc secundum Homerum verum est, А{43apud quem suadet Agamemnon Graecis relicto bello fugere. et ut osten-Аdat propter bellum fugere, ait 'cupiere', non 'voluere'}43. Р@@&7moliri& parare. {43et hoc verbo difficultatem rei ostendit. А&7longo& decennali.}43 &7fessi bello& Troianos laudando: si enim fatigati Аsunt Graeci, horum virtus probatur: [et] sibi favorem conciliat. Р@@&7fecissentqve vtinam& nec enim hic arae destinaretur. А{43et est significatio optandi a praeterito tempore.}43 &7ponti hiemps& bene Аaddidit 'ponti', quia est et temporis. Р@@&7evntes& ire cupientes, ut "cum canerem reges et proe-Аlia", id est cum canere vellem. et est figura Graeca, ubi statuisse Аaliquid pro inchoatione habetur. Р@@&7praecipve& contra illud, ne diceretur numina non esse Аplacata. {43et bene aliud agens equi mentionem introduxit. &7trabibvs А&7acernis& speciem pro genere posuit, id est pro quocumque ligno. nam Аvariat ligni genera in hoc equo, ut "abiete costas" et "pi-Аnea claustra", ita hic 'acernis'.}43 Р@@&7aethere& pro ae+re posuit poetica licentia. Р@@&7svspensi& aut solliciti, ut "nostroque in limine Аpendes", quia tempestas nec post dona mutabatur: aut ad nimbos Аrefertur distinctione mutata, {43ut distinguamus 'nimbi suspensi'}43. &7sci-А&7tantem& participium pro participio est, id est scitaturum. alii 'sci-Аtatum' legunt, id est inquisitum. &7oracvla& ad templa de quibus Аdantur oracula. {43alibi 'oracula' responsa, ut "lapsis quaesitum ora-Аcula rebus" et "quin adeas vatem precibusque oracula Аposcas".}43 @1 Р@@&7adytis& adytum est locus templi secretior, ad quem nulli Аest aditus nisi sacerdoti. &7tristia dicta reportat& renuntiat. Аmore suo breviter habitum futurae orationis ostendit. Р@@&7sangvine placastis ventos et virgine caesa cvm pri-А&7mvm& hic distinguendum est, quia et semel ad Troiam ventum est, Аet ante quam ad eam veniretur de Iphigenia est sacrificatum. Аcuius fabula talis est. cum Graeci ad Aulidem venissent, Agamemnon АDianae cervam {43cum venatur}43 occidit ignarus. unde dea irata flatus Аventorum, {43qui ad Troiam ducebant,}43 removit. quam ob rem cum nec Аnavigare possent, et pestilentiam sustinerent, consulta {43per Calchan-Аtem}43 oracula dixerunt, Agamemnonio sanguine, {43hoc est immolata Iphi-Аgenia}43 Dianam esse placandam. ergo cum ab Ulixe per nuptiarum ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ вШЇИКsimulationem, {43qui Iphigeniam Achilli iungendam fingebat,}43 adducta АIphigenia in eo esset ut immolaretur, numinis miseratione sublata Аest cervaque subposita, et translata ad Tauricam regionem regi АThoanti tradita est sacerdosque facta Dictynnae Dianae, {43vel ut qui-Аdam volunt Orthiae Dianae. quae}43 cum secundum statutam consuetu-Аdinem humano sanguine numen placaret, agnovit fratrem Oresten, Аqui accepto oraculo carendi furoris causa cum amico Pylade, {43a cuius Аpatre, Strofio nomine, fuerat nutritus,}43 Colchos petierat, et cum his Аocciso Thoante, simulacrum sustulit absconditum fasce lignorum: Аunde et Facelitis dicitur, non tantum a face, cum qua pingitur, Аpropter quod et Lucifera dicitur: et Ariciam detulit. sed cum postea АRomanis sacrorum crudelitas displiceret, quamquam servi immola- @1 Аrentur, ad Laconas est Diana translata, ubi sacrificii consuetudo Аadulescentum verberibus servatur, qui vocabantur Bomonicae, quia Аaris superpositi contendebant, qui plura posset verbera sustinere. АOrestis vero ossa Aricia Romam translata sunt et condita ante Аtemplum Saturni, quod est ante clivum Capitolinum iuxta Concordiae Аtemplum. &7virgine caesa& non vere, sed ut videbatur. et scien-Аdum in sacris simulata pro veris accipi: unde cum de animalibus Аquae difficile inveniuntur est sacrificandum, de pane vel cera fiunt Аet pro veris accipiuntur. hinc est etiam illud "sparserat Аet latices simulatos fontis Averni". nam et in templo Isidis Аaqua sparsa de Nilo esse dicebatur. Р@@{43&7iliacas danai venistis ad oras& figuratum: cum primum venire Аvelletis. sane hoc de Iphigenia verum est.}43 Р@@{43&7sangvine qvaerendi reditvs& hoc falsum est. et bene oracu-Аlorum naturam servat, ut a re ipsa semper incipiat, ut alibi А"Dardanidae duri"; dicendo enim 'Dardanidae' ostendit quae loca Аpetere debeant.}43 Р@@&7argolica& quia occurrebat occidi potuisse captivum. {43ergo Аideo addidit 'Argolica', ne non esset triste oraculum. videtur sane pe-Аritia iuris pontificalis animalis hostiae mentionem fecisse, cum dicit А'animaque litandum Argolica'; nam et 'animam' dixit, et 'litare' verbo Аpontificali usus est, id est sacrificiis deos placare.}43 Р@@{43&7obstvpvere animi& omnes enim crediderunt se perire posse, Аantequam unus esset delectus.}43 Р@@&7cvi fata parent& cui praeparent mortem. {43&7fata& id est Аresponsa. sunt qui ita dividant: 'cui fata parent' vitam, 'quem poscat АApollo', ut moriatur.}43 Р@@{43&7hic& pro tunc. &7vatem& nunc divinum, alias poetam @1 А"tu vatem, tu diva mone", alias sacerdotem, ut "et aurea Аvati cassida".}43 &7magno tvmvltv& ad factionem tegendam. Р@@{43&7protrahit& quasi nolentem.}43 &7nvmina divvm& pro oraculis Аposuit. et quaeritur modo, non quid dicant, nam planum est; sed Аquis debeat immolari. {43&7qvae sint ea nvmina divvm]& id est ut ambi-Аguitatem oraculorum interpretetur.}43 Р@@{43&7flagitat& id est invidiose poscit, unde et quod flagitatione Аdignum est flagitium dicitur. &7mihi& quidam graviter pronuntiandum Аtradunt 'mihi', hoc est Sinoni.}43 &7mvlti crvdele canebant& 'multi' Аbis intellegendum, id est multi videbant taciti, multi etiam dicebant, Аne sit contrarium 'canebant taciti'. {43quamvis multi sic exponant: qui Аmihi amici erant dicebant, qui inimici, tacebant, ut provenirent quae Аpraesentiebant.}43 Ш■@@&7bis qvinos silet ille dies& dicimus et 'bis quinis silet Аille diebus'. {43&7bis q. s. i. d.]& scilicet auctoritatis quaerendae gratia, ut Аsit $A)CIOPISTI/A& eius qui invitus diceret.}43 &7tectvs& aut multitudini se Аsubtrahens, aut tegens consilium suum. {43aut cautus, ne intellegere-Аtur. &7recvsat& abnegat.}43 Р@@{43&7prodere& bene prodere: me enim dicturus, quem sciebat. А&7opponere& obicere, destinare.}43 Р@@&7vix tandem& aut iunge, et vacat 'tandem'; aut separa, et Аest exaggeratio a synonymis, ut "abiit excessit, evasit erupit". А{43et est ordo 'vix tandem rumpit vocem'.}43 Р@@&7composito& ex pacto. &7rvmpit vocem& hoc est erumpit Аin vocem, et dictum est per contrarium. nam si 'silentium rumpere' Аest loqui, ut "quid me alta silentia cogis rumpere?", @1 А'vocem rumpere' est tacere. sed aliqua interdum simpliciter, inter-Аdum per contrarium intelleguntur. Р@@&7et qvae sibi qvisqve timebat& ideo hoc addidit, quia Аdixerat 'adsensere omnes', ne videretur fuisse cunctis suae gentis Аinvisus. {43aut 'adsensere omnes' ad provocandam in se Troianorum Аmisericordiam dicit, cum eorum hostes omnes ad crudelitatem consen-Аsisse adserat. est autem figuratius, si legatur 'timebant'.}43 ЫБД@@&7mihi& multi posterioribus, multi primis iungunt; unus Аtamen est sensus. &7parari& infinitus modus pro indicativo. et est Аfigura propria historiographorum, ut Sallustius "equitare, iacu-Аlari, cursu cum aequalibus certare"; ut poetarum propria est А"nuda genu" et "torvum clamat". quod autem Аait Cicero "bellicum canit" non est figura, sed sermo naturalis; Аest enim soni nomen. {43quidam sane 'parari' pro 'parabantur' acci-Аpiunt et ad omnia hoc subaudiunt.}43 Р@@&7salsae frvges& sal et far, quod dicitur mola salsa, qua Аet frons victimae et foci aspergebantur et cultri. fiebat autem de Аhorna fruge et horno sale, ut Horatius "et horna fruge". &7vittae& Аquibus victimae coronabantur. Р@@&7leto& non sacrificio: invidiose locutus est. {43et est hystero-Аproteron, prius enim erat ut vincula rumperet, et sic fugeret.}43 &7vin-А&7cvla rvpi& atqui solutae sunt hostiae; nam piaculum est in sacrificio Аaliquid esse religatum: unde est "unum exuta pedem Аvinclis, in veste recincta" item "vittasque resolvit Аsacrati capitis". ergo vincula religionis intellege, ut А"et vinclis innaret Cloelia ruptis", scilicet foederis; nec enim Аobsides umquam ligantur. sed huic expositioni illud occurrit, unde Аiste ligatus fuerit, quia eum Troiani non ligarunt; ultro enim se @1 Аobtulerat. unde est intellegendum a Graecis magis ligatum ante Аtempus sacrificii; nam consuetudo illa quam supra diximus erat in Аipso tempore sacrificiorum. ante enim ligari et Iuvenalis docet, Аdicens "sed procul extensum petulans quatit hostia funem". Р@@&7limosoqve lacv& ut verisimilem fugam faciat, circum-Аstantiis utitur. notandum sane, Vergilium sub aliorum persona Аcausam exsequi nobilium, ut hoc loco Marii, item paulo post Pom-Аpeii, ut "iacet ingens litore truncus". &7per noctem А&7obscvrvs& bona elocutio est rem temporis ad personam transferre, Аut 'matutinus venit'. {43&7vlva& herba palustris. sane in arte rheto-Аrica omnem narrationem cum rei partibus dicunt convenire debere, loco Аtempore materia causa persona. hic ad singula respondetur: nam per-Аsona Ulixis ponitur ad fallendum aptissima; causa, quia timeret ne Аultor esset Palamedis; tempus ad nocendum aptissimum, cum sibi quis-Аque timeret; modus agendi 'bis quinos silet ille dies'; materia 'salsae Аfruges et circum tempora vittae'; locus 'per noctem obscurus in ulva Аdelitui'.}43 Р@@&7si forte dedissent& medium se praebet: nam nec negat, Аnec confirmat eos navigasse, ne aut eis demat securitatem, aut Аquod supra dixit falsum sit, non posse navigare Graecos, nisi ho-Аmine immolato: ut illorum sit quicquid elegerint. et artis est in Аargumentorum angustia incertis uti sermonibus. {43&7si forte dedis-А&7sent]& [id est] quia iam scire non poterat, quid facturi essent, cum Аipse fugisset.}43 Р@@&7antiqvam& caram. et bene commemorat liberos et paren-Аtem, ut ostendat se non deseruisse ut vilem, sed mortis fugisse Аterrore. {43et bene %ignotos finxit sibi liberos et parentem, ut maior Аmiseratio ex pluribus nasceretur. quidam sane non 'dulces', sed 'dupli-Аces' legerunt, quia 'dulces' leve esset et commune epitheton liberorum.}43 @1 ЫБЛ@@{43&7qvos illi& de quibus illi.}43 &7fors et poenas& forte et poe-Аnas. alii iungunt 'forset', ut sit forsan. et bene elicit misericor-Аdiam ostenditque, non se habere causam redeundi post mortem Аsuorum: {43ne eum Troiani non reciperent, suspicantes ad suos quandoque Аrediturum}43. Р@@&7effvgia& et 'fuga' dicimus et 'effugium', sicut 'lana' et А'lanitium', ut "si tibi lanitium curae". hinc est 'aequitas' et А'aequum'. {43sed hic dicendo 'effugia' verbo sacrorum et ad causam apto ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ вЫБМДusus est. nam hostia quae ad aras adducta est immolanda, si casu Аeffugeret, 'effugia' vocari veteri more solet; in cuius locum quae suppo-Аsita fuerat, succidanea; si gravida fuerat, forda dicitur; quae sterilis Аautem est, taurea appellatur: unde ludi Taurei dicti, qui ex libris Аfatalibus a rege Tarquinio Superbo instituti sunt propterea, quod omnis Аpartus mulierum male cedebat. alii ludos Taureos a Sabinis propter Аpestilentiam institutos dicunt, ut lues publica in has hostias verteretur. А&7cvlpam hanc& vel quod fugi, vel quod me defensorem Palamedis Аdixeram.}43 &7piabvnt& expiabunt: et $TW=N ME/SWN& est; nam plerumque Аet impiare significat. {43hic tamen 'piabunt' bene addidit, quia nisi per Аsanguinem diis accepta hostia non est: quod merito ex persona Sinonis Аinducitur, quia fatetur sacra per suam fugam fuisse violata. et vult Аetiam beneficii sibi debitores esse Troianos, quod interim Graeci able-Аgati sunt.}43 Р@@{43&7qvod te per svperos& propter quod. et finita narratione sub-Аiungit epilogos; neque enim quae non putaret credituros argumenta Аsubicere debuit. sane per huius modi preces ostendere vult vera se @1 Аdicere. &7conscia nvmina veri& bene medium tenuit; %nam ea numina Аinvocans, quae sunt conscia numina veritatis, quia et pontifices dicunt, Аsingulis actibus proprios deos praeesse. hos Varro certos deos appellat.}43 Р@@&7per si qva est& {43aut}43 diasyrtice deridet, ut diximus, А{43aut certe hoc ait: si aliqua est fides. quam cum sibi non adscribit, Аfacit ut in eo esse credatur}43. {43&7restet& supersit. &7vsqvam& quia apud АGraecos dicit fidem esse corruptam.}43 Р@@{43&7intemerata& incorrupta vel integra. alii tamen volunt 'inte-Аmerata' de libris sacris commutatis litteris esse praesumptum, %timaram Аenim fidem, id est sanctam appellabant, ut sit sensus, oro per fidem Аvehementer sanctam, si tamen est usquam penes homines.}43 &7oro& ordo Аest 'quod te oro per superos'. {43&7laborvm& periculorum, malorum. А&7miserere& quidam pro 'misereare' accipiunt.}43 Р@@&7non digna ferentis& indigno luctu affecti. Р@@&7et miserescimvs& aut per se plenum est, aut cohaeret Аsequentibus, quia non potest primis: dicimus enim aut 'illam rem Аmiseror', aut 'illius rei misereor', non 'illis'. {43quidam 'miserescimus' Аpro miseremur, genus inchoativum volunt, ut 'horreo horresco', 'gelo Аgelasco': aliter 'lentesco' inchoativum, nullo praecedente verbo; neque Аenim est 'lento', ut sit 'lentesco'.}43 &7vltro& autem non est sponte: Аnam iam rogaverat: sed insuper. et venit ab eo quod est 'ultra'; Аplus enim quam rogaverat, praestiterunt. ЫБУ@@{43&7vincla]& pro 'vincula' per syncopen dictum.}43 &7arta vincla& Аaut epexegesis manicarum est, aut utrumque habuit. Р@@&7qvisqvis es& licet hostis sis. et sunt, ut habemus in АLivio, imperatoris verba transfugam recipientis in fidem 'quisquis @1 Аes noster eris'. item "vigilasne, deum gens" verba sunt, Аquibus pontifex maximus utitur in pulvinaribus: quia variam scien-Аtiam suo inserit carmini. {43&7amissos obliviscere& ut "obliviscor in-Аiurias tuas, Clodia". dicimus autem et 'amissorum obliviscere'. et А'obliviscere' quidam pro contemne vel neglige, ut "oblitus Аfatorum".}43 &7hinc iam& aut ex hoc tempore, aut ex hac oratione, А{43qua tibi salutem in tuto polliceor,}43 aut ex eo, quod te dicis Ulixis Аfactione laborasse. Р@@&7edissere vera& hic distinguendum; vera enim audire de-Аsiderat. {43'edissere' autem ordine cuncta narra, unde qui plane loquun-Аtur dissertores fiunt et diserti vocantur. sane hoc ab illo Priamus exi-Аgit, quod ipse ei statim obtulit 'cuncta equidem tibi rex'.}43 Р@@&7qvo molem& quam ob causam, {43in quem usum.}43 et ad hoc Аrespondit Sinon 'ne recipi portis'. et est color, qui in con-Аiecturali statu saepe requiritur. {43hunc tamen equum quidam longum Аcentum viginti, latum triginta fuisse tradunt, cuius cauda genua oculi Аmoventur.}43 &7qvis avctor?& ad hoc respondit 'Calchas attol-Аlere iussit'. Р@@&7qvidve petvnt?& quid desiderant? utique ut placetur АMinerva. {43&7qvae relligio?& quae consecratio. &7machina belli& ecce sub-Аtiliter secutus [est] historiam machinamenti bellici mentionem facit. et Аservat dignitatem regiam; breviter enim reges interrogant, non ut mi-Аnores, quos plus loqui necesse est.}43 Р@@{43&7dolis et arte& unam rem secundo dixit, quia ars $TW=N ME/SWN Аest, sicut supra diximus.}43 &7ad sidera& ad locum siderum, Аvel quia semper sunt sidera, sed solis splendore vincuntur. ЫБЪ@@&7aeterni ignes& aut ararum, quas fugit, ut exsecratio sit Аpropter posteriora 'vos arae'; aut certe Solem et Lunam significat. @1 Аexsecratio autem est adversorum deprecatio, iusiurandum vero optare Аprospera. {43&7non violabile& quod graeci $A)/FQARTON& dicunt.}43 Р@@&7testor& modo iuro, alibi testificor, ut "testor in Аoccasu vestro". &7vestrvm nvmen& quia secundum philosophos Аdicuntur sidera elementa esse, sed habere proprias potestates. А&7ensesqve nefandi& invidiose ad pluralem transit numerum, ut Te-Аrentius "non perpeti meretricum contumelias". Р@@&7vittaeqve devm& aut quae habentur in honore deorum, Аaut quas habent ipsa simulacra. {43&7vittaeqve& [et] multi hic distin-Аguunt et sic subiungunt 'deum quas hostia gessi'. consuetudo apud Аantiquos fuit, ut qui in familiam vel gentem transiret prius se abdi-Аcaret ab ea, in qua fuerat, et sic ab alia reciperetur: quod hic osten-Аdit; dicit enim Sinon, iure iam se Troianorum civem esse, quia apud АGraecos hostia fuerit, adeo nec pro homine, nec pro cive habitus sit.}43 А&7gessi& paene gessi; non enim vere gesserat, sed quantum ad Graecos Аpertinet, {43qui eum immolaturi fuerant,}43 dicit. {43&7hostia& vero victima$, Аet dicta quod dii per illam hostiantur, id est aequi et propitii reddan-Аtur, unde hostimentum aequationem.}43 Р@@&7fas mihi& subaudis 'sit'. et bene a diis petit veniam, ne Аvideatur proditor: nam et haec quae dicturus est tacuit, antequam Аaudiret 'noster eris'; si enim voluntate proderet, sequebatur quod Аait Cicero "nemo umquam sapiens proditori credendum puta-Аvit". {43aut 'fas mihi' ideo, quia non licet solvere sacramentum militare Аadversariis vel hostibus; ideo dixit 'liceat arcana dicere'. et cum osten-Аderit, se rem dicere quam non licet, ei facilius credetur.}43 &7sacrata А&7resolvere ivra& scilicet ut non incidat in sacramenti poenam: А{43nam miles legibus sacramentorum rogabatur, ut exiens ad bellum iura- @1 Аret, se nihil contra rem publicam facturum:}43 quia militiae tria sunt Аgenera. plerumque enim 'evocati' dicuntur, et non sunt milites, Аsed pro milite: unde Sallustius "neu quis miles neve pro milite", Аitem ipse "ab his omnes evocatos et centuriones": plerumque А'tumultuarii', hoc est qui ad unum militant bellum: plerumque А'sacramento rogati', quia post electionem in rem publicam iurant, А{43sicut dictum est}43. et hi sunt qui habent plenam militiam; nam Аviginti et quinque annis tenentur. haec tria genera tangit Vergi-Аlius: sacramenti hoc loco, tumultuarii illo "simul omne Аtumultu coniurat trepido Latium", evocationis "mitti-Аtur et magni Venulus Diomedis ad urbem". Р@@&7fas odisse viros& ut supra diximus, omnia diasyrtice Аloquitur; nam et ad Graecos possunt, et ad Troianos referri. А{43et 'odisse' hic praesentis temporis, quod non facit 'odere'. &7atqve А&7omnia ferre svb avras& hinc videtur subtiliter non se implicare periurio; Аipse enim lectos hostes produxit ex equo "et pinea furtim laxat Аclaustra Sinon". et hoc vult credi contra Graecos dicere, cum pro Аipsis dicat.}43 Р@@{43&7siqva tegvnt& callide occultant.}43 &7siqva tegvnt& propter Аea quae latent in equo. &7nec legibvs vllis& si Graecorum, propter А'noster eris', si Troianorum, quia Graecus. {43alii ita: nullis naturae Аlegibus, quibus fas non est patriam prodere; et volunt hoc esse 'sacrata Аresolvere iura'.}43 Р@@{43&7tv modo& pro tantummodo. &7promissis& pro 'in promissis'.}43 Р@@{43&7serves troia fidem& magnificentius, quam si diceret 'Troiani'.}43 А&7serves troia fidem& quia quod rex promittit videtur res pu-Аblica polliceri. {43&7vera feram& pro dicam. &7magna rependam& magna @1 Аpraemia resolvam pro mea impunitate. et videtur duo promittere Tro-■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ вЫБбЕianis, primo veriloquium, deinde salutem ex suorum proditione. alii Аvolunt dubium esse, vobis feram, Graecis rependam.}43 Р@@&7omnis spes danavm& more suo a veris incipit: nam et Аfavit Minerva Graecis, et constabat raptum esse Palladium. &7ty-А&7dides sed enim& hysteroproteron est 'sed enim ex quo impius Ty-Аdides'; nam hysterologia unius sermonis est, ut "transtra Аper et remos". Р@@&7impivs& vero propter numina vulnerata. {43&7ex qvo& autem Аvel die vel facto.}43 Р@@&7scelervmqve inventor vlixes& {43propter se et}43 propter Pa-Аlamedem occisum ipsius factione. Р@@&7fatale &$TW=N ME/SWN& est: nam et quod custodit, et quod Аinterimit pro loco intellegitur. &7avellere& ostendit invitum numen Аesse sublatum. Р@@&7palladivm& Helenus apud Arisbam captus a Graecis est Аet indicavit coactus fata Troiana, in quibus etiam de Palladio. unde Аdicitur a Pyrrho regna meruisse: quamquam praestiterit Pyrrho, Аut per terram rediret, dicens omnes Graecos, quod et contigit, Аnaufragio esse perituros. {43alii dicunt Helenum non captum, sed do-Аlore, quod post mortem Paridis Helena iudicio Priami non sibi, sed АDeiphobo esset adiudicata, in Idam montem fugisse, atque exinde mo-Аnente Calchante productum de Palladio pro odio prodidisse.}43 tunc Dio-Аmedes et Ulixes, ut alii dicunt, cuniculis, ut alii, cloacis ascende-Аrunt arcem, et occisis custodibus sustulere simulacrum. {43qui cum @1 Аreverterentur ad naves, Ulixes, ut sui tantum operis videretur effectus, Аvoluit sequens occidere Diomedem: cuius ille conatum cum ad umbram Аlunae notasset, religatum prae se usque ad castra Graecorum egit.}43 Аideo autem hoc negotium his potissimum datur, quia cultores Аfuerunt Minervae. hoc cum postea Diomedes haberet, {43ut quidam Аdicunt}43: quod et Vergilius ex parte tangit, et Varro plenissime dicit: Аcredens sibi non esse aptum, propter sua pericula, {43quibus num-Аquam cariturum responsis cognoverat, nisi Troianis Palladium reddi-Аdisset,}43 transeunti {43per Calabriam}43 Aeneae offerre conatus est. sed Аcum se ille velato capite sacrificans convertisset, Nautes quidam Аaccepit simulacrum: unde Minervae sacra non Iulia gens habuit, Аsed Nautiorum. hinc est in quinto "[2tum senior Nautes,]2 Аunum Tritonia Pallas quem docuit". quamquam alii dicant, Аsimulacrum hoc a Troianis absconditum fuisse intra extructum Аparietem, postquam agnoverunt Troiam esse perituram: quod postea Аbello Mithridatico dicitur Fimbria quidam Romanus inventum indi-Аcasse: quod Romam constat advectum. et cum responsum fuisset, Аillic imperium fore, ubi et Palladium, adhibito Mamurio fabro Аmulta similia facta sunt. verum tamen agnoscitur hastae oculorum-Аque mobilitate: unde est 'vix positum castris simulacrum, Аarsere coruscae luminibus flammae' vel 'hastamque tremen-Аtem'. sed ab una tantum sacerdote {43videbatur,}43 ut Lucanus А"Troianam soli cui fas vidisse Minervam". dicunt sane alii, Аunum simulacrum caelo lapsum, {43quod nubibus advectum et in ponte Аdepositum,}43 apud Athenas tantum fuisse, {43unde et $GEFURISTH\S& dicta Аest. ex qua etiam causa pontifices nuncupatos volunt: quamvis quidam Аpontifices a ponte sublicio, qui primus Tybri impositus est, appellatos Аtradunt, sicut Saliorum carmina loquuntur. sed hoc Atheniense Palla-Аdium a veteribus Troianis Ilium translatum}43. alii duo volunt: hoc Аde quo diximus, et illud Atheniense. {43alii, cum ab Ilo Ilium con-Аderetur, hoc Troianum caelo lapsum dicunt: alii a Dardano de Samo- @1 Аthracia Troiam translatum: alii multa fuisse Palladia, sed hoc a АDiomede et Ulixe furto ablatum tradunt.}43 Р@@&7sacram effigiem& quasi {43de}43 caelo lapsam. {43et tres simul Аres dixit, quare numen irasceretur: quod antistites caesi, quod tollere-Аtur, quod cruentis manibus.}43 ЫБй@@&7ex illo& facto, vel tempore. &7flvere& {43delabi. et}43 $TW=N А$ME/SWN& est; nam ideo addidit 'retro'. contra Sallustius "rebus supra Аvota fluentibus". Р@@&7aversa deae mens& propter illud 'manibusque cruentis'. Р@@&7tritonia& aut quasi terribilis, $A)PO\ TOU= TREI=N&, id est timere, Аaut {43a Tritone amne Boeotiae, aut a Tritonide palude Africae, iuxta Аquam nata dicitur,}43 secundum Lucanum "et se dilecta АTritonida dixit ab unda". sane 'Tritonia' antonomasivum est, Аquia proprium est Minervae: nam epitheta sunt quae variis possunt Аvel personis vel rebus adponi. et haec caute observanda sunt, sicut Аet propria nomina, quae plerumque ex appellativis sunt, ut est АVictor vel Felix. Р@@&7vix& modo 'mox' {43significat}43. {43&7castris& pro in castris. А&7simvlacrvm& inter consecratas res, id est aedes, areas, etiam simulacra Аaccipiuntur, quod in bucolicis scriptum est. hic ergo ipso no-Аmine simulacri consecrationem eius ostendit; quis enim ignorat Palla-Аdium simulacrum Minervae esse? quam autem sacrum fuerit, hinc Аdocet, quod ait 'nec dubiis ea signa dedit Tritonia monstris. vix posi-Аtum castris' et reliqua, ut appareat, et loco motum vim tamen conse- @1 Аcrationis habuisse. &7arsere& subaudimus 'cum', ut sit 'cum arsere'. А&7corvscae& 'coruscum' alias fulgens, alias tremulum est.}43 Р@@{43&7lvminibvs flammae arrectis& hypallage est, lumina enim ar-Аsere flammis.}43 &7salsvs svdor& bene addidit 'salsus', ut significaret Аlaborem futurum, ne forte alter in simulacro {43quilibet}43 umor intelle-Аgeretur. {43&7salsvs svdor]& indicium commoti numinis fuisse dicitur. АProbo sane displicet 'salsus sudor', et supervacue positum videtur. hoc Аautem Ennius de lamis dixit.}43 ЫБп@@&7emicvit& {43exsiluit,}43 quasi quae consistebat invita, {43locumque Аdamnaret}43. {43&7parmamqve ferens hastamqve trementem& his enim signis АPalladium a ceteris discernebatur, quod supra dictum est.}43 Р@@&7temptanda aeqvora& si vel fugere possint post iram АMinervae. ЫБ▓@@&7argis& adverbium loci est. et respexit Romanum morem: Аnam si egressi male pugnassent, revertebantur ad captanda rursus Аauguria. {43item in constituendo tabernaculo si primum vitio captum Аesset, secundum eligebatur; quod si et secundum vitio captum esset, ad Аprimum reverti mos erat. tabernacula autem eligebantur ad captanda Аauspicia. sed hoc servatum a ducibus Romanis, donec ab his in Italia Аpugnatum est, propter vicinitatem; postquam vero imperium longius Аprolatum est, ne dux ab exercitu diutius abesset, si Romam ad reno-Аvanda auspicia de longinquo revertisset, constitutum, ut unus locus de Аcaptivo agro Romanus fieret in ea provincia, in qua bellabatur, ad Аquem, si renovari opus esset auspicia, dux rediret. &7nvmenqve& aut pro АPalladio posuit 'numen', ut "media inter numina divum", Аaut 'numen' Minervam dixit.}43 &7redvcant& {43placent,}43 reconcilient. @1 Р@@{43&7qvod& id est Palladium.}43 Р@@{43&7vento petiere& hic ostenditur, illos navigasse.}43 Р@@&7arma deosqve parant comites& ingenti arte de futuro Аsollicitos facit, ut praesentem firmet securitatem. {43&7arma deosqve А&7p. c.]& ingenti arte de futuro sollicitos facit, ut videatur periculum de Аnuntiando secreta Argivorum prodere, quatenus praesentem firmet secu-Аritatem, ut eos faciat incautos.}43 Р@@&7inprovisi adervnt& sicut et factum est. {43[et] artificiose; Аneque enim mentitur, et tamen decipit; nam verum metum falso metu Аabegit, ut dum reversuros timent, non timeant, ne non abierint.}43 А&7digerit omina& interpretatur numinis commotionem. {43[vel] futuri Аordinem pandit, id est oraculorum. vel ordinat et disponit.}43 Р@@{43&7hanc pro p. m. p. n. l. e. s.& respondet ad interrogationem А'quo molem hanc immanis equi statuere'.}43 Р@@{43&7nefas qvae triste piaret& contaminati Palladii scilicet. А&7piaret& autem expiaret.}43 Р@@{43&7immensam calchas attollere& hoc est 'quis auctor, quae Аmachina belli?'}43 ЫБ╗@@{43&7ne recipi p. a. d. i. m. p.& cum equi magnitudo necessaria ad re-Аcipiendos milites fuerit, inducendi equi desperationem facit, ut magis Аiniciat cupiditatem inducendi.}43 Р@@&7antiqva svb religione& favore pristino. {43&7nev popvlvm А&7a. s. r. t.]& id est loco Palladii secundum antiquam religionem tutelam Аcolenti populo praestare: constat enim apud Troianos principe loco АMinervam cultam.}43 Р@@&7nam si vestra manvs& quia occurrebat exurendum esse ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ вЫБ╜Вequum, si intro ferri vel prodesse non poterat. {43&7violasset& pro Аviolaverit. &7dona minervae& quae Minervae data sunt. et minatur oc-Аculte, ne quis equum tentare audeat.}43 Р@@{43&7qvod dii privs o. i. i.& adeo se ostendit favere Troianis, ut Аnomen etiam Graecorum exsecretur. 'ipsum' autem Calchantem ac- @1 Аcipimus: nam quasi Troianus detestatur quae in illos ominose di-Аcta sunt.}43 ЫБ└@@&7ascendisset& {43pro ascenderit.}43 ut "scandit fatalis Аmachina muros". Р@@{43&7vltro& statim, mox.}43 &7asiam& Asiaticos, ut "{43Latio Аdare terga sequaci"; nam et}43 paulo post "urbem sepultam Аpro civibus posuit. &7pelopeia& Argiva, a Pelope. {43unde et Pelo-Аponnesus.}43 &7nostros nepotes& {43utique Graecos posteros. an}43 diasyr-Аtice; nam iam quasi Troianus loquitur. ЫБ├@@{43&7talibvs insidiis& bene 'insidiis', ut ostendat non se virtute, Аsed insidiis esse superatos; nam ideo subiecit 'quos neque Tydides, Аnec Larissaeus Achilles n. a. d. d. n. m. c.'}43 &7perivri& {43quia dixit 'vos Аaeterni ignes'. et 'periuri'}43 in verbo 'r' non habet: nam 'peiuro' Аdicimus corrupta natura praepositionis: quae res facit errorem, ut Аaliqui male dicant 'peiurus', ut 'peiuro'. Р@@&7credita res& aut fides habita, aut commissa respublica. А&7captiqve dolis& {43sicut dictum est,}43 virtuti non cedit, dolis dicit Аse esse superatum: non quod Troianis victos esse turpe non fuerit, Аsed quod Graecis turpius vicisse per dolos. &7coactis& {43id est ex-Аpressis,}43 ut Terentius "[2una me hercule falsa lacrimola,]2 quam Аoculos terendo [2misere]2, vix [2vi]2 expresserit". Р@@{43&7qvos n. t. n. l. a.& bene utrique honorem virtutis dat, a quibus Аvictus est.}43 &7larissaevs achilles& a vicinitate: nam Phthius fuit. Аutraque tamen Thessaliae civitas est. {43Larissa autem a nympha La-Аrissa est appellata, ex qua Neptunus creavit %Pelago et Phthion. АAchillem autem Homerum secutus Phthiatem non dicit, quem perhibent @1 Аperegrinantem apud Phthiam, quod nullius esset humanitate susceptus, Аtali silentio inhospitalem damnasse civitatem.}43 ЫБ╟@@&7hic& tunc. &7maivs miseris mvltoqve& ut "sale Аsaxa sonabant" et "casus Cassandra canebat"; nam Аapud veteres a similibus incipere vitiosum non erat. et notandum, Аquia ut supra diximus agit, ne videatur vel Troia cessisse Аviribus, vel Aeneas voluntate fugisse. hac autem re ostendit, ex Аaccidentibus dolos Graecorum esse firmatos, {43cum dicit etiam deos Аadversum Troiam fecisse}43. ЫБ╔@@&7laocoon& ut Euphorion dicit, post adventum Graecorum Аsacerdos Neptuni lapidibus occisus est, quia non sacrificiis eorum Аvetavit adventum. postea abscedentibus Graecis cum vellent sacri-Аficare Neptuno, Laocoon Thymbraei Apollinis sacerdos sorte ductus Аest, ut solet fieri cum deest sacerdos certus. hic piaculum commi-Аserat ante simulacrum numinis cum {43Antiopa sua}43 uxore coeundo, et Аob hoc inmissis draconibus cum suis filiis interemptus est. historia Аquidem hoc habet: sed poeta interpretatur ad Troianorum excusa-Аtionem, {43qui hoc ignorantes decepti sunt. alii dicunt quod post con-Аtemptum semel a Laomedonte Neptunum certus eius sacerdos apud АTroiam non fuit: unde putatur Neptunus etiam inimicus fuisse Troia-Аnis, et quod illi meruerint, in sacerdote monstrare: quod ipse alibi Аostendit dicens "cuperem cum vetere ab imo structa meis Аmanibus periurae moenia Troiae". quod autem ad arcem ierunt Аserpentes, id est ad templum Minervae, aut [quod] et ipsa inimica АTroianis fuit, aut signum fuit periturae civitatis. sane Bacchylides de АLaocoonte et uxore eius vel de serpentibus a Calydnis insulis venienti- @1 Аbus atque in homines conversis dicit}43. &7sorte dvctvs& sic Sallustius А"sorte ductos fusti necat". Р@@&7sollemnis aras& anniversario sacrificio religiosas. dici-Аmus autem et sacrificium sollemne, et aras sollemnes, ut apricum Аet hominem et locum, ut "aprici meminisse senes" Persius, con-Аtra Horatius "cur apricum oderit campum". {43quidam dicunt, quod Аcontinuo quinquennio sacrum eidem deo quotannis fuerit restauratum, Аsollemne dici, sive publicum fuerit, sive privatum.}43 &7tavrvm ingen-А&7tem& non praeter rationem est hoc loco 'ingentem': alibi "iam cornu Аpetat": in victimis enim ista requiruntur, ut certis numinibus cer-Аtae aetatis mactentur animalia. {43&7mactabat& scilicet ut Graecis mala Аnaufragio provenirent. quid autem sit 'mactare' in quarto libro Аinnuimus "mactant lectas de more bidentes". sane sciendum rite АNeptuno et Apollini tauros immolandos, nam Iovi non licere: ideo et Аin tertio libro prodigium dicit secutum.}43 Р@@{43&7ecce avtem& cum ex inproviso vult aliquid ostendere 'ecce' Аponit, ut "ecce autem telis Panthus". sicut Cicero "ecce autem Аrepente ebrio Cleomene, esurientibus ceteris".}43 &7gemini& duo et Аsimiles. 'gemini' autem sunt proprie fratres simul nati. {43&7a tenedo& Аideo quod significarent naves inde venturas. &7tranqvilla per alta& Аabsolute dixit.}43 Р@@&7horresco referens& etiam referens, {43quod tum vidissem. А&7inmensis orbibvs& pro inmensorum orbium.}43 &7angves& angues Аaquarum sunt, serpentes terrarum, dracones templorum, ut in hoc Аindicat loco 'tranquilla per alta angues'; paulo post {43in terra}43 А'serpens amplexus'; item 'delubra ad summa dracones'. sed Аhaec significatio plerumque confunditur. {43horum sane draconum no-Аmina Sophocles in Laocoonte dicit.}43 @1 Р@@&7pelago& per pelagus. Р@@&7ivbae& aut cristae, aut barbae. {43'iubae' autem proprie Аequorum sunt. Plautus in Amphitruone "angues iubati".}43 &7sangvi-А&7neae& id est coloris sanguinei. ЫБ╨@@{43&7pone& post, semper in loco, numquam in tempore.}43 &7legit& Аtransit, ut "litoraque Epiri legimus". &7sinvat& cur-Аvat, flectit in sinus. {43&7sinvat]& [2sinuat a sinu,]2 ut a fluctu 'fluctuat'. Аsic in georgicis "sinuatque alterna volumina crurum".}43 Р@@{43&7fit sonitvs& ut ostenderet serpentum magnitudinem, quorum Аin lapsu fluctus movebantur, quia ait 'tranquilla per alta'.}43 &7salo& Аdicimus et salum, unde est 'salo', et sal salis, ut "spumas Аsalis aere secabat" et "sale tabentes artus {43in litore Аponunt"}43. {43&7arva& hic 'arva' pro litore posuit; nam arva sunt quae АGraecis $A)/ROURA& sunt dicta. et bene celeritas demonstrata est.}43 Р@@&7svffecti& pro 'infecti', ut "conixa" pro enixa: {43vel certe Аinferiorem oculorum partem habentes infectam}43. et est figura 'suffecti Аoculos', {43id est %suffecti oculi e suffusos oculos habentes}43. Р@@&7sibila& id est sibilantia, nam participium est: cum enim Аnomen est, 'sibilus' dicimus, ut "nam neque me tantum venientis Аsibilus austri". &7vibrantibvs& mobilibus, quia nullum animal Аtanta celeritate linguam movet, adeo ut triplicem linguam habere Аvideatur, cum una sit. {43hos dracones Lysimachus %curifin et peri-Аboeam dicit; filios vero Laocoontis Ethronem et Melanthum Thessan-Аdrus dicit.}43 Р@@{43&7exsangves& timentes; nam ideo timentes pallescunt, quia ante @1 Аexsangues fiunt. &7agmine certo& itinere, impetu, ut "leni fluit Аagmine Thybris", vel tractu corporis, ut "extremaeque agmine Аcaudae".}43 Р@@{43&7laocoonta& etsi a filiis eius incipiunt, 'Laocoonta petunt'.}43 ЫБ╫@@{43&7implicat& hoc ad mollitiem infantum corporis dixit.}43 &7de-А&7pascitvr& ut supra diximus et 'pasco' et 'pascor' unius Аsignificationis sunt, ut "atque artus depascitur arida febris". ЫБ┘@@&7spiris& nodis: unde etiam bases columnarum spirulas Аdicunt; nam proprie spira est volubilitas funium. {43inde et posteriora Аserpentium spirae dicuntur, quae sic involvuntur in gyrum, ut funes.}43 Р@@&7sqvamea& pro squamosa, ut frondea pro frondosa. А{43et est figuratum 'squamea terga collo circumdati'.}43 ЫБ▄@@{43&7simvl& modo adverbium temporis est, significat enim 'eo tem-Аpore'. et est ordo 'simul manibus tendit divellere nodos, simul clamo-Аres horrendos ad sidera tollit perfusus sanie vittas atroque veneno'. et Аvide genus mortis totum ad supplicium procuratum. &7tendit& contendit.}43 Р@@&7perfvsvs vittas& perfusas vittas habens. et est inter-Аpositus versus; nam potest tolli salvo sensu. {43&7sanie& autem pro Аsanguine, nam sanies corruptus sanguis.}43 &7atroqve veneno& ut А"pallida mors" vel "tristis senectus". ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ вЫБ▀@@&7qvalis mvgitvs& id est tollit. facta autem comparatio Аest propter sacerdotis personam. Р@@&7incertam& dubie inlisam, quae non haberet mortis effectum. А{43inde et 'excussit'.}43 Р@@&7lapsv& labi proprie serpentum est. &7delvbra& delubrum Аdicitur quod uno tecto plura conplectitur numina, quia uno tecto Аdiluitur, ut est Capitolium, in quo est Minerva, Iuppiter, Iuno. Аalii, {43ut Cincius,}43 dicunt, delubrum esse locum ante templum, ubi @1 Аaqua currit, a diluendo. est autem synecdoche, hoc est a parte Аtotum. {43Varro autem rerum divinarum libro %XIX. delubrum esse Аdicit aut ubi plura numina sub uno tecto sunt, ut Capitolium, aut ubi Аpraeter aedem area sit adsumpta deum causa, ut in circo Flaminio АIovi Statori, aut in quo loco dei dicatum sit simulacrum, ut [2sicut]2 in Аquo figunt candelam, candelabrum appellant, sic in quo deum ponunt, Аdelubrum dicant. ergo hic cum dicit 'delubra ad summa dracones', ut Аesset manifestatum, subtexuit dei simulacrum; adiecit enim 'saevaeque Аpetunt Tritonidis arcem', nec praetermisit quin dei nomen adderet Аdicens 'sub pedibusque deae clipeique sub orbe teguntur', ne sine ratione Аdelubri nomen intulisse videretur. Masurius Sabinus "delubrum, effi-Аgies, a delibratione corticis; nam antiqui felicium arborum Аramos cortice detracto in effigies deorum formabant, unde АGraeci $CO/ANON& dicunt". alii delubrum dicunt templum ab eo quod Аnulli iunctum aedificio pluvia diluatur.}43 Р@@&7saevae& fortis, aut nobilis: {43aut ad tempus epitheton addi-Аtum, aut saeva circa Troianos.}43 Р@@&7svb pedibvsqve deae& scilicet maioris simulacri, quod Аa cunctis videtur; nam quod colitur et breve est et latet, sicut АPalladium fuerat. {43non ergo contrarium est quod post raptum Palla-Аdium intulit 'deae'. sane hoc loco 'sub' particulam secundo repetendo Аutrique casui iunxit: accusativo, cum proprie significavit, ut sit 'prope Аpedes deae'; et 'sub orbe', ablativo, id est infra orbem, ut "saepe sub Аinmotis praesepibus".}43 &7clipeiqve svb orbe& ut maxima pars in Аspiram collecta ante pedes sit. colla vero cum capitibus erectis Аpost clipeum, id est inter scutum et simulacrum deae latebant: ut Аest in templo urbis Romae. @1 Р@@&7novvs& magnus, ut "Pollio et ipse facit nova car-Аmina"; {43aut repentinus, aut novi generis, id est qualis numquam antea}43. А{43&7cvnctis& quia ante interemptum Laocoonta dixit timuisse nisi eos, Аqui viderant angues: post eius interitum cunctos dixit, qui sacerdotem Аextinctum cognovissent.}43 Р@@&7insinvat& pro insinuatur. {43Clodius scriba commentariorum: А'insinuem' intro eam penitus.}43 &7scelvs& supplicium: ab eo quod Аpraecedit id quod sequitur. &7expendisse& autem tractum est a Аpecunia; nam apud maiores pecuniarias poenas constat fuisse. А{43&7expendisse]& cum adhuc rudi aere pecunia ponderaretur: quod ad capitis Аpoenam de iure usurpatum est. an quia %utriusque rei debitor 'reus' Аdicitur? quis ante hunc 'expendisse' pro luisse?}43 Р@@&7sacrvm robvr& non ut supra 'lignum'. {43et notan-Аdum, quot nominibus hunc equum appellet: lignum, machinam, mon-Аstrum, dolum, pinea claustra, donum, molem, equum, sacrum robur.}43 Р@@{43&7tergo& quare 'tergo', cum dixerit 'in latus' et 'in Аalvum'? ergo 'tergo' quasi per significationem equi accipiamus. qui-Аdam 'tergo' quasi 'a tergo suo' accipiunt, tum quia Laocoon manu Аreducta a tergo suo iecerit telum, ut est "ecce aliud summa Аtelum librabat ab aure".}43 &7sceleratam& pro 'ipse sceleratus', ut А{43"telumque inbelle" et}43 "inutile ferrum". et est hy-Аpallage. Р@@&7sedes& per hoc ostendit 'donum Minervae'. А&7oranda& placanda. Р@@{43&7conclamant& una scilicet voce. et bene de peritura civitate А'conclamant' dixit, quia semper res perditae 'conclamatae' dicuntur.}43 Р@@&7mvros& superpositos Scaeae portae; nam sequitur 'quater Аipso in limine portae'. &7moenia pandimvs vrbis& non est iteratio: Аnam dicit, patefacta porta vel diruta interiora civitatis esse nudata. А{43[ergo] &7moenia& cetera urbis tecta vel aedes accipiendum. &7accin-& @1 А&7gvnt& pro accinguntur. Terentius Phormione "accingere".}43 &7accin-А&7gvnt operi& praeparant se ad opus. ЫБэ@@&7intendvnt& ligant, ut "intenditque locum Аsertis". &7scandit& transcendit propria magnitudine. {43vel propter Аaggerem, quem ruina fecerat muri.}43 &7fatalis& mortifera. {43&7mvros& Аruinas murorum dirutorum.}43 Р@@{43&7feta& nunc plena, ut in bucolicis "temptabunt pa-Аbula fetas", alias enixa iam, ut "fecerat et viridi fetam". А&7pveri circvm innvptaeqve pvellae& more Romano, patrimi et matrimi.}43 Р@@&7sacra canvnt& hymnos dicunt. {43&7gavdent& quidam hic А'gaudent' pro optant intellegunt, ut "veniat quo te quoque gaudet"}43. Р@@&7minans& vel eminens, ut "minaeque murorum А{43ingentes"}43; vel minitans. Р@@&7o patria& versus Ennianus. sane exclamatio eo pertinet, Аquod tanta fuerat vis consecrationis {43in porta Troiana,}43 ut etiam Аpost profanationem ab ingressu hostes vetaret. nam novimus {43integro}43 Аsepulcro Laomedontis, quod super portam Scaeam fuerat, tuta fuisse Аfata Troiana. {43&7divvm domvs& vel quod eius muros Apollo et Neptunus Аfabricaverunt, ubi etiam Minerva per Palladium culta est: vel propter АGanymedem, Dardanum, Tithonum.}43 &7inclita bello& quia superavit АMysiam totam. Р@@&7qvater& saepius. {43&7in limine portae& hic portam pro ipso Аaditu posuit; nam quod ait 'limine' manifestum est portae. nam pars Аsuperior diruta est, necessario remanente limine, quod in ima parte, Аid est in solo positum erat.}43 Р@@{43&7atqve vtero sonitvm qvater arma dedere& ostendere vult, non Аin totum a diis desertos esse Troianos: quippe quos sono equi dicit Аesse commonitos: ne Dido ab his animum averteret, quos videbat a suis Аnuminibus derelictos; sed hoc dicit: monuerunt nos dii, sed nos non Аintelleximus. et bene addidit 'sonitum arma dedere', ne ei obiceretur, Аnon potuisse fieri, ut plena armis machina sonum non redderet.}43 @1 Р@@{43&7instamvs tamen& subaudiendum, quamquam sonitum dederunt, Аtamen instamus.}43 &7inmemores& inprovidi: aut non memores oracu-Аlorum. {43quidam 'inmemores' dementes accipiunt, quoniam memoria in Аmente consistit. sane si peritiam Vergilii diligenter intendas, secun-Аdum disciplinam carminis Romani, quo ex urbibus hostium deos ante Аevocare solebant, hoc dixit; erant enim inter cetera carminis verba Аhaec "eique populo civitatique metum, formidinem, oblivionem Аiniciatis"; unde bene intulit 'inmemores caecique furore', tamquam quos Аdei perdiderant.}43 Р@@&7monstrvm infelix& {43Troianis scilicet: quod}43 post rem pro-Аbatam dixit. {43&7sistimvs& constituimus, conlocamus.}43 Р@@&7tvnc etiam& sicut antehac saepius: nam Helena veniente Аpraedixerat. {43&7fatis aperit cassandra fvtvris& ne putarentur stulti, Аqui vati non credidissent, cito subiecit 'dei iussu non umquam credita АTeucris'. sane quidam hic 'fatis' pro calamitatibus accipiunt.}43 Р@@&7dei ivssv& praecepto Apollinis, qui spe promissi coitus Аconcessa divinatione frustratus sustulit fidem vera dicenti. {43&7dei А&7ivssv]& praecepto Apollinis: qui cum amasset Cassandram, petit ab ea Аeius concubitus copiam. illa hac conditione promisit, si sibi ab eo Аfuturorum scientia praestaretur: quam cum Apollo tribuisset, ab illa Аpromissus coitus denegatus est. sed Apollo, dissimulata paulisper ira, Аpetit ab ea, ut sibi osculum saltem praestaret: quod cum illa fecisset, АApollo os eius inspuit, et quia eripere deo semel tributum munus non Аconveniebat, effecit, ut illa quidem vera vaticinaretur, sed fides non Аhaberetur.}43 &7non vmqvam& non aliquando, id est numquam: nam Аsi 'non numquam' esset, duae negativae facerent unam confirma- @1 Аtivam: licet Terentius Graeco more dixerit "agrum in his regio-Аnibus meliorem neque pretii maioris nemo habet". {43&7credita& Аdubium a quo verbo veniat, et an femininum sit singulare participium, Аan neutrum plurale.}43 ЫБ∙@@&7festa fronde& quae festos indicat dies, {43vel quae festis Аdiebus adhibetur,}43 ut laurus, oliva et similia. &7velamvs& corona-Аmus, ut "victori velatum auro vittisque iuvencum". Р@@&7vertitvr caelvm& atqui epitheton hoc caeli perpetuum Аest: sed 'vertitur' est 'in aliam faciem commutatur', quod more ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ вЫБ·Гsuo explanat sequentibus. &7rvit oceano& nascitur de Oceano, ut А"ruit atram ad caelum picea crassus caligine nubem". ideo Аautem 'ruit', quia altius est mare quam terra, ut diximus supra. А{43aut certe 'ruit' cum impetu et festinatione venit, ut А"qua data porta ruunt". sane sphaerae ratio hoc habet, ut omnia Аdiversis vicibus sicut oriri, ita et ruere videantur.}43 Р@@&7vmbra magna& id est terrae: et definitio est noctis. Р@@&7myrmidonvmqve dolos& a generalibus ad specialia venire Аvitiosum est, nisi forte redeatur ad causam, ut hoc loco. {43&7fvsi& Аdispersi %per sua quisque. an ad habitum rettulit dormientium securo-Аrumque?}43 &7per moenia& per domos, ut supra "et moenia Аpandimus urbis": 'moenia' enim et publica et privata dicuntur. Р@@{43&7conticvere& dormierunt: ex consequentibus priora intellegun-Аtur. &7fessos artvs& aut generaliter, quia omnis dormiens quasi fessus: Аaut 'fessos' trahendo equum diruendoque muros.}43 Р@@&7phalanx& lingua Macedonum legio. et est a parte totum, @1 Аhoc est synecdoche; {43significat enim totum exercitum}43. &7ibat& venie-Аbat, ut "nunc primum a navibus itis". Р@@&7amica& sibi grata. et sciendum, septima luna captam Аesse Troiam: cuius simulacrum apud Argos est constitutum, {43quod Аrelata victoria constitutum est ad imaginem eius, quae tunc erat divi-Аduo orbis modo}43. hinc est quod dicit "oblati per lunam" et Аalibi "per caecam noctem". &7tacitae lvnae& aut more Аpoetico noctem significat, aut physicam rationem dixit. nam cir-Аculi septem sunt, Saturni, Iovis, Martis, Solis, Veneris, Mercurii, АLunae. et primus, hoc est Saturni, vehementer sonat, reliqui Аsecundum ordinem minus, sicut audimus in cithara. ergo tacita Аluna est, cuius circulus, terrae vicinus inmobili, minus sonat alio-Аrum comparatione. {43&7tacitae lvnae]& cuius tempore tacetur, quoniam Аnocte silentium est, ut "cum tacet omnis ager". aut certe А'tacitae' serenae, ut "sidera cuncta notat tacito labentia Аcaelo". vel ipsi taciti, ut "tacitumque obsedit limen АAmatae".}43 Р@@{43&7litora nota& scilicet quae paulo ante reliquerant.}43 &7flam-А&7mas cvm regia pvppis& more militiae, ut "dat clarum e Аpuppi signum". {43et hinc intellegendum est, Helenam Agamemnoni Аvel Graecis signum dedisse veniendi sublata face, Agamemnonem contra Аsignum Sinoni dedisse aperiendi equi: ut in sexto "flammam Аmedia ipsa tenebat, et summa Danaos ex arce vocabat".}43 est Аautem tropus: per 'puppem' navem, per 'navem' eos qui in navi Аsunt significat. Р@@&7fatis iniqvis& voluntate numinum, non illi propitia, sed @1 Аin nos iniqua: ut Lucanus "non ille favore numinis in-Аgenti superum protectus ab ira". ЫВД@@&7reddit& quasi debitos {43vel creditos,}43 ut "redditus Аhis primum terris". sic Horatius "navis quae tibi creditum Аdebes Vergilium, finibus Atticis reddas incolumem precor". А&7cavo robore& equi: epexegesis. Р@@&7thessandrvs& Polynicis et Argiae filius. &7sthenelvs& АCapanei et Euadnes. &7vlixes& Laertae et Anticliae. Р@@{43&7acamas& Demophontis filius, %perecthei nepos. &7thoas& Andre-Аmonis filius.}43 Р@@&7neoptolemvs& quia ad bellum ductus est puer, Pyrrhus Аvero a capillorum qualitate vocitatus est; Achillis et Deidamiae Аfilius, Pelei et Thetidis nepos ex patre, ex matre vero Lycomedis, Аregis Scyriae insulae. &7primvsqve machaon& {43hic Machaon filius АAesculapii fuit, cuius frater Podalirius. 'primus' autem}43 aut prin-Аceps, {43id est inter primos, aut in sua arte primus,}43 aut numeri sui; Аnam per ternos dixit. Р@@{43&7menelavs& Atrei filius, frater Agamemnonis, propter quem Аbella gerebantur. &7epeos& Panopei filius.}43 Р@@&7vrbem& id est cives. {43&7somnoqve vinoqve sepvltam& osten-Аdere vult nihil magnum a Graecis factum quod obtinuerint civitatem. А'somno' autem, quia nox erat; 'vino', quia festus dies.}43 Р@@&7caedvntvr vigiles& non actus nomen est, sed officii: @1 А'vigiles' autem Capitolii significat; nam paulo post "vix Аprimi proelia temptant portarum vigiles". {43&7caedvntvr vigiles]& Аmodo [enim] 'vigiles' intellegendum, non qui vigilarent, sed qui sole-Аbant exercere vigilias; aut certe vigiles, quos fefellit Sinon equum ser-Аvantes. et bene ostendit timiditatem Graecorum, qui paucitate timentes Аeos primos occiderunt, qui ceteros poterant excitare. aut vigiles porta-Аrum. &7patentibvs& pro patefactis.}43 Р@@&7conscia& coniurata. bene autem in insidiis conscientiam Аnominavit. Р@@&7tempvs erat qvo prima qvies& hoc loco noctis describit Аinitium: alibi totam noctem, ut "nox erat et placidum Аcarpebant fessa soporem corpora". descriptiones sane pro re-Аrum qualitate vel tenduntur vel corripiuntur: illo enim loco pro-Аtentio ad invidiam pertinet Didonis vigiliarum. sunt autem solidae Аnoctis partes secundum Varronem hae, vespera conticinium intem-Аpesta nox gallicinium lucifer: diei, mane ortus meridies occasus. Аde crepusculo vero, quod est dubia lux: nam 'creperum' dubium Аsignificat: quaeritur. et licet utrique tempori possit iungi, usus Аtamen ut matutino iungamus obtinuit, licet Statius dixerit "longa Аrepercusso nituere crepuscula Phoebo". 'manum' vero, unde Аest 'mane', bonum dixere veteres. {43&7aegris& quantum ad divina tardis.}43 Р@@{43&7dono divvm& quidam donum ex voluntate dicunt venire, munus Аex officio. donaria vero loca in templis, in quibus dona ponuntur.}43 А&7serpit& latenter membris infunditur. Р@@&7in somnis& aut per somnos: aut si 'in somniis' legeris, @1 Аerit synizesis. &7ecce& hac particula utimur quotiens repentinum Аaliquid volumus indicare, ut "ecce manus iuvenem interea Аpost terga revinctum". {43ergo 'ecce' subito est.}43 Р@@&7visvs adesse& bene 'visus', quia somnia videntur tantum, Аnon sunt naturaliter vera. quod autem paulo post dicit А"effert penetralibus ignem" confirmantis est: nam illud verum Аfuisse contendit. Р@@&7raptatvs& frequentativo utitur, ut supra. А{43&7raptatvs]& id est tractus.}43 &7bigis& secundum artem modo dixit, quae Аexigit, ut quae de pluribus constant plurali tantum numero dica-Аmus, ut bigas, quadrigas, mappas. sed haec plerumque corrumpit Аauctoritas, ut Horatius "ne sordida mappa". item Statius "rori-Аfera gelidum tenuaverat aera biga". Р@@&7traiectvs lora& traiecta lora habens, {43ut "nuda Аgenu"}43. Р@@&7ei mihi& Ennii versus. {43et totum iungendum, ne doloris Аdistinctione frigescat, sicut plurimis doctissimis visum est.}43 Р@@&7exvvias indvtvs achillis& {43hoc est arma quae occiso Pa-Аtroclo ademit, quae Vulcanus Peleo fecerat.}43 celavit {43autem}43 mortem АPatrocli ad laudis augmentum. 'indutus' autem accusativo iungitur, Аut hoc loco, et, ut magis in usu est, septimo, quo nunc utimur: А{43ut in decimo "praedonis corpore raptis indutum spoliis"}43. А'exuvias' autem dicimus numero tantum plurali. Р@@&7phrygios ignes& flammas Troianas, quibus Protesilai Аnavis incensa est. {43constat enim naves Graecorum flammis oppugnatas Аab Hectore. &7pvppibvs& pro in puppes.}43 @1 Р@@{43&7sqvalentem& modo sordidam, alibi lucentem: "per Аtunicam squalentem aureo", a squamis.}43 &7barbam& singulari nu-Аmero hominum, plurali quadrupedum dicitur: unde dubitatur de Аquibus dixerit "stiriaque inpexis induruit horrida barbis". А{43&7et concretos sangvine crines& non sine ratione etiam hoc de crinibus dolet АAeneas, quia illis maxime Hector commendabatur, adeo ut etiam ton-Аsura ab eo nomen acceperit, sicut Graeci poetae docent.}43 Р@@{43&7vvlneraqve illa gerens qvae circvm plvrima mvros a. p.& 'ge-Аrens' velut insignia praeferens et ostentans, quae a diversis pugnans Аpro patria susceperat.}43 &7plvrima mvros& quia ut Homerus dicit, in АHectorem extinctum omnes tela iecerunt more maiorum. unde est А"et bis sex thoraca petitum perfossumque locis", Аpropter duodecim populos Tusciae; duodecim enim lucumones, qui Аreges sunt lingua Tuscorum, habebant. unde est "gens Аilli triplex, populi sub gente quaterni". Р@@&7vltro& quia ratio exigebat, ut loqueretur ille qui venerat. Р@@&7compellare& adloqui. Р@@{43&7o lvx& quasi dies noster, per quem certi eramus de luce, hoc Аest de vita, tamquam occiso Hectore omnes se extinctos credant.}43 А&7spes o fidissima& bene per contrarium: spes enim semper incerta А{43est}43, in Hectore fidissima dicitur. ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ вЫВЫ@@&7expectate& antiptosis est, pro 'expectatus'. {43&7vt te& ordo Аest 'ut fessi aspicimus', id est quam fessi.}43 ЫВЭ@@{43&7indigna& aut te indigna, aut crudelis. &7serenos& hilares. Аantiqui e contrario tristes 'nubilos' dicebant.}43 @1 Р@@&7foedavit& cruentavit, ut "sanguine foedantem". Аet bene permansit in translatione, quia supra dixerat 'o lux': ideo Аet 'serenos', ideo et 'foedavit': nam Sallustius de nubibus "foeda-Аvere lumen". Р@@&7ille nihil& scilicet ad interrogata: pleraque enim verba Аex negotiis accipiunt significationem. &7vana& falsa. Р@@&7gemitvs& nec enim parvus dolor est viro forti fortem Аvirum fugam suadere. et nota, omnes suasoriae partes hoc loco Аcontineri. Р@@{43&7fvge nate dea&}43 propositio est. &7eripe flammis& utile. А&7his& autem $DEIKTIKW=S. Р@@{43&7a cvlmine& vel a dignitate sua, vel vere a culmine, id est a Аtectis suis: et ideo culmina dicta sunt tecta, quia veteres de culmo Аaedificia contegebant.}43 Р@@&7sat patriae priamoqve datvm& honestum: nam contra Аfata venire constat neminem posse. {43&7sat patriae priamoqve datvm& Аvel regnasse: vel sat pro patria et Priamo militasti.}43 Р@@&7etiam& multi distinguunt, ut sit 'adhuc', ut А{43"etiam currus",}43 "etiam arma tenentem": {43intellegunt enim, eum Аostendere voluisse, Troiam voluntate divina certo tempore esse defensam, Аet nunc, si salutem tenere per fata potuisset, ipsius quoque dextera Аpotuisse defendi:}43 sed melius est 'etiam hac', ut et particeps gloriae @1 Аsit Aeneas, et Hector vitet superbiam. {43quidam 'etiam' pro 'deni-Аque' vel 'postremo' accipiunt.}43 Р@@{43&7tibi& merito 'tibi', quod religiosus et pius est.}43 &7commendat А&7trioa penates& necessarium; nam sacrilegium est non liberare Аcommendatos penates. {43et non 'ego', sed 'Troia', ut videatur patriae Аpraestare quod fugiat.}43 Р@@&7fatorvm comites& possibile. quia occurrebat 'hostis habet Аmuros', dat ei comites deos. {43et scite ait 'fatorum', ne Aeneas diceret, Аquo mihi eos comites? &7his moenia qvaere& hoc est "dum con-Аderet urbem inferretque deos". et multi 'quaere' distinguunt, et sic Аsubiungunt 'magna pererrato statues quae denique ponto'; non enim Аmagna moenia inventurum promittit, sed magna facturum. nam et di Аpenates in tertio ita monent "tu moenia magnis magna para".}43 Р@@&7pererrato& una pars orationis. hoc autem verbo ostendit Аerroris longinquitatem. Р@@&7vestam& deam ignis, quae, ut supra diximus, Аterra est: {43quod in medio mundo librata vi sua stet et ignem intra se Аhabeat. alii de igne divino hoc volunt dictum, quod vi sua stet, inde АVestam. sed in primo libro dictum, quos deos penates ab Aenea Аadvectos diversorum opinio prodiderit; quod etiam singulis locis, ubi Аde penatibus varias opiniones poeta secutus dixerit, notatum invenitur. Аhic ergo quaeritur, utrum Vesta etiam de numero penatium sit, an Аcomes eorum accipiatur, quod cum consules et praetores sive dictator Аabeunt magistratu, Lavini sacra penatibus simul et Vestae faciunt: Аunde Vergilius, cum praemisisset 'sacra suosque tibi c. &7t.& p.', adiecit А'et manibus vittas Vestamque potentem'. sed 'potentem' potest ad illud Аaccipi $QEOU\S DUNATOU\S&, sicut vocari penates dictum est. non nulli Аtamen penates esse dixerunt, per quos penitus spiramus et corpus habe-Аmus et animi rationes possidemus. eos autem esse Iovem, aetherem Аmedium; Iunonem, imum ae+ra cum terra; summum aetheris cacumen, @1 АMinervam: quos Tarquinius, Demarati Corinthii filius, Samothraciis Аreligionibus mystice imbutus, uno templo et sub eodem tecto coniunxit. Аhis addidit et Mercurium, sermonum deum. hos Vergilius $QEOU\S А$MEGA/LOUS&, ut "Iunonis magnae primum"; $QEOU\S DUNA-А$TOU\S,& ut "dominamque potentem"; $QEOU\S XRHSTOU\S&, ut А"et bona Iuno": quae propter admonitionem locis suis no-Аtata sunt}43. Р@@{43&7aeternvmqve adytis e. p. i.& quod in templo Vestae ignis aeter-Аnus est. ecce ipse exposuit quid est Vesta.}43 Р@@&7diverso interea& haec est prooeconomia. ait enim, АAeneam non fuisse proditorem, sed propter longinquitatem domus Аet tarde bella cognovisse, et facilius evitasse discrimen. Р@@&7magis atqve magis& iteratione sermonis facit augmentum, Аac si diceret 'magis ac plus': sed propter metrum non potuit. sic Аest et in diminutione %ut est. Р@@&7anchisae domvs& satis religiose locis omnibus quamdiu Аvivit Anchises, ei universa concedit, ut alio loco "et pater АAnchises dare fatis vela iubebat". &7arboribvsqve obtecta& Аlaus domus. &7recessit& a frequentia se removit, {43id est separata Аfuit}43. et est speciosa translatio, quotiens rei mobilis ad inmobilem, Аvel e contra transfertur officium. Р@&7ingrvit& invadit, ut "ingruit Aeneas Italis Аet proelia miscet". Р@@&7excvtior somno& ut appareat terroris esse, non satietatis: А{43nam clamoribus et sonitu interruptus est, ut non ipse somnum excu-Аteret, sed somnus illum}43. Р@@&7arrectis avribvs& translatio ab animalibus, {43quae ad omnem Аsonum erigunt aures}43. @1 Р@@{43&7cvm flamma fvrentibvs avstris& ubique bene vis aquae et ignis Аbello comparatur, quia utriusque rei prope unus est effectus.}43 Р@@{43&7rapidvs& quare 'rapidus'? quia montano [2flumine]2.}43 &7flv-А&7mine& fluxu, ut "{43largoque}43 umectat flumine vultum". А&7torrens& fluvius qui aestate siccatur, unde et nomen accepit. cui АGraeci per contrarium dedere vocabulum; nam $XEIMA/R)R(OON& dixerunt Аa tempore quo crescit: sicut aequinoctium et $I)SHMERI/A. Р@@{43&7bovm labores& ut alibi "nec tamen haec cum sint homi-Аnumque boumque labores".}43 Р@@&7trahit silvas& hoc speciale fluvii est, supra dicta vero Аetiam ignis. &7inscivs& non ignarus; nam videt: sed qui non valde Аsit causarum peritus, id est simplex, $A)/PEIROS. Р@@&7saxi de vertice& pro 'montis'. contra in sexto Аmontem pro saxo posuit, ut "prensantemque uncis manibus Аcapita aspera montis". Р@@&7manifesta fides& non somnii, ut quidam volunt, sed Аfraudis Graecorum: nam et hoc sequitur 'Danaumque patescunt in-Аsidiae'. {43quamvis alii hoc ad Laocoontis interitum, alii ad responsa АCassandrae applicent.}43 Р@@&7iam deiphobi& quia ipse post mortem Paridis Helenam Аduxit uxorem: {43unde ei Graecos graviter constat esse iratos, de quo in Аsexto plenius narratur.}43 Р@@&7proximvs ardet vcalegon& {43proximus Deiphobo.}43 rem do-Аmus ad personam transtulit. et est $TO\ AI)/TION&: {43hoc est causativum; Аideo enim ardet, quia proximus est:}43 ut "Mantua vae miserae ni- @1 Аmium vicina Cremonae". {43&7proximvs ardet vcalegon]& bene [ergo] Аprimam Deiphobi domum dicit invasam, apud quem Helena fuerat, Аsecundum Ucalegonem posuit, quem iuxta Homerum in consiliis et Аamicitia constat Priami fuisse.}43 Р@@&7sigea& duo sunt Troiae promunturia, Rhoeteum et Sigeum, Аquod dictum est propter Herculis taciturnitatem, qui prohibitus Аhospitio {43a Laomedonte}43 simulavit abscessum, et inde contra Troiam Аper silentium venit, quod dicitur $SIGH/.& &7freta lata relvcent& Аincendii magnitudinem voluit significare, non hoc describere. {43[ut Аnobis ostenderet quam lata sint.]}43 'lata' autem ideo, quia se angustiae АPontici oris illic dilatant, ut Sallustius dixit. Р@@{43&7clamorqve virvm& sive qui caedebantur, sive qui caedebant.}43 А&7clangor& Graecum est: nam $KLAGGH\& dicitur. illud sane sciendum Аest, quia morem tetigit expugnationis; plerumque enim ad tubam Аevertuntur civitates, sicut Albam Tullus Hostilius iussit everti. Р@@&7amens& qui nec somniis credidi, nec rebus aspectis. {43[quam-Аvis quidam sic exponant]. &7capio& non manibus [interim], sed animo; Аnam in tecto erat; ergo 'capio' placet mihi sumere. &7nec sat rationis А&7in armis& aut quoniam 'amens', ideo nec sat rationis: aut ostendere vult, Аprimam ei cogitationem fuisse de patria, sed subveniendi ei armis nul-Аlam fuisse rationem, ardente iam patria; quomodo enim incensam Аcivitatem defenderet.}43 Р@@&7bello& ad bellum. {43&7concvrrere in arcem& quod inde facile Аpossit pugnari hostibus.}43 @1 Р@@&7fvror iraqve mentem praecipitant& potest quidem spe-Аcialiter accipi, id est mentem meam furor et ira praecipitarunt; sed Аmelius est generaliter: non mirum est, me arma cepisse sine ratione; Аfuror enim et ira mentem praecipitant. ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ вЫВ╜@@{43[2&7pvlchrvmqve mori&]2 &7svccvrrit& [2&7in armis&]2 ratio viri fortis; quid Аenim aliud a bono cive et forti amissae patriae posset inpendi. et А'succurrit' in animum venit.}43 Р@@{43&7elapsvs& verbum aptum his qui vix evaserunt. &7panthvs А&7othryades& everso Ilio ab Hercule et occiso Laomedonte, Priamus iudi-Аcans vitio potius loci, quam ira deorum calamitatem accidisse patriae, Аmisit Delphos filium Antenoris sciscitaturum, an eversum Ilium fas Аesset iisdem erigi fundamentis. erat illo tempore Apollinis Delphici Аsacerdos Panthus Othryadis filius miranda pulchritudine. hunc filius АAntenoris, ut dicitur amore captus, rapuit et Ilium perduxit: cuius Аiniuriam Priamus volens honore pensare, sacerdotem eum Apollinis Аfecit, ut quo honore insignis apud suos fuerat, eo apud alios non esset Аinferior.}43 Р@@&7arcis phoebiqve sacerdos& aut subrogatum intellegimus: Аaut, quod melius est, morem Romanum tetigit; in Capitolio enim Аomnium deorum simulacra colebantur, {43ut sit eius Apollinis sacerdos, Аqui in arce colebatur. aut quia et Thymbraeus Apollo colebatur apud АTroiam, ideo addidit alterius; et est 'arcis', quasi arcani, quia ipsum Аesse dicunt urbium conditorem. aut 'arcis' Minervae accipiamus}43. Р@@&7sacra manv& hoc est propter quod supra ait 'sacra Аsuosque tibi commendat Troia penates'. &7victosqve deos& qui Аegebant sacerdotis auxilio. simul et Aeneae excusatur abscessus. Р@@{43&7ipse trahit& id est qui numina liberabat, inter pietatem reli-Аgionemque districtus.}43 &7ipse trahit& septima syllepsis est; 'trahit' Аenim licet nepotis tantum sit, tamen et superiora concludit. @1 А&7cvrsv& legitur et 'cursum'. &7ad limina& {43scilicet}43 Aeneae: {43per quod}43 Аet religio {43eius}43 laudatur et virtus. Р@@&7qvo res svmma loco panthv& {43id est universus status quo Аloco positus? et bene civis utilis de re publica primum sollicitus est. sed Аhoc totum}43 admirantis est, non interrogantis. et 'Panthu' vocativus Аest {43Graecus.}43 'res summa' res publica &7qvam prendimvs arcem?& Аcum tu eam relinquas; non enim plures erant arces: unde admiran-Аtis est. {43'prendimus' autem occupamus.}43 et notanda simul orationis Аbrevitas, quae in periculis congruit. Р@@{43&7gemitv& ut ostendat, luctuosam rem se esse dicturum.}43 Р@@{43&7svmma dies& ultima, ut "supreme Iuppiter". 'dies' autem si Аfeminino genere ponatur, tempus significat, ut "quam nec Аlonga dies": si masculino, ipsum diem. et de masculino genere tria Аobservanda sunt: in qualitate, numero, adverbio; in qualitate 'serenus Аdies' dicitur, non 'serena'; numero "bis quinos silet ille dies", Аnon 'bis quinas'; adverbio 'hodie', non 'hac die'. ceterum 'diecula' Аnihil praeiudicat, quia multa deminutiva recedunt a nominibus primae Аpositionis, ut 'scutum' 'scutula', 'canis' 'canicula', 'rana' 'ranunculus'. А&7inelvctabile& quod nemo eluctari possit ut effugiat, cum decem annis Аluctati simus.}43 Р@@&7dardaniae& Troiae: aut a Dardano Iovis et Electrae filio, А{43quem quidam ab Arcadia profectum venisse ad Phrygiam volunt, alii Аde Samothracia ad memorata loca venisse dicunt: qui ex nomine suo @1 АDardanos populares appellavit: qui ex Samothracia Troiam penates Аdicitur detulisse, quos post secum Aeneas ad Italiam vexit; namque АSamothraces horum penatium antistites Saos vocabant, qui postea a АRomanis Salii appellati sunt; hi enim sacra penatium curabant: quos Аtamen penates alii Apollinem et Neptunum volunt, alii hastatos esse et Аin regia positos tradunt. Tusci penates Cererem et Palem et Fortunam Аdicunt:}43 aut {43certe}43 secundum Sallustium " a rege Dardanorum Mida, Аqui Phrygiam tenuit". Р@@&7fervs ivppiter& summae necessitatis est, cum etiam sacer-Аdos in convicia ruit deorum: quod servat Vergilius ne umquam Аtradat Aeneae. 'ferus' autem invidiose dictum est, {43et ad tempus Аepitheton:}43 nam {43Iuppiter}43 aequus est omnibus, ut "rex Iup-Аpiter omnibus idem". hinc et paulo post "ipse deos in АDardana suscitat arma", hoc est qui aequalis esse consuevit. Р@@{43&7argos transtvlit& quasi dicat, qui defendas quod Iuppiter Аtranstulit?}43 Р@@{43&7ardvvs& hic altus, ut "illi ardua cervix". et ideo "de-Аmissum lapsi per funem".}43 &7mediis in moenibvs& ubi arx fuerat. А&7adstans& pro stans: et est prothesis. Р@@{43&7fvndit eqvvs& Homerus "$I(PPO/QEN E)KXU/MENOI&:" et ad veloci-Аtatem et ad multitudinem. et sonore, quasi adhuc descendant.}43 &7victor& Аpropositi effector, ut "rapidusque rotis insistere victor". &7miscet& Аscilicet caedibus. Р@@{43&7insvltans& non dicit [illis] Graecos insultare, sed Sinonem, Аqui illis muros patefecerat dolis. et 'insultare' est in alienum dolorem, @1 А'exsultare' vere gaudere.}43 &7bipatentibvs& quia geminae sunt portae. А{43et quidam 'bipatentibus' praesumptum accipiunt, quia 'bi' particula non Аpraeponitur, neque verbis neque participiis; nemo enim dicit 'bipateo' Аet 'bipatens'; sed praeponitur appellationibus, ut 'bipennis'.}43 Р@@&7milia& subaudis 'tot', et est $A)NAKO/LOUQON&: nam dixit 'quot', Аcum non praemiserit 'tot'. {43et ita vel augendi gratia, vel perturbatus Аdicit, tantos esse Graecos, quanti olim venerint, quasi nemo perierit Аdecennali bello. &7vmqvam& pro quondam.}43 Р@@&7angvsta viarvm& {43angustas vias, id est}43 vicos: et est ut А"strata viarum". Р@@{43&7stat& aut horret, ut "stant lumina flamma:" aut А'stat' a stantibus in medio armatis tenetur.}43 &7ferri acies& bene ad-Аdidit 'ferri', quia homonymum est 'acies' {43et multa significat, ut А'exercitus', 'ferri', 'oculorum'}43. Р@@&7stricta& nuda: unde et destringere dicimus. {43&7vix& modo А'aegre'. &7primi& vel in primo introitu collocati, vel periculo primi.}43 Р@@&7caeco marte& aut nocturno proelio; aut epitheton Martis Аest, cuius exitus semper incertus est. {43&7caeco marte&] aut confusa Аpugna; aut quia caecantur animae pugnantum.}43 Р@@&7nvmine divvm& subaudis 'tali', hoc est mala iniciente Аdesideria. {43nam paulo post ait "vadimus inmixti Danais Аhaud numine nostro". cum ergo hoc esset, tamen omisso consilio 'in Аflammas et in arma feror'.}43 Р@@&7erinys& inpatientia animi hoc loco, {43quae in furorem Аimpellit}43. Р@@{43&7fremitvs& perturbatio.}43 &7et svblatvs& et unde sublatus. @1 Р@@{43&7addvnt se socios& non dixit 'quaero socios', sed 'addunt se', Аut ipse ab illis videatur esse quaesitus.}43 Р@@{43&7oblati per lvnam& agniti per lunae splendorem.}43 Р@@&7adglomerant& adglomerantur, {43ut "nox umida caelo Аpraecipitat"}43. {43&7coroebvs&}43 &7mygdonides& {43hic filius Mygdonis et Anaxi-Аmenes. ergo Mygdonides}43 patronymicum est: nam si gentis esset, А'Mygdonius' diceret; nullum enim gentis nomen in 'des' exit. hunc Аautem Coroebum stultum inducit Euphorion, quem et Vergilius Аsequitur, dans ei "dolus an virtus, quis in hoste requi-Аrat?" cum sit turpis dolo quaesita victoria. Р@@{43&7illis ad troiam& deest 'qui'.}43 Р@@{43&7insano amore& aut perpetuum epitheton amoris est, ut "nunc Аinsanus amor"; aut 'insano' magno, ut "insano iuvat indul-Аgere dolori"; aut 'insano', quia belli tempore amabat Coroebus.}43 Р@@&7et gener& 'gener' dicitur et qui est, et qui esse vult, ut Аhic indicat locus; sicut etiam maritus, unde est "quos ego Аsim totiens iam dedignata maritos". {43&7gener]& secundem spem Аillius; neque enim iam erat gener; nam ideo subiunxit 'sponsae'.}43 Р@@{43&7infelix& quem mox manebat interitus; vel infelix causae suae; Аvel qui sponsam non audierit.}43 &7praecepta& propter illud: А"tunc etiam fatis aperit Cassandra futuris". &7fvrentis& vati-Аcinantis. ЫВ▄@@&7incipio svper his& his incipio, {43id est verbis}43. 'super' {43autem}43 Аinsuper, quis iam audebant: unde paulo post ait 'furor additus'. @1 А&7ivvenes fortissima frvstra pectora& ordo talis est: iuvenes, for-Аtissima pectora, frustra succurritis urbi incensae, quia excesserunt А{43omnes}43 dii: unde si vobis cupido certa est, me sequi audentem ex-Аtrema, moriamur et in media arma ruamus. {43[alii 'sequi' pro 'sequendi' Аaccipiunt.]}43 obscuritatem autem facit hoc loco et synchysis, id est Аhyperbati longa confusio, et falsa lectio: nam multi 'audendi' legunt, Аmulti 'audenti'. sed neutrum procedit. ergo 'audentem' legendum est. ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ вЫВ▀@@&7excessere& quia ante expugnationem evocabantur ab ho-Аstibus numina propter vitanda sacrilegia. {43inde est, quod Romani Аcelatum esse voluerunt, in cuius dei tutela urbs Roma sit. et iure Аpontificum cautum est, ne suis nominibus dii Romani appellarentur, ne Аexaugurari possint. et in Capitolio fuit clipeus consecratus, cui inscriptum Аerat 'genio urbis Romae, sive mas sive femina'. et pontifices ita pre-Аcabantur 'Iuppiter optime maxime, sive quo alio nomine te appellari Аvolueris': nam ipse ait "sequimur te, sancte deorum, Аquisquis es".}43 Р@@&7qvibvs& subaudimus 'auxiliantibus', {43vel per quos stetit}43. Р@@{43&7moriamvr et in media arma rvamvs& hysteroproteron quidem Аest; nam ante est in arma ruere, et sic mori. bene tamen 'moriamur' Аopportuniore loco posuit; ante enim dixerat 'quae sit rebus fortuna Аvidetis'.}43 Р@@&7vna salvs victis nvllam sperare salvtem& plerumque Аenim desperatione robur augetur, ut Statius "est ubi dat vires Аnimius timor". item scimus mortem captivitatis esse remedium. Аhoc ergo suadet, ut aut desperatione vincant, aut vitetur morte Аcaptivitas. &7salvs& nunc remedium. Р@@&7lvpi cev& hoc ad ferocitatem pertinet, 'nebula' ad noctem, А'catuli' ad liberos coniugesque. {43&7lvpi cev]& ordo [tamen] est 'ceu @1 Аlupi'. et hoc est dictum ab exemplo. sane apud veteres 'lupus' pro-Аmiscuum erat, ut Ennius "lupus femina feta repente". et bene belli Аnegotium lupo comparavit, qui est in tutela Martis, dei bellici.}43 Р@@{43&7raptores& ab actu. &7atra in nebvla& ab occasione; vel certe Аnocti comparavit. &7inproba ventris& a necessitate et causa duplici: una А'quos inproba ventris exegit caecos rabies', altera 'catulique relicti fau-Аcibus expectant'.}43 Р@@&7exegit& exclusit, de latebris scilicet, ut Terentius "spe-Аctandae an exigendae sint vobis prius". {43&7catvliqve& sane catuli Аnon solum canum sed et serpentum, ut "aut catulos tectis, aut ova Аrelinquens". Plautus etiam suum "et ego te conculcabo, ut sus Аcatulos suos". &7relicti& deserti et destituti, ut "cui pauca relicti Аiugere ruris".}43 Р@@{43&7favcibvs expectant siccis& id est nimia cupiditate aperiuntur.}43 Р@@{43&7mediaeqve tenemvs& hoc ad audaciam pertinet. et contra, ubi Аde timore agit "namque avia cursu dum sequor et nota Аexcedo regione viarum".}43 Р@@&7cava vmbra& bonum epitheton; naturale enim est, ut Аobscurum sit omne concavum. {43vel 'cava' inani, et hinc adparet occi-Аdisse iam lunam; nam ideo et Androgeus falsus est.}43 Р@@&7qvis& etiam Graecorum, ut "quis talia fando". {43et Аbene interrupta narratione exclamavit, ut affectum moveret.}43 &7lacri-А&7mis aeqvare labores?& hypallage pro 'laboribus aequare lacrimas', Аut "dare classibus austros". ЫВы@@&7vrbs antiqva& vel nobilis, vel quia duobus milibus octin- @1 Аgentis annis regnasse firmatur. {43et quid est 'antiqua', ipse subiunxit А'multos dominata per annos'. sane hoc dolentis est, non narrantis.}43 Р@@&7sternvntvr inertia passim corpora& aut non repugnan-Аtia, ut "pecora inter inertia votis optat aprum:" aut А'inertia', dum occiduntur, ut "inbellem avertis Romanis arcibus АIndum", hoc est avertendo ostendis inbellem. {43aut per somnum А'inertia'.}43 Р@@&7relligiosa& gradatim ascendit, {43'vias', 'domos', 'templa'. vi-Аdetur autem et diis invidiam facere, qui templa sua violari cadaveribus Аpassi sunt. sane 'religiosus' et homo dicitur attentus ad religionem, et Аlocus, qui divinum cultum et venerationem meretur. ergo 'religiosa' Аreligionis plena. significat etiam metum}43. sane 'relligio' geminatur 'l' Аpropter metri necessitatem. Р@@&7poenas dant& moriuntur indigne: hoc enim proprie signi-Аficat, {43ut "heu nimium virgo, nimium crudele luisti Аsupplicium", item "nunc pereat Teucrisque pio det san-Аguine poenas"}43. Р@@{43&7qvondam& hic praeteriti temporis est.}43 &7redit in praecordia А&7virtvs& atqui ait Horatius "nec vera virtus cum semel excidit, Аcurat reponi deterioribus". sed sententiae non semper generales Аsunt, sed interdum pro negotiorum qualitate formantur. Р@@&7victoresqve cadvnt danai& generaliter dixit 'victores', А{43id est ad fortunam partis retulit, quae vincebat; neque enim victores Аerant qui cadebant}43. {43&7crvdelis vbiqve lvctvs vbiqve pavor& aut utrobique, Аid est apud Graecos et apud Troianos; aut 'ubique' per totam civitatem.}43 Р@@&7plvrima mortis imago& aut definitio timoris est, aut Аvarietas mortis ostenditur, {43id est gladio, igni, ruina. alii intellegunt А'plurima mortis imago' aut frequentissima, aut praesentissima}43. @1 ЫВє@@&7androgeos& et Graeca est et Attica declinatio: unde est А"in foribus letum Androgeo". facit enim $O( *ANDRO/GEWS, А$TOU= *ANDRO/GEW. ЫВї@@&7viri& increpantis est, {43ut solet in milites dici}43. Р@@&7sera segnities& quae seros facit, id est tardos, ut "mors Аpallida". {43sane 'segnities' iuxta antiquos dictum est, nam modo 'segni-Аtia' dicitur. 'segnis' autem est proprie frigidus, sine igni, ut 'securus' Аsine cura, 'sedulus' sine dolo.}43 &7fervntqve pergama &$E)MFATIKW=S, Аut "Ilium in Italiam portans victosque penates". А{43&7fervntqve pergama]& quasi ipsam funditus civitatem in victoriam suam Аtransferunt.}43 Р@@&7itis& pro venitis: ut e contra Terentius "nisi eo ad mer-Аcatum venio", pro 'eo'. ЫВ∙@@&7fida satis& bene addidit 'fida', ut ostenderet symbolum, Аquo utebantur in bello. {43ergo non dixit 'fidelia', sed quae ad fidem Аhabendam pellicere non possent.}43 &7medios& manifestos, ut А"medioque ex hoste recepi". et "quamquam in media Аiam morte tentetur". {43ordo autem est 'sensit in medios hostes se esse Аdelapsum'. ergo 'delapsus' nominativum pro accusativo posuit, ut Ho-Аratius "vir bonus et sapiens dignis ait esse paratus" pro 'ait se Аdignis paratum esse'.}43 Р@@{43&7retroqve pedem repressit& aut 'retro' vacat, aut in 'repressit' А're' vacat. sed veteres 'retro repressit' dicebant, ut et "nec nos Аobniti contra".}43 Р@@&7aspris& synaeresis est, ut "conpostus". {43&7angvem& А$KATAXRHSTIKW=S.& Homerus $DRA/KONTA& dixit.}43 @1 Р@@&7hvmi nitens& incedens per humum. et est adverbium. А{43&7trepidvs& vel pavens vel festinans.}43 ЫВ■@@{43&7havd secvs& non aliter. dicebant veteres 'secus' et 'iuxta', Аunde et 'extrinsecus'.}43 &7abibat& bene inperfecto usus est, non enim Аabiit. ЫГА@@&7ignarosqve loci& {43palantes, errantes. et}43 his circumstantiis Аostendit, a paucis plures potuisse superari. {43ordo autem est 'passim Аsternimus'.}43 Р@@&7adspirat& favet, ut "adspirant aurae in noctem": Аunde et favor 'aura' dicitur, ut "gaudens popularibus Аauris". {43&7primo& quia postea non fuit.}43 Р@@&7svccessv exvltans& felicitate: quod est stultitiae. Р@@&7qva prima inqvit fortvna& non 'quae prima', sed 'qua Аprimum'. est autem hypallage, ut "ibant obscuri sola Аsub nocte" pro 'ipsi soli': quae fit non ornatus causa, ut А"pars in frusta secant", sed necessitatis. {43&7fortvna& bene 'fortuna'; Аneque enim consilio Androgeos occisus est. &7salvtis& efficax adhortatio.}43 Р@@{43&7dextra& vel 'fortuna dextra', id est favens, propitia, ut 'laeva' Аcontraria; vel 'dextra' ad manum referendum.}43 Р@@&7clipeos& maiora scuta, quibus latemus, $A)PO\ TOU= KLE/PTEIN А$TO\ SW=MA.& &7insignia& omnia arma. Р@@{43&7dolvs an virtvs qvis in hoste reqvirat?& videtur deesse aliquid, Аut puta: dolus an virtus in bello proficiat, quis in hoste requirat?}43 Р@@&7arma& subdistingue, ut sit quasi interrogantis, {43et responsio @1 А'dabunt ipsi'}43. &7comantem& aut cristatam, quia de caudis animalium Аhabebant cristas, ut "cristaque hirsutus equina": aut Аcomas habentem, ut Statius "non ego in terga comantis Aban-Аtiadas". Р@@{43&7androgei& modo Latine declinavit; alibi Graece "le-Аtum Androgeo".}43 &7insigne decorvm& ornamentum decorum: non Аenim sunt duo epitheta, quod apud Latinos vitiosum est. fecit hoc Аtamen Vergilius in paucis versibus, qui tamen emendati sunt, ut А"lenta quibus torno facili super addita vitis", cum antea 'facilis' Аfuerit. {43sane 'clipei insigne' $PERIFRASTIKW=S& pro clipeo.}43 Р@@&7indvitvr& quia multa inerant in scuto lora, quibus manum Аinserebant, ut "clipeoque sinistram insertabam aptans". А{43&7adcommodat& mire 'adcommodat', ut ignorares, quorum esset.}43 ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ вЫГК@@&7hoc ipse& multi hic distinguunt et ad Aeneam referunt: А{43et ideo subiunctum 'spoliis se quisque recentibus armat'. alii 'hoc ipse АDymas' distinguunt, ut ignotis personis addita dignitas videatur, ut est А"quos Imbrasus ipse nutrierat". et repetitum 'hoc' em-Аphasis properantium, non figura epanalepsis a quibusdam traditur}43. Р@@{43&7laeta& quod est $PROQU/MOU.&}43 Р@@&7inmixti& vacat 'in', ut solet frequenter. &7havd nvmine А&7nostro& aut diis contrariis: aut quia in scutis Graecorum Neptunus, Аin Troianorum fuerat Minerva depicta. {43&7havd nvmine nostro]& [hoc Аest] 'haud nostro' non nobis utili: et ideo paulo post 'heu nihil Аinvitis fas quemquam credere divis', ut est "nec di texere АCupencum, Aenea veniente, sui".}43 @1 Р@@{43&7congressi proelia& 'bellum' est totum tempus, ut Iugurthinum, АPunicum, Macedonicum; 'pugna' unius diei; 'proelium' pars pugnae.}43 Р@@{43&7conserimvs& id est adversa fronte pugnavimus, ne forte nulla Аvirtus videretur Troianorum, si dolo pugnassent.}43 ЫГР@@&7fida petvnt& sibi scilicet. &7formidine tvrpi& epitheton Аtimoris est. sic Sallustius "Carbo turpi formidine Italiam atque Аexercitum deseruit". Р@@&7condvntvr in alvo& non dum eunt, sed cum esse coepe-Аrint: unde et ablativo usus est, non accusativo, ut in georgicis А"conditus in nubem". tale est autem hoc, quale illud А'includuntur in carcere' et 'includuntur in carcerem'. Р@@&7hev nihil invitis fas qvemqvam fidere divis& generalis Аquidem sententia est, sed loco congrua; sequitur enim et Cassandrae Аcaptivitas fidentis sacerdotio, et praecesserat armorum mutatio, quae Аnunc deprehenditur: alioquin vitiosa est, cum discrepat ab speciali-Аtate. {43est autem $KATASKEUH/&, non potuisse eos vincere, quamvis fortiter Аdimicarent. &7ecce trahebatvr& bene dissimulavit de stupro Cassandrae.}43 Р@@{43&7passis& ut quidam volunt 'sacris', quod sic vaticinari soleret. А[ut si diceret sacris].}43 &7priameia& patronymicon quidem est, sed Аspecies possessivi; 'Priameis' vero tantum patronymicon est, sicut А'Priamides'. {43et bene 'virgo', non filia.}43 Р@@{43&7adytisqve& bene 'adytis' ostendit illam sacerdotem religiosam Аfuisse; non enim accedunt ad adyta nisi religiosi sacerdotes. et $E)MFA-А$TIKW=S&, quasi non sufficeret 'a templo', adiecit 'adytis'.}43 @1 Р@@&7tendens ardentia lvmina& quod est manuum oculis Аdedit; {43solent enim homines in magnis motibus manus ad caelum ten-Аdere}43. &7frvstra& secundum Epicureos: et est separatum. Р@@{43&7arcebant& continebant, vel prohibebant.}43 Р@@&7hanc speciem& {43iniuriae faciem, quod sacerdos, quod ab Аadytis, quod religata, quod passis crinibus trahebatur. Cicero Philippi-Аcarum XI. "ponite itaque ante oculos, p. c., miseram Аillam quidem et flebilem speciem, sed ad incitandos nostros Аanimos necessariam".}43 species {43sane}43 medium est; nam et bona et Аmala est. &7fvriata& 'furiosus' est a quo furor numquam recedit, А'furiatus' qui furit ex causa. {43et est figura Graeca, $MANEI\S TA\S FRE/NAS. Аquidam sane participium volunt 'furiata' a verbo figurato apud Horatium Аfuriare: sic 'fortunare', sic 'scelerare'. &7sese &$AU)TO\S AU(TO/N.&}43 Р@@&7peritvrvs& melior sensus est, si ad dimicantis referatur Аaffectum: sicut de Tarchonte, de quo dixit "et medios Аfertur moriturus in hostes", cum vicerit. {43&7et sese medivm inie-А&7cit moritvrvs in agmen]& [et] bene Coroebum non suadentem pugnam, ut Аsupra, fecit, sed mox pugnantem, quoniam sponsam rapi videbat, in Аcuius causa pugnandum potius fuerat, quam loquendum. &7densis& А$KATASKEUH/,& ut merito superati sint a pluribus.}43 ЫГЪ@@&7cvlmine& tecto, quod ante culmis tegebatur. Р@@{43&7oritvr& quasi aliud initium calamitatis.}43 &7caedes& non proe-Аlium. &7miserrima& autem, quia inter cives. Р@@{43&7facie& veritate.}43 &7ivbarvm& pro 'cristarum', quae de caudis Аfiebant: ut est "cristaque hirsutus equina". @1 Р@@&7tvnc danai& ordo est '{43tum Danai}43 undique collecti inva-Аdunt'. &7ereptae &$SXH=MA DIANOI/AS&: non enim dicit a Troianis sub-Аlatam, sed intellegendum reliquit. Р@@{43&7acerrimvs aiax& Oi+leus sine dubio, quia Telamonius armorum Аiudicio superatus iam se peremerat. incertum est ergo, quando ab Aiace Аvitiata sit Cassandra: quod si, ut dicitur, in templo Minervae factum Аest, constat post stuprum Cassandram protractam.}43 Р@@&7gemini atridae& duo: quod habet excusationem, quia fra-Аtres sunt, propter similitudinem; nam numeri esse non potest; А'gemini' enim sunt proprie simul nati. &7exercitvs omnis& bene Аexcusat propter victi pudorem: ut 'obruimur numero'. Р@@&7adversi& e contrario flantes. Р@@&7eois evrvs eqvis& ab Eois equis, id est Solis, {43unde equi АSolis oriuntur:}43 nam Eurus ab oriente flat. notandum sane, quod, Аcum 'Eous' 'e' naturaliter longum habeat, metri necessitate cor-Аreptum est propter sequentem vocalem. rarum autem est: nam nec Аproprium nomen est, ut 'Diana', nec sermo compositus, ut А"sudibusve praeustis". Р@@&7stridvnt silvae& excursus poeticus: qui ultra tres versus Аfieri non debet. [ne sit vitiosissimum.] {43et 'stridunt' quidam antique Аdeclinatum tradunt, ut sit prima verbi positio 'strido stridis stridit', et Аfaciat 'stridimus striditis stridunt'. nos 'strident' dicimus a prima Аpositione 'strideo', ut sit 'stridemus stridetis strident'.}43 Р@@&7spvmevs& pro 'spumosus', {43ut 'frondea' pro 'frondosa'.}43 А&7atqve imo& 'ab' minus est, {43id est 'ab imo'}43. &7illi& propter illud А'hic primum ex alto'. Р@@&7obscvra nocte per vmbram& per umbram noctis obscurae: Аut "molemque et montes". @1 Р@@&7fvdimvs& modo 'fugavimus': nam sequitur 'totaque agita-Аvimus urbe'; alibi 'interemimus' significat. {43&7totaqve& per totam.}43 Р@@&7mentitaqve tela& verbo communi: hoc est 'quae nos АGraecos esse mentiebantur'. ut solet, sensum dedit rei inanimatae; Аnon enim [{43illi}43] poterant tela mentiri. {43vel 'per quae nos mentiebamur'.}43 Р@@{43&7sono discordia& sono discrepantia.}43 &7signant& designant: Аaut per vocem, aut per symbolum, quo utebatur exercitus. Р@@{43&7ilicet& confestim, mox. sane apud veteres 'ilicet' significabat Аsine dubio 'actum est'. origo autem significationis inde descendit: olim Аiudex ubi sententiam dixerat, si dare finem agendis rebus volebat, per Аpraeconem dicebat 'ilicet', hoc est 'ire licet', id est 'acta et finita res Аest'. Terentius in adelphis "em tibi, rescivit omnem rem, Аid nunc clamat, ilicet". idem in eunucho "actum est, Аilicet, peristi". &7nvmero& ne videantur virtute superati.}43 Р@@{43&7divae armipotentis& bene Minervam Troianis expressit ira-Аtam, cum etiam eum ante aram perisse dicat, qui sacerdotem liberare Аtemptaverat.}43 Р@@{43&7ivstissimvs& 'iustum' secundum leges vel aliqua ratione con-Аstrictum, 'aequum' iuxta naturam accipiunt. &7vnvs& non solus, sed}43 Аpraecipuus. Р@@&7aeqvi& pro 'aequitatis'. et optima figura est a feminino Аgenere in neutrum transire. Р@@&7diis aliter visvm& {43aut illum non esse iustissimum: an Аaliter visum, quam quod rectum erat: an pro 'diis ita visum'; sic enim Аperiit ut iniustus. et bene}43 in ingenti indignatione Aeneae tamen nihil @1 Аsacrilegum datur, vel cum sequatur 'confixi a sociis'. {43&7perevnt& vel Аpro perierunt.}43 &7panthv& vocativus Graecus est. ЫГп@@&7iliaci cineres& naturale est iurare per id quod carum Аquis habuit. et excusatur, ut supra diximus, fuga. {43ergo fuit Аnecessarium iusiurandum. &7extrema& num ideo 'extrema meorum', Аquod existimet, nihil ex ea superesse?}43 Р@@&7testor& testificor: et deest 'vos'. Р@@&7vices& pugnas, quia per vicissitudinem pugnabatur, ut АSallustius docet. legimus etiam poenas 'vices' dici: Horatius "vices-Аque superbae te maneant ipsum". sed de bello usurpatum est; Аnullum enim proelium caret periculo. {43[ergo] 'vices' pericula.}43 Р@@&7mervisse manv& testor me meruisse, id est fortiter dimi-Аcasse: hi enim merentur occidi. bene autem evasisse se fatis in-Аputat, cum tam senex, quam debilis {43Iphitus et Pelias}43 evaserint, Аoccisis iuvenibus. {43&7divellimvr& sic dixit, quasi accuset, quod non Аperierint.}43 ЫГ┤@@{43&7vvlnere vlixi& quod illi Vlixes inflixerat.}43 Р@@{43&7protinvs ad sedes priami& servavit ordinem, ut primo de patria, ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ вЫГ╡Вpost de rege curaverit. 'protinus' hic statim, alibi porro tenus.}43 &7cla-А&7more& bellico scilicet. {43&7vocati& clamorem secuti.}43 &7ingentem pvgnam& Аmerito, quippe in domo regia, {43ubi aut caput rei publicae erat, aut}43 Аde qua maior spes erat praedae. ЫГ╖@@{43&7forent& pro essent.}43 &7morerentvr& non pugnarent, ut supra А"oriturque miserrima caedes". ЫГ╣@@&7acta testvdine& adplicita, {43vel quae agebatur}43. @1 Р@@{43&7haerent parietibvs scalae& quod illae, quae feruntur ad pug-Аnam, clavos habeant vel uncos, ut figantur: ideo haerent.}43 &7postes-А&7qve svb ipsos& si circa portam, 'sub postibus'; si circa fenestras, А'circa postes'. Р@@{43&7nitvntvr& pro nitebantur.}43 &7ad tela& {43id est}43 contra tela. А{43et hoc verum est; nam si 'ac tela', sinistris manibus simul tenent tela Аet scutum, cum se tegunt.}43 ЫГ╜@@&7tecta cvlmina& 'tecta' participium est: aut eandem rem Аbis dixit. {43quamvis legatur et 'tota'. &7domorvm& veteres 'haec domus', Аut merito ablativus 'o' terminatus genetivum pluralem in 'rum' mitteret, Аut 'bono bonorum'; sed mutata postea declinatio est, ut 'huius domus' Аfaceret: quod cum ita evenerit, ut ablativus in 'u' terminaretur, gene-Аtivum pluralem per 'u' geminat, ut 'ab hoc fructu, fructuum', ita et А'domuum': nam et Iuvenalis "viscera magnarum domuum" Аait. nos tamen de antiqua declinatione praesumimus, ut 'ab hac domo, Аharum domorum' dicamus.}43 Р@@&7his se& propter quae pugnabant. sic Lucanus А"in pugnam fregere rates". {43vel 'his' huius modi. &7qvando& quatenus, Аquoniam.}43 Р@@{43&7extrema in morte& hoc est ruina civitatis.}43 Р@@&7decora& ab eo quod est 'decus', ut 'pecus'. ЫГ┬@@&7obsedere& modo pro praesidio tenebant, ut sequentia Аindicant {43'hos servant agmine denso'}43. Р@@&7instavrati animi& hinc ostenditur, eos superius defecisse: Аquod supra non dixit. Р@@&7levare& iuvare. &7vimqve& virtutem: ut Sallustius "sed Аnostra omnis vis in anima et corpore sita est". &7victis& qui Аvincebantur, ut et "qua vectus Abas". {43&7victis& hoc est, Аsine vincendi spe laborantibus.}43 Р@@&7limen erat& contra illud, obsessis foribus quemadmodum @1 Аingressus sit: et dicit per posticum, quod generis est neutri, ut АHoratius "atria servantem postico falle clientem". nam si Аgeneris feminini legeris 'postica', augurale est, ut 'antica', 'postica'. А&7caecae& non omnibus notae. &7vsvs& verbum iuris: 'via' actus, Аusus. {43&7pervivs vsvs]& hoc Graeci andronas appellant.}43 Р@@{43&7tectorvm inter se priami& per quod iter ad utramque domum АPriami commeabatur, ut appareat duas domos fuisse, alteram regiam АPriami, alteram Hectoris, inter quas illi aditus. &7postesqve relicti& Аaut relictum spatium cum domus aedificaretur, ubi ostium fieret; aut Аrelicti ab hostibus, id est quos hostes non obsederant.}43 Р@@&7infelix& {43non cum regna manebant, sed}43 ad praesens rettulit Аtempus 'infelix'. &7dvm regna manebant& 'dum' donec: et abso-Аlutus est sensus. alii tamen 'cum' legunt: sed 'cum manebant' Аquomodo dicimus, cum constet 'manebant' modum esse indicativum? Аhoc ergo sciendum est, quia, quando coniunctivus modus est, necesse Аest aliquid iungi aut subaudiri, ut 'cum venirem, vidi illum'. si Аautem 'cum veniebam' dicamus, aut modus pro modo est, hoc est Аindicativus pro coniunctivo: aut 'cum' non erit coniunctio, sed Аadverbium temporis, et significat 'tempore quo veniebam'. Р@@{43&7andromache& notum est omnibus, hanc de gente Eetionis fuisse, Аuxorem Hectoris, matrem Astyanactis, de qua plenius omnia in tertio Аlibro narrantur. &7ferre incomitata& ut et ad soceros iret saepius Аet non quaereret obsequia famulorum.}43 Р@@&7ad soceros& {43quare 'ad soceros', cum 'socer' et 'socrus' di- @1 Аcantur? sed}43 meliori sexui respondit, id est masculino. {43&7astyanacta& Аhunc quidam ab Vlixe, alii a Menelao, absente Pyrrho, raptum et Аpraecipitem datum ferunt; fatis enim praedictum fuerat puerum si Аsupervixisset ultorem patriae et parentum futurum.}43 &7trahebat& quasi Аpuerum, ut "parvumque nepotem ipse trahit". Р@@&7evado& 'e' vacat, ut 'emortuus'. sane minus est 'hac', Аid est 'hac evado'. Р@@&7iactabant& spargebant, quasi nihil profutura. Р@@&7in praecipiti& in alto, unde quis potest praeceps dari: Аsequitur enim 'sub astra eductam'. {43&7edvctam& extructam.}43 ЫГ╬@@&7solitae naves& participium sine verbi origine: 'soleo' Аenim neutrale est, quod caret praeterito. {43&7achaica castra& videtur Аalios Danaos, alios Achaeos dixisse.}43 &7castra& ubi exercitus sit А'castra' dicuntur: unde est "nos castra movemus et Аvelorum pandimus alas". Р@@&7svmma& extrema, ut 'supremum' summum dicimus: ut "pro Аsupreme Iuppiter". &7labantes& faciles ad resolutionem. et est Аordo 'turrim convellimus inpulimusque'. Р@@{43&7tabvlata dabant& quidam 'dabant' pro 'faciebant' intellegunt, Аut "et intentem lato dedit ore fenestram". olim sane domus @1 Аde tabulis fiebant, unde hodieque in aedificiis surgentibus primum et Аsecundum tabulatum dicimus. summum autem est quod tectum sustinet.}43 Р@@{43&7inpvlimvsqve& quidam notant, quod non sit expressum, ubi Аstantes summum tectum inpulerunt. &7repente& ne provideri et vitari Аpossit.}43 ЫГ╙@@{43&7ast alii svbevnt& hic ostendit, priores perisse.}43 Р@@&7telorvm interea cessat genvs& bene addidit 'genus'. Аtelum enim dicitur secundum Graecam etymologiam $A)PO\ TOU= THLO/-А$QEN& quicquid longe iaci potest: quamquam legerimus de gladio А"at non hoc telum mea quod vi dextera versat" et Аsequitur "dixit et sublatum consurgit in ensem". telum autem Аillo loco dictum a longitudine, unde et mustelam dicimus. Р@@&7vestibvlvm& 'vestibulum' est prima ianuae pars. dictum Аautem vestibulum vel quod ianuam vestiat, ut videmus cameram Аduabus sustentatam columnis: vel quoniam Vestae consecratum est. Аunde nubentes puellae limen non tangunt. Lucanus "trans-Аlata vitat contingere limina planta". singula enim domus Аsacrata sunt diis: ut culina penatibus, maceries, quae ambit domum, АHerceo Iovi. {43sane videtur vestibulum et limen pro una re dixisse.}43 А&7pyrrhvs& a colore {43comae}43 dictus, qui Latine burrus dicitur. {43ita et АSallustius 'Crispus'.}43 @1 Р@@{43&7lvce corvscvs aena& pro luce aeni, ut "saxea procubet umbra".}43 Р@@{43&7in lvcem colvber& deest 'processit'. sed colubrum non nulli Аpromiscuum nomen tradunt, quod ut sonantius fieret, finxit masculinum, Аut diceret 'coluber'.}43 &7mala gramina pastvs& {43venenatis herbis, $BEBRW-А$KW\S KAKA\ FA/RMAKA,& hoc est pro malis graminibus.}43 legimus et А"silva pastus harundinea": {43nam illud aliud est "pascuntur vero Аsilvas et summa Lycaei horrentesque rubos":}43 sed sciendum est, Аquia, licet hoc in usu sit, rarum tamen est apud antiquos. 'pastus' Аautem pro 'qui pascebatur', quia, ut supra diximus, in hoc АLatinitas deficit. Р@@{43&7tvmidvm& qui semper irascatur.}43 &7brvma& id est hiemps. Аdicta autem 'bruma' quasi $BRAXU\ H)=MAR,& id est brevis dies. est Аautem, ut hic locus indicat, generis feminini, numeri singularis. Р@@{43&7exvviis& bene corium quo serpens exuitur exuvias dixit. А&7nitidvsqve ivventa& novus; constat enim serpentes innovari virtute, pelle Аdeposita.}43 Р@@&7lvbrica terga& lubricum dicitur et quod labitur, dum Аtenetur, ut piscis, serpens; et locus in quo labimur, ut А"et sese opposuit Salio per lubrica surgens". ЫГ▄@@&7periphas& ultima accentum non habet, ne femininum sit; Аnec tertia a fine, quia novissima longa est; ergo 'ri' habebit ac-Аcentum. {43&7agitator& auriga secundum usum communem.}43 Р@@&7armiger avtomedon& Pyrrhi {43armiger:}43 nam Achillis auriga Аfuit. &7scyria pvbes& a Scyro insula, una de Cycladibus, in qua АLycomedes fuit, pater Deidamiae: {43quam Achilles commendatus ibi a @1 Аmatre Thetide vitiat, unde Pyrrhus natus est. quamvis alii volente АLycomede Deidamiam Achilli datam in matrimonium dicunt}43. Р@@&7svccedvnt tecto& pro 'sub tectum cedunt'. et est figura, Аquia mutatus est casus. Р@@{43&7dvra& valida limina, id est firmiter clausa: ideo non aperit, Аsed 'perrumpit'.}43 &7bipenni& ecce nomen, quod reservavit antiqui-Аtatem, quia veteres 'pennas' dicebant, non 'pinnas'. Р@@&7vellit& non 'deiecit'; nam sequitur paulo post ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ вЫГрВ'labat ariete crebro'; sed 'movet', ut "Cynthius aurem vellit, Аet admonuit". {43vel certe 'vellere vult', ut "ipsumque tra-Аhunt in moenia regem". nam quare facit fenestram?}43 ЫГт@@&7ingentem fenestram& epitheto, ut solet, auxit tapinosin А{43%in dicendo 'lato ore'. 'dedit' autem, id est fecit, ut Terentius "quas Аturbas dedit"}43. Р@@{43&7patescvnt& aperiuntur ac per hoc videntur.}43 Р@@{43&7penetralia& id est domorum secreta, dicta penetralia aut ab Аeo quod est 'penitus', aut a penatibus.}43 Р@@&7armatosqve vident stantes& unde supra "strictis Аmucronibus imas obsedere fores". {43sic enim datur virtus ubique АTroianis.}43 Р@@&7at domvs interior& de Albano excidio translatus est Аlocus. &7tvmvltv& tumultus dictus quasi timor multus: unde Ita-Аlica bella dicta sunt tumultus. bene autem addidit 'misero', quia Аest etiam terribilis. @1 Р@@&7miscetvr& perturbatur, ut "nec quisquam Аaeratas acies ex agmine tanto misceri putet". &7cavae А&7aedes& tecta camerata. 'aedem' autem numero singulari de templo Аtantum dicimus, plurali et de domibus et de templis. si aliter Аdictum inveneris, usurpatum est, {43ut 'mella' 'hordea' 'aera'}43. Р@@&7ferit clamor& secundum philosophos {43physicos}43, qui dicunt, Аvocem corpus esse: bene ergo 'ferit'; {43nam et fluvius habet mugitum, Аres incorporalis}43. &7avrea sidera& multi ad laquearia referunt, quod Аstultum est. Р@@&7pavidae& pro 'paventes'. 'pavidus' est semper timens, А'pavens' ex causa, ut supra 'furiatus' et 'furiosus'. {43&7matres& Аhonoris nomen. &7errant &%confusio, consilio.}43 Р@@&7amplexaeqve tenent postes atqve oscvla figvnt& АApollonii locus, in quo inducitur Medea %patrem salutasse, et do-Аmum relinquens. Р@@&7vi patria& secundum fidem generis sui, ut А"stirpis Achilleae fastus". item de Hercule "salve Аvera Iovis proles". ЫГэ@@&7cardine& a cardine. {43&7primos& quos dixit supra А'strictis mucronibus'.}43 ЫГЁ@@&7non sic aggeribvs rvptis& vult ostendere, gravius vasta-Аtam Troiam, quam agri fluviorum eruptione vastantur. et scien-Аdum, comparationes aut pares esse, aut maiores, aut minores, {43aut @1 Аsimiles, aut contra in similitudine comparatio ultro negatur, ut hoc Аloco, vel illic "non tam praecipites". contrarium est "si Аparva licet componere magnis"}43. &7spvmevs& spumosus. Р@@&7exiit& dicimus et 'exivit'. sed 'v' subtrahit Vergilius, Аut brevem faciat sequente vocali. {43et proprie plena flumina cum Аextra alveum suum crescunt 'exire' dicuntur, ut "praesertim incertis Аsi mensibus amnis abundans exit".}43 Р@@&7cvmvlo& augmento: {43exuberante fluctu, ut "cumulo Аpraeruptus aquae mons"}43. Р@@&7vidi ipse fvrentem& ut "quaeque ipse miserrima Аvidi". {43et hic 'vidi' pro admiratione posuit; at vero 'vidi АHecubam' pro miseratione. sane 'vidi ipse' hac particula addita Аmiseriorem se ostendit, cuius ante oculos casus patriae suorumque for-Аtuna constituerat.}43 Р@@{43&7geminosqve in limine atridas& potest subaudiri 'furentes'.}43 А&7geminos& more suo 'fratres'. 'gemini' enim sunt non duo, sed Аsimul nati. Р@@&7centvmqve nvrvs& aut finitus est numerus pro infinito А$U(PERBOLIKW=S&: aut certe ideo 'centum', quia barbarorum fuerat non Аsingulas coniuges habere, sed plures. aut illud dicit 'plures femi-Аnas', ut Lucanus "cultus gestare decoros vix nuribus Аrapuere mares", hoc est feminis. {43aut 'navas nuptas', ut aetatis hoc Аnomen sit, non adfinitatis.}43 aut 'centum per aras', licet incongruum Аsit, quia sequitur "haec ara tuebitur omnes", et unus per Аcentum aras occidi non poterat. {43est autem haec plena adfectu et Аdolore repetitio.}43 @1 Р@@&7qvos ipse sacraverat ignes& ut "et religiosa Аdeorum limina": per quod ostenditur latenter, nihil prodesse reli-Аgionem. &7foedantem& autem est cruentantem. {43Sallustius in I. А"cum arae et alia diis sacrata supplicum sanguine foedaren-Аtur". et Terentius in eunucho "pro deum fidem, facinus Аfoedum, o infelicem adulescentem".}43 Р@@&7qvinqvaginta illi thalami& 'illi' celebrati ab Homero. Аet bene de thalamis verum expressit numerum; potest enim unus Аthalamus plures habere coniuges. et est zeugma 'quinquaginta tha-Аlami procubuere, et postes superbi'. Р@@&7avro barbarico& id est aut multo; {43aut cultu barbaro, quia Аbarbari copiae magis quam elegantiae student; aut a barbaris capto;}43 Аaut vere barbaro, {43id est Phrygio,}43 quia $PA=S MH\ *(/ELLHN BA/RBAROS.& {43nam Аet Homerus Phrygas barbaros appellat, et Vergilius "bar-Аbara tegmina crurum". &7spes tanta nepotvm& aut nepotes significat Аqui essent futuri magnae spei, aut conubia, de quibus sperabantur tanti Аnepotes, ut "modo namque gemellos spem gregis".}43 &7spoliisqve А&7svperbi& hoc {43enim}43 fuit moris antiqui, ut ipse in septimo А"captivi pendent currus curvaeque secures". Р@@{43&7teneant danai qva deficit i.& ignis potuit deficere, Danai non Аpotuerunt.}43 Р@@&7forsitan et priami fverint qvae fata reqviras& {43bene Аde Priamo obtulit narrationem, quia leviter strinxerat 'Priamumque Аper aras sanguine foedantem quos ipse sacraverat ignes'. et}43 bono usus Аest ordine, ut ante rei publicae, post regis, inde privati, hoc est @1 Аsua fata narraret. {43hoc est illud "multa super Priamo Аrogitans, super Hectore multa".}43 de morte autem Priami varie Аlectum est. alii dicunt, quod a Pyrrho in domo quidem sua captus Аest, sed ad tumulum Achillis tractus occisusque est iuxta Sigeum Аpromunturium: nam in Rhoeteo Aiax sepultus est: tunc eius caput Аconto fixum circumtulit. alii vero quod iuxta Hercei Iovis aram Аextinctus sit, dicunt: unde Lucanus "Herceas, monstra-Аtor ait, non respicis aras?" et hanc opinionem plene Vergilius Аsequitur: licet etiam illam praelibet,ut suo indicabimus loco. Р@@{43&7vrbis vti captae casvm& bene omnia collegit, et captam, et di-Аrutam, et incensam.}43 Р@@&7medivm& {43&7in penetralibvs&}43 &7hostem& hypallage est, {43hoc est}43 in Аmediis aedibus. si autem 'mediis' legeris, non stat versus, nisi Аexcluso 's', ut "inter se coisse viros et decernere Аferro". et bene Priamum non nisi in extremis armat periculis, {43ut Аmagis inritet hostem in necem suam, qua possit captivitatem vitare, Аquam ut defendat aliquid. sane 'penetralia' proprie deorum dicuntur, Аnon numquam etiam imae et interiores partes privatarum domorum Аvocantur, unde et penum dicimus locum, ubi conduntur quae ad vitam Аsunt necessaria. hic autem videtur opportunius penetralia de domo Аregis dixisse, quoniam reges prope suggestum imitantur deorum}43. Р@@{43&7arma desveta& ab hominis consuetudine: sensum ad arma Аtranstulit. &7arma desveta]& id est quae iam pugnare desierant.}43 А&7trementibvs aevo& non timore. Р@@&7circvmdat& non apte sibi cohaerere facit, sed potius oneri Аsumit. &7invtile ferrvm& ipse inutilis. 'ferrum' enim de his est, Аquae a coniunctis sumunt epitheta, ut 'venenum'. @1 ЫДА@@{43&7aedibvs in mediis& omne aedificium 'aedes' dicuntur. Varro Аlocum quattuor angulis conclusum aedem docet appellari debere. idem Аrerum divinarum libro sexto intulit, "ideo loca sacra civitates habere Аvoluisse, ne per continua aedificia incendia prolaberentur, Аet ut esset, quo confugerent plerique cum familia sua in Аpericulis"; quod etiam in comoediis a servis timentibus legimus factum. Аhoc totum Vergilius hoc loco subtiliter tangit, cum dicit 'aedibus in Аmediis nudoque sub aetheris axe ingens ara fuit iuxtaque veterrima Аlaurus, incumbens arae atque umbra conplexa penates'. ex nomine Аenim penatium et arae intellegitur sacri loci veneratio, ut non imme-Аrito illuc confugerit regina cum suis; nam subiunxit 'hic Hecuba et Аnatae nequiquam altaria circum praecipites atra ceu tempestate colum-Аbae, condensae et divom amplexae simulacra sedebant': unde apparet, Аet veram consuetudinem fuisse fugiendi [a] periclitantibus ad ararum Аpraesidium.}43 &7nvdoqve svb axe& hoc est sub divo, quod inpluvium Аdicitur. 'axis' autem est aut plaustrum septentrionale, aut pars Аseptentrionis, aut spiritus, quo mundus movetur, {43ut "axem Аumero torquet stellis ardentibus aptum"}43: sicut docet {43et}43 Lucanus. Р@@&7veterrima& usurpatum est. ergo, ut supra diximus, hoc Аtantum uti si necesse sit licet. {43&7veterrima]& hoc nomen compara-■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ вЫДБГtivum non habet, sicut 'deterior' positivum. &7lavrvs& Daphne, filia АLadonis, fluvii Arcadiae, et Terrae fuit, quae aspernata viro iungi Аsemper venatibus operam dabat. hanc cum Apollo adamasset, et eam Аut conprimeret, insequeretur, illa a Terra matre petit auxilium: quae Аrecepta [2a]2 matre est, nec multo post %in locum eius arborem lauri Аnasci.}43 Р@@&7conplexa penates& 'penates' sunt omnes dii, qui domi Аcoluntur. Р@@&7neqviqvam& aut secundum Epicureos, {43qui dicunt deos nihil @1 Аcurare;}43 aut propter vim bellicam. &7altaria& superorum et 'arae' Аsunt et 'altaria', inferorum tantum 'arae'; 'ara' autem dicitur a Аprecibus, quas Graeci $A)RA\S& dicunt; unde contra inprecatio $KATA/RA Аdicitur. Р@@&7praecipites& festinae, propter tempestatem: et bene 'atra' Аaddidit, quia est et clara, ut "unde haec tam clara re-Аpente tempestas". ЫДЗ@@&7dira& modo proprie: 'dira' enim est deorum ira. ergo А'quae mens infusa ex deorum ira?' Р@@{43&7telis& armis.}43 &7rvis& aut festinas, aut incedis seniliter. ЫДК@@&7non si ipse mevs& {43mire 'meus', ut matris exprimeretur ad-Аfectio. et}43 subaudis 'posset defendere'. ЫДМ@@{43&7avt moriere simvl& ut religio aut pariter omnes servet, aut Аsimul moriantur omnes.}43 &7ore effata& abundat 'ore'. {43est autem Аfigura pleonasmos.}43 ЫДР@@&7vacva& {43'vacua'}43 magna, quae difficile conplentur. {43an 'va-Аcua', quia in unum ad aram confugerant? an 'vacua' iam sine de-Аfensoribus?}43 Р@@&7infesto vvlnere& bonum schema: 'vulnus' pro telo. А{43&7infesto vvlnere]& an 'vulnus' quod inflixit, an quod infligeret?}43 Р@@{43&7premit& urget, ut "apri cursum clamore pre-Аmentem": alibi 'premit' interficit, vel opprimit, ut "armi-Аgerumque Remi premit".}43 @1 Р@@{43&7vt tandem ante ocvlos& hoc ideo describitur, ut et contra pro-Аpositum Priamus incitetur.}43 &7evasit& pervenit: {43ut "quam timeo, Аquorsum evadat"}43. Р@@&7vitam cvm sangvine fvdit& modo eos sequitur qui san-Аguinem sedem vitae volunt, alibi eos qui ipsum sanguinem vitam Аvolunt: ut "purpuream vomit ille animam". {43potest А[tamen] $KATA\ TO\ SIWPW/MENON& intellegi iterum vulneratum Politen.}43 Р@@&7hic& id est 'tunc'. &7media& autem manifesta. {43aut certe А[potest] secundum consuetudinem dictum; neque enim est mors prima, Аmedia, postrema.}43 et potest referri vel ad Priamum, vel ad Politen. Р@@{43&7non tamen abstinvit n. v. i. q. p.& bene Priamo animositatem Аregiam dedit, ut mori honeste velit.}43 Р@@{43&7at tibi pro scelere exclamat& ordo est 'atque dii persolvant Аgrates dignas'. &7avsis& quidam praesumptum tradunt, nec posse in Аprosa dici.}43 Р@@&7siqva est& vel secundum Epicureos, vel desperat, quia Аinpune ante aras conspicit caedes. &7cvret& ulciscatur. Р@@&7grates& prout res fuerit, vel in bonis vel in malis dicun-Аtur, sicut praemia. Р@@&7coram& modo adverbium [temporis] est, quia verbo cohaeret: Аut "coram quem quaeritis adsum". {43et 'coram' ad per-Аsonam certam refertur, 'palam' ad omnes.}43 &7me cernere& de spe-Аctaculo queritur, non de morte, {43quia iure belli Politen Pyrrhus oc-Аciderat. sed cur ante oculos patris?}43. Р@@{43&7foedasti& crudeles impiosque fecisti.}43 &7fvnere& cadavere: @1 Аab eo quod praecedit id quod sequitur. 'funus' enim est iam ar-Аdens cadaver: quod dum portatur, 'exequias' dicimus: crematum А{43iam}43 'reliquias': conditum iam 'sepulcrum'. {43quidam 'funere' pro Аcaede accipiunt. &7vvltvs& non nulli pro 'oculos' volunt.}43 Р@@{43&7et non ille s. q. t. m. a.& tribus generibus parentes obicimus Аfiliis: cum bonis eos negamus aequales, ut hoc loco; cum malos obici-Аmus, ut "Laomedontiadae"; item cum non solum bonos Аadimimus, sed insuper malos obicimus, ut "nec tibi diva Аparens, generis nec Dardanus auctor, perfide, sed duris ge-Аnuit te cautibus h. c. H. a. u. t".}43 Р@@&7in hoste priamo& aut archaismos est, aut 'in hoste', id Аest cum hostem gereret, cum ipse hostis esset. {43hic 'Priamo' nomen Аpositum sensum validiorem facit, hoc est Priamo, qui tunc fui, quasi Аiam esse desierit: scilicet quem operae pretium fuit occidere.}43 &7ivra А&7fidemqve svpplicis ervbvit& quia, quod Homerus mutat, dicitur АPriamus duce Mercurio ingressus Achillis tentoria excitatum rogasse, Аquem dormientem posset occidere. 'iura' vero, quod a rege roga-Аbatur. {43fidem, quia supplex. quidam 'iura fidemque' ita intellegunt: А'iura', quod Hectorem reddidit, 'fidem', quod me in mea regna remisit.}43 Р@@{43&7sepvlcro& pro 'ad sepulcrum'.}43 Р@@&7remisit& comitatus usque ad Troiam est. {43et mire 'in mea Аregna remisit', cum potuisset per me regna mea capere.}43 Р@@&7inbelle& {43ipse inbellis,}43 ut "inutile ferrum". Р@@{43&7ravco aere& ad scutum rettulit. &7protinvs aere repvlsvm& Аstatim prohibitum.}43 Р@@&7neqviqvam& 'non'. sic Persius "nequiquam fundo Аsuspiret nummus in imo". {43sane quidam 'nequiquam umbone pe- @1 Аpendit' hunc sensum volunt, telum repulsum ne summatim quidem Аhaerere potuit, ut penderet. alii unam eandemque rem bis dictam Аvolunt, et superfluum putant 'et summo clipei nequiquam umbone pe-Аpendit', cum praecessisset 'rauco quod protinus aere repulsum', quod Аidem est 'et summo clipei nequiquam umbone pependit', et nihil atti-Аnuisse dici putant 'summo clipei nequiquam umbone pependit', tam-Аquam non omnino necesse esset, ut de summo clipei penderet, et Аpotuisse dici, nec de clipeo pependit. sed duplicationem narrationis per А$E)PECERGASI/AN& excusant.}43 Р@@&7referes ergo haec& sarcasmos est, iocus cum amaritu-Аdine, ut "en agros et quam bello, Troiane, petisti АHesperiam metire iacens". astismos autem est urbanitas sine Аiracundia, ut "atque idem iungat vulpes et mulgeat hircos". ЫДе@@&7degenerem& non respondentem moribus patris. Р@@{43&7hoc dicens& ostendit, simul dum diceret fecisse.}43 &7altaria ad А&7ipsa& unde sperabat auxilium. {43aut quia Achilles in templo occisus est, ut Аex similitudine vindicta sumeretur. &7trementem& non formidine sed aetate.}43 ЫДи@@&7dextraqve corvscvm extvlit& 'coruscum' si ornatum Аgemmis caput regis acceperis, sensus talis est: sublato capite gla-Аdium in vaginam recondit, quae lateri semper cohaeret. si vero А'coruscum gladium' vis intellegere, lateri Priami infixum accipe, et А$KATA\ TO\ SIWPW/MENON,& postea caput esse sublatum. ЫДк@@&7haec finis& {43ut 'dies', si tempus longum significat, generis Аfeminini est. et}43 omnia Latina nomina inanima, simplicia, a verbo @1 Аnon venientia, 'nis' syllaba terminata masculina sunt: inanima Аpropter 'canis': simplicia propter 'bipennis': a verbo non venientia Аpropter 'finis'. ergo 'clunis' Iuvenalis bene dixit "tre-Аmulo descendant clune puellae". Horatius male "quod pulchrae Аclunes". &7hic& talis: ut "hunc ego te, Euryale, aspi-Аcio?" &7sorte& fatali necessitate. {43vel 'sorte' fortuna, ut А"utere sorte tua". et quidam 'exitus sorte' pro 'sortis' tradunt, abla-Аtivum pro genetivo.}43 Р@@&7troiam incensam& pro 'Ilium'. Р@@&7pergama& proprie Troianae arces sunt: unde $KAT' E)COXH\N Аarces omnes 'pergama' dicuntur, ut poetam dicimus, et intellegi-Аmus Vergilium. {43&7svperbvm& modo nobilem.}43 Р@@&7regnatorem asiae& quia imperaverat et Phrygiae et АMygdoniae. &7iacet ingens litore trvncvs& Pompei tangit histo-Аriam, {43cum 'ingens' dicit, non 'magnus'}43. quod autem dicit 'litore', Аillud, ut supra diximus, respicit, quod in Pacuvii tragoedia Аcontinetur. quod autem Donatus dicit, 'litus' locum esse ante aras, Аa litando dictum; {43vel quod lituo illud spatium designatur,}43 ratione Аcaret: nam a litando 'li' brevis est, et stare non potest versus. А{43&7litore]& quod Priami corpus ad litus tractum. aut 'litus' pro solo Аaccipiamus, ut "litoraque et latos populos". aut ideo 'litore', Аut ostendat litus iam esse, ubi fuerat Troia, ut "et campos Аubi Troia fuit".}43 Р@@{43&7avvlsvmqve vmeris capvt& hoc est quod $KATA\ TO\ SIWPW/ME-А$NON& accipi debet; hoc enim claris et fortibus viris fieri solebat, ut А"quin ipsa arrectis, visu mirabile, in hastis praefigunt Аcapita".}43 &7sine nomine& sine agnitione, {43aut sine dignitate. aut sim-Аpliciter 'sine nomine'; a capite enim quis nomen ducit?}43. @1 Р@@{43&7at me& me autem.}43 &7saevvs horror& quia est et bonus: ut ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ вЫДпВ"laetusque per artus horror iit". {43est et amoris, ut Terentius "totus АParmeno, tremo horreoque, postquam aspexi hanc".}43 ЫД▒@@{43&7aeqvaevvm& amabiliter locutus est; plus enim est 'aequaevum', Аquam 'longaevum'.}43 Р@@&7vitam exhalantem& secundum eos, qui animam ventum Аvolunt: ut "atque in ventos vita recessit". &7direpta& Аdiripienda: participium pro participio. Р@@{43&7casvs& aut interitus, aut captivitas.}43 Р@@&7copia& notandum de exercitu numero eum dixisse singu-Аlari, ut Sallustius %{43"com Sertorios neque rumperet an levi copiam Аavibus",}43 cum copias de exercitu numero plurali dicamus. 'copia' Аvero aliarum rerum est. Р@@{43&7deservere omnes defessi& doloris vox, non accusationis; sic Аenim se purgat, ut alios non culpet. dicendo autem 'defessi' etiam Аillos excusat, a quibus desertus est.}43 Р@@{43&7ignibvs aegra dedere& post hunc versum hi versus fuerunt, Аqui a Tucca et Vario obliti sunt.}43 ЫД═@@&7cvm mihi se& ordo est, cum mihi se videndam oculis Аobtulit non ante tam clara. Р@@&7in lvce& in nimbo, qui cum numinibus semper est. Р@@{43&7confessa deam& divino habitu; quia in primo venatricis habitu Аse obtulerat. &7qvalisqve et qvanta& qualitas et quantitas hoc loco ad Аpulchritudinem pertinet.}43 Р@@&7dextraqve prehensvm& ea corporis parte qua Helenae @1 Аictum minabatur, quae in templo Vestae stabat ornata. ut enim in Аprimo diximus, aliquos hinc versus constat esse sublatos, nec Аinmerito. nam et turpe est viro forti contra feminam irasci, et Аcontrarium est Helenam in domo Priami fuisse illi rei, quae in Аsexto dicitur, quia in domo est inventa Deiphobi, postquam Аex summa arce vocaverat Graecos. hinc autem versus esse subla-Аtos, Veneris verba declarant dicentis 'non tibi Tyndaridis Аfacies invisa Lacaenae'. Р@@&7roseo& pulchro. perpetuum epitheton Veneris. {43quidam Аreprehendunt, non convenisse in ruina et exitio civitatis Venerem roseo Аore loqui cum filio, ignorantes hoc epitheton Veneri esse perpetuum.}43 А&7insvper& super, quod continuerat {43eum}43. Р@@&7indomitas& magnas {43nunc. et 'quis' non nulli admirantis Аvolunt esse, non interrogantis}43. Р@@&7qvid fvris& {43aut}43 quia furor est virum fortem ruere in Аmulieris interitum: {43aut 'quid furis', cum extinctos socios videas, velle Аpugnare. et bono verbo usus est, virum fortem a proelio revocans}43. А&7nostri cvra& et hoc loco, ut solet, unam se de Aeneae familia Аfacit: ut "unius ob iram prodimur". 'nostri' autem et А'vestri' genetivus pluralis est antiquus et ex Graeco veniens, sicut Аsingularis est 'mis' et 'tis'. non est autem possessivum, sed ab eo Аquod est 'nos', et hoc est unde dicimus 'nostri causa facit', hoc Аest 'nostrum'. ЫД╒@@&7svperet& supervivat, {43supersit}43. Р@@&7ascanivsqve pver& filius, ut "tuque puerque @1 Аtuus". Horatius "puerosque Ledae". et est Graecum, nam $PAI=DAS Аdicunt. interdum tamen etiam ad aetatem refertur. Р@@{43&7circvm errant& mire, quasi quaerentes: tamquam prope sint, Аet adhuc sua opera %sua non avertant.}43 Р@@&7havserit ensis& aut percusserit, ut "latus hau-Аrit apertum;" aut voraverit. Р@@&7tyndaridis& atqui Iovis est, non Tyndarei filia; sed sic Аdicimus 'Tyndaridis' de Helena, ut de Hercule Amphitryoniades. Аnam de Iove et Leda nati sunt Pollux et Helena, de Tyndareo et АLeda Castor, qui solus mortalis fuit: unde Vergilius "si Аfratrem Pollux alterna morte redemit", qui inmortalitatem Аsuam cum fratre partitus est. Helenam vero inmortalem fuisse in-Аdicat tempus. nam constat fratres eius cum Argonautis fuisse: АArgonautarum filii cum Thebanis {43bello}43 dimicaverunt. item illorum Аfilii contra Troiam bella gesserunt. ergo si inmortalis Helena non Аfuisset, tot sine dubio saeculis durare non posset. hanc autem Аlegimus prius a Theseo raptam et in Aegypto commendatam Proteo. А{43licet alia fabula a Paride raptam et, cum ad Aegyptum cum ea isset, Аa Proteo, cognito raptu, subtractam Paridi dicat.}43 &7facies invisa& Аpulchritudo Helenae odiosa, id est Helena. et est Graecum, ut 'vis АHerculea', hoc est Hercules. {43ostendit autem naturae culpam non esse Аhominibus adscribendam. sane quidam 'invisa' figurata dictum putant; Аadserunt enim ad Troiam Helenam non venisse, id est non visam a @1 АTroianis, quia cum eam Paris rapuit, ad Aegyptum profectus dicitur, Аmutato itineris cursu, ne a Graecis forte insequentibus comprehendere-Аtur. ibi a Proteo receptus hospitio. sed cum Helena Proteo suam nar-Аrasset iniuriam, ab eo retenta est. tum sine ea Paris venit ad Troiam. АGraeci autem putantes quod occultaretur a Troianis et nollent sibi eam Аreddere, deleverunt Troiam frustra, cum Troiani vere dicerent se Hele-Аnam non vidisse. alii dicunt a Proteo quidem Helenam Paridi subla-Аtam et quibusdam disciplinis phantasma in similitudinem Helenae Pa-Аridi datum, quam imaginem ille ad Troiam dicitur pertulisse: quod Аetiam Homerum volunt tetigisse subtiliter, ubi Aeneas a Neptuno oppo-Аsita nube liberatur. $A)MFI\ D' A)/R' EI)DW/LW| *TRW=ES KAI\ DIOI= *)AXAIOI/.&}43 А&7lacaenae& a provincia Laconica. et notandum, derivationem mino-Аrem esse a principalitate, quod rarum est. Р@@&7cvlpatvsve paris& criminosus, {43reus}43. {43&7divvm inclementia& Аlatenter hic Venus suam purgat invidiam dicendo, Troiam deorum con-Аspiratione subverti; poterat enim ei obici, quod nisi ipsa rapiendi He-Аlenam Paridi auctor fuisset, Troia non fuisset eversa.}43 ЫД▄@@&7aspice& de Homero tractum, qui inducit Minervam prae-Аstantem ista Diomedi. {43et bene subdistinguit, quia non solum dicitur, Аsed etiam manu significatur.}43 &7namqve omnem& ordo est: omnem Аtibi nubem eripiam, quae umida circum caligat et mortales hebetat Аvisus tuenti. dicitur enim nebula orta de terris obesse nostris Аobtutibus: unde aquila, quia supra nebulam est, plus videt. est Аetiam theologica ratio, quia ignorantes usum Venerium videre di-Аcuntur et numina: unde nunc merito post Veneris abscessum numina Аvidisse dicitur Aeneas. &7obdvcta& superducta. &7tventi& modo А'videnti', alias 'defendenti'. ЫД▐@@&7neqva parentis ivssa time& {43pro 'ne'. et}43 'ne' particula @1 Аimperativo iungitur modo: sed interdum praesenti tempori, interdum Аfuturo, prout aliquid volumus aut ad praesens, aut ad futurum fieri. А{43&7tv neqva p. i. t.]& potest sane hoc praeceptum et ad generalitatem et Аad specialitatem referri.}43 &7ivssa time& veretur enim ne imperanti Аsibi fugam non obtemperet. ЫДр@@{43&7saxis saxa& dicendo 'saxis saxa' renovavit narrandi magni-}43Аtudinem. Р@@{43&7vndantem& aut 'abundantem', aut quia in modum undarum Аattollitur, ut "qua plurimus undam fumus agit".}43 Р@@&7neptvnvs mvros& hoc quidem habet fabula, quod Neptunus Аcum Apolline Troiae fabricati sunt muros. sed constat Laomedon-Аtem supradictis diis certam vovisse pecuniam ad sacra facienda: Аquam inminentibus Mysiis transtulit ad murorum fabricam. unde Аdii et fecisse muros, et offensi esse dicuntur. simul notandum quod Аdeos facit opera sua evertere: ut portas Iunonem, quarum dea est; Аnam portam luminis nascentibus praebet, {43ut "Iuno lucina fer opem"}43: Аarces Minervam; legimus enim "Pallas quas condidit arces": АNeptunum muros; ipsi enim fundamenta sunt consecrata, cuius et Аmoventur arbitrio: unde $E)NOSI/XQWN& dicitur, hoc est terram movens Аaquae concussione, sicut terrae motus continent opiniones. {43&7neptv-А&7nvs m. e. t. q.]& [ergo] cum Neptunus infestus indicatur, Apollo tamen Аetiam post piaculum Troianis favet, quia eum propter Chrysis sacer-Аdotis filiam offenderant Graeci.}43 &7tridenti& omnia in 'ns'. exeuntia Аaut participia sunt, aut nomina. sed si participia sunt, ablativum Аet in 'i' et in 'e' mittunt pro nostro arbitrio: Iuvenalis А"nec ardenti decoxit aeno", contra "semperque ar-Аdente camino": si vero nomina fuerint, omni modo in 'e' exeunt. Аsi autem eadem sint et nomina et participia, ut 'amans', cum no-Аmina fuerint, omni modo in 'e' mittunt; cum participia, licenter Аutimur. ergo quia 'tridens' nomen est, 'tridente' debuit dicere: @1 Аsed novitatem adfectavit, nulla cogente necessitate. sane in nomi-Аnibus, quae et propria esse possunt et appellativa, ut 'liberalis' А'felix' 'iuvenalis', ablativus a proprio in 'e' exit, ab appellativo in 'i'. ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ вЫДу@@{43&7qvatit& concutit, conmovet.}43 Р@@{43&7ivno scaeas saevissima portas& quidam ideo Iunonem has por-Аtas tenuisse accipiunt, quia eam fatorum arbitrium volunt, et fatum Аfuit ad exitium Troiae per has portas equum introduci. &7scaeas& Аpriscas.}43 &7saevissima& quae et fugam vetabat. Р@@&7socivm& sibi devotum. &7fvrens& irascens. Р@@{43&7accincta& id est armata, quia ipsa est Curitis, et sub hoc Аnomine interest bellis; nam ideo "hic illius arma hic currus Аfuit". 'accincta' enim 'ferro armata', ut "cingitur ipse Аfurens certatim in proelia Turnus".}43 Р@@{43&7iam& praeterea, ut "iam quae seminibus iactis se sustu-Аlit arbos". &7arces& ordinem tenuit: primum 'muros', deinde 'portas', Аpost 'arces'; a muris enim in arcem convertendus est totus impetus; Аob hoc autem 'arces' Minervae dantur, quod ipsa sit inventrix aedifi-}43Аciorum, ut {43"Pallas quas condidit arces", et quia summa quaeque Аpossidet sapientia. praeterea in capite esse dicitur; idcirco creditur Аpatris Iovis capite generata.}43 &7tritonia pallas& notandum duo an-Аtonomasiva {43sunt}43 sine proprio {43nomine}43. et est nimiae iracundiae cum Аdicitur, quamquam irata sit Graecis, nequaquam tamen Troianis Аparcere; licet in historia lectum sit, vehementius iratam Minervam, Аquod post victoriam ei sacrificare noluerint, ut Horatius "cum Pallas Аusto vertit iram ab Ilio in inpiam Aiacis ratem". {43&7respice& Аdicendo 'respice' ostendit, vere iam caliginem ab oculis eius esse sublatam.}43 Р@@{43&7insedit& adeo irata, ut ante sacerdotem ibi Cassandram de- @1 Аfenderet.}43 &7nimbo effvlgens& nube divina. {43est [enim] fulgidum Аlumen, quo deorum capita cinguntur. sic etiam pingi solet. alii 'nim-Аbum' clavum transversum in veste existimant.}43 alii 'limbo' legunt, {43ut А"Sidoniam picto chlamydem circumdata limbo".}43 et est Аpars vestis extrema, quae instita dicitur, ut Horatius "quarum Аsubsuta talos tegit instita veste". {43&7gorgone saeva& aut etiam Аper saevam Gorgonem fulgens; aut ipsa saeva terrore Gorgonis. sane АGorgones tres fuisse dicuntur, Stheno, Euryale, Medusa, quarum Аaspectus intuentes vertebat in lapides. hae autem mirae pulchritudinis Аfuisse dicuntur, et quisquis eas vidisset stupore defigebatur. ideo fictum Аest, quod in lapides mutarentur. sed alia fabula refert, Medusam Аmirae parsimoniae virginem fuisse, et ob hoc acceptam Minervae. quae Аcompressa a Neptuno Pegasum equum dicitur edidisse: quod posteaquam АMinerva cognovit, eius caput dicitur amputasse et suo adfixisse pectori, Аeique tribuisse vim, ut quidquid vidisset mutaret in saxum.}43 Р@@&7ipse pater& qui omnibus unus esse consuevit: ut А"rex Iuppiter omnibus idem". et bene honesta Aeneae causa Аfugiendi est. &7viresqve secvndas& quia fuerunt et in Troianis, Аsed non prosperae. Р@@{43&7svfficit& subministrat, suggerit.}43 Р@@&7eripe& accelera, raptim fac. {43vel 'eripe te fuga'.}43 Р@@&7nvsqvam abero& bona oeconomia. nam si tenent Danai Аqua deficit ignis, necessarium est praesidium numinis: ut Horatius А"nec deus intersit, nisi dignus vindice nodus inciderit". А&7limine sistam& in limine, ut "silvis te, Tyrrhene, feras Аagitare putasti". Р@@{43&7spissis& [2&7noctis se condidit vmbris&]2densis. abscessu enim ple-Аrumque numina demonstrantur fuisse, cum subito apparere desierint.}43 Р@@&7apparent dirae facies& secundum mathesin post absces-Аsum Veneris dira dicit apparuisse numina, cuius praesentis radii @1 Аintervenientes anaereticos temperant. {43&7apparent dirae facies]& [vel] Аquia 'dirae' appellantur quae sunt in ministerio Iovis, quando morbos Аaut letum aut bellum hominibus molitur, quia in XII. ait "di-Аcuntur geminae pestes cognomine Dirae".}43 Р@@{43&7nvmina magna& quia Iovem Iunonem Neptunum et Minervam Аdixerat.}43 Р@@&7tvm vero& quia ante et ab Hectore audierat, et per se Аviderat everti Troiam, sed non omnem; {43singulas enim res viderat, Аut "iam proximus Ucalegon". vel 'tum vero', quando et dii Аvisi sunt saevientes.}43 Р@@{43&7et ex imo verti& quia superiori excidio, quando ab Hercule Аexpugnata est, nec omne Ilium conciderat, nec ex imo fuerat Troia Аsubversa. per haec ergo fit certior causa fugiendi.}43 Р@@{43&7ornvm &%p . . . Oceani filia, a Sarpedone, Ilii filio, adamata Аest. quem cum [veni] sprevisset, faciente Venere, Iasonem tunc ad АColchos euntem inefficaciter adamavit. quo absente %ad luchi conficere-Аtur, in hanc arborem dicitur commutata.}43 Р@@{43&7ferro et bipennibvs] &$E(\N DIA\ DUOI=N.&}43 &7ferro et bipenni-А&7bvs& tautologia est. Р@@&7ervere& pro deicere et est acyrologia. {43&7vsqve& tam diu.}43 А&7minatvr& aut 'eminet', ut "minaeque murorum": aut А'movetur'. Р@@&7tremefacta comam& solita figura. {43'comam' autem pro Аramis, per illam metaphoram "tondentur cytisi".}43 Р@@{43&7vvlneribvs& pro ictibus. &7ivgis& cacuminibus montium.}43 А&7rvinam& aliarum {43scilicet}43 arborum. ЫД°@@&7ac dvcente deo& secundum eos qui dicunt, utriusque @1 Аsexus participationem habere numina. nam ait Calvus "pollentem-Аque deum Venerem". item Vergilius "nec dextrae Аerranti deus afuit", cum aut Iuno fuerit, aut Allecto. est etiam Аin Cypro simulacrum barbatae Veneris, {43corpore et veste muliebri, cum Аsceptro et natura virili, quod $')*AFRO/DITON& vocant, cui viri in veste mu-Аliebri, mulieres in virili veste sacrificant}43. {43&7dvcente deo]& [quamquam] Аveteres 'deum' pro magno numine dicebant. Sallustius "ut tanta mu-Аtatio non sine deo videretur".}43 Р@@{43&7dant tela locvm f. r.& illi reddidit 'flammam inter et hostes Аexpedior'. hic est hiatus.}43 ЫД√@@&7antiqvasqve domos& 'caras'. et aliud pendet ex alio; Аnihil enim interest, utrum carum dicas, an caritatis causam. sane А'domos' ambitiose dixit. Р@@&7primvm& praecipuum. {43vel 'primum' ante filium et uxorem. Аsed Varro rerum humanarum ait permissum a Graecis Aeneae, ut eva-Аderet et quod carum putaret auferret; illum patrem liberasse, cum illi Аquibus similis optio esset data, aurum et argentum abstulissent. sed АAeneae propter admirationem iterum a Graecis concessum, ut quod vellet Аauferret; illum, ut simile, quod laudatum fuerat, faceret, deos penates Аabstulisse. tunc ei a Graecis concessum, ut et quos vellet secum et sua Аomnia liberaret: quod poeta Veneris praesidio praestitum dicit Aeneae. А&7petebam& pro appetebam et optabam.}43 Р@@{43&7vitam prodvcere& figurate, pro 'vitam producturum'.}43 Р@@{43&7exilivm& dictum quasi extra solum.}43 &7vos o& obliqua oratio Аest. nam aperte quidem hoc agit, ut relinquatur, latenter vero Аaliud: [{43id est voluntatem fugiendi}43] per quod nimia Aeneae ostenditur Аpietas, qui nec iustis causis movetur, ut patrem relinquat. {43sane Аrhetorica suasio est; deliberatur enim de ipsa re, utrum fugiendum sit. @1 Аet eius partes ita ponuntur, ut %si qui dissuadent, an supervivendum Аpatriae. quod ideo aperte non dixit, ne ceteros a fuga dehortari vide-Аretur, sed ait 'vos fugite, qui potestis': a tempore 'satis una superque', Аab invitis diis 'iam pridem invisus diis et inutilis annos demoror'. sic Аquidem et illud colligitur, an debilis patriae superare debeat.}43 Р@@&7integer aevi sangvis& plenam aetatem significat ex san-Аguine, qui non est integer nisi in iuvenibus. nam dicunt physici Аminui sanguinem per aetatem: unde et in senibus tremor est. А{43sane 'aevum' hic ad annos referre debemus, cum alibi tempus significet, Аut "aevoque sequenti". et "tantum aevi longinqua valet Аmutare vetustas".}43 &7svo robore& sine alterius auxilio, quo eget АAnchises. {43et duas res dicit: et iuvenes estis, et sani, quorum utrum-Аque mihi deest. &7stant& perstant solidaeque sunt.}43 Р@@{43&7agitate& disponite, cogitate. Sallustius "traditur fugam in Аoceani longinqua agitavisse".}43 Р@@&7caelicolae& ad quos nostra pertinet vita, ut А"haud credo invisus caelestibus auras vitales carpis" et А"nos iuvenem exanimum et nil iam caelestibus Аullis debentem" et "igneus est illis vigor et caele-Аstis origo". anima enim caeli pars est, {43corpus nostrum,}43 umbra infe-Аrorum. ideo ergo non posuit generale nomen deorum, et addidit Аcaelestibus, ne crederentur inferni dii, qui datores vitae non sunt. Р@@&7satis svperqve& ad augmentum 'superque' addidit. est ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ вЫЕВВautem tmesis. sane sciendum est esse aliqua, quae augmentum Аnon recipiunt, ne minus significent, ut ['satis',] 'perfectus': nam Аquaeritur, utrum 'perfectior' possit facere, ne incipiat ['satis'] 'per-Аfectus' minus significare. @1 Р@@&7vna excidia& sub Laomedonte {43ab Hercule}43. sed $E)MFATIKW=S Аdixit 'excidia'. {43&7svperavimvs& superviximus.}43 ЭЕДм╢┤╡ @@&7sic o sic positvm adfati discedite corpvs& sensus Аtalis est: praestate mihi vos funebre solatium, id est adfamini me, Аut dici mortuis solet 'vale, vale, vale': {43nam ideo et 'positum' et А'corpus' dixit:}43 mortem autem ego manu hostis inveniam; nam hic Аordo est. 'miserebitur' vero dixit adfectu eius qui cupiebat interimi, Аut eum hostis quasi miseratus occideret. sic in nono mater АEuryali "aut tu, summe pater divum, miserere, tuoque invi-Аsum hoc detrude caput sub Tartara telo, quando aliter Аnequeo crudelem abrumpere vitam". {43et "vos o potius Аmiserescite venti". alii sic exponunt: [et] 'miserebitur' id est quod Аilli hostili animo fecerint ego misericordiae loco ducam.}43 ЫЕЖ@@&7exvviasqve petet& quasi obiectio 'sed spoliatum linquet Аcadaver', et responsio 'facilis iactura sepulcri': aut secundum Epi-Аcureos, qui dicunt nihil superesse post mortem; aut hoc dicit, faci-Аlis sepulturae iactura est, quam potest ruina praestare. {43&7facilis& Аcontemptibilis et levis sapienti viro, ut sit 'iactura' dispendium.}43 Р@@{43&7invtilis& ideo, quia debilis fuisse dicitur post fulmen.}43 &7an-А&7nos demoror& quasi festinantes diu vivendo detineo. ЫЕЙ@@&7fvlminis adflavit ventis et contigit igni& tria sunt Аfulminum genera: est quod adflat, quod incendit, quod findit: de Аhoc autem siluit. fulminatus autem est Anchises, quia se cum Ve-Аnere concubuisse iactabat. {43sane afflati tactique dicuntur capti membris, Аut "tactus etiam ille, qui hanc urbem condidit, Romulus". А&7afflavit ventis& bene dixit, quia scit, non iaci fulmina, nisi cum flatu @1 Аventorum, ut in VIII "tris imbris torti radios, tris nubis Аaquosae addiderant". sane de fulminibus hoc scriptum in recon-Аditis invenitur "quod si quem principem civitatis vel regem ful-Аmen afflaverit, et supervixerit, posteros eius nobiles futuros Аet aeternae gloriae". Fabula sane talis est: cum inter aequales Аepularetur Anchises, gloriatus traditur de concubitu Veneris. quod cum АIovi Venus questa esset, emeruit, ut in Anchisem fulmina mitterentur; Аsed Venus cum eum fulmine posse vidisset interimi, miserata iuvenem Аin aliam partem fulmen detorsit, Anchises tamen afflatus igne caelesti Аsemper debilis vixit.}43 ЫЕЛ@@&7nos contra& praepositiones vel adverbia in 'a' exeuntia Аmodo producunt ultimam litteram, excepto 'puta' et 'ita', apud En-Аnium et Pacuvium brevia sunt. hinc est quod etiam numerorum Аnomina indeclinabilia producuntur, ut "triginta magnos". Аea vero quae declinantur brevia sunt secundum rationem nominum Аin 'a' exeuntium. {43&7effvsi lacrimis& pro effusi in lacrimas.}43 Р@@&7omnisqve domvs& modo familiam, alias domicilium, inter-Аdum re vera domum. Р@@{43&7fatoqve vrgenti& [2&7incvmbere&]2 simile est ut 'currentem incitare', А'praecipitantem impellere'.}43 ЫЕП@@{43&7rvrsvs in arma feror& quasi quodam doloris impetu, quod Аpater liberari non acquiesceret.}43 &7mortem opto& contra fatorum vim Аet matris auxilium. Р@@{43&7nam qvod consilivm& quasi vetuerit regina audito 'mortemque Аmiserrimus opto', sic respondet Aeneas 'nam quod consilium aut quae Аiam fortuna dabatur'?}43 Р@@&7mene& probatae pietatis filium. nam pronomina habent Аvim suam, nonnumquam et emphasin, ut "cantando tu illum?" @1 А{43sane 'mene efferre pedem genitor' et cetera rhetorice per deliberationem Аtractatur, an Aeneae relicto patre fugiendum sit.}43 &7posse& plus est Аquam velle. Р@@{43&7nefas& scelus.}43 &7excidit& bene excusat patrem dicendo А'excidit', et ipsam temperat obiurgationem. ЫЕФ@@{43&7peritvrae& bene 'periturae' dixit, non 'perditae', quia adhuc Аposse videatur evadere per suam et Anchisae fugam; ideo autem 'addere', Аtamquam magnam portionem exitio Troiae genus Anchisae coniungeret.}43 Р@@{43&7ivvat& delectat, quasi malum illi voluptati sit.}43 &7patet А&7isti& apocope est pro 'istic'. pronomen enim esse non potest, quia Аnon praecedit nomen. Р@@{43&7mvlto priami de sangvine& quasi bis sanguinem fuderit Pria-Аmus, quia et filium eius Pyrrhus occiderit.}43 Р@@&7natvm ante ora patris& his rebus terret eum, qui non Аpotest mortem timere. &7obtrvncat& obtruncare consuevit. Р@@{43&7hoc& ideo. &7qvod& propter quod.}43 ЫЕЬ@@&7arma, viri, ferte arma& notant hoc critici, quia saepius Аarmari aliquos dicit, cum exarmatos nusquam ostendat: qui nesciunt, Аnon omnia a poeta, ut supra diximus, dici debere. nam Аet diem describit, nocte non praemissa. superfluo enim dicuntur ea Аquae necesse est fieri. quis enim domum ingressus, non arma de-Аponat? {43vel quia ad auferendum patrem arma deposuerat; vel quia Аarmis Graecorum fuerat armatus. &7vocat lvx vltima victos& id est Аvictis moriendum est.}43 Р@@&7reddite me danais& {43vel}43 quibus me sustulit mater; {43vel Аtamquam quaerentibus et invenire cupientibus. et bene 'reddite', quasi Аretineatur; nam ideo ait 'sinite'}43. {43&7instavrata& renovata; quod verbum Аet de feriis et de scaenis solebat apud veteres usurpari.}43 @1 Р@@{43&7nvmqvam& pro non, ut "numquam hodie effugies".}43 ЫЕа@@{43&7insertabam& cunctationem ostendit hoc verbo eius, qui nec ire Аad proelium velit, nec domum relinquere. sic et 'ferebam' dixit.}43 ЫЕв@@{43&7patri& melius 'patri', quam 'mihi'.}43 &7tendebat& offerebat, Аsed manibus eum gestans. Р@@&7si peritvrvs abis& argumentum dilemma, id est conplexio, Аquae adversarium ab utraque parte concludit. Р@@{43&7expertvs& quidam participium praeteriti temporis [sed] vim Аpraesentis habere volunt, quia praesens deficit.}43 Р@@{43&7tvtare domvm& hoc est cui defensori relinquimur, si tu dese-Аris?}43 &7cvi parvvs ivlvs& interrogantis est. et simul epitheto com-Аmendat aetatem. Р@@&7conivnx qvondam& 'quondam' aut aliquando significat, Аquasi nunc uxor non sit quae relinquitur. aut certe 'quondam' А'semper' significat, ut in georgicis "ut quondam in sti-Аpulis magnus sine viribus ignis", et est, quam semper coniugem Аnominasti. haberi enim quaevis poterat, nominari non nisi nobilis. А{43et bene [ex ductu litterarum] quod eventurum timet, quasi iam conti-Аgerit, deflet; se autem ideo ultimam facit, quod ipsa loquitur. diversam Аautem aetatem pueri, senis et feminae ad miserationem commovendam Аvidetur obicere.}43 ЫЕи@@{43&7svbitvm& pro 'subito'. adverbium est temporis secundum vete-Аres. &7oritvr& oriuntur divina, ut Sol: ideo et %quia dicuntur oritur.}43 Р@@&7manvs inter& mutavit accentum praepositio postposita. Аsane 'inter' plerumque pro 'per' ponitur, sed raro apud Vergilium, Аut "hunc inter fluvio Tiberinus amoeno". bona autem @1 Аoeconomia ad Iulum venit, dicens eum fuisse inter manus parentum. А'inter manus' autem, hoc est inter amplexus. non enim possumus Аeum illo tempore portatum dicere, quem {43et mox pedibus patris comi-Аtem fuisse, et}43 post septem annos legimus et venatum isse et bella Аtractasse. &7mirabile monstrvm &$TW=N ME/SWN& est: dictum a mon-Аstrando, {43id est monendo}43. et refertur ad praesens eius significatio. А'prodigium' autem est quod in longum tempus dirigit significationem. Р@@{43&7levis& pro leviter.}43 Р@@&7fvndere lvmen apex& 'apex' proprie dicitur in summo Аflaminis pilleo virga lanata, hoc est in cuius extremitate modica Аlana est: quod primum constat apud Albam Ascanium statuisse. Аmodo autem summitatem pillei intellegimus. tangit autem, ut fre-Аquenter diximus, latenter historiam. item hoc quoque de igni ad АServium Tullium pertinet. nam cum Tarquinius cepisset Vericula-Аnam civitatem, ex captiva quadam in domo eius natus est Servius АTullius. qui cum obdormisset, caput eius subito flamma corripuit: Аquam cum vellent restinguere, Tanaquil, regis uxor, auguriorum Аperita, intellegens augurium, prohibuit. flamma puerum cum somno Аdeseruit: unde intellexit, eum clarum fore usque ad ultimam vitam. Аperite sane lucem dixit, non ut in septimo "tum fumida lu-Аmine fulvo": nam et illic splendor quidem est, sed cum fumo, qui ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ вЫЕлИОsemper causa lacrimarum est. in Ascanio autem solus ostenditur Аsplendor. {43Suetonius tria genera pilleorum dixit, quibus sacerdotes utun-Аtur, apicem, tutulum, galerum: sed apicem pilleum sutile circa medium Аvirga eminente, tutulum pilleum lanatum metae figura, galerum pilleum Аex pelle hostiae caesae.}43 @1 Р@@&7circvm tempora pasci& crescere: ut "sacrum Аtibi pascere crinem". sunt autem hic infiniti pro indicativis 'fun-Аdere', 'lambere', 'pasci'. ЫЕо@@&7sacros restingvere fontibvs ignes& {43religiosos.}43 non Аquos tunc 'sacros' sciebant, sed quos mox probarunt. {43&7sanctos А&7restingvere fontibvs ignes]& [et] bene 'fontibus', non aquis. 'sanctos' vero, Аut venerabilius fieret. sane 'sanctum' est interdum non idem quod А'sacrum', neque idem quod 'religiosum'; interdum non aliud quam А'sacrum'. hic ergo 'sanctos' sacros accipiemus, quippe quo loco auspicia Аfierent, sicut ex Anchisae persona ostenditur, cum dicit 'oculos ad sidera Аlaetus extulit' et 'da deinde auxilium pater atque haec omnia firma'. Аaliter 'sanctum' accipi per singula loca dicitur.}43 Р@@{43&7at pater anchises& et hic et alibi Anchisen divinandi peritum Аinducit.}43 &7ocvlos ad sidera& contra opinionem Theocriti, qui eum Аfulmine caecatum fuisse commemorat. Р@@{43&7et caelo palmas cvm voce tetendit& fugae defensio est, ut Аvideatur non solum utilis et necessaria, sed et honesta, quoniam divina Аsuadebant. nam et ideo inducitur noluisse, ut quod vincitur et consen-Аtit argumentum voluntatis divinae sit.}43 Р@@&7si flecteris& aut secundum Stoicos locutus est, qui fati Аadserunt necessitatem: aut secundum Epicureos, qui dicunt deos non Аcurare mortalia. Р@@&7aspice nos& quia intuentes dii iuvant: unde est А"atque oculos Rutulorum reicit arvis", et contra "diva Аsolo fixos oculos aversa tenebat". {43&7aspice nos]& [2quia intuentes Аdii iuvant:]2 nam de Iove in primo libro "et Libyae defixit Аlumina regnis". aut secundum mathematicos, quod quidquid Iuppiter Аirradiaverit felix facit.}43 Р@@&7atqve haec omina firma& secundum Romanum morem Аpetit, ut visa firmentur. non enim unum augurium vidisse sufficit, Аnisi confirmetur ex simili. nam si dissimilia sint posteriora, sol-Аvuntur priora: unde est "quantum Chaonias aquila veniente Аcolumbas". nam aquila sine dubio columbis plus potest. @1 Р@@{43&7fatvs erat& proprietatem disciplinae secutus, quod augurum А'effata' dicuntur.}43 Р@@&7intonvit laevvm& sinistrum, prosperum, quia caeleste Аest; {43quae enim nobis laeva sunt [2caelestibus]2 dextra sunt,}43 ut diximus Аsupra. 'sinistrum' autem a sinendo dictum, quantum ad auguria Аpertinet, quod nos agere aliquid sinat, {43unde alibi "siquem numina Аlaeva sinunt". sed hoc loco pontificalis inducitur disciplina. nam Аostendit Anchisen, cum vellet fugam filii sequi, omine quod de Ascanii А%pro capite auspicii se obtulit, a diis commotum petisse de caelo con-Аfirmationem; subiungit enim 'vix ea fatus erat senior, subitoque fragore Аintonuit laevum'. prosperum, quia sereno caelo sive audita, sive visa Аfuerint: quod hic utrumque ostendit 'subitoque fragore intonuit laevum', Аquod ad auditum scilicet pertinet. iterum adiunxit quod ad visum per-Аtinet 'et de caelo lapsa per umbras stella facem ducens multa cum luce Аcucurrit'. hoc autem auspicium cum de caelo sit, verbo augurum maxi-Аmum appellatur. sinistras autem partes septentrionales esse augurum Аdisciplina consentit, et ideo ex ipsa parte significatiora esse fulmina, Аquoniam altiora et viciniora domicilio Iovis}43. Р@@&7mvlta cvm lvce cvcvrrit& nunc theologicam rationem Аsequitur, quae adserit, flammarum quos cernimus tractus nimbum Аesse descendentis numinis; alibi physicam, ut "vento inpendente Аvidebis, flammarum longos a tergo albescere tractus". А&7facem dvcens& lumen, quod utique ex facibus nascitur. Р@@{43&7svper labentem& quidam hoc verbum unam partem orationis Аesse tradunt.}43 Р@@&7idaea clarvm se condere silva& stellae huius cursus Аita significat Troianos conglobatos ad domum Aeneae Idam petere. Аquod dicit 'multa cum luce' ostendit claros; quod 'signantem vias' Аscintillas quasdam dicit relictas, quae ostendunt remansuros in di-Аversis partibus socios; quod 'longo limite', ostendit errorem; quod @1 А'sulcum' dicit, significat longum 'maris aequor arandum'; Аquod ait 'sulphure fumant' divini ignis odor ostenditur; {43fulgura Аenim odor sulphuris sequitur;}43 ex fumo autem mors Anchisae, sicut Аeius oratio sequens indicat. 'cedo equidem', quasi {43dicat,}43 licet sciam Аme esse moriturum. et bene quamdiu vivit Anchises, totum ei Аconceditur. {43quidam fumo bellum, quod in Italia futurum erat, signi-Аficari tradunt.}43 ЫЕ╗@@&7victvs genitor& {43quasi pertinax et}43 a pristino proposito Аrecedens. &7se tollit ad avras& verbum augurum, qui visis auspi-Аciis surgebant e templo: unde est 'extemplo'. Р@@&7adfatvrqve deos& agit diis gratias. {43vel certe invocat.}43 Р@@{43&7iam iam nvlla mora est& et 'cedo equidem' ostendit eum Aeneae Аdictis consensisse.}43 Р@@{43&7dii patrii servate domvm servate nepotem: vestrvm hoc avgv-А&7rivm& hic ostendit, Anchisen ea quae optabat per impetrationem augurii Аmeruisse: augurium enim est exquisita deorum voluntas per consulta-Аtionem avium aut signorum. perite ergo signum de caelo 'augurium' Аdixit. ideo et adiecit 'servate domum', id est genus, familiam: 'ser-Аvate nepotem', a quo certum erat Romanam prolem propagatum iri.}43 Р@@&7vestroqve in nvmine troia est& in vobis habeo Troiam: Аpropter illud "has mihi servassent sedes". {43alii ita expo-Аnunt: augurium numenque vestrum efficiat, ne putem Troiam perisse.}43 Р@@{43&7cedo& cedere proprie dicitur qui contra sententiam suam alteri Аconsentit, ut "cedamus Phoebo".}43 &7comes ire recvso& Аtantum ad solatium itineris, quippe moriturus, ut in sexto АAeneas "ille meum comitatus iter". vult enim Vergilius etiam АAeneae concedere patris peritiam. Р@@&7dixerat ille& hic distinguendum. {43alii 'ille' et 'ignis', Аsed male.}43 &7et iam& dum negat, dum ostenduntur auspicia. @1 Р@@&7propivsqve& [{43quamvis secreta domus sit.}43] propter illud А"arboribusque obtecta recessit". et est ordo: incendia Аpropius volvunt aestus, id est calorem. unde etiam 'aestas' dicitur. Р@@&7ergo age& quia consensisti, et ignis propinquat. 'age' Аautem non est modo verbum imperantis, sed hortantis adverbium, Аadeo ut plerumque 'age facite' dicamus et singularem numerum Аcopulemus plurali. &7cervici& 'cervix' cum numero singulari dici-Аtur, collum significat; si plurali utamur, superbiam ostendimus, ut Аin Verrinis "frange cervices". ЫЕ╞@@&7ambobvs erit& et ad filium et ad patrem potest referri; Аsed melius ad patrem, quia de Ascanio post loquitur. Р@@&7et longe& 'longe' valde, ut "Tiberinaque longe Аostia". nam 'longe' non potest, quia sequitur 'pone subit con-Аiunx'. et bene ire singulos facit: scit enim multitudinem facile Аposse deprehendi. {43vel 'longe' ideo, ut sit prooeconomia, quod errare Аpotuerit.}43 &7servet& autem custodiat, ut "et tantas ser-Аvabat filia sedes vel servantem ripas". Р@@{43&7famvli& unde familia.}43 Р@@&7vrbe egressis& hic ablativo iunxit, ut Horatius "egres-Аsum magna me accepit Aricia Roma". Sallustius accusativo, Аut "raro egressa fines suos". ergo utrumque dicimus. &7tvmv-А&7lvs& modo terra tumens, alias sepulcrum. prudenter autem circa Аturbatos pluribus utitur praeceptis, [{43diversa signa dat}43] quia scit, Аtimoris comitem esse oblivionem. &7templvmqve vetvstvm de-& @1 А&7sertae cereris& bene Cereris fanum ante urbem [2esse facit]2, quae Аdea rusticorum est. et librate Aeneas et Cereris templum et ve-Аtustum elegit, ad quod nec viris erat aditus, sicut hostes putabant: Аnam Aeneas scit, ante esse profanatum: nec praedae spe Graeci Аpoterant duci. Р@@&7desertae cereris& utrum a sacerdote, qui in sexto Аextinctus inducitur, ut "Cererique sacrum Polyboeten": an 'de-Аsertae' belli tempore propter decennalem obsidionem? an 'desertae' Аa filia, ut "nec repetita sequi curet Proserpina matrem". А{43&7antiqva cvpressvs& ad vetustatem rettulit.}43 cupressum autem, fune-Аbrem arborem, bene ante templum deae lugentis esse confirmat. Р@@&7religione patrvm& timore: et est reciprocum. sic Te-■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ вЫЕ╦Вrentius "nam mihi nihil esse, religio est dicere", id est metus; Аitem Vergilius contra "multosque metu servata per Аannos:" conexa enim sunt timor et religio, ut Statius "primus in Аorbe deos fecit timor". Р@@{43&7ex diverso& ut non sit suspicio Graecis.}43 Р@@&7cape sacra manv& non est dantis, sed hortantis, ut tollat, Аquia sequitur 'me bello e tanto digressum et caede recenti attre-Аctare nefas': scit enim Graecos ex pollutione Palladii piaculum Аcommisisse. ЫЕ╧@@{43&7flvmine vivo& perenni, quia iugiter aqua fluens viva vocatur.}43 А&7flvmine vivo& semper fluenti, id est naturali, ut "vivo-Аque sedilia saxo". est autem augurale verbum. Р@@{43&7ablvero& pro abluam.}43 Р@@&7latos vmeros& aut more heroum se laudat: aut certe @1 Аsternendo latos facit. {43vel 'latos' sufficientes; vult enim osten-Аdere, totum se ad onus praebuisse: et ideo 'umeros', non 'umerum'.}43 Р@@{43&7insternor& eleganter tamquam onus laturus, ut de animalibus.}43 Р@@&7svccedoqve oneri& figura est, ut "succedunt Аmuro et flammas ad culmina iactant". Р@@&7inplicvit& puerilem expressit timorem, {43ne manu excidat Аpatris}43. {43&7seqvitvrqve patrem non passibvs aeqvis& bene de praesente puero, Аqui, ut putabatur, inter manus reginae erat positus, expressit adfectum.}43 Р@@&7pone& {43'post', sed loco tantum, non et tempori adiungitur. Аet}43 adverbium est, atque ideo ultima syllaba habet accentum. А{43&7svbit& sequitur.}43 &7opaca locorvm& quia dixit "arboribusque Аobtecta recessit". est autem elocutio, ut "strata via-Аrum". {43alii 'per opaca', per crassa accipiendum putant; vel 'opaca' Аobscura. alibi 'opacum' amoenum.}43 Р@@&7et me qvem dvdvm& naturalia plus timet. quasi et vir Аfortis et pius non timet bellicum timorem, sed naturalem, propterea Аquia sequitur 'comitique onerique timentem'. Р@@&7glomerati ex agmine& propter illud 'undique Аcollecti invadunt'. Р@@{43&7nvnc omnes terrent avrae& hic ostendit, etiam fortes viros pro Аratione temporis et causarum et debere et decere metuere.}43 &7sonvs А&7excitat omnis& consternat. Р@@{43&7svspensvm& sollicitum. &7comitiqve& quidam 'comiti' pro comi-Аtibus accipi volunt; nam et pro Creusa eum timere putant intellegi, et Аsingulariter dictum, ut 'equitem' et 'peditem' de multitudine dicimus.}43 ЫЕ█@@&7svbito cvm& hysterologia est. &7nate& haec singula pro-Аnuntianda sunt, quia perturbatis iugis non datur sermo, {43nec gau-Аdentibus, nec dolentibus. quidam adfectiose distinguunt.}43 @1 ЫЕ▌@@&7propinqvant& non dicit qui, propter sequentem de Cory-Аbantibus oeconomiam. &7cerno& {43non nulli quaerunt, ex cuius persona А'cerno' dictum sit. sed}43 altius intuentes 'cerno' Aeneae dant, {43ut ipse Аhunc versum dixisse videatur}43. ЫЕ▀@@{43&7nescio qvod trepido& excusatio est coniugis longius derelictae. Аet bene 'nescio quod' ait, quia hoc postea a simulacro uxoris agnoscit.}43 А&7male nvmen amicvm& non cum utilitate mea favens uxori, Аquae in numerum ministrarum matris deum relata est. {43vel 'male Аamicum' iratum, ut "statio male fida carinis".}43 Р@@&7mentem& memoriam, ut paulo post {43ait}43 "nec prius amis-Аsam respexi". ЫЕт@@&7fatone erepta crevsa& ordo est: fato erepta Creusa Аsubstititne, erravitne via. non enim dubitat fato esse sublatam, Аcum audierit "non haec sine numine divum eveniunt". ЫЕф@@&7nec post ocvlis est reddita nostris& constat: nam Аumbram eius vidit tantummodo. {43alioquin mentiebatur dicendo: non vidi.}43 ЫЕч@@&7hic demvm& 'hic una defuit', aliter vitium est. {43'huc' Аenim dicere debuit. &7vna& id est sola. et videtur improprie de neces-Аsaria persona 'una' dixisse, quae non sic debet numerari, quasi nu-Аmero defuerit, sed quasi adfectui dolentis; sola enim de multis in-Аtellegitur.}43 Р@@{43&7comites& utrum natum et virum, an separatim alios, an Аfamulos dixit?}43 &7natvmqve& qui per aetatem matrem desiderare Аdebuerat. {43&7virvmqve& [2&7fefellit&]2 videtur excusasse oblivionem suam et Аculpam ad deos rettulisse.}43 Р@@&7deorvmqve& hypermetrus versus {43est, ideo, ne si 'deum' per Аgenetivum pluralem diceret, $O(MOIOTE/LEUTON& faceret. dicendo autem 'quem Аnon incusavi amens hominumque deumque' dat sibi amentiam, quia in Аfurore incusavit deos etiam, quod numquam; cum enim dixit 'quem Аnon', intellegimus etiam deos}43. Р@@&7vidi crvdelivs& bene se futurus commendat maritus, {43qui Аapud feminam sic ostendit priorem se amasse uxorem}43. @1 ЫЕь@@&7valle recondo& hinc iam ostenditur nimia multitudo. Р@@{43&7vrbem repeto& quidam 'repeto' pro 'repetere [2statuo]2' acci-Аpiunt. &7fvlgentibvs armis& licet intempestive 'fulgentibus' dixerit, tamen Аpotest significasse scutum et galeam, quibus solis caruerat patrem por-Аtans et filium ducens.}43 Р@@&7stat casvs& placet, ut "stat quicquid acer-Аbum est, morte pati". ЫЕЁ@@&7obscvra limina& aut per noctem obscura: aut certe Аposticum 'limina' significat. Р@@{43&7qva& pro unde.}43 &7retro observata seqvor& relego, retro Аsequor mea vestigia. Р@@&7lvmine lvstro& oculos circumfero; {43non enim facem ferre Аpoterat, quia proderetur}43. Р@@&7ipsa silentia& ipsa quae terrere non debent, praecipue Аinter hostes. sed ut diximus, naturalibus tantum cedit. Р@@&7si forte pedem, si forte& iteratione auxit dubitationem. А&7inrverant danai& quos Venus ante prohibuerat: unde est А"et ni mea cura resistat". ЫЕЎ@@&7ilicet& confestim. hoc significat [et] 'ilico'; sed metri Аratione variantur. &7svmma ad fastigia vento& qui auget flammas, Аut "veluti cum flamma furentibus austris". 'fastigia' Аautem modo de summitate proprie dixit: alibi per contrarium de Аimo, ut est "forsitan et scrobibus quae sint fastigia quaeras". Аinde est et "caelumque profundum", quasi cuius porro sit fundus, Аcum de imo 'fundus', de summo 'fastigium' dicatur. ЫЕ°@@&7priami& patris eius. &7arcem& ne vel illuc confugisset? Р@@&7vacvis& magnis, quippe illic erant omnia. {43alii 'vacuis' Аpro vacuatis intellegunt, ut sit nomen pro participio; aut 'vacuis' a Аnobis; aut certe 'vacuis' latis.}43 &7ivnonis asylo& templo: unde nullus @1 Аpossit {43ad supplicium}43 extrahi. dictum 'asylum' quasi 'asyrum'. {43alii А'asylum' ideo dictum, quod nullus inde tolleretur, id est quod $SULA=-А$SQAI,& hoc est abripi, nullus inde poterat; vel quod fugienti illuc spolia Аnon detraherentur; $SU=LA& enim Graece aut furta aut spolia dicuntur.}43 Аhoc autem non est in omnibus templis, nisi quibus consecra-Аtionis lege concessum est. primo autem apud Athenienses statutum Аest ab Herculis filiis, quos insequebantur hi, qui erant a patre Аoppressi, sicut docet in duodecimo Statius. hoc asylum etiam АRomulus imitatus est: unde est "quem Romulus acer Аasylum rettulit", non 'statuit'. {43quem locum deus %Lucoris, sicut АPiso ait, curare dicitur. sunt quidam qui dicunt, ideo Graecos in Аtemplo Iunonis, quod asylum erat, praedam convexisse vel captivos Аconclusisse, quod ibi caedem fieri non liceret: et ideo feminas et pueros Аclausos, quod imbellis esset aetas et sexus, quibus etiam hostes parcere Аconsueverunt.}43 Р@@&7phoenix& Achillis magister. Р@@&7hvc& pro illuc. &7gaza& census, Persarum lingua. et est Аnumeri singularis tantum. Р@@&7mensaeqve deorvm& postquam 'excessere omnes Аadytis'. Р@@{43&7crateresqve avro solidi& qui sunt vel inaurati, vel laminis Аtecti, vel incrustati.}43 &7captivaqve vestis& pro captivorum, et est Аnota elocutio. Р@@&7longo ordine& longa multitudine, ut in sexto А"unde omnes longo ordine posset", cum non dicat 'per ordinem'. А{43non enim ordo erat in multitudine.}43 ЫЖА@@{43&7avsvs& quia inter hostes.}43 &7voces iactare& quae contrariae Аsunt latere cupienti. et inquirendi officium ad vocem transtulit @1 Аpropter noctem. 'voces' vero, quia 'iterumque iterumque vocavi'. А{43&7avsvs q. v. i. p. v.]& [et] hic ostendit, et se fato evasisse, et fato con-Аiugem perdidisse.}43 ЫЖГ@@&7tectis& per tecta. et est antiptosis. Р@@&7infelix simvlacrvm& mihi, non sibi: ut "quae Аpotui infelix?" per 'simulacrum' autem apotheosin ostendit, quia Аsimulacra deorum sunt, umbrae inferorum. sic Ulixes in Homero Аapud inferos umbram Herculis cernit, quia post mortem umbrae Аinferos, animae caelum petunt. Р@@&7maior imago& quia umbra maior est corpore. {43et per hoc ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ вЫЖЕВmortuam vult ostendere, aut ex homine deam factam.}43 Р@@{43&7stetervntqve comae& prae horrore.}43 Р@@{43&7tvm sic adfari& infinitus modus pro indicativo. et hic versus Аin plerisque dicitur non fuisse.}43 &7qvid tantvm& consolatio est; se-Аquitur etiam divinatio, quae animis liberatis corpore conceditur: Аunde etiam morientibus datur, ut "nec longum laeta-Аbere: te quoque fata prospectant paria" Acron Mezentio. Р@@&7insano& {43hic sine ratione, aut certe}43 magno, ut "insani fe-Аriant sine litora fluctus". &7indvlgere& {43vel permittere, vel}43 Аoperam dare, ut "indulgent vino". Р@@&7sine nvmine divvm& sine fati necessitate: ut enim Statius Аdicit, fata sunt quae dii fantur. Р@@&7evenivnt nec te comitem hinc asportare crevsam& Аhic versus caret scansione: unde multi ei 'hinc', multi 'as' syllabam Аdetrahunt. si tamen vis fide servata scandere, sit conversio, ut @1 А'eveniunt, nec te hinc comitem', et potest scandi per synalipham. Аaliter nec ecthlipsin, nec hiatum, nec synalipham recipit. &7crev-А&7sam& quia Latina declinatio est, erit Latinus accentus. Р@@&7fas& {43pro fato}43; quia sequitur '"regnumque et regia con-Аiunx parta tibi"'. {43&7ille& superfluum hoc loco pronomen.}43 &7olympi& Аcur in paenultima accentus sit, manifesta est ratio apud Latinos: Аquamquam Graeci discretionem velint per accentum facere montis Аet caeli, quod superfluum est. Р@@{43&7longa tibi exilia& subaudiendum 'obeunda'.}43 &7arandvm& quia Аlegimus "subtrahiturque solum", non inmerito dixit Аnunc 'arandum'. &7hesperiam& sequenti epitheto Italiam ab Hispania Аsegregavit, quae et ipsa Hesperia dicitur. {43et videtur per derivationem Аetiam errori finem dedisse.}43 Р@@{43&7lydivs thybris]& quia per Tusciam fluit. Tusci enim a АLydis originem ducunt.}43 &7lydivs thybris& Tuscus, dictus 'Lydius' Аa fratre Tyrrheni. nam Lydus et Tyrrhenus duo fratres, cum Аeos provincia una non ferret, in sortem miserunt, ut divisis copiis Аproficisceretur unus ad novas sedes quaerendas. profectus Tyrrhe-Аnus est, qui ex suo nomine Tuscos Tyrrhenos vocavit. Lydia autem Аdicta est, in qua frater remanserat. unde nunc traxit, ut 'Lydium' Аdiceret. Tusci autem a frequentia sacrificii dicti sunt, hoc est $A)PO\ А$TOU= QU/EIN.& constat namque, illic a Tage aruspicinam repertam, ut @1 АLucanus meminit "sed conditor artis finxerit ista Ta-Аges". {43apud Tuscos etiam togae usus est; nam hoc habitu in Lydia АIovis simulacrum fuisse dicitur.}43 Р@@&7leni agmine& leni impetu, {43vel fluore: et multis rebus hoc Аnomen adiungitur.}43 Р@@{43&7regnvmqve et regia& cur ergo Aeneas horum non meminit, et Аconsidit in Thracia et aliis locis?}43 Р@@{43&7parta& an parata, an adquisita armis?}43 &7lacrimas di-А&7lectae pelle crevsae& melius ad posteriora referimus, ut dicat: Аnoli flere, nec enim captiva sum. male enim plerique dicunt, quia Аhabes uxorem paratam. ЫЖТ@@&7servitvm& ut serviam; {43verbum finitum et}43 modus gerundi est. Р@@&7dardanis& laus a maioribus. &7nvrvs& laus a cognatione. А{43sane hunc versum quidam ita supplevit 'et tua coniunx'.}43 Р@@&7his oris& in quibus colitur {43plus, quam in Creta}43. Р@@&7iamqve vale& recedentis significatio est: unde et mortuis Аdicitur, ut "salve maxime Palla aeternumque vale". А&7nati serva commvnis amorem& {43quasi mater sollicita, quod dixerat, Аeum aliam habiturum uxorem. bene ergo}43 propter futuram novercam Аcommendatur Ascanius. ЫЖЩ@@&7manvs effvgit imago& quasi imago, quae non tenetur. Аnaturale enim est, ut non possit teneri. nam in sexto quod ait А"da dextram misero", auxilium significat. Р@@{43&7par levibvs ventis& puris et non vehementibus.}43 &7simillima А&7somno& sic Cicero "simillimum deo iudico". nam genetivo debuit Аiungi. Р@@&7sic demvm& novissime. ЫЖЭ@@&7invenio admirans& cum invenissem, admiratus sum. {43vel Аadmiratus sum, tantos evadere potuisse. sane adamat poeta ea quae Аlegit diverso modo proferre. Naevius belli Punici primo de Anchisa et АAenea fugientibus haec ait "eorum sectam sequuntur multi mor- @1 Аtales", ecce hoc est 'invenio admirans numerum': "multi alii e Troia Аstrenue viri", ecce hi sunt 'animis parati': "ubi foras cum auro Аillic exibant", ecce et 'opibus instructi'.}43 Р@@&7exilio& ad exilium {43alii}43. Donatus contra metrum sensit, Аdicens 'ex Ilio', quasi de Ilio: nam longa est. &7miserabile vvlgvs& Аmagnum est quod addidit 'vulgus'. sic Statius "unde hoc examen, Аet una tot miserae". Р@@{43&7vndiqve convenere& videtur hoc loco tamquam omnium con-Аsensu regnum ad Aeneam esse delatum.}43 &7animis opibvsqve& et vole-Аbant et poterant: {43vel fortes pariter et divites}43. Р@@{43&7dedvcere terras& iuxta morem Romanum deduci coloniae Аdicebantur. bene ergo de Aenea dixit 'deducere', quod eis civitatem Аconditurus erat.}43 Р@@&7lvcifer idae& ut Troianis videtur. sic alibi "tibi deserit АHesperus Oetam" {43secundum persuasionem eorum, qui circa montes Аhabitant}43; illinc enim oriri vel occidere putantur sidera, unde videri Аvel incipiunt, vel desinunt. {43hoc est autem quod ei Venus promisit А"numquam abero". Varro enim ait hanc stellam Luciferi, quae АVeneris dicitur, ab Aenea, donec ad Laurentem agrum veniret, semper Аvisam, et postquam pervenit, videri desiisse: unde et pervenisse se Аagnovit. bene autem poeta diligentia sua dierum horis hic quae aguntur Аaccommodat; ut hoc loco, quod de patria cum patre et filio discedit АAeneas, ait 'surgebat'.}43 Р&7dvcebatqve diem& quia {43Lucifer}43 lucis est praevius. Р&7opis& ferendi auxilii; {43vel ad ceteros liberandos, qui non fuis-Аsent occisi; vel ad eruendam de captivitate patriam, quia dicit 'Danai-Аque obsessa tenebant limina portarum'}43. Р&7cessi& deest 'igitur'. {43&7cessi& hoc est tantis difficultatibus Аvel malis. et proprie cedere dicuntur qui patriam relinquunt.}43 А&7montem& ut ostendit in nono Idam significat. {43&7svblato geni-&Аtore ubique inventa opportunitate pietatem suam erga patrem vult Аostendere.}43 @1 аЯЇ @@@@{1SERVII GRAMMATICI А@@@@IN VERGILII AENEIDOS LIBRVM TERTIVM А@@@@COMMENTARIVS.}1 ЯЁЄ @@Secundum interrogationem Didonis post insidias Grae-Аcorum et casus suorum proprios errores exsequitur, quos pertulit Аantequam ad Africam perveniret, ordine ut supra diximus commutato: Аnam rectum operis initium est "fracti bello fatisque Аrepulsi". fuga autem eius haec est. relinquens Ilium Idam tenuit, Аinde Antandrum civitatem, iuxta quam factis navigiis tenuit Thraciam, Аin qua Aenum constituit, ut multi putant. mox prodigiis territus АDelum tenuit. illic accepto augurio, errore patris praetervectus АCycladas venit ad Cretam: ubi cum pestilentia laboraret, a diis Аpenatibus monitus ad Strophadas delatus est insulas. inde praeter-Аvectus maritima Graeciae apud Epirum susceptus est Heleni hospitio. Аunde profectus Calabriam tenuit, et illinc statim territus adventu АDiomedis abscessit, navigavitque usque ad Scyllam et Charybdin, Аquae sunt Aetnae vicinae. unde vento pulsus circumita maxima parte АSiciliae Drepanum venit, ubi secundum Vergilium perdidit patrem. Аinde, ut est in primo, ad Didonis regna pervenit. С@@&7postqvam& haec particula conectendis adiungitur rebus, ut А"postquam altos tetigit fluctus": sic enim dictis sequentia Аcopulantur. &7res& {43quamvis multa prout locus exigit significet,}43 modo А{43nomen vel}43 imperium, ut "res Agamemnonias": {43aut 'res' hic @1 Аpro universo statu Asiae}43. bene autem &7asiae,& quasi tertiae orbis Аpartis: nam Phrygia in Asia est, Ilium in Phrygia, sed minore. А&7priamiqve evertere gentem& non est iteratio; nam potuit aliud Аsine alio fieri, ut vel Phrygia tota everteretur, vel solum Ilium А{43perisset}43. Р@@&7gentem inmeritam& bene 'gentem': nam Laomedontis et АParidis culpa universa gens perire non debuit. &7visvm svperis& А{43ut ipse ait, Neptunum Iunonem Minervam vidisse se eversores Troiae.}43 Аlaus Ilii {43est}43, quod non nisi dii potuere subvertere. quotienscumque Аautem ratio {43vel iudicium}43 non apparet, 'sic visum' interponitur, ut АHoratius "sic visum Veneri", cum amorem ostenderet non esse Аpulchritudinis. et bene accusatio in deos habet quandam veneratio-Аnem; alioquin sacrilegium est. Р@@&7svperbvm ilivm& nobile. 'Ilium' autem Vergilius neutro ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ гУВtantum genere declinat, Horatius etiam feminino, ut "non semel АIlios vexata". sane modo 'Ilium' proprie de civitate dixit, nam Аregio 'Troia' est: quamvis interdum pro civitate provinciam ponat, Аut "et campos ubi Troia fuit". &7hvmo fvmat neptvnia А&7troia& 'humo' ab humo, {43id est funditus,}43 ut significet patriae suae Аsolum quoque arsisse. sane quaeritur, quo modo dixerit 'cecidit' Аet 'fumat'. sed aut per licentiam poeticam tempus pro tempore Аposuit, ut "meminisse horret luctuque refugit": aut Аcerte naturam rerum expressit; nam ruina in brevi fit, fumus vero Аlongo permanet tempore. nam quod ait Probus, ad discernendum Аtempus circumflectendam ultimam syllabam, ut intellegamus 'fumavit', Аnon procedit, quia 'pone' tantum [verbum] in ultima habet accentum, @1 Аut significet 'retro'. {43&7neptvnia troia& bene et subtiliter etiam diis in-Аvidiam commovet, ut ea quoque cecidisse dicat quae putabantur deorum. Аsane fabula talis est. Laomedon, rex Troianorum, sollicitus pro opibus Аsuis petit ab Apolline et Neptuno, ut Ilium cingerent muris mercede Аpromissa. quo impetrato quae diis promiserat denegavit. sed Neptunus Аiratus cetos, id est beluam marinam inmisit: quod malum Troiani Аpassi sunt nece filiarum, quas belua comedebat, donec apertiore responso АHesiona Laomedontis filia monstro exponeretur, quam Hercules Troia Аeversa liberavit et amico suo Telamoni dedit uxorem. sane Laomedonte Аocciso Priamo Phrygiae donavit imperium.}43 Р@@&7diversa exilia& multi ad illud referunt "magnum Аquae sparsa per orbem". constat namque diversas partes orbis Аtenuisse Troianos, {43ut Helenus, ut Antenor}43: sed melius est specialiter Аhoc Aeneae dare, qui conpulsus auguriis est diversas terras, hoc Аest e regione positas, quaerere. {43ideo 'incerti quo fata ferant'.}43 А&7desertas& autem a Dardano accipe; nam ubique uberes esse eas Аlegimus, ut "atque ubere glaebae". {43aut 'desertas', ut qui-Аdam volunt, quas et tenuimus et deseruimus, ut Cretam et Thraciam.}43 Р@@&7avgvriis agimvr divvm& {43pro ostentis, id est}43 ex flamma, quae Аtempora Ascanii pasta est, cursu stellae, Creusae admonitione, quae Аdixit "et terram Hesperiam venies". Р@@&7svb ipsa antandro& iuxta Antandrum. est autem civitas АPhrygiae, dicta Antandros, vel quod de Andro insula eam condiderunt Аcoloni, quasi $A)NTI\*)/ANDROU,& vel quia Graeci venientes per Thraciam Аcepere Polydorum, pro cuius pretio hanc accepere civitatem, quae Аex facto nomen accepit, {43Antandros, id est propter virum data}43: quam-Аvis huic opinioni Vergilius non consentiat. fertur tamen quod post @1 Аacceptum pretium a Graecis occisus sit lapidibus. alii a Polymestore Аoccisum dicunt post eversam Troiam et in maria praecipitatum. Аcuius cum mater Hecuba agnovisset cadaver, cum captiva duceretur, Аflendo in canem conversa est, cum se praecipitare vellet in maria: quod Аideo fingitur, quia nimio dolore inaniter Graecis conviciabatur. {43non Аnulli adserunt, Antandron insulam esse vicinam Troianis regionibus. Аab hac [populos] incolas coactos loci angustia ad vicina litora profectos Аcivitatem Antandron ex nomine patriae condidisse.}43 &7phrygiae idae& Аad discretionem Cretensis. &7molimvr& {43fabricamus,}43 paramus. et bene Аpetiit loca, in quibus et lateret et navigia praepararet. Р@@&7incerti qvo fata ferant& quia quisquis navigat, licet mente Аdestinet locum, quo tamen feratur incertus est. {43&7incerti]& [ergo] non А'ignari', quibus dictum erat, ut Italiam peterent; sed 'incerti', ubinam Аesset Italia.}43 &7vbi sistere detvr& a praeteritis tractum est, quia Аnec in Thracia permansit, nec in Creta. {43&7vbi sistere detvr& propter Аdiuturnum errorem et quia, sicut dictum est, ad multa delatus loca est. Аaut propter dubietatem oraculorum: certum enim erat, nos a Troia debere Аproficisci, incertum tamen, ubi esset consistendum.}43 Р@@&7contrahimvsqve viros& colligimus: unde est "unam Аquae Lycios", item "et fratres Lycia missos et АApollinis agris": eos scilicet qui ad auxilium venerant. &7vix& Аmox, ut "vix e conspectu Siculae telluris". &7prima А&7aestas& aut vernum tempus dicit, aut {43prima [2pars]2 aestatis,}43 quia est Аet adulta et praeceps. {43quamvis Palaephatus tradat, capto Ilio Aeneam Аpost triennium navigasse.}43 Р@@{43&7et& haec coniunctio velocitatem videtur ostendere. &7dare fatis& Аexcusat in relinquenda Troia fati necessitatem.}43 &7pater anchises& {43ut Аagendarum rerum auctoritatem adsignet Anchisae.}43 ut diximus servat А$TO\ PRE/PON,& ut pater iubeat. @1 Р@@{43&7litora cvm patriae lacrimans& amat poeta quae legit inmutata Аaliqua parte vel personis ipsis verbis proferre. Naevius enim inducit Аuxores Aeneae et Anchisae cum lacrimis Ilium relinquentes his verbis А"amborum uxores noctu Troiade exibant, capitibus opertis, Аflentes ambae, abeuntes lacrimis cum multis". hoc iste Aenean Аeodem in tempore eiusdem rei causa inducit fecisse, cum dicit 'litora Аcum patriae lacrimans portusque relinquo'. et multi tradunt hoc in Аprimo dictum "Troiae ab oris".}43 Р@@{43&7campos vbi troia fvit& hoc est quod ait "omnis humo fumat АNeptunia Troia".}43 &7exvl& quasi trans solum missus, aut extra Аsolum vagus. Р@@&7cvm sociis natoqve penatibvs et magnis dis& duo humana Аposuit et duo divina: patris non fit mentio, quia secundum Vergi-Аlium ad Italiam non venit. &7penatibvs et magnis dis& Varro Аquidem unum esse dicit penates et magnos deos; nam {43et}43 in basi Аscribebatur "&7magnis diis".& potest tamen hoc pro honore dici; nam Аdii magni sunt Iuppiter {43Iuno}43 Minerva Mercurius. qui Romae cole-Аbantur, penates vero apud Laurolavinium: unde apparet non esse Аunum. {43id est Varro et alii complures magnos deos adfirmant simulacra Аduo virilia, Castoris et Pollucis, in Samothracia ante portam sita, Аquibus naufragio liberati vota solvebant. alii deos magnos Caelum ac АTerram putant ac per hoc Iovem et Iunonem. dii penates a Samothracia Аsublati ab Aenea in Italiam advecti sunt, unde Samothraces cognati АRomanorum esse dicuntur. quos inter cetera ideo magnos appellant, @1 Аquod de Lavinio translati Romam bis in locum suum redierint: quod Аimperatores in provincias ituri apud eos primum immolarint: quod Аeorum nomina nemo sciat: quod praesentissimi sentiantur; nam cum Аambae virgines in templo deorum Lavini simul dormirent, ea quae Аminus casta erat fulmine exanimata alteram nihil sensisse. quos Ro-Аmani penitus in cultu habent, quos nisi sacerdoti videre fas nulli sit, Аqui ideo penates appellantur, quod in penetralibus aedium coli soleant; Аnam et ipsum penetral penus dicitur, ut hodie quoque penus Vestae Аclaudi vel aperiri dicitur.}43 Р@@&7terra procvl& 'procul' est quasi porro ab oculis: unde Аpotest et 'satis longe' significare, et 'non valde', ut in V. А"est procul in pelago saxum", quod satis longe fuisse intellegi Аnon potest, ne voluptas pereat spectaculi. quamquam et hic similis Аpossit esse significatio; brevis est enim Hellesponti transitus. &7vastis& Аaut vastatis aut magnis. Р@@&7thraces arant& figurate; nam minus est 'quam'. &7acri А&7qvondam& saevo et cruento. Lycurgus autem {43hic filius Dryantis}43, rex А{43gentis Bistonum}43 Thraciae fuit: qui ut habet fabula, dum contempnens АLiberum eius amputat vites, crura sua incidit. re vera autem ab-Аstemius fuit: quos constat acrioris esse naturae, quod etiam de АDemosthene dictum est. {43Lycurgus vero, ut alii dicunt, cum indignaretur АLiberum ab omnibus gentibus coli, ut primum eum Thraciae fines cum Аsuo comitatu introisse cognovit, comprehensas Bacchas eius flagellis Аverberavit, ipsum vero insequi, ut occideret, coepit. sed postquam se АLiber fugiens ut evaderet praecipitavit in mare et a Thetide nympha @1 Аexceptus liberatusque est, Lycurgus vites eius amputare coepit: qua-Аpropter per furorem a diis inmissum ipse sibi crura succidit.}43 &7reg-А&7nata& participium {43est}43 sine verbi origine. Р@@&7hospitivm antiqvvm& aut carum, aut re vera antiquum. Аnam tanta inter ipsos familiaritas fuit, ut Ilione, filia Priami, АPolymestori nuberet Thracum regi. {43&7sociiqve penates& vel propter Аsupra dictam coniunctionem Ilionae et Polymestoris, vel quia cum omni ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ гШПЕhereditate maiorum diviserant etiam deos penates Dardanus et Iasius Аfratres, quorum alter Thraciam, alter Phrygiam incoluit occupatam.}43 Р@@&7dvm fortvna fvit& scilicet bona. et simul ostendit fidem Аcum felicitate deficere. sane sciendum, quotienscumque fortunam Аsolam dicimus, felicitatem intellegi: unde et fortunatos tantum feli-Аces, et infortunatos solos infelices vocamus. &7litore cvrvo& per-Аpetuum epitheton litorum est: nam quod in sexto ait "tunc Аse ad Caietae recto fert litore portum" significat eum ita navi-Аgasse, ut non relinqueret litus. &7prima loco& quia apud Cretam Аalia fecit. modo autem Aenum significat, ut Sallustius "Aenum Аet Maroneam viamque militarem". quamquam Homerus dicat @1 Аinde auxilia ad Troiam venisse: ergo iam fuerat. Euphorion et АCallimachus hoc dicunt etiam, quod Aenum dicatur a socio Ulixis Аillic sepulto eo tempore, quo missus est ad frumenta portanda. А&7fatis iniqvis& bene quid sit futurum praeoccupat. ШТ@@&7aeneadas& ecce nec Vergilius Aenum dicit. {43'Aeneadas' autem Аhic secundum accusativum nomen formatum; aliter iuxta nominativum.}43 Р@@&7sacra dionaeae matri& Veneri, a matre Diona secundum АHomerum. et bene dispensat, ut cum adversam navigationem sub-Аiungit, Dionaeam Venerem dicat, ut hoc loco; si prosperam, de mari Аeam dicat esse procreatam, ut "unde genus ducis". haec Аautem in quantum potest, non semper, reservat. Р@@&7avspicibvs coeptorvm opervm& Iovi, qui arcis deus est; АApollini propter auguria; Libero causa libertatis. nam dii alii si Аinvocentur ad privatam pertinent causam: unde de Didone legimus А"Iunoni ante omnes, cui vincla iugalia curae" Аpropter nuptias: quamvis enim rei publicae utilitas simularetur, erat Аtamen etiam specialis causa Didonis. similiter et hic Aeneas sacri-Аficat Veneri. quod autem de Libero diximus, haec causa est, ut Аsignum sit liberae civitatis: nam apud maiores aut stipendiariae Аerant, aut foederatae, aut liberae. sed in liberis civitatibus simu-Аlacrum Marsyae erat, qui in tutela Liberi patris est. {43sed auspicia Аomnium rerum sunt, auguria certarum; auspicari enim cuivis etiam Аperegre licet, augurium agere nisi in patriis sedibus non licet. peri-Аtissime ergo Vergilius veteris consuetudinis meminit cum facit Aeneam, Аquia peregre, id est in Thracia agit, auspicantem, id est 'auspicibus Аcoeptorum operum'.}43 @1 Р@@&7mactabam in litore tavrvm& contra rationem Iovi taurum Аsacrificat, adeo ut hinc putetur subsecutum esse prodigium. ubique Аenim Iovi iuvencum legimus immolatum, ut "statuam Аante aras aurata fronte iuvencum, iam cornu petat, et Аpedibus qui spargat harenam", item Iuvenalis "qui Аvexat nascenti robora cornu": nam in victimis etiam aetas est Аconsideranda. Р@@{43&7forte fvit ivxta tvmvlvs& excusat dicendo 'forte fuit', quod Аiuxta eum locum sacrificaverit.}43 &7tvmvlvs& {43autem dicendo, uno}43 hoc Аsermone et collem et sepulcrum fuisse significat. {43potest enim tu-Аmulus et sine sepulcri interpretatione collis interdum accipi: nam et Аterrae congestio super ossa 'tumulus' dicitur. sane apparatus mortuo-Аrum 'funus' dici solet, exstructio lignorum 'rogus', subiectio ignis А'pyra', crematio cadaveris 'bustum', locus 'ustrina', operis exstructio А'sepulcrum', inscriptum nomen memoriaque 'monumentum'.}43 &7qvo А&7svmmo& in quo summo. &7cornea virgvlta et myrtvs& bene legit Аhastis apta virgulta: nam legimus "et bona bello cornus" item А"et pastoralem praefixa cuspide myrtum" {43et alibi А"ac myrtus validis hastilibus"}43. ergo si telis fuerat confixus, merito Аillic haec coaluere virgulta. 'cornus' autem declinatur ut ficus, si Аarbor sit: nam 'cornu' animalis indeclinabile est, licet genetivum Аusurparit Lucanus, ut "cornus tibi cura sinistri АLentule". sic Cicero in Arato "huius genus" pro genu. Р@@{43&7virgvlta& copiose virgulta hastilia, silvam, ramos, arborem, Аvimen, corticem, stipitem, segetem, iacula. &7horrida myrtvs& 'horrida' Аad loci faciem rettulit, non ad arboris naturam: vel certe umbrosa. А&7myrtvs& sane de myrto fabula talis est. haec Myrtus ex fama de plebe Аantiquorum nata Graeco vocabulo Myrene vocitata est, forma pulcherrima. @1 Аhanc cum quidam popularium dives et nobilis adamasset, a parentibus Аeius postulavit uxorem. interea latrones urbem occupaverunt: quam Аcum depopulantur, Myrenen, fratribus eius occisis, captivam duxerunt Аet in latebris condiderunt, donec alia loca vastarent. sed haec Myrene, Аinventa occasione, fugit et ad cives reversa est. gratulati cives eam Аsacerdotem Veneris esse iusserunt: quae cum sacra celebraret, unum de Аlatronibus, per quos abrepta fuerat, in plebe cognovit, eumque conpre-Аhensum in medium vulgus extraxit. latro, poenis adactus, omnia quae Аintendebantur confessus est, socios quoque, ubinam essent, prodidit. sed Аiuvenis, qui eam ante amaverat et petierat sibi coniugem, ad investi-Аgandos latrones sibi negotium depoposcit: quos cum inventos cepisset et Аpraemium posceret, data ei potestas est a populo, ut virginem quam Аamaverat in matrimonium duceret: ob quam rem irata Venus illum Аmori fecit, virginem autem in myrtum arborem vertit, eique quod sacer-Аdos fuisset, praestitit, ut perpetuo et suavi odore gauderet.}43 Р@@&7accessi& non ad cornum, sed ad myrtum, quae inter ver-Аbenas est. et bene matri sacrificaturus aras coronat ex myrto. А&7silvam& {43sicut dictum est,}43 bene variat, ut nunc silvam, nunc vimina, Аnunc virgulta, nunc arborem dicat. Р@@{43&7ramis tegerem& excusatio a voluntate.}43 Р@@&7monstrvm& bene monstrum; nam statim quid esset appa-Аruit. et hoc proprietatis est; abusione tamen plerumque corrumpitur. ШЬ@@&7liqvvntvr& 'li' in verbo producitur, ut hoc loco, item А"canis cum montibus umor liquitur": in nomine vero brevis est, Аut 'liquor'. Р@@&7tabo& corrupto sanguine. et est nomen casus septimi Аtantum, ut 'sponte' 'natu': quod si velis declinare, haec tabes, Аhuius tabis dicis. Р@@&7membra qvatit& causa pendet ex causa: nam timor san-Аguinem gelat, qui coactus gignit frigus. {43&7gelidvsqve coit& physice Аloquitur et rationabiliter; nam hinc et pallor nascitur, cum se ad prae-Аcordia fugiens contrahit sanguis.}43 @1 Р@@{43&7rvrsvs et alterivs& hoc ad id ait, non se formidolosum fuisse, Аut alium ramum temptaverit.}43 А&7lentvm vimen& molle et flexuosum: unde et vietos dicimus Аcurvos per senectutem. Р@@&7temptare latentes& miraculum est enim ex arbore san-Аguinem fluere. Шв@@&7mvlta movens animo& non dicit quae, sed ex sequentibus Аintellegimus. cogitabam, inquit, {43ne forte bellum inmineret, quod san-Аguinem vidissem, ne lucum nympharum violassem,}43 ne forte sanguis Аesset ex nymphis; amadryades namque cum arboribus et nascuntur Аet pereunt: unde plerumque caesa arbore sanguis emanat. nam [2ut]2 АOvidius ait, cum Erysichthon arborem incideret, primo sanguis Аeffluxit, post ululatus secutus est: inde Statius "nec amplexae di-Аmittunt robora nymphae". item cogitabam, ne forte ex terra АMartis iure sanguis efflueret: nam quod dicit haec se veneratum Аesse numina, illas constat praecessisse cogitationes. Р@@&7gradivvmqve patrem& {43gradivum}43 $QOU=RON *)/ARHA&, id est ex-Аilientem in proelia, quod in bellantibus sit necesse est: {43aut gravem Аdeum. patrem autem ideo, quia apud pontifices Mars pater dicitur. Аalii 'gradivum', quod gradum inferant qui pugnant; aut quod inpigre Аgradiantur. %alii a graditudine, quod huc et illuc gradiatur: unde АMartem communem dici. non nulli eundem Solem et Vulcanum dicunt, Аsed Vulcanum generis esse omnis principem, Martem vero Romanae Аtantum stirpis auctorem. alii gradivum, quia numquam equester; aut @1 Аa gradu dictum}43. &7geticis& Thraciis. Getae autem populi sunt АMysiae, quae, quia lata est, multas continet gentes. Р@@&7rite secvndarent& recte prosperos facerent. &7visvs& pro А'visa' posuit. tunc enim masculino utimur genere, cum de his lo-Аquimur, quibus videmus, ut si dicas 'nubecula obest visibus meis': Аsi autem neutro utamur, ea quae videntur significamus, ut si hoc Аloco diceret 'rite secundarent visa': quod propter metrum nequa-Аquam potuit. similia sunt nuntius et nuntium, auditus et auditum. А&7levarent& bonum ac leve facerent, {43id est in bonum converterent}43. ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ гШж@@&7oblvctor& acrius nitentem ostendit. Р@@&7eloqvar an sileam& parenthesis ad miraculum posita; А{43qua magnitudinem monstri ostendit. et bene auditorem attentum vult Аfacere}43. &7gemitvs lacrimabilis& potest enim esse etiam irascentis Аgemitus. {43et 'lacrimabilis' cum lacrimis, an dignus lacrimis?}43 Р@@{43&7imo avditvr tvmvlo& ex imo tumulo, ut longe vox cum quodam Аdefectu sonans auditu ipso miserabilior videretur.}43 &7vox reddita& pro А'data'. redditur enim quicquid ad nos per alterum transit: quam-Аquam hic etiam hoc possit intellegi; nam ad eum vox missa per Аtumulum est. Р@@&7laceras& per membra dissicis; nam lacerare est saepius Аvulnerare, ut "lacerum crudeliter ora" de Deiphobo. А{43&7parce& id est parce mihi, parce tibi. vel 'sepulto parce', cui vivo nemo Аperpercit.}43 &7sepvlto& modo {43mortuo vel}43 iacenti significat, ut А"somno vinoque sepulti" item "occupat Aeneas ad-Аitum custode sepulto"; nam sepultus est quasi sine pulsu. non Аenim hunc sepultum possumus dicere, cum sepultura non sit in hoc Аrite facta, sed fortuita sit obrutus terra. @1 Р@@&7pias& bene etiam ille qui laeditur excusat Aeneam: quod Аpietatis grande testimonium est. {43'pias' autem propter penates de ex-Аcidio liberatos, aut quia sacrificabat.}43 &7scelerare& polluere, et est Аsermo Plautinus, quo hodie non utimur. {43nomen tamen fecit sine verbi Аorigine, non enim dicitur 'scelero'.}43 Р@@&7externvm tvlit& ordo est 'Troia me tibi tulit, hoc est Аeducavit, non externum'; nam et civis Aeneae fuerat et cognatus. А{43et cito se et Troianum esse et adfinem ostendit. &7avt crvor hic de А&7stipite manat& mire quasi ostendens cruorem suum. 'de stipite' de ligno Аait; nam stipes vere est lignum sectum siccum.}43 Р@@&7crvdeles terras& id est crudelium et avarorum. {43ex mo-Аribus enim cultorum terrae laudantur vel vituperantur, ut А"devenere locos laetos".}43 Р@@&7polydorvs ego& sive 'ego' distinguas, sive 'ego hic', sub-Аaudias 'sum' necesse est. {43et quasi $DEIKTIKW=S,& id est Polydorus sum, Аnon stipes.}43 Р@@{43&7telorvm seges& multitudo. Plautus Aulularia "sti-Аmulorum seges". sane putatur non verisimile iaculis coniectis puerum Аoccisum, nam repugnat cum illo "Polydorum obtruncat": nam Аet misisse radices iacula mirum est, nisi monstruosum sit.}43 &7increvit& Аreviruit. traxit autem hoc de historia Romana. nam Romulus, Аcaptato augurio, hastam de Aventino monte in Palatinum iecit: Аquae fixa fronduit et arborem fecit. vituperabile enim est, poetam Аaliquid fingere, quod penitus a veritate discedat. denique obicitur АVergilio de mutatione navium in nymphas; et quod dicit per aureum Аramum ad inferos esse descensum; tertium, cur Iris Didoni comam Аsecuerit. sed hoc purgatur Euripidis exemplo, qui de Alcesti hoc Аdixit, cum subiret fatum mariti. Р@@{43&7vero& adfirmative. &7ancipiti& duplici quod et vocem audierat Аet sanguinem viderat. vel 'ancipiti formidine' una, quod sepulcrum Аlaeserat, altera, quod metuere coeperat %litum ipsum.}43 Р@@{43&7hvnc polydorvm& licet de Polydoro superius sit relatum, tamen Аpropter varietatem rei necesse [2est]2 repeti. Priamus cum videret longa Аobsidione res suas in ultimo constitutas, filium parvulum Polydorum @1 АPolymestori, regi Thraciae, genero suo per Ilionam filiam, cum magno Аauri pondere nutriendum commendavit: qui victa Troia, auri cupiditate Аinpulsus, Polydorum obrutum telis occidit.}43 Ш▓@@&7infelix& aut qui iam infelix esse coeperat, aut cui etiam Аprovisa nocuerunt. {43aut 'infelix', quia superstes liberis fuit, aut quia Аilli perfidia non ab hostibus tantum est.}43 &7mandarat& aphaeresis est, Аsive dixeris 'commendarat', sive 'amandarat'. {43et 'mandarat' est amoris, А'amandarat' vero odii est. et amandare est sub specie legationis aliquem Аrelegare. &7fvrtim& ne Graeci scirent.}43 Р@@&7threicio regi& auxit ex provincia crudelitatem, ex qua Аfuerunt Diomedes, {43qui equos habebat, qui humanis carnibus vesceban-Аtur}43; Lycurgus {43ob iniuriam Liberi patris punitus}43; Tereus, {43qui Philo-Аmelae sorori uxoris post inlatum stuprum linguam abscidit}43. 'Threicio' Аautem pro Thracio, ut supra pro Thracia Threissa: nam Аsolutio est Ionicae linguae. cum enim sit $*QRA=|C,& Iones dicunt $*QRH/IC, Аcuius solutio facit Threicius et Threissa. Р@@&7cingiqve vrbem obsidione videret& inter ipsa principia Аobsidionis; nam postea iam minime poterat. Р@@{43&7ille vt opes fractae et fortvna recessit& bene utrumque Аiunxit; saepe enim alterum sine altero valet: aut opes, aut fortuna. А'ille ut' vel 'postquam'; vel tantum quod deest 'statim', ut sit 'ille sta-Аtim ut'.}43 &7fortvna& melior scilicet. Р@@&7res agamemnonias& id est imperium, {43vel partes Agamem-Аnonis}43. &7victricia& omnia nomina a verbo venientia cum in 'or' Аexeunt, masculina sunt, ut victor; cum in 'trix', feminina sunt, ut Аvictrix; neutra vero non faciunt, nisi tantum ex numero plurali: Аunde est victricia. @1 Р@@&7fas omne& et cognationis, et iuris hospitii. &7obtrvncat& Аoccidit intellege: nam obtruncare proprie est capite caedere. Р@@{43&7vi& violentia.}43 &7vi potitvr& hoc {43autem}43 verbum de his est Аquae permiscent coniugationes; cum enim sit tertiae coniugationis, Аinfinitum modum a quarta facit, ut potiri: unde plerique decipiuntur, Аut potiris dicant. Similiter fio pro 'fiere' 'fieri' facit, permixta Аconiugatione. {43&7qvid non mortalia pectora cogis& ad quod flagitium ho-Аmines non conpellis, detestandi auri cupiditas.}43 Р@@&7avri sacra fames& {43sacra}43 execrabilis, ut "sacrae Аpanduntur portae". {43alii 'sacra' devota accipiunt, unde et ver sacrum. Аalii sacrum pro scelestum, vel sacrilegum.}43 tractus est autem sermo Аex more Gallorum. nam Massilienses quotiens pestilentia labora-Аbant, unus se ex pauperibus offerebat alendus anno integro publicis А[2sumptibus]2 et purioribus cibis. hic postea ornatus verbenis et Аvestibus sacris circumducebatur per totam civitatem cum execra-Аtionibus, ut in ipsum reciderent mala totius civitatis, et sic pro-Аiciebatur. hoc autem in Petronio lectum est. sane sciendum, latenter АAeneam hoc agere, ut Troianos Didoni ex infelicitatis similitudine Аcommendet: nam et eius marito auri causa intulit necem. Р@@{43&7proceres& qui processerunt ante alios. &7primvmqve parentem& Аbene 'primum', id est ante proceres.}43 Р@@{43&7monstra devm& quae ostenderant. et modo mala; nam medium Аest, quia interdum dicuntur et bona.}43 Р@@&7omnibvs idem& {43&7animvs& 'idem'}43 plus est, quam si diceret @1 А'similis'. {43est unus animus aut idem consilium. et hoc iuxta disci}43-А{43plinam auguralem dixit, quae appellatur consensio, sicut in libro se-Аcundo dictum est.}43 &7scelerata terra& pro sceleratorum. Р@@&7classibvs avstros& hypallage est; {43nam classes austris damus}43. Р@@&7instavramvs fvnvs& modo sepulcrum, quod virgulta avel-Аlendo diruerat: nam proprie funus est incensum cadaver. Р@@{43&7aggeritvr tvmvlo tellvs& ut ostenderet verum tumulum, ne forte Аaliquis alius illud errore violaret.}43 &7stant& positae sunt. multa Аautem, ut supra diximus, hic sermo significat. &7manibvs& Аmanes sunt animae illo tempore, quo de aliis recedentes corporibus Аnecdum in alia transierunt. sunt autem noxiae, et dicuntur $KATA\ А$A)NTI/FRASIN&: nam manum, ut supra diximus, bonum est; Аunde et mane dictum est. similiter etiam Eumenidas dicimus, АParcas, bellum, lucum. alii manes a manando dictos intellegunt: Аnam animabus plena sunt loca inter lunarem et terrenum circulum, Аunde et defluunt. Quidam {43manes}43 deos infernos tradunt. {43quidam alios Аmanes, alios deos infernos dicunt: plurimi ut deos caelestes vivorum, Аita manes mortuorum tradiderunt. alii manes nocturnos esse eius @1 Аspatii, quod inter caelum terramque est, et ideo umoris qui noctu cadit Аpotestatem habere: unde mane quoque ab isdem manibus dictum. А&7maestae arae& Cicero pro Murena "imaginem lugentem".}43 Р@@{43&7caervleis vittis& Cato ait, deposita veste purpurea feminas Аusas caerulea cum lugerent. veteres sane caeruleum nigrum accipiebant. А'vittae' autem 'caeruleae' in acerbo funere praecipue filiorum familias Аadhiberi solebant, sicut hic; nam Polydori funus, utpote adhuc pueri, ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ гШ└Еacerbum est, et quia eius aetatis erat, ut filius familias adhuc esse potuisset.}43 А&7atraqve cvpresso& nigra, funesta: nam inferis consecrata est, quia Аcaesa numquam revirescit. moris autem Romani fuerat ramum cu-Аpressi ante domum funestam poni, ne quisquam pontifex per igno-Аrantiam pollueretur ingressus. hinc Horatius "nec te praeter in-Аvisam cupressum ulla brevem dominum sequetur". 'atra' Аautem, quod atratos lares significet. {43&7atra cvpresso& fabula [autem] Аde cupresso talis est: cum haberet in deliciis Cyparissus puer cervum Аet ipse ab Apolline diligeretur, inprudens cervum suum iaculo occidit, Аeumque dum luget neglecta consolatione Apollinis, dolore consumptus Аest; cuius ut exstaret memoria, in luctuosam arborem, id est cupressum, Аmutatus est, quae defunctis adhibetur.}43 @1 Р@@&7crinem de more& aut de more gentis, ut etiam in Aegypto Аest: aut certe de more plangentium. Р@@{43&7inferimvs& inferias damus, proprie.}43 &7tepido lacte& statim Аmulcto. А&7cymbia& pocula in modum cymbae facta. Р@@&7sangvinis sacri& {43id est}43 de victimis sumpti. {43ideo autem Аlactis et sanguinis mentio facta est, quia adfirmantur animae lacte et Аsanguine delectari. Varro quoque dicit mulieres in exsequiis et luctu Аideo solitas ora lacerare, ut sanguine ostenso inferis satisfaciant, quare Аetiam institutum est, ut apud sepulcra et victimae caedantur. apud Аveteres etiam homines interficiebantur, sed mortuo Iunio Bruto cum Аmultae gentes ad eius funus captivos misissent, nepos illius eos qui Аmissi erant inter se conposuit, et sic pugnaverunt: et quod muneri Аmissi erant, inde munus appellatum. sed quoniam sumptuosum erat Аet crudele victimas vel homines interficere, sanguinei coloris coepta est Аvestis mortuis inici, ut et ipse testatur "purpureasque su-Аper vestes velamina nota" et "purpureosque iacit flores". Аalii sanguinis inferendi ad adescandas defunctorum animas illa ratione Аconsuetudinem tradunt, ut id quod amiserunt videantur accipere: sanguis Аenim velut animae possessio est, unde exsangues mortui dicuntur. nam Аet Homerus in necromantia non prius facit loqui animas, nisi sanguine Аgustato. alii lac et sanguinem ab hoc accipiunt, quod una res nutrit, Аalia nutriatur.}43 Р@@&7animamqve sepvlcro condimvs& {43ergo sicut dictum est}43 bene Аanimam lacte et sanguine ad tumulum dicit elicitam: lacte namque Аcorpus nutritur post animae coniunctionem, et anima sine sanguine Аnumquam est, quo effuso recedit. legimus praeterea in VI., @1 Аinsepultorum animas vagas esse: [{43ergo vagantem circum sepulcrum Аsignificat}43] et hunc constat non legitime sepultum fuisse. rite ergo Аreddita legitima sepultura, redit anima ad quietem sepulcri, quam АStoici herciscundi, id est medium secuti, tam diu durare dicunt, Аquam diu durat et corpus: unde Aegyptii, periti sapientia, condita Аdiutius reservant cadavera, scilicet ut anima multo tempore perduret Аet corpori sit obnoxia, nec cito ad alios transeat. Romani contra Аfaciebant, comburentes cadavera, ut statim anima in generalitatem, Аid est in suam naturam rediret. dicit ergo nunc sacrificiis quibus-Аdam elicitam animam et sepulcro conditam obnoxiamque factam Аcorpori, quod ante horrebat, quasi per vim extorta. ideo autem АStoicos medium sequi diximus, quia Plato perpetuam dicit animam Аet ad diversa corpora transitum facere statim pro meritis vitae Аprioris. Pythagoras vero non $METEMYU/XWSIN,& sed $PALIGGENESI/AN& esse Аdicit, hoc est redire, sed post tempus. &7svpremvm& non est nomen, Аsed adverbium, ut "torvum clamat". &7ciemvs& autem est Аhoc loco: dicimus more sollemni, {43id est tertio}43 'vale, nos te ordine Аquo natura permiserit cuncti sequemur'. {43quidam dicunt eorum mor-Аtuorum nomina ter vocari, qui in aliena terra dimittuntur, ut in VI. А"et magna manes ter voce vocavi".}43 Р@@{43[2&7vbi prima&]2 &7fides pelago& hoc est, ubi fidem pelago habere Аcoepimus, nos tuto navigaturos.}43 &7fides pelago& quia alibi ait А"totiens deceptus fraude sereni". Р@@&7lenis crepitans avster& duo epitheta posuit vitiose, ut Аdiximus supra: fecit autem hoc prope in decem versibus. А'auster' autem quivis ventus: {43nam ad Thraciam aquilone navigatur. @1 А'lenis' autem ideo quia superius ait "vix prima inceperat aestas", Аet lenes venti per aestatem sunt}43. Р@@{43&7dedvcvnt& proprie, ut e contrario 'subducunt'.}43 Р@@&7terraeqve vrbesqve recedvnt& physicam rem dixit: ita Аenim navigantibus videtur, quasi ab his terra discedat. Р@@&7sacra mari colitvr medio& ordo est: in mari medio АAegaeo colitur tellus sacra, Neptuno et Nereidum matri, id est Do-Аridi, gratissima. fabula {43autem}43 talis est: post vitiatam Latonam АIuppiter cum etiam eius sororem Asterien vitiare vellet, illa optavit Аa diis, ut in avem converteretur: versaque in coturnicem est. et Аcum vellet mare transfretare, quod est coturnicum, adflata a Iove Аet in lapidem conversa, diu sub fluctibus latuit. postea supplicante АIovi Latona, levata superferri aquis coepit. haec primo Neptuno Аet Doridi fuit consecrata. postea cum Iuno gravidam Pythone in-Аmisso Latonam persequeretur, terris omnibus expulsa {43Latona}43, tan-Аdem aliquando adplicante se litoribus sorore suscepta est, et illic АDianam primo, post Apollinem peperit. qui statim occiso Pythone Аultus est matris iniuriam. sane nata Diana parturienti Apollinem Аmatri dicitur praebuisse obstetricis officium: unde cum Diana sit Аvirgo, tamen a parturientibus invocatur. haec namque est Diana, АIuno, Proserpina. nata igitur duo numina terram sibi natalem er-Аrare non passa sunt, sed eam duabus insulis religaverunt. veritas Аvero longe alia est. nam haec insula cum terrae motu laboraret, Аqui fit sub terris latentibus ventis, sicut Lucanus "quae-Аrentem erumpere ventum credidit", oraculo Apollinis terrae Аmotu caruit. nam praecepit, ne illic mortuus sepeliretur, {43ut in АVulcano,}43 et iussit quaedam sacrificia fieri. postea e Mycono Gyaro-Аque vicinis insulis populi venerunt, qui eam tenerent; quod etiam @1 АVergilius latenter ostendit. quod autem diximus Dianam primo Аnatam, rationis est: nam constat, primam noctem fuisse, cuius in-Аstrumentum est luna, id est Diana; post diem, quem sol efficit, qui Аest Apollo. ut autem Delos primo Ortygia diceretur, factum est a Аcoturnice, quae graece $O)/RTUC& vocatur. Delos autem, quia diu latuit Аet post apparuit: nam $DH=LON& Graeci manifestum dicunt: vel quod Аverius est, quia cum ubique Apollinis responsa obscura sint, mani-Аfesta illic dantur oracula. Delos autem et civitas dicitur et insula: Аunde interdum recipit praepositionem. {43item aliter: Iuno cum vidis-Аset Latonam a Iove adamatam, iuravit eam non parituram in terris. АIuppiter mutavit eam in coturnicem, quae Graece $O)/RTUC& appellatur, et Аmonstravit ut veniret Delon, quae illis temporibus circa omnia litora Аferebatur ventis. post partum vero Latonae, quo Dianam et Apollinem Аpeperit, Ortygia dicta est quae ante Delos nominabatur, et postea Delos, Аcum eam Apollo revinxisset Gyaro et Mycono, altissimis montibus. А&7sacra mari& et reliqua. sane sacrum dicitur quod rite sacratur deo, ut Аaedes, arae, simulacra, dona. hic igitur aedium sacrarum etsi non Аaperte, attamen eiusdem ritus meminit, cum de insula loqueretur, in Аqua praeterquam ut 'sacra' dixerat, id est sacrata, gratiam quoque Аposuit non solum Doridi matri Nereidum, quae traduntur deae maris, Аsed Neptuno etiam addidit, dominatori videlicet omnium in mari deo-Аrum. &7tellvs& maior dignitas est 'tellus', quam si dixisset insula.}43 Р@@{43&7nereidvm matri& Doridi, quinquaginta nympharum matri, con-Аiugi Nerei. &7neptvno aegeo& quia in Aegeo mari haec insula posita Аest. sane inter Hellespontum et Adriaticum mare omne illud mare АAegeum appellatur, quod nomen a patre Thesei Aegeo traxit. cum Аenim in labyrintho Minotaurus esset inclusus et quotannis ex nobilitate АAtheniensium septem pueri vel puellae ad vescendum Minotauro mitte-Аrentur, tandem dolor Theseum subiit. profectus itaque est ad Mino- @1 Аtaurum perimendum placuitque cum patre, ut [2si]2 illud monstrum vicis-Аset, vela candida navibus daret, si forte a Minotauro fuisset oppressus, ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ гШ╩ИКnavigium cum atris velis rediret. sed cum extinxisset Minotaurum, Аoblitus non cum candidis, sed cum nigris velis reverti coepit, et patri Аin specula constituto triste sui interitus signum dedit; qui extinctum Аfilium credens se praecipitavit in mare, unde Aegeum pelagus appella-Аtum est.}43 Р@@&7pivs arqvitenens& {43bene 'pius', aut}43 qui ultus est matrem А{43de Tityo, de Niobe, de Pythone: aut quia patriam stabilivit errantem. Аlegitur et 'prius'}43. Р@@{43&7mycono gyaroqve revinxit& quidam per historiam dictum pu-Аtant; nam inter Myconum et Gyarum Syrum, unam de cycladibus Аesse dicunt, unde fuit Pherecydes philosophus. alii nullum auctorem Аalium esse adserunt, qui Delon ab Apolline religatam dicat: constat Аenim eam ante evagatam propter Latonae partum restitisse. alii hanc Аinsulam inter Myconum et Gyarum humilem esse dicunt, ut his quasi Аvinculis contineatur. 'revinxit' autem [putant] num retraxit?}43 Ш╬@@&7coli dedit& a vicinis scilicet populis. &7ventos con-А&7temnere& propter terrae motum. Р@@&7apollinis vrbem& Delon: et est definitio. Р@@{43&7rex anivs& Anius [autem], rex Deli, Apollinis sacerdos, cum Аtrium filiarum esset parens, ne unius tantum dei esset tutus auxilio, Аfilias numini Liberi patris devovit, qui parem ei gratiam reddens ef-Аfecit, ut quidquid una attigisset verteretur in fruges, altera in vinum, Аtertia in oleum. id cum comperisset Agamemnon, dux Argivorum, cum Аmille navibus oppugnaturus iret Troiam, misit qui eas accersirent, ut Аposset alere Graeciae exercitum. quae cum vinctae tenerentur invoca-Аverunt Liberum patrem, quas deus in columbas vertit et ita vincula Аfecit effugere: unde hodieque Deli columbas violare nefas est. hunc Аtamen Anium Palaefatus etiam propinquum tradit Anchisae. alii dicunt @1 Аhuius Anii filiam occulte ab Aenea stupratam edidisse filium nomine А%an. &7rex et sacerdos& hic Anius Apollinis filius et sacerdos fuit, qui Аhabuit filium Andron nomine, unde Andros insula appellata est. ad Аquem Anchises ante Troicum bellum consultum venerat, an Salaminam Аpeteret comes Priamo: unde et agnoscitur.}43 &7rex et sacerdos& ma-Аiorum enim haec erat consuetudo, ut rex esset etiam sacerdos, vel Аpontifex: unde hodieque imperatores pontifices dicimus. Р@@&7vittis et lavro& vittae sacerdotis sunt, laurus vero etiam Аimperatoris victoris. Р@@&7anchisen amicvm &$KATA\ TO\ SIWPW/MENON& intellegimus: nam Аquomodo fuerint amici, palam {43poeta}43 non dicit. Р@@&7hospitio& {43licet Probus quaerat, quid sit 'iungimus hospitio Аdextras', tamen}43 septimus casus est, id est iure hospitalitatis: nam А'ad hospitium' non potest intellegi, quia iam amicus fuit. {43aut sicut Аquidam tradunt 'iungimus dextras et hospitio tecta subimus'.}43 Р@@{43&7templa dei& et reliqua. hoc iuxta augurii genus quod stati-Аvum dicitur retulit, in quo consideratur, quo in loco auguria peragi Аdebeant: nam ideo ait 'templa dei' et reliqua, et subiunxit 'quove ire Аiubes' et exinde 'da pater augurium'. sane quaeritur, cur saxum ve-Аtustum dixerit. sed traditur a plurimis, inter quos etiam Epaphus, vir Аperitissimus, refert, Delphis quodam tempore evenisse, ut templum reli-Аgiosum ante et intactum spoliatum incensumque sit, ac post multas Co-Аrinthii urbes insulasque proximas terrae motu haustas, Delon neque Аantea, neque postea hoc incommodo vexatam, sicut Thucydides. quod Аetiam Cicero in praetura Verrinarum ita ait "tantaque vis huius Аreligionis est et semper fuit, ut ne Persae quidem cum bel-Аlum toti Graeciae, diis hominibusque indixissent et mille Аnavium classem Delum appulissent, quicquam conarentur @1 Аaut violare aut attingere". non mirum ergo, si aut ad [2sua]2 tem-Аpora poeta respondit, aut ad pristina, utpote quod religio numquam Аomnino vexata illo suo antiquo et vetusto saxo colebatur. vel 'vetusto' Аreligioso. et quod 'venerabar' ait, ostendit se precatum.}43 Р@@{43&7da propriam& 'da' dic, indica; Apollo enim non dandi, sed di-Аcendi habet potestatem. quaeritur etiam cur Aeneas cum Delum Аvenisset, nullis prius hostiis caesis statim a precibus coeperit: quia tra-Аdunt multi, inter quos et Varro, esse aras tam Apollinis, quam filii Аeius non tantum Deli, sed in plurimis locis, apud quas hostiae non Аcaedantur, sed consuetudo sit deum solemni tantum prece venerari. quod Аautem ait Neptuno et Apollini tauris postea sacrificatum, [et] apud Аalias aras hoc factum accipi oportet.}43 &7propriam& perpetuam, {43stabi-Аlem, firmam,}43 ut "propriamque dicabo". et bene post ex-Аperimentum male conditae civitatis perpetuas postulat sedes. А&7thymbraee& Thymbraeus Apollo dicitur a loco Troiae, id est agro Аvicino, pleno thymbra, {43quae satureia dicitur. et bene Deli positus АThymbraeum appellat quem in Troia adsueverat colere in agro,}43 in quo Аeius et nemus est et templum, ubi a Paride Achilles occisus est: Аunde fingitur manu Apollinis vulneratus. ergo Thymbraeus, ut АDelius; nam numina a locis frequenter nomen accipiunt: {43alii Thym-Аbram locum in Delo consecratum Apollini tradunt}43. sane quia Graece А$QU/MBRH& facit, in derivatione $H& in diphthongon mutat, ut $*AI)/TNH АAetnaeus, $*DI/RKH& Dircaeus. &7domvm& familiam, ut "do-Аmus tenet a quo Sergia nomen". Р@@&7mansvram vrbem& duo petit, et urbem et perpetuitatem. А'mansuram' {43autem}43 ideo: vel propter Troiam, vel propter eam, quam @1 Аin Thracia condidit. &7serva altera& non quia prima servavit, Аsed quia servare voluit, ut Homerus dicit. Р@@{43&7inmitis achilli& veteres 'Achilli' declinabant.}43 Р@@&7qvem seqvimvr?& quia Cadmus oraculo Apollinis bovem Аsecutus, in Hyanteo Boeotiam condidit. {43veteres enim oraculis signa Аquibus civitatem conderent accipiebant.}43 Р@@&7da pater& 'pater' religionis, ut supra diximus, Аnomen est. nam et hominibus datur, ut "inde toro pater АAeneas", et montibus, ut "pater Appenninus", et fluviis Аut "Thybri pater" numinibus etiam, ut "quid-Аve pater Neptune paras", item "ipse pater Danais Аanimos viresque secundas sufficit", item "odit et Аipse pater Pluton". &7avgvrivm& modo oraculum, sed usurpative. А{43augurium enim est exquisita deorum voluntas per consultationem avium Аaut signorum, quod tunc peti debet, cum id quod animo agitamus per Аaugurium a diis volumus impetratum, ut in hoc loco Aeneas, postquam Аomnia quae volvebat animo petiit, ait 'da pater augurium'. et est spe-Аcies ista augurii quae legum dictio appellatur: legum dictio autem est, Аcum condicio ipsius augurii certa nuncupatione verborum dicitur, [quali Аcondicione augurium peracturus sit:] quod hic facit exsequendo formas Аpetitionis versibus supra dictis; tunc enim quasi legitimo iure legem Аadscribit 'da pater augurium' et reliqua.}43 &7animis inlabere nostris& Аquia Apollinis responsa semper obscura sunt, vera tamen: unde cum Аintellegentia oraculum postulat. Р@@{43&7tremere omnia& in consequentibus quid sit 'omnia' docuit di-Аcendo 'liminaque laurusque dei'. et hoc augurium iuxta auguralem Аdisciplinam dictum est, quod appellatur tripudium sonivium, id est a @1 Аsono, ad quod pertinet si arbor sponte radicitus cadat, si terra tremat: Аquod hic Aeneae factum ostendit, antequam voce divina responsa per-Аciperet.}43 &7visa repente& Stoicos et Academicos secutus est, qui Аdicunt ea quae contra naturam sunt, non fieri, sed fieri videri: unde Аmagica ars omnis exclusa est, sicut Plinius Secundus docet in na-Аturali historia. Р@@&7liminaqve& 'que' brevis est pro longa posita: quod hac Аratione defenditur: aut quia omnia monosyllaba ad artem non per-Аtinent et his licenter uti possumus, aut certe quia omne $MO/RION, Аid est particula, quae sui substantiam non habet, membrum putatur Аsuperioris orationis: quod si est, 'liminaque' quasi una pars ora-Аtionis est, et potest 'que' finalitatis ratione vel produci vel corripi. А{43&7lavrvsqve dei& aut ideo singulariter, quia in Delo insula laurus АApollini consecrata est; aut lucum dicit; aut quia traditur, Latonam Аduas laurus amplexam Dianam et Apollinem enixam. fabula sane Аde lauro talis est: Daphne Penei, vel ut alii dicunt Ladonis filia, ab АApolline adamata est. a qua cum precibus et promissis non potuisset АApollo ut secum concumberet impetrare, vim ei adhibere conatus est, ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ гШ█ИНcumque eam insequeretur et illa fugiens defecisset lassata, terrae implo-Аravit auxilium. quam terra hiatu facto recepit et pro ea arborem edi-Аdit, quae Graece nomen suum retinuit, Latine laurus dicitur. sed Apollo Аeam etiam mutatam ita dilexit, ut tutelae suae adscriberet efficeretque, Аut propter virginitatem servatam semper vireret. &7moveri& quia opinio Аest sub adventu deorum moveri templa.}43 Р@@&7moveri mons& Cynthus: unde Cynthius Apollo. &7cortina& Аlocus unde oraculum datur. dicitur autem cortina, vel quod Apol-Аlinis tripos corio Pythonis tectus est, vel quod certa illinc responsa Аfunduntur, quasi certina, vel, quod est verius, quia cor illic vatis Аtenetur: nam caverna quaedam in templo Apollinis fuit, ad quam АPhoebas rapta vaticinabatur, ut Lucanus ostendit. {43alii Аcortinam quasi ortinam tradunt, quod inde vox oriatur. &7reclvsis& Аnunc apertis: alias denuo clusis.}43 @1 Р@@&7svmmissi& inclinati. {43utrum corpore an anima? an [2quia]2 sup-Аplices rogamus? an, quod verum est, inclinati?}43 et sciendum pro qua-Аlitate numinum orantes interdum ima, interdum summa respicere; Аnam potestates aliae caelestes sunt, aliae terrenae, aliae permixtae: Аunde nunc Apollinem deprecantes, terram petunt. ipse est enim et АSol et Liber pater, qui inferos petiit, ut Horatius "te vidit insons АCerberus". bene ergo terram petunt, unde ad eos responsa perve-Аniunt, et quia Apollo etiam inferis notus est. Р@@&7dardanidae& ut diximus, obscura quidem, sed vera sunt Аomnia: nam dicendo 'Dardanidae' ostendit Italiam, unde Dardanus Аfuit. quod si Cretam significaret, Teucriadae diceret. &7dvri& vel Аfuturum ostendit laborem: vel eorum arguit insipientiam, {43qui intel-Аlecturi non fuerant}43. &7stirpe& {43hoc verbo Troianis factus est error. Аsane}43 'stirps' genere feminino originem significat, ut "heu Аstirpem invisam", masculino arborem, ut "sed stir-Аpem Teucri nullo discrimine sacrum". sed Horatius contra Аregulam nititur, ut "stirpesque raptas et pecus et domos". Р@@&7prima tellvs& Italia, unde Dardanus venit; Teucer enim Аde Creta post venit. &7vbere laeto& quod est Italiae proprium, Аut alibi "atque ubere glebae". Р@@&7matrem& id est terram. tractum autem est de historia: Аnam Brutus et filii Tarquinii cum oraculum Delphici Apollinis pe-Аterent, responsum est eius imperium fore, qui primus matrem re-Аversus oscularetur; quod solus Brutus agnoscens, de navi egressus Аsimulans casum osculatus est terram: unde et potitus imperio est. А&7exqvirite& hoc dicendo ostendit difficultatem. Р@@{43&7hic& pro illic.}43 &7domvs aeneae& ad illud respicit 'da pro-Аpriam Thymbraee domum'. Р@@&7nati natorvm& propter illud 'et mansuram urbem'. nam Аoraculum semper ad petita respondet. sane hic versus Homeri est, Аquem et ipse de Orpheo sustulit, item Orpheus de oraculo Apollinis @1 АHyperborei. mire autem sequenti versu hoc ostendit dicendo 'haec АPhoebus'. Р@@&7tvmvltv& quia dixit 'exquirite'. Р@@&7laetitia& propter promissam imperii aeternitatem. {43&7laetitia]& Аfinis enim auspicii in demonstratione conprehensus dedit petentibus lae-Аtitiae optandam gratulationem.}43 Р@@{43&7vocet& aut revocet, aut hortetur et moneat.}43 Р@@&7monvmenta virorvm& historias. Р@@&7spes discite vestras& aut quasi senex loquitur: aut quia, Аut supra diximus, scit se esse moriturum; {43ubique enim Аsciens futurorum inducitur}43. Р@@&7creta& Dardanus Iovis filius et Electrae, profectus de Co-Аrytho, civitate Tusciae, primus venit ad Troiam et illic parva aedi-Аficia collocavit. post cuius obitum Teucer venit ex Creta et invenit АDardani socios habitantes in vallibus. qui constituit arces et moenia. Аmodo ergo errat Anchises, nec respiciens adventum Dardani oracu-Аlum Cretam significare argumentatur ex his quae solent ab advenis Аfieri. Ida, inquit, illic est, quae et in Troia ad similitudinem dicta, Аut "effigiem Xanthi Troiamque videtis, quam vestrae Аfecere manus", item sacrorum similitudo, quae apud maiores nefas Аerat perire: unde Aeneas in XII. "sacra deosque dabo, Аsocer arma Latinus habeto". &7iovis magni& quia illic dicitur Аesse nutritus: quod, ut Sallustius dicit, ideo fingitur, quia primos АCretenses constat invenisse religionem. sane nati Iovis fabula haec Аest: Saturnus postquam a Themide oraculo comperit, a filio se posse Аregno depelli, natos ex Rhea uxore {43filios}43 devorabat. quae natum АIovem, pulchritudine {43eius}43 delectata, nymphis commendavit in monte АCretae Dictaeo, ubi eum aluerunt apes. {43pro quo involutum lapidem Аglutiendum Saturno dedit. quem cum Saturnus, fraude cognita, vehe-Аmentius quaereret,}43 et adhibiti sunt Curetes et Corybantes, qui tinnitu Аaeris, {43id est lusus excogitato genere, ut cum clipeis aereis inter se con- @1 Аcurrerent et}43 prohiberent audiri pueri vagitum: unde ipsi sunt matris Аdeum ministri. {43sed non nulli eosdem Curetes et Corybantes dicunt.}43 Аut autem fingatur Saturnus filios suos comesse, ratio haec est, quia Аdicitur deus esse aeternitatis et saeculorum. saecula autem annos Аex se natos in se revolvunt: unde Graece $*KRO/NOS& quasi $XRO/NOS,& id Аest tempus, dicitur. &7medio ponto& potest quidem intellegi se-Аcundum Sallustium, longe a continenti. sed altior est hoc loco Аpoetae intuitus: nam apud chorographos legimus, quae insula in quo Аsit mari, ut Sardinia in Africo, Delos in Aegeo, et de aliis {43omnibus}43. Аde Creta omnes dubitant in quo sit mari; nam parte Libycum, parte АAegyptium, parte Achaicum, parte Ionium respicit. ergo 'medio Аponto', ac si dici possit 'medio pontorum', quod Latinitas non Аrecipit. Р@@&7mons idaevs vbi& Idaeus derivativum est pro principali: Аet est $*)/IDH& Idaeus, ut $*AI)/TNH& Aetnaeus. &7cvnabvla gentis& nutri-Аmenta; nam ubi iacent infantes cunae vocantur. et latenter dat Аgloriam Troianis dicens, eos a diis originem ducere: unde est А"ab Iove principium generis": ibi enim et de Dardano et Аde Teucro intellegimus, quasi Iovis cive. Р@@&7vrbes habitant& non dicit qui, sed intellegimus Creten-Аses. aut certe 'habitant' pro 'habitantur', ut "insinuat Аpavor". et primo quidem centum habuit civitates: unde hecatom-Аpolis dicta est: post viginti et quattuor, inde {43ut dicitur}43 duas, Gnoson Аet Hierapydnam. {43quamvis Livius plures a Metello expugnatas dicat.}43 А&7vberrima regna& hic decipitur, quia audiit 'ubere laeto'. Р@@&7maximvs vnde pater& fallitur; nam antiquior est Dar-Аdanus. {43alii 'maximus' antiquissimus tradunt; per patris autem appel-Аlationem maiorum cognationem ostendit.}43 &7si rite avdita recordor& Аbene dubitatione excusat errorem. @1 Р@@{43&7tevcrvs& de hoc fabula duplex est; nam et de parentibus Аeius dupliciter traditur. alii enim %cureas et Idae nymphae, alii, inter Аquos et Trogus, Scamandri filium tradunt. qui Scamander cum Creta Аfrugum inopia laboraret, cum parte tertia populi ad exteras sedes quae-Аrendas profectus est, ab Apolline monitus, ibi eum habiturum sedes, ubi Аnoctu a terrigenis oppugnatus esset. cum ad Phrygiam venisset et castra Аposuisset, noctu mures arcuum nervos et loramenta armorum adroserunt. АScamander hos interpretatus hostes esse terrigenas, in Idae montis ra-Аdicibus aedificia collocavit. qui cum adversus Bebrycas finitimos bel-Аlum gereret, victor in Xantho flumine lapsus non conparuit, qui post Аa Cretensibus in honorem regis sui Scamander appellatus est, filioque Аeius Teucro regnum traditum. qui cives e suo nomine Teucros appel-Аlavit, qui post a rege Troo Troiani dicti sunt, et templum Apollini Аconstituit, quem Sminthium appellavit; Cretenses enim murem sminthi-Аcem dicunt. alii non Scamandrum, sed Teucrum ipsum sub condicione Аsupradicti oraculi profectum de Creta dicunt, et civitatem et templum Аcondidisse, et sminthos mures vocari a Phrygibus. tradunt praeterea Аnon nulli Dardanum a Teucro in Phrygia inventum filiam suam ei Аsociasse, et Dardanum populares suos socero cognomines fecisse. quidam АTeucrum Dardani filiam uxorem duxisse tradunt, et ideo Teucros ap-Аpellatos.}43 &7rhoeteas& {43Rhoeteum promontorium Troados: licet alii А'Rhoetias' legant propter Rhoetiam Sithonis filiam. et}43 amat Vergilius @1 Аdeclinationes Graecas, salva regulae reverentia, in Latinas conver-■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ гШьИШtere $EI& Graecam diphthongon in 'e' longum mutans, ut $*AI)NEI/AS АAeneas, $*MH/DEIA& Medea, $*(ROI/TEION& Rhoeteum. Р@@&7optavitqve& elegit, ut "pars optare locum". Р@@&7habitabant vallibvs imis& hi sunt qui cum Dardano Аvenerant. Р@@{43&7hinc& id est de Creta, unde venerat Teucer. &7mater&}43 &7cvl-А&7trix cybeli& {43'mater' proprie, 'cultrix' autem 'Cybeli', id est}43 montis АPhrygiae, in quo colitur, a quo et Cybele dicta est. alii dicunt АCybelum sacerdotem eius primum fuisse {43in Phrygia}43, et ab eo Cy-Аbelen dictam. non nulli 'cultrix Cybele' legunt, ut sit quasi Cy-Аbeleia. alii Cybele $A)PO\ TOU= KUBISTA=|N TH\N KEFALH\N,& id est a capi-Аtis rotatione, quod proprium est eius sacerdotum. &7corybantia-А&7qve aera& Corybantes $DAI/MONES& sunt, ministri matris deum; {43[quos Аdicit Corybantes]}43 quasi $DAH/MONES,& qui totum sciunt. {43aerea autem cym-Аbala Corybantibus, Iasionis filiis, quibus vagitum Iovis celaverunt: quos Аquidam Corybantes dictos ideo tradunt, $A)PO\ TH=S *KO/RHS&; Corybas enim АProserpina, quae $*KO/RH& dicitur Graece, sine patre natus. alii Cory-Аbantes ab aere appellatos, quod apud Cyprum mons sit aeris ferax, Аquem %cypri coriam vocant.}43 Р@@{43&7idaevmqve nemvs& ut ostenderet Idaeum montem, qui sit in АTroia, de Cretae Ida cognomen indeptum.}43 &7fida silentia sacris& Аhinc, inquit, inventum est servare sacris fidele silentium. Р@@&7et ivncti cvrrvm dominae svbiere leones& dominas Аdeas dicunt, ut alibi "hi dominam Ditis thalamo de-Аducere adorti". {43sane dominam proprie matrem deum dici Varro et @1 Аceteri adfirmant: nam et ibi Proserpinam ideo a Vergilio dominam Аappellatam, quod ipsa terra esse dicatur, sicut et mater deum. sane}43 Аfabula talis est. Schoenos civitas est. exinde fuit virgo Atalante, А{43Schoenei filia,}43 praepotens cursu, adeo ut, {43cum responsum accepisset, se Аpost nuptias, ut quidam volunt, interituram, ut quidam vero, in natu-Аram aliam commutandam,}43 sponsos provocatos ac victos occideret. Аpostea Hippomenes Venerem ut sibi {43in eo certamine}43 adesset rogavit: Аa qua cum accepisset de horto Hesperidum tria mala aurea, provo-Аcavit puellam ad cursum et {43cum se videret posse superari,}43 singula Аcoepit iacere. tunc Atalante, cupiditate colligendorum malorum re-Аtenta, superata est. sed Hippomenes potitus victoria, {43cum gratiam АVeneri vel oblitus esset, vel neglexisset referre, inpulsu eius}43 in luco Аmatris deum amoris inpatientia cum victa concubuit. unde irata Аdea in leones eos convertit et suo currui subiugavit et praecepit, Аne secum umquam leones coirent. nam et Plinius in naturali hi-Аstoria dicit leonem cum pardalide {43libenter}43, et pardum cum leaena Аconcumbere. ideo autem mater deum curru vehi dicitur, quia ipsa Аest terra, quae pendet in ae+re: ideo sustinetur rotis, quia mundus Аrotatur et volubilis est: ideo ei subiugantur leones, ut ostendatur Аmaternam pietatem totum posse superare: ideo Corybantes eius mi-Аnistri cum strictis gladiis esse finguntur, ut significetur omnes pro Аterra sua debere pugnare. quod autem turritam gestat coronam, Аostendit superpositas terrae esse civitates, quas insignitas turribus Аconstat. {43hanc eandem eram appellari, hoc est dominam tradunt. alii Аipsorum leonum dominam a Vergilio dictam arbitrantur.}43 Р@@{43&7divvm dvcvnt qva ivssa& et necessarium posuit et honestum.}43 Р@@&7gnosia regna& Cretam, a Gnoso civitate eius. {43&7gnosia А&7regna petamvs& [et] est argumentum a possibili.}43 Р@@&7nec longo distant cvrsv& a Delo scilicet. {43et est argu- @1 Аmentum a facili.}43 &7modo ivppiter adsit& aut ae+r, ac si diceret: Аtantummodo sit serenum, ut Horatius "manet sub Iove frigido Аvenator tenerae coniugis inmemor": aut re vera Iuppiter, qui Аpraeest insulae Cretae, quam petemus: {43aut quia ventos prosperos Iup-Аpiter praestat}43. Р@@{43&7tertia lvx& hoc quidam iuxta speciem auguralem positum Аtradunt, quae appellatur condictio, id est denuntiatio, cum denuntiatur Аut ante diem tertium quis ad inaugurandum adsit, quod Anchises, post Аimpetrationem augurii et Apollinis responsum suadens in Cretam eun-Аdum, ostendit condictionem in tertium diem; addit enim 'modo Iuppiter Аadsit' et reliqua. haec et pro civitate dicitur.}43 &7cretaeis& quia $*KRH/TH, Аideo Cretaeis, ut Aetnaeis. Р@@&7meritos& unicuique aptos; ratio enim victimarum fit pro Аqualitate numinum: nam aut haec immolantur quae obsunt eorum Аmuneribus, ut porcus Cereri, quia obest frugibus, hircus Libero, Аquia vitibus nocet: aut certe ad similitudinem, ut inferis nigras Аpecudes, superis albas immolent, {43item}43 tempestati atras, candidas Аserenitati. {43sane hic ostendit dicendo 'meritos' rite Neptuno et Apollini Аtauros immolari. 'honores' taurum figurate dixit; varietas enim ipsa Аidem significat.}43 Р@@&7tavrvm neptvno& propter futuram navigationem. А{43&7tavrvm tibi&}43 &7pvlcher apollo& propter oraculum datum. {43sane hoc Аloco Vergilius secutus veterum opinionem Neptunum tantum et Apolli-Аnem nominavit; dicuntur enim hi dii penates fuisse, quos secum advexit АAeneas: quamvis diversis locis alias opiniones aliorum secutus poeta de Аdiis penatibus diversa dixerit. et quidam 'pulcher Apollo' epitheton Аdatum Apollini reprehendunt; pulchros enim a veteribus exsoletos dictos; Аnam et apud Lucilium Apollo pulcher dici non vult.}43 @1 Р@@&7nigram hiemi pecvdem zephyris felicibvs albam& bono Аusus est ordine, ut prius averteret mala, sic conciliaret optanda: Аfrustra enim profutura poscuntur adversis sequentibus. {43&7nigram А&7hiemi pecvdem]& nam et Romani veteres diis asperioribus sacrificabant, Аne nocerent.}43 Р@@&7pvlsvm regnis cessisse paternis& non dicit quare. sed Аtalis historia est: Idomeneus {43de semine Deucalionis natus}43, Cretensium Аrex, cum post eversam Troiam reverteretur, in tempestate devovit Аsacrificaturum se de re, quae ei primum occurrisset. contigit, ut Аfilius eius primus occurreret: quem cum, ut alii dicunt, immolasset, Аut alii {43vero}43, immolare voluisset {43et post orta esset pestilentia}43, a civi-Аbus pulsus regno Sallentinum Calabriae promunctorium tenuit, Аiuxta quod condidit civitatem, ut "et Sallentinos obsedit Аmilite campos Lyctius Idomeneus". relatio ergo historiae ad Аiniciendum Troianis {43Cretam}43 eundi desiderium pertinet: et re vera Аaliter ad hostis provinciam ire non poterant. Р@@&7idomenea& {43huius nominis paenultima syllaba, natura brevis, Аcontra regulam producta est. sed quia}43 quinque Graecae sunt linguae, АAeolica, Iaca, Dorica, Attica, communis; hinc fit ut in uno nomine Аvarietas inveniatur, ut ecce in hoc 'Idomeneus'. communis lingua Аfacit genetivum $*)IDOMENE/WS,& Dorica $*)IDOMENEU=S,& Attica $*)IDOME/NEWS, АIaca $*)IDOMENH=OS.& unde est hic in versu accusativus, sicut et Ilionea. Р@@&7hoste& hic multi distingunt. &7adstare& esse %{43sub hoc}43: Аquod tunc significat, quando de his loquimur quae cadere non pos-Аsunt; ut si dicas terras adstare. {43et ostendere vult se non temere cre-Аdidisse.}43 Р@@{43&7ortygiae& de hac plenius supra dictum est. &7pelagoqve А&7volamvs& [quia] ut alibi "mare velivolum".}43 @1 Р@@&7bacchatamqve ivgis naxon& aut vitibus consitam, aut Аcelebratam Bacchis, aut ubi Bacchus ex Indis, {43vel ut quidam volunt Аpost devictos gigantes}43 egit triumphum; nam ut supra dixi-Аmus, ipsi consecrata est: quae et Dia dicitur. {43&7bacchatam& [ergo] Аin qua bacchatus sit Liber; aut ideo gratam Baccho, quod ibi cum re-Аlicta a Theseo Ariadne libentissime concubuerit, cui etiam coronam Аdonavit, quae postea inter sidera collocata est.}43 &7viridemqve donv-А&7sam& {43vel}43 a colore marmoris Lacedaemonii, {43vel silvestrem}43. Р@@&7olearon& non adiecit epitheton causa varietatis. &7ni-А&7veamqve paron& unde candidum marmor, ut "Pariusve Аlapis circumdatur auro". &7sparsasqve per aeqvor cycladas& Аet hae quas dixit, cyclades sunt: unde minus est 'et alias'. 'spar-Аsas' autem, quia nullo ordine continentur, ut stoechades, quae $A)PO\ А$TOU= STOI/XOU& dictae sunt; rectae enim sunt. cyclades vero non ideo Аdicuntur, quia in rotunditate sunt, sed quod longo ordine eas cir-Аcumire necesse est. {43alii sporadas nomine cycladum dictas tradunt, Аquod sparsae sunt.}43 ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ гШ @@&7legimvs& praeterimus, ut "litoraque Epiri legi-Аmus". tractus autem sermo a nautis, quod funem legendo, id est Аcolligendo, aspera loca praetereunt. &7freta concita terris& vel Аpropter promunctoria: vel quod naturale est, ut concitatiora sint Аmaria vicinitate terrarum, quas constat anhelitum quendam ex se Аemittere: unde in quinto navigaturus Aeneas Eryci sacrificat. Р@@{43&7navticvs& et reliqua. celeuma nauticum est hoc hemistichium.}43 А&7cretam proavosqve petamvs& celeuma dicunt. et bene metro @1 Аceleumatis usus est, id est anapaestico trimetro hypercatalecto. ce-Аleuma autem quasi praeceptum: unde Sallustius {43ait}43 "inpediebant Аiussa nautarum". Р@@{43&7proavosqve& sane 'proavos' appellando cognationem declarat.}43 Р@@&7svrgens& flans, ut "et fando surgentes demoror Аaustros": econtra non flans ponens et residens dicitur, ut А"cum venti posuere omnisque repente resedit flatus". Р@@&7et tandem& ad desiderium pertinet navigantum; nam se-Аquitur 'ergo avidus muros'. &7cvretvm& {43hi}43 Curetes sunt primi Аcultores Cretae. {43alii tradunt Curetes et Corybantes, matris deum mi-Аnistros, custodes sicut dictum est pueri Iovis, ad plurimas res Аmaximi usus hominibus extitisse. &7adlabimvr& ostendit prosperam na-Аvigationem fuisse.}43 Р@@{43&7ergo avidvs mvros& ordo est 'avidus urbis optatae muros mo-Аlior', non 'avidus molior'.}43 Р@@&7pergameamqve voco& zeugma a superioribus, hoc est Аurbem. {43legitur sane in libris antiquioribus, Aeneam vere Cretam tem-Аpestate delatum locum Troiam nomine Pergamum appellavisse. alii Аdicunt, Pergamum in Creta conditam a Troianis captivis, qui ex classe АAgamemnonis illo erant delati %ibique putant Aeneam quendam, generis Аauctorem, Ilio incolumi cum eo ad sacrum Apollinis venisset, gravidam Аhospitis filiam fecisse; ex qua ortus eodem nomine Aeneas classem АAgamemnonis est adgressus hieme disiectam, cui se feruntur iunxisse Аhi, qui Cretam secesserant deserto Agamemnone: unde loco nomen Per-Аgamum ab illo inditum, quod obtinuisse desertores feruntur iuxta Cy-Аdoniam. quod poetam latenter attigisse debemus accipere.}43 &7gentem& Аsociorum multitudinem, 'laetam' autem propter Pergama restituta. Р@@&7amare focos& sacrificia celebrare. {43quidam 'focos' lares et Аper hoc domicilia tradunt. ergo 'focos' pro 'penates' posuit. at e Аcontrario penates pro focis, ut "flammis adolere penates". @1 Аsane Varro rerum divinarum refert, inter sacratas aras focos quoque Аsacrari solere, ut in Capitolio Iovi, Iunoni, Minervae, nec minus in Аplurimis urbibus oppidisque, et id tam publice quam privatim solere Аfieri. focum autem dictum a fotu, ut colinam ab eo quod ibi ignis Аcolatur; nec licere vel privata vel publica sacra sine foco fieri. quod Аhic ostendit poeta; focorum enim commemoratione instantium sacrificio-Аrum mentio inducitur: quod ita esse multis locis docetur. quidam aras Аsuperorum deorum volunt esse, medioximorum, id est marinorum focos, Аinferorum vero mundos.}43 &7arcemqve attollere tectis& poetica Аperiphrasis, id est domos aedificare: nam arx est in civitate muni-Аtus locus. Р@@&7fere& 're' longa est. {43&7sicco svbdvctae litore pvppes&}43 in А{43siccum subductae litus.}43 Р@@&7operata ivventvs& perfecit sacrificia propter conubia et Аnovas sedes, {43quia apud veteres neque uxor duci neque ager arari sine Аsacrificiis peractis poterat, ut}43 alibi "laetis operatus in herbis", item АIuvenalis "et matutinis operatur festa lucernis". Р@@{43&7svbito cvm& id est cum subito.}43 Р@@&7corrvpto caeli tractv& hic est ordo pestilentiae, ut АLucretius docet: primo ae+ris corruptio, post aquarum et Аterrae, mox omnium animalium. notandum sane Apolline offenso Аpestilentiam semper creari: quod etiam Homerus ostendit, cum eum Аarmatum inducit sagittis: unde et Apollo dicitur secundum aliquos А$A)PO\ TOU= A)POLLU/EIN.& contra si citharam teneat, mitis est: unde АHoratius "condito mitis placidusque telo supplices audi Аpueros Apollo". {43&7miseranda& metonymia 'quae miseranda facit'.}43 Р@@{43&7arboribvsqve satisqve lves& quidam dicunt diversis numini-Аbus vel bene vel male faciendi potestatem dicatam, ut Veneri coniugia, АCereri divortia, Iunoni procreationem liberorum, sterilitatem horum tam @1 АSaturno quam Lunae; hanc enim sicut Saturnum orbandi potestatem Аhabere.}43 Р@@&7linqvebant dvlces animas& item alibi "et Аcum frigida mors anima seduxerit artus". quare anima dici-Аtur relinqui et non magis relinquere? secundum eos scilicet qui Аdicunt animam esse perpetuam et ad diversa corpora transitum Аfacere: quod si est, bene dicimus, nos animas linquere, quorum Аnihil praeter corpus est: nam anima perpetuitatis est. unde Pali-Аnurus in sexto "nunc me fluctus habet", hoc est corpus, Аquod solum meum est. {43aut certe simpliciter 'animas dulces linque-Аbant', quia morientibus maxime dulces videntur: Terentius "animam Аrelinquam potius quam illum deseram". &7avt aegra trahebant& Аduo mala significat, aut mortem aut aegritudinem prolixam. 'aegra' Аautem aegrota. et bene addidit 'corpora', quia et animus aeger Аpotest esse.}43 Р@@&7exvrere sirivs agros& Sirius stella est in ore canis Аposita, quae annis omnibus oritur circa VIII. K#1123. Iulias, quae orta Аplerumque pestilentiam toto anno facit, plerumque paucis diebus, Аinterdum innoxia nascitur. hinc est "et in totum regnaret Si-Аrius annum", item supra "et letifer annus". tunc autem pestilen-Аtiam creat, si in hanc rem etiam ceterorum consentiat cursus astro-Аrum. sane canicula, in cuius ore est, tantum generis feminini est, Аcum sit canis communis generis, unde hoc nascitur: nam in dimi-Аnutione mutavit genus. {43&7steriles exvrere agros& exurendo steriles Аreddere.}43 Р@@&7seges aegra& 'seges' interdum terram significat, ut Ho-Аratius "haec seges ingratos tulit et feret omnibus annis", Аinterdum frumentum, ut "quid faciat laetas segetes": hoc loco Аutrumque potest intellegi. @1 ЫБР@@{43&7hortatvr pater ire mari& bene filium mittit, quia erroris Аcausa pater fuerat.}43 &7veniamqve precari& et beneficium, ut А"orantes veniam", et re vera veniam erroris Anchisae, {43qui oraculum Аmale interpretatus est}43. Р@@&7laborvm temptare avxilivm& {43'laborum' periculorum, ut А"non tamen ulla magis praesens fortuna laborum est". 'temptari' Аautem 'laborum auxilium'}43 propter pestilentiam {43dixit. et quidam А'auxilium' distingunt, ut sequatur 'iubeat quo vertere cursus'}43. Р@@&7vertere cvrsvs& propter sedes {43ait}43. ЫБФ@@{43&7effigies sacrae& et reliqua. $E(\N DIA\ DUOI=N.& Varro sane re-Аrum humanarum secundo ait, Aeneam deos penates in Italiam redu-Аxisse, quaedam lignea vel lapidea sigilla, quod evidenter exprimit di-Аcendo 'effigies sacrae divum' et reliqua: quamvis alio loco alias opi-Аniones secutus diversa dixerit. sane hos deos Dardanum ex Samo-Аthracia in Phrygiam, Aeneam vero in Italiam ex Phrygia transtulisse, Аidem Varro testatur. quos quidam dicunt ideo inductos a poeta mo-Аnere per somnum: monitu nam eorum per quietem iussum cum Latino Аfoedus fecisse, eorum etiam monitu Latinum Aeneae se coniunxisse. Аeosdem tradit visos aliquotiens in somnis quid fieri vellent imperasse: Аeaque nostros publice curasse maiores.}43 Р@@{43&7mediisqve ex ignibvs& et reliqua. hoc quibusdam videtur ad Аmaiestatem potius deorum referendum, quam ad iactantiam virtutis АAeneae. et significantius erit, si quae non legeris intellegas.}43 Р@@&7visi adstare& non adstabant, sed videbantur: unde et Аvisa dicuntur; non enim sunt, sed videntur. Р@@&7in somnis& multi hic distingunt et volunt unam partem Аesse orationis, id est vigilantis: {43nam quemadmodum videbat lunam Аinfusam fenestris?}43 multi 'in somniis' dicunt, ut sit conlisio, quo- @1 Аmodo 'peculi' pro 'peculii'. {43multi 'in somniis' legunt et posterioribus Аiungunt: unde et visi: et corpus somno vinci volunt, mentem vero vi-Аgilare et meminisse omnium. ideo etiam dormiens de luna scire potuit.}43 А&7mvlto lvmine& cum nimbo suo, {43qui circa deos solet videri}43. Р@@&7insertas& aut clatratas; aut non seratas, ut sit quasi 'in-Аseratas', id est non clausas, et dictum, quomodo 'asprosque mola-Аres' pro 'asperos', 'conpostus' pro 'conpositus', 'vixet' pro 'vixis-■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ гЫБШДset'. {43vel 'insertas fenestras' quas lumine suo luna inseruerat, ab in-Аserendo, quod se per rimas insereret. &7fvndebat& scilicet abundans Аlumen.}43 Р@@{43&7tvm sic adfari& hic versus in multis non invenitur.}43 Р@@&7ortygiam& 'ad Ortygiam': more suo detraxit praepositio-Аnem, ut paulo post 'Cretae' pro 'in Creta'. {43sane quibusdam visum Аest serum auxilium deorum penatium; cur enim ante pestilentiam non Аmonuerunt mutandas sedes? ideo aliquibus videtur somnium fuisse ap-Аpetitum.}43 Р@@{43&7canit& proprie, quia oraculum.}43 &7en& quasi demonstrantis Аest, ut fidem faciat, ne somnium putetur, ut paulo post "haud Аdubitanda refer". Р@@&7dardania& derivativum nomen a constitutore. et notan-Аdum, regionem pro civitate positam. &7tvaqve arma secvti& ac Аsi diceret 'tuas partes', {43vel imperium, ut "socer arma АLatinus habeto"}43. Р@@&7svb te& {43id est te duce,}43 sub tuo iure agentes. &7permensi& Аevecti, ut est contra "pelagoque remenso inprovisi Аaderunt". {43multi autem 'permensi' sine 'n' legunt a verbo permetior. Аhic versus variasse dicitur.}43 Р@@&7idem& nos scilicet qui te sumus secuti. {43&7ventvros& plus Аest quam si dixisset 'futuros'; nam quasi eos iam esse significat.}43 @1 А&7in astra nepotes& significat Gaium Iulium Caesarem, qui primus Аinter deos relatus est. et bene 'in astra', cuius sidus apparuit, ut А"ecce Dionaei processit Caesaris astrum". Р@@&7vrbi& Romae $KAT' E)COXH\N,& ut supra diximus. А&7magnis& id est nepotibus. et bonum ornatum a sermonis fecit simi-Аlitudine 'magnis magna para' dicendo. {43'magnis' vero dixit vel pena-Аtibus, ut 'magnis diis', vel nepotibus. et ad exhortationem Aeneae Аpertinet [2'magna para']2.}43 Р@@&7fvgae& profectionis. {43dicens autem 'fugae' videtur crimen Аproditionis excusare.}43 Р@@&7mvtandae sedes& argumentum a necessitate. simul argui-Аtur error Anchisae. ordo autem est 'Delius Apollo'. {43&7svasit& deest А'capere'.}43 Р@@{43&7cretae]& non sic dicitur 'Cretae', quemadmodum 'Romae': Аneque enim bene, sicut dictum est, sine praepositione insulae ponuntur, Аnisi hae tantum quae eiusdem nominis civitates habent %et deli quasi Аlabini.}43 Р@@&7est locvs& ut ante diximus, {43totius}43 orbis conpa-Аratione. &7hesperiam& deest 'quam', ut supra dictum Аest. &7cognomine& ab Hespero, Hispaniae rege: vel stella quam Аintuentur petentes Italiam. Р@@{43&7antiqva& nobilis, ut iam dictum est.}43 Р@@&7oenotri& vel a rege, vel a vino. Italis enim primus vitem Аostendit Saturnus, ut in septimo legimus "vitisator curvam Аservans sub imagine falcem {43Saturnusque senex}43". Р@@{43&7italiam dixisse& bene omnia Italiae nomina in unum contulit Аpropter errorem Aeneae.}43 Р@@&7propriae sedes& perpetuae, quia infirmas et in Creta et Аin Thracia condidit. &7hinc dardanvs ortvs iasivsqve pater& @1 АDardanus et Iasius fratres fuerunt {43Iovis et}43 Electrae filii: sed Dar-Аdanus de Iove, Iasius de Corytho procreatus est, a cuius nomine Аet mons et oppidum nomen accepit. postea Iasium dicitur Dardanus Аoccidisse. {43hi tamen fratres cum ex Etruria proposuissent sedes exteras Аpetere, profecti. et Dardanus quidem contracta in Troia iuventute Dar-Аdaniam urbem condidit, a qua Troianorum origo crevit. Iasius autem АSamothraciam cepit et ibi liberum locum imperio tenuit. alii dicunt Аutrumque ex Corytho, Iovis filio, procreatos et sicut dictum est relicta АItalia profectos. sed Iasium Samothraciam imperio tenuisse, Dardanum Аvero in Phrygiam pervenisse ibique auxilio fuisse Teucro, Scamandri Аfilio, qui tum finitimas gentes bello subigebat, filiamque eius duxisse in Аmatrimonium, et post mortem soceri regnum adeptum Dardaniam Troia-Аnam regionem ab suo nomine appellasse. Graeci et Varro humanarum Аrerum Dardanum non ex Italia, sed de Arcadia, urbe Pheneo, oriun-Аdum dicunt; alii Cretensem; alii circa Troiam et Idam natum. sane Аper patris appellationem cognationem [2significat]2.}43 Р@@&7a qvo principe nostrvm& a Dardano, non ab Iasio; nam Аanteriori respondit. quod autem dicit 'a quo principe genus nostrum Аest' potest et generaliter intellegi, {43id est}43 unde originem ducimus, Аut deos penates quasi Troianos intellegas, et ad ritum referri, de Аquo dicit Labeo in libris qui appellantur de diis animalibus: in Аquibus ait, esse quaedam sacra quibus animae humanae vertantur Аin deos, qui appellantur animales, quod de animis fiant. hi autem Аsunt dii penates et viales. Р@@{43&7laetvs& id est omissa tristitia quam de sociis habebat amissis, Аvel quia ei designatus evidenter fuerat locus, ad quem sine errore et Аpergere et pervenire deberet.}43 Р@@&7havd dvbitanda refer& aut quia dubitaverant ex consilio АAnchisae, aut ne propter somnium non crederent. {43&7havd d. r.]& Аideo dicunt, si forte non crederet quod per somnium vidit, aut quia Аnon dubie, ut Apollo, monuerunt.}43 &7corythvm& designat partem pro- @1 Аvinciae, ne alter error ex magnitudine procreetur locorum. {43quidam Аautem de Corytho hanc fabulam tradunt. Dardanus cum equestri proe-Аlio ab Aboriginibus pulsus galeam perdidisset, propter quam resistens Аet in audaciam suos reducens victoriam adeptus est, tum ob rem feli-Аciter gestam oppidum ubi galeam amiserat condidit, cui Corytho nomen Аindidit eo quod Graece $KO/RUS& galea dicitur. vel Corythum montem, in Аquo Corythus sepultus est. alii Corythum a Corytho, Paridis et Oeno-Аnes filio, conditam ferunt.}43 Р@@{43&7avsonias& appellata Ausonia ab Ausone, Ulixis et Calypsus Аfilio: et primo pars, postea omnis Italia nominata.}43 &7dictaea& Dictaeus Аmons Cretae est, dictus a Dicte nympha, quae illic colitur: in quo Аdicitur altus Iuppiter, ut "Dictaeo caeli regem pavere sub Аantro". {43&7dictaea& Dictaeus mons est in Creta, ubi herba dictamnos Аnascitur, quae admota vulneribus ferrum inhaerens solet expellere. qui Аmons dictus est a Dicte nympha, quae ibi colitur. quam cum Minos Аrex amaret et insequeretur per loca avia, illa se amore castitatis prae-Аcipitem dedit, et excepta piscatorum retibus invita reducta est. a qua Аrex abstinuit et nomine eius Dictaea loca appellari iussit. in hoc monte Аdicitur altus Iuppiter, ut "Dictaeo caeli regem pavere sub antro".}43 А&7negat tibi ivppiter arva& ex definito. et bene Iuppiter, quasi Аipse qui Cretensibus praeest. Р@@&7talibvs attonitvs visis& hoc est talibus deorum vultibus: А{43propter 'visi ante oculos adstare':}43 unde sequitur 'et voce deorum'; Аnam et voce se dicit attonitum et visis. 'attonitus' vero est stupe-Аfactus; nam proprie attonitus dicitur, cui casus vicini fulminis et Аsonitus tonitruum dant stuporem. Р@@&7nec sopor illvd erat& soluta elocutio. @1 Р@@&7velatasqve comas& vittatas, ut "victori vela-Аtum auro vittisque iuvencum": {43aut coronatas, ut "velat Аmaterna tempora myrto".}43 nam dii qui erant apud Laurolavinium Аnon habebant velatum caput. Р@@{43&7manabat& fluebat. hinc et lapis manalis quem trahebant pon-Аtifices, quotiens siccitas erat.}43 Р@@&7corripio e stratis corpvs& ne satietate videatur reli-Аquisse somnum. et sciendum, quia quotiens ex abrupto somnus Аaufugerit significat omen infelix, ut ecce hoc loco tempestas sequitur. Аitem in secundo "excutior somno", et statim sequitur civi-Аtatis excidium: nec sine ratione; nam si somnus munus deorum est, Аut "et dono divum gratissima serpit", non sine infeli-Аcitate ex abrupto deorum munus abscedit. Р@@&7tendoqve svpinas ad caelvm cvm voce manvs& honesta Аelocutio cum uno sermone respondemus duobus, ut "interea Аfessos ventus cum sole reliquit". {43'ad caelum' autem ideo, quia Аdii penates et Iovis et Apollinis fecerunt mentionem.}43 Р@@&7intemerata& rite perfecta, ut, si leniter vinum fundendum Аest aut mola inicienda, sic fiant ut ratio exigit sacrificii: aliter si Аfiant, temerata ac turbata sunt sacra: unde Helenus "nequa Аinter sanctos ignes in honore deorum hostilis facies occur-Аrat et omina turbet", item in octavo "audax quos rum-Аpere Pallas sacra vetat". &7focis& {43et hic sicut superius Аdictum est, ostendit cum aris etiam focos solere numinibus consecrari: Аsed hic}43 ideo 'focis', non aris, quia {43privatum sacrificium loquitur; nam}43 Аpenatibus sacrificat. &7perfecto honore& peracto sacrificio, qui est ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ гЫБ▓ИКhonor deorum. {43et bene ordinem servat, ut ante sacrificet, quam somnium Аnarraret.}43 Р@@{43&7anchisen facio certvm& bene 'certum', quia incertus erraverat. Аvel propter illud 'haec laetus longaevo dicta parenti'.}43 @1 Р@@&7ambigvam& non incertam, sed {43modo}43 duplicem, ut in se-Аquentibus probat dicens 'geminosque parentes'. {43ergo 'geminos' hic Аduos, ut "gemini Atridae".}43 Р@@{43&7seqve novo& adventu scilicet Teucri. &7vetervm locorvm& id Аest Italiae. deest sane 'esse', ut sit deceptum esse. sane}43 &7novo errore А&7vetervm locorvm& aut per contrarietatem sermonum declamavit: Аaut 'novo' pro magno posuit. Р@@{43&7nate iliacis&}43 &7exercite& fatigate; nam 'exercitatus' peritus Аsignificat: ut expertus et expers; nam expertum rerum si dixero, Аsignifico peritum; si expertem, ignarum. Р@@&7casvs cassandra canebat& haec compositio iam vitiosa Аest: quae maioribus placuit, ut "Anchisen agnovit amicum" Аet "sale saxa sonabant". {43et bene Cassandrae inseruit testi-Аmonium, quae divinationem ab Apolline acceperat.}43 Р@@{43&7portendere &%significari debito.}43 &7portendere& minus est А'deberi', ut in septimo "portendi generos". Р@@&7regna vocare& satis proprie, unde in octavo "ex-Аpectate solo Laurenti arvisque Latinis". Р@@&7tevcros crederet& scilicet propter longitudinem spatii. Р@@&7tvm vates cassandra moveret& bene 'tum', quia iam Аprobavit. {43et duo argumenta posuit, quibus purgavit errorem.}43 Р@@{43&7cedamvs phoebo& [2&7et m. m. s.&]2 a necessario et utili scilicet.}43 @1 А&7cedamvs phoebo& cuius instinctu dii penates profutura dixerunt, ut А"hic canit et tua nos en ultro ad limina mittit". &7me-А&7liora seqvamvr& potest bis subaudiri 'meliora', ut meliora moniti Аmeliora sequamur. Р@@{43&7cvncti& hoc est 'cuncti adsentimur'; nam 'cuncti profecti' Аpugnat cum 'paucisque relictis'. &7ovantes& alacres, non utique gaudentes.}43 Р@@&7hanc qvoqve deserimvs sedem& quemadmodum Troiam Аet Thraciam. et cum dolore dictum accipe 'hanc quoque deserimus А{43sedem'; expressit enim miseriam totius sedis relictae}43. Р@@&7cava trabe& navium periphrasis optima. {43&7cvrrimvs aeqvor& Аsicut "Tyrrhenum navigat aequor".}43 ЫБ┬@@&7svpra capvt& capitalis, perniciosus. Р@@&7noctem hiememqve& pluviam cum obscuritate. '{43hiemem' Аautem Graece dixit, nam $XEIMW\N& etiam tempestas dicitur a Graecis. А&7ferens& adferens.}43 &7inhorrvit vnda tenebris& horridior est facta Аper tenebras. Р@@{43&7magna aeqvora& aut epitheton est, ut surgant aequora quae Аmagna sunt, aut 'magna aequora', magni fluctus.}43 Р@@&7gvrgite vasto& epitheto auxit tapinosin. Р@@{43&7involvere diem& aspectum ademerunt. &7nimbi& nubes.}43 &7nox А&7vmida& nubes caliginosae. ЫБ╚@@&7excvtimvr cvrsv& a proposito itinere avertimur. &7caecis А&7in vndis& incertis, quia sidera non apparebant. {43&7caecis vndis]& id Аest quae non viderentur.}43 Р@@&7ipse& {43hoc est,}43 navigandi peritus: hoc enim significat em-Аphasis pronominis. {43&7negat discernere caelo& figurate, ut А"[2abnegat]2 excisa vitam producere Troia".}43 Р@@{43&7viae& mari dedit quod proprium terrae est, ut alibi 'sulcari' Аait: unde et terra '"aequor"'. &7palinvrvs& hic Iasii filius @1 Аgubernator Aeneae fuit, qui Aenea de Sicilia ad Italiam veniente prae-Аcipitatus in mare nomen in Lucania monti celebri dedit.}43 Р@@&7incertos soles& bene 'incertos', quia quantavis sit obscu-Аritas, tamen noctis est manifesta discretio: unde superflua quaestio Аest eorum qui dicunt, tres dies quomodo transisse scierunt, si noctem Аa die discernere non poterant? {43ergo 'incertos' obscuros dixit, ut А"quale per incertam lunam".}43 &7caeca caligine& cacen-Аphaton in sermone. Р@@{43&7erramvs pelago& et reliqua. "hinc Pelopis gentes Maleae-Аque sonantia saxa circumstant pariterque undae terraeque Аminantur. pulsamur saevis et circumsistimur undis". hi ver-Аsus circumducti inventi dicuntur et extra paginam in mundo.}43 Р@@&7attollere visa& naturaliter dixit: quotiens enim propin-Аquamus litoribus, et exsurgere terra videtur et fumum emittere. Р@@&7aperire& ostendere, ut Sallustius "caput aperire soli-Аtus". {43[2&7aperire procvl montes ac&]2 &7volvere fvmvm& pro aperiuntur mon-Аtes ac fumus volvitur.}43 Р@@{43&7remis insvrgimvs &%cum remes, anaremos, id est exsurgentes Аfortius remigamus.}43 @1 ЫБ╤@@&7servatvm ex vndis& ac si diceret, de periculis in graviora Аse pervenisse discrimina. &7strophadvm me litora& Phineus rex Аfuit Arcadiae. hic suis liberis superduxit novercam, cuius instinctu Аeos caecavit. ob quam rem irati dii ei oculos sustulerunt et ad-Аhibuerunt harpyias. {43Phineus, Agenoris filius, Thracum rex, vel ut Аquidam volunt Arcadiae, Cleopatram, Aquilonis et Orithyiae filiam, Аhabuit uxorem et ex ea duos filios, quibus supraduxit novercam. quos Аnoverca ad patrem tamquam stupri adfectatores detulit: ob quam rem Аeos Phineus caecavit. quare irati dii, vel ut quidam volunt, Aquilo Аveneno propter nepotum iniuriam eum caecavit et ad pelagias insulas Аdetulit adposuitque harpyias.}43 quae cum ei diu cibos abriperent А{43somnosque inquietarent, hic}43 Iasonem, cum Argonautis propter vellus Аaureum Colchos petentem, suscepit hospitio: cui etiam ductorem А{43propter symplegadas petras}43 dedit. hoc ergo beneficio inlecti Argo-Аnautae, {43cum ei gratiam vellent referre,}43 Zethum et Calain, filios Bo-Аreae et Orithyiae, alatos iuvenes, ad pellendas harpyias miserunt: Аquas cum strictis gladiis persequerentur pulsas de Arcadia, per-Аvenerunt ad insulas quae appellabantur plotae. et cum ulterius Аvellent tendere, ab Iride admoniti ut desisterent a Iovis canibus, Аsuos converterunt volatus: quorum conversio, id est $STROFH\&, nomen Аinsulis dedit. quod Apollonius plenissime exequitur. ut autem canes АIovis dicerentur, haec ratio est, quia ipsae furiae esse dicuntur: Аunde etiam epulas perhibentur abripere, quod est furiarum, ut А"et manibus prohibent contingere mensas". unde et avari Аfinguntur furias pati, quia abstinent partis. item ipsas furias esse Аpaulo post ipse testatur dicens "vobis furiarum ego ma- @1 Аxima pando". furias autem canes dici et Lucanus testatur, ut А"Stygiasque canes in luce superna destituam" et in Аsexto Vergilius "visaeque canes ululare per umbram Аadventante dea". sane apud inferos furiae dicuntur et canes, apud Аsuperos dirae et aves, ut ipse in XII. ostendit, in medio Аvero harpyiae dicuntur: unde duplex in his effigies invenitur. {43et}43 Аhas Vergilius tres dicit, {43quarum nomina sunt}43 Ae+llo, Ocypete, Ce-Аlaeno, Apollonius duas {43dixit}43, quem in XII. Vergilius sequitur, А{43ut "sunt geminae pestes". quidam autem dicunt hunc Phineum, ob Аdivinitatem a Thracibus regem cooptatum, consilia divina prodidisse et Аobcaecatum adpositis harpyiis}43. Р@@{43&7stant& sunt.}43 Р@@&7ionio in magno& in magno mari Ionio. et sciendum Io-Аnium sinum esse inmensum ab Ionia usque ad Siciliam, et huius Аpartes esse Adriaticum Achaicum Epiroticum; maria enim vel a Аprovinciis vel ab insulis vel a civitatibus nomen accipiunt. bene Аergo 'in magno', quasi in quo etiam alia maria sunt. {43quidam sane АIonium ab Io Inachi filia dictum volunt, quod amata hoc mare trana-Аverit, quod in VII., ubi de scuto Turni loquitur, plenius inve-Аnies. non nulli Ionium ab Ionio rege, qui in insula quae ante Illy-Аricum iacet regnaverat, dictum tradunt.}43 Р@@&7harpyiaeqve colvnt aliae& ergo et Celaeno harpyia. А{43has Hesiodus dicit Thaumantis et Electrae filias. quas sicut dictum Аest quidam furias putant, cum furiarum mater secundum Hesiodum АTerra, secundum Aeschylum Nox sit.}43 @1 Р@@{43&7mensasqve metv& hoc est sicut dictum est, pulsae a Zetho et АCalai.}43 Р@@&7nec saevior vlla pestis et ira devm stygiis sese ex-А&7tvlit vndis& ut Poena in Statio. et non dicit has de inferis {43esse}43 Аnatas, sed peiores esse omnibus inde procreatis. ЫБ╪@@{43&7virginei volvcrvm vvltvs& si subdistinguas 'virginei', maior Аerit admiratio. &7foedissima& hic turpis, ut Terentius in eunucho А"nunc heu videtur foedus, quia illam non habet". alibi А'foedum' cruentum, ut "sanguine foedantem" et А"foedatique ora Galaesi".}43 Р@@&7prolvvies& sordis effusio. {43et vitavit ne diceret 'stercus'. ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ гЫБ┘Вet per hoc nimiam edacitatem ostendit. et quidam volunt 'proluvies', Аcum stercus ventris significet, a Vergilio hoc loco figuram ventris signi-Аficatam, ergo quasi sannosum et panticosum ventrem. aliquando 'pro-Аluvies' sola effusio. Terentius "quod proluvium, quae haec est Аsubita largitas". aliquando pro aquis multis ponitur.}43 &7vncaeqve А&7manvs& manus pro unguibus posuit, hoc est $GAMYW/NUXAS. Р@@&7fame& veluti fame; nam abundare dicit armenta. aut re Аvera 'fame', quam eis inferebat non inopia, sed avaritia. {43has alii Аfamis praesides esse tradunt, quia et Phineo propterea adpositae sunt, Аet Troianos ab epulis prohibent, et his tantum famem praenuntiant, et Аipsae sunt fame pallidae.}43 Р@@&7delati& quod necessitatis est; nam voluntate aliquo non Аdeferimur, sed venimus. Р@@&7laeta& pinguia: nam in animalibus, in quibus cognosci Аnon potest sensus, laetitiam pingue corpus ostendit, non mens, ut Аin hominibus. {43&7passim campis& Ulixis socii boves Solis occidisse indu-Аcuntur, Vergilius credibilius finxit.}43 Р@@&7caprigenvmqve pecvs& satis nove et adfectate. {43&7nvllo А&7cvstode& deest 'cum'.}43 &7per herbam& ordo est, non 'per herbam', Аsed 'per campos in herbis videmus armenta'. @1 Р@@&7ipsvmqve vocamvs& 'ipsum', id est regem deorum, aut Аcerte praedatorem, hoc est, cui de praeda debetur aliquid: nam АRomani moris fuit ut bella gesturi de parte praedae aliquid numi-Аnibus pollicerentur: adeo ut Romae fuerit unum templum Iovis Аpraedatoris: non quod praedae praeest, sed quod ei aliquid ex praeda Аdebeatur. {43vel quod hic deus iustitiae praeest. ergo cum eum invocant, Аtestantur se nihil mali facere cum sine custode interimunt armenta.}43 Р@@&7in partem praedamqve& in partem {43scilicet}43 praedae. Р@@&7dapibvsqve epvlamvr& dapes deorum sunt, epulae homi-Аnum: bene ergo utrumque posuit; nam et sacrificiis et conviviis Аoperam tribuunt. &7opimis& pinguibus. Р@@{43&7svbitae& pro subito. adverbium in nomen deflexum.}43 &7lapsv& Аceleritate, ut supra. {43&7adsvnt& velocitatem ostendit.}43 Р@@&7harpyiae &$UI& Graeca diphthongos est: nam Latina esse Аnon potest, quia ne $U& quidem habemus. &7clangoribvs alas& deest А'cum', ut sit 'alas quatiebant cum clangoribus', ut "atque Ixionii Аvento rota constitit orbis", id est cum vento. aliter acyrologia Аest, si clangorem dixit alarum sonitum. {43sed sane hic versus qui Аcircumductus est talis auditur 'resonant magnis stridoribus alae'.}43 Р@@{43&7contactvqve omnia foedant& subaudiendum 'quae relinquebant'.}43 Р@@&7tvm& praeterea. et deest 'erat', {43vel 'audiebatur'. et tria Аmala ipsarum posuit, vocem tactum odorem}43. Р@@&7rvrsvm& ad illud solum pertinet 'instruimus mensas'; nam Аante in speluncis non fuerant. et sciendum hanc particulam inter-Аdum sic poni, ut iteratum aliquid significet, ut si dicas 'veni ad te Аmane, rursum veni'. interdum sine iteratione est, ut 'fui apud te, Аrursum veni etiam' non ideo dicis 'rursum', quia etiam primo @1 Аvenisti, sed quia illic fuisti. {43&7cavata& pro 'cava'; nam cavatum Аproprie manu factum dicimus.}43 ЫБч@@&7arisqve reponimvs ignem& ecce quod dixit 'in partem Аpraedamque Iovem'. sane sciendum iterationem hanc fieri secundum Аritum sacrorum; nam displicuisse prima ex prodigiis indicatur. Аsunt autem hae animales hostiae, quae tantum immolantur, {43et caro Аsacerdotibus proficit}43. alibi tantum sanguinem in aras fundi significat, Аut "sanguinis et sacri pateras", alibi partem corporis, ut А"extaque salsos porriciam in fluctus", alibi integras Аvictimas, ut "et solida inponit taurorum viscera Аflammis". Р@@&7ex diverso caeli& ut 'ex secreto montium': subaudis 'loco'. Р@@&7tvrba sonans& impetum ostendit; nam de tribus loquitur. Аet adludit ad furias, de quibus ait alibi "vocat agmina Аsaeva sororum". {43ergo 'turba' tamquam turba. quare turba, cum Аtres dixerit? quia apud Graecos qui dualem numerum habent, pluralis Аnumerus a tribus incipit: ergo bene 'turba', quasi plures. vel 'turba' Аpropter tumultum et strepitum alarum. alii tradunt ideo turbam, quod Аplures, non tres tantum harpyiae sint: alii quod eis cum furiis con-Аsortium, unde 'vobis furiarum ego maxima': alii eas etiam Аparcas esse, unde et divinatio ei data est.}43 &7praedam pedibvs cir-А&7cvmvolat vncis& aut circum praedam [{43dixit}43] volat uncis pedibus: Аaut intra volam {43interiorem manus}43 amplectitur praedam: unde et А'involare' dicimus intra volam tenere, unde et pyra quaedam volema Аdicuntur, {43eo quod volam impleant}43. Р@@{43&7pollvit& contingit. et pollutum sacrificium contactum dicitur. Аet hoc est 'contactuque omnia foedant inmundo'.}43 Р@@{43&7dira& Sabini et Umbri quae nos mala, dira appellant.}43 Р@@{43&7ac ivssi& hic 'iussi' utrum verbum an participium sit, id est Аutrum illi iussi sint, an ego iussi?}43 &7tectosqve per herbam dis-& @1 А&7ponvnt enses& {43hoc est}43 disponunt et tectos faciunt: sic et scuta con-Аdendo latere faciunt. ЫБя@@{43&7signvm& utique militare.}43 &7misenvs& bene Misenum dicit Аtubicinem: ipse est enim qui dicitur filius fuisse Aeoli, ut А"Misenum Aeoliden": quia constat sonum omnem ex vento creari. Р@@&7nova& mira, ut "Pollio et ipse facit nova carmina": Аnam novum bellum non est cuius extat exemplum; Hercules enim Аin monte Arcadiae Stymphalo vicit Stymphalidas, ut Statius "et Аaerisonum Stymphalon". aut 'nova' ideo, quia vulnerari non Аpoterant. Р@@&7obscenas& obscenae sunt aves, quae canendo adversa Аsignificant, ut paulo post 'infelix vates'. &7pelagi volvcres& quia Аdicuntur Ponti et Terrae filiae: unde in insulis habitant partem Аterrarum, partem maris tenentes. alii dicunt eas Neptuni filias, qui Аfere prodigiorum omnium pater est: nec inmerito; nam secundum АMilesium Thaletem omnia ex umore procreantur: unde est "Ocea-Аnumque patrem rerum". hinc fit ut, quotienscumque desunt pa-Аrentes, redeatur in generalitatem. sic et peregrinos Neptuni filios Аdicimus, quorum ignoramus parentes. alii vero dicunt harpyias Аfilias esse Thaumantis et Electrae. {43quidam 'pelagi' adverbialiter Аaccipiunt, ut 'belli', ut 'domi', propterea quod res in insula geritur. А&7foedare& cruentare. Ennius "ferro foedati iacent".}43 Р@@&7vim, plvmis vllam& naturale enim est ut eludat ictum Аplumarum levitas: unde et addidit 'plumis'. nam, quod Donatus Аdicit, ideo eas fuisse invulnerabiles, quia de Styge erant natae, Аnon probatur. ЫБЇ@@{43&7semesam& semicomesam.}43 &7vestigia& {43vel}43 pedum signa: {43vel Аindicium sordium, quibus epulas discedentes polluebant.}43 @1 ЫБЎ@@&7infelix vates& nuntia infelicitatis, ut $MA/NTI KAKW=N.& {43hoc Аest nobis infelix, ut "sis felix", id est nobis. et videtur hic Аauspicii genus inducere secundum augures, quod de diris colligitur, Аquorum unum genus est quod ex signis colligitur, quo nunc utimur. Аdiram autem esse harpyiam duplici modo memorat, et oscinis et alitis: Аetenim cum eam facit loquentem oscinis auspicium expungitur, dirum Аtamen quod futuram famem denuntiat; nam ipse ait "sive deae, Аseu sint dirae obscenaeque volucres", et "quam vos dira Аfames". verum cum ait "pinnis ablata refugit", ab alite Аauspicium factum docuit; alites enim certa genera avium ab auguribus Аappellantur, quae pinnis vel volatu omina possunt facere: quae si fue-Аrint prosperae, 'praepetes'; si adversae, inebrae vocantur: quod etiam in АXII. signatius dicit "alitis in parvae subito collecta figu-Аram", ubi vere diram vult videri.}43 &7rvmpit vocem& cum indignatione Аloquitur, ut "quid me alta silentia cogis rumpere?" et Аnotandum, ut supra diximus 'rumpit vocem', {43cum hoc de Аsilentio melius dicatur fieri. an 'rumpit', quia tantum humanam habens Аfaciem contra naturam sui corporis loquitur?}43. Р@@{43&7bellvm etiam pro caede bovm stratisqve ivvencis& iteratum est Аad augendam invidiam, ut "stirpis Achilleae fastus, iuve-Аnemque superbum". aut num aetates boum voluit conprehendere?}43 Р@@&7laomedontiadae& perfidi: a rege natum obprobrium, qui Аdeos fefellit. {43sane alibi indifferenter hoc nomen ex persona poetae @1 Аponitur, ut "Laomedontius heros", "Laomedon-Аtia pubes". &7bellvmne& necessario iteravit, ut verbum in quo culpa Аconsistit.}43 ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ гЫБ∙@@&7patrio regno& {43aut}43 Neptunio, {43aut, sicut alii dicunt, quia АThaumas, pater earum ex Electra, Ponti et Terrae filius fuit. alii А'patrio' proprio accipiunt, ut "et patrios cultusque [2habitusque]2 Аlocorum", utique proprios; nam quam patriam agri habeant?}43 Р@@&7accipite ergo animis& quia nos bellis appetitis: ac si Аdiceret, ut futuram famem iam nunc possitis timere. Р@@&7qvae phoebo pater omnipotens& tribuit auctoritatem, Аne possint a se dicta {43quasi ab irata conficta}43 contemni. simul notan-Аdum Apollinem quae dicit a Iove cognoscere. &7phoebvs apollo& Аpurus, inpollutus: et est Apollinis fixum antonomasivum, quod alii Аdari non potest; nam sunt {43et}43 alia communia, ut 'pater', 'omnipotens'. Р@@&7fvriarvm maxima& adeo ipsae sunt furiae, ut et unum Аepitheton habeant, et causis consentiant: nam ait de Tisiphone А"furiarum maxima iuxta accubat et manibus pro-Аhibet contingere mensas"; quod etiam hae faciunt et inferentes АTroianis famem et praenuntiantes. {43alii dicunt ideo adsumpsisse sibi Аfuriae nomen harpyiam, ut terreat.}43 Р@@&7italiam cvrsv petitis& ex his quae norunt fidem dicen-Аdis accommodant: {43id est ex hoc mihi fidem habebitis futurorum, si Аpraecedentia vera sunt}43. ЫБ @@{43&7datam& fatis concessam.}43 Р@@&7qvam vos dira fames& ut Varro in secundo divinarum Аdicit, oraculum hoc a Dodonaeo Iove apud Epirum acceperunt: quod Аmodo dixisse fingit harpyias. sed tamen colorate tangit historiam Аdicendo 'quae Phoebo pater omnipotens'. &7nostraeqve inivria& @1 А&7caedis& {43quidam 'iniuriam' pro 'vindictam' accipiunt. et harpyia}43 ista Аmentitur: nam inminens Troianis fatalis est fames. Р@@&7ambesas& undique esas, hoc est rotundas: maiores enim А{43nostri}43 has {43mensas}43 habebant in honore deorum, panicias scilicet. Р@@&7refvgit& non metu: nec enim minantibus convenit: sed Аne posset {43rogatu}43 placari. Р@@{43&7gelidvs derigvit& id est gelidus factus deriguit.}43 Р@@&7nec iam amplivs armis& subaudis 'usi sunt'; nec enim Аpotest esse ab inferioribus zeugma, quod plerumque fit, ut ei per Аomnia unus sermo sufficiat, ut "Troiugena, interpres di-Аvum, qui numina Phoebi, qui tripodas, Clarii laurus, qui Аsidera {43sentis}43" pro omnia 'sentis' intellegis. plerumque aliud sub-Аauditur, ut hoc loco, item "disce, puer, virtutem ex Аme verumque laborem, fortunam ex aliis" subaudis 'opta'; Аnam fortuna ex aliis non discitur. Р@@&7sed votis precibvsqve& duplici ratione placantur numina, Аaut votis aut precibus: unde est "Iunonis magnae primum Аprece numen adora, Iunoni cane vota libens". &7ivbent& volunt, Аut "infandum regina iubes renovare dolorem". {43Teren-Аtius "iubeo Chremetem".}43 Р@@&7sive deae& quia divinant. &7obscenaeqve volvcres& quia Аin his ventris cernebant proluviem. bene autem, etiam si aves Аsunt, eas dicit placandas propter pessima omina. Р@@&7passis& {43apertis,}43 solutis. Р@@&7nvmina magna& {43hoc est}43 Iovem Minervam Mercurium se-Аcundum Samothracas, {43ut "penatibus et magnis diis". ita autem Аinvocat, ut 'magna' dicat}43. &7meritos& congruos, id est expiatorios: Аunde sequitur 'di prohibete minas'. {43&7indicit&}43 sacrorum verbo usus А{43est; nam supplicationes et dies festi indici dicebantur.}43 Р@@{43&7dii prohibete minas& hoc per speciem auguralem quae invoca-Аtio appellatur non nulli dictum putant. invocatio autem est precatio, @1 Аuti avertantur mala, cuius rei causa id sacrificium augurale peragitur, Аut hic de auspicio harpyiarum invocatione suscepta 'dii prohibete minas' Аet cetera.}43 &7avertite casvm& bene, etiam si contingat, casum credit Аesse, non ultionem. {43aut certe ideo 'casum', %ne si fatales averti non Аpossit. 'casum' autem, id est periculum; nihil est enim fame gravius, Аquod ait postea "obscenamque famem, quae prima pericula Аvito". Sallustius "sin vis obsistat, ferro, quam fame aequius Аperituros".}43 &7servate pios& propter facta sacrificia. {43merito ergo Аservate [2nos]2 qui pii sumus, ut "quae ne monstra pii pa-Аterentur talia Troes".}43 ЫВН@@&7ventvsqve gvbernatorqve vocabat& honestius hac elo-Аcutione per pluralem utimur numerum, licet possit et singula-Аris esse. Р@@{43&7medio apparet flvctv& iuxta morem cotidianum dixit 'medio', Аut si dicamus 'in medio mari naufragium fecit', cum interdum non Аlonge a litore contingit.}43 &7nemorosa zacynthos& insulas Graeciae Аcommemorat. {43hae omnes insulae Graeciae sunt, quas Homerum secu-Аtus mutatis tantum coniunctionibus de Graeco in Latinum transtulit. А'nemorosa' autem $U(LH/ESSA *ZA/KUNQOS& commemorat.}43 Р@@&7sameqve& Cephalleniae {43civitas}43 est ista: nam Samos in Asia Аest. {43&7neritos& mons Ithacae.}43 Р@@&7effvgimvs& transimus celeriter. &7laertia regna& inri-Аsorie, cum praemiserit scopulos, ut "inmania saxa, ve-Аstras, Eure, domos". ЫВТ@@&7levcatae nimbosa cacvmina montis& Leucata mons est Аaltissimus, {43prope paeninsula,}43 in promunctorio Epiri iuxta Ambraciam А{43et sinum et}43 civitatem, quam Augustus Nicopolim appellavit victis Аillic Antonio et Cleopatra. ibi et templum Actiaco Apollini con-Аstituit et ludos Actiacos: unde nunc Vergilius in honorem Augusti Аquae ipse fecit dat eius origini; nam Aeneam illic dicit ludos cele- @1 Аbrasse, ut alibi inducit Aeneam promittentem templum Apollini, Аquod fecisse constat Augustum, ut "tum Phoebo et Tri-Аviae solido de marmore templum constituam". {43sane de hoc АLeucate amatores se in mare ad excludendum amorem praecipitare Аdicebantur: ut Sappho %quae his inde desiluit. hic locus vocatur А%allo. hoc autem plenius ubi Damon in bucolicis loquitur invenies. А&7nimbosa cacvmina& semper enim, quamvis aliis caeli partibus serenis, АLeucatae montis cacumen nubibus tectum est.}43 Р@@&7et formidatvs navtis& {43aut quod locus hostilis;}43 aut propter Аasperitatem locorum, quia saxosa sunt; aut, ut quidam volunt, quia Аmoris erat aliquem ei de nautis immolari, {43ac per hoc qui formidare-Аtur}43. {43&7aperitvr apollo& nauticum verbum, quotiens cedente eo quo in-Аpeditur aspectus, aliquid patescit, ut "portusque patescit iam Аpropior".}43 Р@@&7hvnc petimvs& occurrebat: cur formidatum petitis? ideo Аintulit 'fessi'. {43vel quia hiemis inminebat adventus: nam ideo et par-Аvae urbi successit, quia terra erat hostilis, aut ideo hostili terrae, quia Аerat parva.}43 &7parvae vrbi& Ambraciae {43scilicet}43. {43'parvae' autem in Аadulationem Augusti dictum; nam hanc Augustus diruit primo, quod Аei bello Actiaco fuisset inimica: 'parva' ergo quam parvam fecerat АCaesar. sed post eam instauravit et appellavit Nicopolim.}43 ЫВЦ@@{43&7insperata tellvre& an quia saxosa loca; an quia per medios Аhostes navigaverant; an quia tempestate; an quia [cum] Graeca? nam Аideo et 'potiti' sequitur.}43 &7tellvre potiti& 'potior' et 'illa re' di-Аcimus et 'illius rei': sed per septimum {43casum}43 in usu est, per ge- @1 Аnetivum figurate ponitur. Sallustius "ut prius quam legatos con-Аveniret Adherbalis potiretur". legimus et per accusativum, sed Аuti non possumus: Terentius "patria potitur commoda". Р@@&7lvstramvrqve iovi& aut 'lustramur', id est purgamur, ut АIovi sacra faciamus; aut certe 'lustramur Iovi', id est expiamur. Аpiaculum enim commissum fuerat tauro in Thracia immolato, ut Аdiximus supra, et licet multa fuissent secuta sacrificia, intel-Аlegebatur tamen adhuc numen iratum non desinentibus malis. Аsciendum sane moris fuisse, ut piaculo commisso ludi celebrarentur: Аnam cum Romani iracundia matris deum laborarent et eam nec Аsacrificiis nec ludis placare possent, quidam senex statutis ludis Аcircensibus saltavit, quae sola fuit causa placationis: unde et natum Аproverbium est "omnia secunda, saltat senex". {43quamvis hoc et Аalio ordine et alia ex causa narratur %sttotian. aut 'lustramur Iovi', Аquia supra dixerat "ipsumque vocamus in partem prae-Аdamque Iovem" et postea poena harpyiarum secuta est: ergo quoniam Аnon ad iustum sacrificium Iovem invocaverint, ideo illi piaculum sol-Аvunt; hoc est enim 'diis lustrari', offensa eorum liberari. sane 'lustra-Аmur' apto verbo usus est mentionem ludorum facturus; horum enim Аcertaminum sacra celebratio lustrum vocatur: lustrato enim populo dii ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ гЫВЧИТplacantur. &7votisqve&] dubium est utrum faciendis an solvendis vo-Аtis. &7votisqve incendimvs aras& id est vota facientes. dubitatur vero Аutrum Iovis aras, an Veneris dixerit. Varro enim templum Veneri Аab Aenea conditum, ubi nunc Leucas est, dicit: quamvis Menander et АTurpilius comici a Phaone Lesbio id templum conditum dicunt. qui Аcum esset navicularius, solitus a Lesbo in continentem proximos quos- @1 Аque mercede transvehere, Venerem mutatam in anuis formam gratis Аtransvexit: quapropter ab ea donatus unguenti alabastro cum se %in Аdies inditum ungueret, feminas in sui amorem trahebat, in quis fuit una, Аquae de monte Leucate cum potiri eius nequiret abiecisse se dicitur: Аunde nunc auctorare se quotannis solent qui de eo monte iaciantur in Аpelagus. quidam id fieri propter Leucaten puerum dicunt, quem cum АApollo vellet rapere, in mare se proiecit montemque cognominem Аsibi fecit.}43 Р@@&7actia litora& ut supra diximus, propter Augustum hoc. Аdicit, qui illic ludos statuit agonales, {43devicto Antonio et Cleopatra}43. Р@@&7patrias palaestras& palaestrae usus primum apud Athe-Аnienses repertus est. Troiani autem praeter Dardanum et Teucrum Аetiam ab Atheniensibus originem ducunt: unde et Minervam colunt. Аhinc est in secundo "neu populum antiqua sub religione Аtueri" 'antiqua' {43scilicet}43 ab Atheniensibus tradita. 'Iliacis' ergo АAtheniensibus, unde Ilienses didicerunt. {43nam et Vestam ideo Tro-Аiani colunt, quia eadem terra est, terrigenas autem Athenienses nemo Аdubitat.}43 ЫВЫ@@&7fvgam tenvisse& feliciter navigasse: nam 'tenere' est im-Аplere, ut "ni teneant cursus {43certum est dare lintea retro}43", Аid est impleant. et potest intellegi secundum communem sensum, Аob hoc eos lustratos, id est expiatos, ob hoc sacrificasse et ludos Аcelebrasse, quia hostiles terras prospera navigatione transierant. Р@@&7magnvm sol circvmvolvitvr annvm& antiqui tempora Аsideribus computabant et dixerunt primo lunarem annum XXX. Аdierum: unde invenitur in aliquibus DCCCC. annorum vita, scilicet Аlunarium. postea solstitialis annus repertus est, qui XII. continet Аmenses. mox maiore cura annum esse magnum voluerunt omnibus Аplanetis in eundem recurrentibus locum, et hic fit, ut supra @1 Аdiximus, secundum Ciceronis Hortensium post annos &7 DCCCCLIIII& Аsolstitiales scilicet: bene ergo nunc 'magnum' addidit, ne lunarem Аintellegeres; bene solis nomen, ne, quia dixerat 'magnum', illum Аplanetarum acciperes: de quo varia dicuntur et a Mentore et ab АEudoxo et a Ptolomaeo et ab ipso Tullio; nam in libris de deorum Аnatura tria milia annorum dixit magnum annum tenere. {43possumus Аtamen accipere, Troianos ibi annum duodecim mensium fecisse.}43 ЫВЮ@@&7aere cavo clipevm& aeris cavi, ut "pulchra prole". А{43'clipeum' hic masculino, at neutro alibi "clipeum super Аintonat ingens".}43 &7magni gestamen abantis& paenultima habet Аaccentum. et hunc Abantem intellegamus occisum cum Androgeo А{43apud Troiam, ut "mutemus clipeos": sed Vergilius, amans Аinventa occasione recondita quaeque summatim et antiquam contingere Аfabulam, de Abante dixit. Abans namque, Lyncei et Hypermestrae Аfilius, viribus praestans, cum vicinas civitates subvertisset magnusque Аterror universis esset, diem supremum obiit. populi autem quos ille Аdevicerat, regno eius infesti, manu facta urbem diruituri muros subiere, Аcumque in eo essent ut iam civitatis potirentur, senex quidam iuvenem Аegregiae formae securum in publico excidio notavit in foro, cumque ex Аeo quaesisset, cur patriae non succurreret, respondit, quod arma non Аhaberet. tunc senex ei Abantis arma consecrata demonstrat hortatus-Аque est ut eis uteretur: quibus tunc sumptis iuvenis properat in aciem. Аhostes vero viso Abantis clipeo fugerunt. quidam sane Abantem inven-Аtorem clipei ferunt}43. @1 Р@@{43&7postibvs adversis figo& proprie; figi enim dona dicuntur, ut А"sacra ad fastigia fixi". et sciendum inter sacratas res Аetiam dona esse, sicut in libris sacrorum invenitur, quae tamdiu dona Аdici possunt, quamdiu non profanentur: rite ergo dicendo 'Aeneas haec Аde Danais victoribus arma' ostendit clipeum quem dono obtulerat con-Аsecratum. sciendum tamen hunc clipeum ab Aenea apud Samothraciam Аin templo consecratum, quod poeta per transitum tetigit.}43 &7rem car-А&7mine signo& 'rem' votum, id est voluntatem. {43'carmine' autem epi-Аgrammate.}43 et sciendum carmen dici quicquid pedibus continetur: Аnam et hic unum versum carmen dixit, et in bucolicis duo, ut А"tumulo superaddite carmen, Daphnis ego in silvis hinc Аusque ad sidera notus, formosi pecoris custos formosior Аipse". Р@@&7de danais victoribvs& inrisio est, ut "victo-Аresque cadunt Danai". subaudis autem 'arma consecravit', {43vel Аposuit. sane hic 'arma' clipeum solum, ut "at Lausum socii Аexanimem super arma ferebant"}43. Р@@{43&7linqvere tvm portvs& id est post insultationem carminis ne-Аcessario statim fugit.}43 ЫВг@@&7aerias arces& id est altas. &7phaeacvm& Corcyram in-Аsulam dicit, sitam inter Epirum et Calabriam, ubi regnavit Alci-Аnous, {43quam incoluerunt Phaeaces}43. &7abscondimvs& nauticus sermo Аest. sane mira usus est celeritate, ut ante absconditam quam visam Аinsulam diceret. Р@@&7portvqve svbimvs chaonio& ut А"subeunt muro": nam si 'Chaonios' legeris, {43non 'Chaonio',}43 difficilis Аest scansio, {43non}43 excluso 's'. Р@@&7bvthroti vrbem& id est Buthrotium, ut "fontem АTimavi". haec autem civitas est in Epiro, cuius pars est Chaonia, Аquae ante Molossia dicta est. {43&7bvthroti vrbem]& Helenus, filius @1 АPriami, cum Epirum sacrificaturus applicasset, bos vulneratus manus Аministrantis evasit. et in eo loco ubi bos cecidit urbem ex responso Аconstituit, quam a vulnere bovis Buthrotum appellavit. posita est autem Аin saxo quod mari cingitur, in quo fons huius naturae esse perhibetur, Аut, cum mare quietum fuerit, crescat, cum vero fluctibus attollitur, de-Аcrescat.}43 Р@@&7incredibilis rervm fama& incredibilium rerum fama. et Аbene non credit: unde et postea interrogat "Pyrrhin conu-Аbia servas?" Р@@{43&7priamidem helenvm& hoc totum cum admiratione pronuntian-Аdum est.}43 ЫВй@@&7patrio marito& atqui Thebana fuit {43de Thebis Phrygiis}43. Аsed aut provinciam pro patria posuit, ut "Italiam quaero Аpatriam", item Sallustius "Hispaniam sibi patriam esse": aut Аcerte secundum ius locutus est, quia uxor viri domicilium sequitur, Аiuncta ergo Hectori facta Troiana est; nam et 'cessisse' de iure Аest, cedi enim hereditas dicitur. {43ergo merito dicta est Heleno civi Аnupsisse.}43 &7cessisse marito& {43sic ait, ut dicimus: ex hereditate paterna Аillud mihi cessit.}43 consuetudinis {43sane}43 regiae fuit, ut legitimam uxo-Аrem non habentes, aliquam licet captivam, tamen pro legitima ha-Аberent, adeo ut liberi ex ipsa nati succederent. Pyrrhus hanc Аquasi legitimam habuit et ex ea filium Molossum suscepit. postea Аcum vellet Hermionen, Menelai et Helenae filiam, Oresti iam ante Аdesponsatam, ducere uxorem, Orestis insidiis in templo Delphici АApollinis occisus est. verum moriens praecepit, ut Andromache, Аquae apud eum coniugis locum tenuerat, Heleno daretur propter Аsupra dictum beneficium, quo eum a navigatione, {43ceteris АGraecis navigantibus, quos tamquam vates sciebat tempestate perituros,}43 Аprohibuerat. inde factum est, ut teneret regnum privigni, qui suc- @1 Аcesserat patri: a quo Molossia dicta est pars Epiri, quam Helenus Аpostea a fratre Chaone, quem in venatu per ignorantiam dicitur Аoccidisse, Chaoniam nominavit, quasi ad solatium fratris extincti. А{43quamvis de hoc nomine etiam aliae causae apud diversos alios inve-Аniantur.}43 ЫВм@@&7progredior portv classes et litora linqvens& hyste-Аroproteron in sensu: ante enim linquitur litus et sic a portu pro-Аceditur. {43sane securitatem verbo ostendit, dicens 'classes et litora lin-Аquens', quippe cum regnum civium peteret. aliter in primo "ex-Аire locosque explorare novos".}43 notandum sane finitum esse ver-Аsum participio: quod rarum apud Latinos est, apud Graecos vitio-Аsissimum. Р@@&7sollemnes& {43non festas, sed}43 legitimas, anniversarias. А&7tristia dona& tale est illud "quem semper acerbum, Аsemper honoratum, sic di voluistis, habebo". ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ гЫВо@@&7in lvco& lucum, ut supra diximus, numquam Аponit sine religione; nam in ipsis habitant manes piorum, qui lares Аviales sunt: unde in sexto "nulli certa domus; lucis habi-Аtamus opacis". {43et in quinto "tumuloque sacerdos ac lucus Аlate sacer additur Anchiseo". et hic lucus, qui ad reddenda sol-Аlemnia Hectori et Astyanacti fuerat dicatus.}43 &7falsi& simulati. Р@@{43&7libabat cineri& non dixit cuius, sed exin %latinis intellegitur. Аsic et 'manes'.}43 &7manesqve vocabat& sacrificiis inani sepulturae Аconciliabat manes Hectoreos. et bene in luco, ut diximus supra. Р@@&7ad tvmvlvm& id est cenotaphion. &7viridi caespite& Аherboso. Р@@&7geminas& unam marito, alteram filio: aut certe illud re-Аspicit, quia inferi pari gaudent numero, ut "ecce duas tibi Daphni", Аsuperi vero inpari, ut "numero deus inpare gaudet": {43vel 'geminas' АDiti patri et Proserpinae; %aut quia datae. [2sane]2 mortuorum arae, @1 Аdeorum altaria dicuntur, ut "en quattuor aras, ecce duas tibi АDaphni, duoque altaria Phoebo": quamvis hoc frequenter poeta Аipse confundat}43. {43&7lacrimis sacraverat& hoc tantum, ut causam lacri-Аmarum haberet.}43 ЫВ│@@&7monstris& {43ut monstris:}43 rebus {43scilicet}43 insperatis. {43et hoc ad АAndromachen refertur, quae putat monstrum: aut certe 'monstris', quod Аtunc advenerat Aeneas, cum illa manes invocaret et eum crederet esse Аdefunctum.}43 Р@@&7derigvit visv in medio& dum me cernit, obstipuit: {43aut Аantequam nos manifestius videret}43. &7calor ossa reliqvit& id est Аextimuit, ut "solvuntur frigore membra". ЫВ╢@@&7verane te facies& ordo est, o nate dea, adfersne te mihi, Аvera facies, verus nuntius? {43et opportunum principium feminae, quam Аincertam timor fecerat. &7vervs mihi nvntivs adfers& quidam sic ex-Аponunt: 'adfers' pro adfereris, id est vivus mihi nuntiaris.}43 Р@@&7vivisne& et secundum muliebrem adfectum, {43sicut supra Аdictum est,}43 interrogat, et bene suspicatur: nam et inferis sacrificat, Аet in luco, in quo habitant manes. Р@@&7hector vbi est& hoc ad Aeneae pertinet gloriam, ut ab АHectore numquam discessisse videatur. sentit autem hoc: si um-Аbrae videntur in sacris, cur non eorum magis quibus sacrificatur? А{43&7dixit lacrimasqve effvdit& bene postquam ad mentionem Hectoris Аventum est, tacuit et flevit.}43 Р@@&7fvrenti& insolabiliter et inpatienter dolenti. Р@@{43&7tvrbatvs& lugente scilicet Andromache. Cato ait "verba ter-Аtiato et quartato quempiam dicere prae metu".}43 &7hisco& hiscere Аest hiare, nec loqui posse. {43vel 'hisco' hic loquor.}43 Р@@{43&7vivo eqvidem& hoc %enim et hos legendum est.}43 &7vivo eqvi-А&7dem& ac si diceret: si tamen vita est infeliciter vivere. @1 Р@@{43&7nam vera vides& propter illud 'verane te facies'?}43 Р@@{43&7hev& disiungendum ab interrogatione, ut separatim luctuosa Аvox audiatur. &7casvs& hic 'eventus', ut "tot casibus actos": Аalibi 'periculum'. &7deiectam conivge tanto &$PA/QOS& per conparationem Аvirorum factum.}43 &7excipit& signate locutus est, quia 'deiectam' Аdixerat; excipiuntur enim quae cadunt. Р@@&7digna& congrua et priori conveniens. Р@@&7hectoris andromache& si 'Andromache', sequentibus Аiunge: si 'Andromachen', superioribus. {43sed cum supra Heleno nuptam Аdixerit, cur hic Hectoris dixit? sed ipse quaestionem solvit dicendo А'incredibilis'.}43 &7convbia servas& tenes, ut "et nunc Аservat honos sedem tuus ossaque nomen": {43aut certe obtines, ut А"servantem ripas". Aut quia audierat nuptam Heleno}43. {43&7servas& pro Аservasti.}43 Р@@{43&7deiecit vvltvm& decenter, quia de concubitu admonita est.}43 А&7demissa& humili, {43tenui. et verecunde, quia de Pyrrho dictura est}43. Р@@{43&7o felix]& [2bene]2 ad interrogata non respondet.}43 &7o felix& Аbene et virginitatem laudat et mortem, ut ostendat se invitam АPyrrhi pertulisse conubium et esse superstitem suis miseriis. А{43&7priameia virgo]& quia notum est nomen, omisit.}43 &7priameia virgo& АAchilles dum circa muros Troiae bellum gereret, Polyxenam visam Аadamavit et conditione pacis in matrimonium postulavit. {43alii di-Аcunt, quod, cum ad redimendum corpus Hectoris ab Achille etiam ipsa Аcum patre venisset, adamata est.}43 quam cum Troiani fraude promi-Аsissent, Paris post Thymbraei Apollinis simulacrum latuit et venien-Аtem Achillem ad foedus missa vulneravit sagitta. tum Achilles @1 Аmoriens petiit, ut evicta Troia ad eius sepulcrum Polyxena immo-Аlaretur: quod Pyrrhus implevit. {43et alius ordo fabulae huius: cum АGraeci victores in patriam vellent reverti, e tumulo Achillis vox dicitur Аaudita querentis, quod sibi soli de praeda nihil inpertivissent. de qua Аre consultus Calchas cecinit, Polyxenam Priami filiam, quam vivus АAchilles dilexerat, eius debere manibus immolari; quae cum admota Аtumulo Achillis occidenda esset, manu Pyrrhi aequanimiter mortem di-Аcitur suscepisse. invenitur enim apud quosdam quod etiam ipsa Achil-Аlem amaverit, et ea nesciente Achilles fraude et insidiis sit peremptus.}43 А&7ante alias& ideo felicior, quia virgo extincta est. {43&7vna ante А&7alias& 'ante alias' hic absoluto iunxit, ut "fida ante alias". Аiungitur tamen et conparativo, ut "scelere ante alios inma-Аnior", et superlativo, ut "ipse ante alios pulcherrimus Аomnes".}43 Р@@&7hostilem ad tvmvlvm& quia grande est mortis solatium Аpraemissus hostis interitus. {43&7troiae svb moenibvs altis& solatium dedit Аmortuae, quod licet ad hostilem tumulum, sed in ore patriae perierit; Аunde duplex felicitas, quod et virgo et in patria meruerit interire.}43 Р@@{43&7ivssa mori& hoc est ex praecepto Achillis, quam ad tumulum Аsuum iussit occidi. &7sortitvs& quia captivi et praeda inter victores Аsorte dividebantur, ut est "et praedae dicere sortem".}43 Р@@&7nec victoris eri tetigit captiva cvbile& singula ha-Аbent enfasin suam: nam parum erat dominum dicere, nisi et victoris Аadderet fastum; 'tetigit' non ascendit; nec genialem lectulum, sed А'cubile'. {43&7nec victoris eri& et reliqua. merito ergo 'felix' quae sola Аmorte tot poenas refugit. &7tetigit captiva cvbile& 'tetigit' non cum Аfiducia coniugali ascendit, sed ut solent captivae dominorum toros pa-Аventes leviter contingere.}43 @1 Р@@{43&7diversa per aeqvora vectae& tamquam parum fuerat, pa-Аtriam incensam.}43 Р@@&7stirpis achilleae& {43cum magno dolore dictum 'Achilleae', quia Аab eo Hector occisus est. et idem bis dixit.}43 &7fastvs& superbiam. et Аest quartae declinationis; nam liber, qui dierum habet conputatio-Аnem, secundae declinationis est: unde erravit Lucanus di-Аcendo "nec meus Eudoxi vincetur fastibus annus". Р@@&7servitio enixae tvlimvs& hoc est pertulimus, donec in Аservitio positae eniteremur. et bene plurali utitur numero ad ex-Аcusandum pudorem. Р@@&7ledaeam hermionen& {43id est}43 Ledae neptem, {43Tyndarei Аuxoris, quam Iuppiter in cygnum mutatus gravidam fecit, quae ovum Аpeperisse dicitur, unde nati sunt Helena, Castor et Pollux}43. &7lace-А&7daemoniosqve hymenaeos& cum ingenti felle, ac si diceret: infelices Аmaritis semper, ut Paridi et Deiphobo. Р@@&7transmisit habendam& erili voluntate, non lege coniugii: А{43vel quia inter captivos matrimonio fides non stabat:}43 unde et 'haben-Аdam' dixit. {43et 'transmisit', quia alii tradidit, quidam 'permisit' ac-Аcipiunt.}43 Р@@{43&7ereptae conivgis& hanc Hermionen quidam dicunt, cum Oresti Аesset desponsata, post a Menelao apud Troiam admirante virtutem АPyrrhi, esse illi promissam. alii dicunt a Menelao quidem apud Ilium АPyrrho desponsatam, sed a Tyndareo Oresti, morante apud Troiam АPyrrho, ut quidam promissam, ut quidam coniunctam tradunt: quam Аcum Pyrrhus, confisus voluntate Menelai, armatus multitudine rapuisset, Аab Oreste insidiis interfectus est. si ergo Orestes eam uxorem non Аduxerat, cur 'coniugis' posuit? sic ergo intellegendum est, quam spe-Аrabat coniugem, ut in secundo "et gener auxilium", cum adhuc Аsponsus esset.}43 @1 Р@@&7scelervm fvriis& matricidio scilicet. {43Orestes enim, Aga-Аmemnonis filius, cum interfecto patre a Clytemestra coniuge et adul-Аtero Aegistho ipse subtractus periculo esset, apud Strophium, patrem АPyladis, educatus est. qui cum adolevisset cum amico Pylade, tam АAegisthum quam matrem peremit: ob quam causam furiis agitatus est ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ гЫВ╦Жnec ante furore liberatus, quam pervenisset in Tauricam regionem, ubi Аsoror eius Iphigenia, subducta a Diana apud Aulidem sacrificio, templo АDianae praeerat et more gentis deae hospites immolabat. ibi cum ad Аaras pertractus esset, ut tamquam hospes occideretur, agnitus a sorore Аsubtractus est morti: post, accepto responso, sublato Dianae simulacro, Аsororem reduxit in Atticam, ubi in honorem conservati numinis Tauro-Аpolin appellavit.}43 &7agitatvs& stimulatus. {43Cicero in Rosciana А"agitari et perterreri furiarum taedis ardentibus".}43 Р@@&7excipit& dolo interficit, {43ut "aemulus exceptum АTriton"}43. &7patrias aras& alii Achilleas intellegunt; [{43aut quod ibi АAchilles occisus sit}43] nam Pyrrhus, ut in historia legimus, occiso Аpatre in templo Apollinis Thymbraei reversus ad patriam, in numi-Аnis insultationem in templo eius Delphico aras patri constituit et Аillic ei coepit sacrificare: [{43neque enim aut Pyrrhus, aut Apollo Del-Аphis oriundi sunt}43]. alii 'patrias' Apollineas volunt a Patris, Achaiae Аcivitate, in qua {43Patrius}43 Apollo colitur. nec debemus quaerere, cur Аnon Delphicas dixerit, quia epitheta in alieno negotio plerumque Аalia ponuntur, ut in quarto "Italiam magnam Gryneus АApollo, Italiam Lyciae iussere capessere sortes", cum a АDelio tantum eum constet accepisse responsa. {43sunt qui dicunt ab @1 АAesculapio aras Apollini statutas 'patrias' nominatas. alii in templo АApollinis dicunt aram fuisse inscriptam $*P*A*T*R*I*O*U *A*P*O*L*L*W*N*O*S Аab hoc, quod Icadius, Apollinis et Lyciae nymphae filius, cum in ad-Аultam aetatem venisset, primo regionem in qua natus erat a matre АLyciam nominavit, deinde in ea urbem Apollini condidit, sortes et cor-Аtinam consecravit, et, ut illum patrem esse testaretur, Patara cognomi-Аnavit. inde cum Italiam peteret, naufragio vexatus delphini tergo ex-Аceptus dicitur ac prope Parnasum montem delatus patri Apollini tem-Аplum constituisse et a delphino locum Delphos appellasse, aras deinde АApollini tamquam patri consecrasse, quas ferunt vulgo patrias dictas. Аhinc ergo et delphinum aiunt inter sacra Apollinis receptum; cuius rei Аvestigium est quod hodieque quindecimvirorum cortinis delphinus in Аsummo ponitur et pridie quam sacrificium faciunt, velut symbolum del-Аphinus circumfertur, ob hoc scilicet, quia quindecimviri librorum Sibyl-Аlinorum sunt antistites, Sibylla autem Apollinis vates et delphinus АApollini sacer est. invenitur tamen apud Cornificium Longum, Ia-Аpydem et Icadium profectos a Creta in diversas regiones venisse, Iapy-Аdem ad Italiam, Icadium vero duce delphino ad montem Parnasum, et Аa duce Delphos cognominasse, et in memoriam gentis, ex qua profectus Аerat, subiacentes campos Crisaeos vel Cretaeos appellasse, et aras con-Аstituisse.}43 Р@@{43&7reddita& more veteri pro 'data' accipiendum est: 're' ergo Аabundat. Ennius annalibus "ad illa reddita nuptam", et alibi "is-Аque dies post aut Marcus quam regna recepit" pro accepit. aut А'reddita', quod Heleno debebatur imperium.}43 &7cessit pars heleno& Аper privignum, ut diximus. @1 Р@@{43&7chaonios cognomine campos& Epirum campos non habere omni-Аbus notum est, sed constat ibi olim regem nomine Campum fuisse eius-Аque posteros Campylidas dictos et Epirum Campaniam vocatam, sicut АAlexarchus, historicus Graecus, et Aristonicus referunt. Varro filiam АCampi Campam dictam, unde provinciae nomen; post vero, sicut dictum Аest, Chaoniam ab Heleno appellatam, qui fratrem suum Chaonem, vel Аut alii dicunt comitem, dum venaretur occiderat. alii filiam Campi АCestriam ab Heleno ductam uxorem, et [2eum]2 de nomine soceri Cam-Аpos, de nomine Chaone Chaonas dixisse.}43 Р@@{43&7troiano a chaone& licet superius causa huius nominis dicta Аvideatur, tamen quidam dicunt hunc Chaonem pro omnium incolumi-Аtate, cum pestilentia laborarent socii Heleni, ex responso immolandum Аse obtulisse, unde in honorem eius Epirum, quae Campania dicebatur, АChaoniam nominatam. alii dicunt, [quod] cum Helenus cum Pyrrho Аab Ilio navigaret et tempestate iactarentur, Chaonem, unum e Troianis, Аamicum Heleni, vovisse, ut, si illi periculum evasissent, se pro eorum Аincolumitate interimeret: qui se, postquam illi evaserunt, sicut promisit, Аoccidit: unde factum est, ut ex eius nomine Helenus, adeptus regnum, АEpirum Chaoniam nominaret. &7dixit& nominavit, ut А"fluvium cognomine Thybrim diximus" et "Italiam di-Аxisse ducis de nomine gentem".}43 Р@@&7pergamaqve& 'Pergama' legendum, non ut plerique 'Per-Аgameam', qui per inperitiam contra metrum sentiunt. decipiuntur Аautem dum utrumque derivativum volunt, cum sit 'Pergama' prin-Аcipale. Р@@[2&7sed tibi&]2 &7qvi cvrsvm venti& {43servat hunc ordinem, ut a Аsui persona incipiens mox quaerat alienam, ut "sed vos qui Аtandem, quibus aut venistis ab oris". et hoc totum}43 cum admira- @1 Аtione dictum est. &7qvi venti& id est tam prosperi. &7qvae fata& Аtam nobis felicia. Р@@&7qvis devs?& qui praestitit, ut te videre possemus. tale Аest et illud Aeneae ad Didonem adulatorium "hinc me di-Аgressum vestris deus appulit oris". &7ignarvm& aliud dispo-Аnentem. Р@@{43&7pver ascanivs& filius, quia Graeci $PAI=DAS& etiam filios dicunt.}43 А&7svperatne& vivit. sane nove dictum est et caret exemplo, ut Аpauca in Vergilio. alii dicunt 'superat' superstes est: sed 'super-Аstes' praesentem significat, ut Cicero in Mureniana "suis Аutrisque superstitibus", id est praesentibus. Р@@&7qvem tibi iam troia& hemistichium nec in sensu plenum. Аsunt autem duo talia, hoc et "concessere deum": quem Аquidam ita conplevit "concessere deum profugis nova moenia АTeucris". Р@@&7amissae cvra parentis& si 'parentis' Creusae accipis, Аoccurrit {43illud}43, unde sciebat eam perisse? et alii dicunt potuisse hoc Аvel Heleno divinante cognosci, vel Aenea requirente per Troiam, Аut "implevi clamore vias": sed utrumque viribus caret. Аparentem ergo patriam accipiamus, ut Tullius "si tibi patria, quae Аcommunis omnium parens est", et est sensus 'doletne perditam Аpatriam'? Р@@&7animosqve viriles& atqui supra dixerat 'puer': sed 'ani-Аmos viriles' ait parentum consideratione. inde et in nono de Аipso "ante annos animumque gerens curamque virilem". Р@@{43&7avvncvlvs& quidam 'avunculus' humiliter in heroico carmine Аdictum accipiunt.}43 ЫВ┘@@{43&7incassvm fletvs& et 'longos' et 'incassum' bene addidit, ut Аfemineos monstraret adfectus.}43 @1 ЫВ▄@@&7et mvltvm lacrimas& ordo est 'lacrimas multum fudit Аinter verba singula': nam si 'lacrimans' {43dixeris}43, quid fudit? {43et bene Аverba Heleno post Andromacham non dedit, ne frigeret, sicut in libro Аquinto Acestae.}43 Р@@{43&7parvam troiam simvlataqve magnis& et cetera. multi putant, АAeneam% de ea venisse ad Epirum et ibi haec loca per licentiam poe-Аticam esse conficta. Varro Epiri se fuisse dicit et omnia loca isdem Аdici nominibus, quae poeta commemorat, se vidisse: unde apparet haec Аnon esse fabulata. idem etiam Varro Troiam Epiri ab Aenea sive a Аcomitibus eius [%byopator] nuncupatam docet, ubi Troiana classis Aeneam Аexpectasse sociosque eius castra in tumulis habuisse memoratur, quae ex Аillo tempore Troiana appellantur: unde apparet divinum poetam aliud Аagentem verum semper attingere.}43 Р@@{43&7arentem& pro aridum: participium vice nominis.}43 Р@@&7agnosco& aut cognomine agnosco; aut certe quia repara-Аtam audierat Troiam, ut "hic incredibilis rerum fama Аoccupat aures". {43&7agnosco]& nam ea agnoscimus quae iam pri-Аdem vidimus.}43 &7scaeaeqve amplector limina portae& Scaea Аporta dicta est non a pugnis ante se factis scaevis, id est malis; Аnam et ante sic dicta est; nec ab itinere ingressis scaevo, id est Аsinistro, quod ingressi non recto eunt itinere, sed sinistro: sed a Аcadavere Laomedontis, hoc est scenomate, quod in eius fuerat su-Аperliminio. {43tamen hanc portam ex nece Achillis scaeam appellatam @1 Аvolunt.}43 &7amplector& ut "amplexaeque tenent postes Аatque oscula figunt": {43quasi ad Troiam pervenisset}43. Р@@&7tevcri& pro Teucriadae. Р@@&7amplis& quod est regiae magnitudinis. &7accipiebat& Аpascebat, {43ut}43 Terentius "accipit homo nemo melius neque pro-Аlixius". Р@@&7avlai& pro aulae; et est diaeresis de Graeca ratione ve-■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ гЫВтВniens, quorum 'ae' diphthongos resoluta apud nos duas syllabas Аfacit. {43aula autem proprie dicitur quae concluditur porticibus quattuor, Аunde superius 'porticibus' dixit.}43 Р@@{43&7inpositis avro dapibvs& id est cum inpositas auro dapes Аhaberet.}43 Р@@{43&7processit& exactus est. &7avrae vela vocant& hypallage est pro А'auras vocant'.}43 Р@@&7carbasvs& {43utrum aliorum qui navigabant, an ipsorum: et Аutrum 'tumide', an 'tumidus auster', ut "pallidus Orcus"? carbasus Аautem}43 genus lini est, quod abusive plerumque pro velo ponitur. Аsane in numero singulari 'haec carbasus' dicimus, in plurali 'haec Аcarbasa'. ЫВч@@&7troivgena& ac si diceret 'generose', ut alibi "Dar-Аdanidae magni genus alto a sanguine divum". {43Sciendum tamen, Аsicut veteres auctores adfirmant, peritissimos auguriorum et Aeneam et Аplurimos fuisse Troianos. non nulli autem dicunt a Marsya rege Аmissos e Phrygia regnante Fauno, qui disciplinam auguriorum Italis Аostenderunt. ergo 'Troiugena' sine dubio auguriorum et divinationis Аperitus est.}43 &7interpres& vaticinator, qui mentem deorum mortali-Аbus publicas. sed quia 'interpres' generale nomen est, currit per Аspecies; nam, ut ait Cicero, omnis divinandi peritia in duas partes Аdividitur: nam aut furor est, ut in vaticinantibus: aut ars, ut in Аaruspicibus, [fulguritis sive] fulgoratoribus, auguribus. et omnia @1 Аista ex se pendent, licet propriis finibus contineantur. unde Ver-Аgilius omnia ei dat quem vult perfectum intellegi, ut hoc loco He-Аleno; item alibi Asilae in decimo "cui pecudum fibrae, Аcaeli cui sidera parent et linguae volucrum et praesagi Аfulminis ignes". {43Varro autem quattuor genera divinationum dicit: Аterram, ae+rem, aquam, ignem: geomantis, ae+romantis, pyromantis, hy-Аdromantis. Vergilius tria genera complexus est: per lauros geomantis, Аper sidera pyromantis, per praepetes ae+romantis.}43 &7divvm qvi nv-А&7mina& potest et 'interpres divum' distingui. sane per omnia zeugma Аest ab inferioribus 'sentis'. &7qvi nvmina sentis& qui suscipis nu-Аmen et futura praedicis. Р@@&7qvi tripodas sentis& tripodes mensae fuerunt in templo АApollinis Delphici, quibus superinpositae Phoebades vaticinabantur. А{43vel quod in eodem templo tripus est cum ossibus et dentibus Pythii Аserpentis.}43 &7clarii lavrvs& et hic 'qui sentis' subaudis. et Cla-Аrium oppidum est in finibus Colophoniorum, {43ubi Apollo colitur:}43 unde АApollo Clarius. sane quaeritur, utrum 'Clarii' geminandum sit 'i'. Аet sciendum aliter non procedere: nam 'cla' brevis invenitur, ut АStatius "nec Clarias hac luce fores Didymaeaque quisquam". Аper laurus autem oraculum intellegimus. &7qvi sidera sentis& qui Аes peritus astrologiae. Р@@&7et volvcrvm lingvas& qui es augur oscinum. &7et А&7praepetis omina pinnae& {43praepetes sunt quae secundo auspicio ante Аeum volant qui auspicatur.}43 aves {43autem}43 aut oscines sunt, aut prae-Аpetes: oscines {43quae}43 ore futura praedicunt, praepetes {43quae}43 volatu А{43augurium}43 significant, {43cum sunt prospera}43. sed praepetes aut superiora @1 Аtenent, et praepetes vocantur: aut inferiora, et dicuntur inferae; Аpraepetes autem ideo, quia omnes aves priora petunt volantes. Р@@&7fare age& hortantis est 'age', id est dic celeriter. et est Аordo 'Troiugena, fare age, quae prima pericula vito, quidve sequens Аtantos possim superare labores'. cetera per parenthesin dicta sunt. А&7namqve omnem cvrsvm& hypallage est: nam non omnem cur-Аsum prospera dixit religio, sed omnis religio dixit prosperum Аcursum. Р@@&7cvncti divi& quia quicquid audivit a diversis ad Iovem Аrecurrit, ut diximus supra "quae Phoebo pater omnipo-Аtens, mihi Phoebus Apollo praedixit". &7nvmine& autem ora-Аculo significat. Р@@&7repostas &$PA/QOS& pro 'repositas', id est longe positas, А{43remotas}43. Р@@&7novvm& magnum, more suo. Р@@&7prodigivm canit& prodigium, portentum {43et}43 monstrum Аmodico fine discernuntur, sed confuse pro se plerumque ponuntur. А{43Varro sane haec ita definit: "ostentum, quod aliquid hominibus Аostendit; portentum, quod aliquid futurum portendit; pro-Аdigium, quod porro dirigit; miraculum, quod mirum est; Аmonstrum, quod monet".}43 &7tristes iras& deorum scilicet, propter Аiniurias suas. Р@@&7obscenamqve famem& aut quae homines etiam ad obscena Аconpellit, ut "malesuada Fames": aut certe, quam ob-Аscena avis praedixerat. &7qvae prima pericvla vito? qvidve А&7seqvens tantos possim svperare labores& duo petit: quemadmo-Аdum aut periculis careat, aut quibus consiliis par esse {43et}43 laboribus Аpossit. {43et totum hoc per interrogationem legendum est. [2&7qvidve&]2 А&7seqvens& quid observans.}43 Р@@&7tantos& quantos harpyia praedixerat. Р@@&7de more& scilicet sacrificantum. @1 Р@@&7exorat pacem divvm& aut de sacrificantum more requirit, Аutrum tempus consulendi esset; nam et hoc vehementer quaeritur, Аut in sexto "cum virgo poscere fata tempus ait"; aut certe, Аquod et melius est, de sacrificantum more ante nefas expiat ab Аharpyia praedictum, et sic venit ad vaticinationem. ut autem hic Аexpiatam famem intellegamus sequens efficit locus, ut "ad-Аeritque vocatus Apollo", cum constet, nisi in hoc intellexeris Аloco, famis causa nusquam invocatum esse Apollinis numen. dubi-Аtationem autem in hoc loco 'exorat' facit; nam 'orare' est petere, А'exorare' impetrare: ergo impetrat pacem aut ad inquirendum tem-Аpus, aut ad mitigandum famis periculum. &7vittasqve resolvit& Аin ratione sacrorum par est et animae et corporis causa: nam ple-Аrumque quae non possunt circa animam fieri fiunt circa corpus, ut Аsolvere vel ligare, quo possit anima, quod per se non potest, ex Аcognatione sentire. inde est "unum exuta pedem vin-Аclis in veste recincta". bene ergo Helenus cuncta corporis solvit, Аne qua parte animo religato ad numen accedat. Р@@{43&7sacrati capitis& diis et vaticinationibus dicati.}43 Р@@{43&7mvlto nvmine& multa veneratione numinis.}43 &7svspensvm& si А'suspensus', ipse numinis plenus; si 'suspensum', me sollicitum et Аattentum. Р@@&7deinde canit& post peracta sollemnia. Р@@&7nate dea& ordo est 'nate dea pauca tibi expediam dictis; Аprohibent nam cetera parcae scire Helenum, farique vetat Saturnia АIuno': omnia, inquit, vates novit, sed non omnia permittitur dicere, Аfatis prohibentibus; etiam ex his quae novi, multa me vetat dicere АIuno Saturnia. &7maioribvs& caelestibus, propter sideris cursum, Аcuius fuit explanatio per Creusam. {43&7maioribvs avspiciis]& [ergo] ma-Аiora sunt, quibus praeter tripudium auspicari ius est neque precatio Аadhibetur, sicut hoc loco nullum deum precatur Aeneas. aut in his versibus @1 А'nam te maioribus ire per altum auspiciis' et reliqua 'auspiciis', quia Аauspicia maiora, aut maioribus dicuntur, quibus augurium avium alia-Аrumque rerum eripitur, ut puta, si parra vel picus auspicium dederit, Аet deinde contrarium aquila dederit, auspicium aquilae praevalet. ergo Аquia notum est esse apud augures auspiciorum gradus plures, et augur Аloquitur auguriorum perito, ideo 'maioribus auspiciis' dixit. auspicium Аautem est volatus avium, qui indicat agendum vel omittendum esse Аquod quis coeperit; dictum ab ave inspicienda quasi avispicium.}43 &7per А&7altvm& per limitem fortunae superioris. ЫВ°@@{43&7sortitvr]& id est sorte decernit vel sortitione distribuit.}43 А&7sortitvr& disponit, ordinat. et bene adlusit quasi Apollinis sacer-Аdos, cuius propriae sunt sortes. &7volvitqve vices& definitio fati Аsecundum Tullium, qui ait "fatum est conexio rerum per aeter-Аnitatem se invicem tenens, quae suo ordine et lege varia-Аtur ita tamen, ut ipsa varietas habeat aeternitatem". {43et hic А'vices' vicissitudines, alibi pericula, ut "vitavisse vices АDanaum".}43 Р@@&7pavca tibi e mvltis& duo se dicit esse dicturum, quem-Аadmodum possit tute navigare, et quibus signis Italiae regna cogno-Аscat. &7hospita aeqvora& vicina; nihil enim nobis hospitio esse Аvicinius constat. Р@@{43&7avsonio portv& ut in Ausonia, quasi in portu et in litore, Аconquiescat.}43 Р@@&7prohibent nam cetera scire& hic distinguendum; et est Аsensus 'cetera te scire non sinunt fata, Helenum vero Iuno pro-Аhibet dicere etiam ea quae audire poteras', et vacat 'que', ut solet ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ гЫВ√Дfrequenter. male autem sentiunt qui distingunt 'scire Helenum', Аcum legerimus in Lucano "venit aetas omnis in unam Аcongeriem miserumque premunt tot saecula pectus", item Аalibi "nec tantum prodere vati quantum scire licet". Аet adeo repletus numine novit omnia sacerdos, ut refrenetur ad Аcerta dicenda: nam dicendo 'Helenum farique vetat Saturnia Iuno' @1 Аostendit praemissum ad Aeneam pertinere; aliter suum non inter-Аponeret nomen. prohibet autem scire mortem patris ad augendum Аinopinatum dolorem; tempestatem ab Aeolo inmissam; amorem Di-Аdonis, in quo et gaudium quidem est, sed quod inprovisum vile Аcreditur. et si sciret Aeneas, se de Africa exiturum, non facile АDidonis consentiret amoribus. novimus autem hoc Iunonem agere, Аut, si possit fieri, "regnum Italiae Libycas averteret Аoras". inopinatum vero dolorem etiam Aeneas conqueritur, ut А"nec vates Helenus, cum multa horrenda moneret, hos mihi Аpraedixit luctus". ЫВ■@@&7ignare& pro 'ignarus', casus pro casu: dicit autem igna-Аrum fati. {43Persius "censoremve tuum, vel quod trabeate Аsalutas".}43 Р@@&7longa procvl& non situ, quam paene videt: sed necessi-Аtate fatali. {43significat autem difficilem circuitum.}43 &7via invia& Aeneae Аscilicet. Р@@&7trinacria& quae Latine Triquetra dicitur, quam multi АTrinacriam dicunt, {43sub hac differentia, ut quotienscumque Sicilia signi-Аficatur, Trinacria totum per 'r' dicatur, quotiens Sicula, per unam 'r' Аut "Trinacia cernitur Aetna"}43. &7lentandvs& aut lente Аtibi navigandum est; nam totam Siciliam circumiit: aut 'lentandus Аtibi remus est', id est flectendus: unde 'lentum vimen' dicimus, id Аest flexile. {43et quidam 'lentandus' nove verbum fictum putant, sed in Аannalibus legitur "confricati oleo lentati, paratique ad arma", a Аverbo 'lentor'.}43 @1 ЫГВ@@&7inferniqve lacvs& Lucrinum et Avernum dicit, inter Аquos est spelunca, per quam ad inferos descendebatur; unde eos Аdixit infernos. &7aeaeaeqve insvla circae& qui nunc Circeius Аmons a Circe dicitur, aliquando, ut Varro dicit, insula fuit, nondum Аsiccatis paludibus, quae eam dividebant a continenti. 'Aeaea' autem Аdicta ab aspernantium voce, propter celebratas illic corporum mu-Аtationes: unde est "inaccessos ubi Solis filia lucos". А'Aeaeae' autem tres sunt diphthongi: nam genetivus est ab Aeaea. А{43quidam pro eoa, id est orientalis, quia Solis filia traditur, accipiunt. Аalii non Circe Aeaea, sed insula quae et Aeaea.}43 Р@@&7qvam tvta possis vrbem componere terra& ante cuncta Аlustrabis, quam possis urbem tuta terra componere. 'tuta' autem Аpropter Thraciae et Cretae discrimina. Р@@&7signa tibi dicam& deest 'ergo'. et notandum quia non Аeo ordine, quo promiserat, dicit; ante enim dicit de civitate con-Аdenda, sic de tuta navigatione. Р@@&7secreti ad flvminis& Tiberini. &7litoreis& litus dicitur Аquicquid iuxta aquam est: unde nunc ripam fluminis litus vocavit. Р@@&7svs& naturaliter longa est, licet in genetivo corripiatur, Аut 'bos' 'pes' 'res' 'spes'. de hac autem sue alii dicunt secundum АVergilium quod in Italia inventa sit, alii, quod secum eam more Аnavigantum Troiani portaverint et oraculo cognoverint ibi esse con-Аdendam civitatem, ubi sus illa post fugam fuisset inventa. dicitur Аergo in Campania{43m}43 fugisse et inventa in Laurolavinio: a qua Asca-Аnius post Albae nomen inposuit. @1 Р@@&7triginta capitvm fetvs enixa& prodigiale est hoc, quo Аsignificatur triginta annis regnaturus Ascanius. Р@@{43&7albi circvm vbera nati& Varro dicit etiam hoc signi fuisse, Аquod, cum etiam alterius coloris porci in fetu huius porcae fuerint, albi Аtantummodo circa ubera sint reperti.}43 Р@@{43&7is locvs vrbis erit& id est in ipsa regione: nam et Lavinium Аet Alba longe a litore sunt. &7reqvies& errorum scilicet: alioquin bello Аconflictatus est.}43 Р@@{43&7horresce& pro 'horrueris', vel pro 'horrescas', id est timeas.}43 Р@@&7viam& id est rationem: et non dicit, quia etiam profutura Аest fames, ut "haec erat illa fames: haec nos su-Аprema manebat exitiis positura modum". &7aderitqve vo-А&7catvs apollo& nunc 'vocatus', quia, ut supra diximus, ex-Аpiatorium fecit sacrificium. Р@@&7has avtem terras& quasi ostendentis est: nec enim Ca-Аlabria ab Epiro longo distat spatio. Р@@&7nostri aeqvoris& Epirotici, quo Calabriae litus adluitur. Р@@{43&7malis grais& aut a persona Aeneae epitheton est, aut ad dis-Аcretionem malorum et bonorum. a multis sane amphibolia putatur; Аpotest enim aut catholicon esse epitheton Grais, vel eis habitantibus АGrais, qui mali sunt, ut est "illud saepe malae legere novercae".}43 Р@@&7hic et narycii posvervnt moenia locri& Locri socii АAiacis Oilei fuerunt, Epizephyrii et Ozolae. sed post tempestatem Аmontis Capherei Epizephyrii tenuerunt Bruttios: et hos nunc dicit: АOzolae vero tenuerunt Pentapolim; inde est "Lybicone Аhabitantes litore Locros". quin etiam de Ozolis legitur, quod Аdelati Tinneiam ulterius accesserint et civitatem condiderint, quae @1 Аnunc Vzalis dicitur. Narycii autem a loco dicti sunt provinciae Аsuae, Ozolae a putore paludis vicinae. {43alii Narycios Opuntios, eos-Аdem et Epicnemidios dicunt; namque prius Naryx, Opus postea dicta, Аeadem autem et Epicnemidia vocatur; est enim Cnemis promontorium, Аin quo Opuntii Locri positi sunt, a quibus originem trahunt qui in АItalia sunt, et appellantur Epizephyrii, quod Zephyrium promontorium Аvocatur a Graecis, in quo sunt conditi Locri qui in Graecia sunt. hi Аvero qui iuxta Delphos colunt Ozolae nuncupantur, sive a foetore dra-Аconis, quem Apollo interemit, seu quod uxores eorum Veneris ira viris Аsuis fuerint foeditate taetri odoris invisae; qui autem Libyam delati Аsunt Nasamones appellantur, ut Cornelius Tacitus refert, oriundi a АNaryciis, quod ibi invenies ubi ait "Lybicone habitantes litore АLocros".}43 Р@@&7sallentinos obsedit milite campos& Sallentinum pro-Аmunctorium Italiae est {43inter Calabriam et Bruttios}43: nam ut ait Sal-Аlustius "omnis Italia coacta in angustias finditur in duo Аpromunctoria, Bruttium et Sallentinum". Р@@&7lyctivs idomenevs& a Lycto, Cretae civitate, unde pro-Аpter supra dictam pulsus est causam. {43ad Italiam venisse ac Аpost dicitur in Asiam profectus decessisse. alii hunc regressum con-Аsedisse apud Apollinem Clarium tradunt.}43 &7dvcis meliboei philo-А&7ctetae& a Meliboea, civitate Thessaliae, de qua fuit. 'Meliboei' ergo А{43dixit}43 pro 'Meliboeensis'. Р@@&7svbnixa petilia mvro& {43civitas}43 cincta muro modico, ut А"crinemque madentem subnixus rapto potitur". А'Petilia' dicta vel $A)PO\ TOU= PE/TASQAI,& id est volare, quod captato @1 Аaugurio est condita, vel quod post relictum Ilium, quo ducebatur a АGraecis, eam petivit civitatem. 'Petilia' sane numeri est singularis. А{43multi ita intellegunt, non 'Philoctetae Petilia', sed 'Philoctetae muro'; Аnam ait Cato, a Philocteta, condita iam pridem civitate, murum tan-Аtum factum. alii 'subnixam' ideo accipiunt, quia inposita est excelso Аmuro, ut Coelius historicus ait.}43 Philoctetes autem fuit Poeantis filius, АHerculis comes, quem Hercules, cum hominem in Oeta monte de-Аponeret, petiit, ne alicui sui corporis reliquias indicaret. de qua re Аeum iurare conpulit, et ei pro munere dedit sagittas hydrae felle Аtinctas. postea Troiano bello responsum est, sagittis Herculis opus Аesse ad Troiae expugnationem. inventus itaque Philoctetes cum Аnegaret primo se scire ubi esset Hercules, tandem confessus est Аmortuum esse. inde cum acriter ad indicandum sepulcrum eius Аcogeretur, pede locum percussit, cum nollet dicere. postea pergens Аad bellum cum exerceretur sagittis, unius casu vulneratus est pe-Аdem, quo percusserat tumulum. ergo cum putorem insanabilis vul-Аneris Graeci ferre non possent, diu quidem eum pro oraculi neces-Аsitate ductum tandem apud Lemnum sublatis reliquerunt sagittis. Аhic postea horrore sui vulneris ad patriam redire neglexit, sed sibi Аparvam Petiliam in Calabriae partibus fecit. {43alii eum adductum a АGraecis ad Troiam ad occidendum sagittis Paridem dicunt, quia etiam АParidis mors inter fatalia dicitur fuisse Troiana.}43 Р@@{43&7transmissae& quidam 'transmissae' legunt, ut sit praepositio; Аtrans autem adverbium, %ut sit 'transtulit'.}43 ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ гЫГФ@@{43&7in litore& in Italia scilicet.}43 @1 Р@@&7pvrpvreo velare comas& subaudis 'cura' aut 'memento': Аaut certe, quod est melius, 'velare' imperativus sit, non infinitivus. Р@@{43&7honore& sacrificio. &7hostilis facies occvrrat& quidam Ulixen Аdicunt, alii Diomeden.}43 Р@@&7et omina tvrbet& sacrificii ordinem rumpat, quod est Аpiaculum. significat autem {43ut dictum est}43 Diomeden, qui Аcum multis casibus adfligeretur, Palladium, quod apud ipsum erat, АTroianis oraculo iussus est reddere. quod cum vellet implere, Ae-Аneam invenit sacrificantem: qui, ut supra diximus, sacrificii ordinem Аnon rupit, et Palladium Nautes accepit: unde Nautiorum familia АMinervae sacra servabat. sane sciendum sacrificantes diis omnibus Аcaput velare consuetos ob hoc, ne se inter religionem aliquid vagis Аofferret obtutibus, excepto tantum Saturno, ne numinis imitatio esse Аvideretur. {43et Herculi in templo suo, quia et ipse capite operto est, vel Аquia haec arae ante adventum Aeneae a Iano vel Evandro consecratae Аsint. sane quidam dicunt absurde, ab Heleno Diomeden suppressum; Аsed intellegendum est de industria factum, ne terror iniceretur Aeneae.}43 ЫГЩ@@&7hac casti& pii, ut "nulli fas casto scelera-Аtum insistere limen". {43&7in religione& in observatione perpetua. А&7nepotes& appellando 'nepotes' gradus futurae cognationis ostendit.}43 Р@@{43&7ast vbi& pro postquam; et est temporis adverbium.}43 &7di-А&7gressvm& a litore Calabriae. Р@@&7angvsti rarescent clavstra pelori& {43ideo}43 quia a con-Аtinenti, id est a columna usque ad Pharon tribus milibus distat. А'rarescent' autem ideo, quia venientibus de Ionio propter curvatu-Аram litorum clausae videntur angustiae, quae paulatim propinquan-Аtibus aperiri videntur. &7pelori& promunctorium Siciliae est secun-Аdum Sallustium, dictum a gubernatore Hannibalis illic sepulto, qui Аfuerat occisus per regis ignorantiam, cum se eius dolo {43propter an- @1 Аgustias freti}43 crederet esse deceptum, veniens de Petilia: quamquam Аlegerimus, etiam ante Pelorum dictum. Р@@&7laeva tibi tellvs& venientis personam respexit: nam de АIonio navigantes si fretum petant, dextrum teneant litus necesse Аest; sin alias, sinistrum. Р@@&7aeqvora circvitv& totam enim transiturus est Siciliam. Р@@&7haec loca& ut etiam Sallustius dicit "Italiae Siciliam Аconiunctam constat fuisse: sed medium spatium aut per Аhumilitatem obrutum est, aut per angustiam scissum. ut Аautem curvum sit, facit natura mollioris Italiae, in quam Аasperitas et altitudo Siciliae aestum relidit". &7qvondam& Аtria tenet tempora, sicut 'olim': {43praesentis, ut "quondam Аetiam victis redit in praecordia virtus"; praeteritum, ut А"quondam Cretae fertur labyrinthus in altae"; futurum А"nec Romula quondam ullo se tantum tellus iactabit alumno".}43 Р@@{43&7tantvm aevi longinqva& et reliqua. parenthesis: nam ordo Аest 'haec loca vi quondam dissiluisse ferunt'. &7aevi longinqva& pro Аlongi. 'aevum' pro tempore posuit, ut "aevoque sequenti". alibi pro Аannis, ut "vos o quibus integer aevi sanguis ait".}43 Р@@&7dissilvisse fervnt& hinc apparet bene dictum "unctos Аsaluere per utres". nam ut 'dissilui', sic 'salui' facit. Cicero А"cum hic de raeda reiecta paenula desiluisset". est enim po-Аsitio 'salio salis salui', item in conpositione 'dissilio dissilui'. А&7cvm protinvs& continuo: et modo adverbium loci est, alibi temporis А{43est}43, ut "protinus ae+rias Phaeacum abscondimus arces". Р@@&7foret& ab infinito est: sed modo praeteritum significat @1 Аtempus, quod rarum est; saepius enim futurum significat. &7venit А&7medio& in medium, ut "it clamor caelo". Р@@&7hesperivm sicvlo latvs abscidit& hypallage est: nam Аminora a maioribus segregantur, sed contra dixit. &7abscidit& pro-Аpter metrum 'ci' corripuit per poeticum morem. Р@@&7interlvit& interlabitur, pontus scilicet. {43&7aestv& aestum Аpoetae maris angustias artati ideo appellant, quod ibi commotione reci-Аproci cursus mare videatur aestuare.}43 Р@@&7dextrvm scylla latvs laevvm inplacata charybdis& Аde Ionio venientibus. Scylla enim in Italia est, Charybdis in Si-Аcilia. Scylla {43autem ipsa}43 Phorci et Creteidos nymphae filia fuit. Аhanc amabat Glaucus, quem Circe diligebat; et quoniam pronior in АScyllam fuerat, irata Circe fontem, in quo illa consueverat corpus Аabluere, infecit venenis: in quem illa cum descendisset, pube tenus Аin varias mutata est formas. horrens itaque suam deformitatem Аse praecipitavit in maria. {43alii a Glauco, cum sperneretur a Scylla, Аrogatam Circen et iam ita, ut legatur, mutatam dicunt. alii a Neptuno Аamatam, cum illa Glaucum amaret, rivalitatis dolore in hoc monstrum Аmutatam.}43 Homerus hanc dicit inmortale monstrum fuisse. Sallu-Аstius saxum esse dicit simile formae celebratae procul visentibus. Аcanes vero et lupi ob hoc ex ea nati esse finguntur, quia ipsa loca Аplena sunt monstris marinis, et saxorum asperitas illic imitatur Аlatratus {43canum. sane alia Scylla fuit, de qua in bucolicis Аplenius dictum est}43. [legimus etiam "nunc nemora ingenti vento, Аnunc litora plangunt". si {43ergo}43 'plangunt' dicimus, et 'latrant' Аnon incongrue posuit.] Charybdis autem {43in Siciliae parte posita}43 fe-Аmina fuit voracissima, {43ex Neptuno et Terra genita,}43 quae, quia boves АHerculis rapuit, fulminata a Iove est et in maria praecipitata: @1 Аunde naturam pristinam servat; nam sorbet universa {43quae prehendit}43 Аet secundum Sallustium ea circa Tauromenitanum egerit litus. de Аhac Cicero in Philippicis ait "Charybdis: quae si fuit, Аanimal fuit unum". Р@@&7obsidet& ad transeuntium insidias. &7barathri& bara-Аthrum est inmensae altitudinis nomen: unde sequitur 'sorbet in Аabruptum': quod Graece $BA/RAQRON& dicitur. {43&7ter gvrgite vasto& aut А'ter' pro 'saepe' posuit, finitum pro infinito, aut ter uno die.}43 ЫГз@@{43&7alternos& singulos, non omnes simul, ut "vix ho-Аstem alterni si congrediamur habemus"; aut 'alternos' vicissim, Аquia accipit, ut vomat, rursus vomit, ut accipiat.}43 Р@@&7cohibet spelvnca& hypallage est in sensu; nam ipsa se Аtenet intra speluncam secundum fabulam. Р@@{43&7trahentem& Sallustius "quo forte inlata naufragia sor-Аbens gurgitibus occultis milia sexaginta Tauromenitana ad Аlitora trahit". ergo et 'sorbet' et 'trahit' de Sallustio.}43 Р@@&7prima& nominativus est pluralis a neutro. et est Graeca Аfigura, $TA\ PRW=TA A)/NQRWPOS. Р@@&7pvbe tenvs& 'tenus' praepositio ablativa quidem est, sed Аfigurate etiam genetivo cohaeret, ut "et crurum tenus a mento Аpalearia pendent". sane gaudet postpositione. &7pistrix& si na-Аvem intellegas, haec pistris huius pistris facit; si de belua, haec Аpistrix, huius pistricis facit. Р@@&7commissa lvporvm& coniuncta et coagmentata: ipsa sci-Аlicet, ut "portam quae ducis imperio commissa re-Аcludunt". et figurate locutus est, ut "oculos suffusa". est @1 Аautem haec elocutio: postrema, id est $TA\ E)/SXATA,& commissa erat Аluporum utero caudas delphinum, id est commissas habebat. {43et qui-Аdam volunt 'commissa' dici quae diversa iunguntur.}43 Р@@{43&7praestat& melius est.}43 Р@@&7cessantem& inmorantem, quod sequentia indicant 'longos Аet circumflectere cursus'. {43Terentius "si absis uspiam, aut ibi si Аcesses", sed alibi "quid illic natus cessat cum Syro".}43 Р@@{43&7informem& hic 'quae confusae sit formae', alibi deformem А"nec sum adeo informis", alibi monstrum "informe ingens",}43 Аquod humanam excedat formam. Р@@{43&7caervleis canibvs& variavit nunc 'canes' dicendo, cum supra Аdixerit 'lupos'.}43 Р@@&7praeterea& hinc ostenditur cuncta scire Helenum et iam Аinfensam Iunonem, sed prohiberi dicere, ut diximus supra. А&7heleno prvdentia& in homine enim prudentia est, in vatibus fides. Р@@&7veris implet& oraculis, ut Lucanus "atque ho-Аminem toto sibi cedere iussit pectore". ЫГ╡@@&7ivnonis magnae& id est supernae; nam legimus А"Iunoni infernae dictus sacer". Р@@&7prece nvmen adora ivnoni cane vota libens& his enim АIuno praecipue delectatur, id est hymnis et prece. {43&7cane& [autem] Аde historia est; nam et bello Punico matrimi et patrimi cantaverunt АIunoni. et bene tria posuit quae ad religionem pertinent: precare, vove, Аsolve. &7dominam& hic abusive dominam Iunonem appellavit, cum pro-■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ гЫГ╢Жprium hoc nomen matris deum sit.}43 @1 Р@@&7victor& propositi tui effector, {43"ut illi victor ego, et АTyrio" et reliqua}43. ЫГ╣@@&7cymaeam vrbem& sicut "Buthroti arcem", А"fontem Timavi". Euboea insula est, de cuius civitate Chalcide Аprofecti sunt ad novas sedes quaerendas, et haud longe a Bais, qui Аlocus a socio Ulixis Baio illic sepulto nomen accepit, invenerunt Аvacuum litus, ubi visa muliere gravida civitatem condiderunt: quae Аres fecundam ostendebat fore rem publicam: et eam Cumas voca-Аverunt, sive ab $E)GKU/W|,& id est praegnante, sive $A)PO\ TW=N KUMA/TWN, Аid est undis; nam $KU/MATA& dicuntur. '$U&' autem Latini in 'u' vertunt, Аut 'Byrria' 'Burria'. Р@@&7divinosqve lacvs& consecratos, Avernum et Lucrinum. А'Avernus' autem in plurali numero 'Averna' facit, ut 'tartarus' А'tartara': unde est 'Averna sonantia silvis'. sane hic lacus ante Аsilvarum densitate sic ambiebatur, ut exhalans inde per angustias Аaquae sulpureae odor gravissimus supervolantes aves necaret: unde Аet Avernus dictus est, quasi $A)/ORNOS.& quam rem Augustus Caesar Аintellegens, deiectis silvis ex pestilentibus amoena reddidit loca. Р@@&7insanam vatem& alii magnam dicunt, sed melius deo ple-Аnam et vaticinatricem intellegimus. {43&7insanam vatem]& quia duo Аgenera vaticinandi sunt, aut simplex, ut Heleni, aut per furorem, ut АSibyllae. &7vatem]& [quia] vates a vi mentis appellatos, Varro auctor Аest.}43 &7svb ima& in ima, ut "namque sub ingenti lustrat dum Аsingula templo". @1 Р@@&7fata canit foliisqve notas et nomina mandat& tri-Аbus modis futura praedicit: aut voce, aut scripto, aut signis, id est Аquibusdam notis, ut in obelisco Romae videmus: vel, ut alii dicunt, Аnotis litterarum, ut per unam litteram significet aliquid. in foliis Аautem palmarum sibyllam scribere solere testatur Varro. {43&7foliis& Аpalmae. &7notas& litteras. &7nomina& verba.}43 Р@@&7carmina virgo& quia eius responsa versibus scribebantur. А'virgo' vero Phemonoe dicta est: nam sibylla appellativum est no-Аmen, adeo ut Varro quot sibyllae fuerint scripserit. sibylla autem Аdicitur omnis puella, cuius pectus numen recipit: nam Aeolii $SIOU\S Аdicunt deos, $BOULH\& autem est sententia: ergo sibyllas quasi $SIOU= А$BOULA\S& dixerunt. inde est "magnam cui mentem ani-Аmumque Delius inspirat vates". sane sciendum omnia responsa Аsibyllae plus minusve centum contineri sermonibus: unde Vergilius Аait "quo lati ducunt aditus centum, ostia centum, Аunde ruunt totidem voces, responsa sibyllae". Р@@&7digerit& ordinat, disponit. {43&7in nvmervm& in ordinem, ut Аcontinuatio carminum fiat, unde est "numeros memini si verba te-Аnerem".}43 &7seclvsa& pro 'inclusa': praepositio pro praepositione. ЫГ└@@&7verso cardine& aperta ianua, per periphrasin. Р@@&7tvrbavit ianva frondes& non ianua, sed ventus, qui per Аianuam ingreditur. Р@@{43&7nvmqvam& pro 'non'.}43 Р@@{43&7sitvs& positiones et ordines. alibi 'situ' vetustate, ut А"en ego victa situ". alibi squalore "per loca senta situ".}43 Р@@&7inconsvlti& inscii rerum, ignari, sine consilio. et con-Аsultus est qui consulitur, inconsultus qui non accipit consilium. @1 А{43&7inconsvlti]& sine responso, quibus consultum non esset, ut inconsultos Аincautos dicimus, qui sine consilio aliquid adgrediuntur.}43 Р@@{43&7neqva morae& 'nequa' pro 'non' aut 'nulla', hoc est nullum Аdamnum te ex mora fecisse credideris.}43 ЫГ╟@@{43[2&7vi&]2 &7vela vocet& valde vocet.}43 Р@@{43&7oracvla& fata, responsa.}43 Р@@{43&7ipsa canat& ne te mittat ad ea quae in foliis notat.}43 &7vo-А&7lens& quae velle habet: nam 'volitura', {43aut}43 propter asperitatem {43ser-Аmonis}43 noluit dicere: {43aut 'volens', quia cogi non potest si nolit: [2aut]2 Аut in sacrificiis 'uti volens propitiusque'}43. Р@@{43&7illa tibi italiae popvlos& et cetera. bene haec ad sibyllam Аdistulit, quia ipse de cursu tantum interrogatus est. et quia 'bella' Аterribile nomen intulerat, statim evadendi spem adiecit 'et quo quemque Аmodo fugiasque ferasque laborem'.}43 ЫГ╠@@{43&7venerata& quam tu veneratus sis, vel venerata pro te deos, Аid est rogatis pro te diis.}43 Р@@&7haec svnt qvae nostra liceat te voce moneri& bene Аcum praescriptione, ne falsidicus vel minus peritus postea putaretur Аsacerdos. ЫГ╧@@{43&7effatvs amico est& poeta divinus peritiam suam inventa oc-Аcasione semper ostendit; 'effatus' ergo verbo augurali usus est, quia scit Аloca sacra, id est ab auguribus inaugurata 'effata' dici: ergo religioso Аverbo voluit uti, qui potuit dicere 'quae postquam vates sic ore est Аfatus amico'. 'effatio' dicta est pro locutione, quod ubi quid loquimur А'famur'.}43 Р@@{43&7avro gravia& utrum aurea, an quibus non totis aureis addito Аauro pondus accesserit? et}43 &7gravia& 'a' finalitatis ratione produ-Аcitur, sed satis aspere: nam in nullam desinit consonantem, ut @1 А"omnia vincit Amor, et nos cedamus Amori", item А"at tibi Thymbre caput Euandrius abstulit ensis". &7ele-А&7phanto& pro ebore posuit: Graece dixit. Р@@&7stipat& denset: unde stipatores dicuntur qui in navibus Аconponunt, a stipa. Р@@&7dodonaeos& {43id est}43 Epiroticos, a civitate Epiri Dodona. Аlaudavit a regione, ut vasa Corinthia. {43quidam dicunt ita: ubi aes Аoptime fusum, sicut et apud Corinthum: vel 'Dodonaeos' quales sunt Аin templo Dodonaei Iovis. haec autem regio in finibus Aetolorum est, Аubi Iovi et Veneri templum a veteribus fuerat consecratum. circa hoc Аtemplum quercus inmanis fuisse dicitur, ex cuius radicibus fons mana-Аbat, qui suo murmure instinctu deorum diversis oracula reddebat: quae Аmurmura anus Pelias nomine interpretata hominibus disserebat. sed Аcum hic ordo oraculorum per multa tempora stetisset, ab Arce latrone АIllyrio excidi quercus praecepta est; unde factum est, ut postea fatidica Аmurmura cessarent. narratur et aliter fabula: Iuppiter quondam Hebae Аfiliae tribuit duas columbas humanam vocem edentes, quarum altera Аprovolavit in Dodonae glandiferam silvam Epiri ibique consedit in Аarbore altissima praecepitque ei qui tum eam succidebat, ut ab sacrata Аquercu ferrum sacrilegum submoveret. ibi oraculum Iovis constitutum Аest, in quo sunt vasa aenea, quae uno tactu universa solebant sonare. Аaltera autem columba pervenit in Libyam et ibi consedit super caput Аarietis praecepitque ut Iovis Ammonis oraculum constitueretur.}43 А&7lebetas& ollas aereas. Graece dixit; zemas enim vulgare est, non АLatinum. Р@@&7hamis avroqve& hamis aureis, $E(\N DIA\ DUOI=N.& 'hamis' @1 Аautem catenis {43vel circulis}43 significat. {43&7trilicem& trino nexu in-Аtextam.}43 Р@@&7convm insignis galeae& a parte totum; nam conus est Аcurvatura, quae in galea prominet, super quam cristae sunt. {43coni Аtamen appellationem sciendum a Graeco tractam. &7cristasqve comantes& Аproprie. sicut dictum est Graecorum sic erant, ut "deinde Аcomantem Androgei galeam". et est participium 'comantes' nothum; Аnon enim est verbum 'como'.}43 Р@@&7sva dona parenti& id est Anchisae. 'sua' autem con-Аgrua {43meritis}43, apta aetati. Р@@{43&7dvces& equorum scilicet, quos vulgo agasones vocamus, ut А"effunditque ducem". alii duces itinerum accipiunt.}43 Р@@&7remigivm svpplet& bene verbo militiae usus est, ut sup-Аplementum diceret; nam multos in Creta perdiderat. Р@@&7velis aptare ivbebat& subaudis 'socios' a superioribus. А{43et bene servat $TO\ PRE/PON,& ut ubique Anchisen inducat iubentem navi-Аgationem, ut "et pater Anchises dare fatis vela iubebat".}43 Р@@&7ferenti& {43pro secundo, [sed] vel}43 flanti, {43vel cum flare coepisset}43. ЫГ█@@&7anchisa& {43bene, cum Veneri libidinem non obicit, dicendo Аconiugium maiorem honorem Anchisae tribuit. 'Anchisa' autem}43 voca-Аtivus hic non est Latinus, nam brevis esset 'a', ut 'o Catilina': Grae-Аcus est ergo, de quo valde apud %eos quaeritur quemadmodum Аexeat ab his nominibus, quae in 'es' mittunt nominativum. nam А'Tydides' 'Tydide' facit, ut "Danaum fortissime gentis АTydide". 'Atrides', cum sit simile, 'Atrida' facit, ut Horatius "ne Аquis humasse velit Aiacem, Atrida, vetas cur?" tale est ergo @1 Аet 'Anchisa'. sane apud Latinos horum nominum causa manifesta Аest: nam nominativum ipsum in 'a' mutant et recipiunt Latinam ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ гЫГ█ИЛdeclinationem, ut 'Atrides' 'Atrida', 'Scythes' 'Scytha'. &7dignate& Аdigne habite, digne iudicate. nam modo non agentis habet, sed Аpatientis imaginem; illud est in primo "haud equidem Аtali me dignor honore". Р@@&7cvra devm& {43id est}43 amor, ut {43alibi}43 "Veneris Аiustissima cura". &7bis pergameis erepte rvinis& probavit curam Аdeorum. et sciendum, rhetorica esse argumenta, quae a contrariis Аlaudant. quod enim supra Anchises infelicitatis putavit, ut А"satis una superque vidimus excidia", hoc iste argumento con-Аvertit in laudem. 'bis' autem propter Herculem et Graecos, qui Аexpugnavere Troianos. Р@@&7ecce tibi& aut vacat 'tibi', ut in Tullio "qui mihi accu-Аbantes in conviviis": aut certe altius dictum est 'tibi', ac si Аdiceret: qui Italiae hanc tantum visurus es partem, non etiam eam Аquam Aeneae fata promittunt. {43aut certe 'tibi' id est quod ad te Аattinet; nam ita veteres ponebant, ut Terentius in adelphis А"en tibi autem: quid est? lupus in fabula". et cur haec Aeneae Аnon dicit? aut sufficere putat quae illi vaticinatus est, ut retineat illa, Аaut ambobus dicit ad unum loquendo.}43 &7avsoniae& Italiae, a rege АAusone. &7arripe& invade: illic enim est sacrificaturus. Р@@&7et tamen &$A)NAKO/LOUQON& est; non enim praemisit 'quam-Аquam vicina sit'. {43&7praeterlabare necesse est& praeternaviges. et bene Аpositum 'necesse est', ne fatigato longae navigationis denuntiatio dura Аvideretur.}43 Р@@&7pandit apollo& Laurolavinatem agrum significat, ad Аquem venturus est. Р@@&7vade ait& bis haec est in Vergilio iteratio, ut hoc loco: @1 Аnam cum supra 'compellat' dixerit, intulit modo 'ait'. item in Аquinto cum praemiserit "fidam sic fatur ad aurem", sub-Аiecit rursus "et sese ostendat in armis, dic ait". &7o felix А&7nati pietate& latenter ostendit mortem futuram: non enim ait fe-Аlicem vitae longinquitate vel adventu ad Italiam, sed tantum 'nati Аpietate', quasi qui poterit exsequiarum munus implere. Р@@&7provehor& sermone progredior, ut ostendunt sequentia. А{43&7demoror avstros& id est vos demoror quo minus ventis utamini.}43 Р@@&7svpremo& ultimo: postquam eorum desperabat aspectum. Р@@&7pictvratas& participium sine verbi origine, {43vel a feminino Аgenere derivatum, pro 'pictas', id est pictura decoratas.}43 &7avri svb-А&7temine& id est filo quod intra stamen currit, quod Persius Аtramam dixit "mihi trama figurae sit reliqua: ast illi tremat Аomento popa venter?" nam male quidam 'subtemen' stamen ac-Аcipiunt, cum stamen de auro esse non possit. Р@@&7phrygiam chlamydem& aut acu pictam: huius enim artis Аperitos Phrygiones dicimus secundum Plautum; in Phrygia enim Аinventa est {43haec}43 ars: aut ob hoc addidit 'Phrygiam', quasi per quam Аpatriae memoria retineretur. &7nec cedit honori& id est tanta dat Аmunera, quanta merebatur Ascanius: hoc enim est 'honori non ce-Аdere', parem esse meritis accipientis. Scaurus vero 'honore' legit Аet intellegit: honore non cedit Heleno, qui patri eius vel avo dona-Аverat multa. Р@@&7textilibvs& sibi congruis: quid enim magis conveniebat Аdonare mulierem? Р@@&7accipe et haec& aut intellegimus ante {43a se}43 aliqua fuisse Аdonata: aut certe secundum ius locutus est; omnia enim quae vel Аavus vel pater acceperat, ad Ascanium hereditatis iure deveniunt. А{43an 'et haec' praeter illa quae Helenus tibi dedit?}43 &7monvmenta& Аmemoria. 'monumenta' autem a mentis admonitione sunt dicta. Р@@&7longvm amorem& et de praeterito et de futuro, ut agnos- @1 Аcas, quantum te vel amaverim vel amatura sim. {43potest et pro А'diu' accipi.}43 Р@@&7conivgis hectoreae& dictum est hoc habita ratione per-Аsonae, cum qua loquebatur, ac si diceret 'uxoris avunculi tui'. А{43&7extrema tvorvm& vel quae Ilio extulit: vel sicut supra "digressu Аmaesta supremo".}43 Р@@&7mei svper astyanactis imago& 'super' id est valde, vehe-Аmenter, expresse, hoc est valde mihi es imago Astyanactis: quo Аsermone etiam Homerus in simili utitur significatione. {43&7svper]& А[et] deest 'est', ut sit quae superest, id est restat, ut in octavo А"neque enim fuga iam super ulla pericli est". fabula autem de АAstyanacte ista est: superato Ilio cum Graeci ad patriam redituri Аcontrariis flatibus prohiberentur, Calchas cecinit deiciendum ex muris АAstyanacta Hectoris et Andromachae filium, eo quod si adolevisset for-Аtior patre futurus, vindicaturus esset eius interitum. hunc Ulixes occul-Аtatum a matre cum invenisset, praecipitavit e muro, et ita Graeci Troia Аprofecti sunt.}43 ЫГы@@&7pvbesceret& ut etiam in secundo diximus, prooeco-Аnomia est, ut verisimile sit Ascanium in nono potuisse iam bella Аtractare. Р@@{43&7digrediens& pro 'cum digrederer', participium pro verbo modi Аconiunctivi.}43 Р@@&7vivite felices& 'vivite' modo bene optantis est, non, ut Аin bucolicis, male dicentis, ut "vivite silvae", id est Аperite. simile est et 'valete', ut Terentius "valeant qui inter nos Аdiscidium volunt". sunt autem haec per contrarium inventa male-Аdicta, ut sit quasi salva veneratio. illud quaeritur, utrum 'vive', Аan 'vivas', id est utrum per imperativum, an per optativum dicere Аdebeamus? et constat dici melius per optativum: optari enim pos- @1 Аsunt, non imperari vel bona vel adversa. quod autem invenimus Аper imperativum, usurpatum est. &7fortvna peracta iam sva& Аid est dura, propria Troianorum, ut "hac Troiana tenus Аfuerit Fortuna secuta". ЫГя@@&7parta& pro 'parata'. {43&7arandvm& findendum, ut А"longa sulcant vada salsa carina"; sulcus enim proprie aratri est.}43 Р@@&7cedentia retro& ut "iam tandem Italiae fu-Аgientis prendimus oras". ЫГЄ@@&7fecere manvs& quod est dulcius. Р@@&7qvae fverit minvs obvia grais& id est quae nullum Аpatiatur excidium. alii 'fuerint' legunt et volunt esse maledictum Аin Graecos, ut ad auspicia referas: quod non procedit; nec enim de Аhoc agebatur. {43&7obvia& autem obnoxia, inimica, contraria.}43 Р@@&7siqvando thybrim& fluvium: pro quo regem ipsum posuit АThybrim, qui in hunc cecidit fluvium et ei nomen dedit; nam antea АAlbula dicebatur, ut ostendit in octavo Vergilius. alii volunt Аnon Thybrim cecidisse, sed Tiberinum, regem Albanorum, a quo АTiberis dictus est. ut autem Thybris dicatur, haec ratio est: quo-Аdam tempore Syracusani, victores Atheniensium, ceperunt Syracusis Аingentem hostium multitudinem et eam caesis montibus fecerunt Аaddere munimenta civitati. tunc auctis muris etiam fossa intrin-Аsecus facta est, quae flumine admisso repleta munitiorem redderet Аcivitatem. hanc igitur fossam, per hostium poenam et iniuriam Аfactam, Thybrin vocaverunt $A)PO\ TH=S U(/BREWS.& postea profecti Siculi Аad Italiam eam tenuerunt partem, ubi nunc Roma est, usque ad АRutulos et Ardeam: unde est "fines super usque Sica-Аnos": et Albulam fluvium ad imaginem fossae Syracusanae Thybrin @1 Аvocaverunt, quasi $U(/BRIN,& ut "effigiem Xanthi Troiamque Аvidetis". circa Syracusas autem esse fossam Thybrin nomine Theo-Аcritus meminit. Р@@&7gentiqve meae& bene genti suae dicit, non sibi. scit Аenim, Ascanio regna deberi %{43yicta fatisque incensa}43. &7data moe-А&7nia cernam cognatasqve vrbes olim& quandoque. et per omnia А'cernam' subaudis. sensus autem talis est: si potuero ad Italiam Аpervenire et regna constituere et videre urbes et populos tibi co-Аgnatos; nam et Aeneas et Helenus a Dardano originem ducunt. Аergo hoc dicit: quoniam et ab uno originem ducimus et iisdem ca-Аsibus subiacuimus, Troiam utramque, id est quam et tu fecisti et Аego facturus sum, iungamus et faciamus unam, sed 'animis', hoc Аest foedere et adfectione, quoniam re vera eas natura non sinit Аiungi. {43quamvis quidam dubitant, utrum genere, an loci proximitate Аpropinquos dixerit.}43 sane quoniam occurrebat humanae brevitas vitae, Аbene subiunxit 'maneat nostros ea cura nepotes'. distinguendum Аautem 'populosque propinquos Epiro'. et sequentibus ostendit quo-Аmodo 'Hesperia', id est, quibus populis auctor est Dardanus. А&7hesperia& autem $*(ESPERO/QEN,& nam Graece dixit, et est de loco ad-Аverbium 'Dardanus $*(ESPERO/QEN&'. figura enim non numquam pulchra Аest si elocutio inperfecta sit, ut Cicero in Verrinis "Quintum Ver-Аrem Romulia" non addidit 'tribu'. {43cognatas vero urbes quidam in ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ гЫГїИФhonorem Augusti dictum accipiunt. is enim cum in Epiro Nicopolim Аconderet, cavit in foedere civitatis ipsius, ut cognati observarentur a АRomanis.}43 ЫГ·@@&7provehimvr pelago& id est Buthrotio derelicto. &7vicina А&7ceravnia ivxta& Ceraunia sunt montes Epiri, a crebris fulminibus @1 Аpropter altitudinem nominati: unde Horatius expressius dixit "Acro-Аceraunia" propter altitudinem et fulminum iactus. Р@@&7cvrsvsqve brevissimvs& adeo ut medio noctis spatio Аtransfretaverit. ЫГ¤@@&7optatae tellvris& quae a navigantibus semper optatur. А{43alii 'optatae' electae vel expetitae accipiunt, ut "pars optare Аlocum tecto".}43 Р@@&7sortiti remos& {43quia remigium suppletum erat. et 'sortiti'}43 Аper sortem divisi ad officia remigandi, qui esset proreta, quis pedem Аteneret. &7passim& prout quis voluit. &7litore sicco& ad discre-Аtionem illius, quod aqua adluitur. Р@@{43&7cvramvs& id est reficimus.}43 Р@@&7horis acta& per horas decurrens. {43&7svbibat& bene 'subibat'; Аpost sextam enim horam descendit.}43 ЫДВ@@&7avribvs aera captat& naturale enim est, ut a qua parte Аflaturus est ventus, ad eam auris admota frigidior fiat. Р@@&7sidera cvncta notat& ideo 'cuncta', quia in prognosticis Аlegitur non sufficere unum signum ad explorandam futuram sereni-Аtatem. 'notat' autem, ut Tullius "notat et designat oculis", id Аest diligenter intuetur. &7tacito caelo& {43aut sereno,}43 aut nocturno, Аper quod tacetur; aut ipse tacitus; aut certe ad homines rettulit: Аnam licet aeternus sit axium sonus, tamen a nobis non auditur. Аergo quantum ad nos, tacitum dixit. {43&7labentia& cursu scilicet mundi; Аneque enim ventis feruntur, sicut de planetis dicitur: ergo 'labentia' Аtamquam labentia, numquam enim loco moventur.}43 Р@@&7arctvrvm& stella est post ursam in boote signo. {43&7plv-А&7vias hyadas& id est pluviosas. Sallustius "consedit in valle virgulta Аnemorosaque" 'virgulta' pro virgultosa. quidam autem 'arcturum Аvel pluvias hyadas' accipiunt, quia non utraque uno tempore oriuntur: @1 Аquod si ita est, erit 'que' pro 've'. &7triones& id est septentriones duos, АCynosuram et Helicen. Varro autem ait boves triones dici. et haec Аsigna etiam plaustra dicuntur, quae a bobus necessario trahi solent, ut АGraeci $A)/RKTON A(/MACAN.&}43 Р@@&7armatvmqve avro circvmspicit oriona& {43bene 'armatum Аauro', quia et balteus eius et gladius clarissimis fingitur stellis.}43 sic АLucanus "ensiferi nimium fulget latus Orionis". et Аsciendum non hoc eum intueri, ut cernat signa, quae omnibus pa-Аtent, sed explorare stellarum vigorem, quo futura indicatur serenitas, Аut in georgicis "nam neque tunc stellis acies obtusa Аvidetur". [{43ipsum autem Orionem etiam tempestates significare, si fuerit Аobscurus, alibi ostendit "cum subito adsurgens fluctu nim-Аbosus Orion".}43] si autem quaerebat quasi non orta, nequaquam Аprocedit, cum etiam septentriones dixerit, qui semper videntur. А{43&7circvmspicit oriona& aut quaerit cernere, aut diu contemplatur.}43 Р@@&7caelo constare sereno& {43id est omnia videt habere caelum Аquae significent serenitatem. 'constare' autem}43 suppetere, ut Iuvenalis А"quis ferat uxorem, cui constant omnia?" Р@@&7clarvm signvm& faculam elevavit, ut "flammas Аcum regia puppis extulerat". &7castra movemvs& castra sunt, Аubi miles steterit. {43modo tamen classem significat, quia et castra nau-Аtica dicuntur.}43 dicta autem 'castra' quasi casta, vel quod illic castra-Аretur libido: nam numquam his intererat mulier. Р@@&7temptamvsqve viam& id est naves producimus. &7pan-А&7dimvs alas& contos intendimus: {43unde "mare velivolum". АSallustius "et parvis modo velorum alis remissis".}43 ЫДК@@&7hvmilemqve videmvs italiam& aut naturam provinciae @1 Аostendit: {43quod verum est in illo transitu:}43 ut Sallustius "Italiae plana Аac mollia": aut rem physicam exprimit, quia omne quod continetur Аaltius est ab eo quod continet: aut quia procul visentibus terra Аhumilis semper videtur, ut Lucanus "et dubios cernit va-Аnescere montes". ЫДМ@@&7italiam& tautologia usus est ad exprimendum adfectum Аnavigantum. {43&7conclamat& valde aut saepius clamat. &7salvtant& qui-Аdam pro 'adorant' tradunt, ut 'deos salutare'.}43 Р@@&7corona indvit& aut usque ad summum implevit, aut re Аvera coronavit. {43&7mero& hic vino; alias 'merum' quod nihil ad}43-А{43mixtum habet.}43 ЫДР@@&7di maris& per quod navigo, &7terrae& ad quam iturus sum. А&7tempestatvm& ventorum, aurarum, temporum, serenitatis, ut А"unde haec tam clara repente tempestas?" nam multa significat. Р@@{43&7vento& septimus casus.}43 &7spirate& et ad ventum pertinet, Аet ad favorem, ut "adspirat primo Fortuna labori". Р@@&7crebrescvnt optatae avrae& magnum {43hic}43 Anchisae Аostenditur meritum. &7patescit& propinquantibus, ut "et an-Аgusti rarescent claustra Pelori". Р@@{43&7apparet in arce minervae& hic dubium est, utrum 'Minervae Аtemplum', an 'in arce Minervae' debeamus accipere. sane Calabria Аante Messapia vocata est. hoc autem templum Idomeneus condidisse Аdicitur, quod etiam castrum vocatur.}43 ЫДХ@@{43&7evroo& ab eo quod est 'Eurous fluctus' ablativum 'Euroo' Аper derivationem debemus accipere.}43 &7in arcvm& in arcus similitudi-Аdem, ut "excisum Euboi+cae latus ingens rupis in @1 Аantrum", in antri {43scilicet}43 similitudinem. sic de ponto Sallustius, Аunde hic tulit colorem, "{43nam}43 speciem efficit Scythici arcus". ЫДЧ@@&7ipse latet& re vera procul intuentibus: unde est 'portus-Аque patescit'. nam secundum Donatum 'late patet' non stat versus. Р@@{43&7tvrriti scopvli& in modum, in similitudinem turrium, ut А"hinc atque hinc vastae rupes geminique" et reliqua.}43 А&7refvgitqve ab litore templvm& aedificia vicina litoribus longe Аintuenti videntur in mari, quae accedentibus quasi recedere et retro Аse agere putantur: vel quia situm est in colle, qui sensim crescit Аa litore. ideo dixit 'refugit'. {43tale est "terraeque urbesque Аrecedunt".}43 Р@@&7primvm& aut quale numquam ante viderat: {43aut antequam Аaliud videret:}43 aut certe quia sequitur porcae albae omen. alii vero А'tondentes primum campum' volunt, id est primam partem campi. А{43sane figurate 'equos omen'; diversa enim significatione idem dixit. sed Аmulti de libris augurum tractum tradunt: iugetis enim dicitur augu-Аrium quod ex iunctis iumentis fiat. observatur enim, ne prodituro ma-Аgistratui disiunctis bobus plaustrum obviam veniat: quod Vergilius ob-Аlique ad equos transtulit, quos cum solutos vidisset Anchises, quem Аauguriorum peritum fuisse non dubium est, ait 'bellum o terra hospita Аportas, bello armantur'. dicendo 'armenta' oblique intellegit boves quos Аvitaverat dicere, et ne plaustrum nominaret, ait 'currus'; cum autem Аdicit 'iugo', veram significationem iugetis facit. sed quia in libris АEtruscis invenitur etiam equos bona auspicia dare, subiunxit 'spes est Аpacis, ait'.}43 Р@@&7candore nivali& {43pro 'candoris nivalis', ablativum pro ge- @1 Аnetivo: et}43 hoc victoriae omen pertinet. simul notandum Anchisen Аomnem habere divinandi peritiam: hinc illud "divini-Аque ossa parentis". Р@@&7terra hospita& usurpative 'hospita' dixit; quae enim in А'es' exeunt communia esse possunt; nam femininum in 'a' non Аmittunt. Lucanus "hospes in externis audivit curia Аtectis". nec mirum abusum esse Vergilium, cum et Plautus "pau-Аpera" dixerit ab eo quod est hic et haec pauper, ut А"pauperque senatus" item "pauperque domus, nec Аnota potentum munera". Р@@&7bello armantvr eqvi& {43hic 'bello' dativus est, et}43 ratioci-Аnatio divinationis est. &7armenta& armenta dicta sunt quasi apta Аarmis: nam {43et}43 equi intersunt proeliis, boves arma dant ex coriis. Р@@&7sed tamen &$A)NAKO/LOUQON&; nam 'quamquam' non prae-Аmisit. {43&7olim& infiniti temporis. &7cvrrv& pro 'currui': dativus vetus.}43 ЫДЯ@@&7spes est pacis, ait& ostendit latenter vincere posse Tro-Аianos, dicendo supra 'curru succedere sueti' {43et 'iugo'. et cum prae-Аmisisset de bello, post ait de pace, ut id magis remaneret in mentibus}43. Р@@&7palladis armisonae& bene post belli omen, armorum @1 Аdeam precatur, quamquam hoc quoque templum visum ad omen Аpertineat. Р@@{43&7phrygio velamvr amictv& sicut dictum est propter vi-■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ гЫДбВsum vel Diomeden vel Ulixen, quando ei Palladium redditum est.}43 Р@@{43&7dederat qvae maxima& vel propter caput velandum, vel ad Аillud pertinet quod ait "proque omnibus unum praedico": hoc Аest ut supplicet Iunoni.}43 &7dederat qvae maxima& ut "proque omni-Аbus unum praedico". &7rite& recte, secundum ritum: unde sequi-Аtur 'perfectis ordine votis'. Р@@&7ivnoni argivae& id est magnae, ut "Iunonis ma-Аgnae": {43aut inimicae Troianis}43. Р@@&7havd mora continvo& unum de his [{43sermonibus}43] vacat. Р@@{43&7velatarvm& quia antemnae involutae sunt velo, id est velatae. Аet est versus spondiazon.}43 Р@@&7graivgenvmqve domos& sic est dictum, quemadmodum А"Troiugena". et sciendum sacrificii tantum causa eos teti-Аgisse Calabriam, ubi dicuntur accepisse Palladium, {43sicut dictum Аest,}43 a Diomede vel ab Ulixe: nec inmerito dubitatur; ut enim in Аsecundo legimus, ambo rapuerunt. {43'domos' autem ideo, quod АHelenus "cuncta malis habitantur moenia Grais".}43 Р@@&7hercvlei si vera est fama tarenti& {43fabula talis est:}43 АLacones et Athenienses diu inter se bella tractarunt, et cum utra-Аque pars adfligeretur, Lacones, quibus iuventus deerat, praeceperunt, Аut virgines cum quibuscumque concumberent. factum est ita, et cum Аpost sedata bella iuventus incertis parentibus nata, et patriae [eru-Аbesceret] et sibi esset obprobrio: nam partheniatae dicebantur: ac- @1 Аcepto duce Phalanto, octavo ab Hercule, profecti sunt, delatique ad Аbreve oppidum Calabriae, quod Taras, Neptuni filius, fabricaverat, Аid auxerunt et prisco nomine appellaverunt Tarentum. bene ergo Аnunc 'Herculei Tarenti si vera est fama', quia Taras condiderat, Аauxerat Phalantus. {43est et alius fabulae ordo: Lacedaemonii cum ad-Аversum Messenios bellum haberent, solis senibus relictis omnem iuven-Аtutem eduxerunt iuraveruntque se non ante reversuros quam Messeniam Аexpugnassent. sed cum victores reversi essent vidissentque multitudinem Аiuvenum, qui ex servorum et dominarum virginum concubitu, ut qui-Аdam volunt, sine ullo discrimine nuptiarum nati erant, servos patibulis Аsuffixerunt, filios strangulavere, nepotes fugaverunt. ut alii dicunt, Аtimentes ne qua ex illis discordia nasceretur, pueros qui ex virginibus Аnati erant partheniatas vocaverunt et Phalantum eis ducem constitue-Аrunt. sed hi cum venissent in Italiam, a quodam sepulchro, cui in-Аscriptum erat Tarae nomen, urbem conditam Tarentum dixerunt. hoc Аautem oppidum post multos annos excidii Iliensis conditum quidam Аdicunt. alii dicunt, quod, sicut supra memoratum est, a nepotibus Lace-Аdaemoniorum fugatis a nomine ducis Tarae, Herculis filii, Tarentum Аdictum. quidam Tarentum ante Saturium dictum tradunt et ab Her-Аculis filio Tarento post Tarentum dictum. alii Herculeum appellatum Аvolunt, quia Heraclidae Lacedaemoniorum reges, aut ab Herculis filio Аconditum sit Tarentum, in quo molles et luxuriosi nascuntur. et haec Аconsuetudo poetae est, ut ubi de incertis dubitat, famam faciat auctorem.}43 Р@@&7attollit se& quia adpropinquantibus aut recedere mon-Аtes videntur, aut surgere. &7diva lacinia contra& Iunonis Laciniae Аtemplum, secundum quosdam a rege conditore dictum, secundum Аalios a latrone Lacino, quem illic Hercules occidit, et loco expiato АIunoni templum constituit. {43alii a promontorio Lacinio, quod Iunoni @1 АThetis dono dederat, %quod ante Troicum bellum conlaticia pecunia Аreges populique fecerunt. quidam dicunt templum hoc Iunonis a La-Аcinio rege appellatum, cui dabat superbiam mater Cyrene et Hercules Аfugatus; namque eum post Geryonem extinctum de Hispania reverten-Аtem hospitio dicitur recipere noluisse, et in titulum repulsionis eius Аtemplum Iunoni tamquam novercae, cuius odio Hercules laborabat, con-Аdidisse. in hoc templo illud miraculi fuisse dicitur, ut si quis ferro Аin tegula templi ipsius nomen incideret, tamdiu illa scriptura maneret, Аquamdiu is homo viveret, qui illud scripsisset.}43 Р@@&7cavlonisqve arces& Aulon mons est Calabriae, ut Hora-Аtius "et amicus Aulon fertilis Baccho": in quo oppidum fuit {43a АLocris conditum}43, quod secundum Hyginum, qui scripsit de situ ur-Аbium Italicarum, %olim non est. {43alii a Caulo, Clitae Amazonis filio, Аconditum tradunt.}43 &7navifragvm scyllacevm& periculosum navibus. Аdictum Scyllaceum aut a tractu, vel a periculi similitudine: nam Аinde Scylla longe est. {43alii dicunt Ulixen post naufragium in Italia Аde navium fragmentis civitatem sibi fecisse, quam 'navifragum Scylla-Аceum' nominavit. alii ab Atheniensibus, qui cum Mnestheo duce vene-Аrant et a Libya redierant, conditum tradunt.}43 ЫДл@@&7et gemitvm ingentem pelagi& videtur delatus primo ad Аfretum, postea ad Aetnam reversus. Р@@&7fractas& nimias, ut "fractos sonitus imitata tubarum". А{43vel 'fractas' cum fragore venientes.}43 Р@@&7aestv miscentvr harenae& describit loca Charybdi vi-Аcina: quam esse cre{43di}43dit ex periculi magnitudine. Р@@{43&7nimirvm& nisi fallor. &7illa& hoc pronomine et in venerativa Аet in vituperativa significatione veteres utebantur, ut hic 'illa', id est @1 Аpericulosa, detestabilis: venerative autem, ut "sic pater ille Аdeum faciat".}43 Р@@&7haec saxa horrenda canebat& rettulit se ad historiam: Аnam pro Scylla 'saxa' dixit 'horrenda'. Р@@&7eripite& de periculis. {43et deest 'nos'.}43 Р@@{43&7rvdentem& [si] 'rudentem proram' id est stridentem et so-Аnantem, ut in tempestate, ut est "et sera sub nocte ru-Аdentum".}43 Р@@&7laevas ad vndas& de Ionio venientibus: aliter non pro-Аcedit. Р@@&7cohors& quia superius dixit "nos castra movemus". Р@@{43&7gvrgite& pro fluctu.}43 Р@@&7ad manes imos& poetica hyperbole. Р@@&7scopvli clamorem& de historia, ut supra diximus, Аhoc traxit: undae enim inlisae concavis saxis imitantur latratum. Р@@&7elisam& exclusam, {43expressam,}43 ut "elisos ocu-Аlos et siccum sanguine guttur". &7rorantia astra& {43eum scilicet Аlocum, in quo astra sunt, [2quae]2 per diem non videbant. 'rorantia' Аautem}43 pro 'inrorata', id est quae inrorabantur: e qua significatione Аnon est apud Latinos participium. sane hyperbole est. Р@@&7ventvs cvm sole& ventorum enim mutationem necesse Аest fieri vel oriente die vel occidente. Р@@&7ignariqve viae cyclopvm adlabimvr oris& ut А"servatum ex undis strophadum me litora primum acci-Аpiunt"; similis enim est sensus. 'Cyclopum' 'clo' habet accentum, Аquia Latina declinatio est; in accusativo, quia Graece posuit 'Cy-Аclopas' 'cy' habet accentum; {43si}43 'Cyclopes' 'clo' habebit {43accentum}43. Р@@{43&7ab accessv& id est in accessu.}43 Р@@&7tonat aetna rvinis& {43sensus est: portus quidem securos Аnos faciebat, deest enim 'quidem', sed Aetna terrebat. et}43 causa huius @1 Аincendii secundum Aetnam Vergilii haec est: sunt terrae desudantes Аsulpur, ut paene totus tractus Campaniae, ubi est Vesuvius et Gau-Аrus montes, quod indicat aquarum odor calentium. item novimus Аex aquae motu ventum creari, esse etiam concavas terras. Aetnam Аconstat ab ea parte, qua Eurus vel Africus flant, habere speluncas Аet plenas sulpuris et usque ad mare deductas. hae speluncae, re-Аcipientes in se fluctus, ventum creant, qui agitatus ignem gignit ex Аsulpure: unde est quod videtur incendium. hoc autem verum esse Аilla conprobat ratio, quia et aliis flantibus ventis nihil ex se emittit Аet pro modo flantum Euri vel Africi interdum fumum, interdum Аfavillas, nonnumquam vomit incendia: quod et hoc loco ostendit; Аnam effectum indicat, supprimit causas. Р@@&7prorvmpit ad aethera nvbem& {43id est}43 evomit {43et fundit}43. Аet est poetica descriptio. {43&7prorvmpit nvbem]& nova elocutio; nec enim Аpossumus dicere 'prorumpo illam rem', potuit enim recte dici 'nubes Аprorumpit'.}43 Р@@&7candente favilla& id est scintillis. et bona periphrasis; Аnam favilla est deserta igni scintilla. {43quamvis saepe viderimus de АAetna sicut nigrum fumum, ita et candidum et pinguem manare.}43 ЫД┐@@&7viscera montis& id est partes. sic autem dixit 'viscera', Аquemadmodum 'terrae ossa' dicuntur. Р@@&7ervctans& 'ructo ructas' tantum facit: sic etiam Cicero А"eructant sermonibus suis caedem bonorum", Vergilius А"atque omnem Cocyto eructat harenam". Horatius usur-Аpavit "hic dum sublimes versus ructatur". &7liqvefacta saxa& ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ гЫД└Еputria, decocta in modum calcis. Р@@&7fvndo imo& ab imo. et reddit causam latenter; inde enim Аventus ex aqua natus erumpit. Р@@&7fama est& bene se fabulosam rem dicturus excusat: nam @1 Аre vera nisi quae de gigantibus legimus, fabulosa acceperimus, ratio Аnon procedit. nam cum in Phlegra, Thessaliae loco, pugnasse di-Аcantur, quemadmodum est in Sicilia Enceladus? Otus in Creta se-Аcundum Sallustium, unde Otii campi? Typhoeus in Campania? ut А"Inarime Iovis imperiis inposta Typhoeo". sed Varro Аdicit in diluvio aliquos ad montes confugisse cum utensilibus, qui Аlacessiti postea bello ab his, qui de aliis veniebant montibus, facile Аex locis superioribus vicerunt: unde factum est ut dii superiores di-Аcerentur, inferiores vero terrigenae. et quia de humillimis ad summa Аreptabant, dicti sunt pro pedibus habuisse serpentes. &7semvstvm& Аpro 'semiustum'. et sciendum sic poni, quasi semianimis sit En-Аceladus: unde est 'motat latus'. simul ponitur secundum fabulam Аcausa, quasi ex fulmine illic sit natum incendium. ЫД─@@&7caminis& fornacibus. Graece dixit. Р@@&7motat& movet; nam si 'mutat' legeris, dat refectionem Аlabori. 'motat' frequenter movet. {43quamvis alii 'mutat' pro 'mutare Аvult' accipiunt, ut est "et terruit auster euntes".}43 ЫД╟@@&7noctem illam& melius per accusativum dixit. Р@@&7videmvs& vel mente vel oculis. Р@@{43&7nam neqve erant astrorvm ignes& bene 'ignes', quia de Aetna Аloquebatur, ut magis flammae eius manifestae fierent caelo lucente.}43 А&7aethra siderea polvs& per aethram sideream, hoc est per splen-Аdorem aetheris. sane aether est ipsum elementum, aethra vero Аsplendor aetheris. sciendum est Homerum et aetherem et ae+rem Аcommunis generis dicere, quod de ae+re nos non possumus dicere. @1 Аde aethere aethra factum est, et secundum rationem istam potest Аaether et aethra unum esse, ut nunc sit pro aethere sidereo. ЫД╦@@{43&7in nimbo& proprie nimbus est qui deorum vel imperantium Аcapita quasi clara nebula ambire fingitur.}43 &7nox intempesta& media, Аhoc est nimium obscura. 'intempesta' dicta est nox media, {43intem-Аpestiva,}43 inactuosa, carens actibus, per quos tempora dinoscimus: ait Аenim Lucretius, quia per se tempus non intellegitur, nisi Аper actus humanos: medium autem noctis tempus actu caret. ergo А'intempesta' inactuosa, quasi sine tempore, hoc est sine actu, per Аquem dinoscitur tempus: unde est 'intempestive venisti', id est А$A)KAI/RWS.& ergo 'intempesta' dicitur, quia caret tempore. {43sane noctis Аseptem tempora ponuntur: 'crepusculum', quod est 'vesper'; 'fax', quo Аlumina incenduntur; 'concubium', quo nos quieti damus; 'intempesta', Аid est media; 'gallicinium', quo galli cantant; 'conticinium' post can-Аtum gallorum silentium; 'aurora' vel 'crepusculum matutinum' tempus Аquod ante solem est. &7tenebat& quasi cursum eius densitate sui nim-Аbus inhiberet.}43 ЫД═@@{43&7vmentemqve& hic participium positum est verbo carens; ergo А'umentem' pro 'umidam', quoniam noctu ros cadit.}43 &7avrora polo А&7dimoverat vmbram& hysteroproteron in sensu: ante enim aurora Аest, sic dies. {43'umbram' vero, quia nox umbra terrae dicitur.}43 Р@@{43&7cvm svbito e silvis& arguitur in hac Achaemenidis descriptione АVergilius neglegentiae Homericae narrationis; Ulixes enim inter initia Аerroris sui ad Cyclopas venit: quemadmodum ergo Aeneas post septi-Аmum annum, quam a Troia profectus est, socium Ulixis invenit? prae-Аsertim cum eum tribus mensibus in regione Cyclopum dicat moratum, Аet mox Aeneas de Sicilia ad Africam venisse dicatur. &7svprema& pro А'plurima'.}43 @1 Р@@&7nova forma viri& bene formam viri dixit, non hominem. А{43et est periphrasis pro 'ignotus vir'. 'nova' autem fugienda: aliter Аalibi "quis novus hic nostris", id est insperatus: item}43 А"{43subitoque novum consurgere bellum", id est detestandum: item А"vere novo", id est incipiente: item "duo lacte novo", id est Аrecenti: item "comitum adfluxisse novorum", hoc est Аignotorum. &7cvltv& modo pro habitu.}43 ЫД╤@@&7inlvvies dira& sordes taetra. {43&7inmissaqve barba& quidam Аbarbam maiorem luctus indicium a Vergilio positum reprehendunt, cum Аeroes non fuerint soliti tondere barbam. an 'inmissam' neglectam et Аinpexam accipimus?}43 Р@@&7consertvm tegvmen spinis& inligatum spinis: hinc est Аin Terentio "video quendam sertum {43squalidum}43". &7cetera А&7graivs& habet enim unaquaeque gens incessum et vocem propriam. А{43sane 'cetera Graius' Graeca locutio est, ut Sallustius "sanctus alia".}43 Р@@&7ad troiam missvs& aut ex sequenti eius confessione hoc А{43di}43dicit: aut Graecum esse colligit ex trepidatione, ut Terentius А"nescio quid peccati portat haec purgatio". ЫД╒@@{43&7haesit& dubitavit. &7sese& pronomen conpositum; nam 'sese' Аduo pronomina sunt.}43 Р@@&7praeceps& sine respectu salutis, scilicet postquam Cyclo-Аpum graviora cogitavit pericula. {43sane brevis ei quasi timenti prima Аdatur oratio.}43 Р@@&7testor& quaeso, obtestor. Р@@&7spirabile& vitale, quo spiramus: et est sermo Ciceronis, Аquamquam ille 'spiritale' dixerit in libris de deorum natura. @1 Р@@&7qvascvmqve& quo eat non cogitat, eorum comparatione Аquae fugit. &7hoc sat erit& vitasse Cyclopas. Р@@{43&7scio& modo confiteor.}43 &7e classibvs& ex equitibus modo, Аut est "et Ortinae classes", {43id est equites}43. Р@@&7petiisse& causa metri addidit syllabam, ut "nos Аabiisse rati et vento petiisse Mycenas". Р@@&7tanta est& ut non possit fortunae praesentis qualitate Аmolliri. Р@@&7spargite& hoc est dilacerate. et {43quia nec saevius, nec ce-Аlerius aliud fieri potest,}43 nova brevitate usus est. Р@@&7hominvm manibvs periisse ivvabit& oblique loquitur: Аnam vult ostendere, hominum hanc non esse crudelitatem. Р@@&7genva amplexvs& physici dicunt esse consecratas numi-Аnibus singulas corporis partes, ut aurem memoriae, hinc est "Cyn-Аthius aurem vellit et admonuit": frontem genio, unde veneran-Аtes deum tangimus frontem: dexteram fidei, unde paulo post А"atque animum praesenti pignore firmat": genua misericordiae, Аunde haec tangunt rogantes. {43sane sicut frequenter dictum est, etiam Аhic ostenditur subtiliter, Anchisen et Aenean tam pontificatus quam Аflamonii iuris et peritos et praesules fuisse. iure autem pontificali, si Аquis flamini pedes vel genua fuisset amplexus, eum verberari non lice-Аbat. hoc eo praecipiebatur, ne esset ullum praepedimentum religionis, Аquominus secundis numinibus inserviretur, aut esset inportunitas in Аprofanis locis aliquantisper morandi. quod hic diligenter exsequi vi-Аdetur de Achaemenide, qui post preces habitas genua amplexus, genibus @1 Аvolutans haerebat: in quo 'haerebat' morae vel praepedimenti verbum Аprocul dubio est. tum quod et ipse genibus volutabat, vel quod genua Аamplexus [2erat]2, etiam religioni habebatur: quo in loco satis non fuit Аnulla verbera adhiberi, nisi etiam fides data esset, qua securitas con-Аfirmaretur veniae concessae illis versibus 'ipse pater dextram Anchises Аhaud multa moratus dat iuveni atque animum praesenti pignore fir-Аmat'. neque enim oportebat tardius inmorari profanis cognitionibus, Аcum precatio caelestium deorum interposita daret curam observandae Аreligionis: dixerat enim 'per sidera testor, per superos atque hoc caeli Аspirabile lumen'; eaque propter addidit 'haud multa moratus', ut cele-Аritas concessionis piaculum nullum posset admittere in ipsum Achae-Аmeniden. hinc possumus aestimare magis eum verbera timuisse quam Аmortem, propter confessionem, ut diceret 'spargite me in fluctus vasto-Аque inmergite ponto. si pereo manibus hominum periisse iuvabit'. de-Аnique post haec addidit 'ille haec deposita tandem formidine fatur'.}43 Р@@&7qvi sit fari& per omnia subaudis 'hortamur'. 'qui sit' Аautem, hoc est {43quis Graecorum sit, id est}43 cuius filius sit, ut etiam Аrespondet: nam iam se dixerat Graecum. Р@@&7agitet fortvna fateri& hortamur fateri, quae eum for-Аtuna vexet, ut "agitataque numina Troiae". Р@@&7havd mvlta moratvs& nimiae benignitatis est non ex-Аspectare plurimas preces. Р@@&7praesenti pignore& {43&7firmat& quod ad hoc tempus poterat Аdari, id est}43 dextrae manus coniunctione, qua firmantur amicitiae, ut А"cur dextrae iungere dextram non datur?" et ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ гЫДуД"iungimus hospitio dextras ac tecta subimus". ЫДх@@&7svm patria ex ithaca& circumstantias omnes exsequitur: Аloci, personae, temporum. {43et licet rhetorice agat hic Achaemenides, quae @1 Аdicit, ut tollatur, pauca sunt; neque enim quicquam illi nocet nisi quod АGraecus. cetera quae dicit, ut fugiant, tantum narrationem rei gestae Аhabent: plane cum auctu, ut sit maior causa misericordiae, nisi forte Аhoc etiam putamus ad recipiendum valere, quod aliquod beneficium Аpraedicendo de Cyclope significat dari, nam infra ait 'recepto Аsupplice sic merito'.}43 &7infelicis vlixi& {43quoniam apud hostes loquitur,}43 Аquaerit favorem eius vituperatione, quem scit odio esse Troianis. ЫДч@@&7pavpere& nam, ut etiam de Sinone diximus, apud Аmaiores haec fuerat causa militiae. et bene utitur veniali statu Аper excusationem paupertatis, {43ut conciliet hostium animos, quasi ne-Аcessitate adversus eos dimicaverit}43. &7fortvna& pristina, paupertatis Аscilicet. {43et perseverat, ut invitus fecisse videatur.}43 Р@@{43&7trepidi& festini.}43 Р@@&7inmemores socii& 'inmemores dum trepidi', festini, ut Аper timorem, non per odium relictus fuisse videatur: nam et causas Аsubiungit timoris Cyclopum descriptione. {43ergo 'inmemores' timentes.}43 Р@@{43&7domvs sanie& deest horrida.}43 ЫДэ@@&7nec visv facilis& cuius posset etiam aspectus inferre Аformidinem. &7nec dictv effabilis& sermone non explicabilis. et Аmire exaggeravit post descriptionem. Р@@&7visceribvs& viscera proprie carnes sunt. &7sangvine atro& Аhoc est sanie. Р@@&7vidi egomet dvo& Homerus quattuor dicit. ergo aut dis-Аsentit ab eo, ut etiam in temporibus: nam ante ad Siciliam Aeneas, Аquam Ulixes venisse dicitur: aut certe hoc dicit, duo vidisse se; Аquot autem occiderit, ignorare {43per timorem. alii 'duo' 'simul' dicunt, Аnon enim duo sola adlisit}43. @1 Р@@&7resvpinvs& magnitudo virtutis ostenditur: {43quod una manu, Аquod resupinus, quod frangeret, velut exprimeret elidentem non in ter-Аram, sed ad saxum sublimiter quatientem}43. &7exspersa& haec fuit Аvera lectio, id est madefacta: nam si 'aspersa' dixeris, id est inro-Аrata, tapinosis et hyperbole iunguntur. ЫДЄ@@{43&7flventia tabo& pro fluenti tabo.}43 Р@@&7tepidi& melius 'tepidi', quasi adhuc vivi, quam 'trepidi', Аid est trementes, ne sit iteratio. Р@@&7vlixes& a solo nomine emphasin fecit: unde est quod se-Аquitur "oblitusve sui est". {43aliquanti tamen iuxta veteres 'oblitus', Аid est neglegens dictum tradunt. et est laus quod et in adversis con-Аstans fuerit, vel quem nemo inpune laesisset, vel qui dolo etiam for-Аtiores saepe vicisset.}43 Р@@&7ithacvs& Ithacensis. Р@@&7sepvltvs& stratus iacuit. Р@@{43&7iacvitqve per antrvm& hoc verbum de Varrone mutuatus est, Аqui ait "in lectu temulentos iacere, sobrios cubare consuescere".}43 Р@@&7inmensvm& etiam 'inmensum' ad Polyphemi magnitudinem Аpertinet, quasi in toto antro iacuerit. {43&7ervctans& Cicero "eructant Аsermonibus suis caedem bonorum". &7frvsta& Cicero in Philippicis Аfrustis esculentis vinum redolentibus.}43 ЫД·@@{43&7sortitiqve vices& vel partes membrorum, vel qui quo loco Аstaret. &7vndiqve& pro indiviso.}43 Р@@&7circvm fvndimvr& secundum Homerum, qui dicit alios Аeum tenuisse, alios caecasse oculum. &7acvto& fuste {43obusto}43: nam @1 Аsecundum istum sensum multi 'tenebramus' legunt. alii 'terebra-Аmus' legunt. 'telo' autem 'acuto' potest et simpliciter accipi. Р@@&7solvm svb fronte latebat& {43pro 'in fronte latebat'.}43 multi АPolyphemum dicunt unum habuisse oculum, alii duos, alii tres: sed Аtotum fabulosum est. nam hic vir prudentissimus fuit, et ob hoc Аoculum in capite habuisse dicitur, id est iuxta cerebrum, quia pru-Аdentia plus videbat. verum Ulixes eum prudentia superavit, et ob Аhoc eum caecasse fingitur. &7latebat& dormientis scilicet: nam Аmale sentit Donatus dicens 'late patebat' contra metrum. item Аdicit 'capillis tegebatur', aut 'latebat corporis conparatione'. ab-Аsolutus tamen est prior sensus. {43alii 'latebat' subiectum erat fronti Аet intra frontem recesserat tradunt.}43 Р@@&7argolici clipei avt phoebeae lampadis instar& unum Аmagnitudinis est, {43quia Graecorum clipei rotundi, ut Cato originum Аait}43; aliud splendoris. 'Phoebeae' autem derivatio est vel a Luna, Аvel a Sole. ЫД @@&7sed fvgite& occurrebat: si caecus est, cur timetur? sub-Аiungit, non unum esse, sed plures. {43et bene %suam ad monendum gra-Аtiam facit, quod illos ultro facere necesse erat. repetitio autem 'fugite' А[2ut in re]2 necessaria, ut alibi "heu fuge crudeles terras, fuge Аlitus avarum".}43 &7o miseri& aut blandientis particula est, ut in Te-Аrentio miser: aut re vera 'miseri', qui sunt delati ad Cyclopas. Р@@{43&7rvmpite& ut festinantes, non solvite, sed rumpite, ut А"festinare fugam tortosque incidere funes".}43 @1 Р@@&7qvalis qvantvsqve& unum morum est, aliud corporis. ЫЕГ@@{43&7centvm alii& id est tales et tanti.}43 &7cvrva haec habitant А&7ad litora vvlgo& ne tantum in montibus esse putarentur. &7vvlgo& Аpassim. Р@@{43&7infandi cyclopes& et supra "nec visu facilis, nec Аdictu effabilis ulli".}43 Р@@&7tertia iam lvnae& bene in desertis locis ex lunae ratione Аcolligit tempora. &7se complent& autem ideo, quia suum non ha-Аbet lumen, sed accipit a sole. {43et bene auxit misericordiam a tempore.}43 Р@@{43&7vitam in silvis& misericordia captatur a loco. &7deserta fe-А&7rarvm& propter feras deserta.}43 Р@@&7lvstra& cubilia: unde etiam lupanaria 'lustra' dicimus, Аubi habitant lupae, id est meretrices, dictae ab obscenitatis et odo-Аris similitudine. {43Cicero "vino lustrisque confectus".}43 Р@@{43&7sonitvmqve pedvm& ordo figuratus, cum traho, cum prospicio.}43 Р@@&7bacas& generale est, id est fructus arborum agrestium. А&7lapidosa corna& {43'lapidosa' dura: an quod in saxis nascantur?}43 ipsa Аarbor cornus dicitur, pomum vero cornum: {43inde}43 corna, ut templum, Аtempla. ЫЕН@@&7addixi& signato verbo exprimit desperationem. Р@@&7vos animam hanc potivs& oblique loquitur, ut supra: А{43reprehensio enim crudelitatis est: qui rogat salutem se ipse Аcondemnat}43. Р@@{43&7vix ea fatvs erat& ad probationis gratiam pertinet quod ea Аquae Achaemenides adfirmaverat statim adprobavere Troiani.}43 Р@@{43&7mole& molitione, agitatione.}43 Р@@&7litora nota& 'nota' ante oculorum amissionem {43potest Аaccipi.}43 sic Statius in nono "sequitur tamen inprobus Аhostem, qua meminit". @1 Р@@{43&7informe& ultra formam. &7ingens& potest et superioribus et Аsequentibus iungi, ut sit 'ingens lumen'.}43 Р@@{43&7trvnca manv pinvs regit& cuius caecitatem manu pinus regit.}43 ЫЕХ@@&7solamenqve mali& hinc Quintilianus dixit "magnum cae-Аcitatis solatium est habere rem videntis". Р@@&7tetigit flvctvs et ad aeqvora venit& hyperbaton in Аsensu, ut "progressi subeunt luco fluviumque re-Аlinquunt". Р@@&7flvvidvm& propter $O(MOIOTE/LEUTON& 'fluentem' noluit dicere. Аquod autem dicunt physici de effosso oculo sanguinem numquam Аfluere, verum quidem est, sed supra non effossum huius oculum, Аsed terebratum legimus: {43unde eum constat necdum fuisse curatum}43. А&7inde& aut de fluctibus, aut de spatio oculi. Р@@&7gemitv& cum gemitu. Р@@&7iam medivm& {43altius quam litus vel plus quam litus, id est Аunde altum incipit: vel}43 sic altum, ut medium putares; nam et in Аquinto sic dixit "interea medium Aeneas iam classe tene-Аbat, {43certus iter,}43" cum adhuc moenia respiceret. &7flvctv& legitur Аet 'fluctus'. Р@@&7trepidi& festini, ut "ne trepidate meas Teucri Аdefendere naves" item "accepit trepidos ac Nisum Аdicere iussit". {43&7celerare& infinitivum pro pronuntiativo. &7recepto& Аaut in societatem accepto, aut de periculo liberato, ut "fruges-Аque receptas" et "medioque ex hoste recepi".}43 Р@@&7sic merito& quia omnia eius probaverant dicta, ac si di- @1 Аceret, non fallacem, ut Sinonem. {43sane quibusdam videtur incongruum АAchaemenidis nusquam alibi factam mentionem, cum eum hic et salu-Аtem merito impetrasse et ut reciperetur a fugientibus dicat.}43 ЫЕЭ@@&7ad sonitvm vocis& remorum sonitum vocem dixit: vox Аenim est omne quod sonat, sic alibi "fractasque ad litora Аvoces": nam de hominibus non dixit, quia supra est 'tacitique in-■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ гЫЕЭДcidere funem'. &7vestigia torsit& bene uno sermone ostendit, eum Аrevertentem iam audisse sonum remigii. Р@@&7dextram adfectare& dextram intendere {43et inicere}43, scilicet Аsic, ut posset navem tenere. Terentius "ad dominam qui ad-Аfectant viam", id est intendunt: nam si 'dextra' legeris, ut sit А'dextra contingere', 'adfectare' 'contingere' caret exemplo. {43'ad-Аfectare' autem quidam dicunt hoc esse: pronum animum habere ad Аfaciendum quid occupandumque. alii 'adfectare', si 'dextra' legas, pro А'adfectandi' accipiunt, ut sit verbi infinitivus modus pro participio.}43 Р@@&7nec potis& id est nec potis est. 'potis' autem nomen Аest et declinatur potis, potis, poti, potem, potis, a pote. et nomen Аesse docet ratio conparationis; nam in superlativo 'potissimus' fa-Аcit; cui si detraxeris 'simus', invenies nominis positionem, ut 'acer-Аrimus acer', 'fortissimus fortis'. sic autem ut diximus declinari Аconpositio ostendit; nam 'huius impotis compotis, impotem compo-Аtem' facit: quod in simplici difficile invenis, per conpositionem Аagnoscis facilius. Р@@{43&7inmensvm& magnum. et dictum quod mensura conprehendi Аnon possit.}43 Р@@&7exterrita tellvs& poetica hyperbole. Р@@&7cvrvis cavernis& echo enim in concavis locis est. @1 Р@@{43&7at genvs& figurate 'at genus complent', ut "hic Аmanus ob patriam pugnando [2vulnera passi]2".}43 Р@@{43&7excitvm& a verbo 'cio cis cit'.}43 &7rvit& festinanter venit, А{43ut "ruuntque effusi carcere currus".}43 Р@@&7neqviqvam lvmine torvo& quia nocere non poterant. Р@@&7aetneos fratres& aut similes, aut feritate germanos, {43aut Аeiusdem patriae vel terrae, tamquam matris}43: nam non sunt Polyphemi Аfratres, quem Neptuni filium Homerus dicit. unde eo {43oc}43caecato АUlixes pertulit tempestatem, qui ad eum venit derelicta Calypso, Аcum qua decem annis fuerat: unde, ut supra diximus, Ver-Аgilii dictis dissentit temporum ratio. {43&7caelo& pro in caelum.}43 ЫЕи@@&7coniferae& {43conum sustinentes. et}43 conus dicitur fructus Аcupressi, et ipsa $KWNOEIDH\S& est: nam a rotunditate in acumen leva-Аtur. Cyparissus autem Telephi filius fuit, amatus ab Apolline, vel Аut alii, a Silvano. qui cum {43lassatus aestu sub quadam arbore somnum Аcaperet, subito strepitu excitatus}43 cervum, quem in deliciis habebat, {43fe-Аram credens}43 per ignorantiam {43misso telo}43 occidisset, flendo nimium Аmisericordiam meruit numinum, itaque in arborem cupressum con-Аversus est, aptam et consecratam lacrimis et luctibus. {43ergo cupressi Аquasi infernae, vel quia succisae non renascuntur, vel quia apud Atti- @1 Аcos funestae domus huius fronde velantur. alii hunc Cyparissum Cre-Аtensem puerum pulcherrimum et castissimum fuisse [2tradunt]2, quem Аquidam ab Apolline, non nulli a Zephyro amatum volunt. qui cum Аcastitatem suam incorruptam tenere cuperet, relicta Creta ad Orontem Аfluvium et montem Casium dicitur pervenisse, atque ibi in cypressum Аarborem commutatus, quae arbor ideo mortuis consecratur, quod caesa Аsemel nescit renasci.}43 Р@@{43&7constitervnt& metri causa 'constiterunt'.}43 &7silva alta А&7iovis lvcvsve dianae& 'Iovis' propter quercus, 'Dianae' propter Аcupressum: ipsa enim est etiam Proserpina. %inmane autem quod Аait et[iam] 'celso vertice', et 'lucus', qui propter religionem {43intactis Аarboribus et magis crescit et}43 diu permanet. ЫЕл@@{43&7excvtere& num expedire?}43 ЫЕо@@&7ni teneant cvrsvs& antiqui 'ni' pro 'ne' ponebant, qua Аparticula plenus est Plautus "ni mala ni stulta sis". sensus ergo Аtalis est: timor cogebat, ut quocumque navigaremus et ventum Аsequeremur, non iudicium: sed occurrebat praeceptum Heleni, vitare АScyllam et Charybdin. quare placuit ne cursus teneant, hoc est Аagantur et inpellantur inter utramque viam modico mortis inter-Аstitio, id est Scyllae et Charybdis, retro dare lintea: quod dum co-Аgitamus, prosperior nobis flare coepit Boreas. {43non nulli 'Scyllam Аatque Charybdim inter' distinguunt, ut sit ordo 'inter Scyllam et Cha-Аrybdin utramque viam leti discrimine parvo ni teneant cursus, certum @1 Аest dare lintea retro'. alius ordo est 'contra iussa monent Heleni, ne Аinter Scyllam et Charybdim cursum teneant'.}43 Р@@{43&7pelori& Sicilia Graece Trinacria ideo dicitur, quod tres ex-Аtremitates, quas Graeci $A)/KRAS& vocant, in mare videtur extendere, Pa-Аchynum quod in austrum vergit, Lilybaeum quod Africam spectat, АPelorum quod in Tyrrhenum mare procedit. sed 'angusta ab sede' ideo Аadicitur, quia eminus videntibus eum locum Italia et Sicilia terra con-Аtinens putatur, nec nisi ad vicinum accedentibus videtur.}43 Р@@&7missvs adest& favore scilicet numinum: quae Anchises opta-Аverat dicens "ferte viam vento facilem et spirate se-Аcundi". {43vel 'missus' iuxta qualitatem locorum; ita enim in illis an-Аgustiis et faucibus maris artari et conglobate spiritus fieri dicitur, ut Аad illum locum tantummodo missus videatur. &7vivo praetervehor А&7ostia saxo& pro 'vivi saxi', ablativum pro genetivo, vel viva saxa haben-Аtia. 'ostia' vero aut litora sunt, aut exitus fluminis in mare, aut in-Аtroitus portus.}43 Р@@&7pantagiae& hic fluvius Siciliae cum plenus incederet, im-Аplebat sonitu paene totam Siciliam: unde et Pantagias {43quasi %pan-Аtacuos}43 dictus est, quasi ubique sonans. hic postea cum Cereri quae-Аrenti filiam obstreperet, tacere iussus est numinis voluntate. А&7megarosqve sinvs& Megara oppidum est iuxta Syracusas. &7tha-А&7psvmqve iacentem& {43Thapsus}43 insula non longe a Syracusis, {43plana,}43 Аpaene fluctibus par. &7talia monstrabat& quia occurrebat: unde Аhaec loca nosti? @1 Р@@&7relegens& renavigans, {43ut "et primi lege litoris oram"}43. А&7errata& participium sine verbi origine: non enim facit 'error'. А{43&7retrorsvs& quasi a fine ad caput retexens.}43 Р@@&7infelicis vlixi& epitheton ad inplendum versum positum Аmore Graeco, sine respectu negotii. {43nam Aeneas incongrue infelicem АUlixen dicit; nisi forte quasi pius etiam hostis miseretur, cum similes Аerrores et ipse patiatur. et notandum conclusam de Achaemenide men-Аtionem.}43 Р@@{43&7praetenta& anteposita. &7iacet& sita est, ut "medio Аiacet insula ponto".}43 &7plemyrivm vndosvm& {43quidam insulam, qui-Аdam fluvium putant dici.}43 sane verbum de verbo expressit: hoc est Аenim 'undosum', quod 'Plemyrium'. {43sinus Syracusanus in quo Or-Аtygia. cuius hic necessarie meminit; nondum enim erant conditae Sy-Аracusae. 'undosum' vero quod usque illuc %vestigio aestuantis Charybdis Аdicitur pervenire.}43 ЫЕ╢@@&7ortygiam& haec tantum Ortygia dicitur, Apollinis vero Аetiam Delos. {43et bene addidit 'priores', ut haec quae nunc est semper Аappellata sit Ortygia, haec vero prioribus tantum.}43 &7fama est hvc А&7elidis amnem& Elis et Pisa civitates sunt Arcadiae, in qua est fons Аingens, qui ex se duos alveos creat, Alpheum et Arethusam: unde Аfit, ut fingantur coniungi in exitu, quos origo coniunxit ita. Are-Аthusam autem etiam in Elide esse testatur Vergilius dicens "sic Аtibi cum fluctus subterlabere Sicanos". haec secundum fa-Аbulas venatrix fuit: quae dum se in Alpheo post laborem ab-Аlueret, ab eo adamata est [{43in speciem avis Alpheos cognovisset la-Аtere, etiam sic eam mutatam persequi coepit, quae cum}43] et diu fugiens @1 Аdeorum miseratione in fontem {43sui nominis}43 mutata ad Siciliam per Аsecretos meatus venit: quod etiam Vergilius ostendit "et tandem Аpositis velox Arethusa sagittis". {43quam Alpheos illuc usque per-Аsequutus fonti eius se miscet: quod tali argumento probatur; nam cum Аequi, diebus festis Olympici Iovis certantes, in eo amne deluuntur, ster-Аcus equorum ex eo amne etiam in Arethusa recognoscitur. patera etiam Аquam in Alpheum quidam Olympionices miserat, in Arethusa inventa Аdicitur. quidam autem Arethusam non de Elide ad Siciliam venire, Аsed in ipsa Sicilia nasci volunt et venienti fluvio occurrere.}43 &7al-А&7phevm& quia Graece $*)ALFEI=OS& facit, ut $*AI)NEI/AS& Aeneas, {43$*MH/DEIA& Me-Аdea. &7ore& fonte vivo: et bene de fluvio, ut "unde per ora Аnovem".}43 ЫЕ╣@@&7ivssi nvmina magna loci veneramvr& vel ab Achaeme-Аnide {43admoniti}43, vel ab Heleno, vel ab Anchise, {43vel ab oraculis. et Аquaeritur, quae numina; vel quare non dixerit; et utrum Alpheum, an ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ гЫЕ╣ДArethusam intellegi voluerit}43. Р@@&7stagnantis helori& fluvii qui ad imitationem Nili super-Аfunditur campis. {43et Graeci stagna $E(/LH& dicunt, unde ait 'stagnantis АHelori'.}43 Р@@{43&7proiecta& porrecta, extenta, ut "proiecto dum pede Аlaevo".}43 &7pachyni& promunctorium {43est}43 austrum spectans: unde et @1 АPachynum dictum ab ae+ris crassitudine; nam $PAXU\S& est {43pinguis et}43 Аcrassus. Р@@{43&7radimvs& propter saxa latentia. 'radimus' autem nimium Аadiuncti praeterimus, ut "radit iter laevum interior".}43 Р@@&7camerina procvl& palus est iuxta {43eiusdem nominis}43 oppi-Аdum: de qua quodam tempore, cum siccata pestilentiam creasset, Аconsultus Apollo, an eam penitus exhaurire deberent, respondit $MH\ А$KI/NEI *KAMARI/NAN: A)KI/NHTOS GA\R A)MEI/NWN&: quo contempto exsiccave-Аrunt paludes, et carentes pestilentia per eam partem ingressis ho-Аstibus poenas dederunt. {43sed hoc responsum Aeneae temporibus igno-Аtum fuit: ergo non observavit poeta, sed ad praesens tempus locutus est.}43 Р@@&7inmanisqve gela& civitas a fluvio nominata, sicut etiam А'campi Geloi'. Р@@&7agragas& mons est muro cinctus, in cuius summa parte Аoppidum est: unde et Cicero ait "ad mare intra moenia ante Аoppidum expectabat" de Verre. notandum sane Vergilium haec, Аquantum ad sua tempora spectat, dicere, non quantum ad operis; АAenea enim navigante nec fuerat Camerina siccata, nec Gela vel АAgrigentum conditae: quod frequenter facit, sed nunc ideo vitiosum Аest, quia ex persona narrantur Aeneae. Р@@&7magnanimvm qvondam generator eqvorvm& secundum АPindarum quondam Agrigentini equos ad agones Graeciae mittebant, Аqui inde victores revertebantur. legimus etiam aliud: cum in Cap-Аpadocia greges equorum perissent, Delphici Apollinis responso ad-Аduxerunt equos de Agrigento, et reparavere meliores. {43quidam autem Аdicunt Heronem Agrigentinum, vel ut alii ferunt Dionysium, tyrannum АSiciliae, equos ad agonem Elidis Olympicum duxisse, et omnes vicisse.}43 @1 Р@@&7palmosa selinvs& civitas {43est}43 iuxta Lilybaeum, abundans Аpalmis {43quibus vescuntur,}43 et apio. {43an 'palmosa' ab equis nobilibus?}43 Р@@{43&7saxis lilybeia caecis& vere dixit, nam litus Lilybetanum na-Аturaliter saxis, quasi de industria constrictum est. sane notandum Аomnium trium promontoriorum Siciliae factam mentionem, ut А"ecce autem Boreas angusta ab sede Pelori" et "proiecta-Аque saxa Pachyni" et hic modo "saxis Lilybeia caecis".}43 Р@@&7drepani portvs& Drepanum civitas est non longe a Аmonte Eryce, trans Lilybaeum, dicta vel propter curvaturam litoris, Аin quo sita est, vel quod Saturnus post amputata virilia Caelo Аpatri illuc falcem proiecit, quae Graece $DRE/PANOS& dicitur: quod veri-Аsimile putatur propter vicinitatem Erycis, consecrati Veneri, quae Аdicitur nata ex Caeli cruore et spuma maris. {43quidam 'Drepana' Аdictum voluit a falce Cereris, quam ibi, cum filiam suam Proserpinam Аquaereret, amisit. Cato pluraliter "haec Drepana" dicit.}43 &7inlaeta-А&7bilis& propter patris amissionem. Р@@{43&7actis& transactis, vel quomodo 'mensibus actis'.}43 ЫЕ╟@@&7fessvm deseris& ut supra diximus, secundum АVergilium: nam Cato eum {43in originibus}43 ad Italiam venisse docet; Аunde etiam in sexto illud amphibolon est "quo magis Ita-Аlia mecum laetere reperta". {43nam et post Latinum Turnumque et АAmatam dicitur excessisse. sed bene hic subtrahitur, ne parum decoro Аamori intersit. quaeritur sane cur sine ulla descriptione funus patris Аpraeterierit? aut quia in V. dicturus est, et bis eadem dicere vitaverit, Аaut quia, sicut dictum est, Anchises ad Italiam cum filio pervenit.}43 Р@@&7nec vates helenvs& quia dixerat "prohibent Аnam cetera parcae scire Helenum". Р@@&7non dira celaeno& quae vel irata debuit adversa prae- @1 Аdicere. et bona pietate mortem patris graviorem dicit esse, quam Аfamem. Р@@&7hic labor extremvs& {43aut}43 apud Drepanum: {43aut 'extremus' Аsaevissimus, quia statim tempestate iactatus est. et bene de ipsa tem-Аpestate tacuit, quia Ilioneus supra dixerat "cum subito ad-Аsurgens fluctu nimbosus Orion in vada caeca tulit"}43. Р@@&7devs adpvlit oris& bene se commendat Didoni, dicens Аse ad eam deorum voluntate venisse. {43sane non dixit, quis deus, ut Аalibi "dabit deus his quoque finem".}43 Р@@{43&7vnvs& non [est] interpellante regina interrogationibus.}43 Р@@&7fata divvm& quae dii hominibus tribuunt. &7renarra-А&7bat& {43aut}43 're' vacat, ut "confieri possit": {43aut apparet АAeneam ante de suis casibus cum Didone confuse locutum. et ideo hic Аaddidit 'renarrabat', quasi quae dixerat antea, nunc ex ordine refere-Аbat, quod notat in primo "immo age et a prima dic hospes Аorigine nobis".}43 sane in secundi principio duo poetae sunt versus, Аsicut hic tres, et similis est finis initio: 'conticuit' et 'intentis'. Р@@{43&7conticvit tandem& ut "conticuere omnes".}43 &7tan-А&7dem& diuturnitatem narrantis expressit. notandum sane quia contro-Аversiarum more epilogos dedit sex istis prioribus libris, quos et Аesse bioticos voluit. nam singulis res singulas dedit, ut primo Аomina, secundo pathos, tertio errores, quarto ethos, quinto festivi-Аtatem, sexto scientiam. epilogos autem sic variavit, ut in primo Аmiseratio esset Didonis, in secundo mors Creusae, in tertio Anchi-Аsae, in quarto Didonis, in quinto Palinuri: in sexto Marcelli citum Аdeflet interitum. @1 аЯЇ @@@@{1SERVII GRAMMATICI А@@@@IN VERGILII AENEIDOS LIBRVM QVARTVM А@@@@COMMENTARIVS}1 С@@Apollonius Argonautica scripsit et in tertio inducit amantem АMedeam: inde totus hic liber translatus est. est autem paene totus Аin affectione, licet in fine pathos habeat, ubi abscessus Aeneae Аgignit dolorem. sane totus in consiliis et subtilitatibus est; nam Аpaene comicus stilus est: nec mirum, ubi de amore tractatur. iunctus Аquoque superioribus est: quod artis esse videtur, ut frequenter dixi-Аmus; nam ex abrupto vitiosus est transitus: licet stulte quidam Аdicant hunc tertio non esse coniunctum_in illo enim navigium, Аin hoc amores exsequitur_non videntes optimam coniunctio-Аnem. cum enim tertium sic clauserit 'factoque hic fine quievit', Аintulit 'at regina gravi iamdudum saucia cura', item paulo post А'nec placidam membris dat cura quietem': nam cum Aeneam dor-Аmire dixerit, satis congrue subiunxit, ut somno amans careret. {43alii Аsubitum transitum factum tradunt, quia non ostendit convivium disso-Аlutum: sed hoc subtiliter fecit, quia etiam alia convivia eam habuisse Аdescribit "post ubi digressi lumenque obscura vicissim". А&7regina]& [sane] bene 'regina', quia contra dignitatem amor susceptus Аgravior esse solet: ex hoc enim nomine et pudoris et deliberationis Аnascitur causa, et praecipue potiundi difficultas. videtur et post amis-Аsam castitatem etiam iustus interitus.}43 &7iamdvdvm& aut nimium {43et @1 Аvehementer}43, ut Terentius "iamdudum te amat; iamdudum illi Аfacile sit quod doleat": aut 'iamdudum', {43id est}43 a quo tempore Аvidit Aeneam; legimus enim "obstipuit primo aspectu АSidonia Dido": {43aut ex quo narrare coepit Aeneas: aut ex quo inter-Аvenit Cupido}43. &7savcia& hinc subiungit 'vulnus alit'. et bene ad-Аludit ad Cupidinis tela, ut paulo post ad faculam, {43ut}43 'et caeco car-Аpitur igni': nam sagittarum vulnus est, facis incendium. &7cvra& Аamore {43intolerabili, quem ferre non posset, ut "meque his ab-Аsolvite curis". 'cura' ergo,}43 ab eo, quod cor urat, ut "Ve-Аneris iustissima cura", item "mea maxima cura". {43sane Аper confusionem verbi et nominis dictum est; nam 'cura' est et verbum, Аut 'cura' cures, cum non est nomen.}43 Р@@{43&7vvlnvs alit& ut 'curam pascit'}43. &7venis& quia per venas amor Аcurrit, {43ut sanguis; nam in sanguine anima, in anima amor est: aut}43 Аsicut venenum. inde dictum "fallasque veneno", item А"longumque bibebat amorem": {43nam venenum ideo dicitur, Аquia per venas currit}43. &7caeco carpitvr igni& {43'caeco' [2non]2 quod Аnon cernat, sed quod non cernatur: vel quod Dido amorem suum vult Аoccultare, si possit, ideo 'caeco'. et}43 agit Vergilius, ut inventas fran-Аgat declamationes, ut hoc loco rem dixit sine declamatione: unde АOvidius "quoque magis tegitur, tanto magis aestuat ignis". ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ дТИК'caeco' ergo 'igni' {43possumus ut}43 validiore {43accipere}43, cuius {43haec}43 natura Аest, ut conpressus magis convalescat. {43'carpitur' autem paulatim con-Аsumitur, ut "carpit enim vires paulatim". sane 'igni' pro 'igne', Аdativus pro ablativo.}43 Р@@&7mvlta viri virtvs animo& bene mediam se facit praebere АDidonem inter regalem pudorem et amoris inpulsum. simulat enim Аse virtutem mirari, cuius pulchritudine commovetur. 'multa' autem А'virtus' figurate dixit; nam ad numerum transtulit quod est quan-Аtitatis: {43aut 'multa' pro magna}43. &7recvrsat& bene frequentativo Аusus est verbo in frequenti amantis cogitatione. @1 Р@@&7gentis& {43&7honos&}43 non Aeneae, ut sit velut excusatio; sed Dar-Аdani a numinibus, aut Veneris &7infixi pectore vvltvs verbaqve& А{43'vultus' inquit '[2et]2 verba haerent, virtus et honos gentis recursat', quia Аsuperiora vehementiora sunt ad amorem.}43 tale et illud est "illum Аabsens absentem auditque videtque". {43'pectore' vero pro 'pectori'.}43 Р@@&7nec placidam membris dat cvra qvietem& aut penitus Аquiete caruit, ut 'placida' epitheton sit quietis: aut habuit quidem Аquietem, sed non placidam, id est turbatam somniis: unde et ipsa Аpaulo post 'quae me suspensam insomnia terrent'. Р@@&7postera phoebea lvstrabat lampade terras& circumlocutio Аorientis diei; illa enim Aeneas per noctem {43in convivio Didonis}43 nar-Аraverat: licet, ut supra diximus, Vergilius ista, quae per naturam Аnecesse est fieri, plerumque contemnat. &7lvstrabat& aut inlustra-Аbat, aut re vera 'lustrabat', id est purgabat; nam nox quodam-Аmodo polluit mundum: {43vel circumibat, ut "lustrat Aven-Аtini montem"}43. Р@@&7vmentem vmbram& quia nox omnis umida est, ut "noctes Аlentus non deficit umor". et nihil interest, utrum umbram an Аnoctem dicat; nox enim umbra terrae est, ut supra "in-Аvolvens umbra magna terramque polumque". {43ergo 'umentem' Аpro 'umidam', quia umens est quod facit umidum quod sit: unde bene А'umentem' posuit.}43 est etiam hysteroproteron in sensu; {43prius est Аenim ut Aurora umbram dimoveat, post Phoebea lampas lustrat ter-Аras:}43 aurora enim solem praecedit. Р@@&7cvm sic vnanimem& de re pudenda locutura parum fuerat Аsororem eligere, nisi etiam unanimem. dicimus autem et 'unani-Аmus' et 'unanimis', sicut 'inermus' et 'inermis'. &7male sana& non Аplene sana, amore vitiata; 'male' enim plerumque 'non', plerumque А'minus' significat, sicut 've', ut 'vecors' {43et}43 'vesanus'. quamquam @1 А'male' et 'perniciose' significat, ut Lucanus "sic male Аdeseruit". {43&7malesana]& 'non [2sana]2', ut "statio male fida Аcarinis": aliquotiens 'minus' significat. et quidam 'malesana' nolunt Аhyphen legere, nec esse compositum verbum, quia composita unum ple-Аrumque corrumpant necesse est, ut 'malesuada'.}43 Р@@{43&7anna soror& cuius filiae fuerint Anna et Dido, Naevius dicit. Аet bene vocabulo necessitudinis blanditur, ut libenter amoris audiat con-Аfessionem; sed suspense et pedetemptim pudore resistente incipit.}43 &7in-А&7somnia terrent& et 'terret' et 'terrent' legitur. sed si 'terret' le-Аgerimus, 'insomnia' erit vigilia: hoc enim maiores inter vigilias et Аea quae videmus in somnis interesse voluerunt, ut 'insomnia' ge-Аneris feminini numeri singularis vigiliam significaret, 'insomnia' Аvero generis neutri numeri pluralis ea quae per somnium videmus, Аut "sed falsa ad caelum mittunt insomnia manes". Аsciendum igitur, quia si 'terret' dixerimus, antiqua erit elocutio; А'insomnia' enim, licet et Pacuvius et Ennius frequenter dixerit, АPlinius tamen exclusit et de usu removit. sed ambiguitatem lectionis Аhaec res fecit, quod non ex aperto vigilasse se dixit, sed habuisse Аquietem inplacidam, id est somniis interruptam, ut intellegamus Аeam et insomniis territam, et propter terrorem somniorum vigilias Аquoque perpessam. Р@@{43&7qvis& non nulli pro 'aliquis' accipiunt, vel 'qualis':}43 &7novvs& Аmagnus, ut "Pollio et ipse facit nova carmina". {43vel 'novus' Аqualis antea numquam, ut Terentius "nova figura".}43 &7svccessit А&7sedibvs& ut "succedoque oneri" et "succedunt Аtecto {43et flammas ad culmina iactant}43". @1 Р@@{43&7qvem sese ore ferens& cum eum ob virtutem laudet, addendo Аtamen os nec pulchritudinem denegaverit. 'ore' autem 'ferens' utrum Аoratione, an vultu, dubium est.}43 &7qvem sese ore ferens& ut А"obstipuit primo aspectu Sidonia Dido", item "nam-Аque ipsa decoram caesariem nato genetrix lumenque iu-Аventae {43purpureum et laetos oculis adflarat honores}43". &7forti А&7pectore et armis& ut etiam ab Ilioneo audierat dicente А"quo iustior alter nec pietate fuit nec bello maior et armis". Аsane subaudis 'est'. et bene virtutis commemoratione excusat Аsupra dictam pulchritudinis laudem. {43'pectore' autem suspende; non Аbis idem dicit, sed 'pectore' ad patientiam, 'armis' ad fortitudinem.}43 Р@@&7credo eqvidem& genus deorum esse {43ego quidem credo}43; nec Аenim 'vana fides' est, id est falsa: nam 'degeneres animos arguit Аtimor', id est probat, inpugnat. {43et bono ordine amari facit Aeneam Аab ea, de qua ait "iura dabat legesque viris", primo virtute Аet factis, deinde generis nobilitate, inde oratione, post pulchritudine: Аet singula singulis reddit.}43 Р@@{43&7qvibvs ille& pro quantis.}43 &7hev& per haec amoris inpulsus Аostenditur. {43et hoc ad miserationem pertinet.}43 Р@@&7qvibvs iactatvs fatis& ut "quis te, nate dea, Аper tanta pericula casus insequitur?" {43et est hysterologia: nam Аprius est ut bella exhauserit, post fatis iactatus sit. &7qvae bella& pro А'quanta': pronomen pro nomine.}43 &7bella exhavsta canebat& finita, Аterminata, quod nimiae virtutis est: nam inchoare bella quorum-Аlibet est, vincere vel finire paucorum. Р@@&7fixvm inmotvmqve sederet& cogi sese optat quae sic Аnegat. {43'inmotum' autem pro inmobile, participium vim nominis ha-Аbens.}43 &7sederet& placeret, ut "et sedet hoc animo". Р@@{43&7necvi& deest 'viro'.}43 &7vinclo ivgali& synaeresis est pro @1 А'vinculo'. 'iugali' autem propter iugum, quod inponebatur matri-Аmonio coniungendis: unde et Iuno iugalis dicitur. {43quidam 'iugali' Аaccipiunt pro 'coniugali', per aphaeresin dictum, quae fit cum de prima Аparte verbi syllaba detrahitur.}43 Р@@&7primvs amor& id est maritus. &7deceptam morte fefel-А&7lit& figurate dixit: morte sua decepit me et fefellit. Р@@&7pertaesvm thalami taedaeqve fvisset& 'pertaesus' par-Аticipium est sine verbi origine et regit genetivum, ut hoc loco: Аnam genetivus singularis est. Р@@&7hvic vni forsan potvi svccvmbere cvlpae& {43bene 'forsan', Аquasi adhuc dubitet.}43 singula pronuntianda sunt: ingenti enim dicta Аsunt libra, quibus confessioni desiderii sui quandam inicit refre-Аnationem. &7cvlpae& {43bene 'culpae' potius quam amori. et hoc}43 pro-Аpter antiquum ritum, quo repellebantur a sacerdotio, {43id est Fortu-Аnam muliebrem non coronabant,}43 bis nuptae. Р@@&7fatebor enim& bene uno sermone et culpam expressit et Аnecessitatem: fateri enim et coactorum est et culpabilium. {43sed hic Аvidetur per oblationem confessionis levius crimen efficere.}43 &7miseri А&7post fata sychaei& aut muliebriter dixit 'miseri': aut mortui, se-Аcundum Ciceronem, qui in Tusculanis 'miseros' mortuos vocat: aut Аcerte ob hoc 'miseri', cuius iam obliviscitur: aut {43'miseri'}43 sic occisi. Р@@&7sparsos fraterna caede penates& si Didonis, dispersos Аper fugam intellegimus; si fratris, pollutos cruore. {43'fraterna' autem А'caede', quam frater admiserit.}43 Р@@&7inflexit& quia supra ait 'fixum inmotumque sederet'. 'in-Аflexit' a rigido proposito deviavit. {43et bene per gradus crevit: pri-Аmum 'inflexit', ut fixos ostenderet; quae fixa sunt enim, quoniam Аavelli non possunt, inflectuntur: deinde 'inpulit labantem'; ea enim in-Аpelluntur, quae prona sunt ad cadendum.}43 &7labantem inpvlit& {43id @1 Аest}43 inpulit et labare fecit; non enim lababat qui ante inmobilis Аfuerat. cavendum sane, ne 'labentem' contra metrum legamus: nam А'la' longa est, ut "labere nympha polo". Р@@{43&7agnosco& participium 'agnotus', non 'agnitus'. Sallustius "nec Аinermos ex proelio viros quemquam agnoturum".}43 &7veteris А&7vestigia flammae& bene inhonestam rem sub honesta specie con-■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ дШЧДfitetur, dicens se agnoscere maritalis coniugii ardorem: {43hoc est, quo Аmariti diligi solent; nam erat meretricium dicere: in amorem Aeneae Аincidi}43. Р@@&7sed mihi vel tellvs optem privs ima dehiscat& callide, Аac si diceret posse se coniungi Aeneae, si mors secuta non fuerit. А{43et bene in vestigio revocavit. &7optem& pro velim.}43 ШЪ@@&7pallentes vmbras herebo& {43id est}43 in Herebo. alii 'He-Аrebi' legunt. {43aut 'Herebo', ad Herebum, ut "it clamor Аcaelo". et perseveravit in atroci imprecatione: nam non sufficit 'adigat Аme fulmine ad umbras' dixisse, adiecit 'pallentes umbras Herebo no-Аctemque profundam'.}43 Р@@{43&7pvdor& pudore pro pudicitia abutimur. et bene 'violo', quia Аpudor sacrosancte custodiendus est.}43 &7avt tva ivra resolvo& propter А{43illud}43 'vinclo iugali'. Р@@&7amores abstvlit& cum illo consumpta sunt desideria et Аvoluptates. {43&7amores& quibus amare possim. et bene videtur moram Аposuisse, cum dicit illud 'primus qui me sibi iunxit amores abstulit'.}43 Р@@{43&7servetqve sepvlchro& id est et defunctus servet, %et qui in se-Аpulchro est, ut "ipsa sed in somnis inhumati venit imago Аconiugis": sed modo pro mortuo accipiamus. sane caeremoniis veterum Аflaminicam nisi unum virum habere non licet, quod hic ex persona АDidonis exsequitur, dolentis stuprum admissum in amore Aeneae, quod @1 Аsupra dictis versibus probavit 'ille meos primus' et reliqua. nec fla-Аmini aliam ducere licebat uxorem, nisi post mortem flaminicae uxoris: Аquod expeditur, quia post mortem Didonis Laviniam duxit, et quod Аsubrepta vel retenta Creusa ex ipsius quoque confessione et praedicatione Аregia parata fuerit: quo nullum piaculum fore denuntiatur.}43 Р@@&7sinvm lacrimis implevit obortis& sinus dicimus orbes Аoculorum, id est palpebras, quae a palpitatione dictae sunt: nam Аsemper moventur. 'implevit' autem ideo, quia lacrimae plerumque Аse intra oculos tenent. et bene praemisit excusationem his lacri-Аmis commemoratione prioris mariti, {43quasi propter maritum fleret, Аcum amore cogente lacrimaret}43. Р@@&7anna refert& {43mire videtur intellexisse Anna, quid sibi sua-Аderi vellet Dido. et}43 suasoria est omni parte plena: nam et purgat Аobiecta, et ostendit utilitatem, et a timore persuadet. {43et usus est Аapto causae principio: nam cum aliquid propter nos petimus, benivolum Аnobis eum qui audit facere debemus; cum in aliena causa sententiam Аdicimus, nos illi benivolos debemus ostendere, ut habeatur dictis fides. Аpostquam igitur dicendo 'o luce magis dilecta sorori' ostendit nihil sibi Аsorore esse carius, summam rei ponit, an nuptiae faciendae sint 'so-Аlane perpetua maerens carpere iuventa', inde partes rei: a persona АDidonis, an, quia maritum perdiderit, alium accipere debeat 'id cine-Аrem aut manes credis curare sepultos'? a persona Aeneae 'placitone Аetiam pugnabis amori'? a loco 'nec venit in mentem quorum consederis Аarvis' a timore 'quid bella Tyro surgentia dicam germanique minas'? Аa causa et utilitate 'quam tu urbem soror hanc cernes'? a modo 'in-Аdulge hospitio causasque innecte morandi': an etiam id dii fieri velint, Аper coniecturam 'diis equidem auspicibus reor et Iunone secunda'.}43 @1 А&7o lvce magis dilecta sorori& id est dilectior: [{43quae diligatur ad-Аhuc, an magis quam lux dilecta, aut dilectior luce.}43] nam antiqui fre-Аquenter pro comparativo iungebant particulam 'magis'. tale et Аillud est "nate mihi vita quondam, dum vita mane-Аbat, care magis", {43Terentius "nihil videtur mundius, nec magis Аconpositum quicquam, nec magis elegans"}43. {43&7sorori& bene Anna Аdilecta respondit 'sorori', quia et Dido sic coepit 'Anna soror'. ergo Аper nomen necessitudinis ostendit, se quae sunt utilia persuadere, ut Аalibi "parvumque patri tendebat Iulum".}43 Р@@&7solane perpetva& id est, solane maerens in omni carpe-Аris iuventa? {43'perpetua' ergo continua. &7ivventa& autem pro iuventate Аaccipiendum: nam 'Iuventa' dea illius aetatis est, 'iuventas' aetas Аipsa iuvenilis, 'iuventus' iuvenum multitudo.}43 Р@@&7nec dvlces natos& propter liberos, quae fuit causa se-Аcundi matrimonii, ut Iuvenalis "sed placet Vrsidio lex АIulia, tollere dulcem cogitat heredem". {43et hysterologia est: nam Аper Veneris praemia proveniunt nati.}43 alii male iungunt 'natos Ve-Аneris' Cupidinem et Aeneam. {43alii $E)/RWTA& et $A)NTE/RWTA& dicunt.}43 А&7veneris nec praemia& {43id est}43 voluptates, {43ut}43 Homerus $TA/ TE DW=R' А$*)AFRODI/THS.& {43et volunt quidam $E(\N DIA\ DUOI=N& esse.}43 Р@@&7id cinerem avt manes credis cvrare sepvltos& propter Аillud, [{43'ille habeat secum servetque sepulchro'}43]: quia marito iuraverat, Аut "non servata fides cineri promissa Sychaeo". et Аbene extenuat dicendo non animam, sed cineres et manes sepultos. Аdicit autem secundum Epicureos, qui animam cum corpore dicunt Аperire. Р@@&7esto& adverbium concedentis est Graecum. &7flexere ma-А&7riti& non qui erant, sed qui esse cupiebant. alii intellegunt 'aegram @1 Аmariti', ut sit genetivus singularis, {43id est, tristem propter maritum}43. А{43vel 'aegram' ad morbum animi referas, id est, ut stultitiam iudicet in Аiuventa aetate nuptiis abstinere. 'aeger' enim animo dicitur, 'aegro-Аtus' corpore.}43 Р@@&7non ante tyro& aut in Tyro, ac si diceret 'Tyri': aut Аcerte $*TURO/QEN,& id est de Tyro, ut "Dardanus Hesperia". А{43quidam autem 'Libya', id est mariti Libyes, 'Tyro' mariti Tyrii Аexponunt.}43 &7despectvs iarbas& rex Libyae, qui Didonem re vera Аvoluit ducere {43uxorem}43 et, ut habet historia, cum haec negaret, Car-Аthagini intulit bellum. cuius timore cum cogeretur a civibus, pe-Аtiit ut ante placaret manes mariti {43prioris}43, et exaedificata pyra se Аin ignem praecipitavit: ob quam rem Dido, id est virago, {43quae vi-Аrile aliquid fecit,}43 appellata est; nam Elissa proprie dicta est. Р@@&7dvctoresqve alii& ergo et Iarbas ductor. {43'alii' autem, Аqualis Iarbas.}43 &7qvos africa terra& derivationes frequenter maio-Аres sunt a principalitate, interdum pares inveniuntur, raro minores: Аunde supra "Lacaena" notandum diximus. &7trivmphis А&7dives& id est bellicosa. {43et quidam dicunt Afros numquam triumphasse. АPlinius autem Secundus historiae naturalis et Pompeius Trogus Afros Аdicunt pompam triumphi primos invenisse, quam sibi Romani postea Аvindicaverunt. Livius autem Andronicus refert, eos de Romanis sae-Аpius triumphasse suasque porticus Romanis spoliis adornasse: merito Аergo 'dives triumphis'.}43 Р@@&7placitone etiam pvgnabis amori& ac si diceret: iure con-Аtempsisti eos qui displicebant, numquid etiam placito amori re-Аpugnabis? et est Graecum 'pugno tibi': nam nos 'pugno tecum' Аdicimus. {43et 'placito' alii volunt vel universis hominibus, id est con-Аiugali amori, vel legibus dictum.}43 @1 Ши@@&7hinc gaetvlae vrbes& ad terrorem 'urbes' posuit: nam Аin mapalibus habit{43ab}43ant. {43&7genvs insvperabile bello& ut А"quos nulla fatigant proelia nec victi possunt absistere ferro".}43 А&7infreni& aut saevi {43et feroces, ut ipse contrario "ni fre-Аnum accipere":}43 aut qui equis sine freno utuntur. Р@@{43&7cingvnt& non adiuncti sunt; sed 'cingunt' quasi circumdant, Аut "cingique urbem obsidione videret".}43 &7inhospita& bar-Аbara, aspera. {43et fictum 'inhospita', cum 'inhospes' non dicatur.}43 Р@@&7deserta siti regio& inhabitabilis. dicit autem Xerolibyen, Аid est partem Africae aridam, quae est inter Tripolin et Penta-Аpolin. et bene terret dicens iuxta esse aut bellicosas gentes, aut Аdeserta loca, unde non speratur auxilium. &7lateqve fvrentes А&7barcaei& hi prope sunt a Carthagine: unde addidit 'late furentes'. Аhi secundum Titianum in chorographia Phoenicen navali quondam Аsuperavere certamine. Barce autem civitas est Pentapoleos, quae Аhodie Ptolomais dicitur: nam Cyrene et Barce reginae fuerunt, quae Аsingulis dederunt civitatibus nomina. {43sed hoc per prolepsin dictum est.}43 Р@@{43&7bella tyro svrgentia& necessario ad persuadendum praesenti Аtempore usus est.}43 Р@@&7germaniqve minas& propter aurum, quod ei {43sic}43ut in primo Аdiximus tulerat. {43et 'minas' pro ipsis periculis posuit, ut ex Аpraecedentibus sequentia accipiamus.}43 Р@@&7dis eqvidem avspicibvs& hoc dicit: dii, qui sunt auspices ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ дШнВmatrimonii, Aeneam huc venire fecerunt: nuptiae enim captatis Аfiebant auguriis, ut "contentique auspice Bruto". {43Varro de pudi-Аcitia ait "auspices in nuptiis appellatos %auspici bisque ab @1 Аmarito et nova nupta per hos auspices captabantur in nuptiis".}43 А&7ivnone secvnda& {43vel}43 quae praeest coniugiis, {43quae pronuba appel-Аlatur: quamvis et ipsa in libris augurum praeesse dicatur auspiciis: Аaut quia Carthaginem fovet}43. Р@@{43&7hvc cvrsvm iliacas vento& mire, cum alio iter haberent, huc Аdelati sunt: et ideo addidit 'vento'.}43 &7tenvisse& perfecisse, inplesse. Р@@{43&7qvam& qualem vel quantam: pronomen pro nomine. &7vrbem А&7soror hanc cernes& mire pro voluntate sororis: ut si quis avaro suadeat Аspem pecuniae faciens.}43 Р@@&7conivgio tali& id est viri fortis: quod ideo non dicit, quia Аscit a Didone praedictum. {43et bene in ultimo coniugium posuit, propter Аquod universa praedicta sunt.}43 Ш▓@@&7veniam& aut beneficium {43et volentiam:}43 aut re vera 'veniam', Аperiurii scilicet, ut "non servata fides cineri promissa АSychaeo". {43&7tv modo& pro 'tantummodo'. %et alii quod te "modo vita Аsupersit".}43 &7sacrisqve litatis& 'diis litatis' debuit dicere: non Аenim sacra, sed deos sacris litamus, id est placamus: ergo nove Аdixit. {43&7sacrisqve litatis]& inter 'litare' et 'sacrificare' hoc interest, Аquod 'sacrificare' veniam petere, 'litare' propitiare et votum impetrare.}43 Р@@&7indvlge& da operam, ut "indulgent vino et Аvertunt crateras aenos". Р@@{43&7dvm pelago desaevit hiems& enumerat, quas morae causas possit Аinnectere. &7orion& id est dum occidit Orion, quoniam et oriens et oc-Аcidens tempestates commovet. et bene Orion opponitur, quia et Ilioneus Аdixerat "cum subito adsurgens fluctu nimbosus Orion".}43 А&7orion& corripuit ratione supra dicta. @1 Р@@{43&7qvassataeqve rates& hoc ad illud "quassatam ven-Аtis liceat subducere classem".}43 &7non tractabile& asperum, in-Аtractabile, {43sub quo tractari nihil possit}43. Р@@&7incensvm inflammavit& ut Horatius "oleum adde camino". А{43alii non 'incensum', sed 'inpenso' legunt, ut sit Terentianum "inpen-Аdio magis animus gaudebat mihi".}43 Р@@{43&7spemqve dedit dvbiae menti& dubitativa enim fuerat Didonis Аoratio dicendo 'si non pertaesum thalami taedaeque fuisset'. ergo Аiam non ambiget de quo dubitabat, sed sine respectu pudoris palam Аaget.}43 &7solvitqve pvdorem& propter vincula castitatis. {43et ad illud Аrespondit 'ante pudor quam te violo aut tua iura resolvo'.}43 Р@@&7delvbra adevnt& {43iuxta illud dictum sororis 'tu modo Аposce deos veniam'.}43 delubrum {43autem}43 dictum, {43aut,}43 ut supra Аdiximus, propter lacum in quo manus abluuntur: vel propter tectum Аconiunctum, {43quia una opera abluitur}43: aut certe simulacrum ligneum Аdelubrum dicimus, a libro, hoc est raso ligno factum, quod Graece А$CO/ANON& dicitur. {43sane in secundo libro de singulis specibus de-Аlubri iuxta Varronem relatum est: in quibus est species delubri talis, Аut praeter aedem area sit adsumpta deum causa, id est spatia relin-Аquantur iuxta aras ministerii causa, ad sacrificia peragenda. huius Аmoris hic meminisse eum accipere debemus 'principio delubra adeunt'. Аatque quia 'delubra' quasi solum nomen sine dei significatu poseruat, Аvoluit per 'aras' expungere divini nominis causam, licet in continua-Аtione non tam dei fecerit mentionem, quam propria deorum nomina in-Аtulerit, et quidem cum sacrificationis gratia, illis versibus 'legiferae @1 АCereri' usque 'iugalia curae'. nec non areae, licet oblique, attamen Аmanifeste meminit 'aut ante ora deum pingues spatiatur ad aras': quid Аenim est 'spatiatur', quam spatio lati loci obambulat? 'adeunt' autem Аproprie dixit; ad maiores enim qui accedit %ait soanori signum.}43 А&7pacemqve& benivolentiam, {43ut "si sine pace tua atque in-Аvito numine"}43. &7per aras exqvirvnt& {43vel apud aras, vel inter Аaras, ut 'it hasta Tago per tempus utrumque'. 'exquirunt' Аautem,}43 id est sacrificando explorant, an dii vellent huic rei consen-Аtire. dicendo autem 'per aras', aruspicalem artem ostendit, ut 'spi-Аrantia consulit exta'. {43duo enim genera hostiarum sunt: unum, in Аquo voluntas dei per exta exquiritur; alterum, in quo sola anima deo Аsacratur: unde etiam aruspices animales hostias appellant. sed de explo-Аranda voluntate divina hic expressit dicendo 'spirantia consulit exta'. Аanimalis vero hostiae speciem ostendit ubi Entellum facit Eryci taurum Аmactantem dicens "hanc tibi, Eryx, meliorem animam Аpro morte Daretis persolvo".}43 Р@@&7mactant& verbum sacrorum, $KAT' EU)FHMISMO/N& dictum, ut Аadolere; nam 'mactare' proprie est 'magis augere'. {43[2&7mactant& ver-Аbum sacrorum $KAT' EU)FHMISMO/N& dictum,]2 quasi magis auctum: unde Аet magmentum dicebant, quasi maius augmentum. olim enim hostiae А'immolatae' dicebantur mola salsa tactae; cum vero ictae et aliquid ex Аillis in aram datum, 'mactatae' dicebantur [per laudationem] per boni Аominis significationem. &7lectas bidentes& non vacat 'lectas'; moris}43 Аenim fuerat ut ad sacrificia eligerentur oves, quibus nihil deesset, @1 Аut in sexto "nunc grege de intacto septem mactare iu-Аvencos". 'bidentes' autem dictae sunt quasi biennes, quia neque Аminores, neque maiores licebat hostias dare. sunt etiam in ovibus Аduo eminentiores dentes inter octo, qui non nisi circa bimatum ap-Аparent: nec in omnibus, sed in his quae {43sunt}43 aptae sacris, inveniuntur. Р@@&7legiferae cereri& leges enim ipsa dicitur invenisse: nam Аet sacra ipsius thesmophoria vocantur, [{43id est legumlatio}43]. sed hoc Аideo fingitur, quia ante inventum frumentum a Cerere passim ho-Аmines sine lege vagabantur: quae feritas interrupta est invento usu Аfrumentorum, postquam ex agrorum divisione nata sunt iura. {43thes-Аmophoria autem vocantur legumlatio. an quia in aede Cereris aere in-Аcisae positae leges fuerunt?}43 &7phoeboqve& qui praeest auspiciis, qui-Аbus urbes reguntur. &7patriqve lyaeo& {43dictus Lyaeos $A)PO\ TOU= А$LU/EIN,& quod nimio vino membra solvantur.}43 qui, ut supra Аdiximus, apte urbibus libertatis est deus; unde etiam Marsyas, eius Аminister, est in civitatibus, {43in foro positus,}43 libertatis indicium, {43qui Аerecta manu testatur nihil urbi deesse}43. et communis hoc habet sen-Аsus: sacrificabat, inquit, primo numinibus, quae urbi praesunt, quasi Аnuptura pro utilitate rei publicae; deinde Iunoni, cui curae sunt Аnuptiae. {43alii dicunt hos deos quos commemoravit nuptiis esse contra-Аrios: Cererem quia propter raptum filiae nuptias exsecratur, vel ex quo АIovi nupta praelata Iunone repudiata est: nam cum Eleusine Cereris Аsacrum fit, aedes Iunonis clauditur; item cum Iunoni Eleusine fit, Аtemplum Cereris clauditur, nec sacerdoti Iunonis licet gustare unde Ce-Аreri sit libatum. et Romae cum Cereri sacra fiunt, observatur ne quis Аpatrem aut filiam nominet, quod fructus matrimonii per liberos constet. @1 АApollinem et Liberum contrarios nuptiis dicunt, quod ille expers uxoris Аvulgari amore sit usus, ille inter Bacchas non fida conubia sed stupra Аexerceat, nec nisi raptam coniugem habere potuerit. male ergo invocat Аhos Dido, quae sibi nuptias optat Aeneae. sed sicut prosperis diis, ut Аiuvent, ita adversis, ne obsint, sacrificandum est, ut "nigram АHiemi pecudem, Zephyris felicibus albam". alii dicunt favere Аnuptiis Cererem, quod prima nupserit Iovi et condendis urbibus praesit, Аut Calvus docet "et leges sanctas docuit et cara iugavit corpora Аconubiis et magnas condidit urbes": nam ideo et aratri sulco clau-Аditur civitas: vel quod eandem terram volunt et in eadem urbes ex-Аstructas. similiter et Liber propter Marsyam, sicut supra dictum est; Аmerito et Apollo; nam et in arce coli solet, et muros Troianis instituit: Аiure ergo in nova urbe his sacra fiunt. Iunoni duplici causa, quia et АCarthagini praeest et matrimonia dat.}43 est etiam sensus altior: nam Аfacturi aliquid ante adversos placamus deos, et sic propitios invo-Аcamus, ut "nigram Hiemi pecudem, Zephyris felici-Аbus albam". ergo modo nuptura placat ante Cererem, quae pro-Аpter raptum filiae nupturas exsecratur; Apollinem, qui expers uxo-Аris est; Liberum, qui nisi raptam coniugem habere non potuit: et ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ дШ║Ийsic Iunonem conciliat. Р@@&7cvi vincla ivgalia cvrae& quia est Curitis, est Matrona, Аest Regina. {43hanc Varro Pronubam dicit: unde et Aeolo nuptias pol-Аlicetur et Aeneae et Didoni coeuntibus adest, cum dicit "prima Аet Tellus et pronuba Iuno": et in septimo, ubi contra votum suum АLaviniam promissam vidit Aeneae, ait "et Bellona manet te Аpronuba", hoc est non ego quae soleo.}43 @1 Ш╜@@&7candentis& candidae: participium est pro nomine. &7media А&7inter cornva fvndit& non est sacrificium, sed hostiae exploratio, Аutrum apta sit. Р@@&7ante ora devm& ante simulacra. {43&7pingves& plenas vel san-Аguine delibutas, ut "pecudumque cruore pingue solum".}43 А&7spatiatvr ad aras& matronae enim sacrificaturae circa aras facu-Аlas tenentes ferebantur, quod cum quodam gestu fiebat: unde Sal-Аlustius "saltare elegantius quam necesse est probae". {43quidam Аgenus sacrificii appellant, quo veteres cum aras circumirent et rursus Аse converterent et deinde consisterent, dicebant minusculum sacrum. Аan hoc ad impatientiam amoris referendum est, quo iactata Dido loco Аstare non poterat, iuxta illud 'uritur infelix Dido totaque vaga-Аtur urbe furens'.}43 Р@@&7instavratqve diem donis& muneribus, quae aut dis offe-Аrebat, aut donabat Tyriis vel Troianis. 'instaurat' autem ideo, quia Аiam supra sacrificaverat, ut "simul Aenean in regia du-Аcit tecta, simul divum templis indicit honorem". {43sane qui-Аdam 'donis' sacrificiis volunt; nam et 'templa' 'donaria' abusive dicun-Аtur, ut est "ductos alta ad donaria currus".}43 Р@@&7inhians& intenta, per sollicitudinem. &7spirantia& {43id est}43 Аpalpitantia: quasi adhuc viva. {43&7consvlit exta& proprie dixit: aru-Аspices enim exta consulere dicuntur cum inspiciunt. 'exta' singularem Аnon habent, ut 'arma'.}43 Р@@&7hev vatvm ignarae mentes& non sacerdotes vituperat Аquasi nescios {43futurorum}43, sed vim amantis exprimit, et inde vituperat Аsacerdotes, qui admonuerunt non credituram: nam omnia futura a @1 Аsacerdotibus praedicta esse, sequens indicat locus, ut "mul-Аtaque praeterea vatum praedicta priorum". {43&7ignarae& ergo Аamoris reginae, quia illa alias causas litationis praetendebat, et ideo Аvota non perficiebat.}43 Р@@&7est& verbum est indeclinabile; nam frequenter deficit. est Аautem huius positio 'edo es est'. invenimus, sed quod abolitum Аest, {43et}43 'edo edis edit', unde est 'edere' et 'comedere', quod hodie Аnon dicimus; nam ab eo quod est 'es esse' et 'comesse' facit, quo Аtempore etiam pro praesenti utimur, ut 'volo esse': nam in de-Аfectivis tempora pro temporibus ponimus, ut 'odi novi memini', А'odisse nosse meminisse' etiam pro praesenti ponuntur, {43non 'odire Аnovire meminere'; nec enim possumus dicere}43. {43&7mollis flamma& utrum А'mollis flamma', an 'mollis medullas'?}43 Р@@{43&7tacitvm& de quo tacuerit etiam nunc apud alios. an apud АAeneam 'tacitum', quia sorori iam confessa est? 'tacitum' tacendum Аet pudore plenum. &7vivit& non nulli hoc loco 'vivit' pro vescitur di-Аctum accipiunt. &7svb pectore vvlnvs& ut "vulnus alit venis".}43 Р@@{43&7vagatvr& potest accipi 'vagatur' dum opera ostendit Aeneae.}43 Р@@&7vrbe fvrens& furor enim est amor, in quo nihil est stabile: Аunde et Cupido puer inducitur, quasi instabilis et infans, qui non Аpotest fari: unde paulo post "incipit effari mediaque in Аvoce resistit". &7qvalis coniecta cerva sagitta& satis congrua Аconparatio: {43singula enim singulis, cervam Didoni, sagittam amori, Аpastorem Aeneae, nemora urbi, ictum letalem amori mortifero comparavit}43. Р@@{43&7incavtam& nomen perituris accommodatum, ut "fallit Аte incautum pietas tua" et "excipit incautum".}43 &7cresia& АCretensia: nam Graece $*KRH/S& facit, unde et $*KRH=TES& et $*KRH/SIA& fa-Аcit. Latine 'Cretensis' facit, unde est 'Cretensia'. Р@@&7agens telis& urgens, persequens. @1 Р@@&7nescivs& {43aut nescius quod ferierit: aut}43 ignoratus {43et}43 latens; Аnon qui cervam nesciret. et rara sunt verba, quae per contrarium Аsignificant: nam cum 'vector' sit proprie qui vehit, invenimus etiam Аeum vectorem dici qui vehitur, ut Lucanus "vectoris Аpatiens tumidum supernatat amnem". tale est et 'formidolo-Аsus'; cum sit timidus, et timendum significat. cum enim exigat Аratio, ut nomina verbalia agentis habeant significationem, pro pas-Аsiva significatione plerumque ponuntur. {43quidam 'nescius' ad Aeneam Аreferunt, qui nescit amore suo vulneratam reginam.}43 &7fvga& cursu, ut А"simul arva fuga, simul aequora verrit": nam intellegere non Аpossumus fugam, cum dicat 'peragrat': peragrare enim est circumire Аinquirendo. Р@@&7dictaeos& Cretenses. cervae vulneratae dictamnum quae-Аrunt, {43qua gustata fere vulnerbibus tela depellunt,}43 ut in duodecimo Аlegimus "non illa feris incognita capris gramina". А&7letalis harvndo& propter futurum omen Didonis. {43et admiranda Аcopia loquendi 'letalis harundo', 'sagitta', 'volatile ferrum'.}43 Ш╦@@&7sidonias& Pygmalionis vel Sychaei: {43quod supra ait А"avari Pygmalionis opes" et "ignotum argenti pondus Аet auri". et hoc additum propter illud "omnibus exhaustos Аiam casibus, omnium egenos"}43. &7vrbemqve paratam& 'paratam' Аad illud pertinet, quod Aeneas propter civitatem navigat. {43et omnia Аei ostendit Dido, quibus possit inducere. et 'paratam' ideo, ut sit con-Аpendium quaerentibus sedes.}43 sed alii movent quaestionem quomodo А'paratam', cum paulo post inferat 'pendent opera interrupta'. Аsed paratum potest dici, cui etiam paululum superest: unde est А'minaeque murorum ingentes': {43nam ideo alibi "urbem Аpraeclaram statui, mea moenia vidi"}43. @1 Р@@&7incipit effari mediaqve in voce resistit& sic Horatius А"cur facunda parum decoro inter verba cadit lingua silentio?" Р@@&7labente die& {43ad convivia %retulit pervigratum est}43 quia in Аusu non erant prandia, ut Iuvenalis "exul ab octava Ma-Аrius bibit". Р@@&7demens& quae ea quae noverat audire cupiebat. Р@@&7narrantis ab ore& ut eum intueretur. et hoc loco per Аomnia amantis adfectus exprimitur. Р@@&7obscvra lvna& id est nox: nam nihil tam contrarium lu-Аnae est, quam obscuritas: {43aut ideo nox 'obscura luna', quia nec sem-Аper nec eadem hora oritur. 'vicissim' autem ideo, quia per diem sol Аlucet, illa per noctem: ergo apparens diurnum lumen, id est solis, re-Аprimit. an ipsa luna suum lumen reprimit, occidens et se obscurans?}43. Ш╥@@&7sola& sine eo quem amabat: nam regina sola esse non po-Аterat. est autem Plauti, qui inducit inter multos amatorem posi-Аtum dicentem quod solus sit: {43ut ipse alibi "me sine sola vides", Аquam constabat Antonii castra comitatam, sed 'sola' sine amatore tuo}43. А&7maeret& per diphthongon 'est tristis'; nam aliter militiam signi-Аficat, {43ut "aere merent parvo"}43. sane 'mereor' aliud est. {43&7vacva& aut Аsine Aenea et Troianis: aut magna, ut "vacua atria cir-Аcum intenti ludo". &7relictis& potest intellegi ab Aenea.}43 Р@@{43&7incvbat& quasi invita.}43 &7absens absentem& {43unum suffecerat: @1 Аsic "et fratrem ne desere frater".}43 Terentius "praesens Аpraesentem eripi, abduci ab oculis". Р@@&7imagine capta& ob amati similitudinem. Р@@{43&7infandvm& iuxta iudicium reginae, ut illa sentiebat; vult enim Аeam culpae eximere. alii 'infandum' quia falli non potest accipiunt, Аhoc est ipsam libidinem, in cuius vicem nihil subponi potest.}43 Р@@{43&7non coeptae adsvrgvnt tvrres& contra illud "pars du-Аcere muros". &7non arma ivventvs exercet& haud in armis se exercet: Аquemadmodum illud "ferrum exercebant".}43 Р@@{43&7portvsve& quod supra "hic portus alii effodiunt". А&7propvgnacvla& quibus porro pugnatur.}43 Р@@{43&7interrvpta& coepta et omissa.}43 &7minae& eminentiae murorum, Аquas pinnas dicunt: {43hinc et 'eminere' dicimus, ut in primo А"geminique minantur". quidam 'minaeque' ad interrupta opera re-Аferunt, ut quae inperfecta sunt sic videantur, quasi ruinam minentur}43. Р@@{43&7aeqvataqve machina caelo& exposuit, quid sint 'minae murorum Аingentes'.}43 Р@@{43&7simvl& postquam. &7tali& quali uritur infelix Dido.}43 &7peste& Аamore, incendio, ut "et toto descendit corpore pestis". Р@@&7nec famam& {43&7obstare fvrori&}43 honestam scilicet: sane $TW=N ME/-А$SWN& est. &7fvrori& iam non amori. ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ дШ▄@@&7adgreditvr& cum calliditate loquitur, {43et quasi ex praepa-Аrato, vel ex insidiis, ut alibi "facile ut somno adgrediare iacen-Аtem". &7satvrnia& ubi nocituram Iunonem poeta vult ostendere Satur-Аniam dicit; scit enim Saturni stellam nocendi facultatem habere, ut @1 Аalibi "Irim de caelo misit Saturnia Iuno" et А"Saturnique altera proles irarum tantos" et reliqua. ubi autem Аpropitiare eam promittit, ait "Iunonis magnae" et iterum А"adsit laetitiae Bacchus dator et bona Iuno".}43 Р@@&7egregiam vero lavdem& ironia est, inter quam et con-Аfessionem sola interest pronuntiatio: et ironia est cum aliud verba, Аaliud continet sensus. {43sane huius verbi initium tractum est, quia pro-Аprie egregium dicebatur, quasi in grege amplissimum, quod emineret ex Аgrege. singula autem hic pronuntianda sunt et morandum in singulis Аverbis; habent enim singula invidiam. &7spolia ampla refertis& trans-Аlatio rei militaris: referre enim spolia victores ex victis dicuntur.}43 Р@@&7pver& filius: graece dixit, $PAI=S,& {43ut Horatius "puerosque АLedae"}43. Р@@{43&7femina& bene 'femina', qualis mortalis, opponitur, ut А"mixta deo mulier" pro mortali intellegendum est.}43 &7dvorvm А&7est& bene cessit masculino femininum. Р@@&7adeo& multum, {43valde,}43 ut Terentius "adulescentem adeo Аnobilem". &7veritam te moenia nostra& propter illud А"haud tanto cessabit cardine rerum". &7moenia nostra& Iuno-Аnis hospitium: {43nam legimus "quo se Iunonia vertant ho-Аspitia". et 'nostra' Graece dixit}43. Шт@@&7modvs& finis: Iuvenalis "nullo quippe modo Аmillesima pagina surgit". {43&7sed qvis erit& archaismos.}43 &7avt А&7qvo nvnc certamine tanto?& {43'quo nunc' aut quo: aut ad quam Аrem: aut}43 quid opus est tanto certamine? {43aut figurate, quo tibi hoc, Аid est, quo nunc certamen tantum: aut quis modus erit in tanto cer-Аtamine: aut quousque, ut 'usque' extrinsecus accipiamus.}43 Р@@{43&7qvin potivs& pro 'cur non'.}43 &7pacem aeternam& non indutias @1 Аtemporales. {43&7pactosqve hymenaeos& licet fabula de Hymenaeo in primo Аlibro narrata sit breviter, tamen plenior talis est: Hymenaeus, АAtheniensis, adeo pulcher fuit, ut adulescens puella putaretur. is cum Аunam virginem nobilem ipse mediocriter ortus adamasset eiusque nu-Аptias desperaret, quod unum poterat, sequendo puellam amori satis faci-Аebat. sed cum Atheniensium nobilissimae virgines Eleusinae Cereri Аsacra facerent, subito adventu piratarum raptae sunt: inter quas etiam АHymenaeus, qui illo amatam fuerat secutus, tamquam puella raptus Аest. sed cum piratae praedam per maria longinqua portassent, in de-Аsertam regionem delati ac fatigati somno se dederunt: quos cum uni-Аversos occidisset Hymenaeus, relictis ibi virginibus Athenas reversus est Аpetiitque a civibus, ut, si virgines quae raptae fuerant reduxisset, di-Аlectae nuptias impetraret. quas cum reduxisset, optatam in matrimo-Аnium virginem meruit. quod coniugium quia felix fuerat, placuit [omni-Аbus] Atheniensibus omnibus nuptiis Hymenaei nomen interesse. est etiam Аalia ratio vocabuli: nam hymen quaedam membrana quasi virginalis Аpuellae esse dicitur: qua rupta quia desinat esse virgo, hymenaei nuptiae Аdictae.}43 Р@@&7habes tota qvod mente petisti& propter illud А"nostram nunc accipe mentem". Р@@{43&7ardet amans dido& plus dixit haec, quam Venus imperaverat: Аilla enim dixerat "sed magno Aeneae mecum teneatur Аamore", haec dixit 'ardet' et 'traxit furorem'. 'traxit' autem dixit, Аut spiritum trahere dicimus.}43 Р@@{43&7commvnem hvnc ergo popvlvm& utrum ad solum Carthaginien-Аsem retulit, quem velit sibi communem esse cum Venere: an utrumque, Аid est Tyrios et Troianos?}43 &7paribvsqve regamvs avspiciis& aequali @1 Аpotestate: et ab eo quod praecedit id quod sequitur. [et] dictum est Аa comitiis, in quibus iisdem auspiciis creati, licet non simul crearen-Аtur, parem tamen habebant honorem propter eadem auspicia: unde Аet consules pares sunt, cum necesse esset ut unus prior crearetur. Р@@&7phrygio servire marito& {43eloquenter,}43 $E)MFATIKW=S,& ac si di-Аceret 'exuli'. {43non nulli autem per fallaciam Iunonis dictum acci-Аpiunt. &7liceat& id est non necesse sit, sed in voluntate sit Didonis si Аvelit, ut supra 'paribus auspiciis', non imperio: potest enim imperium Аpar non esse, cum auspicium par sit. alii invidiose dictum volunt А'liceat Phrygio marito', id est qui victus est: et non dixit 'nubere', Аsed 'servire'. quidam 'servire' dubitant utrum Didonem, an Tyrios Аdixerit. sane hic coemptionis speciem tangit. coemptio enim est ubi Аlibra atque aes adhibetur, et mulier atque vir inter se quasi emptionem Аfaciunt: quod ait etiam in primo georgicorum "teque sibi gene-Аrum Thetys emat omnibus undis". quoniam coemptione facta mu-Аlier in potestatem viri cedit atque ita sustinet [liberis] conditionem li-Аberae servitutis, ait [enim] 'liceat Phrygio servire marito' et in georgicis А"tibi serviat ultima Thule". quoque omnis iste mos coem-Аptionis et citra nominis nuncupationem dotis datae taxatione expedi-Аretur, quae res in manum conventio dicitur, subiunxit 'dotalesque tuae АTyrios permittere dextrae'. quid est enim aliud '[2permittere]2 dextrae', Аquam in manum convenire? quae conventio eo ritu perficitur, ut aqua Аet igni adhibitis, duobus maximis elementis, natura coniuncta habeatur: Аquae res ad farreatas nuptias pertinet, quibus flaminem et flaminicam Аiure pontificio in matrimonium necesse est convenire. sciendum tamen Аin hac conventione Aeneae atque Didonis ubique Vergilium in persona АAeneae flaminem, in Didonis flaminicam praesentare.}43 Р@@&7dotales tyrios& regalem spectavit personam. &7permit-А&7tere dextrae& quasi per manus conventionem: secundum ius locu-Аtus est. @1 Р@@&7olli& aut illi, aut tunc. cetera per parenthesin dicta sunt: А{43ordo enim est 'olli sic contra est ingressa Venus'}43. &7simvlata mente& Аhoc est 'talibus adgreditur'. Р@@{43&7qvo& pro 'ut': pronomen pro coniunctione causali.}43 &7liby-А&7cas adverteret oras& absolutior quidem est haec lectio, sed verior Аet figuratior illa est 'Libycas averteret oras': nam plerumque tra-Аhitur schema, ut aliquo ituri non ad locum, sed de loco ponamus Аsignificationem, ut si dicas 'de Campania abeo in Tusciam', 'abeo' Аhonestius est, quam si 'eo' dixeris. nec hoc tantum hoc loco facit, Аsed pluribus: hinc enim est "ripamve iniussus abibis?" Р@@&7ingressa venvs& calliditatis est, ut supra: {43habet Аenim haec vox insidiarum significationem}43. {43&7qvis talia demens& deest А'nisi', ut sit '"nisi" demens'.}43 Р@@{43&7avt tecvm malit contendere bello?& non dixit 'possit': quod Аautem addidit %satis bello exserte. &7si modo qvod memoras& oblique, dum Аconsentit, docet fieri non posse.}43 Р@@&7fortvna seqvatvr& {43[aut] subauditur fortuna prospera.}43 hoc Аad casum pertinet. Р@@&7fatis incerta feror& bene omnia tetigit quibus res hu-Аmanae reguntur: casum, fata, voluntatem deorum. {43alii sic exponunt: Аquia scio fatis aliud videri, ideo de Iovis voluntate nunc dubito: ergo А'fatis' propter fata. sane oratorie et blanditur et pugnat, sed non pa-Аlam, dicendo incertam se esse de voluntate fatorum.}43 ШЁ@@&7avt foedere ivngi& si 'foedera', per se plenum est: si А'foedere', ad 'populos' pertinet. Р@@{43&7tv conivnx& dicendo 'coniunx' ostendit eam non posse ignorare, @1 Аinpossibile esse quod petit.}43 &7tibi fas animvm temptare precando& Аsic Aeolus "tuus o regina quid optes explorare labor". Р@@&7perge seqvar& {43per te incipiet.}43 bene aliud agens aliud Аostendit: ante est enim Iunonis officium ex matrimonio, sic usus АVenerius: unde paulo post 'adero, et tua si mihi certa vo-Аluntas'. {43&7tvm& quidam ordinis esse volunt, 'tunc' temporis.}43 &7ex-А&7cepit& subsecuta est. {43et potest 'excepit' pro 'insidiose respondit' ac-Аcipi, ut "aemulus exceptum Triton" et "exci-Аpit incautum".}43 Р@@&7iste labor& scilicet explorationis a Iove: {43quod dixerat А'si Iuppiter unam'}43. {43&7qvod instat& quod fieri volo.}43 Р@@&7confieri& 'con' abundat, ut "fata renarrabat А{43divum cursusque docebat": quamvis veteres indifferenter 'confieri' Аdicebant}43. {43&7pavcis adverte& id est 'animadverte': parte pro toto usus Аest. et aut 'adverte paucis', aut 'paucis docebo'.}43 ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ дШї@@{43&7miserrima dido& aut ex persona miserantis dictum: dolet enim Аinsidiis circumventam: aut 'miserrima' quae perdiderit castitatem.}43 Р@@{43&7nemvs& pro silvis et montibus. &7vbi& hoc loco pro 'cum'.}43 Р@@{43&7titan& Sol: unus enim de Titanibus Hyperionis filius contra АIovem non fecit.}43 &7retexerit orbem& quem nox tegebat: {43ergo 'in-Аluminaverit'. huic contrarium "quotiens umentibus umbris Аnox operit terras".}43 Р@@&7nigrantem& nigrum: participium pro nomine, {43sine verbo}43. А{43et quaeritur, quis prius 'nigrantem' dixerit?}43 Р@@&7alae& equites: ob hoc 'alae' dicti, quia pedites tegunt Аalarum vice. &7trepidant& festinant, ut "hic me dum @1 Аtrepidi crudelia limina linquunt". &7indagine& ferarum in-Аquisitione. {43et quidam cum vestigatoribus alatorum mentionem inductam Аaccipiunt: nam indaginem vestigatores ipsos tradunt, alas vero alatores, Аqui dextra et sinistra plagarum sublata voce prohibent feras exire. А&7trepidant& vero hoc loco 'sensim' accipiunt, non, ut alibi, 'festinant', Аquia saltus non cursu, sed sensim cinguntur. quidam 'trepidant' ab Аequis, qui hodieque trepidare dicuntur, appellari putant. Cato "sedere Аnon potest in equo trepidante".}43 Р@@&7desvper infvndam& quia ae+r est Iuno. bene {43ergo}43 hic se Аfacturam dicit quod habet in potestate. &7omne ciebo& pro 'totum': А'omne' enim numeri est, 'totum' quantitatis. Р@@&7nocte opaca& nubium caligine. Ш¤@@&7tva si mihi certa volvntas& hoc est, si etiam tuum Аsubsequatur officium: {43quia Iuno coniugii, Venus causa coniunctionis Аsit. igitur Iuno nil se posse adnuntiat, nisi voluntas Veneris adfuerit. А'certa' autem firma, quia promiserat}43. Р@@&7convbio& {43hoc Veneri contrarium est: et hic est dolus, quem Аintellectura est et risura.}43 'nu' naturaliter longa est ab eo, quod est А'nubere', ut "conubia nostra reppulit"; sed modo metri Аcausa corripuit. Р@@{43&7hic hymenaevs erit& id est, hae erunt nuptiae. sane de Hy-Аmenaeo licet superius iam dictum sit, tamen sunt etiam aliae opiniones: Аnam alii hunc Veneris et Liberi filium dicunt primum nuptiis prospere Аusum, ob quod in nuptiis vocatur: unde nuptiale carmen Hymenaeus. Аalii nuptiarum inventorem tradunt et ideo carminibus decorari; quod Аexemplum ab eo proditum ubique servatur. Cornelius Balbus Hyme-Аnaeum ait, Magnetis filium, musicae artis peritum, pulchritudine mu-Аliebri, dum nuptias Liberi patris et Althaeae religiosis cantibus celebrat, Аexspirasse: propter quod ei talis honor in nuptiis adtributus est, ut @1 Аcelebratio nominis eius nuptiarum iungendarum perpetuum omen esset.}43 А&7non adversata& legitur et 'aversata'. Р@@{43&7repertis& vel compertis, vel deprehensis. cur autem dolis re-Аpertis risit? qui altius intellegunt, sic tradunt: hoc est quos iampri-Аdem compererat, cum Ilium oppugnaretur.}43 ЫБВ@@&7ivbare exorto& nato lucifero: nam proprie 'iubar' lu-Аcifer dicitur, quod iubas lucis effundit: unde iam quicquid splendet Аiubar dicitur, ut argenti, gemmarum. est autem lucifer interdum АIovis: {43nam et antiqui 'iubar' quasi 'iuvar' dicebant:}43 plerumque Ve-Аneris stella: unde Veneris dicta {43est}43, ut "quem Venus Аante alios astrorum diligit ignis". {43alii iubar solem; alii splen-Аdorem siderum dicunt.}43 sane modo hysteroproteron in sensu est; А[{43nam si lucifer iubar est}43] iubar enim praecedit auroram. et facit А'hoc iubar, huius iubaris'. Р@@&7retia rara plagae& multi dividunt, ut sit '{43retia}43 rara' Аmaiora, plagas {43vero}43 minora intellegamus. alii plagas per defini-Аtionem accipiunt, ut intellegamus 'quae sunt retia rara, plagae'. Аsciendum tamen proprie plagas dici funes illos, quibus retia ten-Аduntur circa imam et summam partem. {43sane 'retia rara, plagae' et Аreliqua subauditur 'portantur': aut zeugma est 'ruunt'.}43 &7lato ve-&А{43&7nabvla ferro&}43 lati ferri. venabula {43autem}43 ob hoc dicta, quod sunt Аtela apta venatui, {43quasi excipiabula}43. Р@@&7massyli& Massylorum gens est non longe a Mauritania. Аet 'Massyli' legendum per unum 'i' {43litteram}43, ne non stet versus: А'sy' enim longa est, ut "hinc mihi Massylae gentis mon-Аstrata sacerdos". &7et odora canvm vis& plus {43enim}43 est, quam @1 Аsi diceret 'multitudo': unde Sallustius "qua tempestate ex ponto Аvis piscium erupit". {43ergo vim aut ad multitudinem, aut ad natu-Аram retulit.}43 'odora' autem {43non olens, sed odorem inveniens: ergo}43 in-Аproprie dixit: nam 'odorum' est quod ex se odorem emittit, non Аquod odorem sequitur, ut Statius "et odoro vulnere pinus". sic Аest et "inter odoratum lauri nemus" pro 'odorum': Аnam odoratum est quod aliunde odorem accipit, ut 'odoratum Аtemplum'. tria ergo sunt: 'odorum' quod per se olet, 'odoratum' Аquod aliunde odorem accipit, 'odorisecum' quod odorem sequitur; Аsicut modo de canibus debuit dicere. Р@@&7cvnctantem& morantem: atqui amatrix {43ad eum quem ama-Аbat,}43 debuit festinare; sed pathos natura superavit, {43ut mulierem et Аreginam ostendat,}43 ut Terentius "dum moliuntur, dum conantur, Аannus est". deinde haec morabatur {43iam}43 studio placendi. {43hic enim Аinducitur veste, armis, auro, vel purpura comptior, cum supra natura-Аlis pulchritudinis gloria contenta sit, ut "regina ad templum Аforma pulcherrima Dido".}43 &7ad limina& ante, vel apud. {43&7primi& Аprincipes, ut "una omnes iuvenum primi". et bene re-Аginae officio primi adsunt, quia de plebe dixerat 'it portis iubare exorto Аdelecta iuventus' et 'Massylique ruunt equites'.}43 ЫБЗ@@&7stat sonipes& adest, praesens est: nam si 'stat' simpli-Аciter acceperis, vituperatio est: nam legimus "stare loco nescit". Аdenique sequentia dictum hoc explanant, ut 'ac frena ferox spu-Аmantia mandit'. &7spvmantia& spumas moventia, ut 'naufragum Аmare', quod naufragos facit. Р@@{43&7tandem& hoc ad illud redditum 'reginam thalamo cunctantem'.}43 @1 Р@@{43&7sidoniam picto& et reliqua. vetere ceremoniarum iure praeceptum Аest, ut flaminica venenato operta sit. operta autem cum dicitur pal-Аlium significatur, venenatum autem infectum: quod ipse ait in bucoli-Аcis "alba nec Assyrio fucatur lana veneno". hic vero cum dicit А'Sidoniam' ostendit Tyriam et purpuream: purpuream declarat infectam. А'chlamydem' autem pallium esse quis dubitet? praeterea flaminicam Аhabere praecipitur arculum, ricam, venenatum, fibulam. de venenato Аdictum est. arculum vero est virga ex malo Punica incurvata, quae Аfit quasi corona et ima summaque inter se alligatur vinculo laneo albo, Аquam in sacrificiis certis regina in capite habebat, flaminica autem АDialis omni sacrificatione uti debebat. Vergilius ergo propter nominum Аet intellectus difficultatem aliter omnia conprehendit: nam pro pallio Аchlamydem, pro venenato, id est infecto, Sidoniam. arculum vero et Аfibulam ex auro facta commemorat dicendo 'cui pharetra ex auro, cri-Аnes nodantur in aurum', quod in arculum potest referri: nam de Аfibula manifestum est cum ait 'aurea purpuream subnectit fibula vestem'. А'subnectit' autem quid aliud est, quam sursum nectit ac per hoc suc-Аcinctam facit? 'vestem' vero possumus ricam accipere, quia rica genus Аest vestis. sciendum sane, sicut supra dictum, ubique Didonem flamini-Аcam ostendi.}43 &7limbo& limbus est, sicut supra diximus, Аfascia, quae ambit extremitatem vestium secundum antiquum ritum, Аut "victori chlamydem auratam, quam plurima cir-Аcum purpura". Р@@{43&7cvi pharetra ex avro& deest 'erat'. et amat poeta iterare Аvoces, vel pretiosas, vel necessarias, vel optabiles: pretiosas, ut @1 А"aerea cui gradibus surgebant limina" et "aurea pe-Аctoribus demissa monilia pendent": necessarias ita "ab АIove principium generis, Iove Dardana pubes": optabiles ita А"humilemque videmus Italiam".}43 &7crines nodantvr А&7in avrvm& veluti retiolum {43dicit}43, quod colligit comas: {43quae Graece А$KRWBU/LH& dicitur}43. ЫБН@@&7ipse ante alios& quia amatur, {43et}43 ideo ei dat pulchritu-Аdinem, licet Ascanio magis congruat. {43&7pvlcherrimvs& ex animo Di-Аdonis: hoc enim ei videbatur. alibi epitheta Aeneae dat: cum religio-Аsum ostendit, dicit 'pium'; cum fortem, 'magnanimum}43'. ЫБП@@{43&7vbi& hoc est 'cum'.}43 &7hibernam lyciam& non asperam, sed Аaptam hiemare cupientibus: sic enim se habet natura regionis. et ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ дЫБПГbene aliud agens aliud ostendit: nam constat Apollinem sex mensi-Аbus hiemalibus apud Pataram, Lyciae civitatem, dare responsa: unde АPatareus Apollo dicitur: et sex {43mensibus}43 aestivis apud Delum. {43ergo А'hibernam' utrum quod ibi hiemare soleat; an frigidam; an hieme Аtemperatam; an quam hiberno tempore deserere soleat? &7xanthiqve А&7flventa& 'que' pro 'vel' posuit: hoc enim dicit 'vel cum Xanthum, vel Аcum Lyciam relinquit', ut est "suspectaque dona praecipi-Аtare iubet subiectisque urere flammis".}43 Р@@{43&7deserit& relinquit, ut "desertosque videre locos Аlitusque relictum". &7delvm maternam& quae Latonam fugientem, dra-Аcone Pythone insequente, suscepit. et hoc ideo, quia, sicut dictum est Аsex mensibus aestivis apud Delum responsa dat. &7invisit& repetit: per Аquod ostendit relicta Delo ad Lyciam transire.}43 &7invisit apollo& АApollini Aeneam vel propter sagittas, quibus in venatu utebatur, Аcomparat; vel certe propter futurum infelix matrimonium: ut enim Аet supra diximus, nuptiis est hoc numen infensum. {43vel Apollini @1 АAeneam, ut in primo Didonem Dianae: quomodo germanorum Аnuptiae esse non possunt.}43 Р@@{43&7choros& sacra.}43 &7cretes& ab eo, quod est 'Cres'. Р@@&7dryopesqve& populi iuxta Parnasum, ut "Dryopumque Аtrahens Erasinus aristas". {43Erasinus vero fluvius est. hi populi, Аab Hercule victi, Apollini donati esse dicuntur.}43 &7pictiqve agathyrsi& Аpopuli sunt Scythiae, colentes Apollinem hyperboreum, cuius logia, А{43id est responsa,}43 feruntur. 'picti' autem, non stigmata habentes, {43sicut Аgens in Britannia,}43 sed pulchri, hoc est cyanea coma placentes. {43hos АMelissus ab Homero %Achabas appellari ait: qui propter scientiam Аsagittarum Apollini sunt gregales, sicut Cretes.}43 Р@@&7cynthi& montis Deli. &7flventem& unguentatum {43et odo-Аribus abundantem: aut prolixum et effusum, ut $TO\N A)KERSEKO/MHN Аsignificet}43. Р@@{43&7fronde premit& id est comprehendendo crinem efficit, ne fluat,}43 А&7fingens& conponens, ut "corpora fingere". {43&7inplicat А&7avro& non frontem, sed crinem, qui est illi retrorsum in nodum collectus.}43 Р@@&7tela sonant& {43&7vmeris&}43 ut in nono "pharetramque Аfuga {43sensere}43 sonantem". {43'umeris' vero aut 'in umeris', aut 'ex Аumeris'.}43 &7havd illo segnior& id est, non illo deformior: nam Аplerumque virtus et pulchritudo pro se invicem ponuntur. hinc est А"satus Hercule pulchro pulcher Aventinus": nam АHerculi satis est incongrua pulchritudo. sic Plautus in Pyrgopo-Аlinice de muliere {43interrogat}43 "quidnam, fortis est?" id est pulchra. @1 Р@@{43&7egregio& praeclaro: et sic dicimus, quasi extra gregem.}43 Р@@{43&7lvstra& latibula ferarum vel luporum: unde et lupanaria me-Аretricum lustra dicuntur.}43 Р@@{43&7ecce& adverbium demonstrationis est, ut ostenderet velociter Аfactum. et bene hac particula utitur: facit enim nos ita intentos, ut Аquae dicuntur putemus videre. ita enim capreae %suspensionis super Аsaxa currunt, ut putes cadere illas cum exiliunt.}43 &7ferae caprae& Аhoc est capreae. et bene aptat descriptionem ad species, ut cervis Аcampos, capreis saxa permittat. {43&7saxi& pro 'montis', ut А"accipiens sonitum saxi de vertice pastor". &7caprae& quas Graeci А$AI)GA/GROUS& vocant.}43 Р@@&7decvrrere& bene praeterito usus est tempore ad expri-Аmendam nimiam celeritatem: {43ostendit enim iam factum. sane 'decur-Аrere' iuxta analogiam dixit, non, ut imperiti putant, decurrerunt}43. Р@@&7transmittvnt& celeriter transeunt: {43praecipue 'transmittere' Аest de loco ad locum transitio}43. Р@@{43&7pvlvervlenta& num 'cervorum pulverulenta agmina', quae Аpulverem faciunt, ut "pulverulenta coquat maturis solibus aestas"? А&7glomerant& pro 'involvunt'. alias pro 'in unum contrahunt', ut А"quem circum glomerati hostes": vel glomerati eunt.}43 ЫБЭ@@{43&7gavdet eqvo& gaudet, quod acrem equum habeat et velocem.}43 А&7iamqve hos cvrsv& id est 'modo', ut "iam{43que eadem Аdigitis, iam pectine pulsat eburno". et bene puerilem osten-}43Аdit animum, qui per mobilitatem {43et inconstantiam}43 frequenter optat Аtimenda. Р@@{43&7pecora inter inertia votis& bene per contemptum 'pecora', cum @1 Аea sint pecora, quae non silvestri, sed humano usui aluntur. 'inertia' Аautem pro ignavis et innocuis posuit; et hoc ad capreas et cervos retu-Аlit, [2ut]2 in georgicis "inbelles [2dant proelia cervi]2": nam А'iners' proprie quid sit Lucilius declarat "ut perhibetur iners, ars Аin quo non erit ulla".}43 Р@@&7monte leonem& per transitum tangit historiam: nam АAscanius praeter Iulum et Ilum, quae habuit nomina, etiam Dar-Аdanus et Leontodamas dictus est, ad extinctorum fratrum solacium: Аideo nunc eum dicit optare adventum leonis, paulo post 'Dar-Аdaniusque nepos Veneris'. constat etiam Aeneam Dardanum di-Аctum, ut ostendit in quarto "hauriat hunc oculis ignem Аcrudelis ab alto Dardanus", item Ilioneus "hinc Dar-Аdanus ortus, huc repetit": nam latenter etiam illud nomen ostendit. ЫБб@@&7commixta grandine nimbvs& secundum Iunonem А'his ego nigrantem commixta grandine nimbum'. et bene etiam Аgrando adicitur, quia poterat nimbus contemni {43facilius. murmur Аautem caeli ad infaustum omen pertinet, quia tonitru dirimuntur auspicia}43. ЫБг@@{43&7nepos veneris& quidam indecenter dictum volunt, ut Venus Аavia sit.}43 Р@@&7de montibvs amnes& ne vel investigare Tyrii possent Аreginam. ЫБж@@&7devenivnt& bene subprimit rem pudendam: sic Terentius А"'quid tum' fatue? fateor". &7prima et tellvs& satis perite lo-Аquitur: nam secundum Etruscam disciplinam nihil tam incongruum Аnubentibus, quam terrae motus vel caeli {43dicitur. quidam sane etiam АTellurem praeesse nuptiis tradunt; nam et in auspiciis nuptiarum in-Аvocatur: cui etiam virgines, vel cum ire ad domum mariti coeperint, @1 Аvel iam ibi positae, diversis nominibus vel ritu sacrificant}43. &7et pro-А&7nvba ivno& quae nubentibus praeest. Iunonem autem dedisse signa Аper tempestatem constat et pluvias, quae de ae+re fiunt. {43Varro pro-Аnubam dicit quae ante nupsit et quae uni tantum nupta est: ideoque Аauspices deliguntur ad nuptias.}43 Р@@{43&7dant signvm]& ut dei nuptiales.}43 &7fvlsere ignes& Varro dicit А"aqua et igni mariti uxores accipiebant": unde hodieque et Аfaces praelucent et aqua petita de puro fonte {43per felicissimum pue-Аrum aliquem aut puellam,}43 interest nuptiis, {43de qua nubentibus solebant Аpedes lavari. alii 'fulsere' pro malo omine positum volunt. cum enim Аait fulsisse ignes, infaustum conubium videtur ostendere, quia actio peri-Аmitur, cum de caelo servatum est. et bene hoc totum ad Iunonem re-Аfertur, quia ae+r esse dicitur; unde aquas cum ignibus dedit}43. Р@@&7vlvlarvnt& bene medium elegit sermonem: nam ait Lu-Аcanus "non tu laetis ululare triumphis". in luctu Аautem ululari, non dubium est. {43et ideo medium elegit sermonem, quia Аpost nuptias mors consecuta est. non nulli ita accipiunt, quod ululare Аveteres etiam in sacris dicebant ex Graeca consuetudine. ergo 'ulula-Аrunt nymphae' quasi nuptiarum sacra celebrarunt. Graeci autem $O)LO-А$LUGMO/N& appellant: nam et primam congressionem proelii $O)LOLUGH/N& di-Аcunt: quod Vergilius ostendit "magnoque ululante tumultu".}43 ЫБк@@&7specie famave movetvr& species rerum {43Didonis}43 praesen-Аtium est, quod quasi aspicitur, fama autem rerum absentium. hoc Аergo dicit: non eam movet nec praesens deformitas, quod non in Аthalamo, sed in specu concubuerat: {43sed}43 nec futura mox fama. {43[2alii]2 Аaccipiunt facti qualitate aut respectu honestatis, $TW=| PRE/PONTI.& adeo @1 Аillam nec Tyriorum pudebat, videntium talia, nec aliarum gentium, Аquae audiebant. ergo 'fama' deest mala.}43 Р@@&7meditatvr& exercet: sic Horatius "et horridam cultis Аdiluviem meditatur agris". nec incongrue dictum: actus enim Аest in ipsa meditatione: nam exercitium est meditatio. sciendum Аtamen {43est}43 hodie hoc in usu non esse. Р@@{43&7praetexit& praetegit.}43 &7cvlpam& ut supra "succum-Аbere culpae". ЫБо@@&7fama malvm& definitio est, ut 'quo' ex praecedenti pen-Аdeat nomine: quamquam alii 'qua' legant. sane 'quo' nisi definitio Аsit, legi non potest; nec enim procedit, ut ordo sit 'Fama, quo non Аaliud malum {43est}43 velocius'. ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ дЫБп@@&7mobilitate viget& dat ei $SWMATOPOII/+AN.& et laudat a con-Аtrario: cum enim omnia labore minuantur, haec crescit. {43sane 'viget' Аquidam pro vigescit accipiunt.}43 Р@@{43&7metv primo& non 'primo metu', sed 'primum', quod initio Аcautius loquatur, id est in principio: cum enim quis veretur, ne auctor Аsit, quod audit continet; at ubi sit vulgatum, passim loquitur. et modo А'primo' adverbium est, non nomen.}43 &7attollit in avras& sumpta Аlicentia, quae minuebatur timore. Р@@&7ingreditvrqve solo et capvt inter nvbila condit& Аhoc vult ostendere, nec humili eam fortunae parcere, nec superiori. А{43vel quia famae incertus auctor.}43 Р@@&7terra parens& generale est: parens rerum omnium. &7ira А&7inritata deorvm& amphibolon est, utrum sua ira propter ex-Аtinctos gigantas, an 'ira deorum inritata', quae extinxerat gigan-Аtas. {43vel ideo 'ira deorum', quod in eam fulmina et grandines de Аcaelo cadunt.}43 Р@@&7extremam& aut post omnes gigantas, quippe ad deorum @1 Аultionem nata: {43nam per ipsam eorum crimina vulgata sunt:}43 aut certe А'extrema' pessima: omnes enim, qui de medicina tractant, dicunt Аnaturale esse, ut inutiliores sint qui nascuntur ultimi. {43Famam ergo Аinducit ultam esse fratres, quia ipsa deorum delicta vulgavit.}43 &7vt А&7perhibent& quotienscumque fabulosum aliquid dicit, solet inferre А'fama est'. mire ergo modo, cum de ipsa fama loqueretur, ait 'ut Аperhibent'. {43&7coeo enceladoqve& isti gigantes fuerunt inter alios, qui АIovem superpositis montibus regno caelesti detrudere conati, fulminibus Аsunt deleti. et bene elegit ex fratribus maximos, ex quibus aestimaretur.}43 Р@@&7pedibvs celerem et pernicibvs alis& convertit rerum Аepitheta: nam 'pernix' pedum est, ut "pernicibus ignea Аplantis", celeritas pennarum est, ut "celerique fuga Аsub sidera lapsae". {43aut certe intentio describentis est: supervacua Аenim est alas habenti pedum pernicitas: aut sic intellege 'pedibus cele-Аrem et alis velocibus?}43 Р@@{43&7monstrvm& bene vituperavit Famam ex accidentibus personae, Аper parentes malos et fratres: et quod eam describit, non est narratio, Аsed argumentatio. quidni monstrum, quae huius naturae sit, ut quot Аplumas, tot oculos, tot linguas, tot aures et cetera?}43 &7qvot svnt cor-А&7pore plvmae& non ipsius, sed in omnium corporibus: nam exag-Аgeratio est, ac si diceret 'quot sunt arenae'. Р@@&7ocvli svbter& adverbium est, ac si diceret: non sub plu-Аmis, sed sub ipsa. {43et mire 'subter', quasi quae non videatur, et Аomnia videat. [reliqua] &7mirabile dictv& sic exclamavit poeta, quasi Аminus admirationis haberet ipsa descriptio.}43 @1 Р@@&7tot lingvae& infinitus est numerus: nam re vera quot Аsunt homines, in quibus fama est, tot ora habet, quae sunt homi-Аnum. {43&7totidem ora sonant& aliud visu, hoc est 'ora'; aliud auditu, Аhoc est 'sonant'.}43 Р@@&7nocte volat& bene naturalem rem dixit: nam quanto Аcelatum est aliquid, tanto magis requiritur. et sine dubio incipiens Аfama semper obscura est: quae divulgata conquiescit: unde ait 'luce Аsedet {43custos}43'. {43&7caeli medio& absolute: quia inter caelum terramque me-Аdium est.}43 &7terraeqve per vmbram& noctem umbram terrae esse Аnumquam apertius significavit. Р@@{43&7stridens& potest et ad oris sonum, et ad alarum referri. А&7dvlci declinat lvmina somno& qui est omnibus animantibus dulcis. et А'somno' utrum ablativo, an dativo? [2dativo]2 melius interpreteris, quasi Аnon succumbat illi.}43 Р@@{43&7lvce sedet& id est per diem: aut ut lux coepit. et bene Аnocturna illi et diurna officia dat, ne dulci somno capiatur.}43 &7cvstos& Аspeculatrix, {43ne quid eam praetereat; non, quae custodiat aut servet.}43 А&7svmmi cvlmine tecti& per domos nobilium, {43propter res privatas.}43 Р@@&7tvrribvs avt altis& per {43domos}43 regum, {43propter res publi-Аcas}43. &7magnas territat vrbes& magnos populos. et dicit plebe-Аios. {43et ostendere vult Famae linguis neminem exceptum qui non ex-Аagitari possit.}43 Р@@&7tenax& in omnibus perseverans: {43tam in enuntiandis falsis Аrebus, quam in veris}43. Р@@{43&7haec tvm& vel Fama talis et tanta: vel haec facta. &7popvlos& Аutrum generaliter, an Tyrios et Troianos tantum?}43 @1 Р@@&7gavdens& propter inventam materiam. {43et quidam non Аtemporale Famae epitheton 'gaudens' esse volunt, sed generale, ut mul-Аtiplici sermone gaudeat, quo tunc populos implebat.}43 &7facta atqve А&7infecta& sicut sequentia indicant. {43et est quasi proverbiale: nam hoc Аest 'tam ficti pravique tenax, quam nuntia veri'.}43 Р@@{43&7venisse aeneam& haec facta sunt.}43 Р@@{43&7viro& marito, "ut vir gregis ipse caper".}43 &7dignetvr& li-Аbravit sermonem, quasi personae superioris. Р@@{43&7hiemem inter se&}43 &7lvxv, qvam longa,& {43&7fovere&}43 id est nunc Аhiemem inter se luxu fovere, in quantum longa est ipsa hiemps. Аfacit talem etiam alibi figuram, ut "Thybris ea fluvium, Аquam longa est nocte {43tumentem}43 leniit" {43pro 'quam longa est ipsa Аnox'. &7fovere& veteres 'fovere' pro diu incolere et inhabitare dixerunt, Аut ipse alibi "fovit humum".}43 Р@@&7regnorvm inmemores& hoc fingit: nam et illi curae est АCarthago et Aeneae Italia. {43an quia quod una patitur duobus assignat? А&7cvpidine& [2cupidinem]2 veteres inmoderatum amorem dicebant: Afra-Аnius %neraria "alius est amor, alius cupido * * * amant sapientes, Аcupient ceteri". Plautus cum distinctione posuit "cupidon te %cum Аsicut anne amor?" quod intellegitur vehementer illam amare vel in-Аpatienter. ipse alibi "quem Venus Cupidoque imperat, suadet Аamor" dicendo 'imperat' violentiam ostendit, 'suadet' addendo mode-Аrationem significat.}43 @1 Р@@&7dea foeda& crudelis, {43impia: quod alibi interpretatur}43. А{43"eadem impia fama detulit". &7in ora& palam, ut antequam audiant Аloquantur. et proprie 'ora'. Terentius "in ore esse omni populo".}43 Р@@&7iarbam& filium Iovis Ammonis. Liber cum Indos peteret Аet per Xerolibyam exercitum duceret, fatigatus siti Iovis sui patris Аimploravit auxilium, et statim viso ariete fons secutus est. unde Аfactum est Iovi Ammoni ab arenis dicto simulacrum cum capite Аarietino: quod ideo fingitur, quia satis eius sunt involuta responsa. А{43&7iarbam& filium Iovis Ammonis. Liber, vel ut alii dicunt, Hercules, cum АIndos peteret, et per deserta Libyae, hoc est per Xerolibyam, exercitum Аduceret, fatigatus siti Iovis patris imploravit auxilium: cui ille arie-Аtem ostendit, quem secutus ille pervenit ad locum quendam, in quo Аaries terram pede suo scalpsit, e quo loco fons manavit. unde factum Аest, ut Iovi Ammoni, ab arenis dicto, templum cum simulacro cum Аcornibus arietinis constitueretur: quod ideo fingitur, quia satis eius Аsunt involuta responsa, aut quia Libyes Ammonem arietem appellant. Аalii hunc Ammonem in loco natum, ubi sola ovis fuerat, a finitimis Аinventum dicunt, creditumque ex Iove et ove natum appellatumque Am-Аmonem ab arena, quia ibi tale solum est. alii inter Cyrenas atque АCarthaginem locum tradunt fuisse, in quo pastores puerum arietinis Аcornibus insignem, in arena sedentem ac vaticinantem deprehenderunt. Аhic sublatus tacebat, repositus loquebatur: mox cum e conspectu homi-Аnum subito recessisset, creditus est deus: unde Iovem ideo ibi colere Аcoeperunt, nomine Ammonem, quod in arena fuerat visus.}43 Р@@{43&7aggerat iras& super eas, quas habebat ex contemptu.}43 Р@@&7rapta& stuprata, ut "et rapti Ganymedis ho- @1 Аnores". {43et "rapta raptoris mortem vel nuptias optet".}43 &7gara-А&7mantide nympha& et proprium potest esse et gentile: nam Gara-Аmantes sunt iuxta Libyam: {43a Garamante, filio Apollinis}43. ЫБ╚@@&7centvm& finitus {43numerus}43 pro infinito. {43sane in primo АAeneidis qui mos sit templorum constituendorum relatum est: Аquae aut tantum sacra sunt, aut ibi etiam res publica administrari Аauspicato potest. hic ergo templa tantum sacra declarat cum subiungit А'centum aras posuit vigilemque sacraverat ignem, excubias divum aeter-Аnas pecudumque cruore', quibus scilicet et sacratio ageretur; et nihil Аde publicis rebus actum aliqua narratione subiungit. alii templum di-Аcunt non solum quod potest claudi, verum etiam quod palis aut hastis Аaut aliqua tali re, et lineis aut loris aut simili re saeptum est: quod ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ дЫБ╚ИКeffatum est. amplius uno exitu in eo esse non oportet, cum ibi sit Аcubiturus auspicans. &7centvm aras posvit& per praeteritum perfectum Аintulit, &7sacraverat& per praeteritum plusquamperfectum. at e contrario А"multa vastabat caede" et "ardentesque avertit". alibi si-Аmile schema per tempora: "ipse oratores ad me" et reliqua А"cum sceptro misit, mandat" et reliqua, et "mactat binas Аde more bidentes vinaque fundebat pateris". &7vigilem ignem& utrum Аad quem vigiliae agebantur, an perpetuum? &7vigilemqve sacraverat А&7ignem excvbias divvm]& [quod] significat sine intermissione fieri sacri-Аficia, ad quem excubare per diem et noctem necesse sit, ut dicimus co-Аtidie in officio esse: non ergo apud quas dii excubant, sed quae diis Аexcubantur.}43 Р@@&7excvbias divvm aeternas& definitio est aeterni ignis. Аquid est ignis pervigil? excubiae deorum. et sciendum non vacare @1 Аratione, ut in aliquibus templis sit ignis pervigil: nam potestates Аaut terrenae sunt, aut ae+riae, aut aetheriae; sed quia aether ignis Аest, ideo {43in}43 aetheriarum potestatum templis ignis est, ut reddatur Аeis imago sui elementi. est autem {43in templo}43 Iovis, qui aether est, {43et}43 АMinervae, quae supra aetherem est: unde de patris capite procreata Аesse dicitur. Р@@{43&7variis florentia sertis& aliis atque aliis, ac sic perpetuo Аtempore.}43 Р@@&7isqve amens animi& et amator, et barbarus. sane nomen Аesse ostendit ponendo genetivum. {43&7amens animi& ut "saevit Аinops animi". sane 'amens animi' nominativum pro genetivo posuit. Аnum ergo 'amentis animi'? &7amaro& quod audierat sibi praelatum АAeneam.}43 &7amaro& aspero, ut "hostis amare, quid in-Аcrepitas?" Р@@&7media inter nvmina divvm& ac si diceret {43et}43 'diis testi-Аbus', ut Sallustius "quam mediusfidius veram licet mecum Аrecognoscas": {43id est sis dictis medius: fidius, id est $*DIO\S UI(O/S,& Iovis Аfilius, id est Hercules. medium dixit testem. sane multi 'munera' Аlegunt, hoc est in media precatione deorum: et est invidiosius, si inter Аmunera, quae ipse sacraverat}43. Р@@{43&7manibvs svpinis& iuxta rationem: nam inferos demissis ad Аterram manibus invocamus: ut Homerus inducit Althaeam, matrem АMeleagri, manibus in longum porrectis, ut ipse alibi "pas-Аsis de litore palmis": caelestes levatis ad caelum, ut modo, et alibi А"duplices tendens ad sidera palmas".}43 &7svpplex orasse А&7svpinis& partim precatur, unde ait 'supplex': partim conqueritur, Аunde ait 'orasse', id est dixisse: hinc et oratores dicimus: {43nam А'rogare' non procedit, quia conqueritur magis}43. @1 Р@@{43&7ivppiter omnipotens& epitheta, quae commemorationem poten-Аtiae habent, interdum exprobrationis vim obtinent, ut hoc loco. А&7mavrvsia& Maura: nam protentio est nunc. Coelius "Maurusii, qui Аiuxta oceanum colunt".}43 Р@@&7nvnc epvlata& dum in epulis est: nam eum deseruit par-Аticipium. et bene 'nunc' dixit: {43quasi celebrantibus eius sacra tanta Аiniuria acciderit}43. officia enim in deos, licet aeternam habeant gra-Аtiam, {43et spectent tam praeteritum quam futurum,}43 tamen in praesenti Аplus valent. semper autem Iovi propter hospitalitatem libatur. et Аbene conqueritur, quia humanas res ne tum quidem curat, cum ei Аtribuitur honos sacrificii. {43et 'gens epulata' bene dixit, ac si diceret Аme iuvante, me praebente sumptum.}43 &7lenaevm& Bacchicum: nam Liber АLenaeus dicitur, quia torculis praeest, qui et Graece $LHNOI/& dicuntur: Аnam cum sit Graecum, a mentis delenimento non potest accipi. А{43&7lenaevs& ex calcatorio $A)PO\ TH=S LHNOU=,& hoc est [2a]2 lacu.}43 Р@@{43&7aspicis haec& id est talia. et hoc sentit: itane talia aspicis, Аnec vindicas? &7fvlmina torqves& vel intorques, vel gubernas.}43 Р@@&7neqviqvam horremvs& quia non iudicio hoc facis: {43quia Аnon punis malos et supervacua horremus: aut quia existimamus ea non Аemitti manu tua. an 'nequiquam' pro non, ut sit 'tu fulmina non Аtorques'?}43. &7caeciqve ignes& non quia non videntur, sed quorum @1 Аorigo non apparet. {43an quorum rationem ignorantes timemus:}43 alii Аenim de ventis dicunt {43fieri}43, alii de nubibus, alii de ae+re {43fulmen}43. А&7in nvbibvs& ac si diceret, non ex te {43fiunt; si enim errant, tuo non Аreguntur imperio}43. Iuvenalis "{43non quasi fortuitus}43 nec Аventorum rabie sed iratus cadat in terras et iudicet ignis". Р@@{43&7terrificant animos& et reliqua. latenter secundum Epicureos Аlocutus est.}43 Р@@&7femina& invidia a sexu, {43contemptu inferioris.}43 et iam in-Аcipit specialis conquestio. est autem ordo 'femina errans, quae Аin nostris finibus urbem posuit'. {43et est exaggeratio: primum quod Аpretio, deinde exiguam, dein certis legibus.}43 Р@@&7pretio& ut ostendat eam nec meruisse per gratiam, nec Аinvasisse virtute. et si vendidit, quid conqueritur? {43scilicet}43 vel de-Аfraudatus per corium, vel de nuptiarum promissione: {43aut 'exiguam Аpretio' pro exigui pretii.}43 &7litvs& {43non ait agros, sed 'litus',}43 ut et supra Аdiximus, terram mari vicinam. modo etiam infertilem {43sibi et Аangustam}43 vult ostendere, {43hoc est talem illi dedimus terram, quae nulli Аesset necessaria, qua tamen contenta fuit}43. {43&7arandvm& videtur illud at-Аtingere moris antiqui, quod cum conderetur nova civitas, tauro et vacca, Аita ut vacca esset interior, a magistratu muri designarentur. nam ideo Аad exaugurandas vel diruendas civitates aratrum adhibitum, ut eodem Аritu, quo conditae, subvertantur. Horatius "inprimetque muris hostile Аaratrum".}43 Р@@&7loci leges dedimvs& aut quam tributariam fecimus: aut Аcui ideo concessimus civitatem, ut in nostrum veniret matrimonium: А{43ut iusta ira sit}43. {43&7convbia& hic 'nu' produxit, cum alibi corripuerit, ut А"conubio iungam stabili".}43 &7nostra& pro 'mea': est autem Аnobilius: {43sic Numanus "en qui nostra sibi bello conu- @1 Аbia poscunt"}43. Sallustius "nos in tanta doctissimorum {43homi-Аnum}43 copia". Р@@&7dominvm& ut superius "liceat Phrygio servire Аmarito". est autem de iure, quasi per coe+mptionem. {43vel 'dominum' Аmaritum, ut alibi 'dominam' uxorem "hi dominam Ditis": Аet est quasi vehemens accusatio: me maritum respuit et Aeneam non Аvirum, sed dominum recepit.}43 &7paris& similis Paridi: iniuria a per-Аsona. sic Iuvenalis "et calvo serviret Roma Neroni": А{43probrosis enim nominibus veteres convicia dicebant, ut Sallustius "ty-Аrannumque et Cinnam maxima voce appellans"}43. et bene 'Pa-Аris' quasi qui sustulit pactam. Р@@&7semiviro comitatv& ut o "vere Phrygiae! Аneque enim Phryges": {43id est effeminati. et bene non solum regi, Аsed et sociis convicium facit. sane quidam tradunt iure hoc in Phry-Аgas dictum: ab ipsis enim ferunt coepisse stupra puerorum}43. Р@@&7maeonia mitra& Lydia: nam utebantur et Phryges et АLydi mitra, hoc est incurvo pilleo, de quo pendebat etiam bucca-Аrum tegimen. {43sane quibus effeminatio crimini dabatur, etiam mitra eis Аadscribebatur: multa enim lectio mitras proprie meretricum esse docet. Аergo ex habitus qualitate mutuatur invidiam: nam eum non iam effe- @1 Аminatum, sed velut meretricem appellat, quod est inimicius non mulierem Аtantum, sed etiam meretricem vocare, cum, sicut supra dictum est, et alius Аinsectator dicat "o vere Phrygiae! neque enim Phryges".}43 &7cri-А&7nemqve madentem svbnixvs& crinem unguentatum subnixum {43et Аsubligatum}43 habens. {43aut 'subnixus' fiducia elatus.}43 Р@@&7rapto potitvr& stupro fruitur: nam proprie raptus est in-Аlicitus coitus; nec enim hic rapuerat. Р@@&7templis qvippe tvis ferimvs& ac si diceret, non mirum Аsi haec patimur te colentes. {43sic supra ad inrisionem dictum А'Iuppiter omnipotens', ac si diceret: tu es, qui potest omnia?}43 &7fove-А&7mvs inanem& aut quia frustra te credimus mundi esse rectorem: aut Аquia me tuum filium esse confido. 'fovemus' autem quasi in se Аinfirmam. Р@@{43&7orantem& perorantem, non precantem, ut supra dictum Аest: "talibus orabat Iuno". &7arasqve tenentem& veteres aras А'asas' dicebant; postea inmutata littera 's' in 'r' 'aras' dixerunt, Аsicut Valesios Valerios, Fusios Furios: quod Varro rerum divinarum Аin libro quinto plenius narrat: necesse enim erat aras a sacrificantibus ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ дЫБ█Жteneri: quod nisi fieret, diis sacrificatio grata non esset. quod plenius Аintellegi voluit, gratum hoc esse numinibus, subiungendo 'arasque te-Аnentem audiit omnipotens'.}43 Р@@&7ocvlosqve ad moenia torsit regia& ut inde pellat АAeneam; nec videatur esse contrarium quod turbantur omnia Iove АAfricam respiciente: nam utrumque a turpi liberat fama. Р@@{43&7et oblitos famae melioris amantis& oblitos et eos dicimus qui Аaliquid neglegunt, vel quibus aliquid excidit, ut hoc loco; et id quod de Аmemoria excidit, sed figurate, "ut nunc oblita mihi tot carmina". 'fa-Аmae' autem 'melioris' hoc est 'neque enim specie famave movetur'.}43 @1 ЫБ▀@@{43&7vade, age& singulis verbis et iubentis, ut 'vade'; et hortantis, Аut 'age'; et blandientis, ut 'nate' expressit adfectum.}43 &7voca zephy-А&7ros& aut quibus Aeneas naviget: unde est "nec zephyros Аaudis spirare secundos": aut qui vehant Mercurium, ut А"ventosque secabat", item "rapido pariter cum flamine Аportant". Р@@{43&7dardanivmqve dvcem& ordo est 'Dardaniumque ducem adlo-Аquere'.}43 &7tyria carthagine& {43quasi homini, ita civitati epitheton pa-Аtrium dedit. 'Carthagine' autem}43 pro 'Carthagini': et pro adverbio in Аloco, de loco posuit. sic Horatius "Roma Tibur amem, ventosus АTibure Romam" pro 'Tiburi' Р@@&7expectat& moratur, deterit tempus. {43&7non respicit vrbes& Аnon cogitat, cum illum necesse sit ad Italiam navigare.}43 Р@@{43&7celeres& pro 'celer' vel 'celeriter'.}43 Р@@&7non illvm nobis &$KATA\ TO\ SIWPW/MENON& intellegimus. А&7pvlcherrima& epitheton perpetuum, nec ad praesens negotium per-Аtinens. Р@@&7graivmqve ideo bis vindicat armis& alii dicunt 'bis' Аsemel a Diomedis singulari certamine, {43in quo a Diomede percussus Аest saxo: Iuvenalis "vel quo Tydides percussit pondere Аcoxam Aeneae"}43: et item in excidio, sicut legimus "de-Аscendo ac ducente deo" {43et "hoc erat alma parens"}43. alii Аdicunt propter Diomedis et Achillis certamina singularia. sed Аquando cum Achille dimicavit, a Neptuno liberatus est: potest ta-Аmen hoc pro Venere factum videri: sic {43enim}43 Iuno imputat Veneri Аquod pro ea factum est {43dicens}43 "et potes in totidem Аclasses convertere nymphas". potest etiam {43et}43 alter sensus esse: Аnam Troia antea ab Hercule, qui et ipse Graecus fuit, capta est: Аut intellegamus iam tunc Aeneam natum fuisse: nec enim multum Аtempus interfuit, cum constet Priamo tunc ab Hercule imperium @1 Аtraditum. '{43vindicat' autem pro 'vindicavit': et quaedam ideo prae-Аsenti pro praeterito tempore ponuntur, ad maiorem significationem Аfigurandam, ut "vel qualis equos Threi+ssa fatigat" et А"Coeumque Iapetumque creat", ut e contrario praeteritum tempus Аad exprimendam celeritatem, ut "suras incluserat auro" Аet "exiit ad caelum ramis felicibus arbos". et 'vindicat' eripit, Аut 'qui in libertatem vindicat', id est eripit servituti.}43 Р@@&7gravidam imperiis& {43quasi parituram imperia: vel}43 unde Аmulti imperatores possent creari, ut "hinc populum late Аregem". ideo autem 'gravida' ablativo iungitur, quia etiam 'gra-Аvis illa re' dicimus, unde est huius origo sermonis. sic Plautus in АAmphitruone "uxor tua non puero, sed peste gra-Аvida est". {43alii hunc ordinem volunt: sed fore, qui Italiam gravidam Аrerum abundantia et bello frementem imperiis regeret.}43 &7belloqve А&7frementem& exceptis temporibus, quibus a Latino regebatur, ut А"longa populos in pace regebat": nam alias bellicosa Аfuit Italia. Р@@{43&7alto& inlustri, nobili.}43 Р@@&7proderet& modo 'protenderet', id est propagaret. 'pro-Аpago' autem si genus significet, 'pro' brevis est, ut "sit АRomana potens Itala virtute propago": si de arbore dicas, Аproducitur 'pro', ut "flexos propaginis arcus exspectant". 'pro-Аdere' sane significat {43et occulta detegere, unde proditores dicti, et}43 deci-Аpere {43vel perdere}43, ut "unius ob iram prodimur": et est in Аinfinitum haec lexis polysemos. {43Plautus "nam illud quod dat per-Аdit, et illi prodit vitam ad miseriam", cum de paupere loqueretur.}43 @1 ЫБщ@@&7svper sva lavde& {43id est}43 pro sua laude. et Graecum est Аschema: sic enim Demosthenes $U(PE\R TOU= STEFA/NOU,& id est pro co-Аrona. &7molitvr& praeparat, exercet. Р@@&7ascanione& propter illud quod frequenter diximus, ipsi Аimperium deberi. ideo autem hoc asserit poeta, ut laudando Iulum АCaesarem laudet, quia ab eo originem ducit, ut "Iulius a Аmagno demissum nomen Iulo" &7romanas invidet arces& ho-Аnestior elocutio est si addamus quam rem invidemus, ut "Liber Аpampineas invidit collibus umbras". Р@@&7inimica in gente& praeoccupat quasi praescius: {43nam non-Аdum inimica est}43. Р@@&7prolem avsoniam& ut in sexto "nunc age Dar-Аdaniam prolem quae deinde sequatur gloria": {43vel quia de La-Аvinia Silvium habuit}43. Р@@&7haec svmma est& id est mei praecepti collectio: {43hoc est Аtotum propter quod mitteris, ut}43 Iuvenalis "in summa, non АMaurus erat neque Sarmata". {43&7hic nostri nvntivs& pro 'talis', ut А"manibusque meis Mezentius hic est" et "hunc Аego te, Euryale, aspicio" pro 'talem'.}43 Р@@&7parere parabat& non respondet quasi numen inferius, Аsed dictis obtemperat, {43ut "paret Amor dictis carae ge-Аnetricis"}43. Р@@&7talaria nectit& Mercurius ideo dicitur habere pennas Аquia citius ab omnibus planetis in ortum suum recurrit: unde et Аvelox et errans inducitur, ut "quos ignis caeli Cyllenius erret Аin orbes". ЫБЄ@@&7tvm virgam capit& id est caduceum, quod primo Apollo Аhabuit et donavit Mercurio, {43accepta ab eodem}43 lyra sibi tradita. sic @1 АHoratius "fraternaque umerum lyra". huius autem virgae haec Аratio est. Mercurius et orationis deus dicitur et interpres deorum: Аunde virga serpentes dividit, id est venena: nam {43serpentes ideo in-Аtrorsum spectantia capita habent, ut significent inter se legatos colloqui Аet convenire debere, quia}43 bellantes interpretum oratione sedantur: Аunde secundum Livium legati pacis caduceatores dicuntur: sicut Аenim per fetiales, {43a foedere,}43 bella indicebantur, ita pax per cadu-Аceatores fiebat. {43quibus caduceis duo mala adduntur, unum Solis, aliud АLunae. sane de ipsis serpentibus haec opinio est %Mercurius haec Аtam fera animalia concordent, nos quoque concordare debere.}43 $*(ERMH=S Аautem Graece dicitur $A)PO\ TH=S E(RMHNEI/AS,& Latine interpres. {43sane Аcaduceum postea inventum dicitur. virga vero insigne potestatis est, Аnam ideo ea et magistratus utuntur. dicta, quod vi regat. hac et Аvates plerumque utuntur: unde et Circe videtur homines mutasse, ut А"aurea percussum virga". et hodieque tam athletarum Аquam gladiatorum certamina virga dirimuntur. et praefecti gentium АMaurarum cum fiunt, virgam accipiunt et gestant.}43 &7animas& pro А'umbras' secundum poeticum morem. animae enim in caelo sunt, Аut "visa dehinc caelo facies delapsa parentis". huius Аautem rei ratio altioris est scientiae. ЫБЇ@@&7lvmina morte resignat& claudit, perturbat. est et aliud Аquod physici dicunt, pupillas, quas in oculis videmus, morituros Аante triduum non habere: quibus non visis est summa desperatio. Аhoc ergo dicit 'resignat', hoc est aufert signa luminibus: {43id est @1 Аsignorum, quibus quaeque noscuntur, intellectum tollit. Cicero resignari Аpro auferri ait in pro Archia "aliquandiu incolomis post Аdamnationis calamitatem omnem tabularum fidem resignas-Аset", hoc est abstulisset. alii tradunt resignare vetuste ita dictum, ut Аnos adsignare dicimus pro damno, ut est apud Catonem in Lucium АFurium de aqua "quod attinet ad salinatores aerarios cui cu-Аram vectigalium resignantur" et idem in oratione 'ne spolia figan-Аtur nisi de hoste capta' "sed tum ubi %ludi misi sunt revertan-Аtur resignatis vectigalibus".}43 Р@@{43&7agit ventos& non vocat aut transit, nam sequitur 'et turbida Аtranat.' an ergo ducit atque moderatur, ut "mulcentem tigris et Аagentem": unde et paedagogos dicimus? an excludit ac pellit, ut "ac Аmembris agit atra venena?" an insequitur, ut "palantes АTroas agebat?" an ante se agit, ne reflectant, ut "equos agit", quia Аillis defertur? nam dixit 'rapido pariter cum flamine portant'. an А'agit' in actu est? Sallustius "inter certamina dominationis aut Аlibertatis agit".}43 &7tranat& transvolat, ut "nare per aestatem ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ дЫБїИЙliquidam suspexeris agmen". Р@@&7apicem et latera& bene ei quae sunt hominis dat: nam Аrex fuit. qui cum audisset oraculo, cavendum esse a Iovis filio, et Аtimore nullum susciperet, a Perseo in montem conversus est viso АGorgonis capite, eo quod illum noluit suscipere. ut autem in primo Аdiximus, peritus astrologiae fuit: nam et Herculem docuit. Аsane Latine Telamo dicitur, ut Nilus Melo. {43bene ei quae sunt ho- @1 Аminis dat: nam et umeros, barbam, mentum senem dicit. hic autem АAtlas rex fuit, qui habuit, sicut quidam volunt, iuxta Aethiopas po-Аmarium, in quo mala aurea nascebantur, quae Hesperides et insomnis Аdraco custodiebant. hic cum audisset a Themide, antiquissima dearum Аvate, cavendum esse a Iovis filio, qui ea poma quandoque sublaturus Аesset, et timore nullum susciperet, audito quod Perseus Iovis esset filius, Аsuscipere eum hospitio noluit: a quo in montem conversus est viso АGorgonis capite. ut autem in primo diximus, peritus astrologiae fuit: Аnam et siderum cursum deprehendisse dicitur et Herculem docuisse.}43 Р@@{43&7atlantis& Aetheris et Diei filius, cui poenae gratia caelum Аinpositum dicitur, quod, ut quidam volunt, cum Titanibus steterit. А&7dvri& laboriosi: et merito, qui caelum sustinet: unde ait}43 &7fvlcit,& {43hoc Аest}43 sustinet, {43propter altitudinem}43: nam altus est nimis. Р@@{43&7atlantis cinctvm& repetitio cum emendatione et auctu.}43 ЫБ·@@&7nix& 'nivis' facit; sed verbum 'ninguit' non hinc venit, Аsed ab eo quod est 'haec ninguis' et 'hae ningues': Lucretius "al-Аbas effundere ningues". 'ninguit' autem prima persona caret Аet secunda, quia non est in nostro arbitrio. {43fabula autem talis est: АNilus Callirrhoen, Oceani filiam, amavit: ex his nata puella nomine АChione, quam cum rure vitam agentem * * * Iuppiter a Mercurio tolli et Аnubibus misceri praecepit: unde factum est, ut nives quae cadunt АGraece $XIO/NES& appellentur; quae tamen nives, repraesentantes virginis Аvitam priorem, montibus magis inhaerent. ideo autem cadentes nives Аsata exurunt, ut ostendant, puellam iniuriam, quam pertulit a rustico, Аvindicare.}43 Р@@&7praecipitant& ut "nox umida caelo praecipi-Аtat": {43pro praecipitantur.}43 &7senis& aut propter aetatem: aut adlusit Аad nives, ut "gelidus canis cum montibus umor liquitur". @1 А{43&7riget& aut frigida est, aut recta est: unde et rigorem dicimus directio-Аnem. inde est "vestesque rigescunt" et "diriguere oculi".}43 Р@@&7paribvs alis& leni volatu, ut "dixit et in cae-Аlum paribus se sustulit alis". {43&7nitens& quidam pro 'volans' ac-Аcipiunt: et est participium a verbo 'nitor'.}43 &7cyllenivs& aut ab avia: Аunde paulo post 'Cyllenia proles': aut a Cyllene, Arcadiae monte, Аubi dicitur esse nutritus. Р@@&7toto corpore& uno impetu excussus. sic Lucanus А"nec se tellure cadaver paulatim per membra levat Аterraque repulsum est erectumque semel". Р@@&7avi similis& incongruum heroo credidit carmini, si mer-Аgum diceret, {43vel, ut quidam volunt, fulicam}43: ut alibi ciconiam per Аperiphrasin posuit "candida venit avis longis invisa colubris". Аsic est et "testa cum ardente viderent scintillare oleum". А{43sane fabula de mergo talis est. Aesacus quidam puer, nympha Alexi-Аrhoe+ editus, aliam eiusdem fontis nympham amabat. quae cum inse-Аquentem amatorem fugeret, ad quoddam specu delata calcato serpente Аinterempta est: quod postquam amator vidit, in mare se praecipitavit: Аcuius cum membra ferrentur fluctibus, miseratione deorum in avem Аmergum mutatus est, quia semper mergi fluctibus gaudent.}43 Р@@{43&7piscosos& pisculentos: causa cur volet. &7hvmilis& humiliter: Аet tractum est ab humo, ut "qua me quoque possim tollere humo".}43 ЫВБ@@&7litvs arenosvm libyae& bene 'arenosum' addidit: nam Аin Libya erat, sed non in arenosa: Mauretania enim aspera et sil-Аvestris est. {43&7ventosqve secabat& quia omnis avis in ventum volat, ut А"illa notos atque atra volans in nubila fugit".}43 Р@@&7materno ab avo& per Maiam, Atlantis filiam. @1 Р@@{43&7alatis& participium sine verbo.}43 &7magalia& Afrorum casas: Аet 'mapalia' idem significant; sed 'magalia' 'ma' producit, 'ma-Аpalia' vero corripit, ut "et raris habitata mapalia tectis". ЫВЕ@@{43&7stellatvs&}43 &7iaspede fvlva& {43Gaius Memmius de triumpho Lu-Аculli "Syriaci calceoli gemmarum stellati coloribus": participium Аsine verbo. 'iaspide' autem 'fulva',}43 pro viridi, ut "fulvaque Аcaput nectentur oliva". dicit etiam Plinius in naturali historia, Аmulta esse iaspidum genera; in quibus etiam fulvum commemorat: А{43hoc et Didymus et Nicander adfirmant. alii tradunt iaspidem in Аzmaragdum saepe transire}43. Р@@&7ensis erat& {43ensem}43 pro vagina posuit. et multi iaspidem Аvolunt ad gratiam pertinere, {43alii ad salutis custodiam plurimum Аposse: ergo necessaria Aeneae in rebus trepidis, qui inter ignotas et Аbilingues devenerat gentes. traditur etiam, hanc gemmam contionanti-Аbus necessariam: nam Gracchus ea dicitur in contione saepe usus, et Аhic Aeneas, quasi regni particeps, in publico velut in contione a Mer-Аcurio corripitur. bene ergo hic ei habitus datur, ne eum Tyrii aut ut Аprofugum aspernarentur, aut oboedire ut advenae nollent. sane bene Аdescribit luxuriantis ensem: aliter "fatiferumque ensem" Аet "ensem quem Dauno ignipotens": hic capulum aut Аvaginam, ut in illis ferrum. sed peritus poeta cum amatoris luxurian-Аtis vaginam describit, alias etiam inseruit rationes, cur iaspidem dixe-Аrit}43. &7laena& genus {43est}43 vestis. est autem proprie toga duplex, Аamictus auguralis. {43alii amictum rotundum: alii togam duplicem, in Аqua flamines sacrificant infibulati. quidam tradunt bene filio Veneris Аhabitum laenae datum, quia hunc sibi amictum genus Veneris vindi- @1 Аcavit: unde Popilii 'Laenates' propter hunc habitum, qui se de Veneris Аgenere ortos ferebant. alii inventorem huius vestis ab hac ipsa veste АLaenatem appellatum tradunt. quidam muliebrem vestem quasi ama-Аtori aptam volunt. quidam pontificalem ritum hoc loco expositum pu-Аtant. veteri enim religione pontificum praecipiebatur inaugurato flamini Аvestem, quae laena dicebatur, a flaminica texi oportere: quam vestem Аcum cultro, quae secespita appellabatur, %uti debere. secespita autem est Аculter oblongus ferreus, manubrio eburneo, rotundo, solido, vincto ad Аcapulum argento auroque, fixo clavis aeneis, quo [2flamines]2, flaminicae, Аvirgines pontificesque ad sacrificia utuntur, eaque iam sacra est. ap-Аpellatur autem secespita a secando. hic ergo Vergilius in Aenea, quem Аsacratum intellegere vult, omnia supra dicta latenter amplexus est: nam Аinaugurationis meminit, cum dicit 'paribus nitens Cyllenius alis' Аet 'avi similis' et 'volat aequora iuxta': ostendit enim АAeneam auspicato et iussum a Carthagine abire. togam autem dupli-Аcem, quam purpuream debere esse non dubium est, hoc versu declarat А'Tyrioque ardebat murice laena'. secespitae autem, quoniam gratum Аnon erat ipsius nominis facere mentionem, ita meminit 'stellatus iaspide Аensis erat'. ensem ergo pro cultro longiore debemus accipere; stella-Аtum autem pro 'clavis aeneis vinctum'. iaspidem autem ideo intulit, Аne totus a rege discedere videretur: cui propositum est veterum caere-Аmoniarum ritum aliud agens contingere.}43 Р@@{43&7demissa ex vmeris& ex qualitate amictus ornatum amatoris Аexpressit. &7dives qvae mvnera dido& non addidit cuius rei dives, ut Аalibi "dives opum variarum" et "dives equum, dives pi- @1 Аctai vestis et auri". sane hoc loco docuit, flamini a flaminica fieri Аvestem oportere, cuius lanam ipsa per se et nere debeat et texere: non Аenim dixit 'fieri iusserat' aut 'miserat'. [quod ad expositionem nomi-Аnis pertinet.]}43 Р@@{43&7et tenvi telas discreverat avro& ostendit ipsius manibus Аtextam.}43 Р@@&7invadit& habitum futurae orationis ostendit. et notan-Аdum non eum tantum nuntii, sed etiam caduceatoris, id est orato-Аris, officio fungi: nam et persuadet et nuntiat. {43&7tv nvnc& 'tu' in-Аvectio est, et 'nunc', id est hoc tempore, quo tibi navigandum vel pro Аtua spe laborandum est. &7altae& quam altam vis fieri.}43 Р@@{43&7locas& pro collocas vel iacis.}43 &7vxorivs& {43nimium}43 uxori {43de-Аditus vel}43 serviens, {43ut}43 Horatius "uxorius amnis". ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ дЫВЛ@@{43&7exstrvis& a struice: Plautus in menaechmis "tan-Аtas struices concinnat patinarias". Naevius nominativo singulari А"struix malorum". &7hev regni& sic increpat, ut misereatur.}43 Р@@&7ipse& dat dictis auctoritatem, ut "quae Phoebo Аpater omnipotens", {43et "imperio Iovis huc venio".}43 А&7claro demittit olympo& Olympos quasi $O(LOLAMPH\S& dictus est: sive Аmons sit Macedoniae, qui dicitur esse diversorium deorum, sive Аcaelum: unde addidit 'claro', ut "Plemyrium undosum". Аaccentus sane Graecus tunc potest esse, si sit Graeca declinatio, ut АOlympos Olympon. [nam Latine 'olympi'.] Р@@{43&7regnator caelvm et terras& omnem mundum.}43 &7torqvet& А{43utrum quia mundus volubilis est? an 'torquet'}43 regit, sustinet? ut А"cuncta tuo qui bella pater sub numine torques". А&7nvmine& autem est aut nutu, aut potestate. @1 Р@@&7haec& quae dicturus est: nam supra dicta ex se dixerat. А{43&7qvid strvis& utrum aedificas? an moliris? an incipis machinari?}43 Р@@{43&7qva spe libycis teris otia terris?& 'terra' totum orbem signi-Аficat, 'terrae' autem partes sunt.}43 &7teris& per neglegentiam tempora Аconsumis: {43et est verbum ad ignaviam positum:}43 Sallustius "ibi trien-Аnio frustra trito". {43et cum Iuppiter dixerit "inimica in Аgente moraris", %adhic non dixit quae non esset intellecturus Aeneas.}43 ЫВТ@@&7svrgentem& crescentem, ut "surgentem in cor-Аnua cervum" et "surgentemque novae Carthaginis Аarcem". ЫВФ@@&7debentvr& honestius plurali numero respondit. &7cyl-А&7lenivs& antonomasivum est pro proprio. &7ore& oratione. Р@@&7mortales visvs& aut oculis se Aeneae sustulit: aut hu-Аmanam reliquit effigiem, quam sumpserat, ut ab Aenea posset vi-Аderi: quod melius est. &7medio sermone& atqui exsecutus est omnia Аquae Iuppiter dixerat; sed sermo est consertio orationis et confa-Аbulatio duorum vel plurium: medius ergo est sermo, cum persona, Аcum qua quis loquitur, non respondet, ut nunc fecit Aeneas. ЫВЧ@@{43&7aspectv& numinis scilicet, ut "ipse deum manifesto Аlumine" et reliqua.}43 Р@@&7arrectaeqve horrore comae& subaudis 'sunt'. Р@@&7dvlcesqve relinqvere terras& minus est 'quamquam'. А{43per quod intellegi vult Aeneae animum, unde est "invitus Аregina tuo de litore cessi".}43 et ne videatur ingratus, deorum ex-Аcusatur imperio: sic ipse in sexto "sed me iussa deum". Р@@{43&7attonitvs tanto monitv& proprie, iuxta quem deus missus a АIove stetit, a quo et fulmina iaciuntur, quae attonitos faciunt: attoni-Аtus enim est proprie iuxta quem fulmen cadit.}43 @1 Р@@{43&7hev qvid agat& ut solet, personis de quibus loquitur adfectum Аcommodavit, ut "heu quid agat? qua vi iuvenem quibus Аaudeat armis [2eripere]2?"}43 &7ambire& blanditiis, {43vel subdole}43 circum-Аvenire. et 'ambio illam rem' dicimus, ut "neu conu-Аbiis ambire Latinum". {43Sallustius "ambitio multos mortales fal-Аsos fieri subegit". significat et rogare, Sallustius in Iugurtha А"quos ego audio ambire fatigare vos singulos". dicebatur et А'ambio illum' pro 'rogo illum', Sallustius in primo "idem fecere АOctavius et Q. Caepio sine gravi cuiusquam expectatione, ne-Аque sane ambiti publice", hoc est neque valde rogati. ambitores Аetiam dicuntur qui ut honores consequantur discurrendo et rogando Аsuffragia adquirunt.}43 Р@@&7exordia& orationem: {43vel hic pro initiis.}43 sed exordium in Аduo dividitur, in principium et orationem, sicut in rhetoricis legimus. ЫВЯ@@&7alternanti& varia mente tractanti. et per hoc ostendi-Аtur, cogitasse eum etiam amorem, sed praetulisse voluntatem deo-Аrum. {43&7visa est& ideo 'visa est', pro rerum necessitate.}43 ЫВб@@{43&7classem aptent& deest 'praecipit'. et 'aptent' modo pa-Аrent: alibi adnectere "sed haec lento mos est aptare Аflagello".}43 &7taciti& {43pro tacite,}43 sine strepitu celantes consilia. А{43&7socios ad litora cogant& ad totum subaudiendum 'taciti'.}43 Р@@&7arma parent& contra impetum iratae forte reginae. А{43&7qvae rebvs sit cavsa novandis& Sallustius "quae causa fuerit novan-Аdis rebus". nos 'quae causa novandarum rerum' dicimus.}43 Р@@&7qvando& non est temporis, sed significat 'siquidem' et Аest coniunctio ratiocinantis. sane 'quando' 'do' brevis est natura-Аliter: sic Serenus "quando flagella ligas ita liga". Vergilius @1 Аusurpat "si quando Thybrim vicinaque Thybridis Аarva". {43&7optima dido& pro 'adhuc optima'.}43 ЫВе@@{43&7temptatvrvm aditvs& ut illam adeat, ut "sola viri Аmolles aditus et tempora noras". &7qvae mollissima fandi& Cato А"qua mollissimum est adoriantur". et ubique 'temptaturum' subaudis.}43 Р@@&7qvis rebvs dexter modvs& quis sit optimus rebus even-Аtus, {43ut "et tua dexter adi pede sacra secundo", id Аest bonus ac per hoc propitius, ut 'laevum' pro malo "et Аlaevo contristat lumine caelum". &7modvs& autem terminus. А&7ocivs& velocius. et nota, quod habeat adverbium, et nomen illius non Аfacile reperiatur.}43 Р@@&7laeti& alacres, festini. &7facessvnt& {43modo}43 frequentativum Аest, ut in georgicis "matris praecepta facessit". alias А'discedit' significat, ut {43et}43 Terentius "haec hinc facessat, tu mo-Аlestus ne sies". Р@@{43&7qvis fallere possit amantem& quamvis de Didone loquatur, Аgeneralem sententiam posuit.}43 Р@@&7praesensit& ac si diceret, ante quam ille moliretur. et Аnimia in hoc vis amantis exprimitur. Р@@&7omnia tvta timens& deest 'etiam': {43nedum illa, quae ti-Аmebat}43. et est exaggeratio. &7eadem fama& quae et Iarbae nuntia-Аverat. {43et ideo 'impia', quia supra "Fama malum". &7fvrenti& Аaut amanti; aut detulit, ut faceret furentem.}43 Р@@&7cvrsvmqve parari& {43modo}43 navigationem, ut {43alibi}43 А"ni teneant cursus". Р@@&7inops animi& sine animo, sine consilio. Р@@&7bacchatvr& furit more Bacchantum. et bene uno ser-Аmone praeoccupavit futuram comparationem. {43&7commotis excita sacris& Аverbo antiquo usum tradunt; moveri enim sacra dicebantur, cum sol- @1 Аlemnibus diebus aperiebantur templa instaurandi sacrificii causa: cuius Аrei Plautus in Pseudolo meminit "scis tu profecto, mea Аsi commovissem sacra, quo pacto et quantas soleam turbas Аdare?" hoc vulgo apertiones appellant.}43 Р@@&7thyias& Baccha: nam sicut a Baccho Bacchae, sic et a АThyoneo, Thyiades dicuntur. 'commotis' autem 'sacris' ideo dixit, Аquia in sacrorum renovatione commovebantur simulacra: unde АHoratius "non ego te candide Bassareu invitum quatiam". А{43quidam $A)PO\ TOU= QU/EIN,& quod est insane currere, dictas volunt.}43 А&7trieterica& triennalia: Liberi enim sacra tertio quoque anno inno-Аvabantur. sane sciendum &7orgia& apud Graecos dici sacra omnia, Аsicut apud Latinos caeremoniae dicuntur. sed iam abusive sacra АLiberi 'orgia' vocantur, vel $A)PO\ TH=S O)RGH=S,& id est a furore; vel А$A)PO\ TW=N O)RE/WN,& {43ex silvis}43. Р@@&7noctvrnvsqve& nocte celebratus: unde ipsa sacra nycte-Аlia dicebantur: quae populus Romanus exclusit causa turpitudinis. А&7cithaeron& autem mons est {43circa Thebas Boeotias,}43 ex quo clamor Аveluti numinis Bacchas vocabat. ЫВ▒@@{43&7dissimvlare etiam& hic quasi reus Aeneas a Didone accusa-Аtur: [ingrati ergo dissimulare] et quasi ab actu criminis coepit: nam Аqui dissimulat, aliquotiens cogitat: et, quasi non sit dubium, cum pro- @1 Аficiscendo Didonem laedat Aeneas, ita incipit: dissimulare, id est, non Аtantum proficisci, quod est per se malum; sed ut me falleres.}43 &7dis-А&7simvlare etiam& satis artificiosa adlocutio {43est}43: nam {43interdum subti-Аliter}43 et sibi consulit sub facie utilitatis Aeneae, {43et nunc irata, nunc Аsupplex agit}43. 'dissimulare' autem ideo, ac si diceret: ita rem pu-Аdendam cogitas, ut eam fateri nolis; supra enim dixerat А"quae rebus sit causa novandis dissimulent". {43post illud indu-Аcit, quod dictum est, primum accepisti beneficium 'nec te data Аdextera quondam': reliqua per singula loca aperientur. &7perfide& mu-Аliebre verbum: hoc enim frequenter utitur "solam nam perfi-Аdus ille te colere" et alibi "has olim exuvias mihi perfidus ille Аreliquit".}43 Р@@{43&7nefas& bene amans eius quem amabat consilium profectionis А'nefas' dixit. &7mea decedere terra& dicendo 'mea' stultum ostendit, Аqui putavit quod amanti se possit subripere.}43 Р@@&7data dextera& foedus amicitiarum. ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ дЫВ┤@@{43&7nec moritvra tenet& et reliqua. secundus locus accusationis Аest: magis enim augere iniuriam non potuit, quam si se [2morituram]2 Аostenderet.}43 Р@@{43&7qvin etiam& 'immo etiam', 'sed insuper': sed forte difficile Аest quod peto, immo quod tu facis 'quin etiam' usque 'ire per altum'.}43 А&7hiberno sidere& non hieme sed hiemali sidere: aut propter Аquod ait supra "dum pelago desaevit hiems et aquosus АOrion". ergo aut 'tempore', ut "quo sidere terram vertere АMaecenas": aut re vera 'sidere' propter Orionem. {43et bene tempesta-Аtis eum admonet, qui naufragus venerat; et hic agit quasi non sua Аcausa eum remanere velit, sed etiam utilitatis Aeneae. &7moliris& aut Аmoves, aut paras.}43 Р@@{43&7mediis aqvilonibvs& media hieme, ut per aquilones hiemem @1 Аsignificet: aut quod aquilones ex Africa navigantibus adversi sunt. А&7per altvm& exacerbavit sententiam 'per altum' dicendo: quamvis notum Аesset Aeneam per altum navigaturum.}43 Р@@&7crvdelis& etiam in te odio mei. sic Lucanus de Caesare А"saevitia est voluisse mori". {43&7arva aliena& blande, quasi: Аhaec iam tua sunt.}43 &7domosqve ignotas& ac si diceret: Carthago Аiam tibi nota est, licet et hic aliena sint arva. {43et, ne forte hoc re-Аsponderet Aeneas: aliena sint arva, ideo adiecit 'domosque ignotas Аpeteres'. sed aequum est te hic esse, et non in tuo regno. [quid sit non Аarva aliena domosque ignotas peteres.]}43 Р@@&7troia antiqva maneret& {43vel nobilis; vel illa tua patria, Аquam doles amissam.}43 et deest 'si': et quasi per interrogationem Аintellegendum {43est: etiamsi Troia staret, per hiemem Troia peteretur?}43. ЫВ║@@&7mene fvgis& adhuc aperte non vult imputare beneficia, Аsicut paulo post {43facit}43 irata. {43et est intellectus: fac non esse un-Аdosum aequor, aequum est ut me fugias? et paulatim descendit ad Аpreces: nam sequitur 'per ego has lacrimas dextramque tuam te': vel Аper amicitiam, vel per virtutem. et bene virum fortem per dextram Аadiurat. &7per ego has lacrimas& haec et vicem epilogi possunt obtinere. Аcontra illud vero 'dii me expellunt' modo nihil potuit dicere: non enim Аaudierat hoc. sed postea respondit "scilicet is superis labor Аest, ea cura quietos sollicitat". sed hic rursus redit ad exprobra-Аtionem beneficii 'te propter Libycae gentes Nomadumque tyranni odere: Аinfensi Tyrii te propter eundem'. hic aut inconstantiam amantis ex-Аpressit: aut quia in causa nihil potentius erat, unde coepit ibi desiit.}43 Р@@&7nihil ipsa reliqvi& {43hoc est}43 non pudorem, non regnum. А{43et est sensus: si enim aliquid sperares, retinere te possem; sed con-Аtemnis me, quia tibi ab initio cuncta concessi.}43 Р@@&7inceptos hymenaeos& qui novitate sunt dulces. {43et bis Аidem dixit.}43 ЫВ╛@@&7dvlce mevm& tegit rem inhonestam. sic Terentius "seu @1 Аtibi morigera fuit in rebus omnibus". {43alii non accipiunt de re Аveneria 'dulce meum', sed ita: si ea quae in te contuli, grata fuerunt Аet dulcia. alii pro 'si ego tibi quicquam dulcis fui'. vel quia aman-Аtes amores suos dulcia sua dicunt, id est, si talis in te fui, ut mererer Аquam tu diceres tuum dulce.}43 Р@@{43&7exve mentem& reice a te propositum mei relinquendi.}43 Р@@{43&7te propter& hoc est 'propter te'. &7libycae gentes& redit ad Аenumerationem beneficiorum, et hanc cum auctu explicat dicendo inimi-Аcas gentes factas, dum illis praeponitur.}43 &7tyranni& nihil intererat Аapud maiores inter regem et tyrannum, ut "pars mihi Аpacis erit dextram tetigisse tyranni". Р@@{43&7te propter evndem& bene servavit rem causae necessariam. et Аsunt qui hic distinguunt, ut sequatur 'extinctus pudor'.}43 Р@@&7extinctvs pvdor& magna indignatio: meminit enim se Аdixisse 'ante pudor quam te violo'. Р@@&7fama prior& quae melior fuit sine dubio: {43nam posterior Аturpis}43. {43&7cvi me moribvndam& hoc est, quod supra "nec mori-Аtura tenet crudelis funere Dido"; sed ibi invidiose, hic per mise-Аrationem. &7deseris& subdistinguendum: dubitat enim quo eum nomine Аpotissimum appellet.}43 &7hospes& {43non dixit marite, id est, quia non vis Аdici maritus.}43 Aeneas {43enim}43 et hospes fuerat et maritus; sed modo Аmaritum se negat, hospitem confitetur; unde nunc Dido hoc dixit А'cui me deseris hospes, quoniam hoc solum nomen restat de con-Аiuge', hoc est 'superest'. alii 'restat' intellegunt 'resistit', id est А'contrarium tibi est'. non nulli dicunt: hoc solum nomen quoniam Аsuperest, ut te coniugem dicam. dicitur autem ingenti adfectu hos Аversus pronuntiasse, cum privatim paucis praesentibus recitaret АAugusto: nam recitavit {43voce optima}43 primum libros tertium et quartum. @1 ЫВ┼@@{43&7qvid moror& utrum 'quid in hac terra moror', an 'quid in Аvita moror'?}43 ЫВ╟@@&7saltem& 'vel hoc'. est autem sermo tractus a captivis, Аqui cum tenerentur ab hostibus dicebant 'sublatis omnibus, salutem Аconcede'. inde per synaeresin hic natus est sermo, ut in contemptu Аrerum multarum petituri aliquid 'saltem' dicamus: {43quasi quod ne-Аgari minime debeat. cum extremum aliquid petitur, inde necessitate Аadditur 'saltem', veluti salutem postremo poscentes. vel 'saltem' 'si Аaliter non potest'. et hic ostendere vult Didonem, ut est mos incon-Аstantibus animis, prae amore id agere invidiose, quasi a legitimo ma-Аrito deseratur: quis enim ignorat matrimonia liberorum suscipiendorum Аgratia iniri? ait enim 'saltem si qua mihi de te suscepta fuisset ante Аfugam suboles': dixerat enim 'miserere domus labentis', id est Аfuturi generis. alii hoc a sorore natum volunt, quae dixit "nec Аdulces natos Veneris nec praemia noris?"}43. {43&7si qva mihi de te& et А&7si qvis mihi parvvlvs& 'qua' et 'si quis' addita putantur: nam integrum Аest 'si suscepta fuisset ante fugam suboles, et mihi parvulus aula lu-Аderet Aeneas'.}43 Р@@&7ante fvgam svboles& et amatorie et amare: nam haec Аfugam dicit, quam ille nominat profectionem. amor autem ex filii Аdesiderio conprobatur. &7si qvis mihi& bene iterat 'mihi'. et se-Аcundum ius loquitur: nam ubi non est iustum matrimonium, liberi Аmatrem sequuntur. Р@@&7qvi te tamen ore referret& aut sic dixit quasi amatrix, Аut supra de Ascanio "infandum si fallere possit amorem": Аaut illud dicit: optarem filium similem vultui, non moribus tuis. ЫВ╦@@&7iovis monitis& bene praescribit, ne ei det impietatem. Аsane et 'haec monita' dicimus, ut "Carmentis nym-Аphae monita et deus auctor Apollo", et 'hos monitus', ut Per- @1 Аsius "hos pueris monitus patres infundere lippos". А&7inmota tenebat lvmina& physicum enim est ut qualitatem animi Аex oculorum aut corporis stabilitate aut mobilitate noscamus. ergo Аmodo vult ostendere Aeneam a proposito non esse deviaturum. Р@@{43&7cvram& vel simpliciter accipe, vel amorem.}43 Р@@&7ego te, qvae plvrima fando& controversia est plena, Аin qua et purgat obiecta, removens a se crimen ingrati, et veniali Аutitur statu, profectionem suam retorquens in voluntatem deorum. Аhabet etiam finem: nam purgat obiectam fugam nomine profectionis. ЫВ╧@@&7promeritam& praestitisse {43et}43 bene gessisse: et est sermo Аde his, qui per contrarium magis lucent: Terentius "ita me velim Аames promerentem pater", id est bene agentem. et congruit, ut Аpraestet qui bene agit: contra {43'commeritus' qui aliquid delinquit, ut}43 Аalibi {43ipse Terentius}43 "quid commerui aut peccavi, pater", id est Аquid male egi? {43et est sensus: quantacumque enumerare potueris in Аme tuo beneficio conlata, eorum tibi debere gratiam non repugno.}43 А&7meminisse pigebit elissae& 'memini' et 'illius rei' dicimus, ut hoc Аloco: et 'memini illam rem', ut "numeros memini, si verba te-Аnerem". {43'Elissae' autem Didonis, quae appellata est lingua Punica Аvirago, cum se in pyram sponte misisset, fingens placare manes prioris Аmariti, cum nubere se velle Iarbae mentiretur.}43 Р@@&7dvm memor ipse mei& {43&7dvm spiritvs hos reget artvs& hic ver-Аsus superioribus iungendus, ut sit sensus, tamdiu beneficiis tuis obliga}43-А{43tus ero, quamdiu vixero. et bene hoc}43 de futuro dixit, et congrue: Аnam 'piget' ad futurum spectat, 'pudet' ad praeteritum: et licet Аpaene sit una significatio, tamen dicimus 'piget me illud facere', А'pudet fecisse': unde interdum, praecipue a Sallustio, simul ponuntur. ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ дЫВ╤@@&7pro re pavca loqvar& remoto ingrati crimine descendit Аad causam. {43et proprie, id est si rei magnitudinem cogites, 'pauca'.}43 @1 А&7neqve ego hanc& 'profectionem' [{43scilicet}43] subaudis: nam posteriori Аnon potest iungi, ne sit confessio. {43et hoc est quod reddidit А'dissimulare etiam sperasti'.}43 ЫВ╙@@&7praetendi taedas& probat non esse matrimonium: {43quia illa Аdixerat 'per conubia nostra'. et est quasi status finis latens: Аquid sint legitimae nuptiae. et hic Aeneam inducit agentem nullo se Аmatrimonii iure posse constringi, qui neque confarreatione Didoni con-Аiunctus fuerat, ut flamini ac flaminicae convenit: ait enim 'nec con-Аiugis umquam praetendi taedas, aut haec in foedera veni'. et 'taedas' Аquidem quantum ad ignem pertinet, per quem mos confarreationis fir-Аmabatur, dixit: scilicet ne aut legitime iugatam contra fas reliquisse Аvideretur, aut foedus, id est fidem rupisse perpetuae castimoniae, quia Аcum fuissent iuncti, scirent tonuisse: quae res dirimit confarreationes: Аdixerat enim Iuno 'et tonitru caelum omne ciebo' et paulo post А'insequitur commixta grandine nimbus'.}43 &7avt haec in foe-А&7dera veni& aut matrimonii, et iungendum est superiori: aut certe Аad posteriora pertinet, et hoc dicit: non ad hoc veni, ut hic mo-Аrarer: sicut et nunc probat {43dicens}43 'me si fata meis paterentur du-Аcere vitam' et dixit in primo "quae me cumque vocant Аterrae". ergo 'veni' consensi, hoc est non {43ad}43 haec consensi foe-Аdera, ut cum vellem discedere, non liceret. Р@@&7meis avspiciis& argumentum a necessitate. et 'auspiciis' Аideo, quia maiores omnia auspicato gerebant. ergo 'auspiciis' dispo-Аsitionibus. {43potest et 'auspiciis' dixisse ominibus, quia in iure augu-Аrali auspicium dicitur quod non petentibus nobis ad ea, quae in animo Аhabemus, vice ominis offertur: vult enim ostendere Aeneam semper @1 Аanimo volutasse [omnibus], ut quae mente agitaret, offerrentur auspicio Аet augurio firmarentur: unde si bene advertas, singula hic illi loco in Аtertio ad singula redduntur. nam quod ibi in precatione, ubi augurio Аpetit ea quae rogaverat firmari, hic in reputatione conprehendit: ibi Аenim dixit 'serva altera Troiae Pergama', hic 'urbem Troianam Аprimum'; ibi 'reliquias Danaum atque inmitis Achilli', hic 'dulcesque Аmeorum reliquias colerem'; ibi 'mansuram urbem', hic 'tecta alta ma-Аnerent'; ibi 'ubi ponere sedes', hic 'recidiva manu posuissem Pergama Аvictis'; ibi 'quove ire iubes', hic 'Italiam magnam Gryneus Apollo'; Аibi 'da pater augurium', hic 'me si fata meis paterentur ducere vitam Аauspiciis'. alii 'auspiciis' potestate, ut "paribusque regamus Аauspiciis": vel, quae animo meo volueram et mente cogitaram: non Аenim prius auguria poscebantur quam animo ac mente agitaretur, de Аquibus consulturi essent.}43 Р@@&7sponte mea& modo nomen est: nam et genus et casum Аhabet. sic et 'mane', cum ei genus et casus additur, nomen est, Аut "dum mane novum, dum gramina canent". sic est et А"forte sua Libycis tempestas adpulit oris". alias adverbia sunt. Аverum autem dicit, non sua sponte: nam supra legimus А"hos cape fatorum comites" item "diversas quaerere Аterras auguriis agimur divum". Р@@{43&7primvm& id est, hoc vellem praecipue.}43 ЫВ╪@@&7recidiva& post casum restituta. {43alii recidivum proprie di-Аcunt quod excisum denuo nascitur.}43 Р@@&7grynevs apollo& Clazomenae civitas est Asiae: unde АHoratius "dives agebat Clazomenis". iuxta hanc nemus est Gry-Аneum, ubi Apollo colitur: {43qui traditur ibi Grynem Amazonem stu-Аprasse [Thymbreae domum]}43. inde ergo nunc epitheton dedit, licet @1 Аin Delo acceperit oraculum. {43hic tamen singula commemorat, quibus Аse ostendat coactum voluisse abscedere.}43 Р@@{43&7italiam& necessaria repetitio Italiae, quia ibi ei dicebatur im-Аperium, et ipsa est causa navigandi.}43 &7lyciae sortes& nec hinc ac-Аcepit responsum, sed sic dixit 'Lyciae', ac si diceret Apollineae. А{43&7ivssere& bene, quae contemni non possunt. &7capessere& occupare. et Аideo frequentativo verbo usus est, quia multas se dicit super hoc sortes Аaccepisse. quidam 'capessere' pro 'ire' accipiunt, ut Titinius "Lucius Аdomum se capessit".}43 Р@@&7hic amor, haec patria est& eo inquit desiderio [{43Italiae}43] Аper voluntatem deorum iterum circa Italiam teneor, quo possem Аcirca Troiam. et ad illud spectat quod dixit "Troia per un-Аdosum peteretur classibus aequor". {43an quia Dido dixerat etiam Аillud "nec te noster amor?" et potest hoc verbum interdum per Аconfusionem verbi et nominis poni, ut 'amor amaris' et 'hic amor hu-Аius amoris'. &7si te carthaginis arces phoenissam& et tu externo regno Аdelectaris: sensus enim est: si tu ex Phoenice veniens Carthaginem in АAfrica habere potuisti, quae invidia est ut propriam sedem possint ha-Аbere Troiani? et multum ponderis habet sensus cum epitheta ista 'Phoe-Аnissam' et 'Teucros' ponit.}43 Р@@{43&7aspectvs detinet vrbis& potest pro 'delectat' accipi, ut А"capiturque locis". sane quidam in novis et emendatis libris Аpro 'detinet' 'demeret' inventum adserunt: nam et Ciceronem in prima АPhilippicarum ita aiunt dixisse "putasne eum inmorta-Аlitatem mereri voluisse?" alii ab eo, quod est 'mereor mereris meret'.}43 Р@@{43&7qvae tandem avsonia& hoc ad illud pertinet 'quid si Аnon arva aliena domosque ignotas peteres'.}43 Р@@&7et nos fas& 'nobis fas' dicimus, sed hoc loco non est Аiungenda elocutio, ne sit vitium: nam legimus "fas mihi АGraiorum sacrata resolvere iura". sed hoc dicit: fas est etiam Аnos extera regna requirere. @1 Р@@{43&7me patris anchisae& quasi adhuc responsis non crederet, ad-Аdidit patris admonitionem.}43 Р@@&7nox operit terras& a verisimili: ideo tempus posuit. А&7qvotiens& autem, hoc est per unamquamque noctem. {43&7astra ignea А&7svrgvnt& unam rem bis dixit. 'astra' autem 'ignea' a sapientibus di-Аcuntur.}43 Р@@&7in somnis& more suo pro 'in somniis'. {43&7tvrbida& [2&7terret&]2 Аid est prius me admonuit, post neglegentiam etiam terruit.}43 &7tvrbida& Аterribilis: quod et umbrae convenit et parentis auctoritati. {43aut А'turbida' pro turbata et sollicita, ut ipse ait "quam metui, Аnequid Libyae tibi regna nocerent": nam et Aeneas sic respondit А"tua me genitor tua tristis imago".}43 Р@@&7me pver ascanivs& amor Ascanii scilicet admonet. {43et Аbene et patrem et filium posuit, ut ille increpando, hic dum videtur Аurgeret. sed haec ad necessitatem profectionis adiecit.}43 Р@@&7qvem& longe repetiit: et {43'quem' non ad 'caput', sed}43 ad АAscanium retulit: et licet excusetur, tamen $SOLOIKOFANE/S& est. Р@@&7interpres divvm &$*(ERMH=S&: expressit verbum de verbo. А{43sed hic 'interpres' pro nuntio posuit: et ne forte fingere putaretur, ad-Аdidit 'testor utrumque caput'. deinde multa cum adfirmatione hoc Аagit, dicendo 'ipse deum manifesto in lumine vidi', non ab alio dictum; Аet 'lumine', non in tenebris, non per quietem: omnia tamen haec per Аtranslationem aguntur.}43 &7ab ipso& id est magno, ut supra А"ipse deum tibi me claro demittit Olympo". Р@@&7vtrvmqve capvt& {43aut}43 meum et tuum: aut Iovis et Mer-Аcurii: aut meum et Ascanii. {43alii volunt Aeneae et Ascanii. * * * imaginis Аnuminis esse deceptum.}43 &7celeres mandata per avras& {43sic}43ut supra А"celeres defer mea dicta per auras". @1 Р@@&7manifesto in lvmine& aut claro: aut in nimbo, cuius maius Аest lumen. sic Lucanus "postquam se lumine vero im-Аplevit". {43et singula legenda sunt haec, ut habeant admirationis vene-Аrabilem fidem.}43 Р@@&7his avribvs havsi& accepi: et est pleonasmus. {43'haurit' Аenim pro 'percipit' ponebant veteres: et ideo qua potissimum parte sen-Аsus percipiant adiungunt, "simul hoc animo hauri" et А"hauriat hunc oculis ignem" et reliqua. Probus enim ait "nemo Аhaurit vocem".}43 Р@@{43&7incendere& exagitare. &7qverellis& 'l' litteram metri causa Аaddidit: nam 'querela' dicitur, quia 'querulus' facit: hoc modo et 'lo-Аquela', 'suadela'.}43 Р@@&7seqvor& ut "Italiam sequimur fugientem". А{43et oratorie ibi finivit, ubi vis argumenti constitit.}43 Р@@{43&7talia dicentem& bene 'dicentem', non postquam dixit.}43 А&7iamdvdvm& ab initio orationis. &7aversa& {43id est}43 irata: {43'aversa' ergo ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ дЫВъГad animum referendum est; nam incipit esse contrarium 'aversa tue-Аtur':}43 ut est "diva solo fixos oculos aversa tenebat". ЫВь@@&7lvminibvs tacitis& {43pro}43 ipsa tacita, ut "taci-Аtumque obsedit limen Amatae" pro 'ipsa tacita'. sequitur Аautem invectio, quae semper statu caret. {43sane 'tacitis' participium Аpassivum pro activo. quidam 'tacitis' epitheton oculorum volunt. alii А'tacitis' siccis pro iracundia.}43 Р@@&7nec tibi diva parens& non est sola in Aeneam vitupe-Аratio, sed etiam in se obiurgatio, quia dixerat "credo equi-Аdem, nec vana fides, genus esse deorum": unde nunc dicit 'ge-Аneris nec Dardanus auctor'. {43et studet illud destruere "tune Аille Aeneas, quem Dardanio Anchisae" et reliqua. et nominando АVenerem et Dardanum et maternam et paternam generositatem destruit.}43 @1 Р@@&7perfide& amantum verbo eum increpat, sic supra А"dissimulare etiam sperasti, perfide". Р@@&7cavcasvs& mons Scythiae inhospitalis. {43sane quidam ab-Аsurde putant Caucasum et tigris a Didone memoratas, quia nec Di-Аdoni perturbatae venire in mentem Caucasus potuit, nec tigres iuxta А%dum cognitae, et hoc Hyrcanae: nam quod ait 'genuit Caucasus', ela-Аboravit dicendo 'genuit' incredibilius facere de monte masculini generis. Аsed hic imitatur Graecos, qui magis proprie $GLAUKH\ DE/ SE TI/KTE QA/-А$LASSA&: quod hic ad propria nomina transtulit.}43 &7hyrcanaeqve ti-А&7gres& Arabicae: nam Hyrcania silva est Arabiae. et notandum re-Аlictis mediis conparationibus eum augmenta fecisse: nam post deos Аnon homines, sed saxa intulit. Р@@&7nam qvid dissimvlo?& tacitae quaestioni occurrit, ne quis Аeius nimiam iracundiam reprehenderet, dicens Aeneam posse miti-Аgari forsitan precibus. {43&7qvae me ad maiora reservo& aut ad maiores Аscilicet iniurias: aut ad superiora pertinent, quia ei male dixit.}43 Р@@{43&7nvm fletv ingemvit& nam hoc est 'generis nec Dardanus Аauctor'. &7nvm lvmina flexit& hoc est 'genuit Caucasus': vel ad illud Аpertinet 'ille Iovis monitis inmota tenebat lumina'.}43 Р@@&7miseratvs amantem& {43hoc est 'Hyrcanaeque admorunt ubera Аtigres': et}43 'miseratus' accusativum regit, ut hoc loco: 'misereor' ge-Аnetivum, ut "miserere animi non digna ferentis". {43et Аbene avertit ab eo sermonem et non dixit '[2num]2 ingemuisti? num Аflexisti, aut miseratus es'? ut "hic alienus oves custos" et reliqua, Аnon dixit 'tu mulges'. et 'miseratus', hoc est 'nec tibi diva parens'.}43 Р@@&7qvae qvibvs anteferam& amphibolia: quid prius, quid Аposterius dicam? {43quod fieri solet, ubi omnia et paria et magna sunt. Аsane 'anteferam' non est dividendum, est 'praeferam'.}43 &7nec maxima& @1 А&7ivno& aut in Iunonem male dictum est, ut eam non esse maximam Аdicat, sicut etiam in Iovem: nam convicium est, quod eum Satur-Аnium dicit, hoc est nocentem: aut certe iungitur, ut 'nec Iuno aspi-Аcit, nec Iuppiter', {43ut se dementem dicat, quod regina eiectum et egen-Аtem in partem regni receperit. aut certe 'maxima Iuno' quae solet Аamare Carthaginem: vel quae nuptias dedit, quod optaverat Dido.}43 Р@@{43&7nec satvrnivs& ut supra dictum est, ubicumque infestos Аvult ostendere vel Iunonem vel Iovem, Saturnios appellat, ut А"veterisque memor Saturnia belli" et "Saturnique al-Аtera proles irarum tantos" et reliqua. et Iovem ideo Saturnium Аmodo appellat, quia Aeneam a Carthagine praecipit abscedere.}43 Р@@&7nvsqvam tvta fides& hoc est, nec apud rem, nec apud Аhominem: Terentius "quid credas, aut cui credas?" et declamavit Аper contrarium: nam omnis fides tuta est: {43[cuius haec proprie virtus Аest, ut tuta sit;]}43 'haec' ait 'nusquam tuta'. &7eiectvm& naufragum: Аlegimus enim "huc pauci vestris adnavimus oris". et Аest separandum {43'eiectum'}43. &7litore egentem& id est 'egentem li-Аtoris', ut "hospitio prohibemur harenae". {43vel si iungas А'eiectum litore', pro 'in litus', ut "inferretque deos Latio" Аpro 'in Latium'. et in tribus modis haec elocutio profertur: 'egeo Аhanc rem', Plautus menaechmis "linum, lanam praebeo, neque Аquicquam eges": 'egeo huius rei', "has ego Dardanio Аiuveni, cum classis egeret": et 'egeo hac re', ut 'litore egentem'.}43 Р@@{43&7excepi& ad illud respondet 'eiectum litore egentem'.}43 &7regni А&7demens in parte locavi& ut "ac dominum Aenean in Аregna recepit": quod Iarbas queritur. {43et est invidiosum: quando Аoptantem vel litoris egentem in regni partem recepi. mire autem recor-Аdatione beneficiorum iracundia accenditur. sane etiam hic mentio cae-Аremoniarum inducitur: mos enim apud veteres fuit flamini ac flami-Аnicae, dum per confarreationem in nuptias convenirent, sellas duas @1 Аiugatas ovilla pelle superiniecta poni eius ovis, quae hostia fuisset, ut Аibi nubentes velatis capitibus in confarreatione flamen ac flaminica re-Аsiderent: quod hic Dido meminit, cum queritur se ab Aenea contra ius Аnexus maritalis deseri, his verbis 'regni demens in parte locavi': 'lo-Аcata' enim uxor dicitur, quod simul cum eo sedeat, dum confarreatur.}43 Р@@&7amissam classem& subaudis 'renovavi'. {43ad illud respicit А"quassatam ventis liceat subducere classem". &7socios А&7a morte redvxi& scilicet quos hospitio eiectos excepi, quibus classem Аreparavi.}43 Р@@&7fvriis incensa feror& {43aut quod necesse habeo exprobrare Аbeneficia, ut Terentius "insanire occipiunt homines ex iniuria": Аaut}43 quia multa erat in deos locutura. et bona praemittitur excu-Аsatio: nam numina non credere curare mortalia et ab his {43beneficium}43 Аnon sperare furoris est. subiungit enim 'si quid pia nu-Аmina possunt'. Р@@&7nvnc lyciae sortes& inrisio est honesta satis, cum his Аverbis fit, quibus laus praemissa est, ut "et nobis idem Alcime-Аdon duo pocula fecit, necdum illis labra admovi, sed con-Аdita servo". scimus autem Aeneam superius haec verba dixisse А{43"sed nunc Italiam magnam Gryneus Apollo, Italiam АLyciae iussere capessere sortes"}43. {43'Lyciae' autem 'sortes': Apol-Аlinem Lyceum appellari dicunt sive de Lyco, quem vicit, et in victoriae Аsuae testimonium hoc nomen induit: sive quod est $LEUKO/S& a candore; Аidem enim et sol creditur: sive quod transfiguratus in lupum cum АCyrene concubuit: sive quod in lupi habitu Telchinas occiderit: sive @1 Аquod lupus ei primus post interemptum Pythonem ex eo loco, qui ap-Аpellatur Tempe, laurum attulit: sive quod pastoralis deus lupos intere-Аmerit. et est alia fabula, cur Lycia vocata sit regio: Diana harum Аregionum gaudebat venatu; sed quodam tempore tanta vis luporum se Аibi infudit, ut omnes feras eorum incursus absumeret: cum ergo omnis Аoblectatio deae, quae de venatione veniebat, extinctis ceteris animalibus Аdefecisset, Apollo ob hanc rem %consecratum est. est et alia de hoc fa-Аbula: Danaus trahens ab Aegypto originem, cum videret ira Neptuni Аvindictam sumentis, quod adversum se de condendis Athenis Inachus Аfluvius pro Minerva iudicasset, uri siccitatibus solum, filiam Amymonen Аad aquam inquirendam proficisci iubet. quae cum vidisset repertum Аfontem hiatu terrae receptum exaruisse, ad patrem detulit: quo ille Аprodigio commotus oraculum Apollinis adiit, cui Apollo respondit, ut Аprofectus ubi invenisset taurum et lupum inter se pugnantes, spectaret Аexitum pugnae, et si taurus vicisset, Neptuno templa construeret; si Аvero lupus, Apollini delubrum sacraret. sed cum Danaus lupum vide-Аret vicisse, Apollini Lycio templum dedit. in huius autem Lyciae re-Аgione Patara sacer olim lucus Apollini fuit, ubi Apollo responsa dedit: Аunde etiam Patareus appellatus est. &7nvnc et iove missvs ab ipso& Аsicut supra 'ab ipso' magno: et bene 'nunc' saepius posuit ad Аinrisionem, quasi: nunc de te curant qui ante periclitanti non curaverunt Аsubvenire.}43 Р@@{43&7horrida ivssa& et hoc per inrisionem, quasi plena venerationis, Аvel quae tu timeas.}43 Р@@&7qvietos sollicitat& Cicero in libris de deorum natura Аtriplicem de diis dicit esse opinionem: deos non esse, cuius rei Аauctor apud Athenas exustus est; esse et nihil curare, ut Epicurei; Аesse et curare, ut Stoici: secundum quos paulo post 'si quid pia Аnumina possunt': nam modo secundum Epicureos ait 'ea cura Аquietos'. {43quidam superos deos Mercurium Apollinem et Iovem ac- @1 Аcipiunt, 'quietos' vero inferos, quia Aeneas dixerat 'me patris ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ дЫВ√ИИAnchisae'. 'sollicitat' vero sollicitos habet: Terentius "ego quia non Аredit filius, quae cogito et quibus nunc sollicitor rebus".}43 Р@@&7refello& redarguo: {43vel retardo: vel falsa esse convinco; А'refello' enim ab eo quod est 'fallo' venit}43. Р@@&7i seqvere italiam ventis& satis artificiosa prohibitio, Аquae fit per concessionem: quae tamen ne non intellecta sit per-Аsuasio, permiscenda sunt aliqua, quae vetent latenter, ut 'ventis' А'per undas', {43nomina terribilia}43. sic Terentius "profundat, perdat, Аpereat: nihil ad me attinet". {43ergo hic cum eum videtur dimittere, Аadmonendo periculi retinet. sane multi 'Italiam' distinguunt, ut sequa-Аtur 'ventis pete regna per undas'. et 'sequere' quasi fugientem.}43 Р@@{43&7spero eqvidem& videtur eadem quodammodo repetere, et de Аtempestate et de beneficiis suis vehementius.}43 &7mediis scopvlis& aut Аmanifestis, ut "medioque ex hoste recepi": aut illa saxa Аdixit, quae sunt inter Africam et Sardiniam Siciliamque. Р@@&7havsvrvm& luiturum, daturum. &7dido& potest et vocati-Аvus esse, et accusativus, {43ut et 'o Dido' et 'hanc Dido'}43. Р@@&7seqvar atris ignibvs absens& alii 'furiarum facibus' Аdicunt, hoc est 'invocatas tibi inmittam diras'; alii 'sociorum' {43fa-Аcibus dicunt}43, ut paulo post "ferte citi flammas". melius Аtamen est, ut secundum Vrbanum accipiamus 'atris ignibus' roga-Аlibus, qui visi tempestatem significant, ut Aeneae, sicut in quinto Аlegimus, contigit. hoc ergo nunc, quod factura est, dicit, id Аest occidam me et rogalibus te persequar flammis 'absens', quasi Аmortua, {43ut "absenti ferat inferias"}43. rogalibus autem, @1 Аmali ominis, quod 'atris' dixit. legimus et in Horatio "nigrorum-Аque memor dum licet ignium". {43et debuit 'absens' 'quamquam' Аsubiungere, ut esset 'quamquam absens'.}43 Р@@&7anima sedvxerit artvs& hypallage pro 'animam artubus Аseduxerit'. {43aut certe 'anima' pro 'ab anima': et est mortis periphra-Аsis. quid enim est mors, quam separatio animae a corpore?}43 Р@@&7omnibvs vmbra locis adero: dabis inprobe poenas& Аdicunt physici biothanatorum animas non recipi in originem suam, Аnisi vagantes legitimum tempus fati conpleverint: quod poetae ad Аsepulturam transferunt, ut "centum errant annos". hoc Аergo nunc dicit Dido: occisura me ante diem sum; vaganti mihi Аdabis poenas; nam te persequar {43et adero quamdiu erro}43 semper: si Аautem fuero recepta in originem, poenas tuas audiam, quas videre Аnon potero. hic ergo sensus est: si tempestatem evaseris flamma-Аrum rogalium, umbra mea te persequetur: si et hanc evaseris, vel Аrecepta audiam famam suppliciorum tuorum. {43&7inprobe& sceleste. sic Аin iure "inprobus intestabilisque esto".}43 ЫГД@@&7medivm sermonem& propter hoc quod sequitur 'multa Аmetu cunctantem et multa parantem dicere', {43ut supra "mor-Аtalis visus medio sermone reliquit". sane multi &7dictis& participium, Аnon appellationem volunt, hoc est, cum haec dicta essent.}43 ЫГЖ@@{43&7linqvens& multi pro 'relinquens Aeneam', alii pro 'deficiens' Аaccipi volunt more antiquo, sicut 'delinquere' pro 'deficere': Coelius Аhistoriarum "delinquere frumentum, Sardiniam hostes tenere", @1 АTubero "nam delinquat, aut superet aliquid tibi", id est deficiat, Аaut superet; Gellius annalium "deliquium solis" et "deliquionem" di-Аcit quod Vergilius "defectus solis varios": nam in hoc ipso loco se-Аquitur 'suscipiunt famulae conlapsaque membra'.}43 Р@@&7svscipivnt famvlae& subaudis eam. {43&7thalamo& dati-Аvus casus.}43 ЫГЙ@@{43&7at pivs aeneas&}43 ordo est: at pius Aeneas iussa divum ex-А{43sequitur. bene autem excusat Aeneam 'pium' dicendo, cum ei et ge-Аmitus dat, et ostendit solacia dolenti velle praestare, et probat religio-Аsum, cum deorum praeceptis paret.}43 ЫГЛ@@{43&7animvm labefactvs& pro 'animum labefactum habens'. &7amore& Аnum Didonis, quo illa flagraret?}43 ЫГН@@&7tvm vero tevcri incvmbvnt& regis {43scilicet}43 praesentia: Аsic in nono "tum vero incumbunt, urguet praesentia АTurni". {43&7litore& de litore. &7vncta& pice delibuta.}43 ЫГП@@&7frondentesqve fervnt remos& non qui erant, sed qui Аesse poterant, ut "quos ego sim totiens iam dedignata Аmaritos". Р@@&7fvgae stvdio& celeris profectionis, ut "ille volans si-Аmul arva fuga simul aequora verrit". {43&7infabricata& inpolita. Аbene expressa est festinatio navigare cupientum.}43 Р@@&7cernas& honesta figura si rem tertiae personae in secun-Аdam referas, hoc est 'si quis cernat'. Р@@&7formicae& ad studium respicit conparatio hoc loco, {43non Аad personas}43. et notandum cautelam exprimi per hanc conparationem. АHoratius "parvula, nam exemplo est, magni formica laboris", АIuvenalis "formica tandem quidam expavere magi- @1 Аstra". sane 'formica' dicta est ab eo, quod {43ore}43 micas ferat. {43de Аqua fabula talis est: in Attica regione quaedam puella Myrmix nomine Аfuit, Minervae ob castimoniam et sollertiam dilecta, quae postea hoc Аmodo Minervae in se odium concitavit. namque cum vidisset Minerva АCererem segetes invenisse, volens ipsa ostendere Atticis quo expeditius Аsegetes parerent, aratrum dicitur invenisse. quod cum manu ageret, et АMyrmix ei adhaereret, ausa est occulte aratri stivam subripere, et apud Аhomines se iactare, infructuosum esse Cereris munus, nisi suo uteren-Аtur invento, quo terra aratro resoluta expeditius ederet fructus. quod Аcum proditum aegre tulisset Minerva, Myrmicem illam virginem in Аformicam convertit eamque, ut proditricem, adversam frumentis, quae Аsemper insequitur et subripit, esse praecepit. quae res cum Iovi mise-Аrationem movisset, excogitavit quemadmodum formicae honorem daret. Аnam cum Aeacum, filium suum ex Aegina susceptum, Thessalis im-Аponeret regem et agros ipsos videret hominibus indigere, formicas colligi Аin unum iussit easque in homines commutavit: unde Myrmidones ap-Аpellati sunt.}43 &7farris& solum nomen est, quod 'r' geminet in ge-Аnetivo: monadicon est ergo, sicut 'sol'. item 'cor cordis' solum in А'dis' mittit genetivum. item 's' geminat 'as assis'. et haec ca-Аrent exemplis. Р@@&7cvm popvlant& antique dixit: nam hoc verbum apud ve-Аteres activum fuit, nunc tantum deponens est. {43et bene rei parvae Аper metaphoram sublimitatem dedit, ut non videatur de formicis, sed Аde exercitu loqui.}43 &7hiemis memores& {43hoc est caute, in adventum Аhiemis:}43 Horatius "quae, simul inversum contristat Aquarius Аannum, non usquam prorepit". {43&7tecto& suo tecto, id est Аcavernis.}43 Р@@&7it nigrvm campis agmen& {43ut "it portis iubare @1 Аexorto". et est}43 hemistichium Ennii de elephantis dictum, quod ante АAccius est usus de Indis. Р@@&7calle angvsto& 'callis' est semita tenuior, callo pecorum Аpraedurata: {43unde et callum et callidos dicimus:}43 'semita' est semis Аvia, unde et semita dicta est: 'via' {43id}43 est actus dimidius, qua po-Аtest ire vehiculum: nam 'actus' duo {43carpenta}43 capit, propter euntium Аet venientium vehiculorum occursum. &7grandia trvdvnt& quae Аportare non possunt. ЫГЧ@@&7moras& tardas, morantes: {43quia solent resistere}43. {43&7semita А&7fervet& aptum verbum festinationi, ut e contrario 'frigidum' tardum.}43 Р@@{43&7qvis tibi tvnc dido cernenti& totum hoc magna prosphonesi Аdictum est: plus enim est in re, quam in verbis: quamvis enim totum Аdictum non sit, tamen et cogitatur et capitur ab auditore: haec est Аenim magna emphasis, quae perpetuam personam conplectitur. Teren-Аtius "quid illi tandem credis fore animi misero, qui cum illa Аconsuevit prior?"}43 Р@@&7fervere late& infinitus hic a tertia est coniugatione, id Аest a 'fervo fervis': nam secundae coniugationis verba perdito 'e', Аquod habent ante 'o', in tertiam migrant, ut 'ferveo fervo', 'fulgeo Аfulgo': hinc est "fervere Leucaten auroque efful-Аgere fluctus". sic etiam Horatius "vade, vale, cave ne titubes Аmandataque frangas": nam 'cave' 've' longa est, nec vocalis se-Аquitur, ut in bucolico "'vale, vale' inquit, 'Iolla'": sed @1 Аdicimus a tertia coniugatione esse imperativum, ut 'cavo cavis'. Аhinc etiam Catullus 'cavere' dixit. Р@@&7arce ex svmma& regum enim fuit habitare in arcibus Аpropter tutelam. denique Romae Valerius cum in Esquiliis domum Аhaberet altissimam, invidiae causa eam conplanavit. item Augustus ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ дЫГЪДpost Actiacum bellum Palatium ex suo praecepto aedificatum, cum Аesset domus privata, donavit reipublicae. Р@@&7tantis clamoribvs& nautarum scilicet {43vocibus}43. {43&7misceri& Аpro 'repleri' aut 'commoveri'.}43 Р@@&7improbe amor& exclamatio a poeta contra amorem. et Аhoc est quod Horatius dicit "hoc amet, hoc spernat promissi Аcarminis auctor". tale est et illud in tertio "auri sacra Аfames", id est cupiditas: nam et illic amoris est increpatio, qui Аsecundum philosophos omnium generalis est rerum. hinc est quod Аapud inferos Eriphyla inter amantes commemoratur, quae monile Аconcupierat. Р@@&7ire itervm in lacrimas& hinc est amoris inprobitas, Аquae cogit lacrimis rogare dudum superbam. est autem speciosa Аelocutio 'pergit in lacrimas'. &7precando& 'precando' cantando. Аin hoc modo 'do' naturaliter brevis est: sic Terentianus "ut vitae Аdubius varios renovando dolores": plerumque tamen a Vergilio Аproducitur, ut "cantando tu illum?" item "cantando rumpitur Аanguis". Р@@&7svmmittere amori& {43'animos' quidam pro 'iras' accipiunt, Аut 'animosus' dicitur pro 'iracundus': et 'supplex animos summittere Аamori' id est supplices preces adhibere, quae erat amore victa. 'sum-Аmittere' autem 'amori',}43 ac si diceret, non Aeneae: aut certe Aeneam Аamorem vocavit. {43ubique tamen subaudiendum 'cogitur'.}43 @1 Р@@&7neqvid inexpertvm frvstra& rogabat, {43inquit,}43 non spe Аinpetrandi; sed ne esset, quod sibi posset inputare, si non rogasset, Аquamquam frustra rogaret: {43id est, ne derelinqueret medium aliquod Аintemptatum: et hoc 'frustra', quia moritura erat. Terentius "omnia Аexperiri certum est, priusquam pereo"}43. et 'frustra' ex iudicio Аpoetae est. sic Sallustius "falso queritur de natura sua genus Аhumanum", ut supra "hoc amet, hoc spernat promissi carmi-Аnis auctor". Р@@{43&7anna& prope invidiose, quia ipsa nuptias suaserat. &7vides& Аquasi diceret: ipsa tibi crede. et est maior vis adfirmantis, cum dicit А'vides'. petitio autem haec etiam deliberationis modum a quibusdam Аputatur tenere. &7properari litore circvm& utrum circumspicis, an cir-Аcum totum litus? et est ordo 'Anna, i soror, atque hostem supplex ad-Аfare superbum'. 'circum' non est praepositio, sed adverbium loci.}43 А&7properari litore circvm& circum litus: nam postposita praepositio Аet accentum mutavit, et suas perdidit vires. 'properari' autem in-Аpersonale est. Р@@{43&7vndiqve convenere& bene non addidit, qui: intellegitur.}43 Р@@&7et laeti navtae& id est {43aut}43 minime timentes: {43aut adeo Аnon necessitate, nec iussu abeunt, sed volentes. et hoc aut ad spem re-Аtinendi, aut ad indignationem commovendam dictum est. et sicut Аsupra , prope ad invidiam Annae loquitur, ut et alibi А"tu prima furentem his germana malis". Probus sane sic adno-Аtavit "si hunc versum omitteret, melius fecisset"}43. {43&7coronas& multi Аfunium coronas accipi volunt, qui solent, quotiens navigatur, in modum Аcoronarum conponi: nam fugientes quemadmodum naves coronabant?}43 Р@@&7sperare dolorem& pro timere: et est acyrologia, {43super-Аflua dictio:}43 nam speramus bona, timemus adversa. hoc autem dicit: @1 Аsi scirem abiturum Aeneam, non tantum diligerem: si non dilexis-Аsem, minus dolerem. &7si potvi& autem pro 'si potuissem'. et sic Аest dictum, ut "omnia praecepi, atque animo mecum Аante peregi": ac si diceret, nihil mihi novum contigit. Р@@{43&7hoc tamen vnvm& vel hoc solum.}43 Р@@&7mihi& pro me exsequere, {43id est pro mea causa}43. Р@@&7colere& {43pro}43 colebat, {43vel colit}43: infinitus pro indicativo. А{43&7credere& credit vel credebat, id est committebat.}43 Р@@&7molles aditvs& faciles, ut "et quae mollissima Аfandi tempora". Р@@{43&7atqve& coniunctio conplexiva: est et disiunctiva, cum dicimus А'aliter atque debuit fecit': est et expletiva "atque illum in praeceps Аprono rapit alveus amni".}43 &7hostem svperbvm& postquam ex Аaperto denegavit se Carthagini esse mansurum. {43et reddit causas, Аob quas suppliciter eum adloquatur, quod et hostis et superbus; quasi Аdicat, aequo animo patiamur nos supplices esse, quoniam incidimus in Аhostem superbum. non nulli autem iuxta veteres 'hostem' pro hospite Аdictum accipiunt. Plautus in Curculione "si status con-Аdictus cum hoste intercedit dies", idem in cistellaria "datum est Аhostimentum, opera pro pecunia". nec enim vere hostem diceret, Аquem revocare cupiebat: ipsa enim ait 'hospes, hoc solum no-Аmen quoniam de coniuge restat'. Herodotus Persas, qui erant Grae-Аcorum hostes, $CE/NOUS& a Lacedaemoniis appellatos refert. inde nostri А'hostes' pro hospitibus dixerunt: nam inimici perduelles dicebantur.}43 Р@@{43&7non ego cvm danais& sensus illi contrarius "scio Аme Danais e classibus unum".}43 @1 Р@@&7avlide ivravi& Aulis insula est {43in Aegeo mari}43, in qua Аconiurarunt Graeci se non ante reversuros {43ad patriam}43, quam Troia Аcaperetur. et est sensus illud spectans "scio me Danais e classi-Аbus unum". 'Aulide' autem aut 'in Aulide', aut pro 'Aulidi'. А&7ad pergama& in Pergama, id est contra Pergama. Р@@&7anchisae cineres manesve revelli& quod dicitur ex Аoraculo fecisse Diomedes, et secum eius ossa portasse, quae postea Аreddidit Aeneae, cum multa adversa perferret: hinc est "sal-Аvete recepti nequiquam cineres". sciendum sane Varronem di-Аcere, Diomedem eruta Anchisae ossa filio reddidisse, Catonem autem Аadfirmare, quod Anchises ad Italiam venit. tanta est inter ipsos Аvarietas et historiarum confusio. &7revelli& non 'revulsi': nam А'velli' et 'revelli' dicimus; 'vulsus' vero et 'revulsus' usurpatum Аest tantum in participiis contra naturam. Р@@{43&7cvr mea dicta negat& non interrogat, sed queritur. quidam А'revelli' iungunt, ita ut sequatur 'cur mea dicta neget.'}43 Р@@&7qvo rvit& properat sine respectu salutis: nam hoc dicit, Аquod peto etiam ipsi prodest: amoris scilicet inpatientia. {43&7extremvm А&7hoc miserae det mvnvs amanti& a qualitate beneficii dictum.}43 Р@@{43&7facilemqve fvgam& per manet in eodem sensu, ut dicat petitio-Аnem suam etiam Aeneae prodesse.}43 &7ferentes& bene flantes, propi-Аtios, {43prosperos}43. Р@@{43&7antiqvvm& aut primum, aut carum, ut 'nihil antiquius ha-Аbuit' dicimus: aut antiquatum et inritum.}43 &7qvod prodidit& quod Аdecepit. et bene: ad diremptionem enim coniugii inmutata volun-Аtas sufficit. {43quidam 'prodidit' pro 'perdidit' accipiunt, ut А"unius ob iram prodimur".}43 Р@@&7pvlchro vt latio careat& quod illi pulchrum videtur. @1 Аsic etiam est illud o "tantum libeat mecum tibi sordida rura": Аquae tibi sic videntur. {43&7relinqvat& neglegat.}43 Р@@&7tempvs inane peto& {43id est sine matrimonio,}43 sine officio Аcoeundi: nam 'sine beneficio' non procedit, cum spatium petat et Аrequiem. {43aut quasi non magnam rem: vel quo vacuus et otiosus est, Аcum illi tempus inane est. &7reqviem spativmqve fvrori& ut possim ha-Аbere spatium, quo amori finem inponam.}43 Р@@&7dvm mea me victam d. f. d.& 'mea fortuna', id est ad-Аversa, ut "hac Troiana tenus fuerit Fortuna secuta". Аex eo statu, in quo est, fortunam dixit. 'doceat' autem 'dolere' Аillud est, quia non habet in adversis patientiam nisi qui dolere Аconsuevit. hoc ergo petit, ut ei praestetur tempus, per quod dis-Аcat adversa perferre. Р@@&7oro veniam& beneficium: {43iuxta morem antiquum,}43 ut А"orantes veniam". {43Terentius in hecyra "mi gnate, da Аveniam hanc mihi, reduc illam".}43 &7miserere sororis& genetivum Аtantum regit. Р@@&7qvam mihi cvm dederis cvmvlatam morte remittam& Аsensus est: quod beneficium cum mihi cumulatum dederis, sola Аmorte derelinquam. et hic intellectus est melior, {43quia sorori lo-Аquitur,}43 'quam mihi cum dederis cumulatam': quam lectionem Tucca Аet Varius probant. nam male quidam legunt 'quam mihi cum de-Аderit', id est Aeneas, 'cumulata morte relinquam' et volunt intel-Аlegi, acceptum ab illo beneficium {43mea}43 morte cumulabo et sic relin-Аquam, ut amantes dicere consuerunt, ut "{43praeceps}43 ae+rii specula Аde montis in undas deferar; extremum hoc munus morien- @1 Аtis habeto": {43id est faciam quod illi scio placiturum, occidam me:}43 Аnam si eam odio habet Aeneas, restat ut eius morte laetetur. {43hoc Аsorori quoque potest dicere, quae credit eam ex amore concitatam id ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ дЫГ┤ИНloqui, nec tamen facere:}43 sed {43elocutio}43 non procedit: nemo enim dicit А'veniam cumulata', sed 'cumulatam'. {43alii ita intellegunt: reddam Аilli gratiam, occidam illum: nam alibi ait 'non potui abreptum Аdivellere corpus'? sed hoc totum sorori dicit. an perplexe locuta est, Аut solent loqui mali aliquid molientes? 'cumulatam' autem 'veniam' Аnumquid solidam et plenam, et cui nihil desit, debemus accipere?}43 Р@@{43&7talibvs orabat& aut simpliciter accipiendum 'loquebatur': aut А'orabat' ideo, quoniam preces inmixtae erant: aliter "multa АIovem manibus [2supplex orasse supinis]2." alibi peroravit А"talibus orabat Iuno". &7fletvs& pro verbis, id est verba flebilia.}43 Р@@&7fertqve refertqve& non ab Aenea, qui nihil dicit, sed Аa Didone fert et refert, id est iterum portat: {43nam subiunxit 'sed Аnullis ille movetur fletibus': mire autem 'fletibus' repetit}43. Р@@&7voces vllas tractabilis avdit& cur mitis, {43et placidus, Аet tractabilis}43 non audit? quasi mirum est, excusat dicendo 'fata ob-Аstant placidasque viri deus obstruit aures'. {43aut certe voces tracta-Аbilis accipe, aut alias tractabilis.}43 Р@@{43&7fata obstant& excusat Aeneam, cum eum, ne ingratus videatur, Аnon duritia mentis facit immobilem, sed voluntate divina.}43 &7devs& АIuppiter scilicet: unde et supra Dido ait 'Saturnius': {43vel certe АMercurius}43. {43&7obstrvit& obcludit, $E)MFATIKW=S.&}43 ЫГ║@@&7alpini boreae& flantes de Alpibus, quae Gallorum lingua Аalti montes vocantur. {43et speciem pro genere posuit: nam Alpinum АBoream pro quocumque vento dixit: vel quia potentiores montani sunt Аventi.}43 &7nvnc hinc nvnc illinc& sicut Aeneas ab Anna et Didone. @1 Р@@&7it stridor& ad dolorem Aeneae pertinet, de quo ait 'magno Аpersentit pectore curas'. &7alte& {43aut}43 iugiter, diu; {43aut ex alto cadentes}43. Р@@&7consternvnt& implent, {43cumulant,}43 ut "strata iacent pas-Аsim sua quaeque sub arbore poma". &7frondes& sicut lacrimae АAeneae. {43&7stipes& autem media pars est arboris, quae ramos sustinet.}43 Р@@&7haeret scopvlis& sicut ille in consilio perseverat. Р@@&7tantvm radice in tartara tendit& secundum physicos, Аqui dicunt parem esse altitudinem radicum et arborum. ЫГ└@@{43&7tvnditvr& saepe pulsatur. Terentius "tundendo atque odio Аdenique effecit senex", et ipse alibi "Rhipaeo tunditur Euro". А&7magno persentit pectore& quamvis magno, sentit curas; sed eas forti Аpectore patitur. 'curas' potest Didonis, potest et suas.}43 Р@@{43&7mens inmota manet& ad illud refertur 'illa haeret scopulis'.}43 А&7lacrimae inanes& quia 'mens inmota manet': {43et utrum 'inanes', Аquae Didoni nihil prosint? quidam tamen 'lacrimas inanes' vel Aeneae, Аvel Didonis, vel Annae, vel omnium accipiunt.}43 Р@@&7tvm vero& post desperationem. {43[2&7fatis&]2 &7exterrita dido& Аatqui in fine ait "nam quia nec fato, merita nec morte Аperibat". 'fatis' ergo aut malis suis: aut a verbo 'for, faris' fatis, Аid est responsis Aeneae.}43 &7exterrita& {43autem}43 praecipitata, turbata. Р@@&7mortem orat& pro desiderat, ut "mortemque Аmiserrimus opto": aut certe ideo 'orat', quia consecrata fuit, nec Аmori poterat, nisi soluta consecratione. &7caeli convexa& in-Аcurva caeli. Р@@{43&7qvo magis inceptvm peragat& id est mortem sibi inferat. А&7lvcemqve relinqvat& ad illud 'taedet caeli convexa tueri'.}43 @1 Р@@&7tvricremis& {43id est}43 cremantibus tura: {43nomen mire conposi-Аtum. et hoc genus ominis, Didoni factum, de augurali disciplina trans-Аlatum est, quae diris observatur. dira enim deorum ira est, quae du-Аplici modo colligitur, aut ex signis, aut quocumque modo et quacumque Аex parte: %quodque in illo factum rem mare traditur, ex signis hic Аostenditur: dicens enim 'vidit turicremis' et reliqua usque 'nigrescere Аsacros' non solum adversa petitionibus inveniri, verum etiam mortem Аdenuntiari: nam praemisit 'quo magis inceptum peragat lucemque re-Аlinquat'. item tumulis Sychaei 'exaudiri voces et verba vocantis': quod Аasperius fuit, ut mariti defuncti vox audiretur e tumulo, quod erat Аdirum, ad se vocantis. sunt et de avibus dira auspicia, quod hic sub-Аiunxit dicendo 'solaque culminibus ferali carmine bubo saepe queri' Аet reliqua: in quo satis non fuit, diram avem bubonem nominatam, Аnisi adiecisset 'ferali carmine' et 'saepe queri', ut non utique canendi Аusus significaretur, sed fletus vice querellarum}43. Р@@{43&7horrendvm dictv& quanto magis visu? quod Didoni contigit.}43 Р@@{43&7in obscenvm se vertere& hoc est 'latices nigrescere sacros'. Аet quidam 'nigrescere' et 'vertere' ideo incertum tempus positum vo-Аlunt, ut ostendant non vere vertisse se, quod contra naturam est, sed Аverti a Didone visa, ut "visaeque canes ululare per um-Аbram": non ululasse ergo, sed fieri visum. 'obscenum' autem mali Аominis, ut "obscenas pelagi" et reliqua.}43 Р@@&7hoc visvm& hoc quod viderat nulli dixit. quid est 'nulli'? Аne sorori quidem, cui fuerat de amore confessa. {43et forte ideo so-Аrorem celavit, ne et ipsa se perimeret. post queritur "idem am-Аbas ferro dolor atque eadem hora tulisset".}43 @1 ЫГ╩@@&7conivgis antiqvi& aut prioris, aut cari. {43Lucilius "concilio Аantiquo sapiens vir solus fuisti": antiquus ergo est qui praecedit eum, Аqui praesens est. &7miro qvod honore colebat& e. q. s.] ritum veri et Аvenerabilis templi mariti templum obtinere cupiebat: templa enim vela-Аmentis religiosa monstrantur.}43 &7miro qvod honore colebat& ex-Аhibendo ea {43mortuo}43, quae circa vivos solent fieri. moris enim fuerat, Аut nubentes puellae, simul venissent ad limen mariti, postes ante-Аquam ingrederentur, {43propter auspicium castitatis,}43 ornarent laneis vit-Аtis: unde ait 'velleribus niveis': et oleo ungerent, unde uxores Аdictae sunt, quasi unxores. {43bene ergo Dido cum templum marito ex-Аstrueret, veluti devota viro, quippe post quem nuptura non esset, ad Аconsulendum amorem officia ritus maritalis adfixerat, ut morem in-Аstauraret uxorum: nam ait post, cum in poenitentia inducitur a poeta, А'non servata fides cineri promissa Sychaeo'. ii tamen, qui de Аnuptiis scripsisse dicuntur, tradunt, cum nova nupta in domum mariti Аducitur, solere postes unguine lupino oblini, quod huius ferae et unguen Аet membra multis rebus remedio sunt. alii hoc Romuli dicunt tempo-Аribus institutum, quod Romulus et Remus lupino lacte nutriti sunt. Аdicitur etiam lupam in concilio multorum eiusdem generis sociari ma-Аrito, eamque amisso eo nulli alteri post iungi, quod ipse subiecit А"non licuit thalami expertem sine crimine vitam degere more Аferae", id est lupae. haec ergo ideo a nove nuptis fiebant, ut sciret Аse puella domum religiosam ingredi: simul lanam ferens lanificium Аpromittebat.}43 @1 Р@@&7festa fronde& divina, tamquam numen coleret. sane Аhoc loco latenter quam supra diximus tangit historiam: nam si Аamabat Aeneam, utique non coleret extinctum maritum. ЫГ═@@&7visa viri& {43ut "visaeque canes ululare per Аumbram", Terentius "audire vocem visa sum modo militis":}43 non Аenim erant vera, ut supra. &7nox cvm terras obscvra teneret& А{43ut augeret terrorem, tempus adiecit,}43 a verisimili. Р@@&7sola bvbo& {43'sola' quaerendum quod dixerit, utrum $E)MFA-А$TIKW=S,& an pro 'solis', id est desertis? ubi enim sederit et cecinerit so-Аlitudinem significat. secundum auguralem disciplinam volunt greges Аavium minus significare, et iuxta hanc avem si alia sederit, malum, Аquod imminere creditur, evanescere, ut "et sola in sicca". sane bubo Аsi cuius aedes insederit et vocem miserit, mortem significare dicitur: Аsi autem de busto sudem ad tectum detulerit, incendium aedibus por-Аtendere. ergo hic 'sola' utrum quia alia avis non sedebat in culmine, Аan 'sola', quia nihil deferebat, ut mortis signum esset? in hanc autem Аavem conversus est Ascalaphus Acherontis, vel ut quidam volunt Stygis Аfilius, ira Cereris, cum Proserpinam prodidisset malum granatum de Аpomario Ditis gustavisse: quod plenius in primo georgicorum dictum est, Аubi est "nec repetita sequi". sane}43 'sola' contra genus posuit. АLucanus "et laetae iurantur aves bubone sinistro", Аitem Ovidius "infandus bubo". et hoc est in usu; sed Vergilius Аmutavit, referens ad avem: plerumque enim genus relicta speciali- @1 ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ дЫГ╬ИСtate a generali sumimus, ut si dicas 'bona turdus' referendo ad Аavem: item si dicas 'prima est a', id est littera, cum 'a' sit neutri Аgeneris. &7ferali carmine& bene hoc addidit: non enim omni modo Аmalum est bubonis omen; cantus autem eius aut fletum imitatur, Аaut gemitum: tacens {43autem}43 ostendit felicitatem. omnes enim aves Аoscines malae, praepetes bonae sunt: vel e contra malae praepetes, Аoscines bonae sunt. Р@@{43&7saepe qveri& quidam propterea 'queri' positum volunt; quod Аdoleat, de Ascalapho se in avem mutatum, ut "et veterem in limo Аranae cecinere querellam".}43 Р@@&7priorvm& legitur et 'piorum'; sed {43'priorum'}43 illuc spectat А"heu vatum ignarae mentes! quid vota furentem", {43quod Аsuperius expositum. si 'piorum', religiosorum, castorum}43. Р@@&7horrificant& horrorem incutiunt. Р@@{43&7in somnis fervs aeneas& non est epitheton 'ferus', sed fan-Аtasia: talem enim illum imaginabatur, qualem timebat. et}43 &7in somnis& Аpro 'insomniis', id est vigiliis. &7semperqve relinqvi& per omnes Аnoctes navigare videbatur Aeneas, quasi eam semper desereret. Р@@{43&7longam viam& non nulli inferorum accipiunt.}43 &7incomitata& Аquod ferale, id est mortiferum omen est, et praecipue regibus, {43qui Аnumquam soli sunt}43. Р@@&7ire viam& {43veteri more iuxta ius, ut "ite viam, redite viam", Аet alibi "primus et ire viam". &7tyrios deserta qvaerere terra& bonus Аadfectus: solent enim qui deficiunt suos desiderare, ut Alcestis moriens.}43 @1 Р@@&7agmina penthevs& aut impetus: aut secundum Vrbanum Аagmina serpentium. Pentheus autem secundum tragoediam Pacuvii Аfuruit etiam ipse. {43&7agmina penthevs& aut impetus aut secundum quos-Аdam, quoniam habitus earum et sibila serpentium faciem agminis prae-Аbent: vel quia plures furiae putantur: vel quia furiosis pro tribus plu-Аres videntur. et bene 'videt agmina' expressit furentem, cum ait 'vi-Аdet', non 'existimat', sed 'putat se videre'. Pentheum autem furuisse Аtraditur secundum tragoediam Pacuvii. de quo fabula talis est: Pen-Аtheus, Echionis et Agaves filius, Thebanorum rex, cum indignaretur ex Аmatertera sua Semele genitum Liberum patrem coli tamquam deum, Аut primum comperit eum in Cithaerone monte esse, misit satellites, qui Аeum vinctum ad se perducerent: qui cum ipsum non invenissent, unum Аex comitibus eius Acoeten captum ad Pentheum perduxerunt. is cum Аde eo graviorem poenam constitueret, iussit eum interim claudi vinctum: Аcumque sponte sua et carceris fores apertae essent, et vincula Acoeti Аexcidissent, miratus Pentheus, spectaturus sacra Liberi patris Cithae-Аrona petit: quem visum Bacchae discerpserunt. prima autem Agave Аmater eius amputasse caput dicitur, feram esse existimans.}43 Р@@{43&7solem geminvm& tragice dixit, imitatus Euripidem. &7dvplices А&7thebas& civitas in Boeotia, a Cadmo et Zetho et Amphione constituta, Аin qua Oedipus, Lai filius, fuit, qui cum matre concubuit, ex qua АEteocles et Polynices fuerunt, qui se propter regnum invicem peremerunt.}43 Р@@{43&7agamemnonivs scaenis agitatvs orestes& hunc Oresten Electra, Аsoror eius, post occisum ab Aegistho dolo Clytemestrae matris Aga-Аmemnonem subtraxit, quem Strophio alendum dedit, [2qui]2 eum cum @1 Аfilio Pylade educatum in adultam perduxit aetatem. qui ut primum Аde scelere matris ac morte patris agnovit, venit Mycenas et adiuvanti-Аbus amico Pylade et sorore Electra, Clytemestram matrem cum adul-Аtero Aegistho occidit: ob quam rem aliquamdiu furiis agentibus in-Аsaniit. sane 'Agamemnonius' non est patronymicon: nam 'Agame-Аmnonides' facere debuit. ergo sicut "Agamemnoniaeque Аphalanges".}43 &7scaenis agitatvs& famosus, celebratus tragoediis, А{43qualiter a Graecis in scaena inducitur}43. et 'agitatus', quia et furuit, Аet multae sunt de eo tragoediae: quasi frequenter actus. Р@@&7armatam matrem& causam ipsam furoris. {43&7cvm fvgit& ad Аdeum: credidit veritatem.}43 Р@@&7sedent in limine dirae& a Pacuvio Orestes inducitur АPyladis admonitu propter vitandas furias ingressus Apollinis tem-Аplum: unde cum vellet exire, invadebatur a furiis. hinc ergo est А'sedent in limine {43dirae'. alii dicunt, quia, cum absolutus in templo АMinervae, de iudicio exiret, a furiis conreptus est}43. Р@@{43&7concepit fvrias& furore completa est. et quidam 'furorem' Аpro bono et innocenti motu accipiunt, 'furias' semper pro malo. con-Аcepit ergo furorem, postquam amori dolor inmixtus est.}43 Р@@{43&7tempvs secvm ipsa modvmqve& 'tempus', id est quando, 'mo-Аdum', id est quo modo et qua morte.}43 Р@@{43&7exigit& ad certum redigit, ut solent pondera %iures et ad Аexactum redigi: ergo definit.}43 Р@@{43&7consilivm vvltv tegit& ut "spem vultu simulat".}43 А&7viam& rationem, {43remedium: ita enim antiqui dicebant, ut ipse alibi А"aut tu, siqua via est".}43 @1 Р@@&7gratare& gratulare, suscipe gaudium pro sorore. sic enim Аdicimus 'grator tibi honorem'. {43et bene a gratulatione incipit quae Аvult suum dissimulare consilium.}43 Р@@{43&7reddat& reconciliet.}43 &7evm& Aeneam, quem ut notum noluit Аdicere. {43&7eo me solvat amantem& mori disponens duo mentitur, vel ut se Аsolvat, vel ut alliget Aeneam.}43 Р@@&7oceani finem ivxta& finem Oceani nullus novit, sed Аinitium: quod et ipsum potest finis videri aliunde sumpto princi-Аpio. {43et longinquitate argumentatur. Terentius "ex Aethiopia est us-Аque haec".}43 Р@@&7aethiopvm& Aethiopiae duae sunt: una circa ortum solis, Аaltera circa occasum in Mauretania, quam nunc dicit. et dicta АAethiopia a colore populorum, quos solis vicinitas torret: {43Graece Аenim $AI)/QEIN& dicitur calor, $O)PTEI=N& torrere}43. &7atlas& nullum nomen АGraecum 'ns' terminatur. Р@@{43&7axem& nunc pro caelo: non enim in axe sunt stellae.}43 А&7torqvet& sustinet, {43portat}43. &7stellis aptvm& satis perite loquitur: Аnam 'aptum' coniunctum dicit $A)PO\ TOU= A(/PTESQAI,& non insignitum Аstellis: axis enim non habet stellas, qui est medius inter septem-Аtriones, unde et Graece $A)/NASTROS& dicitur. septemtriones autem non Аoccidere axis vicinitas facit, non quia in axe sunt. {43ergo bene 'aptum' Аconligatum. Cicero in Timaeo "qua ex coniunctione caelum Аita aptum est", id est constrictum et conplexum. item in oratore А"facilius est enim apta dissolvere, quam dissipata Аconectere".}43 Р@@&7hinc mihi massylae gentis monstrata sacerdos& 'mon- @1 Аstrata' praedicta: quae est oriundo Massyla, aliquando horti Hespe-Аridum sacerdos, nunc venit de locis quae sunt circa Atlantem: nam Аaliter non procedit: Massylia enim mediterranea est, Berenice ci-Аvitas Libyae, unde haud longe horti sunt Hesperidum. 'Atlas' vero А'maximus' in Mauretania est. {43quidam tamen hos hortos circa syrtes Аpositos tradunt.}43 Р@@&7hesperidvm templi cvstos& Hesperides, Atlantis filiae Аnymphae, secundum fabulam hortum habuerunt, in quo erant mala Аaurea Veneri consecrata, quae Hercules missus ab Eurystheo occiso Аpervigili dracone sustulit. re vera autem nobiles fuerunt puellae, Аquarum greges {43rufam lanam habentes}43 abegit Hercules occiso eorum Аcustode; unde mala fingitur sustulisse, hoc est oves: nam $MH=LA& di-Аcuntur, unde $MHLONO/MOS& dicitur pastor ovium. {43propter ruborem Аautem lanae, quae similis auro est, existimasse eos qui audierant, mala Аaurea in Africa nasci. est et alia fabula. cum nuptiae Iunonis ce-Аlebrarentur omnesque dii in honorem eius conferrent munera, Terra in Аextremis Africae regionibus edidit arborem poma aurea ferentem: haec Аcum decerperent Hesperides, Atlantis sive Hesperi filiae, custodem eius-Аdem arboris Iuno offensa munus spoliari suum, in metum earum mi-Аsit draconem insomnem, qui omnibus noctibus diebusque custodiret Аramos: hoc postmodum ab Hercule interempto, qui ab Eurystheo ad Аhoc missus fuerat, mala sublata sunt. Hesiodus has Hesperidas Aeglen, @1 АErytheam, Hesperiam, Arethusam, Noctis filias, ultra Oceanum mala Аaurea habuisse dicit. bene ergo Vergilius has ad Oceanum et Solis Аoccasum esse dicit. &7epvlasqve draconi& Hesperus rex traditur pre-Аtiosissimas oves habuisse, quarum pastor vocabatur Dracon, cui prae-Аbebant epulas regis filiae; sed quia Graece oves $MH=LA& dicuntur, ex du-Аbio nomine fabula conposita est.}43 ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ дЫГх@@{43&7sacros ramos& vel Veneri, vel Iunoni dedicatos.}43 Р@@&7soporifervmqve papaver& incongrue videtur positum, Аut soporifera species pervigili detur draconi. sed dicimus variam Аvim praebere victum diversis animalibus: nam salices hominibus Аamarae sunt, dulces capellis, ut "et salices carpetis ama-Аras", scilicet hominibus. item cicutae secundum Lucretium ho-Аminibus sunt venenosae, cum pingues reddant capellas. ergo et Аpapaver licet det hominibus somnum, draconi adimit forsitan. et Аest excusatio: potest tamen melior esse sensus, si 'servabat in ar-Аbore ramos' plena sit distinctio, sequentia vero sic accipiamus 'haec Аse promittit carminibus curas solvere, spargens umida mella, sopo-Аriferumque papaver', id est miscens, ut Cicero "et spargere venena Аdidicerunt". nec incongrue ad amaritudinem amoris mel adhibet, Аad oblivionem papaver. {43haec enim Didoni prosunt, de qua ait А"nec umquam solvitur in somnos".}43 Р@@{43&7solvere& cura liberare. &7dvras cvras& bene duras affectu, Аquo ipsa passa est, dixit.}43 ЫГщ@@&7sistere aqvam flvviis et vertere sidera retro& Аquanto magis poterit Aeneam ab incepto retorquere: {43vel in amorem Аinmittere: aut mihi auferre}43? {43&7vertere sidera retro& utrum ut videa-Аtur etiam in caelo potestatem habere, an etiam fata posse mutare, quae @1 Аsecundum mathematicos sideribus gubernantur? et multi sidera hic Аplanetas accipiunt, quia reliqua caelo adfixa sunt.}43 Р@@{43&7noctvrnosqve& utrum quia in nocte sunt, an quia per noctem Аevocantur, an noctu? ut Cicero "nocturnis canibus dilaniandum". Аet &7manes& quod ad inferos manent, id est abeant.}43 Р@@{43&7svb pedibvs terram& reliqua. haec non sic adfirmat, quasi Аad amorem extinguendum opus sint, sed difficiliora adsignat, ut faci-Аlius de opprimendo amore credat.}43 &7mvgire videbis& {43id est}43 videbit Аquis, ut "migrantes cernas". ЫГэ@@{43&7magicas invitam& pro 'ad magicas': aut 'magicas adgredi in-Аvitam':}43 quia cum multa sacra Romani susciperent, semper magica Аdamnarunt: {43probrosa enim ars habita est:}43 ideo excusat. &7accingier& Аpraeparari. 'accingier' autem, ut ad infinitum modum 'er' addatur, Аratio efficit metri: nam cum in eo ultima sit longa, addita 'er' Аsyllaba brevis fit, ut 'audiri audirier'. Р@@&7tv secreta& sine arbitris: et est bona elocutio rem loci Аvel temporis ad personam transferre, ut 'nocturnus venit', 'secretus Аfecit'. &7pyram& sub specie sacrificii praeparat morti exequias. Р@@&7et arma& gladium dicit abusive; nam ait paulo post А"ensemque relictum": proprie enim arma sunt quae armos Аtegunt, {43hoc est scutum, quod Graecis [solum] $O(/PLON& dicitur, cum cetera Аsua nomina habeant: unde ipse ait "at Lausum socii exani-Аmem super arma ferebant". sed hic ideo generaliter 'arma' nomi-Аnavit, ne mentione solius gladii consilium proderetur}43. Р@@&7impivs& qui gladium reliquit furenti. hoc autem tractum Аest de Homero, qui dicit gladium Aiaci datum ab Hectore et He- @1 Аctori ab Aiace balteum, quae eis exitio fuerunt: nam alter tractus Аest balteo, alter se donato telo interemit. &7exvvias& vestes Aeneae, Аquem hostem dixerat supra "i soror, atque hostem sup-Аplex adfare superbum", item "dulces exuviae". {43&7lectvm-А&7qve ivgalem& eleganter etiam in morte perseverat in amore, et quatenus Аpotest Aeneae se coniungit, si uno igne cum eius concremetur exuviis.}43 Р@@&7qvo perii& propter extinctum pudorem. {43&7svper imponas& Аquidam 'imponant' legunt, scilicet famulae. &7abolere nefandi& a memo-Аria tollere, ut "paulatim abolere Sychaeum".}43 Р@@{43&7ivvat monstratqve sacerdos& et 'iuvat' $SUMFE/REI,& hoc est et Аvoluntas mihi est, et sacerdos hoc praecipit. 'que' autem pro 'enim' Аposuit.}43 Р@@{43&7haec effata silet& subitum silentium imperfectam orationem Аex perturbatione mentis ostendit. &7pallor simvl occvpat ora& scilicet ex Аconscientia cogitatae mortis.}43 Р@@{43&7novis& pro inusitatis et malis et per hoc magicis.}43 &7prae-А&7texere& {43autem}43 praevelare, abscondere. {43et est antistrophe, funeribus Аnova sacra praetexere: ergo hoc dicit, Anna non arbitratur sub obtentu Аsacrificiorum pompam funeri praeparari.}43 Р@@&7tantos fvrores& quantos cogitabat Dido. Р@@&7graviora timet qvam morte sychaei& aut 'quam' de-Аtrahimus, et stat elocutio: aut subaudimus 'graviora timet posse Аcontingere', {43hoc est quae vel fecit, vel passa est Dido}43. ЫГ°@@&7at regina pyra& notatus est hic versus: vitiosa est enim Аelocutio quae habet exitus similes, licet sit casuum dissimilitudo. ЫГ·@@&7intenditqve locvm sertis& {43'intendit' in}43ligat, ut А"et stuppea vincula collo intendunt", et est hypallage: {43est enim}43 @1 А'intendit serta per locum', {43hoc est aut a pariete in parietem ligat, Аquod est extensis sertis locum replet: quasi serta per locum tendit}43. Р@@&7fvnerea& cupresso. {43Romani moris fuit propter caerimonias Аscarorum, quibus populus Romanus obstrictus erat, ut potissimum cu-Аpressus, quae excisa renasci non solet, in vestibulo mortui poneretur, Аne quis inprudens funestam domum rem divinam facturus introeat et quasi Аattaminatus suscepta peragere non possit: hinc ergo 'funerea' cupresso:}43 Аnam et supra dicta ligna ad funus pertinent, ut "procum-Аbunt piceae sonat icta securibus ilex". Р@@&7effigiemqve toro locat& {43imaginem scilicet Aeneae, quia Аsolent magi effigies eorum facere, propter quos carmen instituunt, ut in Аbucolicis "limus ut hic durescit et haec ut cera lique-Аscit" et "terque haec altaria circum effigiem duco". Ho-Аratius "lanea effigies erat, altera cerea". et bene}43 exprimitur amo-Аris adfectus, quod etiam in morte amati imagini volebat esse con-Аiuncta, ut paulo post "natumque patremque cum genere Аextinxem, memet super ipsa dedissem". &7havd ignara fv-А&7tvri& {43id est}43 memor suae dispositionis. Р@@{43&7stant arae circvm& aut sunt, aut circumstant. &7crines ef-А&7fvsa& crines effusos habens, ut "picti scuta Labici". А&7sacerdos& quaeritur a quibusdam, quae sit haec sacerdos, quia illam ac-Аcipi volunt, quae supra dicta est tamquam ficta a Didone: ergo hanc Аadhibitam ad tempus huius officii sacerdotem volunt.}43 Р@@&7ter centvm tonat ore deos& non 'tercentum deos', sed Аtonat ter centum numina Hecates: unde {43et}43 Hecate dicta est $E(KATO\N, Аid est centum, potestates habens. 'tonat' autem perite dixit; in Аaliquibus enim sacris imitabantur tonitrua, {43sed praecipue in Hecatae. @1 Аaut 'tonat' clara voce et cum fiducia invocat}43. &7erebvm& inferorum Аprofunditatem. Р@@{43&7tergeminamqve hecaten& quidam Hecaten dictam esse tradunt, Аquod eadem et Diana sit et Proserpina, $A)PO\ TW=N E(KATE/RWN&: vel quod АApollinis soror sit, qui est $E(KATHBO/LOS.& sed secundum Hesiodum He-Аcate Persi Titanis et Asteriae filia est, Diana Iovis et Latonae, Per-Аsephone Iovis et Cereris, quam genealogiam posteriores confuderunt.}43 А&7tria virginis ora dianae& iteratio est: Lunae, Dianae, Proserpinae. А{43et cum super terras est, creditur esse Luna; cum in terris, Diana; Аcum sub terris, Proserpina. quibusdam ideo triplicem placet, quia Luna Аtres figuras habet, prima tamquam #209, sequens tamquam #1125, quinta Аdecima tamquam #1126. non nulli eandem Lucinam, Dianam, Hecaten ap-Аpellant ideo, quia uni deae tres adsignant potestates nascendi valendi Аmoriendi: et quidem nascendi Lucinam deam esse dicunt, valendi Dia-Аnam, moriendi Hecaten: ob quam triplicem potestatem triformem eam Аtriplicemque finxerunt, cuius in triviis templa ideo struxerunt.}43 Р@@&7simvlatos fontis averni& in sacris, ut supra Аdiximus, quae exhiberi non poterant simulabantur, et erant pro ve-Аris. bene autem de Averno, per quem descensus ad inferos dicitur. Р@@&7falcibvs et messae ad lvnam qvaervntvr aenis& her-Аbae enim {43aut}43 pro lunae ratione tolluntur; {43aut in quas despumaverit Аluna, sicut Lucanus "donec subpositas propius despu-Аmet in herbas":}43 nec omnes eodem modo: unde perite et 'aenis fal-Аcibus' dixit, quia aliae velluntur, aliae inciduntur: et 'ad lunam' Аnon ad noctem, sed ad lunae observationem. 'pubentes' autem А{43ideo}43, quia aliae siccae, aliae viridiores leguntur. et sciendum inter Аhomines et herbas esse reciprocam translationem: sic enim 'puben-■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ дЫДБИЙtem herbam' dicimus, quemadmodum 'florem aetatis'. @1 Р@@&7nigri cvm lacte veneni& 'nigri' aut noxii, quia nigri Аfiunt homines post venenum: aut certe illud est, quia sunt herbae А'nigri lactis', id est suci. dicunt autem per periphrasin agreste Аpapaver significari. ЫДД@@&7et matri praereptvs amor& secundum Plinium qui dicit Аin naturali historia, pullos equinos habere in fronte Аquandam carnem, quam eis statim natis adimit mater: quam si quis Аforte praeripuerit, odit pullum et lac ei denegat. Iuvenalis А"cui totam tremuli frontem Caesonia pulli infudit". et Аmerito suspicantur amorem creari ex carne, sine qua mater non Аalit ex se creatum. {43Theocritus $I(PPOMANE/S& virgulti ge-Аnus dicit.}43 Р@@&7ipsa mola& {43id est}43 farre et sale, {43quam molam salsam a Аmolendo appellant}43. ordo autem est: ipsa Dido mola et piis mani-Аbus, id est puris, deos testatur. {43et bene 'ipsa', quia supra de sacer-Аdote erat locuta.}43 Р@@&7vnvm exvta pedem& quia id agitur, ut et ista solvatur et Аinplicetur Aeneas. {43&7vnvm e. p.]& solent enim et resolutoria sacrificia Аab aruspicibus fieri. et [2ad]2 Iunonis Lucinae sacra non licet accedere, nisi Аsolutis nodis.}43 &7in veste recincta& quia, ut supra diximus, in Аsacris nihil solet esse religatum, praecipue eius, quae amore vult Аsolvi. {43sane flaminicae non licebat neque calceos, neque soleas morti-Аcinas habere: morticinae autem dicuntur quae de pecudibus sua sponte Аmortuis fiebant: neque supra genu succinctam esse, quod hic vult tan-Аgere 'unum exuta pedem vinclis in veste recincta' non sublata, sed Аsummissa: nam sic est dictum 'recincta', ut resoluta, ut remissa.}43 Р@@{43&7testatvr moritvra deos& quidam hic 'testatur' pro 'obtestatur' Аaccipiunt.}43 &7conscia fati sidera& id est planetas, in quibus fato- @1 Аrum ratio continetur. {43an 'conscia fati sui testatur sidera', ut con-Аstantia eius appareat mori volentis: ergo 'fati sui', id est mortis.}43 Р@@&7si qvod non aeqvo foedere amantis cvrae nvmen А&7habet& ordo est: tunc numen precatur, si quod curae habet aman-Аtes non aequo foedere: 'si quod' autem bene dubitat, utrum {43etiam}43 Аres malae habeant praepositas potestates. sensus autem hic est: А[aut] $')*ANTE/RWTA& invocat, contrarium Cupidini, qui amores resolvit, aut Аcerte cui curae est iniquus amor, scilicet ut inplicet non amantem. А{43&7si qvod n. a. f. a. c. n. h.]& [nam et] amatoribus praeesse dicuntur А$*)/ERWS *)ANTE/RWS *LUSE/RWS.& non nulli Nemesin significari putant. Аhaec etiam Athenis coli dicitur.}43 Р@@&7ivstvmqve memorqve& {43'iustum' ad iudicandum,}43 ut ex-Аpugnetur qui est causa discordiae: {43'memor' ad vindicandum. et 'me-Аmor' ideo neutro genere, quia 'numen' dixerat}43. Р@@&7nox erat& protenditur ista descriptio ad exaggerationem Аvigiliarum Didonis. Р@@&7silvaeqve& secundum eos qui dicunt omnia quae crescunt Аanimalia esse. Р@@&7aeqvora& elementa etiam animalia esse voluerunt: unde Аest in septimo "aethera mulcebant cantu". {43&7medio volvvn-А&7tvr sidera lapsv& noctem describit per sidera, hoc est cum medium cur-Аsum tenent sidera, quae orta sunt.}43 Р@@&7tacet ager& ea quae in agris sunt. {43&7pictaeqve volvcres& Аuno verbo multos et varios colores avium demonstravit: pictura enim}43 Аex multis coloribus constat. ЫДС@@{43&7at non infelix animi& antithesis, ut "at non qua Scythiae}43 @1 Аgentes". {43et figuratius est 'animi', quam si 'animo' diceret, ut А"o praestans animi iuvenis".}43 Р@@&7ocvlisve avt pectore noctem accipit& quia potest aliud Аesse sine alio, ut si quis dormiens mente turbetur. Р@@&7resvrgens saevit amor& gravior enim est cum resurgit: А{43et est}43 sententia quasi generalis. Р@@{43&7flvctvat aestv& metaphora amoris.}43 Р@@&7adeo& scilicet furuit: ut in hoc proposito permaneret vi-Аtandae sine dubio lucis. {43&7insistit secvmqve ita corde volvtat& aut Аinsistit volutare: aut insistit proposito moriendi. Plautus tamen ita Аait "hunc sermonem institi".}43 Р@@&7en qvid ago?& 'en' ecce: et quasi demonstrantis parti-Аcula est, per quam intellegimus eam multa cogitasse et sic pro-Аrupisse 'ecce, quid actura sum'? est autem comicum principium, Аnec incongrue amatrici datum. sic Terentius "quid igitur faciam?" Аnam haec coniunctio multa eum cogitasse significat. &7rvrsvs& duo Аsignificat: frequenter 'iterum', raro 'vicissim', id est mutuo, ut hoc Аloco. {43alii hoc loco 'rursus' pro 'similiter' accipiunt, ut sit: ergo ego Аsimiliter rogabo eos, sicut me illi antea rogaverunt.}43 Р@@&7nomadvmqve petam& invidia a personis: petam mulier et Аregina nomadas, id est vagos. Р@@&7maritos& futuros scilicet. est autem elocutio 'dedignor Аillam rem'. Р@@{43&7iliacas igitvr classes& sic intulit, quasi si illud non fecerit, Аhoc necessario consequatur.}43 &7vltima ivssa& {43'ultima' deterrima, an Аsuperba. et}43 aut intellegimus Aeneam ei obtulisse navigandi facul-Аtatem: aut 'Teucrum iussa' non quae ipsi iusserant, sed quae eis a АIove iussa sunt, ut "naviget, haec summa est". {43alii $KE/-А$LEUMA&: unde iubere $KELEU/EIN& dicitur Graece.}43 @1 Р@@&7qviane &%re vera: et est una pars orationis. Р@@{43&7bene& pro qualitatis adverbio intellegendum est.}43 &7stat& Аpermanet. Р@@{43&7qvis me avtem fac velle sinet?& ordo est: fac me autem Аvelle, quis sinet? &7ratibvsve svperbis& vel magnis et altis; vel in qui-Аbus superbi navigaturi sunt, hoc est qui me tanto contemptu deserunt.}43 Р@@{43&7invisam& quae sic contemni et relinqui mereor.}43 Р@@{43&7laomedonteae& nunc fraudulentae.}43 Р@@&7navtas& non Troianos: nam iniuriose dixit 'nautas', id Аest adsuetos laboribus. &7ovantes& laetantes. abusive: nam pro-Аprie ovatio est minor triumphus. qui enim ovationem meretur, et Аuno equo utitur et a plebeis, vel ab equitibus Romanis deducitur Аad Capitolium et de ovibus sacrificat, unde et ovatio {43dicta}43: qui Аautem triumphat, albis equis utitur quattuor et senatu praeeunte Аin Capitolio de tauris sacrificat. {43et bene duo diversa posuit 'fuga' Аet 'ovantes', ut gravius esset cum his qui ovarent ire fugientem.}43 ЫДб@@{43&7inferar& ut "infert se saeptus nebula".}43 &7vix А&7vrbe revelli& aut mox, id est paulo ante, ut "vix e con-Аspectu": aut re vera 'vix', ut diximus supra: nam nulla Аratione dimitterent patriam, nisi eos aut odium Pygmalionis coegis-Аset, aut timor, ut "conveniunt quibus aut odium cru-Аdele tyranni, aut metus acer erat". ЫДг@@&7qvin morere& 'quin' immo. et bene omnis eius intentio Аtendit ad mortem: nam si procos rogare turpe est, solam sequi in-Аpossibile et inhonestum, Tyrios trahere difficile, sola mors superest. А{43&7ferroqve averte dolorem& hoc secundum eos dixit, qui cum aliquid Аinpulsu animi constituerint, voluntatis suae rationem adhibere conantur. Аergo et haec quasi rationem adprobat quod furore paulo ante decreverat.}43 @1 Р@@&7tv lacrimis evicta meis& bene totum ei inputat, sed Аcum excusatione: quae Aeneae nuptias suasit, sed 'victa lacrimis', Аut "sinum lacrimis inplevit obortis. Anna refert". А&7tv prima fvrentem& Vrbanus hoc dividit, licet alii iungant, et Аvult hunc esse sensum: tu persuasisti ut nuberem, victa lacrimis Аmeis, tu etiam nunc me his oneras malis: nam me olim occidissem, Аnisi te deserere formidarem. Р@@&7obicis hosti& 'ob' naturaliter brevis est, sicut et 're' et А'ad'; sed plerumque producuntur hac ratione: obicio, reicio, adicio А'i' habent vocalem sequentem, quae per declinationem potest in Аconsonantis formam transire, ut obieci, reieci. ergo etiam ante Аquam transeat, interdum fungitur officio consonantis et praeceden-Аtem longam facit. {43&7hosti& ad eventum referendum.}43 Р@@{43&7non licvit& quia aliud volebat et aliud factum est, sicut so-Аlent dicere quibus aliter conata succedunt. &7thalami expertem& non Аomnino, sed post Sychaeum. &7sine crimine& ut supra "potui Аsuccumbere culpae".}43 Р@@&7more ferae& Plinius in naturali historia dicit, lyncas Аpost amissos coniuges aliis non iungi. multi 'fere' adverbium vo-Аlunt, ut sit sensus: more scilicet, quo iam viduitatem ferre con-Аsueverat. crimen autem bene, ut supra "potui succumbere Аculpae". Р@@&7sychaeo& pro Sychaeio: {43vel 'promissa Sychaeo, non ser-Аvata cineri'}43. Р@@{43&7pectore qvestvs& id est pectus questibus.}43 ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ дЫДк@@&7certvs evndi& indubitabiliter profecturus. Р@@&7carpebat somnos& hoc est quod et paulo post culpat АMercurius, {43dicens 'nate dea, potes hoc sub casu ducere somnos?'}43 Аsed excusatur his rebus: nam et certus eundi fuerat, et rite cuncta @1 Аpraeparaverat: aut certe prooeconomia est, ut possit videre Mer-Аcurium. {43&7rite& recte et ex ordine compositis. et diligenter virum Аstrenuum non ante facit requiescere, quam rite omnia paravisset.}43 Р@@&7forma dei& bene non 'deus', sed 'forma': raro enim nu-Аmina sicut sunt possunt videri, unde et sequitur 'vultu redeuntis Аeodem': nam licet 'redeuntis' dicat, id est eius qui possit agnosci, Аtamen non 'faciem' dicit, sed 'vultum', qui potest saepe mutari. А&7eodem& 'o' semper longum est, quia 'eodem' ablativus est sem-Аper; 'eadem' autem et producit et corripit: nam et nominativus Аest, ut 'eadem mulier fecit', et ablativus, ut 'eadem faciente muliere'. Р@@&7visa monere est& et bene 'visa': non enim re vera est. Р@@&7omnia mercvrio similis& aliud enim est idem esse, aliud Аsimile esse: ergo non est certus Aeneas. {43et a toto transit ad partes, А"ut omnia magna, pes etiam".}43 &7vocemqve& {43duo $O(MOIOTE/LEUTA&: et Аest versus hypermetrus. 'vocem' autem ideo,}43 quia orationis est deus. АHoratius "Mercuri facunde". &7coloremqve et crines flavos& ideo Аet perustus et flavus Mercurius introducitur, quia satis vicinus est Аsoli praeter ceteras stellas. Р@@&7et membra decora ivventae& quia palaestrae deus est. АHoratius "catus et decorae more palaestrae". 'iuventae' autem А'aetatis', a iuventa. sane figura est 'similis membra, vocem, colorem'. Р@@{43&7nate dea& modo generis commemoratio non ad laudem perti-Аnet, sed obiurgatio cessantis est.}43 Р@@{43&7circvmstent& pro circumstatura sint.}43 Р@@{43&7demens& inprobat eius sensum, qui nec videat, nec audiat.}43 А&7zephyros& ventos: de Africa enim zephyro navigare non poterat. @1 Р@@&7nefas in pectore versat& ne non timeret amatricem, Аbene addidit 'certa mori'. item 'varium et mutabile semper Аfemina'. {43et est dubitatio quos dolos vel quod nefas: an sibi nefas, Аquia sua manu peritura erat, an sorori dolos, quibus eam fallebat: Аutrumque in Aeneam, ut postea ait "non potui abreptum di-Аvellere corpus" et cetera: nam omnia, sicut dictum est, sequens versus Аconfirmat 'certa mori', ut sibi mortem excogitet, in Aeneam iras mo-Аliatur. et 'certa mori' figurate, certo ut moriatur.}43 Р@@{43&7varioqve irarvm flvctvat aestv& hoc fidem facit posse fieri Аquod metuendum praedicabat.}43 Р@@&7praeceps& festinus. {43&7praecipitare& pro 'praecipitandi'.}43 Р@@{43&7trabibvs& vel navibus vel remis, ut "vastumque Аcava trabe currimus aequor".}43 Р@@&7conlvcere faces& propter 'ferte citi flammas': А{43vel propter funus}43. {43&7fervere& a verbo 'fervo, fervis, fervit'.}43 ЫД╣@@{43&7heia age& hoc loco per $AU)/CHSIN& figuram adhortationem im-Аplevit: nam eandem rem secundo dixit 'heia age', cum 'heia' saepe А'age' significet. &7varivm et mvtabile semper& haec, sicut supra dictum Аest, obiectio est: sed amat.}43 Р@@{43&7nocti se inmiscvit atrae& hoc ad visum somniantis referen-Аdum est, id est in noctem se miscuit. et 'noctem' pro tenebris posuit, Аper quod apparet eum in claro lumine fuisse, cum loqueretur.}43 Р@@&7vmbris& ut supra "forma dei": {43vel 'umbris' terroribus}43. Р@@&7corripit e somno corpvs& omen est futurae tempestatis. @1 Р@@&7praecipites& ut supra Mercurius 'non fugis hinc Аpraeceps?' {43sane non nulli ita distingunt 'sociosque fatigat praecipites', Аut adlocutio hinc videatur incipere 'vigilate viri et considite transtris'. Аet est usitata figura 'fatigat et praecipites facit'. &7fatigat& cum cla-Аmore increpat, ut "undique collecti coeunt Martemque Аfatigant". &7viri& habet haec commemoratio multum adhortationis, ut Аalibi "festinate viri". &7transtris& pro 'in transtris'. А&7citi& celeres.}43 ЫД┐@@{43&7festinare fvgam& antique, ut "tum iussa Si-Аbyllae, haud mora, festinant". &7incidere fvnes& hoc ad significan-Аdam rem festinantis pertinet, id est non 'solvere', sed 'incidere'.}43 Р@@&7ecce itervm stimvlat& phantasia est ad sociorum ter-Аrorem: sic in sexto "deus, ecce deus". {43an 'iterum' qui prius Аadvenerat, cum ait 'tu nunc Carthaginis altae'.}43 &7sancte deorvm& А{43emphasis, quasi adhuc praesens deus urgeat navigare. et}43 aut distin-Аgue{43ndum}43 'sancte', aut {43'sancte deorum'}43 secundum Ennium dixit "re-Аspondit Iuno Saturnia sancta dearum". Р@@&7qvisqvis es& atqui supra dixit 'omnia Mercurio Аsimilis'. sed sciendum est secundum Tullium in libris de deorum Аnatura tres esse Mercurios: superum, terrenum, in-Аferum. ergo 'quisquis es' aut quicumque de tribus: {43quamvis alii nec Аunius potestatis, nec unius nominis, nec unius vultus volunt esse Mercurium: Аan quia deorum vera nomina nemo novit:}43 aut certe ad Iovem spectat, Аid est 'quisquis es' qui praecipis: ut in nono "quisquis in Аarma vocas", cum Irin vidisset, id est quicumque Irin misisti. Аplane illud occurrit, quod ait 'deus aethere missus ab alto', @1 Аubi et Iovem conplectitur et supernum Mercurium. sed potest et Аhoc loco ut diximus quasi phantasiam facere propter socios, et А'quisquis es' ideo dicere, quia, licet viderit, non tamen re vera no-Аvit esse Mercurium: unde ait supra et 'formam' et 'vultum' Аet 'visa monere est'. {43vel 'quisquis es' secundum pontificum morem Аqui sic precantur "Iuppiter omnipotens, vel quo alio te nomine Аappellari volueris". non nulli tamen quattuor Mercurios tradunt, Аunum Caeli et Diei filium, amatorem Proserpinae, alterum Liberi pa-Аtris et Proserpinae filium, tertium Iovis et Maiae, quartum Cyllenii Аfilium, cuius mater non proditur, a quo Argus clam occisus est, qui Аhoc metu in Aegyptum profugit et ibi invenisse primum disciplinam Аlitterarum et numerorum dicitur: qui lingua Aegyptiorum $*Q*E*U*Q& appel-Аlatur, de cuius nomine etiam mensis dictus est.}43 &7itervm paremvs& Аquia iam {43semel}43 paruerat praeparatione navigiorum. Р@@&7et sidera caelo dextra feras& {43'dextra' prospera. et А'sidera'}43 hoc est ventos, qui ex ortu siderum aut {43mites et}43 prosperi, Аaut {43turbulenti et}43 adversi sunt. sic in georgicis "praeterea Аtam sunt arcturi sidera nobis": nec enim 'sidera' dicit re vera, Аcum arcturus una sit stella: ergo 'dextra sidera' ventos vel tempora. ЫД─@@{43&7fvlminevm& quidam fulgentem accipiunt. &7strictoqve& vide-Аtur abundare 'stricto', cum dixerit 'vaginaque eripit ensem'.}43 Р@@{43&7idem& pro eo quod est unus, ut "rex Iuppiter Аomnibus idem". &7rapivntqve& num ancoras? &7rvvntqve& ipsi ruunt, Аid est cum impetu festinant.}43 Р@@{43&7litora deservere& mira descriptio festinationis.}43 Р@@{43&7torqvent spvmas& ita enim remus agitur, ut fluctus torqueatur.}43 Р@@&7prima avrora& designatio temporis est, non diei descriptio: Аunde infert 'ut primum albescere lucem vidit'. sic in duodecimo @1 А"cum primum crastina caelo puniceis invecta rotis АAurora rubebit". et bene hanc primum inducit vidisse crepuscu-Аlum, quae quasi amatrix tota vigilaverat nocte. sic in bucolicis Аde amatore "nascere praeque diem veniens age Lu-Аcifer almum". &7novo lvmine& {43aut recenti, aut}43 secundum Epicureos, Аqui stulte solem de atomis dicunt constare et cum die nasci, cum Аdie perire. Р@@&7tithoni cvbile& Tithonus frater Laomedontis fuit: hunc АAurora {43ad}43amatum in caelum levavit, quem longinquitas vitae in Аcicadam convertit: Horatius "longa Tithonum minuit senectus". Р@@{43&7specvlis& quas utique in sua regia habuit.}43 &7albescere А&7lvcem& hypallage est: luce enim albescunt omnia, non lux albescit. Р@@&7aeqvatis velis& feliciter plenis, sine motu aliquo, {43ut А"aequatae spirant aurae". et hoc ad dolorem pertinet reginae}43. Р@@{43&7vacvos sensit sine remige portvs& potest hysteroproteron esse, Аut prius sentire debuerit.}43 Р@@{43&7pectvs percvssa& pectus percussum habens.}43 Р@@&7pro ivppiter& aut irascentis exclamatio est, ut in Terentio А"pro supreme Iuppiter": aut certe testatur Iovem, quem in Aeneae Аinvocavit adventu, ut "Iuppiter hospitibus nam te dare Аiura loquuntur". Р@@&7ibit et inlvserit& {43hoc est}43 'ibit et inludet', tempus pro ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ дЫД╧Вtempore: et sic dixit ut "certantque inludere capto". Р@@&7non arma expedient?& furentis haec verba sunt, ut ipsa Аpaulo post 'quae mentem insania mutat?'; nam haec a sana Аnon procedunt, ut imperet absentibus, ut 'ite ferte tela', cum sola Аsit. {43&7totaqve ex vrbe& magna emphasis quod ait 'tota'.}43 Р@@&7navalibvs& de navalibus, ubi stant naves. @1 ЫД╙@@&7avt vbi svm& numquid in coetu sum? {43&7qvae mentem in-А&7sania mvtat& pervertit. et bene ei ex parte furentis datur oratio, ut А'date tela', ex parte retinentis mentem, ut 'quae mentem insania mutat?'.}43 ЫД╒@@&7cvm sceptra dabas& ut {43"vultis et his mecum Аpariter considere regnis", et alibi,}43 "ac dominum Aenean Аin regna recepit". &7fidesqve& subaudi 'en' etiam in sequentibus: aut certe, Аhic est quem dicunt portare deos. sane 'en' nominativo melius Аiungitur, ut "en Priamus". Р@@{43&7qvem secvm patrios& et reliqua. quidam in utroque versu Аpro 'quem' legunt [2'qui']2, ut sit vetus figura per ellipsin: ubi sunt qui Аaiunt patrios penates portasse et parentem umeris subisse? sane hic А'subisse' iuxta praesentem usum accusativo iunxit, cum alibi antique Аdativo usus sit, ut "subeunt luco" et "muroque Аsubibant".}43 Р@@{43&7confectvm& ut e contrario "integer aevi".}43 Р@@{43&7non potvi abreptvm& et reliqua. hoc est non mihi subvenit: Аnam cur non poterat in regno?}43 ЫД┌@@&7ipsvm ascanivm& aut qui est causa navigationis, ut А"quem regno Hesperiae fraudo {43et fatalibus arvis}43"; aut ad pa-Аtris dolorem, ut "qui nati coram me cernere letum Аfecisti". &7epvlandvm ponere& quod fecit Procne occiso Ity filio Аpropter stuprum sororis. ЫД▄@@&7in castra& {43&7tvlissem&}43 classes {43dixit castra}43, ut "nos Аcastra movemus": {43nam sequitur 'inplessemque foros flammis'}43. @1 Р@@&7foros& tabulata navium, ab eo quod incessus ferant: et Аest generis masculini, numeri tantum pluralis. Р@@&7cvm genere extinxem& {43utrum omne genus, an}43 morte АAeneae et Ascanii, {43quoniam illis extinctis interitura gens omnis esset.}43 Аet est syncope {43'extinxem' pro 'extinxissem'}43. {43&7memet&}43 &7svper ipsa А&7dedissem& satis amatorie. {43sane 'sese' cum dicimus ultima syllaba pro-Аducitur, ut Vergilius "seseque in bella remittant"; at Аvero cum proferimus 'memet' et 'tute', ultimae breves sunt: Lucretius Аutrumque simul "tutemet a nobis iam quovis tempore Аvatum". quas particulas volunt non nulli significare quiddam, ut sit А'memet' me ipsum, 'tute' tu ipse. alii autem, quod magis sequendum Аest, excrementa comici leporis existimant: nam Terentius dicit "tutemet Аmirabere", id est tu.}43 Р@@&7sol& iam utitur inprecationibus, hoc est devotionibus: Аunde et 'devotor' et 'devotrix' dicitur qui inprecatur. non autem А'terrarum flammis', sed 'opera terrarum'. et bene invocat Solem, Аcui supra per numen Liberi sacrificavit. Р@@&7interpres cvrarvm& aut quas patior, {43id est mearum cu-Аrarum:}43 aut generaliter curarum coniugalium interpres, hoc est me-Аdia et conciliatrix: Cicero "quique interpretes corrumpendi Аiudicii solent esse", {43id est medii. alii 'interpres' testis, iudex, ar-Аbitra accipiunt. sane 'interpres' quid sit secundum veteres ipse expo-Аsuit dicendo 'conscia': veteres enim interpretem conscium et auctorem Аdicebant: Plautus in milite "quae mihi condicio nova et Аluculenta offertur per te interpretem". idem in Curculione @1 А"quod te praesente hic egit teque interprete".}43 &7conscia А&7ivno& siluit rem turpem: sic supra "et pronuba Iuno". {43aut Аinvocat Iunonem, cum nuptiae sint quae violatae sunt.}43 Р@@&7noctvrnis& non triviis {43nocturnis}43, sed per nocturnum tem-Аpus. {43sacra enim Hecatae in triviis frequentantur per noctem. ideo Аautem Hecaten invocat, quasi quae tanti matrimonium fecerit, ut sper-Аneret matrem.}43 &7vlvlata per vrbes& Proserpinam raptam a Dite Аpatre Ceres cum incensis faculis per orbem terrarum requireret, per Аtrivia eam vel quadrivia vocabat clamoribus. unde permansit in Аeius sacris, ut certis diebus per compita a matronis exerceatur ulu-Аlatus, sicut in Isidis sacris, ubi est imitatio inventi Osiridis, quem Аdilaniatum a Typhone eius fratre uxor Isis per totum orbem re-Аquisisse narratur: Iuvenalis "plangentis populi currit Аderisor Anubis". Hecaten autem causa invocat ultionis. unde Аetiam furias vocat, sed usurpative modo diras dixit: nam 'dirae' Аin caelo {43sunt, ut "dicuntur geminae pestes cognomine Аdirae"}43: 'furiae' in terris, 'eumenides' apud inferos: unde et tres Аesse dicuntur. sed haec nomina confundunt poetae. 'ultrix' vero, Аhoc est Tisiphone: nam Graece $TI/SIS& ultio dicitur. {43'ululata' autem Аpro 'ululatu quaesita'. et est participium sine verbo, ut 'regnata'.}43 Р@@&7di morientis elissae& aut manes dicit: unde est А"vos o mihi manes este boni: quoniam superis adversa Аvoluntas": aut certe $A)NAIRETIKOU\S& dicit, id est Martem et Satur-Аnum, qui intercidunt vitae rationem, si radiis suis ortum geniturae Аpulsaverint: Horatius "te Iovis impio tutela Saturno refulgens @1 Аeripuit volucresque fati tardavit alas". et bene 'tardavit', Аquia necessitas fati impediri potest, non penitus eludi: sic Vergilius А"nec fata vetabant stare decemque alios Pria-Аmum superesse per annos". {43quidam hoc quod dicit 'di morientis АElissae' secundum eos tradunt, qui dicunt habere nos singulos deos Аnostros, ut "nec di texere Cupencum, Aenea veni-Аente, sui".}43 Р@@{43&7accipite& audite.}43 &7meritvmqve malis advertite nvmen& Аquod mali merentur. Р@@&7avdite preces& inprecationes dicit: nam non sunt preces, Аut paulo post 'inprecor arma armis'. Р@@{43&7infandvm capvt& etiam in inprecatione nomen eius detestatur.}43 А&7adnare& {43verbum familiae naufragio,}43 ut in primo "huc Аpauci vestris adnavimus oris", id est per tempestatem venimus. Аet bono colore futura praedicit, {43quemadmodum Homerus, qui mori-Аturos divinantes frequenter inducit}43. Р@@&7fata iovis poscvnt& {43'fata' dicta, id est Iovis voluntas: Аhic ergo}43 participium est, non nomen. &7terminvs haeret& si hoc Аest inmutabile. Р@@&7avdacis popvli& {43id est}43 Rutulorum, sicut semper inducun-Аtur: alibi "audacis Rutuli ad muros". {43et quidam vo-Аlunt 'audacem' apud Vergilium dici fortem quem fortuna non sequitur, Аut "audax quos rumpere Pallas" et alibi "at Аnon audaci Turno". &7vexatvs& hoc loco 'graviter vastatus'.}43 Р@@&7finibvs extorris& extra suas terras remotus, {43sicut extra Аsolum 'exul'}43. et significat quando Euandri et Tarchonis petivit Аauxilium. {43&7complexv avvlsvs ivli& quia scit quam sit carus patri @1 АAscanius. &7avxilivm imploret& sicut dictum est, ab Euandro et АTuscis.}43 Р@@&7indigna svorvm fvnera& {43aut indignorum, aut crudelia et Аmagna, sicut veteres dicebant: 'suorum' autem}43 Pallantis dicit et ce-Аterorum. Р@@&7pacis iniqvae& ut supra diximus, propter perditam Аlinguam, habitum, nomen, quae solet victor inponere, sicut {43in}43 XII. Аpostulat Iuno. ЫДь@@&7sed cadat ante diem& Cato dicit iuxta Laurolavinium Аcum Aeneae socii praedas agerent, proelium commissum, in quo АLatinus occisus est, fugit Turnus: et Mezentii auxilio conparato А{43renovavit proelium, quo}43 victus quidem est ab Aenea; qui tamen А[Aeneas] in ipso proelio non conparuit. Ascanius {43vero}43 postea Mezen-Аtium interemit. alii dicunt quod victor Aeneas cum sacrificaret Аsuper Numicum fluvium lapsus est, et eius nec cadaver inventum Аest: unde dicit 'mediaque inhumatus harena'. postea dictus est Аinter deos receptus. {43quidam eum cum adversum Aborigines pugnaret, А%extanginem dicunt repertum.}43 'ante diem' autem, ante fati necessi-Аtatem: et bene quod passura est optat Aeneae, ut {43ipse}43 "sed Аmisera ante diem". {43&7media& ignota.}43 Р@@{43&7haec precor& id est sicut supra dictum est, inprecor.}43 &7cvm А&7sangvine fvndo& quasi inprecationes ipsas suo consecraret cruore. Р@@&7tvm vos o tyrii& non sunt mandata, sed inprecationes, Аut dissentiant omnibus rebus, sicut et factum est. nam si man-Аdata sunt, quomodo 'genus futurum'? Р@@&7exercete& id est fatigate. @1 Р@@{43%&7popvli& aut populorum aut populis, ut Afris quoque.}43 А&7nec foedera svnto& [{43pro sunt et sint}43] quia rupta sunt tertio. ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ дЫДЁГ'sunto' autem {43id est}43 sint: et fit propter metrum addita 'o' tertiae Аpersonae numeri pluralis modi indicativi, ut 'amanto' {43amant}43, 'do-Аcento' {43docent}43, 'legunto' {43legunt}43, 'nutriunto' {43nutriunt}43. Vrbanus dicit, Аverbo eum iuris usum propter odia hereditaria. Р@@&7exoriare& exoriatur: et ostendit Hannibalem. &7ex ossi-А&7bvs& secundum Anaxagoran, qui homoeomerian dicit, id est omnium Аmembrorum similitudinem, esse in rebus creandis [id est] ex ossi-Аbus, ex sanguine, ex medullis: nam omnia pro parte sui transeunt Аin procreationem. Lucretius "nunc ad Anaxagorae ve-Аniamus homoeomerian". {43sane Punici ex ossibus dicunt oriri poste-Аros, quos nos ex sanguine. an quia post longum tempus nascetur Han-Аnibal, ideo 'ex ossibus' posuit?}43 Р@@{43&7face dardanios& incendiis urbium Italarum. &7ferroqve& exer-Аcituum caedibus. &7seqvare& pro 'sequere'.}43 Р@@{43&7nvnc olim& modo 'olim' futuri temporis: et quidam separant Аpronuntiantes, ut sit 'nunc' modo, 'olim' postea, quasi dicat 'vel nunc Аvel olim, quocumque dabunt se tempore vires', quia quotienscumque Аvaluerunt Poeni bella renovaverunt: nam ideo ait 'pugnent ipsique Аnepotesque'.}43 Р@@{43&7litora litoribvs contraria& aut quia in foedere cautum fuit, Аut neque Romani ad litora Carthaginiensium accederent, neque Car-Аthaginienses ad litora Romanorum: aut potest propter bella navalia Аaccipi inter Romanos et Afros gesta.}43 &7flvctibvs vndas inprecor& @1 А[{43post et}43] propter illud quod in foederibus {43similiter}43 cautum est, ut АCorsica esset media inter Romanos et Carthaginienses. Р@@&7pvgnent ipsiqve nepotes& potest et ad civile bellum Аreferri. ЫД°@@&7breviter& festinatione mortis: simul nectit causam mo-Аrarum et ipsi et sorori. {43&7barcen& hoc cognomen familiae Hanniba-Аlis fuit.}43 Р@@{43&7patria antiqva& hoc est Tyros, quae ante eius patria fuit.}43 А&7hvc siste& huc adduc, ut "et cum grege sistit ad Аaram". hinc et 'sistatur' dicimus, id est adducatur: nam 'stare' Аaliud est. nec aliter possumus dicere, quam 'sta hic', 'siste huc'. Аfallit autem plerumque verbi similitudo, quia dicimus 'sto' et 'sisto', Аcum diversa significent. ЫД√@@{43&7corpvs properet f. s. l.& bona est industria hoc loco, quia cum Аmoram velit fieri, ea loquitur, ut festinare videatur.}43 &7spargere А&7lympha& sacrificantes diis inferis aspergebantur {43aqua}43, ut А"spargens rore levi et ramo felicis olivae"; superis abluebantur, Аut "donec me flumine vivo abluero": modo autem in-Аferis sacrificat, ut 'sacra Iovi Stygio'. Р@@{43&7monstrata& vel quae ipsa monstravi, vel quae sacerdos.}43 А&7piacvla& purgationes: alias sacrilegia. Р@@&7sic veniat& {43quemadmodum praeceptum est:}43 ne praemitteret Аaut praecederet. &7tege& corona, ut et ipsa tardaret. Р@@{43&7sacra& 'sacrum' est quod ad deos pertinet, 'profanum' quod Аad homines.}43 &7iovi stygio& hoc est Plutoni. et sciendum Stoicos Аdicere unum esse deum, cui nomina variantur pro actibus et offi-Аciis. unde etiam duplicis sexus numina esse dicuntur, ut cum in @1 Аactu sunt, mares sint; feminae, cum patiendi habent naturam: unde Аest "coniugis in gremium laetae descendit". ab actibus autem Аvocantur, ut 'Iuppiter' iuvans pater; 'Mercurius' quod mercibus Аpraeest; 'Liber' a libertate. sic ergo et modo Iovem Stygium dicit Аinferis sacrificatura, ut alibi "Iunoni infernae dictus Аsacer". hinc et Iovis oratio "caelicolae mea membra dei quos Аnostra potestas officiis divisa facit". &7qvae rite incepta А&7paravi& ordo est: sacra quae paravi, animus est rite perficere. Р@@{43&7perficere est animvs& mire: quamdiu enim Aeneas praesens Аerat non omnino desperans trahebat exitium.}43 &7cvris& {43utrum}43 amoribus, А{43an rei susceptae?}43. Р@@&7dardaniiqve rogvm capitis& in quo eius imago fuerat. А{43et bene suum rogum illius dicit, ne suspicionem faciat. &7permittere А&7flammae& incendere.}43 Р@@&7stvdio anili& aut pro aetatis possibilitate: aut pro in-Аdustria qua utuntur aniculae: {43aut pro voluntate obsequendi. alii 'ce-Аlebrabat' legunt, quia antiqui hoc verbum in velocitate ponebant. Accius А"celebri gradu gressum adcelerate"}43. Р@@&7at trepida& {43hoc est}43 festina: nam moritura nihil timebat. А{43&7trepida]& festina, id est occasione vix data.}43 &7coeptis inmanibvs А&7effera& furiata saevis cogitationibus. {43'effera' autem nimis fera.}43 Р@@{43&7sangvineam aciem& more suo ostendit eam furentem vultu, Аgestu, voce.}43 Р@@{43&7macvlisqve trementis interfvsa genas& hoc est trementes genas Аinterfusas habens maculis.}43 &7pallida morte fvtvra& aut pallidior, Аquam solent homines esse post mortem: aut 'pallida' omine mortis Аfuturae. {43aut 'pallida' conscientia mortis futurae.}43 @1 ЫЕЖ@@&7fvribvnda& furenti similis. {43sane quidam volunt, Vergilium Аubique Didonis tamquam flaminicae facere mentionem: apud veteres Аautem flaminicam scalas plus tribus gradibus nisi Graecas scandere Аnon licebat, ne ulla pars pedum eius crurumve subter conspiceretur, Аeoque nec pluribus gradibus sed tribus, ut in ascensu duplices nisus Аnon paterentur extolli vestem aut nudari crura. nam ideo et Graecae Аscalae eliguntur, quia ita fabricantur, ut omni ex parte compagine ta-Аbularum clausae sint, ne aspectum ad corporis aliquam partem ad-Аmittant. et sciendum siquid caeremoniis non fuerit observatum, piacu-Аlum admitti. hic autem piaculum admittitur, quod ipsa Dido ait А'sacra Iovi Stygio' et reliqua: nam et supra ait 'magicas in-Аvitam' et reliqua. hoc vero loco plenius eam flaminicae ritum excessisse Аdeclarat, ubi de gradibus loquitur dicens 'interiora domus' et reliqua: Аneque enim potest esse altum quod tribus tantum gradibus conscendi-Аtur: unde apparet plures gradus a tribus fuisse, quod plenius de Anna Аsubiunxit 'sic effata gradus evaserat altos'.}43 Р@@&7non hos qvaesitvm mvnvs in vsvs& quem Aeneas non Аad hunc usum reliquerat: et, ut supra diximus, secundum АHomerum vertitur munus in perniciem. tale est in bucolicis А"hos illi, quod nec bene vertat, mittimus haedos". Р@@{43&7cvbile& cubandi locum dixit.}43 Р@@&7et mente& consilio. ЫЕЛ@@&7devsqve sinebant& aut Iuppiter qui Aeneam abscedere Аconpulit: aut amor, aut necessitas fati. ЫЕН@@&7vixi& excusat vitae abruptionem, quia dicit Plato magna Аpoena adfici animas eorum qui vitam ante tempus relinquunt. А&7et qvem dederat cvrsvm fortvna peregi& non natura, nec fatum. Аtribus enim humana vita continetur: natura, cui ultra centum et Аviginti solstitiales annos concessum non est; fato, cui nonaginta @1 Аanni, hoc est tres Saturni cursus, exitium creant, nisi forte aliarum Аstellarum benignitas etiam tertium eius superet cursum: fortuna, Аid est casu, qui ad omnia pertinet quae extrinsecus sunt, ut ad Аruinam, incendia, naufragia. bene ergo dixit 'Fortuna': sic Cicero Аin Philippicis "multa mihi inminere videbantur prae-Аter naturam praeterque fatum", id est gladii Antonii ex casu. Р@@{43&7magna& cogitatione eorum qui me non viderunt, sed factis Аcognoverunt.}43 &7svb terras ibit imago& bene imaginem dixit: valde Аenim quaeritur apud philosophos, quid illud sit quod inferos petat. Аnam tribus constamus: anima, quae superna est et originem suam Аpetit: corpore, quod in terra deficit: umbra, quam Lucretius sic de-Аfinit, %'supra spoliatus lumine ae+r'. ergo umbra si ex corpore Аcreatur, sine dubio perit cum eo, nec est quicquam reliquum de Аhomine quod inferos petat. sed deprehenderunt esse quoddam simu-Аlacrum, quod ad nostri corporis effigiem fictum inferos petit: et est Аspecies corporea, quae non potest tangi, sicut ventus: hinc in sexto А"corpora viva nefas Stygia vectare carina". hanc autem Аrem etiam Homerus requirit simulacro Herculis apud inferos viso. Аet sciendum simulacra haec esse etiam eorum qui per apotheosin Аdii facti sunt: unde aut visi esse apud inferos aut illuc descendisse Аdicuntur. Horatius de Libero "te vidit insons Cerberus aureo Аcornu decorum". sciendum tamen, abuti poetas et confuse vel si-Аmulacrum vel umbras dicere. Р@@&7vrbem praeclaram statvi& non est contrarium illi loco А'pendent opera interrupta': [{43quia illud ex persona poetae dictum Аest}43] nam licet paululum aliquid superesset, quantum ad ipsam per-■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ дЫЕПДtinet fecerat: ut "urbemque paratam", item paulo post А"urbemque tuam". et re vera civitati quid superest factis muris, Аtemplo posito et theatro, {43foro, senatu? quibus adiunguntur etiam pri-Аvatae aedes, ut "pars optare locum, tecta et concludere @1 Аsulco"}43. &7mea moenia vidi& a me facta: et pertinet ad adfectum, Аut "quam vestrae fecere manus". Р@@&7vlta virvm& puniendo eius interfectorem: nam ideo ad-Аdidit 'poenas inimico a fratre recepi'. et re vera nulla avari maior Аest poena, quam amittere pecuniam propter quam commiserat scelus. Аbene autem 'recepi', quasi debitas, {43vel quod partem maximam civium Аsollicitavi}43. ergo hoc dicit: feci illud {43et illud:}43 felix nimirum fuissem, Аsi tantum Aeneas Carthaginem non veniret. alii haec quasi per Аinterrogationem volunt accipi, ut nihil dicat esse perfectum: 'num-Аquid urbem statui? numquid ulta sum virum? numquid a fratre Аpoenas recepi? felix tamen fuissem, si vel hoc tantum contingeret Аut Carthaginem non veniret Aeneas'. et hanc varietatem gignit Аhic sermo 'tantum': nam ad utrumque admittitur: tamen melior Аest sensus superior, quem non nulli sic exponunt propter А'pendent opera interrupta', ut ordo sit 'urbem praeclaram et mea Аmoenia statui vidi, hoc est vidi dum statuerentur'. ЫЕУ@@&7os inpressa toro& adplicito ore ad lectulum: {43vel 'os' Аfaciem:}43 aut quasi amatrix, ut "stratisque relictis incubat": Аaut certe quasi peritura insensibili rei dat sensum, et sic ad lectu-Аlum loquitur, ut ad hastam Turnus "te Turni nunc Аdextra gerit", Mezentius ad equum "Rhoebe diu, res Аsiqua diu mortalibus ulla est". Р@@&7sic& sic quasi interrogatio et responsio: et placet sic Аinultam perire, {43vel hoc genere mortis}43? placet. et hoc eam se loco Аintellegimus percussisse: unde alii dicunt verba esse se ferientis. А{43alii ita distinguunt 'sed moriamur ait' et sic post adiciunt 'sic iuvat Аire sub umbras', ut dubitaverit an inulta deberet mori, deinde ultionis Аdifficultatem circumspiciens dixerit 'sic iuvat ire sub umbras'.}43 @1 Р@@&7havriat hvnc ocvlis ignem& aut videat omina tempesta-Аtis futurae, {43quia navigantibus malum omen est, si rogalis flamma vide-Аtur:}43 aut certe satisfaciat suae crudelitati. {43&7ab alto& a mari.}43 Р@@{43&7dardanvs& pro Dardanius: Plautus "natus Argis ex Argo Аpatre": vel quod ipse Aeneas ante Dardanus dictus est. &7et nostrae А&7secvm ferat omina mortis& ut Aeneas quoque per vim maturius obeat. Аet bene infausta omnia inprecatur ei, quia ad novi regni auspicia Аproperat.}43 Р@@&7inter talia& per talia, ut "hunc inter fluvio АTiberinus amoeno". Р@@{43&7conlapsam aspicivnt& non induxit occidentem se, sed ostendit Аoccisam. et hoc tragico fecit exemplo, apud quos non videtur quemad-Аmodum fit caedes, sed facta narratur.}43 Р@@&7sparsasqve manvs& aut perfusas sanguine: aut morte re-Аsolutas. ЫЕЫ@@&7femineo vlvlatv& proprio feminarum. Horatius "et illa Аnon virilis eiulatio". ЫЕЮ@@&7antiqva tyros& vel nobilem dicit: vel illud ostendit, quia АCarthago ante Byrsa, post Tyros dicta est, post Carthago a Cartha Аoppido, unde fuit Dido, inter Tyron et Beryton. ЫЕа@@&7avdiit exanimis& {43id est}43 territa: nam ut {43supra}43 diximus А'exanimatus' mortuus est. Р@@&7ora soror foedans& cruentans, sanguine foedans. Р@@&7nomine clamat& aut Didonem vocat, ut supra dixi-Аmus, Poenorum lingua viraginem: nam Elissa dicta est; sed virago Аest vocata, cum se in ignem praecipitavit. aut 'nomine clamat' Аnominat: sicut et Homerus dicit $E)/K T' O)NO/MAZEN&. [{43sexies nominabat}43] @1 Аaut certe vero nomine, ut solent dolentes: ut "hunc ego Аte Euryale aspicio", item "mater, Cyrene mater": hinc et ibi Аait "et te crudelem nomine dicit". et multi quaerunt, quomodo Аprocedat hoc, cum eius nomen nusquam sequatur. sed tractum est Аa iure, ubi dicitur nihil interesse, utrum quis unum filium habens Аdicat 'fili, heres esto', an 'Titi, heres esto'. ergo dicendo 'hoc illud Аgermana fuit' quasi nomen dixit. sane sciendum, bene eum pertur-Аbatae integrum non dedisse sermonem. Р@@{43&7hoc illvd germana fvit& adlocutio per conquestionem.}43 Р@@&7hoc rogvs iste mihi& adludit ad historiam. Р@@&7qvid primvm deserta qverar?& conquestio, cur relicta Аsit nec ad par exitium convocata. &7comitemne sororem& deest А'illudne quod sprevisti comitem sororem'? et semiplene loquitur. ЫЕз@@{43&7tvlisset& abstulisset.}43 Р@@{43&7strvxi manibvs& quasi sceleris contaminata, et quasi ipsa in-Аteritum sororis adiuverit.}43 &7strvxi manibvs& subaudis 'rogos'. А&7patrios deos& Saturnum et Iunonem. Р@@&7posita& exanimata: Statius "postitusque beata morte Аpater". {43&7crvdelis &%illum crudelem dicit, quod sit dubium, tu an ego.}43 Р@@{43&7extinxti te meqve soror& Varro ait non Didonem, sed An-Аnam amore Aeneae inpulsam se supra rogum interemisse. &7popvlvm-А&7qve patresqve vrbemqve tvam& 'patres' id est senatum; 'urbem tuam' Аquam tu extruxisti. et quidam hoc loco volunt tres partes politiae con-Аprehensas, populi, optimatium, regiae potestatis: Cato enim ait de tri-Аbus istis partibus ordinatam fuisse Carthaginem.}43 Р@@{43&7date lymphis& date lymphas ut vulnera abluam.}43 &7date& aut @1 Аaquam: aut 'date', id est permittite. lavare autem cadavera satis Аproximis concedebatur: unde queritur mater Euryali "nec Аvulnera lavi veste tegens". {43sane in sacris pura vestis appellatur Аquae neque funesta sit, neque maculam habeat ex homine mortuo. id Аhoc loco conprehensum accipi potest, cum Dido inducitur habuisse cri-Аnem sacratum, quo videlicet absciso posset sine cruciatu mori: prius Аtamen voluit ablui cruorem cum ait 'date vulnera lymphis abluam'. Аplenius tamen infra ait 'semianimemque sinu germanam' usque 'veste Аcruorem', ut tamquam in veste pura legitimo ritu morti data habere-Аtur, quae quod sacratum crinem habuerit, vitae fuerit inmorata: nam Аsubiecit apte ex persona Iridis 'hunc ego Diti sacrum iussa Аfero teque isto corpore solvo'.}43 ЫЕн@@&7ore legam& {43muliebriter, tamquam possit animam sororis Аexcipere et in se transferre.}43 sic Cicero in Verrinis А"ut extremum filiorum spiritum ore excipere liceret". А&7gradvs evaserat altos& {43id est}43 ascenderat, rogi scilicet, qui pro Аqualitate fortunarum fiebant: unde in sexto ait "caeloque Аeducere certant". {43aut quia lecti antiquorum alti erant et gradibus Аascendebantur, quibus superatis Anna amplectitur sororem.}43 Р@@{43&7amplexa fovebat& bene non 'fovit', sed 'fovebat', ut id diu Аfactum ostenderet.}43 Р@@{43&7siccabat]& exprimebat vel abluebat, ut "vulnera Аsiccabat lymphis". an suam vestem vulneri Didonis intersertam.}43 А&7crvores& ursurpavit: nam nec 'sanguines' dicimus numero plurali, Аnec 'cruores'. 'siccabat' autem exprimebat. ЫЕ▒@@&7svb pectore& nunc per transitum dicit vulneris locum. @1 ЫЕ│@@&7ter revolvta toro est& aut 'saepius': aut promanteusis Аest, {43praesagium,}43 propter bella Carthaginis. {43&7errantibvs& vicinitate Аmortis.}43 Р@@&7ingemvitqve reperta& atqui dixit "invisam quae-Аrens quam primum abrumpere lucem", sed ostendit morientes Аsua inprobare desideria, ut in sexto "quam vellent aethere Аin alto nunc et pauperiem et duros perferre labores". Р@@&7tvnc ivno omnipotens& aut pronuba, aut inferna. Р@@&7difficilesqve obitvs& quia supererat vita ei, quae casu, Аnon aut fato aut natura moriebatur: ut 'nam quia nec fato, Аmerita nec morte peribat', id est naturali. &7irin demittit olympo& Аut et supra diximus, trahit hoc de Alcesti Euripidis, qui Аinducit Mercurium ei comam secantem, quia fato peribat mariti. А{43alii dicunt Euripidem Orcum in scenam inducere, gladium ferentem Аquo crinem Alcesti abscidat, et Euripidem hoc a Phrynicho, antiquo Аtragico, mutuatum.}43 sane sciendum hoc ideo nunc fieri, quia certis Аconsecrationibus solebant homines facere ut muniti essent adversus Аfortunae impetus, nec poterant mori nisi exauctorati illa consecra-Аtione: unde circa Didonem ista servantur. ЫЕ╕@@{43&7nam qvia nec fato& cum dicat Vergilius "stat sua Аcuique dies", quomodo hic dicit 'nam quia nec fato merita nec morte Аperibat, sed misera ante diem'? nam si fato vivimus, quid agunt me-Аrita? si pensamur meritis, quae vis fati? quomodo hic et fatum ad- @1 ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ дЫЕ╕Еmittit et meritum? deinde cum dixerit 'stat sua cuique dies', quomodo Аhic dicit 'ante diem'? harum rerum ratio sic redditur: sunt [et] fata Аquae dicuntur denuntiativa, sunt alia fata quae condicionalia vocantur. Аdenuntiativa sunt quae omni modo eventura decernunt, ut verbi gratia А'Pompeius ter triumphaturus est': hoc illi fata decernunt, ut ubicumque Аterrarum fuerit, ter triumphet, nec potest aliter evenire: et ideo fatum Аquod hoc denuntiat denuntiativum vocatur. condicionale vero huius Аmodi est 'Pompeius si post Pharsalicum bellum Aegypti litus attigerit, Аferro peribit': hic non omni modo necesse erat ut videret Aegyptum, Аsed si casus illum ad aliam regionem forte duxisset, evaserat. sic et Аapud Homerum Achilles refert, matrem deam sibi dixisse, ut si bello АTroiano se subtraheret et reducem patriae daret, alta senecta viveret, Аsed inglorius; si vero apud Troiam pugnando perseveraret, adeptus Аmagnam gloriam primaevus obcumberet. vides igitur condicionem fati Аsub duplici eventus expectatione pendere: Achilli enim dies statuta erat, Аqua domum repetens senex periret, sed quia bellum non reliquit, obiit Аquidem ante diem fato statutum, sed nec tum sine fato, quia de ge-Аmina fati auctoritate veniebat utraque condicio. sic et Didoni decretum Аfuerat ut urbem praeclaram statueret, ulcisceretur virum, poenas de par-Аricidio fratris exigeret, perveniret autem ad seram mortem sine ulla Аfelicitatis offensa, si Troiana classis ad litus Africae non veniret, qua Аportum Carthaginis ingressa nec continuaretur ulterius reginae nota feli-Аcitas, nec expectaretur ad mortem dies illa sera quae fuerat constituta. Аhaec sciens Maro inducit ipsam Didonem in extremis suis ista dicen-Аtem 'urbem praeclaram statui, mea moenia vidi ulta virum, poenas Аinimico a fratre recepi, felix heu nimium felix, si litora tantum num-Аquam Dardaniae tetigissent nostra carinae'. sic et Vulcanus respondens АVeneri armari filium postulanti condicionale fatum adserit fuisse Troia-Аnis, ut si Aeneas caelestibus armis fuisset armatus, annos decem ultra @1 Аquam stetit Troia duraret, nec Priamus ante idem tempus periret: quo Аpraesidio praetermisso propagandae Troianae incolomitatis extincta con-Аdicio est: et hoc est quod ait 'similis si cura fuisset'; et Аquod dicit 'fas nobis' et reliqua, hoc est per fata licuisset, si enim Аnefas est obviare fatis, fas est omne quod permittente fatorum lege prae-Аstatur. ergo sensus hic est: cura, quae tibi nunc est, si stante Troia Аfuisset, armari filium tuum mihi per fata licuisset, propter rationem Аscilicet condicionalis fati, et vitam Priami et regna Troiae tam Iuppi-Аter quam fata servassent, cum hoc decreti condicio contineret. ergo А'stat sua cuique dies' aut denuntiativo fato et mutationem omnino non Аrecipit, aut condicionali et, si eventum alterum casus adtulerit, non ex-Аpectata die adceleratur interitus: quod ergo dixit 'nam quia nec fato Аmerita nec morte peribat', nolo illum putes universa confundere: illi Аenim dicuntur non fato perire sed merito, qui maxima in deos et non Аignoscenda committunt, ut Salmoneus, ut contemptor divum Mezentius, Аut Tityus, ut Ixion: quos si fato dixeris oppetisse, purgaveris; nam Аqui excedunt delinquendi modum ipsi sibi poenam sanciunt, quam si Аfatis inputandam putaveris, excusas peremptorum reatum. hoc est ergo Аquod dicit 'nam quia nec fato', id est denuntiativo, 'merita nec morte', Аid est nullo inmani crimine commisso, sed 'misera ante diem', hoc est Аuno de condicionalibus fatis statuto: si Troianae classis non contigisset Аadventus.}43 Р@@&7sed misera ante diem& non est contrarium quod dicit Аin decimo "stat sua cuique dies": nam, ut saepe diximus, Аsecundum sectas loquitur; et hoc secundum alios, illud secundum Аalios dictum est. quamquam grammaticae responsioni possit suffi-Аcere "omnia vincit amor. [et nos cedamus amori]". {43&7fvrore& quia Аpudica in amorem devenerat.}43 Р@@&7flavvm crinem& matronis numquam flava coma dabatur, @1 Аsed nigra: unde Iuvenalis "et nigro flavum crinem ab-Аscondente galero". huic ergo dat quasi turpi: {43vel quia in Catone Аlegitur de matronarum crinibus "flavo cinere unctitabant ut ru-Аtili essent".}43 Р@@&7capvt damnaverat& necdum eam morti destinaverat. А{43potest accipi 'Stygioque caput damnaverat Orco', ut Didonem voto libe-Аraret, quod semper omnes optant, ut sine cruciatu moriantur: nam Аsubiunxit 'hunc ego Diti sacrum' et reliqua, id est libero. vel illud Аab Orco nondum liberaverat, cum illa devotum crinem adhuc retinens Аinter reos esset. ergo cuiuscumque debiti, id est reatus damnatio finem Аfacit. 'damnare' autem est damno adficere, id est debito liberare. ideo Аet cum vota suscipimus, rei voti dicimur, donec consequamur beneficium Аet donec condemnemur, id est promissa solvamus, ut "damnabis tu Аquoque votis". et bene poeta non ait 'illam damnaverat', sed 'caput' Аipsum, unde crinis fuerat auferendus.}43 Р@@&7iris roscida& quia cum nubibus est, quae rore non ca-Аrent. &7adverso sole& bene naturalem rem expressit. Iris enim Аnisi e regione solis non fit, cui varios colores illa dat res, quia Аaqua tenuis, ae+r lucidus et nubes caligantes inradiata varios cre-Аant colores. ЫЕ┐@@{43&7sacrvm ivssa fero& Euripides Alcestin Diti sacratum habuisse Аcrinem dicit, quod poeta transtulit ad Didonem.}43 &7corpore solvo& А{43id est animam tuam,}43 quia ait supra 'nexosque resolveret artus'. Р@@&7omnis et vna& uno impetu effusa est vita, id est anima. А&7dilapsvs calor& secundum eos qui dicunt animam calorem esse, Аqua recedente corpus friget, ut "corpusque lavant fri-Аgentis et ungunt". @1 Р@@&7in ventos vita recessit& id est anima, ut in quarto Аgeorgicorum "quemque sibi tenues nascentem arcessere Аvitas". et dicendo 'in ventos' aut eos sequitur, qui animam ae+rem Аdicunt, hoc est 'in materiam suam rediit': aut certe eos qui dicunt Аanimam perire cum corpore, ut intellegamus 'evanuit, in ventos Аrecessit', ut in nono "sed aurae omnia discerpunt". @1 аЯЇ @@@@{1SERVII GRAMMATICI А@@@@IN VERGILII AENEIDOS LIBRVM QVINTVM А@@@@COMMENTARIVS.}1 С@@&7interea& dum fletur aut sepelitur Dido: et hoc sermone Аlibrum, ut solet, superioribus iunxit. cuius pars maior ex Homero Аsumpta est: nam omnia quae hic commemorat, exhibentur circa Аtumulum Patrocli, nisi quod illic curule exercetur, hic navale cer-Аtamen. sane intellegendum non potuisse fieri, ut una, nec plena Аdie Aeneas ad Siciliam perveniret: unde accipiendum est, sicut su-Аpra legimus, quod circa primum ortum lucis navigavit, ut А"regina e speculis ut primum albescere lucem vidit et Аaequatis classem procedere velis". ergo tota die dum se Dido Аinterimit, dum fletur, paululum provectus est, leniter spirantibus Аventis, et flammas rogi circa vesperam vidit, quo tempore et per Аnaturam ignem videre potuit, et per pristinum morem, quo per Аdiem cadavera non incendebantur. deinde tota navigans nocte et Аalterius diei parte ad Siciliam venit. &7medivm& aut 'medium' est Аquicquid a principio recedit et necdum finem sortitur: aut 'medium' Аsic altum, ut medium putares, ut "graditurque per Аaequor iam medium": nam vere 'medium' sequenti indicat loco А'ut pelagus tenuere rates nec iam amplius ulla occurrit tellus: А{43maria undique e. u. c.' sane speciem pro genere posuit: nam mare signi-Аficat 'maria'. &7tenebat& nautico usus est verbo, ut "Iliacas Аvento tenuisse carinas" et "ni teneant cursus".}43 Р@@&7certvs& aut indubitabiliter pergens, {43id est itineris sui cer- @1 Аtus}43: aut 'certus Aeneas', id est sollers, strenuus, {43velox,}43 ut А"equidem per litore certos dimittam". &7atros aqvilone& quos Аnuper flans aquilo atros effecerat, ut "et mediis prope-Аras aquilonibus ire per altum". nam {43ex Africa venientibus auster Аsecundus est, aquilo adversus: ergo hoc dicit quod fluctus, qui atri esse Аconsuerunt aquilonis flatu, qui ante flaverat secundo flatu, secarit АAeneas surgente zephyro, ut Mercurius "nec zephyros audis Аspirare secundos". sed}43 novimus, tempestatis hanc esse naturam, Аut reliquias venti teneat etiam in alterius flatu, {43sicut Lucanus А"ut quotiens aestus zephyris eurisque repugnat, huc abe-■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ еТИМunt fluctus, illuc mare".}43 'atros' autem secundum Plinium dicit, Аqui ait in naturali historia, non esse maris certum colorem, sed Аpro qualitate ventorum mutari, et aut flavum esse, aut luculentum, Аaut atrum. Ф@@&7conlvcent flammis& lucent undique: in honorem enim re-Аgum cum facibus procedebatur a populo: unde ait de Pallante А"lucet via longo ordine flammarum et late discriminat Аagros". postea etiam funebres lectulos proferre coeperunt: unde Аest {43etiam}43 in sexto "vel quae Tiberine videbis funera, Аcum tumulum praeterlabere recentem", cum de Marcello aedili Аdiceret, filio sororis Augusti, in cuius honorem hoc factum est. А&7qvae tantvm& in quantitate est admiratio. sane sciendum Varro-Аnem dicere, Aeneam ab Anna amatum: et licet, ut supra Аdiximus, plurimum tempus intersit, lectum tamen est. Р@@&7cavsa latet dvri magno sed amore dolores pollvto& А{43'duri dolores' $U(PE/RQESIS& est: sed expositio talis est:}43 ignorabant {43qui-Аdem}43 causam {43Troiani}43, coniecturis tamen propius accedebant: nam А'duri dolores magno amore polluto', id est laeso, et notus femina-Аrum furor ducebat Troianos per triste augurium, scilicet ut crede-Аrent se interemisse Didonem. multi dicunt 'ducunt' dilacerant, ut Аad supra dictas duas causas tertia accedat: percellebant, inquit, ani-Аmos Troianorum, quod nascebantur duri dolores amore polluto, Аquod notus erat feminae furor, quod ignem rogi videbant, id est @1 Аomen navigantibus triste: ut 'pertriste' valde triste sit. sed si sic Аintellexerimus, tertio dicto congruit tantum, non etiam superioribus: Аnec enim Troiani navigantes iam poterant aut de amore aut de Аfurore Didonis esse solliciti. Ч@@{43&7triste per avgvrivm& quidam 'augurium' pro coniectura acci-Аpiunt. sed in quarto libro relatum est, duplici modo diras fieri: Аaut in signis, aut quocumque modo, aut quacumque parte. sed de Аsignis diram fieri in tertio de harpyiis et in quarto de Didone Аsignificatum est: nunc quocumque modo diram fieri sic ostenditur, cum Аfacit Aeneam ex Africa navigantem flammam e rogo Didonis adten-Аdere, dixit enim 'quae tantum accenderit ignem causa latet' usque 'pe-Аctora ducunt'. cum enim dat ubique Aeneae auguriorum peritiam, Аostendit scisse eum etiam haec signa inter diras referri: quod verum Аfuisse declarat secuta tempestas. &7tevcrorvm pectora dvcvnt& sicut di-Аctum est, propter visas flammas rogales, quae malum Аnavigantibus omen efficiunt: et Troiani auguriorum periti sunt, nam Аneque ad Italiam veniunt, et mox naves incendio amittunt.}43 Р@@&7rates& pro navibus abusive posuit. Р@@{43&7maria vndiqve et vndiqve caelvm& ecce vere nunc est medium mare.}43 Р@@&7olli& aut tunc: aut illi. &7svpra capvt& {43periculosus,}43 inevi-Аtabilis, mortifer: nec enim simpliciter dictum est, cum omnis imber Аsupra caput sit. Р@@{43&7noctem& tenebras, &7hiemem& tempestatem: Graeci enim $XEIMW=NA, Аet non solum anni tempus, sed et tempestatem significant.}43 &7inhor-А&7rvit vnda tenebris& {43hoc est}43 et noctis, et nubium. @1 Р@@&7ipse gvbernator& {43$E)MFATIKW=S& hoc est,}43 qui debuit esse sola-Аcio. &7pvppi ab alta& subaudis 'haec ait'. Р@@&7qvianam& {43id est}43 cur. et est interrogantis adverbium, quo Аusus est bis, hic et in decimo "caelicolae magni, quianam Аsententia vobis versa retro?" {43&7nimbi& pro nubes.}43 А&7colligere arma ivbet& vela contrahere, non penitus deponere: Аnam dicit 'obliquatque sinus in ventum'. ШР@@{43&7obliqvatqve sinvs in ventvm& contra eam partem, qua venti Аflabant. et eleganter per totum gubernatorem ostendit ante omnia tem-Аptare, quam ad confessionem descendat.}43 Р@@{43&7magnanime aenea& fortissime. et est epitheton sumptum ex tem-Аpore, hoc est qui non consternaris: sic in quarto ubi nuptias facturus Аest, ait "ipse ante alios pulcherrimus omnes".}43 &7ivppiter А&7avctor& aut nostrae navigationis; aut secundum usum locutus est: Аnec si huius rei auctorem se Iuppiter faciat. et multi quaerunt, Аquomodo 'auctor Iuppiter', cum Apollini dicat "tot maria Аintravi duce te?" sed legimus "quae Phoebo pater Аomnipotens": et specialiter navigationis ex Africa auctor est АIuppiter. Р@@&7hoc caelo& {43id est}43 ae+re, "in hoc caelo qui dicitur ae+r": Аsic Lucretius posuit. Р@@&7mvtati transversa fremvnt& {43id est}43 hinc atque hinc, {43quod Аest ex transverso: Varro de ora maritima "nihil enim venti, ut docti Аdixerunt, nisi ae+r multus fluens transversus"}43. est autem ad-Аverbium factum de nomine, ut "cunctatur et amnis @1 Аrauca sonans", item "et pede terram crebra ferit". nomen et Аadverbium plerumque in se transeunt: nomen in adverbium, А"torvumque repente clamat", id est torve: item adverbium Аin nomen, ut "dum mane novum" accepta declinatione factum est Аnomen. sic Persius "iam cras hesternum consumpsi-Аmus, ecce aliud cras". sed nomen cum adverbium esse coeperit, Аfit indeclinabile; adverbium cum nomen esse coeperit, declinatur: Аunde ait Plautus "a mani ad vesperum". 'a mane' autem propter Аtriptoton non dixit: cum enim in alienum ius transeunt hae partes, Аnon suis, sed earum ad quas transierint, utuntur potestatibus, dum-Аtaxat in declinatione. nam temporum rationem suam reservant: ut Аhoc loco 'transversa', cum adverbium sit, 'a' tamen brevis est, Аquia venit ex nomine, licet duae consonantes sequantur: cum scia-Аmus 'a' terminata adverbia longa esse, ut paulo post "et Аfrustra cerno te tendere contra". &7vespere ab atro& id est А{43ab occidente nubibus confuso, hoc est}43 quo tendimus: nec enim sine Аratione post generalitatem addidit speciem. {43quidam autem ideo 'atro' Аdicunt, quia ubi dies est occidens, atra omnia facit, id est noctem.}43 Р@@&7in nvbem cogitvr aer& nubes enim ae+ris densitas facit, Аut "denset erant quae rara modo et quae densa relaxat": А{43contrario "scindit se nubes et in aethera purgat apertum".}43 Р@@{43&7nec nos obniti contra &$KATA\ TOU= AU)TOU=&: sufficiebat enim aut А'obniti', aut 'contra niti'.}43 &7tendere& pro 'contendere': aphaeresis est. А{43&7tantvm& aut quantum adversa tempestas valet, aut 'tantum' pro 'in Аtantum', ut "quid tantum insano iuvat indulgere dolori".}43 Р@@{43&7svfficimvs& hic simpliciter, alibi subministrare significat, ut А"sufficit umorem".}43 &7seqvamvr& fortunam scilicet. @1 Р@@{43&7qvoqve vocat vertamvs iter& videtur bis idem dixisse.}43 &7nec А&7litora longe& a facili. {43et deest 'esse'.}43 Р@@&7fida& propter Acestis adfinitatem. &7fraterna erycis& Аpropter Erycem, Butae et Veneris filium, secundum alios Neptuni Аet Veneris, {43regem Siciliae, unum sicut dicitur de numero Argonauta-Аrum}43. &7sicanos& corripuit 'Si', alibi producit, ut "Sica-Аnio praetenta sinu". Р@@&7rite memor servata remetior astra& si rite remetior Аastra paulo ante servata, scilicet ante tempestatem. colligit autem Аvicinitatem ex ratione cursus, qui a peritis horis colligitur, quas Аindicant sidera. ШЫ@@&7iamdvdvm& non tantum heroicum est quod dat Aeneae gu-Аbernandi scientiam, sed etiam ad prooeconomiam pertinet: dicturus Аenim est "et ipse ratem nocturnis rexit in undis". А{43&7frvstra cerno te tendere contra& ad illud respondit 'nec nos obniti con-Аtra, nec tendere tantum sufficimus'.}43 Р@@&7flecte viam velis& ex re maritima nata declamatio. in Аterra enim a via deflectimus nos, in mari ipsam flectimus viam. А{43non ergo velorum viam, sed per vela ipsius cursus viam dixit. 'flecte' Аautem significat muta: Pacuvius "quae meum venenis flexit socium Аpectora". et hic ad illud respondit 'quoque vocat vertamus iter'.}43 Р@@&7fessas naves& pro 'nos fessos'. {43vel 'fessas' quassas, nec Аad plenum refectas. &7dimittere& pro 'inmittere'.}43 Р@@&7dardanivm acesten& ut et supra diximus, Hip-Аpotes filiam suam Egestam ne ad cetos religaretur, superposuit na- @1 Аviculae et misit quo fors tulisset. qua delata ad Siciliam, Crinisus Аfluvius concubuit cum ea conversus in canem, unde Acestes est na-Аtus: {43vel, ut quibusdam videtur, Agestes. huius rei ut esset indicium Аaes cum effigie canis percussum Siculi habuerunt. alii dicunt Laome-Аdontem regem Troianorum, cum graviter cives sui ab ceto, id est belua Аmarina, infestarentur propterea quod mercedem Neptuno ob fabricatos ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ еШЮИЙmuros negasset, ad templum Iovis Ammonis scitatum misisse de mali Аremedio vel fine. cui cum esset responsum, ut filiam suam Hesionam Аbeluae offerret, et hoc a civibus facere cogeretur, fore respondit si ante Аeorum filias beluae obiecisset: quo facto cum plures puellae a ceto ab-Аsumptae essent, plerique parentes filias in longinqua miserunt, ex qui-Аbus una %troia nomine silvae aegesta delata in Siciliam est, et a Cri-Аniso, sicut dictum est, conpressa edidit Acestem. alii dicunt Laomedon-Аtem, cum, sicut narratum est, propter filiam suam seditionem a civibus Аpertulisset, unum de Troianis, auctorem seditionis, occidisse filiasque eius Аmercatoribus exponendas dedisse, a quibus illae in Sicilia prope Crini-Аsum amnem relictae sunt, quarum ille unam in canem conversus com-Аpressit. quidam dicunt Egestam reversam in matrimonium a Capye Аductam, ex quibus Anchisen natum}43. &7servat& {43hic}43 tenet, ut А"et tantas servabat filia sedes": {43vel certe 'servat' habet}43. Р@@{43&7gremio conplectitvr ossa& quasi de matre dixit. et quaeritur, Аcur hoc Palinurus, cum ad Siciliam suaderet devertere, non dixerit: Аnisi forte quod luctus Aeneam noluerit admonere, propter quod ante АAeneas causa mortis paternae Siciliam oram inlaetabi-Аlem dixerit.}43 Р@@&7secvndi zephyri& {43quomodo, si tempestas est? sed}43 iam se-Аcundi post conversionem navis. @1 Шв@@&7et tandem& vacans particula est 'tandem', ut "et Аquo sub caelo tandem": nam cur 'tandem', cum dicat 'fertur cita Аgurgite classis'? {43aut 'tandem' ideo quia navigantibus etiam cita na-Аvigatio tarda videtur: aut 'tandem' periculis liberati. &7laeti& qui in Аtempore tempestate caruissent. &7notae& notae harenae, ad notam hare-Аnam. et utrum 'notae' dulci? an quia iam ibi fuerant? ut А'vix e conspectu Siculae telluris in altum'.}43 Р@@{43&7excelso& utrum $A)N' U(FE/N,& an 'ex celso' pro 'excelso'?}43 &7mira-А&7tvs& is qui mirabatur: aut certe 'miratus occurrit'. {43et bene tempe-Аrato usus est verbo, ne videretur aut quasi inhospitalis dolere, aut exul-Аtare voti nescius Troianorum.}43 Ше@@&7horridvs& terribilis. {43&7in iacvlis& in hastis: Ennius "leves-Аque secuntur in hastis".}43 &7libystidis vrsae& aut re vera: aut Аferae Africanae, {43id est leonis aut pardi}43. Шз@@{43&7non inmemor& litotes figura.}43 Р@@{43&7gratatvr& quidam 'gratatur' non gratulatur, sed laetatur acci-}43Аpiunt, ut, quod ad Troianorum votum pertinet, miseretur ad Siciliam А{43reversos, quod ad suum animum, gaudeat. Pacuvius in Hermiona hoc Аverbum posuit "ibo atque dicam, frequentes ut eant gratatum Аhospiti", Accius Pelopidis "nec tibi me in hac re gratari decet". Аquidam tamen reprehendunt quod penitus non dederit verba Acesti gra-Аtulanti. &7redvces& salvos: alibi "ut reduces illi ludunt".}43 А&7gaza agresti& opibus rusticanis: nam gaza omnis fructus est. Шк@@&7stellas fvgarat& poetice dixit: nam si stellae a stando Аdictae sunt, non fugantur; semper enim fixae sunt praeter planetas. А{43et est indicativus modus pro coniunctivo: cum fugasset tempestates.}43 Р@@{43&7clara dies& ad conparationem.}43 @1 Р@@{43&7advocat aeneas& proprie enim advocata contio dicitur.}43 Р@@&7dardanidae magni& frequenter, ut diximus, ad opus suum АVergilius aliqua ex historia derivat: nam sic omnia inducit, quasi Аdivini honores solvantur Anchisae, quos constat Iulio Caesari tri-Аbuisse Augustum. et bene dicit 'genus alto a sanguine divum': Аnam per tacitam oeconomiam ostendit, debere Anchisen generis sui Аhonorem mereri: unde est "dis genite et geniture deos". А&7a sangvine divvm& 'divum' et 'deorum' indifferenter plerumque Аponit poeta, quamquam sit discretio, ut deos perpetuos dicamus, Аdivos ex hominibus factos, quasi qui diem obierint: unde divos Аetiam imperatores vocamus. sed Varro et Ateius contra sentiunt, Аdicentes divos perpetuos, deos, qui propter sui consecrationem ti-Аmentur, ut sunt dii manes: quod tangit in duodecimo dicens А"diva deam stagnis quae fluminibusque sonoris praesidet". Р@@&7annvvs orbis& quia menses in {43se}43se recurrunt et annum Аfaciunt: unde et anulus quasi anuus dictus. sic alibi "atque in se Аsua per vestigia volvitur annus". Р@@&7divini& aut laus est, ut "divini opus Alcimedontis": aut Аre vera 'divini'; nam ait "{43genitor mihi talia nam-Аque,}43 nunc repeto, Anchises fatorum arcana reliquit". {43multa Аenim antiqua lectio Anchisen futurorum scientem concelebrat. aut 'di-Аvini' id est dei, quia apud Romanos defunctorum parentes dei a filiis Аvocabantur.}43 Р@@&7maestas aras& {43aut ipsi maesti; aut}43 medium se praebet: Аnam et hominem fuisse novit, et vult eum ex consecratione numen Аeffectum; nam 'maestas aras' ad hominem pertinet, id est diis ma-Аnibus consecratas, et quod paulo post dicit 'altaria liquit' vult Аesse divinitatis post apotheosin, {43posteaquam deus confirmatus est:}43 @1 Аunde est et 'adytis', quae templorum sunt, et 'successit Аtumulo', quod est hominis. Р@@&7nisi fallor& non quasi nescius dixit, sed propter anni Аconfusionem, quae erat apud maiores. nam ante Caesarem qui Аnobis anni rationem conposuit, quam hodieque servamus, intercala-Аbantur decem dies, ut etiam in Verrinis legimus, Аscilicet lunae non congruente ratione. annum autem primo Eudoxus, Аpost Hipparchus, deinde Ptolomaeus, ad ultimum Caesar deprehen-Аdit. &7acerbvm& propter perditum patrem. Р@@&7honoratvm& quia deus effectus est. &7sic di volvistis& Аut in tertio "visum superis". semper enim de diis salva ve-Аneratione conqueritur. {43sane * * * subaudiendum extrinsecus.}43 Р@@&7gaetvlis agerem si syrtibvs& si in Gaetulis syrtibus age-Аrem, id est essem. et bene aut desertos, aut hostiles commemorat Аlocos. {43sane multis modis hoc loco ludos fieri debere dicit: a necessi-Аtate 'hunc ego Gaetulis' et reliqua: ab oportunitate 'nunc ultro ad ci-Аneres ipsius': ut et praemiis invitet 'bina boum vobis Troia' et reliqua: Аdeinde genera certaminum 'quique pedum cursu valet' et reliqua: et Аorationem auspicato concludit dicendo 'ore favete omnes et cingite tem-Аpora ramis'. &7exvl& extra solum suum.}43 Р@@&7argolicove mari& Ionico et Adriatico. &7deprensvs& occu-Аpatus. et proprie navigantum est, ut "deprensis olim statio tu-Аtissima nautis". &7vrbe mycene& Graece dixit: unde singularem Аnumerum posuit. 'Mycene' autem sicut 'Thebe': Iuvenalis А"atque vetus Thebe centum iacet obruta portis", ut sit 'My-Аcene Mycenes', ut 'Agave Agaves'. potest et exinde Latinam fe- @1 Аcisse declinationem, ut sit 'haec Mycena huius Mycenae', {43ut 'Fi-Аdena'}43. et est periphrasis 'urbe Mycenae', id est Mycenis, ut А"urbem Patavi". Р@@&7annva vota& haec quasi numini. {43et 'vota' nove funebre Аsacrificium dixit, id est ludos funebres, cum vota rerum secundarum sint.}43 Р@@&7svis donis& congruis, {43aut certe debitis}43: sunt enim tantum Аsuperorum munera, sunt inferorum: in bucolicis "Phoebo Аsua semper apud me munera sunt, lauri, et suave rubens Аhyacinthus". {43pro aris autem altaria, quae superorum deorum sunt. Аet hoc ideo quia Anchises iam deus est.}43 Р@@&7nvnc vltro& argumentum a minore ad maius. 'ultro' Аautem aut 'ultra', id est insuper, {43hoc est amplius}43 numina praestite-Аrunt: aut 'ultro', id est sponte sua, non {43optantibus, vel}43 volentibus Аnobis: vult enim ob hoc tempestatem ortam, non ut ab Italia de-Аpellerentur, sed quo sacra renovarentur Anchisae. Р@@{43[2&7sine mente&]2 &7sine nvmine divvm& sine voluntate et sine aucto-}43Аritate. Р@@{43&7intramvs& pro intravimus.}43 Р@@&7celebremvs honorem& {43quomodo 'laetum honorem'? aut pro А'nos laeti': aut honorem}43 non dixit exsequias: nam et ventos quasi Аa numine vult petere. {43et eum deum ubique memorat, cum in subse-Аquentibus etiam vino libarit, [aut] quod mortuis non licebat.}43 Р@@{43&7poscamvs ventos& utrum tum, id est deinde petamus ventos: et Аutrum a diis, an ab Anchise, quem deum per templa commemorat.}43 @1 Р@@&7posita& constituta, ut "et posuere in monti-Аbus urbem Pallantis proavi de nomine Pallanteum". dicit Аautem: petamus etiam hoc, ut velit nos in urbe constituta singulis Аquibusque annis sibi sacra persolvere. {43et bene 'sacra', tamquam de Аdeo, et 'urbe posita', hoc est non quasi exules et vagi.}43 ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ еШ╜@@{43&7bina bovm& et reliqua. utrum $KATA\ TO\ SIWPW/MENON& Acestes illi Аmandavit, an ultro Aeneas etiam illius nomine pollicetur, an quasi de Аamici animo Aeneas promittit?}43 Р@@&7in naves& per naves: multa enim 'in' significat, ut dixi-Аmus supra. Р@@{43&7qvos colit hospes acestes& non ait Siculos, sed quos Acestes colit.}43 Р@@&7si nona diem mortalibvs almvm& {43in hoc loco aut pro con-Аfirmativa posita est, ut "vestro si munere tellus", ut sit 'si' pro А'cum', id est cum venerit: aut 'si' pro dubitativa est, ut accipiamus А'almum' serenum, id est si dederit diem serenum et talem qualis ludis Аaptus est. ergo}43 non de die, qui certus est, dubitat, sed de sereni-Аtate: unde paulo post "serena iam luce". et sciendum quia Аapud maiores ubiubi quis fuisset extinctus, ad domum suam refe-Аrebatur: unde est "sedibus hunc refer ante suis": et Аillic septem erat diebus, octavo incendebatur, nono sepeliebatur: Аunde Horatius "novendiales dissipare pulveres". inde etiam Аludi qui in honorem mortuorum celebrabantur novendiales dicuntur. Аsciendum quia etiam domi suae sepeliebantur: unde orta est con-Аsuetudo, ut dii penates colantur in domibus. {43non nulli tamen 'si' Аpro 'quando' accipiunt.}43 Ш┬@@&7prima& re vera 'prima': nam cetera non eo quo dicit edi-Аturus est ordine. {43ergo $A)NAKO/LOUQON.&}43 Р@@{43&7qviqve pedvm& deest 'hinc' vel 'inde'.}43 &7viribvs avdax& hoc @1 Аad omnia pertinet, {43et potest non subdistingui: quamvis quidam lucta-Аtionem accipiant, quod non reddidit}43. Р@@&7avt iacvlo incedit melior& id est iactu velocium sagit-Аtarum, ut vacet 've'. sic ista iunxit in nono "insi-Аdiis iaculo et longe fallente sagitta", id est iaculo longe fal-Аlentis sagittae: nam non exhibuit iaculatores. {43aut notandum quod Аiaculatores promisit, nec exhibuit. &7melior& comparativum pro abso-Аluto; sed in usu iam %et hit pro absolutis accipiuntur.}43 Р@@&7crvdo caestv& aut crudeli, aut duro: {43ut sit simpliciter di-Аctum, quod ex corio duro sit.}43 'caestus' autem per diphthongon pu-Аgilum arma significat, habet etiam pluralem numerum et est quartae Аformae: nam 'cestus cesti' numeri tantum singularis sine diph-Аthongo balteum Veneris significat. Р@@&7praemia palmae& id est virtutis: a praecedenti quod se-Аquitur. Р@@&7ore favete& apto sermone usus est et sacrificio et ludis: Аnam in sacris taciturnitas {43necessaria est, quod etiam praeco magistratu Аsacrificante dicebat 'favete linguis, favete vocibus', hoc est bona omina Аhabete, aut tacete}43: in ludis {43quoque}43 necessarius favor est, {43quem propter Аplausum futuris spectatoribus dicit}43. 'favet' autem ore quis etiam per Аtaciturnitatem: Horatius {43posuit}43 "favete linguis, carmina non Аprius audita Musarum sacerdos". &7cingite tempora ramis& Аex Romano more. nam festis ludis omnis aetas coronata spectabat, Аquod ostendit per Aeneam, Acesten, Ascanium, per quos omnem Аdemonstrat aetatem. Р@@&7materna myrto& vel quasi filius, vel quasi Veneris sacri-Аficaturus marito. {43et quia dixerat 'ramis' superius, ipse reddidit cum Аdicit 'myrto'. unde autem myrtus Veneri dicata est? fabula autem @1 Аtalis est: Myrrha, Cinyrae filia, cum adamasset patrem et eius se stupro Аnocturnis horis captata ebrietate paterna subiecisset gravidaque de eo Аesset facta, prodito incesto cum patrem insequentem se stricto gladio Аfugeret, in arborem versa est: quae cum infantem, quem intra uterum Аhabuerat, etiam in cortice retineret, percussa, ut quidam volunt, a pa-Аtris gladio, ut quidam, ab apro, parvulum edidit, quem educatum nym-Аphae Adonem appellaverunt. hunc Venus vehementissime dilexit, et Аcum ira Martis ab apro esset occisus, sanguinem eius vertit in florem, Аqui numquam vento decuti dicitur. arborem quoque myrtum, ex qua Аpuer natus fuerat, tutelae suae adscripsit: quamvis alii dicant, ideo Аmyrtum Veneri dicatam, quia cum e mari exisset ne nuda conspice-Аretur, conlatuit in myrto, vel quia fragilis est arbor ipsa, ut amor in-Аconstans, vel quia iucundi odoris, ut "sic positae quoniam suavis Аmiscetis odores".}43 Р@@&7hoc elymvs facit& princeps Troianorum, qui dicitur tres Аin Sicilia condidisse civitates %{43Ascam, Entellam, Egestam. alii di-Аcunt eum post incensum Ilium cum Aceste in Siciliam venisse eique Аparticipem fuisse. alii Anchisae nothum filium tradunt. Fabius He-Аlymum regem in Sicilia genitum, Erycis fratrem fuisse dicit.}43 &7aevi А&7matvrvs& honestius, quam si aevo maturo diceret: {43vel certe 'aevi Аmaturi'}43. Р@@{43&7seqvitvr& imitatur, ut "victriciaque arma secutus".}43 Ш═@@&7rite& secundum ritum sacrificii, quo exigebatur, ut libaret Аde mero Baccho, id est puro. &7carchesia& autem genus poculorum А{43est. dicitur autem et summitas mali per quam funes traiciunt}43. @1 Р@@&7hvmi& terrae. &7lacte novo& aut statim mulcto, aut post Аfetum, quod colostrum dicitur neutro genere. {43umbrae autem san-Аguine et lacte satiantur: unde feminae, quae mortuos prosequuntur, Аubera tundunt, ut lac exprimant, cuncti autem se lacerant, ut sangui-Аnem effundant.}43 &7sangvine sacro& victimarum, ut diximus supra. Аet notandum, quia partim quasi mortuo pari numero Аsacrificat, partim inpari, quasi deo, ut 'caedit quinas de more Аbidentes': nam legimus "numero deus inpare gaudet". Р@@&7pvrpvreosqve iacit flores& ad sanguinis imitationem, in Аquo est sedes animae: sic in sexto "purpureos spargam Аflores", item "purpureasque super vestes velamina Аnota", scilicet, [ut supra dixit,] ut sedis suae cognoscat imitationem. Р@@&7salve& 'salve' et 'vale' secundum Varronem in logistoricis Аsynonyma sunt: unde his et in salutatione utimur, et in exsecratio-Аnibus: ut "valeant qui inter nos discidium volunt": unde etiam Аhaec mortuis dicimus, non quo eis optemus salutem, in quibus nulla Аesse potest; sed ut significemus, nos sic digredi, ut ostendamus, eos Аnumquam in nostram communionem esse venturos. {43et hoc verbum А'salve' apud auctores bonos ter enuntiatum invenitur 'salve, salvere, Аsalvete'.}43 &7itervm& {43pro secundo.}43 hic distinguendum: nam quo tem-Аpore sepeliit eum, dixit sine dubio 'salve' et 'vale'. Р@@&7recepti neqviqvam cineres& {43cineres}43 pro ipso patre posuit, Аac si diceret, salve pater de Troia liberate sine causa: propter quod Аsequitur 'non licuit fines Italos fataliaque arva'. alii ad historiam Аsupra dictam referunt distinctione mutata, ut dicant: 're- @1 Аcepti iterum cineres' semel ex Troia, semel a Diomede, qui dicitur Аossa eius eruta cum Palladio reddidisse {43Aeneae}43: 'nequiquam' autem Аsecundum Epicureos, qui dicunt omnia perire cum corpore. &7ani-А&7maeqve vmbraeqve paternae& vocativus pluralis est: nam Plato Аet Aristoteles et omnes periti dicunt in homine quattuor esse ani-Аmas: unam vitalem, ut in vermibus, qui tantum moventur: aliam Аsensualem, ut in mutis animalibus, in quibus est sensus et timoris Аet gaudii: tertiam intellectualem, ut in hominibus, qui et cogitare Аet recte iudicare possunt: esse etiam quartam infra omnes quae А$FUSIKH/& vocatur {43naturalis}43, ut est in herbis et arboribus, quae etiam Аmotu carentes, vitam tamen habent; nam et nascuntur et crescunt Аet pereunt, unde est "atque interfice messes". his rebus colligi-Аtur, hominem harum omnium animarum esse participem: unde Sal-Аlustius ait "alterum nobis cum diis, alterum cum beluis com-Аmune est". de umbris autem facilis est probatio: nam si quattuor Аsunt animae, sequitur ut tot sint umbrae; ut si quis inter duas stet Аlucernas, geminam umbram creat. hoc autem de animis etiam Lu-Аcretius adserit; sed non tantum veritati studet, quam sectae Epi-Аcureae. alii ista fugientes dicunt, 'animae' et 'umbrae' genetivum Аesse singularem, ut sit 'cineres umbrae et animae paternae': quod Аnon valde probandum est: nec enim umbra aut anima cineres habent. Ш╙@@&7qvicvmqve est& {43aut quia adhuc eum nusquam vidit: aut}43 Аtaedio longae navigationis hoc dicit. {43'quaerere' ut alibi А"arva neque Ausoniae semper cedentia retro quaerenda".}43 Р@@{43&7adytis ab imis& ecce, sicut dictum est, ubique tamquam @1 Аde deo loquitur: templorum enim et deorum adyta dicimus.}43 &7lvbri-А&7cvs angvis& labilis. alias locum dicit, ut "per lubrica Аsurgens". ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ еШ╒@@&7septem ingens gyros& loci genium per magnitudinem vult Аprobare; nullus enim locus sine genio, qui per anguem plerumque Аostenditur: Persius "pinge duos angues: pueri, sacer Аest locus". sane hunc locum de Homero sumpsit, qui inducit Grae-Аcos apud Aulidem omen futuri decennalis belli ex serpente colle-Аgisse, qui etiam matrem consumpsit novem pullis comesis: ita ergo Аnunc etiam Aeneae omen sui erroris ostenditur septem gyris: nam Аseptimus ei annus est finis erroris. et est optimum figmentum: Аannus enim secundum Aegyptios indicabatur ante inventas litteras Аpicto dracone caudam suam mordente, quia in se recurrit. {43alii hoc Аsecundum Platonem dictum volunt, qui ait animos per septem circulos Аad corpora penetrare.}43 &7gyros& nomen legimus; verbum exinde Аnon invenimus. Р@@&7placide& repens quiete. {43&7amplexvs placide& hoc est molliter. Аnec dixit 'corripuit', sed 'amplexus est'.}43 Р@@&7caervleae cvi terga notae& caeruleae {43notae}43 et fulgor Аauro variatus. &7incendebat& id est inlustrabat. Ш┌@@&7agmine longo tandem& post illos gyros tandem longo re-Аpere coepti agmine, id est impetu, {43tractu}43. &7serpens& participium Аest, non nomen, ac si diceret 'repens'. Ш▄@@&7libavitqve dapes& leviter gustavit epulas super positas, Аquae silicernium vocantur quasi silicenium, super silicem positum. @1 Р@@&7depasta altaria& {43'altaria' species ararum. 'depasta' autem,}43 Аnon a se: nam supra ait 'libavitque dapes'; sed hoc dicit: tam diu Аpermansit, quam diu cuncta aris superposita flamma consumeret. Ш▀@@&7genivmne loci& quia, ut diximus, nullus locus sine genio. А&7famvlvmne parentis& fuit enim haec maiorum consuetudo, sicut Аhodieque apud Indos est, ut quotiens reges moriebantur, cum his Аdilecti equi vel servi et una de uxoribus carior {43circa rogum occisi}43 Аincenderentur, inter quas de hoc ipso erat magna contentio. pos-Аsumus ergo 'famulum' servum sepultum cum Anchisa accipere. aut Аper apotheosin deum ostendit effectum: unde ei famulum dat, quasi Аministrum; singula enim numina habent inferiores potestates {43quasi}43 Аministras, ut Venus Adonim, Diana Virbium. aut certe secundum АPythagoram dicit, qui primus deprehendit, de medulla hominis, quae Аest in spina, anguem creari: quod etiam Ovidius in quinto decimo Аmetamorphoseon dicit loquente Pythagora. Шс@@&7nigrantes terga& nigra terga habentes. Шу@@&7manesqve acheronte remissos& aut venientes de Ache-Аronte {43ad hanc parentationem}43: aut certe 'remissos Acheronte' qui Аiam in Acheronte non essent post apotheosin factam. {43&7remissos& Аut remitterentur.}43 Р@@{43&7qvae cviqve est copia& pro sua quisque facultate.}43 Р@@{43&7laeti dona fervnt& alacres: libenter et ipsi conferunt paren-Аtationi.}43 Р@@{43&7fvsi& id est strati.}43 Шщ@@&7phaetontis& Solis, $A)PO\ TOU= FAI/NEIN.& {43sane de Phaetonte Аfabulam in decimo plenius invenies.}43 @1 Р@@{43&7fama finitimos& utrum per se potius audienda, an et ipsa Аad Acesten referenda? an subtiliter ad Aenean 'fama', 'nomen' ad АAcesten?}43 Р@@{43&7excierat& evocaverat, invitaverat. &7laeto coetv& pro ipsi laeti.}43 Р@@{43&7visvri aeneadas& potest et absolute accipi 'visuri Aeneadas', Аpotest et per syllepsin subaudiri 'certantes'. &7certare parati& hoc Аest parati ad certandum.}43 Р@@&7circo& spatioso ludorum loco. {43&7locantvr& ponuntur.}43 Р@@&7sacri tripodes& sic pulchri, ut sacros putares: {43vel quales Аsacrari solent:}43 nec enim sacrilegus erat, ut sacra donaret. et sic Аdictum est, ut "Dodonaeosque lebetas", quales sunt in АDodona. Р@@&7et palmae pretivm victoribvs& zeugma utriusque lateris: Аnam 'victoribus pretium' et ad supra dicta et ad dicenda pertinet. Р@@&7argenti avriqve talenta& talenti secundum varias gen-Аtes varium pondus est: sed apud Romanos talentum est septuaginta Аlibrae, sicut Plautus ostendit in mostellaria, qui ait duo talenta Аesse centum quadraginta libras. legimus etiam talentum esse pau-Аlulum quiddam: nam Homerus in ludis funebribus Patrocli ultima Аpraemia dicit duo talenta: quod nos cogit aliquid minimum intelle-Аgere. nam si primus victor bovem accepit, consequens non est ut @1 Аdicamus, ultimum tam magnum accepisse praemium: unde apparet Аtalentum etiam minimum quiddam significare. Р@@&7et tvba commissos& Romano more, sicut hodieque vide-Аmus omnibus ludis funebribus, ut sunt divorum: nam si sacri sint, Аid est festi, lustrantur faculis. ante etiam ab hymnis incipiebant. Р@@&7prima certamina& Punico bello primum naumachiam ad Аexercitium instituere Romani coeperunt, postquam probarunt gentes Аetiam navali certamine plurimum posse: ad quam rem in hoc cer-Аtamine plurimum adludit poeta. &7pares& aut pariter: aut diversis Аconparabiles rebus, ut sequentia indicant 'melior remis, sed Аpondere pinus tarda tenet': {43aut 'pares' ordine remorum, quamvis АGyae tantummodo triremem dicit:}43 aut 'pares' ita ut ante certamen Аvidebantur. &7gravibvs remis& fortibus, ut "ferit ense Аgravem Thymbraeus Osirin": nam graves inferunt tarditatem. ШЇ@@&7remige& erit nominativus 'remex': Serenus "semiremex АHerculis". &7pristim& vel a tutela depicta, vel $A)PO\ TOU= PRI/ZEIN TA\ А$KU/MATA,& id est {43undas incidere}43 a secandis fluctibus. Р@@&7mox italvs& subaudis 'futurus': ipse enim familiam Mem-Аmiorum constituit. et bene laudat familias nobilium: nam a Ser-Аgesto Sergia familia fuit, a Cloantho Cluentia, a Gya Gegania, cuius Аnon facit mentionem. nobiles autem familias a Troianis fuisse АIuvenalis ostendit, ut "iubet a praecone vocari ipsos АTroiugenas". &7a qvo nomine& scilicet Mnesthei. et Mnestheus Аsic est, ut Tydeus {43Tydei}43: nam diphthongos Graeca est. {43&7memmi& @1 Аpro 'Memmiorum', genetivus singularis pro plurali: vel a quo nomine Аgenus %italu Memmi: vel a quo nomine genus 'Memmi', ut sit 'Memmi' А[genetivus singularis] nominativus pluralis.}43 Р@@&7ingenti mole& motu, ut "magna se mole mo-Аventem". {43&7chimaeram& fabula ex qua hoc nomen translatum est talis Аest. Bellerofontes admissa per ignorantiam caede, profugit ad Proetum АArgivorum regem. a quo cum esset susceptus hospitio a Stheneboea Аuxore eius adamatus et de stupro interpellatus est. qui cum frequentius Аhoc se indicaturum Proeto minaretur, praeoccupatus a Stheneboea ipse Аapud Proetum accusatus est, tamquam reginae castitatem adpetisset. Аquem cum Proetus ad Iobatem, Lyciae regem, socerum suum cum lit-Аteris signatis, quibus praecipiebat ut puniretur, misisset, Iobates Belle-Аrofontem adversus %tympios sibi Solymos, gentem ferocissimam misit. Аquos cum ille superasset, revertens in insidias quas sibi Iobates struxe-Аrat incidit, quibus prostratis novissime missus adversus Chimaeram, Аtriplex monstrum, siquidem prima pars eius leo erat, posterior draco, Аin medio caput caprae, quod ignes efflabat. hanc ille vectus Pegaso Аequo qui volabat, occidit. miratus hanc eius constantiam Iobates filiam Аsuam ei cum parte regni in matrimonium dedit.}43 Р@@&7vrbis opvs& ita magna, ut urbem putares. &7triplici А&7versv& omnes enim triremes fuerunt. 'versu' autem aut ordine, ut А"ille etiam seras in versum distulit ulmos": aut 'versu' tractu Аa verrendo, ut "aequora verrebant caudis aestum-Аque secabant". sane unus est sensus. {43et est Graecum, nam illi А$STI/XON& dicunt.}43 @1 Р@@&7pvbes inpellvnt& figura est, ut "pars in frusta Аsecant". et sciendum inter barbarismum et lexin, hoc est latinam Аet perfectam elocutionem, metaplasmum esse, qui in uno sermone Аfit ratione vitiosus. item inter soloecismum et schema, id est per-Аfectam sermonum conexionem, figura est, quae fit contextu sermo-Аnum ratione vitiosa. ergo metaplasmus et figura media sunt et Аdiscernuntur peritia et inperitia. fiunt autem ad ornatum. Р@@&7domvs sergia& familia, ut "da propriam Thym-Аbraee domum": et inde est Sergius Catilina. {43&7tenet& ultra tenet Аvel servat.}43 Р@@&7centavro magna& feminini est generis, si de navi dicas, Аut "in eunuchum suam", cum comoediam diceret. Iuvenalis con-Аtra sensit dicens "et in tergo necdum finitus Orestes". Аsed sciendum genera plerumque confundi aut metri ratione, aut Аhiatus causa: sic Horatius "nec cupido sordidus aufert", cum Аsignificantes cupiditatem feminino genere dicamus. ipse etiam Ver-■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ еШ·Зgilius ait "timidi dammae cervique fugaces", cum ipse secun-Аdum fidem dixerit "cum canibus timidae venient ad pocula Аdammae". Р@@&7caervlea& aut nigra, aut altae carinae: omne enim altum Аnigrum est, ut "scrupea tuta lacu nigro nemorum-Аque tenebris". &7clventi& ad ipsum apostropha. Р@@&7est procvl& {43modo}43 'haud nimis longe', ut et supra Аdiximus. sic in bucolicis de nimia vicinitate ait "serta @1 Аprocul tantum capiti dilapsa iacebant". interdum et 'satis Аlonge' significat. Р@@&7olim& tunc fere cum cori nubibus abscondunt et ob-Аruunt sidera. Ш @@&7tranqvillo& melius septimus est, quam dativus. Р@@&7campvs& saxi latitudo. &7apricis& sole gaudentibus. sane Аapricus et locus dicitur sole calens: quod est opaco et abdito con-Аtrarium: et apricos dicimus locis apricis gaudentes: Vergilius "du-Аceret apricis in collibus uva colorem", Persius "no-Аstra ut Floralia possint aprici meminisse senes". 'apricum' Аautem quasi $A)/NEU FRI/KHS,& sine frigore: {43inde et Africa, quod est Аcalidior}43. &7mergis& Aesacus Priami filius fuit. hic se praecipitavit А{43d}43e muro nec periit: et cum hoc saepius faceret, deorum miseratione Аin avem versus est, quae ad imitationem {43praecipitandi}43 quasi idem Аfacit {43saepe mergendo}43. Р@@{43&7frondenti ex ilice& haec enim arbor in tutela Iovis est. А%victoria est. [2'frondenti']2 pro 'frondente', dativum pro ablativo.}43 ЫБГ@@&7circvmflectere& bene uno sermone et profectionem con-Аplexus est et reversionem. Р@@{43&7legvnt& eligunt.}43 Р@@&7dvctores& domini navium, non gubernatores. Р@@&7popvlea velatvr fronde ivventvs& Hebe {43Graece}43 est АIuventas, {43filia Iunonis,}43 uxor Herculis. nunc ergo aut propter hoc Аiuventus utitur populeis coronis, aut ad imitationem virtutis: popu-Аlus enim Herculi consecrata est, ut "populus Alcidae gratissima": А{43aut 'populea', quia ludi funebres sunt et haec arbor ab Hercule ab in- @1 Аferis allata est, cum canem Cerberum extraheret: nam et ipsa arbor АAcherusia vocatur.}43 Р@@&7nvdatos& bene nudatos, quia {43veste}43 tecti esse consuerunt: Аnam 'nudum' est numquam tectum, ut facies. {43&7oleo perfvsa& oleo Аperfusos habens.}43 Р@@&7transtris& et transtra dicuntur et iuga, ut in sexto А"inde alias animas, quae per iuga longa sedebant". {43&7intenta& Аporrecta.}43 Р@@&7intenti& eodem sermone in diversis usus est rebus: aliter Аenim brachia, aliter intendimus mentem. &7exvltantiaqve h. c. А&7p. p.& hypallage: omni parte pulsans pavor corda haurit, id est ferit Аet exultare facit, ut "latus haurit apertum". Р@@&7lavdvmqve& ne esset turpe quod ait 'pavor'. sane istae Аsunt bellorum prolusiones; unde etiam ad tubam geruntur. sed Аsciendum maioris aetatis funera ad tubam solere proferri: Persius А"hinc tuba, candelae": minoris vero ad tibias, ut Statius Аde Archemoro "[2tibia cui]2 teneros solitum deducere manes". Р@@&7finibvs omnes& secundum naturam ante generali usus est Аdescriptione, venturus ad specialitatem. ЫБР@@&7praecipites& festinantes, ut "praecipites vi-Аgilate viri": {43et est hyperbole}43. {43&7biivgo& pro 'bigarum': nove dixit.}43 А&7biivgo& et hoc celeritatis est: plures enim se impediunt. Р@@&7carcere& usurpavit: nam 'carcer' est numero tantum Аsingulari custodia noxiorum; 'carceres' vero {43numero}43 tantum plurali Аostia, quibus equi arcentur: unde et 'carceres' quasi 'arceres' se-Аcundum Varronem. @1 ЫБУ@@&7ivgis& {43pro equis}43 iugalibus. &7vndantia& autem large effusa. ЫБХ@@&7consonat& ideo 'consonat' propter echo: nostrae enim Аvocis est aemula: unde et 'resultant' ait. ЫБЧ@@&7elabitvr& praecurrit celeriter, ut "labere nym-Аpha polo". Р@@&7tvrbam inter& {43tumultum, hoc est}43 in ipso principio. ЫБЪ@@&7discrimine& {43vel}43 interstitio, {43vel certamine, vel cursu}43. et Аbene variat, nunc naves, nunc ductores commemorans. Р@@&7priorem& inter se, hoc est tertium. ЫБЯ@@&7metamqve tenebant& nauticum verbum. Р@@&7princeps& modo ordinis est. ЫБв@@&7qvo tantvm mihi& vacat 'mihi', ut solet plerumque. Р@@&7litvs ama& 'litus' est omne quod aqua adluitur: unde et Аsaxum 'litus' vocavit. &7stringat& radat, ac si diceret: hoc volo quod Аtimes. &7palmvla& extrema pars remi in modum palmae protenta. ЫБж@@&7itervm& hoc verbum et a poeta potest dici, ut 'iterum Аrevocabat': et a Gya, ut 'quo abis iterum', non 'iterum pete'. ЫБй@@&7inter navemqve& 'que' vacat. ЫБм@@&7exarsit ivveni& causa pendet ex causa: Horatius "non ego Аhoc ferrem calidus iuventa consule Planco". Р@@&7nec lacrimis carvere genae& nimis irascentum est: Ci-Аcero de Verre "cum irasceretur, lacrimas interdum vix tenere". Р@@&7decorisqve svi& inhonestum enim irasci, duci praesertim. А&7socivmqve salvtis& possumus intellegere 'oblitus salutis suae @1 Аsocium', id est gubernatorem: possumus et 'socium salutis oblitus' Аpro 'sociorum', praecipitato scilicet gubernatore. ЫБ░@@&7ipse gvbernaclo& ut ostenderet nihil esse quod {43etiam}43 Аipse, {43qui}43 non {43professus erat,}43 posset implere. {43&7gvbernaclo svbit]& ut Аin VI. "cui deinde subibit".}43 Р@@&7hortatvrqve viros& aut ipse dicit celeuma: nam horta-Аtores dicuntur: aut {43'hortatur' ideo}43 quia consternati fuerunt perdito Аgubernatore. &7clavvm& fustem gubernaculi. ЫБ│@@&7iam senior madidaqve f. i. v. m.& contra illud, quia oc-Аcurrebat gubernatorem natandi peritum fuisse debere, addidit 'senior' Аet 'veste madida'. {43et ideo 'gravis' %madida.}43 'fluens' {43autem}43 'in Аveste' {43id est}43 cui vestis fluebat: honeste locutus est: sic Iuvenalis А"et multo stillaret paenula nimbo". ЫБ╡@@&7risere natantem& unde in ludis voluptas quaeritur. Р@@&7revomentem& saepius vomentem: {43vel quod diu hauserat}43. ЫБ╕@@&7morantem& inperitia gubernantis. ЫБ╗@@&7aemvla pristis& eiusdem rei studiosa, ut "illo aemulo Аatque imitatore studiorum meorum" Cicero in Caesarianis. Аalias inimicum significat. ЫБ╜@@&7insvrgite& econtra Lucanus "atque in tran-Аstra cadunt et remis pectora pulsant". Р@@&7hectorei& aut fortissimi, {43qualis Hector fuit:}43 aut re vera Аquondam Hectoris socii. ЫБ└@@&7gaetvlis& Africanis, a parte totum: nam Gaetulia medi-Аterranea est, syrtes vero iuxta Libyam sunt. sic de syrtibus Ho-Аratius "ubi Maura semper aestuat unda". fuisse autem Troianos Аin syrtibus ille indicat locus "in brevia et syrtes urget, Аmiserabile visu". &7ionio& quando iuxta Charybdin navigaverunt. @1 Р@@&7maleaeqve& Malea promunturium est Laconicae provin-Аciae, ubi undae sunt sequaces, id est persecutrices, ut "capreaeque Аsequaces inludunt". Р@@&7prima& quasi quae soleo. &7mnesthevs& ille semper victor. ЫБ─@@&7hoc vincite& loco victoriae sit ultimos non redire. Р@@&7nefas& modo obprobrium. Р@@&7aerea& fortis, ut "et iunctos temo trahat aereus or-Аbis": nam puppis aerea non est, sed prora. Р@@&7svbtrahitvrqve solvm& unicuique rei quod subiacet so-Аlum est ei cui subiacet, unde est solum navis mare, et ae+r avium. Аet est verbum cuius perlucida significatio per naturam [non] invenitur. Р@@&7rivis& {43quasi rivis,}43 more rivorum: ac si 'rivatim' diceret. ЫБ╩@@&7fvrens animi& {43figurate dixit,}43 ut "praestans Аanimi iuvenis". Р@@&7interior& sinisterior: Cicero "quem omnia intus canere Аdicebant", Sallustius "igitur introrsus prima Asiae Bithynia Аest". &7iniqvo& angusto, ut "et silvis insedit iniquis". Р@@&7procvrrentibvs& praeminentibus, {43et obiectis}43 et velut ob-Аviam venientibus. Р@@&7mvrice& saxi {43asperi}43 acumen eminens [{43quod}43] per tranquil-Аlitatem. @1 ЫБ╧@@&7morantvr& retro agunt. ЫБ╤@@&7legvnt& alii 'praetereunt': sed melius 'legunt', id est Аcolligunt: nam sequitur 'et fractis discentem currere remis'. ЫБ╘@@&7prona& vicina litoribus: unde 'altum' est longe positum. Р@@&7colvmba& ubique de his domesticis 'columbas' Vergilius Аdicit, Persius vero ait "teneroque columbo et similis Аregum pueris": nam agrestes 'palumbes' vocantur. ЫБ╫@@&7exterrita& pinnarum concussione terrorem significans, ut А"timuitque exterrita pinnis ales": non enim timet pinnis, Аsed indicat timorem. ЫБ┘@@&7radit& secat. &7iter liqvidvm]& purum ae+rem. ЫБ▌@@&7frvstra& quis enim ei relicta victoria subveniret? ЫБс@@&7ipso svperest in fine& {43prope terminum certaminis,}43 ut А"spatia et si plura supersint, transeat elapsus prior". ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ еЫБх@@&7proprivm decvs& quasi iam partam victoriam et honorem Аni teneant, indignantur. ЫБч@@&7svccessvs& felicitas. &7possvnt qvia posse videntvr& Аsperabant victoriam opinione spectantum, ut "cunctique se-Аquentem instigant studiis". Р@@{43&7et fors& pro fortasse.}43 Р@@&7palmas vtrasqve& diximus supra antiquum hoc Аesse. Carminius tamen dicit, qui de elocutionibus scripsit, per na-Аturam vitiosam esse hanc elocutionem, et sive 'utramque palmam', Аsive 'utrasque palmas' dixerimus, esse in aliquo usurpationem. ЫБы@@&7imperivm est pelagi& {43id est}43 in pelago, ut "di Аquibus imperium est animarum". Р@@&7laetvs& victor: a praecedenti quod sequitur. Р@@&7ante aras& de quibus paulo post "pars spoliant Аaras". &7voti revs& {43voti}43 debitor: unde vota solventes dicimus @1 Аabsolutos. inde est "damnabis tu quoque votis", quasi reos А{43facies}43. Р@@&7proiciam& exta 'proiciuntur' in fluctus, aris 'porriciuntur', Аhoc est porriguntur: nisi forte dicamus etiam fluctibus offerri. quod Аsi est, 'porriciam' legendum est, {43id est porro iaciam}43. ЫБЁ@@&7phorciqve chorvs& Latine 'hic Phorcus, huius Phorci' di-Аcimus: nam apud nos Graeca huius nominis non est declinatio. est Аautem {43hic Phorcus}43 deus marinus. &7panopeaqve virgo& una de Ne-Аreidibus, quam ideo separatim dixit, ut illas non virgines in-Аtellegamus. Р@@&7portvnvs& deus marinus qui portubus praeest. et bene А'inpulit' eum 'ipse' iam vicinum portui. nota est autem fabula. А{43indignata Iuno quod ex pellice sua Semele natus Liber pater ab Ino Аmatertera eius esset nutritus, Athamanti viro eius, regi Thebanorum, Аsive ut quidam volunt, Orchomeniorum, furorem inmisit, qui . . .}43 Athamas Аpost furorem a Iunone inmissum cum occiso Learcho {43filio, dum eum Аferam credit,}43 Melicertam alterum filium cum {43Ino}43 uxore sua perse-Аqueretur, et se illi in mare praecipitassent, voluntate numinum in Аdeos versi sunt: Melicerta in Portunum, qui Graece Palaemon di-Аcitur, Ino in matrem Matutam, quae Graece dicitur Leucothea. ЫБє@@&7portv se condidit alto& id est usque ad interiora Аpervenit. Р@@&7ex more& ludorum, scilicet per praeconem. Р@@&7victorem& 'primum' {43Cloanthum}43 subaudis: nam et illi duo Аvictores sunt Sergesti: unde paulo post {43habes}43 "quem modo Аnavali Mnestheus certamine victor consequitur". ЫБ°@@&7dat ferre& {43ut ferat.}43 Graecum est duo verba coniungere, @1 Аut paulo post "donat habere viro". sed hoc datur poetis. А&7magnvm talentvm& ut diximus quiddam breve, sed 'mag-Аnum' dixit comparatione alterius. ЫБ·@@&7circvm& {43id est}43 in parte extrema. Р@@&7maeandro dvplici& flexuoso. et hoc dicit: erat in chla-Аmyde flexuosa et in se remeabilis purpura, in modum Maeandri, Аfluminis Cariae provinciae, {43qui sinuosissimus est}43. &7meliboea& {43alii Аputant Milesia.}43 pro Meliboeensis: est autem civitas Thessaliae АMeliboea. Р@@&7regivs& Troi, regis Phrygiae, filius. Р@@&7fatigat& laus picturae, quasi gerat. Р@@{43&7acer& id est velox.}43 &7praepes& modo volans. Р@@&7svblimem& in altum. Р@@&7palmas da sidera tendvnt& aut mirantes, aut increpan-Аtes deos. ЫВВ@@&7virtvte secvndvm& quia ille favore vicerat numinum: Аunde et praemia dantur congrua: illi chlamys, deorum continens Аfabulam, huic lorica, id est virtutis insigne. Р@@&7hamis avroqve& hamis aureis. ЫВЕ@@&7simoenta& venit a nominativo Graeco, non in $IS,& sed in А$EIS& exeunte. &7svb ilio alto& 'o' brevis fit sequente vocali. Р@@&7decvs et tvtamen& quia triplex et aurea. Р@@&7phegevs sagarisqve& nominatim dicendo addidit laudem. @1 ЫВЙ@@&7cvrsv palantes troas agebat& ad Aeneae qui eum vicit Аpertinet laudem. ЫВЛ@@&7cymbiaqve& pocula {43sunt}43 in modum cymbae navis. А&7aspera signis& {43hoc est $A)NA/GLUFA.&}43 Р@@&7omnes& qui vicerant scilicet. Р@@&7pvniceis taenis& vittis roseis: et significat lemniscatas Аcoronas, quae sunt de frondibus et discoloribus fasciis, et sicut АVarro dicit, magni honoris sunt. 'taenis' autem modo vittis: alias Аvittarum extremitates dicit, ut "fit longae taenia vittae". Р@@&7arte& id est virtute: {43quod Graece $A)RETH/& dicitur}43. Р@@&7atqve ordine debilis vno& Sergestus scilicet. et bene Аex mutatione conquisivit ornatum: nam inrideri et sine honore esse Аhominis est, remis carere, navis. ЫВС@@&7viae in aggere& agger est media viae eminentia, coag-Аgeratis lapidibus strata: unde viae aggerem dixit. Р@@&7aerea& fortis, ut "aerea puppis". &7gravis& fortis, Аut "gravibus certamina remis". ЫВФ@@&7tortvs& hos tortus: id est sine causa temptat incessus. ЫВЦ@@&7clavda& ab homine transtulit: Cicero "mancam ac debi-Аlem fore praeturam suam". Р@@&7membra& etiam hoc ab homine transtulit. ЫВЩ@@&7vela facit tamen &$A)NAKO/LOUQON&: nam non praemisit А'quamquam remigare non posset'. &7svbit ostia& portus, ut supra Аdiximus, ideo quia exitus fluminum frequenter portus efficiunt. Р@@&7promisso& aut magno: aut ante promisso, $KATA\ TO\ SIWPW/-А$MENON,& ut intellegamus in omnibus ludis illud esse servatum @1 А'nemo ex hoc numero mihi non donatus abibit': quod et in pyctali Аait certamine "victori velatum auro vittisque iuven-Аcum, ensem atque insignem galeam, solacia victo": aut certe Аpromisisse eum intellegamus, quando vidit navem periclitantem. ЫВЬ@@&7opervm havd ignara minervae& perita lanificii. Р@@&7cressa genvs& {43hoc est Cretensis. et hoc est}43 figura Graeca, Аut "qui genus? unde domo?" &7pholoe& nomen pro-Аprium. erat autem lactans: nam infantes lactentes dicimus. ЫВЯ@@&7graminevm& graminosum: Cicero de hastis bene "etiamne Аgramineas hastas": {43quia 'gramineum' est ex gramine, 'graminosum' Аgramine abundans}43. &7collibvs vndiqve cvrvis& mutavit: non enim Аsilva colles habet, sed est in collibus silva. debuit ergo dicere, Аquem colles cingebant silvis. Р@@&7mediaqve in valle theatri& media in valle erat circus Аtheatri, id est spatium spectaculi. et 'theatri' Graece dixit {43a cir-Аcumspectione. omne spectaculum theatrum possumus dicere $A)PO\ TH=S А$QEWRI/AS&}43: non enim est speciale {43nomen}43. ЫВв@@&7consessv medivm tvlit& ordo est: quo se Aeneas me-Аdium tulit cum multis milibus, et extructo consessu resedit. ЫВд@@&7animos& 'eorum' subaudis. Р@@&7mixtiqve sicani& quod ait "pars et certare parati". ЫВз@@{43&7forma insignis& id est decorus.}43 &7viridiqve ivventa& aetates Аomnes Varro sic dividit: infantiam, pueritiam, adulescentiam, iuven-Аtam, senectam. hae tamen, sicut etiam de temporibus supra Аdiximus, singulae trifariam dividuntur, ut sit prima, viridis, prae- @1 Аceps: hinc est et 'viridi iuventa', et "cruda deo viri-Аdisque senectus". item Sallustius "sed Mithridates extrema Аpueritia regnum ingressus matre sua veneno interfecta". Р@@{43&7amore pio pveri]& casto, non infami.}43 &7amore pio pveri& Аaut genetivus est, et dicit eum ob hoc venisse, ne amicum relin-Аqueret: aut distinguendum per se, et est nominativus pluralis, ut А'pueri' non referamus ad aetatem, sed ad agonale studium, in quo Аsunt puerorum et virorum separata certamina: nam $A)/NDRES KAI\ PAI=-А$DES& dicuntur, licet non sint unius aetatis $PAI=DES A)/NDRES. Р@@{43&7regivs &%nouli.}43 Р@@&7acarnan& Epirota: Acarnania enim est pars Epiri. Р@@&7tegeaeae& si derivativum fuerit 'de' non sequitur; si А'Tegeae' legerimus, non stat versus, nisi addita 'de' syllaba. deri-Аvativum autem ille indicat locus "tunc lateri atque Аumeris Tegeaeum subligat ensem". et Tegeum oppidum est АArcadiae, {43a Tegeo Arcadis filio}43. Р@@{43&7helymvs& ecce ubi subtiliter Helymum cum Aceste ad Sici-Аliam dicit venisse cum ait 'comites senioris Acestae'.}43 Р@@{43&7adsveti silvis& id est venatores.}43 Р@@&7qvos fama obscvra recondit& {43hoc dicendo}43 per contrarium Аillos omnes esse nobiles indicavit. ЫВ▓@@&7cnosia& Cretensia: Cnosos enim est civitas Cretae. et Аbene, sicut etiam in navibus, et generalia dat et specialia. &7levato& Аnitido, ut "at levem clipeum sublatis cornibus Io". ЫВ┤@@&7primi& aliorum conparatione: nam unus est primus. @1 Р@@&7flava& viridi, ut supra "iaspide fulva". Р@@&7phaleris& equorum ornamentis; sermo Graecus est. А&7habeto& habeat: tertia persona est a futuro imperativi, quae in hoc Аmodo numeri singularis similis est secundae. ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ еЫВ╖@@&7amazoniam& quasi Amazoniam, ut "sacri tripodes". ЫВ╣@@&7baltevs& balteus dicitur non tantum quo cingimur, sed Аetiam a quo arma dependent. Р@@&7contentvs abito& quasi de parvo munere. {43&7abito& abeat.}43 ЫВ╝@@&7corripivnt spatia avdito& raptim eunt, ut А"corripit Aeneas aditum custode sepulto". &7limenqve relin-А&7qvvnt& aut regulam, aut signum de creta factum. Р@@&7simvl vltima signant& intuentur {43et notant}43 ultima spatia, А{43id est finem cursus,}43 aviditate vincendi. {43et deest 'visu',}43 ut {43Cicero}43 "notat Аet designat oculis". aut 'signant ultima' culmorum scilicet sum-Аmitatem: 'signant' vestigiis, ut alibi "vix summa vestigia signat Аharena". Р@@&7primvs abit& sicut et de navibus post generalitatem tran-Аsit ad specialitatem. et bene, quia tribus statuta sunt praemia, Аquinque commemorat, {43scilicet}43 casuris duobus. Р@@&7alis& velocitate, quia tam ventos quam fulmina alata fin-Аgunt poetae, ut "et alitis austri". Р@@&7proximvs hvic& secundum hunc locum proximum [{43autem}43] Аdicimus etiam longe positum nullo interveniente. ЫВ├@@&7qvo deinde svb ipso& id est post ipsum, {43iuxta ipsum}43. Р@@&7calcem calce terit& calcem dicimus unde terram cal- @1 Аcamus; ergo non proprie dixit 'calcem calce terit': planta enim Аcalcem non potuit terere: unde a parte totum accipiendum, id est Аcalce pedem terebat. Р@@&7incvmbens vmero& aut Helymi umero: aut currentis est Аgestus. Р@@&7elapsvs prior& ut dum elabitur, id est celeriter currit, Аprior fiat: et satis licenter est dictum. &7ambigvvm& minus firmum Аad celeritatem. Р@@&7svb ipsam finem& [finem] bis subaudis: sub ipsam finem А[{43aut}43] fessi adventabant ad finem. ЫВ╔@@&7labitvr infelix& quia parata victoria caruit. &7caesis А&7vt forte ivvencis& bene rem notam per transitum tetigit: agona-Аlis enim moris fuerat post sacrificia ad certamen venire. Р@@&7fvsvs hvmvm& ordo est 'super fusus'. ЫВ╠@@&7titvbata& participium sine verbi origine. Р@@&7in ipso concidit& ablativum posuit, quia non est mutatio. Р@@{43&7oblitvs amorvm& id est Euryali. et divisit sententiam Euryali.}43 А&7oblitvs amorvm& amare nec supra dictis congrue: ait enim А'amore pio pueri': nunc 'amorum', qui pluraliter non nisi Аturpitudinem significant. ЫВ╨@@&7spissa harena& tenui: quanto enim quid minutius, tanto Аest densius. ЫВ╥@@&7prima tenet &$TA\ PRW=TA,& {43$%&prisca}43. &7fremitvqve secvndo& Аbene 'secundo' addidit, quia est et irascentum. ЫВ╘@@&7hic& temporis adverbium est {43modo}43. per caveam autem Аplebem significat: nam cavea consessus est populi. &7ora prima А&7patrvm& hoc est quod Iuvenalis ait "et omnibus ad po-Аdium spectantibus". @1 ЫВ╫@@&7lacrimaeqve decorae& ipse etiam fletus habebat aliquid Аvenustatis, ortus aut a gaudio, ut Terentius "o lacrimo gaudio", Аquod et congruit puero propter victoriam inopinatam: aut certe ad Аmiserationem movendam contra eum qui se adserebat esse victorem. Р@@&7veniens& crescens, ut "hic segetes, illic veniunt feli-Аcius uvae". ЫВ▌@@{43&7certa& firma.}43 &7certa manent pveri& ut diximus supra, Аquia $PAI=DES& dicuntur. Р@@&7me liceat& 'liceat me miserari': nam non 'me liceat', Аsed 'mihi liceat' dicimus. &7casvs& adlusit, a cadendo. Р@@&7tergvm& {43pellem}43. mutavit more suo: nam 'tergus' debuit Аdicere. Р@@&7onerosvm& plus est quam si 'oneratum' diceret, sicut et А'sceleratum' et 'scelerosum'. ЫВу@@&7qvi lavde coronam& virtute: a sequenti quod praecedit. Р@@&7fortvna& bene dolum suum excusat. ЫВц@@&7optimvs olli& aut ei adrisit: aut 'olli iussit efferri'. sane Аcongrue arma dat iuveni. Р@@&7didymaonis artes& laus ab artifice, ut "divinum opus АAlcimedontis". Р@@&7neptvni sacro danais de p. r.& 'Danais' a Danais. et Аintellegimus hoc ad Aeneam transisse per Helenum. ЫВы@@&7praesens& fortis: ac si diceret, si adsit quis plenus animi. @1 ЫВю@@&7velatvm& {43id est}43 coronatum. &7avro& autem, quia solent Аhabere laminas quasdam, ut "et statuam ante aras Аaurata fronte iuvencum". ЫВё@@&7virvm se mvrmvre tollit& cum suffragio plurimorum. Р@@&7solvs qvi paridem s. c. c.& multi haec a poeta volunt Аdici, melius tamen verba sunt populi: unde et 'virum se murmure Аtollit'. &7paridem& venit ab eo quod est 'Paris, Paridis' vel 'Pari-Аdos', quod autem legimus 'urbe paterna Parin creat' Аvenit $A)PO\ TOU= O( *PA/RIS, TOU= *PA/RIOS, TW=| *PA/RI, TO\N *PA/RIN&: et vo-Аlunt, si proprium sit, in 'dos' exire genetivum, si appellativum, in А'os'. sane hic Paris secundum Troica Neronis fortissimus fuit, adeo Аut in Troiae agonali certamine superaret omnes, ipsum etiam Hecto-Аrem. qui cum iratus in eum stringeret gladium, dixit se esse ger-Аmanum: quod adlatis crepundiis probavit qui habitu rustici adhuc Аlatebat. hos autem ludos transfert Vergilius ad Hectoris tumulum: Аqui sunt facti, cum habuisset Hector occidi. ЫВї@@&7amyci de gente& Amycus filius Neptuni fuit et nymphae АMelies, qui a Polluce victus est pyctali certamine. Bebrycia autem Аipsa est Bithynia: Sallustius "igitur introrsus prima Asiae Bi-Аthynia est, multis antea nominibus appellata": ipsa enim est Аet maior Phrygia. Р@@&7moribvndvm& morienti similem. @1 Р@@&7talis& qualem multitudo loquebatur. Р@@&7ostendit& melius dixisset 'ostentat'. ЫВ№@@&7alacris& cum 'acer' ubique dicat, 'alacer' tamen non dicit, Аlicet inde nascatur: vitat enim confusionem: unde utrumque non Аvult dicere. nam 'alacer' nusquam, {43et iterum}43 'acris' nusquam dixit. Аinde est quod etiam pampini supprimit genus, quia dubitatur. ЫВ @@&7si nemo avdet &$O(/ROS BI/AIOS&: argumentatur enim se omnes Аvicisse, ex eo quod ad certamen nullus accedit. ЫГВ@@&7reddi& quasi debita promissa, quia ait 'victori ve-Аlatum auro vittisque iuvencum'. Р@@&7hic gravis& tunc. 'gravis' autem aetate vel obiurgatione. А&7castigat& {43increpat,}43 obiurgat. Р@@&7toro consederat herbae& est verbum de verbo: nam А'torus' a tortis dictus est herbis. Р@@&7frvstra& ordo est: tantane dona tam patiens sines tolli Аfrustra? sane sciendum, hunc secundum Hyginum, qui de familiis АTroianis scripsit, unum Troianorum fuisse, de quo Vergilius mutat Аhistoriam. Р@@{43&7tam patiens& pro 'tam patienter sines'.}43 Р@@&7nobis devs ille magister& 'nobis' non vacat: ut {43Cicero}43 А"qui mihi accubantes": sed pro 'noster' est positum vitandi [{43propter Аsimilitudinem}43] homoeoteleuti causa. ЫГК@@&7ille svb haec& aut statim: aut post haec. Р@@&7sed enim gelidvs& aliud pendet ex alio: quare 'hebet'? Аquia gelidus est: quare gelidus? quia senis. Р@@&7effetae& exhaustae. et est translatio a mulieribus, quas Аfrequens partus debiles reddit. Р@@&7inprobvs iste& qui sine certamine postulat praemium. @1 Р@@&7illa ivventas& aut magna, aut quae quondam fuerat. ЫГР@@&7nec dona moror& id est non expecto, {43non moveor donis}43: Аhic enim sensus tam superioribus, quam sequentibus congruit. et Аsupra enim ait, se non praemii causa dimicare, sed gloriae, et paulo Аpost bovem victor interemit. Р@@&7inmani pondere& {43pro}43 'inmanis ponderis', more suo, ut А"hamis auroque trilicem". Р@@&7qvibvs& quorum instructu. Р@@&7ferre manvm& contendere: nam utraque manus armatur. А{43et 'manum' pro 'manus'.}43 &7intendere brachia tergo& ligare, ut А"intenditque locum sertis". Р@@&7animi tantorvm& {43hic distinguendum:}43 hoc est virorum for-Аtium, {43quos aequum non erat magna mirari}43. unde addidit 'ante Аomnes stupet ipse Dares': nam stultum est dicere 'tantorum boum', Аcum dixerit septem. ЫГЦ@@&7longeqve& valde, ut: "Tiberinaque longe ostia". ЫГШ@@&7versat& considerat, ut Sallustius "exercitum {43maiorum Аmore}43 verteret", {43hoc est consideraret}43. Р@@&7senior& secundum Varronem 'senior' et 'iunior' compara-Аtivi sunt per inminutionem. hinc est "iam senior, sed Аcruda deo viridisque senectus": additum enim hoc est ad expri-Аmendum, quid sit 'senior': item Ovidius "inter iuvenemque se-Аnemque". et re vera non convenit hunc satis senem accipi, qui et Аvincere potest, et uno ictu taurum necare. ergo 'senior' non satis Аsenex, sicut 'iunior' non satis iuvenis, intra iuvenem, sicut 'paupe-Аrior' intra pauperem. dicit autem hoc Varro in libris ad Ciceronem. Р@@&7caestvs et arma &$E(\N DIA\ DUOI=N&: 'arma' id est caestus. @1 ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ еЫГЫ@@&7tristemqve hoc ipso in litore p.& aut in quo magister Аoccisus est: aut 'in tristi litore', id est infecundo: Varro enim dicit, Аsub Eryce monte esse infecundum campum fere in tribus iugeribus, Аin quo Eryx et Hercules dimicaverunt. Р@@&7haec germanvs& 'germanus' est secundum Varronem in Аlibris de gradibus, de eadem genetrice manans, non, ut multi dicunt, Аde eodem germine, quos ille tantum fratres vocat: secundum quem Аbene nunc Erycem, Butae et Veneris filium, Aeneae dicit fuisse Аgermanum. Р@@&7sangvine cernis adhvc f. i. c.& non Herculis, quippe Аvictoris, sed Erycis: quae infecerat se tegendo. ЫГЯ@@&7aemvla necdvm& adversa virtuti. &7geminis& duobus. ЫГв@@&7avctor acestes& huius certaminis scilicet. Р@@&7aeqvemvs pvgnas& id est arma: a sequenti quod prae-Аcedit. &7tibi& 'pro te', ut "tibi deserit Hesperus Oetam". &7exve& Аproice, solve. ЫГе@@&7dvplicem amictvm& id est abollam, quae duplex est, sicut Аchlamys: Horatius "contra quem duplici panno patientia velat". ЫГк@@&7constitit& hic distinguendum propter vitium, ut sit 'ar-Аrectus in digitos'. {43sed utrum in pedum, an in manuum digitos?}43 Аest autem hic totus locus de Apollonio translatus. ЫГн@@&7pvgnamqve lacessvnt& provocant potius, quam gerunt: А{43vel certe inritant}43. ЫГп@@&7membris et mole& {43hoc est}43 mole membrorum, ut А"molemque et montes". Р@@&7genva labant& proceleumaticus est, quem, ut supra @1 Аdiximus, sic semper ponit, ut cogi possit in dactylum, ut 'ge-Аnua labant', et "arietat in portas". Р@@&7neqviqvam& non profutura victoriae. &7vvlnera iactant& Аictus. ЫГ╢@@&7tela& ictus. &7exit& vitat, declinat, ut de Tarchone А"et vim viribus exit". et hoc verbo bis usus est tantum. Р@@&7qvi molibvs vrbem& amphibolon est: aut celsam molibus, Аaut quae molibus oppugnatur. Р@@&7sedet circvm castella& tmesis est, {43hoc est}43 circumsedet. ЫГ╗@@&7ostendit dextram& aut fiducia virtutis est ostendere quod Аminaris: aut certe provectus aetatis ostenditur, quae eum ex inpro-Аviso ferire non sinit. Р@@&7velox& velociter: nomen pro adverbio. ЫГ╛@@&7vltro& e contrario: ille enim cadere debuerat. Р@@&7gravis graviterqve& figura a similitudine. Р@@&7cava pinvs& {43id est exesa vetustate: et dicendo 'cava pinus'}43 Аbene respexit ad aetatem. &7erymantho& mons Arcadiae Erymanthus. Р@@&7ida in magna& modo non Cretae, sed Phrygiae propter Аpinus. Р@@&7consvrgvnt stvdiis& in studia. ЫГ╚@@&7praecipitemqve daren& celerem, ut "praeci-Аpites vigilate viri". Р@@&7nvnc ille sinistra& 'ille' vacat: nam metri causa additum Аest: de ipso enim dicit, ut 'creber utraque manu pulsat versatque АDareta'. Р@@&7qvam mvlta grandine nimbi& hypallage: nam debuit di-Аcere, quam multo nimbo grando praecipitatur. @1 ЫГ╠@@&7versatqve dareta& 'Dares Daretis', unde est 'Dareta': Аet 'Dares Daris', unde est 'Daren', sicut 'Chremes' et 'Chremis' et А'Chremetis'. ЫГ╤@@&7infelix& consolatio est: unde non dicit 'inbellis', ut for-Аtunae videatur esse quod victus est. ЫГ╙@@&7dixitqve& vacat 'que' metri causa, et maluit perissolo-Аgiam facere, quam uti communi syllaba, quae frequens vitiosa est: Аunde et Terentianus "nec tanta in metris venia conceditur uti": АGraeci enim his utuntur frequenter. Р@@&7fidi aeqvales& Homerus $FI/LOI E(TAI=ROI. Р@@&7vtroqve& in utramque partem. ЫГ╪@@&7vocati accipivnt& bene eorum ostendit pudorem: vel quia Аerant occupati circa amicum, dixit 'vocati'. ЫГ┌@@&7cognoscite tevcri& habet rationem personarum, quia Аvirtutem eius noverant Siculi. ЫГр@@&7effractoqve inlisit in ossa cerebro& hypallage: effre-Аgit ossa et inlisit in cerebrum. Р@@&7hvmi bos& {43cur, cum de uno loquatur, hic bovem, alibi iu-Аvencum, alibi taurum appellat? sed videtur pro tempore ac diversitate Аusus ideoque iuvencum ait. est autem hic}43 pessimus versus in mono-Аsyllabum desinens. ЫГу@@&7meliorem& aptiorem: nam animalem hostiam dat. @1 Р@@&7caestvs artemqve reponit& et arma deposuit et arti Аrenuntiavit, id est $KATA/LUSIN& fecit. ЫГч@@&7ingentiqve manv& magna multitudine. &7malvm& 'malus', Аarbor navis, generis est masculini: Horatius "nec malus celeri Аsaucius Africo". et dictus est malus, vel quia habet instar mali Аin summitate, vel quia quasi quibusdam malis ligneis cingitur, quo-Аrum volubilitate vela facilius elevantur. Р@@&7traiecto& extento: unde transenna dicitur extentus funis: АSallustius "machinato strepitu transenna corona in caput Аinponebatur". Р@@&7qvo& in quam: nam ponit adverbia pro nominibus, ut А"genus unde Latinum". ЫГы@@&7clamore secvndo& {43sic}43ut supra dixit "magnoque Аvirum se murmure tollit". ЫГэ@@&7qvem modo& id est nuper: nam ut supra diximus, victor Аfuit duorum. Vrbanus vero dicit 'modo' propemodum, paene: nam Аsecundus fuit. alii 'victor' voti compos volunt, ut "rapidusque Аrotis insistere victor": optaverat enim ne rediret extremus, ut А"hoc vincite cives". ЫГЁ@@&7clarissime frater pandare& notissime, qui fuit Lycao-Аnis filius. Pandarus autem [{43qui}43] secundum Homerum Minervae per-Аsuasione certamen singulare Menelai et Paridis, cum in eo esset @1 Аut Paris vinceretur, iacto telo diremit, quo Menelaum vulneravit. А&7ivssvs& a Minerva. ЫГЄ@@&7svbsedit acestes& {43hoc est}43 remansit: {43'Acestes' autem pro А'sors Acestis':}43 nec enim proferebatur sors quae remanserat sola. aut Аcerte {43'subsedit',}43 delituit: unde et subsessores vocantur qui occisuri Аaliquem delitescunt: de quo verbo plenius dicturi sumus illo versu А"devicta Asia subsedit adulter". ЫГЇ@@&7flexos incvrvant& mutatione usus est: nam 'curvos in-Аflectunt' debuit dicere. Р@@&7pro se qvisqve viri& pro qualitate roboris sui. ЫГў@@&7diverberat avras& scindit. Р@@&7arbore mali& sic dixit, ut "lustrat Aven-Аtini montem". Р@@&7exterrita pinnis& timorem suum pinnis significans: sin-Аgula enim animalia habent signa, quibus indicant suum timorem: Аunde ipse de lupo "caudamque remulcens subiecit Аpavitantem utero", item de Caco "turbatumque Аoculis": hominum enim timorem primi indicant oculi. Р@@&7omnia plavsv& alii pinnarum dicunt, sed melius est, Аspectantum favore: illud enim est incredibile. Р@@&7addvcto arcv telvm tetendit& hypallage est: nam ad-Аducitur telum et arcus intenditur. ЫГ¤@@&7miserandvs& qui perfecta re difficiliore victoria caruit. ЫГ @@&7innexa pedem& innexum pedem habens. ЫДБ@@&7tvm& deinde. et est adverbium ordinis: nam 'tunc' tempo-Аris est. &7arcv contenta parato t. t.& contento arcu tela tenens Аparata. Р@@&7in vota vocavit& nam apud Lycios colitur quasi heros. ЫДД@@&7nigra svb nvbe& id est alta. @1 Р@@&7vitamqve reliqvit in astris& unde sumpserat vitam, ut А"hinc hominum pecudumque genus, vitaeque vo-Аlantum". sane sciendum hunc totum locum ab Homero esse sum-Аptum: unde inanis est vituperatio Aeneae, quod suspenderat avem Аmaternam. nam et res est translata simpliciter: et quamcunque Аsuspendisset avem, in hanc incideret vituperationem: nulla enim Аavis caret consecratione, quia singulae aves numinibus sunt conse-Аcratae. quamquam Vrbanus dicat, matrem citius potuisse placari. ЫДЙ@@&7artemqve pater arcvmqve sonantem& culpat hoc Ver-Аgiliomastix: artem enim in vacuo ae+re ostendere non poterat: quam-Аquam dicant periti posse ex ipso sagittariorum gestu artis peritiam Аindicari. Р@@&7obicitvr& superius de his particulis secundum АIubam artigraphum tractavimus; sed dicunt alii istas monosylla-Аborum ratione vel produci vel corripi. sane sciendum naturae esse Аut breves sint: euphoniae vel Iubae ratione in conpositione produ-Аcuntur, si tamen 'i' sequatur, quae licet non sit consonans, potest Аtamen in declinatione pro consonante haberi. Р@@&7avgvrio monstrvm& 'augurium' dictum quasi 'avigerium', А{43id est}43 quod aves gerunt. et bene de sagitta dixit 'augurium', quae Аhabet pennas: quamquam omnia ad unum congesserit locum: mon-Аstrum, augurium, auspicium, oraculum. Р@@&7sera& gravia: Sallustius "serum enim bellum in angu-Аstiis futurum", id est grave. et quod inprobant vates Aeneas Аamplectitur, deceptus augurii similitudine quod apud Troiam pro-Аbaverat pater, ut "stella facem ducens". Р@@&7liqvidis in nvbibvs& nubes pro ae+re posuit: nubes enim Аliquidae esse non possunt. @1 ЫДП@@&7cev saepe refixa& poetice dixit secundum publicam opi-■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ еЫДПВnionem: nam ut Lucretius dicit, ventus altiora petens, Аaetherium ignem secum torquet, qui tractus imitatur stellas cadentes. ЫДС@@&7attonitis animis& {43intentis,}43 stupefactis per tonitrua, quae Аsemper cohaerent caelestibus ignibus. Р@@&7nec maximvs omen abnvit aeneas& amplexus est et pro-Аbavit, non secundum augurum disciplinam dixit ad se non pertinere: Аnam nostri arbitrii est visa omnia vel inprobare, vel recipere. ЫДХ@@&7svme pater& praecipe: nam verbum est iurisconsultorum, Аquo utuntur quotiens legatum non ab herede %certamen datur, sed Аest in accipientis arbitrio. Р@@&7exsortem &$A)/KLHRON,& sine sorte. Р@@&7anchisae mvnvs& quod Cisseus rex Thraciae, secundum АVergilium pater Hecubae, ut "Cisseis regina Parin Аcreat", Anchisae aliquando donaverat. Р@@&7inpressvm signis& inpressa signa habentem, id est em-Аblemata. ЫДЫ@@{43&7viridanti& species participii sine verbi origine, temporis prae-Аsentis.}43 Р@@&7primvm ante omnes& unum vacat. {43&7appellat& vel dicit, Аvel salutat: Sallustius Iugurtha "adveniens Volux quae-Аstorem appellat".}43 Р@@{43&7praelato invidit honori& id est praelatum honorem.}43 ЫДЯ@@&7proximvs& post Eurytionem. &7donis& ad dona. Р@@&7extremvs& ostendit hos sua munera percepisse, Acesten Аvero sumpsisse praecipua. @1 Р@@&7nondvm certamine misso& de peractis loquitur rebus: Аunde debuit dicere 'vocavit' et 'fatus est'. ergo aut tempus est pro Аtempore: aut sic refert, ut videatur non de praeterito loqui, sed Аactum praeteriti temporis ponere et referre. Р@@&7cvstodem ad sese& secundum Tullium qui dicit ad mili-Аtiam euntibus dari solitos esse custodes, {43a}43 quibus primo anno re-Аgantur: unde ait de Pallante "sub te tolerare magi-Аstro militiam et grave Martis opus". &7inpvbis ivli& ab eo Аquod est 'hic pubis': nam quod ait Sallustius "puberes omnes Аinterfici iubet", venit ab eo quod est 'puber'. et sunt ista com-Аmunis generis, si referantur ad singulos. multitudo autem si dica-Аtur, generis tantum feminini est, {43ut}43 'haec pubes'. Р@@&7fatvr ad avrem& sequitur et 'dic ait': unde sicut et in Аtertio diximus, unum vacet necesse est. ЫДи@@&7campos ivbet esse patentes& discessu populi iubet fieri Аcampos patentes. Р@@&7incedvnt pveri& aut poetica licentia confundit aetates, Аut modo pueros, modo iuvenes dicat: nam ait 'una acies Аiuvenum': aut certe secundum quosdam sequenti distinctione Аmutata, magistros pueros dicit, sequentes vero maturioris aetatis. Р@@&7qvos omnis evntes& quos euntes omnis turba fremit, id Аest cum favore prosequitur. ЫДм@@&7tonsa coma& 'tonsa' composita: nam proprie comae sunt Аnon caesi capilli. &7pressa corona& id est galea. et sermone Ho-Аmeri usus est: nam galeam $STEFA/NHN& dixit. et re vera corona non Аpotest intellegi, cum sequatur 'galeam ante pedes proiecit Аinanem'. sed alii dicunt potuisse eos galeas habere coronatas. АBaebius tamen Macer dicit, a Caesare Augusto pueris qui luserant АTroiam, donatas esse galeas et bina hastilia: ad quod Vergilium Аconstat adludere. @1 ЫДо@@&7it pectore svmmo& sic legendum, ne sit soloecismus. et Аrei inanimali dedit motum dicendo 'it'. 'summum' autem 'pectus' Аait pectoris et colli confinium. ЫД░@@&7tres eqvitvm nvmero tvrmae& rem Romanae militiae Аsuo inserit carmini. nam constat primo tres partes fuisse populi АRomani: unam Titiensium a Tito Tatio, duce Sabinorum, iam amico Аpost foedera: alteram Ramnetum a Romulo: tertiam Lucerum, Аquorum secundum Livium et nomen et causa in occulto Аsunt. Varro tamen dicit, Romulum dimicantem contra Titum Ta-Аtium a Lucumonibus, hoc est Tuscis, auxilia postulasse. unde qui-Аdam venit cum exercitu: cui, recepto iam Tatio, pars urbis est Аdata: a quo in urbe Tuscus dictus est vicus. Horatius "ac Tusci Аturba impia vici". ergo a Lucumone Luceres dicti sunt. sic Аautem in tres partes divisum fuisse populum {43Romanorum}43 constat, Аut etiam qui praeerant singulis partibus, tribuni dicerentur: unde Аetiam sumptus, quos dabant populo, tributa nominarunt. &7terni А&7dvctores& more suo: hoc est tres. Р@@&7dvctores pveri& hic quidam distingunt, ut diximus supra. Р@@&7paribvsqve magistris& et hoc adludit: nam hodieque equi-Аtum dicuntur magistri. ЫД┤@@&7polite progenies& illum dicit quem supra a Pyrrho intro-Аduxit occisum; de quo Cato in originibus dicit, quod ad Italiam Аvenerit et segregatus ab Aenea condiderit oppidum Politorium a Аsuo nomine. Р@@&7qvem thracivs albis portat eqvvs& cum tres dixerit Аduces, duorum equos commemorat. sed aut praetermisit quod ut Аconsequeretur necesse erat: nec enim unus pedes esse poterat: aut Аillo reddidit loco, ut 'cetera pubes senioris Acestae fertur equis'. Аquamquam multi distinctione mutata tres equos commemorent, ut @1 Аsit plena 'equus bicolor maculis', et de alio dicatur 'vestigia primi Аalba pedis', id est primorum pedum vestigia, et 'frontem albam Аostentabat alter'. ЫД╕@@&7genvs vnde atii dvxere latini& propter Atiam dicit, Аmatrem Augusti, de qua Antonius ait "Aricina mater": vult enim Аeius etiam maternum esse genus antiquum. ЫД║@@&7extremvs& quantum ad numerum spectat. ЫД╜@@&7cetera trinacrii& cetera pubes equis Acestae fertur. ЫД┐@@&7pavidos& gloriae cupiditate sollicitos, ut "corda pavor Аpulsans". ЫД├@@&7flagello& virga quae sonat in morem flagelli. ЫД┼@@&7choris& aciebus. &7vocati& ictu virgae. ЫД╩@@&7et nvnc terga fvga nvdant& tria quae in bellis gerun-Аtur, cuncta commemorat: fugam, pugnam, pacem. ЫД╠@@&7labyrinthvs& locus apud Cretam factus a Daedalo per-Аplexis parietibus, ubi Minotaurus inclusus est. Р@@&7parietibvs textvm caecis iter& hypallage est: caecum Аiter intextis parietibus. &7ancipitem dolvm& perplexum errorem. ЫД╧@@&7frangeret& deciperet, falleret. est autem versus Catulli. ЫД╤@@&7inpedivnt& inplicant, intexunt: quod est a vestibus tractum. Р@@&7delphinvm& aut venit ab eo quod est 'delphin, delphinis, Аa delphine': aut 'delphinum' pro 'delphinorum' posuit. &7maria А&7vmida& Homerus $U(GRA\ KE/LEUQA. Р@@&7carpathivm& mare {43est}43 inter Aegyptum et Rhodum, ab Аinsula Carpatho illic posita {43dictum}43. nec mirandum duas eum po-Аsuisse conparationes, cum et in secundo hoc fecerit, ut "in @1 Аsegetem veluti cum flamma furentibus austris incidit, aut Аrapidus montano flumine torrens", et in georgicis Аtres ponat conparationes, ut "frigidus ut quondam silvis inmur-Аmurat auster, ut mare sollicitum stridit refluentibus un-Аdis, aestuat ut clausis rapidus fornacibus ignis". ЫД╒@@&7primvs ascanivs& generis ordinem docet, ut in primo Аdiximus. Р@@&7rettvlit& innovavit quod {43ante}43 iam fecerat. &7priscos А&7latinos& {43ita dicti sunt}43 qui tenuerunt loca, ubi Alba est condita. ЫД╪@@&7porro& post longum intervallum: et est adverbium temporis. ЫД┌@@&7troiaqve nvnc pveri t. d. a.& ut ait Suetonius Tran-Аquillus, lusus ipse, quem vulgo pyrrhicham appellant, Troia voca-Аtur, cuius originem expressit in libro de purorum lusibus. Р@@&7hac celebrata tenvs& tmesis est, {43hoc est}43 hactenus. et Аhic sermo, quantum ad artem spectat, duas continet partes oratio-Аnis, ut 'hac' pronomen sit, 'tenus' praepositio, sicut "pube Аtenus" et "crurum tenus"; sed iam usus obtinuit ut pro una parte Аhabeatur. ergo adverbium est: omnis enim pars orationis cum de-Аsierit esse quod est, in adverbium migrat: et est temporis, nam А'hucusque' significat. Р@@&7hic primvm& sequitur enim Palinuri mors vel Miseni. ЫД▐@@&7irim de caelo m. s. i.& ex magna parte servatur, ut Mer-Аcurius ad concordiam, Iris ad discordiam mittatur: unde et Iris Аdicta est quasi $E)/RIS.& falsum est autem quod dicitur ministra esse Аtantum dearum, cum et a Iove plerumque mittatur, ut А"ae+riam caelo nam Iuppiter Irim dimittit, germanae haud Аmollia iussa ferentem". @1 Р@@&7ventosqve adspirat evnti& ut de Mercurio А"voca zephyros". et bene Irim mittit, quae fit de nubibus, quarum Аdea est Iuno. ЫДс@@&7per mille coloribvs arcvm& aut subaudis 'factum': aut Аantiptosis est 'mille colorum', hoc est multicolorum. Р@@&7nvlli visa& ad ipsum retulit numen: nam arcus semper Аvidetur: quem non Irim, sed viam Iridis dixit. alii celeritatis esse Аvolunt 'nulli visa'. notandum sane etiam de Iride arcum genere Аmasculino dicere Vergilium: Catullus et alii genere feminino ponunt, ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ еЫДтЕreferentes ad originem, sicut 'haec cattus' et 'haec gallus' legimus, Р@@&7conspicit ingentem concvrsvm& quia ait supra А"undique conveniunt Teucri mixtique Sicani". {43'concursum' Аautem circa ludicra.}43 Р@@&7desertosqve videt portvs& a viris scilicet. Р@@&7in sola& deserta: Terentius "venit meditatus {43alicunde}43 Аex solo loco". &7acta& mutato $H& in a superiori accentum damus, Аut $*(ELE/NH& Helena, $*KIRKH/& Circa. ergo quoniam et $A)KTH\& Graecum Аest, cum 'acta' facit, paenultima debet habere accentum: sed propter Аdifferentiam commutatur, ne non secreta et amoena litorum, sed Аparticipialiter acta significet. ЫДч@@&7aspectabant flentes& multi 'flentes heu' distingunt, ut Аsit 'miserabiliter flentes', et a persona dicatur poetae. alii 'heu' Аa mulieribus dictum accipiunt. ЫДы@@&7faciemqve deae vestemqve reponit& duo diversa uno Аsermone conclusit. @1 Р@@&7tmarii dorycli& Thracii: Tmarus enim est mons Thraciae. Аet bene suadentis commendatur auctoritas. ЫДю@@&7ac sic dardanidvm m. s. m. i.& 'sic' aut mutato habitu, Аaut ista dictura. Р@@&7o miserae& magna utitur arte persuadendi, ut non ex ab-Аrupto quod persuadere vult dicat, sed circumstantiis illuc descendat. ЫДё@@&7exitio& non regno. Р@@&7septima post troiae e. i. v. a.& atqui et Dido dixit А'nam te iam septima portat omnibus errantem terris et fluctibus Аaestas'. de qua re quidam hoc dicunt, quod Aeneas apud Cartha-Аginem paucis diebus fuerit: nam ait 'cum subito adsurgens Аfluctu nimbosus Orion', qui oritur, ut Sallustius dicit, iuxta solis Аaestivi pulsum: item ait 'dum pelago desaevit hiems et Аaquosus Orion', ut hiemem pro tempestate posuerit: secundum quod АCarthagini paucis fu{43er}43it diebus. sed illud occurrit 'nunc Аhiemem inter se luxu, quam longa, fovere'. et hoc quidam sic Аpurgant, ut dicant potuisse fieri, ut intra anni metas et ad Africam Аvenerit, et inde navigaverit. sed istis occurrit quod in primo ait А'septima aestas', unde apparet hanc octavam fuisse: quod et ab АAnchisae morte indicat annus impletus. ergo constat quaestionem Аhanc unam esse de insolubilibus, quas non dubium est emendaturum Аfuisse Vergilium. Р@@&7cvm terras omnes& quia peragraverat multa. Р@@&7sideraqve emensae ferimvr& aut tempestates {43ait, quae Аortu vel occasu siderum saepe nascuntur}43: aut provincias, quae side-Аribus subiacent, ut "Aethiopum versemus oves sub sidere @1 Аcancri". &7per mare magnvm& procellosum: Lucretius "suave Аmari magno". Р@@&7seqvimvr fvgientem& ut {43alibi}43 "iam tandem АItaliae fugientis prendimus oras". et re vera nullus sequitur Аnisi quod fugit. &7volvimvr& non {43dixit}43 'navigamus'. Р@@&7hic erycis fines& argumentum a facili. {43et est necessaria Аantithesis, ut opportunitate meliorum praesentium animi a futuris in-Аcertis avertantur.}43 Р@@{43&7mvros iacere& pro 'fundamenta iacere': nam muri 'duci' Аdicuntur.}43 Р@@&7neqviqvam& qui non proderant, cum essent fatorum comites. ЫД·@@{43&7hectoreos amnes& quemadmodum vidit sibi patriae recorda-Аtione finxisse: aut non continget mihi videre flumina.}43 Р@@&7infavstas& mali ominis. Р@@&7nam mihi cassandrae& non cui credere non debebant, sed Аcui cum sua pernicie non crediderant. ЫД■@@&7iam tempvs agi res& id est Troiam fieri. Р@@&7mora prodigiis& ecce prodigium de bono. et argumen-Аtatur ad incendium navium, aras ardere Neptuni: quas ideo quat-Аtuor dicit, quia singuli duces {43navium, qui certaverant}43, singulas po-Аsuerant. nam contrarium est "numero deus inpare gaudet". {43alii Аtamen dicunt a Cloantho esse positas, qui promiserat supra.}43 @1 Р@@&7devs ipse& {43maris, vel}43 cuius sunt naves. Р@@&7infensvm ignem& {43id est}43 ipsa infensa. ЫЕЕ@@&7tot& aut multorum: aut supra dictorum, ut А"quinquaginta illi thalami {43spes tanta nepotum}43". Р@@&7non beroe vobis& non est dissuasio, ut quidam putant, Аsed magis hortatur persuadendo numinis auctoritate. &7rhoeteia& Аa Rhoeteo promunturio. Р@@&7divini signa decoris& omnia colligit, quibus numina Аcognoscuntur: ut "namque haud tibi vultus mortalis, Аnec vox hominem sonat, o dea certe". Р@@&7spiritvs& odor, ut "divinum vertice odorem Аspiravere". Р@@&7vel gressvs evnti& ut "et vera incessu pa-Аtuit dea". ЫЕО@@&7primo ancipites& antequam numen agnoscerent. &7ocv-А&7lisqve malignis& {43pro}43 ipsae malignae. Р@@&7miservm inter a. p. t.& aut magnum, ut Terentius "eam Аmisere amat": aut 'miserum', quo fiebant miseriores, cum eis regna Аnegarentur. ЫЕЧ@@&7pictas abiete pvppes& in abiete pictas, sive 'abiete' hoc Аest, quae erant de abiete. ЫЕЩ@@&7evmelvs& Latinus accentus est, translato nomine in La-Аtinum. ЫЕЭ@@&7castra& ut "nos castra movemus", {43id est clas-Аsem}43. &7magistri& custodes: Terentius "me filiis relinquunt quasi Аmagistrum". Р@@&7qvis fvror iste novvs& quasi ad furentes loquitur: unde Аne tum quidem agnitus, cum dixisset 'en ego vester Ascanius: ga- @1 Аleam proiecit inanem'. 'novus' autem est aut magnus, aut inopi-Аnatus. &7qvo tenditis& id est quid habetis intentionis? ЫЕа@@&7vestras spes vritis& navibus enim ad regna tendebant. Р@@&7inanem& concavam, {43vacuam,}43 sine capite. &7lvdo& per ludum. ЫЕз@@&7excvssaqve pectore ivno est& furoris causa, non furor. Р@@&7idcirco& quia furor desierat. Р@@&7vdo svb robore& [{43vel}43] vicino aquis. Р@@&7stvppa& secundum antiquam orthographiam: nam 'stippa' Аdicta est a stipando: {43abusive etiam linum dicimus}43. &7tardvm& den-Аsum, crassum: {43nam ignem solet fumus praeire: unde 'tardum' ad Аdensitatem retulit}43. Р@@&7corpore& navium, ut "et dissice corpora ponto". А&7descendit pestis& incendium: more suo. et declamavit per con-Аtrarium: nam ignis superiora semper petit. Р@@&7flvmina prosvnt& {43id est}43 vis aquae. Р@@{43&7tvm pivs aeneas&}43 &7vmeris rescindere vestem& {43et}43 notant Аquidam quod damnum quattuor navium {43vir fortis et rex}43 inpatienter Аdoleat. sed magis illud considerandum est, quod ait supra АAscanius 'vestras spes uritis': ut non damnum doleat, sed spem Аnavigationis ereptam. ЫЕп@@&7ivppiter omnipotens& figuratis agit coloribus: nec enim Аre vera hoc agit, ut pereat, sed {43agit oblique}43 ut restinguatur incen-Аdium. bene autem 'si' ubique interponit: hic enim est optimus Аductus, qui agentis voluntatem latenter ostendit. &7exosvs& antiqui Аet 'odi' dicebant et 'osus sum': hinc est 'exosus', quo utimur, licet Аiam 'osus sum' non dicamus. {43odi autem et praesens est et praeteri-Аtum.}43 &7ad vnvm& nullo excepto. Р@@&7si qvid pietas antiqva l. r. h.& aut si tibi cara pietas @1 Аpraestat aliquid humanis laboribus: aut si quid meremur propter Аpietatis cultum, ut "parce pio generi", hoc ipsum remu-Аnerare: aut certe, quod est melius, si vel respicit res humanas pie-Аtas, quae de terris olim recessit. ЫЕ▓@@&7res eripe leto& {43superflua}43 acyrologia est. Р@@&7qvod svperest& quod congrue sequitur. ЫЕ╢@@&7sine more& sine exemplo. &7tonitrvqve t.& ablativus Аhic incertus est utrum a neutro indeclinabili veniat 'hoc tonitru', Аut 'hoc cornu': nam inde est "fractaeque tonitrua nubis", ut А'cornua': an a masculino secundum quartam declinationem: hinc Аenim est "tonitrus agis et mea fulmina torques". Р@@&7ardva terrarvm& periphrasis montium. &7aethere toto& Аpro ae+re posuit. ЫЕ╣@@&7madescvnt robora& aut umectantur: aut resolvuntur in Аcinerem: quod naturale est post incendium. ЫЕ┐@@&7fatorvm& oraculorum. Р@@&7tvm senior navtes& bene daturum consilium et ab aetate Аet a prudentia et a religione commendat. quod autem dicit 'Pallas Аquem docuit', propter illud quod supra diximus, fingitur, Аquia ipse Romam Palladium detulit: unde Nautiorum familia Mi-Аnervae sacra retinebat: quod etiam Varro docet in libris quos de Аfamiliis Troianis scripsit. &7vnvm& praecipuum. &7tritonia pallas& Аpro uno proprio duo antonomasiva. Р@@&7reddidit arte& {43id est}43 virtute, $A)PO\ TH=S A)RETH=S. Р@@&7responsa dabat& laus consilii. &7vel qvae portende-& @1 А&7ret ira magna devm& quae praesignificabat. 'magna ira deum' Аid est Iuno, ut et alibi "caelestum vis magna iubet". ЫЕ─@@&7solatvs vocibvs infit& {43id est}43 solatur et infit: nam 'so-Аlans' debuit dicere, sicut sequens eius indicat consolatio. ЫЕ╞@@&7qvicqvid erit& ut {43ait}43 "fuerit quodcumque, ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ еЫЕ╞Вfatebor". &7ferendo est& dum fertur: modus gerundi est a passivo. Р@@&7est tibi& iam hoc consilium est: {43id est habes}43. &7divinae А&7stirpis& praeter Dardanum a Criniso fluvio. Р@@&7volentem& voliturum: nam velle habet. {43&7volentem]& [2vo-Аliturum: nam]2 non iam vult.}43 Р@@&7svperant& supersunt, superfluunt. dicit autem non tan-Аtum debiles, sed etiam nolentes iuvenes: unde sequitur 'longaevos-Аque senes': nec enim adderet 'que', nisi supra iuvenes dixisset. item Аexpressius 'et quicquid tecum invalidum metuensque pericli est'. Р@@&7pertaesvm magni incepti& ut "si non per-Аtaesum thalami taedaeque fuisset". ЫЕ╬@@&7permisso nomine& ab Aceste scilicet. dicta autem Acesta АSegesta. ЫЕ╨@@&7tvm vero& nam et ante {43ea}43 cogitaverat, ut "pectore Аcuras mutabat versans". &7animvm didvcitvr& Graeca figura, ut А'mentem laesus'. Р@@&7et nox atra polvm& quasi maior causa cogitationis, ut А"et sub noctem cura recursat". &7bigis& proprie {43modo: Аnam "rorifera tenuaverat ae+ra biga" abusive est.}43 @1 Р@@&7caelo facies delapsa parentis& aut secundum quod Аsupra diximus, quia animae caelum tenent, simulacra Аvero apud inferos sunt: aut ad errorem pertinet somnii; nam et А'visa' ait: aut certe intellegamus a Iove missam potestatem aliquam, Аquae se in Anchisae converteret vultum, {43ut religiosus videretur}43; nam Аet ipse dicit 'imperio Iovis huc venio' et infert 'Elysiumque colo'. ЫЕ╒@@&7care magis& pro 'carior'. bene autem addidit 'dum vita Аmanebat': nulla enim est vita post mortem: {43ut ostendat vita fuisse Аcariorem}43. Р@@&7imperio iovis& ab auctoritate, ut "ipse deum Аtibi me claro dimittit Olympo {43regnator}43". ЫЕ╪@@&7navtes dat senior& ut solet hic denuo {43iisdem}43 usus est Аsermonibus: nam ait 'tum senior Nautes'. ЫЕ┌@@&7atqve aspera cvltv& quod in nono latius exse-Аquitur "natos ad flumina primum deferimus", {43usque "at patiens Аoperum"}43. Р@@&7debellanda tibi& {43bello perdomanda. et}43 bene victoriam, Аnon bella sola praedicit, in quibus esse poterat terror. Р@@&7averna per alta& ut 'Gargarus Gargara', {43ut}43 'Tartarus АTartara', {43'Maenalus Maenala' pluraliter, ita 'Avernus Averna'}43. Р@@&7non me impia namqve& propter facilitatem. Р@@&7amoena& 'amoena' sunt loca solius voluptatis plena, quasi А'amunia', unde nullus fructus exsolvitur: unde {43etiam}43 nihil praestan-Аtes 'inmunes' vocamus. Р@@&7piorvm concilia elysivmqve colo& elysium est ubi pio-Аrum animae habitant post corporis animaeque discretionem: unde Аet 'interitus' dicitur res 'inter' animam et corpus 'veniens'. ergo Аelysium $A)PO\ TH=S LU/SEWS,& {43ab absolutione}43: quod secundum poetas in Аmedio inferorum est suis felicitatibus plenum, ut "solem- @1 Аque suum sua sidera norunt". secundum philosophos elysium Аest insulae fortunatae, quas ait Sallustius inclitas esse Homeri car-Аminibus, quarum descriptionem Porphyrius commentator dicit esse Аsublatam: secundum theologos circa lunarem circulum, ubi iam ae+r Аpurior est: unde ait ipse Vergilius "ae+ris in campis", Аitem Lucanus "non illuc auro positi, nec ture sepulti Аperveniunt". ЫЕс@@&7tvm genvs omne tvvm et q. d. m. d.& hae sunt causae, Аpropter quas Aeneas descendit ad inferos: generis agnitio, et civi-Аtatis nomen, quod ei nullus umquam praedixerat, sed solus indicat Аpater. latet enim, ut supra diximus, verum urbis nomen: Аunde ei pater quasi pro mysterio {43et adfectione}43 ait "illa Аinclita Roma". {43et nomen quidem Romae a poeta dictum est; nam Аverum urbis nomen, ut dictum est, latet.}43 Р@@&7torqvet medios nox vmida cvrsvs e. m. s. e. o. a. a.& Аdies est plenus, qui habet horas viginti quattuor: nam et nox pars Аdiei est. dicimus autem diem a parte meliore: unde et usus est, Аut sine commemoratione noctis numerum dicamus dierum. hic autem Аdies secundum Aegyptios inchoat ab occasu solis, secundum Persas Аab ortu solis, secundum Etruscos et Athenienses a sexta hora diei, Аsecundum Romanos a media nocte: et hos nunc secutus ait 'medios Аcursus nox torquet et me saevus equis oriens adflavit anhelis'. haec Аautem plene exsequuntur et Cicero in auguralibus et Aulus Gellius Аin libris noctium Atticarum. hoc etiam illa res iuris in-Аdicat, quod cum tribunum plebi abnoctare ab urbe non liceret, lice-Аbat tamen exire post noctem mediam et ante mediam reverti. @1 Р@@&7saevvs oriens& sol{43em dicit}43, cuius lux est umbris inimica: Аunde Lucanus "et medio feriere die". est autem physi-Аcum: nam pereunt umbrae solis adventu. ЫЕх@@&7aeneas qvo deinde rvis?& ordo est: Aeneas deinde 'quo Аruis?' Р@@&7qvem fvgis?& quasi ignorans rationem, qua fugeret. ЫЕш@@&7canae& aut antiquae, aut propter ignis favillas. Р@@&7farre pio& vel quia exinde sacrificabant: vel quia mos Аfuit apud maiores ut divinum ignem farre servarent: qui si durasset Аin alterum diem, eum aptum agendis rebus significabant. {43'far' Аautem frumenti certa species est, sicut adoreum.}43 Р@@&7primvm& principem. ЫЕэ@@&7havd mora& hoc est quod ait 'et coniunge volen-Аtem'. &7nec ivssa& voluntatem, ut supra "infandum regina Аiubes renovare dolorem": aut certe quae Iuppiter iusserat. Р@@&7transcribvnt vrbi matres& Romani moris verbum est: А'transcripti' enim in colonias deducebantur. &7vrbi& ad urbem. Р@@&7deponvnt& quasi de navibus. &7animos nil magnae l. e.& Аaut Aeneas deponit eos qui nulla gloriae cupiditate tanguntur: aut Аhi qui erant transcripti, id est matres et volentium multitudo, de-Аponunt animos, id est summittunt inertiae. ЫЕё@@&7robora navigiis& melius hic distinguitur. Р@@&7exigvi nvmero sed bello vivida virtvs& transiit ad Аrem a numero. Р@@&7vrbem designat aratro& quem Cato in originibus dicit Аmorem fuisse. conditores enim civitatis taurum in dexteram, vaccam @1 Аintrinsecus iungebant, et incincti ritu Gabino, id est togae parte Аcaput velati, parte succincti, tenebant stivam incurvam, ut glebae Аomnes intrinsecus caderent, et ita sulco ducto loca murorum desi-Аgnabant, aratrum suspendentes circa loca portarum. unde et terri-Аtorium dictum est quasi terriborium tritum bubus et aratro. ЫЕї@@&7gavdet regno troianvs acestes& suo: nomine enim eius Аfuerat civitas appellata. Р@@&7indicitqve forvm& id est tempus et locum designat agen-Аdorum negotiorum, qui conventus vocatur. 'indicit' autem verbum Аiuris est. et per hoc potentem vult significare civitatem. &7et А&7patribvs dat ivra vocatis& dat condendi iuris potestatem his quos Аappellaverat patres: aut certe vocatis patribus iura distribuit. hi Аautem, ut Sallustius dicit, "vel aetate vel curae similitudine Аpatres appellati sunt". senatores autem alii a senecta aetate, Аalii a sinendo dictos accipiunt: ipsi enim agendi facultatem dabant А{43per senatus consulta}43. Р@@{43&7erycino in vertice& Eryx mons Siciliae supra Drepanum, ubi Аfuit templum Veneris Erycinae.}43 Р@@&7idaliae& Cypriae. &7sacerdos& alii ad tumulum, alii inverso Аordine ad templum referunt, ut lucus tantum tumulo detur Anchisae, Аut {43in bucolicis}43 "inducite fontibus umbras pastores": Аnemora enim aptabant sepulcris. ЫЖА@@&7visa maris facies& ut {43alibi}43 "mene salis placidi Аvultum". vult autem istos aspectum quoque maris horrere. Р@@&7fvgae& profectionis. ЫЖД@@&7eryci et tempestatibvs& bene iunxit: procellae enim aut @1 Аde fluminibus, aut de montibus {43fiunt}43, quas $PERIPNOI/AS& dicunt, {43vulgo А%peripenas appellant}43. Р@@&7solviqve ex ordine fvnem& ordo est: iubet caedere ex Аordine, id est rite peragi sacrificium, et sic solvi funem: sic in Аseptimo "Phrygiamque ex ordine matrem invocat", id Аest rite. {43[2'funem' autem]2 quo naves ad terram ligantur.}43 Р@@&7tonsae olivae& comptae, minutis frondibus. Р@@&7procvl in prora& in parte extrema. ЫЖМ@@&7effvndit pectore qvestvs& hoc est cum dolore, ut {43ait}43 А"funditque preces rex pectore ab imo". ЫЖО@@&7preces descendere ad omnes& si quid invidiae est in Аhumillimis precibus, inputandum %in nomina Iunoni. nam 'omnes' А{43dicendo}43 etiam humiles significat: unde ait etiam descendere. Р@@&7qvam nec longa dies& id est {43longum}43 tempus: de quo Аlicet melius feminino genere dicamus, tamen et masculino dicimus: Аnam de certo die masculino tantum utendum est, {43ut 'natalis meus ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ еЫЖПДdies est'}43. &7pietas nec mitigat& aut Troianorum, quia pii sunt: Аaut certe propter illud "Iunoni Argivae iussos adole-Аmus honores", quasi quae nec sacrificiis placaretur. Р@@&7infracta& valde fracta, ut "Turnus ut infractos Аadverso Marte Latinos". Р@@&7media de gente& id est totius gentis potentem. &7exe-А&7disse& muliebriter {43dictum}43: nam inde est quod sequitur 'cineres Аatque ossa peremptae'. sane 'edo' habet et rectam, sed antiquam Аdeclinationem, ut 'edo edis edit', et anomalam, ut 'edo es est': @1 Аquarum secunda et tertia personae longae sunt propter differentiam А'sum es est'. 'edit' autem in praeterito producitur '{43edi edisti}43 edit', Аut 'legit'. ЫЖФ@@&7cavsas tanti sciat illa fvroris& bene supprimit: contra Аipsam enim sunt quae Iuno in decimo exsequitur, {43ut}43 'me duce АDardanius Spartam expugnavit adulter'. ЫЖЦ@@&7qvam molem& ut {43alibi "et}43 tantas audetis tol-Аlere moles". Р@@&7neqviqvam& aut sine causa, {43id est}43 nulla extante ratione: Аaut 'nequiquam' quantum ad eius pertinet mentem: unam enim Аnavem ex omnibus vertit. {43unde ait Iuno 'quae potui Аinfelix'.}43 Р@@&7in regnis hoc avsa tvis& ut {43alibi}43 "non illi im-Аperium pelagi saevumque tridentem". &7actis& furore conpul-Аsis, ut "reginam Allecto stimulis agit undique АBacchi". ЫЖЫ@@&7ignotae& ignobili, ut "nam saepe favos ignotus ade-Аdit stellio": et dixit {43ignotam}43 Italiae conparatione: nam ignota non Аerat ad quam bis Troiani venerant. ЫЖЭ@@&7vela tibi& id est per regnum tuum. Р@@&7si concessa peto& siquidem: nam modo 'si' confirmantis Аest. agit autem a possibili. ЫЖа@@&7fas omne est& fas te est, hoc est possibile est, 'meis Аregnis fidere': nam 'fido' dativum tantum regit. Р@@&7vnde genvs dvcis& ut diximus supra, quia feli-Аciter est navigaturus Aeneas, {43Venerem dicit a mari procreatam}43. et Аut fert fabula, Caelus pater fuit Saturni. cui cum iratus filius falce @1 Аvirilia amputavit, delapsa in mare sunt: de quorum cruore et maris Аspuma nata dicitur Venus: unde et $*)AFRODI/TH& dicitur, $A)PO\ TOU= A)FROU=. Аsed hoc habet ratio: omnes vires usu venerio debilitantur, qui sine Аcorporis damno non geritur: unde fingitur Venus nata per damnum; Аde mari autem ideo, quia dicunt physici sudorem salsum esse, quem Аsemper elicit coitus. unde etiam myrtus ei consecrata est, quae Аlitoribus gaudet, ut {43ait}43 "litora myrtetis laetissima". {43ideo autem Аdiximus 'Caelus pater', ut deus significaretur: nullus enim deus generis Аneutri est. nam caelum genere neutro elementum significat.}43 &7mervi А&7qvoqve& etiam praestiti, ut "nec te regina negabo pro-Аmeritam". alii dicunt 'militavi', ut "aere merent parvo". Р@@&7rabiem tantam caeliqve marisqve& ut in primo legimus. Р@@&7in terris& etiam in terris: nam augmentum est. ЫЖи@@&7in mare se xanthvs& omnia haec Homeri sunt. Р@@&7nec dis nec viribvs aeqvis& id est diis iniquis, hoc est Аadversis: litotes figura. aut 'non aequis' non aequali favore: plures Аenim Graecis favebant. de matribus autem, {43id est Thetide et Venere,}43 Аintellegere non possumus, quia et Thetide melior Venus est, et ei Аpraesenti derogare nollet. Р@@&7cvperem cvm vertere ab imo& quod proprium eius est, Аut "magnoque emota tridenti fundamenta quatit". Аhinc ut supra diximus, $E)NOSI/XQWN& dictus est. et fecit augmentum, Аcum se praestitisse dixit iratum. @1 ЫЖн@@&7portvs accedet& hic distinguendum, ne sit contrarium Ve-Аneris petitioni, quae ait 'liceat Laurentem attingere Thybrim'. Р@@&7amissvm qvem gvrgite qvaeres& Misenum dicit, de quo Аlegimus "inter saxa virum spumosa inmerserat unda". Р@@&7vnvm pro mvltis& Palinurum significat: nam falsum erit Аsi unum voluerimus accipere: {43duos enim constat occisos, Misenum et АPalinurum}43. Р@@&7laeta permvlsit& permulsit et laeta fecit, ut А"animumque labantem inpulit": aut certe perpetuum est epithe-Аton Veneris. Р@@&7spvmantia frena& spumas moventia. Р@@&7feris& equis, ut "inque feri curvam conpagi-Аbus alvum". ЫЖ╢@@&7variae comitvm facies& aut beluas dicit marinas secun-Аdum naturam: aut poetice deos marinos. &7inmania cete &$TO\ KH=TOS А$KAI\ TA\ KH/TH,& ut $BE/LOS BE/LH&: nam Latine sic declinari non potest. Аnullum enim apud nos animal generis neutri est: nisi forte 'hic Аcetus, huius ceti' dicamus, quod nusquam lectum est; nam dicuntur Аcanes marini. Р@@&7et senior glavci chorvs& Glaucus {43Anthedonius}43 piscator @1 Аfuit. qui cum captos pisces supra herbam abiecisset et eos recepisse Аvidisset quam amiserant vitam, intellecta herbarum potentia, esu Аearum in deum mutatus est: cuius hic chorum ideo senem dicit, Аquia etiam ipse senex fuerat. aut certe seniorem dicit propter spu-Аmarum colorem, sicut paene omnes dii finguntur {43esse}43 marini. А&7inovsqve palaemon& Melicerta Inus filius. et notandum patrony-Аmicon a matre in auctore idoneo. Р@@&7phorciqve exercitvs omnis& di qui sub Phorco agunt. Аhic autem Phorcus dicitur Thoosae nymphae et Neptuni filius. ut Аautem Varro dicit, rex fuit Corsicae et Sardiniae: qui cum ab АAtlante rege navali certamine cum magna exercitus parte fuisset А{43victus et}43 obrutus, finxerunt socii eius eum in deum marinum esse Аconversum. Р@@&7laeva tenet thetis& satis prudenter sexum debiliorem Аsinistrae adplicat parti. Р@@&7nisaee& media diphthongos est. Р@@&7vicissim& quia reliquerat quidem socios, sed feliciter pete-Аbat Italiam. Р@@&7pertemptant& sollicitant. Р@@&7attolli malos& id est vela per malorum volubilitatem Аlevari: nam cum navigaret iam, non dubium quod olim erexerant Аarbores. @1 Р@@&7fecere pedem& {43id est}43 podiam, {43hoc est}43 funem, quo tendi-Аtur velum. &7sinistros nvnc dextros& pro aurae mutabilitate. ЫЖ└@@&7cornva& antemnarum extremitates. &7sva flamina& pro-Аspera, a puppi venientia. Р@@&7princeps ante omnis& unum {43verbum}43 vacat. ЫЖ├@@&7mediam caeli metam& perite locutus est: nam medium Аcaelum meta est $A)NABIBA/ZONTOS& circuli, qui medius est inter ortum Аet occasum. a medio autem caelo et finitur ortus, et occasus in-Аcipit siderum. alter est $O(RI/ZONTOS,& qui segregat aspectum huius Аcaeli ab alio invisibili nobis. ЫЖ┼@@&7svb remis fvsi per d. s. n.& id est requierant paululum, Аsic remos tenentes. Р@@&7levis& vel adventu vel discessu: nam levis in utroque est. Р@@&7dispvlit vmbras& nam semper deos ambit nimbus. Р@@&7te palinvre petens& factiose adgrediens, adpetens. {43et Аsciendum in maius celebrari Palinuri mortem more poetico, quem dor-Аmientem in undas cecidisse constat %missum.}43 &7somnia& soporem. bene Аautem discernit ista Vergilius, ut 'Somnum' ipsum deum dicat, А'somnium' quod dormimus, 'insomnium' quod videmus in somnis, Аut "sed falsa ad caelum mittunt insomnia manes". ЫЖ╦@@&7iaside& fili Iasi. &7fervnt ipsa aeqvora classem& id Аest et aestu et aura nostris utimur. Р@@&7aeqvatae spirant avrae& prosperae, ut "ae-Аquatis classem procedere velis". Р@@&7pone capvt& bene particulatim ad id venit, quod aperte @1 Аdictum refutaretur. &7laboris& ex intuendis sideribus. &7pavlisper& А{43hoc est}43 paululum, dum tu quiescis. ЫЖ╧@@&7vix attollens lvmina& aut a sideribus removens, aut certe Аnuminis praesentia praegravatus: quod est melius: nam et sequens Аeius oratio turbata est, quod et semiplenae indicant elocutiones. Р@@&7vvltvm& mutabilitatem, {43quae fit}43 pro qualitate ventorum. Р@@&7ivbes& vis, ut "infandum regina iubes renovare Аdolorem". &7mene hvic confidere monstro?& subaudis 'vis', {43'iubes'}43. Р@@&7aenean credam qvid enim& per contrarium {43dicit}43: cur АAeneam non committam caelo et auris fallacibus, qui sum totiens Аserenitatis fraude deceptus? 'quid enim' quid ni? cur non? Р@@&7fravde sereni& serenitatis: ut "et servantis-Аsimus aequi". {43alii legunt 'deceptus fraude caeli sereni'.}43 ЫЖ╫@@&7viqve soporatvm stygia& morte plenum. &7vtraqve А&7tempora& pro 'utrumque tempus'. Р@@&7cvnctanti& quasi reluctanti. &7natantia& errantia somni Аvicinitate. ЫЖ┌@@&7cvm pvppis parte& prooeconomia: ut triduo natare potuerit. ЫЖ▐@@&7cvrrit iter& ut Cicero "ite viam, redite viam". &7tvtvm& Аpraesidio Neptuni. ЫЖр@@&7sirenvm& Sirenes secundum fabulam tres, parte virgines Аfuerunt, parte volucres, Acheloi fluminis et Calliopes musae filiae. ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ еЫЖрГharum una voce, altera tibiis, alia lyra canebat: et primo iuxta АPelorum, post in Capreis {43insulis}43 habitaverunt, quae inlectos suo @1 Аcantu in naufragia deducebant. secundum veritatem meretrices Аfuerunt, quae transeuntes quoniam deducebant ad egestatem, his Аfictae sunt inferre naufragia. has Vlixes contemnendo deduxit ad Аmortem. 'Sirenum' autem genetivus {43pluralis}43 est veniens ab 'hac АSirene'. ЫЖт@@&7tvm ravca& ac si diceret, antehac delectabili voce reso-Аnabant, tunc fluctibus solis. et bene imitatus est maris stridorem А'sale saxa sonabant'. Р@@&7amisso flvitantem e. m.& naturale enim est ut fluctuet Аnavis sine gubernatore. Р@@&7noctvrnis rexit in vndis& dat ei hoc et in decimo, Аut "ipse sedens clavumque regit velisque ministrat". Р@@&7mvlta gemens& nomen pro adverbio: {43hoc est multum et Аsatis gemens}43. &7casv amici& propter ruinam adlusit ad nomen. Р@@&7pelago confise& hoc est quod supra Palinurus excusat. Р@@&7nvdvs& insepultus, {43mortuus: ut "et freta destituent nudos Аin litore pisces". singula autem legenda sunt, ut ad dolorem gradus Аfiant}43. &7ignota& peregrina, ante non visa; nam in sexto Аdicturus est "paulatim adnabam terrae, iam tuta tenebam". Аsciendum sane Tuccam et Varium hunc finem quinti esse voluisse: Аnam a Vergilio duo versus sequentes huic iuncti fuerunt: unde in Аnon nullis antiquis codicibus sexti initium est "obvertunt pelago Аproras, tum dente tenaci". @1 аЯЇ @@@@{1SERVII GRAMMATICI А@@@@IN VERGILII AENEIDOS LIBRVM SEXTVM А@@@@COMMENTARIVS.}1 ЯЁЄ @@Totus quidem Vergilius scientia plenus est, in qua hic liber Аpossidet principatum, cuius ex Homero pars maior est. et dicuntur Аaliqua simpliciter, multa de historia, multa per altam scientiam Аphilosophorum, theologorum, Aegyptiorum, adeo ut plerique de his Аsingulis huius libri integras scripserint pragmatias. sane sciendum, Аlicet primos duos versus Probus et alii in quinti reliquerint fine, Аprudenter ad initium sexti esse translatos; nam et coniunctio poe-Аmatis melior est, et Homerus etiam sic inchoavit $W(\S FA/TO DA/KRU XE/WN. С@@{43&7classiqve inmittit habenas& navibus suis, aut suae navi, quae @1 Аclassis dicitur, vel quod fiat de fustibus. calas enim dicebant maiores Аnostri fustes, quos portabant servi sequentes dominos ad proelium, unde Аetiam calones dicebantur. nam consuetudo erat militis Romani, ut ipse Аsibi arma portaret, ipse vallum: vallum autem dicebant calam, sicut АLucilius "scinde calam, ut caleas", id est, o puer, frange fustes et Аfac focum. inde ergo classem dictam dicunt. alii classem hinc magis Аdictam volunt: apud maiores nostros stipendium proelio terrestri miles Аpedester dabat, equites vero dabant in navali certamine; nam adhuc Аpauper fuerat populus. exinde iam quod ab equitibus dabatur stipen-Аdium, tractum est ut diceretur classis: proprie enim classes equitum Аdicimus.}43 &7classi& aut suae navi, quae classis, ut in primo Аdiximus, dicta est $A)PO\ TW=N KA/LWN,& id est a lignis, unde Horatius А"me vel extremos Numidarum in agros classe releget", {43cum Аde una loqueretur navi:}43 aut omnium quae eius cursum sequuntur; АPalinuri enim implet officium, de quo supra ait "ad hunc Аalii cursum contendere iussi". &7inmittit habenas& aut funes Аper metaphoram dixit, aut Homerum secutus est, qui ait vela erigi А$E)USTRE/PTOISI BOEU=SI&, id est loris tortis; his enim utebantur antiqui. Р@@&7et tandem& ad Aeneae desiderium retulit, olim ad Italiam Аvenire cupientis. ceterum mora non congruit de Capreis Cumas @1 Аusque, ad vicinitatem accedente favore Neptuni. {43an 'tandem' ad Аconsuetudinem navigantium retulit, quibus nulla non longa navigatio Аvidetur? an 'tandem' ad id tempus refertur, ex quo Troia navigatum Аest?}43 &7evboicis oris& a colonia appellavit Cumas: nam Euboea Аinsula est, in qua Chalcis civitas, de qua venerunt qui condiderunt Аcivitatem in Campania, quam Cumas vocarunt vel $A)PO\ TW=N KUMA/-А$TWN,& vel a gravidae mulieris augurio, quae Graece $E)/GKUOS& dicitur. А&7adlabitvr& venit celeriter, ut "labere nympha polo". Р@@&7pelago& in pelagus: {43sic dictum est,}43 ut "it clamor Аcaelo". bene autem 'obvertunt', {43non 'obvertit',}43 ut non Aeneae, sed Аsociis vilia {43et nautica}43 dentur officia. gubernandi ars soli Aeneae Аconceditur. &7dente tenaci& unde in primo "unco non Аalligat anchora morsu". Р@@&7anchora& ut supra diximus, in Graeco aspirationem Аnon habet, nam $A)/GKURA& dicitur: unde et apud maiores sine aspira-Аtione proferebatur. contra 'thus' et 'orchus' veteres dicebant et А'lurcho', id est vorax, quibus sequens aetas detraxit aspirationem. Р@@{43&7praetexvnt& praetegunt, ut "praetexere funera Аsacris"}43. &7ivvenvm manvs& post conditam in Sicilia civitatem senum @1 Аaut nulla aut rara fit mentio. {43&7emicat& cur hoc verbum posuerit ex Аsequenti actu iuvenum advertendum est.}43 &7ardens& festinans, ut А"instant ardentes Tyrii". Р@@&7litvs in hesperivm& hic ostenditur Hesperiam minorem esse Аomnem Italiam, dictam, ut supra diximus, vel a rege Аvel a stella. &7semina flammae &$*SPE/RMA PURO\S& Homerus dicit, А{43id est semen ignis.}43 Р@@&7abstrvsa in venis silicis& in georgicis "et silicis Аvenis abstrusum excuderet ignem": {43abstrudere enim est de indu-Аstria celare}43. &7ferarvm tecta& epexegesis silvae. Р@@&7flvmina monstrat& quaecumque fluenta. et sciendum mon-Аstrari Aeneae ad expiandum se: nam funestatus fuerat morte Pali-Аnuri, non quod eum viderat, sed quod funus agnoverat, id est Аdoluerat; in eo enim est pollutio quod ait "casuque ani-Аmum concussus amici", nam ipsa inpiant quae agnoscimus. unde Аin Livio habemus Horatium Pulvillum, cum Capitolium Аdedicare vellet, audisse ab inimico mortuum filium, et, ne pollutus Аdedicare non posset, respondisse, cadaver sit. hanc autem purga-Аtionem Aeneae polluto dat ubique Vergilius, ut paulo post А"corpusque recenti spargit aqua". Р@@&7at pivs aeneas& {43oportune hoc loco,}43 quippe ad templa festi-Аnans. &7arces qvibvs altvs apollo p.& cum ubique arx Iovi detur, Аapud Cumas in arce Apollinis templum est. 'altus' autem vel Аmagnus, ut "iacet altus Orodes" et de ipso Apolline А"sic pater ille deum faciat, sic altus Apollo": vel ad Аsimulacri magnitudinem retulit, quod esse constat altissimum. {43Coe- @1 Аlius enim de Cumano Apolline ait "ibi in fano signum Apollinis Аligneum, altum non minus pedes XV": cuius meminisse putatur АVergilius.}43 Р@@&7qvibvs praesidet& quibus praeest, quas defendit. &7hor-А&7rendae& venerandae, ut "horrendum silvis et r. p." А&7procvl& haud longe: procul enim est et quod prae oculis est, et Аquod porro ab oculis: unde duplicem habet significationem, {43iuxta Аet longe}43. Р@@&7antrvm inmane& epexegesis domus Sibyllae. &7mentem А&7animvmqve& perissologia est: nam secundum Lucretium Аunum est mens et animus. Р@@&7delivs inspirat vates& Apollo fatidicus. et sic ait 'De-Аlius', ut "nunc Lyciae sortes", id est Apollineae. bene Аautem Sibylla quid sit expressit 'magnam cui mentem animumque АDelius inspirat vates': nam, ut supra diximus, Sibylla Аdicta est quasi $SIOU= BOULH\,& id est dei sententia. Aeolici enim $SIOU\S Аdeos dicunt. Р@@&7triviae lvcos& congrue Apollini Dianae iuncta sunt templa, Аut et paulo post "Phoebi Triviaeque sacerdos". et bene fit Аlucorum Dianae commemoratio, quia petiturus est inferos. &7avrea А&7tecta& Apollinis scilicet. Р@@&7daedalvs vt fama est fvgiens minoia regna& {43ubique Аde incertis dubitat, ut "fama est Enceladi". sane fabula Аde hoc talis est:}43 indicato a Sole adulterio Martis et Veneris Vulca-Аnus minutissimis catenis lectulum cinxit, quibus Mars et Venus @1 Аignorantes inplicati sunt et cum ingenti turpitudine resoluti sub Аtestimonio cunctorum deorum. quod factum Venus vehementer Аdolens stirpem omnem Solis persequi infandis amoribus coepit. Аigitur Pasiphae, Solis filia, Minois regis Cretae uxor, tauri amore Аflagravit et arte Daedali inclusa intra vaccam ligneam, saeptam Аcorio iuvencae pulcherrimae, cum tauro concubuit, unde natus est АMinotaurus, qui intra labyrinthum inclusus humanis carnibus vesce-Аbatur. sed Minos de Pasiphae habuit liberos plures, Androgeum АAriadnen Phaedram. sed Androgeus cum esset athleta fortissimus ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ жШОИОet superaret in agonibus cunctos apud Athenas, Atheniensibus et Аvicinis Megarensibus coniuratis occisus est. quod Minos dolens col-Аlectis navibus bella commovit et victis Atheniensibus poenam hanc Аstatuit, ut singulis quibusque annis septem de filiis et septem de Аfiliabus suis edendos Minotauro mitterent. {43alii dicunt a Minoe in Аvindicta filii occisi, sicut dictum est, Iovem rogatum. qui cum Athenien-Аsibus pestilentiam misisset, praeceptum oraculo est de septem filiis Аannuis ad Minotauri pastum dirigendis.}43 sed tertio anno Aegei filius АTheseus missus est, potens tam virtute quam forma. qui cum ab АAriadne regis filia amatus fuisset, Daedali consilio {43labyrinthi}43 filo Аiter rexit et necato Minotauro cum rapta Ariadne victor aufugit. Аquae cum omnia factione Daedali Minos deprehendisset effecta, eum Аcum Icaro filio servandum in labyrinthum trusit. sed Daedalus Аcorruptis custodibus {43vel, ut quidam tradunt, ab amicis}43 sub faciendi Аmuneris specie, quo simulabat posse regem placari, ceram {43et linum}43 Аaccepit et pennas, et inde tam sibi quam filio alis inpositis evolavit. @1 АIcarus altiora petens, {43dum cupit caeli portionem cognoscere,}43 pennis Аsolis calore resolutis, mari in quod cecidit nomen {43Icarium}43 inposuit. АDaedalus vero primo Sardiniam, ut dicit Sallustius, post delatus Аest Cumas, et templo Apollini condito {43sacratisque ei alis}43 in foribus Аhaec universa depinxit. dicendo autem Vergilius 'ut fama est' Аostendit requirendam esse veritatem. nam Taurus notarius Minois Аfuit, quem Pasiphae amavit, cum quo in domo Daedali concubuit. Аet quia geminos peperit, unum de Minoe et alium de Tauro, enixa Аesse Minotaurum dicitur, quod et ipse paulo post ostendit dicens А"mixtumque genus". sed inclusum Daedalum regina corruptis Аrelaxavit custodibus. qui amisso in mari filio navi delatus est Cumas, Аquod {43et}43 ipsum tangit dicens "remigium alarum": alae enim Аet volucrum sunt et navium, ut "velorum pandimus Аalas". {43Phanodicus Deliacon Daedalum propter supradictas causas fu-Аgientem navem conscendisse et cum imminerent qui eum sequebantur, Аintendisse pallium ad adiuvandum ventos et sic evasisse: illos vero qui Аinsequebantur reversos nuntiasse pinnis illum evasisse. Menecrates Dae-Аdalum occiso patruele fratre Cretam petisse dicit, Icarum filium eius Аab Atticis pulsum dum patrem petit naufragio perisse, unde mari Аnomen. quidam hunc Daedalum, Eupalami filium, arte fabrili nobilem, Аocciso Perdice, sororis suae filio, quem solum habere metuebat aemulum Аartis suae_nam ab illo et usum serrae de osse interiore piscis et Аcircinum propter nomen suum: nam aliquibus Circinus putatus est Аappellatus: vel, ut quidam, organum inventum tradunt_fugientem Аinvidiam ad Minoem delatum Cretam Pasiphaes uxoris eius nefandi @1 Аstupri dolum fabricasse.}43 &7minoia regna& Cretam {43scilicet, id est Mi-Аnois saevitiam}43. Р@@&7praepetibvs pennis& felicibus: praepetes enim sunt aves Аboni augurii, quod huic dat, quia pervenit. {43&7praepetibvs pennis& Аvelocibus. praepetes autem dictae vel quod priora petant, vel summi Аvolatus, vel quae praepetit volatum, vel quae secundum auspicium facit. Аet quidam praepetes tradunt non tantum aves dici quae prosperius Аpraevolant, sed etiam locos quos capiunt, quod idonei felicesque sunt: Аunde bene Daedali pinnas praepetes, quia de locis, in quibus periculum Аmetuebat, in loca tutiora pervenit.}43 &7avsvs se credere caelo& quasi Аalienis sedibus. Horatius "expertus vacuum Daedalus ae+ra Аpennis non homini datis". Р@@&7insvetvm& hominibus scilicet. &7enavit ad arctos& bene Аutrumque miscet: nare enim et de navibus dicimus, ut А"natat uncta carina" item "et terris adnare necesse Аest", et de volatu, ut "nare per aestatem liquidam suspexeris Аagmen". 'ad arctos' autem, si ad fabulam, contra septemtrionem, А{43ut quidam volunt propter fervorem solis et ceratas pinnas,}43 si ad veri-Аtatem, ad septemtrionis observationem, {43quod navigantibus convenit}43. Р@@&7chalcidicaqve& quam civitatem Chalcidenses condiderunt, Аut supra ab insula Cumas civitatem nominavit. {43nunc a civitate Аdedit epitheton.}43 @1 Р@@&7redditvs his primvm terris& quasi de alieno elemento А{43in suum}43. Horatius "finibus Atticis reddas incolumem precor". Р@@&7remigivm alarvm& artem volandi. et iterum miscet dicendo А'remigium', quod est navis. {43Aeschylus.}43 &7posvit& exaedificavit. Р@@&7letvm androgeo& secundum Atticam linguam genetivus Аsingularis Graecus est, {43cum ipse alibi "Androgei galeam"}43. А{43quidam tamen hic subaudiunt 'posuit', id est pinxit, ut Horatius "qualis АParrhasius prodidit aut Scopas, sollers nunc hominem po-Аnere nunc deum, hic saxo, liquidis ille coloribus". sane non Аnulli hunc Androgeum non ita, quemadmodum supra dictum est, insi-Аdiis occisum, sed a Marathonio tauro, qui flammas vomere dicebatur, Аconflagratum tradunt.}43 Р@@&7cecropidae ivssi& Athenienses a rege Cecrope. 'pendere' Аautem solvere, quod ut supra diximus, tractum est a pecu-Аniaria damnatione. &7miservm& dolentis interiectio, ac si diceret А'nefas'. {43et quid est 'miserum' subiunxit dicens 'septena quotannis Аcorpora natorum'. &7septena qvotannis& quidam septem pueros et septem Аpuellas accipi volunt, quod et Plato dicit in Phaedone et Sappho Аin lyricis et Bacchylides in dithyrambis et Euripides in Hercule, Аquos liberavit secum Theseus, quorum haec nomina feruntur А%hippoforbas et libi idest arcadis antimachus euandri mnesteus sumiani Аphidocus ramuntis demolion cydani puriesion celei puellae haec peribea Аalcatim medippe pyrii iesione celei andromache eurimedontis seupymedusa Аpolixeni europe laodicit milita triaconi.}43 Р@@&7corpora natorvm& bene 'corpora', quae adempta vita con-Аsumebantur, {43ut super orbitatem parentibus ne sepelire quidem liberos @1 Аlicuisset: magna ergo periphrasi dictum est}43. &7stat& aut horret, ut А"stant lumina flamma"; {43aut plena est, ut "pul-Аvere caelum stare vident";}43 aut re vera stat post ductas sortes; Аaut certe ad picturam respexit: nam volvi in pictura non poterat А{43urna}43. et licet non sit urnae stare, de pictura tamen bene dictum Аest. sed si 'stat' horret acceperimus, 'ductis sortibus' intellegimus А'de qua ducebantur', ut "et qua vectus Abas". nam a Аpassivo, ut saepe diximus, inveniri non poterit participium praesens. А{43proprie autem 'ductis sortibus': Sallustius "sorte ductos fusti necat".}43 Р@@&7elata mari& perite {43dixit, eminens est enim. et bene}43 situm Аexpressit; ut enim Sallustius dicit, Creta altior est qua parte spectat Аorientem. &7respondet& aspicitur: nam contra Athenas est posita. Р@@{43&7svppostaqve fvrto& hoc est furtim inclusa in vaccam ligneam, Аquae erat operta eius vaccae corio, quam maxime taurus adpetebat.}43 А&7fvrto& adulterio, ut "Vulcani Martisque dolos et dulcia furta". Аpotest {43autem, sicut dictum est,}43 et ad vaccam referri, {43cuius specie tauro Аfurata sit coitum}43. Р@@&7mixtvmqve genvs& secundum veritatem. &7prolesqve А&7biformis& secundum fabulam. Р@@&7veneris monvmenta nefandae& aut memoria turpissimi Аcoitus, aut ultio Veneris {43a Sole}43 proditae. significat autem Mino-Аtaurum. Р@@&7inextricabilis& insolubilis, indeprehensibilis: Horatius "si Аpugnat extricata densis cerva plagis". si 'extricata' est soluta, А'inextricata' insoluta sine dubio. Р@@&7reginae& regis filiae, Ariadnes. ШЯ@@&7opere in tanto& in foribus adfabre factis. @1 Шб@@&7bis patriae cecidere manvs& {43ideo}43 quia patriae. &7qvin А&7protinvs omnem& ostendit plura fuisse, quam dixit, {43depicta}43. Р@@&7perlegerent& {43perspectarent,}43 scilicet picturam. nec incon-Аgrue legi picturam dixit, cum graece $GRA/YAI& et pingere dicatur et Аscribere. hoc est quod ait Horatius in arte poetica "et nova Аfictaque nuper habebunt verba fidem, si Graeco fonte Аcadant, parce detorta". &7praemissvs achates &$KATA\ TO\ SIWPW/-А$MENON& intellegimus, {43id est secundum taciturnitatem}43. Шд@@&7deiphobe glavci& subaudi 'filia'. et est proprium nomen АSibyllae. multae autem fuerunt, ut supra diximus, quas Аomnes Varro commemorat et requirit a qua sint fata Romana con-Аscripta. et multi, sequentes Vergilium, ab hac Cumana dicunt: quae ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ жШдЕlicet longaeva legatur, non tamen valde congruit eam usque ad АTarquinii tempora durasse, cui Sibyllinos libros constat oblatos. Аducitur tamen Varro, ut Erythraeam credat scripsisse, quia post Аincensum Apollinis templum, in quo fuerant, apud Erythram insu-Аlam ipsa inventa sunt carmina. Р@@&7non hoc ista sibi tempvs spectacvla poscit& et supra Аdiximus Apollinem sex mensibus apud Lycios et sex apud АDelum dedisse responsa. item lectum est deos aliquotiens {43tantum}43 Аkalendis, aliquotiens tantum idibus vaticinari; nonnumquam diei vel Аprima {43vel media}43 vel postrema parte, unde est in iure fissus dies, id @1 Аest non totus religiosus: quem nunc ostendit dicens non oportere АAenean religiosam diei partem perdere, id est oraculis congruam. Аsane sciendum 'poscit' lectionem esse meliorem: tempus enim poscit Аspectacula, non a spectaculis poscitur. Р@@&7nvnc grege de intacto& gregem pro armento posuit, Аnam de iuvencis dicturus est: quae per poeticam licentiam saepe Аconfundit. illo loco proprie posuit "quinque greges Аilli balantum quina redibant armenta". 'intacto' autem indo-Аmito, ut "et intacta totidem cervice iuvencas". Р@@&7lectas de more bidentes& 'de more' antiquo scilicet, quem Аpraetermisit quasi tunc omnibus notum, id est ne habeant caudam Аaculeatam, ne linguam nigram, ne aurem fissam: quod docet aliud Аesse intactum, aliud lectum. 'bidentes' autem, ut diximus {43supra}43, Аoves sunt circa bimatum, habentes duos dentes eminen-Аtiores: quae erant aptae sacrificiis. Шк@@{43&7excisvm]& deest 'est'.}43 &7evboicae rvpis latvs& hoc est Аmontis Cumani, quem Euboici habitaverunt. est autem acyrologia: Аcoloniae enim epitheton rei dedit inmobili. &7in antrvm& in antri Аsimilitudinem, ut "portus ab euroo fluctu curvatus Аin arcum". Р@@&7qvo lati dvcvnt aditvs centvm ostia centvm& non sine Аcausa et aditus dixit et ostia: nam Vitruvius qui de architectonica Аscripsit, ostium dicit per quod ab aliquo arcemur ingressu, ab @1 Аobstando dictum, aditum ab adeundo, per quem ingredimur. &7ostia А&7centvm& finitus numerus pro infinito {43est}43, licet possit et rationabiliter Аdictum esse: responsa enim Sibyllae in hoc loco plus minus centum Аsermonum sunt. inveniuntur tamen Apollinis logia et viginti quin-Аque et trium sermonum: unde melius est finitum pro infinito accipi. Р@@&7totidem voces& ac si diceret, et tot sermones. Шо@@&7devs ecce devs& vicinitate templi iam adflata est numine: Аnam furentis verba sunt deum velle ostendere, qui ipsi tantum Аvidetur. sane cauti {43satis}43 esse debemus, quando plena sit numine et Аquando deum deponat: de Miseno enim post vaticinationem Аdictura est. Р@@&7non color vnvs& idem Lucanus "stat numquam Аfacies". Р@@&7comptae comae& antehac scilicet: nam propter sacra reso-Аlutae sunt, ut "vittasque resolvit sacrati capitis". Р@@&7maiorqve videri& videbatur, sicut solebat in vaticinantibus Аapparere numinis praesentia: quod humanis inludebat aspectibus. Аunde ait 'maiorque videri'; non enim erat re vera. Р@@&7nec mortale sonans& alia enim numinum vox est, ut А"nec vox hominem sonat", item "vocisve sonus Аvel gressus euntis". &7adflata est nvmine& nondum deo plena, Аsed adflata vicinitate numinis. &7qvando& siquidem: nam coniunctio Аest, non adverbium. Р@@&7cessas in vota& tardus es ad vota facienda: nam si dixe-Аris 'cessas in votis', hoc significat, tardus es dum vota facis. aliud @1 Аest 'cessas in illam rem', aliud 'cessas in illa re': tardus es ad Аfaciendam rem et tardus es in facienda re. figurate autem dixit А'cessas' circa promittenda vota numinibus. Р@@&7tros& principale pro derivativo, pro 'Troius'. &7ante А&7dehiscent& trahit hoc de matris deum templo, quod non manu, sed Аprecibus aperiebatur. Р@@&7attonitae& stupendae, non stupentis: ergo 'attonitae' fa-Аcientis attonitos, ut 'mors pallida', 'tristis senecta'. &7ora domvs& Аquia supra ait "unde ruunt totidem voces responsa Si-Аbyllae". Р@@&7per dvra cvcvrrit ossa tremor& religionis est et divinae Аreverentiae: alibi "ipse manu multo suspensam nu-Аmine ducit". Р@@&7pectore ab imo& a mentis intimo: nec inmerito; nam illa Аre divinitas flectitur, quae est nobis cum divinitate communis, id Аest sensu. Р@@&7phoebe graves troiae semper miserate labores& se-Аcundum Homerum, qui eum dicit semper Troiae propugnatorem Аfuisse. et bene {43ait}43 'miserate', quia Troia defendi non potuit: ideo Аnon dixit, qui defendisti, sed miseratus es. Р@@&7dardana qvi paridis& Achilles, a matre tinctus in Stygem Аpaludem, toto corpore invulnerabilis fuit, excepta parte qua tentus Аest. qui cum amatam Polyxenam ut in templo acciperet statuisset, Аinsidiis Paridis post simulacrum latentis occisus est: unde fingitur Аquod tenente Apolline Paris direxerit tela. et bene {43ait}43 'direxti', Аquasi ad solum vulnerabilem locum. 'Dardana' autem ideo, ut non Аadultero, sed genti praestitisse videatur. &7tela manvsqve& vel @1 Аquia aliud sine alio esse non potest, vel hoc dicit: et artem per Аtela, ut nosset quid feriret, et virtutem per manus dedisti, ut eius Аfata compleret. Р@@&7magnas obevntia terras tot maria intravi& terras cin-Аgentia. Oceanus quidem ambit omnes terras: et licet iste per ea Аmaria navigaverit quae terris cinguntur, tamen non dixit inproprie, Аcum de Oceano ista nascantur. Р@@&7tot maria& dicendo 'maria' partem eum maris navigasse Аsignificat, non totum mare: mare enim elementum est totum, maria Аvero partes maris, sicut {43et}43 terrae partes sunt, terra vero totum Аelementum {43est}43. &7penitvsqve repostas& longe remotas, avias. Р@@&7massylvm gentes& Massyli sunt Mauri: unde speciem pro Аgenere posuit; nam Aeneas ad Africam venit, cuius partem constat Аesse Massyliam. mediterranea est pars Mauretaniae: unde a parte Аtotum accipere debemus. &7praetentaqve syrtibvs arva& circum-Аfusa: incerta enim sunt illic maria et terrae: unde {43ait}43 Lucanus А"aequora fracta vadis abruptaque terra profundo". Р@@&7prendimvs& quippe fugientem Italiam. Р@@&7hac troiana tenvs& hactenus, hucusque, id est hic sit Аfinis. nam tenus proprie est extrema pars arcus, ut Plautus osten-Аdit: unde tractum est, ut 'hactenus' hucusque significet. &7troiana А&7fortvna& a praeiudicio, id est mala, {43adversa}43. et dicit iniquum esse, Аut Troianam fortunam patiantur in Italia. @1 Р@@&7fas est parcere genti& quia se victam fatetur. Р@@&7qvibvs obstitit ilivm& Ganymedes enim Hebae obfuit, АParis Minervae et Iunoni. quod autem, cum dixerit 'dique deaeque Аomnes', dearum tantum reperimus exempla, non mirum est, cum Аsupra dixerimus $A)RSENOQH/LEIS& esse omnes deos. possumus Аergo {43et}43 per unam rem utrumque intellegere, licet dicatur etiam АNeptuno obfuisse Troia ex denegatione mercedum. novimus prae-Аterea esse morem poeticum, ut duabus propositis rebus uni respon-Аdeant, ut "navita tum stellis numeros et nomina fecit Ple-Аiadas, Hyadas claramque Lycaonis Arcton": nam suppresso Аnumero dixit nomina. Ш┬@@&7praescia ventvri& absolutum est, rerum venturarum. А&7da& dic, ut "qui sit da, Tityre, nobis": unde est contra А"accipe nunc Danaum insidias": non enim praestare aliquid po-Аterat, sed indicare futura. &7non indebita posco regna meis А&7fatis& deest 'si'. est autem $EI(RMO\S,& id est longissimum hyperbaton: АPhoebe et vos dii deaeque, tuque o vates da, id est dic, Latio Teu-Аcros considere, si non posco regna meis fatis indebita. 'dic' autem А'considere', id est utrum possimus considere. et verecunde dictum Аest 'non posco indebita', cum certum constet esse regna deberi. Ш─@@&7errantesqve deos& ut "diis sedem exiguam Аpatriis". &7agitataqve nvmina troiae& aut mecum vexata: aut Аcerte $CO/ANA& dicit, id est simulacra brevia, quae portabantur in lecti- @1 Аcis et ab ipsis mota infundebant vaticinationem: quod fuit apud АAegyptios et Carthaginienses. Р@@&7tvm phoebo et triviae& ut solet miscet historiam: nam Аhoc templum in Palatio ab Augusto factum est. sed quia Augustus Аcohaeret Iulio, qui ab Aenea ducit originem, vult Augustum paren-Аtum vota solvisse. Р@@&7festosqve dies de nomine phoebi& ludos Apollinares {43dicit}43, Аqui secundum quosdam bello Punico secundo instituti sunt, secun-Аdum alios tempore Syllano ex responso Marciorum fratrum, quorum ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ жШ╞Дextabant, ut Sibyllina, responsa. Р@@&7te qvoqve magna manent nostris penetralia regnis& Аid est coleris ut numen. 'manent' autem exspectant, 'penetralia' Аsecreta templorum. Р@@&7tvas sortes& Sibyllina responsa, quae, ut supra dixi-Аmus, incertum est cuius Sibyllae fuerint, quamquam Cumanae Ver-Аgilius dicat, Varro Erythraeae. sed constat regnante Tarquinio Аquandam mulierem, nomine Amaltheam, obtulisse ei novem libros, Аin quibus erant fata et remedia Romana, et pro his poposcisse АCCC. philippeos, qui aurei tunc pretiosi erant. quae contempta Аalia die tribus incensis reversa est et tantundem poposcit, item ter- @1 Аtio aliis tribus incensis cum tribus reversa est et accepit quantum Аpostulaverat, hac ipsa re commoto rege, quod pretium non mutabat. А{43tunc mulierem subito non apparuisse.}43 qui libri in templo Apollinis Аservabantur, nec ipsi tantum, sed et Marciorum et Begoes nymphae, Аquae artem scripserat fulguritarum apud Tuscos: unde addidit modo А'tuas sortes arcanaque fata'. et hoc trahit poeta. Aenean tamen Аinducit quasi de praesenti dicentem oraculo. Р@@&7lectosqve sacrabo alma viros& quia nisi patricii non Аfiebant. sciendum sane primo duos librorum fuisse custodes, inde Аdecem, inde quindecim usque ad tempora Sullana. postea crevit Аnumerus, nam {43et}43 sexaginta fuerunt, sed remansit in his quindecim-Аvirorum vocabulum. Р@@&7foliis tantvm ne carmina manda& ut Varro dicit, in Аfoliis palmae interdum notis, interdum scribebat sermonibus, ut Аdiximus supra. Ш╠@@&7ipsa& pro 'tu'. et posuit pronomen eius personae de qua Аloquimur, pro illius cum qua loquimur. est autem Graecum, nam Аdicunt $AU)TH\ EI)PE\&, id est tu dic. &7finem dedit ore loqvendi& Аhoc est definivit ei, ut ore loqueretur nec in foliis scriberet. Р@@&7nondvm patiens& quae nondum posset implere oraculorum Аsermones: aut 'dum' vacat, et est inpatiens Phoebi. Р@@&7bacchatvr vates& bene 'bacchatur'. idem enim est Apollo, Аqui Liber pater, qui Sol, unde ait Lucanus "cui numine @1 Аmixto Delphica Thebanae referunt trieterica Bacchae": Аunde in eorum sacris erat Phoebadum Baccharumque conventus. Р@@&7excvssisse devm& excuti proprie de equis dicimus: quod Аideo traxit, quia Phoebus, id est Sol, equis utitur. et nunc Sibyl-Аlam quasi equum, Apollinem quasi equitem inducit et in ea per-Аmanet translatione: 'excussisse' ait, ut "excussus Acon-Аteus"; item 'fera corda domans', quod est equorum primum frenos Аpati et stimulos, ut "ea frena furenti concutit et stimu-Аlos sub pectore vertit Apollo". quod autem dicit 'magnum Аdeum', non re vera ait, sed retulit ad affectum colentis, ut А"summe deum, sancti custos Soractis Apollo": unicuique Аenim deus quem colit magnus videtur. 'excussisse' {43vero}43 'deum' pro А'excutere', tempus {43est}43 pro tempore. est autem Attica figura, qua Аnos uti non convenit, quia hac licenter utuntur poetae. Р@@&7fingitqve premendo& componit, ut "et cor-Аpora fingere lingua". componit autem ad moderationem certam Аdicendi: ut enim supra diximus, omnia quidem vident, Аsed non omnia indicant sacerdotes. Р@@&7ostia iamqve domvs patvere& precibus scilicet. et quae Аantea ostia erant, patefacta aditus esse coeperunt. Р@@&7fervnt responsa& quia ait supra "ora domus". Р@@&7pelagi defvncte periclis& non liberate pelago, sed ma-Аrinis periculis: nam adhuc navigaturus est, sed sine ullo discrimine. А'defuncte' autem liberate: nam dicimus functos officio qui officia @1 Аdebita complerunt, unde et honoribus functos. hinc et defunctos Аmortuos dicimus, qui compleverunt vitae officia, unde est А"et nil iam caelestibus ullis debentem". Р@@&7sed terra& legitur et 'terrae', unum tamen est. &7in А&7regna lavini& alii 'Latini' legunt, cuius tunc erant. sed quia divina Аloquitur, futura praeoccupat; postea enim Lavinium dicetur: licet Аpossit ad Lavinum, Latini fratrem, referri, qui illic ante regnavit. Ш╓@@&7horrida bella& quae contra hospitem cognatumque suscepta Аsunt, ut Latinus dicturus est "arma impia sumpsi pro-Аmissam eripui". Р@@&7spvmantem sangvine cerno& quasi non praedicit, sed videt Аquod facturus est Turnus, ut "recalent nostro Tiberina Аfluenta sanguine adhuc". Р@@&7non simois tibi nec xanthvs& Tiberis et Numicus, in Аquem cecidit. &7dorica castra& Graeca. et re vera: nam Turnus АGraecus fuit, ut "et Turno si prima domus repetatur Аorigo, Inachus Acrisiusque patres mediaeque Mycenae". Р@@&7partvs achilles& Turnum significat. et sic hoc dictum Аest, ut in bucolicis "alter erit tum Tiphys et altera Аquae vehat Argo delectos heroas". et hoc est quod dicit А"obscuris vera involvens", nam licet vera sint, latent: unde Apollo А$LOCI/AS& dicitur, id est obliquus. Р@@&7natvs et ipse dea& de Venilia, sorore Amatae, ut А"cui diva Venilia mater". nec debet mirum esse Amatam Аfuisse mortalem, cum etiam Turnus, Iuturnae frater, mortalis Аfuerit: nam haec fuerant divina beneficia. &7addita ivno& inimica. @1 Аest autem verbum Lucilii et antiquorum, ut Plautus "additus АIoni Argus". Р@@&7in rebvs egenis& per transitum ostendit famem futuram. Ш▌@@&7conivnx itervm hospita& nam et Paris ab Helena fuerat Аsusceptus hospitio. 'hospita' autem more suo dixit. et bene ne Аaliquid inputetur Aeneae, quasi fatorum hoc esse praedicit. Ш▀@@&7ne cede& ne cedas, sed esto audentior quam tua te fortuna Аpermittit. et bene adversa fortunae docet virtute aut vitari aut Аinminui aut patienter sustineri. Р@@&7via& ratio, opportunitas. Р@@&7graia pandetvr ab vrbe& propter Euandrum, qui eum in АTusciam missurus ad Tarchontem est. Р@@&7ex adyto& locum vaticinationis ostendit. &7cvmaea sibylla& Аbene addidit propter discretionem. Р@@&7antroqve remvgit& quia in antro est, ut "pul-Аsati colles clamore resultant". Р@@&7obscvris vera involvens& vera et obscura confundens. Аest autem hypallage, veris obscura inserens. Шц@@&7cessit fvror& non penitus recessit, sed paulatim coepit Аinminui: nam est paulo post de Miseni morte dictura, quod non Аprocedit, si nunc numen recessit. Р@@{43&7non vlla laborvm& pro nulla, ut "non ullus aratro cessit Аhonos".}43 Р@@&7non vlla laborvm o virgo& 'o' licet sit naturaliter Аbrevis in Latinis sermonibus, apud Vergilium tamen pro longa Аhabetur, ut hoc loco 'virgo', item alibi "quis te magne АCato tacitum", exceptis 'ego', ut "ast ego quae divum", @1 А'duo', ut "si duo praeterea", 'scio', ut "nunc scio quid Аsit amor", et 'nescio', ut "nescio quis teneros oculus mihi Аfascinat agnos". apud alios 'o' nisi in Graecis nominibus non Аproducitur, quod et nunc sequi debemus. dicunt tamen quidam Аquod 'o' tunc producitur in nominativo, quando et in genetivo pro-Аducta fuerit. quod falsum est: nam et Vergilius produxit 'virgo', Аcum 'virginis' faciat, et Lucanus 'Cato' corripuit, ut А"nos Cato da veniam", cum 'Catonis' faciat. item 'Iuno' cum pro-Аducat Vergilius, Statius tamen corripuit. sane sciendum adlocutio-Аnem hanc esse suasoriam cum partibus suis: nam honestum est Аquod dicit se patrem requirere, utile ut ab eo patriae originem Аdiscat, necessarium quia iusserat pater, ut "Ditis tamen Аante infernas accede domos", possibile quia ait 'quando hic in-Аferni ianua regis dicitur' item 'potes namque omnia': si Аomnia, et hoc. &7nova mi facies& id est species. et sciendum Аpronomen 'mihi' numquam in synaeresin venire, ne incipiat esse Аblandientis adverbium. et licet quidam huius loci nitantur exemplo, Аnon procedit, vel quia unum est, vel quia potest esse etiam blan-Аdientis adverbium. 'nihil' vero pro metri necessitate cogitur: nam Аsi pars sequens orationis a vocali inchoet, 'nihil' dicimus, ut А"heu nihil invitis fas quemquam fidere divis": si autem Аa consonante inchoet, 'nil' ponimus, ut Iuvenalis "nil tale Аexpectes: emit sibi. multa videmus". &7inopinave svrgit& no-Аmen est, non participium: nam 'inopinata' diceret, quod non pro- @1 Аcedit. 'opinatus' enim venit ab eo quod est 'opinor'; sed quia А'inopinor' non dicimus, ideo nec 'inopinatus' facit, sicut et 'nocens' Аparticipium est, quia invenimus 'noceo' {43verbum}43, 'innocens' {43vero}43 nomen, Аquia 'innoceo' non dicimus. nullum est enim participium, quod a Аverbo non trahatur, licet a sui verbi forma non veniat, ut 'placita': ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ жШшИвlicet 'placeor' non dicamus, tamen placeo invenimus; item 'regnata' А'triumphata'. unde 'galeatus' et 'tunicatus' {43et 'togatus'}43 nomina con-Аprobantur: nullum enim verbum horum originis reperitur. Р@@&7omnia percepi atqve animo mecvm ante peregi& 'per-Аcepi' ante cognovi ab Heleno vel a patre, qui ait "gens Аdura atque aspera cultu debellanda tibi Latio est". dicit Аautem se futura partim audisse, partim mente praecepisse. sed Аoccurrit: si novit omnia, quid consulit numen? {43sed}43 nosse se dicit Аomnia quantum ad labores pertinet, et concidit totam petitionem, Аut ad illud veniat quo possit patrem videre: nam quod dicit 'unum Аoro', non solum dicit, sed praecipuum, ut "unam post-Аhabita coluisse Samo". Р@@&7qvando& siquidem. et est coniunctio. Р@@&7et tenebrosa palvs acheronte refvso& paludem pro Аlacu posuit: nam Avernum significat, quem vult nasci de Acherontis Аaestuariis. 'palus' autem bene iste produxit 'lus', quia 'paludis' Аfacit, quod supra planius diximus: Horatius corripuit, ut А"sterilisque diu palus aptaque remis". 'tenebrosa' autem nigra, Аper quod altam significat, ut "nigra figit sub nube Аcolumbam", id est alta. &7acheronte refvso& Acheron fluvius @1 Аdicitur inferorum, quasi sine gaudio. sed constat locum esse haud Аlonge a Bais undique montibus saeptum, adeo ut nec orientem nec Аoccidentem solem possit aspicere, sed tantum medium. quod autem Аdicitur ignibus plenus, haec ratio est: omnia vicina illic loca calidis Аet sulpuratis aquis scatent. sine gaudio autem ideo ille dicitur locus, Аquod necromantia vel sciomantia, ut dicunt, non nisi ibi poterat Аfieri: quae sine hominis occisione non fiebant; nam et Aeneas illic Аocciso Miseno sacra ista conplevit et Vlixes occiso Elpenore. quam-Аquam fingatur in extrema Oceani parte Vlixes fuisse: quod et ipse АHomerus falsum esse ostendit ex qualitate locorum, quae comme-Аmorat, et ex tempore navigationis; dicit enim eum a Circe unam Аnoctem navigasse et ad locum venisse, in quo haec sacra perfecit: Аquod de Oceano non procedit, de Campania manifestissimum est. Аpraeterea a Baio socio eius illic mortuo Baias constat esse nomi-Аnatas. dicitur etiam vidisse Herculem, ideo quia illic sunt Bauli, Аlocus Herculis dictus quasi Boaulia, quod illic habuit animalia, quae АGeryoni detracta ex Hispania adduxerat. Р@@&7ire contingat& 'ut' minus est, {43ut sit}43 'ut ire contingat, ut Аiter doceas'. Р@@&7sacra ostia pandas& aut venerabilia aut execranda, sicut Аde Tartaro dicturus est "sacrae panduntur portae". Р@@&7illvm ego per flammas& meritum adprobat patris, ut Аiustum videatur esse desiderium. &7seqventia tela& ut А"ardentes clipeos atque aera micantia cerno". @1 Р@@&7ex hoste recepi& liberavi, ut "frugesque re-Аceptas". 'ex hoste' autem plus est, quam si 'ex hostibus' diceret, Аut diximus supra. 'ex hoste' enim generaliter dicitur, 'ex Аhostibus' partem ostendit, sicut dicendo 'terram' significamus ele-Аmentum, 'terras' vero singulas partes, ut Africae, Italiae. Р@@&7mevm comitatvs iter& non spe salutis, sed mei causa А{43me secutus}43, ut "cedo equidem nec, nate, tibi comes Аire recuso". Р@@&7caeliqve ferebat& ut ante morte praeventus sit, quam Аferre desierit. et mire inperfecto usus est tempore, ac si diceret А'adhuc si viveret, ferret'. Р@@&7vires vltra sortemqve senectae& quia senectae sors Аquies est et otium, sicut pueritiae ludus, amor adulescentiae, ambi-Аtus iuvenalis aetatis. ergo aliud ferebat pater, quam sors exigebat Аsenectae. ШЇ@@&7orans mandata dabat& sic dictum est, ut "sup-Аplex tua numina posco": maior enim ad impetrandum vis est Аeum rogare, qui possit iubere. &7mandata dabat& ut "huc Аcasta Sibylla nigrarum multo pecudum te sanguine ducet". ШЎ@@&7lvcis hecate praefecit avernis& Hecate trium potesta-Аtum numen est: ipsa enim est Luna, Diana, Proserpina. sed solam АProserpinam dicere non potuit propter lucos qui Dianae sunt, item АDianam, quia 'Avernis' ait: unde elegit nomen, in quo utrumque Аconstabat. unde Lucanus de Proserpina ait "Hecate pars Аultima nostrae". @1 Р@@&7si potvit manes& nititur exemplis quae inferiora sunt per Аcomparationem, ut ipse videatur iustius velle descendere: nam Or-Аpheus revocare est conatus uxorem, hic vult tantum patrem videre. АOrpheus autem voluit quibusdam carminibus reducere animam con-Аiugis: quod quia implere non potuit, a poetis fingitur receptam iam Аconiugem perdidisse dura lege Plutonis: quod etiam Vergilius osten-Аdit dicendo 'arcessere', quod evocantis est proprie. Р@@&7fidibvsqve canoris& bene sonantibus chordis. 'fidibus' Аautem est a nominativo 'haec fidis', ut sit pyrrichius: nam 'fides' Аiambus est. Р@@&7si fratrem pollvx alterna morte redemit& ut diximus Аsupra, Helena et Pollux de Iove nati inmortales fuerunt, Аnam Castor Tyndarei filius fuit: cuius mortem suo interitu fraterna Аpietas redemit. quod ideo fingitur, quia horum stellae ita se habent, Аut occidente una oriatur altera. et item exemplum per comparatio-Аnem: quod quia pium est, se ad frequentiam contulit dicendo 'itque Аreditque viam totiens'. Р@@&7qvid thesea& durum exemplum, unde nec inmoratus est Аin eo. dicit autem inferos debere patere pietati, qui patuerunt in-Аfanda cupienti: nam hic ad rapiendam Proserpinam ierat cum Piri-Аthoo et illic retentus luit poenas, ut "sedet aeternumque Аsedebit infelix Theseus". Р@@&7magnvm qvid memorem alciden?& melius sic distinguitur, Аlicet quidam legant 'quid Thesea magnum', ut epitheton ei dent, Аqui per se non est magnus: nam Herculem etiam sine epitheto Аmagnum intellegimus. sed melius est 'magnum' dare Herculi, quam @1 Аsacrilego. &7et mi genvs ab iove svmmo& occurrit tacitae quae-Аstioni: hi enim qui descenderant, a diis ducebant originem. Р@@&7arasqve tenebat& rogabant enim deos ararum ansas Аtenentes. Р@@&7sate sangvine divvm& unde Aeneas desiit, inde haec Аsumpsit exordium. Р@@&7facilis descensvs averni& legitur et 'Averno', id est Аad Avernum; sed si 'Averni', inferorum significat et lacum pro Аinferis ponit. Р@@&7noctes atqve dies patet atri ianva ditis& id est Аomni tempore homines in fata concedunt. et hoc poetice: nam Lu-Аcretius ex maiore parte et alii integre docent inferorum Аregna ne posse quidem esse: nam locum ipsorum quem possumus Аdicere, cum sub terris esse dicantur antipodes? in media vero terra Аeos esse nec soliditas patitur, nec $KE/NTRON& terrae: quae si in medio Аmundi est, tanta eius esse profunditas non potest, ut medio sui Аhabeat inferos, in quibus esse dicitur Tartarus, de quo legitur А"bis patet in praeceps tantum tenditque sub umbras, quan-Аtus ad aetherium caeli suspectus Olympum". ergo hanc ter-Аram in qua vivimus inferos esse voluerunt, quia est omnium circu-Аlorum infima, planetarum scilicet septem, Saturni, Iovis, Martis, АSolis, Veneris, Mercurii, Lunae, et duorum magnorum. hinc est @1 Аquod habemus "et novies Styx interfusa coercet": nam Аnovem circulis cingitur terra. ergo omnia quae de inferis finguntur, Аsuis locis hic esse conprobabimus. quod autem dicit 'patet atri Аianua Ditis sed revocare gradum superasque evadere ad auras hoc Аopus hic labor est' aut poetice dictum est aut secundum philoso-Аphorum altam scientiam, qui deprehenderunt bene viventium animas Аad superiores circulos, id est ad originem suam redire: quod dat АLucanus Pompeio ut "vidit quanta sub nocte iaceret Аnostra dies": male viventium vero diutius in his permorari corpo-Аribus permutatione diversa et esse apud inferos semper. ЫББ@@&7pavci qvos aeqvvs amavit ivppiter& tria genera homi-Аnum dicit ad superos posse remeare: quos diligit Iuppiter, hoc est Аhos quos in ortu benignus siderum aspectus inradiat, Iuvenalis А"distat enim, quae sidera te excipiant modo pri-Аmos incipientem edere vagitus": quos prudentia sublevat, nam Аhoc est 'quos ardens evexit ad aethera virtus': item religiosos, quos Аa diis genitos dicit; consequens enim est ut deorum suboles religio-Аnibus vacet. 'diis' autem 'geniti', quia corporibus se infundebant Аpotestates supernae, unde heroes procreabantur. ЫБГ@@&7tenent media omnia silvae& causam reddit cur non fa-Аcilis sit animarum regressus, quia omnia polluta et inquinata sunt: ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ жЫБГГnam per silvas tenebras et lustra significat, in quibus feritas et Аlibido dominantur. Р@@&7cocytvsqve sinv labens circvmflvit atro& fluvius infe-Аrorum {43est}43, dictus $A)PO\ TOU= KWKU/EIN,& id est lugere: nam Homerus sic Аposuit. est autem {43hic}43 locus vicinus Acheronti, de quo diximus supra: @1 Аqui ideo luctuosi esse finguntur, quia, ut exposuimus in primis par-Аtibus libri, haec sacra morte hominis fiebant. ЫБЖ@@&7bis stygios innare lacvs& modo et post mortem. quod Аautem dicit Ovidius Aenean inter deos relatum, non mirum est: Аnam, ut supra diximus, necesse est etiam relatorum inter Аdeos apud inferos esse simulacra, ut Herculis, Liberi patris, Casto-Аris et Pollucis. multi hoc non videntes ad Sibyllam referunt, ut Аdicat: vis me bis inferos cernere, modo et 'cum me lucis Hecate Аpraefecit Avernis', quod est paulo post dictura. quod si est, Аnon bis haec, sed tertio inferos cernet: nam quandoque etiam ipsa Аmorietur. item hi supra dictam non videntes rationem, dicunt de Аse Sibyllam dicere: nam si de Aenea dicat, non eum praevidet deum Аfuturum. quod si est, caruit numine et quemadmodum est de Mi-Аseno vaticinatura? unde referre nos debemus ad id ut dicamus etiam Аpost apotheosin apud inferos remanere simulacra. &7stygios lacvs& АStyx palus quaedam apud inferos dicitur, de qua legimus "di Аcuius iurare timent et fallere numen": quod secundum fabulas Аideo est, quia dicitur Victoria, Stygis filia, bello Gigantum Iovi Аfavisse: pro cuius rei remuneratione Iuppiter tribuit ut dii iurantes Аper eius matrem non audeant fallere. ratio autem haec est: Styx Аmaerorem significat, unde $A)PO\ TOU= STUGEROU=,& id est a tristitia Styx @1 Аdicta est. dii autem laeti sunt semper: unde etiam inmortales, quia А$A)/FQARTOI KAI\ MAKA/RIOI,& {43hoc est sine morte beati}43. hi ergo quia maero-Аrem non sentiunt, iurant per rem suae naturae contrariam, id est Аtristitiam, quae est aeternitati contraria. ideo iusiurandum per Аexecrationem habent. Р@@&7tartara& locus inferorum profundus, de quo Lucanus Аad inferos dicit "cuius vos estis superi". &7insano& magno. Р@@&7accipe qvae peragenda privs& si vis, inquit, reverti, Аaudi observationis praecepta. et sub imagine fabularum docet rectis-Аsimam vitam, per quam animabus ad superos datur regressus. А&7latet arbore opaca avrevs& licet de hoc ramo hi qui de sacris АProserpinae scripsisse dicuntur, quiddam esse mysticum adfirment, Аpublica tamen opinio hoc habet. Orestes post occisum regem Tho-Аantem in regione Taurica cum sorore Iphigenia, ut supra Аdiximus, fugit et Dianae simulacrum inde sublatum haud longe ab АAricia collocavit. in huius templo post mutatum ritum sacrificio-Аrum fuit arbor quaedam, de qua infringi ramum non licebat. Аdabatur autem fugitivis potestas, ut si quis exinde ramum potuisset Аauferre, monomachia cum fugitivo templi sacerdote dimicaret: nam Аfugitivus illic erat sacerdos ad priscae imaginem fugae. dimicandi Аautem dabatur facultas quasi ad pristini sacrificii reparationem. Аnunc ergo istum inde sumpsit colorem. ramus enim necesse erat Аut et unius causa esset interitus: unde et statim mortem subiungit АMiseni: et ad sacra Proserpinae accedere nisi sublato ramo non Аpoterat. inferos autem subire hoc dicit, sacra celebrare Proserpinae. Аde reditu autem animae hoc est: novimus Pythagoram Samium Аvitam humanam divisisse in modum &7y& litterae, scilicet quod prima @1 Аaetas incerta sit, quippe quae adhuc se nec vitiis nec virtutibus Аdedit: bivium autem &7y& litterae a iuventute incipere, quo tempore Аhomines aut vitia, id est partem sinistram, aut virtutes, id est Аdexteram partem sequuntur: unde ait Persius "traducit Аtrepidas ramosa in compita mentes". ergo per ramum virtutes Аdicit esse sectandas, qui est &7y& litterae imitatio: quem ideo in silvis Аdicit latere, quia re vera in huius vitae confusione et maiore parte Аvitiorum virtus et integritas latet. alii dicunt ideo ramo aureo in-Аferos peti, quod divitiis facile mortales intereunt. Tiberianus "aurum, Аquo pretio reserantur limina Ditis". Р@@&7lento vimine& flexili, ut "lenta quibus torno facili Аsuperaddita vitis": alias gravi. Р@@&7ivnoni infernae& Proserpinae, ut "sacra Iovi АStygio". &7dictvs& dicatus. Р@@&7et obscvris clavdvnt convallibvs vmbrae& re vera Аenim nemus Aricinum densum est. Р@@&7sed non ante datvr& sive iustis sive iniustis. sic intel-Аlegentes removebimus quaestionem: hinc enim dicit "longo Аpost tempore visum". ex eo enim quod dicit descendisse aliquos, Аramum quoque depositum esse significat. &7tellvris operta& se-Аcundum eos qui dicunt inferos in medio esse terrarum: quos Iuve-Аnalis dicit putari esse sub terris, ut "esse aliquos manes Аet subterranea regna". ЫБО@@&7pvlchra& quae rapi meruit. &7svvm& sibi carum. Р@@&7non deficit alter& ne diceret ab his, qui primo descen-Аderunt, esse sublatum. @1 Р@@&7frondescit& in naturam redit. et honeste locutus est Аdicens: habet frondes sui metalli. Р@@&7alte vestiga ocvlis& require omni intentione. &7rite А&7repertvm carpe& 'rite carpe', {43id est cum observatione,}43 non 'rite Аrepertum'. ЫБУ@@&7si te fata vocant& hoc est, si quem fata vocant facile Аsequitur. Р@@&7poteris& poterit quis. tertiae enim personae significatio-Аnem ad secundam transtulit et generaliter loquitur: nam ut de АAenea dicat non procedit. si enim dubitat, caret deo nec potest de АMiseno vaticinari. &7dvro ferro& et genus esse potest et species. Р@@&7praeterea& ac si diceret: est et alia opportunitas descen-Аdendi ad inferos, id est Proserpinae sacra peragendi. duo autem Аhorum sacrorum genera fuisse dicuntur: unum necromantiae, quod АLucanus exsequitur, et aliud sciomantiae, quod in Homero, quem АVergilius sequitur, lectum est. sed secundum Lucanum in necro-Аmantia ad levandum cadaver sanguis est necessarius, ut А"pectora tunc primum ferventi sanguine supplet", in scio-Аmantia vero, quia umbrae tantum est evocatio, sufficit solus inter-Аitus: unde Misenus in fluctibus occisus esse inducitur. &7tibi& ideo Аaddidit 'tibi', ne 'amici' posset etiam ad Sibyllam referri. Р@@&7incestat& polluit. et incestum est quaecumque pollutio. Р@@&7pendes& sollicitus es, ut "ipse manu multo @1 Аsuspensum numine ducit". et proprie pendere est desiderare Аaliquid audire, ut "pendetque iterum narrantis ab ore". Р@@&7sedibvs hvnc refer ante svis& apud maiores, ut supra Аdiximus, omnes in suis domibus sepeliebantur, unde ortum Аest ut lares colerentur in domibus: unde etiam umbras larvas voca-Аmus {43a laribus}43, nam dii penates alii sunt. inde est quod etiam Dido Аcenotaphium domi fecit marito. ergo aut secundum istum locutus Аest morem, quamvis adhuc Troiani domos non habuerint: aut dicit, Аrefer hunc naturalibus sedibus, id est terrae: nam in aqua perierat. Аverum tamen illud est, ut intellegamus eam dicere, sepeli eum: Аnam sepulcrum sedes vocatur: Horatius "nulla certior tamen Аrapacis Orci sede destinata divitem manet erum", Vergilius А"et nunc servat honos sedem tuus ossaque nomen". А{43vel 'suis', quoniam eiusdem nominis locum habiturus sit.}43 persuadet Аautem sepulturam, ut possit recentis cadaveris uti anima, ut ait АLucanus "non in tartareo latitantem poscimus antro Аadsuetamque diu tenebris, modo luce fugata descendentem Аanimam: primo pallentis hiatu haeret adhuc Orci". Р@@&7piacvla svnto& ad expiationem pollutionis, quae fuerat Аnata morte Miseni. Р@@&7sic demvm& ad postremum, hoc est novissime. et haec Аparticula tam apud Vergilium, quam apud omnes idoneos auctores Аhoc significat, licet in aliis diversa significet. &7lvcos stygis et А&7regna invia vivis aspicies& Seneca scripsit de situ et {43de}43 sacris @1 АAegyptiorum. hic dicit circa Syenen, extremam Aegypti partem, Аesse locum, quem Philas, hoc est amicas, vocant ideo quod illic Аest placata ab Aegyptiis Isis, quibus irascebatur quod membra Аmariti Osiridis non inveniebat, quem frater Typhon occiderat. quae Аinventa postea cum sepelire vellet, elegit vicinae paludis tutissimum Аlocum, quam transitu constat esse difficilem; limosa enim est et Аpapyris referta {43et alta}43. ultra hanc est brevis insula, inaccessa ho-Аminibus, unde Abatos appellata est: Lucanus "hinc Aba-■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ жЫБЪИНtos, quam nostra vocat veneranda vetustas". haec palus Styx Аvocatur, quod tristitiam transeuntibus gignit. sane ad illam insu-Аlam ab his qui sacris inbuti sunt, certis transitur diebus. lectum Аest etiam quod vicini populi cadavera suorum ad alteram regionem Аtransferunt; sed si quis forte in fluvio pereat nec eius inveniatur Аcadaver, post centum ei annos ultima persolvuntur. hinc est tractum А"centum errant annos volitantque haec litora circum". А&7et regna invia& quae contra naturam fiunt non adserunt prae-Аiudicium generalitati: unde ait 'invia regna', licet et Hercules alii-Аque transierint et sit transiturus Aeneas. sic dictum est et illud А"evaditque celer ripam inremeabilis undae". ЫБЬ@@&7maesto vvltv& propter mortem amici et rami inquisitio-Аnem. &7defixvs lvmina& defixa lumina habens, per quod tristitia Аmentis ostenditur. Р@@&7ingreditvr& pro graditur: vacat praepositio, ut А"ingrediturque solo et caput inter nubila condit". ЫБЯ@@&7paribvs cvris vestigia figit& aut simili sollicitudine Аdetentus incedit: aut 'figit vestigia', id est stat subito, quod cogi-Аtantes facere consuerunt. @1 Р@@&7mvlta inter sese vario sermone serebant& hic pro-Аprie dictus est sermo, qui inter utrumque seritur. ЫБг@@&7indigna morte& miserabili, non congrua eius meritis: vel Аpropter animae etiam extinctionem elementi contrarietate. ЫБе@@&7martemqve accendere cantv& hemistichium hoc dicitur Аaddidisse dum recitat. ЫБи@@&7vita spoliavit& ad bellum retulit, in quo victis tollun-Аtur exuviae. ЫБк@@&7non inferiora secvtvs& ubique Aenean Hectori conparat, Аut "ambo animis, ambo insignes praestantibus Аarmis". Р@@&7cava dvm personat aeqvora concha& aut personare Аfacit: aut hysterologia est, dum per cava aequora sonat. Р@@&7demens& inprovidus, qui non consideravit etiam deos in Аaemulationem posse descendere. Р@@&7aemvlvs& modo 'eiusdem rei studiosus', alias 'inimicus' Аinvenitur. &7exceptvm& oppressum insidiis: quo sermone ostendit Аeum tantae fuisse virtutis, ut ne a numine quidem nisi insidiis Аopprimeretur. &7triton& paenultima accentum habet, nam Tritonis Аfacit: si enim ultima habeat, Tritontis facit, quod non procedit: ut АDemophoon, Demophoontis. ЫБп@@&7ergo& aut quia talis perierat, aut quia sic fuerat inter-Аemptus. Р@@&7praecipve pivs aeneas& ubique Aenean supra ceteros Аinducit mortem cuiuslibet dolere, ut "nunc Amyci casum @1 Аgemit", item "casuque animum concussus amici". hinc Аei dat circa sepulturam etiam sordida officia, quae in aliis denegat Аlocis. qui enim de pietatis generibus scripserunt primum locum in Аsepultura esse voluerunt: unde cum pontificibus nefas esset cadaver Аvidere, magis tamen nefas fuerat si visum insepultum relinquerent. Аgenus autem fuerat sepulturae iniectio pulveris: unde est А"aut tu mihi terram inice". Horatius "non est mora longa; lice-Аbit iniecto ter pulvere curras". Р@@&7aramqve sepvlcri& pyram dicit, quae in modum arae Аconstrui lignis solebat: nam et sequitur 'congerere arboribus cae-Аloque educere certant'. et aram, quae ante sepulcrum fieri con-Аsuevit, intellegere non possumus, ut "stant manibus Аarae", cum nondum facta sit funeratio, quae praecedit sepulcrum. АProbus tamen et Donatus de hoc loco requirendum adhuc esse Аdixerunt. Р@@&7caeloqve edvcere certant& ut hoc faciant mente per-Аtractant: nam adhuc ituri ad silvas sunt. Р@@&7itvr& 'eo' e brevis est, 'itur' i longa invenitur. ergo Аquia hoc verbum breve est in origine et in declinatione fit longum, Аideo certa eius natura nec in temporibus nec in participiis inveni-Аtur: nam cum 'itur' longa sit, 'iturus' brevis invenitur, ut А"superumque in lumen ituras". multi tamen temptant dicentes А'itur' propter 'eo', quae prima verbi origo est, per diphthongon Аscribi debere: quod non procedit, quia diphthongos semper longa Аest, 'i' autem et produci potest et corripi. hinc est quod 'fortuitus' @1 Аi et producit et corripit: Iuvenalis "non quasi fortui-Аtus nec ventorum rabie, sed iratus cadat in terras et Аiudicet ignis", contra Horatius "nec fortuitum spernere cespi-Аtem leges sinebant". hic enim nisi i littera longa sit, non stat Аversus. et hoc protulimus exemplum unius sermonis, ne quis dicat А'iturus' et 'itur' ideo variam habere naturam propter temporum Аvarietatem: unde melius est, ut diximus, originis considerare ratio-Аnem. sane 'fortuitus' ab eundo est et a fortuna conpositum. Р@@&7procvmbvnt piceae& picea secundum Plinium in naturali Аhistoria quinta species cedri est: nam cedria dicta est quasi $KAIOME/-А$NHS DRUO\S U(GRO\N,& id est arboris umor ardentis. ЫБ╖@@&7nec non aeneas& bona oeconomia venitur ad ramum. Р@@&7accingitvr armis& instruitur officiis. ЫБ║@@&7forte precatvr& vacat 'forte': et est versus de his qui Аtibicines vocantur, quibus datur aliquid ad solam metri sustenta-Аtionem, ut "nunc dextra nunc ille sinistra": nec enim Аpossumus intellegere eum fortuitu rogasse. Р@@&7si& adverbium rogantis et optantis est per se plenum, Аsicut et 'o', quamquam neoterici haec iungant et pro uno ponant: АPersius "o si ebulliat patruus, praeclarum funus! Аet o si". Р@@&7qvando& siquidem. et 'nimium vere' cum ingenti dixit Аadfectu, quasi mors praedicta falsa esse debuerit. ЫБ╛@@&7cvm forte colvmbae& auguria aut oblativa sunt, quae Аnon poscuntur, aut inpetrativa, quae optata veniunt. hoc ergo quia @1 Аoblativum est, ideo dixit 'forte'. bene autem a columbis Aeneae Аdatur augurium, et Veneris filio et regi: nam ad reges pertinet Аcolumbarum augurium, quia numquam solae sunt, sicut nec reges Аquidem. Р@@&7ipsa svb ora& perite, ne si longius volarent, non ad eum Аpertinere viderentur: nam moris erat ut captantes auguria certa Аsibi spatia designarent, quibus volebant videnda ad se pertinere. ЫБ┴@@&7maternas& Veneri consecratas, propter fetum frequentem Аet coitum. Р@@&7si qva via est& si est ratio. et iam ex hoc loco esse in-Аcipit inpetrativum quod fuerat oblativum. &7cvrsvmqve per avras& А'cursum' vocavit impetum et eundi officium: nam et navium cursum Аdicimus. ЫБ─@@&7ne defice rebvs& ne desere in rebus incertis. et bene Аin silvis invocat matrem, quam iam scit sibi visam esse habitu Аvenatricis, ut in primo legimus. Р@@&7sic effatvs& proprie effata sunt augurum preces: unde Аager post pomeria, ubi captabantur auguria, dicebatur effatus. А&7vestigia pressit& quia ad captanda auguria post preces inmobiles Аvel sedere vel stare consueverant. Р@@{43&7observans qvae signa ferant& servare enim et de caelo et de Аavibus verbo augurum dicitur.}43 &7qvo tendere pergant pascentes& Аhinc iam optimum significatur augurium, quod pascebant. nam Ro-Аmani moris fuit et in comitiis agendis et in bellis gerendis pullaria Аcaptare auguria. unde est in Livio quod cum quidam cupidus belli Аgerendi a tribuno plebis arceretur ne iret, pullos iussit adferri: qui @1 Аcum missas non ederent fruges, inridens consul augurium ait 'vel Аbibant', et eos praecipitavit in Tiberim: inde navibus victor revertens А[ad Africam tendens] in mari cum omnibus quos ducebat extinctus Аest. multi 'pascentes' distingunt, et absolutus est sensus. alii dicunt А'pascentes volando' et referunt ad naturam columbarum, quae exi-Аlientes pascere consuerunt. alii 'volando' ambulando dicunt: vola Аenim dicitur media pars pedis sive manus. Р@@&7prodire& prodibant: infinitus pro indicativo. ЫБ╔@@&7grave olentis& male olentis: alibi bene olentis, ut "et Аgraviter spirantis copia thymbrae floreat". Р@@&7liqvidvmqve per aera lapsae& non est ae+ris perpetuum Аepitheton, sed purum {43et incorruptum}43 ait Averni comparatione. dicit Аautem eas alte volasse ad vitandum Averni odorem. Р@@&7svper arbore sidvnt& secundum antiquam licentiam. Р@@&7avri avra& splendor auri: Horatius "tua ne retardet Аaura maritos", id est splendor. hinc et aurum dicitur a splendore, Аqui est in eo metallo: hinc et aurarii dicti, quorum favor splen-Аdidos reddit. Р@@&7brvmali frigore viscvm& bene 'brumali' addidit: tunc Аenim maturum est et auri imitatur colorem, nam nova fronde viret. Аquod, ut ait Plinius in naturali historia, de fimo tur-Аdelarum in certis arboribus nascitur: unde Plautus "ipsa sibi avis Аmortem creat". @1 ЫБ╧@@&7teretis trvncos& 'teres' est rotundum aliquid cum pro-■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ жЫБ╧Вceritate, ut "incumbens tereti Damon sic coepit olivae". Ho-Аratius "brachia et vultum teretesque suras integer laudo". ЫБ╥@@&7extemplo& bene verbo usus est augurum, ut diximus Аsupra. Р@@&7cvnctantem& aliud pendet ex alio: 'cunctantem', quia 'avi-Аdus', ut ostendat tantam fuisse avellendi cupiditatem, ut nulla ei Аsatisfacere posset celeritas: nam tardantem dicere non possumus Аeum qui fataliter sequebatur. alii 'cunctantem' ad auri naturam Аreferunt, id est mollem, quia paulatim frangitur et lentescit. alii А'cunctantem' gravem dicunt, ut "glaebas cunctantes crassaque Аterga expecta". Р@@&7nec minvs& nihilo minus ille deflebatur. &7interea& dum Аitur ad silvas. Р@@&7ingrato& tristi, ut gratum laetum aliquid dicimus. alii А'ingrato' dicunt gratiam non sentienti. Р@@&7pingvem& aut de Graeco transtulit $LIPARA\N& magnam: aut Аhypallage est, hoc est de pinguibus taedis. Р@@&7frondibvs atris& aptis ad funera. Р@@&7ante cvpressos constitvvnt& cupressus adhibetur ad Аfunera, vel quod caesa non repullulat, vel quod per eam funestata Аostenditur domus, sicut laetam frondes indicant festae. Varro tamen Аdicit pyras ideo cupresso circumdari propter gravem ustrinae odo-Аrem, ne eo offendatur populi circumstantis corona, quae tamdiu Аstabat respondens fletibus praeficae, id est principi planctuum, Аquamdiu consumpto cadavere et collectis cineribus diceretur novis-Аsimum verbum 'ilicet', quod ire licet significat: unde est А"dixitque novissima verba". @1 ЫБ┌@@&7pars calidos latices& Plinius in naturali historia dicit Аhanc esse causam ut mortui et calida abluantur et per intervalla Аconclamentur, quod solet plerumque vitalis spiritus exclusus putari Аet homines fallere. denique refert quendam superpositum pyrae Аadhibitis ignibus erectum esse nec potuisse liberari. unde et serva-Аbantur cadavera septem diebus, et calida abluebantur, et post ulti-Аmam conclamationem conburebantur: unde traxit Terentius "desine, Аiam conclamatum est". &7aena vndantia flammis& hoc est per Аflammas: alibi "nec iam se capit unda: volat vapor Аater ad auras". Р@@&7lavant frigentis et vngvnt& versus Ennii, qui ait "Tar-Аquinii corpus bona femina lavit et unxit". Р@@&7defleta& participium ab eo quod est 'fleor', si tamen Аinveniatur; alias sine verbi origine esse dicemus. Р@@&7pvrpvreas& ad imitationem sanguinis, in quo est anima, Аut diximus supra: ut "purpuream vomit ille Аanimam". &7velamina nota& vel ipsi cara, vel animae: ex notitia Аenim gignitur caritas, ut "hic inter flumina nota". Р@@&7feretro& graece dixit, nam {43latine}43 capulus dicitur a ca-Аpiendo: unde ait Plautus "capularis senex", id est capulo vicinus. Аet 'subiere feretro' ut "subeunt muro". Р@@&7more parentvm& propinquioribus enim virilis sexus hoc Аdabatur officium. Р@@&7facem& de fune, ut Varro dicit: unde et funus dictum est. Аper noctem autem urebantur: unde et permansit ut mortuos faces Аantecedant. Р@@&7fvso crateres olivo& diis superis tantum libabant, in-Аferis vero sacrificantes etiam vasa in ignem mittebant, unde ait @1 А'crateres': quod etiam Statius in Archemori sepultura commemorat. А'olivum' autem ab oliva dixit: nam oleum ab olea dicitur. Р@@&7flamma qvievit& pyrae ingentis, quia, ut in quarto Аdiximus, pro qualitate personae pyrae fiebant. sepulcra etiam vel Аminora vel magna faciebant. ЫБф@@&7ossaqve lecta& aut collecta, aut lecta ideo quia, ut supra Аdiximus, nobiles numquam soli conburebantur, sed cum Аdilectis equis vel canibus vel famulo. Р@@&7ter socios& aut saepius, aut re vera ter: licet enim a Аfunere contraxerint pollutionem, tamen omnis purgatio ad superos Аpertinet, unde et ait inparem numerum: aut quia hoc ratio exigit Аlustrationis. &7circvmtvlit& purgavit. antiquum verbum est. Plau-Аtus "pro larvato te circumferam", id est purgabo: nam lustratio Аa circumlatione dicta est vel taedae vel sulphuris. Iuvenalis А"si qua darentur sulphura cum taedis". Р@@&7spargens& quia res aguntur infernae. in secundo АAeneas deos portaturus ait "donec me flumine vivo abluero". Аhic enim erat mos, ut diximus supra. &7felicis olivae& arboris Аfestae. sed moris fuerat ut de lauro fieret. sane dicit Donatus quod Аhoc propter Augustum mutavit. nam nata erat laurus in Palatio Аeo die, quo Augustus: unde triumphantes coronari consueverant. Аpropter quam rem noluit laurum dicere ad officium lugubre per-Аtinere. Р@@&7novissima verba& id est 'ilicet': nam 'vale' dicebatur post Аtumuli quoque peracta sollemnia. @1 ЫБщ@@&7svaqve arma viro& ipsi cara sculpsit in saxo: nam supra Аea iam legimus concremata. &7remvmqve tvbamqve& quia et bel-Аlator et remex fuerat. licet possimus etiam solam tubam accipere: Аremus enim dicitur lorum, quod continet tubam. Р@@&7monte svb aerio& in ae+rio: nam supra est positus. 'ae+rium' Аautem alii altum dicunt, alii nomen montis antiquum volunt: unde Аest 'qui nunc Misenus ab illo dicitur'. ЫБь@@&7praecepta sibyllae& ut "duc nigras pecudes, ea Аprima piacula sunto". Р@@&7spelvnca alta fvit& qua ad inferos descendebatur, non Аubi fuerat Sibylla vaticinata. Р@@&7scrvpea& lapillosa: nam scrupus proprie est lapillus bre-Аvis, qui {43incedentibus inpedimento est et}43 pressus sollicitudinem creat: Аunde etiam scrupulus dictus est. &7lacv nigro& aut alto: aut vere Аnigro inferorum vicinitate. &7tvta& autem, quia hinc lacu, hinc Аcingitur silvis. dicit autem locum, quem nunc doliola vocant. Р@@&7volantes& volucres: participium pro nomine posuit, ut А"plurimus Alburnum volitans cui nomen asilo est": licet illic Аsit etiam altera figura. sane sciendum Lucretium et alios physicos Аdicere ae+rem corporeum esse, unde et aves sustinet; sed hunc cedere Аvapori sulphureo, unde aves in illis locis desertae ae+re, quo portari Аsolent, concidunt non odore, sed pondere: quod potest esse veri Аsimile, quia altius in eodem loco possunt volare, ut "tollunt Аse celeres liquidumque per ae+ra lapsae". ЫБё@@&7ad convexa& caeli curvitatem. ЫБЇ@@&7invergit vina sacerdos& in quarto ait "media inter Аcornua fundit". et fundere est supina manu libare, quod fit in Аsacris supernis; vergere autem est conversa in sinistram partem Аmanu ita fundere, ut patera convertatur, quod in infernis sacris fit. @1 Аhaec autem pertinent ad victimarum explorationem, ut, si non stu-Аpuerint, aptae probentur. ЫБў@@&7voce vocans& non verbis, sed quibusdam mysticis sonis: Аnam varie numina invocabantur, quod aperte Lucanus expressit, ut А"latratus habet illa canum gemitusque luporum: Аquod stridunt ululantque ferae, quod sibilat anguis expri-Аmit et planctus fractaeque tonitrua nubis: tot rerum vox Аuna fuit". &7caeloqve ereboqve potentem& hoc est quod ait А'Hecaten', ut plenum numen ostenderet. Р@@&7svpponvnt cvltros& id est victimas caedunt. fuit autem Аverbum sacrorum, in quibus mali ominis verba vitabant. hinc est Аquod et mactare dicebatur, quod magis augere significat. dicimus Аautem 'hic culter, cultri': nam 'cultellus' diminutivum est, 'cultel-Аlum' penitus Latinum non est. Р@@&7svccipivnt& antique, nam modo 'suscipiunt' dicimus. Р@@&7matri evmenidvm& id est Nocti, ut "hunc Аmihi da proprium, virgo sata Nocte, laborem". et Eumenides Аdicuntur $KATA\ A)NTI/FRASIN&, cum sint inmites. &7magnaeqve sorori& Аid est Terrae: nam, ut supra diximus, nihil est aliud nox Аnisi umbra terrarum. Р@@&7ense ferit& ut eum contra umbras haberet consecratum. Аhinc est quod ei dicit Sibylla 'tuque invade viam vaginaque Аeripe ferrum', item "strictamque aciem venientibus of-Аfert". hoc autem etiam Homerus dicit. &7sterilemqve tibi pro-А&7serpina vaccam& deae congruam, numquam enitenti. Р@@&7noctvrnas aras& quae tota nocte arderent. &7inchoat& Аautem perficit. et est verbum sacrorum. @1 Р@@&7solida inponit tavrorvm viscera flammis& non exta Аdicit, sed carnes, nam 'viscera' sunt quicquid inter ossa et cutem Аest: unde etiam visceratio dicitur, ut diximus supra. ergo Аper 'solida viscera' holocaustum significat, quod detractis extis arae Аsuperinponebatur. quae nonnumquam abluta et elixa etiam ipsa red-Аdebantur: unde infert 'fundens ardentibus extis'. quamquam alii pro Аparte totum velint, ut per exta totum animal intellegatur. ЫБ @@&7primi svb lvmina solis et ortvs& atqui haec sacra, ut ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ жЫБ Вdicunt, per noctem fiebant. sed locutus est secundum Romanum Аritum, quo dies creditur a medio noctis incipere: illo autem loco, Аquo dicit 'nox ruit Aenea', non venit, sed finitur significat. Аquamquam alii dicant sacra haec a medio die incipere et perduci Аusque ad mediam noctem: quod si est, 'nox ruit' potest venit Аsignificare. ЫВБ@@&7visaeqve canes vlvlare& ita numinis ostendebatur ad-Аventus. 'canes' autem Furias dicit Lucanus "Stygiasque Аcanes in luce superna destituam", sicut etiam diximus supra. А'ululare' autem et canum et Furiarum est. Р@@&7adventante dea& ipsa scilicet Proserpina. &7profani& Аqui non estis initiati, $A)MU/HTOI, BE/BHLOI. Р@@&7totoqve absistite lvco& hoc est, non tantum a spe-Аlunca, sed ab omni luci vicinitate discedite. Р@@&7invade viam& ingredere. ЫВЖ@@&7fvrens& deo plena: aut certe similis furenti. ЫВИ@@&7dii qvibvs imperivm est animarvm& plenus locus alta Аsapientia. de qua varie disserunt philosophi: nam dicunt per alios Аanimas ad inferos duci, ut "hac animas ille evocat АOrco pallentes, alias sub Tartara tristia mittit"; item per @1 Аalios transferri, ut "navita sed tristis"; per alios purgari, Аut "aliae panduntur inanes suspensae ad ventos"; per Аalios vero ad summa revocari, ut "Lethaeum ad fluvium Аdeus evocat agmine magno". sciens ergo de deorum imperio Аvarias esse opiniones, prudentissime tenuit generalitatem. ex maiore Аautem parte Sironem, id est magistrum suum Epicureum sequitur. Аhuius autem sectae homines novimus superficiem rerum tractare, Аnumquam altiora disquirere. &7vmbraeqve silentes& secreta infe-Аrorum semper silentia: nam hominum umbrae loquuntur. hinc est А"quae sacra silentia norunt". invocat autem summum bonum, Аquod in silentio constare manifestum est. Р@@&7et chaos& elementorum confusio. invocat autem rerum Аprimordia, quae in elementorum fuerunt confusione. per Phlege-Аthonta, inferorum fluvium, ignem significat: nam $FLO\C& graece, latine Аignis est; unde secundum Heraclitum cuncta procreantur. et re vera Аsine calore nihil nascitur, adeo ut de septentrione dicat "sterili Аnon quicquam frigore gignit". &7loca nocte silentia late& Аaut hoc est quod supra ait 'umbraeque silentes', aut vult ostendere, Аesse partem mundi, in qua perpetuae sunt tenebrae. cum enim Аprobatum sit quod legimus "et minima contentos nocte Bri-Аtannos", sphaerae exigit ratio, ut e contrario sit regio noctibus Аvacans. Р@@&7sit mihi fas avdita loqvi& de alta dicturus prudentia Аmiscet poeticam licentiam. &7sit nvmine vestro& concedatur a Аvestro numine. Р@@&7alta terra et caligine mersas& bene iunxit: ex terris Аenim caligo procreatur, id est umbra. Р@@&7obscvri sola svb nocte& aut hypallage est 'sub obscura Аnocte soli ibant': aut 'sub sola nocte', id est ubi nihil aliud est Аpraeter noctem. Р@@&7domos vacvas& nostri mundi comparatione: simulacra Аenim illic sunt, quae inania esse non dubium est. &7inania regna& Аinanium: per quod ostenditur vacuum. @1 Р@@&7inceptam& alii 'incertam' legunt, illuc tamen recurrit; Аnam 'incertam' incipientem, id est minorem significat. &7lvce А&7maligna& obscura: nam malignum est proprie angustum, ut А"aditusque maligni", id est minores, obscuri. sane sciendum, Аlunae, licet minoris, commemoratione ostendere eum, fuisse illic Аaliquid lucis: nam aliter omnia, quae dicturus est, videre non Аpoterant. Р@@&7vbi& quando: nam non est loci, sed temporis. Р@@&7nox abstvlit atra colorem& hoc et videmus et tracta-Аtur ab Epicureis, rebus tollere noctem colorum varietatem: unde Аetiam apud inferos omnia nigra esse dicuntur. contra hos Aca-Аdemici una re pugnant: nam squamas piscium dicunt lucere per Аnoctem. Р@@&7vestibvlvm& ut Varro dicit, etymologiae non habet pro-Аprietatem, sed fit pro captu ingenii: nam vestibulum, ut supra Аdiximus, dictum ab eo, quod ianuam vestiat. alii dicunt Аa Vesta dictum per inminutionem: nam Vestae limen est consecra-Аtum. alii dicunt ab eo, quod nullus illic stet; in limine enim solus Аest transitus: quomodo vesanus dicitur non sanus, sic vestibulum Аquasi non stabulum. &7favcibvs orci& deum posuit pro loco, ut АIovem dicimus et ae+rem significamus: Horatius "manet sub Iove Аfrigido venator". Orcum autem Plutonem dicit: nec enim per АCharonta possumus intellegere inferos dictos, quia minor potestas Аpro imperio numquam ponitur, sed illa quae tenet imperium. ergo @1 Аalter est Charon: nam Orcus idem est Pluton, ut in Verrinis indicat АCicero dicens "ut alter Orcus venisse Hennam et non Proser-Аpinam, sed ipsam Cererem rapuisse videatur". alibi ait "qua АDitem patrem emersisse ab inferis putant". dicimus autem Аet hic Dis et hic Ditis. Р@@&7lvctvs et vltrices posvere cvbilia cvrae& ea dicit Аesse in aditu inferorum, quae vicina sunt morti; aut quae post Аmortem creantur; aut quae in morte sunt, ut pallorem. luctus enim Аpost mortem est. &7cvrae& conscientiae, quae puniunt semper Аnocentes. Р@@&7tristis& severa, quae gignit severitatem. Cicero "iudex Аtristis et integer". Р@@{43&7malesvada fames& quae impellit homines interdum ad inli-Аcita.}43 &7tvrpis egestas& quae turpes facit. et quasi harum rerum Аimagines facit, quas dicit esse apud inferos ideo, quia in quem ista Аconcurrunt, sit mortalis necesse est: unde deos inmortales dicunt, Аqui ista non sentiunt quibus mors creatur. Р@@{43&7terribiles visv formae& omnes scilicet quas supra dixit.}43 Р@@&7consangvinevs leti sopor& secundum Homerum: {43vel iuxta Аillud "dulcis et alta quies placidaeque simillima mortis"}43. А&7mala mentis gavdia& generaliter omnium scelerum dicit, ac si Аdiceret 'malae mentis gaudia': {43ut cum male fecerunt gaudeant}43. Р@@{43&7mortifervmqve adverso in limine bellvm& mire %cum omnia @1 Аin vestibulo, bellum vero in limine ipso posuit, quoniam nulla maior Аest mortis causa quam bellum. et est familiare epitheton.}43 Р@@&7evmenidvm thalami& Furiae numquam nupserunt: unde Аthalamos accipiamus in quibus natae sunt. alii thalamos dicunt, Аqui facti sunt auctoribus Furiis, {43in quibus adulteria et caedes ad-Аmiserunt}43: sed non procedit, quia ait 'terribiles visu formae'. et ut Аnon videatur esse contrarium quia Furias paulo post alibi Аdicit esse: nam possunt hic natae esse, et alibi manere, et alibi Аofficium exercere poenarum. Р@@{43&7crinem vittis innexa& ut "scissa comam" et А"oculos suffusa".}43 Р@@&7in medio& aut vestibulo: aut absolutum est, et intellegi-Аmus hanc esse eburneam portam, per quam exiturus {43Aeneas}43 est. Аquae res haec omnia indicat esse simulata, si et ingressus et exitus Аsimulatus est et falsus. Р@@&7vlmvs opaca, ingens& distinguenda sunt ista propter duo Аepitheta. {43et quidam tradunt ideo in ulmo somnia inducta, quod vino Аgravati vana somnient et ulmus apta sit viti: et ideo apud inferos rem Аinanem * * * &7pandit& non aperit, sed expandit, id est extendit. et А[2dicunt]2 quidam 'pandit' ab eo, quod est 'aperit' venire; nam quod Аapertum, est latius diffusum: hinc est "patulae recubans sub teg-Аmine fagi".}43 &7vvlgo& temere, passim, catervatim. {43an 'vulgo ferunt'?}43 Р@@{43&7vana tenere& utrum $KAQO/LOU,& an quae ex his vana sunt? Аet duo somniorum genera putantur: unum de caelo, ut "visa Аdehinc caelo facies delapsa parentis Anchisae", quod est verum, Аaliud ab inferis, quod est vanum.}43 &7foliisqve svb omnibvs hae-А&7rent& qui de somniis scripserunt dicunt, quo tempore folia de ar-Аboribus cadunt, vana esse somnia: quod per transitum tetigit. 'vana' @1 Аautem ideo, quia ab inferis; nam vera mittunt superi. Homerus А$KAI\ GA/R T' O)/NAR E)K *DIO/S E)STI/N&: {43somnium de Iove.}43 ЫВЮ@@&7centavri in foribvs stabvlant& bene 'in foribus', quia Аea quae contra naturam possunt creari, statim pereunt. {43aut ideo in Аaditu monstra sunt posita, ut propter hoc terribiliora essent inferis.}43 А'stabulant' autem habitant. et usurpative dixit, ut 'populat', luctat; Аnam stabulor dicimus. et bene adlusit, quia ex parte equi sunt. АCentauri autem Ixionis et nubis filii sunt. Ixion enim amatam АIunonem de stupro interpellavit. illa confessa Iovi est, et ex eius Аvoluntate nubem ei in suam formam conversam obtulit, unde ferun-Аtur nati esse Centauri. &7scyllaeqve biformes& bene plurali usus ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ жЫВЮИКest numero: nam et illa Nisi secundum alios in avem conversa est, Аsecundum alios in piscem. ergo etiam ipsa biformis fuit, sicut haec Аin Siciliae freto. dictum autem est per poetae scientiam {43vel licen-Аtiam. quidam pluralem numerum pro singulari positum volunt: nam Аquae in avem conversa est nihil terroris habet. harum sane fabulae in Аbucolicis plenius narratae sunt.}43 Р@@&7centvmgeminvs briarevs& centies duplex: secundum fa-Аbulas ipse {43etiam dictus}43 est Aegaeon. {43qui, ut non nulli tradunt, pro Аdiis adversus Gigantes bella gessit, ut vero alii adfirmant, contra deos Аpugnavit eo maxime tempore quo inter Iovem et Saturnum de caelesti Аregno certamen fuit: unde eum a Iove fulmine ad inferos tradunt esse Аtrusum. alii dicunt, cum Iuno et Minerva et Neptunus ceterique dii АIovem ligare vellent, a Thetide Briareum adhibitum Iovem vinculis Аexemisse.}43 &7ac belva lernae& hydram dicit, {43serpentem inmanis @1 Аmagnitudinis,}43 quae fuit in Lerna Argivorum palude; sed latine Аexcetra dicitur, quod uno caeso tria capita excrescebant. {43cum saepe Аamputata triplarentur, admoto ab Hercule incendio consumpta narratur, Аcuius felle Hercules sagittas suas tinxisse dicitur.}43 sed constat hydram Аlocum fuisse evomentem aquas, vastantes vicinam civitatem, in quo Аuno meatu clauso multi erumpebant: quod Hercules videns loca Аipsa exussit et sic aquae clausit meatus; nam hydra ab aqua dicta Аest. potuisse autem hoc fieri ille indicat locus, ubi dicit "{43omne per Аignem}43 excoquitur vitium atque exudat inutilis umor". {43et Аutrum hic distinctio plena sit, an 'horrendum stridens' inferioribus Аiungendum sit? stridere enim bene Chimaerae datur, quae et serpentes Аhabet et flammas.}43 Р@@{43&7horrendvm stridens& pro 'horrende': adverbium qualitatis deri-Аvatum in nomen.}43 &7flammisqve armata chimaera& {43Typhonis et АEchidnae filia,}43 ore leo, postremis partibus draco, media caprea Аsecundum fabulas fuit. re vera autem mons est Ciliciae, cuius hodie-Аque ardet cacumen, iuxta quod sunt leones; media autem pascua Аsunt, {43quae capreis abundant}43; ima vero montis serpentibus plena. Аhunc Bellerophontes habitabilem fecit, unde Chimaeram dicitur Аoccidisse. Р@@&7gorgones& {43hae}43 Gorgones {43Phorci filiae}43 tres fuerunt in ex-Аtrema Africa circa Atlantem montem, quae omnes unum oculum Аhabebant, quo invicem utebantur. {43quarum nomina haec fuerunt}43 АStheno, Euryale, Medusa. {43sed Medusa, erecta favore Neptuni, ausa @1 Аest crines suos Minervae capillis praeferre: qua re indignata dea, crines Аeius in serpentes vertit eamque excidi a Perseo fecit luminibus orbatam, Аfecitque ut quisquis caput eius vidisset verteretur in saxum. sed Perseus, АIovis et Danaes filius, cum ad eam occidendam volaret, prae se scu-Аtum ferens speculi candore perlucidum, sicut Minerva monstraverat, in Аumbra eius vidit caput Gorgonae et ita aversus accedens id amputavit. Аquod cum ad Polydecten regem pertulisset isque negaret id eius virtute Аconfectum, conspicuum id regi fecit: cuius conspectu ille in saxum Аmutatus est, quod in Seripho insula hodieque ostenditur.}43 Serenus tamen Аdicit poeta {43Gorgonas}43 puellas fuisse unius pulchritudinis, quas cum Аvidissent adulescentes, stupore torpebant: unde fingitur, quod si Аquis eas vidisset, vertebatur in lapidem. {43sane quidam dicunt versus Аalios hos a poeta hoc loco relictos, qui ab eius emendatoribus sublati sint А@@@@Gorgonis in medio portentum inmane Medusae, А@@@@vipereae circum ora comae, cui sibila torquent А@@@@infamesque rigent oculi, mentoque sub imo А@@@@serpentum extremis nodantur vincula caudis.}43 А&7harpyiaeqve& aut iam mortuas intellege, aut secundum Platonem Аet alios simulacra, licet vivarum, illic fuisse: nam dicunt esse Аomnium rerum ideas quasdam, id est imagines, ad quarum simili-Аtudinem procreantur universa. hinc est quod in Statio Amphiaraus АPlutoni dicit "omnibus finitor rerum esse videris, mihi vero Аet sator". harum autem simulacra bene apud inferos sunt, quae Аesse dicuntur et furiae. &7tricorporis vmbrae& Eryli et Geryonis. @1 ЫВг@@&7offert& non ad feriendum, sed ad repellendas umbras: Аunde et 'offert' dixit. sacerdos autem ferire prohibet. ЫВз@@&7tartarei qvae fert acherontis ad vndas& sequitur Аillud Pythagoricum, dicens tenuisse eos viam post errorem silvarum, Аquae vel ad vitia vel ad virtutes, ut diximus, ducit. &7tar-А&7tarei acherontis& Acheronta vult quasi de imo nasci Tartaro, Аhuius aestuaria Stygem creare, de Styge autem nasci Cocyton. et Аhaec est mythologia: nam physiologia hoc habet, quia qui caret Аgaudio sine dubio tristis est. tristitia autem vicina luctui est, qui Аprocreatur ex morte: unde haec esse apud inferos dicit. ЫВй@@&7cocyto ervctat harenam& in Cocytum: scilicet per Stygem. Р@@&7has horrendvs aqvas& propter tria flumina. &7portitor& Аproprie {43portitor est}43 qui portat, abusive etiam qui portatur portitor Аdicitur, sicut vector. Р@@&7terribili sqvalore& id est terribilis squaloris. &7charon& А$KATA\ A)NTI/FRASIN& quasi $A)XAI/RWN. Р@@&7canities incvlta iacet& veteres enim non solum comam Аornabant, sed etiam barbam, ut non nullas videmus statuas. ideo Аdixit 'inculta mento canities'. &7stant& horrent. et est polysemus Аsermo, ut diximus. ЫВо@@&7svbigit& subagit, {43sursum agit,}43 regit. et est polysemus @1 А{43sermo}43: nam {43et}43 'acuit' significat, ut "subiguntque in Аcote secures", et compellit, ut "subigitque fateri". А&7velisqve ministrat& aut per vela, et est septimus: aut 'velis ob-Аsequitur', et est dativus. Р@@&7ferrvginea& nigra, tristi: nam lugubrem esse hunc colo-Аrem {43ipse}43 ostendit dicens "cum caput obscura nitidum ferrugine Аtexit". &7corpora cvmba& omne quod potest videri, corpus dicitur: Аunde paulo post discretionem fecit dicens "corpora viva Аnefas Stygia vectare carina". Р@@&7iam senior& aut pro positivo posuit, {43id est senex}43: aut, ut Аdiximus, 'senior' est virens senex, ut 'iunior' intra iuve-Аnem est: quam rem a Varrone tractatam confirmat et Plinius. А&7crvda deo viridisqve senectvs &$TO\ AI)/TION&: {43ideo cruda et viridis,}43 Аquia in deo. {43et bene 'viridis', ne contemneretur.}43 ЫВ╡@@&7avtvmni frigore primo& extremitatem vult ostendere, Аquod ait Iuvenalis "iam letifero cedente pruinis au-Аtumno": nam prima eius pars fervet, ut "totoque autumni incan-Аduit aestu". sane sciendum, secundum Plinium folia autumnali Аtempore ideo cadere, quia omnis tunc in arboribus umor aestatis Аcalore invenitur exhaustus. ergo 'cadunt', non quia tunc siccari Аincipiunt, sed quia tunc eis iam deest umor. ЫВ╖@@&7glomerantvr aves& bene rebus volitantibus animas com-Аparavit, quae et ipsae volant. Р@@&7inmittit apricis& quasi $A)/TER FRI/KHS,& id est sine frigore, Аut diximus supra: unde non nulli et Africam dictam volunt. @1 Р@@&7primi transmittere& figura Graeca est: ut primi tran-Аsirent. ЫВ╗@@&7tristis& asper, inmiserabilis, {43severus}43. ЫВ╜@@&7aeneas& ordo est: Aeneas ait, dic, o virgo: cetera per Аparenthesin dicta sunt, {43id est per suppositionem}43. ЫВ┐@@&7qvo discrimine& qua differentia. &7ripas hae linqvvnt& Аrepulsae scilicet, non transeuntes. Р@@&7vada livida& nigra. et 'lividum' invidum non nisi apud Аneotericos invenimus: Lucanus "livor edax tibi cuncta Аnegat, gentesque subactas". Р@@&7longaeva sacerdos& Sibyllam Apollo pio amore dilexit Аet ei obtulit poscendi quod vellet arbitrium. illa hausit harenam Аmanibus et tam longam vitam poposcit. cui Apollo respondit id Аposse fieri, si Erythraeam, in qua habitabat, insulam relinqueret et Аeam numquam videret. profecta igitur Cumas tenuit et illic defecta Аcorporis viribus vitam in sola voce retinuit. quod cum cives eius Аcognovissent, sive invidia, sive miseratione commoti, ei epistolam Аmiserunt creta antiquo more signatam: qua visa, quia erat de eius Аinsula, in mortem soluta est. unde non nulli hanc esse dicunt, quae АRomana fata conscripsit, quod incenso Apollinis templo inde Romam Аadlati sunt libri, unde haec fuerat. Р@@&7devm certissima proles& ex eo quod subire inferos po-Аtuit. ideo autem 'certissima', quia multi ad gloriam generis simu-Аlant se numinum filios, ut Romulus ex Marte, Alexander ex Iove ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ жЫВ┬ДAmmone. hoc ergo excludit. sic alibi de Hercule "salve Аvera Iovis proles". ЫВ─@@&7et fallere nvmen& ut supra diximus, sive propter АVictoriae favorem, Stygis filiae: nam dicitur statuisse Iuppiter, ut @1 Аsi quis {43de diis}43 fefellisset eius numen {43periurio}43, uno anno et novem Аdiebus ab ambrosia et nectare prohiberetur. ratio autem est quam Аsupra diximus: ideo per Stygem dii iurant, quia tristitia Аcontraria est aeternitati, $TO\ STUGNO\N TW=| MAKARI/W| XAI\ A)QANA/TW|. Р@@&7inops inhvmataqve tvrba est& duo dicit, id est nec Аlegitimam sepulturam habet, neque imaginariam. inopem enim dicit Аsine pulveris iactu_nam 'ops' terra est_id est sine terra, sine Аhumatione. vult autem ostendere tantum valere inanem, quantum Аplenam sepulturam: nam et Deiphobi umbra transvecta est, cui АAeneas cenotaphium fecit, ut "tunc egomet tumulum АRhoeteo in litore inanem constitui". bene autem sepultos, id Аest fletos_nam sine fletu sepultura non est, unde legimus А"inhumata infletaque turba"_facit supradicta flumina Аtransire, quibus luctus nomen inposuit. 'centum' autem 'annos' ideo Аdicit, quia hi sunt legitimi vitae humanae, quibus completis potest Аanima transire ripas, id est ad locum purgationis venire, ut redeat Аrursus in corpora. sane sciendum quia, cum terram dicimus, haec Аops facit; si nympham dicamus, haec Opis; si divitias, hae opes Аnumero tantum plurali. ЫВ╟@@&7ravca flventa& aut rheumata dicit: aut bene pluraliter, Аquia de tribus loquitur. Р@@&7sedibvs ossa qviervnt& id est prius quam corpus in Аnaturam suam redeat, id est in terram. ЫВ╩@@&7stagna exoptata& Lethaei scilicet fluminis. Р@@&7vestigia pressit& scilicet cogitatione tardatus. {43et intentio-Аnem constantis ostendit.}43 Р@@&7pvtans& reputans, cum animo pertractans. &7sortemqve& @1 А&7animo miseratvs iniqvam& iniqua enim sors est puniri propter alte-Аrius neglegentiam; nec enim quis culpa sua caret sepulcro. bene Аautem 'animo', quasi re praesaga, ut alibi "praesaga Аmali mens": ipse enim Aeneas insepultus iacebit, ut А"mediaque inhumatus harena". Р@@&7mortis honore& sepultura, ut "quisquis honos Аtumuli". Р@@&7dvctorem classis& apertum exemplum, classem dici etiam Аunam navem: nam legimus "unam quae Lycios". ЫВ╨@@&7avster& hic distinguendum. Р@@&7sese agebat& 'sese agere' est sine negotio incedere. Р@@&7qvi libyco nvper cvrsv& bene 'Libyco': navigatio enim Аnon a deverticulo, sed ab intentione accipit nomen. Р@@&7effvsvs in vndis& archaismos est: quamquam Donatus Аesse ordinem velit 'dum servat sidera in undis mediis'. Р@@&7mvlta maestvm cognovit in vmbra& prudentiores dicunt Аanimas recentes a corporibus sordidiores esse donec purgentur: quae Аpurgatae incipiunt esse clariores. unde ait paulo post "donec Аlonga dies perfecto temporis orbe concretam exemit labem Аpurumque reliquit aetherium sensum atque aurai simpli-Аcis ignem", id est non urentis, ut est solis. inde est quod aliae Аanimae lunarem circulum, aliae solstitialem retinere dicuntur pro Аmodo purgationis. bene ergo Palinurum obscura umbra circum-Аdatum dicit et vix agnitum, qui ne ad loca quidem pervenerat pur-Аgationis: sic etiam de Didone dicturus est "agnovitque per Аumbram obscuram". @1 Р@@&7qvis te palinvre deorvm& 'quis deus' debuit dicere, sed Аgraece dixit $TI/S QEW=N. Р@@&7eripvit nobis& bene 'nobis': gubernator enim communi Аperit periculo. &7svb aeqvore mersit& tmesis est: medio aequore Аsubmersit. Р@@&7dic age& hortantis adverbium est: unde est {43et 'age sta'}43 et А'age facite'. ЫВ┌@@&7ventvrvm avsonios &$KATA\ TO\ SIWPW/MENON& intellegimus. Р@@&7cortina& cortina dicta est aut quod cor teneat, aut quod Аtripus saeptus erat corio serpentis, ut diximus supra: aut Аcerte secundum Graecam etymologiam $O(/TI TH\N KO/RHN TEI/NEI H)/TOI А$TINA/SSEI,& id est quod extendit puellam, ut "maiorque videri". Р@@&7nec me& hic distinguendum, ne sit contrarium: nam eum АSomnus deiecit. quamquam alii frustra dicant quod credebat Phor-Аbantem, cum extinctis divinandi sit concessa licentia, ut nunc iam Аsciat Somnum fuisse. Р@@&7namqve gvbernaclvm& ut sit veri simile, quod post tri-Аduum tetigit litus Italiae. ЫВ▀@@&7praecipitans& dum praecipitarer. &7maria aspera ivro& Аaut execratio est, ut "Iliaci cineres": aut certe iurat quasi Аnauta per maria. ЫВс@@&7spoliata armis& propter amissionem gubernaculi. А&7excvssa magistro& nove dixit: de qua fuerat magister excussus. Р@@&7svrgentibvs vndis& non quia tempestas fuerit, favente АNeptuno, sed tumens pelagus fuisse significat. nec de Aeneae pe-Аritia desperavit, sed propter perditum gubernaculum. {43et ostendit se Аmagis timuisse pro navi, cum esset ipse periturus.}43 @1 Р@@&7hibernas& asperas. et retulit ad adfectum natantis. ЫВц@@&7adnabam& et hic distingui potest, et 'adnabam terrae'. Р@@&7gens crvdelis& Lucanorum. et dicit eum a Veliensibus Аinteremptum, ut "portusque require Velinos". sane scien-Аdum Veliam tempore quo Aeneas ad Italiam venit, nondum fuisse. Аergo anticipatio est, quae, ut supra diximus, si ex poetae persona Аfiat, tolerabilis est; si autem per alium, vitiosissima est, ut nunc Аde Palinuro ait: quamquam alii ad divinandi scientiam referant, Аquasi ab umbra dictum. Velia autem dicta est a paludibus, quibus Аcingitur, quas Graeci $E(/LH& dicunt. fuit ergo 'Elia', sed accepit di-Аgammon et facta est 'Velia', ut 'Enetus Venetus'. Р@@&7montis& saxi, ut "fertur in abruptum magno Аmons inprobus actu" pro saxo; {43alibi}43 e contrario "saxi Аde vertice pastor" pro 'montis': nam sunt ista reciproca. ЫВъ@@&7me flvctvs habet& quia secundum philosophos corpus Аsolum nostrum est, quod nobiscum oritur, nobiscum perit. anima Аenim generalitatis est et adeo non est nostra, ut etiam in alia cor-Аpora plerumque transeat. ergo 'me' corpus meum, quod est homi-Аnis proprium. est autem Homeri $AU)TOU\S DE\ E(LW/RIA TEU=XE KU/NESSIN. Р@@&7caeli ivcvndvm lvmen& bene 'iucundum' addidit: est Аenim etiam apud inferos {43lumen}43, sed non iucundum. ЫВэ@@&7his invicte malis& qui inferos subire potuisti. 'his' autem, Аac si diceret 'quae cernis'. Р@@&7terram inice& bene ante maius petiit, ut vel hoc impe-Аtraret. terrae autem iniectio secundum pontificalem ritum poterat @1 Аfieri et circa cadaver et circa absentium corpora quibusdam sollemni-Аbus sacris. &7namqve potes& quia ubique eum rerum divinarum in-Аducit peritum. Р@@&7siqva via est& si est ulla ratio. &7diva creatrix& rerum Аomnium generaliter. ЫВё@@&7innare& navigare: more suo. Р@@&7da dextram& praesta auxilium: umbra enim numquam Аtenetur, ut "ter frustra conpressa manus effugit Аimago". Р@@&7sedibvs vt saltem& ut saltem in morte requiescam sedi-Аbus placidis. et bene, quia nautae semper vagantur. ЫВї@@&7tam dira cvpido& cupiditas ex deorum ira veniens: aut Аcerte magna, ut "an sua cuique deus fit dira cupido?" Р@@&7severvm& tristem: et haec reciproca sunt, ut contra "iudex Аtristis et integer", id est severus. Р@@&7evmenidvm& autem circa quem habitant Eumenides $KATA\ А$A)NTI/FRASIN& dictae. &7ripamve inivssvs abibis& ut 'abeo in Tuscos', Аsicut diximus supra: quamquam alii 'adibis' legant. Р@@&7desine fata devm flecti sperare precando& fata quae Аsemel decreverunt. et locutus est secundum Epicureos, qui dicunt А"nec bene promeritis capitur neque tangitur ira". Р@@&7dvri casvs& inpossibilis ad mutationem. Р@@&7longe lateqve per vrbes& de historia hoc traxit. Lu-Аcanis enim pestilentia laborantibus respondit oraculum manes Pali-Аnuri esse placandos: ob quam rem non longe a Velia ei et lucum Аet cenotaphium dederunt. @1 Р@@&7prodigiis acti caelestibvs& conpendiose et pestilentiam Аortam et petitum significavit oraculum. &7piabvnt& placabunt, ex-Аpiabunt. ЫВ¤@@&7aeternvm& in aeternum: et est adverbium. &7palinvri& Аplus est, quam si 'tuum' diceret. Р@@&7parvmper& id est paulatim laetari coepit: spem enim Аsolam, non praesens acceperat beneficium. unde bene dictum est, Аquasi ab eo magna moderatione dolor recessit. alii 'parumper' Аvalde parum volunt. Р@@&7gavdet cognomine terra& nominis sui similitudine. facit Аautem 'hic' et 'haec cognominis': nam in Plauto lectum est cum Аuna de Bacchidibus diceret "illa mea cognominis fuit". quod ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ жЫВ Дautem communi genere in 'e' misit ablativum, metri necessitas fecit. ЫГБ@@&7navita& epenthesis, ut 'Mavors'. &7inde vt stygia pro-А&7spexit ab vnda& ut "Siculo prospexit ab usque Pa-Аchyno". et hinc ostenditur quod diximus, iuncta esse haec Аtria: Acheronta, Stygem, Cocyton. de his autem nascuntur alia, Аunde est "et novies Styx interfusa coercet". Р@@&7per tacitvm nemvs& aut solum: aut ipsos tacitos, {43id Аest tacite}43. Р@@&7adgreditvr dictis& hoc sermone ostendit iratum. Р@@&7qvisqvis es armatvs& bene a praescriptione {43coepit,}43 ac si Аdiceret: nihil pium molitur armatus. Р@@&7qvid venias& cur; nam adverbium est. &7iam istinc& a Аloco in quo es. ЫГЗ@@&7corpora viva& quia, ut supra diximus, sunt cor-Аpora etiam mortuorum quae tantum videntur, id est umbrae. Р@@&7me svm laetatvs evntem& lectum est et in Orpheo quod, Аquando Hercules ad inferos descendit, Charon territus eum statim Аsuscepit: ob quam rem anno integro in compedibus fuit. ideo ergo @1 А'non laetatus', scilicet propter supplicium suum. sane Alciden volunt Аquidam $A)PO\ TH=S A)LKH=S& dictum, id est a virtute: quod non procedit, Аquia a prima aetate hoc nomen habuit ab Alcaeo, patre Amphi-Аtryonis. et scimus agnomina ab accidentibus dari. ЫГК@@&7qvamqvam& ac si diceret, hoc in te nondum probavi: sci-Аlicet per simulationem, nam noverat. Р@@&7in vincla petivit& Hercules a prudentioribus mente magis, Аquam corpore fortis inducitur, adeo ut duodecim eius labores referri Аpossint ad aliquid: nam cum plura fecerit, duodecim tantum ei Аadsignantur propter agnita duodecim signa. quod autem dicitur Аtraxisse ab inferis Cerberum, haec ratio est, quia omnes cupiditates Аet cuncta vitia terrena contempsit et domuit: nam Cerberus terra Аest, id est consumptrix omnium corporum. unde et Cerberus dictus Аest, quasi $KREOBO/ROS,& id est carnem vorans: unde legitur А"ossa super recubans": nam non ossa citius terra consumit. Р@@&7ipsivs a solio regis& atqui Cerberus statim post flumina Аest, ut "Cerberus haec ingens latratu regna trifauci Аpersonat": nam illic quasi est aditus inferorum, solium autem Plu-Аtonis interius est. ergo aut ad naturam canum referendum est, Аqui territi ad dominos confugiunt: aut solium pro imperio accipien-Аdum est, ut alibi arces pro imperio posuit, ut "inbellem avertis АRomanis arcibus Indum", cum Indi usque ad primos venerint Аfines, non usque ad arces. Р@@&7hi dominam ditis& aut de Graeco tractum est, qui uxorem А$DE/SPOINAN& dicunt: aut 'Ditis thalamo', ut 'dominam' Charon ad se retulerit. @1 Р@@&7amphrysia vates& Apollinea: et est longe petitum epi-Аtheton. nam Amphrysus fluvius est Thessaliae, circa quem Apollo Аspoliatus divinitate a Iove irato Admeti regis pavit armenta ideo, Аquia occiderat Cyclopas, fabricatores fulminum, quibus Aesculapius Аextinctus est, Apollinis filius, quia Hippolytum ab inferis herbarum Аpotentia revocaverat. ЫГР@@&7nec vim tela fervnt& ac si diceret, tantum repellunt. А&7licet& fas est: et est concedentis adverbium, sicut 'esto'. Р@@&7aeternvm& adverbium est, ut supra. et subauditur Аbis 'aeternum latrans aeternum terreat', {43id est semper latrans}43. Р@@&7patrvi& quia Iovis est filia ex Cerere. &7servet& {43obtineat,}43 Аcustodiat, {43inhabitet,}43 ut "sola domum et tantas serva-Аbat filia sedes". Р@@&7troivs aeneas& id est a diis originem ducens. &7pietate А&7insignis et armis& propter illud "pauci quos aequus ama-Аvit Iuppiter aut ardens evexit ad aethera virtus". Р@@&7erebi& Erebus proprie est pars inferorum, in qua hi qui Аbene vixerunt, morantur. nam ad Elysium non nisi purgati per-Аveniunt: unde est "et pauci laeta arva tenemus". hinc fit Аut quaeratur, an animae de Elysio in corpora possint redire? et Аdeprehensum est non redire, quia per purgationem carent cupiditate. Р@@&7si te nvlla movet& necessitate vult persuadere, quia Аscit manes nulla re flecti, ut "scirent si ignoscere manes". А&7pietatis imago& pietas: per periphrasin dicta, ut 'vis Herculea', id Аest Hercules. Р@@&7aperit& nudat, ut "aperire procul montes ac Аvolvere fumum". ЫГШ@@&7nec plvra his& nec est aliquid ulterius dictum vel a Si-Аbylla, vel a Charonte post ramum visum. @1 Р@@&7fatalis virgae& ut "sequetur, si te fata vocant". А&7longo post& aut adverbium {43est}43, aut praepositio antique posita. ЫГЫ@@&7ivga& graece dixit: $ZUGA\& enim dicunt quae transtra no-Аminamus. Р@@&7laxatqve foros& tabulata vacuat, ut supra "et Аcampos iubet esse patentes": multitudine enim remota quasi Аlaxantur spatia. &7alveo& fluminis scilicet. et per synaeresin 'alvo' Аfacit. Р@@&7ingentem aenean& bene hunc solum dicit, ut per tran-Аsitum ostendat purgatioris animi homines etiam corpora habere Аleviora: quod de Sibylla vult accipi. Р@@&7svtilis& intexta: per quod fragilem ostendit. Р@@&7tandem& aut propter pondus Aeneae, quod est melius: aut Аpropter paludis magnitudinem: aut propter caeni densitatem. Р@@&7informi limo& magno, sine forma. &7vlva& herba palustri. ЫГв@@&7personat& aut personare facit: aut per regna sonat. et Аquia de animabus dicturus est, bene facit ante Cerberi commemora-Аtionem, consumptoris corporum: Lucanus "qui viscera Аsaevo spargis nostra cani". tunc enim animae locum suum reci-Аpiunt, cum fuerit corpus absumptum. Р@@&7horrere videns iam colla colvbris& fingitur enim pro Аsaetis habere serpentes. et est hypallage: in collo eius horrebant Аcolubrae. Р@@&7offam& hinc est diminutio 'ofella'; sed 'f' non geminat: Аin diminutione enim plerumque multa mutantur. quod autem ait А'melle', adlusit ad corpora, quae plerumque cum melle obruuntur. @1 ЫГз@@&7totoqve ingens extenditvr antro& per hoc magnitudo Аeius ostenditur, sicut ait in tertio de Polyphemo. Р@@&7occvpat aeneas aditvm& raptim ingreditur. &7sepvlto& Аdormiente sine pulsu, id est motu. Р@@&7evadit& modo 'transit'. &7inremeabilis vndae& aut per-Аpetuum est epitheton, ut diximus supra, {43ut sit magnae pie-Аtatis et meriti quod ipsi concessum sit reverti}43: aut ipsi etiam Aeneae Аinremeabilis; nam per alteram egressus est partem, ut "por-Аtaque emittit eburna". Р@@&7continvo avditae voces& novem circulis inferi cincti Аesse dicuntur, quos nunc exequitur. nam primum dicit animas in-Аfantum tenere, secundum eorum qui sibi per simplicitatem adesse Аnequiverunt, tertium eorum qui evitantes aerumnas se necarunt, Аquartum eorum qui amarunt; quintum virorum fortium esse dicit, Аsextum nocentes tenent qui puniuntur a iudicibus, in septimo ani-Аmae purgantur, in octavo sunt animae ita purgatae, ut redeant {43in Аcorpora,}43 in nono, ut iam non redeant, scilicet campus Elysius. А&7vagitvs et ingens& fletus infantum. Р@@&7animae flentes& poetice dixit. sane ploratus tantum Аlacrimarum est, planctus tantum vocum, fletus ad utrumque pertinet: Аquae plerumque confundunt poetae. &7in limine primo& quia de Аprima hi subrepti sunt vita. Р@@&7exortes& expertes, $A)KLH/ROUS& dicunt. @1 Р@@&7acerbo& inmaturo: translatio est a pomis. ЫГп@@&7sine sorte& sine iudicio. traxit autem hoc ex more Ro-Аmano: non enim audiebantur causae nisi per sortem ordinatae. Аnam tempore quo causae agebantur conveniebant omnes_unde et А'concilium' ait_et ex sorte dierum ordinem accipiebant, quo post Аdiem tricesimum suas causas exequerentur: unde est 'urnam movet'. АIuvenalis "gratia fallaci praetoris vicerit urna". Р@@&7qvaesitor& quaesitores sunt qui exercendis quaestionibus Аpraesunt. et notandum quia Minoem quasi crudelem introducit, Аquod ei epitheton et Plato et Homerus dat: nam Aeacus et Rha-Аdamanthus fratres mitiores sunt. ЫГ▓@@&7maesti loca& {43aut paenitentia facti: aut}43 ideo 'maesti', quia, Аut diximus supra, secundum Platonem graviter puniuntur Аeorum animae, qui sibi inferunt mortem. Р@@&7lvcemqve perosi& figurate dixit: nam 'perosus illius' di-Аcimus. {43sane 'perosus' et 'exosus' de eo tantum qui odit dicitur.}43 Р@@&7proiecere animas& quasi rem vilem. Р@@&7et dvros perferre labores& Homerus enim Achillis Аumbram introducit loquentem et dicentem libentius se apud superos Аcuncta adversa tolerare, quam apud inferos imperare. quod autem Аait 'aethere in alto' poetice dictum est: aether enim supernus est, Аsed nostrum habitaculum aetherem vocavit inferorum comparatione. ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ жЫГ╢@@&7fata obstant& iura naturae. &7tristiqve& tristi unda Аpalus inamabilis, ne si 'tristis' dicamus, duo sint epitheta. Р@@&7novies styx interfvsa& quia qui altius de mundi ratione @1 Аquaesiverunt, dicunt intra novem hos mundi circulos inclusas esse Аvirtutes, in quibus et iracundiae sunt et cupiditates, de quibus tri-Аstitia nascitur, id est Styx. unde dicit novem esse circulos Stygis, Аquae inferos cingit, id est terram, ut diximus supra: nam Аdicunt alias esse purgatiores extra hos circulos potestates. Р@@&7partem fvsi monstrantvr in omnem& plures vult osten-Аdere eos in quibus libido dominatur. Р@@&7lvgentes campi& quasi 'lucis egentes': quod et amoribus Аcongruit. Р@@&7dvrvs amor& inmitis, inexorabilis. &7tabe peredit& cor-Аpore defluente paulatim. Р@@&7secreti celant calles& amantibus congrui. &7myrtea А&7silva& quae est Veneri consecrata. Р@@&7cvrae non ipsa in morte relinqvvnt& hoc est, etiam Аillic amant et habent peractorum imaginem criminum, sicut etiam Аde piis dicturus est "quae gratia curruum armorumque Аfuit vivis, quae cura nitentes pascere equos, eadem sequi-Аtur tellure repostos". sane sciendum, ut diximus supra, Аloqui eum de amore generali, sicut etiam Plato in symposio tractat: Аnihil enim interest quid quis amet, dummodo amore teneatur. no-Аtandum etiam_nam rarum est_quia cum masculino genere Аsupra usus sit, ut "hic quos durus amor", tantum femina-Аrum ponit exempla, non quo desint viri, sed elegit sexum inpatien-Аtem ad amandum: tamen paulo post etiam Sychaei facturus est Аcommemorationem. Р@@&7his phaedram& haec filia fuit Minois et Pasiphaes, uxor АThesei, quae privignum Hippolytum amore capta de stupro inter-Аpellavit et despecta apud maritum eum falsi criminis detulit. qui Аiratus invocavit Aegeum patrem, ut Hippolyto currus agitanti inmit- @1 Аteret phocam: quo facto {43territis equis}43 et Hippolyto interempto Phae-Аdra amoris inpatientia laqueo vitam finivit. &7procrinqve& filia АIphicli, uxor Cephali fuit. qui cum venandi studio teneretur, labore Аfessus ad locum quendam {43in silvis}43 ire consueverat et illic ad se Аrecreandum auram vocare. quod cum saepe faceret, amorem in se Аmovit Aurorae, quae ei canem velocissimam, Laelapam nomine, Аdonavit et duo hastilia inevitabilia {43et reciproca}43, eumque in amplexus Аrogavit. ille ait iusiurandum se habere cum coniuge mutuae casti-Аtatis. quo audito respondit Aurora: ut probes igitur coniugis casti-Аtatem, muta te in mercatorem. quo facto ille iit ad Procrin et Аoblatis muneribus impetratoque coitu confessus est maritum. quod Аilla dolens cum audisset a rustico amare eum Auram, quam invo-Аcare consueverat, ad silvas profecta est et in frutectis latuit ad Аdeprehendendum maritum {43cum paelice}43. qui cum more solito auram Аvocaret, Procris egredi cupiens frutecta commovit. sperans Cephalus Аferam, hastam inevitabilem iecit et ignarus interemit uxorem. А&7maestamqve eriphylen& haec Amphiarai, auguris Argivi, uxor fuit: @1 Аquae latentem bello Thebano maritum Polynici prodidit monili ac-Аcepto, quod ante uxori dederat. qui ductus ad proelium hiatu terrae Аperiit. cuius filius Alcmaeon postea {43in vindictam patris}43 matrem Аnecavit et est, ut Orestes, furore correptus. vituperatur sane Ver-Аgilius quod maestam dixerit quam $STUGERH/N& legit, id est nocentem: Аnam maesta est $STUGNH/&. ЫГ┐@@&7evadnenqve& {43haec %ifilli filia,}43 uxor Capanei fuit, quae se Аin ardentem mariti rogum praecipitavit. &7et pasiphaen& haec, ut А{43supra}43 diximus, tauri amore flagravit. &7laodamia& uxor Pro-Аtesilai fuit. quae cum maritum in bello Troiano primum perisse Аcognovisset, optavit ut eius umbram videret: qua re concessa non Аdeserens eam, in eius amplexibus periit. Р@@&7nvnc femina caenevs& Caenis virgo fuit, quae a Neptuno Аpro stupri praemio meruit sexus mutationem. fuit etiam invulnera-Аbilis. qui pugnando pro Lapithis contra Centauros crebris ictibus Аfustium paulatim fixus in terra est, post mortem tamen in sexum Аrediit. hoc autem dicto ostendit Platonicum illud vel Aristotelicum, Аanimas per $METEMYU/XWSIN& sexum plerumque mutare. @1 ЫГ├@@&7errabat& vagabatur, {43ut "mille meae Siculis errant in Аmontibus agnae"}43. et bene adlusit, quia et amaverat et se inter-Аemerat, ut quasi incertum esset, quem circulum posset tenere. ЫГ┼@@&7obscvram& recenti morte, ut diximus supra. ЫГ╚@@&7infelix dido& veniali utitur: et excusat se per necessi-Аtatem, ne mortis causa fuisse videatur. &7vervs mihi nvntivs& А$KATA\ TO\ SIWPW/MENON& intellegendum quod sit nuntiatus Didonis inter-Аitus. alii ad ignem referunt visum: alii ad Mercurium, qui Аait "certa mori". sed in neutro ei etiam mortis genus Аest significatum, et hic dicit 'ferroque extrema secutam'. sane qui Аnuntiat genere tantum dicitur masculino, quod autem nuntiatur, Аlicet neutro dicatur, tamen invenitur etiam masculino. ЫГ╩@@&7fvneris hev tibi cavsa fvi& ac si diceret, qui fueram Аante voluptatis. Р@@&7si qva fides tellvre svb ima est& ubi promissa exitum Аnon habent. respexit autem ad Orpheum, qui receptam perdidit Аconiugem. ЫГ═@@&7qvae nvnc has ire per vmbras& argumentatur ex eo Аquod est inferos subire compulsus, invitum se reliquisse Carthaginem. Р@@&7senta sitv& squalida. et est translatio a terra inculta, А{43in qua sentes nascuntur}43. situs autem proprie est lanugo quaedam Аex umore procreata et fit in locis sole carentibus. Р@@&7nec credere qvivi& argumentationem tetendit, ac si di-Аceret: si credidissem, forte etiam deorum iussa contemnerem. ЫГ╤@@&7siste gradvm& discedere eam datur intellegi. Р@@&7extremvm fato qvod te adloqvor hoc est& aut quia Аdeus futurus est: aut, quod melius est, quia post mortem tenebit Аalterum circulum, viris fortibus scilicet, non amantibus datum. Р@@&7torva& pro 'torve', id est terribiliter. Р@@&7lenibat& pro 'leniebat'. et antique dixit, ut А"squamis auroque polibant" pro 'poliebant'. maiores enim in @1 Аomnibus coniugationibus imperativo 'bam' addebant et faciebant Аinperfectum ab indicativo: quod in tribus adhuc observatur, in Аquarta etiam 'e' additur, ut nutri, nutriebat. &7lacrimasqve cie-А&7bat& sibi, {43non Didoni: vel profundebat:}43 aut certe illud dicit, sermo Аquidem eius lacrimas exigebat_nam 'ciere' est proprie alteri fletum Аmovere_sed illa inmobilis mansit. tractum autem est hoc de Ho-Аmero, qui inducit Aiacis umbram Vlixis conloquia fugientem, quod Аei fuerat causa mortis. ЫГ╓@@&7incepto sermone& a principio orationis. Р@@&7dvra silex& saxi est species: generalitas enim esse non Аpotest sequente specialitate. nam cautem Marpesiam Parium lapi-Аdem dicit; Marpessos enim mons Pari est insulae. Р@@&7tandem& quasi diu deliberaverit. Р@@&7vmbrifervm& {43umbrosum}43 frondosum. &7pristinvs& prior. quod Аdifficile invenitur; nam de hoc sermone quaerit et Probus et alii. Р@@&7respondet cvris& aut pari eam diligit adfectione, {43[2id est]2 Аtantum amat quantum amatus est}43_quod in Aenea non fuit, {43qui Аplus amatus est et amantem deseruit}43_ut expressio rei supra dictae Аsit 'aequatque Sychaeus amorem': aut certe 'respondet curis' par Аest mortis similitudine; ferro enim uterque consumptus est. ЫГ▄@@&7proseqvitvr lacrimis longe& oculis eam sequebatur Аumentibus. Р@@&7datvm molitvr iter& peragit. 'datum' autem dixit aut Аratione fati {43concessum}43, aut oblatum fortuito, quod $TUXO\N& dicunt. {43an @1 Аiniunctum?}43 &7arva tenebant vltima& atqui multa adhuc super-Аsunt. sed dixit quantum ad y pertinet litteram: in his enim quae Аdixit mixta sunt virtutibus vitia, in his autem quae dicturus est Аnocentum poenas a piorum segregat meritis. nam inferi, ut diximus Аsupra, humanam continent vitam, hoc est animam in cor-Аpore constitutam. haec autem quae dixit mixta esse manifestum Аest: licet enim in viris fortibus laudetur virtus, est tamen vitupe-Аrabile alienum imperium caedibus occupare; item amare privignum Аcrimen est, virtus maritum. alii distinctione mutata dicunt: tene-Аbant arva, quae ultima viri fortes frequentant, id est quae possi-Аdent ultima. ЫГ▀@@&7hic illi occvrrit tydevs& Althaeae et Oenei filius, quem Аin bello Thebano Melanippus extinxit. Р@@&7parthenopaevs& Melanippae et Martis, sive Melanionis ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ жЫГрВfilius, rex Arcadiae fuit, qui Thebana bella puer admodum petiit. А&7adrasti pallentis imago& rex Sicyonis Adrastus primo fuit, post АArgivorum, socer, {43sicut dictum est,}43 Tydei et Polynicis. quod autem Аait 'pallentis' aut epitheton est umbrae, aut illud respexit, quia Аin bello Thebano consumptis sex ducibus solus aufugit. fugae Аautem comes semper est pallor. Р@@&7mvltvm fleti& id est nobiles, quorum mortem magna Аsequitur lamentatio. &7ad& pro 'apud'. &7cadvci& {43qui bello ceciderunt, Аid est}43 mortui, a cadendo: unde et cadavera dicta. Р@@&7longo ordine& ingenti multitudine, ut "pueri Аet pavidae longo ordine matres", non ad ordinem stantes. sane А'in' minus est: in longo ordine, in ingenti multitudine. ЫГф@@&7tris antenoridas& multi supra dictos accipiunt: quod @1 Аfalsum esse Homerus docet, qui eos commemorat. &7cereri sacrvm& Аsacratum: nomen pro participio. Р@@&7idaevmqve& quem aurigam legimus Priami. &7etiam& adhuc, Аut "quae cura nitentes pascere equos, eadem sequitur Аtellure repostos". ЫГч@@&7vsqve& diu: et est adverbium. ЫГы@@&7trepidare& pro 'trepidabant'. Р@@&7cev qvondam petiere rates& ostendit vitia nec morte Аfiniri. Р@@&7frvstratvr hiantis& decipit clamare cupientes. nec nos Аmoveat quod aliis umbris verba dat, his silentium: timorem enim Аexprimit, qui vivis quoque adimit vocem, ut "obstipui Аsteteruntque comae et vox faucibus haesit". ЫГя@@&7deiphobvm vidit& qui Helenam duxerat mortuo Paride: Аad cuius domum primum ire necesse erat, ubi fuerat causa bello-Аrum, ut "iam Deiphobi dedit ampla ruinam, Vulcano Аsuperante, domus". &7lacervm& pro 'laceratum', id est haben-Аtem ora lacerata. Р@@&7popvlata& vastata, deformia sublatis auribus. &7trvncas& Аtruncatas. Р@@&7inhonesto& {43foedo, deformi,}43 turpi, {43ut}43 Terentius "illumne Аobsecro inhonestum senem, mulierem?" Р@@&7pavitantem& ne agnosceretur timentem. &7tegentem& Аtegere volentem: nam truncatis manibus quid tegebat? 'tegere' Аautem est celare, ut e contra 'nudare' est indicare, ut А"traiectaque pectora ferro nudavit". Р@@&7notis vocibvs& amicalibus. @1 ЫГї@@&7optavit svmere& elegit ut sumeret. &7de te& pro 'in te'. ЫГ∙@@&7rhoeteo in litore& ubi erat asylum Aiacis, sicut in АSigeo Achillis. et bene illic, quasi ubi tutus esse potueram. sane АRhoeteium dicitur, et fecit Rhoeteum, sicut est Cytherea pro Cy-Аthereia. ЫГ√@@&7et arma& depicta scilicet. &7servant& tenent. &7te& {43pro}43 Аtuum corpus, ut "nunc me fluctus habet". ЫГ■@@&7omnia deiphobo solvisti& quia constituto tumulo manes Аvocavit. &7fvneris vmbris& sepulturae meae umbris: nam funus Аillic esse non potuit, ubi ne cadaver quidem fuerat. Р@@&7fata mea et scelvs exitiale lacaenae& secundum ma-Аthematicos, qui dicunt etiam inimicitias ex fato descendere: unde Аista coniunxit, fatum et scelus Helenae, per quam illi mors contigit. Р@@&7monvmenta& sermo {43est}43 medius, dictus ab eo quod moneat Аmentem: unde est hic de malis, e contra in tertio "manuum Аtibi quae monumenta mearum {43sint puer}43". ЫДВ@@&7egerimvs& 'ri' metri necessitate corripuit. &7meminisse А&7necesse est& Cicero "cui placet obliviscitur, cui dolet memi-Аnit". ergo quia dolet, meminerit necesse est. Р@@&7fatalis& mortifer, ut "fatiferumque ensem". А&7svper ardva venit pergama& aut quod in arce est positus: aut Аquia deiectis muris supra tractus est. Р@@&7gravis& gravidus, ut "graves temptabunt pabula fetas". Аsupra autem dixerat "feta armis". @1 Р@@&7evantis& euantis Phrygias: aliter non stat versus. 'euantes' Аautem bacchantes a Libero, qui Euan dicitur. 'chorum' autem ait Аmultitudinem in sacra collectam. Р@@&7circvm dvcebat& divisit in duos versus unam partem А{43orationis}43, sed ideo, quia est composita. lyrici vero etiam incompo-Аsitam partem orationis in duos dividunt versus. ЫДИ@@&7confectvm cvris& atqui vacaverat gaudiis; sed illud osten-Аdit quod ait Statius "stant veteres ante ora metus": nam curae Аferebantur suo impetu ex pristino bellorum tumultu. alii hanc ipsam Аcuram volunt, quod habebat coniugem perniciosam maritis: unde Аsequitur 'egregia interea coniunx' per ironiam. ЫДН@@&7vocat menelavm et limina pandit& ante pandit et sic Аvocat, ut "subeunt luco fluviumque relinquunt". Р@@&7id magnvm sperans fore mvnvs amanti& putavit se Аvitia praeterita praesentibus posse celare: quod etiam sequens in-Аdicat versus. ЫДС@@&7aeolides& Vlixes, qui ubique talis inducitur: nam Anti-Аcliae filius est, quae ante Laertae nuptias clam cum Sisypho, Aeoli Аfilio, concubuit, unde Vlixes natus est. hoc ei et in Ovidio Aiax Аobicit "et sanguine cretus Sisyphio". alii Oeliden legunt, de Аquo nusquam legimus. Р@@&7si& siquidem. Р@@&7vicissim& quia ipse narraverat. Р@@&7pelagine venis erroribvs actvs?& non ad inferos, sed @1 Аad locum, in quo inferorum descensus est, id est ad Avernum, si Аintra terram sunt inferi. alii altius intellegunt: qui sub terra esse Аinferos volunt secundum chorographos et geometras, qui dicunt Аterram $SFAIROEIDH=& esse, quae aqua et aere sustentatur. quod si Аest, ad antipodes potest navigatione perveniri, qui quantum ad nos Аspectat, inferi sunt, sicut nos illis. hinc est quod terram esse in-Аferos dicimus, quamquam illud sit, quia novem cingitur circulis. АTiberianus etiam inducit epistolam vento allatam ab antipodibus, Аquae habet "superi inferis salutem": qua occasione tractat reci-Аprocum hoc quod diximus supra. nam prudentiores etiam Аanimas per $METEMYU/XWSIN& dicunt ad alterius climatis corpora tran-Аsire, nec in eo orbe versari in quo prius fuerunt: unde ait Lucanus А"regit idem spiritus artus orbe alio: longae, canitis Аsi cognita, vitae". sciendum tamen {43hoc}43 Homericum esse: nam Аetiam illic Elpenor similiter Vlixem interrogat. ЫДЦ@@&7sine sole domos& non est contrarium "solemque Аsuum sua sidera norunt": illud enim de campis Elysiis dicit. Р@@&7hac vice sermonvm& haec sacra, ut diximus supra, Аpraeter unius diei spatium non tenebant: unde veretur Sibylla, ne Аinanibus fabulis 'datum', id est statutum et legitimum, 'tempus' Аteratur. quod autem dicit 'aurora medium axem traiecerat', illud Аostendit, quod secundum Tuscos diei ortus est a sexta diei hora; Аortus enim diei habet auroram. Donatus tamen dicit Auroram cum Аquadrigis positam Solem significare. ЫДЪ@@&7breviterqve& quod congruit moram obiurganti. Р@@&7nox rvit& si per diem sacra celebrantur, 'ruit' est immi- @1 Аnet; si per noctem, finitur. &7flendo& proprie: nam et lacrimae Аet gemitus fuerant. Р@@&7findit in ambas& compendiosius, quam si 'duas' diceret: Аpoteramus enim etiam tertiam sperare. sic Sallustius "inter secun-Аdum atque ultimum bellum Carthaginiense" non ait 'tertium'. ЫДЮ@@&7iter elysivm& ad Elysium: de quo diximus supra. А&7malorvm& impiorum, ut "multa malus simulans {43vana Аspe lusit amantem}43". Р@@&7impia tartara& ubi puniuntur impii. Р@@&7ne saevi& ne irascere: Terentius "ne saevi tanto opere". Аet antique dictum est: nam nunc 'ne saevias' dicimus, nec impera-Аtivum iungimus adverbio imperantis. Р@@&7explebo nvmervm& ut diximus supra, 'explebo' est mi-Аnuam: nam ait Ennius "navibus explebant sese terrasque Аreplebant", quem Caper secutus cum de praepositione 'ex' tractaret, Аhoc exemplum posuit. sensus ergo est: minuam vestrum numerum Аet reddar tenebris. nam circa Aenean et Sibyllam aliquid lucis fuisse Аintellegimus, quippe circa vivos: unde paulo post "respicit АAeneas subito" et reliqua. alii 'explebo' male putant 'complebo' Аesse, umbrarum scilicet a quibus discesserat numerum. alii 'explebo Аnumerum' dicunt esse finiam tempus statutum purgationi et in cor-Аpus recurram, ut hoc sit 'reddarque tenebris'_nam legimus А"clausae tenebris et carcere caeco"_ut sit sensus: irasceris Аmihi quasi homo, nonne et ego homo futurus sum? alii dicunt: cur Аirasceris? in locis his sum, quamdiu vitae per vim ereptae expleam Аtempus, post 'tenebris', id est meis sedibus, reddar. sed haec omnia Аcongrua loco non esse manifestum est: non enim intellegere possu- @1 Аmus Sibylla aliud volente, scilicet ut abscederet, Deiphobum ad Аaliud respondisse. Р@@&7i decvs i nostrvm& aut 'i, o decus nostrum, utere me-Аlioribus fatis', inferorum scilicet conparatione, quia ait supra ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ жЫДвГ"an quae te fortuna fatigat, ut tristes sine sole domos, loca Аturbida adires?" aut certe 'i decus, et fatis utere nostrum melio-Аribus', id est quam aut ego aut tu habuimus. ЫДе@@&7moenia lata videt& Tartarum dicit, quem vult esse Аcarcerem inferorum. quod autem ait 'lata', nocentum exprimit mul-Аtitudinem. &7triplici mvro& valde munitum indicat locum. ЫДз@@&7torqvet& trahit, volvit. Р@@&7porta adversa ingens& distinctione excludendum est vi-Аtium de duobus epithetis. &7solidoqve adamante& lapis est duris-Аsimus et tantae soliditatis, ut nec ferro possit infringi. {43quem hir-Аcino sanguine frangi dicunt.}43 Р@@&7vis vt nvlla virvm& 'virum' non ad sexum retulit, sed Аad virtutem, hoc est virorum fortium, ut Cicero "virum res illa Аquaerebat", cum de viro forti diceret. per hoc autem ostendit Аnullum de Tartaro ad superos posse remeare, ne numinum quidem Аfavore. Р@@&7stat& eminet, {43erecta est}43. &7avras& autem inferis con-Аgruas intellegamus. Statius de Mercurio ait: pigrae aurae eius Аinpediebant volatum. de illo enim loco multi quaerunt "quis Аtantus clangor ad auras?" et Pollio dicit Aeneae et Sibyllae, Аquas illi secum traxerant, cum constet esse etiam illic auras. ЫДн@@&7exavdiri& exaudiebantur. @1 Р@@&7tractaeqve catenae& et genetivus singularis potest esse Аet nominativus pluralis. Р@@&7strepitvmqve exterritvs havsit& hausit et exterritus Аest: hypallage ergo est. Р@@&7scelervm facies& species, ut supra "visa maris Аfacies et non tolerabile numen". ЫД│@@&7nvlli fas casto& pio. et haec responsio ostendit, Aenean Аvoluisse quidem ingredi, sed quasi pium prohibitum. &7insistere А&7limen& 'insisto illam rem' dicimus, non 'illi rei': quod qui dicunt Аdecipiuntur propter 'insto illi rei'. Р@@&7sed me& quia occurrebat: unde ipsa cognovisti? Р@@&7devm poenas docvit& aut quas dii nocentibus statuerunt: Аaut Titanum, quos legimus deos ex Terra progenitos: aut re vera Аdicit poenas deorum. fertur namque ab Orpheo quod dii peierantes Аper Stygem paludem novem annorum spatio puniuntur in Tartaro: Аunde ait Statius "et Styx periuria divum arguit". Р@@&7rhadamanthvs& Rhadamanthus Minos Aeacus filii Iovis Аet Europae fuerunt: qui postea facti sunt apud inferos iudices. Р@@&7svbigitqve fateri& conpellit ad confessionem. Р@@&7fvrto laetatvs inani& latebra non valde profutura, Аquippe quae fuerat publicanda post mortem. Р@@&7distvlit in seram& gravem, ut "serum bellum in angu-Аstiis futurum" Sallustius. &7piacvla commissa& propter quae ex-Аpiatio debetur. Р@@&7accincta flagello& aut hoc dicit quod videmus, quia Аqui longo flagello utitur ut id post ictum in se revolvat necesse @1 Аest: aut 'accincta' est instructa, ad verbera scilicet, id est nocentes Аflagello quatit ipsa praeparata. ЫД╝@@&7agmina saeva sororvm& aut impetus, ut de Harpyiis Аdixit: aut serpentum agmina, quos pro comis habent. Р@@&7tvnc demvm horrisono stridentes cardine sacrae А&7pandvntvr portae& mittuntur, inquit, post verbera ad aeternum Аsupplicium. et est secutus ordinem iuris antiqui: nam post habitam Аquaestionem in Tullianum ad ultimum supplicium mittebantur. alii Аhoc a poeta dictum volunt, ut illa loquente intellegamus portam Аesse patefactam; alii continuant narrationem. &7sacrae& execrabiles. Р@@&7cernis cvstodia qvalis& 'custodia' est quae custodit, Аnon quae custoditur. usurpatum autem est, sicut 'hospita', sicut А'neptis': nam 'hic' et 'haec custos' facit. ea enim quae in 'o' Аexeunt ut 'fullo', in 'os' ut 'nepos', in 'es' ut 'hospes', feminina Аex se non faciunt. quae autem invenimus usurpata sunt, unde et Аdissimilia: nam 'custos' 'custodia' facit, 'nepos' 'neptis'. Р@@&7vestibvlo sedeat& Megaeram significat. hoc autem dicit: Аcernis hanc quam saeva sit? est intus alia 'inmanis atris hiatibus Аquinquaginta', quae est saevior, quam Hydra fuit. multi ipsam АHydram volunt, quod non procedit: nam eam in aditu legimus in-Аferorum ubi dixit "ac belua Lernae". quam alii tria volunt Аhabuisse capita, alii novem, Simonides quinquaginta dicit. ЫД┴@@&7tartarvs& vel quia omnia illic turbata sunt, $A)PO\ TH=S А$TARAXH=S&: aut, quod est melius, $A)PO\ TOU= TARTARI/ZEIN&, id est a tre-Аmore frigoris; sole enim caret. Р@@&7bis patet in praeceps& ideo 'in praeceps' addidit, quia @1 Аpotest quid etiam sursum patere. videtur autem hoc prudentioribus Аideo dictum, quia secundum rationem sphaerae sol cum in unam Аconcesserit partem, duae quasi Tartarum faciunt: una, a qua disces-Аsit, et altera, ad quam numquam accedit: quod melius sphaerae Аindicat ratio. hoc autem dicit: Tartarus ipse bis tantum in prae-Аceps patet et tendit sub umbras, quantus est suspectus, id est alti-Аtudo, ad Olympum aetherium. {43deest 'est'.}43 ЫД─@@&7hic genvs antiqvvm terrae& id est primum: Titanas Аenim contra Saturnum genuit, Gigantas postea contra Iovem. et Аferunt fabulae Titanas ab irata contra deos Terra ad eius ultionem Аcreatos, unde et Titanes dicti sunt $A)PO\ TH=S TI/SEWS,& id est ab ultione. Аde his autem solus Sol abstinuisse narratur ab iniuria numinum, Аunde et caelum meruit. ЫД╞@@&7aloidas geminos& Aloeus Iphimediam uxorem habuit, quae Аconpressa a Neptuno duos peperit, Otum et Ephialten, qui digitis Аnovem per singulos menses crescebant. freti itaque altitudine, {43cum Аadhuc novem annorum essent,}43 caelum voluerunt subvertere, sed con-Аfixi sunt Dianae et Apollinis telis. Aloidas autem sic dixit, sicut Аde Hercule Amphitryoniades dicimus. &7geminos& sui similes. ЫД╔@@&7crvdeles poenas& saevas, nimias; nam non dicit indignas Аferentem qui sacrilegus fuit. &7salmonea& Salmoneus Aeoli filius Аfuit, non regis ventorum, sed cuiusdam apud Elidem, ubi regnavit. Аqui fabricato ponte aereo super eum agitabat currus ad imitanda А{43superna}43 tonitrua, et in quem fuisset iaculatus facem, eum iubebat Аoccidi. hic postea verum expertus est fulmen. @1 ЫД╠@@&7mediaeqve per elidis vrbem& hinc est indignatio, quod Аin ea civitate Iovem imitabatur, in qua specialiter Iuppiter colitur. ЫД╨@@&7densa inter nvbila& ostendit fulminis causam. Р@@&7fvmea lvmina& id est terrena; nam aetherius ignis caret Аfumo, solo enim splendore viget. ЫД╙@@&7nec non et tityon& Tityos Terrae secundum alios filius Аfuit, secundum alios a Terra nutritus: unde {43poeta}43 elegit sermonem, Аquo utrumque significaret, nam 'alumnum' dixit. hic amavit La-Аtonam, propter quod Apollinis confixus sagittis est et damnatus Аhac lege apud inferos, ut eius iecur vultur exedat: quamquam Ho-Аmerus vicissim dicat duos vultures sibi in eius poenam succedere. Аsane in usu est 'vultur', licet Cicero 'vulturius' dixerit, quod qui-Аdem potest esse et derivativum: Ennius "vulturus in campo mi-Аserum mandebat homonem". declinatur autem 'hic Tityos huius АTityi', sicut 'Delos Deli'. Р@@&7per tota novem cvi ivgera corpvs porrigitvr& quan-Аtum ad publicam faciem, magnitudinem ostendit corporis; sed illud Аsignificat, quia de amatore loquitur, libidinem late patere, ut ait Аsupra "nec procul hinc partem fusi monstrantur in Аomnem lugentes campi". sane de his omnibus rebus mire reddit Аrationem Lucretius et confirmat in nostra vita esse omnia Аquae finguntur de inferis. dicit namque Tityon amorem esse, hoc Аest libidinem, quae secundum physicos et medicos in iecore est, Аsicut risus in splene, iracundia in felle: unde etiam exesum a vul- @1 Аture dicitur in poenam renasci: etenim libidini non satis fit re semel Аperacta, sed recrudescit semper, unde ait Horatius "incontinentis Аaut Tityi iecur". ipse etiam Lucretius dicit per eos, super quos Аiamiam casurus inminet lapis, superstitiosos significari, qui inaniter Аsemper verentur et de diis et caelo superioribus male opinantur: Аnam religiosi sunt qui per reverentiam timent. per eos autem qui Аsaxum volvunt ambitum vult et repulsam significari, quia semel Аrepulsi petitores ambire non desinunt. per rotam autem ostendit Аnegotiatores, qui semper tempestatibus turbinibusque volvuntur. ЫД╓@@&7fecvndaqve poenis& fecunda in poenam. Р@@&7rimatvr& pascitur, ut "rimantur prata Caystri". Р@@&7fibris& fibrae sunt eminentiae iecoris. Р@@&7qvid memorem lapithas& hi populi Thessaliae fuerunt, Аquibus imperabat Ixion, amicissimus, ut diximus supra, Iovi, ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ жЫД┘ГPhlegyae filius. qui post nubis coitum fictae in formam Iunonis, Аcum se de eius stupro iactaret, ab irato Iove ad inferos trusus est Аet illic religatus ad rotam circumfusam serpentibus. &7pirithovm& Аet hic unus de Lapithis fuit, qui cum Theseo descendit ad rapien-Аdam Proserpinam. ЫД█@@&7adsimilis& {43valde similis:}43 'ad' {43enim}43 vacat, et a maioribus Аad ornatum adhibebatur, {43ut}43 Horatius "qua populus adsita certis Аlimitibus vicina refugit iurgia". &7lvcent genialibvs altis& @1 Аaliud est. Tantalus, rex Corinthiorum, amicus numinibus fuit. quae Аcum frequenter susciperet et quodam tempore defuissent epulae, Аfilium suum Pelopem occidit et diis epulandum adposuit. tunc ab-Аstinentibus cunctis, Ceres umerum eius exedit, et cum eum dii per АMercurium revocare ad superos vellent, eburneus ei est umerus Аrestitutus, ut "umeroque Pelops insignis eburno". ideo autem Аsola Ceres dicitur comesse, quia ipsa est terra, quae corpus resolvit. Аper Mercurium autem ob hoc fingitur esse revocatus, quod ipse est Аdeus prudentiae, per quam philosophi deprehenderunt $PALIGGENESI/AN Аvel $METEMYU/XWSIN.& Tantalus autem hac lege apud inferos dicitur Аesse damnatus, ut in Eridano inferorum stans nec undis praesen-Аtibus nec vicinis eius pomariis perfruatur. per haec autem avaritia Аsignificatur, ut etiam Horatius "quid rides? mutato nomine de Аte fabula narratur". &7genialibvs& veluti genialibus: nam geniales Аproprie sunt qui sternuntur puellis nubentibus, dicti a generandis Аliberis. Р@@&7avrea fvlcra& quibus fulcimur, id est sustinemur. Р@@&7regifico lvxv& regali ambitu. &7fvriarvm maxima& id Аest {43saevissima, hoc est}43 Fames, ut "vobis Furiarum ego Аmaxima pando". unde et famem praenuntiat, ut hanc esse Furia-Аrum maximam doceat. Р@@&7et manibvs& illorum scilicet, non suis. Р@@&7facem attollens& iniciens ignem avaritiae, ut abstineant. Р@@&7invisi fratres& haec quidem constat dicta esse generaliter, Аpossunt tamen etiam ad speciem trahi, ut Aegyptum et Danaum, @1 АAtreum et Thyesten, Eteoclen et Polynicen significare videatur. Аbene autem dicendo 'invisi' per id quod leve est, etiam maiora Аconplexus est. Р@@&7pvlsatvsve parens& item quod levius est dixit parricidii Аcomparatione. possumus autem Oedipum accipere, extinctorem Lai. А&7avt fravs innexa clienti& ex lege XII tabularum venit, in qui-Аbus scriptum est "patronus si clienti fraudem fecerit, sacer Аesto": si enim clientes quasi colentes sunt, patroni quasi patres, Аtantundem est clientem, quantum filium fallere. et hoc posse fieri Аex Horatii dictis intellegimus, qui cum loqueretur de avaris poten-Аtibus, ait de vicino cliente "pellitur paternos in sinu ferens Аdeos". Vrbano tamen hoc displicet et dicit rarum esse hoc magisque Аcontrarium, cum magis patronos decipiant frequenter clientes. vult Аautem intellegi praevaricatores, qui patroni sunt clientium, quos Аnunc susceptos vocamus. ЫДу@@&7nec partem posvere svis& bene addidit 'suis', id est Аcognatis, adfinibus. haec enim fuerat apud maiores donandi ratio, Аnon profusa passim: nam hoc est velle inaniter perdere. unde Ci-Аcero ait in libris legum "stipem prohibeo: nam Аauget superstitionem et exhaurit domos". dignis igitur lar-Аgiendum est, unde Horatius "cur eget indignus quisquam, te Аdivite?" id est indignus paupertate. Р@@&7ob advlterivm caesi& si 'occisi', Aegisthum significat, АThyestae filium: si re vera 'caesi', Sallustium, quem Milo deprehen-Аsum sub servi habitu verberavit in adulterio suae uxoris, filiae АSullae. &7qviqve arma secvti impia nec veriti dominorvm fal-& @1 А&7lere dextras& hoc loco videtur blandiri Augusto, quia contra Cae-Аsarem, patrem eius, multi quibus ignovit, arma susceperant: est Аnamque eius dictum, dare quidem se veniam Pompeianis, sed ab Аipsis quandoque esse periturum: ut 'arma impia' civilia dixerit bella, Аquae moverunt Pompeiani contra acceptae veniae fidem. sed non Аprocedit. nam si 'arma impia' dixit bellum civile, tangit et Augu-Аstum et Caesarem, qui et ipsi civilia bella tractarunt. item si culpat Аeos qui contra fidem datae veniae dimicaverunt, tangit Augustum: Аnam transierunt ad eum ab Antonio duo milia equitum, per quos Аest victoriam consecutus: Horatius "ad hunc frementes verterunt Аbis mille equos Galli canentes Caesarem". fecit praeterea Аiniuriam Augusto vel Caesari si eos 'dominos' dixit, quod apud Аmaiores invidiosum fuit: nam 'patres patriae' dicebantur, non 'do-Аmini': Iuvenalis "Roma patrem patriae Ciceronem Аlibera dixit". melius ergo est ut bellum a Sexto Pompeio, Pompei Аfilio, in Siculo freto gestum accipiamus. nam occiso patre Siciliam Аtenuit et collectis inde servitiis vastavit sex annis ultro citroque АSiciliam, postea victus est ab Augusto et Agrippa: Horatius "mi-Аnatus urbi vincla, quae detraxerat servis amicus perfidis". Аet hoc sensu tam 'arma impia', quam 'dominorum' congruit com-Аmemoratio. ЫДц@@&7poenam expectant& quod gravius est: nam in expecta-Аtione et praesens metus est et dolor futurus, in ipsa autem poena Аsolus est dolor. Р@@&7forma viros& {43id est causa criminis vel}43 regula: singulis Аenim sceleribus sunt statuta supplicia ex more Romano, quem se-Аquitur. Р@@&7saxvm ingens volvvnt alii& Sisyphum dicit, qui deorum @1 Аconsilia hominibus publicavit. &7radiisqve rotarvm& Ixionem dicit, Аut alibi ostendit "atque Ixionii vento rota constitit orbis", Аlicet supra dixerit "quos super atra silex": nam de his Аfabulis variae sunt in ipsis auctoribus opiniones. Р@@&7aeternvmqve sedebit infelix thesevs& contra opinio-Аnem, nam fertur ab Hercule esse liberatus: quo tempore eum ita Аabstraxit, ut illic corporis eius relinqueret partem. frequenter enim Аvariant fabulas poetae: Hippolytum Vergilius liberatum Аab inferis dicit, Horatius contra "neque enim Diana pudicum Аliberat Hippolytum". Р@@&7phlegyasqve miserrimvs omnes admonet& si 'Phlegyas' Аnominativus est singularis, hoc dicit, Phlegyas omnes admonet apud Аinferos poenas ferentes: si autem 'Phlegyas' accusativus pluralis Аest, Theseum omnes Phlegyas admonentem debemus accipere. hi Аnamque secundum Euphorionem populi insulani fuerunt, satis in Аdeos impii et sacrilegi: unde iratus Neptunus percussit tridenti eam Аpartem insulae, quam Phlegyae tenebant, et omnes obruit. Phlegyas Аautem, Ixionis pater, habuit Coronidem filiam, quam Apollo vitiavit, Аunde suscepit Aesculapium. quod pater dolens, incendit Apollinis Аtemplum et eius sagittis est ad inferos trusus: Statius "Phlegyam Аsubter cava saxa iacentem aeterno premit accubitu". ЫДь@@&7discite ivstitiam& {43hoc est,}43 vel nunc in poenis locati. Р@@&7vendidit hic avro patriam& etiam haec licet generaliter Аdicantur, habent tamen specialitatem: nam Lasthenes Olynthum АPhilippo vendidit, Curio Caesari &7. s.& Romam: de quo Lucanus А"Gallorum captus spoliis et Caesaris auro". @1 Р@@&7fixit leges pretio atqve refixit& possumus Antonium Аaccipere secundum Ciceronem in Philippicis {43ubi ait "legesne fixisti?"}43 А'fixit' autem ideo, quia incisae in aereis tabulis adfigebantur parietibus. Р@@&7hic thalamvm invasit natae& Thyestes, unde Aegisthus Аnatus est, item Cinyras: nam quod Donatus dicit nefas est credi, Аdictum esse de Tullio. &7vetitosqve hymenaeos& legibus scilicet: Аnam dicendo 'vetitos' ostendit fuisse, ut est apud Persas hodieque. Аunde Donatus male ait "natura et legibus vetitos". Р@@&7avsi omnes inmane nefas avsoqve potiti& illic sunt et Аqui fecerunt et qui conati sunt. dicit autem secundum Romanum Аritum, in quo non tantum exitus punitur, sed et voluntas. Р@@&7non mihi si lingvae centvm sint& Lucretii versus sub-Аlatus de Homero, sed "aerea vox" dixit. Р@@&7scelervm comprendere formas& ut "aut quae Аforma viros fortunave mersit". ЫДї@@&7perfice mvnvs& hoc est ramum redde: nam supra ait А"hoc sibi pulchra suum ferri Proserpina munus in-Аstituit". Р@@&7cyclopvm edvcta caminis& hoc est magna: ita enim Аcuiuslibet rei magnitudinem significabant, adeo ut Statius Argivorum Аmuros ab ipsis dicat esse perfectos. Р@@&7fornice& arcu: Cicero "videt ad ipsum fornicem Fa-Аbianum". ЫД·@@&7corripivnt spativm& raptim peragunt. Р@@&7occvpat aeneas aditvm& ingreditur, sicut supra @1 ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ жЫД√Вdiximus. &7recenti& semper fluenti. et dixit hoc propter paludem АStygem. Р@@&7spargit aqva& purgat se: nam impiatus fuerat {43vel}43 aspectu АTartari, {43vel auditu scelerum atque poenarum}43. et 'spargit', quia se Аinferis purgat. ЫД■@@&7amoena virecta& virentia: et est satis usurpativum. А'amoena' autem quae solum amorem praestant, vel, ut supra Аdiximus, quasi amunia, hoc est sine fructu, ut Varro et Car-Аminius docent. adludit autem ad insulas fortunatas: nam et sequenti Аhoc indicat versu. ЫЕА@@&7largior hic campos aether& non nostro largior, sed Аquam est in cetera inferorum parte. aut re vera largior, si lunarem Аintellegis circulum: nam, ut supra diximus, campi Elysii Аaut apud inferos sunt, aut in insulis fortunatis, aut in lunari cir-Аculo: Lucanus "illic postquam se lumine vero induit". Р@@&7solemqve svvm& sibi congruum, ut "fessosque sopor Аsuus occupat artus". Р@@&7palaestris& luctationibus: graece dixit. Р@@&7contendvnt lvdo& non odio. Р@@&7choreas& 're' corripuit propter metrum, alibi ait secundum Аnaturam, ut "iuvat indulgere choreis": ergo aut systo-Аlen fecit, aut antithesin, e pro $EI& ponens: nam Graecum est nomen. Р@@&7nec non threicivs longa cvm veste sacerdos& Orpheus АCalliopes musae et Oeagri fluminis filius fuit, qui primus orgia @1 Аinstituit, primus etiam deprehendit harmoniam, id est circulorum Аmundanorum sonum, quos novem esse novimus. e quibus summus, Аquem anastron dicunt, sono caret, item ultimus, qui terrenus est. Аreliqui septem sunt, quorum sonum deprehendit Orpheus, unde uti Аseptem fingitur chordis. 'longam' autem 'vestem' aut citharoedi Аhabitum dicit, aut longam barbam: nam e contrario inberbes 'in-Аvestes' vocamus. 'sacerdos' autem, quia et theologus fuit et orgia Аprimus instituit. ipse etiam homines e feris et duris composuit: Аunde dicitur arbores et saxa movisse, ut diximus supra. Р@@&7obloqvitvr nvmeris& dicendo 'obloquitur', chordarum Аexpressit laudem, quas dicit verbis locutas: 'obloqui' enim non est Аnisi contra loquentem loqui. &7nvmeris& rhythmis, sonis, ut "nume-Аros memini, si verba tenerem". &7septem discrimina& quia Аomnes chordae dissimiliter sonant. Р@@&7iam& nunc. 'hic' autem 'pecten' declinatur, ut 'lien'. Р@@&7hic genvs antiqvvm& quod non omnes viros fortes in АElysio visos esse commemorat, haec ratio est, quia isti divinos Аmeruerunt honores: quod Tydeo vel his, quos supra memo-Аravit, non contigit. nam ideo 'antiquum' addidit, quasi et illis АElysii contingerent campi, si eis annorum non derogata esset vetustas. Р@@&7nati melioribvs annis& plerumque enim hominum virtus Аdecoloratur temporis infelicitate: Cicero "ut illa laus temporum, Аnon hominum fuisse videatur". @1 Р@@&7ilvsqve assaracvsqve& Troiani reges fuerunt. &7troiae А&7dardanvs avctor& hunc in septimo inter deos dicit relatum, Аut "et numerum divorum altaribus auget". sed, ut diximus Аsupra, Homerum sequitur, qui inducit simulacrum Herculis Аapud inferos visum. ЫЕМ@@&7defixae hastae& subaudis 'inanes', item equos inanes. Р@@&7qvae gratia cvrrvm& detraxit unum 'u' licentia, qua АLatinitas Graecos secuta genetivo plurali syllabam aut addit aut Аdetrahit. hoc loco detraxit, sicut "arma virum", contra Аaddidit "alituum pecudumque genus" pro 'alitum', sicut АGraeci $*MOUSA/WN *(ELIKWNIA/DWN. Р@@&7nitentes& pingues: ab eo quod sequitur id quod prae-Аcedit intellegis. per omnia autem quae dicturus est intellegendum Аest 'quae gratia fuit vivis, eadem sequitur tellure repostos'. ЫЕС@@&7paeana& proprie Apollinis laudes, quod nunc congruit Аpropter 'lauri nemus': abusive omnium deorum, sicut orgia proprie АLiberi, abusive omnium deorum sacra. Р@@&7odoratvm& pro 'odorum', ut diximus supra. Р@@&7vnde svperne plvrimvs eridani per silvam volvitvr А&7amnis& Eridanum Aratus in caelo esse dicit, haud longe a ceto. Аhic et in terris est, qui in Italia, id est in Venetia, Padus vocatur: Аquem alii etiam ad inferos volunt tendere, alii nasci apud inferos Аet exire in terras. ideo autem ista finguntur, quia de Appennini Аparte oritur, quae spectat inferum mare et tendit usque ad superum. Аergo hic sensus est: canebant in locis, unde superne, id est ad Аsuperos, plurimus Eridani amnis per silvam volvitur: namque veri Аsimile est, quoniam legimus de Aristaeo "omnia sub magna laben- @1 Аtia flumina terra spectabat diversa locis". et congrue: nam Аomnis umor ex terrae nascitur venis. alii Eridanum pro quocumque Аaccipiunt et dicunt $KAT' E)COXH/N& dictum: nam legimus "fluviorum Аrex Eridanus". et amant poetae pro appellatione ponere magnae Аrei proprietatem, ut alibi "poculaque inventis Acheloia miscuit Аuvis". melius tamen est si distinguamus 'unde superne plurimus', Аunde ad superos plurimus, id est magnus, amnis volvitur per silvam АEridani, id est populos. fabula namque haec est: Eridanus Solis Аfilius fuit. hic a patre inpetrato curru agitare non potuit, et cum Аeius errore mundus arderet, fulminatus in Italiae fluvium cecidit: Аet tunc a luce ardoris sui Phaethon appellatus est, et pristinum Аnomen fluvio dedit: unde mixta haec duo nomina inter Solis filium Аet fluvium invenimus. postea eius sorores flendo in populos versae Аsunt, ut in decimo "populeas inter frondes umbramque Аsororum". et hoc Vergilius: nam alii in alias arbores dicunt. Р@@&7hic manvs ob patriam pvgnando vvlnera passi& 'ma-Аnus', id est multitudo eorum qui ob patriam passi sunt vulnera: et Аest figurate dictum. sane animadvertendum illud quod ait Horatius Аin arte poetica "et simul et iucunda et idonea dicere Аvitae": nullam enim maiores nostri artem esse voluerunt, quae non Аaliquid reipublicae commodaret. unde Vergilius hoc per transitum Аfacit: nam dicendo puniri patriae venditores, contra praemia defen-Аsoribus solvi, nihil aliud nisi fugienda vitia et sectandas docet esse Аvirtutes. Р@@&7sacerdotes casti dvm vita manebat& quasi quis castus Аpossit esse post mortem. sed aliud dicit, id est, qui fuerunt casti Аdum in communione vitae versarentur. nam hi qui maxima sacra Аaccipiebant, renuntiabant omnibus rebus, nec ulla in his nisi numi-Аnum cura remanebat. herbis etiam quibusdam emasculabantur, unde @1 Аiam coire nec poterant. dicit ergo eos sacerdotes, qui casti fuerunt Аetiam ante sacra suscepta. Р@@&7pii vates& vaticinantes, {43non mendaces}43. &7phoebo digna А&7locvti& veridici, qui talia loquebantur, qualia decebat Apollinem. Аmulti enim mentiebantur, ut in Lucano Phoebas, ad quam Appius АClaudius "et nobis dabis inproba poenas et superis Аquos fingis ait". Р@@&7inventas avt qvi vitam excolvere per artes& qui Аerudierunt et ornaverunt vitam per inventa artificia. significat autem Аphilosophos, {43qui aliquid excogitaverunt, unde vita coleretur}43. Р@@&7qviqve svi memores aliqvos fecere merendo& et qui Аaliquos sui memores fecere praestando, ut "numquam Аregina negabo promeritam", id est praestitisse. Terentius "ego, АCharine, neutiquam {43officium}43 liberi esse hominis puto, cum Аis nihil mereat, postulare id gratiae poni sibi". Р@@&7nivea cingvntvr tempora& per quod eos ostendit meruisse Аdivinos honores, ut diximus supra. ЫЕЫ@@&7mvsaevm ante omnes& theologus fuit. iste post Orpheum. Аet sunt variae de hoc opiniones: nam eum alii Lunae filium, alii АOrphei volunt, cuius eum constat fuisse discipulum: nam ad ipsum Аprimum carmen scripsit, quod appellatur crater. Р@@&7vmeris extantem& quasi philosophum, ac si diceret Pla-Аtonem: adludit enim poeta. namque Plato ab umerorum dictus est Аlatitudine. athleta enim fuit, qui post omnium victoriam se philo-Аsophiae dedit. Р@@&7tvqve optime vates& quia theologus fuit. et sciendum Аhoc loco Sibyllam iam a numine derelictam; unde et interrogat, Аquod alias non faceret. @1 Р@@&7qvae regio anchisen, qvis habet locvs?& bene et gene-Аralitatem requirit et speciem, quo possit facilius invenire: nam locus Аin regione est. &7illivs ergo& propter illum, {43vel causa illius}43. 'ergo' Аautem coniunctio fuit, sed per accentus mutationem in adverbium Аtransiit: et est sola particula, quae habet in fine circumflexum. Аmulti male putant nomen esse indeclinabile, et dicunt positum esse Аpro 'causa'. 'causa' autem nomen est, quod ponitur pro 'ratione': Аqui casus declinatione caret. ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ жЫЕЯ@@&7magnos amnes& aut magna fluenta: aut quia novem sunt, Аquae odiosum fuerat commemorare per singula. ЫЕб@@&7nvlli certa domvs& id est habitatio, quam animae tam-Аdiu certam habent, quamdiu in corporibus sunt: post quorum solu-Аtionem vagantur pro vitae merito in circulis. &7lvcis habitamvs А&7opacis& varia dicit, quae pro vitae varietate contingunt. in his Аautem locis heroum animae coluntur. Р@@&7recentia& virentia, rivorum scilicet causa. ЫЕд@@&7ivgvm& ita enim dividuntur montes: in radices, latera, iuga, Аvertices pro locorum qualitate. ЫЕж@@&7svmma cacvmina linqvvnt& non 'linquit'; hoc enim dicit: АAeneas et Sibylla perducti ad summum, in plana descendunt. Р@@&7penitvs convalle virenti& valde virenti, ut А"penitusque sonantis accestis scopulos". Р@@&7inclvsas animas& non re vera inclusas, sed a multitudine Аseparatas, quo facilius agnoscerentur. Р@@&7lvstrabat stvdio recolens& circumibat studiose retra-Аctans. 'inclusas' autem aut segregatas, aut secundum antiquum Аritum. multitudinem enim si numerare non poterant, eam in locum @1 Аcertum includebant per partes, et ex unius numero quanta esset Аvidebant. quod Xerxes de suo fecit exercitu. Р@@&7carosqve nepotes& posteros: sicut per nurus feminas Аdicunt. Р@@&7fataqve fortvnasqve virvm& felicitas enim aut fatalis Аest, aut fortuita, aut ex virtute descendit. ЫЕн@@&7alacris& ipse alacris. et sciendum antiquos et 'alacris' Аet 'alacer', et 'acris' et 'acer' tam de masculino quam de feminino Аgenere dixisse. nunc masculino utrumque damus, de feminino 'alacer' Аet 'acer' numquam dicimus, licet Ennius dixerit "aestatem autum-Аnus [2sequitur]2, post acer hiemps it": nam inde est 'alacer'. Р@@&7genis& palpebris: Ennius de dormiente "inprimitque genae Аgenam". &7excidit ore& quasi seni: quod circa Anchisen reservat, Аut "tantumque nefas patrio excidit ore". Р@@&7venisti tandem& hoc ad adfectum pertinet desiderantis: Аalias oritur quaestio quod dicit 'sic equidem ducebam animo'. А&7expectata& probata, ut "et rebus spectata iuven-Аtus". hoc autem dicit: tua pietas mihi semper probata, nunc etiam А'iter durum' vicit, scilicet inferorum. ЫЕ▒@@&7et notas avdire et reddere voces& {43id est}43 familiari-Аter loqui. Р@@&7rebarqve fvtvrvm& arbitrabar, ratiocinabar esse ventu-Аrum: per quod intellegimus fataliter Aenean ad inferos descendisse. Аnon enim nisi fatalia deprehenduntur. Р@@&7nec me mea cvra fefellit& nec decepit me dulcissimus Аfilius: nam vocativus est 'mea cura', id est tu. et dictum est sicut А"Veneris iustissima cura". Р@@&7qvas ego te terras et qvanta per aeqvora vectvm& Аpatrie eius ingemit casibus. @1 ЫЕ╢@@&7libyae tibi regna nocerent& aut quia de Iunone ait АVenus "haud tanto cessabit cardine rerum": aut, quod Аest melius, illud dicit: timui ne, dum apud regna Carthaginis volupta-Аtibus vacas, imperium fatale derelinqueres. Р@@&7tristis imago& severa, terribilis, ut supra "et Аturbida terret imago". Р@@&7saepivs occvrrens &$KATA\ TO\ SIWPW/MENON& saepius ei dictum Аintellegimus: aut certe, egit me tua imago ad haec tendere limina, Аquam saepe videre consuevi. Р@@&7stant sale tyrrheno classes& adfectionis est filii etiam Аea indicare, de quibus non interrogatur. ЫЕ╗@@&7largo fletv& nato ex gaudio. Р@@&7ter& saepius: finitus pro infinito. ЫЕ┐@@&7interea videt aeneas& hirmos est hoc loco, id est unus Аsensus protentus per multos versus: in quo tractat de Platonis Аdogmate, quod in Phaedone positum est $PERI\ YUXH=S,& de quo in Аgeorgicis strictim, hic latius loquitur. de qua re etiam АVarro in primo divinarum plenissime tractavit. hoc autem continet: АAeneas dum per inferos pergeret, respexit fluvium quendam loci Аremotioris, ad quem innumera multitudo tendebat animarum. inter-Аrogavit patrem qui esset fluvius, vel qua ratione ad eum pergerent Аanimae. pater ait: Lethaeus est; pergunt autem, ut potent et obli-Аvionem patiantur, ut incipiant in corpora velle remeare. stupefactus АAeneas interrogat: dic pater, et animae, quae propter praeteritam Аvitam tot supplicia pertulerunt, possunt habere votum revertendi @1 Аin corpora? non est verisimile, liberatas de corporis carcere ad Аeius nexum reverti. suscepta narratione haec Anchises exsequitur: Аprimo debere fieri ut redeant, deinde posse, deinde velle. quae Аquoniam obscura sunt, aliis subdivisionibus innotescunt. quid est Аdebere? cuncta animalia a deo originem ducunt. quae quia nasci Аcernimus, revertuntur sine dubio: nam unde cuncta procreantur? Аdeinde posse sic probat: quia inmortales sunt animae, et sunt quae Аpossunt reverti. tertium est utrum velint: quod dicit fieri per Le-Аthaeum fluvium. et hoc est quod dicturus est, sed incidentes quae-Аstiones faciunt obscuritatem. Р@@&7virgvlta sonantia silvae& quae est iuxta praeripia Аfluminis. Р@@&7domos placidas& campos Elysios. &7praenatat& praeter-Аfluit. et contrarie dictum est: nam non natant aquae, sed nos in Аipsis natamus. Ennium igitur secutus est, qui ait "fluctusque Аnatantes". sane de hoc fluvio quaeritur a prudentioribus, utrum Аde illis novem sit, qui ambiunt inferos, an praeter novem. et datur Аintellegi quod ab illis novem, qui ambiunt inferos, separatus sit: Аnamque volunt eum esse imaginem senectutis. nam animae nostrae Аvigent et alacres sunt et plenae memoria a pueritia usque ad viren-Аtem senectam, postea in nimia senectute omnis memoria labitur: Аqua lapsa mors intervenit, et animae in aliud corpus revertuntur. Аunde fingunt poetae animas Lethaeo hausto in corpus redire. ergo АLethaeus est oblivio, morti semper vicina. Р@@&7gentes popvliqve& innumerarum gentium et populorum Аanimae. ЫЕ─@@&7floribvs insidvnt& 'insido illi rei', ut "insidat Аquantus miserae deus". 'insisto' autem 'illam rem', ut А"nulli fas casto sceleratum insistere limen". @1 Р@@&7circvm lilia fvndvntvr& {43hoc est circumfunduntur}43 circum Аflores. {43'lilia' autem pro quibuslibet floribus,}43 speciem pro genere posuit. ЫЕ╟@@&7flvmina porro& longe remota: et est Graecum adverbium. Аbene autem Aenean longe a Lethaeo facit, quia adhuc iuvenis est. Р@@&7agmine& cursu, impetu: per quod ostendit cito iri ad se-Аnectam, quia tota celeritate usus labitur vitae. Р@@&7animae qvibvs altera fato corpora debentvr& scien-Аdum non omnes animas ad corpora reverti: aliquae enim propter Аvitae merita non redeunt; aliquae redeunt propter malam vitam, Аaliquae propter fati necessitatem. Р@@&7lethaei ad flvminis vndam& si anima aeterna est et Аsummi spiritus pars, qua ratione in corpore non totum videt, nec Аest tantae {43prudentiae tantaeque}43 vivacitatis, ut omnia possit agnoscere? Аquia cum coeperit in corpus descendere, potat stultitiam et oblivio-Аnem, unde non potest implere vim numinis sui post naturae suae Аoblivionem. obliviscitur autem secundum poetas praeteritorum, se-Аcundum philosophos futuri: unde medium tenuit dicendo 'oblivia'. Аdocent autem philosophi, anima descendens quid per singulos cir-Аculos perdat: unde etiam mathematici fingunt, quod singulorum Аnuminum potestatibus corpus et anima nostra conexa sunt ea ratione, Аquia cum descendunt animae trahunt secum torporem Saturni, Mar-Аtis iracundiam, libidinem Veneris, Mercurii lucri cupiditatem, Iovis Аregni desiderium: quae res faciunt perturbationem animabus, ne Аpossint uti vigore suo et viribus propriis. Р@@&7secvros latices& qui securos faciunt, ut morbos pallidos Аdicimus, quod pallidos faciunt. @1 ЫЕ═@@&7iampridem& ex quo ait "tunc genus omne tuum Аet quae dentur moenia disces". ЫЕ╧@@&7o pater& nova brevitas: nam dicendo 'o pater' qui loqua-Аtur ostenditur. &7ad caelvm hinc ire pvtandvm est& miscet phi-Аlosophiae figmenta poetica et ostendit tam quod est vulgare, quam Аquod continet veritas et ratio naturalis. nam secundum poetas hoc Аdicit: credendum est animas ab inferis reverti posse ad corpora? Аut 'caelum' superos intellegamus, id est nostram vitam. secundum Аphilosophos vero hoc dicit: credendum est animas corporis conta-Аgione pollutas ad caelum reverti? Р@@&7svblimes animas& non omnes, sed sublimium. &7tarda А&7reverti corpora& animae comparatione, qua velocius nihil est: uno Аenim momento potest universa discurrere. Р@@&7qvae lvcis miseris tam dira cvpido& ut id desiderent, ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ жЫЕ╤Вpropter quod se sciunt poenas dedisse, scilicet vitam. Р@@&7svspensvm& sollicitum, incertum, ut "multo Аsuspensum numine ducit". Р@@&7svscipit anchises atqve ordine singvla pandit& hystero-Аproteron: post hunc enim versum sequi debuit 'dicam equidem nec Аte suspensum, nate, tenebo'. Р@@&7principio caelvm ac terras camposqve liqventes& Аinterrogatus Anchises, quare animae velint reverti ad corpora, quasi Аaliud dicit, tamen illuc recurrit. quod graece $TO\ PA=N& dicitur, id Аest omne quod est, quattuor sunt elementa, terra aqua ae+r aether, Аet deus. praeter haec nihil est aliud: et hoc mundum non possu-Аmus dicere, nam mundus non est totum. ergo deus est quidam Аspiritus divinus, qui per quattuor infusus elementa gignit universa. Аigitur si de elementis et deo nascuntur omnia, unam originem Аhabent et par est natura omnium. sed videamus, quid in nobis est Аa deo et quid a quattuor elementis? quantum datur intellegi, ab @1 Аelementis habemus corpus, a deo animum: quod ideo probatur, quia Аest in corpore terra, umor, anhelitus, calor, quae omnia videntur, Аsicut etiam elementa, animus invisibilis est, sicut etiam deus, unde Аoriginem ducit. illa praeterea inrationabilia sunt, sicut corpus: Аcontra deus habet consilium, sicut etiam animus. deinde elementa А[2cum]2 mutantur, quod est eorum proprium, [2pereunt]2, sicut etiam Аcorpus, quod inde originem ducit: contra deum non perire mani-Аfestum est. ergo nec animus perit, qui inde originem ducit: nam Аpars semper sequitur genus. huc igitur tetendit primam intentio-Аnem suam, ut animos inmortales doceret. sed occurrit illud: si Аinmortales sunt et unum habent principium, qua ratione non omnia Аanimalia sentimus similiter? et dicit non esse in animis dissimili-Аtudinem, sed in corporibus, quae prout fuerint vel vivacia vel tor-Аpentia, ita et animos faciunt. quod potest etiam in uno eodemque Аanimalis corpore probari. in sano enim corpore alia est vivacitas Аmentis, in aegro pigrior, in satis invalido etiam ratione carens, ut Аin phreneticis cernimus: adeo cum ad corpus venerit, non natura Аsua utitur, sed ex eius qualitate mutatur. inde Afros versipelles, АGraecos leves, Gallos pigrioris videmus ingenii: quod natura cli-Аmatum facit, sicut Ptolomaeus deprehendit, qui dicit translatum ad @1 Аaliud clima hominem naturam ex parte mutare; de toto enim non Аpotest, quia in principio accepit sortem corporis sui. ergo anima Аpro qualitate est corporis. et qua ratione res melior est in pote-Аstate deterioris? atqui divinus animus debuit corpus habere in pote-Аstate, non mortale corpus naturam animi corrumpere. sed hoc ideo Аfit, quia plus est quod continet, quam quod continetur. ut si leo-Аnem includas in caveam, inpeditus vim suam non perdit, sed exer-Аcere non potest, ita animus non transit in vitia corporis, sed eius Аconiunctione inpeditur nec exercet vim suam. occurrit illud: omne Аquod corrumpitur aeternum non est. si animus insanit irascitur Аdesiderat timet, caret aeternitate, cui sunt ista contraria: nam pas-Аsio aeternitatem resolvit. quod ideo falsum esse dicimus, quia ani-Аmus per se nihil patitur, sed laborat ex corporis coniunctione, et Аaliud est per suam naturam corrumpi, aliud per contrarium rei Аalterius. videmus enim tale aliquid, ut in lucerna, quae per se Аclara est et locum, in quo est, sine dubio inluminat, sed si qua re Аtecta fuerit et inclusa, non perdit splendorem proprium, qui in ea Аest_remoto namque inpedimento apparet_nec tamen quia in-Аpeditus est eius vigor, ideo etiam corruptus. ita ergo et animus Аquamdiu est in corpore, patitur eius contagiones: simul atque depo-Аsuerit corpus, recipit suum vigorem et natura utitur propria. si Аergo recipit naturam {43suam}43, quare poenas apud inferos patitur? ideo Аquia res, quae simul diu fuit, non potest deposita ipsa re, statim Аad suum nitorem reverti. ut si speciem candidam missam in lutum Аpolluas et eam statim auferas, non idcirco sordibus caret, sed ablu-Аtionem requirit, ut in pristinum nitorem possit redire: sic anima Аex eo quod datur corpori inquinata, etiam si corpus deponat, necesse Аhabet purgari. si ergo purgantur et recipiunt naturam suam, cur @1 Аvolunt reverti? quia potant, inquit, oblivia. etiam est illud ambi-Аguum: aut ut praeteritarum obliviscantur poenarum, aut certe ut Аignarae futuri habeant desiderium redeundi in corpora, quod sine Аpassione non fit: nam animus in quo est passio, meretur reverti. А&7caelvm& pro ae+re et aethere posuit, ut "iam caelum ter-Аramque". &7camposqve liqventes& id est maria. Р@@&7lvcentemqve globvm lvnae& ideo usus est participio, Аut ostendat eam suum lumen non habere: nam 'lucens' est quod Аaliunde inluminatur, 'lucibile' quod per se lucet, ut 'patulum' quod Аsemper patet, 'patens' quod et aperitur et clauditur, ut oculi, os. А'globum' autem ideo, quia dicitur luna $SFAIROEIDH\S& esse. &7tita-А&7niaqve astra& aut stellas dicit, aut solem, quem et supra Аunum fuisse de Titanibus diximus. Р@@&7spiritvs& divinus scilicet. et unum est sive mentem dicat, Аsive animum, sive spiritum. &7intvs alit& vegetat et in aeternita-Аtem custodit, quia mixtus est et nulla pars est elementi sine deo. А&7per artvs& per elementa, quae membra sunt mundi: corporalia Аnamque sunt, quippe quae possunt videri. Р@@&7mens agitat molem& magnitudinem mundi mens agitat. Аet si, ut Cicero dicit in Tusculanis, aeternum est quicquid Аin aeterno motu est, sine dubio etiam animus aeternus est: semper Аenim in motu est, adeo ut ne nobis quidem quiescentibus conquie-Аscat. &7magno se corpore miscet& aut antiptosis est pro 'corpori', Аut "haeret pede pes densusque viro vir": quod potius Аcredendum est: aut certe secundum eos locutus est, qui dicunt deum Аcorporalem esse et eum ita definiunt $PU=R NOERO\N&, id est ignem Аsensualem. quod si verum est, corpus est, nec per antiptosin dixit, Аsed per definitionem 'magno corpore', id est non communi. Р@@&7inde hominvm pecvdvmqve genvs& de quattuor elemen-Аtis et deo. @1 ЫЕ┌@@&7et caelestis origo seminibvs qvantvm non noxia А&7corpora tardant& quod supra diximus, in tantum, inquit, Аin hominibus viget pars divinitatis, in quantum sinit corporum Аqualitas. ЫЕ▄@@&7terreniqve hebetant artvs& in quantum non hebetant. А&7moribvndaqve membra& morienti similia, hoc est semper morien-Аtia: numquam enim in eodem statu sunt, sed aut minuuntur aut Аcrescunt. ergo animus idem est, sed uti viribus suis non potest Аpropter corporis coniunctionem. Р@@&7hinc metvvnt cvpivntqve dolent gavdentqve& ex cor-Аporis coniunctione et hebetudine. Varro et omnes philosophi dicunt Аquattuor esse passiones, duas a bonis opinatis et duas a malis opi-Аnatis rebus: nam dolere et timere duae opiniones malae sunt, una Аpraesentis, alia futuri: item gaudere et cupere opiniones bonae sunt, Аuna praesentis, altera futuri. haec ergo nascuntur ex ipsa con-Аiunctione, nam neque animi sunt neque corporis propria: pereunt Аenim facta segregatione. Р@@&7neqve avras respicivnt& nam quia cohaerent corpori, Аobliviscuntur naturae suae, quam 'auras' vocavit. &7clavsae tene-А&7bris et carcere caeco& definitiones sunt corporis. Р@@&7qvin et svpremo cvm lvmine vita reliqvit& quia, ut Аdiximus, occurrit debere eas statim post corpus depositum Аredire in suum vigorem. et dicit non posse: quae enim diu con-Аiuncta sunt invicem se tenent et trahunt reliquias sordium anti-Аquarum. Р@@&7non tamen omne malvm& cedit, sed non omne; nam re-Аmanet quod ut purgetur necesse est. inde est quod dicit @1 А"eadem sequitur tellure repostos". bene autem 'miseris', quae Аetiam post corpus habeant corporis sordes: unde est 'nec funditus Аomnes corporeae excedunt pestes'. ЫЕт@@&7div concreta& 'concreta' coniuncta et conglutinata. А&7inolescere& concrescere, ut "udoque docent inolescere libro". Р@@&7ergo exercentvr poenis& quia deposito corpore sordes Аsupersunt. poenas autem non perferunt animae, sed illius coniun-Аctionis reliquiae, quae fuit inter animam et corpus: nam licet ista Аduo per se poenas perferre non possint, homo tamen perfert, qui Аde his duobus est factus. Р@@&7svpplicia expendvnt& ideo agunt supplicia, non ut ani-Аmas puniant, sed ut eas peccatis exuant pristinis. ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ жЫЕх@@&7aliae pandvntvr inanes svspensae ad ventos& loquitur Аquidem poetice de purgatione animarum, tangit tamen quod et Аphilosophi dicunt. nam triplex est omnis purgatio. aut enim in Аterra purgantur quae nimis oppressae sordibus fuerint, deditae sci-Аlicet corporalibus blandimentis, id est transeunt in corpora terrena: Аet hae igni dicuntur purgari; ignis enim ex terra est quo exuruntur Аomnia, nam caelestis nihil perurit: aut in aqua, id est transeunt Аin corpora marina, si paulo melius vixerint: aut certe in ae+re, Аtranseundo scilicet in ae+ria corpora, si satis bene vixerint. quod Аin Statio legimus, ubi de auguriis tractat. unde etiam in sacris Аomnibus tres sunt istae purgationes: nam aut taeda purgant et Аsulphure, aut aqua abluunt, aut ae+re ventilant, quod erat in sacris АLiberi: hoc est enim "tibique oscilla ex alta suspendunt mollia Аpinu"; nam genus erat purgationis. et in ipsis purgationibus bonum @1 Аmeritorum secutus est ordinem, ut ante ae+riam, inde aquae, post Аignis diceret purgationem. ЫЕч@@&7qvisqve svos patimvr manes& supplicia quae sunt apud Аmanes, ut si quis dicat 'iudicium patimur' et significet ea quae in Аiudicio continentur. est et aliud verius. nam cum nascimur, duos Аgenios sortimur: unus est qui hortatur ad bona, alter qui depravat Аad mala. quibus adsistentibus post mortem aut adserimur in melio-Аrem vitam, aut condemnamur in deteriorem; per quos aut vacatio-Аnem meremur, aut reditum in corpora. ergo 'manes' genios dicit, Аquos cum vita sortimur. &7exinde& una pars orationis est, et ter-Аtia a fine accentum habet, licet paenultima longa sit: quod ideo Аfactum est, ut ostenderetur una pars esse orationis, ne praepositio Аiungeretur adverbio, quod vitiosum esse non dubium est. Р@@&7pavci laeta arva tenemvs& non omnes: qui enim minus Аpurgantur statim redeunt ad corpora. Р@@&7donec longa dies perfecto temporis orbe& quia etiam Аpost purgationem opus est tempore, ut perseveret in purgatione et Аsic redeat. et quaeritur utrum animae per apotheosin, de quibus Аait 'pauci laeta arva tenemus', possint mereri perpetuam vacationem. Аquod non potest fieri: merentur enim temporis multi, non perpetui-Аtatis, et quae male vixerunt statim redeunt, quae melius, tardius, Аquae optime, diutissimo tempore sunt cum numinibus. paucae tamen Аsunt, quae et ipsae exigente ratione, licet tarde, coguntur reverti. А&7perfecto temporis orbe& finito legitimo tempore. Р@@&7concretam& adfixam et inhaerentem. Р@@&7aetherivm sensvm& {43id est}43 $PU=R NOERO\N&, ignem sensualem, Аid est deum: per quod quid sit anima ostendit. &7avrai simplicis& @1 А&7ignem& non urentis. 'simplicis' autem nostri conparatione, qui Аconstat de ligno et ae+re: ille enim per se plenus est et aeternus, Аquia simplex. omnia enim $SU/NQETA,& id est composita, exitum sor-Аtiuntur, unde et atomos perpetuas dicunt, quia simplices sunt nec Аrecipiunt sectionem. Р@@&7has omnes& ac si diceret 'etiam has omnes'; nam supra Аnon omnes dixit, sed 'animae, quibus altera fato corpora Аdebentur'. &7rotam volvere per annos& exegerunt statutum tem-Аpus per annorum volubilitatem. est autem sermo Ennii. Р@@&7devs evocat& non dicit quis, sicut supra "di, qui-Аbus imperium est animarum". sed alii Mercurium volunt propter Аhoc "hac animas ille evocat orco pallentes, alias Аsub Tartara tristia mittit". et est ratio: nam $NOU=S& dicitur, id Аest sensus, quo philosophiam, quae haec indicat, intellegimus, quia Аipse etiam invenit litteras. &7agmine magno& impetu. et dictum est Аimperative, $A)PEILHTIKW=S&: non enim blanditiis inductae redeunt, sed Аnecessitate quadam coguntur ut potantes velint reverti. Р@@&7inmemores& vel praeteritorum, vel futurorum. ЫЕЁ@@&7dixerat anchises& ante dicta de reversione animarum Аprobatio huc tetendit, ut celebret Romanos et praecipue Augustum: Аnam qui bene considerant, inveniunt omnem Romanam historiam Аab Aeneae adventu usque ad sua tempora summatim celebrasse АVergilium. quod ideo latet, quia confusus est ordo: nam eversio АIlii et Aeneae errores, adventus bellumque manifesta sunt: Albanos Аreges, Romanos etiam consulesque, Brutum, Catonem, Caesarem, @1 АAugustum et multa ad historiam pertinentia hic indicat locus, cetera, Аquae hic intermissa sunt, in $A)SPIDOPOII/+A& commemorat. unde etiam Аin antiquis invenimus, opus hoc appellatum esse non Aeneidem, Аsed gesta populi Romani: quod ideo mutatum est, quia nomen non Аa parte, sed a toto debet dari. Р@@&7tvrbamqve sonantem& aut quae tunc propter festinatio-Аnem sonabat: aut turbae perpetuum est epitheton. Р@@&7longo ordine& non quo nati sunt, sed quo apud inferos Аstabant: non enim eo quo regnarunt, dicturus est ordine. Р@@&7adversos legere& considerare, relegere. Р@@&7dardaniam prolem& Albanos reges, qui tredecim fuerunt Аde Aeneae et Laviniae genere: unde ait 'Itala de gente'. ЫЕЎ@@&7inlvstres& hoc nomen notitiae fuit, non meriti: unde Аetiam in meretricibus invenitur, nam et nobiles et inlustres vocan-Аtur. &7in nomen itvras& in gentem, ut "nomen Echio-Аnium matrisque genus Peridiae". ЫЕ°@@&7ille vides pvra ivvenis qvi nititvr hasta& Aeneas, ut АCato dicit, simul ac venit ad Italiam, Laviniam accepit uxorem. Аpropter quod Turnus iratus, tam in Latinum, quam in Aenean bella Аsuscepit a Mezentio impetratis auxiliis: quod et ipse ostendit dicens А"se satis ambobus Teucrisque venire Latinisque". Аsed, ut supra diximus, primo bello periit Latinus, secundo Аpariter Turnus et Aeneas, postea Mezentium interemit Ascanius et АLaurolavinium tenuit. cuius Lavinia timens insidias, gravida con-Аfugit ad silvas et latuit in casa pastoris Tyrrhi: ad quod adludens Аait "Tyrrhusque pater, cui regia parent armenta": Аet illic enixa est Silvium. sed cum Ascanius flagraret invidia, evo-Аcavit novercam et ei concessit Laurolavinium, sibi vero Albam con-Аstituit. qui quoniam sine liberis periit, Silvio, qui et ipse Ascanius Аdictus est, suum reliquit imperium: unde apud Livium est error, @1 Аqui Ascanius Albam condiderit. postea Albani omnes reges Silvii Аdicti sunt ab huius nomine, sicut hodieque Romani imperatores АAugusti vocantur, Aegyptii Ptolomaei, Persae Arsacidae, Latini АMurrani, ut "Murranum hic atavos et avorum anti-Аqua sonantem nomina per regesque actum genus omne АLatinos". &7pvra ivvenis qvi nititvr hasta& id est sine ferro: Аnam hoc fuit praemium apud maiores eius qui tunc primum vicisset Аin proelio, sicut ait Varro in libris de gente populi Romani. ЫЕ√@@&7silvivs albanvm nomen& quia omnes Silvii dicti sunt. А&7tva postvma proles& postumus est post humationem parentis crea-Аtus. per hoc autem Aenean cito ostendit esse periturum, et statim Аinfert consolationem dicens 'quem tibi longaevo', id est deo: aevum Аenim proprie aeternitas est, quae non nisi in deos venit: Ennius А"Romulus in caelo cum dis genitalibus aevum degit". male Аautem vindicavit usus, per quem dixit "longaevosque Аsenes". ЫЕ■@@&7vnde& a quo, ut "genus unde Latinum": nam po-Аsteri eius fuerunt qui postea apud Albanam regnavere civitatem. Р@@&7proximvs ille procas& standi ordine, non nascendi: nam Аsextus est rex Albanorum. item Numitor tertius decimus fuit. ЫЖВ@@&7si vmqvam regnandam acceperit albam& Aeneas scilicet АSilvius. et hic ostendit omnes Albanos reges Silvios dictos. 'acce-Аperit' autem a tutore, qui eius invasit imperium: quod ei vix anno Аquinquagesimo tertio restituit. et rem plenam historiae per tran-Аsitum tetigit. ЫЖД@@&7civili tempora qvercv& 'civica' debuit dicere, sed muta-Аvit, ut e contra Horatius "motum ex Metello consule civicum", Аpro 'civilem'. querceam autem coronam accipiebant qui in bello @1 Аcivem liberassent, ideo quia ante causa vitae in hac arbore homini-Аbus fuit, qui glandibus vescebantur. aliae enim erant murales, aliae Аagonales, id est lemniscatae. muralis dabatur ei qui prior murum Аascendisset. Р@@&7hi tibi nomentvm& hae civitates sunt priscorum Latinorum Аab Albanis regibus constitutae: quamquam Collatiam Tarquinius Аconstituisse dicatur, qui, ut erat superbus, eam ex collata pecunia Аconstituit, unde et Collatia dicta est. potest tamen fieri, ut ab АAlbanis fundata sit, aucta a Tarquinio, sicut supra de АTarento diximus, quod Taras fecit, auxit Phalantos. Romam etiam ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ жЫЖЕЗRomulus fecisse dicitur, quam ante Euander condidit, ut А"tunc pater Euandrus Romanae conditor arcis". &7vrbemqve А&7fidenam& 'Fidenae' dicuntur, ut 'Thebae'; sed dixit ut {43Iuvenalis}43 А"atque vetus Thebe centum iacet obruta portis": nam va-Аrietati studet. unde etiam ait 'Pometios', cum dicatur numero Аsingulari Pometia. ЫЖЗ@@&7castrvmqve invi& una est in Italia civitas, quae castrum Аnovum dicitur: de hac autem ait 'castrum Inui', id est Panos, qui Аillic colitur. Inuus autem latine appellatur, graece $*PA/N&: item $*)EFIA/L-А$THS& graece, latine Incubo: idem Faunus, idem Fatuus, Fatuclus. Аdicitur autem Inuus ab ineundo passim cum omnibus animalibus, Аunde et Incubo dicitur. 'castrum' autem civitas est; nam castra @1 Аnumero plurali dicimus, licet legerimus in Plauto "castrum Poe-Аnorum": quod etiam diminutio ostendit; nam 'castellum' dicimus. Р@@&7nvnc svnt sine nomine terrae& atqui in catalogo hinc Аest dicturus aliquas civitates; sed ex persona sua praeoccupat. Р@@&7qvin et avo comitem sese mavortivs addet romvlvs& АAmulius et Numitor fratres fuerunt. sed Numitorem regno Amulius Аpepulit et Iliam, eius filiam, sacerdotem Vestae fecit. de hac et АMarte nati sunt Remus et Romulus. qui cum adolevissent, occiso АAmulio avum Numitorem in regna revocaverunt et cum eo uno Аanno regnaverunt. postea propter angustias imperii Romam capta-Аtis auguriis condiderunt. ergo 'avo se addet comitem' aut avito se Аiunget imperio, aut certe, secundum Ennium, referetur inter deos Аcum Aenea: dicit namque Iliam fuisse filiam Aeneae. quod si est, АAeneas avus est Romuli. unde etiam addidit 'Assaraci quem san-Аguinis': nam hoc epitheton non sine causa est introductum, quod Аest proprium Aeneae; nam Assaracus pater est Capyos, Capys An-Аchisae, Anchises Aeneae. ЫЖЛ@@&7viden& 'den' naturaliter longa est, brevem tamen eam Аposuit, secutus Ennium: et adeo eius est inmutata natura, ut iam Аubique brevis inveniatur. &7geminae stant vertice cristae& Аomnino in omnibus hoc egit Romulus, ut cum fratre regnare vide-Аretur, ne se reum parricidii iudicaret: unde omnia duplicia habuit, Аquasi cum fratre communia. etenim ad captanda auguria montem АPalatinum Romulus tenuit, Aventinum Remus. qui prior sex vul-Аtures vidit, post Romulus duodecim. et cum ille tempore, ille Аnumero de condenda urbe certarent, orta contentione de urbis no-Аmine inter exercitum, a Romuli militibus Remus occisus est. fabu-Аlosum enim est quod a fratre propter muros dicitur interemptus. @1 Р@@&7et pater ipse svo svpervm iam signat honore& merito Аvirtutis Mars Romulum deum esse significat: 'superum' enim accu-Аsativus est singularis ab eo quod est 'superus, superi'. Р@@&7illa& quam tibi saepe fata promiserunt. &7inclita& grae-Аcum est: nam $KLUTO/N& gloriosum dicunt. Р@@&7imperivm terris& {43hoc est}43 in quantum tenditur terra. А&7animos aeqvabit olympo& magnanimitate aequabitur caelo. de hoc Аautem loco et Trogus et Probus quaerunt. Р@@&7septemqve vna sibi mvro circvmdabit arces& bene urbem АRomam dicit septem inclusisse montes. et medium tenuit: nam Аgrandis est inde dubitatio. et alii dicunt breves septem colliculos Аa Romulo inclusos, qui tamen aliis nominibus appellabantur. alii Аvolunt hos ipsos, qui nunc sunt, a Romulo inclusos, id est Pala-Аtinum, Quirinalem, Aventinum, Caelium, Viminalem, Esquilinum, АIanicularem. alii vero volunt hos quidem fuisse, aliis tamen nomi-Аnibus appellatos: quae mutata sunt postea, ut de multis locis et Аfluminibus legimus, ut "saepius et nomen posuit АSaturnia tellus". Р@@&7prole virvm& virorum fortium. &7qvalis berecyntia А&7mater& Phrygia: nam Berecyntos castellum est Phrygiae iuxta San-Аgarium fluvium, ubi mater deum colitur. per hanc autem compara-Аtionem nihil aliud ostendit, nisi Romanos duces inter deos esse Аreferendos. Р@@&7tvrrita& quia ipsa est terra, quae urbes sustinet. ЫЖФ@@&7hvc geminas nvnc flecte acies& totum visum tuum Аhuc dirige et hunc specialiter intuere. sic Asper. @1 Р@@&7hic caesar et omnis ivli progenies& ut "Iulius Аa magno demissum nomen Iulo". Р@@&7caeli ventvra svb axem& nam cum Augustus patri Cae-Аsari ludos funebres exhiberet, stella per diem apparuit, quam per-Аsuasione Augusti Caesaris esse populus credidit. hinc est "ecce АDionaei processit Caesaris astrum". 'sub axem' ergo, id est Аad divinos honores. Р@@&7hic vir hic est& 'c' littera pro duplici non nisi in mono-Аsyllabis habetur, ut "hoc erat alma parens", per eorum Аscilicet privilegium. unde falsum est quod Terentianus dicit, eam Аpro metri ratione vel duplicem haberi vel simplicem. nam si hoc Аesset, etiam in disyllabis pro duabus haberi debuerat, quod nusquam Аinvenimus. litterae enim naturam servari et in polysyllabis convenit. Р@@&7divi genvs& Caesaris, qui factus est deus. 'genus' autem Аdicit non solum iure adoptionis, sed etiam consanguinitatis: nam АAtiae fuit filius, quae erat soror Caesaris. hic autem Augustus АCaesar hoc nomen accepit a patre adoptivo: nam ante Octavianus Аdictus est a patre Octavio, Atiae marito. Р@@&7saecvla qvi rvrsvs latio& sub Saturno dicit aurea sae-Аcula fuisse in orbe terrarum, sub Augusto tantum in Italia. Р@@&7garamantas& populi inter Libyam et Africam, iuxta $KE-А$KAUME/NHN.& &7indos& populi orientis extremi. Р@@&7iacet extra sidera tellvs& nulla terra est, quae non Аsubiaceat sideribus: unde perite addidit 'extra anni solisque vias', Аut ostenderet XII. signa, in quibus est circulus solis. significat Аautem Maurorum Aethiopiam, ubi est Atlas: de qua Lucanus А"Aethiopumque solum, quod non premeretur ab ulla @1 Аsigniferi regione poli, nisi poplite lapso ultima curvati Аprocederet ungula tauri". ЫЖЭ@@&7torqvet& sustinet. &7aptvm& vicinum, ut diximus supra. Р@@&7iam nvnc et caspia regna& fines Assyriorum, in quibus Аsunt $PU/LAI& Caspiae. quod autem dicit verum est: nam et Sueto-Аnius ait in vita Caesarum, responsa esse data per totum Аorbem, nasci invictum imperatorem. Р@@&7maeotia tellvs& Scythia, cuius palus est Maeotis. Р@@&7tvrbant& turbantur. &7septemgemini& autem septemflui. ЫЖв@@&7fixerit aeripedem cervam& pro 'ae+ripedem'. vicit autem АCerynitin cervam, dictam a loco. 'fixerit' autem statuerit, delassa-Аverit. &7erymanthi pacarit nemora& mons Arcadiae, ubi aper Аferocissimus fuit. Р@@&7lernam tremefecerit arcv& pro hydra paludem ipsam Аposuit. et intellegamus ante eam sagittis fuisse confixam, post Аexsectam et adustam. ЫЖе@@&7nysae de vertice& mons est Indiae, de quo loquitur. Аceterum est et Nysa civitas, in qua Liber colitur, unde Nysaeus Аdictus est. Р@@&7et dvbitamvs& pro 'dubitas': miscuit personam suam. Аest autem sensus: cum tibi sit tanta {43ex Romanis et praecipue ex АAugusto}43 praeparata posteritas, dubitas virtutem factis extendere, id Аest gloriam? aut est aliquis timor, qui te a regnis Italiae revocet? @1 ЫЖи@@&7qvis procvl ille avtem& nunc redit ad Romanos reges, Аqui septem fuerunt: Romulus, Numa Pompilius, Tullus Hostilius, АAncus Marcius, Tarquinius Priscus, Servius Tullius, Tarquinius АSuperbus. mira autem utitur phantasia, ut quasi ostendat se non Аagnoscere eum, qui de gente Romana non fuerat. Romulo enim Аmortuo cum {43uno}43 anno senatus {43per quinque dierum interregnum}43 regnas-Аset per decurias, taediosum visum est {43omnibus}43 et quaesitus est rex. Аsed cum in urbe nullus idoneus esset inventus, orta est bona Pom-Аpilii fama, quod esset apud Cures, civitatem Sabinorum. rogatus Аitaque per legatos accepit imperium. qui ferociam populi a bellis Аad sacra contulit: unde etiam Numa dictus est $A)PO\ TW=N NO/MWN,& {43ab Аinventione et constitutione legis, nam proprium nomen Pompilius habuit}43. Аhic etiam canus fuit a prima aetate, ad quod adludens dicit 'inca-Аnaque menta': item propter sacerdotium 'ramis insignis olivae'. ЫЖн@@&7otia qvi rvmpet& de hoc Livius "{43inde Tullum, Аqui}43 ferox {43et}43 Romulo, quam Numae similis". &7resides& {43pigros,}43 Аotiosos, nimium sedentes. Р@@&7desveta trivmphis& a consuetudine triumphandi desci-Аscentia. Р@@&7iactantior ancvs& {43id est}43 amans populi favorem. hic АOstiam fecit. Ancus autem dictus $A)PO\ TOU= A)GKW=NOS&, id est a cu-Аbito, quem incurvum habuisse dicitur. ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ жЫЖ░@@&7avris& favoribus: unde et aurarii dicuntur favisores. Р@@&7vis et tarqvinios reges animamqve svperbam& unus Аenim de Tarquiniis fuit superbus. Р@@&7vltoris brvti fascesqve videre receptos& vis videre @1 Аetiam ultoris Bruti fasces receptos? historia autem hoc habet. Tar-Аquinius ob multa quidem superbus est dictus, praecipue tamen Аpropter hanc causam. mandavit aliquando cuidam satelliti ut cuius-Аdam oppidi omnes principes interimeret. profectus ille grandem Аmultitudinem repperit. quod cum ei renuntiasset deambulanti cum Аvirga in hortis, detrectans ille responsionem capita decussit papa-Аverum, ut satelles quid fieri vellet, agnosceret. huius filius vitiavit Аnobilissimam matronam Lucretiam, quod illa dolens se interemit. Аtunc eius avunculus Brutus, rapto ex eius corpore gladio, processit Аad populum et de hac re contionatus est. quo facto omnibus pla-Аcuit ne reciperetur rex, qui tunc Ardeam expugnabat. propter quod Аse Tarquinius cum liberis ad Porsennam regem Tusciae contulit et Аbellum gessit gravissimum contra populum Romanum. tunc duo Аcreati sunt consules, Brutus et Tricipitinus, pater Lucretiae, qui et АTarquinius dicebatur: ob quod solum est urbe depulsus, et in eius Аlocum subrogatus est Valerius Publicola, quo mortuo item alter est Аfactus, et alter similiter. quod cernens taediosum esse Vergilius АBrutum solum posuit, qui annum solus implevit. sed Bruti filii Аamici erant filiis Tarquinii: cum quibus cum inissent consilium, ut Аeos per noctem intromitterent, proditi sunt a servo Vindicio et a Аpatre interempti. ideo ergo 'ultoris', scilicet libertatis publicae et АLucretiae pudoris. Р@@&7saevasqve secvres& quae saevierunt etiam contra liberos. ЫЖ╡@@&7pvlchra pro libertate& ingenti arte loquitur conside-Аratione personarum: factum enim laudat dicens 'pulchra pro liber-Аtate', personam vituperat. Р@@&7vtcvmqve ferent ea facta minores& etiamsi lauderis a Аposteris: extorquere debet naturae vim amor patriae. @1 ЫЖ╕@@&7qvin decios& quin immo Decios respice. hi duo fuerunt, Аqui Mures dicti sunt, pater et filius. horum alter se bello Gallico, Аalter Samnitico vovit pro republica, cum Terra et Manes universum Аbello vellent exercitum perdere. &7drvsosqve procvl& et hi duo Аfuerunt. horum prior vicit Hasdrubalem, alter est filius Liviae, Аuxoris Augusti. &7saevvmqve secvri aspice torqvatvm& hic Gal-Аlum quendam {43in ponte Anienis}43 singulari certamine superavit et eius Аsibi torquem inposuit, unde nomen accepit. hic ad urbem pergens, Аpraecepit filio, ut tantum castra tueretur. ille {43provocatus ab hostibus,}43 Аnacta occasione, victoriam consecutus est. reversus postea pater Аlaudavit fortunam populi Romani, sed filium, ut dicit Livius, fustua-Аrio {43supplicio}43 necavit. ergo 'saevum securi' saevum iure occidendi, Аnon ferri genere: nam securi non animadvertit in filium. Р@@&7referentem signa camillvm& Brenno duce Galli apud АAlliam fluvium deletis legionibus everterunt urbem Romam absque АCapitolio, pro quo inmensam pecuniam acceperunt. tunc Camillus Аabsens dictator est factus, cum diu esset apud Ardeam in exilio Аpropter Veientanam praedam non aequo iure divisam, et Gallos iam Аabeuntes secutus est: quibus interemptis aurum omne recepit et Аsigna. quod cum illic appendisset, civitati nomen dedit: nam Pi-Аsaurum dicitur, quod illic aurum pensatum est. post hoc tamen Аfactum rediit in exilium, unde rogatus reversus est. Р@@&7fvlgere& ab eo, quod est 'fulgo fulgis'. @1 Р@@&7dvm nocte premvntvr& bene adlusit: nam concordiam in Аhumilitate tenuerunt, cum nobilitate vero in bella venerunt. ЫЖ╛@@&7aggeribvs socer alpinis& a munimentis Alpium; haec Аenim Italiae murorum exhibent vicem. 'socer' vero, quia Pompeius Аhabuit Iuliam, filiam Caesaris, quae in partu periit. unde etiam Аisti facile inter se dimicare potuerunt. &7atqve arce monoeci& de АLiguria, ubi est portus Monoeci Herculis. dictus autem Monoecus Аvel quod pulsis omnibus illic solus habitavit, vel quod in eius templo Аnumquam aliquis deorum simul colitur, sicut in Iovis Minerva et АIuno, in Veneris Cupido. Р@@&7adversis instrvctvs eois& orientis enim auxiliis usus est. Р@@&7adsvescite bella& mire dictum: ab ipsis enim quasi con-Аsuetudinem fecit populus Romanus bellorum civilium. septies enim Аgesta sunt: ter a Caesare, contra Pompeium in Thessalia, contra Аeius filium Magnum in Hispania, item contra Iubam et Catonem in АAfrica: mortuo Caesare ab Augusto contra Cassium et Brutum in АPhilippis, civitate Thessaliae; Lucium Antonium in Perusia, Tusciae Аcivitate; Sextum Pompeium in Sicilia; Antonium et Cleopatram in АEpiro. ЫЖ┬@@&7tvqve prior tv parce& Caesari dicit, quem clementem Аcirca Pompeianos legimus: cui vult tunc {43ab Anchise}43 hoc esse man-Аdatum. ЫЖ─@@&7ille trivmphata capitolia ad alta corintho& Mum-Аmium significat. ЫЖ╟@@&7ipsvmqve aeaciden& necesse est ut 'ille' subaudiamus: АPyrrhum enim, quem Aeaciden dicit, Curius et Fabricius vicerunt @1 Аferentem Tarentinis auxilium. hic postea fugit in Graeciam et illic Аest occisus in templo. Argos vero et Mycenas alii vicerunt. Р@@&7vltvs avos& aut hic distinguendum, ut sit 'Troiae Mi-Аnervae' pro Troianae, principale pro derivativo: aut certe 'avos АTroiae', non quos Troia habuit avos, sed qui de Troia fuerunt, id Аest avos Troianorum. &7templa temerata minervae& per stuprum АCassandrae. Р@@&7magne cato& Censorium dicit, qui scripsit historias, multa Аetiam bella confecit: nam Vticensem praesente Augusto, contra quem Аpater eius {43Caesar}43 et dimicavit et Anticatones scripsit, laudare non Аpoterat. &7te cosse relinqvat& Cossus tribunus militaris {43consulari Аpotestate}43 fuit. hic {43regem Tuscorum}43 Lartem Tolumnium, a loco dictum, Аoccidit et {43secunda post Romulum}43 opima spolia revocavit. erit autem Аnominativus 'hic Lars, huius Lartis'. Р@@&7qvis gracchi genvs& Gracchos seditiosos constat fuisse, Аnobiles tamen genere: namque per Corneliam nepotes Scipionis АAfricani fuerunt, unde Iuvenalis ad eam "tolle tuum Аprecor Hannibalem {43victumque Syphacem}43". ergo Scipiones dicit Аper 'Gracchi genus'. duo autem fuerunt: maior Africanus, Aemilia-Аnus minor, qui obsidione Carthaginis ab Italia revocavit Hannibalem. Р@@&7scipiadas& hi gemini fratres fuerunt. qui cum fortissime Аdimicarent in Hispania apud Carthaginem novam, quae Spartaria Аdicitur, insidiis interempti sunt. &7cladem libyae& Scipiones. Р@@&7fabricivm& paupertate gloriosum. hic est qui respondit Аlegatis Samnitum aurum sibi offerentibus, Romanos non aurum Аhabere velle, sed aurum habentibus imperare. &7serrane serentem& @1 АAtilius quidam senator fuit, qui cum agrum suum coleret, evocatus Аpropter virtutem meruit dictaturam. Serranus autem a serendo Аdictus est. Р@@&7qvo fessvm rapitis fabii& cur me, o Fabii, fessum ad Аvestram trahitis narrationem? aut certe 'fessum' tristem_ut А"ter fessus valle resedit"_scilicet propter eorum mortem: Аnam trecenti sex fuerunt de una familia. qui cum coniurati cum Аservis et clientibus suis contra Veientes dimicarent, insidiis apud АCremeram fluvium interempti sunt. unus tantum superfuit, Fabius АMaximus, qui propter teneram adhuc pueritiam in civitate reman-Аserat. hic postea cum Hannibalis impetum ferre non posset, mora Аeum elusit_{43nam oportuna loca praeoccupans a vastatione Italiae Аcompescuit}43_et ad Campaniam traxit, ubi deliciis eius virtus obtor-Аpuit. ille est, de quo ait Ennius "unus qui nobis cunctando Аrestituit rem". sciens enim Vergilius quasi pro exemplo hunc ver-Аsum posuit. {43&7ille]& notandum est de secunda persona dictum.}43 ЫЖ╧@@&7excvdent alii& cudendo efficient: et est rhetoricus locus. А&7spirantia& animata. Horatius "et molles imitabitur aere ca-Аpillos". Р@@&7vivos vvltvs& hoc est quod dixit 'spirantia'. et per aes АCorinthios indicat, per marmor Parios, per actionem causarum АAthenienses, per astronomiam Aegyptios et Chaldaeos. ЫЖ╘@@&7pacis morem& leges pacis. ЫЖ╫@@&7spoliis marcellvs opimis& hic Gallos et Poenos equestri Аcertamine superavit. Viridomarum etiam, Gallorum ducem, manu @1 Аpropria interemit et opima retulit spolia, quae dux detraxerat duci, Аsicut Cossus Larti Tolumnio. Р@@&7svpereminet omnes& virtutis scilicet genere. ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ жЫЖ┘@@&7rem romanam& statum reipublicae. &7tvrbante tvmvltv& Аideo 'tumultu', quia res in Italia {43adversus Gallos}43 geritur. Р@@&7sistet& confirmabit, corroborabit. Р@@&7tertiaqve arma patri svspendet capta qvirino& et Аtertia opima spolia suspendet patri, id est Iovi, 'capta Quirino', Аqualia et Quirinus ceperat, id est Romulus, de Acrone, rege Cae-Аninensium, et ea Iovi {43Feretrio}43 suspenderat. possumus et, quod est Аmelius, secundum legem Numae hunc locum accipere, qui praecepit Аprima opima spolia Iovi Feretrio debere suspendi, quod iam Ro-Аmulus fecerat; secunda Marti, quod Cossus fecit; tertia Quirino, Аquod fecit Marcellus. Quirinus autem est Mars, qui praeest paci Аet intra civitatem colitur: nam belli Mars extra civitatem templum Аhabuit. ergo aut 'suspendet patri', id est Iovi: aut 'suspendet patri АQuirino'. varie de hoc loco tractant commentatores, Numae legis Аinmemores, cuius facit mentionem et Livius. ЫЖ▌@@&7egregivm forma ivvenem et fvlgentibvs armis& tria Аsunt secundum Carminium: pulchritudo, aetas, virtus. significat Аautem Marcellum, filium Octaviae, sororis Augusti, quem sibi Augu-Аstus adoptavit. hic sexto decimo anno incidit in valetudinem et Аperiit octavo decimo in Baiano, cum aedilitatem gereret. huius Аmortem vehementer civitas doluit: nam et adfabilis fuit et Augusti Аfilius. ad funeris huius honorem Augustus sescentos lectos intra @1 Аcivitatem ire iussit: hoc enim apud maiores gloriosum fuerat et Аdabatur pro qualitate fortunae; nam Sulla sex milia habuit. igitur Аcum ingenti pompa adlatus et in campo Martio est sepultus. ergo Аmodo in Augusti adulationem quasi epitaphion ei dicit. et constat Аhunc librum tanta pronuntiatione Augusto et Octaviae esse recita-Аtum, ut fletu nimio imperarent silentium, nisi Vergilius finem esse Аdixisset. qui pro hoc aere gravi donatus est, id est massis: nam sic Аet Livius argentum grave dicit, id est massas. Р@@&7sed frons laeta parvm& omen est mortis futurae. ex Аcontrario alibi "incipe parve puer risu cognoscere matrem". Р@@&7virvm qvi sic comitatvr& Marcellum, cui similis est. ЫЖс@@&7qvi strepitvs& propter aedilitatem. &7instar& similitudo. Аet est nomen, quod non recipit praepositionem: 'ad instar' enim Аnon dicimus. quod Probus declarat. ЫЖх@@&7ostendent terris hvnc tantvm fata& parum inlucescet, А{43quia}43 mox peribit. ЫЖч@@&7visa potens svperi& cum indignatione dicit: invidistis et Аgloriae Romanae et vestris muneribus: nam %felicitas vestra sunt Аmunera. &7propria& perpetua, ut "propriamque dicabo". Р@@&7mavortis campvs& in quo est sepultus. ЫЖъ@@&7fvnera& propter sescentos lectulos. Р@@[2&7nec pver iliaca qvisqvam de gente latinos&]2 &7in tan-А&7tvm spe tollet avos& erigit generis antiquitatem. et rhetorice Аspem laudat in puero, quia facta non invenit. est autem Ciceronis Аin dialogo Fannio "causa difficilis laudare puerum: non enim @1 Аres laudanda, sed spes est". &7nec romvla qvondam& pro 'Ro-Аmulea', ut "quos Africa terra triumphis dives alit". А'quondam' autem potest et praeteriti esse et futuri. ЫЖё@@&7foderet calcaribvs armos& species pro genere: equi А'armos' pro equo posuit; non enim possunt armi calcaribus fodi. Р@@&7fata aspera rvmpas& posse aliqua ratione fata disrumpi Аper transitum docet. Р@@&7tv marcellvs eris& talis, qualis est Marcellus. Р@@&7pvrpvreos flores& ut saepe diximus, propter Аsanguinis similitudinem, quia aut anima est, aut animae sedes. А&7nepotis& posteri: non enim re vera nepos fuit. Р@@&7inani mvnere& secundum Epicureos, non profuturo. Р@@&7sic& ista noscentes. Р@@&7aeris in campis& conlisionem fecit. locutus autem est Аsecundum eos, qui putant Elysium lunarem esse circulum. ЫЖ∙@@&7incenditqve animvm& nam supra ait "et dubita-Аmus adhuc virtutem extendere factis?" Р@@&7exin& deinde. confert autem in conpendium narrationis Аprolixitatem: sic Terentius propter longum actum ait "intus despon-Аdebitur, intus transigetur, si quid est quod restat". ЫЖ¤@@&7svnt geminae somni portae& pro somniorum. est autem Аin hoc loco Homerum secutus, hoc tantum differt, quod ille per Аutramque portam somnia exire dicit, hic umbras veras {43per corneam}43, Аper quas {43umbras}43 somnia indicat vera. et poetice apertus est sensus: Аvult autem intellegi falsa esse omnia quae dixit. physiologia vero Аhoc habet: per portam corneam oculi significantur, qui et cornei @1 Аsunt coloris et duriores ceteris membris: nam frigus non sentiunt, Аsicut et Cicero dicit in libris de deorum natura. per eburneam vero Аportam os significatur a dentibus. et scimus quia quae loquimur Аfalsa esse possunt, ea vero quae videmus sine dubio vera sunt. Аideo Aeneas per eburneam emittitur portam. est et alter sensus: АSomnum novimus cum cornu pingi. et qui de somniis scripserunt Аdicunt ea quae secundum fortunam et personae possibilitatem viden-Аtur habere effectum. et haec vicina sunt cornu: unde cornea vera Аfingitur porta. ea vero quae supra fortunam sunt et habent nimium Аornatum vanamque iactantiam dicunt falsa esse: unde eburnea, Аquasi ornatior porta, fingitur {43falsa}43. ЫЗА@@&7insomnia& id est somnia. ЫЗГ@@&7secat& tenet: unde et sectas dicimus ab eo quod propo-Аsitum tenent. Р@@&7ad caietae portvm& a persona poetae prolepsis: nam АCaieta nondum dicebatur. @1 аЯЇ @@@@{1SERVII GRAMMATICI А@@@@IN VERGILII AENEIDOS LIBRVM SEPTIMVM А@@@@COMMENTARIVS.}1 С@@Vt et in principio diximus, in duas partes hoc opus divi-Аsum est: nam primi sex ad imaginem Odyssiae dicti sunt, quos Аpersonarum et adlocutionum varietate constat esse graviores, hi Аautem sex {43qui sequuntur}43 ad imaginem Iliados dicti sunt, qui in Аnegotiis validiores sunt: nam et ipse hoc dicit "maius opus Аmoveo". et re vera tragicum opus est, ubi tantum bella tractan-Аtur. &7tv qvoqve& sicut Misenus, Palinurus etiam. &7nostris& {43hoc Аest}43 Italicis, ut "non eadem arboribus pendet vindemia nostris", Аnon, ut Donatus ait, {43in comparationem oceani}43 navigabilibus. &7aeneia А&7nvtrix& hanc alii Aeneae, alii Creusae, alii Ascanii nutricem volunt. Аlectum tamen est in philologis in hoc loco classem Troianorum Аcasu concrematam, unde Caieta dicta est, $A)PO\ TOU= KAI/EIN. У@@&7servat& tenet, possidet, ut "servantem ripas alta non Аvidit in herba". &7hesperia in magna& 'magna' propter Hispaniae Аdiscretionem. Р@@&7si qva est ea gloria& secundum Epicureos. bene autem Аinterest funeri postquam ab inferis rediit, sicut interfuit antequam Аdescenderet, ut medium actum ostenderet. Ц@@&7qviervnt& Hebrus 'quierant' legit. @1 Р@@&7tendit iter velis& quia prout vela extensa fuerint, ita Аetiam cursus extenditur, in quo navis est iter. multi dicunt inpro-Аprie dictum quod ait 'tendit iter velis', multi nimium proprie. con-Аstat tamen secundum illud dictum quod ait supra "flecte Аviam velis". aliud est velis iter tendere, aliud per vela iter. quod Аsi dicimus, bene procedit et 'tende viam velis', ut in ipsis velis Аratio sit viae. Р@@&7adspirant avrae in noctem& quia, ut diximus, Аtemporum mutatione ventus vel minuitur vel augetur. 'in noctem' Аautem circa noctem. et quotiens tempus exprimitur, accusativum Аregit ista praepositio. Р@@&7lvna negat& litotes {43figura}43; nam dicit 'large praestat', ut А"munera nec sperno". &7tremvlo svb lvmine& ita enim Аmobilitas aquae facit videri. Р@@&7circaeae radvntvr litora terrae& ut diximus supra, Аmons iste antehac insula fuit; paludibus enim a conti-Аnenti segregabatur, quas exclusit limus de Albanis montibus {43per @1 Аpaludes Pomptinas}43 fluens. et dicebatur Aeaeus ab horrore trans-Аeuntium, quod homines mutabantur in feras. in hoc summo oppi-Аdum fuit, quod et Circeium dictum est et Circei; nam utrumque АLivius dicit. Р@@&7dives& non addidit cuius rei, cum soleat, ut "dives Аequum, dives pictai vestis et auri". &7inaccessos& inaccessibiles, Аinaccedendos, non ad quos nullus accessit; nam Vlixes illuc venit. Аergo 'inaccessos' ad quos nullus debeat accedere, ut "aut inlaudati Аnescit Busiridis aras", hoc est inlaudabilis, nam ab Isocrate con-Аstat esse laudatum. Р@@&7resonat cantv& resonare facit. &7svperbis& {43aut altis, aut}43 Аnobilibus propter antiquam oppidi magnitudinem. Р@@&7odoratam& pro 'odoriferam'. hoc autem ideo, quia usus ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ зШНВolei apud maiores non fuit, praecipue in Italia. Р@@&7argvto pectine& garrulo, stridulo, sonanti, ut "forte sub Аarguta consederat ilice Daphnis". &7percvrrens pectine te-А&7las& aut manu percurrens; aut ictu pectinis, ut videmus; aut quia Аapud maiores stantes texebant, ut hodie linteones videmus. est Аautem Homeri, qui ait $I(STO\N E)POIXOME/NH. Р@@&7gemitvs iraeqve& gemitus irascentium leonum, $E(\N DIA\ DUOI=N.& @1 Р@@&7sera svb nocte& quasi eo tempore, quo naturali libertate Аuti consueverunt. 'sub sera nocte' per noctem seram. &7rvdentvm& Аnaturaliter 'ru' longa est: Persius "findor ut Arcadiae Аpecuaria rudere dicas". systolen ergo fecit. ruditus autem pro-Аprie est clamor asinorum, sicut grunnitus porcorum, ranarum coax: Аquae nomina a sono vocis constat esse composita. Р@@&7praesepibvs& caveis, ubi aluntur: non enim re vera prae-Аsepia habent. ШУ@@&7dea saeva& aut per se, aut herbis potentibus saeva. Circe Аautem ideo Solis fingitur filia, quia clarissima meretrix fuit, et nihil Аest sole clarius. haec libidine sua et blandimentis homines in feri-Аnam vitam ab humana deducebat, ut libidini et voluptatibus operam Аdarent: unde datus est locus fabulae. aperte Horatius "sub domina Аmeretrice fuisset turpis et excors". Р@@&7in vvltvs ac terga ferarvm& corrumpebatur enim in Аillis sensus: animus namque idem manebat. Р@@&7pii paterentvr troes& ergo impii qui pertulerunt: impii Аautem propter occisa Solis armenta. ШЧ@@&7neptvnvs ventis implevit vela secvndis& physice locu-Аtus est: motu enim aquae ventus creatur, ut videmus in bombis А{43organorum}43. Р@@&7praeter vada fervida& periculosa navigantibus. et est Аtmesis. ШЪ@@&7in roseis fvlgebat lvtea bigis& 'lutea' est crocei coloris, @1 Аut "croceo mutabit vellera luto": unde multi iungunt 'inroseis', Аid est {43non roseis, quasi}43 non rubicundis, ne sit contrarium. tamen Аsecundum Homerum dictum est, qui interdum $R(ODODA/KTULON,& id est Аrosei coloris digitos habentem, interdum $KROKO/PEPLON& dicit Auroram, Аid est crocei coloris veste circumdatam. Р@@&7cvm venti posvere& cum ortu diei quievere: 'posuere' enim Аquievere est, sicut contra 'ferre' flare dicimus, ut "fieret Аvento mora nequa ferenti", id est flanti. &7omnisqve repente А&7resedit flatvs& 'omnis', id est et qui ripae est {43flatus}43, et qui pelagi, Аqui altanus vocatur. Р@@&7tonsae& remi dicti a decutiendis fluctibus, sicut tonsores Аa tondendis et decutiendis capillis. Р@@&7lvcvm prospicit& in quo erat fluminis numen: diximus enim Аnumquam sine religione esse lucum a Vergilio positum. Р@@&7hvnc inter& per hunc: Terentius "dum rus eo, coepi ego-Аmet mecum inter vias". est autem crebra Frontonis elocutio. А&7amoeno& umbroso, silvis circumdato. Р@@&7flavvs arena& epitheton proprium. et sciendum exitum АTiberini fluminis naturalem non esse nisi circa Ostiam, ubi prima АAeneas castra constituit: nam aliter non procedit quod ait А"murorum in parte sinistra opposuere aciem: nam dextera Аcingitur amni". postea enim in Laurolavinio castra fecit ingentia, Аquorum vestigia adhuc videntur. Шб@@&7adsvetae ripis volvcres& bono compendio usus est. Р@@&7aethera mvlcebant& {43oblectabant,}43 lenibant. corporalia enim Аsunt elementa, ut diximus supra; non enim mulcetur nisi Аquod corporale est. supra ait "totamque infusa per Аartus". @1 Ше@@&7nvnc age& hinc est sequentis operis initium: ante dicta Аenim ex superioribus pendent. sane &7erato& {43vel}43 pro Calliope, {43vel Аpro qualicumque musa}43 posuit. &7tempora rervm& quia, ut diximus Аsupra, secundum Lucretium tempora nisi ex rebus colli-Аgantur, per se nulla sunt. Р@@&7latio antiqvo& quia duo sunt, vetus et novum, sicut et Аin iure lectum est. Ши@@&7exordia pvgnae& {43id est}43 cervi interitum. Шк@@&7actos& aut collectos, aut re vera compulsos: quod est veri Аsimile propter illud 'longa placidas in pace regebat'. Р@@&7totamqve svb arma coactam& collectam, ut "Tityre coge Аpecus". 'totam' autem $U(PERBOLIKW=S& dixit. Шп@@&7hvnc favno et nympha genitvm lavrente marica& qui-Аdam deus est Fatuclus. huius uxor est Fatua. idem Faunus et Аeadem Fauna. dicti autem sunt Faunus et Fauna a vaticinando, id Аest fando, unde et fatuos dicimus inconsiderate loquentes. ergo АFaunae et Fatuae nomen quasi asperum fugit poeta, et Maricam Аdixit fuisse uxorem Fauni. est autem Marica dea litoris Mintur-Аnensium iuxta Lirin fluvium: Horatius "et innantem Maricae lito-Аribus tenuisse Lirin". quod si voluerimus accipere uxorem Fauni АMaricam, non procedit: dii enim topici, id est locales, ad alias Аregiones non transeunt. sed potest dictum esse per poeticam licen-Аtiam 'Laurente Marica', cum sit Minturnensis. dicunt alii per Ma-Аricam Venerem intellegi debere, cuius fuit sacellum iuxta Maricam, Аin quo erat scriptum $*P*O*N*T*I*H *A*F*R*O*D*I*T*H.& sane Hesiodus Latinum @1 АCirces et Vlixis filium dicit, quod et Vergilius tangit dicendo А"Solis avi specimen". sed quia temporum ratio non procedit, Аillud accipiendum est Hygini, qui ait Latinos plures fuisse, ut intel-Аlegamus poetam abuti, ut solet, nominum similitudine. Р@@&7accipimvs& propter varias opiniones hoc adiecit, ut Sallu-Аstius "urbem Romam, sicuti ego accepi, condidere atque Аhabuere initio Troiani". Р@@&7vltimvs avctor& primus, ut 'supremum' summum dicimus: А"pro supreme Iuppiter". Ш│@@&7primaqve oriens erepta ivventa est& per transitum tan-Аgit historiam. Amata enim duos filios, voluntate patris Aeneae Аspondentes {43Laviniam}43 sororem, factione interemit: unde et 'erepta' Аdixit, quasi per vim. {43hos alii caecatos a matre tradunt, postquam Аamisso Turno Lavinia Aeneae iuncta est.}43 'fato' autem dicit volun-Аtate: nam dii id fantur quod sentiunt, non ut homines, de quibus Аlectum est "aliud clausum in pectore, aliud in lingua prom-Аptum habere". Ш╡@@&7iam matvra viro iam plenis nvbilis annis& non est ite-Аratum, sed secundum ius dictum, in quo et ex annorum ratione et Аex habitu corporis aetas comprobatur. primum ergo ad habitum, Аsecundum ad annos pertinet. Р@@&7latio& Latium pars est Ausoniae: unde dixit primo quod Аminus est, sic intulit 'totaque Ausonia'. Ш╕@@&7petit ante alios pvlcherrimvs& aut 'ante alios petit', Аaut 'pulcherrimus ante alios'. Р@@&7miro amore& nova intemperantia. Р@@&7sed variis& propter apes, incendium, oraculum Fauni. А&7portenta& signa quae sunt media, {43a portendendo}43: nam et bona et Аmala sunt portenta. @1 Р@@&7lavrvs erat& Latinus post mortem fratris Lavini cum АLavinum amplificaret, ab inventa lauro Laurolavinium id appella-Аvit. &7in penetralibvs& penetrale est omnis interior pars domus, Аlicet sit intecta: unde laurum in penetralibus fuisse non mirum est. Р@@&7metv& religione, quae nascitur per timorem. Р@@&7primas cvm conderet arces& 'primas' circa laurum scili-Аcet: nam iam civitas fuerat. Ш┴@@&7trans aethera& aetherem pro aere posuit. Р@@&7obsedere apicem& verbum oppugnationis est 'obsedere', Аquo usus est signate propter bellum futurum. &7per mvtva& invi-Аcem: et est absolutum. Melissus qui de apibus scripsit, ait "duo-Аbus pedibus se tenent et duobus alias sustinent". Ш─@@&7vates& divinus: per quam autem artem non dixit, nec nomen Аeius; sed datur intellegi coniecturis eum quibusdam futura dixisse. Р@@&7partes petere agmen easdem& intellegimus ab infero Аmari apes venisse, unde et Troiani. 'partes' autem 'easdem' sum-Аmitates rerum petere dicit, sicut apes apicem lauri, per quam ad-Аvenarum victoria enuntiatur. Ш╟@@&7castis& piis. et sciendum Latinum sacrificasse iuxta stante АLavinia. Ш╔@@&7nefas& absoluta parenthesis. et est hypallage 'comprendere Аcrinibus ignem', cum ignis crines comprehendat. @1 Ш╠@@&7fvmida& in fumo est causa lacrimarum {43et belli}43. Р@@&7vvlcanvm spargere& incendium belli significat. his autem Аduobus hoc ab augurio distat Ascanii, fumo et aspersione flammarum. Ш╤@@&7favni& Faunus $A)PO\ TH=S FWNH=S& dictus, quod voce, non signis Аostendit futura. Р@@&7lvcosqve& {43pro}43 in lucis. Р@@&7svb albvnea& in Albunea. &7alta& quia est in Tiburtinis Аaltissimis montibus. et Albunea dicta est ab aquae qualitate, quae Аin illo fonte est: unde etiam nonnulli ipsam Leucotheam volunt. Аsciendum sane unum nomen esse fontis et silvae. ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ зШ╘@@&7sacro fonte& nullus enim fons non sacer. &7mephitin& Аmephitis proprie est terrae putor, qui de aquis nascitur sulphuratis, Аet est in nemoribus gravior ex densitate silvarum. alii Mephitin Аdeum volunt Leucotheae conexum, sicut est Veneri Adonis, Dianae АVirbius. alii Mephitin Iunonem volunt, quam ae+rem esse constat. Аnovimus autem putorem non nisi ex corruptione ae+ris nasci, sicut Аetiam bonum odorem de ae+re incorrupto, ut sit Mephitis dea odoris Аgravissimi, id est grave olentis. Р@@&7hinc italae gentes& commendatio oraculi {43ipsius}43. &7oeno-А&7tria tellvs& proprie Sabinorum tractus. Ш╫@@&7svb nocte silenti& per noctem silentem. Р@@&7incvbvit& incubare dicuntur proprie hi qui dormiunt ad Аaccipienda responsa: unde est "ille incubat Iovi", id est dormit in АCapitolio, ut responsa possit accipere. Ш┌@@&7varias avdit voces& scilicet propter multa simulacra. А&7frvitvr& pascitur: quod de rebus tantum bonis dicimus. @1 Р@@&7acheronta adfatvr avernis& potestates quae sunt in АAcheronte, ad quem per Avernum venitur. hoc autem ideo, quia АFaunus infernus dicitur deus: et congrue; nam nihil est terra infe-Аrius, in qua habitat. hinc est quod eum Horatius inducit nocen-Аtem, dicens "lenis incedas abeasque parvis aequus alumnis". Р@@&7pater ipse& aut honoris est, aut pater Laviniae. Р@@&7centvm& aut pro qualitate fortunae, unde et 'rite' dixit: Аaut finitum pro infinito posuit. Р@@&7tergo& pro tergoribus, id est coriis. Шс@@&7thalamis nev crede paratis& propter Turnum. Р@@&7venient& melius 'veniunt', ut iam eos venire significet. А&7generi& plurali usus est pro singulari. Р@@&7a stirpe& stirpem cum de genere {43et prosapie}43 dicimus, tan-Аtum femininum est, cum de arbore, et masculini generis et feminini Аinvenitur, ut "sed stirpem Teucri nullo discrimine Аsacrum", contra Horatius "stirpesque raptas et pecus et domos". Р@@&7svb pedibvs& sub imperio suo ac potestate. Шц@@&7monitvsqve& alibi monita dixit, ut "Carmen-Аtis nymphae monita et deus auctor Apollo". Р@@&7non ipse svo premit ore latinvs& quo a se repelleret Аgeneros. Р@@&7sed circvm late volitans& tmesis est 'circum' 'volitans'. Шэ@@&7adorea liba& ador proprie est genus farris, liba autem Аsunt placentae de farre, melle et oleo, sacris aptae. Р@@&7svbicivnt epvlis& subponunt in epularum locum. &7ille& Аqui per harpyiam vaticinatus est, ut "quae Phoebo pater Аomnipotens". Р@@&7et cereale solvm& solum dicitur omne quod aliquid Аsustinet, unde de mari supra ait "subtrahiturque solum". @1 Аsic nunc panicias mensas, id est epularum sustentaculum, solum Аvocavit. Р@@&7forte aliis& abundat 'forte'. Шє@@&7fatalis crvsti& ad negotium respexit Aeneae, cui hic Аerat finis laborum. 'crustum' autem et 'crusta'. neutraliter dicimus Аde his quae comedi possunt: Horatius "ut pueris olim dant cru-Аstula blandi doctores", Iuvenalis "nos colaphum incu-Аtimus lambenti crustula servo". feminino autem genere frag-Аmenta dicimus, quae comesse non possumus, ut "concrescunt Аsubitae currenti in flumine crustae". &7qvadris& aut mensis: Аet est antonomasia, nam supra 'orbem' dixit: aut 'quadris' frag-Аmentis accipimus, ut Iuvenalis "ut bona summa putes Аaliena vivere quadra". Шї@@&7adlvdens& aut vacat 'ad', et ludentem significat: aut Аcerte 'adludens' ad responsi fidem verba componens. &7laborvm А&7finem& scilicet maritimorum: nam in terra multa passurus est, ut Аait sibylla "sed terrae graviora manent". Р@@&7primamqve loqventis ab ore eripvit pater& hoc est, Аadhuc loquente Ascanio {43primus pater}43 intellexit famem, quam fata Аpraedixerant. Р@@&7nvmine pressit& {43id est}43 oraculi fide ab Heleno et Anchisa Аpraedicti. 'pressit' autem vocem Ascanii, quo posset ipse numina Аdeprecari. Р@@&7fatis mihi debita& bona periphrasis est, ne 'fatalis' Аdiceret, quod est medium: et in precibus nihil esse ambiguum debet. Р@@&7o fidi& Aeneae scilicet, non Troiae, quam nequivere servare. Р@@&7hic domvs& aut familia, ut "da propriam Thym-Аbraee domum": aut ordo est, hic est patria, hic domus; ante enim Аpatria est, sic domus. @1 Ш¤@@&7accisis& undique consumptis. et hoc est apud nos 'ac', Аquod apud Graecos $A)M&. hinc est "amsancti valles", id est Аundique sancti. ЫБА@@&7haec erat illa fames& ac si diceret: hoc fuerat timen-Аdum periculum, quod pericula determinat. ЫБГ@@&7habeant& habitent; hoc enim frequentativum est ab eo Аquod est habeo. &7vbi moenia gentis& Laurolavinium significat. ЫБЕ@@&7nvnc pateras libate iovi& ab eo quod continet id quod Аcontinetur. Р@@&7anchisen genitorem& bene Iovem et Anchisen, qui causa Аoraculi fuerunt. &7reponite mensis& aut timore verborum Ascanii Аinterrupta renovate: aut 'reponite' frequenter ponite, id est crebro Аbibite. Р@@&7tempora ramo implicat& diebus {43enim}43 festis ita epulaban-Аtur, id est coronati. Р@@&7genivmqve loci& Apollinem vult intellegi: in tutela enim Аeius tota fuerat regio, ut "quam pater inventam primas Аcum conderet arces, ipse ferebatur Phoebo sacrasse Lati-Аnus". aliter iniquum est si, cum omnes invocet, Apollinem praeter-Аmittat, praesertim cum Helenus dixerit "aderitque vo-Аcatus Apollo". &7primamqve deorvm& quia ipsa est mater deorum. Р@@&7nymphasqve et adhvc ignota precatvr flvmina& bonum Аordinem sequitur: sic alibi "nymphae, Laurentes nym-Аphae, genus amnibus unde est". Р@@&7noctem noctisqve orientia signa& quae noctem sequun-Аtur, ut nymphas flumina: invocat enim sibi coniuncta. Р@@&7phrygiamqve ex ordine matrem& aut 'contigue', quia АIdaeum dixerat Iovem: aut certe 'rite', id est more sollemni. @1 Р@@&7dvplices& duos. &7caelo& autem Venerem, &7erebo& Anchisen. Р@@&7caelo clarvs ab alto& in serenitate, quod est augurii; Аnam in nubibus causa est. Р@@&7radiis et avro& radiis aureis. &7ardentem nvbem& alii Аfulmen nubem ardentem dicunt, ut Lucanus "atque ardens Аae+re solo", quos hoc loco secutus est. alii fulmen dicunt ae+ris Аscissione ardentem rimam, quos alibi sequitur dicens А"ignea rima micans percurrit lumine nimbos". ЫБТ@@&7certatim instavrant epvlas& hoc est 'et vina Аreponite mensis'. Р@@&7vina coronant& pro 'pateras'. &7magno& autem &7omine& Аcaelesti dicit: alibi "nam te maioribus ire per altum Аauspiciis manifesta fides". ЫБЦ@@&7haec fontis stagna nvmici& ista iam ab incolis discun-Аtur. quod autem ait 'stagna' verum est: nam Numicus ingens ante Аfluvius fuit, in quo repertum est cadaver Aeneae et consecratum. Аpost paulatim decrescens in fontem redactus est, qui et ipse sicca-Аtus est sacris interceptus: Vestae enim libari non nisi de hoc fluvio Аlicebat. ЫБШ@@&7ordine ab omni& ex omni qualitate dignitatum: quod apud АRomanos in legatione mittenda hodieque servatur. Р@@&7avgvsta ad moenia& augurio consecrata. hinc paulo post Аillud est 'tectum augustum, ingens'. et nisi in augusto loco Аconsilium senatus habere non poterat: unde templum Vestae non Аfuit augurio consecratum, ne illuc conveniret senatus, ubi erant @1 Аvirgines; nam haec fuerat regia Numae Pompilii: ad atrium autem АVestae conveniebat, quod a templo remotum fuerat. ЫБЭ@@&7fossa& sulco. et sunt ista reciproca; nam et sulcum ponit Аpro fossa, ut "ausim vel tenui vitem committere sulco", id Аest fossa. Р@@&7molitvrqve locvm& praeparat. &7primasqve in litore А&7sedes& ideo 'primas', quia imperium Lavinium translaturus est. et Аsciendum civitatem, quam primo fecit Aeneas, Troiam dictam se-Аcundum Catonem et Livium: quod et ipse dicit "nec te АTroia capit". Р@@&7castrorvm in morem& brevem scilicet. &7pinnis atqve А&7aggere& muro, in quo pinnae sunt. et est synecdoche. 'aggere' Аautem fossa. Р@@&7iamqve iter emensi tvrres et t. l.& hypermetrus versus. Р@@&7mvroqve svbibant& alibi per accusativum, ut А"Aeneae subiit mucronem ipsumque morantem sustinuit". et Аhoc secundum naturam est, nam 'it sub mucronem' dicimus: per Аdativum enim figuratum est. Р@@&7pveri et primaevo flore ivventvs& bene Romanae mi-Аlitiae exprimit morem; nam post pubertatem armis exercebantur et Аsexto decimo anno militabant, quo etiam solo sub custodibus age-Аbant. nec est contrarium "longa populos in pace regebat": Аnam licet in pace essent, exercitium tamen vigebat armorum. @1 Р@@&7domitantqve in pvlvere cvrrvs& equos sub curribus А{43domitant}43. ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ зЫБд@@&7acres arcvs& fortes. et est $KATA/XRHSIS&: nam acrimonia Аmentis est. &7lenta& mollia. &7ictv& iaculatione. ЫБз@@&7ingentes& ex stupore nuntii laus ostenditur Troianorum. Аet bene novitatis ostendit opinionem: ingentes enim esse quos pri-Аmum videmus opinamur. &7reportat& aut 're' vacat, aut 're' pro А'ad' posuit, ut sit 'adportat'. Р@@&7intra tecta vocari& dissentit hoc loco a Romana con-Аsuetudine. nam legati si quando incogniti venire nuntiarentur, primo Аquid vellent ab exploratoribus requirebatur, post ad eos egredieban-Аtur magistratus minores, et tunc demum senatus {43ab eis}43 extra urbem Аpostulata noscebat, et ita si visum fuisset, {43in urbem}43 admittebantur. Аsed hoc Vergilius non sine ratione praetermisit: Latinum namque Аmemorem vult esse responsi et avidum satis ad externos videndos, Аper quos ei promittebatur felicitas. Р@@&7solio medivs consedit& ut supra diximus, solium Аest veluti armarium de uno ligno factum ad regum tutelam, secun-Аdum alios a soliditate dictum, secundum Asprum per antistichon, А[{43quod solum id est unum capit}43] quasi sodium a sedendo: nam et sella Аquasi sedda dicta est. Р@@&7tectvm avgvstvm ingens& domum, quam in Palatio dixi-Аmus ab Augusto factam, per transitum laudat: quam Аquasi in Laurolavinio vult fuisse. @1 ЫБм@@&7horrendvm& venerandum, non quod horrori sit. Р@@&7hic sceptra accipere& hoc in Palatio fiebat. Р@@&7cvria templvm& quia, ut diximus, curia non erat Аnisi in augurato loco. Р@@&7ariete caeso& hoc sacrificium in ianua Palatii fiebat festis Аdiebus. Р@@&7perpetvis mensis& longis, ad ordinem exaequatis seden-Аtum: maiores enim nostri sedentes epulabantur. quem morem a АLaconibus habuerunt et Cretensibus, ut Varro docet in libris de Аgente populi Romani, in quibus dicit quid a quaque traxerint gente Аper imitationem. Р@@&7ex ordine& prout sibi successerant. [sane intellegendum Аest, ita ut nati fuerant, sic eorum imagines fuisse compositas.] Р@@&7e cedro& quod lignum non facile vetustate consumitur. А[hoc genus ligni tineam nescit corruptionemque ex antiquitate non Аsentit.] unde est cedria, quae chartam reservat: hinc est illud "et Аcedro digna locuti". [aut cedria perunctae, quoniam ligna custodit Аac conservat.] Р@@&7vitisator& non inventor vitis, sed qui vitis genus demon-Аstravit Italis populis. &7svb imagine falcem& aut statuae exprimit Аgestum, ut dicat: ita tenebat falcem, ut eam sub vultu haberet: aut А'sub imagine' sub theca dicit, quae similis falcis est. @1 Р@@&7satvrnvsqve senex& antiqui reges nomina sibi plerumque Аvindicabant deorum. ergo Saturnus rex fuit Italiae: nam et supra Аait 'veterum effigies ex ordine avorum' et infert 'aliique ab origine Аreges'. hinc est quod apud Cretam esse dicitur Iovis sepulcrum. АGabalus etiam, Romanus imperator, Solem se dici voluit: nam He-Аliogabalus dictus est. Р@@&7ab origine& pro 'Aboriginum reges', sed est metro pro-Аhibitus. Р@@&7pvgnando vvlnera passi& pugnando {43scilicet}43 quasi reges. Р@@&7sacris in postibvs& ubi spolia consecrabantur. Р@@&7captivi& pro 'captivorum': nota figura est. Р@@&7cristae& {43hoc est}43 galeae: a parte totum posuit. Р@@&7ereptaqve rostra carinis& bene de omni genere proe-Аliorum spolia illic fuisse demonstrat. Р@@&7qvirinali litvo& lituus est incurvum augurum baculum, Аquo utebantur ad designanda caeli spatia, nam manu non licebat. АQuirinalem autem ex persona sua dixit, qualem postea Quirinus Аhabuit: nam tunc adhuc non fuerat Romulus. [vel lituum id est Аregium baculum, in quo potestas esset dirimendarum litium.] Р@@&7svccinctvs trabea& toga est augurum de cocco et pur-Аpura. &7ancile& scutum breve. regnante Numa caelo huius modi Аscutum lapsum est, et data responsa sunt, illic fore summam im-Аperii, ubi illud esset. quod ne aliquando hostis agnosceret, per АMamurium fabrum multa similia fecerunt: cui et diem consecrarunt, Аquo pellem virgis feriunt ad artis similitudinem. dicimus autem @1 А'hoc ancile' et 'haec ancilia', 'anciliorum' vero usurpavit Horatius Аdicens "anciliorum et nominis et togae oblitus". {43septem fuerunt Аpignora, quae imperium Romanum tenent: %aius matris deum, quadriga Аfictilis Veientanorum, cineres Orestis, sceptrum Priami, velum Ilionae, Аpalladium, ancilia.}43 ЫБ╛@@&7avrea conivnx& nam aliter versus non stat. et 'aurea' Аper ironiam dixit, {43ut "egregia interea coniunx"}43: 'con-Аiunx' vero non quae erat, sed quae esse cupiebat, ut А"quos ego sim totiens iam dedignata maritos". fabula {43autem}43 Аtalis est. Picum amavit Pomona, pomorum dea, et eius volentis Аest sortita coniugium. postea Circe, cum eum amaret et spernere-Аtur, irata eum in avem, picum Martium, convertit: nam altera est Аpica. hoc autem ideo fingitur, quia augur fuit et domi habuit picum, Аper quem futura noscebat: quod pontificales indicant libri. bene Аautem supra ei lituum dedit, quod est augurum proprium: nam Аancile et trabea communia sunt cum Diali vel Martiali sacerdote. ЫБ┬@@&7placido prior edidit ore& bene 'placido'; legatorum Аenim fuerat ut ipsi ante loquerentur: sic in secundo "ultro Аflens ipse videbar". Р@@&7dicite dardanidae& aut ex veste eos Troianos esse cogno-Аscit, quae erat propria gentium singularum; aut $KATA\ TO\ SIWPW/MENON Аintellegimus famam, quae eos venire nuntiaverat, eandem etiam АTroianos esse dixisse: unde infert 'auditique advertitis aequore cur-Аsum'. 'Dardanidae' autem, ac si diceret 'o cognati'. @1 ЫБ┼@@[2&7qvid petitis . . .& ]2 &7sive errore viae sev tempestatibvs А&7acti& duo quaerit: si voluntate venistis, quid petitis? si necessitate, Аtempestas vos an error advexit? Р@@&7vada caervla& caerulum est viride cum nigro, ut est mare. ЫБ╚@@&7qvalia mvlta& ad duo respexit, errorem et necessitatem. Р@@&7portvqve sedetis& ante enim pro portu erat illic exitus Аfluminis. Р@@&7ne fvgite& {43id est}43 ne fugiatis, ne ignoretis. Р@@&7satvrni gentem& laus generis. Р@@&7sponte sva veterisqve dei se more tenentem& Xeno-Аcratis est hoc: qui cum primus philosophiae scolam aperuisset, cum Аantea in porticibus de philosophia tractaretur, et interrogatus esset, Аquid praestare posset discipulis suis, respondit, ut id voluntate fa-Аciant quod alii iure coguntur. &7veteris& antiqui, ac si diceret, Аaurei saeculi imagine vivimus. Р@@&7fama est obscvrior annis& ac si diceret, nisi esset, iam Аvos sciretis. Р@@&7avrvncos ita ferre senes& apud veteres historiae hoc Аgenus fuit, ut maiores natu ante acta posteris indicarent: quod hic Аindicat locus, Lucanus apertius, cum esset de Antaeo narraturus, Аait "cognita per multos docuit rudis incola patres": Аquia adhuc nec annales erant nec historiae. Aurunci vero Italiae Аpopuli antiquissimi fuerunt. 'ferre' autem quasi cum ostentatione Аiactare. Р@@&7dardanvs& Iuppiter cum Electra, Atlantis filia, Corythi Аregis Italiae uxore, concubuit. sed ex Iovis semine natus est Dar-Аdanus, ex Corythi Iasius. Dardanus profectus ad Phrygiam, Ilium @1 Аcondidit, Iasius vero Thraciam tenuit, ubi est Samos, quam Samo-Аthraciam nominavit: nam Iunonis alia est Samos insula. [quamquam Аcivitas Thraciae, quae est in Cephallenia, Samo dicatur.] unde cum Аpostea responsum esset "antiquam exquirite matrem", Аet Aeneas Italiam peteret, profectus ad Thraciam est et Samothra-Аcas deos sustulit et pertulit secum propter originem matris: {43quod Аsuperius plenius dictum est}43. &7idaeas phrygiae penetra-А&7vit ad vrbes& quia erat {43Ida}43 et Cretae, addidit 'Phrygiae' {43ad Аdiscretionem}43. ЫБ╤@@&7corythi& oppidum et mons dicta a rege {43Corytho, ut puta-Аtur a quibusdam,}43 patre Dardani, {43ibi sepulto}43. &7avget& adiectione Аscilicet numinis sui. ЫБ╘@@&7voce secvtvs& plerumque enim consentimus et taciti. Р@@&7rex& conciliatio ab honore, inde a genere. Р@@&7svccedere terris& ut "succedoque oneri". Р@@&7nec sidvs& aspectus siderum: nam tempestatem supra Аdixit. {43nec est bis idem positum.}43 ЫБ┘@@&7vrbem adferimvr& ad urbem ferimur. Р@@&7extremo veniens& id est 'primo': nam alias 'rediens' di-Аceret, non 'veniens'. ЫБ▄@@[2&7iove&]2 &7dardana pvbes gavdet avo& generis origine: nam Аavus non est Troianorum Iuppiter, sed Aeneae {43solius}43 per Venerem. ЫБ▐@@&7qvanta per idaeos& ad illud respondit 'auditique adver- @1 ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ зЫБ▐Вtitis aequore cursum', {43id est,}43 haec non mirum te audisse, quae uni-Аversus orbis agnovit. Р@@&7tempestas& vis bellorum. &7actvs& conlisus. &7fatis& per Аtransitum et excusat Troianos et Graecorum laudem minuit. ЫБс@@&7tellvs extrema& ut est Britanniae et omnium insularum Аoceani. &7refvso& autem refluo, ut Lucanus indicat. et Аest {43hoc}43 Homeri. Р@@&7et si qvem extenta plagarvm qvattvor& audierunt Аetiam illi qui separantur zona ea, quae est in medio quattuor, id Аest fervens. significat autem antipodas. Р@@&7iniqvi& intemperati vel ardentis. Р@@&7dilvvio ex illo& ex illa vastitate. alii hic distingunt et Аmutant sensum, ut sit: quos dirimit plaga solis ardentis ex quo Аmundus est constitutus, hoc est ex quo chaos esse desiit. {43&7tot& Аpro 'multa'.}43 Р@@&7dis sedem exigvam patriis& pia et verecunda petitio. А&7litvsqve rogamvs innocvvm& non quod nulli noceat, sed quo vin-Аdicato nulli possit noceri. aliter serpentes innocuas dicimus. Р@@&7cvnctis vndamqve avramqve patentem& ista enim com-Аmunia sunt. Р@@&7indecores& decus decoris facit, sicut 'pecus pecoris, nemus Аnemoris' 'o' in genetivo correptum est: omnia enim in 'us' exeuntia Аneutra in genetivo singulari paenultimam corripiunt, excepto 'pela-Аgus', quod Graecum est: unde et 'vulgeris' dicitur secundum regu-Аlam, licet de hoc nomine aliud auctoritati placuerit. decor vero @1 Аdecoris facit, paenultima in genetivo producta: omnia enim in 'or' Аexeuntia in genetivo producuntur, exceptis quinque 'arbor marmor Аmemor inmemor aequor'. unde quaeritur 'indecores' a quo sit no-Аminativo: ab eo quod est 'indecus' non potest venire, quia lectum Аnon est et quia 'decus' neutrum regit genus, non masculinum. Аrestat ut dicamus ab eo, quod est 'indecor', venire 'indecores', nam Аet lectum est. sed decor decoris facit producta paenultima, quam АVergilius corripuit. ergo aut systole est, aut certe dicimus huius Аnominis nominativum non inveniri, ut in multis nominibus fit: quod Аet melius est, nam systole sine exemplo fieri non debet. verecunde Аautem hoc dicit, sua coniunctione etiam ornari Italos. Р@@&7abolescet& abolebitur. et usus est inchoativa forma, cum Аopus non esset. Р@@&7troiam& id est Troianos. Р@@&7fata per aeneae ivro& quae iam novit Latinus, oraculo Аscilicet Fauni, per quod audiit "externi venient generi". Р@@&7sive fide sev qvis bello est expertvs et armis& in Аhis enim dextera comprobatur, fide et virtute. ЫБэ@@&7vittas& quae religabantur ad ramum: alibi А"et vitta comptos voluit praetendere ramos". ЫБё@@&7hvc repetit& scilicet Dardanus, id est Aeneas, qui et АDardanus, ut diximus, vocabatur. et bene 'repetit', non А'petit', quasi ad sua. &7ingentibvs& Deliis, quae magna constat Аfuisse. ЫБє@@&7fortvnae parva prioris& bene medium tenuit: nam ne Аlaudare videretur, ait 'parva', ne deformaret, nam durum est ali-Аquid ab infelicibus accipere, ait 'fortunae prioris'. @1 ЫБї@@&7hoc pater anchises avro libabat ad aras& pateram Аsignificat. Р@@&7hoc priami gestamen erat& diadema dicit: nam sceptrum Аpaulo post dicturus est. Р@@&7sacerqve tiaras& pilleum Phrygium dicit. et sciendum А'hic tiaras' per usurpationem dictum, nam 'haec tiara' dicitur: Аmelius ergo Iuvenalis "et Phrygia vestitur bucca tiara". ЫБ·@@&7obtvtv tenet ora& ordo est: Latinus defixa tenet ora Аet obtutu, id est intuitu solo haeret inmobilis. Р@@&7intentos volvens ocvlos& cogitantis est gestus: sic de АBoccho Sallustius "vultu et oculis pariter atque animo variis". Р@@&7regem picta movet& quippe regem. et hoc est 'labor АIliadum'. ЫВА@@&7portendi& {43porro tendi,}43 praedici, significari. Р@@&7paribvs avspiciis& pari potestate. et tractum est ex co-Аmitiis, ut diximus supra. ЫВГ@@&7di nostra incepta secvndent& antiquo more locuturus Аde publicis rebus, id est de pace et nuptiis filiae, facit ante deorum Аcommemorationem, sicut etiam in omnibus Catonis orationibus legi-Аmus. hinc est in divinatione {43Ciceronis}43 "si quid ex aliqua Аvetere oratione Iovem ego optimum maximum". ipse etiam АVergilius "praefatus divos solio rex infit ab alto". Р@@&7avgvrivm& propter ea quae dicta sunt supra. &7qvod А&7optas& id est pax. Р@@&7nec sperno& quia dixerat 'fortunae parva prioris'. et Аest litotes, id est libenter accipio. @1 Р@@&7vber agri& ubertas: alibi "pecorique et vitibus almis Аaptius uber erit". et est maior petitione promissio: nam illi tan-Аtum litus petierant. ЫВК@@&7pacis erit& {43id est}43 foederis: ab eo quod sequitur id quod Аpraecedit. &7tyranni& graece dixit, {43id est}43 regis, nam apud eos ty-Аranni et regis nulla discretio est: licet apud nos incubator imperii Аtyrannus dicatur. declinatur autem etiam haec $TU/RANNOS. ЫВМ@@&7est mihi nata& male multi arguunt Vergilium quod La-Аtinum induxit ultro filiam pollicentem, nec oraculum considerantes, Аquia Italo dari penitus non poterat, nec Aeneae meritum, quem Аdecebat rogari. nam antiquis semper mos fuit meliores generos Аrogare: sic Terentius "hac fama inpulsus Chremes ultro ad me Аvenit, unicam gnatam suam". Hesiodus etiam $PERI\ GUNAIKW=N Аinducit multas heroidas optasse nuptias virorum fortium. Р@@&7sortes& {43modo}43 abusive pro oraculis posuit; nam ducuntur Аsortes, et hic a Fauno oraculum, non sortes acceperat. &7plvrima А&7caelo monstra sinvnt& aut per augmentum dixit: aut etiam alia Аvisa intellegamus: nam duo non sunt plurima. ЫВП@@&7hoc latio restare canvnt& hoc Italiam manere signi-Аficant: nam sic dicimus 'hoc mihi restat', id est 'manet me illa res'. ЫВС@@&7mens avgvrat& 'auguro' dicimus secundum Plinium, cum Аpraesagio mentis futura colligimus, 'auguror' vero tunc, cum futura Аveris captamus auguriis. Р@@&7nvmero omni& de trecentis. et perite; nam in legione @1 Аnon nisi trecenti equites erant: quae {43tamen legio}43 habebat sex milia Аvirorum, per quod ostendit unam habuisse legionem Latinum: unde Аet alibi "tercentum, scutati omnes, Volscente ma-Аgistro". Р@@&7in praesepibvs altis& multa non propter se, sed propter Аaliud dicuntur: nam per praesepia alta equorum magnitudo mon-Аstratur, ut Homerus $BAQU/PEPLOS *(ELE/NH&, id est longas per vestes. Р@@&7ordine& pro meritis singulorum. Р@@&7tapetis& tertio declinatur hoc nomen: 'tapetum tapeti', Аut 'templum templi', unde est 'his tapetis' hoc loco: item 'hoc Аtapete {43huius tapetis}43', ut 'sedile sedilis', unde est "qui forte Аtapetibus altis exstructus". declinatur et graece $O( TA/PHS TOU= А$TA/PHTOS,& unde est "pulchrosque tapetas $TOU\S TA/PHTAS&". Р@@&7demissa monilia pendent& suspendenda pronuntiatio est, Аet ambitus maior est: nam monilia non nisi hominum dicimus, Аquae nunc ad laudem pro phaleris posuit. ЫВЪ@@&7patri qvos daedala circe& ingeniosa. et hoc fingit eam Аfecisse. tractum autem est de Homero, qui tales equos habuisse Аinducit Anchisen. et bene est compositum ad illud quod supra ait А'Troiaeve opulentia derit', ut Troianis nihil de prisca rerum Аcopia deesse videatur. &7gente& autem de equis abusive dixit quod Аest hominum proprium. @1 Р@@&7nothos& materno ignobiles genere. est autem nomen hoc АGraecum, nam latine quemadmodum dicatur non est. Р@@&7dictis donisqve latini& equis et pacis nuptiarumque Аpromissione. ЫВЮ@@&7inachiis sese referebat ab argis& bene 'Inachiis'; non Аenim una est Argos. fuit enim et in Italia, quam Diomedes con-Аdidit, quae primo Argi, post Argyrippa, post Arpi dicta est. fuit Аet in Thessalia: Lucanus "ubi nobile quondam nunc Аsuper Argos arant". fuit et haud longe ab Athenis, quod a siti АArgos dipsion dictum est. apud quos erat magna societas inter eos Аqui uno puteo utebantur: unde et fratrias dixerunt $A)PO\ TOU= FRE/ATOS, А{43id est a puteo,}43 quas tribus vocamus. et notandum quod, ubi bonus Аsequitur eventus Troianos, Iuno removetur: et congrue, quasi numen Аinimicum, quod praesens posset nocere. Р@@&7avrasqve invecta tenebat& per elementum suum ibat. ЫВб@@&7abvsqve& 'abusque' et 'adusque' usurpative dicimus: prae-Аpositio enim nec adverbio iungitur nec praepositioni, 'usque' autem Аaut praepositio est aut adverbium. Р@@&7iam fidere terrae& {43per dativum iungendum, aliter non Аprocedit,}43 ut "et fidere nocti". Р@@&7stetit& quod solet esse cogitantum. ЫВе@@&7fatis& {43hoc est}43 voluntatibus. ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ зЫВз@@&7capti potvere capi& cum felle dictum est: nam si hoc Аremoveas, erit oxymorum. dicit autem omnia quae contigerunt, @1 Аnon videri contigisse, quia non obfuerunt. 'capti' autem 'capi' sic Аdixit, ut et Cicero "ut in uberrima Siciliae parte Siciliam Аquaereremus". ЫВй@@&7at credo mea nvmina tandem& id est nec fatigata destiti, Аnec satiata requievi. ЫВл@@&7patria excvssos& satis signate locutus est. Р@@&7me opponere ponto& plus est, quam si diceret tempesta-Аtes. 'me' autem per physiologiam imbres, tonitrua, tempestates. ЫВо@@&7avt scylla mihi& bene 'mihi', ac si diceret: etiam quae Аper suam naturam solent nocere, me rogante minime obfuerunt. Р@@&7condvntvr thybridis alveo& 'condi' proprie dicuntur Аqui sibi statuunt civitatem. 'conduntur' ergo sedem stabilem locant: АSallustius "peste conditos orbis terrarum". et sunt propria verba, Аquae nulla ratione mutantur, ut sacerdotes creari, virgines capi Аdicimus. Р@@&7pelagi& propter illud "sed terrae graviora Аmanent". &7mars perdere gentem& bene belli et vastationis quae-Аrit exempla in rebus huius modi, sicut in primo naufragii. АPirithous, Lapitharum rex, cum uxorem duceret, vicinos populos АCentauros, etiam sibi cognatos, et deos omnes excepto Marte, ad Аconvivium convocavit: unde iratum numen inmisit furorem, quo АCentauri et Lapithae in bella venerunt. ЫВ▓@@&7antiqvam genitor calydona dianae& Oeneus, Calydonis @1 Аrex, de primitiis omnibus numinibus sacrificavit, excepta Diana: Аquae irata aprum inmisit, qui cuncta vastabat, donec a Meleagro Аoccideretur. 'concessit' autem ideo dixit, ut ostenderet minora nu-Аmina, nisi impetraverint, nocere non posse: Statius de Venere "in-Аfandum natae concessit honorem". Р@@&7qvod scelvs avt lapithis tantvm avt calydone me-А&7rente& haec est vera lectio, sic et sensus procedit, ut uterque abla-Аtivus sit: nam si 'Calydona' legas, vitium erit nec sensus procedet. А'scelus' autem pro poena posuit, ab eo quod praecedit id quod Аsequitur, ut "et scelus expendisse merentem". ЫВ╡@@&7qvae potvi infelix& id est nocens, {43irata,}43 ut contra А"sis felix", id est propitia, ut etiam diximus supra. ЫВ╖@@&7inplorare qvod vsqvam est& ac si diceret, etiam humi-Аlia. quod autem Iuno ubique alieno uti introducitur auxilio, phy-Аsicum est: natura enim aeris per se nihil facit, nisi aliena con-Аiunctione, ventorum scilicet, qui creant nubes et pluvias. ЫВ╗@@&7atqve moras tantis licet addere rebvs& ostendit deos Аretardare posse fata, non penitus tollere, ut "decemque Аalios Priamum superesse per annos". quae autem dicit etiam Аa Creusa dicta sunt, ut "regnumque et regia coniunx Аparta tibi". ЫВ╛@@&7sangvine troiano et rvtvlo dotabere virgo& ambi-Аtiosa execratio est. Р@@&7nec face tantvm& tantummodo. @1 Р@@&7cisseis& regina Hecuba filia secundum Euripidem Cissei, Аquem Ennius {43et}43 Pacuvius et Vergilius sequuntur: nam Homerus АDymantis dicit. haec se facem parere vidit et Parin creavit, qui Аcausa fuit incendii. ergo nunc hoc dicit, talis erit Veneri partus Аsuus: nam sicut per Parin Troia iniuria consumpta est, sic per АAenean reliquiae Troianorum. conparatio autem iniuriosa: nam АVeneri Hecubam, Parin Aeneae, Helenam Laviniae conparat. &7iv-А&7gales& coniugales, matrimonio {43et sanguine}43 conceptos. Р@@&7idem& talis, similis. Р@@&7fvnestaeqve itervm recidiva in pergama taedae& sic Аtaedae recidivae, ut Pergama. ЫВ─@@&7lvctificam allecto& Graecus accusativus {43est}43. huius autem Аdeclinationis tres {43tantum}43 casus usurpamus, genetivum, ut Allectus, Аnominativum et accusativum, ut Allecto. ЫВ╟@@&7odit et ipse pater plvton& venerationis est 'pater': Аnam furiae Acherontis et Noctis filiae sunt. ЫВ╩@@&7his acvit verbis& inritavit et instigavit eius insaniam. Р@@&7proprivm& aut tibi aptum: aut certe perpetuum, indefes-Аsum, usque ad finem perducendum. et sciendum ideo furiae nihil Аpro praemio dari, quia praestatur hoc ipsum furiae ut bella com-Аmoveat et ut dicatur defendisse Iunonem. Р@@&7infracta& aut valde fracta: aut quae fuit antehac semper Аinfracta, ut in XII. "Turnus ut infractos adverso Marte АLatinos defecisse videt". Р@@&7cedat fama loco& vincatur: Cicero "loco ille motus est, Аcum est ex urbe depulsus". &7ambire latinvm& amplecti, circum- @1 Аretire. non ob ambitum dixit: nam 'ambio ad illum' dicimus, non А'ambio illum'. ЫВ╧@@&7tv potes vnanimos& a maiore ad minus. Р@@&7versare& vertere. et usus est frequentativo ad vim au-Аgendam. Р@@&7tibi nomina mille& facies, ut "et sine nomine Аcorpus". 'mille' autem secundum Euripidem, in cuius tragoedia Аdicit furia, se non esse unius potestatis, sed se Fortunam, se Ne-Аmesin, se Fatum, se esse Necessitatem. ita dicit etiam Asper. Р@@&7fecvndvm concvte pectvs& plenum pectus malitiae effi-Аcacia. Р@@&7compositam pacem& quam supra Latinus dederat. &7cri-А&7mina belli& causas, ut "crimen amor vestrum". ЫВ╒@@&7exin& {43statim, et est}43 ordinis adverbium. &7gorgoneis& autem Аpessimis, saevis, a Gorgone. ЫВ╫@@&7tacitvm& pro tacite. bene autem &7obsedit,& quasi quae Аinsidiabatur. ЫВ┘@@&7cvraeqve iraeqve coqvebant& perverso ordine respon-Аdit; nam ira in Troianos est, cura vero de nuptiis. et primo ad-Аventum Teucrorum dixerat. {43'coquebant' vero macerabant.}43 Р@@&7hvic dea& figura hyperbaton: namque talis est ordo: huic Аdea unum anguem in sinum conicit et usque ad intima subdit prae- @1 Аcordia, quae sunt loca cordi vicina, quibus sensus percipitur. 'an-Аguem' autem iniecit partem sui, id est furoris. ЫВ▌@@&7levia& pulchra. Р@@&7attactv nvllo& sine morsu, sine sensu. &7fallitqve А&7fvrentem& inicit furorem sine accipientis sensu. 'furentem' autem Аut furore teneatur; nam nondum furebat. ЫВр@@&7taenia vittae& taenia est vittarum extremitas. ЫВт@@&7vdo svblapsa veneno& hypallage in sensu: venenum enim Аudum dixit, quod est de udo corpore; namque serpentum uda sunt Аcorpora, adeo ut qua eunt, viam umore designent. ЫВх@@&7solito matrvm de more locvta est& nondum ad plenum Аfurebat; unde per muliebrem iracundiam mixta asperitate loquebatur, Аnam hoc est 'matrum de more'. nam paulo post vero furore quatietur. ЫВч@@&7exvlibvsne datvr& propter dissuasionem signate loquitur, Аexules vocans eos qui propria regna repetebant. &7dvcenda& ab-Аducenda. ЫВъ@@&7praedo& quasi piratam dicit hominem diu in mari morantem. Р@@&7at non sic phrygivs& legitur et 'an non sic'; sed hoc Аabsolutum est. si autem 'at' legeris, inceptiva particula est, ad Аornatum solum pertinens: Horatius "at o deorum quicquid in Аcaelo regit terras et humanum genus". ЫВю@@&7qvid consangvineo& filius enim est Veniliae, sororis АAmatae. Р@@&7si gener externa petitvr de gente latinis& de qua-Аlitate transit ad finem; nam Turnum extraneum esse definire con-Аtendit per callidam argumentationem, dicens eum non subiacere Аimperio Latini, cum oraculum de Latinis omnibus caverit. postea @1 Аetiam huic argumento alia subvenit argumentatione, Turnum Grae-Аcum esse ab Acrisio commemorans. per quod duas res agit laten-Аter: nam dicendo originem considerandam, docet et Turnum Grae-Аcum esse ab Inacho et Acrisio, et Aenean Latinum a Dardano. Р@@&7premvnt te ivssa& urgent, in hoc compellunt. ЫВЇ@@&7inachvs acrisivsqve patres& Danae, Acrisii regis Argi-Аvorum filia, postquam est a Iove vitiata, pater eam intra arcam Аinclusam praecipitavit in mare. quae delata ad Italiam, inventa Аest a piscatore cum Perseo, quem illic enixa fuerat, et oblata regi, Аqui eam sibi fecit uxorem, cum qua etiam Ardeam condidit: a qui-Аbus Turnum vult originem ducere. ЫВ∙@@&7sine more fvrit& sine exemplo. {43an sine modo?}43 et hoc Аiam contra decus est regium. &7lymphata& percussa furore Lym-Аpharum, sicut cerritos a Cerere dicimus. Р@@&7tvrbo& Catullus 'hoc turben' dicit, ut 'hoc carmen, А{43fulmen}43'. est autem 'hic turbo', unde 'turbinis' facit: nam si 'tur-Аbonis' sit, erit a proprio nomine genetivus, {43ut Horatius "Turbonis Аin armis"}43. ЫВ■@@&7inpvbesqve manvs& aut multitudo puerorum: aut a parte Аtotum posuit, ut pro manu puerum ipsum intellegas. ЫГБ@@&7simvlato nvmine bacchi& talem patiebatur furorem, ut Аsperaret se Liberi sacra celebrare; non enim ipsa simulabat, quod Аest sanorum: nam et paulo post dicturus est "Allecto sti-■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ зЫГБДmulis agit undique Bacchi". ЫГД@@&7qvo& id est 'ut'. Р@@&7evhoe bacche& vox bacchantum est. Р@@&7tibi svmere thyrsos& sumebant. et sunt infiniti pro in-Аdicativis. @1 ЫГМ@@&7pampineas hastas& pampinis tectas. &7incinctae pelli-А&7bvs& nebridum scilicet. Р@@&7pinvm svstinet& facem pineam, sicut in Liberalibus fiebat. Р@@&7natae tvrniqve canit hymenaeos& hic aperte expressit Аdementiam: nam cum consecraverit filiam Libero, hymenaeum canit Аeius ac Turni. hymenaeum autem nunc carmen nuptiale dixit. Р@@&7torvvm& pro 'torve'. &7io& vox clamantis. et est tragi-Аcus sermo. ЫГС@@&7piis animis& id est maternis. ЫГУ@@&7crinales vittas& quae solarum matronarum erant: nam Аmeretricibus non dabantur. ЫГЦ@@&7acvisse fvrores& ut supra "quam Iuno his acuit Аdictis". Р@@&7consilivmqve omnemqve domvm vertisse latini& quod Аhabuerat, ut filiam dando Aeneae bella removeret, quae significaverat Аfumus augurii. ЫГЪ@@&7acrisioneis danae& patronymicon est, non 'Acrisioneis Аcolonis': sola enim venerat, non cum colonis. Р@@&7praecipiti delata noto& intra arcam, ut diximus supra. Р@@&7magnvm tenet ardea nomen& bene adlusit: nam Ardea Аquasi ardua dicta est, id est magna et nobilis, licet Hyginus in @1 АItalicis urbibus ab augurio avis ardeae dictam velit. illud namque АOvidii in metamorphoseos fabulosum est, incensam ab АHannibale Ardeam in hanc avem esse conversam. sciendum tamen Аardeam {43avem}43 $KATA\ A)NTI/FRASIN& dictam, quod brevitate pennarum Аaltius non volat: Lucanus "quodque ausa volare ardea Аsublimis pennae confisa natanti". ЫГа@@&7membra exvit& bene 'exuit': nam dii cum volunt videri, Аinduunt se corporibus propter mortalium oculos; nam incorporei sunt. Р@@&7albos cvm vitta& id est etiam vittas albas. Р@@&7ramvm innectit olivae& aut coronam accipit: aut ramum Аinligat vittis, quod aperte in octavo ostendit "et vitta comptos Аvoluit praetendere ramos". supra etiam "praeferimus Аmanibus vittas". Р@@&7ivnonis anvs templiqve sacerdos& {43ordo est, ut}43 'Iunonis Аtempli anus sacerdos'. ЫГе@@&7fvsos patiere labores& Probus de temporum conexione Аlibellum composuit, in quo docet, quod cui debeat accommodari. ex Аquo intellegimus hanc quam fecit arduam esse conexionem: nam А'patiere' futuri temporis est, 'fusos' vero participium est praeter-Аitum. dicit autem: patieris ut tot tui labores fundantur in cassum, Аid est in irritum cadant? incassum autem tractum est a cassibus, Аid est a retibus. Р@@&7transcribi& tradi. sermo autem hic tractus est de pecu-Аnia, nam 'scribi' est dari: Horatius "scribe decem a Nerio: non Аest satis: adde Cicutae": 'rescribi' vero reddi: Horatius "dictan-Аtis quod tu numquam rescribere possis". @1 ЫГи@@&7qvaeritvr heres& de iure traxit ut non generum, sed Аheredem diceret: nam per coemptionem facto matrimonio sibi invi-Аcem succedebant. ЫГк@@&7tyrrhenas i sterne acies& ut "i, sequere АItaliam ventis". sane notum est bello multum potuisse Tyrrhenos Аet fuisse praecipue infestos Latinis, ut "hi bellum ad-Аsidue ducunt cum gente Latina". Р@@&7haec adeo tibi me& addit auctoritatem, quia scit anui Аcredi difficile. 'adeo' autem, valde scilicet iussit, ut "adulescen-Аtem adeo nobilem". ЫГо@@&7laetvs& alacer, festinus; nam laetari non poterat qui Аperdebat uxorem: sic supra "vela dabant laeti". &7flvmine А&7pvlchro& ut supra "hunc inter fluvio Tiberinus amoeno". ЫГ░@@&7caelestvm vis magna ivbet& aut per definitionem ipsa АIuno est vis deorum: aut per augmentum suasit primo per se, de-Аinde per Iunonem, postremo per omnium vim deorum. ЫГ▓@@&7tvrnvm experiatvr& {43id est probet}43 contra se, quem pro se Аprobare non potuit. Р@@&7hic ivvenis vatem inridens& caluit, quia iuvenis: Hora-Аtius "non ego hoc ferrem calidus iuventa consule Planco". ЫГ╕@@&7victa sitv senectvs& temporis longinquitate, ex qua na-Аscitur situs. &7veriqve effeta& cassa veritatis. Р@@&7o mater& inrisionis est, non honoris. Р@@&7falsa formidine& bene 'falsa', quia 'vatem': namque eam Аdefendebat a bellis si non aetas, saltem religio sacerdotii. ЫГ╜@@&7exarsit in iras& communis sermo habet 'ardeo illa re', @1 Аsed figuratius 'ardeo in illam rem' dicimus: et est specialis Cor-Аnelii elocutio. Р@@&7oranti& {43non roganti, sed}43 loquenti: unde etiam oratores Аdicimus. &7tremor occvpat artvs& vicinitate scilicet furiae: nam Аtremor furoris est. ЫГ└@@&7tantaqve se facies aperit& semoto anili vultu, quem Аfinxerat et quo se induerat: sic supra de Venere "et vera Аincessu patuit dea". ЫГ┬@@&7geminos erexit crinibvs angves& similes: nam omnes Аeam dicit erexisse, non duos. Р@@&7verberaqve insonvit& pro 'verberibus insonuit', id est Аper verbera. &7rabido ore& habitum futurae orationis ostendit. ЫГ╞@@&7respice& multi hic distingunt et superioribus iungunt, ut Аsit sensus: respice eam quam dicis falsa deludi formidine. &7ad А&7haec adsvm& id est ad regum arma et ad bella. quomodo ergo Аdicis, quod superfluo his inserar rebus, ad quas veni? alii 'respice ad Аhaec' legunt, ut sit quasi demonstrantis 'respice, bella et letum gero'. ЫГ╚@@&7facem ivveni coniecit& satis considerate facem iuveni Аiniecit, quae cito et exardescit et desinit, supra vero Amatae ser-Аpentem iniecit, quod in mulieribus semper viget venenum. Р@@&7atro lvmine& atri luminis taedas, ut "et pulchra Аfaciat te prole parentem". 'atro' autem 'lumine' furiali, inferno; Аalias ratione caret. &7svb pectore& ubi fellis locus est, id est ira-Аcundiae. ЫГ╠@@&7fremit& cum {43fremitu et}43 clamore deposcit. bene autem А'amens', quia in toro requirebat. Р@@&7scelerata insania belli& nihil enim tam insanum, quam Аdesiderare id per quod possis perire. ЫГ╧@@&7virgea& de virgis facta, unde est flamma validior. А&7costis& autem lateribus. et bene antiquum respexit morem: nam Аollas non suspendebant, sed positis circumcirca ignem adhibebant. @1 Р@@&7fvrit intvs aqvai fvmidvs& id est aquae amnis: nec Аinmerito; nam potest esse et alterius rei amnis, ut "fluvios videt Аille cruoris". hanc autem diaeresin Tucca et Varius fecerunt: nam АVergilius sic reliquerat "furit intus aquae amnis" et "exuberat Аamnis": quod satis asperum fuit. {43notandum quod in toto Vergilio Аnon reperiuntur nisi quattuor diaereses, hoc loco, et in tertio, Аut "aulai medio libabant pocula Bacchi", et in VI. ut А"aurai simplicis ignem", et in IX. "dives pictai vestis et Аauri".}43 ЫГ╥@@&7nec iam se capit vnda& melius quam si diceret 'nec iam Аvas undam capit'. Р@@&7ergo& id est quia sic incensus est. &7pollvta pace& vel Аsua, vel Troianorum. Р@@&7indicit& signate verbum bellicum posuit. ЫГ╫@@&7in vota vocavit& quia nuncupatis votis bella sumebant. ЫГ┘@@&7hvnc decvs egregivm formae movet& Turni scilicet Аdecus; nam hoc dicit: alios pulchritudo Turni, alios nobilitas, alios Аvirtus movebat ad bellum. nam hoc est 'animis audacibus implet', А{43id est fortibus,}43 adfectione sui inicit omnibus magnanimitatem. {43qui-Аdam haec ad singulos, qui se in arma hortabantur, referri volunt.}43 ЫГ▌@@&7arte nova& dolo. &7specvlata locvm qvo litore& pro- @1 Аnomen pro nomine ponitur, non pro nominibus: unde modo nove Аinter duo nomina unum pronomen posuit; nam recte 'quo loco' Аdiceret. et hoc semel tantum fecit. Р@@&7insidiis cvrsvqve& cursu agitabat: nam insidiis circum-Аvenimus, non agitamus. Р@@&7canibvs rabiem& studium mutavit in rabiem. Р@@&7noto odore& cervino, solent enim ita institui: Horatius А"venaticus ex quo cervinam catulus pellem latravit in aula". Р@@&7qvae prima laborvm cavsa fvit& hoc est "et pri-Аmae revocabo exordia pugnae". Р@@&7animos agrestes& plus est, quam si 'agrestium' diceret А'animos'. Р@@&7cornibvs ingens& 'ingens' et ad praestantem formam Аpertinet et ad magnitudinem cornuum. Р@@&7tyrrhidae pveri& Tyrrhi filii. et ut diximus supra, Аadludit ad nomen: nam Tyrrhus dictus est pastor, apud quem АLavinia peperit. Р@@&7cvi regia parent armenta& magistrum hunc pecoris vult Аfuisse et saltuarium: nam hoc est 'et late custodia credita campi'. Аmagister autem pecoris est ad quem omnia pertinent animalia: АCicero "nominat hominem, quem magistrum pecoris esse Аdicebat". ЫГч@@&7silvia& bonum puellae rusticae nomen formavit. ЫГщ@@&7pectebatqve fervm& quadrupedem, ut "in latus Аinque feri curvam compagibus alvum". ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ зЫГъ@@&7manvm patiens& 'patiens illius rei' dicimus, unde apparet @1 Аunum 'u' causa metri esse detractum. &7mensae erili& nove dixit, Аnam erum non nisi dominum dicimus: nisi forte ideo dixit, quia Аdat ei humanum sensum; nam ait paulo post "imploranti Аsimilis". Р@@&7errabat silvis& pascebatur, ut "mille meae Siculis er-Аrant in montibus agnae". &7ipse& id est sua sponte. ЫГю@@&7secvndo deflveret& 'secundo' id est cum aqua, unde Аet 'adverso' dicimus contra aquam: nam ideo 'deflueret' dixit, et А'secundo' ideo, quia cursus fluminis post natantem videtur. ЫГЄ@@&7devs afvit& Allecto deum dicit, sicut de Venere А"descendo ac ducente deo": nam ut diximus, numina Аutriusque sexus videntur ideo, quia incorporea sunt et quod volunt Аadsumunt corpus. hoc autem non aperte ponitur, sed in subaudi-Аtione. &7erranti& licet enim certum esset feritura, tamen bene А'errantem' dixit, quia non usquequaque semper certus est ictus: АHoratius "nec semper feriet quodcumque minabitur arcus". Р@@&7perqve ilia& 'hoc ile' et 'haec ilia' facit: hinc et Iu-Аvenalis "vis frater ab ipsis ilibus?" nam quod Marullus Аmimographus dixit "tu Hectorem imitaris: ab ilio numquam Аrecedis", cum de guloso diceret, adlusit ad civitatis nomen; nam А'ab ili' debuit dicere. bene autem ea loca vulnerata dicit quae Аstatim mortem adferre non possent, ut domum rediret et esset Аcausa bellorum: nam si statim periret, aut ipse aut vulneris auctor Аlaterent. @1 ЫГў@@&7silvia prima soror& bene puellae dat doloris inpatientiam. Р@@&7dvros conclamat agrestes& aut qui semper duri sunt: Аaut 'duros', qui cervi interitum non dolebant. Р@@&7pestis& furia. &7torre& 'hic torris' facit, ut 'hic fustis'. ЫГ√@@&7gravidi& gravis, propter nodos scilicet. ЫГ¤@@&7qvadrifidam& quae findi partes posset in quattuor. А&7cvneis coactis& satis signate 'coactis' dixit. exprimit autem anti-Аquum morem, ut "sed primi cuneis scindebant fissile lignum". ЫДА@@&7de cvlmine svmmo& bene 'culmine', quia de tectis agre-Аstium loquitur. ЫДВ@@&7tartaream& aut terribilem, aut fortem secundum usum dixit. Р@@&7nemvs& locus haud longe ab Aricia, in quo lacus est, qui Аspeculum Dianae dicitur. et notandum quia vocem eius paulatim Аfacit procedere, quod locorum indicat commemoratio. Р@@&7triviae lacvs& hic est qui Dianae speculum dicitur. Р@@&7svlphvrea nar albvs aqva& in LX. Flaminiae est civitas АNarnia in montibus posita, quibus subest Nar fluvius, qui Tiberino Аconiungitur. {43ideo autem dicit 'sulphurea Nar albus aqua', quia dum Аcurrit, est sulphurei coloris, dum hauritur, albi. et Sabini lingua sua Аnar dicunt sulphur. ergo hunc fluvium ideo dicunt esse Nar appel-Аlatum, quod odore sulphureo nares contingat, sive quod in modum na-Аrium geminos habeat exitus.}43 &7fontesqve velini& ultra Interamnam Аsunt. nam ut diximus, vox furiae paulatim processit. @1 Р@@&7pressere ad pectora natos& Statius "pressitque Pa-Аlaemona mater", item e contra "nec natos ausae deponere Аmatres". Р@@&7ad vocem& bucinae, ut "sensit et ad sonitum Аvocis vestigia torsit": nam quicumque sonus dici vox potest. ЫДК@@&7avxilivm castris effvndit apertis& id est ipsa in auxi-Аlium effunditur. Р@@&7direxere acies& ordinarunt in latitudinem. Р@@&7praevstis& 'prae' brevis fit propter sequentem vocalem: Аquod in una parte orationis factum tolerabile est, quia compositus Аest sermo. Р@@&7ferro ancipiti& id est utrimque noxio. dicit autem aut Аgladios, aut bipennes. Р@@&7seges& terra modo, ut "quid faciat laetas segetes". per А'atram' vero fertilem significat, ut ostenditur in georgicis. Р@@&7sole lacessita& naturale enim est ut metallorum splen-Аdor plus fulgeat alia luce percussus. ЫДС@@&7pavlatim sese tollit mare& sic bella dicit surrexisse Аpaulatim, sicut ventis flantibus sensim mare turgescit. ЫДУ@@&7hic ivvenis& confundit nomina: nam et puerum et iuve-Аnem nonnumquam indiscrete ponit Vergilius, ut hoc loco; nam АAlmonem, quem modo iuvenem dicit, paulo post ait puerum, ut А"Almonem puerum". movet autem miserationem ab aetate Аcum dicit 'iuvenis', a virtute dicendo 'primam ante aciem'; movet @1 Аa dignitate, ut 'natorum Tyrrhi fuerat qui maximus Almo'; a vul-Аneris etiam crudelitate cum dixit 'haesit sub gutture vulnus'. Р@@&7almo& bene rustici nomen usurpavit a fluvio. Р@@&7haesit enim svb gvttvre vvlnvs& id est sagitta, ut А"illum ardens infesto vulnere Pyrrhus {43insequitur}43". А&7vdae vocis iter& hoc est 'udum iter vocis'; non enim vox uda est, Аsed per udam arteriarum labitur viam: unde in febrientibus deficit. ЫДЧ@@&7corpora mvlta virvm circa& constrata sunt. et rheto-Аrice viles trudit in medium, nobiles vero primo et ultimo comme-Аmorat loco. Р@@&7dvm paci medivm se offert& nam quid senex bellis Аintererat? Р@@&7olim ditissimvs arvis& secundum antiquum morem: Ho-Аratius "dives antiquo censu". Р@@&7qvina redibant armenta& pro 'quinque', sicut 'bina'. Р@@&7terram centvm vertebat aratris& duo dixit a Catone Аmemorata, qui interrogatus qui esset paterfamilias, respondit eum, Аqui bene pascit et bene arat. Р@@&7aeqvo dvm marte& aperta contentione, bello manifesto; Аsic enim dicimus. nam 'aequo' aequali non possumus accipere, cum Аsoli interempti sint Itali. Р@@&7promissi dea facta potens& honesta elocutio 'potens Аpromissi'. promisisse autem eam per consensionem intellegimus: Аnam non promisit. Р@@&7imbvit& initiavit. et bene 'sanguine': nam potest bellum Аet a discordia vel a dissensione inchoare. @1 Р@@&7et caeli convexa per avras& Probus, Asper, Donatus Аdicunt, hoc loco 'per' bis accipiendum, ut 'adloquitur Iunonem per Аcaeli convexa et per auras'. potest tamen esse epexegesis 'per Аauras, id est caeli convexa': nec enim aliud sunt aurae. dicit etiam Аquidam commentarius_{43Firmiani}43_'convecta' legendum, ut sit Аipsa convecta: quod difficile in exemplaribus invenitur. Р@@&7victrix& voti compos. &7adfatvr& iam cum superbia. Аbene autem ei in principio denegavit orationem, quasi ad scelera Аfestinanti: quam modo tribuit post bella iam coepta. Р@@&7bello discordia tristi& Iuno enim belli poposcerat se-Аmina, haec ipsa etiam bella perfecit. Р@@&7dic in amicitiam coeant& ac si diceret: ita bella com-Аmovi, ut ne tuo quidem imperio possint in pacem redire. et hoc Аest quod dixit 'adfatur voce superba'. alii dicunt: ego inter hos Аbella commisi, tu vicinos populos foederibus iunge et partibus Turni Аet Aeneae favere compelle: quod tamen, si vis, ego faciam; ut hinc Аsit 'ego, si qua super fortuna laborum est, ipsa regam'. ЫДд@@&7certa volvntas& si tua in hoc consentit auctoritas. ЫДж@@&7insani martis amore& Homeri epitheton. Р@@&7spargam arma& meminit sui: nam supra dixit "sere Аcrimina belli". Р@@&7terrorvm et fravdis abvnde est& terror est ex morte Аtot hominum, fraus vero ex cervi vulneratione. Р@@&7stant belli cavsae& manifestae sunt, vel placent, ut А"stat conferre manum". @1 ЫДм@@&7egregivm veneris genvs &$EI)RWNIKW=S& dictum est, ut alibi А"egregiam vero laudem et spolia ampla refertis". А&7ipse latinvs& ac si diceret, quem Aeneae causa cogor odisse: unde Аet Amatae nulla fit mentio, quae est Troianis inimica. Vrbanus Аtamen totum hunc locum per interrogationem accipit 'terrorum et Аfraudis abunde est? stant belli causae'? ut quasi per gratulationem Аnon credat, sicut illud Terentii "quia plus cupio, minus credo". Р@@&7svper aetherias& quia dixerat 'caeli convexa per Аauras'. ЫД▒@@&7attollit alas& honesta volantis periphrasis. ЫД│@@&7italiae medio& hunc locum umbilicum Italiae chorographi Аdicunt. est autem in latere Campaniae et Apuliae, ubi Hirpini Аsunt, et habet aquas sulphureas, ideo graviores, quia ambitur silvis. Аideo autem ibi aditus esse dicitur inferorum, quod gravis odor iuxta Аaccedentes necat, adeo ut victimae circa hunc locum non immola-Аrentur, sed odore perirent ad aquam adplicatae. et hoc erat genus Аlitationis. sciendum sane Varronem enumerare quot loca in Italia Аsint huius modi: unde etiam Donatus dicit Lucaniae esse qui descri-Аbitur locus, circa fluvium qui Calor vocatur: quod ideo non procedit, Аquia ait 'Italiae medio'. &7svb montibvs altis& hoc nisi ad totam АItaliam referas, non procedit: ut sit, est in vallibus Italiae mon-Аtuosae: nam in hoc loco montes penitus non sunt. ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ зЫД┤@@&7nobilis& notus, quod et sequentia indicant. Р@@&7amsancti valles& loci amsancti, id est omni parte sancti: Аquem dicit et silvis cinctum et fragoso fluvio torrente. @1 ЫД╕@@&7hic specvs horrendvm& hoc nomen apud maiores trium Аgenerum fuit. Ennius feminino posuit, Horatius masculino "quae Аnemora aut quos agor in specus", Vergilius neutro, quod hodie Аin numero singulari tribus tantum utimur casibus 'hoc specus, huius Аspecus, o specus'. nam pluralem tantum a genere masculino habe-Аmus in omnibus casibus: hinc est "ipsi in defossis specubus". Аquamquam antiqui codices habeant 'hic specus horrendus'. &7spi-А&7racvla ditis& aditus, a spirando. antiqui codices 'piracula' habent, Аquae dicta sunt $A)PO\ TW=N PERA/TWN&, hoc est a finibus inferorum. Р@@&7vorago& Acherontis exaestuatio. Р@@&7condita erinys& {43recepta,}43 alii 'condit' legunt et 'se' sub-Аaudiunt. Р@@&7caelvmqve levabat& relevabat, recreabat. Р@@&7extremam satvrnia bello imponit regina manvm& quod Аsuperest perficit. et est translatio a pictura, quam manus complet Аet ornat extrema. ЫД┐@@&7foedati& cruentati. Р@@&7implorantqve deos& ad auxilium et ultionem. &7obte-А&7stantvrqve latinvm& propter caedem factam testem adhibent, et Аdicunt auctores rupti foederis esse Troianos, cum ipsi pacis iura Аtemerarint. Р@@&7et igni& ipso fervore seditionis. Р@@&7tevcros in regna vocari& subaudis 'dicit'. 'Teucros' Аautem iniuriose, ac si diceret 'exules ac perfidos'. @1 ЫД─@@&7attonitae baccho& veluti Baccho: furia enim agebantur. Аet sic est dictum, ut "at medias inter caedes exultat АAmazon". &7nemora avia& per nemora. Р@@&7thiasis& choreis. &7neqve enim leve nomen amatae& АIuvenalis "quae non faciet quod principis uxor?" Р@@&7martemqve fatigant& proelium cum clamore deposcunt. Р@@&7contra omina& facta superius de Lavinia. Р@@&7fata devm& propter oraculum Fauni. &7perverso& irato. ЫД╩@@&7velvt pelagi rvpes& cum Cicero seditionem fluctibus Аcomparaverit, ut "in illis dumtaxat fluctibus contionum", bene АVergilius eum qui resistit seditioni, rupem vocavit. ЫД═@@&7mole tenet& hic distinguendum, ut 'scopuli' nominativus Аpluralis sit. ЫД╧@@&7caecvm consilivm& fremitui populi bonum nomen inposuit. ЫД╥@@&7frangimvr& permansit in rupis translatione. Р@@&7sacrilego sangvine& quia bellum sumebant contra volun-Аtatem deorum. ЫД╒@@&7votisqve deos venerabere seris& quia religio rigida Аdicit semel male commissa nulla ratione revocari: Horatius "dira Аdetestatio nulla expiatur victima". Р@@&7parta qvies& scilicet vicinae mortis beneficio. &7in li-А&7mine portvs& securitas omnis in promptu est. Р@@&7fvnere felici spolior& exequiis tantum regalibus careo. ЫД┘@@&7mos erat& Varro vult morem esse communem consensum Аomnium simul habitantium, qui inveteratus consuetudinem facit. А&7hesperio in latio& hoc est in antiquo: nam, ut in primo dixi-Аmus, duo Latia fuerunt, unde non frustra 'Hesperio' addidit. quod @1 Аautem dicit hanc consuetudinem antiquam fuisse, falsum est; nam Аa Numa Pompilio primum instituta est. sed carmini suo, ut solet, Аmiscet historiam. notandum sane inconexum esse hunc locum, si Аquis totius libri consideret textum; nam supra ait "longa pla-Аcidas in pace regebat", item dicturus est "ardet inexcita АAusonia atque inmobilis ante", et nunc dicit 'mos erat Hesperio Аin Latio', supra etiam dixit "captivi pendent currus", item А"Tyrrhenas, i, sterne acies". quae ne sint contraria, acci-Аpiamus Italiam primo caluisse bellis, medio tempore quievisse, et Аad antiquum studium nunc reverti, sicut Romani bello flagravere Аsub Romulo, quievere sub Numa, sub Tullo Hostilio pristina studia Аrepetiverunt. hinc est quod et ipse Vergilius ait 'longa placidas Аin pace regebat', non perpetua, item "desuetaque bello Аagmina in arma vocat subito ferrumque retractat": nam Аretractare est repetere quod omiseras. tale aliquid dicit de genere АSullano Sallustius: nam volens ostendere antiquos maiores eius con-Аsulares fuisse, vicinos vero ignavissimos, Sullam autem florentissi-Аmum, ait "igitur Sulla patriciae gentis fuit, familia iam Аextincta maiorum ignavia". &7qvem protinvs& iugiter, deinde: Аnam nunc temporis est adverbium, alibi loci, ut "cum Аprotinus utraque tellus una foret". Р@@&7maxima rervm roma& imperii potita. Р@@&7movent in proelia martem& nam moris fuerat indicto Аbello in Martis sacrario ancilia commovere, unde est in octavo А"utque inpulit arma". Р@@&7lacrimabile bellvm &$POLU/DAKRUN A)/RHA.& Getarum fera @1 Аgens etiam apud maiores fuit: nam ipsi sunt Mysi, quos Sallustius Аa Lucullo dicit esse superatos. Р@@&7hyrcanisve& gens est dicta a silva Hyrcania, ubi sunt Аtigres. &7arabisve parant& venit ab eo quod est 'hic Arabus'_ Аnam ab eo quod est 'hic Arabs, ab hoc Arabe', 'Arabibus' facit_ Аsicut 'Hiberus', unde est in Lucano "occurrat Hiberis Аalter", et 'Hiber', ut Horatius "discet Hiber Rhodanique potor". Аitem lectum est 'Aethiopus', sed tantum 'Aethiops' dicimus. Р@@&7avroramqve seqvi& ingenti ambitu dixit ipsum ortum Аdiei pro populis. &7parthosqve reposcere signa& hoc in honorem АAugusti posuit, quo regnante a Parthis repetita sunt signa, quae АCrassus {43triumvir}43 perdiderat. qui cum aviditate sua contra auspicia Аbellum suscepisset, interdicentibus tribunis plebis, captus cum filio Аest et necatus infuso in os auro, cuius amore pugnaverat. Р@@&7svnt geminae belli portae& sacrarium hoc, id est belli Аportas Numa Pompilius fecerat circa imum Argiletum iuxta thea-Аtrum Marcelli. quod fuit in duobus brevissimis templis: duobus Аautem propter Ianum bifrontem. postea captis Faleriis, civitate АTusciae, inventum est simulacrum Iani cum frontibus quattuor. Аunde quod Numa instituerat translatum est ad forum transitorium Аet quattuor portarum unum templum est institutum. Ianum sane Аapud aliquos bifrontem, apud aliquos quadrifrontem esse non mirum Аest: nam alii eum diei dominum volunt, in quo ortus est et occasus @1 А_Horatius "matutine pater, seu Iane libentius audis"_alii Аanni totius, quem in quattuor tempora constat esse divisum. anni Аautem esse deum illa res probat, quod ab eo prima pars anni no-Аminatur: nam ab Iano Ianuarius dictus est. Р@@&7religione sacrae& tremendae, execrabiles: nam et paulo Аpost dicturus est "tristesque recludere portas". Р@@&7ferri robora& bene addidit 'ferri': nam omne quod forte Аest, robur vocamus. Р@@{43&7ianvs& quidam ianum Eanum dicunt ab eundo; eumque esse АMartem; et quod apud Romanos plurimum potest, ideo primum in Аveneratione nominari. alii Ianum ae+rem credunt; et quia vocis genitor Аhabeatur, idcirco mandari ei preces nostras ad deos perferendas. alii АIanum mundum accipiunt, cuius caulae ideo in pace clausae sunt, quod Аmundus undique clausus est, belli tempore aperiuntur, ad auxilium Аpetendum ut pateant. nam quasi mundo ei duas facies dederunt, orien-Аtis et occidentis, quod iam supra dictum est: alii quattuor secundum Аquattuor partes mundi. alii Clusivium dicunt, alii Patulcium, quod Аpatendarum portarum habeat potestatem. idem Iunonius; inde pulchre АIuno portas aperire inducitur. idem Quirinus, unde trabeatum Аconsulem aperire portas dicunt, eo habitu quo Quirinus fuit.}43 ЫДф@@&7ipse qvirinali trabea& Suetonius in libro de genere Аvestium dicit tria genera esse trabearum: unum dis sacratum, quod Аest tantum de purpura; aliud regum, quod est purpureum, habet Аtamen album aliquid; tertium augurale de purpura et cocco. 'Qui-Аrinali' ergo regali. &7cinctvqve gabino& 'Gabinus cinctus' est toga @1 Аsic in tergum reiecta, ut una eius lacinia a tergo revocata hominem Аcingat. hoc autem vestimenti genere {43veteres Latini, cum necdum Аarma haberent, praecinctis togis bellabant: unde etiam milites in pro-Аcinctu esse dicuntur. hoc rursus}43 utebatur consul bella indicturus ideo Аquia, cum Gabii, Campaniae civitas, sacris operaretur, bellum subito Аevenit: tunc cives cincti togis suis ab aris ad bella profecti sunt Аet adepti victoriam: unde hic ortus est mos. Р@@&7insignis reserat stridentia limina consvl& insignem Аaccipe primo loco creatum, licet similem habeat potestatem. Р@@&7ipse vocat pvgnas& tria sunt, ut supra diximus, @1 Аmilitiae genera: sacramentum, in quo iurat unusquisque miles se ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ зЫДцГnon recedere, nisi praecepto consulis post completa stipendia, id Аest militiae tempora; coniuratio, quae fit in tumultu, id est Italico Аbello et Gallico, quando vicinum urbis periculum singulos iurare Аnon patitur, ut inter Fabios fuit; evocatio, quod genus nunc tangit. Аnam ad subitum bellum evocabantur, unde etiam consul solebat Аdicere 'qui rem publicam salvam esse vult me sequatur'. Р@@&7conspirant cornva& nam et tubae simul inflabantur. ЫДы@@&7foeda ministeria& cruenta, more suo. Р@@&7morantes& scilicet bella, differentes. ЫДю@@&7rvpit satvrnia postes& acyrologiam fecit commutando АEnnii versum: nam ille ait "belli ferratos postes portasque Аrefregit". Р@@&7inmobilis ante& non semper, sed antehac. potest tamen Аet 'inmobilis a furia': nam ante gessit bella, sed iure indicta per Аfetiales et per patrem patratum. ЫДЄ@@&7tergent& ab eo quod est 'tergeo' venit, et 'tergunt' Аa 'tergo tergis', quod de usu penitus recessit. Р@@&7arvina& secundum Suetonium in libro de vitiis corpora-Аlibus arvina est durum pingue, quod est inter cutem et viscus. А{43alii arvinam nomine lardum dicunt.}43 ЫДї@@&7adeo magnae& valde magnae, ut {43Terentius}43 "adulescentem Аadeo nobilem". Р@@&7atina potens& civitas haec est iuxta Pomptinas paludes, Аdicta Atina a morbis, qui graece $A)/TAI& dicuntur, quos paludis vici- @1 Аnitas creat. &7tibvrqve svperbvm& aut nobile: aut per transitum Аtetigit illud quod aliquando cum a senatu auxilia poscerent Tiburtes Аsub commemoratione beneficiorum {43a se populo Romano praebitorum}43, Аhoc tantum a senatu responsum acceperunt 'superbi estis'. Р@@&7crvstvmeriqve& mutavit: nam Crustumerium dicitur. {43Cas-Аsius Hemina tradidit, Siculum quendam nomine uxoris suae Clyteme-Аstrae condidisse Clytemestrum, mox corrupto nomine Crustumerium Аdictum. alii volunt a crustula panis, quam Troiani coacti fame ex-Аedisse dicuntur, appellatum.}43 &7tvrrigerae antemnae& bene muratae. АAntemnae autem dictae sunt, quod eas amnis praeterfluit, quasi Аante amnem positae. Р@@&7salignas vmbonvm crates& ut dicit Sallustius de Lucanis А"qui de vimine facta scuta coriis tegebant". Р@@&7thoracas aenos& bene 'thoracas'; nam apud maiores Аloricae pectora tantum tegebant: Statius "triplici servantur Аpectora ferro: pectora, nam tergo nullus metus". Р@@&7lento dvcvnt argento& flexili argento ducunt, id est Аextendunt. est autem spondiazon et reciprocus versus. ЫД¤@@&7classica iamqve sonant& bene posuit amphiboliam: nam Аclassicum dicimus et tubam ipsam et sonum. classicum autem est Аflexilis tuba. &7tessera signvm& symbolum bellicum, quod ad pu-Аgnam exeuntibus datur, scilicet propter confusionem, ut fuit in @1 Аbello Marii %bardeus, in Sullae Apollo Delphicus, in Caesaris Venus АGenetrix. Р@@&7trepidvs& festinus, more suo. ЫЕА@@&7loricam indvitvr& dicimus et 'induor illa re' et 'illam rem'. Р@@&7helicona deae& Parnasus, mons Thessaliae, dividitur in АCithaeronem Liberi et Heliconem Apollinis, cuius sunt musae. est Аautem Homeri versus. &7movete& legitur et 'monete'. ЫЕД@@&7qvibvs arserit armis& aut splenduerit: aut amore fla-Аgraverit. ЫЕЗ@@&7primvs init bellvm& non mirum si sacrilegus et con-Аtemptor deorum contra piam gentem prior arma corripuit. et scienda Аest poetae adfectatio_nam ablepsiam nefas est dicere_hic Аenim aliquos commemorat, quos in bello non invenis, item in Аsequentibus aliquos invenimus, quorum hic nullam fecit commemo-Аrationem. &7tyrrhenis asper ab oris& oriundo Tuscus, non qui Аnunc de Tuscia venit, quem antea pulsum a civibus constat. Р@@&7agminaqve armat& aut eorum, qui eum secuti fuerant, Аsicut eius filius: nec enim credibile est solum fugisse_nam et АStatius dicit "vel quos movet exul et haesit tristibus aucta Аfides"_aut certe eorum, quos Turnus dederat, ut Adrastus Po-Аlynici in Statio, qui ait "ne parva movens inglorius arma iret". ЫЕМ@@&7agyllina ex vrbe& de Caere oppido. &7neqviqvam& quia Аin proelio periit nec patrium recepit imperium. @1 Р@@&7patriis qvi laetior esset imperiis& dignus qui haberet Аimperatorem potius, quam exulem patrem. ЫЕР@@&7pvlchro& forti, ut diximus supra. Р@@&7pvlcher aventinvs& Aventinus mons urbis Romae est, Аquem constat ab avibus esse nominatum, quae de Tiberi ascenden-Аtes illic sedebant, ut in octavo legimus "dirarum nidis Аdomus opportuna volucrum". quidam etiam rex Aboriginum, АAventinus nomine, illic et occisus et sepultus est, sicut etiam Al-Аbanorum rex Aventinus, cui successit Procas. Varro tamen dicit Аin gente populi Romani, Sabinos a Romulo susceptos istum acce-Аpisse montem, quem ab Avente, fluvio provinciae suae, Aventinum Аappellaverunt. constat ergo varias has opiniones postea secutas, nam Аa principio Aventinus est dictus ab avibus vel a rege Aboriginum: Аunde hunc Herculis filium constat nomen a monte accepisse, non Аei praestitisse. &7insigne paternvm& absolute dixit. Р@@&7centvm angves& secundum Simonidem, ut diximus supra; Аnam alii dicunt novem fuisse. Р@@&7collis aventini silva& in silva collis Aventini. et di-Аcendo 'Aventini' ostendit iam antea ita esse nominatum. &7rhea А&7sacerdos& adludit ad nomen matris Romuli, quae dicta est Ilia, АRhea Silvia. Р@@&7fvrtivvm& inlicite conceptum, quippe a sacerdote: sic ait А"et dulcia furta". @1 Р@@&7mixta deo &$MIXQEI=SA&, graece dixit. &7mvlier& compen-Аdiose mortalem dixit: consequens namque fuerat ut diceret 'mixta Аdeo mortalis'. &7lavrentia arva& Laurentum civitas plurimum Аpotuit, nam omnia vicina loca eius imperio subiacuerunt: unde nunc Аait 'arva Laurentia', cum iuxta Tiberim armenta Hercules paverit. Аsed secundum antiquum situm, ante Albam et Romam, Tiberis АLaurentini fuit territorii. Р@@&7geryone& Geryones rex fuit Hispaniae. qui ideo trimem-Аbris fingitur, quia tribus insulis praefuit, quae adiacent Hispaniae: АBaliaricae minori et maiori et Ebuso. fingitur etiam bicipitem Аcanem habuisse, quia et terrestri et navali certamine plurimum Аpotuit. hunc Hercules vicit. qui ideo fingitur ad eum olla aerea Аtransvectus, quod habuit navem fortem et aere munitam. {43hunc АGeryonem alii Tartessiorum regem dicunt fuisse et habuisse armenta Аpulcherrima, quae Hercules occiso eo abduxit. de cuius sanguine dicitur Аarbor nata, quae Vergiliarum tempore poma in modum cerasi sine Аossibus ferat.}43 sane sciendum declinari 'hic Geryones, huius Geryo-Аnae'_unde est "tergemini nece Geryonae"_ut А'Anchises Anchisae': unde usurpavit Sallustius 'Geryonis' dicens. Аveniens autem Hercules de Hispania per Campaniam in quadam АCampaniae civitate pompam triumphi sui exhibuit: unde Pompei Аdicitur civitas. postea iuxta Baias caulam bubus fecit et eam saepsit: Аqui locus Boaulia dictus est, nam hodie Bauli vocatur. &7tiryn-А&7thivs& a Tirynthe civitate Argis vicina, in qua nutritus est Hercules. @1 Р@@&7tyrrhenoqve boves in flvmine lavit hiberas& admi-Аratio locorum longinquitate. Р@@&7pila manv& pilum proprie est hasta Romana, ut gaesa АGallorum, sarissae Macedonum. &7dolones& dolo est aut flagellum, Аintra cuius virgam latet pugio: aut secundum Varronem ingens Аcontus cum ferro brevissimo. dolones autem a fallendo dicti sunt, Аquod decipiant ferro, cum speciem praeferant ligni. et multi volunt Аper teretes mucrones 'dolones' dici, per veru Sabellum 'pila' signi-Аficari. ЫЕЪ@@&7ipse pedes& ad genus respicit: nam et Hercules pedes Аsemper incessit, cum equos habuerit nobilissimos. &7torqvens& Аsustinens, ut "axem humero torquet". ЫЕЭ@@&7horridvs& tremendus, non re vera horribilis. Р@@&7tibvrtia moenia linqvvnt& de Graecia tres fratres ve-Аnerunt ad Italiam, Catillus, Coras, Tibur vel Tiburnus. hi simul Аomnes unam fecere civitatem et eam de fratris maioris nomine Tibur Аappellaverunt: licet et alias fecerint singuli. nunc ergo dicit duos Аad bella venisse, dimisso in civitate ad custodiam Tiburte vel Ti-Аburno. ЫЕа@@&7catillvs& unde mons Catilli, quem Catelli dicunt per Аcorruptionem, {43iuxta Tibur}43. &7coras& a cuius nomine est civitas in АItalia. ЫЕг@@&7descendvnt centavri& ex hac comparatione equites eos @1 Аfuisse intellegimus, quod tamen dicturus est postea "nec Аnon celeresque Latini et cum fratre Coras et virginis ala АCamillae". &7homolen othrymqve nivalem& montes Thessaliae. ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ зЫЕе@@&7ingens silva locvm et magno cedvnt virgvlta fra-А&7gore& defectus 'cedit silva, cedunt et virgulta fragore', cum utique Аa minore ad maius venire debuerit. Р@@&7nec praenestinae fvndator defvit vrbis& de civitati-Аbus totius orbis multi quidem ex parte scripserunt, ad plenum Аtamen Ptolomaeus graece, latine Plinius. de Italicis etiam urbibus АHyginus plenissime scripsit, et Cato in originibus. apud omnes Аtamen si diligenter advertas, de auctoribus conditarum urbium dis-Аsensio invenitur, adeo ut ne urbis quidem Romae origo possit dili-Аgenter agnosci. nam Sallustius dicit "urbem Romam, sicuti ego Аaccepi, condidere atque habuere initio Troiani et cum his АAborigines"; alii dicunt ab Euandro, secundum quos Vergilius А"tunc rex Euandrus Romanae conditor arcis"; alii Аa Romulo, ut "en huius nate auspiciis illa inclita АRoma". si igitur tantae civitatis certa ratio non apparet, non mirum Аsi in aliarum opinione dubitatur. unde nec historicos nec commen-Аtatores varia dicentes imperitiae condemnare debemus: nam anti-Аquitas ipsa creavit errorem, et plerique fundant, plerique augent et Аad se transferunt nomina. quam rem etiam non parvum errorem Аadferre manifestum est, ut ecce Laurentum a Pico factum est, ut А"Laurentis regia Pici"; item a Lavino, Latini fratre, Lavi-Аnum dictum; item a Latino Laurentum; item a Lavinia Laurolavi- @1 Аnium. &7nec praenestinae fvndator defvit vrbis& Praeneste Аlocus est haud longe ab urbe, dictus $A)PO\ TW=N PRI/NWN&, id est ab Аilicibus, quae illic abundant. ibi erant pontifices et dii indigetes, Аsicut etiam Romae. erant etiam illic duo fratres, qui divi appella-Аbantur. horum soror dum ad focum sederet, resiliens scintilla eius Аuterum percussit, unde dicitur concepisse. postea enixa est puerum Аiuxta templum Iovis abiecitque. virgines aquatum euntes iuxta ignem Аinventum sustulerunt, qui a fonte haud longe erat: unde Vulcani Аdictus est filius. Caeculus autem ideo, quia oculis minoribus fuit: Аquam rem frequenter efficit fumus. hic postea collecta multitudine Аpostquam diu latrocinatus est, Praenestinam civitatem in montibus Аcondidit. et cum ludorum die vicinos populos invitasset, coepit eos Аhortari ut secum habitarent, et pro gloria iactare se filium esse АVulcani. quod cum illi non crederent, invocato Vulcano, ut eum Аfilium comprobaret, omnis illius multitudinis coetus est flamma cir-Аcumdatus. quo facto commoti omnes simul habitaverunt et Vulcani Аfilium esse crediderunt. hinc est 'omnis quem credidit aetas', quasi Аpost dubitationem, et quia sine dubio aetas varia in spectaculis fuit. Аdicimus autem et 'hoc Praeneste', ut 'quique altum Praeneste viri', Аet 'haec Praenestis', unde est "cum primam aciem АPraeneste sub ipsa stravi". ЫЕк@@{43&7altvm praeneste& Cato dicit "quia is locus montibus prae-Аstet, Praeneste oppido nomen dedit". ergo 'altum', quia in mon- @1 Аtibus locatum.}43 &7qviqve arva gabinae ivnonis& Gabii populi, diu Аin agris morati, tandem Gabios condiderunt: unde perite 'arva' dixit, Аnon moenia. sane illic Iuno religiosissime colitur. est autem locus Аhaud longe ab urbe. Р@@&7gelidvmqve anienem& 'Anio' fluvius haud longe ab urbe Аest, sed hic euphoniam secutus est: nam Ennius "Anionem" dixit Аiuxta regulam. Р@@&7hernica saxa colvnt& Sabinorum lingua saxa hernae Аvocantur. quidam dux magnus Sabinos de suis locis elicuit et habi-Аtare secum fecit in saxosis montibus: unde dicta sunt Hernica loca Аet populi Hernici. &7dives anagnia& aut fertilis: aut adludit ad Аhistoriam. nam Antonius Augusti sorore contempta postquam АCleopatram duxit uxorem, monetam eius nomine in Anagnia civi-Аtate iussit feriri. Р@@&7qvos amasene pater& aut 'pascis', aut sit antiptosis А'quos pascit Amasenus'. est autem fluvius, {43qui Anagnienses agros Аinrigat}43. &7arma& scuta. Р@@&7nec clipei& scuta maiora, dicta ab eo quod celent corpus, А$A)PO\ TOU= KLE/PTEIN.& @1 ЫЕ░@@&7fvlvosqve lvpi de pelle galeros& galerus genus est Аpillei, quod Fronto genere neutro dicit 'hoc galerum'. Р@@&7vestigia nvda sinistri institvere pedis& atqui ipse est Аin pugnantibus primus; sed bene nudus est, quia tegitur scuto. Аdextrum autem tectum conveniebat esse, quasi ab armis remotum. Р@@&7pero& autem est rusticum calciamentum. et traxit hoc a АGraeciae more, unde isti, {43sicut dictum est,}43 transierant, ubi hoc armo-Аrum fuerat genus. Р@@&7at messapvs eqvvm domitor neptvnia proles& hic Mes-Аsapus per mare ad Italiam venit, unde Neptuni dictus est filius: Аquem invulnerabilem ideo dicit, quia nusquam periit, nec in bello. Аignem autem ei nocere non posse propter Neptunum dicit, qui Аaquarum deus est. ab hoc Ennius dicit se originem ducere: unde Аnunc et cantantes inducit eius socios et eos comparat cycnis. 'do-Аmitor' autem 'equorum', quasi animalium a patre inventorum. ЫЕ╖@@&7hi fescenninas acies& Fescenninum oppidum est ubi Аnuptialia inventa sunt carmina. hi autem populi ab Atheniensibus Аducunt originem. &7aeqvosqve faliscos& Faliscos Halesus con-Аdidit. hi autem, inmutato &7h& in &7f,& Falisci dicti sunt, sicut febris Аdicitur quae ante hebris dicebatur, Formiae quae Hormiae fuerunt, А$A)PO\ TH=S O(RMH=S&: nam posteritas in multis nominibus &7f& pro &7h& posuit. Аiustos autem dicit Faliscos, quia populus Romanus missis decem @1 Аviris ab ipsis iura fetialia et non nulla supplementa duodecim tabu-Аlarum accepit, quas habuerat ab Atheniensibus. Р@@&7hi soractis habent arces& mons apud Hirpos haud longe Аa Flaminia, de quo Horatius "vides ut alta stet nive candidum АSoracte". &7flaviniaqve arva& locus est in Italia Flavinium nomine. Р@@&7et cimini cvm monte lacvm& et lacus et mons hoc no-Аmine appellantur. sane hoc habet fabula. aliquando Hercules, {43cum Аde Hispania rediret,}43 ad hos populos venit. qui cum a singulis provo-Аcaretur ad ostendendam virtutem, defixisse dicitur vectem ferreum, Аquo exercebatur. qui cum terrae esset adfixus et a nullo potuisset Аauferri, eum rogatus sustulit, unde inmensa vis aquae secuta est, Аquae Ciminum lacum fecit. &7lvcosqve capenos& {43hos dicit Cato АVeientum [2iuvenes]2 condidisse auxilio regis Propertii, qui eos Capenam Аcum adolevissent, miserat}43. unde et porta Capena, quae iuxta Came-Аnas est, nomen accepit. Р@@&7aeqvati nvmero& {43aequaliter ordinati,}43 digesti in ordinem А_hinc est 'saepenumero scripsi', hoc est ordine_congruenter, Аsicut decebat, rationabiliter. Р@@&7liqvida inter nvbila& pura, {43sicca, serena}43: sed nil tam Аcontrarium nubibus. ergo nubes pro aere posuit, ut diximus supra. @1 Р@@&7et longa canoros dant per colla modos& secundum АPlinium, qui ait in naturali historia, cycnos ideo suavius canere, Аquia colla longa et inflexa habent, et necesse est eluctantem vocem Аper longum et flexuosum {43meatum}43 varias reddere modulationes. Р@@&7sonat amnis& Caystrum dicit, qui cohaeret Asiae paludi. Аquam cum significamus, '&7a'& longa est, cum sit brevis, si provinciam Аsignificare voluerimus: quod significatur in georgicis, ut А"et quae Asia circum dulcibus in stagnis rimantur prata АCaystri". ЫЕ┴@@&7volvcrvm ravcarvm& 'raucarum' $TW=N ME/SWN& est, sicut А'grave olens': nam legimus "graviter spirantis copia thymbrae". Аsciendum tamen Vergilium secundum morem provinciae suae locu-Аtum, in qua bene canentes cycni rauciores vocantur. Р@@&7ecce sabinorvm prisco de sangvine& usurpat hoc: nam АClausus, Sabinorum dux, post exactos reges, {43ut quidam dicunt,}43 cum Аquinque milibus clientum et amicorum Romam venit, et susceptus Аhabitandam partem urbis accepit: ex quo Claudia et tribus est et Аfamilia nominata. &7prisco de sangvine& de antiquis Sabinis. Р@@&7magnvm agmen& propter quinque milia clientum. ЫЕ┼@@&7postqvam in partem data roma sabinis& hoc de alia Аtraxit historia. nam post Sabinarum raptum et factum inter Ro-Аmulum et Titum Tatium foedus recepti in urbem Sabini sunt, sed Аhac lege, ut in omnibus essent cives Romani, excepta suffragii la-Аtione: nam magistratus non creabant. @1 Р@@&7amiterna cohors& de Amiterno oppido. &7prisciqve А&7qvirites& id est Sabini. prisci autem ideo, quia post foedus Titi Аet Romuli placuit ut quasi unus de duobus fieret populus: unde et АRomani Quirites dicti sunt, quod nomen Sabinorum fuerat a civi-■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ зЫЕ╞Еtate Curibus, et Sabini a Romulo Romani dicti sunt. Р@@&7ereti manvs omnis& oppidum est dictum a Iunone, id Аest $*(/HRA&, quae illic colitur. &7oliviferaeqve mvtvscae& haec Tre-Аbia postea dicta est, quam modo Trebulam dicunt. apud quam Han-Аnibal delevit populum Romanum: Lucanus "Cannarum fui-Аmus Trebiaeque iuventus". Р@@&7qvi nomentvm vrbem& hoc ex sua persona dicit poeta: Аnam adhuc civitas Nomentana non fuerat, ut in sexto ait "hi Аtibi Nomentum et Gabios", item "haec tum nomina Аerunt, nunc sunt sine nomine terrae". &7rosea rvra velini& АVelinus lacus est {43circa Reate}43 iuxta agrum, qui Rosulanus vocatur. АVarro tamen dicit lacum hunc a quodam consule in Narem vel АNartem fluvium derivatum_nam utrumque dicitur_esse diffusum. Аpost quod tanta est loca secuta fertilitas, ut etiam perticae longi-Аtudinem altitudo superaret herbarum: quin etiam quantum per diem Аdemptum esset, tantum per noctes crescebat: quod Vergilius ad Аsuam provinciam transtulit, dicens "et quantum longis carpent Аarmenta diebus, exigua tantum gelidus ros nocte reponet". @1 Р@@&7tetricae horrentis rvpes& Tetricus mons in Sabinis Аasperrimus, unde tristes homines tetricos dicimus. &7montemqve А&7severvm& proprium nomen montis est, sicut agri Roseus. Р@@&7casperiamqve colvnt& Casperia et Foruli civitates sunt. А&7flvmen himellae& Himella fluvius est {43intra Forulos}43. et sic dixit А'Himellae flumen', ut "Buthroti urbem". Р@@&7qvi tiberim fabarimqve bibvnt& bene 'bibunt': namque АTiberis in Tuscia oritur, sed transit etiam per Sabinos, unde 'bi-Аbunt', non 'possident' dixit. et sciendum Turno dari auxilium a Аtractu Piceni, Samnii, Campaniae et pro parte Apuliae: omnis vero АTuscia superior et Venetia Aeneae praestat auxilium. Fabarim autem Аquem dicit etiam ipse per Sabinos transit et Farfarus dicitur: Plau-Аtus "dissipabo te tamquam folia Farfari", Ovidius "et amoenae АFarfarus umbrae". &7frigida misit nvrsia& Piceni civitas. 'fri-Аgida' autem aut re vera, aut certe venenosa, nocens: Gracchi nam-Аque ubique in contionibus suis Nursinos sceleratos appellaverunt, Аet scimus amare Vergilium historiarum rem per transitum tangere. Р@@&7ortinae classes& Ortini equites classes dicuntur, unde Аet eorum tubas classica dicimus, et partes populi classes vocamus, Аquae quinque fuerunt. &7popvliqve latini& qui intererant Albani Аmontis viscerationi. Р@@&7infavstvm interlvit allia nomen& Allia fluvius haud Аlonge ab urbe est. iuxta quem Galli Brenno duce, XV. Kal. &7ag.& die Аdeleto exercitu, post triduum deleverunt etiam urbem excepto Capi-Аtolio. sane 'Allia' additum unum 'l' propter metrum, ut 'relliquias'. АLucanus bene posuit "quas Aliae clades". @1 Р@@&7marmore& mari. ЫЕ╨@@&7vel cvm sole novo& prima aestatis parte: nam proprie Аsol novus est VIII. Kal. &7ian.;& sed tunc non sunt aristae, quas ab Аariditate dictas esse constat. Р@@&7avt hermi campo& Hermus Lydiae fluvius, qui superfusus Аcampis gignit fertilitatem, unde harenas aureas fingitur trahere. А&7lyciae flaventibvs arvis& provincia est fertilis frugum. ЫЕ╙@@&7hinc agamemnonivs troiani nominis hostis& hunc Aga-Аmemnonis plerique comitem, plerique nothum filium volunt. qui Аcum venisset ad Italiam, audito adventu Aeneae in bellum ruit, Аnon amore Turni, sed odio hostilitatis antiquae; unde ait 'Troiani Аnominis hostis'. ЫЕ╒@@&7rapit popvlos& raptim adducit. etiam Campaniae loca Аcommemorat. &7felicia baccho massica& nam Massicus mons est Аvitibus plenus. 'Massica' autem dixit, ut "Maenala". ЫЕ╫@@&7avrvnci misere patres& isti graece Ausones nominan-Аtur. &7sidicinaqve ivxta aeqvora& ab oppido quod Sidicinum Аdicitur. Р@@&7cales linqvvnt& civitas est Campaniae; nam in Flaminia Аquae est Cale dicitur. est et in Gallia hoc nomine, quam Sallustius Аcaptam a Perperna commemorat. &7amnisqve vadosi accola vvl-А&7tvrni& fluvius {43est Campaniae}43, qui iuxta Cumas cadit in mare. Р@@&7saticvlvs asper& populus Campaniae, asper moribus. Р@@&7oscorvmqve manvs& Capuenses dicit, qui ante Ophici @1 Аappellati sunt, quod illic plurimi abundavere serpentes. &7aclides А&7illis tela& aclides sunt tela quaedam antiqua, adeo ut nequaquam Аcommemorentur in bello. legitur tamen quod sint clavae cubito Аsemis factae, eminentibus hinc et hinc acuminibus: quae ita in Аhostem iaciuntur religatae loro vel lino, ut peractis vulneribus pos-Аsint redire. putatur tamen esse teli genus, quod flagello in inmen-Аsum iaci potest. ЫЕ▄@@&7laevas caetra tegit& {43caetra est}43 scutum loreum, quo Аutuntur Afri et Hispani. &7falcati comminvs enses& adfectavit Аvarietatem: nam consequens fuerat ut diceret 'dextras armant gla-Аdii falcati'. falcatus autem ensis est harpe, qua usus est Perseus: АLucanus ait "harpen alterius monstri iam caede Аrubentem". ЫЕ▐@@&7oebale& Oebalus filius est Telonis et nymphae Sebethidis. Аhaec autem est iuxta Neapolim. sed Telo diu regnavit apud Ca-Аpreas, insulam contra Neapolim sitam. filius vero eius, patriis non Аcontentus imperiis, transiit ad Campaniam et multis populis sub-Аiugatis suum dilatavit imperium. Р@@&7telebovm capreas cvm regna teneret& cum teneret АCapreas, regna Teleboum: nam Teleboae Caprearum sunt populi, Аquos Telo suo regebat imperio. {43quidam dicunt Capreas a Capreo, Аqui in illis regionibus potens fuit, nominatas.}43 ЫЕт@@&7sarrastis popvlos& populi Campaniae sunt a Sarno fluvio. А{43Conon in eo libro, quem de Italia scripsit, quosdam Pelasgos aliosque Аex Peloponneso convenas ad eum locum Italiae venisse dicit, cui nullum @1 Аantea nomen fuerit, et flumini quem incolerent, Sarro nomen inposuisse Аex appellatione patrii fluminis, et se Sarrastras appellasse. hi inter Аmulta oppida Nuceriam condiderunt.}43 Р@@&7rvfras batvlvmqve tenent& castella Campaniae, {43a АSamnitibus condita}43. &7arva celemnae& Iunonis. locus Campaniae Аest Celemnae, sacer Iunoni. Р@@&7et qvos maliferae despectant moenia bellae& multi АNolam volunt intellegi et dicunt iratum Vergilium nomen eius mu-Аtasse propter sibi negatum hospitium, et id aperte noluisse dicere, Аsed ostendere per periphrasin; nam illic Punica mala nascuntur: ut Аnunc 'Bella' pro 'Nola' posuerit. alii ita volunt accipi, ut sit syn-Аalipha et legatur 'moenia Abellae'. {43quidam hanc civitatem a rege АMurano conditam Moeram nomine vocatam ferunt, sed Graecos primum Аeam incoluisse. quae ab nucibus Abellanis Abella nomen accepit. alii Аquod inbelle vulgus et otiosum ibi fuerit, ideo Abellam appellatam. Аhuius cives cum loca circa Capuam possiderent, %ortu tumultu interisse, @1 Аaliosque fugientes Moeranum abisse et eius incolis se iunxisse: et quod Аinbelliores fuerint Abellanos dictos.}43 Р@@&7cateias& tela Gallica: unde et Teutonicum ritum dixit. А{43cateiam quidam asserunt teli genus esse tale quale aclydes sunt, ex Аmateria quam maxime lenta, cubitus longitudine, tota fere clavis ferreis Аilligata, quas in hostem iaculantes lineis, quibus eas adnexuerant, Аreciprocas faciebant. &7cateias& id est hastas. cateiae lingua Theotisca Аhastae dicuntur.}43 Р@@&7raptvs de svbere cortex& bene 'raptus', id est raptim Аsublatus, quia recens suberis cortex in quamvis formam tota flecti-Аtur facilitate. ЫЕш@@&7montosae nersae& civitas in montibus posita. Р@@&7insignem fama& bene 'fama', quia occidetur, ut А"Vfentemque Gyas, cadit et Tolumnius augur". Р@@&7horrida praecipve cvi gens& Aequiculam gentem dicit, Аet morum et vitae qualitate praeduram. sane aliud pendet ex alio: Аideo erant horridi, quia venabantur; ideo venabantur, quia habebant Аduras glebas, id est infertiles: nam molles feraces sunt, ut in geor-Аgicis docet "et cui putre solum, namque hoc imita-Аmur arando". ЫЕю@@&7qvin et marrvbia venit de gente sacerdos& Medea Аquando relictis Colchis Iasonem secuta est, dicitur ad Italiam per-Аvenisse, et populos quosdam circa Fucinum ingentem lacum habi-Аtantes, qui Marrubii appellabantur quasi circa mare habitantes, Аpropter paludis magnitudinem, docuit remedia contra serpentes: Аquamquam alii Marrubios a rege dictos velint. hi ergo populi АMedeam Angitiam nominaverunt ab eo quod eius carminibus ser- @1 Аpentes angerent. ab his nunc Vmbronem venisse dicit, non regem, Аsed ducem. sunt autem isti Marsorum populi. ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ зЫЕя@@&7fronde svper galeam et felici comptvs oliva& comptus Аfrondibus festae olivae. ЫЕё@@&7vipereo generi& terrenis serpentibus. &7graviter spi-А&7rantibvs hydris& aquae serpentibus. 'graviter' autem 'spirantibus' Аsolo nocentibus flatu: Lucanus "ante venena nocens". А&7spargere& conficere, ut "et spargere venena didicerunt". ЫЕє@@&7arte levabat& leviores esse faciebat, ut "nostrum-Аque leves quaecumque laborem". Р@@&7medicari cvspidis ictvm& 'medicor illam rem' et 'illi Аrei', sicut modulor. ЫЕ°@@&7liqvidi flevere lacvs& etiam alii. Р@@&7ibat et hippolyti proles pvlcherrima bello virbivs& АTheseus mortua Hippolyte Phaedram, Minois et Pasiphaae filiam, Аsuperduxit Hippolyto. qui cum illam de stupro interpellantem con-Аtempsisset, falso delatus ad patrem est, quod ei vim voluisset in-Аferre. ille Aegeum patrem rogavit ut se ulcisceretur. qui agitanti Аcurrus Hippolyto inmisit focam, qua equi territi eum traxerunt. Аtunc Diana eius castitate commota revocavit eum in vitam per АAesculapium, filium Apollinis et Coronidis, qui natus erat exsecto Аmatris ventre, ideo quod, cum Apollo audisset a corvo, eius custode, Аeam adulterium committere, iratus Coronidem maturo iam partu Аconfixit sagittis_corvum vero nigrum fecit ex albo_et exsecto Аventre Coronidis produxit ita Aesculapium, qui factus est medicinae Аperitus. hunc postea Iuppiter propter revocatum Hippolytum inter-Аemit: unde Apollo iratus Cyclopas fabricatores fulminum confixit Аsagittis: ob quam rem a Iove iussus est Admeti regis novem annis @1 А{43apud Amphrysum}43 armenta pascere divinitate deposita. sed Diana АHippolytum, revocatum ab inferis, in Aricia nymphae commendavit АEgeriae et eum Virbium, quasi bis virum, iussit vocari. cuius nunc Аfilium cognominem dicit in bellum venire: adeo omnia ista fabulosa Аsunt. nam cum castus ubique inductus sit et qui semper solus Аhabitaverit, habuisse tamen fingitur filium. re vera autem, ut et Аsupra diximus, Virbius est numen coniunctum Dianae, ut Аmatri deum Attis, Minervae Erichthonius, Veneri Adonis. Р@@&7qvem mater aricia misit& civitas iuxta Albam. 'mater' Аautem propter Augustum dicit, qui fuerat ex Aricina matre pro-Аgenitus: ac si diceret, quae tanti auctor est generis. Р@@&7egeriae lvcis& nympha in Aricino nemore, quam ami-Аcam suam Numa esse fingebat ad firmandam legum suarum aucto-Аritatem. Р@@&7pingvis vbi et placabilis ara dianae& 'pinguis' fre-Аquenti sacrificio, 'placabilis' autem ac si diceret, non qualis ante Аfuit, vel illic vel apud Tauros, humano gaudens cruore: quam histo-Аriam plene in secundo diximus, cum Iphigeniae incidit com-Аmemoratio. Р@@&7arte novercae occiderit& bene vim sceleris expressit Аsola novercae commemoratione. ЫЖБ@@&7paeoniis revocatvm herbis& aut medicinalibus, a Paeone Аmedico deorum, qui Paean secundum Doricos dicitur, secundum Аrationem Paeon: aut re vera herbam Paeoniam dicit, cuius Creta Аferax est. &7et amore dianae& 'amore', id est cura. ЫЖД@@&7medicinae talis et artis& quae etiam fata dissolveret. Р@@&7poenigenam& matris poena genitum: alii 'Phoebigenam' Аlegunt, ut Probus. ЫЖЗ@@&7relegat& commendat ab aliis segregatum. Р@@&7solvs& in solis locis: nam 'solus' quomodo qui filium di-Аcitur suscepisse? &7ignobilis& non vilis, sed ignotus: quamquam @1 Аpossit etiam ad illud referri quod dicunt quibusdam artibus posse Аhominum vitam ultra fata protendi, ita tamen, ut solam habeant Аvitae imaginationem; videntur enim omnia facere nec faciunt. А{43&7aevvm& aevum est aetas perpetua, cuius neque initium neque extremum Аnoscitur, sed hic modo 'aevum' aetatem Hippolyti posuit. veteres aevum Аetiam deorum vitam dicebant; nam et Virbius inter deos colitur. Vir-Аbium autem quidam Solem putant esse, cuius simulachrum non est fas Аattingere, propterea quia nec sol tangitur.}43 Р@@&7versoqve vbi nomine& de re facto, ut "oestrum Grai Аvertere vocantes". Р@@&7vnde etiam triviae templo& exponit $TO\ AI)/TION&: nam АCallimachus scripsit $AI)/TIA&, in quibus etiam hoc commemorat. Р@@{43&7arcentvr eqvi& quoniam apud quasdam gentes ad aram equo Аsedere permittebatur.}43 ЫЖН@@&7havd setivs& non segnius pate. dicit autem tantae eum Аfuisse audaciae, ut nec paternae mortis terreretur exemplo. ЫЖР@@&7vertitvr& id est agit. &7et toto vertice svpra est& АStatius "et toto despectat corpore bellum". ЫЖТ@@&7aetnaeos efflantem favcibvs ignes& nimios, quantos Аhabet Aetna. Р@@&7tam magis illa fremens et tristibvs effera flammis А&7qvam magis effvso crvdescvnt sangvine pvgnae& legitur in arte Аquod 'tam magis maxime minus minime' positivo tantum iungantur: Аquod tamen tunc observatur si ponantur ad augmentum istae par-Аticulae; tunc enim vitiosam faciunt elocutionem. ceterum si ad Аexaequationem positae sint, possunt vel comparativo vel superlativo @1 Аvel pro his gradibus ipsae inter se iungi: hinc ergo est 'tam magis Аilla fremens et tristibus effera flammis, quam magis effuso cru-Аdescunt sanguine pugnae': non enim ad praelationem positae sunt, Аsed ad exaequationem. maiores enim nostri vitia non in dicto, sed Аin significatione esse voluerunt. hinc est in Sallustio "ita quam Аquisque pessime fecit, tam maxime tutus est": nam et hic Аexaequatio est, non comparatio. ЫЖЦ@@&7io avro insignibat& haec Inachi filia Argivorum fluminis Аfuit. hanc amavit Iuppiter. et dum cum ea esset, Iuno supervenit. Аtimens ille ne deprehenderetur, Ionem mutavit in vaccam et eam Аposcenti dedit Iunoni, ne paelicem confiteretur. cui Iuno Argum, Аoculatum omnibus membris, Arestoris {43sive Terrae}43 filium, {43quem Graeci Аpanopten appellant,}43 custodem adposuit. quem cum Iuppiter per Mer-Аcurium, {43qui eum cantu fistulae in somnum conpulit,}43 interemisset, АIuno eum in pavonem mutavit, Ioni vero inmisit oestrum, {43muscam Аanimalibus infestam,}43 quo diu exagitata ad Aegyptum venit et Iovis Аvoluntate in Isin mutata {43colique coepta}43 est. &7insignibat& signo suo Аclarum esse faciebat. Р@@&7argvmentvm ingens& aut fabula, ut Cicero "argumenta Аerant in valvis": aut re vera argumentum, quo se Graecum pro-Аbare cupiebat. hoc enim etiam Amata superius dixit "Ina-Аchus Acrisiusque patres mediaeque Mycenae". &7cvstos& ne Аreverti posset in formam priorem. Р@@&7pater inachvs& pater non tantum ipsius Ionis, sed auctor Аoriginis Turni. ЫЖЪ@@&7totis agmina densentvr campis& {43scilicet}43 qui oculis pote-Аrant subiacere. &7densentvr& denseo denses dicimus, aliter non. А&7argivaqve pvbes& et hoc ad generis, ut supra diximus, pertinet Аprobationem, quod eum sequebantur Argivi. @1 Р@@&7veteresqve sicani& bene 'veteres': nam ubi nunc Roma Аest, ibi fuerunt Sicani, quos postea pepulerunt Aborigines. Р@@&7sacranae acies& dicunt quendam Corybantem {43de Creta}43 Аvenisse ad Italiam et tenuisse loca, quae nunc urbi vicina sunt, et Аex eo populos ducentes originem Sacranos appellatos; nam sacrati Аsunt matri deum Corybantes. alii Sacranas acies Ardeatum volunt, Аqui aliquando cum pestilentia laborarent, ver sacrum voverunt, unde АSacrani dicti sunt. &7picti scvta labici& Glaucus, Minois filius, Аvenit ad Italiam. et cum sibi imperium posceret nec acciperet, ideo Аquod nihil praestabat, sicut eius pater praestiterat zonam eis trans-Аmittendo, cum antehac discincti essent, ostendit scutum: a quo et Аipse Labicus dictus est, et ex eo populi $A)PO\ TH=S LABH=S&, quam la-Аtine amplam vocamus. 'picti' autem 'scuta' id est in bello frequen-Аter probati: nam apud maiores virorum fortium picta erant scuta, Аe contra inertium et tironum pura erant, unde est "par-Аmaque inglorius alba", id est non picta. Р@@&7qvi saltvs tiberine tvos& non originem, ut diximus Аsupra. &7sacrvmqve nvmici litvs arant& aut iam tunc Аsacrum, aut prolepsis est: nam consecratus est Numicus, postquam Аinventum est illic cadaver Aeneae. Р@@&7litvs arant& litus fluminis, ut "viridique in Аlitore conspicitur sus". Р@@&7circaevmqve ivgvm& circa hunc tractum Campaniae cole- @1 Аbatur puer Iuppiter, qui Anxyrus dicebatur, quasi $A)/NEU CUROU=&, id Аest sine novacula, quia barbam numquam rasisset, et Iuno virgo, Аquae Feronia dicebatur. est autem fons in Campania iuxta Terra-Аcinam, quae aliquando Anxur est dicta. Р@@&7et viridi gavdens feronia lvco& non vacat quod addi-■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ зЫЖаВdit 'viridi': nam cum aliquando huius fontis lucus fortuito arsisset Аincendio et vellent incolae exinde transferre simulacra {43deorum}43, subito Аreviruit. Р@@&7qva satvrae iacet atra palvs& secundum hanc lectio-Аnem re vera Saturam paludem intellegimus; sed alii 'Asturae' legunt. Аquod si est, paludem pro flumine posuit; nam haud longe a Terra-Аcina oppidum est Astura et cognominis fluvius. Р@@&7qvaerit iter valles& satis signatis verbis expressit flu-Аmen angustum, contra de Tiberino ait "in mare prorumpit". Р@@&7hos svper advenit volsca de gente camilla& pruden-Аter post inpletam commemorationem virorum transit ad feminas; Аita enim et de Troianis legitur, qui ultimum Amazonum auxilium Аpostularunt: quae res ab Homero praetermissa est. sane iam prae-Аsagium est infelicitatis futurae quod inter ipsa principia armantur Аet feminae. &7volsca de gente& de Priverno, Volscorum oppido, Аut "Priverno antiqua Metabus cum excederet urbe". Р@@&7florentes aere catervas& Ennius et Lucretius florere Аdicunt omne quod nitidum est: hoc est secutus Vergilius, aliter Аacyrologia est: Lucretius "florebat navibus pontus". @1 Р@@&7calathisve minervae& Minerva et armorum dea est et Аlanificii, sed Camilla animum ad arma sola contulit. ЫЖз@@&7cvrsvqve pedvm& bene 'pedum' adiecit, ne per equum Аeius gloria minueretur, quod ei obicitur "quid tamen Аegregium, si femina forti fidis equo?" ЫЖй@@&7aristas& primas spicae partes, dictas ab eo quod primae Аarescant. ЫЖл@@&7tingveret& mergeret, ut "tinguat equos". ЫЖн@@&7ivventvs tvrbaqve miratvr matrvm& ante ornatum eius, Аpost arma dicturus est: unde hysteroproteron in respondendo esse Аvoluerunt, ut ornatum matres, viri vero arma mirentur. sed melior Аsensus est, si, sicut dictum est, accipiamus: ea enim sexus uterque Аmiratur quae sunt posita contra opinionem, ut mirentur feminae Аarma in muliere, viri ornatum in bellatrice. Р@@&7inhians& stupore quodam, ore patefacto. ЫЖ░@@&7lyciam pharetram& quasi Lyciam, ut legimus 'Cretenses Аsagittas'. Р@@&7pastoralem praefixa cvspide myrtvm& {43quia hac pugnare Аpastores solent. &7myrtvm&}43 non hastam myrteam, sed ipsam myrtum: АStatius "Lernaeam iacit ille trabem". @1 аЯЇ @@@@{1SERVII GRAMMATICI А@@@@IN VERGILII AENEIDOS LIBRVM OCTAVVM А@@@@COMMENTARIVS.}1 С@@&7vt belli signvm lavrenti tvrnvs ab arce extvlit& apud Аmaiores nostros tria erant militiae genera in bellis gerendis: nam Аaut legitima erat militia aut coniuratio aut evocatio. legitima erat Аmilitia eorum, qui singuli iurabant pro republica se esse facturos, Аnec discedebant nisi completis stipendiis, id est militiae temporibus: Аet sacramentum vocabatur, {43ut "fas mihi Graiorum sa-Аcrata resolvere iura"}43. aut certe si esset tumultus, id est bellum АItalicum vel Gallicum, in quibus ex periculi vicinitate erat timor Аmultus, quia singulos interrogare non vacabat, qui fuerat ducturus Аexercitum ibat ad Capitolium et exinde proferens duo vexilla, unum Аrusseum, quod pedites evocabat, et unum caeruleum, quod erat Аequitum_nam caeruleus color maris est, a cuius deo equum con-Аstat inventum_dicebat 'qui rem publicam salvam esse vult, me Аsequatur', et qui convenissent, simul iurabant: et dicebatur ista Аmilitia coniuratio. {43alii album et roseum vexilla tradunt, et roseum Аbellorum, album comitiorum signum fuisse.}43 fiebat etiam evocatio: Аnam ad diversa loca diversi propter cogendos mittebantur exercitus. Аmodo ergo duo sunt genera militiae, coniuratio et evocatio, quippe Аin tumultu. sane incongruum non est quod signum belli, id est Аvexilli elevationem Turno dat: {43aut}43 quia de rege Latino dixerat Аsupra "rerumque reliquit habenas": {43aut quia Turnus @1 Аfurore succensus maluit ipse efficere quam iubere, ut omnes abrumperet Аmoras: aut quia, sicut dictum est, Latinus, cui soli imperandi hoc ius Аerat, abstinuerat et nemo, illo abstinente, parebat. Turnus ergo ideo Аhuius modi officium arripuit, quia, etsi ipse non imperabat, tamen Аprohiberi non poterat}43. 'belli' autem 'signum' generaliter dixit, nam Аmulta sunt: sed vexillum significat, quod est tractum a veli dimi-Аnutione, ut 'velum vexillum'. {43&7ab arce& quoniam vexillum in arce Аponi solebat, quod esset specimen imperati exercitus.}43 Р@@&7strepvervnt cornva& quae simul sonabant, ut А"aereaque adsensu conspirant cornua rauco". Р@@&7vtqve acris concvssit eqvos& hoc ad equites pertinet. {43et Аutrum hoc epitheton equorum perpetuum est, an dum concutiuntur?}43 А&7vtqve impvlit arma& hoc ad pedites. est autem sacrorum: nam is Аqui belli susceperat curam, sacrarium Martis ingressus primo ancilia Аcommovebat, post hastam simulacri ipsius, dicens 'Mars vigila'. А{43quidam sane suos equos et sua arma de Turno tradunt, scilicet ut cete-Аris esset exemplum.}43 Р@@&7extemplo& aut subito: aut re vera ex ipso templo, id est Аpost divina arma commota. &7tvmvltv trepido& festino: more Аsuo. {43non enim timere poterant qui pericula iungebant.}43 Р@@&7conivrat& nota de re bona coniurationem dici posse: nam Аconiuratio $TW=N ME/SWN& est. &7ivventvs effera& efferata per furiam, А{43ut "arma velit poscatque simul"}43. Р@@{43&7primi& utrum ordine, an dignitate?}43 &7messapvs et vfens& Аbona electio personarum ad dilectum habendum: unus eques bonus, Аid est Messapus, mittitur, alter pedes egregius. Р@@&7contemptorqve devm mezentivs& quis enim iustius quam Аsacrilegus contra pios et praepararet bellum et gereret? Р@@&7vastant cvltoribvs& abducendo cultores vastos et desertos @1 Аefficiunt. {43Sallustius in Iugurtha "vastus ab natura et hu-Аmano cultu", idem alibi "quippe vasta Italia rapinis, fuga, cae-Аdibus", hoc est hominibus deserta.}43 Р@@&7mittitvr et magni venvlvs diomedis ad vrbem& Diomedes А{43revertens de Troia}43 postquam repperit ira Veneris a se vulneratae Аuxorem apud Argos {43cum Cylaraba, ut Lucilius, vel Cometa, ut plerique Аtradunt}43, turpiter vivere, noluit reverti {43ad patriam: vel, ut dicitur, ab Аadulteris proturbatus}43: sed tenuit partes Apuliae, et edomita omni Аmontis Gargani multitudine in eodem tractu civitates plurimas con-Аdidit. nam et Beneventum et Equumtuticum ipse condidit, et Arpos, Аquae et Argyrippa dicitur, ad quam nunc Venulus mittitur, non АArpinum, quam constat esse Campaniae, unde Cicero Arpinas. sane Аsciendum Apuliam uno dictam vocabulo, sed huius partem quam АDiomedes tenuit, Messapiam et Peucetiam a duobus fratribus dictam, Аqui illic imperarunt: item Dauniam a Dauno rege Apuliae. {43hunc АDiomedem quidam a Dauno rege Apulorum hospitio receptum dicunt. Аsane artificiose ad Diomedem mittitur: movenda est enim indignatio et Аmetus Diomedi, ut subveniat Latinis contra Troianos.}43 &7venvlvs& Аhunc fuisse constat Argivum: nam Tiburs est, ut ille indicat locus А"praedam Tiburtum ex agmine raptam portat ovans". Аconsiderate ergo hic ad Diomedem mittitur, ut eum vel quasi civis А{43adduceret, vel citius}43 possit movere. {43hunc alii Lavini imperasse olim Аtradunt.}43 @1 Р@@&7consistere& iam esse conditos, id est fundasse civitatem: А{43plus est enim 'consistere', quam 'venisse'}43. ШМ@@{43&7inferre& hic invidiam facit, ut "inferretque deos Latio": Аproprie enim inferuntur penates.}43 &7et fatis regem se dicere posci& Аunde illud est "expectate solo Laurenti". et dicendo 'posci' Аagit subtiliter: nam si non venit errore, sed fato, omnem sibi uti-Аque est vindicaturus Italiam, sine dubio et Diomedis imperium. А{43&7victosqve penates& ut maior sit indignatio. et amat poeta, quotiens Аadversum Troianos poscuntur auxilia, penatibus victorum crimen ad-Аscribere, ut apud Aeolum "Ilium in Italiam portans victos-Аque penates".}43 Р@@&7viro se adivngere gentes dardanio& {43hic metum inicit. Аet}43 bene non 'Aeneae' dixit, sed 'viro Dardanio', ut non sit mirum Аsi sequebantur hominem sibi cognatione sociatum, ut А"hinc Dardanus ortus, huc repetit". ШП@@&7qvid strvat his coeptis& cum haec iam coeperit. et Аparticipialiter dixit. ab eo quod est incipio 'coeptus' facit: hinc Аest 'coeptis'. &7qvem si fortvna seqvatvr eventvm pvgnae А&7cvpiat& si eum fortuna comitetur, quem finem suae velit esse victo-Аriae, ipsum melius nosse, qui iam antiquus est hostis. {43ergo 'quem' ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ иИШПЖacute pronuntiandum, ut sit ordo: quem eventum pugnae cupiat, si Аfortuna sequatur.}43 vult autem intellegi Aenean etiam contra Dio-Аmedem bella gesturum, non tantum propter praesens imperium, sed Аet causa hostilitatis antiquae. ШТ@@&7talia per lativm& 'gerebantur' subaudis: et est formosa Аeclipsis. Р@@&7cvncta videns& mente pertractans: nam non videbat. А&7cvrarvm flvctvat aestv& his verbis futuram praeoccupat compa- @1 Аrationem, quae est Apollonii verbum ad verbum. {43&7flvctvat aestv& Аutrumque verbum de mari est.}43 Р@@{43&7atqve animvm nvnc hvc celerem nvnc dividit illvc& vel quod Аsuis copiis bellum Itali adversus eum parabant, vel quod a Diomede Аvetere hoste suo auxilia postulabant. 'celerem' autem ad corporis com-Аparationem, quod tardum est, ut "iterumque ad tarda Аreverti corpora".}43 ШЧ@@&7sole repercvssvm& aut vacat 're': aut bene 'repercussum', Аquia primo aquam ferit, inde postea tendit ad tecta. &7radiantis А&7imagine lvnae& negant omnes physici lumen lunae aliud ex se red-Аdere, et vituperatur hoc dicto Vergilius: quod tamen tolerabile est, Аquia non lunam, sed imaginem dixit lunae, quam a sole lumen Аaccipere manifestum est. {43an ideo 'radiantis', ut, quoniam luna lumen Аde sole mutuatur, idem videatur etiam ipsa efficere, quae de sole procedit.}43 ШЩ@@&7laqvearia& multi 'lacuaria' legunt, nam 'lacus' dicuntur: Аunde est in Horatio "nec mea renidet in domo lacunar". {43non Аenim a laqueis dicitur, sed ab eo quod sunt lacus.}43 ШЫ@@&7alitvvm& pro 'alitum', sed metri causa, ut diximus supra, Аaddidit syllabam. Р@@&7svb aetheris axe& id est sub ae+re. ШЮ@@&7seramqve dedit per membra qvietem& tardam, quippe in Аbellicis curis. {43'seram' autem pro 'sero', adverbium temporis in nomen Аdeflexum. 'dedit' autem mire dixit, hoc est indulsit quietem corpori suo.}43 Р@@{43&7hvic devs ipse loci& cum ipse fluvius Tiberinus sit, quid ita Аintulit 'deus fluvio'? Tiberinus enim deus genius loci.}43 &7tiberinvs& Аbene 'Tiberinus', quia supra dixerat 'deus': nam in sacris Tiberinus, Аin coenolexia Tiberis, in poemate Thybris vocatur. @1 Шб@@{43&7tenvis glavco velabat amictv carbasvs et crines vmbrosa tege-А&7bat harvndo& fluvialem aquam purificationi aptam latenter ostendit in Аtantum, ut etiam harundinibus, quae fluminum germina esse non du-Аbium est, purificatio rite celebretur. ideo inventa occasione poeta harun-Аdinibus tectum fluvium inducit, ut doceat hoc etiam harundinibus in Аpurificatione, quod per aquam, impleri posse, sicut in sacris traditur. Аideo et ubique fluminibus harundinem dat, ut "velatus ha-Аrundine glauca Mincius, et ripis fluvialis harundo". quod autem Аait 'tenuis glauco volabat amictu carbasus' docet quaedam sacra pure Аa linteatis debere fieri. carbasus autem genus lini est: linum vero, ut Аait Plinius, melius inrigatione fluminum, quam pluvia nascitur. ideo Аet vestis linea fluminibus tamquam propria datur.}43 &7senior& atqui Аubique eum flavum dixit; sed 'senior' aut propter spumas dictum Аest, aut ad reverentiam pertinet: sic Lucanus de urbe Roma adhuc Аflorente "turrigero canos effundens vertice crines". Шг@@{43&7tvm sic adfari& subaudis 'visus'.}43 &7cvras his demere dictis& Аhabitum futurae orationis ostendit. Р@@&7o sate gente devm& alibi "deum certissima Аproles" {43et "sate sanguine divum". sane interdum haec Аepitheta non vacant, sed vim hortandi obtinent}43. Р@@&7vrbem qvi revehis nobis& ut "Ilium in Italiam Аportans": 'urbem' ergo pro civibus posuit. 'revehis' autem propter АDardanum. {43&7aeternaqve pergama servas& pro 'servas et aeterna facis', Аid est efficis ut aeterna sint.}43 Р@@&7expectate solo lavrenti& dat adfectum etiam locis, ut А"ipsae te Tityre pinus, ipsi te fontes, ipsa haec arbusta Аvocabant". @1 Р@@&7hic tibi certa domvs& quod superius ab Apolline popo-Аscerat, hoc nunc indicat Tiberis: "da propriam Thym-Аbraee domum, da moenia fessis". Р@@&7tvmor omnis et irae concessere devm& {43quidam 'conces-Аsere' pro 'discessere' accipiunt. alii ita tradunt: nondum concesserunt, Аsed utiliter dissimulat. sed}43 aliqua hemistichia in Vergilio tam sunt Аsensu inminuta, quam verbis, ut ecce hoc loco: namque non possu-Аmus intellegere quievisse omnem tumorem et iram deorum, cum et Аadhuc inimica sit Iuno, et ad Troianorum perniciem addantur alia Аnumina, ut furia, ut Iuturna: unde mire quidam conclusit hunc Аversum, dicens 'concessere deum profugis nova moenia Teucris'. А{43'concessere' ergo indulserunt vel cesserunt, id est permiserunt, ut "nec, Аsi muneribus certes, concedat Iollas", id est permittat, indulgeat, Аet "extremum hunc Arethusa mihi concede laborem".}43 quodsi ita Аacceperimus, ut dicat Teucros constituere civitatem, nec ea numina, Аquae irata sunt, vetant, nihil erit contrarium: nam et ipsa Iuno Аhoc dicit "non dabitur regnis, esto, prohibere La-Аtinis: atque inmota manet fatis Lavinia coniunx". hic autem Аsensus, etiamsi detrahas subauditionem, potest accipi a superioribus, Аut sit: tumor omnis et irae concessere deum, ut hic tibi sit certa Аdomus certique penates. Шл@@&7litoreis ingens& licet possimus etiam de fluvio litus dicere, Аponit tamen discretionem, ut hic 'sub ilicibus', paulo post А"viridique in litore conspicitur sus". hanc autem porcam, ut Аdiximus supra, secum habuere Troiani, quam amissam Аin Campania invenerunt cum fetu circa Laurentem agrum. quam Аideo Aeneas immolavit Iunoni, quia ipsa dicitur terra, ut "coniugis Аin gremium laetae descendit". scimus autem hoc animal inimi- @1 Аcum esse frugibus, ut caprum vitibus, qui Libero immolatur. {43alii Аde ea sue dicunt, habuisse eam Troianos et ubi primum generasset, ibi Аcertam spem sedis concepisse: alii in litore Laurenti inventam. quam Аsecutos Troianos in eum montem pervenisse, ubi postea Alba a colore Аporcae, longa a positione, sit condita. sane et 'litoreis' et 'litoralibus' Аdicitur.}43 Р@@&7enixa iacebit& participio utens tangit historiam. Р@@&7solo recvbans& 'solo' videtur abundare. Шп@@&7ex qvo& qua ratiocinatione. Ш▒@@&7qvod instat& quod solum ex laboribus restat: cura enim АAeneae praesentis fuerat necessitatis. Ш│@@&7arcades his oris genvs a pallante profectvm& Euander АArcas fuit, nepos Pallantis, regis Arcadiae. hic patrem suum occi-Аdit, suadente matre Nicostrata, quae etiam Carmentis dicta est, quia Аcarminibus vaticinabatur. {43alii ipsam Nicostratam, matrem Euandri, Аcum esset centum decem annorum, a filio peremptam tradunt. constat Аautem Arcadas plurimum vixisse, in tantum, ut quidam usque ad tre-Аcentos annos vivendo pervenerint. ipse autem Euander,}43 dimissa pro-Аvincia sua {43exilio, non sponte, conpulsus}43 venit ad Italiam et pulsis АAboriginibus tenuit loca, in quibus nunc Roma est, et modicum Аoppidum fundavit in monte Palatino, {43sicut ait Varro "nonne Arca-Аdes exules confugerunt in Palatium, duce Euandro?"}43. hic autem Аmons Palatinus secundum Vergilium a Pallante, avo Euandri, est Аdictus, secundum Varronem et alios a filia Euandri Pallantia, ab АHercule vitiata et postea illic sepulta, vel certe a Pallante eius filio Аillic sepulto {43inmaturae aetatis: alii a filio Euandri, qui post mortem @1 Аpatris seditione occisus est:}43 alii a balatu ovium Balanteum volunt Аdictum, et exinde per antistichon Pallanteum dictum. sed si a balatu Аhoc nomen venerit, 'pa' longa est, sicut eam Martialis ponit plerum-Аque; si autem a Pallante, 'pa' brevis est, ut eam ponit ubique Ver-Аgilius secundum suam opinionem. &7genvs a pallante profectvm& Аprofectum ad has oras genus a Pallante, non a Pallante profectum. Р@@{43&7qvi regem evandrvm qvi signa& id est qui regis Euandri signa Аsunt secuti, ut "sanguine placastis ventos et virgine Аcaesa" pro 'sanguine virginis caesae'.}43 Р@@&7in montibvs& ut diximus supra, in minoribus Аillis colliculis. {43an 'pro monte', an 'inter montes'?}43 Р@@&7pallantis proavi& confundit nomina, ut plerumque solet; Аnam avus fuit. sic et illud dixit "luco tunc forte paren-Аtis Pilumni Turnus" et alibi "Pilumnusque illi quar-Аtus pater". {43a quibusdam tamen hic Pallas, auctor Euandrii generis, АAegei filius fuisse dicitur, qui a fratre Theseo Athenis regno pulsus Аad Arcadiam venit et ibi regnum tenuit. et hoc poeta quasi Romanis ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ иИШ╢Зdicit: nam ad Aenean non pertinet.}43 Р@@&7hi bellvm adsidve dvcvnt cvm gente latina& 'ducunt' Аaut gerunt, aut in longum trahunt. et bene praestandorum auxi-Аliorum exprimit causam, ne magis Turno, quasi Graeco, favere Аcredantur. Р@@&7foedera ivnge& legitur et 'foedere iunge'. Р@@&7recto flvmine dvcam& {43non ad naturam alvei referendum Аest, nam ait "et longos superant flexus": sed}43 recto fluminis Аitinere, {43quia non sunt erraturi}43. et sic dixit, ut "tunc se Аad Caietae recto fert litore portum", hoc est a litore non rece-Аdens. sic ergo et nunc a litore fluvii non recedentem significat. @1 Аest et alia expositio, ut 'recto flumine' edomito, frenato et in tran-Аquillitatem redacto intellegamus: quod etiam fecit, ut "mitis Аut in morem stagni placidaeque paludis": ut sit 'recto' prae-Аteriti temporis participium ab eo quod est 'rego'. Ш╗@@{43&7primis& pro 'primum cadentibus astris', cum primum nox occi-Аderit. et dictum iuxta vulgarem opinionem, tamquam oriente die occi-Аdant astra.}43 Р@@&7ivnoni fer rite preces& sicut etiam Helenus monuit. {43et Аsic 'fer preces', quemadmodum sacra ferri dicimus.}43 Р@@&7mihi victor honorem persolves& bene ei adimit bellicam Аcuram promittendo voti fore compotem. Ш┐@@&7stringentem ripas& radentem, inminuentem: nam hoc est АTiberini fluminis proprium, adeo ut ab antiquis Rumon dictus sit, Аquasi ripas ruminans et exedens. in sacris etiam Serra dicebatur, Аunde ait nunc 'et pinguia culta secantem'. in aliqua etiam urbis Аparte Tarentum dicitur eo quod ripas terat. {43alii 'stringentem' iuxta Аveterem morem dictum intellegunt: 'stringere' enim significare dicunt Аtactu modico praeterire, ut ipse ait "magno strinxit de cor-Аpore Turni".}43 Р@@&7caervlevs thybris& altus, profundus. &7caelo gratissi-А&7mvs& pro his qui in caelo sunt. Р@@&7hic mihi magna domvs& scilicet circa exitum suum: {43quam-Аvis enim alibi ortus, hunc tamen locum incolo}43. alii Romam dicunt АTiberini esse domicilium, {43hanc dixisse magnam domum. alii ostia Аdicunt ab hoc quod nos, cum per diversa discurrerimus officia, in do-Аmum nostram nos recipimus ibique requiescimus, ut idem hic, cum per @1 Аreliqua spatia discurrerit, recipiat se per ostia in mare. alii domum Аnon Romam significare, quae adhuc non erat, sed regionem illam, ut Аostendat sibi eam domum electam, quae ad tantam gloriam perventura Аsit. &7celsis capvt vrbibvs exit& de Tuscia, quam illis multum}43 Аconstat floruisse temporibus: nam et lucumones reges habebat, et Аmaximam Italiae superaverat partem. Р@@{43&7lacv flvvivs& abutitur lacus nomine, ut mox "quo te Аcumque lacus". 'fluvius' autem hic ipse scilicet deus alvei.}43 Р@@&7nox aenean somnvsqve reliqvit& ut "fessos Аventus cum sole reliquit". {43%et cito.}43 Р@@{43&7orientia solis lvmina& pro 'orientis solis lumina'.}43 Р@@&7vndam de flvmine palmis svstvlit& quia dicitur nox Аetiam solo somno polluere, unde est et "noctem flumine purgat". Ш╟@@&7nymphae& hic distinguendum, ut generalitatem sequatur Аspecialitas, ut in georgicis "mater, Cyrene mater": nam Аvitiosum est post speciem genus inferre. {43&7genvs amnibvs vnde est& Аquidam hic hypallagen putant, ut sit: nymphae, quae de amnibus genus Аhabetis. sane cum 'unde' hodie ad locum referamus, veteres etiam per-Аsonis adplicabant, ita ut ad omne genus et ad omnem numerum refer-Аrent, ut hoc loco genus femininum et pluralem numerum posuit, cum Аalibi masculinum et singularem posuerit "genus unde Latinum": Аquod plenius in initio primi libri Aeneidos dictum est.}43 Р@@&7tvo genitor cvm flvmine& sic enim invocatur in precibus А'adesto, Tiberine, cum tuis undis'. Thybrin vero alii a rege Abori-Аginum dictum volunt, qui iuxta dimicans interemptus est; alii ab Аeo rege, quem Glaucus, Minois filius, in Italia interemit; alii, inter Аquos et Livius, ab Albano rege, qui in eum cecidit. Р@@&7arcete periclis& hypallage est pro 'a me prohibete pericula'. @1 Р@@&7qvo te cvmqve lacvs tenet& lacus est quoddam latentis Аadhuc aquae receptaculum, dictus quasi lacuna. ex quo erumpens Аaqua efficit fontem, qui cum fluere coeperit, alveum facit: unde Аtria ista dixit, lacum fontem alveum; hoc enim est 'quocumque solo Аpulcherrimus exis': quamquam multi hoc versu superfusionem eius Аvelint significari. ideo autem haec dixit Aeneas, quia audierat А'hic mihi magna domus celsis caput urbibus exit'. Ш╠@@&7semper honore meo& {43amphiboliam facit}43. satis {43autem}43 Aeneas Аpie pollicetur, cum Tiberis verecunde poposcerit: ait namque А'mihi victor honorem persolves'. Р@@&7corniger& flumina ideo cum cornibus pinguntur, sive quod Аmugitum boum imitatur murmur undarum, sive quod plerumque in Аcornuum similitudinem curvatas cernimus ripas. &7hesperidvm А&7regnator aqvarvm& bene addidit 'Hesperidum', id est Italicarum: Аnam Eridanus rex est fluminum Hesperiae, ut "fluviorum rex Eri-Аdanus". &7flvvivs& {43vero}43 vocativus antiquus est: qui apud maiores Аin omni forma similis erat nominativo, sed modo aliter est in se-Аcunda tantum forma. namque si proprium fuerit nomen et 'i' ante А'us' habuerit, 'us' perdita facit vocativum, ut 'Terentius Terenti', Аnullo excepto; si autem appellativum sit, in 'e' mittit vocativum, Аut 'pius pie', 'fluvius fluvie', excepto 'filius', nam 'fili' facit. plerum-Аque tamen poetae euphoniae causa antiquitatem sequuntur. Р@@&7et propivs& legitur et 'proprius'. sed si 'proprius', {43certius}43 Аfamiliarius {43stabilius}43 [significat, ut "et proprius res aspice Аnostras"]; sin 'propius', citius significat: Cicero in Verrem А"nec quicquam est propius factum, quam ut illud @1 Аexemplum de Adriano Syracusas referretur". et hoc est me-Аlius: nam statim est porca conspecta, et Aeneas non dubitat de Аfide oraculi, sed exposcit celeritatem. &7tva nvmina& tua oracula Аet promissa. Р@@{43&7geminas& pro 'duas'.}43 Р@@{43&7remigioqve aptat& id est ad remigium, officium remigantium. Аalibi pro turba remigantium, ut "remigium supplet".}43 Р@@&7monstrvm& quia et subito, et cum triginta porcellis est visa. Р@@{43&7fetv concolor albo& expedita elocutio.}43 Р@@&7viridiqve in litore& fluviali scilicet. &7conspicitvr svs& АHoratius "et amica luto sus". sciendum tamen hoc esse vitiosum, Аmonosyllabo finiri versum, nisi forte ipso monosyllabo minora ex-Аplicentur animalia, ut "parturient montes, nascetur ridiculus Аmus": gratiores enim versus isti sunt secundum Lucilium. Р@@{43&7pivs aeneas& oportunum epitheton, quoniam rem divinam facit.}43 А&7tibi enim& vacat 'enim' et tantum ad ornatum pertinet; integrum Аest ergo 'tibi', ut ex iteratione crescat augmentum: Terentius "o АMysis Mysis". &7maxima ivno& quaesitum est quae sit 'Iuno ma-Аxima': nam, ut diximus, variae sunt eius potestates, ut Cu-Аritis, Lucina, Matrona, Regina. et dicunt theologi ipsam esse ma-Аtrem deum, quae terra dicitur; unde etiam {43et}43 porca ei sacrificatur. Аergo perite elegit epitheton, ut maximam diceret. Р@@&7mactat& mactatio post immolationem est; unde bono usus Аest conpendio. sane hysteroproteron est in hoc versu: primum enim Аest 'cum grege sistit ad aram' et sic 'mactat', id est auget, perficit. А{43&7sacra&] sciendum 'sacrum' proprie esse quod ad deos pertinet. et hic Аbreviter factum sacrificium dixit. &7cvm grege& ambitiose poeta triginta Аfilios gregem dixit.}43 @1 Р@@{43&7flvvivm& hic 'fluvium' ipsum aquae cursum lenitum accipien-Аdum est.}43 &7qvam longa est nocte& in quantum longa est, ut А"nunc hiemem inter se luxu, quam longa, fovere". Р@@&7reflvens& velut in alveum suum recurrens, ut Aeneas Аcontra undas pergens descendentis celeritate propemodum uteretur. Р@@{43&7mitis& vel ad Tiberim, vel ad stagnum referes.}43 Р@@&7aeqvor aqvis& aquae ipsius aequalitatem; {43nam et post ait А"placido aequore"}43. Р@@&7rvmore secvndo& hoc est bona fama, cum neminem lae-Аderent: aut certe dicit eos ante venisse, quam fama nuntiaret ven-Аturos. aut 'rumore' pro 'Rumone' posuit; nam, ut supra dixi-Аmus, Rumon dictus est: unde et ficus ruminalis, ad quam eiecti Аsunt Remus et Romulus. quae fuit ubi nunc est lupercal in circo: Аhac enim labebatur Tiberis, antequam Vertumno factis sacrificiis Аaverteretur. quamvis ficum ruminalem alii a Romulo velint dictam, ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ иИШ┌ИИquasi Romularem, alii a lacte infantibus dato: nam pars gutturis Аruma dicitur. ergo si fuerit 'Rumone secundo', favente fluvio in-Аtellegimus. Р@@&7labitvr vncta vadis abies& descendentis celeritate prope Аconscendit: Statius de disco "similisque cadenti crescit in ad-Аversum". &7mirantvr et vndae& laus Troianorum per phantasiam Аquandam ex undarum vel nemoris admiratione venientem. Ш▐@@&7noctemqve diemqve fatigant& ut "silvasque Аfatigant": pro 'ipsi fatigantur'. {43an deest 'se', ut sit fatigant se: an А'diem fatigant' pro 'occupant et consummant'?}43 Р@@&7svperant flexvs& {43'superant' transeunt, ut "fontem Аsuperare Timavi". et}43 hic ostendit non esse alveum fluminis rectum: А{43quia Tiberim libri augurum colubrum loquuntur, tamquam flexuosum}43. @1 А&7variisqve tegvntvr arboribvs& hoc est "hunc inter Аfluvio Tiberinus amoeno". Р@@&7secant placido aeqvore silvas& ostendit adeo perspicuam Аfuisse naturam fluminis, ut in eo apparerent imagines nemorum, Аquas Troianae naves secabant. Terentianus "natura sic est flumi-Аnis, ut obvias imagines" [nemorum] "receptet in lucem suam". Р@@&7sol medivm caeli conscenderat ignevs orbem& alterius Аscilicet diei. Р@@&7cvm mvros arcemqve procvl& Palatinum vidit. nec situm Аpraesentem considerare debemus: tunc enim nullis obstantibus aedi-Аficiis et Tiberi per lupercal, ut diximus, fluente, facile mons Аpoterat videri Palatinus. Шф@@{43&7caelo aeqvavit& pro 'ad caelum extulit'.}43 Шц@@&7forte die sollemnem illo &$EU)SUMBO/LWS,& id est bono Аomine victori deo Troianis venientibus sacra celebrantur. bona etiam Аusus est oeconomia. Р@@&7amphitryoniadae magno divisqve ferebat& {43Amphitryo Аrex Thebanorum fuit. cuius uxorem Alcmenam Iuppiter adamavit, et Аdum vir eius Oechaliam civitatem oppugnat, de trinoctio facta una Аnocte, cum ea concubuit. quae post duos edidit filios, unum de Iove, Аid est Herculem, alterum de marito, qui Iphiclus appellatus est. ergo Аadsumpsit epitheton. et}43 satis perite {43ait 'divisque ferebat'}43: nam cuivis Аdeo sacrificaretur, necesse erat post ipsum etiam reliquos invocari. А{43quidam 'divisque ferebat' sic intellegunt, ergo et Hercules de divis est: Аut est illud schema "Coeumque Iapetumque creat saevumque Ty-Аphoea et coniuratos caelum rescindere fratres", ergo et superiores @1 Аtres coniurati; et "niveamque Paron sparsasque per Аaequor Cycladas", ergo et illa e Cycladibus.}43 Р@@&7ante vrbem& secundum antiquum situm: tunc enim brevis Аcivitas fuerat. &7pallas hvic filivs& pro 'cum hoc'. Р@@&7ivvenvm primi pavperqve senatvs& totam ostendit aeta-Аtem, {43et praemisit iuvenes}43: nam per senatum seniores significantur. А'pauper' autem aut ad numerum retulit, centum enim sub Romulo Аfuerunt: aut re vera 'pauper', per quod Romani imperii ostenditur Аparsimonia, pro laude tunc habita. {43et libri veterum tradunt a maio-Аribus sacrificando parsimoniam observatam esse.}43 Р@@&7tepidvsqve crvor& frustra quidam cruorem pecorum, Аsanguinem hominum volunt: nam Iuvenalis ait "sanguis Аiret et a magno cervix ferienda magistro", Vergilius А"atque atros siccabat veste cruores". {43&7tvra dabant& 'dabant' Аverbo sacrorum usus est: nam dici solebat in sacris 'da quod debes de Аmanu dextra aris'.}43 Р@@&7celsas videre rates& quia dixit "geminasque legit Аde classe biremes". &7inter opacvm adlabi nemvs& {43hoc est}43 per Аnemus, ut "hunc inter fluvio Tiberinus amoeno". et Аest honesta elocutio, ut si dicas 'inter cenam locutus sum', id est Аper cenam. Р@@&7tacitis incvmbere remis& pro 'ipsi taciti', hoc est sine Аceleumate. Шю@@{43&7consvrgvnt mensis& quidam mensas proprie deorum tradunt: Аnam et ideo subiunctum 'quos rumpere Pallas sacra vetat'.}43 &7avdax А&7qvos rvmpere pallas sacra vetat& ne interruptione sacrificii_ А{43'rumpere' enim pro 'interrumpere' posuit}43_piaculum committeretur: Аunde etiam Helenus "nequa inter sanctos ignes in ho-Аnore deorum hostilis facies occurrat et omina turbet". deni- @1 Аque cum ludi circenses Apollini celebrarentur et Hannibal nuntiatus Аesset circa portam Collinam urbi ingruere, omnes raptis armis con-Аcurrerunt. reversi postea cum piaculum formidarent, invenerunt Аsaltantem in circo senem quendam. qui cum interrogatus dixisset Аse non interrupisse saltationem, dictum est hoc proverbium 'salva Аres est, saltat senex'. 'audacem' autem dicit ubique Vergilius, Аquotiens vult ostendere virtutem sine fortuna: unde etiam Turnum Аaudacem vocat. ШЁ@@&7ivvenes qvae cavsa svbegit& succincta et plena inter-Аrogatio, cui per singula respondet Aeneas. Р@@{43&7ignotas temptare vias& ideo 'ignotas', quia videt eos esse pere-Аgrinos. et bene breviter, sed frequentius interrogationibus eos urget, ut А"state viri. quae causa viae? quive estis in armis? Аquove tenetis iter?"}43 Р@@&7qvi genvs& quo genere. {43et bona est elocutio.}43 &7vnde domo& Аde qua civitate? &7an arma& tropum fecit metri causa: nam con-Аsequens erat ut diceret 'an bellum'. Р@@{43&7pvppi sic fatvr ab alta& sic intellegendum, ut simul dicat Аet faciat.}43 Р@@&7paciferaeqve manv ramvm praetendit olivae& ne moram Аfaceret in responsione. {43&7paciferaeqve m. r. p. o.]& quoniam Pallas prius Аde pace quaesierat. et ideo mox signum pacis ostendit, ut cetera Pallas Аsecurus audiret.}43 Р@@{43&7troivgenas ac tela& breviter singulis quaesitis respondit. et А'Troiugenas' ad 'qui genus' referendum.}43 &7tela vides inimica la-А&7tinis& bona conciliatio: nam audierat "hi bellum adsidue Аducunt cum gente Latina". {43ergo 'tela inimica' ad illud pertinet А'pacemne huc fertis an arma'?}43 Р@@&7qvos illi bello profvgos& sicut et vos. et movet con-Аciliationem etiam ex similitudine fortunae. {43&7svperbo& iniusto.}43 @1 Р@@{43&7evandrvm petimvs& hoc ad 'quo tenditis' pertinet.}43 &7ferte А&7haec& hoc ad ramum pertinet, 'dicite' ad verba. {43vel 'ferte' vobiscum Аet 'dicite', $KATA\ TOU= AU)TOU=.&}43 Р@@{43&7socia arma rogantis& hoc ad illud pertinet 'quae causa sub-Аegit'. 'rogantes' autem ad id pertinet quod a sibylla dictum fuerat А"quas gentes Italum aut quas non oraveris urbes?"}43 Р@@&7tanto percvssvs nomine& Dardani scilicet commemora-Аtione. {43'tanto' autem, id est magnitudine nominis.}43 Р@@&7qvicvmqve es& hoc ad nomen Aeneae pertinet: nam esse АTroianos audierat. Р@@{43&7nostris svccede penatibvs hospes& mire sine patris auctoritate Аnihil confirmat, et tamen hospitem appellat.}43 Р@@&7dextramqve amplexvs inhaesit& ostendit virum et vir-Аtutis et hospitalitatis amatorem. Р@@&7svbevnt lvco flvvivmqve relinqvvnt& hypallage in Аsensu. {43et hic 'subeunt' iuxta veteres dativo iunxit, cum alibi iuxta Аusum praesentem accusativo iunxerit, ut "Aeneae subiit Аmucronem", sicut et 'succede' [veteres] dativo iunxerat: quod significat А'penitus ingredere', ut hoc loco 'ac nostris succede penatibus hospes'. АSallustius tamen, ut dictum est, accusativo iunxit.}43 Ш @@&7optime graivgenvm& quantum ad Aeneam pertinet Graeci Аneque boni neque meliores sunt. ergo 'optime Graiugenum' super-Аlativus est pro positivo: nam 'optimus malorum' non possumus di-Аcere; superlativus enim suo tantum iungitur generi. sic ergo dixit Аut Homerus $DIKAIO/TATOS *KENTAU/RWN& pro $DI/KAIOS&, id est 'iustissimus АCentaurorum' pro 'iustus'. {43et est rhetorica persuasio: nam principium Аex utriusque persona sumpsit. 'optime Graiugenum' ad Euandrum Аpertinet, 'cui me fortuna precari' ad Aenean, qui se fatetur supplicem @1 Аvenire. sed quia ignotus est et ostendere vult quid impetrare debet, ait А'Dardanus Iliacae primus pater urbis et auctor'. contra quos auxilium Аpetat 'gens eadem quae te'. quid ipsi etiam sit utile, a quo beneficium Аpostulatur, 'nos si pellant nihil afore credunt': dicit enim, nos pelli-Аmur, sed vos servietis. post rem ipsam proposuit 'accipe daque fidem'. Аad ultimum possumus reddere beneficium 'sunt nobis fortia bello pectora': Аnam utrum posset is a quo petebatur, omisit, quia manifestum erat Аposse, et ignotus a demonstratione personae suae incipere debebat.}43 А&7cvi me fortvna precari& {43servavit $TO\ PRE/PON& dicendo 'fortuna'. et А'cui me precari'}43 antiquum est; nam modo 'quem precari' dicimus: АTerentius "credo qui mihi sic oret", item "facite ut vobis decet", ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ иИШ ИФSallustius "locum editiorem quam victoribus decebat". et est АGraecum, ut $EU)/XEO *)APO/LLWNI.& {43sane veteres et 'precor illi' pro 'precor Аpro illo' dicebant: Plautus in Amphitryone "noli pessimo precari", Аhoc est 'pro pessimo noli precari'. aut hyperbaton est hoc modo: tibi Аme fortuna vitta comptos voluit praetendere ramos et precari.}43 Р@@&7vitta comptos ramos& ut in pacis petitione ramus olivae Аcum vittis offeratur, partim fabulae, partim naturae efficit ratio. Аnam cum de nomine Athenarum Neptunus et Minerva contenderent Аet iussisset Iuppiter ut illius nomine diceretur civitas, qui munus Аmelius obtulisset {43hominibus,}43 equum Neptunus, Minerva olivam pro-Аtulit, et statim vicit. unde cum eius ramus alicui offertur, indicat Аeum esse meliorem. hinc est illud proverbium "herbam do", id est Аcedo victoriam, quod Varro in aetiis ponit, cum in agonibus her-Аbam in modum palmae dat aliquis ei, cum quo contendere non Аconatur, et fatetur esse meliorem. vittas autem habet ramus olivae @1 Аideo, ut inertiam et inbecillitatem offerentis ostendat: scimus enim Аoves, {43unde lana, e qua vittae,}43 egere alieno semper auxilio. {43aut quia Аet lana in tutela Minervae sit, quae pacis bellique sit cultrix. aut quia Аmite et quietum animal est ovis, cuius quietem habere debent qui in Аfoedus et amicitiam coeunt. quaeritur autem quid dixerit 'comptos'. Аsed ut crines comi dicimus cum nectuntur, ita et hic etiam ramos Аcomptos nexos illigatos intellege, ut ipse "tum ramum in-Аnectit olivae": ergo quod illic 'innectit', hic 'comptos' dixit.}43 &7volvit& Аhinc eum laudat, quod tantus eum vir rogare conpellitur. Р@@&7danavm qvod dvctor et arcas& nec quod multitudinem Аhaberes extimui, nec quod esses Arcas %ut illuc hoc tendat id est АAgamemnoni et Menelao cognatione coniunctus. et hoc ad laudem АEuandri pertinet, qui qualitate morum meruit non timeri. Р@@&7fores& pro 'fuisses'. et notandum 'fores' de praeterito. А{43&7geminis conivnctvs atridis& geminos hic duos, aliter 'gemini' uno partu Аediti. quaeritur sane unde Euander Atridis genere fuerit coniunctus. Аet quamvis Hesiodus dicat qualiter coniunctus sit Euander, tamen qui-Аdam aiunt Thestii filias Ledam et Hypermestram fuisse, Ledae et Tyn-Аdarei filias Clytemestram Helenam et Timandram fuisse, quam duxit Аuxorem Echemus Arcas, cuius filius Euander: Clytemestram et Hele-Аnam notum est Agamemnoni et Menelao iunctas fuisse. alii ita tra-Аdunt: Steropes et Atlantis filios Oenomaum et Maiam fuisse, Oenomai АHippodamiam filiam, unde Atreus natus; at Maiae filius Mercurius, Аex quo Arcades, de quibus Euander: quod Accius in Atreo plenius Аrefert. alii ita narrant: Atlas complures habuit filias, et de Dione @1 А[2Tantalus]2 Pelopem genuit, is Atreum, Atreus Agamemnonem et Me-Аnelaum; Mercurius deinde est Nicostratae pater, quae fuit mater Euandri; АMercurium Maia filia Atlantis genuit. sic Euander Atridis coniunctus Аest. Troianis autem sic iungitur: ex Electra, Atlantis filia, et Iove АDardanus nascitur, eius filius Erichthonius, ex eo Assaracus, ex illo АCapys, ex illo Anchises, ex illo Aeneas.}43 Р@@&7mea me virtvs& haec adrogatio ad honorem Euandri per-Аtinet. {43et sane paulo adrogantius videretur virtutem suam laudasse, nisi Аdeorum oracula et fata coniungeret. deinde ut Euandro blandiretur, А'tua' inquit 'terris dedita fama'. et ut in audientis mente remaneret, Аin ultimo addidit 'et fatis egere volentem'. sed hic singula distinguenda, Аut maior sit enumeratio.}43 &7sancta oracvla divvm& Tiberini scilicet, А{43vel Apollinis, ut "via prima salutis, quod minime reris, АGraia pandetur ab urbe".}43 Р@@&7didita fama& divulgata, ut "diditur hic subito АTroiana per agmina rumor". Р@@&7fatis egere volentem& {43id est,}43 quod voluntatis fuerat Аegit necessitas fati. Р@@&7dardanvs iliacae primvs pater vrbis et avctor& {43Dar-Аdanus ex Iove et Electra, Atlantis filia, genitus de Italia sorte abire Аconpulsus, agros Troicos petit ibique Dardanum oppidum in regione АDardania conlocavit. sane hic}43 reddit quod ait supra 'cognatique pa-Аtres'. sane sciendum Atlantes tres fuisse; unum Maurum, qui est Аmaximus; alterum Italicum, patrem Electrae, unde natus est Dar-Аdanus; tertium Arcadicum, patrem Maiae, unde natus est Mercurius. Аsed nunc ex nominum similitudine facit errorem et dicit Electram Аet Maiam filias fuisse Atlantis maximi. nec praeter rationem ait Аet 'maximus' et 'Atlas idem Atlas generat': nam et Аipse habuit etiam horum nominum filias, id est Electram et Maiam. Р@@&7vt grai perhibent& {43id est,}43 ut vestrae continent litterae: А{43firmius enim est quod ipsorum testimonio infertur}43. @1 Р@@{43&7advehitvr tevcros& et homines et regionem significat. sane Аprolepsis est: nam post Dardanum Teucri appellati sunt.}43 ЫБК@@{43&7mercvrivs pater est& Mercurius Iovis et Maiae, quae est una Аde pleiadibus, filius, auctor eloquentiae et lyrae, internuntius deorum. Аiste etiam palaestrae inventor hoc modo esse narratur. Choricus, qui-Аdam rex Arcadiae, filios habuit Plexippum et Enetum et Palaestram Аfiliam. sed iuvenes cum casu inter se haberent certamen, inpressione et Аnisu corporum invenere luctamina. qui cum hoc patre praesente facerent Аet ille re nova delectaretur, ex ea re ludus factus est, quam rem Pa-Аlaestra, soror iuvenum, Mercurio amanti se prodidit. qui cum rem Аnovam vidisset, pleniorem de industria artem homines docuit. hoc seni Аiuvenes a sorore proditum nuntiant. ille iratus est potius filiis, quod Аnon tamquam furem Mercurium insequerentur. quem cum illi in monte Аdormientem invenissent, manus ei amputaverunt: unde et ipse Cyllenius Аet mons dicuntur; namque graece $KULLOU/S& aliqua mutilatos parte cor-Аporis dicunt: unde etiam hermas vocamus quosdam stimulos in modum Аsignorum sine manibus. Mercurius vero Iovi conquestus, Choricum Аevisceratum in folliculum redigi fecit, amatam vero suam Palaestram Аremuneratus omne luctamen, quod corpore conficitur, palaestram vocari Аfecit. alii Mercurium quasi Medicurrium a Latinis dictum volunt, quod Аinter caelum et inferos semper intercurrat. hic etiam mercimonii deus Аest. quidam hunc in petaso et in pedibus pinnas habere volunt propter Аorationis, cuius auctor est, velocitatem. caduceum illi ideo adsignatur, Аquod fide media hostes in amicitiam conducat: quae virga ideo serpen-Аtibus inligata est, ut sicut illi obliti veneni sui in se coeunt, ita hostes Аcontemptis et depositis inimicitiis in amicitiam revertantur.}43 &7candida А&7maia& splendidior enim est Maia inter pliadas, quae est una de АAtlantidibus, hoc est pliadibus. {43non ergo 'candida' pulchra, ut А"candida Dido". meminit autem Maiam Atlantidem esse, ut @1 А"ante tibi Eoae Atlantides abscondantur" et "multi ante occasum АMaiae coepere", cum vellet per Maiam etiam ceteras Atlantis filias Аintellegi.}43 Р@@&7cyllenae& mons {43est}43 Arcadiae, ubi Maia Mercurium est Аenixa. &7fvdit& autem non iniuriose dictum est, ut in Pisonem А"quae te beluam ex utero, non hominem fudit", sed celeritatem Аparientis ostendit, quod infantibus dicitur omen felicitatis adferre. Аspectat etiam ad rationem physicam: nam celer est ubique Mercu-Аrius, ut diximus {43supra}43, et ideo dicit eum etiam in ortu Аfuisse velocem. ЫБО@@{43&7genvs amborvm& aut meum et tuum, aut Troianorum et Arca-Аdum. ergo 'amborum' potest 'utrorumque' accipi.}43 ЫБР@@&7temptamenta tvi pepigi& cum nullo ante pactus sum, Аut te aut per artem aliquam, aut per legatos probarem, sed intre-Аpidum me tibi commisi. 'temptamenta pepigi' experimenta pactus Аsum: nam geminus est % hic praeteritus ab eo quod est paciscor: Аfacit enim et 'pepigi' et 'pactus sum', sicut 'placeo' et placui et Аplacitus sum. 'pago' enim, unde multi volunt venire 'pepigi', nus-Аquam est lectum. {43et altera est expositio: non temptavi te quibusdam Аpactionibus, quibus crederem tuto ad te venturum: ut haec fuerit ars Аtemptantis. aut 'non legatos' tale est, quemadmodum in oratione ab Аalio in aliud initium transitur, ut "me me adsum qui feci", Аet non respondetur propositis. ergo illud refertur 'non legatos misi', Аaut tale aliquid, quod sententiam compleat.}43 ЫБТ@@&7gens eadem qvae te& sic agit, ut et ipse praestare videa-■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ иИЫБТВtur; nam et supra ait 'socia arma rogantes'. {43et argute in-Аseruit 'eadem', nec addidit 'nos'.}43 &7davnia& Rutula, a Dauno. А&7crvdeli bello& supra 'bello profugos egere superbo'. Р@@&7nihil afore& sibi offuturum nihil arbitrantur. @1 Р@@{43&7qvin omnem& ut non omnem. et bene 'omnem', ne solum Euan-Аdrum contemnere viderentur. &7penitvs sva svb ivga& utrum 'penitus Аsub iuga mittant', an 'omnem penitus Hesperiam'?}43 Р@@{43&7qvod svpra teneant& Adriaticum dicit. &7qvodqve adlvit А&7infra& Tyrrhenum dicit: omne enim mare, quod a Sicilia usque ad АHispaniam tendit, inferum appellatur ideo quod sol ibi ad inferiores Аcaeli partes delapsus occidat.}43 Р@@&7accipe daqve fidem& {43ab utili agit. et}43 hoc est quod ait Аin decimo "humanis quae sit fiducia rebus". {43&7svnt nobis А&7fortia bello pectora& iterum sic laudat iuventutem suam, quasi praestet Аauxilium.}43 Р@@&7rebvs spectata ivventvs& {43experimentis probata,}43 decennali А{43scilicet}43 proelio. et bene promissionem rebus confirmat et testimo-Аniis, quae est verbis invalida. Р@@{43&7ille os ocvlosqve loqventis& suffecerat ad recordationem An-Аchisae vultum agnovisse. addidit 'et totum lustrabat lumine corpus': quod Аsine dubio non vacat. nam quia Aeneas de virtute sua multa prae-Аdixerat, orationem eius voluit aestimare de corpore: et postquam fides Аfacta est, inde coepit 'ut te fortissime Teucrum accipio'.}43 Р@@&7totvm lvstrabat lvmine corpvs& paterna in eo linea-Аmenta cognoscens. {43'lumine' autem pro luminibus, id est oculis.}43 Р@@&7pavca refert& non pauca, sed paucis, id est breviter. Аhoc vult dicere: multa eum dixisse, sed paucis. {43&7vt te& quem-Аadmodum. &7vt te fortissime tevcrvm& ad 'optime Graiugenum' reddidit А'fortissime Teucrum'.}43 Р@@&7agnoscoqve libens& postquam probavit ex habitu corpo-Аris vera esse quae dicebat Aeneas, per Anchisen eum laudat adu-Аlatione deposita. sane inter agnosco et cognosco superfluo quidam Аvolunt facere discretionem, ut cognoscamus novos, agnoscamus Аantiquos. sed haec a poetis metri necessitate variantur; nam 'agno-Аsco' propter synalipham dixit. @1 Р@@{43&7vocem anchisae magni& mire quod non fecit Aenean dicentem Аqui sit, Euandrum cognoscentem.}43 Р@@{43&7hesionae visentem regna sororis& commemorationi necessitu-Аdinis reddit commemorationem hospitii. sane fabula de Hesione et nota Аest et aliquot locis exposita. quis enim nescit a Laomedonte mercedem АNeptuno et Apollini ob muros Troiae fabricatos negatam; cumque in-Аcursu maris civitas vexaretur, coactum Laomedontem filiam Hesionam Аceto obicere; eamque ab Hercule liberatam, eversa Troia et occiso Lao-Аmedonte propter negatum praemium, Telamoni suo comiti in matrimo-Аnium datam. quae causa fecit ut Priamus ad visenda sororis regna Аproficiscens, cum Salaminam tenderet, iter per Arcadiam faceret et tunc Аab Euandro esset susceptus Anchises.}43 &7hesionae visentem regna А&7sororis& ut diximus supra Hercules eversa Troia Hesionam, АLaomedontis filiam, Telamoni suo comiti dedit, ex qua natus est АTeucer. Priamus postea cum Salamina tenderet ad visendum regnum Аsororis, per Arcadiam iter fecit, et tunc ab Euandro est susceptus АAnchises. &7visentem regna& videre cupientem. ЫБЯ@@&7protinvs& uno eodemque tempore, hoc est dum pergit, Аvidit Arcadiam; nam non possumus 'simul' intellegere, cum Sala-Аmina insula sit, Arcadia in continenti. ЫБб@@&7mirabarqve dvces tevcros& hos laudat, quo melior sit Аille quem praefert. Р@@{43&7cvnctis altior& non solum ad staturam, sed ad omnia.}43 Р@@&7ivvenali ardebat amore& inest enim {43strenuis}43 iuvenibus Аstudium adquirendarum amicitiarum: Horatius "animusque virilis Аquaerit opes et amicitias". ЫБе@@{43&7cvpidvs &$E)PIQUMW=N.&}43 &7phenei& oppidi Arcadiae: Homerus А$OI(\ *FE/NEO/N T' E)NE/MONTO.& nec nos debet movere quod, cum Euander Аde Pallanteo sit, dicit 'Phenei sub moenia', cum sciamus poetas Аvicinas omnes pro uno habere civitates, sicut de Didone facit, quam Аnonnumquam Tyriam, aliquotiens Sidoniam vocat. Р@@&7ille mihi insignem pharetram& ius hospitii habet inter @1 Аse remunerationem, sed verecunde tacet Euander de suis muneribus. А{43&7lyciasqve sagittas& enumerando singula efficit ne communia et ficta Аvideantur.}43 Р@@&7avro dedit intertextam& legitur et 'intertexto'. {43et figu-Аrate dictum est, intertextum aurum habentem.}43 Р@@&7frenaqve bina& poetice, nam 'duo' debuit dicere: 'bina' Аenim secundum Ciceronem non dicuntur nisi de his quae sunt Аnumeri tantum pluralis. nam Cicero per epistolam culpat filium, Аdicens male eum dixisse 'direxi litteras duas', cum 'litterae', quo-Аtiens epistolam significant, numeri tantum pluralis sint. contra А'epistolas binas' non dicimus, sed 'duas'. Р@@&7ivncta est mihi foedere dextra& antiquis amicitiis per АAnchisae hospitium. ЫБл@@{43&7avxilio laetos dimittam& haec sunt pauca quibus auxilium Аpollicetur. &7opibvs& id est militibus. 'opes' antiqui vocabant milites.}43 Р@@&7qvando hvc venistis amici& siquidem amici iam venistis: Аextraneos enim ad sacra non licebat adhibere. hos autem adhibet Аad sacra quasi antiquis iunctos amicitiis: unde infert 'et iam nunc Аsociorum adsuescite mensis'. Р@@&7annva qvae differre nefas& anniversaria sacrificia, {43id Аest sollemnia,}43 ideo non differuntur, quia nec iterari possunt. {43sollemne Аautem hoc esse ipse ait "forte die sollemnem illo rex Arcas Аhonorem".}43 nam kalendaria si qua fuerint ratione dilata, possunt Аrepeti, nec piaculum eorum intermissione committitur. {43sane hoc Аsacrum pollutum vocatur, quod populo annis singulis luitur. &7faven-А&7tes& ut in sacris 'favete linguis', 'favete vocibus'.}43 Р@@{43&7et iam nvnc& ordo est 'et iam sociorum'.}43 Р@@&7dapes& epulae deorum propriae, ut Iovis cena. {43&7svblata А&7reponi pocvla& quoniam metu reliquerant mensas, ideo ait 'reponi'.}43 @1 Р@@{43&7gramineo& hic 'de gramine facto', alibi 'gramineo' pro gra-Аminoso, ut "gramineo ripae religavit ab aggere clas-Аsem".}43 &7sedili& bene 'sedili': nam in templo Herculis lectisternium Аesse non licebat. {43quamvis apud veteres omnes sedentes vescerentur.}43 Р@@{43&7praecipvvm& potest et 'praecipue' accipi.}43 Р@@&7accipit& aut suscipit ad sedendum: aut pascit, ut А"illos porticibus rex accipiebat in amplis". torum autem Аherbarum super solium fuisse intellegamus, ne sit sedili contrarium. Аcongrue autem de leonis pelle dicit coopertum, quasi in Herculis Аsacris. {43&7invitat& et &7accipit& verba hospitalia.}43 Р@@&7tvm lecti ivvenes& non vacat 'lecti': in sacris enim АHerculis nec servi intererant nec liberti, adeo ut Appius, qui sacra Аhaec transtulit in libertos {43vel, ut quidam volunt, in servos publicos}43, Аet caruerit oculis et intra annum omnem familiam perdiderit Pina-Аriorum. &7certatim& id est studiose. &7araeqve sacerdos& maximae Аscilicet: nondum enim templum Herculis fuerat, sed ara tantummodo, Аquam maximam dicit ex magnitudine fabricae. ЫБ╡@@&7laboratae cereris& quae eget laboris, ut "mox et fru-Аmentis labor additus, ut mala culmos esset robigo": glandes Аenim sine ullo labore nascuntur. ЫБ╖@@&7perpetvi tergo bovis& [aut] secundum Homerum intelle-Аgendum, qui dicit carnes dorsi apponi solitas honorabilioribus, ut Аsit sensus talis: posuit ante eos magni bovis carnes eas quae apud Аmaiores in honore fuerunt. et re vera 'perpetui': nam de hoc bove Аimmolato Herculi carnes carius vendebantur causa religionis, et Аinde alter redimebatur, qui ex illius pretio comparatus quasi per-Аpetuus esse videbatur. 'tergo' autem potest a parte totum intellegi: @1 А{43quamvis alii dicant ideo 'tergo bovis', quod ad aram maximam aliquid Аservari de tauro nefas est; nam et corium illius mandunt}43. &7lvstra-А&7libvs& aut pinguibus: moris enim fuerat completo lustro pingues Аvictimas offerre censores: aut certe de quinquennali bove, id est Аperfectae aetatis: nam Homerus dicit $PI/ONA PENTAE/THRON.& {43aut quia Аper quinquennium ipsis victimis urbs lustrari solebat. alii proprie 'lu-Аstralia' dicunt quae duabus manibus accepta in aram pontifex vel cen-Аsor inponit: quae non prosecantur.}43 Р@@&7postqvam exempta fames et amor compressvs edendi& Аpostquam et necessitati satis factum est et voluptati. ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ иИЫБ╣@@{43&7rex evandrvs& aut non servavit nominis declinationem: nam А'Euander' facit, sicut ipse alibi "Pallas Euander in ipsis": Аaut graece declinavit $O( *EU)/ANDROS.&}43 &7non haec& variat in uno pro-Аnomine 'non haec sollemnia nobis, has ex more dapes, hanc tanti Аnuminis aram'. ЫБ╗@@&7vana svperstitio& superstitio est timor superfluus et de-Аlirus. aut ab aniculis dicta superstitio, quia multae superstites per Аaetatem delirant et stultae sunt: aut secundum Lucretium Аsuperstitio est superstantium rerum, id est caelestium et divinarum, Аquae super nos stant, inanis et superfluus timor. &7vetervmqve А&7ignara deorvm& duo dicit: non ideo Herculem colimus, aut quia Аomnem religionem veram putamus, aut quia deos ignoramus anti-Аquos. cautum enim fuerat et apud Athenienses et apud Romanos, Аne quis novas introduceret religiones: unde et Socrates damnatus Аest et Chaldaei vel Iudaei sunt urbe depulsi. {43sane quidam veteres @1 Аdeos novensiles dicunt, quibus merita virtutis dederint numinis digni-Аtatem. ergo ideo 'vana', quia superstitio ignara deorum.}43 ЫБ╜@@&7novamvs honores& detraxit 're', nam 'renovamus' debuit Аdicere: quam particulam alibi addidit, ut "fata renar-Аrabat divum". {43aliter in quarto "tecta novantem" dixit. qui-Аdam intellegunt proprie esse 'novare' replicando vetera quandam facere Аnovitatem ac per hoc excludere vetustatis iniuriam.}43 Р@@&7svspensam hanc aspice rvpem& Cacus secundum fabulam АVulcani filius fuit, ore ignem ac fumum vomens, qui vicina omnia Аpopulabatur. veritas tamen secundum philologos et historicos hoc Аhabet, hunc fuisse Euandri nequissimum servum ac furem. novimus Аautem malum a Graecis $KAKO/N& dici: quem ita illo tempore Arcades Аappellabant. postea translato accentu Cacus dictus est, ut $*(ELE/NH АHelena. ignem autem dictus est vomere, quod agros igne popula-Аbatur. hunc soror sua eiusdem nominis prodidit: unde etiam sacel-Аlum meruit, in quo ei per virgines Vestae sacrificabatur. &7svs-А&7pensam rvpem& quasi iam iamque lapsuram. ЫБ┴@@{43&7recessv& a vestigiis scilicet hominum.}43 Р@@&7semihominis& {43hoc est}43 feritate corrupti. {43&7facies& pro 'uni-Аversus visus'.}43 Р@@&7inaccessam& participium sine verbi origine, 'accedor' enim Аnon dicimus; sed tale est, ut placita nupta triumphata regnata. А{43et quaeritur quis hoc ante Vergilium dixerit? &7ora virvm& hoc est capita.}43 ЫБ╞@@&7hvic monstro& bene vitavit casum, in quo inerat turpis Аsignificatio {43verbi, ne diceret 'huic Caco'}43. ЫБ╚@@&7et nobis& sicut multis, quibus Hercules profuit monstra Аpurgando. &7aetas& beneficium temporis, ut "volvenda Аdies en attulit ultro". Р@@{43&7avxilivm adventvmqve dei& hysteroproteron; ante enim ad- @1 Аventum, sic auxilium debuit dicere.}43 &7maximvs vltor& non tantum Аnoster, sed omnium terrarum. Р@@&7tergemini nece geryonae& hanc fabulam diximus illo Аloco "postquam Laurentia victor Geryone extincto АTirynthius attigit arva". &7spoliisqve svperbvs& atqui boves Аabduxerat: sed spolium est quicquid de hostibus tollitur, ut А"addit equos et tela quibus spoliaverat hostem" item А"postquam illum vita victor spoliavit Achilles". {43sane aliter Аsupra "foribusque superbis".}43 Р@@{43&7victor& perpetuo epitheto Herculis usus est, quia omnia ani-Аmalia vicit: quod in sequentibus plenius dicetur. sane de Caco inter-Аempto ab Hercule tam Graeci quam Romani consentiunt, solus Ver-Аrius Flaccus dicit Garanum fuisse pastorem magnarum virium, qui АCacum adflixit, omnes autem magnarum virium apud veteres Hercu-Аles dictos.}43 ЫБ═@@&7at fvris caci mens& pro ingenti scelere furis nomen Аposuit: capitale enim crimen apud maiores fuit ante poenam qua-Аdrupli. {43sed hic quidam ab Euandro tamquam in degeneri fraude furem Аappellatum volunt.}43 ЫБ╨@@&7avertit& erat proprium 'abegit'; sed respexit ad praedam, Аquae averti dicitur, ut "raptas ad litora vertere praedas". Р@@&7atqve hos& quotiens masculinum et femininum iunguntur. Аhaec disciplina est, ut etiam si posterius est femininum, masculino Аrespondeamus. {43&7pedibvs rectis& pro 'pedum rectorum', dativus pro Аgenitivo.}43 Р@@{43&7versisqve viarvm indiciis]& hoc est vestigiis, quod aversi trahe-Аbantur.}43 &7versisqve viarvm indiciis& id est contra naturam inicien-Аtibus errorem indiciis. ipsa, inquit, decipiebant indicia, quae indi-Аcare consuerunt; nam 'indicium' ab indicando nomen accepit. @1 ЫБ╘@@{43&7signa& et hic 'signa' pro vestigiis.}43 ЫБ╫@@&7qverellis impleri nemvs& non, ut multi dicunt, quia Аconsortes perdiderant, sed quia avellebantur a pascuis: insita enim Аest bubus aviditas edendi, unde est "ite domum pasti, si quis Аpudor, ite iuvenci": {43vel certe propter stabulorum mutationem. 'im-Аpleri nemus' pro 'impletur et relincuntur', infinitum pro indicativo}43. Р@@&7et colles clamore relinqvi& cum clamore, ut А{43"et templum clamore petebant" et}43 "atque Ixionii vento rota Аconstitit orbis", id est cum vento. et hoc est melius. nam multi Аdicunt: relinquebantur colles etiam a clamore, hoc est tantum re-Аcesserant a collibus boves, ut nec echo resultaret, scilicet ad colles Аiam clamore non perveniente. quod non procedit, quia hoc sensu Аillud excluditur 'reddidit una boum vocem': si enim tam longe Аfuerunt, ut nulla ratione recedentium boum mugitus colles derelictos Аferiret, quemadmodum inclusi bovis est clamor auditus ab Hercule? А{43alii ita: linquit imago vocis evanescens, tamquam relictis collibus in-Аaudita.}43 Р@@{43&7reddidit& quasi inclamata. &7vna bovm& figura Graeca, $MI/A А$TW=N BOW=N.&}43 Р@@&7mvgiit& more suo pro 'mugivit', ut "audiit et АTriviae longe lacus". {43&7cvstodita fefellit& id est dum custodiretur Аfefellit.}43 Р@@{43&7exarserat& pro 'exarsit'.}43 &7atro felle dolor& quo ira-Аscimur secundum physicos, ut splene ridemus: Persius "sed Аsum petulanti splene cachinno". Р@@&7rapit arma manv& {43&7nodisqve gravatvm robvr& duo dixit,}43 sagit-Аtas {43et clavam}43. et non vacat 'que': nam si armorum epexegesis est @1 А'nodis robur gravatum', vacat 'que'. 'gravatum' autem pro 'grave' Аposuit: nam grave est per naturam ponderosum, gravatum quod Аoneratur extrinsecus. {43sed quidam melius 'gravatum', quam 'grave' Аdictum volunt, quasi extrinsecus nodi sint additi.}43 ЫБ▐@@{43&7tvm primvm& id est primo Herculis beneficio.}43 Р@@&7tvrbatvmqve ocvlis& ea parte turbatum, quae proditrix Аmentis est. alii 'oculi' legunt et accipiunt a superioribus 'videre Аturbatum oculi'. {43&7ilicet& potest 'ilicet' accipi pro 'igitur' aut 'continuo'.}43 ЫБт@@&7arte paterna& perseverat in fabula. {43sane aliter ferro, Аaliter arte.}43 Р@@{43&7fvltosqve&}43 &7emvniit& {43hysteroproteron: fulsit ut muniti essent. Аet 'emuniit'}43 sicut 'mugiit' et 'emuniit' pro emunivit. &7obice po-А&7stes& hanc obicem dicimus, ut "ecce maris magna clau-Аdit nos obice pontus". dubitant enim multi, utrum masculinum sit. Р@@&7tirynthivs& a Tiryntha, in qua nutritus est civitate, ut Аdiximus supra. {43et est versus hypermetrus.}43 ЫБц@@{43&7dentibvs infrendens& proprie 'infrendens' est inter se conpri-Аmens dentes: nam et frendere significat dentibus frangere, unde nefren-Аdes infantes, quia nondum habent dentes. et Varro frenos hinc putat Аdictos. frendere ergo quoquo modo frangere, ut 'fresa faba' fracta.}43 Р@@&7aventini montem& ut "fontem Timavi", А"Buthroti urbem". Р@@&7ter fessvs valle resedit& egens consilii: Sallustius @1 А"fessus in Pamphyliam se receperat". nam corpore 'fatigatum' Аdicimus, animo vero 'fessum', quamvis hoc saepe confundat aucto-Аritas. {43sane quidam sic distinguunt 'ter saxea temptat limina', subiun-Аgunt 'nequiquam ter', ac post 'fessus valle resedit', ut semel sederit.}43 Р@@&7stabat acvta silex& paene omnes hunc silicem dixerunt: Аnam et Varro et Lucretius ita dicunt. tanta tamen est Vergilii Аauctoritas, ut persuadeat nobis etiam hanc silicem dici. &7dirarvm А&7volvcrvm& modo 'dirarum' non mali ominis dicit, ut sunt bubones, Аsed quae humanis cadaveribus vescebantur: dixit enim "fori-Аbusque adfixa superbis ora virum tristi pendebant pal-Аlida tabo". ЫБэ@@{43&7dexter& hoc est a dextra parte consistens.}43 &7concvssit& sol-Аvit, inpulit. satis signatis usus est verbis. ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ иИЫБЁ@@&7reflvitqve exterritvs amnis& rem naturae vertit in Аfabulam, cum ruina rupis in se recurrere necesse sit impetum flu-Аminis. ЫБЄ@@&7ingens regia& regia, sicut Cacus putabat. sic est et illud Аdictum "illa se iactet in aula Aeolus". &7penitvs pa-А&7tvere& admissum lumen est usque ad secreta speluncae. cavernas Аautem speluncae per tapinosin dixit. {43sane veteres loca concava, vel Аsi quid incurvum fuisset, cavernas appellabant.}43 Р@@&7si qva vi& terrae hiatus non nisi ex terrae motu fit. qui Аquoniam aut motu aquae inferioris nascitur, aut crebris tonitribus, Аaut de concavis terris erumpentibus ventis, ideo ait 'si qua vi'. Аquod autem dicit 'infernas reseret sedes', notandum est etiam de Аinpossibilibus fieri posse comparationem. ЫБї@@&7dis invisa& superis scilicet. Р@@&7trepident inmisso lvmine manes& Lucanus "et Аsubito feriere die". ЫБ°@@&7insveta rvdentem& clamantem. et abusive dictum est, Аsicut supra de leonibus "et sera sub nocte rudentum", Аnam rudere proprie asinorum est: Persius "findor ut Ar-Аcadiae pecuaria rudere dicas". {43aut ideo 'rudentem', quia supra Аait "semihominis Caci".}43 @1 Р@@&7telis premit& omne quod iaci potest telum vocatur $A)PO\ А$TOU= THLO/QEN,& unde addidit 'omniaque arma advocat'. Р@@&7molaribvs& asperrimis saxis, non unde molae fiunt. et Аsecundum Homerum dixit, $MULOEIDE/I+ PE/TRW|.& {43aut certe magnis et Аmolis convenientibus.}43 ЫБ№@@{43&7favcibvs ingentem fvmvm mirabile dictv& consuetudine sua usus Аest, ut cum aliquid contra naturam factum infert, praedicat unde in-Аcredibile videatur, ut "cui tres animas Feronia mater, hor-Аrendum dictu, dederat". et 'mirabile dictu' parenthesis est.}43 ЫБ @@{43&7fvmiferam noctem& non est noctis epitheton, sed quam Cacus Аfumum evomens faciebat. &7commixtis igne tenebris& utrumque enim Аevomebat.}43 Р@@{43&7non tvlit& non sustinuit. &7animis& pro ira: unde iracundos Аdicimus animosos.}43 &7per ignem& per eam rem, unde ille sperabat Аauxilium. ЫВГ@@&7incendia vana& 'vana' quantum ad Herculem pertinet. Р@@&7angit inhaerens elisos ocvlos et siccvm sangvine А&7gvttvr& 'angit guttur' bene dicimus, 'angit oculos' non procedit. Аergo 'angit' ad unam rem pertinet, ut "disce, puer, Аvirtutem ex me verumque laborem, fortunam ex aliis": nam Аfortuna non discitur. unde multi 'elidens' legunt, et integer sensus Аest: nam 'elisos' soloecophanes est, ut sit ita 'angit guttur et elisos Аoculos facit'. Р@@&7siccvm sangvine& per hoc iam exanime cadaver ostendit. ЫВЗ@@&7abivrataeqve rapinae& abiurare est rem creditam negare Аperiurio. sed hoc isti loco non congruit: unde modo 'abiuratas Аrapinas' contra ius retentas intellegamus. {43alii 'abiuratas' abductas Аatque alieni iuris factas, alii fraude et furto abductas tradunt.}43 @1 Р@@&7informe cadaver& {43'informe'}43 magnum, {43cuius formam non Аsit facile conplecti}43. et cadaver est corpus nondum sepultum, dictum А{43cadaver}43 quod careat honore sepulturae. Р@@&7neqvevnt expleri corda tvendo& non poterant homines Аvidendo cadaver sua corda satiare. {43'tuendo' autem pro 'intuendo'.}43 ЫВЛ@@{43&7semiferi& bene 'semiferi', cum supra 'semihominis'.}43 Р@@&7laetiqve minores& nove et satis licenter 'minores' dixit, Аcum ab ipso Euandro Herculem constet esse susceptum, et minores Аnon dicamus, nisi quotiens graduum deficit nomen, ut puta 'filius Аnepos pronepos abnepos adnepos'. ubi isti gradus defecerint, merito Аiam dicimus minores, sicut etiam maiores dicimus post patris avi Аproavi abavi atavique vocabulum. {43ergo 'minores' accipimus pro dein-Аceps. vel certe 'minores' cum quibus vivit, quia ipsum constat esse lon-Аgaevum: nam post ait "o mihi praeteritos referat si Iup-Аpiter annos".}43 Р@@&7primvsqve potitivs avctor et domvs hercvlei cvstos А&7pinaria sacri& apud maiores {43nostros}43 raro advenae suscipiebantur, Аnisi haberent ius hospitii; incertum enim erat quo animo venirent. Аunde etiam Hercules primo non est ab Euandro susceptus; postea Аvero cum se et Iovis filium dixisset et morte Caci virtutem suam Аprobasset, et susceptus et pro numine habitus est. denique ara est Аei maxima constituta, quod Herculi Delphicus Apollo in Italia fore Аpraedixerat. cum ergo de suo armento ad sua sacrificia boves de-Аdisset, inventi sunt duo senes, {43vel ut quidam tradunt ab Euandro Аdati,}43 Pinarius et Potitius, quibus qualiter se coli vellet ostendit, Аscilicet ut mane et vespere ei sacrificaretur. perfecto itaque matu-Аtino sacrificio cum circa solis occasum essent sacra repetenda, Po-Аtitius prior advenit, Pinarius postea, extis iam redditis. unde iratus АHercules statuit ut Pinariorum familia tantum ministra esset epu-Аlantibus Potitiis et conplentibus sacra: unde et Pinarii dicti sunt @1 А$A)PO\ TH=S PEI/NAS&, id est a fame; nam senem illum Pinarium constat Аalio nomine nuncupatum. hinc est quod paulo post Potitii tantum Аfacit commemorationem, ut 'primusque Potitius ibat'. quod autem Аdicit 'domus Herculei custos Pinaria sacri' non est contrarium; nam А'custos' est ministra, ut in undecimo "at Triviae custos Аiamdudum in montibus Opis alta sedet", id est ministra. {43alii А'custos Pinaria sacri' dicunt, quod cum ara maxima vicino incendio Аconflagraret, a Pinariis liberata sit. et ideo 'custos sacri'. 'auctor' Аvero 'Potitius' quare? num quod sine familia Potitiorum sacra ista Аnon fiebant, donec illos Appius Claudius corrupit pecunia, ut servos Аpublicos hoc sacrum docerent, propter quod dicitur et ipse mox caecus Аfactus et Potitiorum familia intra breve tempus extincta.}43 Р@@{43&7cvstos pinaria sacri& quidam tradunt ideo 'custos', quod Po-Аtitii sacra publica servis publicis prodiderint. et quamvis tradatur eos Аideo ad sacra Herculis non admitti, quod serius venerint, et ideo 'custos', Аquoniam nec prandendi habuerint facultatem, et id quasi irreligioso Аdatum sit quod ignorantiae eventus attulerat, tamen habent Ciceronem Аauctorem, qui in de domo sua Pinarium Nattam appellans sic dicit А"quem ego tamen credo, si est ortus ab illis, quos Аmemoriae proditum est ab ipso Hercule, perfuncto iam labo-Аribus, sacra didicisse". quidam tradunt ideo Potitiis ab Hercule Аsacra commissa, quod cum ipse Hercules, rem divinam faciens, preces Аpraecaneret, quas Potitius diceret, et pro eo deo, cui Hercules rem Аdivinam faciebat, ipsum Herculem fortuitu invocasset Potitius, fertur Аtunc Herculem accepto omine divinitatis, reiecto Pinario, perpetuae @1 Аepulationis sacrum Potitio tradidisse, a quo videbatur consecratus, et АPotitios dici, quod eorum auctor epulis sacris potitus sit, Pinarios, Аquod eis, sicut dictum est, fames epularum sacrarum indicta sit: hoc Аenim eis Hercules dixisse dicitur $U(MEI=S DE\ PEINA/SETE.&}43 Р@@&7lvco& templum enim nondum habuerat Hercules, sed aram Аtantummodo, ut diximus supra. &7maxima& ingens enim est Аara Herculis, sicut videmus hodieque {43post ianuas circi maximi. alii Аmaximam ideo dicunt, quia illo tempore omnibus erat honore potior Аquam sibi Hercules, postquam se a matre Euandri Iovis filium esse et Аimmortalem futurum cognovit, statuit}43. Р@@{43&7erit qvae maxima& repetitio verbi ad honorem et potestatem Аpertinet.}43 Р@@{43&7in mvnere& non tam 'in officio', quam 'in honore' hic acci-Аpiendum.}43 Р@@&7porgite dextris& praebete invicem pocula. et est Ho-Аmeri. {43&7porgite dextris]& id est 'propinate mutuo'. an divisae sunt Аpersonae, ut 'cingite fronde comas' ad convivas referatur, 'pocula por-Аgite' ad ministros.}43 Р@@&7commvnemqve vocate devm& aut quia Argivus est Her-Аcules et supra dixit Aeneas tam Graecos quam Troianos de uno Аsanguinis fonte descendere: aut communem deum dixit {43inter deos Аatque homines: unde medius fidius dictus: aut}43 utriusque naturae me-Аdium, id est inter mortalitatem et divinitatem. sunt enim numina Аaliqua tantum caelestia, aliqua tantum terrestria, aliqua media: Аquos deos Apuleius medioximos vocat, hoc est qui ex hominibus dii Аfiunt. alii communem deum ideo dictum volunt, quia secundum Аpontificalem ritum idem est Hercules, qui et Mars: nam et stellam А{43Chaldaeis dicentibus}43 unam habere dicuntur, et novimus Martem com- @1 Аmunem dici: Cicero "Martemque communem", Vergilius ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ иИЫВУИМ"et dis communibus aras". item paulo post dat salios Herculi, Аquos Martis esse non dubium est. {43alii 'communem' humanum, bene-Аficum, $FILA/NQRWPON&: unde et communes homines dicimus. Varro dicit Аdeos alios esse qui ab initio certi et sempiterni sunt, alios qui inmor-Аtales ex hominibus facti sunt: et de his ipsis alios esse privatos, alios Аcommunes. privatos quos unaquaeque gens colit, ut nos Faunum, The-Аbani Amphiaraum, Lacedaemonii Tyndareum: communes quos universi, Аut Castorem Pollucem Liberum Herculem. &7date vina& quia tantum Аdiis superis vino libari decebat.}43 Р@@&7hercvlea popvlvs& Herculi consecrata. qui cum ad in-Аferos descendens fatigaretur labore, dicitur de hac arbore corona Аfacta caput velasse: unde foliorum pars temporibus cohaerens et Аcapiti albuit sudore, pars vero exterior propter inferorum colorem Аnigra permansit. et honeste ait 'pependit populus', id est corona Аde populo. {43atqui lauro coronari solebant qui apud aram maximam Аsacra faciebant. sed hoc post urbem conditam coepit fieri, neque alia Аfronde circumdat caput praetor urbanus, qui Graeco ritu sacrificat. sed Аpoeta ad illud tempus retulit, quo Euander apud aram maximam sacra Аcelebravit. Varro enim rerum humanarum docet in Aventino institutum Аlauretum, de quo proximo monte decerpta laurus sumebatur ad sacra: Аquamvis ipse dixerit "populus Alcidae gratissima".}43 ЫВЦ@@&7sacer implevit dextram scyphvs& legitur in libris anti- @1 Аquis Herculem ad Italiam ingens ligneum poculum adtulisse, quo Аutebantur in sacris. quod ne carie consumeretur pice oblitum ser-Аvabatur, cuius magnitudinem {43et religionem simul}43 significat dicendo А'implevit dextram {43sacer}43 scyphus'. {43scypho praetor in anno semel vino Аlibabat, neque hoc sine sacra fiebant. possumus et illud accipere, quod Аinter munera deorum etiam pocula sunt: Sallustius historiarum se-Аcundo "pocula et alias res aureas, diis sacrata instrumenta, А%convivo mereantur".}43 Р@@{43&7in mensam laeti libant& hoc est 'date vina volentes'. quae-Аritur sane, cur in mensam et non in aram libaverint? sed apud anti-Аquos inter vasorum supellectilem etiam mensam cum aris mos erat conse-Аcrari quo die templum consecrabatur: unde bene ait 'in mensam laeti Аlibant', quam constabat cum ara maxima dedicatam, ut alibi А"mensaeque deorum".}43 Р@@&7devexo olympo& inclinato in noctem caelo. ЫВЪ@@&7pellibvs in morem cincti& aut in morem Herculis: aut Аcerte sacerdotum: {43aut 'ex more', quia Pan, deus Arcadiae, pellitus sit, Аunde Euander}43. Р@@&7et mensae grata secvndae dona fervnt& quia, ut dixi-Аmus una carnis fuerat, altera pomorum. {43mensae autem Аsecundae %quae sunt alioquin gratae.}43 Р@@&7cvmvlantqve oneratis lancibvs aras& id est reddunt exta. Р@@&7salii& {43salii sunt,}43 qui tripudiantes aras circumibant. {43salta- @1 Аbant autem ritu veteri armati post victoriam Tiburtinorum de Volscis. Аsunt autem salii Martis et Herculis, quoniam Chaldaei stellam Martis АHerculeam dicunt: quos Varro sequitur. et Tiburtes salios etiam dica-Аverant. quidam hos a saltu appellatos tradunt. quos alii a Numa in-Аstitutos dicunt, ut arma ancilia portantes saltarent: ergo bene a saltu Аappellati. horum numerum Hostilius addidit; nam duo sunt genera Аsaliorum, sicut in saliaribus carminibus invenitur: Collini et Quirinales, Аa Numa instituti, ab Hostilio vero pavorii et pallorii instituti. habue-Аrunt sane et Tusculani salios ante Romanos. alii dicunt Salium Аquendam Arcadem fuisse, qui Troianis iunctus hunc ludum in sacris Аinstituerit. non nulli tamen hos a Dardano institutos volunt, qui Sa-Аmothracibus diis sacra persolverent. quidam etiam dicunt salios a Mor-Аrio, rege Veientanorum, institutos, ut Halesus, Neptuni filius, eorum Аcarmine laudaretur, qui eiusdem regis familiae auctor ultimus fuit.}43 ЫВа@@&7lavdes hercvleas et facta fervnt& senes tantum voce Аlaudes Herculis exsequebantur, iuvenes et gestu corporis eius facta Аmonstrabant. {43unde ibi inmorandum est 'hic iuvenum chorus', ut 'salii' Аiuvenibus conveniant, carmina ad senes pertineant. et bene senes facta АHerculis canunt, quorum aetas scire et interesse gestis Herculis potuit, Аantequam is ab hominibus transiret ad deos. sane quaeritur cur huic Аdeo aperto capite sacrum fiat. legitur enim in libris antiquioribus Аipsius admonitio his verbis 'mihi detecto vertice cuncti sacrificanto'. et Аfuit observatio ne quis in aede Herculis eius habitum imitaretur: signum @1 Аenim eius operto capite est. constat tamen ante adventum in Italia АAeneae aram Herculi consecratam, ab Aenea vero morem operiendorum Аcapitum inductum, sicut ait "purpureo adopertus amictu".}43 А&7prima novercae monstra& bene 'prima'; nam et alia omnia АIunonis insidiis pertulit. fabula autem hoc habet. Hercules natus Аest cum Iphiclo, Amphitryonis filio. sed cum Iuno duos serpentes Аinmisisset Herculi, Iphiclus de cunis terrore lapsus suo vagitu ex-Аcitavit parentes. qui cum surrexissent, viderunt Herculem angentem Аmanibus angues inmissos ei novercalibus odiis. Р@@&7eliserit& praefocaverit. {43et hunc versum iunge: unum est Аenim 'monstra' et 'angues'.}43 ЫВг@@&7troiamqve& ut supra diximus, Troiam Hercules evertit Аpropter negatos sibi a Laomedonte equos divino semine procreatos Аet Hesionae nuptias, quam a ceto liberaverat, {43necato patre eius Lao-Аmedonte}43. sane critici frustra culpant Vergilium, quod praesentibus АTroianis Troiae laudari introduxit excidium, non respicientes quia Аhoc ratio fecit hymnorum, quibus aliquid subtrahere sacrilegium est. А{43alii magis hoc in solacium Aeneae cantatum posse accipi tradunt: nam Аquod Herculi datur, Graecis aufertur. et potest oblitteratus dolor videri А[praeteritus], quando ad fatalem terram perventum est, sicut alibi ait АAeneas "illic fas regna resurgere Troiae", ut ibi iam Аdixerat "salve fatis mihi debita tellus", quia expectatus Аvenerat solo Laurenti arvisque Latinis.}43 &7oechaliamqve& {43Oechalia Аcivitas in Euboea insula fuit, cuius}43 Eurytus rex Iolen filiam dene-Аgavit Herculi, {43victori certamine sagittarum}43 ante promissam, ideo Аquod eum fuerat filius dehortatus, dicens ab Hercule et Megaram Аuxorem et ex ea filios interemptos, quod factum fuerat Iunonis Аinstinctu. unde iratus Hercules propter nuptias sibi denegatas, @1 Аeversa civitate, interemit Eurytum et Iolen sustulit. {43&7mille& pro Аmultis.}43 Р@@&7mille labores rege svb evrystheo& cuius asperrima Аimperia sustinuerat Hercules voluntate Iunonis: nam hoc est quod Аdicit 'fatis Iunonis', id est voluntate: {43vel certe responsis, quae Eurystheo Аin Herculem dederat. et quidam bono auspicio 'fatis Iunonis' positum Аvolunt, hoc est quam etiam Troiani gravem sustinent, ut dei iuventur Аexemplo, qui tametsi multis eius instinctu subiacuerit aerumnis, virtute Аtamen ad divinitatem pervenerit}43. Р@@&7nvbigenas& de Ixione et Nube procreatos Centauros, ut Аsuperius diximus. {43Pindarus %opsum, cum equas pasceret, Аincestasse eas, inde Centauros natos dicit.}43 Р@@&7hylaevmqve pholvmqve& Hylaeum Theseus interemit, АPholus vero Herculem suscepit hospitio eo tempore, quo ad ex-Аpugnandos Centauros esset profectus: Lucanus "hospes Аet Alcidae magni, Phole". unde apparet per poeticam licentiam Аnomina esse pro nominibus posita. {43alii Pholum non abhorrere a Аvera historia tradunt. Pholus enim dum miratur sagittas Herculis, Аquibus tot Centauros interfecerat, una ex illis in pedem eius decidit, Аcuius vulnere sanari non potuit.}43 &7cresia mactas prodigia& 'mactas' Аbene ad leonem, quem interemit, refertur: nam Cretensem taurum Аnon mactavit, sed {43cum eum}43 incolumem ad Eurystheum perduxi{43sse}43t, А{43ille eum licet flammas vomuisse dictus sit, inlectus pulchritudine, in АAtticam regionem reliquit. qui cum Marathonem vastaret, a Theseo Аpostea occisus est}43. uno tamen verbo utrumque saepe concluditur, Аaliquotiens una pars, ut "disce puer virtutem ex me Аverumque laborem, fortunam ex aliis". {43alii 'mactas' ad Cen-Аtauros sicut ad leonem referri volunt.}43 @1 Р@@&7nemeae svb rvpe& Nemea silva est vicina Thebis, in qua АHercules interemit leonem, {43qui Lunae filius et invulnerabilis dictus ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ иИЫВзГest}43. 'Nemeae' autem anapaestus est: nam et 'ne' et 'me' breves sunt. Р@@&7stygii tremvere lacvs& {43id est}43 inferni, quo tempore de-Аscendit ad rapiendum Cerberum. Р@@&7ossa svper recvbans& aut ad terrorem dictum est: aut Аcerte illud est quod etiam supra diximus, Cerberum esse Аterram, quae corpora sepulta consumit; nam inde Cerberus dictus Аest quasi $KREOBO/ROS&. alii pueriliter volunt a Cerbero Amphiarai Аossa consumi, qui hiatu terrae secundum Statium descendit ad in-Аferos. &7semesa& 'semensum' non dicimus, sicut nec 'ensum': nam А'esum' facit et 'comesum'. Р@@&7nec te vllae facies& 'facies', id est species, more suo: А{43vel periculorum vices multae, ut "nova mi facies" et А"quae scelerum facies": subauditur tamen 'terruere'}43. &7ipse А&7typhoevs& et hoc poetice; nam si interemit Centauros, quemadmodum Аetiam Gigantum interfuit proelio, qui ante innumeros annos fuisse Аdicuntur? {43ergo 'non terruit' pro 'non terreret' vel 'terruisset', ut sit А'nec te Typhoeus ipse terreret'.}43 Р@@&7non te rationis egentem& litotes figura; nam minus Аdixit et plus intellegimus: hoc enim dicit: prudentissimum te non Аcircumvenit Lernaeus anguis, id est hydra, turba capitum. et est Аtalis figura, qualis "munera nec sperno". {43aliis amphi-Аbolia videtur. [2nam]2 si ordinaveris 'non te Lernaeus turba capitum Аcircumstetit anguis', remanet 'rationis egentem', [2si 'non te rationis Аegentem']2 ordinaveris, remanet 'Lernaeus t. c. c. a.' et est: non eguisti Аratione cum te Lernaeus anguis circumstetit capitum turba. praeter haec Аquae Herculem hoc loco poeta fecisse memoravit, alia facta Herculis Аhaec sunt. superatus aper Erymanthius; post cerva; item Stymphalides @1 Аaves, quae alumnae Martis fuisse dicuntur, quae hoc periculum regio-Аnibus inrogabant, quod cum essent plurimae, volantes tantum plumarum Аde se emittebant, ut homines et animalia necarent, agros et semina Аomnia cooperirent. inde ovilia Elidensium regis, quae stercore anima-Аlium congesto pestilentiam tam suis quam vicinis regionibus creaverant, Аinmisso Alpheo flumine purgavit et regionibus salubritate reddita, ipsum Аregem negata sibi mercede interemit. inde equos Diomedis Thracis, Аqui humanis carnibus vescebantur, abduxit. inde ad Hippolytae cin-Аgulum petendum perrexit eamque ablato cingulo superavit. ad Geryonem Аautem, sicut iam supra dictum est, navi aenea navigavit Аtergo leonis velificans, ibique primum canem, Echidnae filium, peremit, Аdeinde Eurytiona pastorem, Martis filium, novissime Geryonem, cuius Аabduxit armenta. item ad Hesperidas perrexit, et Antaeum, filium АTerrae, victum luctatione necavit. inde in Aegypto Busiridem necavit, Аqui advenientes hospites immolare consueverat. post Prometheum, Iovis Аimperio in Caucaso monte religatum, occisa sagittis aquila liberavit. АAcheloum etiam fluvium, qui se propter Deianiram, Oenei filiam, cer-Аtando cum Hercule in formas varias commutabat, mutatum in taurum, Аavulso ab illo cornu, victoria cedere conpulit. post Lycum regem, qui, Аse apud inferos constituto, Megaram uxorem eius temptaverat, reversus Аperemit: propter cuius necem Iuno ei insaniam misit, ut uxorem neca-Аret ac filios. qui post, recepta sanitate, cum expiationem parricidii ab АApolline petisset nec ab eo responsa meruisset, ira concitus cortinam Аipsam et tripodem Apollinis sustulit: ob quod iratus Iuppiter eum АOmphalae servire praecepit. cuius finis humanitatis talis fuit. cum АDeianiram coniugem per fluvium, in quo Nessus Centaurus commean-Аtes transvehebat, etiam Hercules transvehere vellet, ausus est Nessus Аocculte Deianiram de stupro interpellare. quod cum Hercules agnovisset АNessum peremit. sed Nessus moriens Deianiram monuit, ut sanguinem Аsuum exceptum servaret, et si quando advertisset Herculem altera fe- @1 Аmina delectari, sanguine ipso vestem inlitam marito daret, per quam Аvindicari posset. sed Deianira cum audisset maritum Iolen, Euryti АOechaliensis amare filiam, vestem tinctam Nessi sanguine Lichae servo Аdedit ad eum perferendam. qui cum Herculi in Oeta occurrisset, munus Аuxoris tradidit. quam cum ille Iovi sacrificaturus induisset, tanto cor-Аporis ardore correptus est, ut non invento remedio pyram construi iube-Аret donatisque Philoctetae sagittis peteret ab eo ut cremaretur. quo Аfacto inter deos relatus est.}43 ЫВн@@{43&7salve& hic 'salve' sic dictum est ut alibi "sis felix". Аhic Divus Fidius solus dicitur, quod solus fidem fecit [2esse]2 se Iovis Аfilium.}43 &7vera iovis proles& nullus enim humano sanguine pro-Аcreatus tanta perficeret. Р@@&7dexter adi& id est propitius. &7pede secvndo& omine Аprospero. Р@@&7svper omnia caci& id est hoc factum laudant ultra omnia. Аet sic est dictum, ut "sed te super omnia dona unum Аoro". et bene, quantum ad ipsos pertinet, rem maiorem {43et sibi uti-Аliorem}43 servavere post omnia: {43quia ita saepe fit, ut ea quae in prae-Аsente aguntur, fabulis omnibus postea addantur, et quae experti erant, Аpotiora videantur ignotis, et fides habeatur illis quae audierant ex his Аquae viderant}43. ЫВ│@@&7obsitvs aevo& aetate involutus, ut {43Terentius ait}43 "annis Аpannisque obsitus". {43nonnulli 'obsitum' quasi insitum et obsessum Аet possessum tradunt.}43 ЫВ╢@@&7facilesqve ocvlos fert omnia circvm& physici dicunt Аex vino mobiliores oculos fieri: Plautus "faciles oculos habet", id Аest mobiles vino. {43hoc etiam Maecenas in symposio, ubi Vergilius et АHoratius interfuerunt, cum ex persona Messalae de vi vini loqueretur, @1 Аita: "ut idem umor ministrat faciles oculos, pulchriora reddit Аomnia et dulcis iuventae reducit bona".}43 Р@@&7capitvrqve locis& delectatur. {43&7capitvrqve locis]& nam Аuno loco diutius retinetur.}43 ЫВ╣@@&7romanae conditor arcis& conditor Pallantei, ubi nunc АPalatium est: quod non est re vera arx, sed tenet rerum omnium Аprincipatum. {43et hic subtiliter videtur significare Romam initium ab АEuandro ducere.}43 Р@@&7haec nemora indigenae favni& 'indigenae', id est inde Аgeniti, $A)UTO/XQONES.& et sciendum secundum Hesiodi theogoniam Аprimo deos genitos, inde hemitheos, post heroas, inde homines Аinnocentes, ultimos sceleratos: quem et hic nunc ordinem servat. А{43sane, sicut supra dictum est, Faunus Pici filius dicitur, qui Аa fando, quod futura praediceret, Faunus appellatus est: quorum etiam Аresponsa ferebantur. hic Faunus habuisse filiam dicitur %omam castita Аet disciplinis omnibus eruditam, quam quidam, quod nomine dici pro-Аhibitum fuerat, Bonam Deam appellatam volunt. hos Faunos etiam АFatuos dicunt, quod per stuporem divina pronuntient. quidam Faunum Аappellatum volunt eum quem nos propitium dicimus.}43 Р@@&7trvncis et dvro robore nati& hoc figmentum ortum Аest ex antiqua hominum habitatione, qui ante factas domos aut in Аcavis arboribus aut in speluncis manebant. qui cum exinde egrede-Аrentur aut suam educerent subolem, dicti sunt inde procreari. Р@@&7neqve cvltvs erat& id est nullam sui curam habebant. А{43alii ad animum referunt, ut Sallustius "indocti incultique". alii @1 А'[2quis neque]2 mos [2neque cultus erat]2' hoc est qui neque legibus aut Аimperio cuiusquam regebantur, quia mos est lex quaedam vivendi nullo Аvinculo adstricta, hoc est lex non scripta. sed hic 'cultum' legem, impe-Аrium dictum volunt. alii mores pro legibus, ut "moresque Аviris et moenia ponet" et "veterisque dei se more Аtenentem".}43 Р@@&7componere opes& reservare, ordinare. &7parcere parto& Аde die, inquit, vivebant nec inventa servabant. Р@@&7rami atqve asper victv venatvs alebat& cognato quo-Аdammodo victu alebantur, aut venatu montium aut arborum ramis: А{43hinc enim ali debebant ex arboribus nati}43. Р@@{43&7primvs& quasi et alius venerit e caelo; sed primus in Italiam Аvenit.}43 &7ab aetherio venit satvrnvs olympo& hoc dicit secundum Аpoeticum morem; nam Saturnus rex fuit Cretae, quem Iuppiter filius Аbello pepulit. hic fugiens ab Iano {43rege, qui urbem habuit, ubi nunc АIaniculum,}43 est susceptus, qui regnabat in Italia. quem cum docuis-Аset usum vinearum et falcis {43et humaniorem victum}43, in partem est Аadmissus imperii et sibi oppidum fecit {43sub clivo Capitolino, ubi nunc Аeius aedes videtur. qui}43 postea suum repetivit imperium. {43ex hoc et ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ иИЫВ┐ИЙSaturnalia, ut essent memorialia vitae quam Saturnus docuerat: qua Аdie simili et promiscuo victu utuntur servi et liberi. ideo autem in Аaede ipsius Saturni aerarium, quod ibi potissimum pecunia servaretur, Аeo quod illi maxime credatur.}43 ЫВ┴@@&7is genvs indocile& pro 'indoctum': nam 'indocile' est Аquod penitus non potest discere, 'indoctum' quod nondum didicit. Аhos autem dicit esse conpositos, unde apparet quia 'indocile' dixit Аpro 'indoctum'. hoc autem est quod dicit Cicero in primo rheto-Аricorum, feros adhuc homines magni cuiusdam viri oratione con-Аpositos. @1 Р@@&7legesqve dedit& atqui dixit "haud vinclo Аnec legibus aequam"; sed intellegimus Saturnum dedisse leges, Аquibus adeo obtemperaverunt, ut iam ita per naturam sine legibus Аviverent. {43hunc sane deum et leges recipere et legibus praeesse docet Аantiquitas; nam ideo et acceptae a populo leges in aerario claudebantur, Аquoniam aerarium Saturno dicatum erat, ut hodieque aerarium Saturni Аdicitur.}43 &7lativmqve vocari malvit& bene 'maluit': nam et Satur-Аnia dicta est, ut "et nomen posuit Saturnia tellus". et АVergilius Latium vult dici, quod illic Saturnus latuit {43fugiens Iovem}43. А{43fabula nota est, quod Saturnus filios suos de Ope genitos voraverit, Аcum audisset a filio se regno esse pellendum, et quod ei uxor nato Iove Аlapidem pro infante obtulerit devorandum.}43 Varro autem Latium dici Аputat, quod latet Italia inter praecipitia Alpium et Apennini. {43qui-Аdam ferunt a Latino dictum Latium, alii ipsum Latinum a Latio.}43 ЫВ┼@@&7sic placida popvlos in pace regebat& ut merito aurea Аsaecula crederentur. Р@@&7decolor aetas& vitiosa, {43quae decoloraret veteres mores:}43 Аin omni enim vitioso corpore inest pessimus color. et adludit ad Аnaturam metalli, quam cernimus discolorem: nec inmerito; supra Аenim dixerat 'aurea saecula', ideo nunc dixit 'aetas decolor', {43id est Аaurea et ferrea, sicuti Hesiodus dicit. sane 'decolor aetas' quis ante hunc?}43. ЫВ╚@@&7tvnc manvs avsoniae& omnes terrae habitatores aut in-Аdigenae sunt aut advenae aut convenae. indigenae sunt inde geniti, Аut de Faunis dixit: advenae de uno loco venientes, ut Satur-Аnus: convenae de diversis, ut Ausones et Sicani: {43quamvis quidam АAusones cognominatos ab Ausone, Vlixis et Circes filio, dicant}43. Sicani Аautem secundum non nullos populi sunt Hispaniae, a fluvio Sicori Аdicti: Lucanus "Hesperios inter Sicoris non ultimus Аamnis". hi duce Siculo venerunt ad Italiam et eam tenuerunt ex- @1 Аclusis Aboriginibus. mox ipsi pulsi ab illis quos ante pepulerant, Аinsulam vicinam Italiae occupaverunt et eam Sicaniam a gentis no-Аmine, Siciliam vero a ducis nomine dixerunt: quamquam Thucydides Аdicat de Sicilia Italum regem venisse et ab eo esse Italiam appel-Аlatam. {43alii sic distinguunt 'Sicanae' et subiungunt 'saepius et nomen Аposuit Saturnia tellus': semel enim Sicani ex Hispania in Italiam Аvenisse dicuntur. at Italia plura nomina habuit, dicta est enim Hespe-Аria, Ausonia, Saturnia, Italia.}43 ЫВ╩@@&7inmani corpore thybris& hic Tuscorum rex fuit, qui Аiuxta hunc fluvium pugnans cecidit et ei nomen inposuit: {43vel ut Аquidam volunt a Glauco, Minois regis filio, occisus est}43. alii volunt Аistum ipsum regem latrocinatum esse circa huius fluminis ripas et Аtranseuntibus crebras iniurias intulisse, unde Thybris quasi $U(/BRIS Аdictus est $A)PO\ TH=S U(/BREWS&, id est ab iniuria: nam amabant maiores Аubi aspiratio erat $*Q& ponere. {43alii Tiberim, Iani et Camasenae filium, Аibi in bello perisse tradunt. Varro Tiberim a Thebri quodam vel a * * * Аqui ibi perierit, dictum tradit.}43 alii, ut supra diximus, Аvolunt eos qui de Sicilia venerunt, Thybrin dixisse ad similitudinem Аfossae Syracusanae, quam fecerunt per iniuriam Afri et Athenien-Аses iuxta civitatis murum: nam quod Livius dicit, ab Albano Аrege Tiberino Thybrin dictum, non procedit ideo, quia etiam ante АAlbam Thybris dictus invenitur. {43sed hic Alexandrum sequitur, qui Аdicit Tiberinum, Capeti filium, venantem in hunc fluvium cecidisse et Аfluvio nomen dedisse: nam et a pontificibus indigitari solet.}43 Р@@{43&7post itali& etiam Euander se Italum dicit.}43 Р@@&7albvla nomen& antiquum hoc nomen a colore habuit. Р@@&7me pvlsvm patria& aut, ut diximus supra, propter @1 Аparricidium: aut certe oraculorum necessitate conpulsum. &7pela-А&7giqve extrema& {43id est aut}43 per extrema pelagi actum: aut, ut dicit АDonatus, per pelagus extrema sequentem, ut 'pelagi' adverbium Аsit. {43&7pelagiqve extrema]& pro 'in pelago', aut pelagi pericula.}43 Р@@&7fortvna omnipotens et inelvctabile fatvm& secundum Аstoicos locutus est, qui nasci et mori fatis dant, media omnia for-Аtunae: nam vitae humanae incerta sunt omnia. unde et miscuit, ut Аquasi plenum ostenderet dogma: nam nihil tam contrarium est fato Аquam casus; sed secundum stoicos dixit. {43alii 'fortuna omnipotens' Аpropter fugam et exilium, 'ineluctabile fatum' idcirco, ut se sceleris et Аparricidii crimine purgaret.}43 Р@@&7egere& coegerunt, ut quasi ostendat invitum. Р@@&7carmentis nymphae monita& matris eius, {43quae Nicostrate Аdicta est, sed ideo Carmentis appellata a suis, quod divinatione fata Аcaneret: nam antique vates carmentes dicebantur, unde etiam librarios Аqui eorum dicta perscriberent, carmentarios nuncupatos. alii huius Аcomites Porrimam et Postvertam tradunt, quia vatibus et praeterita et Аfutura sunt nota. alii etiam Tiburtem dictam.}43 'nymphae' autem Аmaritae dicit: nam graece sponsa $NU/MFH& dicitur. haec autem non Аvere nympha fuit, sed vaticinatrix. {43alii nympham ideo dictam, quo-Аniam qui res Arcadum scripserunt, tradunt sex feminas ibi fuisse quae Аnymphae vocarentur, in quis et Carmentem: proprio ergo vocabulo, non Аepitheto poetico usus est.}43 &7avctor& scilicet oraculorum. Р@@&7monstrat et aram& {43aut}43 quam {43Euander}43 matri fecit ex-Аtinctae: {43aut 'aram' pro monumento: aut ideo aram, quia ibi sepulta Аest et post excessum dea credita}43. est autem iuxta portam, quae primo @1 Аa Carmente Carmentalis dicta est, post scelerata a Fabiis CCCVI, Аqui per ipsam in bellum profecti, non sunt reversi. &7vatis fati-А&7dicae& bene addidit 'fatidicae': nam vatem et poetam possumus in-Аtellegere, unde solum plenum non erat. ergo tale est ut illud in АSallustio "in tugurio mulieris ancillae", non quia mulieris statim Аet ancillae, si autem ancillae statim et mulieris. ЫВ╘@@&7qvae prima& quia postea etiam sibylla dixit. Р@@&7nobile pallantevm& futurum scilicet, sicut et Aeneadas: А{43ad sequens enim Romanorum retulit tempus}43. Р@@&7asylvm retvlit& postquam Hercules migravit e terris, Аnepotes eius timentes insidias eorum quos avus adflixerat, Athenis Аsibi primi asylum, hoc est templum misericordiae, collocarunt unde Аnullus posset abduci, quod etiam Statius dicit, ut "Herculeos fama Аest fundasse nepotes". ideo ergo ait 'quod Romulus acer asylum Аretulit', hoc est fecit ad imitationem Atheniensis asyli: quod ideo АRomulus fecit, ut haberet advenas plures cum quibus conderet Ro-Аmam. {43ergo 'retulit' aut restituit aut nominavit.}43 Iuvenalis А"et tamen ut longe repetas longeque revolvas nomen, ab Аinfami gentem deducis asylo". {43sane hoc non ad Euandri perso-Аnam adplicatur, quod ipse Aeneae retulerit.}43 Р@@&7gelida monstrat svb rvpe lvpercal& sub monte Pa-Аlatino est quaedam spelunca, in qua de capro luebatur, id est sacri-Аficabatur: unde et lupercal non nulli dictum putant. alii quod illic Аlupa Remum et Romulum nutrierit: alii, quod et Vergilius, locum Аesse hunc sacratum Pani, deo Arcadiae, cui etiam mons Lycaeus Аin Arcadia consecratus est. et dictus Lycaeus, quod lupos non sinat Аin oves saevire. ergo ideo et Euander deo gentis suae sacravit Аlocum et nominavit lupercal, quod praesidio ipsius numinis lupi a Аpecudibus arcerentur. {43sunt qui dicant hunc $*PA=NA E)NUA/LION,& deum @1 Аbellicosum: alii Liberum patrem, eo quod capro ei fit divina res, qui Аest hostia Liberi propria. in huius similitudinem intecti cultores eius: Аcui lupercalia instituta sunt, quia deus pastoralis est. nam Remum et АRomulum ante urbem conditam lupercalia celebrasse eo quod quodam ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ иИЫВ╫ИОtempore nuntiatum illis sit latrones pecus illorum abigere: illos togis Аpositis cucurrisse caesisque obviis pecus recuperasse: id in morem ver-Аsum, ut hodieque nudi currant. non nulli propter sterilitatem hoc sa-Аcrum dicunt a Romulo constitutum, ideoque et puellae de loro capri Аcaeduntur, ut careant sterilitate et fecundae sint: nam pellem ipsam Аcapri veteres februm vocabant.}43 Р@@&7parrhasio dictvm panos de more lycaei& ordo est: Аmonstrat lupercal Panos Lycaei, dictum de more Parrhasio, id est Аostendit lupercal Panos Lycaei, dicatum ex more Arcadico: nam АParrhasia Arcadia est. &7dictvm& dicatum, consecratum. &7panos А&7lycaei& 'huius Panos' genetivus est Graecus, et 'Panos Lycaei' sic Аdictum est, ut 'Iovis Olympi', 'Apollinis Delphorum'. Р@@&7sacri monstrat nemvs argileti& 'sacri' execrabilis. sane АArgiletum, quasi argilletum, multi volunt a pingui terra; alii a fa-Аbula. nam Euander Argum quendam suscepit hospitio. qui cum Аde eius cogitaret interitu, ut ipse regnaret, Euandro hoc non sen-Аtiente socii intellexerunt et Argum necarunt: cui Euander et sepul-Аchrum fecit et locum sacravit, non quod ille merebatur, sed hospi-Аtalitatis causa. bene autem in hac re Euander inmoratur et docet Аcausas, ne apud hospitem veniat in suspitionem. ergo Argiletum Аab Argo illic sacrato et sepulto. {43alii Argum occisum dicunt ab ipso АEuandro, auxiliante sibi Hercule, quod is ex hospite factus esset ini-Аmicus. alii Danaen cum duobus filiis Argo et Argeo, quos de Phineo Аhabuit, venisse in Italiam et locum ubi nunc Roma est tenuisse, ibique АArgum Aboriginum insidiis interfectum loco nomen dedisse. alii Ar-Аgiletanam portam appellari, quod eam Cassius Argillus sive fecerit sive Аrefecerit: [2vel]2 quod ibi Cassius Argillus bello Punico primo sit inter- @1 Аfectus ob turbulentam et seditiosam naturam. alii quod Argillus senator Аpost Cannense proelium suaserit a Poenis pacem postulari, ideo in se-Аnatu carptum domumque eius dirutam et locum Argiletum appellatum. Аquidam dicunt cum Capitolii, ubi nunc est, fundamenta iacerentur, Аcaput humanum quod Oli diceretur, inventum: quo omine sollicitatos Аconditores misisse ad Tusciam ad aruspicem illius temporis nominatum, Аqui iam indicaverat Argo filio suo, tributum fataliter esse, ut is locus Аorbi imperitaret, in quo illud caput esset inventum. obvii igitur Argo Аhi qui missi erant ubinam esset pater interrogaverunt. qui cognita Аcausa itineris eorum, omne responsum patris prodidit monuitque ut Аcaverent, ne ab eo interrogatione deciperentur. sed cum legati ad eum Аpervenissent et de significatione inventi capitis quaererent, volens ille Аdominatum orbis patriae suae potius adscribere, interrogavit, anne hic, Аsuum locum ostendens, invenissent. illis negantibus suspicatus proditum Аesse responsum, quaesivit an quemquam obvium habuissent. illis simpli-Аciter confitentibus occurrisse sibi iuvenem, tunc aruspex conscenso equo Аsecutus Argum occidit eo loco, ubi nunc Roma est, a cuius caede Ar-Аgiletum. quamvis haec historia etiam de alio nomine saepe celebrata sit.}43 Р@@&7testatvr locvm& iurat non sua culpa iura hospitii esse Аviolata. {43&7testatvrqve locvm]& vel in testimonium ducit nomen loci, vel Аdetestatur.}43 Р@@{43&7tarpeiam sedem& prolepsis: duo haec enim nomina postea Аmonti indita sunt.}43 Р@@&7avrea nvnc& 'nunc' ad utrumque pertinet, et ad 'aurea' Аet ad 'Tarpeiam sedem': nam Tarpeia sedes dicta est a Tarpeia Аvirgine. cum enim Romulus contra Sabinos bella tractaret et Tar-Аpeio cuidam dedisset arcem tuendam, filia eius Tarpeia aquatum Аprofecta in hostes incidit. quam cum hortarentur ad proditionem А{43arcis}43, illa pro praemio poposcit ornatum manuum sinistrarum, id Аest armillas. facta itaque arcis proditione hostes ingeniosa morte Аpromissa solverunt: nam scuta, id est sinistrarum ornatum, super Аillam iacientes eam luce privarunt. quae illic sepulta Tarpeiae sedi Аnomen inposuit. @1 Р@@&7religio& id est metus, ab eo quod mentem religet dicta Аreligio. Р@@&7dira& magna, {43admirabilis,}43 ut "an sua cuique Аdeus fit dira cupido?" {43&7saxvm& sic appellatur Capitolium.}43 Р@@&7hoc nemvs& bene ubique 'nemus' dixit: nam tunc aedificia Аnon erant. Р@@{43&7qvis devs& dubitando 'quis deus' adfirmat deum esse.}43 А&7ipsvm credvnt se vidisse iovem& in hoc scilicet nemore. sane ad Аillud adludit quod primi dicuntur Iovi templa {43et rem divinam}43 fecisse А-{43Aeacus enim primus in Arcadia templum Iovi constituisse dicitur}43_ Аnec enim longe sunt a Iove Olympico: unde eos dicit Iovem vidisse, Аet quod ipsi sunt $PROSE/LHNOI,& ut {43ait}43 Statius "Arcades astris luna-Аque priores": licet dicat Sallustius Cretenses primos invenisse reli-Аgionem, unde apud eos natus fingitur Iuppiter. ЫВт@@&7aegida concvteret& hic distinguendum: nam aegida, id Аest pellem Amaltheae caprae, a qua nutritus est, in sinistra Iuppiter Аtenet. {43sane Graeci poetae turbines et procellas $KATAIGI/DAS& appellant, Аquod haec mota faciat tempestates. ergo 'nigrantem' tempestatem com-Аmoventem.}43 &7dextra nimbosqve cieret& et de dextera fulmina com-Аmoveret: nam modo nimbos pro fulminibus posuit, quae de dextera Аiacit. aegidis autem concussio commovet pluvias. {43ergo 'concuteret Аaegida atque per eam nimbos moveret'.}43 Р@@&7disiectis oppida mvris& unum Iani, aliud Saturni, iam Аtunc vetusta. Р@@&7monvmenta virorvm& hoc sermone ostendit etiam Satur-Аnum virum fuisse. Р@@{43&7ianvs pater& Ianus in Ianiculo habitavit. qui quod una navi @1 Аexul venit, in pecunia eius ex una parte Iani caput, ex altera navis Аsignata est.}43 ЫВч@@{43&7dictis& dubium est, nomen sit 'dictis', an participium.}43 Р@@&7passimqve armenta videbant& quae post mortem Caci Аpassim nullo timore vagabantur. Р@@&7romanoqve foro& Romanum forum est ubi nunc rostra Аsunt. {43sed et hic prolepsin fecit: nam postea sic dictum est.}43 &7lavtis А&7mvgire carinis& carinae sunt aedificia facta in carinarum modum, Аquae erant circa templum Telluris. lautas autem dixit aut propter Аelegantiam aedificiorum, aut propter Augustum, qui natus est in Аcuriis veteribus et nutritus in lautis carinis. {43alii dicunt carinas mon-Аtem nominatum, quod ager suburbanus ante portas carus erat. alii Аlauta loca legatorum, quae in ea regione instructa accipere consuerant. Аalii quod ibi Sabini nobiles habitaverint, quorum genus invidere et cari-Аnare solebat. carinare autem est obtrectare: Ennius "contra carinan-Аtes verba atque obscena profatus", alibi "neque me decet hanc Аcarinantibus edere chartis". alii quod Romani Sabinis instantibus Аfugientes, eruptione aquae ferventis et ipsi liberati et hostes ab insequendo Аrepressi [2sint. aut]2 quia calida aqua lavandis vulneribus apta fuit, Аlocus lautulus appellatus est.}43 ЫВы@@{43&7victor alcides svbiit& hic ius pontificale quibusdam videtur Аsubtiliter tangere: domus enim, in qua pontifex habitat, regia dicitur, Аquod in ea rex sacrificulus habitare consuesset, sicut flaminia domus, Аin qua flamen habitat, dicebatur: quod hic ostendit ex persona Euandri, Аquem facit orantem ut Aeneas suam ingrederetur domum, non utique Аprofanam, sed sacratam, scilicet quae fuerit hospitium Herculis, illis Аversibus 'haec, inquit, limina victor Alcides subiit, haec illum regia Аcepit'. quem etiam honore divinae dignationis sociat adiciens 'aude Аhospes contemnere opes et te quoque dignum finge deo': haec enim di- @1 Аcendo quid aliud agit, quam ut sacratae religionis usum tribuat antisti А* * * divina communia, utpote quem etiam pontificali honore nuncupaverat, Аdicens 'maxime Teucrorum ductor': neque enim quia ductor eo Аmaximus, sed quia maximus eo * * * omnia. regiae autem verius meminit Аdicendo 'tecta subibant pauperis Euandri' [2et]2 'Romanoque foro': quis Аenim ignorat regiam, ubi Numa habitaverit, in radicibus Palatii fini-Аbusque Romani fori esse?}43 &7victor alcides svbiit &$EU)SUMBO/LWS, Аid est bonum Aeneae omen ostenditur: {43Varro enim divinarum libro АIV. Victorem Herculem putat dictum, quod omne genus animalium dein-Аceps vicerit. sed Romae Victoris Herculis aedes duae sunt, una ad Аportam trigeminam, alia ad forum boarium: cuius commenti causa haec ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ иИЫВыИХexponitur. Marcus Octavius Hersennus in prima adulescentia tibicen, Аpostquam arti suae diffisus est, mercaturam instituit. bene re gesta Аdecimam Herculi dicavit. postea cum navigans hoc idem ageret, a prae-Аdonibus circumventus fortissime pugnavit et victor recessit. quem in Аsomnis Hercules docuit sua opera servatum. cui Octavius, impetrato Аa magistratibus loco, aedem cum signo sacravit et Victorem incisis lit-Аteris appellavit. ergo Vergilium non tantum ad victoriam praesentem Аvictorem dixisse, sed occulte perpetuo eius epitheto usum debemus acci-Аpere, quippe quem Romae sub hoc nomine sacratum coli videbat; nam Аsupra ait "taurosque hac victor agebat", cum de pugna eius Аalia loqueretur. sane hic 'subiit' iuxta usum praesentem accusativo Аiunxit, cum antiquo more alibi dativo iunxerit, ut "progressi Аsubeunt luco". &7cepit& mire dixit, ut alibi "nec te Troia Аcapit".}43 Р@@&7avde hospes contemnere opes& bene 'aude', quasi rem Аarduam et difficilem. {43&7avde hospes contemnere opes& ideo dixit 'aude', Аtamquam virtute opus sit animi et ad expellendum amorem divitiarum.}43 @1 А&7dignvm finge deo& compone te {43et forma}43 in similitudinem numi-Аnis: {43quod iuxta sectam cynicam hospes Herculis suadet. sane quidam А'deo' pro inmortalitate dictum volunt}43. Р@@&7non asper& non aspernator, id est fastidiosus. Р@@&7angvsti svpter fastigia tecti ingentem aenean dvxit& Аex contrarietate quaesitus ornatus, ait enim 'angusti tecti supter Аfastigia ingentem Aenean duxit'. ЫВЁ@@{43&7effvltvm& sicut supra dictum est, apud veteres dicebatur, Аsuper quod unusquisque iacuisset.}43 &7pelle libystidis vrsae& species Аpro genere: nam cuiuslibet ferae possumus accipere. ЫВЄ@@&7exterrita mater& ideo territa, quia mater. Р@@{43&7tvmvltv& ut 'Gallicus tumultus'.}43 ЫВї@@{43&7dictis divinvm adspirat amorem& id est dictis suis addit venu-Аstatem, ut amabiliter eius audiatur oratio.}43 &7dictis divinvm inspi-А&7rat amorem& petitura pro filio de adulterio procreato orationem Аsuam ingenti arte conposuit: quod etiam Vulcanus ipse testatur, Аdicens 'quid causas petis ex alto?' non enim aperta est eius Аpetitio, sed longo prooemio perversam amore mariti circumvenit Аmentem. ergo quaestionem hanc quae nascitur ex petitione Veneris Аinpudica, solvimus his modis: primo quod Vulcanum amore circum-Аvenit, {43nam et post completam orationem statim eum complectitur et Аmolli amplexu fovet}43: deinde quod nacta est occasionem eius temporis Аquo Marti arma faciebat, quem fuisse sciebat adulterum: per quod Аdatur intellegi Vulcanum iam omnem suspitionem et iram quam Аhabuit circa Venerem, deposuisse, adeo ut arma etiam ipsi fabri-Аcaret adultero. praeterea Vulcanum uxorium fuisse testatur et ipse АVergilius dicens "tum pater aeterno fatur devinctus @1 Аamore", et Statius ubi Martem Venus adloquitur, ut "at non eadem АVulcania nobis obsequia, et laesi servit tamen ira mariti". Аnam quod dicit Donatus potuisse fieri ut cum Anchisa concumberet АVenus, ante quam Vulcano nuberet, non procedit: constat enim a Аprincipio Venerem uxorem fuisse Vulcani. {43sane 'divinum' $QEI=ON Аdebemus accipere.}43 Р@@{43&7dvm bello argolici& 'dum' pro 'quam diu'. sane haec oratio Аrhetorica suasio est. nam principium a verecundia sumpsit; dicendo Аenim numquam se molestam antea fuisse, ostendit se inpetrare debere, Аpraesertim ex eo quod non timuerit petere. 'nunc Iovis imperio Rutu-Аlorum constitit oris, ergo eadem supplex venio': haec non tantum ro-Аgandi, sed etiam inpetrandi vim habent. verso tamen ordine: nam Аprimo arma petit, deinde adiuvat exemplo dicendo 'te filia Nerei' etc., Аdeinde causam 'aspice qui coeant populi'; ipsum enim 'populi' multi-Аtudinem significat, et quasi non inpugnet, sed inpugnetur Aeneas, ita Аpathos fecit dicens 'in me excidiumque meorum': nam quod a principio Аarma petit haec ratio est, quod rem nec magnam nec difficilem Vulcano Аpetebat. ideo et statim posuit; nam ubi maius aliquid est, ante causa Аdicenda est, ut praemollitis animis, tunc quod petitur suggeratur.}43 Р@@&7debita& fataliter ad exitium destinata. {43&7casvrasqve ini-А&7micis ignibvs arces& causa cur non petierit.}43 Р@@&7miseris& atqui honestum est miseris subvenire; sed hoc Аdicit: cur te fatigarem pro hominibus fati necessitate perituris? А{43&7arma rogavi& argute hic in principio arma nominat, ut iam intellegatur Аquid petitura sit.}43 Р@@{43&7artis opisqve tvae& duo duobus reddit, [2auxilium]2 'opis', arma А[2'artis']2: aut certe idem valet 'opis' quod 'artis'; hinc opifices.}43 @1 Р@@{43&7incassvmve tvos& ordo est: tuosve labores incassum exercere Аvolui.}43 Р@@&7priami deberem plvrima natis& scimus quod Paridi tan-Аtum debuit, sed hoc velat aliarum commemoratione personarum, ne Аex turpi causa Paridi debuisse videatur. {43simul et, ut quidam tradunt, Аpulchritudinis suae Vulcanum admonet, hoc est 'formae iudicio Iovis Аconiugem vici'.}43 Р@@&7aeneae flevissem saepe laborem& bene post Pergama, Аpost Troianos, post Priami liberos cum excusatione fit Aeneae com-Аmemoratio; dicit enim se eius infelicitate commotam: {43ut illud causas Аhabeat, hoc miseratione consistat}43. Р@@{43&7nvnc]& id est 'nunc vero'. et subdistingue: nunc autem, Iovis Аimperio.}43 &7iovis imperio& ne videretur inpudens, si aliena regna Аdeposceret. et hoc latenter dicere videtur: fave huic cui etiam Iup-Аpiter favet. Р@@&7eadem& quae tunc scilicet silui, {43quae nihil petii}43. {43&7sanctvm А&7mihi nvmen& si 'sanctum' simpliciter accipiatur, leve est. 'numen' ergo А'sanctum' ut 'leges sanctas' dicimus, id est firmas, a sanciendo.}43 Р@@&7arma rogo& hic distinguendum, ut cui petat, non dicat, Аsed relinquat intellegi, {43ne foede apud maritum et amorem suum circa АAnchisen memoret et susceptum de adulterio filium}43. &7genetrix nato. А&7te filia neri& {43hoc est, soles hoc praestare matribus. et dicit}43 Theti-Аdem, quae Achilli arma inpetravit. et bonis utitur comparationibus Аdicendo 'filia Neri', cum ipsa Iovis sit filia, item 'uxor Tithonia', Аcum sit ipsa Vulcani. 'Neri' autem pro 'Nerei': omnia enim quae Аin 'eus' exeunt hodie apud maiores in 'es' exibant, ut 'Nereus АNeres, Tydeus Tydes', et genetivum in 'is' mittebant, 'Tydis Ne-Аris'. sed quia plerumque 's' {43supra}43 in latinitate detrahitur, rema- @1 Аnebat 'i'. hinc est 'filia Neri', "inmitis Achilli", item in АSallustio "ad bellum Persi Macedonicum". sic Asper. Р@@&7tithonia conivnx& Aurora pro Memnone. Р@@{43&7aspice qvi coeant popvli &$TO\ AI)/TION,& ut praesentem ostenderet Аnecessitatem. dicendo autem 'populi' phantasiam fecit.}43 &7clavsis fer-А&7rvm acvant portis& {43ut ostenderet festinationem:}43 dixit enim superius А"quinque adeo magnae positis incudibus urbes Аtela novant". &7in me& artificiose arma petit etiam sibi profutura; А{43nisi enim subvenis, iterum vulnerabor;}43 nam a Graecis fuerat vulnerata, Аunde est "equidem credo mea vulnera restant". ЫГД@@&7cvnctantem& scilicet de promissione, quam rem per am-Аplexum suum inmisso amore persolvit. Р@@&7accepit solitam flammam& {43vel quasi maritus; vel}43 adludit Аad rem naturalem: namque ideo Vulcanus maritus fingitur Veneris, Аquod Venerium officium non nisi calore consistit, unde est "frigi-Аdus in Venerem senior". Р@@&7labefacta per ossa& si ossa labefecit, quanto magis Аanimum? Р@@&7atqve olim& fere, ut solet; nam non est adverbium temporis. Р@@&7ignea rima micans& id est fulmen, cuius naturam expressit; Аnamque nubes vento coactae plerumque rumpuntur et ex se fulmen Аemittunt. {43quamvis philosophi fulgura et tonitrua simul exprimi dicant, Аsed illud celerius videri, quia clarum est, tonitrua autem ad aures tar-Аdius pervenire. alii 'rima micans' fulgetram dicunt: et hoc ad veloci-Аtatem amoris, qui momento Vulcanum percussit.}43 Р@@&7formae conscia conivnx& intellexit se dolis et pulchri-Аtudine pervertisse mentem mariti. {43alii duabus rebus Venerem volunt Аmaritum adgressam, dolis et pulchritudine: et volunt melius 'dolis [et @1 Аformae] conscia', quam 'laeta', et 'formae' melius dativo casu quam Аgenetivo.}43 Р@@&7devinctvs& hoc sermone ostendit eum posse cuncta con-Аcedere. Р@@{43&7ex alto &%mirum et hoc libenter et olim de promittentis.}43 ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ иИЫГЛВ&7ex alto& argumentatione longe repetita. {43est autem de usu dictum: АCicero primo libro ad Brutum "si Pompeius non ex alto peteret Аet multis verbis me iam hortaretur".}43 ЫГН@@{43&7tvm qvoqve& sicut nunc. et 'tum quoque' bis audiendum. А&7tevcros armare fvisset& per 'Teucros' Aenean debemus accipere, quia АVenus ante ait 'arma rogo' et subiungendo 'genetrix' et rel. per simi-Аlitudinem significat Aenean. ergo poeta aliud dicendo aliud dedit in-Аtellegi. sane 'fuisset', in proximo repetitum, decorem addidit.}43 Р@@{43&7nec pater omnipotens& notandum quod hic Iovem a fatis se-Аparat, cum alibi iungat, ut "sic fata deum rex sortitur". Аsed hanc imminentium malorum dilationem Etrusci libri primo loco a АIove dicunt posse impetrari, post a fatis: unde et hic ait 'nec pater Аomnipotens, nec fata vetabant'.}43 &7nec fata vetabant stare& atqui Аsupra ait 'debita'. sed sciendum secundum aruspicinae libros et Аsacra Acheruntia, quae Tages conposuisse dicitur, fata decem annis Аquadam ratione differri: quod nunc dicit Vulcanus potuisse fieri. Аergo non est contrarium; nam fata differuntur tantum, numquam Аpenitus inmutantur: quod etiam Iuno dicit "atque inmota Аmanet fatis Lavinia coniunx; at trahere atque moras tan-Аtis licet addere rebus". ЫГР@@&7si bellare paras& quia dixerat 'in me excidiumque meo- @1 Аrum'. {43quidam hunc sensum illi iungunt 'absiste precando viribus in-Аdubitare tuis': cetera enim per parenthesin dicta sunt.}43 Р@@&7possvm promittere cvrae& quicquid {43in me}43 curae est, id Аest officii et sollicitudinis. Р@@&7liqvido electro& {43aut liquefacto, aut}43 puro. et secundum АPlinium in naturali historia tria sunt electri genera; Аunum ex arboribus, quod sucinum dicitur; aliud, quod naturaliter Аinvenitur; tertium, quod fit de tribus partibus auri et una argenti: Аquas partes etiam si naturale solvas, invenies. unde errant qui Аdicunt melius esse naturale. electri autem natura probatur veneno, Аquo recepto et stridorem emittit et varios ad iridis similitudinem Аreddit colores. {43et ad lumina in convivio clarius auro et argento lucet.}43 Р@@{43&7animaeqve valent& fabrica Vulcani duobus constat, ventis et Аigne; hic ergo 'animae' pro spiritu, quo fabriles folles inflari solent.}43 А&7animae& venti, $A)PO\ TW=N A)NE/MWN&: Horatius "inpellunt animae lin-Аtea Thraciae": unde et 'anima' dicitur, quae secundum aliquos Аventus est, ut "atque in ventos vita recessit". &7pre-А&7cando viribvs indvbitare tvis& id est dubitare, nam 'in' vacat. Аet hoc dicit: precum nimietas postulationis significat dubitationem. А{43sane 'indubitare' quis ante hunc?}43 Р@@{43&7ea verba locvtvs& quidam humiliter dictum accipiunt.}43 ЫГЦ@@&7conivgis infvsvs gremio& hoc est ante concubuit et sic Аquievit. Probus vero et Carminius propter sensum cacenphaton А'infusum' legunt, ut sit sensus: dormiit cum coniuge dormiente, Аid est petiit soporem, infusum etiam coniugis gremio. {43alii 'infusus' @1 Аlegunt, ut significetur coisse illos et sic sopitos, et volunt esse emphasin Аcoitus: nam 'infusum gremio soporem' nihil esse dicunt. multi autem Аcacenphaton accipiunt, ne duo epitheta videantur, 'placidum' et 'infusum'. Аalii figurate accipiunt 'placidum per membra' pro eo quod est placidum Аmembris. &7per membra& potest ambiguum videri, Vulcani an Veneris.}43 ЫГШ@@&7cvrricvlo& tempore modo; alias loco, alias officio. {43Cicero Аin Oratore pro loci spatio "haec sunt curricula ac spatia Аmultiplicium variorumque verborum". et multi sic distinguunt А'inde ubi prima quies_medio iam noctis abactae curriculo expulerat Аsomnum_cum femina primum, cui tolerare colo vitam tenuique Mi-Аnerva impositum'; nam 'quies curriculo expulerat somnum' aut paene Аnihil est_quid enim est quies nisi somnus?_aut ut sit aliquid, Аnon est abstemia matrona illa, cum surgit quiete satiata maxime. 'cui Аtolerare colo vitam tenuique Minerva inpositum' et hic distinguitur; Аquid enim est 'inpositum cinerem'? cum illud sit pulchrius: cui casti-Аtas inposuit lanificio tolerare vitam, ut sequatur 'cinerem et sopitos Аsuscitat ignes', ut alibi "et sopitas ignibus aras excitat".}43 Р@@&7colo& hunc sequimur: nam 'huius coli' dicimus, non ut АStatius 'huius colus'. &7tenviqve minerva& non filo tenui, {43id est Аsubtili artificio}43; sed parvo pretio lanificii, {43id est tenuiter et exiliter Аvictum praebente}43. et alii hic distinguunt et subaudiunt 'mos est' Аaut 'placet', ut sit sensus 'cui tolerare colo vitam tenuique Minerva Аmos est' vel 'placet' et sic inferunt 'inpositum cinerem et sopitos Аsuscitat ignes', ut e contra Horatius "incedis per ignes suppo-Аsitos cineri doloso". alii sic legunt 'tenuique Minerva inpositum', А{43quasi fato datum,}43 id est cui haec est necessitas fataliter data. ЫГЫ@@&7noctem addens operi& per transitum ostendit noctem Аesse partem diei. @1 Р@@&7exercet penso& fatigat: Terentius "primo haec vitam Аparce ac duriter agebat". hinc ergo traxit Vergilius ut diceret А'castum ut servare cubile coniugis', {43id est ne cogatur propter pauper-Аtatem pudorem deserere}43. ЫГЮ@@&7ignipotens& Vulcanus, ut diximus, ignis est, et Аdictus Vulcanus quasi Volicanus, quod per aerem volet; ignis enim Аe nubibus nascitur. unde etiam Homerus dicit eum de aere prae-Аcipitatum in terras, quod omne fulmen de aere cadit. quod quia Аcrebro in Lemnum insulam iacitur, ideo in eam dicitur cecidisse АVulcanus. claudus autem dicitur, quia per naturam numquam rectus Аest ignis. {43&7nec tempore segnior illo& bene comparationis similitudini Аduo reddidit, festinationem et industriam.}43 Р@@&7ad fabrilia& dura. et ex contrariis epithetis fecit orna-Аtum, dicens 'mollibus e stratis surrexit ad opera fabrilia'. Р@@&7insvla sicanivm ivxta latvs aeoliamqve erigitvr А&7liparen& physiologia est, cur Vulcanus in his locis officinam habere Аfingatur inter Aetnam et Liparen: scilicet propter ignem et ventos, Аquae apta sunt fabris. 'Aeoliam' autem 'Liparen' ideo, quia una Аest de illis septem insulis, in quibus Aeolus imperavit. ЫГв@@{43&7exesa caminis& 'exesa' ad usum caminorum, qui sunt Cyclo-Аpum: an 'caminis exesa' pro 'ignibus exesa'?}43 Р@@&7antra aetnaea tonant& magnitudinem ictuum ostendit, Аquibus etiam vicini montes resultabant: aut certe 'Aetnaea' quasi АAetnae dixit. Р@@&7avditi refervnt gemitvs& echo breviter significavit. А{43&7avditi r. g.]& id est referentes gemitus audiuntur: non enim prius audiun-Аtur et postea referunt gemitus. potest et bis intellegi audiri eos, primum @1 Аcum eduntur, postea per echo, cum venerunt in ea loca, ex quibus Аrepulsi vocis imaginem referunt.}43 Р@@&7strictvrae chalybvm& strictura est terra ferri in massam Аcoacta. Chalybes autem proprie populi sunt, apud quos nascitur Аferrum, ut ipse "at Chalybes nudi ferrum virosaque Pontus Аcastorea": unde modo 'Chalybum' posuit 'stricturas' pro ferri Аmassis. ЫГз@@&7hoc tvnc& id est huc tum. et 'hoc' pro 'huc' posuit Аsecundum antiquum morem: nam antea 'hoc' adverbium loci fuit, Аquod nunc abolevit: nam crebro in antiquis lectionibus invenitur, Аsicut in epistulis probat Verrius Flaccus exemplis auctoritate ratione, Аdicens in adverbiis pro 'u' 'o' plerumque maiores ponere consuetos. Аet sic pro 'huc' 'hoc' veteres dicere solebant, sicut pro 'illuc' 'illo' Аdicimus: unde etiam 'hoc' o longum esse apparet, sicut 'illo', cum Аpro 'illuc' ponitur. Р@@{43&7ferrvm exercebant& oeconomia.}43 Р@@&7brontesqve& quid facturi sint ex nominibus docet: nam АBrontes a tonitru dictus est, Steropes a fulgetra, $A)PO\ TH=S STEROPH=S. АPyragmon vero, qui numquam a calenti incude discedit, $A)PO\ TOU= А$PURO\S KAI\ TOU= A)/KMONOS&; nam $PU=R& ignis est, $A)/KMWN& incus. &7nvdvs А&7membra& per hunc etiam ceteros nudos fuisse significat. Р@@&7informatvm& in quandam formam designatum et conpo-Аsitum. dicit autem in fulmine partem non perfectam, partem iam Аpolitam fuisse. {43&7manibvs& deest 'in', ut sit 'in manibus'.}43 Р@@&7toto genitor qvae plvrima caelo& 'toto caelo', id est Аab omni parte caeli: nam dicunt physici de sedecim partibus caeli @1 Аiaci fulmina. 'quae' autem qualia, ut "hunc ego te, АEuryale, aspicio", id est talem. ergo hoc dicit: faciebant fulmen ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ иИЫГлЕin eorum similitudinem, quae Iuppiter iacit toto caelo, hoc est de Аdiversis partibus caeli, scilicet sedecim. Р@@{43&7deicit& quibusdam videtur humiliter dictum. alii 'de' pro А'valde' accipiunt, sicut dicimus 'deamo' pro 'valde amo'.}43 Р@@&7tris imbris torti radios& constricti et coacti in gran-Аdinem: Statius "sicco quos asper hiatu praesolidat Boreas". Аet sciendum hoc eum velle ostendere, toto anno iaci fulmen: nam Аper has periphrasis tempora ostendit anni totius, quae et quattuor Аesse et ternos menses habere manifestum est: unde dicit 'tris imbris Аtorti radios', hoc est grandinis, quae abundat per hiemem; 'tris Аnubis aquosae', hoc est veris, quo tempore nimiae sunt pluviae, ut А"et ruit imbriferum ver"; 'rutili tris ignis', hoc est aestatis; 'et Аalitis austri', id est autumni, quo ventorum crebra sunt flamina. Аet prudenter his omnibus naturam exprimit fulminis, quod necesse Аest ut per nubes nascatur et ventos: {43nam alibi ait "ful-Аminis adflavit ventis et contigit igni". et bene in materiam ful-Аminis vertit ea ex quibus fulmen nascitur, nubem imbrem ventum: nam Аut physici volunt, cum nubes ventis vehementer agitatae sunt, sic inca-Аlescunt, ut accendantur. sane fulmen triplici praeditum potestate est: Аest ostentatorium, peremptorium, praesagum. ostentatorium est quo ter-Аror incutitur, ut 'fulgores nunc terrificos sonitumque metumque'. at Аcum dicit 'flammisque sequacibus iras' peremptorium docet. praesagi Аautem sic meminit "tertius ille hominum divumque inter-Аpres Asilas, cui pecudum fibrae, caeli cui sidera parent et Аlinguae volucrum et praesagi fulminis ignes". non nulli vero Аmanubias fulminis his numinibus, id est Iovi, Iunoni, Marti et Austro @1 Аvento, adserunt attributas, quod hoc loco ostendunt. nam cum dicit А'tris imbris torti radios', Iovem significasse intellegitur; cum vero 'tris Аnubis aquosae', Iunonem intellegit; cum autem 'rutili tris ignis', Mar-Аtem; et sic adiectum 'alitis Austri', scilicet venti. alii ideo ternorum Аradiorum volunt mentionem factam, quia fulmen trisulcum est: aut Аenim terebrat aut incendit aut %disclina. et 'imbris torti radios' pro 'tor-Аtos radios', 'torti' autem vehementis. et hoc verbo frequenter utitur Аquotiens vim aliquam vult exprimere, ut "torquet aquosam Аhiemem" et "an te genitor, cum fulmina torques"}43. ЫГп@@&7fvlgores nvnc terrificos& quas fulgetras dicunt. А&7sonitvmqve metvmqve& {43non quem habeant, sed quem inferant. et}43 per Аsonitum tonitrua ostendit, per metum fulgetras. et hunc ordinem Аsic posuit, ut hominibus videtur: nam re vera prior est conlisio Аnubium, unde ignis emicat: nos autem ideo prius fulgetras videmus, Аquam tonitrua audiamus, quia velocior oculorum, quam aurium Аsensus est. Р@@&7seqvacibvs& persecutricibus: {43quoniam rapax natura ignis Аest. et ordo est 'irasque flammis sequacibus'}43. Р@@{43&7cvrrvmqve rotasqve& nova elocutio 'currum et rotas instabant'. Аnec nos moveat quod in domo Vulcani Marti currus fabricatur; eo Аenim absente fabricabatur.}43 ЫГ│@@&7aegidaqve horriferam& aegis proprie est munimentum Аpectoris aereum, habens in medio Gorgonis caput: quod munimen-Аtum si in pectore numinis fuerit, aegis vocatur: si in pectore ho- @1 Аminis, sicut in antiquis imperatorum statuis videmus, lorica dicitur. А&7tvrbatae& {43vel concitatae et iratae: vel}43 pro 'turbantis': nam timuit Аhomoeoteleuton, et fecit supinam significationem. alii ad fabulam Аreferunt, quia dicitur in bello Gigantum arma perdidisse turbata, Аut quasi ipsa nunc reparet: cuius dicti nullus auctor invenitur Аidoneus. Р@@&7sqvamis serpentvm avroqve polibant& aegida horriferam Аaureis squamis serpentum certatim polibant. alii volunt re vera de Аcorio serpentum dicere eum arma esse levigata. Р@@&7conexosqve angves& Gorgonis scilicet capiti. {43&7ipsamqve А&7in pectore divae& hoc est quae in pectore ponatur.}43 Р@@&7desecto vertentem lvmina collo& aut sua lumina cir-Аcumferentem et mortis indignatione quaerentem, quorum se interitu Аposset ulcisci: aut certe intuentum lumina in saxa vertentem: {43aut Аhorrore suo aliorum oculos avertentem, ne cum periculo videretur}43. hoc Аautem caput ideo Minerva fingitur habere in pectore, quod illic est Аomnis prudentia, quae confundit alios et inperitos ac saxeos con-Аprobat. {43&7desecto vertentem& quomodo 'vertentem'? id est secto collo Аnon sua lumina vertentem, sed immutantem eorum faciem qui hanc Аvidissent: aut 'vertentem' dixit 'lumina' aversa habentem, ut habuit Аcum secaretur ei collum, et quaereret aspectibus vindicari.}43 Р@@&7tollite cvncta inqvit& vile est quod plerique dicunt, Аpropter arma Martis iratum esse Vulcanum, praesertim cum et Аarment Minervam et fabricent fulmina Cyclopes, et Vulcanus dixerit А'cuncta tollite'. ergo 'tollite' aut differte est, aut celerius terminate. А&7coeptosqve avferte labores& quia dixerat 'his infor-Аmatum manibus iam parte polita fulmen erat'. Р@@&7aetnaei cyclopes& ut "Aetnaeos fratres". Р@@&7nvnc viribvs vsvs& {43hoc est}43 nunc est vestrarum virium Аexercitium, id est tempus est exercendae virtutis circa arma viri @1 Аfortis. {43et sic dictum est, ut dicimus 'opus est viribus': et hoc quidam Аnon ad difficultatem operis, sed ad celeritatem referunt.}43 Р@@{43&7rapidis& paratis.}43 &7arte magistra& ambitiosius quam si А'magistri' diceret: {43et}43 rem personae in artem transtulit, ut si dicas А'opus est peritia medicinae', non 'medici'. Р@@&7praecipitate moras& praecipitanter, id est festinanter Аabicite. &7nec plvra effatvs& sicut festinantem decebat. Р@@&7ocivs incvbvere& quam ille praeceperat. &7pariter& pari Аmodo. {43dicitur et pro 'similiter' et pro 'simul'.}43 Р@@&7sortiti& diviserunt inter se laboris officium, ut А"sortiti remos". Р@@&7vvlnificvsqve chalyps& populum, apud quos nascitur, Аpro ferro posuit. et 'liquescit' dixit proprie: nam ferrum non А{43semper}43 solvitur, sed mollescit. Р@@&7informant& designant. &7ingentem& autem et magnitu-Аdine et soliditate: nam et clipeum dixit, qui magnitudine corpus Аfuratur, unde et clipeus dictus est $A)PO\ TOU= KLE/YAI&: et dicturus est А'septenosque orbibus orbes inpediunt', id est veluti septem scuta Аfacta in unitatem conectunt. ЫГ┴@@{43&7ventosis& ventos gignentibus: aliter "ventosa per aequora Аvectis", quae ventis turbentur.}43 Р@@&7accipivnt reddvntqve& iungendum: uno enim eodemque Аtempore parte reddunt, parte ventos accipiunt. &7stridentia tin-А&7gvnt& tingendo stridere faciunt. Р@@{43&7aera lacv& amat lacum pro aqua ponere.}43 Р@@{43&7illi& quidam pro 'alii' accipiunt.}43 &7in nvmervm& in ordi-Аnem, ut "tunc vero in numerum Faunosque ferasque videres Аludere". Р@@&7forcipe& forfices sunt quibus incidimus, forcipes quibus @1 Аaliquid forvum tenemus, quasi forvicapes; nam forvum est calidum: Аunde et formosos dicimus quibus calor sanguinis ex rubore pulchri-Аtudinem creat. {43has tamen forcipes in medicinalibus Graeci ardiotheres Аappellant, quibus solent in bello vulneratis spicula extrahi.}43 Р@@&7dvm haec properat& {43hoc est}43 properanter facit: et est Аhonesta elocutio. &7aeoliis& nam, ut diximus, Vulcania una Аest de septem Aeoliis, {43in quibus Aeolus regnaverat.}43 &7lemnivs& quia Аin Lemnum insulam, ut diximus, cecidit, {43a Iove praecipitatus Аvel}43 a Iunone propter deformitatem deiectus, quam aerem esse con-Аstat, ex quo fulmina procreantur. ideo autem Vulcanus de femore АIunonis fingitur natus, quod fulmina de imo aere nascuntur: quod Аetiam Lucanus dicit "fulminibus terrae propior suc-Аcenditur aer, pacem summa tenent". ЫГ╚@@&7volvcrvm svb cvlmine& potest et generaliter accipi volu-Аcrum quarumvis, {43quae matutinae sonant}43; potest et specialiter, ut Аhirundinum; {43potest et gallorum: quae omnia propter sermonis humili-Аtatem vitavit}43. ЫГ╩@@&7tyrrhena vincvla& Tusca calciamenta. et dicit crepidas, Аquas primo habuere senatores, post equites Romani, nunc milites. А{43alii calceos senatorios volunt, quia hoc genus calciamenti a Tuscis Аsumptum est.}43 Р@@&7tegeaevm ensem& Arcadicum gladium. Р@@&7demissa ab laeva pantherae terga retorqvens& a Аsinistro humero pellem demissam habuit, quam retorquens et in Аdexteram revocans partem se amiciebat. ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ иИЫГ═@@&7gemini cvstodes& hoc et in Homero lectum est et in Аhistoria Romana, quae ait "Syphax inter duos canes stans Sci-Аpionem appellavit". ЫГ╨@@&7sermonvm memor& scilicet promissi auxilii, ut "auxi- @1 Аlio tutos dimittam opibusque iuvabo". &7heros& hoc nomen Аnon tantum praesentis est virtutis, sed et praeteritae: unde est quod АEuandrum heroem dicit, cum sit virtutis emeritae. plerumque heros Аet generis est. Р@@&7matvtinvs agebat& rem temporis ad personam transtulit. ЫГ╙@@{43&7ivngvnt dextras& sic enim se antiqui salutabant.}43 Р@@&7licito tandem sermone& 'tandem', quia amborum desi-Аderio nox fecerat moram: {43vel 'tandem' dato secreto}43. ЫГ╓@@{43&7maxime tevcrorvm& dicendo 'maxime' subtiliter ostendit eum Аpontificis maximi et scientiam et potestatem habere.}43 Р@@&7nvmqvam res eqvidem troiae victas& satis mature 'equi-Аdem' dixit, id est ego quidem Troiam te vivo victam non arbitror, Аquantum est in opinione mea. Р@@&7pro nomine tanto& pro tui nominis gloria. ЫГ┌@@{43&7hinc rvtvlvs premit& hoc est "gens eadem, quae te Аcrudeli Daunia bello insequitur".}43 &7et mvrvm circvmsonat А&7armis& et brevitatem sui ostendit imperii et hostilem necessitatem, Аob quam se penitus exarmare non poterat. 'amni' autem 'claudimur АTusco' ideo dixit, quia ipse fuit Romani finis imperii: Iuvenalis А"et quae imperii fines Tiberinum virgo natavit". Р@@&7sed tibi ego& artificiose agit, ut etiam quae monstrantur Аauxilia, ipsius esse videantur. 'ingentes' autem 'populos' non sine Аcausa dixit: nam Tuscia duodecim lucumones habuit, id est reges, Аquibus unus praeerat: unde est "gens illi triplex, populi Аsub gente quaterni". Р@@&7qvam fors inopina& hoc beneficium casus praestat, qui Аefficit ut eo tempore quaeras auxilium, quo Tyrrheni ducem requirunt. Р@@&7fatis hvc te poscentibvs adfer& perge illuc poscen-Аtibus fatis; nam talis est sensus, si legeris 'adfer'. et similiter iun-Аgit fortunam fato, ut supra, ubi ait "fortuna omnipotens Аet ineluctabile fatum". si autem legeris 'adfers', sensus erit talis: @1 Аfati necessitate factum est ut venires; fortunae beneficium ut illi Аducem requirant. legimus ergo et 'adfer' et 'adfers'. Р@@{43&7havd procvl hinc& ut ire ei facile persuadeat.}43 &7saxo coli-А&7tvr fvndata vetvsto& antiquo opere, ut "templa dei Аsaxo venerabar structa vetusto". Р@@&7vrbis agyllinae sedes& quae nunc Caere dicitur. А&7lydia qvondam gens& 'quondam insedit', non 'quondam bello prae-Аclara': nam etiam tunc florebat. sane etiam supra dixi-Аmus, Maeoniam provinciam esse. cuius dum brevitas duos fratres, АLydum et Tyrrhenum, ferre non posset, ex sorte Tyrrhenus cum Аingenti multitudine profectus {43est et}43 partem Italiae tenuit et Tyrrhe-Аniam nominavit. hi diu piraticam exercuerunt, ut etiam Cicero in АHortensio docet, cum captivos novis poenis adfligerent, occisorum Аeos religantes cadaveribus. quod Vergilius dat Mezentio, sciens Аlectum esse de gente Tyrrhenorum. sane illo tempore Tyrrheni Аdicti sunt, post Tusci $A)PO\ TOU= QU/EIN.& Lydi autem a Lydo, regis Аfratre, qui in provincia remanserat. {43et 'Lydia' provincia positivum, А'Lydia' gens derivativum pro 'Lydica'. sane hanc Agyllam quidam a АPelasgo conditam dicunt, alii a Telegono, alii a Tyrrheno, Telephi Аfilio. 'insedit' autem secundum Sallustium "montem sacrum atque АAventinum insedit".}43 ЫГт@@{43&7saevis tenvit mezentivs armis& unde illi magis indigni iniu-Аriis, quorum persona laudata. et hoc positum est, ut ostendatur an Аutile illis sit iungi Aeneae.}43 Р@@&7qvid memorem infandas caedes& figura oratoria, quae Аparalipsis vocatur: Cicero "nam illa nimis antiqua praetereo". Р@@&7effera& cruenta. &7di capiti ipsivs& ut "quod Аdi prius omen in ipsum convertant". {43quando enim volumus ex- @1 Аprimere indignitatem rei, quasi commoti avertimus orationem, ut А"di talia Grais".}43 Р@@{43&7mortva qvin etiam& quod supra dictum est: quod Cicero etiam Аin Hortensio de Tuscis dixit.}43 ЫГч@@&7tormenti genvs& exclamatio est inventi supplicii, {43et etiam Аdetestatio}43. &7sanie taboqve& sanies mortui est. 'tabo' viventis sci-Аlicet sanguinis. ЫГщ@@{43&7at fessi& cum essent fessi, tandem circumsistunt.}43 ЫГэ@@&7confvgere& confugiebat: et ut diximus, histo-Аricus stilus est. &7defendier& defendi, id est defendebatur. et ver-Аtit historiam; nam, ut diximus, Turnus magis confugit Аad Mezentium. ЫГя@@{43&7ad svpplicivm& bene, non ad bellum.}43 &7praesenti marte& Аsine aliqua dilatione. Р@@{43&7his ego te aenea dvctorem& quasi grande incrementum.}43 А&7addam& aut dabo; aut re vera addam habentibus Tarchonem. А{43&7toto namqve fremvnt& vel praeterita narrat; vel coniectura est, utrum Аvelint qui cessant.}43 ЫГЄ@@&7longaevvs arvspex& argumento aetatis vult doctum vi-Аderi. {43quibusdam sane displicet, quod aruspicis nomen [2non]2 addiderit, Аcuius aetatem auctoritatemque designat.}43 ЫГЇ@@{43&7flos vetervm& Ennianum.}43 ЫГЎ@@{43&7svbivngere& coniungendo subiungere.}43 Р@@&7optate dvces& votis scilicet: {43vel certe expectate vel legite}43. Р@@&7hoc acies campo& quasi iam in bellum parati. Р@@&7regniqve coronam& insigne, non re vera coronam, quam АTusci reges numquam habuerunt. ergo species est pro genere. Р@@&7mandatqve insignia& aut mittit insignia, id est omnia Аornamenta regalia, aut re vera 'mandat insignia', id est magna, @1 Аut castris succedam, capessam regna Tyrrhena. {43alii 'insignia' pro Аfascibus accipiunt, qui ad Romanos a Tuscis translati sunt; aliud est Аenim 'insigne' singulari numero, aliud 'insignia', in quibus vestis Аet sella regia accipi potest. vel 'mandat' tradit, ut dicimus mandari Аmagistratum: Sallustius "ad consulatum mandandum M. Tullio АCiceroni".}43 ЫГ№@@&7sed mihi tarda gelv& occurrit tacitis quaestionibus, di-Аcens se non isse propter aetatem senilem, filium vero propter mixtum Аgenus per originem matris: unde Aenean dicit ire debere, cui et Аaetas et origo regna concedunt. &7saeclisqve effeta senectvs& Аnotandum dicta 'saecula' etiam in uno homine secundum eos qui Аdicunt saeculum triginta annos habere: nam alii volunt centum et Аdecem, alii mille annis putant saeculum contineri. Р@@&7invidet imperivm& bona elocutio {43est}43, ut "Liber pampi-Аneas invidit collibus umbras". Р@@{43&7mixtvs matre sabella& pro 'duplici genere natus'.}43 Р@@{43&7partem patriae traheret& sic dixit 'traheret' quomodo dicitur Аoriginem ducere. &7et annis& ad se retulit.}43 Р@@{43&7generi fatvm indvlget& ad Pallanta retulit.}43 &7qvem nvmina А&7poscvnt& ut 'externos optate duces'. Р@@&7italvm fortissime dvctor &$EU)SUMBO/LWS& iam ductorem АItaliae vocat Aenean. Р@@&7spes et solacia& 'spes' quia multa sibi de eius virtute Аpromittebat pater, 'solacium' quia amissa coniuge unici filii uteba-Аtur solacio. Р@@&7tolerare& quasi rem asperam et difficilem. {43et per hoc Аsignificat nondum eum sufficere, ut intellegatur quid nolit: nam et pater-Аnam sollicitudinem servat et heroicam virtutem, et ideo non vult sim-Аpliciter dicere nondum debere puerum pugnare, sed verecunde 'sub te Аtolerare magistro'.}43 @1 ЫДЕ@@&7miretvr& imitetur: Lucanus "miratoremque АCatonis", {43id est imitatorem}43: optima enim ingenia necesse est ut ea Аquae mirantur, imitentur. ЫДЗ@@&7svo nomine& bene in omnibus filii gratiam facit: nam Аdicit: dat tibi Pallas milites ducentos suo nomine, ipse vero a me Аaccipiet ducentos. {43&7svo nomine]& maluit enim munus suum cum Аpersona eius dividere, quam suo nomine totum dare.}43 Р@@{43&7defixiqve ora tenebant& aut tacebant, ut "tenuitque inhians Аtria Cerberus ora": aut stupebant.}43 ЫДК@@&7tristi cvm corde& propter brevitatem auxiliorum. А{43&7pvtabant& figura per tempora: 'putabant' quasi putassent, nisi signum Аdedisset. aut certe 'putabant' cogitabant: unde et arbores putari dicun-Аtur, quia diu deliberatur, quid eis adimi debeat, quid relinqui. putare Аest et discernere et in partes redigere, inde disputare.}43 Р@@&7caelo aperto& sereno, ut "et aperta serena prospicere". А{43%in eo est enim quod aperti.}43 Р@@&7inproviso& nullum enim indicium praecesserat nubium. А{43&7vibratvs& proprium telorum ad fulgorem transtulit.}43 &7fvlgor& {43id est}43 Аfulgetra. {43et tria genera fulgoris esse dicuntur: unum consiliarium, ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ иИЫДМДubi quid cogitantibus nobis accidit, quod vetat aut hortatur; alterum Аauctoritatis, quod evenit re gesta, quod probet; tertium statum est, ubi Аnec novi quicquam gessimus nec cogitamus, sed quietis nostris rebus @1 Аfruimur. sed duo haec, quae sequuntur, ad locum hunc non pertinent. Аprimum sane apte videtur adiungi, ubi quid cogitantibus nobis accidit, Аquod vetat aut hortatur, quod consiliarium dicitur: nam et hic modo АAeneas de brevitate auxilii cogitat, quia ait 'multaque dura suo tristi Аcum corde putabant' et sic fulgur factum est, quod eum hortetur, ne Аde bellicis subsidiis desperet.}43 Р@@&7cvm sonitv& tonitrus scilicet. et, ut diximus supra, Аordinem tenuit qui nobis apparet, ut fulgetras dicat priores, cum Аsint ante tonitrua. &7rvere omnia& sic enim sonat, ut videatur Аruina: alibi "caelique ruina". bene autem temperavit dicens А'visa', {43id est ad opinionem animi}43. Р@@&7tyrrhenvsqve tvbae mvgire per aethera clangor& АTyrrhenum clangorem dixit tubae ideo, quia apud Tuscos tubam Аconstat inventam. ergo 'Tyrrhenus clangor' sonus Tyrrhenarum Аtubarum. et bene congruis ominibus arma nuntiantur, per sonum Аtubarum. {43et figurate per epitheti inmutationem Tyrrhenae tubae. Varro Аde saeculis "auditum sonum tubae de caelo" dicit. videtur autem Аhic oportune Tyrrhenae tubae facta mentio, ut iam [2ad]2 Tyrrhenorum Аcastra vocari videatur Aeneas.}43 Р@@&7fragor intonat& 'fragor' est proprie armorum sonus. Аquod autem dicit 'intonat', illuc spectat "fulminat АAeneas armis", quae vult fragore tonitrua, splendore fulgetram Аimitari. non autem mirum est a Venere allatis armis inesse fulgo-Аrem: nam et Homerus dicit a Thetide oblata arma habere motum Аquendam et spiritum, quae duo in aqua esse manifestum est. The-Аtidem autem novimus nympham {43esse}43. Р@@&7inter nvbem& per nubem, more suo. et dicit in serena Аparte caeli fuisse nubem, per quam arma portata sunt. @1 Р@@&7per svdvm& 'sudum' est quasi sub udum, serenum post Аpluvias, ut "ver sudum". {43alii 'sudum' semiudum volunt dici, cum per Аnubes ad nos perveniat solis ictus non integer. &7pvlsa tonare& recte Аarma, quae iisdem ignibus, quibus fulmina, facta sunt, ait tonare pulsa. Аet hic magis proprie, quam Homerus: ille enim spirare ait et moveri, Аhic vero armis Aeneae caelestem sonitum dedit, unde veniebant.}43 ЫДУ@@&7agnovit sonitvm& hoc est quid sonitus significaret. А&7divae promissa parentis &$KATA\ TO\ SIWPW/MENON& intellegamus Vene-Аrem ei promisisse. Р@@&7hospes& et qui suscipit et qui suscipitur 'hospes' vocatur, Аut hoc loco Euander, item supra "hospitis Aeneae sedem". А{43&7ne qvaere profecto& hic 'profecto' vetuste pro expletiva coniunctione Аpositum.}43 &7ne vero hospes ne qvaere profecto& ambae parti-Аculae ad ornatum pertinent tantum. Р@@&7portenta& modo bona omina. &7ego poscor olympo& Аaut de Olympo poscor, id est haec signa mei causa fiunt: aut certe Аin Olympum poscor. {43alii 'Olympo poscor', alii 'Olympo' sequen-Аtibus iungunt.}43 Р@@&7diva creatrix& rerum omnium generaliter. ЫДЩ@@&7hev& adeo de victoria fretus est, ut etiam hostium mise-Аreatur. et hinc nascitur ille sensus "non haec o Palla Аdederas promissa parenti". item Aeneas "hi nostri Аreditus expectatique triumphi? haec mea magna fides!" ЫДЬ@@{43&7poscant acies& quasi eant nunc et flagitent bellum.}43 &7foe-А&7dera rvmpant& quae se facturum Latinus promiserat; non enim Аerant facta: {43aut certe 'foedera', quod in septimo legati cum Аmuneribus missi}43. @1 ЫДЮ@@&7hercvleis sopitas ignibvs aras& hypallage est, id est Аsuscitavit aras Herculeas, in quibus erant ignes sopiti. Р@@&7hesternvm& autem &7larem& cui pridie sacrificaverat. et est Аiteratio: nam male quidam 'externum' legunt, id est extraneum. Р@@{43&7mactat lectas& de more lectas, an de more mactat?}43 Р@@{43&7evandrvs& pro 'Euander', sed vitavit $O(MOIOTE/LEUTON& sequen-Аtis verbi.}43 Р@@&7post hinc ad naves graditvr& unum vacat, aut 'post', Аaut 'hinc', ut "post hinc digrediens iubeo frondentia capris Аarbuta": tale est et illud "primus ibi ante omnes". Р@@&7qvi sese in bella seqvantvr& in expeditionem et belli-Аcam praeparationem: nam, ut supra diximus, 'bellum' est tempus Аomne quo vel praeparatur aliquid pugnae necessarium, vel quo Аpugna geritur, 'proelium' autem dicitur conflictus ipse bellorum: Аunde modo bene dixit 'qui sese in bella sequantur', non 'in proe-Аlium'; nam ad auxilia petenda vadit, non ad pugnam. quamquam Аetiam si {43sic}43 diceret 'qui se in proelium sequantur', non valde ab Аre esse videbatur: hi enim equites, cum a Tarchone accepisset АAeneas auxilia, cum aliis Etruscis equitibus per terram missi, ob-Аvios statim habuere bellantes, et quasi iam hinc recte pergere vi-Аdentur in proelium: unde etiam a Cymodocea naviganti Aeneae Аdicitur "iam loca iussa tenent forti permixtus АEtrusco Arcas eques". ЫДе@@&7segnis& sine remigio, {43id est cessans, nihil administrans}43. et Аrespexit ad descendentes, de quibus ait "remigio noctemque Аdiemque fatigant", licet fuerit lenissimus fluvius. {43epitheton ergo Аad tempus, non enim ignavos dixit: aut 'segnis' certe, quia meliores Аelegerat. &7deflvit& defertur.}43 Р@@&7rervm& quas gesserat. &7patris& ubi esset. ЫДи@@&7exortem aeneae& per id quod non est factum, quod Аfactum est indicatur. per 'exortem' autem optimum et praecipuum @1 Аsignificat. {43'exortem' autem, ut 'exlegem'. et multi hoc loco reprehen-Аdunt Vergilium, quod, cum Aeneam ubique pontificem ostendat, et Аpontificibus non liceat equo vehi, sed curru, sicut et in septimo Аa Latino ei currum missum dicit, cur hic equo eum usum faciat, dicens А'ducunt exortem Aeneae, quem fulva leonis pellis obit totum prae-Аfulgens unguibus aureis' item 'iamque adeo exierat portis equi-Аtatus apertis Aeneas inter primos'. cuius rei haec redditur ratio: АAeneam non tantum pontificii iuris, sed omnium sacrorum et peritum Аet primum fuisse, Vergilium autem inventa occasione ritum Romanarum Аcaerimoniarum exponere. etenim veteri sacrorum ritu neque Martialis Аneque Quirinalis flamen omnibus caerimoniis tenebatur, quibus flamen АDialis: neque diurnis sacrificiis destinabantur, et abesse eis a finibus АItaliae licebat, neque semper praetextam, neque apicem nisi tempore Аsacrificii gestare soliti erant. ergo si ire eis in provinciam licebat, et Аequo sine religione vehi licuit: quod hic ostendit, velut in provinciam Аmisso Aeneae equum datum: nam Euander hoc ait 'sed tibi ego Аingentes populos opulentaque regnis iungere castra paro', deinde infra Аde potestate obtinendae provinciae subtexuit 'ipse oratores ad me regni-Аque coronam cum sceptro misit', et excusatione interposita hortatur АAeneam, ut Etruscis, regem et ducem desiderantibus, praesit: ait enim А'tu, cuius et annis et generi fatum indulget, ingredere'. ergo et Аequo merito uti potuit, si ei ire in provinciam fas erat. sciendum Аtamen poetam contentum esse universum ius pontificale, dum aliud Аnarrat, attingere.}43 Р@@&7pellis obit totvm& pellis ostenditur magnitudo in hoc, Аquod dicit 'totum obit', {43id est circumdat}43. &7vngvibvs avreis& aut @1 Аquia ungues ipsi cum aruerint, auri imitantur colorem; aut quia Аsolebant deaurari: Statius "auro mansueverat ungues". Р@@&7svbito vvlgata& cur 'subito'? ipse dicit: quasi 'per par-Аvam urbem'. Р@@&7ocivs& positivus antiquus est, id est 'celeriter'; nec enim Аpotest esse comparativus ubi nulla est comparatio. {43tractum ex Graeco}43 А$W)KE/WS. Р@@&7vota metv dvplicant matres& bene 'duplicant metu', Аnam inest semper in matribus votum. &7propivsqve periclo it А&7timor& 'it timor propius periclo', id est ad periculum vicinius: aut Аcerte 'it timor propius periclo' pro 'propior'; nam matres quod Аtiment, hoc putant liberis posse contingere. {43aut certe 'aequatur peri-Аculo timor', et per dativum extulit, ut "propius stabulis armenta Аtenerent": aut poetice dixit timorem periculo comitem.}43 Р@@&7iam apparet& adhuc illis pergentibus iam proelium cogi-Аtabatur a matribus. {43ergo ut solet, imaginem $TH\N FANTASI/AN&, ut est А"et plurima mortis imago": hanc Sallustius speciem dicit: А"speciem captae urbis efficere".}43 Р@@{43&7pater evandrvs& cum dicit 'pater', ostendit cuius.}43 &7dextram ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ иИЫДоВ&7complexvs evntis& filii scilicet, quia dixerat 'pater'. Р@@&7haeret inexpletvs& multi hic distinguunt, ut sit 'in-Аexpletus haesit et talia locutus est lacrimans'. alii legunt 'inexple-Аtus lacrimis'. honestius tamen est 'inexpletum lacrimans', ut sit Аnomen pro adverbio, id est inexplebiliter. Р@@&7o mihi praeteritos referat si ivppiter annos& et 'o' Аet 'si' optantis sunt, {43id est utinam}43: quae nunc iunguntur; nam sin-Аgula ante ponebantur, ut "si nunc se nobis ille aureus @1 Аarbore ramus": ergo unum vacat, quantum ad antiquitatem. et Аnotandum votum de praeterito fieri. Р@@&7qvalis eram& aut ut sim talis, qualis tunc eram, quando Аista perfeci: aut certe laudantis est 'qualis eram cum primam aciem АPraeneste sub ipsa stravi'. {43et bonum principium parentis, qui filium Аad bella mittens cohortatur: ab aetate enim iuvenum coepit, cui facile Аesse debet hostem prosternere. simul et filium paternis exemplis ad-Аmonuit, ut "et pater Aeneas et avunculus excitat Hector". А&7praeneste svb ipsa& in septimo neutro genere dixit "quique Аaltum Praeneste viri".}43 Р@@&7scvtorvmqve incendi victor acervos& hoc traxit de Аhistoria: Tarquinius enim Priscus victis Sabinis in honorem Vulcani Аeorum arma succendit: quem postea secuti sunt ceteri. ЫД┤@@&7cvi tres animas& per transitum ostendit illam Platonis Аet Aristotelis contentionem, qui dubitant, utrum quattuor, an tres Аanimae sint in homine, $FUSIKH\ AI)SQHTIKH\ NOHTIKH\,& remota $KINHTIKH/. Аhoc autem loco per 'tres animas' magnum et perfectum indicat Аvirum; nam quantum ad fabulam pertinet, tres animas propter Аtria habuit corpora. attendendum sane, hoc sibi Euandrum vindi-Аcare quod fuit in Hercule; nam ut ille Geryonem extinxit, ita hic АErylum occidit. inde est quod paulo post dicit 'neque finitimo АMezentius umquam huic capiti insultans'. Herculis enim mos fuit, Аut etiam non rogatus laborantibus subveniret. tunc enim, sicut et АVarro dicit, omnes qui fecerant fortiter, Hercules vocabantur: licet Аeos primo XLIII. enumeraverit. hinc est quod legimus Herculem АTirynthium, Argivum, Thebanum, Libym. &7feronia mater& nympha АCampaniae, quam etiam supra diximus. haec etiam Аlibertorum dea est, in cuius templo raso capite pilleum accipiebant. Аcuius rei etiam Plautus in Amphitryone facit mentionem А"quod utinam ille faxit Iuppiter, ut raso capite portem @1 Аpilleum". {43in huius templo Tarracinae sedile lapideum fuit, in quo Аhic versus incisus erat "bene meriti servi sedeant, surgant liberi". Аquam Varro Libertatem deam dicit, Feroniam quasi Fidoniam.}43 Р@@{43&7horrendvm dictv& dictum est e persona poetae, qui his quibus Аfides difficilior est, interponit adfectum, ut alibi "horresco re-Аferens" et "horrendum dictu, latices nigrescere sacros": Аet hoc facit, ut probabilitas credendi nascatur.}43 &7terna arma movenda& Аfigura poetica, nam 'trina' debuit dicere: 'arma' enim numeri sunt Аtantum pluralis. 'movenda' autem vel contra ipsum, vel ab ipso. ЫД╣@@&7finitimo& aut in finitimo: aut finitimo capiti, {43id est vicino}43. Р@@{43&7hvic capiti insvltans& ad curam enim viri fortis et viri boni Аpertinet, ne quid iniuriose fiat alicui homini: ergo et hinc contumeliam Аducit, quod finitimos a tyranni iniuria non defenderit.}43 Р@@&7vidvasset civibvs vrbem& scilicet viris fortibus peremptis. Аet proprie 'viduasset' dixit, quia urbs generis est feminini: Horatius Аabusive et satis incongrue in genere masculino posuit, dicens "vi-Аduus pharetra risit Apollo". Р@@&7at vos o svperi& iam hinc quasi pater loquitur. divisa Аenim est haec adlocutio, et ultima pars eius habet parentis adfectum, Аquod et ipse ostendit dicens 'et patrias audite preces'; prima vero Аviri fortis est, ut 'qualis eram, cum primam aciem Praeneste sub Аipsa stravi'. ЫД╛@@{43&7patrias avdite preces& poterat videri idem dixisse, nisi liben-Аter voto suo immoraretur.}43 ЫД┴@@&7dvrare laborem& ipsius scilicet senectutis: Terentius А"senectus ipsa morbus est". 'durare' autem est sustinere: Hora-Аtius "ac sine funibus vix durare carinae possunt imperio-Аsius aequor". @1 Р@@&7infandvm casvm& parentis est quod formidat nolle me-Аmorare. Р@@&7crvdelem vitam& quae filio est superstes. ЫД┼@@&7sola et sera& quia et unus erat, et serius susceptus, {43id Аest a seniore. vel propter hoc vitam optat longiorem, quod brevem ex Аillo fructum consecutus sit, vel quod sera ex filiis voluptas est}43. ЫД╟@@{43&7svpremo& hoc ex persona poetae, quia periturus erat Pallas.}43 ЫД╔@@&7iamqve adeo exierat& 'adeo' ad ornatum pertinet tantum. ЫД╦@@{43&7inde& hic 'deinde' significat: et est polysemus sermo.}43 &7ipse А&7agmine pallas in medio& hic enim mos fuit, ut tirones ponerentur Аin medio, ambirent viri fortes exercitum. aut certe honoris est Аmedium locum in exercitu tenere, ut ipse alibi "medio Аdux agmine Turnus". Р@@&7conspectvs& conspicuus, conspicabilis, nam pro nomine Аparticipium posuit. {43sic est "et versis Arcades armis".}43 Р@@{43&7qvalis oceani& Homericum est.}43 Р@@&7ante alios astrorvm diligit ignes& Venus in caelo Аhabet unam propriam stellam, quae oriens luciferum, occidens Аvesperum facit: inde Statius "et alterno deprenditur unus in Аortu". habet etiam duas alias, unam in signo tauri et unam in Аseptentrione, unde etiam taurus domus esse dicitur Veneris: ideo Аdixit 'quem Venus ante alios astrorum diligit ignis'. Р@@&7sacrvm& venerabile. &7tenebras& autem &7resolvit& propter Аiubar, quod sola possidens aliquod efficit lumen. Р@@{43&7ocvlisqve seqvvntvr& mira brevitate hoc explicuit, id est quam Аlongissime possunt prospiciunt.}43 Р@@{43&7pvlveream nvbem& hysteroproteron.}43 Р@@{43&7qva proxima meta viarvm& qua proximus circuitus est.}43 Р@@&7agmine facto& agmen est proprie exercitus ambulans: Аquicquid fuerit aliud abusive dicitur. @1 ЫД╒@@&7prope caeritis amnem& Agylla civitas est Tusciae, a Аconditore {43Agella}43 appellata, cui ex inscitia Romana aliud est inditum Аnomen. nam cum Romani euntes per Tusciam interrogarent Agyl-Аlinos quae diceretur civitas, illi, utpote Graeci, quid audirent igno-Аrantes et optimum ducentes si prius eos salutarent, dixerunt $XAI=RE&: Аquam salutationem Romani nomen civitatis esse putaverunt, et de-Аtracta aspiratione eam Caere nominarunt, ut dicit Hyginus in ur-Аbibus Italicis. 'amnis' autem {43aut tacuit nomen, aut, ut quidam volunt,}43 АMinio dicitur, ut "qui Caerete domo qui sunt Minio-Аnis in arvis". {43alii Caere montem putabant, ab hoc oppidum dictum.}43 Р@@&7late sacer& hoc est non solum colebatur a civibus, sed Аetiam ab accolis. {43&7vndiqve& deest 'quem', vel 'eum'.}43 Р@@&7nigra& umbrosa, more suo. Р@@&7veteres sacrasse pelasgos& de his varia est opinio; Аnam alii eos ab Atheniensibus, alii a Laconibus, alii a Thessalis Аdicunt originem ducere, quod est propensius: nam multas in Thes-Аsalia Pelasgorum constat esse civitates. hi primi Italiam tenuisse Аperhibentur. {43Philochorus ait ideo nominatos Pelasgos, quod velis et Аverno tempore advenire visi sunt, ut aves. Hyginus dicit Pelasgos esse Аqui Tyrrheni sunt: hoc etiam Varro commemorat.}43 Р@@&7arvorvm pecorisqve deo& publica caerimoniarum opinio Аhoc habet, pecorum et agrorum deum esse Silvanum. prudentiores Аtamen dicunt, esse eum $U(LIKO\N QEO\N,& hoc est deum $U(/LHS. U(/LH Аautem est faex omnium elementorum, id est ignis sordidior et aer, Аitem aqua et terra sordidior, unde cuncta procreantur: quam $U(/LHN АLatini materiam appellaverunt; nec incongrue, cum materiae silva-Аrum sint. ergo quod Graeci a toto, hoc Latini a parte dixerunt. А&7lvcvmqve diemqve& hoc a Romanis traxit, apud quos nihil fuit tam @1 Аsollemne quam dies consecrationis: hinc est illud "nostros-Аque huius meminisse minores". {43ecce et hic luco et numen et con-Аsecrationem dedit.}43 ЫД█@@&7tarcho et tyrrheni& Tarcho, {43sic legitur, et}43 Latinus Аnominativus est de Graeco veniens, ab eo quod est Tarchon, per-Аdito 'n' et '$W&' in '$O&' mutata, ut Apollo $*)APO/LLWN&: aliter versus non Аstat. &7tvta tenebant castra locis& hoc est et industria et natura Аmunitissima. sed novimus castra per naturam munita esse non Аposse, nisi in collibus fuerint: quod si in montibus sunt, quomodo ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ иИЫД█Зprocedit 'latis tendebat in arvis'? ne sit ergo contrarium, intelle-Аgamus quod hodieque videmus et legimus, hanc collium fuisse natu-Аram, ut planities esset in summo, in qua inerant castra Tarchonis. Аquamquam multi velint 'celsoque omnis de colle videri iam poterat Аlegio' ad Aenean referre, ut intellegamus venientes in collibus fuisse АTroianos, castra vero Etrusca in campis. quod si velimus accipere, Аquemadmodum procedit 'tuta tenebant castra locis'? {43tuta,}43 id est per Аnaturam locorum. Р@@{43&7de colle videri& incertum, utrum ipsa in colle agens, an ab Аhis qui de colle prospiciunt.}43 Р@@&7tendebat in arvis& ut "hic saevus tendebat АAchilles", {43hoc est tentoria habebat}43. Р@@&7et bello lecta& quia ait supra 'qui sese in bella Аsequantur, praestantes virtute legit': aut 'lecta' proprie, quia di-Аlectus militum est. Р@@&7eqvos et corpora cvrant& ingenti arte quod sequebatur Аomisit, redditurus in decimo: namque si vellet dicere venisse Aenean, Аvidisse Tarchonem, petisse auxilia, satis longum fuerat et peribat Аillud quod ait supra "toto namque fremunt condensae Аlitore puppes", cum Etruscorum festinationi dicentis brevitas con-Аgruat. verum hoc quod in isto loco praetermisit, reddit in decimo Аdicens "namque ut ab Euandro castris ingressus Etru-Аscis, regem adit et regi memorat nomenque genusque". @1 Р@@&7aetherios nimbos& per aerem numinum, scilicet purga-Аtiorem, qui circa deos est. Р@@&7redvcta& secreta. Р@@&7egelido secretvm flvmine vidit& 'egelido', id est nimium Аgelido: et est una pars orationis, ut "eduramque pirum", id est Аvalde duram. et sic dixit 'secretum flumine egelido', hoc est prae-Аsidio fluminis, ut dicimus 'secretus est monte' vel silvis. latenter Аautem ostendit, Aenean non nisi flumine ablutum, numen videre Аpotuisse. Р@@&7obtvlit vltro& id est "deam confessa", ut in secundo Аdixit. {43est autem hysteroproteron,}43 et est ordo 'obtulit se et Аlocuta est'. Р@@&7promissa &$KATA\ TO\ SIWPW/MENON,& ut supra "hoc Аsignum cecinit missuram diva creatrix". Р@@&7lavrentes svperbos& ut "quos illi bello pro-Аfugos egere superbo". Р@@&7acrem tvrnvm& fortem. et proprie apud nos acer est Аqui apud Graecos $DEINO/S& dicitur: nam fortem et vehementem et Аasperum et amarum potest significare. &7poscere& provocare, Cicero А"poscunt maioribus poculis", id est provocant. ЫДщ@@&7deae donis& propter arma. &7tanto laetvs honore& Аmunere divae: quod manifestam viderat matrem et plenam numi-Аnis sui. ЫДы@@&7interqve manvs et bracchia versat& iungendum est, ut Аintellegas Aenean manibus minora, bracchiis maiora arma considerasse, Аut puta loricam et scutum: haec enim sunt arma maiora: minora Аvero galeam gladium ocreas. &7versat& considerat, ut А"huc illuc vinclorum inmensa volumina versat". ЫДэ@@{43&7fatifervmqve ensem& fatum saepe pro morte positum legitur, А'fatiferum' ergo letiferum.}43 &7rigentem, sangvineam, ingentem& @1 Аdistinguendum propter plura epitheta. {43'sanguineam' autem velut Аcruentam, terribilem.}43 ЫДя@@&7solis inardescit radiis& Irin physica ratione describit, Аquae fit cum aquosam nubem solis ardor inradiat. nec est incon-Аgrua haec comparatio, cum lorica de diversis metallis fieri plerum-Аque consueverit. Р@@&7leves ocreas& {43id est}43 nitida tibialia. &7recocto& saepe Аpurgato, {43quia quanto plus coquitur, melius fit: ergo ad qualitatem et Аad commendationem refertur}43. Р@@&7non enarrabile textvm& bene 'non enarrabile': cum Аenim in clipeo omnem Romanam historiam velit esse descriptam Аdicendo 'illic genus omne futurae stirpis a Ascanio pugnataque Аin ordine bella', carptim tamen pauca commemorat, sicut in primo Аait "videt Iliacas ex ordine pugnas", nec tamen universa Аdescripsit. {43sane interest inter hunc et Homeri clipeum: illic enim sin-Аgula dum fiunt narrantur, hic vero pro perfecto opere noscuntur: nam Аet hic arma prius accipit Aeneas quam spectaret, ibi postquam omnia Аnarrata sunt, sic a Thetide deferuntur ad Achillem. oportune ergo Аfecit Vergilius, quia non videtur simul et narrationis celeritas potuisse Аconecti et opus tam velociter expediri, ut ad verbum posset occurrere.}43 ЫДє@@&7havd vatvm ignarvs& {43litotes figura, id est}43 futurorum non Аinscius. {43et quibusdam videtur, hunc versum omitti potuisse.}43 &7ven-А&7tvriqve inscivs aevi& non 'aevi', sed quae in aevo erant futura. ЫДї@@&7stirpis ab ascanio& usque ad Augustum Caesarem. А{43&7pvgnataqve in ordine bella& et hic subaudiri potest 'ab Ascanio'; et Аbella Albanorum, %quae a Romanorum in clipeo dicit.}43 Р@@&7mavortis in antro& potest accipi et 'fecerat lupam Ma-Аvortis' et 'Mavortis in antro'. {43Fabius "spelunca Martis" dixit.}43 @1 Аdicendo autem 'et' ostendit multa alia fuisse depicta. {43est autem Аelegans figura 'fecerat procubuisse'. sane laus est operis, ut talis vide-Аretur. 'fetam' vero quae peperit et nutrire potuisset.}43 Р@@&7procvbvisse& id est prima parte se inclinasse, quod Graeci А$PROKU/PTEIN& dicunt, ut inclinatione corporis ubera praeberet infan-Аtibus: nam si 'procubuisse' iacuisse accipias, contrarium est quod Аdicit 'ludere pendentes pueros'. {43quod si 'procubuisse' ut "cum Аfetu concolor albo procubuit" accipiamus, intellegere debemus 'pen-Аdentes' desiderio alimoniae suspensos vel intentos, ut "pendet-Аque iterum narrantis ab ore". alii 'pendentes' cessantes, ut А"pendent opera interrupta".}43 sciendum tamen, voluisse eum gestum Аproprie exprimere, quem in ipsius lupae cernimus statuis. &7gemi-А&7nos hvic& re vera geminos modo, alias similes. sane totus hic locus АEnnianus est. Р@@&7lvdere& moveri: Terentius "congrum istum maximum А{43paulisper}43 in aqua sinito ludere". &7matrem& quasi matrem, cuius Аadfectum pueris exhibebat. {43sane veteres etiam nutrices matres vocabant, Аut ait Plautus in Menaechmis "et mater non possit dignoscere, Аquae mammam dabat".}43 Р@@&7tereti cervice& rotunda, cum longitudine, ut "incumbens Аtereti Damon sic coepit olivae". Р@@&7mvlcere alternos& non quod in pictura erat dicit, sed Аid quod intellegimus factum fuisse, ut "ter circum Iliacos Аraptaverat Hectora muros". &7corpora fingere lingva& id est @1 Аtergere: Cicero in Sestiana "spongiis sanguis effinge-Аbatur", id est tergebatur. {43fingere tamen et formare aliquid et ad in-Аtegram faciem arte producere significat; inde fictores dicuntur qui ima-Аgines vel signa ex aere vel cera faciunt.}43 Р@@&7nec procvl hinc romam& congrue, iuxta proprios con-Аditores. &7raptas sine more sabinas& raptas spectaculo sine ullo Аexemplo, {43aut sine ullo bono more: vel 'raptas' stupratas, id est per Аvim. historia autem talis est. Romulus cum turbam civium non habe-Аret, asylum condidit, ad quem locum si quis confugisset, eum exinde Аnon liceret auferri. hic cum videret virorum multitudinem sine conu-Аbiis posse deperire, a vicinis civitatibus matrimonia postulavit, sed ab Аeis contemptus celetes se Neptuno, equestri deo, qui et Consus dicitur, Аediturum proposuit. ad quos celetes cum de vicinis civitatibus maxima Аmultitudo cum omnibus feminis convenisset, Romulus eas signo dato Аrapi de spectaculo fecit: ob quam rem a Sabinis bellum ei indictum Аest. in quo cum iam capto a Sabinis Capitolio in foro Romano pugna-Аretur et eius milites fugerent, Iovi Statori templum se facturum esse Аpromisit, si eius stetisset exercitus. quo voto restituta pugna cum anceps Аesset, intervenientibus mulieribus Sabinorum, quae iam Romanis nuptae Аerant, pugna sedata est et icto foedere Tatius rex Sabinorum in partem Аurbis acceptus est: unde Romani a Curibus Quirites appellati sunt}43. Р@@&7consessv caveae& cavea est ubi populus spectat. {43vallis Аautem ipsa ubi circenses editi sunt, ideo Murcia dicta est, quia quidam Аvicinum montem Murcum appellatum volunt; alii, quod fanum Veneris АVerticordiae ibi fuerit, circa quod nemus e murtetis fuisset, inmutata Аlittera Murciam appellatam; alii Murciam a Murcido, quod est mar-Аcidum, dictam volunt; pars a dea Murcia, quae cum ibi Bacchanalia Аessent, furorem sacri ipsius murcidum faceret.}43 &7magnis circensibvs& @1 А&7actis& 'magnis' quantum ad paupertatem pristinam pertinet: nam Аlegimus propter equorum inopiam diversis eos tunc usos animalibus. ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ иИЫД№ИКraptae autem sunt Sabinae Consualibus, hoc est mense Martio. АConsus autem deus est consiliorum, qui ideo templum sub circo Аhabet, ut ostendatur tectum esse debere consilium: inde est quod Аet Fidei panno velata manu sacrificabatur, quia fides tecta esse Аdebet et velata. ideo autem dicato Consi simulacro rapuerunt Sa-Аbinas, ut tegeretur initum de rapto consilium. iste Consus et eques АNeptunus dicitur, unde etiam in eius honorem circenses celebrantur. Аerrant ergo qui dicunt 'magnis circensibus' aut Megalesiacis, aut АRomanis, quos constat fieri ante &7kal. ian.& 'actis' autem cum age-Аrentur, quia non erat praesens a passivo participium, ut А"et qua vectus Abas". &7circensibvs& circenses dicti vel a circuitu, Аvel quod ubi nunc metae sunt, olim gladii ponebantur, quos cir-Аcumibant. dicti autem circenses ab ensibus, circa quos currebant. Аsane notandum positos circenses sine adiectione ludorum, cum ita Аdicamus ludos theatrales, ludos gladiatorios, ludos circenses. ЫД■@@&7romvlidis& hic dativus pluralis venit ab eo, quod est 'hic АRomulida'. &7cvribvsqve severis& mire {43et merito}43 dixit 'severis': Аcum enim filias perdiderint Caeninenses, Antemnates, Crustumini et АSabini, ceteris quiescentibus Sabini soli bella sumpserunt. inter-Аvenientibus postea triginta feminis, iam enixis, de illis quae raptae Аerant, pax facta est: ex quarum nominibus curiae appellatae sunt. Аin communem etiam mulierum honorem kalendae eis dicatae sunt АMartiae: Horatius "Martiis caelebs quid agam kalendis?" Iuve- @1 Аnalis "munera femineis tractat secreta kalendis". nec Аenim aliter congruit Martias kalendas esse feminarum, nisi quia, Аut diximus, feminae bella sedarunt. sane sciendum omnes virgines Аraptas excepta Hersilia, quam sublatam a marito sibi Romulus fecit Аuxorem. {43aut 'severis' disciplina: aut rem hoc verbo reconditam dixit, Аquia Sabini a Lacedaemoniis originem ducunt, ut Hyginus ait de ori-Аgine urbium Italicarum, a Sabo, qui de Perside Lacedaemonios trans-Аiens ad Italiam venit et expulsis Siculis tenuit loca quae Sabini habent: Аnam et partem Persarum nomine Caspiros appellare coepisse, qui post Аcorrupte Casperuli dicti sunt. Cato autem et Gellius a Sabo Lacedae-Аmonio trahere eos originem referunt. porro Lacedaemonios durissimos Аfuisse omnis lectio docet. Sabinorum etiam mores populum Romanum Аsecutum idem Cato dicit: merito ergo 'severis', qui et a duris paren-Аtibus orti sunt, et quorum disciplinam victores Romani in multis se-Аcuti sunt.}43 Р@@&7posito certamine& finito, ut "ante diem clauso Аcomponet Vesper Olympo". Р@@&7iovis ante aram& ante templum Iovis Statoris, quod fe-Аcerat Romulus, postquam orans elatis armis meruit ne suus exer-Аcitus fugeret. Р@@&7ivngebant foedera porca& foedera, ut diximus supra, Аdicta sunt a porca foede et crudeliter occisa; {43nam cum ante Аgladiis configeretur, a fetialibus inventum ut silice feriretur ea causa, Аquod antiqui Iovis signum lapidem silicem putaverunt esse. Cicero Аfoedera a fide putat dicta. sed huius porcae}43 mors optabatur ei, qui Аa pace resilisset. falso autem ait 'porca': nam ad hoc genus sacri-Аficii porcus adhibebatur. ergo aut usurpavit genus pro genere, ut А"timidi venient ad pocula dammae", cum has dammas dicamus, @1 Аitem supra 'lupam', cum artis sit 'hic' et 'haec lupus': aut Аcerte illud ostendit, quia in omnibus sacris feminini generis plus Аvalent victimae. denique si per marem litare non possent, succida-Аnea dabatur femina; si autem per feminam non litassent, succidanea Аadhiberi non poterat. {43quidam 'porcam' euphoniae gratia dictam volunt. Аhuius autem facti in sacra via signa stant, Romulus a parte Palatii, АTatius venientibus a rostris.}43 Р@@&7citae mettvm in diversa qvadrigae& Donatus hoc loco Аcontra metrum sentit, dicens 'citae' divisae, ut est in iure 'ercto Аnon cito', id est patrimonio vel haereditate non divisa; nam 'citus' Аcum divisus significat, 'ci' longa est. ergo 'citae' veloces intelle-Аgamus. quem autem dicit Vergilius Mettum Mettius Fufetius dictus Аest, quod nomen mutilavit causa metri. novimus autem nominum Аvel mutationem vel mutilationem concessam poetis: sic pro Polluce АCastorem, pro Cytheride Lycoridem posuit, ut "sed quae legat Аipsa Lycoris". hic autem Mettius Fufetius cum apud Albanos Аsummam rerum teneret, a Romanis in auxilium contra Fidenates Аvocatus, iure societatis venit quidem, sed in ipso proelio ad hostes Аdefecit. quod cernens Tullus Hostilius ait voce maxima militibus Аsuis, ita ut etiam hostis audiret 'ne trepidetis: meo consilio factum Аest, ut factiose Mettius Fufetius ad hostes transiret': quo consilio Аet suis paene iam amissas reddidit vires et effecit ne hostes cre-Аderent Mettio. quem post victoriam captum Tullus Hostilius reli-Аgavit ad binas quadrigas, ita ut ab unis quadrigis traherentur Аmanus, pedes vero ab alteris: quibus agitatis velociter eum crudeli Аmorte discerpsit. videns itaque poeta Romano nomini incongruam Аesse vindictam, culpam in criminis retorquet auctorem, dicens ex Аsua persona ad ipsum Mettium 'at tu dictis Albane maneres'. ideo Аetiam 'mendacis' infert, ut tacitae quaestioni et invidiae crudelitatis @1 Аoccurrat. {43sane constat post victoriam de Albanis Romanorum, quam Аper conditionem Horatiorum et Curiatiorum adepti sunt, hoc factum Аesse quod hoc loco poeta narravit: nam quemadmodum Mettius vel ad Аauxilium facile nisi iussus venisset? vel post cognitam fraudem acciri Аtam facile potuisset, nisi tamquam subiectus congratulatum victoriam Аad Tullum Hostilium venisset?}43 ЫЕЖ@@&7nec non tarqvinivm eiectvm porsenna ivbebat& Tar-Аquinius Superbus habuit perditos filios, inter quos Arruntem. qui Аdum in castris esset, patre suo Ardeam obsidente, et ortus esset Аinter eum et Collatinum, maritum Lucretiae, de uxoribus sermo, Аeo usque processit contentio, ut ad probandos earum mores arreptis Аequis statim domos suas simul proficiscerentur. ingressi itaque Аcivitatem Collatiam, ubi fuit Lucretiae domus, invenerunt eam lani-Аficio operam dantem et tristem propter mariti absentiam. inde ad АArruntis domum profecti cum uxorem eius invenissent cantilenis et Аsaltationibus indulgentem, reversi ad castra sunt. quod Arruns Аdolens cum de expugnanda Lucretiae castitate cogitaret, mariti eius Аnomine epistulam finxit et dedit Lucretiae, in qua hoc continebatur, Аut Arruns susciperetur hospitio. quo facto per noctem stricto gladio Аeius ingressus cubiculum cum Aethiope, hac arte egit ut secum Аcoiret, dicens 'nisi mecum concubueris, Aethiopem tecum interimo, Аtamquam in adulterio deprehenderim'. timens itaque Lucretia ne Аcastitatis amore famam deperderet, quippe quam sine purgatione Аfuturam esse cernebat, invita turpibus imperiis paruit. et altero Аdie convocatis propinquis, marito Collatino, patre Tricipitino, Bruto Аavunculo, qui tribunus equitum celerum fuerat, rem indicans, petiit Аne violatus pudor, neve inultus eius esset interitus, et coniecto @1 Аgladio se interemit. quem Brutus de eius corpore extractum tenens Аprocessit ad populum, et multa conquestus de Tarquinii superbia Аet filiorum eius turpitudine, egit ne in urbem reciperentur, aucto-Аritate qua plurimum poterat: nam ut diximus, Brutus tribunus Аequitum fuerat. sed cum non susciperetur Tarquinius contulit se Аad Porsennam, regem Tusciae. qui pro Tarquinio cum ingentibus Аcopiis capto Ianiculo et illic castris positis, Romam vehementer Аobsedit. et cum per sublicium pontem, hoc est ligneum, {43qui modo Аlapideus dicitur,}43 transire conaretur, solus Cocles hostilem impetum Аsustinuit, donec a tergo pons solveretur a sociis: quo soluto se cum Аarmis praecipitavit in Tiberim, et licet laesus {43esset}43 in coxa, tamen Аeius fluenta superavit: unde est illud ab eo dictum, cum ei in comi-Аtiis coxae vitium obiceretur 'per singulos gradus admoneor triumphi Аmei'. in tantam autem obsidionis necessitatem populus venerat, ut Аetiam obsides daret. ex quibus Cloelia inventa occasione transna-Аtavit fluvium et Romam reversa est, redditaque rursus est, pacis Аlege eam Porsenna repetente. qui admiratus virtutem puellae dedit Аei optionem, ut cum quibus vellet rediret. illa elegit virgines, {43quae ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ иИЫЕЖИиiniuriae poterant esse obnoxiae,}43 unde Porsenna hoc quoque miratus Аconcessit, et rogavit per litteras populum Romanum, ut ei aliquid Аvirile decerneretur: cui data est statua equestris, quam in sacra via Аhodieque conspicimus. &7eiectvm& facile poterat suscipi et occidi. Аsed ideo non est susceptus, quia occidi non poterat religione im-Аpediente: rex enim etiam sacrorum fuerat. unde postea alii facti Аsunt consules, alii reges sacrorum. &7porsenna& unum 'n' addidit Аmetri causa: unde et paenultimae datus accentus est: nam Porsena Аdictus est: Martialis "hanc spectare manum Porsena Аnon potuit". ЫЕИ@@&7aeneadae& satis longe petitum epitheton. {43et potest hoc Аloco historia de Mucio accipi.}43 @1 Р@@&7illvm& Coclitem {43scilicet}43. et modo 'Cocles' in hoc homine, Аde quo dicit, proprium est nomen, in aliis appellativum, nam luscos А'coclites' dixerunt antiqui: unde et Cyclopas 'coclites' legimus dictos, Аquod unum oculum habuisse perhibentur: {43quasi $STROGGULW=PAS& a Аrotunditate}43. ЫЕЛ@@&7vinclis innaret cloelia rvptis& atqui obsides non li-Аgantur; sed vincla pro custodiis accipiamus, {43aut certe pro foederibus:}43 Аaut certe 'ruptis vinclis pontis', id est ponte resoluto. Р@@&7in svmmo cvstos tarpeiae manlivs arcis& in summa Аclipei parte; {43nam postea ait 'in medio classes aeratas'}43. et bona Аratione utitur in pictura apta unicuique rei loca distribuens. ideo Аenim in summa clipei parte dicit factum esse Capitolium, quia hoc Аarcem urbis esse manifestum est. {43haec}43 historia {43autem}43 talis est: АBrenno duce Senones Galli venerunt ad urbem et circa Alliam flu-Аvium occurrentem sibi deleverunt exercitum omnem populi Romani. Аaliaque die cum vellent ingredi civitatem, primo cunctati sunt Аtimentes insidias, quia et patentes portas et nullum in muris vide-Аbant. postea paulatim ingressi cuncta vastarunt octo integris men-Аsibus, adeo ut quae incendere non poterant, militari manu diruerent, Аsolo remanente Capitolio, ad quod cum utensilibus reliqui confuge-Аrant cives: qui tamen a Gallis obsidebantur etiam id penetrare Аcupientibus, quos alii per dumeta et saxa aspera, alii per cuniculos Аdicunt conatos ascendere. tunc Manlius, custos Capitolii, Gallos Аdetrusit ex arce, clangore anseris excitatus, quem privatus quidam Аdono Iunoni dederat: namque secundum Plinium nullum animal ita Аodorem hominis sentit. {43qua causa postea eo die quo hoc factum est, Аcanes qui tunc dormientes non senserant, cruci suffigebantur, anseres Аauro et purpura exornati in lecticis gestabantur. sane hic Manlius @1 Аpost defensum Capitolium pro praemio singulis libris farris ob virtutem Аa populo donatus est. in tantam autem cibi penuriam redacti erant in Аobsidione, ut coriis madefactis et postea frictis vescerentur: cuius rei Аargumentum est quod hodieque ara in Capitolio est Iovis Tutoris, in Аqua liberati obsidione coria et sola vetera concremaverunt. hic tamen АManlius, postmodum adductus in suspitionem regni appetiti vel inimi-Аcorum oppressus factione, a populo damnatus est.}43 Р@@&7pro templo& pro defensione templi, {43hoc est 'in templo'}43; Аnam 'ante templum' non procedit, cum obsessus intra templum Аesset. sic in nono "ipsi intus dextra ac laeva pro tur-Аribus adstant", Terentius "nam ni haec ita essent, pro illo Аhaud stares Phaedria". &7tenebat& defendebat: et est militare Аverbum, ut etiam Sallustius dicit. unde e contra victos 'loco motos' Аdicimus: Cicero "loco ille motus est". Р@@&7horrebat regia cvlmo& Curiam Calabram dicit, quam АRomulus texerat culmis. {43ideo autem 'Calabra', quod cum incertae Аessent kalendae aut idus, a Romulo constitutum est, ut ibi patres vel Аpopulus calarentur, id est vocarentur, et scirent, qua die kalendae essent Аvel etiam idus. a rege sacrificulo idem fiebat ut, quoniam adhuc fasti Аnon erant, ludorum et sacrificiorum praenoscerent dies.}43 Р@@&7atqve hic& {43'hic',}43 in Capitolio {43scilicet}43. et satis prudenter Аargenteum anserem dixit: nam quasi {43et}43 epitheton est coloris et Аsignificavit rem veram. nam in Capitolio in honorem illius anseris, Аqui Gallorum nuntiarat adventum, positus fuerat anser argenteus. А&7avratis porticibvs& hoc ad tempus retulit florentis Romanae rei-Аpublicae: nam illo loco ubi dixit 'horrebat regia culmo', ideo addi-Аdit 'Romuleo', ut incipientis et pauperis adhuc imperii tempora Аdesignaret. Р@@{43&7gallos& Senones, qui Senones dicti sunt, quod Liberum patrem @1 Аhospitio recepissent.}43 &7canebat& quasi praedivinabat: nam 'canere' Аet icere et divinare significat. Р@@&7arcemqve tenebant& deest 'paene': nam prope tenuerunt. Р@@&7defensi tenebris et dono noctis opacae& multi itera-Аtionem volunt, alii dicunt 'tenebris' propter cuniculos, 'dono noctis' Аsomno {43Manlii}43; nam somnus noctis est donum. Р@@{43&7caesaries& coma, ab eo quod caedi potest.}43 &7avrea vestis& Аhoc est barba: unde contra investes dicimus inberbes: unde est А"tunc mihi prima genas vestibat flore iuventas". Р@@&7virgatis lvcent sagvlis& quae habebant in virgarum Аmodum deductas vias. et bene adlusit ad Gallicam linguam, per Аquam virga purpura dicitur. 'virgatis' ergo, ac si diceret virga tinctis, Аid est purpuratis. &7gaesa& hastas viriles: nam etiam viros fortes АGalli gaesos vocant. ЫЕЦ@@&7scvtis longis& per hoc corporum ostenditur magnitudo, Аut supra "stabant ter centum nitidi in praesepibus Аaltis", per quod equorum magnitudinem expressit. Р@@&7hic& in eodem scuto. et congrue sacerdotes statim post Аtempla commemorat. &7salios& qui sunt in tutela Iovis, Martis, АQuirini. dicti Salii ideo quod circa aras saliunt et tripudiant. {43alii Аa Salio, Aeneae comite, dictos volunt.}43 &7nvdosqve lvpercos& cum Аin honorem Panos Lupercaliorum sollemnitas celebraretur, pecora АRomanorum subito a latronibus rapta sunt. illi proiectis vestibus Аpersecuti sunt latrones: quibus oppressis et receptis animalibus, Аpropter rem a nudis prospere gestam consuetudo permansit ut nudi АLupercalia celebrarent. Р@@&7lanigerosqve apices& flamines in capite habebant pil-Аleum, in quo erat brevis virga desuper habens lanae aliquid. quod @1 Аcum per aestus ferre non possent, filo tantum capita religare coe-Аperunt; nam nudis penitus eos capitibus incedere nefas fuerat: unde Аa filo quo utebantur, flamines dicti sunt, quasi filamines. verum Аfestis diebus filo deposito pillea necesse erat accipere, quae secun-Аdum alios ad ostendendam sacerdotii eminentiam sunt reperta, sicut Аcolumnae mortuis nobilibus superponuntur ad ostendendum eorum Аcolumen. alii dicunt non propter eminentiam dignitatis hoc factum, Аsed quia cum sacrificarent apud Laurolavinium et eis exta frequen-Аter aves de vicinis venientes lucis abriperent, eminentia virgarum Аeas terrere voluerunt. exinde etiam consuetudo permansit, ut apud АLaurolavinium ingentes haberentur virgae, non breves ut in urbe. А&7lapsa ancilia caelo& regnante Numa Pompilio scutum breve et Аrotundum caelo lapsum est. et cum aruspices respondissent illic Аfore orbis imperium, ubi illud fuisset, diligentia Numae, ne quando-Аque ab hostibus posset auferri, adhibito Mamurio fabro multa simi-Аlia facta sunt et in templo Martis locata. quod autem dicit ancilia, Аplurali utitur numero pro singulari: nam unum lapsum est. ancile Аautem dicitur aut quasi undique circumcisum, aut quasi $A)MFI/XEILON, Аid est undique labrum habens. Р@@&7extvderat& studiose fecerat. &7dvcebant& deducebant: Аhaec enim fuerat consuetudo. Р@@&7pilentis matres in mollibvs& pilenta sunt vehicula, sicut Аnunc basternas videmus. erant autem tunc veneti coloris, non ut Аnunc {43sunt}43, russati, quibus nisi castae non utebantur. 'mollibus' Аautem pensilibus, {43ut "molle feretrum" et "oscilla mollia"}43: Аut contra 'plumas pensiles' dicimus et molles significamus. {43aut А'mollibus' molliter stratis: quidam pilenta %laeta occisia sed vulgo @1 Аdicta tradunt.}43 &7hinc procvl& bene longe a templis inferos facit. А{43et bene Tartareas sedes, ut nihil praetermissum videretur.}43 ЫЕЬ@@&7scelervm poenas& pro 'sceleratorum'. et bene ait 'scele-Аrum poenas'; in crimina enim personae incidunt, non ipsarum sunt Аproprie crimina: unde et sceleribus sunt statuta supplicia, quae in ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ иИЫЕЬДse incidentes homines obnoxios faciunt. {43&7et te catilina minaci&}43 А&7pendentem scopvlo& hoc quasi in Ciceronis gratiam dictum videtur. ЫЕЮ@@{43&7secretosqve pios& aut in secreto morantes; aut participialiter, Аab illis secretos.}43 &7his dantem ivra catonem& ut supra Аdiximus, Censorium significat, non Vticensem, qui contra Caesarem Аbella suscepit. {43quomodo enim piis iura redderet, qui in se impius Аfuit?}43 et supergressus est hoc loco Homeri dispositionem, siquidem Аille Minoem, Rhadamanthyn, Aeacum de impiis iudicare dicit, hic АRomanum ducem innocentibus dare iura commemorat. Р@@&7haec inter& bene inter inferos et superos mare factum Аdicit, quod, ut supra diximus, nos ab antipodis dividit, Аqui inferi sunt nostri comparatione. Р@@&7imago avrea& non est contrarium quod et caerulam et Аauream et argenteam maris esse dicit imaginem, quam scimus pro Аventorum qualitate mutari et colores varios reddere: quod expressum Аin scuto fuisse significat. {43&7ibat& autem quidam pro 'erat' accipiunt, Аut "ast ego quae divum incedo regina". sane ubique pro-Аpositum est poetae Augusti gloriam praedicare; itaque maiorem partem Аoperis in hoc clipeo Augusto adsignat.}43 &7caervla& id est maria. А&7flvctv cano& omnis enim spuma alba est. Р@@&7in orbem& in circuitu. Р@@&7aestvmqve secabant& naturalem rem ostendit: nam sem-Аper mare turbatur, quando delphini apparuerint. @1 Р@@{43&7in medio& utrum clipeo an mari?}43 Р@@&7cernere erat& Graeca figura est. Р@@{43&7fervere& ab eo quod est 'fervo' facit: nam ab eo, quod est А'ferveo' 'fervere' facit 've' producta: sic 'effulgere'. alii dicunt anti-Аque per tertiam coniugationem correpta media syllaba positum, ut "lavit Аater corpora sanguis" pro 'lavat'; de eo in tertio georgicorum Аin ipso loco plenius dictum est.}43 &7levcaten& in promontorio Epiri Аest mons Leucata: {43quod quia saxa nuda in cacumine habuit, ex horum Аcandore Leucates appellatus est}43. {43&7avroqve effvlgere flvctvs& non quod Аhic ex auro fluctus esse dicat, quos supra canos dixit, sed cum mare Аex auro expressum sit, fluctus per aurum effulgent.}43 Р@@&7hinc avgvstvs agens italos& cum de statu reipublicae Аesset longa contentio inter Augustum, Antonium et Lepidum, pla-Аcuit ut totum Orientem teneret Antonius, Augustus Gallias et Hi-Аspanias cum Italia, Lepidus Africam Siciliam Sardiniam. ad causam Аmaioris fidei Antonius sororem Augusti duxit uxorem. profecti itaque Аsunt in provincias suas. sed Antonius in Aegypto captus est amore АCleopatrae, non usque quaque adeo, ut ea dimissa contra Parthos Аproficisceretur. quibus victis dum Cleopatrae cupiditate festinat, Аexercitum omnem frigore in Armenia perdidit, ipse tamen anima-Аlium cadaveribus pastus cum paucis ad Aegyptum est reversus. Аubi ei coepit suadere Cleopatra ut se sortiretur uxorem, derelicta Аsorore Augusti. quo facto Augustus vehementer accensus contra Аeum coepit bella moliri. Antonius re comperta, collectis Orientis Аviribus, prior cum uxore Cleopatra venit ad bellum. conflictum est @1 Аnavali certamine circa Actium Epiri promunturium: ubi victi sunt АAntonius et Cleopatra et in fugam coacti. postea occiso Antonio Аilla sibi serpentes adhibuit. sed quia belli civilis triumphus turpis Аvidetur, laborat poeta ut probet iustum bellum fuisse, dicens Augu-Аstum esse 'cum patribus populoque penatibus et magnis dis', contra Аcum Antonio auxilia peregrina et monstruosa Aegypti numina. et Аre vera in exercitu Antonii omnes barbari fuerunt: quod et Vergi-Аlius dicit 'Aegyptum viresque Orientis atque ultima secum Bactra Аvehit'. unde etiam de hoc bello egit triumphum: nec enim civile Аputatum est, quod tantummodo Romano duce gestum est, qui et Аipse barbarae serviebat uxori, adeo ut praetoria ei castra concederet, Аquorum qui potiebatur imperio, ipse vocabat exercitum: unde est Аillo loco de Cleopatra 'patrio vocat agmina sistro': nam Antonius Аconsulare sibi tantum detinuit imperium, in quo sola est potestas Аiubendi. ille enim ducit exercitum qui habet in potestate castra Аpraetoria. Р@@&7penatibvs et magnis dis& alii unum volunt esse, alii Аseparant, ut magnos deos accipias Iovem Minervam Mercurium, Аquos Aeneas de Samothracia sustulit. Р@@&7tempora flammas laeta vomvnt& naturaliter enim Augu-Аstus igneos oculos habuisse dicitur, adeo ut {43obtutum eius nemo con-Аtra aspectare posset, denique}43 quidam eques Romanus, interrogatus Аab eo, cur se viso verteret faciem, dixerit 'quia fulmen oculorum Аtuorum ferre non possum', sicut ait Suetonius. Р@@&7aperitvr vertice sidvs& {43apparet}43 sidus in vertice, hoc Аest super galeam. nam ex quo tempore per diem stella visa est, Аdum sacrificaretur Veneri Genetrici et ludi funebres Caesari exhibe-Аrentur, {43per triduum stella apparuit in septentrione}43. quod sidus {43Cae-Аsaris}43 putatum est Augusto persuadente: {43nam ideo Augustus omnibus Аstatuis, quas divinitati Caesaris statuit, hanc stellam adiecit. ipse vero АAugustus}43 in honorem patris stellam in galea coepit habere depictam. @1 А{43honorifice autem poeta unam stellam 'sidus' dixit, cum sidus ex multis Аstellis constet.}43 Р@@&7parte alia& non e contra, sed in alia parte aciei. А&7ventis et dis agrippa secvndis& {43Agrippa dicitur ab aegro partu, Аid est qui pedibus nascitur. sed hic Agrippa non adeo claro genere Аortus, viribus et societate Augusti ad summos honores pervenit: nam Аet tribunus plebi quietissimus fuit, et post tertium consul, et in multis Аbellis cum Augusto gestis victoriam Augusto sua virtute confecit: nam Аet Sextum Pompeium apud Mylas ipse devicit, et apud Actium Anto-Аnium et Cleopatram navali certamine prope ipse superavit: ob quod Аmeruit etiam gener esse Augusto.}43 'secundis' {43ergo}43 dixit Augusti com-Аparatione: nam hoc dicit: Augustus nimio ventorum et numinum Аutebatur favore, Agrippa sequenti, hoc est, ille habuit primum favo-Аrem, hic secundum. {43Hadrianus scribit Agrippam solitum tempestate Аorta milites cogere naves in fluctus urgere, ut consuetudine discriminis Аdempto metu redderet eos adversum pericula fortiores: ergo $PRO\S A)NTI-А$DIASTOLH/N& saevi maris, quod exercitationi militibus erat, ait 'diis et Аventis secundis' esse pugnatum, ut tempestatem quidem Agrippa non Аtimuerit, sed favor divinus maria constraverit. nam et ipsa Actiaca Аpugna cum aquilo ei esset adversus, eo exercitio, quo milites adsueverat Аadversum fluctus naves agere, ad portum se fugere finxisse: qua re cum Аhostes decepti insequi conati essent, conversis subito navigiis suis Alexan-Аdrinas naves incurrisse et telis ac flammis in eas missis, refragante Аhostibus flatu, cum nihil ipsi tale facere possent, victoriam consecutum. Аmerito ergo 'ventis secundis'.}43 Р@@{43&7insigne svperbvm& quasi principale decus.}43 Р@@&7navali fvlgent rostrata corona& Sextus Pompeius, АPompei filius, in Sicilia piraticam exercuit. contra quem primo @1 Аcum Agrippa dimicavit Augustus; postea Agrippae cura data est, Аqui eum delevit. ob quod ei Augustus rostratam dedit coronam, Аquia vicerat navali certamine. Р@@&7hinc& a parte contraria. {43&7ope barbarica& crimen Antonii, Аquod ope barbarica Romanus pugnet.}43 Р@@&7victor ab avrorae popvlis& quia {43primo}43 vicerat Parthos, Аut diximus. {43atqui Antonium Parthi postea pepulerunt; sed videtur hoc Аideo tacuisse, ne Augustus inbellem superasse videatur. ideo addidit Аvictorem Orientis Antonium, ut maiorem hostem Augustus vicisse videa-Аtur.}43 &7litore rvbro& Erythraeo mari, quod est inter Aegyptum Аet Indiam. Р@@&7vltima secvm bactra vehit& 'ultima' non quantum ad Аfines spectat orbis terrarum, sed 'ultima' in imperio Antoniano: Аconstat enim Bactrianos post se habere gentes innumeras. Р@@&7nefas& exclamatio est, {43quasi 'pro nefas'! aut per paren-Аthesin dictum est. et nefas}43 non in eo tantum quod Aegyptiam Ro-Аmanus duxerat, sed etiam quod mulier castra sequebatur, quod in Аingenti turpitudine apud maiores fuit: unde bellaturus Pompeius in АLesbo reliquit uxorem. Р@@&7rvere& ruebant, id est veniebant cum impetu. {43et hoc verbo Аmore suo ostendit velocitatem.}43 ЫЕ│@@{43&7credas& pro 'credat quis'.}43 Р@@&7concvrrere montibvs altos& alii 'altis' legunt, unum Аtamen est. ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ иИЫЕ╡@@&7tvrritis pvppibvs instant& hoc de historia traxit: nam АAgrippa primus hoc genus turrium invenit, ut de tabulatis subito Аerigerentur, simul ac ventum esset in proelium, turres hostibus Аinprovisae, {43in navigando essent occultae}43. Р@@{43&7telisqve volatile& Cato "sub tela volantia".}43 Р@@&7arva nova neptvnia caede& 'nova caede' magna, nimia: @1 Аnam non dicit re vera 'nova'. {43[2non]2 'nova arva', sed 'nova caede': АHomerus $E)RUQAI/NETO D' AI(/MATI GAI=A.& sed non est hoc 'rubescunt'.}43 Р@@&7patrio vocat agmina sistro& Cleopatra sibi tantum ad-Аsumpserat, ut se Isin vellet videri. Isis autem est genius Aegypti, Аqui per sistri motum, quod gerit in dextra, Nili accessus recessus-Аque significat: per situlam, quam sinistra {43manu}43 retinet, ostendit Аfluentiam omnium lacunarum. Isis autem lingua Aegyptiorum est Аterra, quam Isin volunt esse. {43hanc Isim et alios deos ideo Aegyptii Аcolunt, quia deos reges habuisse dicuntur; ergo in obprobrium Alexan-Аdrini exercitus pro classico sistrum posuit. quod autem ait 'vocat Аagmina', hoc est quod superius dictum est et Augustus in com-Аmemoratione vitae suae refert, "Antonium iussisse ut legiones suae Аapud Cleopatram excubarent eiusque nutu et iussu parerent". Аbene ergo 'vocat agmina' quae signum dabat.}43 Р@@&7a tergo respicit angves& hoc est, nondum videbat mor-Аtem futuram. {43traditur enim ne ad triumphum Augusti reservaretur, Аadmota sibi aspide defecisse. tum 'geminos', cum unum sibi admoverit.}43 Р@@&7devm monstra& ideo 'monstra' dixit, quia sub Augusto Аnecdum Romani Aegyptia sacra susceperant. {43et admittebat locus pro Аlaude Augusti aliquid etiam in deos inclementius dici. Varro indignatur АAlexandrinos deos Romae coli.}43 &7latrator anvbis& quia capite ca-Аnino pingitur, hunc volunt esse Mercurium, ideo quia nihil est cane Аsagacius. {43bello autem Gigantum plures deos ferarum formas accepisse Аtraditur.}43 Р@@&7contra neptvnvm& Homerum sequitur, qui deos dicit Аcontra se pro diversis partibus habere certamen. {43et quidam latenter @1 Аillud tetigisse Vergilium volunt, quod Plinius Secundus in historia Аnaturali dicit, quod Antonii navem piscis echeneis Аretinuerit, qui piscis latine remora dicitur.}43 ЫЕ╜@@&7caelatvs ferro& aut in armis locatus: aut de ferro Аsculptus, scilicet metallo sibi congruo: {43aut 'saevit ferro'}43. &7dirae& АDirae proprie sunt ultrices deae. et bene has interesse dicit proelio, А{43aut a Iove missas ad terrorem Aegyptiis inferendum, aut}43 ad punien-Аdum Antonium, qui matrimonii laeserat foedus. Р@@{43&7scissa&}43 &7discordia palla& {43utrum 'scissa palla gaudens', an А'scissa palla vadit' et seorsum 'gaudens'?}43 ideo {43autem}43 Discordia, quia Аunius civitatis {43et cives principes}43 erant. et bene Diras Discordia sequi-Аtur, quam Bellona comitatur: nam per Discordiam venitur ad bellum, А{43in quo necesse est sanguinem fundi, ideo ait 'sanguineo flagello'}43: Ho-Аratius "ira truces inimicitias et funebre bellum". ЫЕ└@@&7activs haec cernens& quem postea Actium nominavit АAugustus. ЫЕ┬@@&7vertebant terga sabaei& omnes isti populi Orientis sunt. Р@@{43&7ipsa videbatvr ventis& apud plures [2legitur]2 Cleopatram prio-Аrem fugisse, post insecutum Antonium.}43 Р@@&7iam iamqve inmittere f.& scilicet aviditate fugiendi. {43et Аbene 'iam iamque' addidit, quia tempus operis in pictura declarari non Аpoterat.}43 Р@@&7inter caedes& inter suorum cadavera. &7morte fvtvra& Аomine mortis futurae. Р@@&7iapyge ferri& vento, qui de Apulia flans optime ad Orien-Аtem ducit; {43Iapygia enim Apulia dicta est:}43 Horatius "obstrictis aliis Аpraeter Iapyga". {43quem Varro de ora maritima argesten dicit, qui Аde Occidente aestivo flat. hic in Apulia pestilens est.}43 Р@@&7magno corpore& {43aut ita eum, tamquam deum, magno cor- @1 Аpore formatum accipiendum est: aut 'magno',}43 septemfluo. {43et non 'cor-Аpore maerentem', sed 'magno corpore pandentem sinus'.}43 ЫЕ╔@@&7vocantem caervlevm in gremivm& hoc de historia est; Аnam legitur Cleopatram praesagio mortis futurae oblitam esse re-Аcessus Aegypti petere, in quibus facile poterat bella reparare. de Аqua re se moriens dicitur increpasse. {43bene ergo poeta adicit hortatum Аfuisse Nilum ut interitus fugeret, ideo 'tota veste vocantem caeruleum Аin gremium'.}43 &7latebrosaqve flvmina& quia Nili origo nescitur, Аlicet Plinius dicat haud longe ab Aethiopia Maurorum, Аpost maiorem Atlantem, lacum esse, ex quo {43Nilus}43 erumpit. quod Аvidetur esse veri simile ex beluarum similitudine. Р@@&7triplici trivmpho& tres enim Augustus habuit triumphos: Аnam primo die triumphavit exercitus qui Antonium vicerat {43navali Аbello}43, secundo qui Dalmatas vicerat, tertio ipse cum Alexandrino Аest ingressus triumpho. Р@@{43&7dis italis votvm inmortale sacrabat& videtur aedem Apollinis Аdixisse, quae est in Palatio.}43 Р@@{43&7tercentvm& hoc est pro multis.}43 Р@@&7lvdisqve viae plavsvqve fremebant& hoc est, compita-Аlicii ludi celebrati sunt. {43et est zeugma: nam et delubra fremebant.}43 ЫЕ╨@@&7candentis limine phoebi& in templo {43Apollinis in Palatio}43 Аde solido marmore effecto, quod adlatum fuerat de portu Lunae, Аqui est in {43confinio Tusciae et}43 Liguria{43e: ideo ait 'candentis'}43. Р@@&7dona recognoscit popvlorvm& aurum coronarium dicit, Аquod {43triumphantibus}43 hodieque a victis gentibus datur. inponebant Аautem hoc imperatores propter concessam immunitatem. ideo ergo Аdixit 'dona': nam si hoc non esset, spolia diceret. {43&7aptatqve А&7svperbis postibvs& porticum enim Augustus fecerat in qua simulacra Аomnium gentium conlocaverat: quae porticus appellabatur 'ad nationes'.}43 ЫЕ╘@@&7hic nomadvm genvs& atqui Antonius Orientis habuit popu-Аlos; sed intellegamus has gentes Africae operas suas locasse et simul Аcum Antonio ab Augusto esse superatas. &7discinctos& vel habitum Аeorum ostendit, qui usque in talos fluebat: quod Plautus ridet in @1 АPoenulo dicens "quae est illa avis?" cum Afrum vidisset Аvestem dimissam trahentem; {43neque enim utuntur hodieque zonis:}43 aut А'discinctos' dixit inhabiles militiae; omnes enim qui militant cincti Аsunt: aut certe inefficaces, ut contra 'praecinctos' strenuos dicimus: АHoratius "altius ac nos praecinctis unum". unde et Graece $EU)/ZW-А$NOS& appellatur non qui bonam zonam habet, sed qui est strenuus. А&7mvlciber& Vulcanus, ab eo quod totum ignis permulcet: {43aut quod Аipse mulcatus pedes sit, sicut quibusdam videtur: aut quod igni mulceatur}43. Р@@&7lelegas& Thessalos: Lucanus de Thessalia "mox АLelegum dextra pressum descendit aratrum". &7carasqve& АCarae insulani populi fuerunt piratica famosi, victi a Minoe, ut et АThucydides et Sallustius dicunt. &7gelonos& populus Scythiae. Р@@&7evphrates ibat iam mollior vndis& sentiens quasi se Аesse superatum: Horatius "minores volvere vertices". Р@@&7morini& populi Galliae in finibus, qui Britanniam spectant, А{43proximi oceano.}43 &7rhenvs& fluvius Galliae, {43qui Germanos a Gallia Аdividit}43. 'bicornis' autem {43aut commune est omnibus fluviis, aut proprie Аde Rheno}43, quia per duos alveos fluit: per unum qua Romanum im-Аperium est, per alterum qua {43interluit barbaros, ubi iam Vahal dicitur Аet facit insulam Batavorum}43. Р@@&7dahae& populi Scythiae, {43a parte septemtrionali iuncti Per-Аsidi: unde Davi dicti}43. &7araxes& {43hic}43 fluvius Armeniae, quem pon-Аtibus nisus est Xerxes conscendere. {43cui Alexander Magnus pontem Аfecit, quem fluminis incrementa ruperunt. postea Augustus firmiore Аponte eum ligavit, unde ad Augusti gloriam dixit 'pontem indignatus АAraxes'.}43 @1 Р@@{43&7per clipevm vvlcani& hic distinguendum: nam 'Vulcani pa-Аrentis' non procedit.}43 &7parentis& nunc honoris. Р@@&7rervm& futurarum, quae nondum fuerunt. {43&7imagine gavdet& Аignarus erat veritatis, sed triumphorum imagine delectabatur.}43 Р@@{43&7attollens vmero famamqve et facta nepotvm& si 'fata' legeris, Аhoc est, quae nepotes fataliter fecerunt. hunc versum notant critici quasi Аsuperfluo et humiliter additum nec convenientem gravitati eius: namque Аest [eius] magis neotericus.}43 &7famamqve& gloriam. &7nepotvm& poste-Аrorum. @1 ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ иЙЯЇ @@@@{1SERVII GRAMMATICI А@@@@IN VERGILII AENEIDOS LIBRVM NONVM А@@@@COMMENTARIVS.}1 С@@&7atqve ea diversa penitvs dvm p. g.& in hoc libro mutatio Аest rerum omnium: nam et personae et loca alia sunt et aliud nego-Аtium incipitur; ab Aenea enim transit ad Turnum, a Tuscia ad АArdeam, a petitione auxiliorum ad bellum. quem transitum quidam Аculpant, nescientes Vergilium prudenter iunxisse superioribus nego-Аtiis sequentia per illam particulam 'atque ea d. p. dum parte gerun-Аtur', scilicet dum offeruntur arma, dum dantur auxilia. {43'dum' enim Аcum sit coniunctio, hic tamen adverbii vim obtinet: Terentius "mea Аnihil refert, dum patiar modo".}43 sane formatus est iste liber ad Аillud Homeri, ubi dicit per noctem egressos esse Diomeden et Vlixen, Аcum capto Dolone castra penetrarunt: nam partem maximam et Аoeconomiae et negotiorum exinde habet. &7diversa penitvs& valde Аdiversa, id est longius remota, {43vel apud Pallanteum vel in Etruria}43: Аunde paulo post dicit 'nec satis, extremas Corythi penetravit Аad urbes Lydorumque manum'. Р@@&7irim& Iris quasi $E)/RIS& dicta est: numquam enim ad concilia-Аtionem mittitur, sicut Mercurius, sed ad disturbationem. et est Аministra non tantum dearum, sed et deorum: nam praeter Homerum Аet Vergilius hoc probat, dicens "aeriam caelo nam Iuppi-Аter Irim dimisit, germanae haud mollia iussa ferentem". @1 Р@@&7avdacem ad tvrnvm& fortem sine felicitate, sicut de Pal-Аlante diximus. {43et modo audaciae laus oportuna, quia ad Аaudendum exhortandus est.}43 Р@@&7parentis pilvmni& Pilumnus et Pitumnus fratres fuerunt dii. Аhorum Pitumnus usum stercorandorum invenit agrorum_unde et АSterculinius dictus est_Pilumnus vero pinsendi frumenti: unde Аet a pistoribus deus colitur. ab ipso et pilum dictum est. {43quidam АPilumnum et Pitumnum Castorem et Pollucem accipiunt: non nulli Аlaudum deos: Varro coniugales deos suspicatur.}43 &7sacrata valle& Аideo 'sacrata', quia, ut diximus, numquam est lucus sine Аreligione. &7sedebat& ut Asper dicit 'erat', quae clausula antiqua Аest et de usu remota. secundum Plautum {43autem}43 'sedere' est con-Аsilium capere, qui inducit {43in Mostellaria}43 servum dicentem А"sine iuxta aram sedeam, et dabo meliora consilia". sed se-Аcundum augures 'sedere' est augurium captare; namque post designa-Аtas caeli partes a sedentibus captantur auguria: quod et supra ipse Аostendit latenter, inducens Picum solum sedentem, ut А"parvaque sedebat succinctus trabea", quod est augurum, cum Аalios stantes induxerit. ergo 'sedebat' aut erat aut consilia capiebat Аaut augurabatur. {43unde et hic lucus vice aedis sacratae accipi debet: Аquod plenius illo loco dictum est "hoc illis curia templum". Аaut quia in locis sacris sedentes [2qui]2 consilia habituri erant, curiam Аin templo haberent: quod Numa cum sciret, Vestae aediculam, non Аtemplum statuit, ne ibi senatus haberi posset et ipsa necessitate vir @1 Аintroiret locum. nam et ipsa consilia a sedendo quasi considia dicta Аsunt; sedentium enim animi tranquilliores fiunt.}43 Р@@&7thavmantias& secundum poeticam Thaumantis filia. ceterum Аex admiratione hoc nomen accepit, quae admiratio de eius coloribus Аnascitur. Р@@&7divvm promittere nemo& 'nemo' pro 'nullus' posuit. et Аest acyrologia: nam 'divum nemo' non possumus dicere, cum pro-Аprie 'nemo' sit 'ne homo'. Р@@&7avderet& docet per transitum multa interdum temporum Аratione provenire, quae numina praestare non possunt: quod etiam Аpaulo post in matris deum petitione Iuppiter probat, dicens А"cui tanta deo permissa potestas". &7volvenda& pro 'volubilis'. Р@@{43&7aeneas vrbe et sociis& ab occasione. et ostendit quid illi ex-Аpugnandum sit, quia caret defensore. &7vrbe& urbs ista, quae est %tutam А"ipse humili designat moenia fossa". hanc castrum Lau-Аrens ait dici Varro, oppidum tacet. sed ubi primum Aeneas egressus Аsit, eum locum Troiam nuncupari traditur.}43 Р@@{43&7palatini& prolepsis est.}43 Р@@&7nec satis& quia occurrebat ab Euandro eum facile posse Аremeare. &7corythi penetravit& {43ut totam [in] Etruriam peragrasse Аvideatur. Corythi autem}43 montis Tusciae, qui, ut diximus, Аnomen accepit a Corytho rege, cum cuius uxore concubuit Iuppiter, Аunde natus est Dardanus. {43'penetravit' autem bene, quia supra dixerat А'penitus'.}43 @1 Р@@{43&7lydorvmqve manvm& omnia haec ad occasionem faciendi per-Аtinent ex longinquitate, ut dictum est, regionis.}43 Р@@{43&7nvnc tempvs& a metu.}43 &7armat agrestes& ne ei formidinem Аiniciat, agrestes esse commemorat. Р@@&7tvrbata arripe castra& aut 'arripe et turba': aut turbata Аinvade per absentiam Aeneae. {43'turbata' autem inordinata: aut certe А'turba et arripe'.}43 Р@@{43&7paribvs alis& id est aequalibus. et ostendit aequalem volatum.}43 Р@@{43&7fvga& pro 'veloci reditu'; neque enim fugit.}43 &7secvit svb А&7nvbibvs arcvm& hoc est duxit, ut "ille viam secat ad Аnaves". et re vera arcus ipse variis coloribus sectus est. bene Аautem 'sub nubibus', quia sine nubis beneficio arcus non videtur. Р@@&7agnovit ivvenis& {43deest 'eam'. et}43 Irim tantum agnovit, non Аet a quo missa esset, utrum a Iove, an a Iunone. hinc est quod Аdicit 'quis te mihi nubibus actam {43detulit in terras'? unde apparet Аeum scisse nuntiam illam et Iovis et Iunonis esse}43. ШУ@@&7repente& item aliud augurium: namque cum Iris sine nu-Аbibus non possit videri, post eius abscessum statim est secuta sere-Аnitas. &7clara& autem bene addidit, quia tempestas $TW=N ME/SWN& est. Р@@&7discedere caelvm& chasma dicit factum, id est subitam Аaeris disruptionem et quendam recessum: per quod vult videri chasma АIrim se recepisse. &7medivm& autem bene dixit; nam est et summum, Аunde est "sic vertice caeli constitit". nubes autem in Аmedio sunt, ubi omnia {43ista}43 sunt signa quae dicit, id est Iris, sere-Аnitas, chasma: nam si in summo fierent, nullus videre potuisset. Аhumani enim oculi altiorem et nimium splendorem ferre non possunt. Аsane chasma est, ita enim Plinius vocat, disruptio et quidam caeli Аrecessus. {43in auguralibus libris inter ostenta etiam caelum discessisse Аdicitur. et quidam hic 'caelum' pro aere accipiunt, ut Lucretius А"in hoc caelo qui dicitur aer".}43 @1 Р@@&7palantesqve polo stellas& bene 'palantes', quasi in Аalienum tempus errore venientes: {43aut 'palantes' quae sunt palantes, Аepitheton stellarum perpetuum}43. &7omina tanta& scilicet caelestia. {43et Аhaec omina pro signis vel auspiciis posuit.}43 Р@@&7qvisqvis in arma vocas& vel Iuno vel Iuppiter. ШШ@@&7oneravitqve aethera votis& iterum atque iterum, {43aut Аalia atque alia}43 est vota pollicitus. locus autem iste dictus est secun-Аdum augurum morem, apud quos fuerat consuetudo, ut si post Аacceptum augurium ad aquam venissent, inclinati {43aquas}43 haurirent Аexinde {43et}43 manibus et fusis precibus vota promitterent, ut visum Аperseveraret augurium, quod aquae intercessu disrumpitur: unde Аetiam in duodecimo visum augurium non procedit neque sortitur Аexitum firmum, quia cycnus, dimissus ab aquila, in fluvium cecidit, Аut "praedamque ex unguibus ales proiecit fluvio". Аhinc videtur etiam Turnus minime potuisse liberari. Р@@&7iamqve omnis campis exercitvs ibat apertis& intelle-Аgamus hunc exercitum primo confuse in campos ruisse, post dige-Аstum in ordines, ut sit sequentium fluminum congrua comparatio: Аquae flumina dicit post camporum inundationem in alveos suos Аreverti. nam hoc vult dicere: ut de campis flumina in alveos re-Аdeunt, sic digesta est in acies militum multitudo, quae fuerat ante Аdiffusa. Р@@&7dives eqvvm& per genetivum frequentius utimur hac figura, Аquam per ablativum. {43sane hic secutus veteres cuius rei dives addidit, Аcum alibi subtraxerit, ut "dives quae munera Dido" et А"dives inaccessos ubi Solis filia lucos".}43 Р@@&7coercent& cogunt, colligunt, {43alias 'continent', alias 'con-Аpescunt'. non nulli 'postrema' pro 'postremas partes' accipiunt}43. ШЭ@@{43&7sedatis amnibvs& quia Nilus exundat aestate, cum cetera flu-Аmina inminutione quieta sunt.}43 @1 Р@@&7altvs per tacitvm ganges& fluvius Indiae est, qui secun-Аdum Senecam in situ Indiae novem alveis fluit, secundum Melonem Аseptem: qui tamen et ipse commemorat non nullos dicere, quod tri-■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ иЙШЮДbus alveis fluat. Vergilius tamen, Nilo eum iungens, septem alveos Аhabere significat. hanc varietatem Donatus fugiens longum hyper-Аbaton facit, dicens 'ceu surgens septem amnibus Nilus aut Ganges'. А&7altvs per tacitvm& sane bene addidit 'per tacitum altus', hoc Аest per profundam altitudinem; nam licet crescat, intra ripas tamen Аest, nec, {43ut Nilus,}43 superfunditur campis; unde Asper distinxit 'altus Аper tacitum'. {43et bene agmen exercitus flumini conparavit, quia et Аfluviorum agmina ipse dicit "leni fluit agmine Thybris".}43 А&7pingvi flvmine nilvs& Nilus dictus est quasi $NE/AN I)LU/N&, hoc Аest novum limum trahens: quod volens exprimere dixit 'pingui flu-Аmine', id est fluore, quae res fecundam efficit terram: quod et ipse Аin georgicis ostendit dicens "liquuntur montibus amnes Аfelicemque trahunt limum" item "et viridem Aegyptum nigra Аfecundat harena". Р@@{43&7cvm reflvit campis& hoc est a campis rediit; tunc enim omnia Аora eius apparent: alias, cum abundat, una eius facies est.}43 Шв@@{43&7ab adversa& castris opposita, an venienti agmini?}43 &7qvis А&7globvs& id est quantus: admirantis enim est, non interrogantis; nec Аenim interrogat qui nuntiat. Ше@@&7hostis adest& hic distinguendum, ut 'heia' militum sit Аproperantium clamor. et est Ennianum, qui ait "heia machaeras". Аergo 'heia' ingenti clamore dicentes ad portas ruebant. alii 'hostis Аadest, heia' legunt. {43alii 'heia' non a persona ad personam dictum Аputant, sed ipsum poetam quasi actu rei et imaginatione exclamasse.}43 @1 Шз@@&7namqve ita discedens praeceperat& excusatio Troiano-Аrum, ne portas clausisse timore viderentur. &7optimvs armis& peri-Аtus armorum, dux egregius, qui et futura provideret. Р@@&7si qva interea fortvna fvisset& scilicet bellicus casus. Шк@@{43&7tvtos servarent aggere mvros& id est tutos beneficio aggeris Аmuros.}43 Р@@&7pvdor iraqve monstrat& licet eos hortaretur ira et pudor. Р@@{43&7obicivnt& obices ponunt, vel obicibus muniunt, et per hoc clau-Аdunt. &7facessvnt& hic 'faciunt', alias 'discedunt', ut "illa hinc facessat".}43 Р@@{43&7tvrribvs& pro 'in turribus'.}43 Р@@&7tardvm agmen& peditum dicit, qui equitum comparatione Аtardi sunt. Р@@&7vrbi& Troiae, quam fecerat Aeneas castrorum in morem. Р@@&7macvlis qvem thracivs albis& {43figura: maculas albas habens. Аet}43 nove albas maculas dixit, cum proprie macularum haec sit natura, Аut obscuritate sua album aliquid infuscent. Р@@&7cristaqve tegit galea avrea rvbra& {43pro 'galea cristas Аhabens rubras'. sed}43 duo ablativi sunt et duo nominativi, quos me-Аtrica ratione discernimus; nam 'rubra crista' longae sunt ultimae, Аquia ablativi sunt casus. sane huius modi versus pessimi sunt. Ш│@@{43&7en ait& eclipsis festinationis exprimendae gratia: quidquid enim Аaddideris sensus admittet.}43 Р@@&7principivm pvgnae& hoc de Romana sollemnitate tractum Аest. cum enim volebant bellum indicere, pater patratus, hoc est Аprinceps fetialium, proficiscebatur ad hostium fines, et praefatus Аquaedam sollemnia, clara voce dicebat se bellum indicere propter Аcertas causas, aut quia socios laeserant, aut quia nec abrepta ani-Аmalia nec obnoxios redderent. et haec clarigatio dicebatur a clari-Аtate vocis. post quam clarigationem hasta in eorum fines missa Аindicabatur iam pugnae principium. {43post tertium autem et tricesimum @1 Аdiem quam res repetissent ab hostibus, fetiales hastam mittebant. denique Аcum Pyrrhi temporibus adversum transmarinum hostem bellum Romani Аgesturi essent nec invenirent locum, ubi hanc sollemnitatem per fetiales Аindicendi belli celebrarent, dederunt operam, ut unus de Pyrrhi militibus Аcaperetur, quem fecerunt in circo Flaminio locum emere, ut quasi in Аhostili loco ius belli indicendi implerent. denique in eo loco ante aedem АBellonae consecrata est columna. Varro in Caleno ita ait "duces cum Аprimum hostilem agrum introituri erant, ominis causa prius Аhastam in eum agrum mittebant, ut castris locum caperent". Аergo bene hoc poeta de more Romano tractum Turno utpote duci dedit. Аsed in hac consuetudine fetialis, qui bellum indicebat, antequam hastam Аiaceret, etiam terram hostium contestabatur: unde quidam volunt Aenean Аscientem quod bellum gesturus esset, sicut a sibylla cognoverat, ubi ad АItaliae partem debitam venit, primum adorasse terram, ut А"geniumque loci primamque deorum Tellurem".}43 Р@@&7clamorem excipivnt socii& legitur et 'clamore'. si 'cla-Аmore', sensus erit talis: hastae iactum socii clamore comitantur; si А'clamorem', intellegimus Turni eos clamorem excepisse {43et cum fre-Аmitu eum secutos esse, id est excipiunt clamorem Turni}43 et cum fre-Аmitu eum sequuntur. Р@@&7inertia corda& non re vera, sed sicut hostibus videbatur. Ш╕@@{43&7arma viros& vehementius 'viros' pronuntiandum. &7castra fo-А&7vere& veteres 'fovere' pro 'diu incolere' vel 'habitare' dicebant.}43 Р@@&7aditvmqve per avia qvaerit& etiam per avia. sane ex-Аprimitur Turni violentia; nam viam per avia nullus requirit. Ш╗@@&7ad cavlas& munimenta et saepta ovium. est enim Graecum Аnomen 'c' detracto: nam Graeci $AU)LA/S& vocant animalium receptacula. @1 А{43unde in sacris aedibus et in tribunalibus saepta, quae turbas prohibent, Аcaulas vocamus.}43 Р@@&7nocte svper media& ultra mediam noctem, id est {43plus Аquam media, vel}43 maiore eius parte. et est bona elocutio, facta per Аsyllepsin, ut si dicas 'legi nocte super media', id est ultra mediam Аnoctem; nulla enim syllepsis est, quae non et casum mutet, et Аegeat subauditione, ut "hanc ego nunc ignaram huius Аquodcumque pericli". Р@@{43&7inprobvs ira& non 'ira inprobus', sed 'ira saevit': totum autem Аsumma brevitate narratum.}43 Р@@&7saevit in absentes& fantasiam saevitiae expressit, qua lupi Аsic circa caulas fremunt, ut in ipsis animalibus solent. Р@@&7ex longo rabies& absoluta elocutio, ut si dicas 'ille fame Аfatigatur ex longo'. {43&7sangvine& pro 'a sanguine'.}43 Ш┬@@&7et qva via clavsos& 'qua' adverbium loci est, non pro-Аnomen: nam non stat versus, si 'via' septimus sit, non nominativus. Аergo 'qua via' per quam partem via vallo Troianos excutiat. legitur Аtamen 'et quae via', et est sensus absolutior. Р@@{43&7effvndat in aeqvvm& in planum, in campum.}43 Ш╞@@{43&7invadit sociosqve incendia poscit ovantes& hysteroproteron, ut Аaviditatem iuvenis ostenderet. 'incendia' autem pro materia, ex qua Аincendia sequuntur: et videtur eventum posuisse.}43 Ш╚@@{43&7tvm vero& ut signum incendendarum navium datum est.}43 Р@@&7facibvs pvbes accingitvr atris& {43pro 'ad faces accingitur', Аut sit dativus, ut "accingunt omnes operi": aut 'accingitur'}43 Аarmatur, instruitur {43facibus}43. Р@@{43&7diripvere focos& quaeritur, quid ibi faciant foci. sed in car-Аminibus quaedam nec ad subtilitatem nec ad veritatem exigenda sunt. @1 Аaut certe 'focos', quos ibi habere potuerunt.}43 &7picevm fert fvmida А&7lvmen& sordidior enim {43in}43 taedis et ignis et fumus est. Ш╠@@&7qvis devs o mvsae& quia res deorum est et ardua, ideo Аper se eam non potest dicere. hic autem gloria Turni latenter Аostenditur, cuius vis nisi a numinibus repelli non potuit. {43&7tevcris& Аaut detraxit praepositionem 'ab', ut sit 'ab Teucris'; aut 'Teucris' in Аhonorem salutemque Teucrorum incendia classibus avertit.}43 Ш╬@@&7prisca fides facto sed fama perennis& omnis antiquitas Аdifficile pura et incorrupta manat in posteros. hoc enim dicit: Аfactum hoc licet priscum sit, id est antiquum, tamen fama eius non Аest oblitterata temporis vetustate. {43alii sic intellegunt: fabulosum est Аquidem, sed fides eius rei penes priscos est: eius enim rei, cuius aucto-Аrem facere noluit, sic ordinem protulit. alii: iam quidem evanuit fides, Аhoc est nemo credit factum, adhuc tamen fama vivit et dicitur. 'prisca' Аautem 'fides' $A)CIOPISTI/A&, quasi non sit facta historia.}43 Р@@&7qvo primvm& hoc est 'in initio'; non enim secundo factae Аsunt naves apud Idam ab Aenea. &7formabat& id est formare Аcogitabat; non enim in Ida, sed apud Antandrum factae sunt. {43et Аbene &7phrygia in ida,& quia et in Creta est alia Ida, ut "mons АIdaeus ubi et gentis cunabula nostrae".}43 Р@@&7alta pelagi& absolutum est, ut 'lata camporum'. ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ иЙШ╤@@&7ipsa devm fertvr genetrix& figmentum hoc licet poeti-Аcum sit, tamen quia exemplo caret, notatur a criticis: unde longo Аprooemio excusatur. nam ideo et prisca ratione religionis et Iovis Аbeneficio dicit esse perfectum, ut naves mutarentur in nymphas, Аquo vel aliqua ex parte possit esse verisimile. {43sane quidam 'fertur' Аreprehendunt, quod dicendo auctoritatem rei detraxerit. alii laudant, Аquod dicendo 'fertur' incredibili rei auctoritatem dare noluerit.}43 А&7berecyntia& mater deum a monte Phrygiae Berecynto, cuius ultima @1 Аsyllaba caret aspiratione, quam addimus quotiens montem Deli АCynthum dicimus. est autem tenuis ista discretio, quibus nominibus Аsubtrahi debet aspiratio: nam ecce Ripaei, montes Arcadiae, non Аscribuntur cum aspiratione: quam addimus cum Riphaeos, montes АScythiae, significamus. Р@@&7da nate petenti& ac si diceret, ei quae iubere debuerat. А{43et dicendo 'nate' et 'parens' iteratione auxit adfectum.}43 Р@@&7domito te poscit olympo& videtur hoc dicere: praesta ei, Аcuius beneficio servatus ad Olympi regna venisti. Saturnus enim Аcum omnes consumeret filios, Iovem solum esse non potuit, celatum Аmatris auxilio. 'domito' ergo 'Olympo' in tuas scilicet leges per Аbeneficium meum mundo redacto. {43sane haec narratio tertii libri erat, Аsed dilata est, ut hic oportunius redderetur, aut ne bis idem diceretur: Аpotest ergo aut $KATA\ TO\ SIWPW/MENON& videri, aut hysteroproteron.}43 Р@@&7pinea silva mihi& congrue: nam pinus in tutela est matris Аdeum. Р@@&7in arce fvit svmma& hoc est apud Gargara, quae dicta Аsunt quasi cara caros, id est caput capitis, altitudinis altitudo: cara Аest enim $KEFALH/.& Gargara autem sunt montis Idae cacumina, propter Аquod dixit 'in arce summa'. {43sane et hic locum sacratum ostendit. Аet 'pinea silva lucus fuit' tale schema est ut "nec tamen interea Аraucae, tua cura, palumbes" feminino plurali femininum singulare Аiungitur, item neutrum singulare, ut "ite meae, quondam felix pecus, Аite capellae", aut duobus femininis pluralibus masculinum singulare, Аut "Iraeque Insidiaeque, dei comitatus". &7qvo sacra& @1 А&7ferebant& non addit qui, sed intellegimus Phrygas: item "cen-Аtum urbes habitant magnas", id est Cretes. et bene arbores con-Аsecravit quibus inmortalitatem petitura est.}43 Р@@&7nigranti picea& 'nigranti' umbrosa. et 'picea' arboris Аgenus est, unde pix desudat. harum autem secundum Plinium quin-Аque sunt species, sicut etiam supra diximus. Р@@&7has ego& non 'trabes', nam de acere naves non fiunt: unde Аmelius arbores intellegimus, referentes ad piceas vel pinos. sane Аnotandum trabes {43eum dixisse de arboribus, cum non dicantur trabes}43, Аnisi iam caesae et compositae. {43abutitur ergo eo quod posterius est Аpro eo quod est prius.}43 &7classis egeret& {43pro 'classe', genetivus pro Аablativo. et}43 iusta Aeneae petitio, et concedentis benignitas numinis Аexclusit piaculum: nam his remotis sacrilegium committeretur. {43ideo Аaddidit 'laeta dedi'.}43 Р@@&7timor anxivs& aut perpetuum est timoris epitheton: aut Аcerte verum timorem voluit significare, ut separaret ab eo qui ex Аcupiditate nascitur prosperorum, ut "exultantiaque hau-Аrit corda pavor pulsans". Р@@{43&7solve metvs& id est meos.}43 Ш█@@&7prosit nostris in montibvs ortas& bona brevitate detraxit Аet 'his' et 'esse'; nam plenum est 'prosit his ortas esse in mon-Аtibus nostris': quod fecit elocutionis causa. {43sane hic ostendit quod Аsupra arcem dixit pro monte. et bene 'ortas', ut sensum quendam na-Аvibus daret, verbum de origine commoda.}43 Р@@&7torqvet qvi s. m.& {43aut}43 sustinet, {43aut nutu suo}43 regit. Р@@&7qvo fata trahis& ostendit fata posse aliquatenus trahi, Аnon tamen usquequaque. hinc enim dicit 'quo', id est ad quam Аrem. &7petis istis& id est pro istis; nam sic dicimus 'peto tibi', Аid est pro te. {43aut 'istis' utrum precibus, an navibus?}43 Ш▀@@&7fas habeant& ius; nec enim possunt aeterna esse quae ab Аhominibus facta sunt: Horatius "debemur morti nos nostraque". Аnam sicut animi facta inmortalia sunt, ita corporis pereunt: Sallu- @1 Аstius "ceterum studia omnia nostra, sicuti anima, inmortalia Аsunt". &7certvsqve incerta pericvla lvstret aeneas& {43securus Аdubia temptet. et}43 hoc dicit: casibus licentiam haec petitio vult adi-Аmere. nam Aeneas sorte qua homo est, navigationis debet timere Аpericulum: quod perit, si eius navibus aeternitas detur. Р@@&7cvi tanta deo permissa potestas& 'cui' ac si diceret А'ne regi quidem deorum'. {43'permissa' autem data, ut hoc possit Аpraestare.}43 Р@@&7defvnctae& liberatae, ut "o tandem magnis Аpelagi defuncte periclis". &7portvsqve tenebvnt& nautico usus Аest verbo, cum de navibus diceret. Р@@&7qvaecvmqve& hic ostendit aliquas esse perituras. &7evase-А&7rit vndis& de undis exierit, cum venerit ad eum locum, de quo Аnavigatura iam non sit. alii legunt 'evaserit {43undas'; quod si est, Аintellegimus 'quaecumque evaserit}43 undarum periculum'. Шф@@&7mortalem eripiam formam& bene dixit 'mortalem': nec Аenim potest fieri ut eadem res et mortalis sit et inmortalis; {43sed ut Аsit inmortalis,}43 ante est ut desinat esse mortalis. Р@@&7qvalis nereia doto& non dixit 'tales erunt': sic supra А"qualis mugitus, fugit cum saucius aram taurus". Шш@@&7per pice torrentes& ardentes: et est figmentum poeticum. Р@@{43&7totvm nvtv tremefecit olympvm& Homericum est $ME/GAN D' А$E)LE/LICEN *)/OLUMPON.&}43 Р@@&7aderat promissa dies& promissum tempus advenerat. Р@@&7tvrni inivria& scilicet, quam inferebat. et modo 'iniuria' Аest $A)DI/KHMA,& id est iniustitia. hinc est apud comicos iniurius qui Аaudet aliquid contra ordinem iuris. et bene 'iniuria', quia et contra Аnecessitatem fati, {43quod Troianos ad Italiam venire conpulerat,}43 et Аcontra rationem foederis bella commoverat. {43alii 'iniuria' violentia Аaccipiunt.}43 Шэ@@&7nova lvx& {43hoc est repentina,}43 id est nimbus deorum: quod @1 Аipse paulo post dicit. {43in secundo "nimbo effulgens". et hic А'lux' proprie, aliter postea "continuo nova lux oculis effulsit".}43 Р@@{43&7nimbvs& lumen, quod capita deorum ambit.}43 Шё@@&7ne trepidate& pro 'ne festinetis'. et per hoc significatur Аideo ad navium defensionem egressos non esse Troianos, quia numen Аvetavit. Шє@@{43&7qvam sacras dabitvr pinvs& fabula talis est: Attis, puer spe-Аciosus, cum matris magnae praeesset sacris, a rege civitatis suae Аadamatus est; sed cum intellegeret vim sibi a rege instare, clam in Аsilvas profugit. cum ergo inventus vim sibi videret inferri, verenda Аstupratoris abscidit, qui moriens eandem ipsam partem corporis puero Аabscidit. quem semianimem sub pinu latentem cum invenissent antisti-Аtes matris magnae, perlatum in templum deae frustra conati reficere, Аdefunctum sepelierunt. cuius ut perpetua maneret memoria, mater Аmagna instituit, ut quotannis in sacris suis plangeretur, pinumque Аarborem, sub qua iacuerat, tutelae suae adscripsit, et effecit ut cultores Аsui viriles sibi partes amputarent, qui archigalli appellantur.}43 Р@@&7ite deae pelagi& alii hucusque volunt matrem deum lo-Аcutam: {43prope enim videtur absurdum ipsam indicare quae sit, cum iam Аnymphis et audientibus utique et videntibus dicat}43. alii iungunt 'gene-Аtrix iubet': {43et putatur melius, quia postea ait "quas alma АCybebe numen habere maris nymphasque e navibus esse ius-Аserat"}43. Ш∙@@{43&7obstipvere animi rvtvlis& hoc est Rutulorum; dativus pro Аgenetivo.}43 &7obstipvere rvtvli& timuerunt {43ergo}43 Rutuli, timuit Mes-Аsapus, numinis {43marini}43 filius, {43qui utique fiducia patris et sui nihil ex Аmari timere debuerit, vel certe "quem neque fas igni cui-Аquam nec sternere ferro"}43; timuit Tiberis. per hos autem gradus, А{43id est Rutuli, Messapus, amnis,}43 maior Turni designatur audacia. tale Аest et in quarto "at non infelix animi Phoenissa". Р@@&7et amnis ravca sonans& licet antiquitas habuerit 'hic' Аet 'haec amnis', melius tamen est accipere 'rauca sonans' pro А'rauce', quam 'rauca amnis'. @1 Р@@&7revocatqve pedem tiberinvs ab alto& nunc ipsum deum Аterritum dixit: supra, undas fuisse perterritas et in se repressas. Р@@{43&7avdaci tvrno& ecce ubi confirmat epitheton, quod Turno sem-■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ иЙШ№Вper inponit. et hoc colore futuram orationem ostendit.}43 Р@@&7animos tollit dictis& magnanimitatem suam, {43quia ipse Аnon terreatur,}43 conprobat dictis. tale est {43et}43 illud e contrario А"turbatumque oculis". {43potest tamen accipi, eorum animos Аtollit, qui erant territi: et hinc 'increpat'.}43 Р@@&7troianos haec monstra petvnt& {43id est}43 appetunt, {43hoc est Аad Troianorum pertinet damnum,}43 ut "reginam petit". А&7ivppiter ipse& scilicet qui omnibus praestare consuevit: unde et АIuppiter dictus est, quasi iuvans pater. ergo 'auxilium solitum' non Аcirca Troianos accipimus, sed quod ipse {43omnibus}43 praestare consue-Аvit. {43alii 'auxilium solitum' auxilium fugae accipiunt.}43 Р@@&7non tela neqve ignes exspectant rvtvlos& non ex-Аpectant Troiani ut Rutulorum telis aut ignibus pereant, qui iam Аnavium amissione perierunt. Р@@&7maria invia tevcris& color est: nam rem quam pro se АTroiani putabant, in contrarium vertit, dicens navigationis et fugae Аauxilium perdidisse Troianos, quos constat pro felicitate habuisse Аnavigationis vitare discrimina. Р@@{43&7rervm pars altera adempta& id est naturae rerum.}43 &7rervm А&7pars altera dempta& humanae enim naturae duo elementa concessa Аsunt, mare et terra. ЫБГ@@&7nil me fatalia terrent& {43nihil pro 'non'. et}43 tacitis oc-Аcurrit quaestionibus, dicens: si fataliter se ad Italiam venisse dicunt, Аiam venerunt, completa sunt fata. et callide tacuit quod erat fatale: АTroiani enim dicebant Italiae sibi regna deberi. et est oratorium Аquaestiones ita proponere, ut facile solutionis sortiantur eventum. @1 Р@@&7si qva phryges prae se iactant& {43'iactant'}43, quasi et ista Аconfingant. {43aut 'prae se iactant' prae se ferunt.}43 Р@@{43&7tetigere qvod arva& quaestio est, an superare possint qui sorte Аvenerint. et, sicut supra dictum est, per concessionem argumentatur: Аetiam si vera sint quae iactant, tamen iam completa sunt 'tetigere quod Аarva fertilis Ausoniae Troes'.}43 Р@@&7svnt et mea contra fata mihi& hoc falsum est quod Аdicit Turnus. sed in arte rhetorica tunc nobis conceditur uti men-Аdacio, cum redarguere nullus potest, ut hoc loco est: quis enim Аvere potest scire, Turno data sint, necne, responsa? {43sane}43 quia scit Аfalsum esse quod dixit, argumentis probare dicta contendit, dicens Аesse sceleratam gentem, raptam sibi coniugem: in quo facto utitur АGraecorum exemplo, qui rapta Helena gentem delevere Troianam. ЫБИ@@&7conivge praerepta& invidiose sponsam coniugem vocat. А&7nec solos tangit atridas iste dolor& cur non in similitudine Аcriminis sit poenae similitudo? si culpa repetitur, supplicia quoque Аgeminentur. ЫБК@@{43&7periisse semel satis est& quasi obiectio est, ut si dicatur: sed Аperiisse semel satis est, immo vero semel satis fuit eos peccasse: ex quo Аcolligitur quotiens peccaverunt, totiens eos perire debere.}43 Р@@&7penitvs modo non genvs omne perosos feminevm& modo Аomne genus femineum non eos penitus perosos decebat, {43propter quod Аante perierunt}43. locutus est autem figurate. Р@@{43&7medii fidvcia valli& quod inter Troianos Rutulosque sit me-Аdium. et bene de muris nihil dixit.}43 Р@@&7fossarvmqve morae& non tutela, sed mortis dilatio. Р@@&7an non vidervnt& legitur et 'at non {43viderunt}43': si 'an Аnon', absolutum est; si 'at non', inceptiva est particula, ad ornatum Аpertinens: Horatius "at o deorum quidquid in caelo regit". tale @1 Аest "at non sic Phrygius penetrat Lacedaemona Аpastor". {43et est exemplum a maiore ad minus, hoc est: at, credo, non Аviderunt Neptuni manu fabricata moenia conflagrasse, ut fiduciam vitae Аin exiguo [2vallo]2 et parva fossa habeant.}43 ЫБР@@{43&7lecti ferro& utrum 'ad ferrum lecti', an potius 'acie lecti', Аut si dixisset 'virtute lecti'.}43 &7vallvm& {43historice locutus est.}43 vallum А{43autem}43 dicitur ipsa munitio; nam valli fustes sunt, quibus vallum Аmunitur: ipse de sustentaculis vitium "primus vallos sub tecta Аreferto". Р@@{43&7trepidantia castra& ut "turbata arripe castra".}43 Р@@&7non armis mihi vvlcani& bene arma generaliter dixit: Аnam {43et}43 ipse habuit a Vulcano, sed solum gladium, ut А"ensem, quem Dauno ignipotens deus ipse parenti fecerat et АStygia candentem tinxerat unda". per hoc autem quasi latenter Аdicit se Achille esse meliorem, qui se Troianos etiam sine divinis Аarmis superare posse confidit. Р@@&7addant se protinvs omnes& ne timere videatur auxilio-Аrum multitudinem, dicit incrementa esse victoriae. {43quidam 'protinus' Аhic pro 'licet' accipiunt.}43 ЫБЧ@@&7lvce palam& propter tenebras et furta inertia. {43vel 'luce', Аquod Ilium nocte captum est: 'palam', quia insidiis.}43 ЫБЩ@@&7qvos distvlit hector& bene solius Hectoris facta est Аcommemoratio, ut ostendatur perisse {43eum}43, qui potuit esse terrori: Аper quod vult Aenean nihil fortiter in bello fecisse Troiano. {43et satis АHectori dedit, quasi plus esset differre, quam vincere.}43 Р@@&7melior qvoniam pars acta diei& id est maior et prima. А{43an quoniam diei hoc optimum, quod matutinum?}43 Р@@&7bene gestis corpora rebvs& in eo tantum, quod hostes @1 Аnon ausi sunt egredi: {43nam nihil egerant. ergo hortativa est oratio ad Аsocios, ut audaciores esse debeant, cum videant se timeri}43. Р@@{43&7procvrate& verbum conpositum, id est curate.}43 &7pvgnam А&7sperate parari& scilicet contra Troianos, non a Troianis, ne vi-Аdeatur contra supra dicta omnia nunc sociis inferre terrorem. {43ergo Аa me parari sperate, id est pugnaturos vos scitote, licet hostes muris Аse teneant, ut "arma parate animis et spe praesumite Аbellum".}43 Р@@&7vigilvm excvbiis& excubiae diurnae sunt, vigiliae nocturnae. ЫБа@@&7centeni qvemqve secvti& centurionum scilicet, ex more АRomanae militiae: nam ex numero militum qui eos sequuntur, gra-Аdus dignitatis apparet. Р@@{43&7pvrpvreis cristis ivvenes& hic versus per figuratum ablativum Аprolatus est.}43 Р@@{43&7variantqve vices& ut invicem potent.}43 Р@@{43&7indvlgent vino& ablativus casus est, et deest 'sibi', ni figu-Аratum est. &7indvlgent vino]& ex fiducia scilicet: sequitur "cer-Аnis quae Rutulos habeat fiducia".}43 &7vertvnt crateras aenos& Аpotant{43es exhauriunt}43. et est hemistichium Ennianum. Р@@{43&7cvstodia& nomen ambiguum, sed modo 'quae custodit'.}43 ЫБж@@{43&7e vallo& pro muro. &7armis alta tenent& bona elocutio, id Аest armati tenent alta, hoc est muros. 'tenent' autem custodiunt.}43 Р@@&7trepidi formidine& festini per formidinem: nam non est Аiteratio. Р@@{43&7explorant& confirmant.}43 &7pontesqve& qui fiunt in muris Аangustioribus, {43ut sit facilior transitus ad divisas muri partes}43. А&7propvgnacvla& pilas {43murorum}43. @1 ЫБл@@&7rectores ivvenvm& legitur et 'iuveni': si 'iuveni', Asca-Аnio; si 'iuvenum', magistros militum accipe. Р@@&7sortita periclvm& {43aut}43 sorte divisa ad defensionem peri-Аcli: {43aut par timens periculum, quod quisque experiretur}43. Р@@&7qvod cviqve tvendvm est& exercet unusquisque vices ad Аid quod accipit tuendum. ЫБп@@&7ida venatrix& a plerisque Ida mater Nisi accipitur, quia Аdixit 'venatrix': nam si montem volueris accipere, abusive Idam Аvenatricem dictam intellege, pro 'venationibus abundantem': nam А'venatrix' est proprie quae venatur, non quae venationibus abundat. А{43aut 'venatrix' pro his qui in ea venantur, ut "domitrixque Epidau-Аrus equorum".}43 Р@@&7iacvlo celerem& bene inducit Nisum optimum esse iacu-Аlatorem, et hanc praemittit armorum peritiam, qua plurimum poterit Аin Euryali defensione. ЫБ▓@@&7troiana neqve indvit arma& hoc est qui nondum belli-Аcosa arma induerat, id est acceperat. et hoc dicit: pulcher quidem Аerat, sed nondum bellandi peritus. Р@@{43&7prima ivventa& num prima lanugine? &7intonsa& hoc ad sua Аtempora rettulit; alioquin heroes non tondebantur.}43 Р@@{43&7amor vnvs erat& id est eodem studio flagrabant. &7pariterqve А&7in bella rvebant& aut simul, aut similiter et pari virtute, id est aeque Аfortes erant.}43 ЫБ╢@@&7dine hvnc ardorem mentibvs addvnt evryale an s. А&7c. d. f. d. c.& apud Plotinum philosophum et alios quaeritur, utrum Аmentis nostrae acies per se ad cupiditates et consilia moveatur, an Аinpulsu alicuius numinis? et primo dixerunt, mentes humanas mo-■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ иЙЫБ╢Еveri sua sponte; deprehenderunt tamen ad omnia honesta inpelli Аnos genio et numine quodam familiari, quod nobis nascentibus datur, Аprava vero nostra mente nos cupere et desiderare: nec enim potest @1 Аfieri ut prava numinum voluntate cupiamus, quibus nihil malum Аconstat placere. unde nunc hic ortus est sensus: hoc enim dicit АNisus: o Euryale, dine nostris mentibus cupiditates iniciunt et desi-Аderia, an deus fit ipsa mentis cupiditas? &7mentibvs& {43vero}43 &7addvnt& Аbene {43dixit}43 'addunt': nam animus sui natura prudens est, sed ei Аadditur ut aliquid inpatienter desideret. {43non nulli tamen inter cupi-Аditatem et cupidinem hanc differentiam esse volunt, ut masculino genere АCupidinem deum ipsum, id est $TO\N *)/ERWTA& significemus, feminino cupi-Аditatem: quamvis hoc auctores plerumque confundunt.}43 Р@@&7dira& magna. Р@@&7aliqvid magnvm& scilicet per hostes transitum. Р@@&7agitat& molitur. &7qviete& modo otio, non somno; nam Аin vigiliis fuerat collocatus. {43qui enim custos est de insomnio suo Аqueri non potest.}43 Р@@&7cernis qvae rvtvlos habeat fidvcia rervm& ipsius Аdesiderii vult esse rationabiles causas, {43ne vanum mens agitare videa-Аtur: nam et neglegentia hostium per fiduciam nimiam ostenditur, et Аoccasio dabatur aliquid strenue gerendi}43. Р@@&7somno vinoqve sepvlti& alterum pendet ex altero. {43et А'sepulti' quasi sine pulsu et nihil sentientes.}43 Р@@&7porro& hortantis est: {43aut num coniunctio expletiva?}43. Р@@&7qvid dvbitem& id est cogitem: omnis enim cogitatio in Аdubitatione est ante sententiam. Р@@&7popvlvsqve patresqve& transfert in Troianos Romanam Аconsuetudinem, ut solet plerumque: prius enim iubebat aliquid po-Аpulus, postea confirmabat senatus. Р@@&7reportent& portent: nam 're' vacat. {43aut %ab eo reportare.}43 Р@@&7si tibi qvae posco promittvnt& poscere est secundum АVarronem quotiens aliquid pro merito nostro deposcimus, petere Аvero est cum aliquid humiliter et cum precibus postulamus. et bene Аquod Euryalum nolit ducere latenter ostendit: {43nam ideo adiecit 'mihi Аfacti fama sat est'}43. @1 Р@@{43&7svb illo& pro 'ex illo': praepositionem mutavit.}43 Р@@&7moenia pallantea& ubi nunc credit esse Aenean. ЫБ─@@{43&7ardentem& modo ardentem, ut "ardet amans Dido": Аan festinantem? ut "instant ardentes Tyrii": an cupiditate Аcaedis flagrantem? ut "ardet in arma magis": an propter Аillud quod ipse dicit 'dine hunc ardorem mentibus addunt' et deinde А'aut pugnam aut aliquid iamdudum invadere magnum'.}43 Р@@&7svmmis adivngere rebvs& 'summum' et extremum dici-Аmus et laudabile. bene ergo in re dubia sermone usus est dubio; Аnam hoc dicit: non debes me nec a tua gloria nec a periculis Аsegregare. ЫБ╟@@&7genitor bellis adsvetvs& ipse puer est necdum proba-Аtus: unde se et a belli temporibus et a patris virtute commendat. Р@@&7argolicvm terrorem& quem Graeci inferebant. {43&7troiae-А&7qve labores& bene $KATA\ TO\ SIWPW/MENON& annos Euryali ostendit: nam Аsi a coepto Troiano bello, quod decennium tenuit, septem anni erroris Аaddantur, anni vix decem et septem sunt. est ergo aetas paene ad Аbellum inhabilis; sed exercitium ostenditur, quod inter bella nutritus est.}43 Р@@&7svblatvm& susceptum. Р@@{43&7magnanimvm aenean& [2&7et fata extrema secvtvs&]2 ideo secutus, Аnon ut vitae studeam, sed gloriae.}43 Р@@&7est hic est animvs& 'hic' potest esse et adverbium de-Аmonstrantis, ut sit 'est hic', id est in meo pectore. potest et sic Аaccipi, ut dicas: est hic animus lucis contemptor, hoc est iste ani-Аmus. ergo 'hic' et produci potest et corripi. Р@@&7istvm qvi vita bene credat emi qvo tendis honorem& Аqui istum honorem, quo tendis, id est ad quem niteris, libenter Аemat vita, id est vitae pretio. Р@@&7nil tale verebar& quale tu suspicaris. Р@@{43&7non& distinguendum, ut initium iuris iurandi sit 'ita me refe-Аrat'. &7referat tibi magnvs ovantem ivppiter& mire ius iurandum con- @1 Аpositum; sic enim iurat, quasi relicturus eum, cum de virtutibus eius Аoptime sentiat.}43 Р@@&7haec& humana negotia: vel quae loquitur. Р@@{43&7sed si qvis& multas causas praetendit: primam ipsius pueri, Аsecundam propter se, tertiam matris. et est parenthesis 'quae multa Аvides discrimine tali', hoc est quae multa, ut in tali discrimine, acci-Аdere posse intellegis.}43 ЫБ╙@@{43&7pretiove& pro 'vel': 've' enim syllaba proprie 'vel' significat.}43 Р@@&7mandet hvmo& multi hic distinguunt; alii iungunt 'man-Аdet humo solita'; ut {43sit}43 'commendet in terra'. 'solita' autem 'for-Аtuna', quae piis invidere consuevit: Statius, hinc trahens colorem, Аait "invida fata piis et fors ingentibus ausis rara comes". Р@@{43&7absenti& quem non sepelierit.}43 &7absenti ferat inferias& Аhoc est cenotaphion faciat et inpleat honorem sepulcri. {43de inferiis Аautem plenius in quarto georgicorum invenies.}43 Р@@{43&7miserae& ad illum exitum, quem timet, retulit: an dolenter Аiam 'miserae', quae in hoc consilio filii periclitatur?}43 Р@@{43&7pver& mire dissuadet dicendo 'puer'.}43 &7e matribvs& e nobi-Аlibus; nam matres non nisi nobiles dicimus: unde et matronae dictae Аsunt. scimus autem non omnes mulieres in Sicilia remansisse: nam Аlegitur in XI. "et maestum Iliades crinem de more solutae". Р@@{43&7nec moenia cvrat acestae& id est nec tenetur desiderio Segestae Аcivitatis.}43 Р@@&7ille avtem& hunc locum esse interrupta oratione Nisi Аintellegimus. ЫБ█@@&7vigiles simvl excitat& qui vigiliarum officium habebant, @1 А{43hoc est futuros vigiles; alioquin quomodo excitat? et totum iunctim Аlegendum est, ut simul et dictum et factum videatur}43. Р@@&7servantqve vices& hic distinguendum est, alias sensus Аnon procedit. {43&7statione relicta& hoc ad Nisum et Euryalum pertinet, Аut sit sensus 'statione relicta ipse comes Niso graditur': quidam 'ser-Аvantque vices statione relicta' pro 'stationis relictae vices servant' intellegi Аvolunt, ut "et pulchra faciat te prole parentem", hoc est Аpulchrae prolis.}43 Р@@&7regemqve reqvirvnt& {43id est}43 regis filium, ut А"magnum reginae sed enim miseratus amorem". Р@@&7cetera per terras omnes& exaggerat more suo vigilan-Аtum laborem. ЫБс@@&7consilivm svmmis regni de rebvs habebant& {43'summis' Аutrum maximis, an quod putabant eas in extremo sitas? et est}43 Lucilii Аversus uno tantum sermone mutato; nam ille ait "consilium sum-Аmis hominum de rebus habebant". Р@@&7iam nvntivs esset& 'iam' aut cito, {43ut festinandum sit et Аiam nuntiandum Aeneae nec differendum}43: aut cum nullum invenirent, А{43ad desperationem, quasi nemo esset iam, qui posset audere}43. Р@@{43&7adnixi hastis& mira facies consilii: in rebus dubiis non sedent, Аsed stant.}43 &7adnixi hastis& ostendit iam eos diurna statione fati-Аgatos. quod autem stant et Romani moris est et bellicae necessi-Аtatis. hunc autem standi habitum et Sallustius commemorat, ut А"fessi arma sua quisque stantes incumbere". Р@@&7castrorvm et campi medio& in medio campi spatio, qui Аcampus castrorum medius fuit. {43&7castrorvm et campi medio]& quia in Аmediis castris principia sunt semper. et bene 'campi medio', quam А'campo medio': tunc enim 'campo medio', cum aliquot campi sunt et Аunus est medius campus, 'campi' autem 'medio' in media parte unius Аcampi.}43 Р@@{43&7alacres& concitati: Terentius "quid tu es tristis? quidve @1 Аes alacris?" &7admittier orant& hoc verbo ostendit olim et apud reges Аadmissionum fuisse officium.}43 Р@@&7rem magnam pretivmqve morae fore& dicebant se ad-Аferre rem magnam, cuius mora pretium posset adferre, id est poe-Аnam: Terentius "ego pretium ob stultitiam fero": ut sit sensus, Аsi tardius mittamus ad Aenean, luemus hostibus poenas. alii sic Аintellegunt: scimus quidem adventum nostrum moram vestris adferre Аconsiliis, verum huius morae erit pretium, id est remuneratio: nam-Аque hoc offerebant quod illi cogitabant, ut diximus supra 'quisve АAeneae iam nuntius esset'? {43alii deesse putant 'adfirmantes', ut sit Аsensus, adfirmantes rem magnam futuram et multum illos consecuturos, Аsi audiendi se moram pertulissent. alii, qui pretium pro poena dicunt Аpositum, ita tradunt, eos anxios tam diu super rebus dubiis futuros, Аquam diu se non admiserint ad loquendum.}43 ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ иЙЫБч@@&7accepit trepidos& festinos, more suo. {43ergo per metalepsin Аcupidos dixit $A)GWNIW=NTAS&: non enim possumus timentes accipere, quod Аfestinabant.}43 ЫБщ@@&7neve haec nostris spectentvr ab annis& bene excusat, Аquia scit de aetate puerorum posse dubitari, dicens non ex sugge-Аrentum persona, {43in qua est maior auctoritas,}43 sed sua vi consilia pon-Аderanda. {43'spectentur' autem aestimentur.}43 Р@@{43&7rvtvli somno vinoqve sepvlti& occasio prius narratur, sic con-Аsilium, ut necessario ad id quod nuntiat, veniat.}43 Р@@{43&7locvm insidiis conspeximvs ipsi& ordo est 'locum conspeximus, Аqui insidiis patet'. 'ipsi' autem ad fidem pertinet: qui enim rem tan-Аtam nuntiat, debet firma auctoritate contendere. et communicat cum Аsocio quod solus conspexit.}43 @1 Р@@{43&7qvi patet in bivio& necessarie signa addidit.}43 &7portae qvae А&7proxima ponto& apparet, ut {43et}43 supra diximus, castra Tro-Аiana in Ostiensi fuisse, siquidem nullus alter locus in Laurolavinati Аhinc fluvio cohaeret, hinc pelago: et nunc dicit 'portae quae pro-Аxima ponto', item paulo post dicturus est "{43murorum in parte Аsinistra}43 opposuere aciem: nam dextera cingitur amni". Р@@&7interrvpti ignes& supra aliter "lumina rara mi-Аcant". &7fvmvs erigitvr& signum est sopitorum ignium quotiens Аmaior fumus erigitur. Р@@&7fortvna& occasione {43ad inquirendum Aenean. alii hunc Аordinem volunt 'si fortuna permittitis uti, mox hic cum spoliis, ingenti Аcaede peracta, adfore cernetis. nec nos via fallit euntes quaesitum АAenean et moenia Pallantea'}43. Р@@&7qvaesitvm& ut quaeramus. Р@@&7cvm spoliis& hinc est quod supra Euryalo dixit А"me referat tibi magnus ovantem Iuppiter", respiciens ad id Аquod posset fortiter facere. Р@@&7nec nos via fallit& bene ubique cuncta cum amico Аcommunicat. Р@@&7obscvris primam svb vallibvs vrbem& nos in obscuris Аvallibus positi vidimus primam urbem, hoc est primam partem Аurbis; nam Palatium in monte est, non in vallibus. Р@@&7totvm amnem& hoc est regionem amnis. Р@@&7annis gravis atqve animi matvrvs aletes& Sallustius Аde Philippo "qui aetate et consilio ceteros anteibat". ЫБЎ@@&7non tamen omnino tevcros delere paratis& ac si di-Аceret: licet irascamini ad tempus, hinc {43tamen}43 apparet non velle vos Аpenitus delere Troianos, quod tales animos nostris iuvenibus datis. Р@@{43&7certa& hoc loco firma vel fortia.}43 Р@@&7vmeros dextrasqve tenebat amborvm& hoc ad adfectum Аretulit; nec enim simul fieri potest. intellegimus autem quod et Аsingulos, et membratim amplectebatur. @1 Р@@&7vvltvm lacrimis atqve ora rigabat& poetice iunxit, et Аmodo unum significant: est autem iteratio. interdum recipiunt di-Аscretionem; {43nam os est naturaliter facies, quam habemus; vultus vero, Аquem pro motu animi ad tempus formamus}43. Р@@&7pro lavdibvs& id est virtutibus: ab eo quod praecedit id Аquod sequitur, {43ut "primam merui qui laude coronam"}43. ЫБ№@@&7di moresqve dabvnt vestri& Ciceronis est, tractum de Аphilosophia, qui dicunt sufficere ad gloriam bene facti conscientiam: Аscit enim poeta nihil esse maius, quam quod vel a diis meruerimus Аvel moribus. Р@@&7actvtvm& confestim, sine dilatione: et est adverbium tem-Аporis. &7integer aevi& {43'integri aevi', figurate: id est}43 adulescens, cui Аaetas integra superest, unde Ennius "deos aevi integros" dicit qui-Аbus multum aevi superest. {43et bono omine ad pericula pergentibus Аetiam per Ascanium praemium pollicetur: longiorem enim eis vitam Аpromittit, si ea exspectent quae Ascanius dare maior possit.}43 Р@@&7meriti& praestiti, ut "merui quoque", item А"quique sui memores aliquos fecere merendo". Р@@{43&7immo ego vos& pulchre poeta fidem sponsionis Aleti addidit, Аut eum statim promissa Ascanii sequerentur. &7vos& autem &7nise& figurate, Аut "vos, o Calliope". &7sola salvs& vero, cui una est salus Аgenitore reducto.}43 Р@@&7excipit ascanivs& id est subsequitur: et a poeta dictum Аest. {43&7per magnos nise penates& hoc est quod ait "penatibus Аet magnis dis", id est quos Aeneas secum advexerat; nam ideo ait А'Assaracique larem', id est familiae nostrae vel generis proprium, vel Аquos nos Troiani praecipue colimus, de quibus ait "Phry- @1 Аgiique penates, quos mecum a Troia mediis ex ignibus urbis Аextuleram". qui tamen dii qui sint, a diversis varie traditur, sicut Аsupra dictum est.}43 Р@@&7canae vestae& venerabilis, antiquissimae: {43ipsa enim anti-Аquissima dea est, Terra}43. Р@@&7obtestor& adiuro. et est ordo 'immo ego, cui sola salus Аgenitore reducto, vos obtestor per deos, revocate parentem'. А&7fortvna fidesqve est& id est quicquid casu, quicquid consilio egero, Аvobis committam: nam per fidem consilia significat, per fortunam Аopes, imperium, cuiuslibet rei possibilitatem. {43alii sic tradunt: 'for-Аtuna' ut possit, 'fides' ut velit promissa persolvere. alii ita: quantum Аhabeo fortunae in vestris pono gremiis, doque fidem me ita animatum Аesse et sic sentire: 'mihi', inquit, 'habeo coniunctam fortunam et fidem'. Аnam cum volumus ostendere quantum in nostra sit potestate, duo dicimus, Аfortunam et fidem: fortuna de nostris est possessionibus, fides quantum Аnobis creditur ab inimicis.}43 ЫВД@@&7nihil illo triste recepto& subaudis 'erit'. Р@@{43&7argento perfecta& id est tota argentea.}43 Р@@&7devicta genitor qvae cepit arisba& atqui secundum АHomerum Arisba Troianis misit auxilia et ab Achille subversa est. Аsed accipimus, aut ante bellum Graecorum Arisbam a Troianis Аcaptam et in amicitiae foedus admissam: aut certe pocula haec data Аab Heleno, qui in Achillis bona per Pyrrhi successerat hereditatem, Аut sit 'quae cepit' pro 'quae accepit' devicta Arisba, scilicet ab АAchille. {43dicta est Arisba ab Meropis vel Macarei filia, quam primum АParis in coniugio habuit. quidam ab Abante, qui Troica scripsit, re-Аlatum ferunt, post discessum a Troia Graecorum Astyanacti ibi datum Аregnum: hunc ab Antenore expulsum sociatis sibi finitimis civitatibus, Аinter quas et Arisba fuit: Aenean hoc aegre tulisse et pro Astyanacte Аarma cepisse, ac prospere gesta re, Astyanacti restituisse regnum. quod Аsi ita est, merito eam Aeneas et vicisse et haec pocula inde cepisse Аmemoratur.}43 @1 Р@@&7dvo magna talenta& bene addidit 'magna', nam varium Аapud diversas gentes pondus est talenti: unde talentum potest et Аbreve aliquid et magnum significare. nam ut supra dixi-Аmus, secundum Plautum talentum septuaginta librarum est: qui Аcum dixisset deberi centum quadraginta libras, paulo post intulit Аduo talenta, per iocum dicens "debentur talenta tot, quot ego Аet tu sumus". item Homerus talentum breve quiddam ostendit, Аquippe quod accepit victus, cum victori levia data sint munera. Р@@{43&7cratera antiqvvm& hoc est antiquo opere factum, ut ei pre-Аtium crescat ex tempore.}43 Р@@{43&7capere italiam& obtinere.}43 Р@@&7dicere sortem& statuere. alii proprie 'ducere' legunt, Аquod est sortium, ut "stat ductis sortibus urna". {43alii А'deicere' legunt secundum illud "deiectamque aerea sortem Аaccepit galea", id est sortiri praedam.}43 Р@@{43&7vidisti qvo tvrnvs eqvo& melior oeconomia: Nisum noluit in-Аducere postulantem equum Turni praemii loco, sed honestius facit ultro Аofferri, cum Homerus fecerit Dolonem Achillis currus inprobe postu-Аlantem.}43 Р@@{43&7ipsvm illvm& equum scilicet, cui ex pronomine addidit digni-Аtatem.}43 Р@@&7excipiam sorti& {43extra sortem seponam, ut tibi dari possint, Аid est}43 praeter sortem dabo. {43&7iam nvnc& aut 'iam nunc excipiam'.}43 Р@@{43&7matrvm& cum dicit 'matrum', non solum sexum ostendit, sed Аetiam propter muneris laudem vult ostendere fecundas.}43 Р@@{43&7captivosqve dabit& subaudiendum 'bis sex'.}43 Р@@&7insvper his& super haec: {43est figurata elocutio, per dativum Аcasum}43. &7campi qvod rex habet ipse latinvs& mos fuerat ut viris @1 Аfortibus sive regibus pro honore daretur aliqua publici agri parti-Аcula, ut habuit Tarquinius Superbus in campo Martio: quod spatium Аab Homero $TE/MENOS& dicitur. hoc ergo, quod Latinus pro honore de Аrepublica habuit, ab Ascanio intellegamus esse promissum. ЫВТ@@&7pectore toto& omni adfectu. {43et est de proverbio: Cicero Аde legibus "nisi toto pectore amatur, ut dicitur": cum ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ иЙЫВТГenim dicit 'ut dicitur' ostendit proverbiale.}43 ЫВХ@@&7rervm verborvmqve fides& et rem publicam tibi com-Аmittam et tecum omne communicabo consilium. Р@@{43&7contra qvem talia fatvr evryalvs& cur cum duobus sit locutus АAscanius, et unus illi respondit, id est Euryalus, et minor? quia АEuryalo et familiarius et posterius est locutus, dein quia Euryalus Аmatrem commendare debeat.}43 Р@@&7me nvlla dies tam fortibvs avsis dissimilem argverit& Аab hoc officio et ab hac audacia accessu temporis inferior non pro-Аbabor, qualiscumque fortuna comitetur. {43id est numquam aut tam Аsecunda fortuna acciderit, aut tam adversa, ut me dissimilem mei fa-Аciat, hoc est neque secundis intumescam, neque adversis deiciar.}43 Р@@&7tantvm& tantummodo hoc possum de me promittere, ut Аsemper audeam, semper velim fortiter facere: nam hoc est quod Аdicit 'fortibus ausis dissimilem arguerit'. tantum ergo meum est Аhoc promittere, sive prospera, sive adversa fortuna comitetur: nam А'aut' disiunctiva particula est, non negantis adverbium. {43quidam sic Аintellegunt: tantummodo fortuna prospera non in contrarium recidat: Аtamquam nunc in secundis rebus sit, cum obsideatur. alii ita putant: Аme nulla dies dissimilem arguet, sive quae est hodie fortuna perman-Аserit, sive etiam laeta fuerit, id est nec si feliciter mihi, nec si infe-Аliciter cesserit, dissimilis ero huic conatui. et melius legitur sine aspi-Аratione, id est 'aut adversa'.}43 Р@@&7svper omnia dona& ultra omnia, {43magis quam omnia; pro-Аprie enim 'super' hoc significat: ut sit 'pro omnibus donis'}43. Р@@&7priami de gente vetvsta& de familia. et bene eam etiam ex Аcognatione commendat: nam Ascanius nepos est Priami per Creusam. @1 Р@@&7miseram& quae sic inpatienter diligit filium. Р@@&7mecvm excedentem& ut "ille meum comi-Аtatus iter": vult enim intellegi, sui causa matrem secutam. Р@@{43&7ignaram& hic 'ignaram' cui non dixerit.}43 &7qvodcvmqve А&7pericli est& syllepsis: nam subaudis 'periclum'. Р@@&7inqve salvtatam linqvo& insalutatam: et est tmesis, ut А"inutilis inque ligatus cedebat". Р@@&7qvod neqveam lacrimas perferre parentis& excusat, Аne videatur crudelis: unde sequitur matris eius tragicus et misera-Аbilis ille conquestus "potuisti linquere solam crudelis" Аet talia. Р@@&7inopem& modo auxilii egentem. {43&7relictae& aut a me, aut Аab hominibus.}43 Р@@{43&7avdentior& ut 'sapientior', ab appellatione, non a participio А%futura cum: Terentius in heauton timorumeno "natu Аgravior, ignoscentior".}43 Р@@&7in casvs omnes& ut supra 'fortuna secunda, aut Аadversa cadat'. Р@@&7pvlcher ivlvs& incongruum epitheton pulchritudinis po-Аsuit, cum res sit in hoc loco religionis. Р@@&7strinxit pietatis imago& praestrinxit, momordit, admo-Аnuit. sensus autem est: aut postquam vidit istum sic amare ma-Аtrem, paternae pietatis virtutem coepit agnoscere: aut certe coepit Аetiam ipse sic in pietatem moveri, ut eius consueverat pater: aut Аcerte exemplo Euryali avidius coepit amare patrem etiam ante Аdilectum. ЫВи@@&7nec partvm gratia talem parva manet& debet ab omni-Аbus coli quae talem creavit: {43non ergo a te tantum, sed per te com-Аmendatur}43. Р@@&7casvs factvm qvicvmqve seqvetvr& satis congrue; prae-Аmia enim non debentur eventui, sed voluntati: {43hoc est quidquid eve-Аnerit, praemia dabo}43. @1 Р@@&7per qvod pater ante solebat& alii volunt ideo 'ante', Аquia absens est Aeneas: sed iurare possumus etiam per absentis Аfilii caput. alii ad causam religionis trahunt, quae praecepit, ut Аfilii imitentur in omnibus rebus suos parentes: ut nunc quasi imi-Аtatio sit iuris iurandi, ut dicat Ascanius 'iuro per caput meum', Аsicut praesens pater per suum caput iurare consueverat quotiens Аfidem suam confirmare cupiebat. alii volunt ideo dictum 'ante', Аquia pontificibus per liberos iurare non licebat, sed per deos tan-Аtummodo, ut sit 'ante' antequam pontifex esset Aeneas. {43ergo 'ante' Аaut temporis est aut ordinis.}43 Р@@&7redvci rebvsqve secvndis& mira arte moratur in pro-Аsperis et ea iterat, tacet adversa et magis intellectui et subauditioni Аrelinquit. cum enim non dicat 'si non redieris', ait 'matrique tuae Аgenerique manebunt'. hoc autem secundum morem Romanorum Аdicit, apud quos ita praemia decernebantur 'illi liberisque eius', ut Аdarentur liberis quae accipere non potuissent parentes. ЫВо@@&7lycaon gnosivs& Cretensis: et est laus ab artifice. hunc Аautem gladium Euryalo datum intellegimus: nam Nisus accepit Аpellem et galeam. ЫВ░@@&7pellem horrentisqve leonis exvvias &$TO\ AU)TO\& dixit, Аhoc est bis idem, ut "bellum etiam pro caede boum Аstratisque iuvencis, Laomedontiadae, {43bellumne inferre pa-Аratis?}43". Р@@&7galeam fidvs permvtat aletes& galeae enim sunt ex-Аplorantum, sicut etiam Homerus ostendit. {43'permutat' autem conpo-Аsitum pro simplici.}43 ЫВ│@@&7primorvm& genetivus hic venit et ab eo quod est 'hic pri-Аmus hi primi', et ab eo quod est 'hi primores', sicut 'hi proceres': @1 Аquorum nominum nominativus singularis non invenitur, licet dicamus А'huius primoris' 'huius proceris'. Р@@&7votis& aut cum votis: aut pro reditu vota facientes. {43an Аiuvenumque senumque manus ad portas votis prosequitur? an iuvenum Аquidem manus ad portas, senum vero votis prosequitur, ut iuvenes qui-Аdem illos deduxerint, senes vero optaverint illis reditum.}43 ЫВ╢@@{43&7portanda& nuntianda.}43 Р@@&7et nvbibvs inrita donant& ut ipse "partem Аvolucres dispersit in auras". Р@@{43&7svperant& transgrediuntur.}43 Р@@&7castra inimica& non tantum hostilia, sed et perniciosa; Аnam cum dolore dictum est 'inimica', unde scilicet redituri non Аerant, quod ex sequentibus conprobatur: dicendo enim 'multis tamen Аante futuri exitio', {43id est antequam ipsi perirent,}43 ostendit perniciosa Аesse castra quae ipsis mortem fuerant adlatura. {43et bene cito dictus Аest exitus, cum castra mortifera dicuntur.}43 ЫВ╗@@&7litore cvrrvs& quia ante dixerat 'portae quae Аproxima ponto': aut aream litori proximam, sicut solet. quidam А'litore' fluminis volunt. ЫВ╜@@&7vina simvl& {43hoc est}43 vasa vini, scilicet in quibus vina po-Аnuntur. &7ore locvtvs& non est perissologia: nam secundum Ho-Аmerum exploratores quae volunt, plerumque nutu plerumque sibilo Аsignificant. Р@@&7avdendvm dextra& quia audemus et cursu et animo. А{43&7nvnc ipsa vocat res& id est somnus et vinum.}43 Р@@&7hac iter est& per hostium caedem et audaciam nostram. А{43&7se attollere& adsurgere.}43 Р@@{43&7consvle& provide.}43 Р@@&7haec ego vasta dabo& de quibus dixit 'corpora Аfusa vident'. @1 Р@@{43&7vocemqve premit& aut summissa voce loquitur, aut tacet. А&7svperbvm& cur 'superbum' dixerit enarrat 'qui forte tapetibus altis ex-Аtructus': superbum enim est et nobile, ut "Tiburque super-Аbum". 'extructus' autem pro 'extructis tapetibus altis'. veteres et men-Аsarum et tori struices appellabant.}43 ЫВ─@@{43&7toto proflabat pectore somnvm& periphrasis est, ne verbo hu-Аmili stertentem diceret.}43 ЫВ╞@@&7sed non avgvrio potvit depellere pestem& {43'augurio' Аhic pro scientia augurii: et}43 ostendit per transitum fati necessitatem Аnulla peritia posse depelli. est autem Homericus versus. Р@@&7temere& passim, fortuito, neglegenter. {43vel humi vel peri-Аculose, ut in consuetudine solemus dicere "temerarios homines". 'te-Аmere' significat et 'facile': Plautus "magnus est hic fluvius, non Аhac temere transiri potest". significat et 'subito': Ennius %"quod Аtam temere itis citate catomerariis". significat 'sine causa': En-Аnius "haud temere est quod tu tristi cum corde gubernas".}43 Р@@&7premit& opprimit, {43occidit}43. &7svb ipsis eqvis& circa ipsos {43equos}43. Р@@&7pendentia& quasi ebriorum: {43aut ita iacentium, ut colla Аpenderent}43. ЫВ╦@@&7singvltantem& cum singultu animam efflantem. {43&7atro& Аpotest et superioribus adplicari, ut sit intellectus 'sanguine singultantem Аatro', potest et sequentibus iungi; sed melius sequentibus.}43 @1 ЫВ═@@&7plvrima lvserat& pro 'plurimum {43luserat': vel per pluri-Аmam noctem}43. ЫВ╧@@&7deo& {43vel}43 vino, vel somno. {43&7protinvs& hic 'porro tenus'.}43 ЫВ╤@@&7per ovilia tvrbans& perturbans ovilia: nam tmesis est. ЫВ╙@@&7mvtvmqve metv& scilicet pecus; nam male quidam acci-■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ иЙЫВ╙Вpiunt 'mutum fremit' de leone: quod si dixeris, vacat 'metu'. Р@@&7incensvs et ipse perfvrit& exemplo Nisi. Р@@&7sine nomine plebem& bene expressit et bellatoris peritiam Аet tironis inconsideratam aviditatem; nam Nisus reges interimit, АEuryalus saevit in plebem: Sallustius "ex insolentia avidus male Аfaciendi". 'sine nomine' autem dixit sine gloria, quorum per humi-Аlitatem non sunt omnibus nota nomina. {43atqui adiecit nomina; nam Аait 'Fadumque Herbesumque subit': ergo aut 'sine dignitate et nobilitate', Аaut seorsum plebem dicit et seorsum nobiles, quorum nomina inseruit.}43 ЫВ╫@@&7rhoetvm vigilantem& hoc loco non tantum Rhoeti timor, Аsed et Nisi audacia conprobatur. {43&7vigilantem]& hoc est qui in Аtantum potando vigilaverat, ut metuens post magnum cratera se tegeret.}43 ЫВ┌@@&7et mvlta morte recepit pvrpvrevm& multi hic distin-Аguunt, ut sit sensus talis: eduxit gladium multo cruore purpureum. Аalii 'multa morte recepit', ut sit: eduxit gladium cum multo cruore, Аet sic inferunt 'purpuream vomit ille animam' secundum eos, qui Аanimam sanguinem dicunt. 'recepit' eduxit, ut "hastamque Аreceptat ossibus haerentem". {43vel secundum Homerum * * * Cor-Аnutus 'nocte' legit et adnotavit "utrum 'nocte' pro morte, an cum Аmulta nox esset?"}43 @1 ЫВ▄@@&7vina refert& proprie, quae paulo ante potaverat. А{43'refert' autem reicit; Graeci, ut ille, dicunt $A)NAFE/REI.&}43 &7hic fvrto А&7fervidvs instat& scilicet Euryalus, qui saeviebat latenter, ut sit А'furto' nocturno proelio: nam fures ideo dicti sunt, quod furvo, id Аest nigro tempore furta committunt: aut re vera 'furto fervidus', Аquia Messapi galeam sustulit et Rhamnetis phaleras. ЫВ▐@@{43&7deficere extremvm& utrum 'ignem extremum', an 'deficere Аextremum'?}43 &7religatos& non {43re}43solutos, sed diligenter ligatos: unde Аaddidit 'rite', id est ex militari consuetudine optime ligatos. {43&7rite& Аex more.}43 ЫВр@@{43&7sensit enim& parenthesis. &7nimia caede ferri& deest 'illum'. А&7ferri&}43 $FE/RESQAI. Р@@&7lvx inimica& proditrix. Р@@&7poenarvm exhavstvm satis est& bene 'exhaustum', ut Аostendat eos avidos caedis fuisse et cruoris hostilis. &7via facta А&7per hostes& ut "haec ego vasta dabo et lato te limite Аducam". Р@@{43&7mvlta virvm . . . tapetas& mire artum tempus expressit, quo Аnecesse erat haec omittere.}43 Р@@{43&7pvlchrosqve tapetas& secundum Graecos per masculinum genus.}43 Р@@&7evryalvs phaleras rhamnetis et avrea bvllis cin-А&7gvla tibvrti& phalerae ornamenta equorum sunt. et est sermo АGraecus $KA\P FA/LAR' EU)POI/HTA.& 'cingulum' autem hominum generis Аneutri est, nam animalium genere feminino dicimus 'has cingulas'. Р@@&7tibvrti remvlo ditissimvs olim qvae mittit dona& Аconsuetudo erat apud maiores ut inter se homines hospitii iura Аmutuis muneribus copularent, vel in praesenti vel per internuntios. Аsensus ergo nunc talis est: Caedicus quidam Tiburti Remulo, cum Аeum sibi absens hospitio vellet adiungere, misit phaleras et cingula, Аbullis aureis, hoc est clavis insignita. Remulus moriens nepoti suo @1 Аcognomini haec reliquit, qui postea victus a Rutulis est et occisus: Аpost cuius mortem apud Rhamnetem Rutulum ab Euryalo haec Аreperta sunt munera. quod autem dixit 'Tiburti Remulo', aut Ti-Аburtino intellegamus, hoc est de Tibure, ut sit dativus ab appella-Аtivo veniens hic Tiburs: aut 'Tiburti', hoc est filio Tiburti ab eo Аquod est hic Tiburtus, huius Tiburti, ut sit 'Tiburti Remulo' sicut А"Deiphobe Glauci". Р@@{43&7cvm ivngeret absens& aut cum se illi iungeret, aut cum iun-Аgeretur.}43 Р@@&7svo moriens dat habere nepoti& {43nepoti}43 Remulo, quem Аsupra avo cognominem diximus. nam quotiens aperte non ponitur Аnomen filii vel nepotis, cognominem eum esse intellegimus avo vel Аpatri, quorum nomen aperte positum invenimus; et e contra si filii Аvel nepotis positum nomen fuerit, praetermissum autem parentum, Аcognomines eos esse intellegamus necesse est. Р@@&7post mortem& scilicet Remuli, secundum supra dictum Аsensum: nam Donatus dicit "post mortem Nisi et Euryali bello Аpotiti sunt Rutuli": quod non procedit, si diligenter advertas. Аsane sciendum locum hunc esse unum de XII. Vergilii sive per Аnaturam obscuris, sive insolubilibus, sive emendandis, sive sic re-Аlictis, ut a nobis per historiae antiquae ignorantiam liquide non Аintellegantur. Р@@&7neqviqvam& non fruiturus. et est 'nequiquam aptat', non А'nequiquam fortibus'. Р@@&7galeam messapi& non occisi Messapi abstulit galeam_ Аnam dimicaturus est paulo post_sed invenit iacentem et sustulit. А&7cristisqve decoram& bene praemittit dicens 'decoram'; nam eius Аsplendore prodente Euryalus capitur. {43denique Nisus hac ratione non Аproditur, cui habenti %inferiore galeam, habiliorem galeam Aletes Аpermutavit.}43 Р@@&7excedvnt castris& Rutulorum scilicet: nam supra dixit А"castra inimica petunt". @1 Р@@&7vrbe latina& non est contrarium illi loco, ubi ait А"saepsit se tectis rerumque reliquit habenas", quod modo Аa Latina urbe auxilia venire commemorat: intellegimus enim Lati-Аnum in principio discordiae et tumultus paululum se abstinuisse, Аpostea tamen nec suorum copias nec propria denegasse consilia; Аnam eum et coetui et foederibus interfuisse dicturus est. {43&7praemissi А&7eqvites& hos neque alio loco a Turno missos usquam dixit, nec prius de Аeis mentionem fecit: dubitatur ergo a quo sint vel quibus praemissi, Аvel cur praemissi, cum eos constet aliis iam in campo positis advenire.}43 Р@@&7legio campis instrvcta moratvr& proprie; nam legiones Аpeditum sunt, turmae vero equitum. Р@@{43&7tvrno regi& in omnibus bonis 'regis' dicitur inventum: nam Аquasi absurdum est, duobus positis, Turnum potius quam Latinum Аresponsa dare.}43 Р@@&7tercentvm& quia Romani equites primo trecenti fuerunt; Аde singulis enim curiis deni dabantur, quas triginta fuisse diximus. А{43an 'tercentum' ut $OI(\ D' E)NNE/A PA/NTES A)NE/STAN.&}43 &7scv-А&7tati omnes& {43armati: a parte totum:}43 non clipeati; nam clipei peditum Аsunt, scuta equitum. &7volscente magistro& proprie: nam magi-Аster equitum dicitur {43more Romano qui dictatori adiungi solet}43. Р@@&7mvro& Troianorum. {43&7mvrosqve svbibant& Troianorum. et Аest locutio de Cicerone "poterisne eius %oratione subire?"}43 Р@@&7laevo flectentis limite& respiciens situm regionis lo-Аcutus est. Р@@&7svblvstri noctis in vmbra& sublustris nox est habens Аaliquid lucis: Horatius "nocte sublustri nihil astra praeter Аvidit et undas". @1 Р@@{43&7inmemorem& amentem, ut "instamus tamen in-Аmemores": vel incuriosum, vel incautum.}43 &7radiis& lunaribus {43intelle-Аgendum}43. Р@@&7havd temere& particula haec modo 'non sine causa' signi-Аficat, alias 'fortuito', alias 'male', alias 'inprovide', {43alias 'passim', Аut "temere inter lora iacentes", alias 'facile': Plautus "rapi-Аdus fluvius est hic, non hac temere transiri potest"}43: quae pro Аloco {43accipiuntur et}43 intelleguntur. {43adverbium sane qualitatis relatum est.}43 ЫВў@@&7nihil illi tendere contra& hoc est 'nihil contra respon-Аderunt': nam 'tendo contra sermonem tuum' est 'respondeo tibi', А'tendo contra iter tuum' est 'occurro tibi': ergo 'nihil contra ten-Аdebant', id est nihil respondebant e contra. ЫВ∙@@&7ad divortia& {43viae in diversa tendentes, hoc est}43 ad diver-Аticula viae militaris: Terentius "ubi ad ipsum veni diverticulum". Аdiverticula autem sunt semitae transversae, quae sunt a latere viae Аmilitaris. Р@@&7aditvm coronant& melior est lectio 'abitum', quam 'adi-Аtum': cingunt enim silvam, ne abeant, non, ne adire possint. ЫВ¤@@&7dvcebat semita& legitur et 'lucebat': quod si est, 'rara' Аpro 'raro' accipiendum, ut sit 'raro lucebat', herbis scilicet in ali-Аquibus locis intervenientibus: si 'ducebat', intellegimus inter calles Аpecorum raram fuisse semitam, hoc est hominum viam. {43et non Аostendit quo ducebat: sed intellegamus euntes.}43 ЫВ @@&7evryalvm inpedivnt& 'inpedio te' dicimus per accusa-Аtivum, et casus mutari non potest, nisi deseras verbum, ut dicas А'inpedimento mihi es'. sciendum sane multas conferri in Euryalum Аexcusationes. {43&7regione viarvm& regionem hic rectum iter dixit, ab eo Аquod regat tramitem.}43 @1 Р@@&7nisvs abit& bene meminit velocitatis, quam ei in quinto ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ иЙЫГАВdedit, ut "primus abit longeque ante omnia corpora АNisus emicat". &7inprvdens& scilicet remanentis Euryali: {43aut 'in-Аprudens' se evasisse; alii 'inprudens' valde prudens accipiunt}43. Р@@&7albae de nomine& vel porcae, vel civitatis, vel regis АAlbani, cui successit Procas. ЫГД@@&7infelix qva te regione reliqvi& se infelicem dicit qui Аdolet, non illum propter quem dolet. Р@@&7iter omne revolvens fallacis silvae& Vrbanus huc Аusque verba Nisi vult esse, alii poetae dant 'rursus perplexum iter Аomne revolvens {43fallacis silvae', ut Nisus usque 'quave sequar' dixisse Аvideatur}43. ЫГЗ@@{43&7observata& id est observans. &7silentibvs& pro 'ipse silens': Аaut 'silentibus', ut "cum tacet omnis ager".}43 Р@@&7signa seqventvm& militarem sonum dicit, qui varius est: Аnam interdum canit, ut insequantur eos qui fugiunt, interdum receptui. Р@@&7nec longvm in medio tempvs& inter auditum sonum et Аvisum Euryalum. {43et est eclipsis.}43 ЫГЛ@@{43&7fravde loci et noctis& 'fraude loci' difficultate loci, 'noctis' Аpro tenebris et obscuritate fraudem appellat. quidam 'noctis subito tur-Аbante tumultu' legunt, ut sit 'noctis tumultu' nocturno. tumultum ex-Аplorantium dicit.}43 Р@@&7oppressvm rapit& {43hoc est}43 'quem iam manus omnis rapit'; Аnam male quidam 'videt rapi' accipiunt: quod si admiseris, vacat А'quem iam manus omnis'. Р@@{43&7qvid faciat& mire adfectum suum poeta interposuit.}43 Р@@{43&7in hostes& quidam 'in enses' legunt et melius hoc putant, Аquam in hostes.}43 Р@@&7pvlchram properet per vvlnera mortem& {43aut deest А'adire', aut deest 'ad', ut sit 'ad mortem properet': aut certe antique @1 А'properet mortem', ut Plautus "properate prandium", Ennius "festi-Аvum festinant diem". 'pulchram mortem': gloriosum enim est pro}43 Аamico perire. et 'pulchram' ex persona poetae dictum est: {43vel certe А'pulchram' ad eum, qui hoc putat}43. Р@@{43&7ocivs& pro 'ociter'.}43 ЫГТ@@&7tv praesens nostro svccvrre labori& non dicit 'quae Аpraesens es' sed 'praesens succurre', id est ilico, statim. {43et consue-Аtudinis eius est, ut de vicino et proximo ducat opportunas invocationes: А"'Faune, precor, miserere' inquit": et "nym-Аphas venerabar agrestes Gradivumque patrem Geticis qui Аpraesidet arvis". et in repetitione 'tu dea, tu praesens' maior empha-Аsis videtur.}43 ЫГФ@@&7si qva& 'qua' vacat et hic et in sequenti. ЫГЦ@@&7svspendive tholo& tholus proprie est veluti scutum breve, Аquod in medio tecto est, in quo trabes coeunt: ad quod dona Аsuspendi consueverant. {43quae tam diu dona dici poterant, quam diu Аnon profana fierent, sicut in libris sacrorum refertur.}43 bene autem Аvenatorem inducit numen invocare silvarum. {43alii tholum aedium Аsacrarum dicunt genus fabricae, ut Vestae et Panthei est. alii tectum Аsine parietibus columnis subnixum. aedes autem rotundas tribus diis Аdicunt fieri debere, Vestae, Dianae, vel Herculi vel Mercurio.}43 Р@@&7tvrbare globvm& sana petitio: nam quia tot vincere in-Аpossibile fuerat, petit ut saltem eos perturbet telorum beneficio. А&7rege tela per avras& per noctem, in qua sine auxilio numinis Аrecti iactus esse non possunt. ЫГЩ@@&7ferrvm conicit. hasta& de ferro ad hastam transiit. А'conicit' pro 'coicit': nam 'conicit' antiquum est. @1 Р@@&7adversi in tergvm svlmonis ibiqve frangitvr& 'ter-Аgum' pro 'tergus' dixit_Sallustius "tergis vinciebant" pro 'ter-Аgoribus'_, ut intellegamus hastam in scutum venisse et illic esse Аconlisam_ut 'frangitur' sit 'conliditur'_fissoque scuti ligno etiam Аpraecordia penetrasse: aliter non procedit; nam si hastam re vera Аfractam accipiamus, ratione caret quod dicit 'fisso transit prae-Аcordia ligno'. alii re vera in tergum volunt esse percussum: quod Аfalsum est; nam quo modo ante fissum lignum est et sic praecordia Аpenetrata? sciendum tamen locum hunc unum esse de his quos А{43insolubiles}43 diximus supra. Р@@{43&7ligno& quidam humiliter dictum accipiunt.}43 ЫГЮ@@&7hoc acrior idem& quod latuerat et quod ei primus pro-Аspere cesserat iactus. Р@@&7telvm librabat ab avre& gestus iaculantis exprimitur: А{43duobus autem generibus manualia tela mittuntur;}43 aut enim ab aure, Аaut a latere tela iaciuntur. Р@@&7per tempvs vtrvmqve& congrue dicit telum per tempus Аutrumque transisse; ait enim 'diversi circumspiciunt', hoc est 'huc Аet illuc ora circumferunt', per quam oportunitatem potuit telum Аtempus utrumque transire. Asper tamen dicit: 'per tempus utrum-Аque', hoc est 'inter tempus utrumque', ut e contra "hunc Аinter fluvio Tiberinus amoeno", id est 'per hunc'. quod si est, Аintellegamus in fronte esse vulneratum. Р@@&7tepefacta cerebro& alibi "et fixo ferrum in Аpulmone tepescit". ЫГд@@&7interea& donec ille invenitur. {43&7calido mihi sangvine poenas& АEnnius in primo "nam mi calido dabis sanguine poenas".}43 Р@@&7persolves amborvm& aut occisorum, aut tuas et Nisi: Аnam duos eos fuisse novit, supra enim ait 'state viri'. ЫГи@@{43&7amplivs& de cetero, posthac: interdum et quantitatem significat, @1 Аut Terentius "quod tibi mea ars efficere hoc possit amplius". А&7tantvm potvit& hoc quamvis ad animum Nisi pertineat, tamen sympa-Аthiam etiam poeta ex sua persona fecit.}43 Р@@&7me me& subaudis 'interficite': et est interrupta elocutio Аdolore turbati. ЫГл@@&7nec potvit& validior argumentatio ex inpossibilitate, ut А"quid Troes potuere?" item "non ea vis animo, Аnec tanta superbia victis". Р@@&7tantvm infelicem nimivm dilexit amicvm& contra illud: Аcur ergo venit? dicit: tantum amicum dilexit, ut, cum nihil posset, Аtamen veniret. ЫГп@@&7volvitvr evryalvs leto& aut septimus est, aut dativus; Аsed si dativus fuerit, figuratum est, id est 'in letum', ut А"it clamor caelo". ЫГ▒@@&7pvrpvrevs velvti cvm flos svccisvs aratro& habetur Аratio comparationis: videtur enim Euryalo Hyacinthum comparare, Аqui pulcherrimus fuit et post mortem conversus in florem est. Р@@{43&7langvescit moriens& duplex similitudo et pulchritudinis et gestus.}43 Р@@&7lassove papavera collo demisere capvt& Homeri est Аet comparatio et figura; nam et ille sic ait, ut multorum unum Аdiceret caput. Р@@{43&7solvmqve per omnes& an per obstantes, an protegentes?}43 Р@@&7volscentem petit& appetit: petitiones enim proprie dici-Аmus impetus gladiatorum, unde Cicero "quot ego tuas petitiones Аita coniectas, ut vitari nullo modo possent, parva quadam Аdeclinatione et, ut aiunt, corpore effugi". {43&7moratvr& per-Аseverat.}43 @1 ЫГ╖@@&7protvrbant& {43modo}43 confodiunt, unde paulo post 'confos-Аsus'. &7non setivs& non segnius, quamquam vulneratus. ЫГ╣@@&7in ore condidit adverso& archaismos est, ut supra А"pectore in adverso totum cui comminus ensem condidit". ЫГ╗@@&7placidaqve ibi demvm morte qvievit& aut proprium est Аmortis epitheton: aut ex affectu pereuntis dictum est, qui cum amico Аmoriebatur. Р@@{43&7fortvnati ambo& prosphonesis est. mire horum mortem non Аluctu aut misericordia, sed felicitatis testimonio prosequitur.}43 &7si qvid А&7mea carmina possvnt& verecunde. ЫГ╛@@&7domvs& familia. &7capitoli inmobile saxvm accolet& in Аurbe Roma Iovis templum non fuit. quod cum iam devotum a Prisco АTarquinio vellet Superbus Tarquinius aedificare, coepit auguriis Аcaptare qui mons huic templo esset aptissimus. et cum in omnibus АTarpeius esset inventus, in quo erant multa diversorum numinum Аsacella, actum est, ut exinde ad alia templa numina evocarentur Аsacrificiis, quo posset libere et sine piaculo templum Iovis {43ex}43aedi-Аficare. cumque omnes dii libenter migrassent, Terminus solus, hoc Аest limitum deus, discedere noluit, sed illic remansit. tunc de hoc Аipso sacrificatum est et deprehensum, quod Terminus cum Iove Аremanens aeternum urbi imperium cum religione significaret; unde Аin Capitolio prona pars tecti patet, quae lapidem ipsum Termini Аspectat; nam Termino non nisi sub divo sacrificabatur. hinc ergo Аnunc dixit 'Capitolii inmobile saxum accolet', quia Terminus non Аest revulsus de loco. ЫГ└@@&7praeda rvtvli spoliisqve potiti& non solum suis armis Аeos exuerunt, sed etiam illa praeda, quae Rutulis fuerat ante detracta. @1 ЫГ┬@@{43&7nec minor in castris lvctvs& decens repetitio.}43 ЫГ─@@&7serranoqve nvmaqve& decima antapodosis, quae fit quo-■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ иЙЫГ─Вtiens commemorantur ea quae non sunt ante praedicta: {43neque Nu-Аmam induxit occisum}43. Р@@&7tepidaqve recentem caede locvm& hypallage est, tepi-Аdum locum recenti caede; unde multi legunt 'tepidumque recenti Аcaede locum'. Р@@&7spvmantes sangvine rivos& spumas tunc habet sanguis Аcum effunditur, nam postea conquiescit; unde bene dixit 'spumantes Аrivos', quia praemisit 'seminecesque viros'. ЫГ╔@@{43&7et iam prima novo& Lucretianum est. et bene descripturus Аcaedes et bella morose diem oriri facit.}43 ЫГ╦@@&7iam rebvs lvce retectis& supra "et rebus Аnox abstulit atra colorem". ЫГ═@@&7cogit qvisqve svos& scilicet comites; nam plenum est А'aeratasque acies'. Р@@&7acvvnt rvmoribvs iras& quia duo ausi sunt per eorum Аcastra transire. ЫГ╤@@&7evryali et nisi& volunt non nulli clamorem esse militum; Аsed melius hoc a poeta dictum accipimus_nam Rutuli eorum non Аnoverant nomina_ut sit 'quin etiam capita Euryali et Nisi prae-Аfigunt in arrectis hastis et cum magno clamore comitantur'. Р@@{43&7mvrorvm in parte sinistra& aliud agens situm castrorum osten-Аdit. praeterea et prooeconomia est, quia postea castris per fluvium АTurnus evadit.}43 Р@@&7cingitvr amni& 'amne' debuit dicere: numquam enim bene Аin 'i' exeunt nisi quae communis sunt generis, ut 'docilis' 'agilis'; Аsed ideo ausus est ita ponere ablativum, quia, ut supra Аdiximus, apud maiores hic et haec amnis dicebatur. @1 Р@@&7tenent fossas& tuentur, defendunt. ЫГ╓@@&7nota nimis miseris& hoc plus commovebantur: quoniam Аetiam abscisi vultus necdum agnitionis amiserant notas. Р@@{43&7pinnata& quidam volunt ideo hic Famam pinnatam a poeta Аinductam, quia tumultum et res adversas nuntiet, ut illud tangere vi-Аderetur, quod qui bellum nuntiaret pinnatas litteras diceretur adferre.}43 ЫГ┘@@{43&7svbitvs miserae& potest pro 'subitus miserae', vel pro 'subito Аmiserae'; ergo et genetivus potest esse.}43 Р@@&7excvssi manibvs radii& bene 'excussi', quasi nescienti: Аmelius, quam si diceret 'proiecti'. Р@@&7femineo vlvlatv& inpatienti, ut "femineo prae-Аdae et spoliorum ardebat amore". ЫГ▌@@&7prima petit& ideo 'prima', quia solent in extrema neces-Аsitate etiam mulieres muros ascendere, ut "ipsae de mu-Аris matres". &7non illa virvm non illa pericli& unum pudoris Аest, aliud salutis. Р@@{43&7telorvmqve memor& hanc inpatientiam matris Euryali illo loco Аpoeta praemisit, cum eam Euryalus nec profectionem suam ad requi-Аrendum Aenean scire significat, et tantopere commendat Ascanio: nam Аet Nisus propter illam dicit nolle Euryalum sibi comitem iungere, Аquod sciret, si quid ei accidisset, intolerabiliter eam laturam.}43 Р@@&7hvnc& talem. et est conquestio matris Euryali plena artis Аrhetoricae: nam paene omnes partes habet de misericordia commo-Аvenda a Cicerone in rhetoricis positas. &7hvnc te aspicio& a qua-Аlitate caedis. Р@@&7sera meae reqvies& Euander "mea sera et Аsola voluptas". {43et 'requies' hic pro solacio.}43 &7potvisti linqvere А&7solam& ab intercepto solacio. @1 Р@@&7crvdelis& qui potuisti linquere solam, cum pius esses. А{43&7svb tanta pericvla& 'sub' pro 'in', ut "namque sub ingenti Аlustrat dum singula templo".}43 Р@@&7adfari extremis& Anchises "sic o sic positum Аadfati discedite corpus", Terentius "quin igitur, dum licet, Аloquimini mecum, Antipho?" {43&7matri& melius 'matri', quam si Аdixisset 'mihi'.}43 Р@@{43&7latinis& id est Latinorum.}43 Р@@&7nec tva fvnera mater& id est 'funerea': nam apud Аmaiores funeras dicebant eas ad quas funus pertinet, ut sororem, Аmatrem: nam praeficae, ut et supra diximus, sunt plan-Аctus principes, non doloris. funeras autem dicebant quasi funereas, Аad quas pertinet funus. {43vel derivavit veteres secutus, ut 'funeram' Аpro funesta diceret, ut homo 'scelerus' sicuti scelestus vel scelerosus Аdicebatur: Plautus in Pseudulo "teritur sinapis scelera", Аin eadem "nunc iube venire Pseudulum, scelerum caput", Аid est scelestum.}43 Р@@{43&7avt vvlnera lavi& Romana consuetudo fuit ut mortui lava-Аrentur, ideoque hos qui hoc officium implebant, pollinctores appellatos Аdicunt, qui mortuis os polline oblinebant, ne livor appareret extincti.}43 Р@@{43&7festina& pro 'festinans', nomen pro participio: vel a verbo Аderivatum, ut ab eo quod est 'festino' 'festinus' dicatur, ut hic 'festina', Аquomodo superius 'funera': Sallustius "in secunda cohortes festinas Аcomposuerat": ut ipse ab eo quod 'propero' "circumstant Аproperi aurigae", ut sit nominativus 'hic properus'. et bene 'festina', Аnam ait superius "'excussi manibus radii revolutaque pensa'".}43 ЫГш@@{43&7qvo seqvar& id est inquiram.}43 Р@@&7fvnvs lacervm& dilaniatum cadaver: nam 'funus' pro ca- @1 Аdavere posuit. {43ergo ex posteriore intellegitur prius. &7hoc mihi de te& Аhoc caput intuens ait.}43 ЫГы@@&7si qva est pietas& si qua pietas in occidendo est, in me Аprobetur. Р@@&7me primam absvmite ferro& unusquisque enim in pro-Аpriae salutis desperatione credit universa etiam posse consumi, unde Аest quod modo dixit 'me primam': {43quasi mortuo Euryalo omnes Troiani Аperituri essent}43. ЫГю@@&7invisvm hoc detrvde capvt svb tartara telo& invisum Аquidem est hoc et odiosum caput, verum misericordiae genus est, Аsi me etiam iratus interimas. {43&7invisvm]& deest 'tibi'. et si 'invisum', Аquo modo 'miserere'?}43 Р@@&7qvando aliter neqveo crvdelem abrvmpere vitam& Аhinc traxit illum colorem Iuvenalis "quod facinus dignum Аtam longo admiserit aevo?" ЫГё@@&7torpent infractae& antea infractae, nunc tamen torpent, Аut "Turnus ut infractos adverso Marte Latinos". А{43&7infractae]& naturaliter enim homines dolore ac miseratione franguntur.}43 Р@@{43&7idaevs et actor& ex nominibus personarum et fidem et digni-Аtatem rei addit.}43 Р@@&7lacrimantis ivli& puero dat lacrimas, cui potest sine Аpudore; viris fortibus tantum dolorem. Р@@&7svb tecta reponvnt& honorifice. quod autem dicit 'cor-Аripiunt', non iniuriae est, sed celeritatis, id est raptim tollunt. Р@@&7at tvba terribilem sonitvm& hemistichium Ennii: nam Аsequentia iste mutavit. ille enim ad exprimendum tubae sonum ait А"taratantara dixit". et multa huius modi Vergilius cum aspera Аinvenerit, mutat. bene tamen hic electis verbis imitatur sonum Аtubarum. @1 Р@@&7increpvit& et insonuit et segnitiam increpavit. Р@@&7volsci& non mirum quia dicit Volscos, cum et Camilla de АVolscis sit, ut "Volsca de gente Camilla": namque Аpars aliqua Tusciae dat Turno auxilia, cum Tuscos dixerimus Аspecialiter Aeneae favere. item e contra pars Venetiae auxi-Аlium praestat Aeneae, quam Turni fuisse superius diximus. А&7testvdine& testudo est scutorum conexio, curvata in testudinis modum А{43et similitudinem, cum a militibus aliqua civitas obsidetur, et fit ut Аmurus eius subruatur}43. namque in armorum generibus milites sumunt Аab animalibus nomina, ut 'aries': Sallustius "in modum ericii Аmilitaris". {43inventor autem testudinis Artemon Clazomenius fertur, idem-Аque arietis repertor dicitur. scuta aerea gestare Curetes primi invenerunt. Аgalea Thracicum tegmen est. thoraces Thorax quidam rex dicitur in-Аvenisse. Lycaon Arcas gladium longiore lamina produxisse narratur. АPeleus primus machaeram dicitur invenisse. harpen, id est curvum Аgladium in modum falcis, a Perseo inventam multi dixerunt.}43 Р@@&7fossas implere parant& vertit ordinem: nam ante est ut Аimpleatur fossa, tollantur valli, et sic testudine accedatur ad murum. Аquamquam possumus intellegere etiam ad fossas eos facta venisse Аtestudine. {43proprie tamen 'fossas implere', 'vallum vellere': sic enim et Аhistorici.}43 ЫГ√@@&7effvndere contra& proprie; tela enim non iaciuntur in Аsubiectos, sed funduntur. et dicendo 'omne genus telorum' ostendit Аtelum vocari omne quod iacitur. ЫГ¤@@&7adsveti longo m. d. b.& docet usum in {43rebus}43 omnibus Аplurimum posse. Р@@&7infesto volvebant pondere& {43hoc est}43 infesti ponderis. А{43&7svbter densa testvdine& hoc est sub testudine.}43 @1 ЫДБ@@&7nec iam svfficivnt& diu iam non sustinent. {43&7rvvntqve& Аhic 'ruunt' pro deiciunt.}43 ЫДГ@@&7armorvmqve resolvit tegmina& hic ostendit armorum Аconexionem esse testudinem: Lucanus de testudine "at Аpostquam virtus incerta virorum perpetuam rupit defesso Аmilite cratem singula continuis cesserunt ictibus arma". ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ иЙЫДЗ@@&7etrvscam pinvm& {43hoc est}43 ipse Etruscus. {43'quassabat' autem Аet 'infert' mutatio temporum, ut "Tydides multa vastabat Аcaede cruentus ardentesque avertit equos in castra".}43 ЫДЛ@@&7vos o calliope precor& syllepsis per numeros; erat enim Аrectum 'vos musae, aut te, Calliope'. &7adspirate& favete, ut А"adspirat primo Fortuna labori". ЫДО@@&7oras evolvite belli& {43hoc est ingentis belli}43 narrate non Аtantum initia, sed etiam extrema bellorum: nam orae sunt extremi-Аtates. {43est autem Ennianum "qui potis ingentis oras evolvere belli".}43 Р@@&7tvrris erat& turris huius modi esse ad munitionem civi-Аtatum et in secundo legimus; sed hae plerumque mobiles sunt, Аplerumque fixae: fixae, ut in secundo "turris ac tecta do-Аmorum", mobiles, ut in duodecimo meminit "subdideratque Аrotas pontesque instraverat altos". {43&7pontibvs& pro tabulatis.}43 Р@@&7oportvna loco& {43pro 'oportuno',}43 scilicet circa portas. @1 Р@@&7opvm vi& potest et hypallage esse, ut sit 'ope virium'. Р@@{43&7certabant& zeugma: potest et ad Latinos et ad Troianos referri.}43 Р@@&7cavas& patulas. &7densi& pro 'tela densa'. ЫДХ@@&7flammam adfixit& adfectate: debuit enim dicere, adfixit Аaut facem aut malleolum, non flammam. &7qvae plvrima vento& Аgliscens et magna facta per ventum. Р@@&7haesit adesis& non iam 'adesis', sed quos exedit adhae-Аrendo, {43id est haesitans adedit vel adesos reddidit}43. Р@@&7malorvm velle fvgam& honestissima elocutio. ЫДЩ@@&7peste& incendio, ut "et toto descendit cor-Аpore pestis". ЫДЭ@@&7vnvs& subaudis 'et alter': nam non procedit 'unus Helenor Аet Lycus elapsi'. &7elapsi& scilicet non mortem, sed turris ruinam. ЫДЯ@@&7maeonio regi& aut proprium patris nomen est, aut cogno-Аminem eum filio intellegamus, quia, ut supra diximus, cum Аfilii vel patris nomen praemittitur et aliud tacetur, cognomines eos Аesse intellegimus. &7fvrtim svstvlerat& e stupro educaverat: hinc Аest "et dulcia furta". Р@@&7vetitisqve ad troiam miserat armis& secundum Dona-Аtum 'vetitis fato', {43quia stare Troia diutius vetabatur;}43 sed melius lege Аmilitari intellegimus, quia servi a militia prohibebantur: unde in АDeiotariana purgat hoc Cicero, cum fuisset obiectum inter Аequites quos Deiotarus miserat Caesari, unum servum fuisse: Ver-Аgilium autem novimus trahere aliqua de historia. servos sane num-Аquam militasse constat nisi servitute deposita, excepto Hannibalis Аtempore, cum post Cannense proelium in tanta necessitate fuit urbs АRoma, ut ne liberandorum quidem servorum daretur facultas. Р@@&7ense nvdo& id est stricto. {43'ense levis' [2levis]2 armaturae Аest; 'nudo' autem stricto vel sine vagina.}43 &7parmaqve inglorivs& @1 А&7alba& quasi tiro, ut diximus supra, {43quia picta arma iam Аprobati in bellis habebant}43. ЫДд@@{43&7vt fera& quidam pardum significari volunt.}43 ЫДй@@&7longe melior lycvs& ergo et Helenor bonus. &7inter& А'per', ut "hunc inter fluvio Tiberinus amoeno". ЫДл@@&7prendere saxa manv& quia tunc alti non erant muri, sed Аad impetum tantum repellendum, ut etiam Sallustius ostendit, ubi АSertorium umeris sublatum per muros ascendisse commemorat. Р@@&7cvrsv teloqve secvtvs& nimiam eius ostendit celeritatem, Аqui potuit telum missum consequi: nam hoc dicit, cum praemisso Аtelo ad hostem venit: Statius "et emissum cursu conprendere Аtelum". ЫДо@@&7revellit& in verbo 'vello' facit in participio 'vulsus'. ЫД░@@&7qvalis vbi avt leporem& pro 'qualiter'. Р@@&7pedibvs iovis armiger vncis& quia dicitur aquila in bello АGigantum Iovi arma ministrasse. quod tamen fingitur: nam, ut Аsupra diximus, Iuppiter et Saturnus reges fuerunt. sed АIuppiter dum cum patre Saturno haberet de agris contentionem, Аortum bellum est. ad quod egrediens Iuppiter aquilae vidit augu-Аrium. cuius cum vicisset auspicio, fictum est quod ei pugnanti tela Аministraverit: unde etiam a felici augurio natum est, ut aquilae Аmilitum signa comitentur. Р@@&7qvaesitvm& qui requiritur: nam praesens a passivo non Аhabuit. et est hysteroproteron; nam post raptum requiritur: {43vel А'quaesitum' requirendum, $POQHTO/N.& &7mvltis balatibvs& id est cum Аmultis balatibus}43. Р@@&7martivs lvpvs& aut cruentus, aut Marti dedicatus. @1 Р@@&7aggere complent& agger est cuiuslibet rei coacervatio, Аunde fossae aut valles possunt repleri. {43subaudiendum tamen 'alii'.}43 ЫД╢@@&7ingenti fragmine montis& supra dicti saxi exaggeratio est. Р@@&7lvcetivm& solum hoc nomen est, quod dictum a Vergilio Аin nullo alio reperitur auctore. sane lingua Osca Lucetius est Iup-Аpiter, dictus a luce, quam praestare hominibus dicitur. ipse est Аnostra lingua Diespiter, id est diei pater: Horatius "namque Die-Аspiter plerumque per purum". ЫД╣@@{43&7hic iacvlo bonvs& nescias de quo dixerit.}43 Р@@&7caenea tvrnvs tvrnvs ityn& ut ait Lucilius "bonum Аschema est, quotiens sensus variatur in iteratione verbo-Аrum, {43et in fine positus sequentis sit exordium, qui appellatur Аclimax}43". ЫД╝@@&7pro tvrribvs& aut pro defensione turrium: aut sic magni, Аut turres putares. Р@@&7hasta themillae& Themillas Themillae, ut Aeneas Aeneae. А'levis' autem 'hasta' pro 'leviter veniens': unde et 'strinxerat' dixit, Аid est paululum vulneraverat, ut "tandem etiam magno Аstrinxit de corpore Turni". Р@@&7demens& qui scutum quo se tuebatur, abiecit. Р@@&7alis& pennis. Р@@&7laevo adfixa est lateri& ostendit vulneris locum, quem Аante suppresserat. sic in quarto "infixum stridit sub pe-Аctore vulnus". Р@@&7spiramenta animae& definitio pulmonum. ЫД├@@&7pictvs acv chlamydem& hoc est habens chlamydem Phry-Аgiam, ut "et Phrygiam Ascanio chlamydem". {43et est Аfiguratum 'pictus chlamydem'.}43 &7ferrvgine clarvs hibera& ferrugo @1 Аcoloris genus est, qui vicinus est purpurae subnigrae. 'Hibera' Аautem modo non Hispana, sed Pontica: nam Hiberia pars Ponti Аest {43inter Persidem et Armeniam, ubi optime colores diversi tinguntur}43, Аut ostendit Horatius dicens "herbasque quas Iolcos atque Hi-Аberia mittit, venenorum ferax". Р@@&7genitor qvem miserat arcens& ordo est 'stabat Arcentis Аfilius Arcens in armis egregiis': nam non congruit ut huius filii Аpraetermisso nomine, bis fiat patris commemoratio. Р@@&7symaethia circvm flvmina& Symaethos fluvius est Siciliae, А{43a rege Symaetho dictus,}43 haud longe ab urbe Catinensi, circa quem Аsunt Palici dei, quorum talis est fabula: Aetnam nympham, {43vel, ut Аquidam volunt, Thaliam,}43 Iuppiter cum vitiasset et fecisset gravidam, Аtimens Iunonem, secundum alios ipsam puellam terrae commendavit, Аet illic enixa est: secundum alios partum eius. postea cum de terra Аerupissent duo pueri, Palici dicti sunt, quasi iterum venientes: nam А$PA/LIN I(/KEIN& est iterum venire. hi primo humanis hostiis placaban-Аtur, postea quibusdam sacris mitigati sunt et eorum inmutata sacri-Аficia. ideo ergo 'placabilis ara', quia mitigata sunt eorum numina. А{43Palicos nauticos deos Varro appellat. alii dicunt Iovem hunc Palicum Аpropter Iunonis iracundiam in aquilam commutasse. alii Vulcani et АAetnae filium tradunt. sed incertum ex qua recondita historia Arcen-Аtem istum induxerit: neque enim sine ratione vel lucus Martis appo-Аsitus est. et quid homo Siculus in hoc bello facit, quem nusquam supra Аcum Aenea dicit ad Italiam pervenisse?}43 ЫД╔@@&7liqvefacto tempora plvmbo diffidit& plumbum enim Аiactum nimio rotatu et aeris calore dissolvitur: Statius "et arsuras Аcaeli per inania glandes". Р@@&7porrectvm extendit harena& intellegimus eum cecidisse Аtrans murum. dicendo autem 'multa' ostendit corporis proceritatem. Р@@{43&7tvm primvm bello& hoc loco puerum ideo poeta fecit armari, @1 Аquia legit in historia pueros de bellis gloriam reportasse: filium Marci АDrusi annorum sedecim; Crispini filium Crispinum in Corsica, cum Аfugeret exercitus Spurii Carvilii consulis, bellum restituisse; apud Soram Аbello Italico ab Herennio puerum in aciem eductum, a quo hostem Аoccisum spoliatumque; Lucii Tarquinii filium, quem ob hoc pater aurea Аbulla praetextaque donavit.}43 ЫД╬@@&7minorem germanam& quia maior nympha fuerat, Iovis Аvoluntate. ЫД╨@@&7digna atqve indigna relatv& 'indigna', id est turpia et Аobscena, {43ut dici solet 'fanda et nefanda'}43. Р@@&7novo regno& aut nova regii generis adfinitate: aut quia ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ иЙЫД╤Вetiam ipsi per regis filiam portio debebatur imperii: {43aut partem regni Аa Turno acceperat}43. Р@@&7ingentem sese clamore ferebat& non erat ingens, sed Аse esse clamitabat ingentem. Р@@&7itervm& denuo: nam iam tertio obsidentur, et 'iterum' Аnon nisi de duobus dicimus. Р@@&7bis capti phryges& semel ab Hercule, post a Graecis. А{43alii tradunt semel a Graecis et nunc a Latinis: hoc et magis aptum Аesse Numani personae, ut se vicisse existimet, qui tam iactans et petu-Аlans inducatur.}43 &7morti praetendere mvros& emphasis est; 'morti' Аenim pro 'bello' posuit: sic supra "leti discrimina parva". А{43&7morti p. m.]& cum potuerit 'hosti' dicere: scilicet ut nihil Troianis Аreliquum sit, quam perire.}43 Р@@&7nostra convbia& aut quasi Turni cognatus loquitur: aut Аinvidiose retorquet {43'nostra conubia',}43 et vult causam omnium esse Аcommunem. Р@@{43&7italiam& ad Italiam.}43 Р@@&7non hic atridae& exaggeratio vituperationis: nam non Аtantum se Troianis, sed etiam eorum victoribus praefert. {43potest et А'Atridae' intellegi, quorum coniuges aut deserunt maritos, aut inter- @1 Аimunt revertentes.}43 &7fandi fictor vlixes& aut fallax, aut $LOGODAI/-А$DALOS&, id est qui dolum celat sermonis ornatu. Р@@&7dvrvm a stirpe genvs& Italiae disciplina et vita laudatur: Аquam et Cato in originibus et Varro in gente populi Romani com-Аmemorat. Р@@&7gelv dvramvs et vndis& undis gelidis: et est $E(\N DIA\ DUOI=N, Аut "hamis auroque trilicem": nam nemo quod plus est Аprius dicit; si enim duo essent, ante aquam diceret, sic gelu. Р@@&7venatv& pro 'venatui', ut 'curru' pro 'currui': {43ablativus Аdubius, vel pro dativo}43. {43&7pveri& bene venationem pueris dedit, opus rusti-Аcum iam iuvenibus.}43 &7silvasqve fatigant& ipsi fatigantur in silvis: Аaut pro feris silvas posuit, in quibus sunt ferae. Р@@&7flectere lvdvs eqvos& aliorum labor nostrae pueritiae Аludus est. {43'flectere' autem verbo antiquo usus est: nam equites apud Аveteres flexuntae vocabantur, sicut ait Varro rerum humanarum. sane Аpoeta meminit sui, nam ait superius "ante urbem pueri Аet primaevo flore iuventus exercentur equis".}43 Р@@&7at patiens opervm parvoqve adsveta ivventvs& hoc Аet in georgicis laudat: nam magnae virtutis est in nimio Аlabore parvis esse contentum. Р@@&7terram domat& bene bellico usus est verbo: et ne a re Аmilitari discederet, non dixit 'terras colimus', sed 'domamus', ac si Аdiceret, cum hostes desunt, terras ferro domamus. {43&7qvatit oppida А&7bello& oppidum quidam a vico castelloque magnitudine secernunt: alii Аlocum muro fossave aliave qua munitione conclusum: alii locum aedi-Аficiis constitutum, ubi fanum comitium forum et murus sit: alii oppi-Аdum dici ab oppositione murorum; vel quod hominibus locus esset opple-Аtus; vel quod opes illo munitionis gratia congestae sunt.}43 Р@@&7ivvencvm terga fatigamvs hasta& agriculturam sine Аofficio belli non gerimus. est autem cacosyntheton et homoeote- @1 Аleuton: {43nam %sit ita 'versa hasta iuvencorum terga fatigamus', id est Аcaedendo urgemus}43. Р@@&7sera senectvs& in aliis 'tarda senectus'. Р@@&7debilitat vires animi& bene 'animi', quia non est ausus Аcorporis dicere: nec enim potest fieri, ut quamvis robustus senex Аvires habeat prioris aetatis et suae conparetur adulescentiae. nunc Аergo licet dicat fortes esse etiam senes, bona tamen usus est tem-Аperatione, ut diceret nihil animorum vigori derogare temporis Аvetustatem. Р@@{43&7canitiem galea premimvs& id est semper militamus.}43 ЫДу@@&7vobis picta croco& vituperatio Troianorum, in qua utitur Аargumentis, quae in rhetoricis commemorat Cicero, a gente, ab Аhabitu, a gestu, ab animo. {43et sunt molliores versus, apti ad carpen-Аdam mollitiem. sane vestes acu pictas coloribus Phryges primi invene-Аrunt: nam ideo et artifices talium vestium phrygiones appellati sunt.}43 А&7fvlgenti mvrice& purpura. hanc autem vitio et dedecori apud Аmaiores fuisse constat: Iuvenalis "peregrina ignota-Аque nobis ad scelus atque nefas quaecumque est, purpura Аducit". Р@@&7desidiae cordi& vobis sunt: {43et est ab animo argumentum}43. А&7choreis& servavit hoc loco naturam syllabae, quam in sexto Аmetri causa corripuit, ut "pars pedibus plaudunt choreas et Аcarmina dicunt". Р@@&7et tvnicae manicas& tunicae vestrae habent manicas, Аquod etiam Cicero vituperat, dicens "manicatis et talaribus tuni-Аcis": nam colobiis utebantur antiqui. {43sane 'habent' bis audiendum.}43 А&7et habent redimicvla mitrae& illud dicturus fuerat, habetis in Аpilleis redimicula: quod convertit in vituperationem maiorem, dicens @1 А'religatas habetis mitras'. nam pillea virorum sunt, mitrae femi-Аnarum, quas calauticas dicunt. mitra autem proprie Lydorum fuit, Аut "Maeonia mentum mitra": quem habitum imitati sunt АTroiani. {43alii mitras meretricum esse voluerunt, quod hic tamquam Аeffeminatis obicitur.}43 Р@@&7o vere phrygiae& ipsos vituperaverat 'Phryges', nunc ad Аmaiorem iniuriam Phrygias, non Phryges dicit. &7alta dindyma& Аmontes matris deum. {43'ite' autem 'per alta' sic dixit, quasi currite Аper Dindyma et ducite choros per Dindyma. nec sufficit Numano Аloqui iniuriam Troianorum, nisi etiam sacris numinum contumeliam Аfaciat. sed hoc iam quasi moriturus loquitur: hoc est enim 'digna atque Аindigna relatu vociferans', ut 'digna' sint quae de suorum virtute dixit, А'indigna' quae impia et in deos ausus est.}43 Р@@&7biforem dat tibia cantvm& bisonum, inparem. et ser-Аvavit eis tibiarum suarum, {43id est Phrygiarum,}43 naturam. nam tibiae Аaut Serranae dicuntur, quae sunt pares et aequales habent cavernas: Аaut Phrygiae, quae et inpares sunt et inaequales habent cavernas. Аergo 'biforem' dissonum, dissimilem; non enim sunt pari modula-Аtione conpositae: ut enim ait Varro "tibia Phrygia dextra unum Аforamen habet, sinistra duo, quorum unum acutum sonum Аhabet, alterum gravem". Р@@&7bvxvsqve vocat berecyntia& a monte Berecynto {43dicta}43. Аdicitur autem et 'haec buxus' et 'hoc buxum', ut "et torno rasile Аbuxum": unde superfluo quidam arborem generis feminini esse volunt, Аcum hoc loco etiam de ligno generis feminini habeamus exemplum. @1 Р@@&7et cedite ferro& aut ferrum relinquite, et est iteratio: Аaut 'caedite ferro', id est cum viri non sitis, abscidite partem virorum. Р@@&7iactantem& de suorum gloria. &7dira canentem& ad in-Аiuriam Troianorum. Р@@{43&7nervoqve eqvino& quia in arcubus nervi equini solent esse: АAccius Philocteta "tendens nervo equino concita tela".}43 ЫДэ@@&7ante iovem svpplex per vota precatvs& atqui Apolli-Аnem debuit invocare iaculaturus sagittas; sed dicimus ideo Iovem Аinvocatum, quia omne initium {43et incrementum}43 Iovi debetur, ut "ab АIove principium musae". unde nunc Ascanius non quid faciat, Аcogitat, sed quod primum faciat: inde invocat Iovem. Р@@&7ivppiter omnipotens& hoc epitheton interdum ad gloriam Аnuminis ponitur, interdum ad causam dicentis. namque hoc loco Аdicendo 'omnipotens' ostendit eum etiam his qui per se minus valent, Аpraestare posse virtutem. Р@@{43&7ipse tibi& bene 'ipse', quia adhuc pro Ascanio pater solebat Аsacrificare: nam ideo et 'sollemnia' ait, quae fieri solerent, ut se osten-Аderet, si victoria et pax esset secuta, etiam illius officii capacem esse.}43 А&7feram sollemnia dona& 'feram' de iuvenco non dicimus, sed А'adducam'. intellegimus ergo alia dona eum ferre promisisse: sin-Аgulis enim numinibus certa sunt dona quae offeruntur: inde est А"strueremque suis altaria donis", id est congruis. Р@@&7statvam ante aras& aptam se daturum victimam osten-Аdit: alibi "et ductus cornu stabit sacer hircus ad aram". quo-Аtiens enim victima reluctabatur, ostendebat se inprobari: Lucanus А"discussa fugit ab ara taurus". 'iuvencum' autem se-Аcundum Romanas caerimonias dixit: nam Iovi de tauro non immo- @1 Аlabatur, ut etiam in tertio diximus, nisi cum triumphi nomine Аsuovetaurium fiebat: quod tamen ideo admissum est, quia non tan-Аtum Iovi, sed et aliis diis qui bello praesunt, sacrificatur. &7avrata А&7fronte& ita enim victimae ornari consueverant. Р@@&7candentem& candidum: Iuvenalis "duc in Capi-Аtolia magnum cretatumque bovem". &7capvt cvm matre fe-А&7rentem& aequalem matri, nondum patri: Iuvenalis "quem ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ иЙЫДёДiam pudet ubera matris ducere, qui vexat nascenti robora Аcornu". ЫДє@@&7de parte serena& ut non causae sit, sed augurii, {43et Аauspicii vis ostenderetur: solent enim tonitrua per tempestatem inferri}43. Р@@&7intonvit laevvm& prosperum: ut enim etiam supra Аdiximus, quae sinistra nobis videntur, intuentibus caelum, Аillic dextra sunt: non quod sinistra bona sunt, sed quod dextra Аcaeli nobis sinistra sunt. &7sonat vna fatifer arcvs& simul atque Аcognovit augurium. Р@@&7et fvgit& melius 'effugit' legitur. {43et figura est 'horren-Аdum effugit'.}43 Р@@&7perqve capvt remvli venit& figmenta haec vulnerum Аplerumque non sine ratione ponunt poetae: nam modo hunc ideo Аin capite dicit esse percussum, quia eum supra vaniloquum intro-Аduxerat et superbum: quod vitio capitis evenit: Horatius "attollens Аvacuum plus nimio gloria verticem". sic Homerus Thersiten Аa tergo vulneratum dicit usque ad praecordia_nam ait $META/FRENA А_quia eum stultum induxerat. item de Achille dicit $PO/DAS W)KU\S& @1 А$*)AXILLEU/S&, quem legimus in talo esse vulneratum. {43vel ideo 'per caput Аet cava tempora', ut divinitus misso telo nulla pars alia corporis, sed Аcaput vulneraretur, scilicet ut hominis, qui infanda et impia de religio-Аnibus dixerat, sacrilegium capite expiaretur.}43 Р@@&7virtvtem inlvde& 'inludo tibi' et 'insulto tibi' dicimus: Аnam 'inludo te' figuratum est, ut hoc loco, item 'insulto te': Sal-Аlustius "multos a pueritia bonos insultaverat". Р@@{43&7haec rvtvlis& pro 'talia': vitavit pronomen.}43 Р@@&7hoc tantvm ascanivs& et dixit et fecit. Р@@&7animosqve ad s. t.& aut suos, aut Ascanii, per favorem. ЫД№@@{43&7acies vrbemqve& syllepsis.}43 Р@@&7nvbe sedens& sicut solent numina: Iuno "nec Аtu me aeria solam nunc sede videres digna indigna pati". А{43&7victorem& bene ei qui unum occiderat, addidit dignitatem. &7adfatvr А&7ivlvm& non ita, ut Iulus audiret.}43 ЬЕБс@@&7macte& magis aucte, adfecte gloria. et est sermo tractus Аa sacris: quotiens enim aut tus aut vinum super victimam funde-Аbatur, dicebant 'mactus est taurus vino vel ture', hoc est cumulata Аest hostia et magis aucta. {43'macte' ergo pro 'mactus esto', vocativum Аpro nominativo posuit, ut Persius "stemmate quod Tusco Аramum millesime ducis censoremve tuum vel quod trabeate Аsalutas" pro 'millesimus' et 'trabeatus', et Vergilius "vici-Аnosque ignare paras invadere portus" pro 'ignarus', et alibi А"quos Amasene pater" pro 'Amasenus': sic ergo et 'macte' pro А'mactus'. quod autem 'esto' non addidit, ab antiquitate descivit; nam Аveteres 'macte esto' dicebant. sed hoc secutus suam consuetudinem fecit: Аnam et alibi "dives inaccessos ubi Solis filia lucos" et Аiterum "dives quae munera Dido" praetermisit cuius rei Аdives, cum veteres 'dives illius rei' dicerent, quod ipse alibi "dives opum @1 Аvariarum" et "dives pictai vestis et auri". item cum vete-Аres natalem diem vel locum vel tempus dicerent, ut Horatius "natalem-Аque mares Delon Apollinis" et Plautus in Pseudolo А"natalem hunc mihi diem scitis esse", Vergilius his omissis dixit А"Phyllida mitte mihi, meus est natalis, Iolla". ergo et hic ita Аsubtraxit; nam integrum est 'macte esto nova virtute puer'. 'mactus' Аautem apud veteres etiam 'mactatus' dicebatur, ut Ennius "Livius inde Аredit magno mactatus triumpho". et Lucilius lib. V. "macte, in-Аquam, virtute simulque his versibus esto", et in pontificalibus Аsacrificantes dicebant deo "macte hoc vino inferio esto".}43 &7nova А&7virtvte& aut magna {43et mira}43, ut "Pollio et ipse facit nova car-Аmina": aut re vera 'nova', {43id est rudi,}43 quantum ad bellum. ЫД @@&7dis genite& propter Venerem. &7genitvre deos& propter АIulium Caesarem et Augustum. &7ivre& merito. Р@@&7gente svb assaraci& sub gente Romana: Assaracus enim Аpater est Capyos, avus Anchisae. &7fato ventvra& magna: haec Аenim bella sunt gravia, quae fatali ratione contingunt, ut Troiana Аet Thebana. {43&7resident& sedabuntur, ut tempestatem residere dicimus.}43 ЬЕБт@@&7nec te troia capit& {43vel maior es, quam patria, vel}43 maior Аes meritis, quam civitas in qua nunc es: Lucanus de Caesare А"plus patria potuisse sua". ЫЕВ@@&7spirantes& vitales, quibus spiramus et vivimus. Р@@&7petit& notandum 'petit' sine insidiis dictum. Р@@{43&7antiqvvm in bvten& hic Butes semel hic nominatur, ut in V. АNautes.}43 Р@@&7fidvsqve ad limina cvstos& aedituus fuit: quod, ut supra Аdiximus, in ingenti honore apud maiores fuit. illic enim Аet epulabantur et deos colebant; census etiam omnis illic servabatur: @1 Аquod et Plautus docet in Asinaria, in qua inducit Sauriam, servum Аatriensem, in tota familia plurimum posse. {43'ad limina' sane figuratum.}43 ЫЕИ@@&7saeva sonoribvs arma& strepitu terribilia. {43et utrum saeva Аarma quae habent sonorem, ut "aurea bullis cingula", an Аetiam sonoribus saeva?}43 Р@@&7ardentem& desiderio dimicandi: unde 'animosque Аad sidera tollunt' melius Ascanii intellegimus, sicut Statius de Me-Аnoeceo "et laudibus inplet honestis". Р@@&7aenide& patronymicon hoc non venit ab eo, quod est 'hic АAeneas': nam 'hic Aeneades' et 'o Aeneade' faceret. Р@@&7primam hanc tibi magnvs apollo& dicendo 'primam Аhanc' pollicetur et aliam. concedere autem se ideo dixit, quia Аsagittarum deus est: et licet eum Iuppiter iuverit, Apollo tamen Аsibi suum officium vindicat, quod dicit se concessisse, quia non Аprohibuit. ea enim quae ab aliis numinibus poscimus, tunc inplen-Аtur, si non adversantur numina quorum propria sunt quae poscimus: Аunde et in quarto Iuno ait "adero et, tua si mihi certa Аvoluntas", hoc est, quod in me est, iungam eos: restat ut et {43tu}43 Аtuum inpleri velis officium. Р@@&7paribvs non invidet armis& pari gloriae: nam ut Apollo Аpuer occiso Pythone ultus est matris iniuriam, sic Ascanius occiso АNumano Troianorum castra iniuriasque defendit. 'paribus' ergo А'armis', id est similibus, non peritia, sed genere victoriae. Р@@&7cetera& deinceps: et est adverbium. {43&7cetera]& id est in Аceterum: est autem Ennianum "cetera quos peperisti ne cures".}43 А&7orsvs& modo locutus, {43id est pro eo qui desierit}43: alias coepit, quod Аmagis est proprium, ut "sic Venus, et Veneris contra Аsic filius orsus". @1 Р@@&7medio sermone& ideo 'medio', quia non respondit Asca-Аnius. {43sermo est enim duorum vel plurium oratio.}43 ЫЕС@@&7fvga& abscessu. {43et more suo abeuntes deos inducit agnosci.}43 А&7pharetramqve f. s. sonantem& quia dixit supra "et saeva Аsonoribus arma". Р@@&7dictis& propter auditam orationem. &7nvmine& propter Аagnitum deum. ЫЕФ@@{43&7animasqve in aperta pericvla mittvnt& plus enim quam mani-Аfesta sunt praesentia pericula, quando audientibus Troianis bello pro-Аhibebatur Ascanius, ne periclitaretur.}43 ЫЕЦ@@&7intendvnt acres arcvs& pro 'ipsi acres': ut enim et in Аprimo diximus, arcum unusquisque habet pro viribus suis. А&7ammentaqve torqvent& pro 'tela ammentis torquent': nam ammen-Аtum est lorum, quo media hasta religatur et iacitur. ЫЕШ@@&7flictv& pro adflictu, {43vel inflictu,}43 id est ictu: nam detraxit Аmore suo praepositionem. {43et loquutus est iuxta antiquum morem: АPacuvius Teucro "flictus navium".}43 Р@@&7plvvialibvs haedis& supra tauri cornua est signum, cui Аauriga nomen est: hunc cum tauro una clara stella coniungit. re-Аtinet autem auriga stellas duas in manu, quae Haedi vocantur, {43et Аcapram quam Amaltheam dicunt}43: quorum et ortus et occasus tem-Аpestates gravissimas facit. oriuntur autem cum scorpione mense АOctobri. ЫЕЫ@@&7ivppiter& aer, ut "manet sub Iove frigido venator" АHoratius. ЫЕЮ@@{43&7edvxit& quidam pro 'educavit' volunt intellegi.}43 @1 Р@@&7montibvs aeqvos& Idae, vel eius arboribus exaequandos. Р@@{43&7dvcis imperio commissa& aut quae eis fuerat commissa imperio Аabsentis Aeneae: aut, quod est melius, quae imperio Aeneae fuerat А'commissa', id est clausa: unde et commissurae dicuntur coniunctiones Аtabularum. secundum superiorem sensum contrarium est quod dixit А'rectores iuvenum et rerum dedit esse magistros'. Aeneas enim Аabscedens principibus omnium rerum commiserat curam. alii 'ducis' АAscanium accipiunt. alii commissam ideo clausam accipiunt, quia Аsuperius lectum est 'heia ingenti clamore per omnes condunt se ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ иЙЫЕаИЙTeucri portas': quietis enim rebus portae patebant, per quas se Teucri Аsub adventum hostis receperant: propterea quod ait 'namque ita Аdiscedens praeceperat optimus armis Aeneas, si qua interea fortuna Аfuisset, non aequo dare se campo, non obvia ferre arma viros, Аsed castra fovere'. sane 'commissa' deest 'sibi' vel 'illis'.}43 &7dvcis А&7imperio commissa& scimus quod Mnestheo et aliis ducibus impera-Аverat Aeneas, ad petenda auxilia proficiscens, ne portas aperirent, Аut 'castra modo et tutos servarent aggere muros'. item legi-Аmus Mnesthea et Serestum ductores fuisse et rerum magistros, non АPandarum et Bitiam: unde apparet quia hunc locum male intellexit АDonatus, dicens, commissam portam, id est creditam, Pandaro et АBitiae: qui duces non erant. Cornutus vere et melius sensit, dicens, Аportam quae ducis imperio commissa fuerat, hoc est clausa, eam Аaperuerunt. commissura enim dicitur tabularum coniunctio, sicut АCicero in Fundaniana meminit. ergo melius est ut commissam dica-Аmus clausam, quam creditam Pandaro et Bitiae. Р@@{43&7moenibvs& pro 'in moenia'.}43 Р@@&7pro tvrribvs& aut vice turrium: aut pro defensione. @1 Р@@&7armati ferro& aut bene instructi armis: aut, ut Asper Аdicit, ferrea corda habentes, id est dura et cruenta cogitantes: ut АEnnium sit secutus qui ait "succincti corda machaeris". Р@@&7liqvetia flvmina& iuxta Padum et Athesin, Venetiae Аflumina, est etiam fluvius Liquetius, quem nunc commemorat. ergo А'Liquetia' proprium est nomen, non epitheton, ne incipiamus a gene-Аralitate ad speciem reverti: quod vitiosum est, ut si dicas 'circa Аflumina nascuntur arbores' et sic inferas 'circa Tiberim vel Anienem'; Аsufficit enim dixisse 'circa flumina' generaliter. unde apparet quia А'Liquetia' legendum est, non 'liquentia'. {43&7liqventia flvmina& Padus, АItaliae fluvius, aliquot provincias dextra laevaque contingit, inter quas Аet Venetiae partem praeterfluit. Athesis Venetiae fluvius est, Veronam Аcivitatem ambiens et in Padum cadens. Liquetia Venetiae fluvius est Аinter Altinum et Concordiam, quem nunc commemorat. nam 'Liquetia' Аnon est epitheton: nemo enim a generalitate transit ad species.}43 ЫЕж@@&7intonsaqve caelo a. c.& hoc ad supra dictas cristas re-Аfertur. &7geminae qvercvs& non quia tantum duae nascuntur; sed Аad istorum similitudinem respexit, id est quando similes elevantur Аquercus. ЫЕй@@&7pvlcher aqvicvlvs armis& ut 'pulcher vestibus', sic 'pul-Аcher armis', hoc est per arma: quod erat armorum retulit ad per-Аsonam. {43et melius figuratum, quam si dixisset 'pulchris armis'.}43 Р@@&7praeceps animi& figurate genetivo iunxit; nam dicimus А'praeceps iracundia' 'praeceps furore'. {43&7mavortivs haemon& non Mar-Аtis filius, sed bellicosus.}43 Р@@&7agminibvs totis& deest 'ab': et significat eos primo fugatos Аesse, mox occisos: aut certe aliquos fugatos, aliquos interemptos. @1 А{43quidam dubium putant, utrum 'ab agminibus totis terga dedere', an А'ab agminibus versi'.}43 Р@@{43&7posvere in limine vitam& ut "animasque in vulnere ponunt".}43 Р@@&7animis discordibvs& hostilibus, scilicet Troianorum, qui a АRutulis discordabant. ЫЕ▒@@{43&7nvntivs& et qui nuntiat dicitur, et qui nuntiatur; sed modo Аhic quod nuntiatur.}43 ЫЕ┤@@&7fratresqve s.& quos supra dixit portam tenere. Р@@&7se primvs agebat& {43iuxta veteres 'se agebat' pro 'veniebat', Аut "ecce gubernator sese Palinurus agebat", Plautus Аin Mostellaria "unde agis te?" ut enim nos e contrario Аdicimus 'duco me', ita illi 'agit se', %$*A*P*O *Q*O*U *D*L*N&.}43 'se agebat', hoc Аest incedebat, ut "sese Palinurus agebat". tractus autem sermo Аest a ratione physica; nam agitur corpus animi iudicio: unde Te-Аrentius "quo te agis?" Р@@{43&7thebana de matre& parenthesis est. sane Thebae aliae Aegyptiae, Аaliae Boeotiae, aliae Phrygiae.}43 &7sarpedonis alti& id est nobilis. Р@@&7itala cornvs& telum de Itala cornu factum. {43et materiam Аpro opere posuit.}43 Р@@&7stomacho& Graecus sermo est. Р@@&7specvs vvlneris& poetica exaggeratio: {43specum enim pro Аcavatione posuit}43. Р@@{43&7et fixo ferrvm in pvlmone& et ferrum fixum, et pulmonem Аfixum possumus accipere.}43 Р@@&7erymanta manv& 'manu' id est gladio comminus ferit: Аnam et illi de quibus superius dixit, manu occisi sunt, sed misso Аiaculo. ergo ad differentiam teli iacti accipe 'manu', id est gladio. Р@@&7ardentem ocvlis animisqve frementem& et gestu cor-Аporis et mente commotum. @1 Р@@{43&7neqve enim iacvlo& parenthesis.}43 &7vitam dedisset& pro А'reddidisset'. Р@@&7falarica venit& de hoc telo legitur quia est ingens, Аtorno factum, habens ferrum cubitale et rotunditatem de plumbo Аin modum sphaerae. in ipsa summitate dicitur etiam ignem habere Аadfixum, {43stuppa circumdatum et pice oblitum, incensumque aut vulnere Аhostem aut igne consumit}43. hoc autem telo pugnatur de turribus, Аquas falas dici manifestum est: {43unde et in circo falae dicuntur divi-Аsiones inter euripum et metas, quod ibi constructis ad tempus turribus, Аhis telis pugna edi solebat:}43 Iuvenalis "consulit ante falas Аdelphinorumque columnas". ergo a falis dicta est falarica, sicut Аa muro muralis. sane falaricam Lucanus dixit nervis mitti tortilibus Аet quadam machina, ut "hunc aut tortilibus vibrata Аfalarica nervis obruat", Vergilius vero ait Turnum manu iaculari Аpotuisse: unde apparet aut a Lucano ad auxesin illius qui occiden-Аdus fuerat, esse dictum, aut a Vergilio ad laudem Turni, qui talem Аhastam manu iaculatus est. Р@@&7fvlminis acta modo& amat tela cum impetu venientia Аfulminibus comparare. &7tavrea terga& usurpavit pro 'taurina', Аalibi "taurinis follibus": unde, sicut et Plinius dicit, derivationes Аfirmas non habent regulas, sed exeunt prout auctoribus placet. bene Аautem per transitum eius arma descripsit. Р@@&7dvplici sqvama et avro& id est duplicibus squamis aureis. Аsquamae autem sunt loricarum catenae in modum squamae con-Аpositae. sane squama et splendorem significat, si a piscibus veniat, Аet sordes, si a squalore; sed in Vergilio splendorem ubique significat. @1 ЫЕ┬@@&7et clipevm svper intonat ingens& aut ipse ingens super Аclipeum intonat: aut ingens clipeum supra ipsum tonat: nam lectum Аest etiam 'hoc clipeum', ut probat Caper: quod magis debemus acci-Аpere: nam Homerum imitatus est, qui ait $A)RA/BHSE DE\ TEU/XE' E)P' AU)TW=|. Р@@&7evboico baiarvm litore& bene 'Baiarum' addidit, ne АEuboeam insulam intellegeremus, unde Chalcidenses venerunt, qui Аcondiderunt Cumas, quae sunt Bais vicinae. {43Postumius de adventu АAeneae et Lutatius communium historiarum Boiam Euximi comitis АAeneae nutricem, et ab eius nomine Boias vocatas dicunt: veteres tamen Аportum Baias dixisse. Varro a Baio Vlixis comite, qui illic sepultus Аest, Baias dictas tradit. &7qvondam& hic 'quondam' pro expletiva posuit. Аalii 'quondam' medii temporis volunt: quidam 'quondam' ad perpetui-Аtatem temporis referunt, hoc est 'ut solet fieri'.}43 ЫЕ┼@@{43&7ponto iacivnt& hoc est 'contra pontum'. &7sic illa& 'sic' pro-Аtrahendum: nam cum dixisset 'talis', addidit 'sic illa'.}43 &7rvinam А&7prona trahit& ita enim exaedificatur. ЫЕ╚@@&7prochyta alta tremit& atqui haec insula plana est; sed Аepitheton de praeterito traxit: nam, ut dicit Plinius in naturali Аhistoria, Inarimes mons fuit qui terrae motu de ea Аfusus alteram insulam fecit, quae Prochyta ab effusione dicta est: Аfundere enim est $E)KXE/EIN.& 'Prochyta' ergo 'alta' quondam scilicet. А{43hanc Naevius in primo belli Punici de cognata Aeneae nomen accepisse @1 Аdicit. sed Inarime nunc Aenaria dicitur. et saepe fulgoribus petitur Аob hoc quod Typhoeum premat, et quia in %eamdi contumeliam simiae Аmissae sunt, quas Etruscorum lingua arimos dicunt: ob quam causam АPithecusam etiam vocitant: licet diversi auctores varie dicant: nam alii Аhanc insulam Typhoeum, alii Enceladum tradunt premere. et putatur Аnove dictum 'Inarime', quod et singulari numero, et addita syllaba Аdixerit, cum Homerus $EI)N *)ARI/MOIS& posuerit, ut prior syllaba prae-Аpositionis locum obtineat. Livius in libro nonagesimo quarto Inarimen Аin Maeoniae partibus esse dicit, ubi per quinquaginta milia terrae igni Аexustae sunt. hoc etiam Homerum significasse vult.}43 &7dvrvmqve ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ иЙЫЕ╚ИС&7cvbile& {43hoc est}43 mortiferum, ad poenam statutum. ЫЕ╦@@&7stimvlos acres& saeviendi scilicet: nam sunt et timoris Аet libidinis stimuli. notanda quoque prooeconomia, quae id agit ut Аveri simile sit, Turnum victorem evasisse de castris. ЫЕ═@@&7vndiqve convenivnt& {43non dicit qui conveniunt, sed}43 illi Аsine dubio, quibus Mars iniecit audaciam, inventa oportunitate in-Аruperunt castra Troiana. {43&7qvoniam& postquam.}43 ЫЕ╥@@{43&7obnixvs& conisus, conabundus.}43 Р@@&7dvro in certamine liqvit& sine spe evadendi. Р@@&7ast alios secvm inclvdit& {43pro hostibus, quoniam multos Аsuos exclusisset:}43 Statius "par operis iactura lucro: namque hoste Аrecepto exclusere suos". {43potest tamen et dubium esse 'includit' Аutrum hostes, an suos?}43 &7vltro& insuper. @1 Р@@{43&7demens& pathos per personam poetae proferendum.}43 &7demens& Аhoc ex affectione sua posuit poeta: alibi "sed tum forte Аcava dum personat aequora concha, demens, et cantu vocat Аin certamina divos". {43&7rvtvlvm& potest accusativus esse, potest et Аgenetivus.}43 ЫЕ▐@@&7dotalis regia amatae& {43aut}43 tibi data per dotem; {43aut quae Аsperabatur}43. et bene 'Amatae', quae illum sola generum esse cupiebat А{43contra mariti iudicium: ergo eum mulieri probatum, non viro dicit}43. Аnotandum sane quia id agit, ut ostendat se non per inprudentiam АTurnum inclusisse, sed illum per temeritatem sibi minime profutura Аcastra penetrasse. ЫЕр@@{43&7exire& pro 'exeundi'.}43 Р@@&7olli svbridens& magnam confidentiam virtutis ostendit. ЫЕу@@&7priamo narrabis achillem& propter illud Sibyllae А"alius Latio iam partus Achilles". et dictum est, ut illud А"degeneremque Neoptolemum narrare memento". Р@@&7rvdem nodis& non levem, nec pulchram, sed fortem. А&7cortice crvdo& viridi: nam hastae {43igni}43 plerumque torrentur. ЫЕц@@&7vvlnvs satvrnia ivno detorsit veniens& {43'vulnus veniens', Аid est ictum, quo vulnerari debuit.}43 plerique, sed non idonei commen-Аtatores dicunt, hoc loco occisum Turnum, sed causa oeconomiae Аgloriam a poeta Aeneae esse servatam: quod falsum est. nam si Аveritatem historiae requiras, primo proelio interemptus Latinus est А{43in arce}43: inde ubi Turnus Aenean vidit superiorem, Mezentii implo-Аravit auxilium: secundo proelio Turnus occisus est, et nihilo minus АAeneas postea non conparuit: tertio proelio Mezentium occidit Asca-Аnius. hoc Livius dicit et Cato in originibus. ЫЕш@@&7telvm& hoc loco 'telum' gladium dixit a longitudine: unde Аet mustela dicitur, quasi mus longus. telum autem posuisse pro Аgladio illud significat, quod infert paulo post 'consurgit in ensem'. А{43&7versat& librat, iactat: et est Ennianum "versat mucronem".}43 @1 Р@@&7is& talis, par, similis. Р@@&7alte consvrgit in ensem& genus feriendi Gallicanum: АSallustius "regressi ad faciliores ictus loco cedebant". ЫЕь@@{43&7inpvbesqve& pathos ex aetate movit.}43 ЫЕЁ@@{43&7hvc capvt& 'huc pependit' figurate.}43 ЫЕЇ@@&7bello gentiqve fvisset& duo dicit: et bellum finiri potuit Аomnibus interemptis, et gens penitus fuisset extincta occiso Ascanio, Аa quo Romani ducunt originem. ideo 'bello gentique' dixit, quia Аplerumque bellum finitur gente superstite, ut in bello Troiano contigit. Р@@&7caedisqve insana cvpido& {43oeconomia est, quae}43 excusat АTurnum, cur non a porta fugatis Troianis, penitus deleta sint castra. ЫЕў@@&7principio& intra castra, post Troianorum fugam. &7svcciso А&7poplite gygen excipit& ordo est: excipit et succidit poplitem, {43ut А"postibus haesit adesis" et "scuta latentia condunt"}43: Аnam ante fuit ut eum circumveniret insidiis. 'poples' autem 'po' cor-Аrepta est, sicut in Sereno legitur; sed producitur positione. Р@@&7hinc& nec loci est, nec temporis, sed ordinis, id est А'deinde'. &7raptas& autem 'de hostilibus cadaveribus'; nam quod Аdicit Donatus 'ab armigero', non procedit; nec enim lectum est, А{43cum solus inclusus fuerit Turnus, ut post ait 'unus homo': Аquamvis possit, sicut in [2X.]2 "suggere tela mihi" et "tum Аmagnam corripit hastam et iacit"}43. Р@@{43&7ivno vires animvmqve ministrat& oeconomia, ut quod dicit possit Аesse veri simile.}43 &7ivno vires animvmqve ministrat& ne sit incon-Аgruum unum tot occidisse, dat Iunonis auxilium: Horatius in arte Аpoetica "nec deus intersit, nisi dignus vindice nodus Аinciderit". ЫЕ√@@{43&7martemqve cientes& pugnam agitantes.}43 Р@@&7alcandrvmqve halivmqve noemonaqve prytanimqve& @1 АHomeri versus, tantum coniunctione mutata: unde apparet non ad Аhistoriam, sed ad ornatum poematis haec nomina pertinere. Р@@&7tendentem contra& in se facientem impetum. ЫЖА@@&7cvm galea longe iacvit capvt& ad exprimendam cele-Аritatem praeterito usus est tempore. potuisse autem caput cum Аgalea longe iaci, praemissa loci altitudo significat. ergo eum com-Аminus percussum intellegamus, sed tantam vim ictus fuisse, ut longe Аcaput excuteret. Р@@&7felicior& peritior; nam in ungendis telis non est felicitas, Аsed peritia. sane nec 'ungo' nec 'ungentum' u recipit, excepto uno Аnomine, ut 'unguen'; unde est "et pingues unguine ceras". est Аautem mira brevitate inducta descriptio. Р@@&7ferrvmqve armare veneno& speciose dictum 'armabat Аferrum', quo nos armare consuevimus: {43ut ex venenato ferro vehemen-Аtius et perniciosius vulnus sit}43. Р@@&7amicvm crethea mvsis& poetam lyricum. et tale est schema Аper repetitionem, ut "sequitur pulcherrimus Astur, АAstur equo fidens". Р@@{43&7mvsarvm comitem& non re vera 'comitem', sed carminum stu-Аdiosum.}43 Р@@&7nvmerosqve intendere nervis& rhythmos facere inten-Аtione nervorum: nam numeri sunt rhythmi, ut "numeros memini, Аsi verba tenerem". hoc ergo dicit: secundum chordas verba con-Аponebat. ЫЖЗ@@&7avdita caede svorvm& servat $TO\ PRE/PON&, ne praesentibus Аducibus Turnus tot strages fecisse videatur. ЫЖК@@&7qvo deinde fvgam& aut vacat 'deinde', ut 'tandem' 'gen- @1 Аtium' 'locorum': aut intellegimus mente eum tractasse quod de Аcampis milites solent ad castra confugere, et sic dixisse 'quo deinde'? Аscilicet, de castris quo fugietis ulterius? et hoc est melius; unde et Аsequitur 'quos alios muros'. et sic est dictum post cogitationem А'quo deinde'? sicut Terentius dixit "quid igitur faciam?" {43est ea Аautem amara accusatio.}43 ЫЖМ@@&7vnvs homo& ac si diceret 'mortalis'. et bona attenuatio, Аcum supra dixerit 'Rutulum in medio non agmine regem'. ЫЖП@@&7infelicis patriae& Troiae, in qua nunc sunt. &7vete-А&7rvmqve deorvm& Penates significat, quos semper coluere Troiani. Р@@&7miseretqve pvdetqve& sic Pallas "nunc prece, Аnunc dictis virtutem accendit amaris". ЫЖФ@@{43&7acrivs hoc tevcri& cum eum decedentem viderent.}43 Р@@&7cev saevvm tvrba leonem& sensus hic est: haud aliter АTurnus retro cedens petebat fluvium, ac solet leo, pressus multi-Аtudine, nec terga praebere propter iram et pudorem, nec posse, Аlicet cupiat, in venantes impetum facere. ЫЖЩ@@{43&7ille qvidem& parenthesis. &7potis est& 'ille' enim 'tendere Аcontra potis est per tela virosque'.}43 ЫЖЬ@@{43&7invaserat hostes& aut speciem praeteriti temporis mutavit, Аaut tempora: nam cum dixisset 'invaserat', subiunxit 'vertit'.}43 ЫЖЯ@@&7nec contra vires avdet satvrnia ivno svfficere& Аatqui favente numine debuit etiam contra multitudinem posse; sed Аhoc Iuppiter vetuit. {43&7svfficere& subministrare.}43 ЫЖб@@&7havd mollia ivssa ferentem& melius quam Homerus Аhunc locum exsecutus est: salvo enim sensu vitavit et fabulosa et Аvilia; nam ille ipsas minas exsequitur. ЫЖг@@&7ergo& quia numinis est desertus auxilio. @1 Р@@{43&7nec dextra valet& cum dixisset 'clipeo', non subiunxit gla-Аdium, sed dextram, ut ostenderet, eum nec se armis tegendo, nec hostem Аtelis petendo valuisse.}43 Р@@&7telis obrvitvr& Lucanus eundem sensum per declama-Аtionem "telorum nimbo peritura et pondere ferri". А{43&7tempora circvm& totus locus Homeri est.}43 ЫЖз@@{43&7ivbae capiti& pro 'quae in capite sunt'.}43 &7vmbo& id est scu-Аtum, nam a parte totum significat. ЫЖк@@&7et picevm nec respirare potestas flvmen agit& ordo Аest 'sudor piceum flumen agit', hoc est sordidum, quia sine respi-Аratione pugnabat. Р@@{43&7fessos qvatit aeger anhelitvs& Probus ait "commodius hic Аest 'aeger', quam in quinto 'vastos quatit aeger anhe-■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ иЙЫЖлГlitus artus': quamvis consuetudo sit Vergilio ista mutandi". Аquidam 'acer' legunt: et volunt in quinto 'aeger' aptius dictum de sene, Аhic de iuvene 'acer' melius convenire.}43 Р@@&7tvm demvm& postquam se aliter evadere posse non vidit. А&7omnibvs armis& 'cum' minus est. Р@@&7ille svo cvm gvrgite flavo& hysterologia est 'cum ille Аeum excepit': non enim procedit 'cum suo gurgite', quasi posset Аfieri, ut eum Tiberis sine suis fluentis exciperet. sane quaerunt Аmulti, cum Tiberis Aeneae faveat, cur liberaverit Turnum; sed sol-Аvitur ista ratione: nam ob hoc Turnum esse liberatum, ut maior АAeneae gloria servaretur. {43alii tradunt a Thybride, qui Aeneae favet, Аnunc Turnum in Iunonis gratiam esse servatum.}43 @1 аЯЇ @@@@{1SERVII GRAMMATICI А@@@@IN VERGILII AENEIDOS LIBRVM DECIMVM А@@@@COMMENTARIVS.}1 С@@&7panditvr interea domvs omnipotentis olympi& secundum Аpoeticum morem hoc dicit 'factus est dies', quia poetae dicunt ma-Аtutino tempore aperiri caelum, noctu vero claudi_unde est illud А"ante diem clauso conponet Vesper Olympo"_nam Аet paulo post descripturus est noctem, ut "iamque dies caelo Аconcesserat", ut intellegamus alium diem esse consumptum, et Аnunc eum more solito noctis praetermisisse descriptionem. quam-Аquam 'panditur caelum' etiam simpliciter possimus accipere, quovis Аtempore, scilicet ad numina convocanda: quod et melius est, quia Аait 'interea', id est dum haec geruntur: nam 'interea' particula Аpraeterita negotia coniungit futuris. {43&7olympi& caeli, quasi ololampi, Аideo quia totum lucet.}43 Р@@{43&7divvm pater& pro 'divorum', sicut 'Argivum' 'Danaum' 'Teu-Аcrum'. videtur accusativi singularis specie pro genetivo plurali usus.}43 Р@@&7sideream in sedem& in astriferum circulum: non enim omnes Аcirculi astriferi sunt, sed solus superior. {43aut 'sideream' lucidam dixit.}43 А&7vnde ardvvs omnes& ut {43alibi}43 "et iam finis erat, cum АIuppiter aethere summo despiciens mare velivolum". Р@@&7castraqve dardanidvm spectat& post generalitatem intulit Аspeciem; consequens enim est, ut omnes terras videns, cernat etiam @1 Аcastra Troiana. {43non nulli sane 'Dardanidum' pro 'Dardanidarum' Аadserunt, ut sit genetivus generis masculini specie feminina.}43 Р@@&7bipatentibvs& physice dixit: nam caelum patet ab ortu et Аoccasu. est autem sermo Ennianus, tractus ab ostiis, quae ex utra-Аque parte aperiuntur: unde et modo 'bipatentibus' apertis intelle-Аgimus. {43&7bipatentibvs]& quod intrantibus et exeuntibus pateant.}43 Р@@&7caelicolae magni& orationis istius intentio hoc agit, ut ab Аodiis Troianorum Iuno revocetur. &7qvianam& cur, {43quare}43: Ennianus Аsermo est {43"quianam legiones caedimus ferro"}43. Р@@&7versa retro& mutata, ut "quae te genitor sen-Аtentia vertit?" {43quidam 'versa retro' intellegunt, quod rursus ad Аdiscordias videntur redisse. alii 'versa retro' pro 'inversum acta', quasi Аquae prius rectum iter pergebat, derivata.}43 &7certatis& aut contra vos, Аaut contra meam sententiam. Р@@&7abnveram bello italiam concvrrere tevcris& id est pro-Аhibueram Italiam contra Troianos bella suscipere. atqui dixit in Аprimo "bellum ingens geret Italia". quod ita solvitur: aut Аquia cum uno deo vel dea aliter loquitur_unde est in primo А"hic tibi, fabor enim, quando haec te cura remordet"_, Аaliter vero cum omnibus diis utilitatis causa propter removendam Аeorum contentionem et dissensionem: aut certe quia ait in primo А"ternaque transierint Rutulis hiberna subactis". illic Аenim dixit Aenean in Italia contra Rutulos tantum esse pugnaturum, Аnunc autem omnis est Italia in bella commota Iunonis instinctu, Аquod et Allecto promisit, ut "finitimas in bella feram Аrumoribus urbes", et Iuno pollicita est se magis esse facturam, Аut "ego, siqua super fortuna laborum est, ipsa Аregam". 'abnueram' {43autem}43 prohibueram, ut contra 'adnuit' promittit @1 Аet consentit significat. {43&7abnveram b. i. c. t.&}43&7]& quo modo 'abnueram', А{43cum ipse in primo dixerit "bellum ingens geret Italia?" sed secun-Аdum sapientes quosdam alia est necessitas fati, alia voluntas deorum, Аvis nulla est: quod ipse manifestius in quinto ostendit his ver-Аsibus "vel quae portenderet ira magna deum vel quae fatorum Аposceret ordo": nam et in primo de ira Iunonis ait "acti fatis Аmaria omnia circum", et iterum in primo fatorum arcana se Аdixit moturum, non suam voluntatem ostensurum. sed ibi secreto filiae Аdicit, hic alter idem invidiose diis omnibus praesentibus videtur loqui Аpropter removendam eorum dissensionem.}43 Р@@&7qvae contra vetitvm discordia& {43vetationem,}43 prohibitionem Аmeam. et sic dixit 'vetitum', ut 'aequum', unde est "et Аservantissimus aequi". sane sub comminatione omnium deorum Аmaxime solam tangit Iunonem, cuius odia insequebantur hoc etiam Аbello Troianos: quod etiam sequentes Iovis allocutiones manifestius Аindicant. Р@@&7ferrvmqve lacessere& pro 'ferro se lacessere'. {43ordo autem А'quis metus suasit aut hos arma sequi ferrumque lacessere'; non est Аenim, 'hos suasit', ne fiat $SOLOIKOEIDE/S&: quamvis inveniatur huius modi Аfigura, ut "Iuturnam misero, fateor, succurrere fra-Аtri suasi", et Ennius "quis te persuasit?"}43 Р@@&7ne arcessite, tempvs& nolite bellorum tempora praeoccu-Аpare. et bene satis facit uxori cum prohibitione. significat autem Аbellum Punicum secundum, quo Hannibal ingressus Italiam {43cum Аplurimis locis vicerit, praecipue}43 apud Cannas, vicum Apuliae, omnem Аpopuli Romani delevit exercitum. Р@@&7olim& quandoque. Р@@&7alpes inmittet apertas& emphasis est; non enim dixit А'per Alpes inmittet exercitum; sed 'ipsas Alpes', quas patefecit non Аsibi tantum sed omnibus gentibus, quae secundum Catonem et Li-Аvium muri vice tuebantur Italiam: quas Hannibal post bella Hispa- @1 Аniae, quae XVII annis confecit, {43ante exustas}43 aceto {43infuso}43 rupit: Iu-Аvenalis "et montem rupit aceto". denique loca ipsa quae Аrupit, Poeninae Alpes vocantur. {43quamvis legatur a Poenina dea, quae Аibi colitur, Alpes ipsas vocari. sane omnes altitudines montium licet a АGallis Alpes vocentur, proprie tamen iuga montium Gallicorum sunt. Аquas quinque viis Varro dicit transiri posse: una, quae est iuxta mare Аper Ligures; altera, qua Hannibal transiit; tertia, qua Pompeius ad АHispaniense bellum profectus est; quarta, qua Hasdrubal de Gallia in АItaliam venit; quinta, quae quondam a Graecis possessa est, quae exinde АAlpes Graiae appellantur.}43 Р@@{43&7res rapvisse]& veteres laedere 'res rapere' dicebant, etiamsi Аrapinae nullum crimen existeret; similiter satis facere 'res reddere' Аdicebant.}43 &7res rapvisse licebit& clarigationem exercere, hoc est Аper fetiales bellum indicere: nam Ancus Marcius cum videret popu-Аlum Romanum, ardentem amore bellorum, et plerumque inferre bella Аgentibus nulla iusta extante ratione, et exinde pericula creari, misit Аad gentem Aequiculanam et accepit iura fetialia, per quae bellum Аindicebatur hoc modo, sicut etiam de Albanis retulit Livius. Аnam siquando homines vel animalia ab aliqua gente rapta essent Аpopulo Romano, cum fetialibus, id est sacerdotibus qui faciendis Аpraesunt foederibus, proficiscebatur etiam pater patratus et ante Аfines stans clara voce dicebat belli causam, et nolentibus res raptas Аrestituere vel auctores iniuriae tradere, iaciebat hastam, quae res Аerat pugnae principium, et iam sic licebat more belli res rapere. Аclarigatio autem dicta est aut a clara voce, qua utebatur pater Аpatratus, aut a $KLH/RW|,& hoc est sorte: nam per bellicam sortem in-Аvadebant agros hostium: unde et $KLHRONO/MOI& dicuntur Graece qui Аiure sortiuntur bona defuncti. @1 Р@@&7placitvm& {43aut}43 mihi scilicet, {43aut fatis: aut quod velim vobis Аplacere}43. Р@@&7ivppiter haec pavcis& habet personarum considerationem, Аut superioribus personis det breviloquium, e contra inferiori pote-Аstati prolixam orationem, unde ait de Venere 'at non Venus aurea Аcontra pauca refert': {43quia Veneri causam necesse est reddere, ideo non Аpauca refert, aut quia mater dolens, aut quia inferior}43. item Dido Аquasi regina paucis locuta est, ut "tum breviter Dido". ШТ@@&7o pater o hominvm& et Titianus et Calvus, qui themata ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ иКШТВomnia de Vergilio elicuerunt et deformarunt ad dicendi usum, in Аexemplo controversiarum has duas posuerunt adlocutiones, dicentes АVenerem agere statu absolutivo, cum dicit Iunoni 'causa fuisti peri-Аculorum his quibus Italiam fata concesserant'; Iunonem vero niti Аstatu relativo, per quem ostendit Troianos non sua causa laborare, Аsed Veneris. &7o pater& generaliter 'pater' accipe, non tantum АVeneris: nam supra ait 'divum pater atque hominum rex'. et Аbene in principiis favorem sibi arte conciliat. &7hominvm divvm-А&7qve aeterna potestas& hunc locum Probus quaerit; sed dicit unam Аrem secundum physicos, alteram secundum mathematicos. nam divum Аpotestas est, quia ipse est aether, qui elementorum possidet prin-Аcipatum; hominum vero ideo, quia bona Iovis inradiatio honores Аhominibus tribuit. 'aeterna' autem 'potestas' adiecit propter aliorum Аnuminum discretionem: nam legimus et Apollinem deposuisse divi-Аnam potestatem, et Herculem vel Liberum patrem non semper deos Аfuisse. {43sicut autem hominum, et rerum potestas est: an quemadmodum Аpro rege vel magistratu potestas solet dici?}43 @1 Р@@&7namqve alivd qvid sit& ac si diceret, cum paene omnes Аdii in favorem Iunonis concesserint: 'namque' enim coniunctio osten-Аdit eam hanc habuisse cogitationem. {43est autem parenthesis.}43 &7im-А&7plorare& implorare est auxilium cum miseratione deposcere, qua Аratione bene dicimus 'imploro te ut misero feras auxilium'; contra А'imploro te ad diem festum' non procedit. Р@@&7cernis& ad augendam invidiam ait 'cernis', ac si diceret, Аnon est opus narratione, cum Troianorum miserias ipse conspicias. А&7insvltent rvtvli& propter illud "interea Rutuli portis Аcircum omnibus instant". insultare autem est inimicis irridere Аper cavillationem, exultare vero gloriari et laetum esse. Р@@&7per medios& suos scilicet. &7insignis eqvis& propter illud А"viginti lectis equitum comitatus": nam castra non Аeques irruperat. {43et ambiguum, utrum 'equis insignis', an 'equis fera-Аtur'.}43 &7secvndo marte& ad illud respicit "hic Mars ar-Аmipotens animum viresque Latinis addidit". Р@@&7rvat& inruat. &7clavsa moenia& {43ad quae in extremis solent Аadflicti confugere.}43 magna invidia: scimus enim ultimum esse prae-Аsidium in castra confugere et hostilem impetum plerumque differre, Аsicut factum est in bello Troiano. modo ergo dicit ademptam esse Аetiam hanc aram misericordiae, siquidem intra muros hostis insultat. Р@@&7qvin& quinetiam. &7ipsis& in ipsis. 'aggeribus' autem muni-Аtionibus, sed abusive. et in muris ideo, quia supra dixit А"ignaros deinde in muris Martemque cientes". Р@@&7aggeribvs& agger proprie dicitur terra illa quae vallo facto Аpropius ponitur, sed abusive et muros et munimenta omnia aggerem Аdicimus, sicut modo 'aggeribus moerorum' pro munimentis. А&7moerorvm& pro 'murorum' antique: nam veteres pleraque eorum @1 Аquae nos per 'u' dicimus, per 'oe' diphthongon pronuntiabant. hinc Аest 'moerorum' pro 'murorum' et e contra 'punio' pro 'poenio', Аquod verbum a poena venit, hinc est et "Punica regna Аvides", cum Poenos ubique legerimus. hoc autem facit orthographia АGraeca: nam quam nos 'u' habemus, illi diphthongon habent '$OU&': Аet ideo putarunt posse pro hac littera, licet non eandem, diphthon-Аgon poni. &7invndant& implent et inundare faciunt. Р@@{43&7aeneas ignarvs abest& ne merito videatur pati: neque enim Аpotest videri fecisse bellum qui factum esse ignorat: aut hoc ipso mise-Аrabilis, quia ignarus %excessus.}43 &7levari obsidione sines& liberari: Аet oblique per Iovem invidiam commovet Iunoni. ШЫ@@{43&7nascentis troiae& invidiose: quia iam ruinis periclitatur quae Аmodo nascitur.}43 Р@@&7aetolis svrgit ab arpis& atqui non est venturus: unde Аaccipiamus Venerem non quasi deam loqui, sed quasi unam de Tro-Аianis_ut in primo "unius ob iram prodimur", item А"caeli quibus adnuis arcem"_, ne futura ignorare videatur. А'Aetolis' autem 'Arpis' sic dixit, ut Cumas Euboicas: nam Аde Aetolia Diomedes venit, qui Arpos in Apulia collocavit. Р@@&7mea vvlnera restant& ut possim iterum vulnerari. Р@@&7demoror& expecto, sustineo. {43&7mortalia d. a.]& id est ut dea Аmortalium armis intersim et ipsa depugnem. et sic dixit 'mortalia Аarma', ut in duodecimo "vulnus mortale".}43 Р@@&7si sine pace tva& si sine tua benevolentia, ut А"orantes pacem", "veniamque precantes", item А"exorat pacem divum": ergo 'pace' benevolentia, suffragio. dicendo Аautem, si ad Italiam sine deorum voluntate venerunt, dent poenas, Аostendit statum esse absolutum. {43&7sine pace tva& sine voluntate tua, @1 Аsine tua concessione, ut solet dici 'pace illius dixerim'.}43 &7invito nv-А&7mine troes& syllepsis per genus est. Р@@&7lvant peccata& 'luant' id est absolvant. dicimus autem Аet 'luo poenam' et 'luo peccatum'; nam peccatum solvitur poena. Аqui enim crimine tenetur obnoxius, poena eum a pristina liberat Аobligatione. contra 'luo poenam' si dixeris, non procedit qua re Аpoena solvatur: tamen auctoritas licenter ista confundit more, quo Аsolet poni vel a sequenti quod praecedit, vel a praecedenti quod Аsequitur. Р@@&7neqve illos ivveris avxilio& concessivus est iste modus Аsecundum Probum; namque in artibus non invenitur. fit autem Аquotiens taedio contentionis quasi videmur concedere quod tamen Аnolumus fieri: nam id agit Venus hoc loco, ut Iuppiter magis prae-Аstet auxilium. &7responsa secvti& hoc est si non solum prohibiti Аnon sunt, sed eis etiam concessum est. Р@@&7svperi& ut Apollo. &7manes& ut Creusa et Anchises, {43vel АHector}43. &7qvisqvam& verecunde: quia apud maritum contra uxo-Аrem agit. Р@@{43&7nova condere fata& quasi adversus illa quae tu statuisti.}43 Р@@&7exvstas erycino in litore classes& {43nunc per $A)NTIKATH&}43$-А$GORI/AN& {43ad accusationem alterius transit:}43 argumentum est {43enim}43, utrum Аhabeat voluntatem nocendi quae nocuit. 'Erycino' autem 'in litore' Аsecundum opinionem suam dixit; nam alii apud Caietam dicunt Аexusta navigia, unde et Caieta dicta est $A)PO\ TOU= KAH=NAI.& {43quamvis Аquattuor naves exustae sunt, haec tamen exaggerat.}43 Р@@{43&7qvid tempestatvm regem& ubique 'repetam' subaudiendum.}43 Р@@&7actam nvbibvs irim& inpulsam, scilicet ut persuaderet @1 Аmatribus incendium navium: ut secundum artem rhetoricam rem Аunam in duas diviserit, {43ut latius pateret rei acerbitas interposito alio Аcrimine}43: nam per Irim naves exustae sunt. sed melius est, ut {43non}43 Аsit iteratio, ad Turnum missam {43Irim}43 intellegere: nec nos moveat Аordo conversus, solent enim graviora in principiis et in fine secun-Аdum artem rhetoricam poni. &7nvbibvs& per nubes. Ши@@&7sors rervm& id est regnum: nam per sortem inter se fra-Аtres, {43Iuppiter Neptunus et Pluton,}43 mundi regna diviserunt, quae АIuno praeter inferos in Troianorum perniciem moverat. &7svperis А&7inmissa& ac si diceret, non iam Troianis, sed diis. respexit autem Аad illud "et caeli convexa per auras". Р@@&7bacchata per vrbes& {43non vagata, sed 'bacchata', id est}43 per-Аfuruit: et bene 'bacchata per urbes', quia per simulationem sacro-Аrum Liberi patris matres egerat in furorem. Р@@&7svper imperio& {43id est}43 de imperio, ut "multa super АPriamo rogitans". {43et quasi de salute sua se dicit laborare.}43 est autem Аverecunda petitio et obliqua, per quam magna Iovi invidia commo-Аvetur, {43qui imperium Troianis promiserat}43. &7speravimvs ista& abso-Аlute dixit. Шм@@&7conivnx dvra& hic distinguendum, ne incipiant esse duo Аepitheta 'dura fumantia excidia': quod contra artem fit, nulla inter-Аposita coniunctione. {43'dura' autem debere distingui, ipse ex persona АIunonis ostendit "quae dura potentia nostra egit?" et mire А'coniunx', quasi vitium mariti sit.}43 &7nvlla& autem &7regio& invidiose Аdixit, ut supra "cunctus ob Italiam terrarum claudi-Аtur orbis", cum a sola arceantur Italia. Р@@&7per eversae genitor fvmantia troiae& cum dicimus А'rogo te per deos', hoc videmur dicere: memineris religionis curae Аesse petitionem meam, sicut in primo expressit "at sperate @1 Аdeos memores fandi atque nefandi"; cum autem dicimus 'rogo Аte per miserias meas', videmur dicere: memineris ab eo te rogari Аqui miserias pertulit, ut qui rogatur ad misericordiam miseriarum ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ иКШнЗcommemoratione flectatur, sicut est nunc in Veneris petitione: nam Аideo sic rogat, ut commemoratione infelicitatis Troianae impetret Аmisericordiam. alias stultum est cum adiuratur Iuppiter per excidia АTroianorum. {43Sallustius in primo "postremo ipsos colonos per mi-Аserias et incerta humani generis orare". 'fumantia' autem 'quae Аfumaverunt', non enim fumant iam.}43 Шп@@&7incolvmem ascanivm& ideo Venus pro Aenea non petit hoc Аloco, non quia pro eo non movetur, sed aut quia scit eum celerius Аesse moriturum, aut quia soli Ascanio debetur imperium, ut А"cui regnum Italiae Romanaque tellus debentur". Р@@{43&7aeneas sane& quidam 'sane' pro valde accipiunt, ut Cicero pro АQuinctio "sane ceterarum rerum pater familias et pru-Аdens et attentus".}43 Ш│@@&7amathvs& et &7paphos& Cypri insulae civitates sunt, Veneri Аconsecratae. {43&7est amathvs& 'Amathus' ab Amathonte. &7celsa paphos& Аantiqua Paphos, quae nunc Palaepaphos dicitur, in excelso fuit posita, Аex quo loco aedificia, permittente pace, in planum litoris deducta sunt.}43 А&7cythera& insula {43est contra Laconicam,}43 Veneri consecrata. dicimus Аautem 'haec Cythera', sicut haec Solyma, haec Artaxata, {43haec Megara}43. @1 Р@@{43&7idaliaeqve domvs&}43 Idalium civitas Cypri {43est. et hic Idaliam Аdixit, cum ipse dixerit "aut super Idalium"}43. Р@@{43&7aevvm& hic vitam, alias aetatem.}43 &7inglorivs& sine trium-Аphis, inmemor gloriae. {43Cicero in Tusculanis "quae de Аvita inhonorata et ingloria dici solent".}43 Р@@&7inde& id est ab Ascanio Tyrii nihil timebunt. et verum Аest; nam Scipio vastaturus est Africam. Р@@&7qvid pestem evadere belli ivvit& in fine iam agit mise-Аrabiliter, sicut egit et in principiis: nam hoc praecipit ars rhetorica, Аut epilogi et principia pari argumentatione tractentur. 'pestem' Аautem incendium significat, ut "et toto descendit cor-Аpore pestis", cum de navibus loqueretur incensis. Р@@&7fvgisse per ignes& exprimit quid sit 'pestem belli evadere'. Ш║@@&7recidivaqve pergama& renascentia. tractus autem sermo Аest ab arboribus, quae taleis sectis pullulant. ergo illud solum Аrecidivum dicimus, quod postea nascitur: unde modo recidiva {43Per-Аgama}43 dixit, quae renovantur ab his, qui sunt superstites Troianis Аpericlis. Р@@{43&7non sativs& deest 'fuit'.}43 &7cineres patriae insedisse& Аpropter illud "dulcisque meorum reliquias colerem". Р@@&7atqve solvm qvo troia fvit& sic in tertio "et cam-Аpos ubi Troia fuit". &7xanthvm et simoenta redde oro mise-А&7ris& ambiguum est utrum dicat, redde nobis re vera Troiam anti-Аquam, an, redde nobis terras in Italia ad similitudinem Troiae: Аnovimus enim hanc fuisse consuetudinem, ut advenae patriae suae Аimaginem sibi redderent, ut "effigiem Xanthi Troiam-Аque videtis". bene ergo Venus medio usa est genere loquendi, ut Аutrumque significaret, et antiquae reditum Troiae et imperium Ita-Аliae, quod Troianis Iuppiter ad similitudinem Troiae fore promiserat. Аet magis hoc est quod latenter desiderat atque petit. @1 Ш╛@@{43&7casvs da pater iliacos& reddantur nobis errores pristini, dum-Аmodo praesentia bella vitemus.}43 &7itervmqve revolvere casvs& si Аad Troiam vis referre, sic dic: da nobis Troiam per naufragia et Аpericula, id est patiamur denuo quae pertulimus, dumtaxat nobis АTroia reddatur. si vero ad Italiam vis referre, sic intellege: redde Аnobis Italiam, et libenter repetimus ea quae in Troia pertulimus. Р@@&7alta silentia& Iuno ubique silens inducitur, unde ei oratio Аnisi ex nimia necessitate non datur: hinc est 'acta furore gravi': АStatius "Iunonem tacitam furibunda silentia torquent". et Аnotandum quia singillatim dicta Veneris hac oratione solvuntur. А&7silentia cogis rvmpere& silentium rumpere est non tacere: unde Аapparet usurpative dictum esse "conposito rumpit vocem", Аid est loquitur: nam vocem rumpere silere est, silentium rumpere Аloqui. Р@@&7obdvctvm dolorem& celatum et diuturna iam cicatrice Аcoopertum: nam obduci dicuntur vulnera, quae cicatrice clauduntur. Р@@&7aenean hominvm qvisqvam divvmqve s.& {43ad illud А"quae superi manesque dabant". et}43 celans quae facta sunt ea quae Аnon sunt facta, commemorat: nam non Aeneas, sed Turnus Iunonis Аinstinctu bella commovit. utitur autem replicatione rerum obiecta-Аrum; post enim sequitur resolutio. {43&7seqvi& autem 'petere', ut А"sidera voce sequentem"}43. Ш├@@&7esto& modo adverbium est concedentis: nam Graecum est: Аillo autem loco verbum est "esto nunc Sol testis". А{43&7fatis avctoribvs& num hic 'responsis'? quia hoc sequitur * * *}43 Р@@&7cassandrae impvlsvs fvriis& bene 'furiis' plurali numero, Аquod de vaticinantibus non dicitur, ut videantur merito esse decepti @1 Аqui Cassandrae insanienti crediderunt: quod falso dicitur a Iunone, Аsicut ex verbis probamus Anchisae, qui ait "aut quem Аtum vates Cassandra moveret?" {43&7nvm linqvere castra& illa ait А'abest', haec ait 'reliquit', ut ipsi adsignet culpam. et est status fini-Аtivus non tam dicendo 'abesse', quam 'reliquisse'.}43 Р@@&7vitam committere ventis& {43non quia enavigavit, hoc dixit; Аsed 'ventis',}43 id est incertis et inanibus rebus. Р@@&7nvm pvero svmmam belli& {43quod Venus ad miserationem, Аhaec ad indignationem posuit.}43 exaggeratio est ab aetate. Р@@{43&7tyrrhenamqve fidem& 'fidem' auxilium petens; an 'fidem' sa-Аcramentum, quod adhibetur ad belli societatem? 'agitare' autem ad Аgentes pertinere melius est. ergo 'Tyrrhenam fidem' extrinsecus acci-Аpiendum 'invocare' aut 'petere'.}43 &7tyrrhenamqve fidem& inire socie-Аtatem cum inimicis gentibus Turno: aut certe disrumpere foedera, Аquae Turnus cum Tyrrhenis inierat. sciendum sane Turnum auxi-Аliorum causa ad Mezentium confugisse. &7gentes qvietas& nam Аlicet vellent in bella prorumpere, tamen erant quietae propter illud Аoraculum "externos optate duces". Р@@&7qvis devs in fravdem& {43interrogatio. 'in fraudem' autem}43 Аin periculum: ita enim in iure lectum est "fraudi erit illa res", id Аest periculo. &7dvra potentia nostra& ad illud respicit "si Аnulla est regio Teucris quam det tua coniunx dura". Р@@{43&7vbi hic ivno& melius quam si dixisset 'ego', ut "de-Аgeneremque Neoptolemum narrare memento.}43 &7nvbibvs iris& Аpropter illud "aut actam nubibus Irim". Р@@&7indignvm est italos troiam circvmdare flammis& rhe-Аtoricum est: nam quotiens aliqua non possumus solvere, paria oppo-Аnimus. quod nunc Iuno facit: nam negare non potest nec solvere Аquia obsidentur Troiani: unde dicit, hoc indignum est, Troianos @1 Аobsideri, aliena eos matrimonia praeripere dignum est. sic in buco-Аlicis "dic, quibus in terris {43et eris mihi magnus АApollo, tris pateat caeli spatium non amplius ulnas": quod Аquia non potuit solvere, et ipse obiecit "dic, quibus in terris}43 in-Аscripti nomina regum {43nascantur flores}43". Р@@{43&7nascentem&}43 $U(PO/KRISIS. Р@@&7pilvmnvs avvs& comparat genus Turni cum Aeneae, dicens Аetiam avum eius deum esse. {43Varro Pilumnum et Pitumnum infan-Аtium deos esse ait eisque pro puerpera lectum in atrio sterni, dum Аexploretur an vitalis sit qui natus est: Piso Pilumnum dictum, quia Аpellat mala infantiae. sed Pilumnus idem Stercutius, ut quidam dicunt, Аqui propter pilum inventum, quo fruges confici solent, ita appellatus Аest. si ergo proavus Latini est, non Turni avus: nam Stercutii Picus, АPici Faunus, Fauni Latinus est filius. sed in his nominibus abutitur Аpoeta. &7diva venilia mater&}43 hoc ad Veneris obtrectationem dicit 'cui Аdiva Venilia mater': nam Venilia nympha est. Pilumnum autem Аavum Turni ideo dicit, ut a vicino nobilis genere esse videatur, sicut Аest Aeneas: nam paulo post dictura est ipsa Iuno "Pilum-Аnusque illi quartus pater". {43sane hanc Veniliam quidam Salaciam Аaccipiunt, Neptuni uxorem: Salaciam a salo, Veniliam quod veniam Аdet %negentibus.}43 Р@@&7atra face& saevo bello. et est belli definitio: non enim Аfacibus Troiani pugnaverant, {43sed ferro, id est bello}43. Р@@&7avertere praedas& invidiose: ceterum nihil rapuerant. @1 Р@@&7legere& furari: unde et sacrilegi dicuntur, quia sacra legunt, Аhoc est furantur: alibi "vel quae sublegi tacitus tibi carmina Аnuper". &7gremiis abdvcere pactas& id est sponsas: nam ante ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ иКШ╧Дusum tabularum matrimonii cautiones sibi invicem emittebant, in Аquibus spondebant se consentire in iura matrimonii, et fideiussores Аdabant: unde admissum est ut sponsum dicamus virum a spondendo, Аet sponsam promissam. ceterum proprie sponderi puellae est: ergo Аsponsus non quia promittitur, sed quia spondet et sponsores dat. Аsane exaggeratio est nimia in eo quod ait 'gremiis abducere', tam-Аquam iam uxores. Р@@&7praefigere pvppibvs arma& propter illud "scuta Аvirum fluvio pictasque innare carinas", scilicet quando ad Аpetenda navigavit auxilia. &7pacem& autem &7orare& propter А"centum oratores augusta ad moenia regis ire iubet". Ш╥@@&7proqve viro nebvlam& ad obprobrium pro viro dixit, non Аpro filio, rem inanem obpositam. dicit autem quando eum Venus Аa Diomede liberavit, vel Neptunus ab Achille: quod Veneri inpu-Аtatur, quia in eius gratiam factum est. &7ventos inanes& vacuos. Аet est nebulae definitio. Р@@&7et potes in totidem classem convertere nymphas& Аlicet hoc mater deum fecerit, tamen hoc Veneri inputatur, quia eius Аgratia factum est, ut illo loco "quas illi Philomela dapes", cum АProcne fecerit, sed propter Philomelam: aut certe quia Venerem Аdicunt esse matrem deum. @1 Р@@{43&7nos aliqvid rvtvlos contra ivvisse nefandvm est& verecunda Аconfessio est: non enim negat se iuvisse, sed adtenuat dicendo 'aliquid'.}43 Р@@&7aeneas ignarvs abest& ea quae solvere non possumus, Аinridemus, ut hoc loco. sic in bucolicis praemisit "divini Аopus Alcimedontis", postea per inrisionem ait "et nobis Аidem Alcimedon duo pocula fecit". Ш╫@@&7gravidam bellis vrbem& alibi "populosque fero-Аces contundet". 'urbem' autem provinciam dicit, quo modo А"Italiam quaero patriam". Р@@&7nosne tibi flvxas& status relativus, per quem ostendit АVenerem magis Troianis causam fuisse periculorum. &7flvxas& Аmolles, quae possent etiam sine inimicis perire. 'res' {43ergo}43 'fluxas' Аfluxam rempublicam {43dicit: vel 'fluxas' labefactatas}43. Р@@&7qvi troas achivis& atqui de Venere loquitur: sed quia dei А$A)RSENOQH/LEIS& sunt, ut diximus supra, ideo sic dixit: nam Аin subauditione ponuntur ea quae non possumus dicere aperte. Р@@{43&7consvrgere in arma& pro 'consurgendi': infinitus modus verbi Аpro participato.}43 Р@@&7foedera solvere fvrto& legitur in historiis quod Troiani Аcum Graecis foedus habuerunt. tunc etiam Paris est susceptus Аhospitio et sic commisit adulterium. ergo 'foedera solvere furto' Аamicitias adulterio dissipare: nam furtum est adulterium, unde est А"et dulcia furta". et eversi Ilii haec est vera causa: nam foedera Аquae inter Graecos et Troianos fuerunt, ita soluta sunt. Hercules Аcum expugnato Ilio filiam Laomedontis Hesionam, Priami sororem, АTelamoni dedisset, profecti sunt legati cum Priamo et eam minime @1 Аrepetere potuerunt, illis dicentibus se eam habere iure bellorum. Аunde commotus Priamus misit Paridem cum exercitu, ut aliquid Аtale abduceret, aut uxorem regis, aut filiam. qui expugnata Sparta АHelenam rapuit. hinc ergo Vergilius utrumque tangit, et istam Аhistoriam quam modo diximus, et propter iudicium Paridis: quam-Аvis fabula sit illa res et a poetis composita. {43&7foedera solvere fvrto]& Аan quod Paridem victum a Menelao subripuit morti? an quod Pan-Аdarus dissipavit, ut sit 'per furtum'?}43 Р@@&7dardanivs& non praeter iniuriam Aeneae hoc posuit, quia АDardanus dicitur: nam perite dubium nomen elegit, quod contume-Аliam communicaret Aeneae. &7spartam expvgnavit& hoc de histo-Аria est, ut diximus: nam cum sollicitata Helena Parin sequi noluisset, Аegressus ille civitatem obsedit. qua eversa Helenam rapuit: unde Аet recipi meruit a marito. Р@@&7tela dedi& aut amori {43Alexandri,}43 aut bello. {43&7cvpidine& eo Аscilicet, quo in amorem Paridis Helena conpulsa est.}43 Р@@&7decvit metvisse& optima est elocutio, nam utrumque prae-Аteriti est temporis. si enim dixeris 'decet metuisse', incongruum Аest, quia 'decet' praesentis est, 'metuisse' praeteriti. &7sera& pro А'sero', {43"ut nec sera comantem narcissum"}43. Р@@{43&7inrita& vana, substantiam non habentia.}43 &7iactas& ventilas. Р@@&7orabat& loquebatur: unde et oratores dicimus. nam 'roga-Аbat' si dixeris, non procedit, quia magis conviciabatur. Р@@&7assensv vario& quia pars Veneri favebat, pars Iunoni. Р@@{43&7deprensa fremvnt silvis& non subito deprensa, sed aut in sil-Аvis detenta, aut intellecta.}43 &7cev flamina prima c. d. f. s. et caeca А&7volvtant mvrmvra& non tempestatis facit comparationem, sed signi @1 Аtempestatis futurae: quadam enim arcana ratione fit ut sit murmur Аin silvis ante ventorum adventum: unde ait 'caeca murmura', quo-Аrum ratio non apparet, ut "caecique in nubibus ignes Аterrificant animos". sic in georgicis "continuo ventis Аsurgentibus aut freta ponti incipiunt agitata tumescere et Аaridus altis montibus audiri fragor". Шц@@&7tremefacta solo tellvs& loquente Iove stupor elemen-Аtorum {43omnium}43 ostenditur per naturae mutationem: nam et quicquid Аin aeterno motu est, quievit, et contra terra mota est, semper im-Аmobilis, unde Horatius "et bruta tellus". Р@@{43&7zephyri posvere& Sallustius "iam repente visus lenire Ta-Аgus". &7premit placida& id est premendo reddit placida.}43 Р@@&7accipite ergo animis& totus hic locus de primo Lucilii Аtranslatus est {43libro}43, ubi inducuntur dii habere concilium et agere Аprimo de interitu Lupi cuiusdam ducis in republica, postea senten-Аtias dicere. sed hoc quia indignum erat heroo carmine, mutavit et Аinduxit primo loquentem Iovem de interruptis foederibus, cuius ora-Аtionem interrupit Venus, post secuta Iunonis verba sunt quibus Аredarguit Venerem: unde nunc Iuppiter illud quod omiserat, reddit, Аdicens: ergo quoniam pacem esse non sinitis, ea quae sum dicturus Аaccipite. {43et hoc significant versus, qui subsequuntur.}43 Р@@&7qvandoqvidem& bene sententiae dicendae ordinem servat: Аnam sicut et in Sallustio et in Philippicis legimus, ante quam di-Аcatur sententia, eius praemittitur ratio: quod hodieque in usu est. Р@@&7havd licitvm est& et 'licuit' dicimus et 'licitum est', Аsicut et 'placuit' et 'placitum est': Terentius "ubi sunt cognitae, Аplacitae sunt". @1 Р@@&7qvae cviqve est fortvna hodie& specialiter Iuppiter pro АTroianis agit, sed hac arte, ut videatur totum pro Iunone loqui. et Аre vera verba pro Iunone sunt, sed altius intuens deprehendit Troia-Аnorum favorem: nam dicendo 'nulli favebo' et in eo statu fore res Аin quo sunt hodie, significat se favere Troianis, quorum ducis ad-Аventu statim victoria consequitur. et vult nihil valere ea quae aut АVenus conquesta fuerat de absentia Aeneae, aut Iuno de Turni Аparentibus dixerat, in eius scilicet commendationem. &7secat& se-Аquitur, tenet, habet, ut "ille viam secat ad naves": Аunde et sectas dicimus habitus animorum et instituta philosophiae Аcirca disciplinam. Р@@&7fvat& id est 'fuerit': futuri temporis est verbum defectivum. Р@@&7sev fatis italvm castra obsidione tenentvr& sive А[malo] fato Italorum obsidentur castra Troiana, sive Troiani malo Аerrore et sinistris monitis ad Italiam venerunt, neminem absolvo: Аunde propter amphiboliam distingue 'Italum' et infer 'castra obsi-Аdione tenentur', scilicet Troianorum; ipsi enim obsidentur, non Itali. Р@@{43&7nec rvtvlos& hoc et de Troianis accipe.}43 &7solvo& absolvo: Аnam aphaeresin pertulit {43'solvo'}43. &7monitis& {43autem}43 &7sinistris& propter А"Cassandrae inpulsus furiis". Р@@&7exorsa& rerum initia, actus hodierni diei: {43id est secundum Аsua coepta habebit eventum}43. &7laborem fortvnamqve& periculum et Аfelicitatem. Шё@@&7fata viam invenient& scit enim hoc esse fatale, ut Aeneas Аimperet in Italia. {43et videtur hic ostendisse, aliud esse fata, aliud @1 АIovem.}43 &7stygii per flvmina fratris& hypallage est 'per Stygia Аfratris flumina'. et bene etiam iure iurando dicta confirmat, {43ut rem Аinmobilem necessitate constituat}43. Шє@@&7totvm nvtv tremefecit olympvm& {43hoc}43 Homeri est. Шї@@{43&7caelicolae medivm& poetice mores hominum ad deos refert: ut Аmagistratum deducunt.}43 Р@@&7portis circvm omnibvs instant& instant portis omnibus Аcircum, id est circumcirca fusi: nam modo 'circum' adverbium loci est. ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ иКШ°@@{43&7ast legio& prolepsis: nam legionis nomen Troiani temporis Аnon fuit.}43 &7vallis& intra vallos, id est fustes fossarum, qui valli Аvocantur: nam munitio ipsa vallum dicitur neutraliter. et hoc dicit: Аtenebantur Troiani intra vallos quos ipsi posuerant, ne eorum castra Аfacile inrumperent Rutuli. vallum enim modo non obsidentium, sed Аobsessorum debemus accipere. Р@@&7nec spes vlla fvgae& fuga miserrimum et ultimum prae-Аsidium est, tamen etiam hoc carebant. Ш√@@&7imbrasides& Imbrasi filius. &7hicetaonivs& Hicetaonis Аfilius. et bene ex varietate syllabarum quaesivit ornatum: nam Аpatronymica aut in 'des' aut in 'ius' exeunt, quibus et uti possu-Аmus. quae enim 'on' terminantur, ad nos transire non possunt. Р@@&7senior cvm castore thybris& possumus et solum Thy-Аbrin senem accipere: possumus et Castorem, si legamus 'et senior Аcum Castore {43Thybris}43': nam amphibolia est. Р@@&7prima acies& hoc est magni viri: et est definitio eorum Аqui in prima acie fuerunt: unde laudis magis est quod dixit 'prima Аacies': ordinis enim esse non potest, quia res in muro agitur. А&7germani sarpedonis& aut inter se germani filii Sarpedonis, aut АSarpedonis fratres {43ex eadem matre}43. @1 Р@@&7alta& nobili. {43&7lycia comitantvr ab alta]& quos comitantur Аqui sunt Lycia ab alta.}43 Р@@{43&7fert ingens toto& quidam sine effectu ferentem saxum inpro-Аprie inductum accipiunt; sed hoc ita resolvunt, quod qui iactum saxum Аrefert, unius tantum rei eventum ostendit, qui ferentem dicit, longum Аactum notat.}43 Р@@&7lyrnesivs& id est Phryx: Lyrnesos enim civitas est Phry-Аgiae, unde fuit Briseis, {43quam civitatem Achilles expugnavit. Acmon Аergo et Menestheus filii Clytii}43. Р@@&7menestheo& non 'Mnestheo', de quo paulo post dicturus Аest, legendum est, ne versus non stet, sed 'Menestheo', ita tamen Аut meminerimus in ultima syllaba esse synaeresin propter rectam Аscansionem. Р@@&7hi iacvlis& Rutuli scilicet. {43&7illi certant defendere&}43 &7saxis& А{43id est}43 Troiani. Р@@{43&7moliriqve ignem& quid est moliri? num inicere, an temptare Аiacere? et subaudiendum 'alii atque alii'.}43 Р@@&7veneris ivstissima cvra& {43de quo merito curet:}43 quia illi Аdebebatur imperium. Р@@&7capvt detectvs& sine galea, quasi non pugnaturus; nam Аaudierat "cetera parce puer bello". erat autem inter Аduces quasi dux. {43&7ecce& pro admiratione et demonstratione.}43 &7hone-А&7stvm& pulchrum: Terentius "ita me di bene ament, honestus est". Р@@&7micat& scilicet Ascanius fulget qualiter gemma. Р@@&7avt collo avt capiti& figurate: nam 'colli vel capitis' Аerat commune. @1 Р@@&7oricia terebintho& Oricos civitas est Epiri, iuxta quam Аnascitur terebinthus, nigrum lignum habens, folia in buxi speciem. Аretulit autem comparationem ad candidum vultum, qui erat {43nigris}43 Аcrinibus cinctus. Р@@{43&7cvi& melius quam si dixisset 'cuius'.}43 ЫБЛ@@&7magnanimae& 'gentes' scilicet. {43&7magnanimae gentes& hic est Аordo, aliter non stat versus: est autem prosphonesis.}43 &7ismare& modo Аnomen est proprium: nam 'Ismarius' facit appellativum a monte АIsmaro Thraciae. Р@@{43&7vvlnera dirigere& pro 'dirigentem': 'vulnera' autem 'dirigere', Аid est sagittas quibus fiunt vulnera: est autem hysteroproteron.}43 &7vvl-А&7nera dirigere& aut vulnus pro sagitta posuit, ut "insequi-Аtur infesto vulnere Pyrrhus": aut acerrime expressit inevitabiles Аsagittas, dicens eum vulnera, non tela dirigere. Р@@&7maeonia& Lydia, quae ante Maeonia vocabatur. {43ergo ideo А'generose', quod Lydius. &7pingvia cvlta& aut figuratum est, quae ex-Аercendo culta faciunt: aut 'culta' pro arvis.}43 Р@@&7pactolvsqve inrigat avro& Pactolus et Hermus Lydiae Аflumina sunt, aurum sicut Tagus trahentia. {43sed Pactoli fabula talis Аest: Mida rex cum ibi regnaret, Silenus captus ab eius sociis et vinctus Аest. miseratione vel prudentia eum et resolvi fecit et omni adfabilitate Аfovit. quibus rebus ille gratiam rependens, praestitit Midae, ut quic-Аquid tetigisset, in aurum verteretur; sed cum ille quaecumque contigisset Аin aurum convertens, fame periclitaretur, ex praecepto in Pactolum Аfluvium abluendi gratia se mittere iussus est. in quem se cum iecisset, Аferendi auri naturam flumini dedit, ipse destitit in aurum quae con- @1 Аtingebat mutare. 'inrigat' autem 'auro' mire, cum ramenta quaedam Аauri inveniri dicantur.}43 ЫБС@@&7et capys hinc nomen campanae dvcitvr vrbi& iste qui-Аdem dicit a Capy dictam Campaniam. sed Livius vult Аa locis campestribus dictam, in quibus sita est. sed constat eam Аa Tuscis conditam viso falconis augurio, qui Tusca lingua capys Аdicitur, unde est Campania nominata. Tuscos autem omnem paene АItaliam subiugasse manifestum est. {43&7hinc nomen campanae dvcitvr vrbi& Аiste quidem hoc dicit, sicut Ovidius, qui Capyn de Troianis esse com-Аmemorat "ille dedit Capyi repetita vocabula Troiae", Coeliusque АTroianum Capyn condidisse Capuam tradidit eumque Aeneae fuisse Аsobrinum. alii Campum Samnitem condidisse Capuam confirmant. sed АCapuam vult Livius a locis campestribus dictam, in quibus sita est. Аalii a Capy Atyis filio, Capeti patre, tradunt. alii hunc Capyn filium АCapeti volunt esse, Tiberini avum, ex quo fluvius Tiberis appellatus Аest, eumque Capuae conditorem produnt. constat tamen eam a Tuscis Аconditam de viso falconis augurio, qui Tusca lingua capys dicitur: Аunde est Capua nominata. Tuscos autem aliquando omnem Italiam Аsubiugasse manifestum est. alii a Tuscis quidem retentam et prius АVulturnum vocatam: Tuscos a Samnitibus exactos Capuam vocasse ob Аhoc quod hanc quidam Falco condidisset, cui pollices pedum curvi Аfuerunt quem ad modum falcones aves habent, quos viros Tusci capyas @1 Аvocarunt. Varro dicit propter caeli temperiem et caespitis fecunditatem Аcampum eundem Capuanum cratera dictum quasi sinum salutis et Аfructuum.}43 ЫБУ@@&7contvlerant& nocte interveniente peregerunt. et est ex-Аplanatio rerum, quas Aeneas gessit postquam est profectus ab АEuandro ad petenda auxilia, dum inter suos et Turnum bella gere-Аbantur: rem enim ante omissam breviter exsequitur. {43&7media aeneas А&7freta nocte secabat& aut 'media nocte', aut 'freta media'.}43 ЫБХ@@{43&7regem adit& instanti tempore adit.}43 Р@@&7qvid&{43&7ve&}43 &7petat& scilicet auxilium. &7qvidve ipse ferat& Аvicissitudinem auxilii, ut supra {43Euandro}43 "accipe daque Аfidem". {43multi autem 'quidque petat quidque ipse ferat' dicunt oportuisse Аdici, sed mutatam coniunctionem: neque enim ex alterius persona ex-Аponitur, sed totum ex Aeneae, et ideo 'que' coniunctione opus fuisse; А've' enim proprie 'vel' significat, ut sic "nec patris An-Аchisae cineres manesve revelli".}43 &7mezentivs arma qvae sibi А&7conciliet& inicit latenter timorem, ne forte possit collectis auxiliis А{43Mezentius}43 in regna remeare, a quibus fuerat ante depulsus. Р@@&7violentaqve pectora tvrni& superba, ut {43est illud}43 А"quos illi bello profugos egere superbo", {43id est violento}43. Р@@&7hvmanis qvae sit fidvcia rebvs& latenter hoc dicit: no-Аlite putare fixam esse et stabilem felicitatem, magna est enim rerum Аvarietas: invicem accipietis auxilia. Р@@&7admonet inmiscetqve preces& partim rogat, partim ad-Аmonet hoc solacium esse vitae humanae tutissimum, si vel mutua Аdentur auxilia, vel in prosperis positi etiam subiecta considerent. Аet est superioris versus expressio: nam edocet, quae peterent et Аquod eum sollicitabat. 'admonet' vero vel causa Mezentii, vel quia Аinstabilis est et vaga fortuna. &7tarchon& hoc nomen ubique graece @1 Аponit, excepto uno in loco, ut {43est}43 "haud procul hinc АTarcho et Tyrrheni": quod metri causa fecit. Р@@{43&7ferit& facit, ex more Romano, propter porcum qui de lapide Аferitur.}43 &7libera fatis& exempta fatali necessitate, qua pugnare Аnon poterant propter illud "externos optate duces". Р@@{43&7gens lydia& per derivationem 'Lydia gens': nam 'Lydia' pro-Аvincia proprium est.}43 ЫБЭ@@&7prima tenet& more viri fortis in principiis est: alibi А"princeps ante omnes densum Palinurus agebat agmen". А&7rostro phrygios svbivncta leones& {43pro 'subiunctos leones habens'.}43 Аvult pro iugo rostrum navis fuisse, leones autem singulos in sin-■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ иКЫБЭЕgulis navis partibus fuisse depictos. sane notatur a criticis Ver-Аgilius hoc loco, quemadmodum sic cito dixit potuisse naves Aeneae Аfieri: quod excusat pictura, quam solam mutatam debemus accipere. А{43ergo hanc navem Aeneae ab Etruscis datam intellegamus. quidam vo-Аlunt hanc navem ex his esse quibus Aeneas ad Euandrum erat evectus, Аet ad Etruriam terra esse portatam.}43 Р@@&7gratissima& propter illinc facta navigia. ЫБа@@&7eventvs belli varios& licet haberet fortissimum militem, Аcogitabat tamen incerta bellorum. Р@@{43&7iam qvaerit sidera& deest 'de Aenea'. et 'quaerit sidera' num Аde sideribus quaerit, an ipsa sidera, id est percenset. aut num causa Аquaerendi quod cupiat lucem.}43 Р@@&7noctis iter& aut per quae nox decurrit: aut quae intuen-Аtes nautae iter peragunt noctibus. &7iam& modo, ut "iam-Аque hos cursu, iam praeterit illos". {43&7qvae passvs terraqve А&7mariqve& num quia audiendo res gestas Aeneae incendatur et ipse ad Аimitandi cupiditatem?}43 @1 Р@@&7pandite nvnc helicona deae& Parnasus mons {43est}43 Thes-Аsaliae iuxta Boeotiam, {43quem locum aliquando Aones tenuerunt,}43 qui Аin duo finditur iuga, Cithaeronem Liberi et Heliconem Apollinis et АMusarum. {43ex quo fons manare dicitur, quem Pegasi ungula protulisse Аfertur, qui vocatur Hippocrene.}43 Р@@{43&7tvscis& Tusci a frequenti sacrificio sunt dicti $A)PO\ TOU= QU/EIN&: Аunde Tuscos populos bene dicimus. Tusciam vero non debemus dicere, Аquia nequaquam in idoneis auctoribus legitur, sed aut Etruria dicenda Аest ab Etrusco principe, aut Lydia a Lydo, aut Tyrrhenia ab eius Аfratre, qui, ut supra diximus, cum parte populi de Maeonia Аvenit ad Italiam. quod ergo hic dicit Vergilius 'Tuscis comitetur ab Аoris', de Tuscorum finibus intellegendum est.}43 ЫБж@@&7massicvs aerata princeps secat aeqvora tigri& {43inter Аauxilia accipiendum: nam Aeneae prima est navis. et}43 licet sit cata-Аlogus in quo enumerantur hi qui venerunt de Tuscia, invenit tamen Аaliquam varietatem, quod hos navibus venisse commemorat, cum in Аseptimo Turni praesidia per terram venisse memoraverit. sane scien-Аdum amare Vergilium Italis ducibus dare nomina vel fluviorum vel Аmontium. ut ergo supra Almonem et Aventinum commemoravit, Аsic nunc Massicum dicit: nam Massicus mons est, unde et vinum АMassicum dicitur. plerique tamen Massicum nolunt proprium esse Аnomen, sed appellativum, dicentes Osinium esse Massicum regem: Аnam paulo post dicturus est "qua rex Clusinis advectus АOsinius oris", et nunc dicit 'qui moenia Clusi'. multi alium Mas-Аsicum, alium Osinium esse volunt. 'tigri aerata' cuius rostrum erat Аin similitudem tigridis; namque solent naves vocabula accipere a Аpictura tutelarum. hinc est "hunc vehit inmanis Triton", Аitem "et aurato fulgebat Apolline puppis". 'tigri' autem @1 Аsecundum regulam dixit: nam Graeca nomina quae genetivum sin-Аgularem in 'dis' mittunt, in eo tantum et in dativo crescunt, in Аaccusativo et ablativo paria sunt nominativo, ut 'tigris tigridis ti-Аgridi tigrin tigris a tigri', 'Isis Isidis Isidi Isin Isis Isi': si aliter Аinvenerimus, abusive dictum est, ut in Lucano "ocior et Аcaeli flammis et tigride feta". Р@@&7moenia clvsi& pro 'Clusii': nam Clusium dicitur: et est Аdictum per synizesin, sicut "nec cura peculi" pro 'peculii'. Clusium Аautem est oppidum iuxta Massicum, {43quod in Etruria condidit Clusius АTyrrheni, sive Telemachus Vlixis filius}43. Р@@&7cosas& civitas Tusciae, quae numero dicitur singulari se-Аcundum Sallustium: unde apparet esse usurpationem. Р@@&7corytiqve& coryti proprie sunt arcuum thecae; dicuntur Аtamen etiam sagittarum, quas et pharetras nominamus. Р@@{43&7vna& ad totam classem refert.}43 &7torvvs& {43pro forti et aspero: Аvel}43 terribilis. Р@@&7fvlgebat& scilicet puppis Apolline, armis exercitus. Р@@&7popvlonia& est civitas Tusciae. matrem autem eorum Аqui venerant, {43patriam}43 dixit, {43ut}43 alibi "insignem quem Аmater Aricia misit". {43quidam Populoniam post XII. populos in Etru-Аria constitutos populum ex insula Corsica in Italiam venisse et con-Аdidisse dicunt: alii Populoniam Volaterranorum coloniam tradunt. alii АVolaterranos Corsis eripuisse Populoniam dicunt.}43 Р@@&7expertos& {43&7belli&}43 peritos: nam 'expertes' sunt ignari. {43'belli' Аautem potest pro 'in bello' accipi.}43 &7ilva& {43quidam Ilvam Ithacen dictam Аvolunt; est autem}43 insula adiacens Tusciae, {43in conspectu Populoniae. АProbus 'trecentos' subdistingui vult, ut 'insula' sequentibus iungatur}43. Р@@&7in exhavstis chalybvm generosa metallis& quanto ex- @1 Аhausta fuerit, tanto generosior, {43hoc est $POLU/GONOS&}43$.& ergo 'in ex-Аhaustis' non est una pars orationis: namque Plinius Secundus dicit, Аcum in aliis regionibus effossis metallis terrae sint vacuae, apud АIlvam hoc esse mirum quod sublata renascuntur et rursum de isdem Аlocis effodiuntur. Varro et aliud dicit, nasci quidem illic ferrum, Аsed in stricturam non posse cogi nisi transvectum in Populoniam АTusciae civitatem, {43ipsi insulae vicinam}43. Р@@&7interpres hominvm divvmqve& 'interpres' medium est: Аnam et deorum interpretator, et hominum, quibus divinas indicat Аmentes, interpres vocatur. et notandum quod ait Nigidius Figulus, Аhas artes ita inter sese esse coniunctas, ut alterum sine altero esse Аnon possit: unde his quos perfectos vult probare Vergilius, omnium Аdivinandi artium praestat scientiam, ut hoc loco, item supra Heleno, Аde quo ait "Troiugena, interpres divum, qui numina АPhoebi, qui tripodas, Clarii lauros, qui sidera sentis". Nigi-Аdius autem solus est post Varronem, licet Varro praecellat in theo-Аlogia, hic in communibus litteris: nam uterque utrumque scripserunt. Р@@&7fibrae& {43fibrae sunt}43 iecoris extremitates. &7parent& autem Аest 'peritissime agnoscuntur': quod ad omnia referendum est, fibras, Аsidera, voces avium et fulmina: nam si 'videntur' tantum accipias, Аcuiuis possunt videri, nec tamen intellegi. item voces avium non Аvidentur, sed agnoscuntur auditae. nec 'parent' obtemperant pro-Аcedit. nam quomodo sidera vel fibrae vel aves vel fulgura possunt Аobtemperare? {43&7parent& apparent ac patent, quasi nihil ei abscon- @1 Аditum vel abstrusum sit. an hyperbolice tantam illi scientiam siderum Аvel ceterarum quas dixit rerum esse, ut ei parere videantur, sicut dici-Аmus artes quibusdam esse subiectas?}43 Р@@{43&7praesagi fvlminis ignes& 'praesagi' futura denuntiantis, ut А"de caelo tactas memini praedicere quercus". est enim %Iovi filius Аfulmen, de quo tantum futura noscuntur, ut in octavo plenius Аde fulminis generibus dictum est. alii non ipsum fulmen praesagum Аaccipiunt, sed eos praesagos, qui inde futura praedicunt.}43 Р@@&7rapit& raptim ducit. &7densos acie& in acie constrictos Аet coniunctos. Р@@&7alpheae ab origine pisae& Alpheus fluvius est inter АPisas et Elidem, civitates Arcadiae, ubi est templum Iovis Olympici: Аex quibus locis venerunt qui Pisas in Italia condiderunt, dictas a Аcivitate pristina, unde {43nunc}43 addidit 'urbs Etrusca solo', cum prae-Аmisisset 'Alpheae ab Origine Pisae'. {43sane Pisas antiquitus conditas Аa Peloponneso profectis, vel ab his qui cum Pelope in Elidem venerunt. Аalii Pisum, Celtarum regem, fuisse Apollinis Hyperborei filium et cum АSamnitibus bellum gessisse, a quorum regina, quae post coniugis mor-Аtem imperio successerat, receptum, in Etruria oppidum suo nomine con-Аdidisse. alii %locum ex deo privigno genitum, iuvenem viribus magnis, АPisas condidisse aiunt. Cato originum qui Pisas tenuerint ante ad-Аventum Etruscorum, negat sibi conpertum; sed inveniri Tarchonem, АTyrrheno oriundum, postquam eorundem sermonem ceperit, Pisas con- @1 Аdidisse, cum ante regionem eandem Teutanes quidam, graece loquentes, Аpossederint. alii ubi modo Pisae sunt, Phocida oppidum fuisse aiunt, Аquod nobis indicio est ex Peloponneso originem id oppidum trahere. Аalii incolas eius oppidi Teutas fuisse, et ipsum oppidum Teutam nomi-Аnatum, quod postea %Pisas Lydia lingua sua singularem portum signi-Аficare dixerunt; quare huic urbi a portu lane nomen inpositum. alii Аab Epeo, Troiani equi fabricatore, conditum tradunt, qui cum aliis АGraecis in hanc regionem reiectus est: ubi postquam Troianae captivae ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ иКЫБ│ИЦmetu dominarum, ad quas deducebantur, naves incenderunt, despera-Аtione reditus remansit, urbemque condidit et ab ea, quae est in Pelo-Аponneso, Pisas cognominavit.}43 ЫБ╡@@&7eqvo fidens& {43id est}43 eques optimus. {43quidam 'Astur' pro А'Astures' accipiunt, apud quos equi et equites optimi perhibentur.}43 А&7versicoloribvs armis& depictis: per quod bellicosus ostenditur. Р@@&7tercentvm adicivnt& accedunt et consentiunt eius volun-Аtati: unde ait 'mens omnibus una sequendi', id est coniurati sunt. А{43Probus 'adiciunt' adiacent et quasi iuxta sunt tradit.}43 Р@@&7qvi caerete domo& ac si diceret 'qui sunt domo Cartha-Аgine'. Caere autem, ut et supra diximus, etiam Agylla Аdicitur, $A)PO TOU= XAI/REIN,& {43quod verbum salutandi gratia apud Graecos Аdici solet. hanc Pelasgi condiderunt, qui cum sitim passi nec usquam Аaquam invenientes, casu quodam fontem invenissent, in eodem loco oppi-Аdum condiderunt}43. nec videatur contrarium, quod ait А"ducit Agyllina nequiquam ex urbe secutos", quasi et Turno Аet Aeneae praestet auxilium: nam illi Lausum fugientem secuti sunt, Аhi vero communi odio {43et consilio totius civitatis}43 in Mezentium arma Аcommoverunt. &7minionis& fluvius est Minio {43Tusciae, ultra Centum-Аcellas}43. @1 Р@@&7pyrgi veteres& hoc castellum nobilissimum fuit eo tem-Аpore quo Tusci piraticam exercuerunt; nam illic metropolis fuit: А{43quod postea expugnatum a Dionysio tyranno Siciliae dicitur, de quo АLucilius "scorta Pyrgensia"}43. &7intempestaeqve graviscae& Gra-Аviscanum oppidum alii intempestum dicunt ventis et tempestatibus Аcarens: quod nulla potest ratione contingere. intempestas ergo Gra-Аviscas accipimus pestilentes secundum Plinium in naturali historia Аet Catonem in originibus, ut intempestas intellegas sine temperie, Аid est tranquillitate: nam ut ait Cato, ideo Graviscae dictae sunt, Аquod gravem aerem sustinent. Р@@{43&7ligvrvm dvctor& nam Liguria post Tusciam est, circa Gallos.}43 Р@@{43&7cvnare& quidam duci nomen datum tradunt a Cunaro monte, Аqui in Piceno est.}43 &7cvpavo& o Cupavo: et declinatur 'Cupavo', sicut А'Cicero' 'Cato'. ЫБ╜@@&7namqve fervnt lvctv cycnvm phaethontis amati& Phae-Аthon Clymenes et Solis filius fuit. qui cum doleret obiectum sibi Аab Epapho, rege Aegypti, quod esset non de Sole, sed de adulterio Аprocreatus, duce matre venit ad Solem et poposcit, ut si vere esset Аeius filius, petenda praestaret. quod cum Sol iurasset per Stygem Аpaludem se esse facturum, petit ille ut eius currus agitaret. Sol Аpost iusiurandum negare non potuit. acceptis itaque curribus Phae-Аthon, cum orbitam solis exisset, et coepisset mundus ardere, a Iove Аfulminatus in Eridanum cecidit, qui et Padus vocatur. huius inte-Аritum flentes sorores, Phaethusa et Lampetusa, deorum miseratione Аin arbores commutatae sunt, ut hic dicit, in populos, ut in buco-Аlicis, in alnos. fuit etiam {43quidam}43 Ligus, Cycnus nomine, А{43dulcedine cantus ab Apolline donatus,}43 amator Phaethontis. qui cum @1 Аeum fleret extinctum, {43longo luctu}43 in avem sui nominis conversus est. А{43qui postea ab Apolline inter sidera conlocatus est.}43 cuius nunc filium АCupavonem dicit habere cycni pennas in galea ad formae paternae Аinsigne monstrandum. &7crimen amor vestrvm& Phaethontem ama-Аtum a Cycno aut pie aut turpiter, accipiamus necesse est. si tur-Аpiter, talis est sensus: crimen vestrum est, o Cycne et Phaethon, Аquod sic amastis; hoc vobis tantum potest obici. alii 'vestrum' pro А'tuum' accipiunt, et ad solum Cycnum referunt, ut "vos, Аo Calliope, precor". si pie amavit, secundum Asprum 'crimen' erit А'causa', ut alibi "et crimine ab uno disce omnes", ut sit Аsensus: o Phaethontiades sorores et o Cycne, causa vestrum, id est Аvestrae mutationis, amor est, {43quia sic Phaethontem amastis, ut periretis}43. Р@@&7vmbramqve sororvm& ambitiose dictum pro 'inter arbores Аde sororibus factas'. et est unum de his, quae habet Vergilius ini-Аmitabilia et sua propria: tale est {43illud}43 "sinuatque alterna volu-Аmina crurum", item "cum primum sulcos aequant sata". Р@@&7mvsa& carmine, cithara, cantilena. Р@@&7canentem senectam& qui canentem senectam mollibus Аtransegit in plumis. {43&7canentem senectam& pro albo colore neoterice Аdictum putant.}43 Р@@&7sidera voce seqventem& cum cantu caelum petentem: Аvel quod est re vera relatus in sidera, sicut videmus in sphaera. Р@@{43&7filivs& deest 'eius'.}43 &7aeqvales comitatvs classe cater-А&7vas& {43aut}43 per naves aequaliter habens distributas catervas: {43aut ipsi Аduci pares virtute}43. Р@@{43&7centavrvm& aut nomen navis; aut qui erat in navi pictus.}43 ЫБ╞@@&7ocnvs& iste est Ocnus, quem in bucolicis Bia-Аnorem dicit, ut "namque sepulchrum incipit apparere Bia-Аnoris". hic Mantuam dicitur condidisse, quam a matris nomine @1 Аappellavit: nam fuit filius Tiberis et Mantus, Tiresiae Thebani vatis Аfiliae, quae post patris interitum ad Italiam venit. {43alii Manto, filiam АHerculis, vatem fuisse dicunt. hunc Ocnum alii Aulestis filium, alii Аfratrem, qui Perusiam condidit, referunt: et ne cum fratre contenderet, Аin agro Gallico Felsinam, quae nunc Bononia dicitur, condidisse: per-Аmisisse etiam exercitui suo ut castella munirent, in quorum numero АMantua fuit. alii a Tarchone Tyrrheni fratre conditam dicunt: Man-Аtuam autem ideo nominatam, quod Etrusca lingua Mantum Ditem Аpatrem appellant, cui cum ceteris urbibus et hanc consecravit.}43 &7man-А&7tvs& genetivus Graecus est: nam si latine declinaveris 'Mantonis' Аfacit, sicut in Plauto legimus "Ionis". ЫБ╔@@&7dives avis& maioribus praepotens. {43et bene 'dives avis', Аquia non ab Ocno, sed ab aliis quoque condita fuit: primum namque Аa Thebanis, deinde a Tuscis, novissime a Gallis, vel, ut alii dicunt, Аa Sarsinatibus, qui Perusiae consederant.}43 &7sed non genvs omnibvs А&7vnvm& quia origo Mantuanorum et a Tuscis venit, qui in Mantua Аregnabant, et a Venetis: nam in Venetia posita est, quae et Gallia Аcisalpina dicitur. Р@@&7gens illi triplex popvli svb gente qvaterni& quia АMantua tres habuit populi tribus, quae in quaternas curias divide-Аbantur: et singulis singuli lucumones imperabant, quos tota in АTuscia duodecim fuisse manifestum est, ex quibus unus omnibus Аpraeerat. hi autem totius Tusciae divisas habebant quasi prae-Аfecturas, sed omnium populorum principatum Mantua possidebat: Аunde est 'ipsa caput populis'. {43ergo Vergilius miscet novam et veterem АEtruriam, ut utriusque principatum patriae suae adsignet, cum alio-Аquin Mantua ad haec auxilia pertinere non debeat, quia Aeneas nulla @1 Аa transpadanis auxilia postulaverit, cum omnis exercitus adversum АMezentium uno loco consederit. et propterea putatur poeta in favorem Аpatriae suae hoc locutus, ut de hac sola trans Padum pro Aenea ad-Аversum Mezentium auxilia faciat venisse, quod nec populorum nomina, Аnec lucumonum rettulerit.}43 Р@@&7tvsco de sangvine vires& {43quia}43 robur totum a lucumo-Аnibus habuit. Р@@&7in se armat& {43id est}43 odio sui in arma compellit. Р@@&7patre benaco velatvs harvndine glavca mincivs i. А&7d. i. a. pinv& Benacus lacus est Venetiae, de quo fluvius nascitur АMincius. iure ergo dux Venetus fluvium provinciae suae depinxit Аin navi: quem Benaci filium, quia ex ipso habet originem, dicit. ЫБ╧@@&7gravis& fortis, ut "ferit ense gravem Thym-Аbraeus Osirim": {43vel 'gravis' aut animo, aut aetate, aut 'gravis' propter Аnavem, nam sequitur 'centenaque arbore fluctum verberat assurgens'}43. А&7centenaqve arbore& non ait remis, sed arboribus, ad exprimendam Аnavis magnitudinem, quae plures habuit remorum ordines: unde ait АLucanus "et summis longe ferit aequora remis". Р@@&7marmore& mari. Р@@{43&7triton& pictus in navis prora: et sic ait quasi de vero Tri-Аtone, ut "galea alta Chimaeram sustinet, Aetnaeos Аefflantem faucibus ignes".}43 &7caervla& 'caerula freta', non 'cae-Аrula concha', nam versus non stat. Р@@{43&7latervm tenvs& ut "crurum tenus", $A)/XRI TW=N PLEURW=N.&}43 А&7hispida& horrida, saetosa. Р@@&7frons hominem praefert& modo frontem primam partem Аhominis intellegere debemus; nam hoc dicit: a capite usque ad ima Аlatera hominis monstrabatur effigies. ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ иКЫБ╘@@{43&7spvmea semifero& incertum, utrum pictus, an ex aere factus.}43 @1 Р@@{43&7tot lecti proceres& quare Tarchonem praeteriit: an quia illi Аomnes sub imperio eius fuerunt?}43 &7ter denis& triginta accipiamus Аnaves fuisse, non, ut quidam volunt, singulos duces tricenas {43naves}43 Аhabuisse: nam enumeratorum militum non convenit numerus, prae-Аsertim cum sequatur 'subsidio Troiae', id est parvo auxilio: nam Аapud maiores bella non ambitu, sed virtute constabant. {43&7troiae& aut Аcastra Aeneae dixit: aut 'Troiae' pro Troianis.}43 ЫБ╫@@{43&7iamqve dies caelo concesserat& non dicit diem intervenisse; Аnam supra ait "media Aeneas freta nocte secabat". et 'caelo Аconcesserat' pro 'in caelo', et deest 'nocti'.}43 Р@@{43&7noctivago& nomen mire conpositum.}43 &7phoebe& luna, sicut Аsol 'Phoebus', item 'Titan' {43sol}43, et 'Titanis' luna. describit autem Аnoctem mediam et dicit finitum diem secundum Romanum ritum, А{43qui a media nocte diem numerant, et noctem similiter a medio die}43. Аnec lunae fit sine causa commemoratio: nam aliter nymphae videri Аnon poterant. Р@@{43&7neqve enim m. d. c. q.& parenthesis est.}43 Р@@{43&7clavvmqve regit& pro 'clavo navem regit'.}43 &7clavvmqve А&7regit& iam ei et in quinto {43libro}43 dedit gubernandi peritiam. А{43&7velisqve ministrat& 'velis' quidam dativum volunt, non ablativum, ut si Аdicamus aliquem ministrare convivis.}43 Р@@&7medio in spatio& inter navigandum. {43&7chorvs comitvm А&7nymphae& de navibus factae. et mire 'comitum', quia cum eo venerant.}43 Р@@{43&7alma cybebe& a Cybebo Phryge, qui primus ei sacrum insti-Аtuit.}43 &7cybebe alma& mater deum, dicta Cybele vel $A)PO TOU= KUBI/-& @1 А$SAI TH\N KEFALH/N,& {43id est capitis rotatione,}43 quod semper Galli, per Аfurorem motu capitis comam rotantes, ululatu futura praenuntiabant: АLucanus "crinemque rotantes sanguinei populis ulu-Аlarunt tristia Galli". 'Cybebe' autem bacchius est; nam 'Cybele', Аanapaestus {43est}43, ut "hic mater cultrix Cybele", vel a АCybelo sacerdote %dici vel a Cybele. ЫБ▐@@{43&7innabant pariter& quia de navibus versae.}43 Р@@&7qvot privs& {43id est 'quantae'; ad numerum retulit: ergo}43 Аsubtraxit 'tot'. Р@@{43&7lvstrantqve& circumdant et circumeunt.}43 Р@@&7doctissima cymodocea& poetice, sicut etiam mutatio ipsa Аconfingitur: {43ergo 'doctissima' quae divinitus hanc doctrinam fuerit con-Аsecuta:}43 nam stultissimum est, quod ait quidam: ideo 'doctissima', Аquia Ilionei navis fuit. Р@@{43&7pone seqvens& hoc quidam ideo dictum tradunt, quod adversae Аvideri nolunt: unde est "transque caput iace, ne respexeris".}43 А&7dorso eminet& peritia natandi ostenditur. Р@@{43&7tacitis& aut ipsa tacita; aut pro 'tacite et leniter'.}43 &7svb-А&7remigat& subnatat. Р@@{43&7ignarvm adloqvitvr& aut praesentiae suae ignarum, aut quod @1 Аe navibus nymphae factae sunt.}43 &7vigilasne devm gens aenea vi-А&7gila& verba sunt sacrorum; nam virgines Vestae certa die ibant ad Аregem sacrorum et dicebant 'vigilasne rex? vigila'. quod Vergilius Аiure dat Aeneae, quasi et regi et quem ubique et pontificem et sa-Аcrorum inducit peritum. {43et bene primo interrogat, deinde quod vigilat, Аapprobat.}43 'deum' {43autem}43 'gens' propter "dis genite" et А"geniture deos". Р@@{43&7velis inmitte rvdentes& hoc est rudentibus vela inmitte, id est Аlaxa, ut est illud "notas odor attulit auras". inmitti autem dicuntur Аrudentes cum vela laxantur.}43 Р@@{43&7sacro de vertice& argute 'sacro', ne miretur Aeneas deas factas.}43 А&7pinvs& hoc loco secundum quartam dixit declinationem, in buco-Аlicis iuxta secundam, "ut Maenalus argutumque nemus Аpinosque loquentes semper habet". &7nos svmvs& loquitur per Аdefinitiones. {43sane declamatorie hos versus explicuit.}43 Р@@&7perfidvs& qui post foedus bella commovit: hinc Latinus А"ipsi has sacrilego pendetis sanguine poenas". {43alii Аe communi sermone perfidum Rutulum dici volunt, quia ipsa Troiana Аest. &7vt& autem pro 'quoniam': Plautus in Pseudulo "ut Аlassus veni de via, me volo curare", et in Mostellaria А"eundem animum mihi oportet esse gratum ut impetravi" pro А'quoniam'.}43 Р@@{43&7praecipites& nomen pro adverbio, 'praecipitanter'.}43 Р@@{43&7rvmpimvs& propter illud "continuo puppes ab-Аrumpunt vincula ripis".}43 &7invitae& ac si diceret: malueramus tibi Аpotius servire, quam in nympharum numina commutari. &7teqve А&7per aeqvor qvaerimvs& {43id est}43 haec nobis vagandi est causa, ut te Аinvenire possimus. Р@@&7refecit& aut 're' vacat: aut quia ante in ipsis forma fue-Аrat navium. {43ergo alteram fecit.}43 @1 Р@@&7dedit esse deas& Graeca figura, ut "donat Аhabere viro". {43&7aevvm& inmortalitatem. &7agitare &$DIA/GEIN&, hoc est agere.}43 ЫБю@@&7iam loca ivssa tenent& ut et supra diximus, Аhoc $KATA\ TO\ SIWPW/MENON& accipiendum est; nam intellegimus, eum Аequites misisse per terram. ЫБЁ@@&7ne castris ivngant& aut 'se' subaudis: aut 'iungant' pro А'iungantur'. Р@@{43&7socios veniente vocari& antiquo verbo militiae usus est: viros Аenim 'vocari' significat eos, qui necessitate in bellum, non voluntate Аconveniunt.}43 ЫБЇ@@{43&7crastina lvx& deest 'veniat', hoc est crastina lux veniat tan-Аtum. [et crastina lux] si ad Aeneam referas 'spectabis' et 'non inrita Аdicta putaris', 'crastina lux' subaudiendum 'cum venerit'. si autem ad Аlucem 'spectabit' legas, 'crastina lux' suspendendum. quidam}43 &7crastina А&7lvx mea si non inrita dicta pvtaris ingentes rvtvlae spe-А&7ctabit caedis acervos& 'spectabit' est vera lectio, et ordo est 'si Аmea dicta inrita non putaris, crastina lux ingentes acervos caedis Аvidebit': nam male quidam 'spectabis' legunt et ad lucem referunt. Аquod non procedit; nullus enim sic loquitur: o Aenea, nisi quae Аdico minime credis, o lux crastina ingentes caedis acervos videbis. А{43alii more antiquo 'lux' pro 'luce' accipiunt: Lucilius in tertio "hinc Аmedia remis Palinurum pervenio nox" pro 'nocte'. Longus ait А"deest 'venerit'": unde et ipse 'spectabis' legit.}43 ЫБЎ@@{43&7dextra discedens inpvlit& mire 'discedens': adiuvatur enim Аpulsus recedente eo qui inpulerit.}43 Р@@&7havd ignara modi& {43inpulit navem libramenti peritia et}43 Аmoderationis: quippe quae fuerat navis. {43&7fvgit& pro 'velociter' posuit.}43 @1 Р@@{43&7ocior et iacvlo& breviter tribus comparavit, quoniam et sagit-Аtam ventis aequavit.}43 Р@@&7inde aliae celerant& {43&7cvrsvs& hoc est,}43 inde aliae nymphae А{43aliarum}43 navium cursus celeriores efficiunt, sicut fecerat Cymodocea. А{43an 'aliae' naves?}43 &7inscivs& {43id est}43 rerum quas audierat; nam cre-Аdere ex aperto non poterat. Р@@&7omine& augurio promissae victoriae. Р@@{43&7convexa& hic 'convexa' epitheton est, quia ait 'supera con-Аvexa': alibi solum 'convexa' principale est.}43 Р@@&7alma parens idaea devm& alma proprie est tellus ab eo Аquod nos alat, abusive tamen etiam aliis numinibus hoc epitheton Аdatur. terram autem {43ipsam}43 constat esse matrem deum: unde et Аsimulacrum eius cum clavi pingitur; nam terra aperitur verno, hie-Аmali clauditur tempore. &7dindyma& mons Phrygiae. Р@@&7tvrrigeraeqve vrbes& civitates turritae, {43quas terra gerit;}43 Аunde et cum corona turrita mater pingitur deum. &7ad frena А&7leones& {43ideo}43 hoc fingitur, quod omnis feritas maternae subiacet Аadfectioni et subiugata est. {43figurate autem 'leones ad frena cordi', Аid est frenati leones.}43 Р@@&7propinqves& familiare efficias, {43prosperes, matures, propitium Аfacias,}43 ut "et propius res aspice nostras". Р@@&7phrygibvsqve adsis& ac si diceret, et cultoribus tuis. Р@@&7tantvm effatvs& breviter, ut supra ait, propter Аlucem iam maturam, id est plenam; nam non crepusculum, sed lux А{43iam}43 matura describitur. &7revolvta& {43id est}43 aperta, sicut contra Аinvolutum dicimus esse quod clausum est. &7rvebat& autem {43non Аoccidebat, sed}43 oriebatur, {43cum impetu veniebat, quia per orbem:}43 ut А"et ruit Oceano nox". et est in sensu hysteroproteron: Аprius enim nox fugatur, sic dies oritur. @1 Р@@{43&7matvra& multa, quasi tempestiva et quam iam esse oportebat: Аaut satis plena et clara.}43 Р@@&7sociis edicit& secundum dicta nymphae. %{43&7signa seqvan-А&7tvr& numquid literarum figura faciunt pervolutam?}43 &7signa seqvan-■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ иКЫВВГ&7tvr& vel tesserae vel tubarum, vel {43re vera}43 signa militaria. ЫВИ@@&7qvales svb nvbibvs atris& altis modo. Р@@&7strymoniae& vero &7grves& a fluvio Thraciae Strymone, iuxta Аquem habitant. haec autem comparatio non ad telorum pertinet Аiactum, sed ad Troianorum clamorem. Р@@&7fvgivntqve notos& aut quosvis ventos frigidos: nam Аetiam grues significant tempestatem futuram, ut in georgicis Аlegimus "aut illum surgentem vallibus imis aeriae fugere Аgrues": aut re vera 'notos'; horum enim calorem fugiunt cum rever-Аtuntur in Thraciam {43ex Aegypto}43. {43&7secvndo& num laeto? Troianorum Аclamor ex gaudio.}43 ЫВН@@&7adlabi classibvs aeqvor& cum classibus labi; {43aut aequore Аclassem labi. quidam ita exponunt, ut hoc ad phantasiam Rutulorum Аreferant, quoniam admirantibus his unde tanta fiducia animos Tro-Аianorum incessisset, repentina facies multarum navium adpropinquan-Аtium perinde visa est, atque si ipsum aequor cum classibus allaberetur}43. Р@@&7ardet apex capiti& ex sequentibus intellegimus Aeneae Аarmorum fieri descriptionem; nam dicturus est 'at non audaci АTurno fiducia cessit', quamvis talia arma conspiceret. si tamen Аprimam respicias conexionem, quasi de Turno videtur dicere: quod Аnon procedit. 'apex' coni altitudo hoc loco. est autem Homeri et Аlocus et comparatio. hoc autem iste violentius posuit, quod ille Аstellae tantum facit comparationem, hic etiam stellae pestiferae, @1 Аrespiciens quas clades Rutulis sit inlaturus Aeneas. {43possumus tamen А'apex capiti' accipere utrumque eum fuisse conplexum cum dicit 'ardet Аapex capiti cristisque a vertice flamma funditur', et sacerdotis per api-Аcem et viri fortis facere mentionem. dicitur autem apex virga, quae Аin summo pilleo flaminum lana circumdata et filo conligata erat, unde Аetiam flamines vocabantur. hoc autem nomen a veteribus tractum est: Аapere enim veteres ritu flaminum adligare dicebant; unde apicem Аdictum volunt.}43 ЫВР@@&7cometae sangvinei lvgvbre rvbent& pro 'lugubriter'. Аcometae autem latine crinitae appellantur. et stoici dicunt has stel-Аlas esse ultra XXXII. quarum nomina et effectus Avienus, qui iambis Аscripsit Vergilii fabulas, memorat. Plinius etiam Secundus dicit, Аcometas stellas esse naturales, quae apparent certis temporibus. Аitem hoc quoque commemorat, cometas fieri de planetis quinque, Аunde interdum bonum, interdum pessima significant. nam si de АVenere aut Iove fiant, optima praenuntiant; si de Marte aut Sa-Аturno, deteriora: nam Mercurialis semper talis est, qualis ille cui Аcohaeret; unde et minister deorum fingitur. hinc est {43ergo}43 quod Аmodo ait 'cometae sanguinei lugubre rubent', id est noxii. {43hanc Аstellam Electram dicunt, cum qua Iuppiter concubuit. quae cum Troiam Аardentem videret, capillum lacerabat atque ita in astra est recepta. sane АAvienus cometarum has differentias dicit: stella, quae obliquam facem Аpost se trahens quasi crinem facit, Hippius vocatur. ista si ab occasu Аsolis in ortum veniat, mala Persidi et Syriae ostendit; si ad meridiem Аattenderit, Africam et Aegyptum a malis relevat, solis pecoribus pestem @1 Аdenuntians; si septemtrionem respexerit, Aegyptum bellis et miseriis pre-Аmit; si occidentem attenderit, gravat Italiam et quicquid ab Italia Аusque ad Hispanias tenditur; si a meridie in septemtrionem ierit, a Аbellis quidem externis securitatem denuntiat, sed seditiones domesticas Аsignificat. alter cometes est, cui ex gladio nomen est, nam graece А$CIFI/AS& appellatur. cuius tractus est longior et pallidus color, neque Аcomas habere dicitur, et hebetior eius flamma est. qui si orientem atten-Аderit, regem Persidis dolis significat appetendum, denuntiat et bella; Аetiam Syrios pari conditione involvit; et Libyam atque Aegyptum fraude Аet insidiis nuntiat posse laborare. quod si occidentem attenderit, foedera Аnocua regionis eius regi significat, quae dicit per puellam conrogatam Аin nuptias posse dissolvi. alter cometes est, qui lampas appellatur et Аquasi fax lucet. hic cum orientem attenderit, omnes illas orientis par-Аtes dicit nebulis posse laborare frugesque eorum caliginoso aere cor-Аrumpi; si meridiem attenderit, Africam dicit siccitate et serpentibus Аposse laborare; si occidentem spectaverit, Italiam dicit adsiduis flumi-Аnum inundationibus laborare; si septemtrionem viderit, famem gentibus Аseptemtrionalibus significat. est etiam alter cometes, qui vere cometes Аappellatur; nam comis hinc inde cingitur. hic blandus esse dicitur. Аqui si orientem attenderit, laetas res ipsi parti significat; si meridiem, АAfricae aut Aegypto gaudia; si occidentem inspexerit, terra Italia voti Аsui compos erit. hic dicitur apparuisse eo tempore quo est Augustus Аsortitus imperium; tunc denique gaudia omnibus gentibus futura sunt Аnuntiata. si septemtrionem attenderit, prospera universa significat. est Аalter cometes in tympani modum, qui nec valde lucet, et electri colorem Аhabet, quem disceum vocant. iste quoniam ex uno loco non solet gigni, Аorbi terrarum caedes, rapinas, bella et cetera mala significat. sextum Аcometen appellari ex regis Typhonis nomine Typhonem dicunt, qui Аsemel in Aegypto sit visus, qui non igneo, sed sanguineo rubore fuisse Аnarratur; globus ei modicus dicitur et tumens, crinem eius tenui lumine @1 Аapparere ferunt, qui in septentrionis parte aliquando fuisse dicitur. Аhunc Aethiopes dicuntur et Persae vidisse et omnium malorum et famis Аnecessitates pertulisse. quarum %ple vel inpleniores differentias, vel in АCampestro vel in Petosiri, siquem delectaverit, quaerat.}43 Р@@&7sirivs ardor& Sirius stella est in ore canis, quae, ut in Аtertio diximus, quantum in ipsa est, pestifera est, sed pro Аqualitate adiacentium aut vincitur aut maioribus utitur viribus: hinc Аest quod, cum certo tempore semper oriatur, non semper est noxia. А{43sed secundum physiologicos, idcirco [2canis]2 caloris sidus putatur, quod id Аanimal igneam vim habet: nam quod natura inimicum umorem habeat, Аpropterea fieri ut aegre aquam hauriat ad restinguendam sitim: nam Аideo eos, qui rabidi canis morsu continguntur, aquam refugere et, ni Аcito subveniatur, perire siti, quia %nifus eius animalis, quod contrarium Аumori sit, similiter in corpore humano saeviat.}43 ЫВУ@@&7laevo& noxio {43hic, ut "si mens non laeva fuisset": Аalibi pro bono, ut "siquem numina laeva sinunt". an potius 'laevo' Аnotio, quia canis circa austrum est et astrologi notia quae sunt in caelo Аsinistra vocant?}43 quod autem ait 'contristat lumine', cum de stella Аloqueretur, quam armis splendentibus comparavit, bene hoc Statius Аad ipsa arma transtulit, dicens "armaque in auro tristia". @1 ЫВХ@@{43&7praecipere& pro 'praecipiendi et depellendi'.}43 ЫВЧ@@&7qvod votis optastis adest& magna ars persuadentis est, Аut quod cupit fieri, in praeiudicium trahat. sic hoc loco quia vult АTurnus, ut optent pugnam eius socii, hanc eos semper dicit optasse. А&7perfringere dextra& fortiter facere. et bene verbo usus est Аmilitari. Р@@&7in manibvs& non iam in votis, sed in manibus res est. А&7esto& pro 'sit': tertia {43namque}43 persona est. 'referto' autem pro А'referat'. Р@@&7referto facta patrvm& alii hic distinguunt, ut sit, re-Аferat modo unusquisque facta patrum et laudes. et secutus Sallu-Аstium hoc dixit, qui ait, Hispanorum fuisse, ut in bella euntibus Аiuvenibus parentum facta memorarentur a matribus. alii distinguunt А'nunc magna referto facta', ut duas res dixerit: nunc unusquisque Аet suorum factorum meminerit, et laudis parentum. ЫВЫ@@{43&7egressiqve& si 'egressi', figurate dictum est.}43 Р@@{43&7avdentes fortvna ivvat& Terentianum "fortes fortuna ad-Аiuvat". et potest haec sententia et superioribus adplicari et per se sepa-Аratim intellegi.}43 Р@@&7versat qvos dvcere contra& cogitat quidem, sed non Аfacit, ne diviso exercitu utrobique vincatur: quod sequentia indicant, Аnam paulo post dicturus est 'et rapit acer totam aciem in АTeucros'. Р@@&7concredere& 'con' vacat. Р@@&7altis& 'puppibus', non 'pontibus'. Р@@&7pontibvs& {43transtris,}43 scalis navium. {43&7servare& pro 'ser-Аvaverunt'.}43 Р@@&7langventis& tranquilli. &7brevibvs& vadis. {43&7se credere& Аpro 'crediderunt'.}43 ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ иКЫВв@@&7per remos& id est scaphis. {43et deest 'descendunt'.}43 Р@@&7non spirant& legitur et 'sperat', quod et melius est: nam @1 Аdum vada esse non sperat, incidit in ea. {43&7non sperat]& quia 'fracta Аnon remurmurat unda, sed mare inoffensum crescenti adlabitur aestu'.}43 ЫВе@@{43&7precatvr& modo cum precibus hortatur.}43 ЫВз@@&7tollite ferte& ad celeritatem nimiam dictum est. А&7findite rostris& militari felle dictum est, ut etiam terra ipsa quodam Аmodo sentiat hostis adventum. ЫВй@@&7statione& statio est portus temporalis; nam portus est Аubi hiematur. sed modo statio siccum litus significat: hoc enim Аdicit: potiar terra, et navem frangere non recuso. ЫВо@@&7innocvae& innocuus est cui non nocetur, innoxius qui non Аnovit nocere; sed hoc poetae plerumque confundunt. {43'innocuae' Аquibus non sit nocitum; alibi "litus innocuum", quod non Аnoceat. &7sed non pvppis tva &$E)PIDIO/RQWSIS& et $PROSFW/NHSIS.&}43 Р@@&7dorso iniqvo& dorsum est durior harena, quae remean-Аtibus fluctibus et euntibus {43plerumque}43 densetur et in modum saxi Аdurescit, quod a nautis pulvinus vocatur, {43a Graecis $QI=N&: Homerus А$PARA\ QI=NA POLUFLOI/SBOIO QALA/SSHS.& Probus 'vadi dorso' pro 'vado' Аdictum putat, ut in georgicis "dorso nemoris"}43. &7iniqvo& Аsibi nocenti. Р@@{43&7svstentata& non ab alio, ut "fratremque ruentem Аsustentat dextra", sed quasi $A)NAKWXEU/OUSA&: vel 'sustentata' cum Аsustentaretur. Melissus 'sustentata' pro suspensa accipit: nam ideo et А'anceps' est, cum huc atque illuc nutaret.}43 &7flvctvsqve fatigat& Аsubaudis 'eam': nam 'fluctus' nominativus est singularis. @1 Р@@&7exponit in vndis& ideo 'in undis', non 'in undas', quia Аin ipso loco res agitur, nec est mutatio. Р@@{43&7fragmina& antique dictum: nam 'fragmenta' dici debere non Аnulli adserunt.}43 ЫВ╖@@&7omen pvgnae& Sallustius "pugnam illam pro omine Аbello futuram". ideo ergo 'omen', quia, sicut nunc, sic ubique Аvincet Aeneas. &7invasit agrestes& quia dixit "et latos Аvastant cultoribus agros". Р@@&7therone& hoc nomen in Pindaro lectum est tantum. {43et Аbene in honorem victoris victum laudat.}43 ЫВ║@@&7tvnicam sqvalentem& splendentem loricam. {43'squalentem Аauro' splendentem auro. et significat copiam densitatemque auri in Аsquamarum speciem intexti: squalere enim dictum a squamarum cre-Аbritate atque asperitate, quae in serpentum pisciumve coriis visuntur: Аalibi "quem pellis aenis in plumam squamis auro con-Аserta tegebat", et alibi "iamque adeo rutilum thoraca Аindutus aenis horrebat squamis". quidquid igitur inculcatum ob-Аsitumque aliqua re erat squalere dicebatur.}43 &7havrit& 'ferit' modo Аsignificat, {43sed non nudum latus, sed quod aperuerat: et putatur hystero-Аproteron. quidam militarem elocutionem putant: cum enim a latere Аquis aliquem adortus gladio occidit, 'haurit illum' dicunt}43. ЫВ╝@@&7et tibi phoebe sacrvm& omnes qui secto matris ventre Аprocreantur, ideo sunt Apollini consecrati, quia deus est medicinae, @1 Аper quam lucem sortiuntur: unde Aesculapius eius fingitur filius; Аita enim eum procreatum supra diximus. Caesarum etiam Аfamilia ideo sacra retinebat Apollinis, quia qui primus de eorum Аfamilia fuit, exsecto matris ventre natus est, unde etiam Caesar Аdictus est: licet varia de etymologia huius nominis dicantur, ut Аdiximus supra. Р@@&7qvod licvit parvo& legitur et 'cui licuit'. {43et respexit ad Аillud, quod ferrum nunc iuvenis vitare non potuit, quod parvus evasit. А&7nec longe& pro 'nec multo post', adverbium loci pro temporis antique.}43 ЫВ└@@{43&7ivvere manvs& id est suae.}43 Р@@&7vsqve& tamdiu, donec. {43&7dvm terra& donec [in] terra. А&7labores praebvit& nove dixit, cum bona praeberi dicantur. an ideo А'praebuit', quod haec Herculi profuerunt, ut ad inmortalitatem per ista Аperveniret.}43 Р@@&7ecce pharon& legitur et 'Pharo', ut "it clamor Аcaelo", ut sit dativus ab eo, quod est 'hic Pharus'. si autem 'Pha-Аron' legeris, figuratum est; nam de nominativo transit ad dativum, Аdicens 'clamanti'. {43&7inertes& aut quod alii inertiam obiecerint: aut Аquia, ubi pugnari oportet, loqui inertis est.}43 ЫВ─@@&7flaventem malas& flaventes malas habentem, primae Аaetatis. {43et est ordo: tu quoque Cydon miserande iaceres, dum sequeris АClytium flaventem prima lanugine malas, id est dum adulescentem Аsectaris, cuius amore flagrabas: qui iuvenum tibi semper erant.}43 Р@@&7infelix nova gavdia cydon& de Cretensibus accipimus Аquod in amores puerorum intemperantes fuerunt: quod postea in АLaconas et in totam Graeciam translatum est, adeo ut et Cicero Аdicat in libris de re publica, obprobrio fuisse adulescentibus si Аamatores non haberent. propter quod poeta Cydonem inducit ama- @1 Аtorem. novimus autem Cydonas Cretenses dici. sane 'Cydon' quando Аnomen est proprium, 'Cy' naturaliter producit; si appellativum, cor-Аripit 'Cy', ut "Parthus sive Cydon, telum inmedi-Аcabile torsit". tamen Statius etiam in proprio corripuit, ut "haec Аregi promissa Cydon haec Lampe dabamus": quod fecit, ab-Аutens licentia qua utimur in propriis nominibus. &7nova gavdia& Аquem tunc primum amare coeperat. Р@@&7stratvs& id est paene. {43&7secvrvs amorvm& hoc loco 'oblitus': Аaliter "securus amorum germanae", id est contemnens, non Аcurans.}43 Р@@&7miserande& pro 'miserandus'; nam pro nominativo voca-Аtivum posuit, ut contra "socer arma Latinus habeto": Аlicet illic possit accipi 'socer arma Latinus habeat': nam 'habeto' Аet secunda et tertia persona est. tamen etiam {43et}43 alibi nominativum Аpro vocativo posuit, ut "corniger Hesperidum fluvius Аregnator aquarum". Р@@&7stipata cohors& {43id est}43 unanimiter veniens. Р@@{43&7septem nvmero& hoc est pro 'septem': et deest 'quia': veteres Аenim ita enuntiabant: Lucilius in IV. "hi prae se portant ingentes Аmunere pisces triginta numero". an potius proprie? credibile est Аenim ut saepius iecerint.}43 &7septenaqve tela& more suo pro 'septem', Аut 'bina' pro duobus: {43"frenaque bina"}43. ЫВ╦@@{43&7stringentia corpvs& quidam $E)MFATIKW/TERON& putant, id est Аiam stringentia. alii participium praesens pro futuro accipiunt, id est Аquae nisi essent deflexa, stringere habuerant.}43 &7deflexit partim s. А&7c. alma venvs& male ait Donatus, hoc loco ante dictorum oblitum Аesse Vergilium, quod post Iovis prohibitionem bellis facit numina Аinteresse, non respiciens, Iovem magis deos hortatum esse in foe- @1 Аdera, quam a bellis prohibuisse: nam et paulo post tam Iuno, quam АIuturna bellis intererunt. Р@@&7achaten& omnia nomina quae in 'tes' exeunt, vocativum Аin 'a' mittunt, ut 'Achates Achata', 'Thymoetes Thymoeta'. Р@@&7svggere tela mihi& ordo est: suggere tela mihi, quae in Аcampis Iliacis in Graecorum stetere corporibus: nullum enim dextera Аmea in Rutulos sine causa iaculabitur telum eorum, quae iam sunt Аcaede hostium comprobata. {43qui vero 'steteruntque in corpore Graium' Аper coniunctionem, non per pronomen legunt, hi non 'que' sed 'autem' Аdebuisse dici putant, et mutatam a poeta coniunctionem. alii 'que' Аconiunctionem pro 'enim' ponunt, ut "primaque oriens Аerepta iuventa est".}43 ЫВ╨@@&7transverberat& scindit. ЫВ╥@@{43&7hvic frater svbit& 'huic subit' id est prope venit.}43 Р@@&7traiecto missa lacerto& quae fuerat missa retro acto Аlacerto. Р@@&7protinvs& iugiter, continue. &7tenorem& currendi modum, А{43id est eodem impetu fertur}43. Р@@&7moribvnda& morienti similis. quod ita esse etiam Sallu-Аstius comprobat et ostendit, qui ait "quasi vitabundus per tra-Аmites et saltuosa loca exercitum ductare": nam Iugurtha non Аvitabat legatum, sed se eum vitare simulabat. nam quia nomen Аest, ideo significat similitudinem, non passionem. quod si parti-Аcipialiter diceretur, a passivo veniret: omnia enim a passivo par-Аticipia in 'dus' exeunt. &7moribvnda& similis morienti: non enim Аparticipialiter aliquid significat, sed nominis habet significationem. Аnominis autem significatio similitudinem habet, non passionem. Аquando dico 'moriturus est', vere moriturus est; moribundus autem @1 Аnon vere, sed similis morienti est: unde et Sallustius dixit "quasi Аvitabundus". {43&7nervis& aut necessarie additur 'nervis', aut 'nervis' Аtantum 'pependit'.}43 Р@@&7fratris de corpore rapto& si diceret 'fratrum de cor-■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ иКЫВ╓Вpore', speciosius esset: quod ideo omisit, quia hasta Alcanoris tan-Аtum vulneraverat manum, in Maeonis vero haeserat corpore. ЫВ╪@@{43&7est licitvm& quoniam non contra dixerat.}43 &7femvr& 'femur' Аdicimus, quia legitur {43et declinatur}43 'huius femoris'; illius vero abla-Аtivi non invenitur nominativus "laetus eripit a femine", Аlicet Caper in libris enucleati sermonis dicat 'femen'; sed non ponit Аexemplum. ergo aut 'hoc femur', aut 'hoc femen': nam 'femus' non Аdicimus penitus. Р@@&7hic cvribvs& hoc est 'tunc'. et est ordo: tunc fidens pri-Аmaevo corpore advenit Clausus Curibus, qui erat de Curibus, ut А"Verres Romulia": aut 'fidens Curibus', {43id est multitudine,}43 ut А"ecce Sabinorum prisco de sanguine magnum agmen Аagens Clausus". Р@@&7rigida& {43id est}43 tenens eam, non vibrans et iaciens. ЫВ▐@@&7boreae de gente svprema& aut originem ducentes a АZetho et Calai, qui filii Boreae et Orithyiae nymphae fuerunt, ut А'de gente' de genere accipiamus: aut certe in hyperboreis montibus Аnatos, unde est origo venti Boreae. {43'suprema' autem pro 'supremi АBoreae'. si autem, ut quidam volunt, Boream principium generis Аaccipiamus, erit 'suprema' dictum pro 'summa': quod si ventum in-Аtellegimus, 'suprema' ultima modo: sicut [2enim]2 dictum est, initium Аflandi Boreas concipit [2ab hyperboreis montibus]2.}43 &7ismara& Thraciae Аcivitas a monte Ismaro {43dicta. hic autem feminino 'Ismara', quia pa-Аtriam dixit, ibi neutro "iuvat Ismara Baccho conserere"}43. @1 ЫВт@@&7expellere tendvnt& {43hoc est}43 loco se invicem movere Аcontendunt. Р@@&7limine& {43decenter dictum,}43 id est {43in}43 litore. Р@@&7magno aethere& id est aere in magno; nam venti in Аaethere non sunt, sed in aere: sic supra "atque aethera Аtranant cum sonitu" pro 'aerem'. ЫВч@@&7obnixa omnia contra& mare mari, nubes nubibus, venti Аventis. legitur et 'obnixi', ut referatur ad ventos. ЫВщ@@&7haeret pede pes& pro 'pedi'; nam antiptosis est. et est АHomeri versiculus. Р@@{43&7rotantia& ut "Eleusinae matris volventia plaustra": 'ro-Аtantia' ergo quae rotantur.}43 Р@@{43&7torrens& non Tiberis, sed quicumque alius fluvius ad tempus Аcrescens.}43 Р@@{43&7insvetos acies inferre pedestres& quia saxis, quae torrens Аintulerat, inpediti Arcades, omissis equis pedestrem pugnam insueti Аinierant et a Latinis pellebantur.}43 &7arcadas& accusativus est plu-Аralis, cuius ultima syllaba ideo brevis est, quia nominativus plu-Аralis 'es' terminatur, ut 'hi Arcades', ut 'delphines delphinas'. Р@@&7latio seqvaci& {43metonymia}43 pro 'Latinis', {43ut}43 alibi А"invadunt urbem somno vinoque sepultam". Р@@&7dimittere qvando& {43'quando'}43 siquidem. et est Romanae Аmilitiae: nam in locis inpeditis equos comitibus dabant et pedestri Аcertamine confligebant. ЫВё@@&7qvo fvgitis& hoc amare dictum est. et iam preces se-Аquuntur. {43&7per vos et fortia facta& adiurat eos per ipsorum facta, Аquoniam non habet puer proprios titulos: nam est ei prima militia.}43 Р@@{43&7per dvcis evandri& melius 'ducis', quam si dixisset 'regis': Аhoc enim nomen exprimit ducentem in proelia: Sallustius "quo cupi-Аdius in ore ducis se quisque bonum et strenuum ostentantes" @1 Аnon dixit 'proconsulis'.}43 &7devictaqve bella& finita, exhausta: nam Аhostis vincitur, non bellum. Р@@{43&7svbit& succedit, ut "cui deinde subibit". &7lavdi& Аut solet, virtuti: potest et proprie intellegi.}43 Р@@&7fidite ne pedibvs& dativus est 'pedibus': nam 'fido tibi' Аdicimus. ЫВЎ@@&7hac vos et pallanta dvcem patria alta reposcit& Аhoc vult patria, ut per caedes hostium revertamur. Р@@&7nvmina nvlla premvnt& argumentatur a facili, dicens, Аnon contra deos, sed contra mortales bella tractamus. ЫВ∙@@&7ecce maris& quod est efficax, in fine posuit: nam dicit Аeos quo fugiant non habere, cum terra teneatur ab hostibus, mare Аautem pedibus transire non possint. castra vero ingredi turpissimum Аest: aut certe etiam hoc inpossibile, si ab hostibus obsidentur, ut Аquidam volunt, intellegentes 'et rapit acer totam aciem in АTeucros' scilicet suam, quam ducebat, ceteris relictis. &7magna А&7clavdit nos obice pontvs& {43periphrasis, id est mari claudimur. et}43 Аmodo usus habet, ut 'hic obex' dicamus, unde quidam 'magno Аobice' legunt. antiqui etiam 'haec obex' dicebant, secundum quod Аest 'magna obice'. hinc est quod non nulli vitant generis dubietatem Аet legunt 'magni', scilicet 'maris'. Caper tamen in libris dubii ge-Аneris probat dici et 'hic obex' et 'haec obex', quod, ut diximus, Аhodie de usu recessit. Р@@{43&7troiam& id est castra Troianorum.}43 Р@@{43&7densos prorvmpit in hostes&}43 ut eos hortaretur exemplo. Р@@&7fatis iniqvis& exitum praeoccupavit futurum. Р@@&7magno pondere& {43hoc est}43 magni ponderis, ut А"aere cavo clipeum" pro 'aeris cavi'. ЫВ @@&7receptat& ideo frequentativo usus est, quia haerentem Аhastam ossibus avellere facile non poterat. {43et expressit moram quan-Аdam et molitionem extrahentis.}43 ergo 'receptat' est frequenti con- @1 Аcussione divellit. {43tale est et illud "clipeoque sinistram Аinsertabam aptans".}43 Р@@{43&7qvem non svper occvpat& 'quem super' Lagum, subauditur А'stantem'.}43 &7svper occvpat& quem non desuper occupat: ideo autem А'desuper', quia Pallas ad evellendam hastam fuerat inclinatus. Р@@&7nam pallas ante rventem dvm fvrit& ordo est: nam Аeundem Pallas ante excipit, id est dolo interimit; ille enim incautus Аfuerat, furens propter crudelem mortem sodalis, unde et incautus Аfuerat. ЫГГ@@&7tvmido in pvlmone& et naturaliter tumido, et quia fure-Аbat. 'in pulmone' autem 'recondit' archaismos est pro 'in pulmonem'. Р@@{43&7hinc sthenivm petit& pro 'tunc', loci adverbium pro temporis.}43 А&7rhoeti de gente vetvsta anchemolvm& haec fabula in Latinis Аnusquam invenitur auctoribus. Avienus tamen, qui totum Livium Аiambis scripsit, hanc commemorat, dicens Graecam esse. Rhoetus Аergo Marrubiorum rex fuerat in Italia, qui Anchemolo filio Caspe-Аriam superduxit novercam: hanc privignus stupravit. quo cognito Аcum eum pater persequeretur et ad poenam vocaret, fugiens ille se Аad Turnum contulit: {43ad Daunum. merito ergo in bello Turni Dauni Аfilio Anchemolus gratiam reddit. 'gente' autem 'vetusta' ideo, quia a АPhorco, deo marino, originem ducere legitur. hoc totum Alexander АPolyhistor tradit, quem Lucius Sulla civitate donavit}43. ЫГЖ@@{43&7vos etiam gemini& ut supra "tu quoque flaventem Аprima lanugine malas".}43 ЫГИ@@&7svis& etiam suis: Lucanus "et amissum fra-Аtrem lugentibus offert". {43et est absolutum, suis omnibus, non suis Аparentibus tantum.}43 Р@@&7discrimina& differentias. @1 Р@@&7thymbre& pro 'Thymber', metri causa metaplasmum fecit: А{43ipse enim superius 'Thymber' dixit}43. &7evandrivs& possessivum est Аmodo, non patronymicon. Р@@{43&7decisa svvm& mire 'suum', tamquam dominum, a quo fuerat Аseparata.}43 Р@@&7semianimesqve micant digiti ferrvmqve retractant& АEnnii est, ut "oscitat in campis caput a cervice revulsum, Аsemianimesque micant oculi lucemque requirunt": quem ver-Аsum ita {43ut fuit}43, transtulit ad suum carmen Varro Atacinus. Р@@&7tventes& modo videntes, alibi defendentes {43significat}43. Р@@&7dolor et pvdor& sic {43de}43 Mezentio "aestuat ingens Аuno in corde pudor mixtoque insania luctu". {43alii dolorem ali-Аcuius studii ardorem et promptam gloriae cupiditatem veterum more Аdictum volunt, ut Graeci $PO/NON& appellant: Lucilius in quinto "nam Аomnibus unus dolor est captus labosque".}43 Р@@&7fvgientem rhoetea praeter& {43id est}43 praeterfugientem. Р@@{43&7tantvmqve morae&}43 &7fvit ilo& subaudis: ad mortem Ili hoc Аspatium fuit tantum, et haec sola mora, quo minus Ilus periret. А{43de cuius morte cum nihil dicat, intellegendum est.}43 ЫГТ@@{43&7intercipit& quia intercipi aliena dicuntur.}43 &7tevthra& ab Аeo quod est 'hic Teuthras huius Teuthrae', quomodo 'Aeneas Aeneae'. Р@@&7tyren& ab eo quod est 'hic Tyres'. Р@@{43&7semianimis& potest et 'semianimis' ab eo quod est 'semiani-Аmus' legi.}43 Р@@&7optato& id est ex voto: per aestatem enim venti frequen-Аter optantur et quasi contingere videntur ex voto, {43quia %difficuli Аaestate validiores sunt}43. Р@@{43&7dispersa& ex diversis locis.}43 ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ иКЫГЧ@@{43&7mediis& absolute dixit.}43 &7extenditvr vna& sicut duces di-Аversis locis commissa proelia continuaverant. @1 Р@@&7acies vvlcania& ideo abusus est, quia comparatio ad bel-Аlum pertinet: nam de igne aciem dicere satis incongruum est: ergo А'acies Vulcania' vis ignis, quae late per campos effunditur. Р@@{43&7ille sedens& non quasi Pallas, pugnantibus suis, nihil agat, Аsed comparatur illius securitati huius voluntas.}43 &7victor& cui vota Аprocesserunt, voti compos, $E)PITUXW/N.& &7ovantes& abusio est, non Аproprietas. Р@@&7coit omnis in vnvm& {43id est conpellitur:}43 unanimiter omnes Аfortiter faciunt. Р@@&7sed bellis acer& 'sed' modo inceptiva particula est, ut Аin Sallustio saepius, sicut 'at' interdum: nam non est coniunctio Аratiocinantis. Р@@&7in sva colligit arma& post scutum se clausit, alibi А"et se collegit in arma". ЫГЯ@@&7elatam in ivgvlvm& iugulo suo vulnus minantem. ЫГб@@&7fata canens& quasi divinus. alii 'cavens' legunt; secun-Аdum quod non statim et divinus: nam et ab aliis audita cavere Аpotuerat. Р@@&7canentia lvmina& aut hypallage est pro 'ipse canens': Аaut physicam rem dixit; dicuntur enim pupillae mortis tempore Аalbescere. Р@@&7iniecere manvm parcae& traxerunt debitum sibi. et ser-Аmone usus est iuris: nam manus iniectio dicitur quotiens, nulla Аiudicis auctoritate expectata, rem nobis debitam vindicamus. А{43&7telisqve sacrarvnt evandri& multis experimentis ostenditur Vergilium Аsubtiliter et aliud agentem ritum vetustissimorum sacrorum referre. hic Аergo cum dicit 'telisque sacrarunt Euandri' docet, quidquid destinatum Аfuerit diis, id sacrum appellari. perveniri autem ad deos non posse, Аnisi libera ab onere corporis fuerit anima: quod nisi morte fieri non @1 Аpotest. oportune ergo his sacratum Halesum loquitur, cum inminebat Аinteritus.}43 ЫГе@@&7da nvnc thybri pater& vicinum invocat numen, circa Аcuius ripas bella tractantur: sic supra "tu dea, tu prae-Аsens nostro succurre labori". Р@@{43&7dvri& aut fortis, aut asperi et crudelis in hostes.}43 Р@@&7tva qvercvs& in tuis ripis creata. {43sane superius de spe-Аciebus stativi augurii dictum est, in quibus capillorem esse diximus, Аquod hoc loco tangit. capillor autem dicitur cum auspicato arbor Аcapitur et consecratur Iovi Fulguri: dicit enim his versibus 'da nunc, АThybri pater, ferro, quod missile libro, fortunam' et reliqua, 'haec arma Аexuviasque viri tua quercus habebit': hic ergo cum arborem nominat, Аvidetur veteris ritus inducere mentionem.}43 Р@@&7avdiit& modo exaudiit et ad effectum deduxit, paulo post Аtantum audiit, ut "audiit Alcides iuvenem". &7dvm texit& Аdum spoliat; nam tempus praesens est, non praeteritum ab eo quod Аest 'tego': sic Plautus "ego hunc hominem hodie texam pallio". А{43et 'tegit' 'te' primam syllabam corripit, ut tantum positione longa sit.}43 Р@@{43&7inermvm& et 'inermem' dicimus et 'inermum'.}43 Р@@&7at non caede viri tanta perterrita sinit agmina& Аsubaudis 'esse'. Р@@{43&7primvs abantem& ideo 'primus', quia comites eius exemplum Аsecuti sunt; nam infert 'sternitur Arcadiae proles sternuntur Etrusci' Аet 'agmina concurrunt ducibusque et viribus aequis'.}43 Р@@{43&7oppositvm& obstantem, fortiter pugnantem. et quidam dubium Аvolunt, utrum 'pugnae oppositum', an 'nodum pugnae', quod est melius.}43 А&7nodvmqve moramqve& bene addidit 'moram', ne 'nodum' aliud Аacciperemus: nam 'nodus' proprie est densa peditum multitudo, sicut А'turma' equitum, ut lectum est in disciplina militari. 'nodum' ergo Аpro difficultate accipe, quae vix possit resolvi. @1 ЫГо@@&7grais inperdita corpora tevcri& quos Graeci perdere Аnequiverunt. Teucros autem accipimus quos secum duxit Aeneas; Аnam ait "quorum de numero qui sese in bella se-Аquantur praestantes virtute legit". aliter non procedit: nam Аpaulo post erupturi sunt qui obsidentur in castris. {43'inperdita' autem Аquis ante hunc?}43 ЫГ░@@&7extremi addensent acies& Lucanus "quantum Аpede prima relato constringit gyros acies". 'denseo' autem Аsecundae coniugationis est. &7nec tvrba moveri tela manvsqve А&7sinit& Lucanus "gladiosque suos conpressa timebat". А{43quidam sane 'turbam' multitudinem accipiunt; nam plurali numero А'turbas' perturbationes dixerunt et strepitus: unde et Terentium "turbas Аlampadas" propter strepitum volunt dixisse, cum parcus senex [2nec]2 Аpuerperam per publicum duci suadeat nec strepitum per turbas adhiberi.}43 ЫГ╢@@&7maiore svb hoste& sub hostilitate: nam sub diversis ho-Аstibus pereunt. Р@@{43&7monet svccedere lavso& expositio talis est: monitus a sorore Аcontinuo secat agmen, atque ut vidit socios.}43 ЫГ║@@{43&7feror& pro 'ferri debeo', id est ire debeo.}43 Р@@{43&7cvperem ipse parens spectator adesset& aspere et amare dictum: Аmulta enim mala graviora videntur si ante oculos nostros eveniant, Аquam si audiantur. tale est et in secundo de Polite "qui nati Аcoram me cernere letum fecisti": non enim obicit Pyrrho, quod Аocciderit, quia hoc ius belli exigebat, sed quare vidente patre: et his Аsimilia, ut "inpositique rogis iuvenes ante ora paren-Аtum" et "an fratris miseri letum ut crudele videres?" Аet "vidi oculos ante ipse meos" et "victum Аtendere palmas Ausonii videre".}43 Р@@&7aeqvore ivsso& pro 'ipsi iussi'. et est usurpatum par- @1 Аticipium: nam 'iubeor' non dicimus, unde potest venire 'iussus'. Аsic ergo hic participium usurpavit, ut Horatius verbum, dicens А"haec ego procurare et idoneus imperor et non invitus". ergo Аsatis licenter dictum est, adeo ut huic loco Probus [hic corruptum] Аalogum adposuerit. Р@@&7tvm& deinde. Р@@{43&7stvpet in tvrno& id est in Turnum intuens.}43 Р@@{43&7omnia& quae omnia? an circa Turni arma et corpus?}43 Р@@&7tyranni& regis superbi. Р@@&7avt spoliis ego iam raptis lavdabor opimis avt leto А&7insigni& dilemma argumentum, quod est ab utraque parte firmissi-Аmum et concludit adversarium. &7spoliis opimis& quae dux duci Аdetrahit, ut diximus supra, sunt spolia opima. Р@@{43&7sorti pater aeqvvs vtriqve est& 'sorti' pro 'casui' et 'for-Аtunae'. &7aeqvvs& hoc est aequo animo feret, si cecidero: quia dixerat АTurnus 'cuperem ipse parens spectator adesset'.}43 ЫГ─@@&7frigidvs arcadibvs coit in praecordia sangvis& prae-Аsagio mortis futurae. Р@@{43&7pedes apparat ire& ne videatur pugnae iniquitate vicisse.}43 @1 Р@@&7specvla cvm vidit ab alta& hoc ad currus altitudinem Аspectat, leo ad Turni violentiam atque feritatem. et est ordo: ut-Аque leo advolat, talis est Turni imago venientis. ЫГ╔@@&7contigvvm& postquam vidit eum venisse intra iactum teli, Аscilicet ut posset feriri. Р@@&7ire prior pallas& subaudis 'voluit'. {43alii 'ire' pro 'it' Аlegunt, ut sit infinitivus pro indicativo. &7si qva& si quo modo.}43 &7fors& Аfortuna. {43et dictum est}43 propter illud "audentes fortuna iuvat". А{43&7avsvm& num pro 'audentem'?}43 ЫГ╠@@{43&7per patris hospitivm& deest 'mei'.}43 Р@@&7te precor alcide& supra contra inferiorem hostem flu-Аminis imploravit auxilium: nunc contra hostem maiorem viribus Аdeum invocat virtute praestantem. Р@@&7cernat semineci& ad illud quod ait Turnus 'cuperem ipse Аparens spectator adesset' hic dicit 'ipse suum cernat interitum'. Р@@&7victoremqve ferant morientia lvmina tvrni& Donatus Аdicit 'meminerint', sed melius est 'sustineant', quasi pondus et poe-Аnam: nec enim meminisse possunt oculi. ЫГ╤@@&7lacrimasqve effvndit inanes& hic ostendit eventum Аfuturum. ЫГ╙@@&7stat sva cviqve dies& sectis philosophorum poetae pro Аqualitate negotiorum semper utuntur, nec se umquam ad unam alli-Аgant nisi quorum hoc propositum est, ut fecit Lucretius, qui Epi-Аcureos tantum secutus est. scimus autem inter se sectas esse con-Аtrarias: unde fit ut in uno poeta aliqua contraria inveniamus, non Аex ipsius vitio, sed ex varietate sectarum. illud namque quod ait Аin quarto "sed misera ante diem", Epicureorum est, qui Аcasibus cuncta concedunt: nunc quod dicit 'stat sua cuique dies', Аstoicorum est, qui dicunt fatorum statuta servari. sane prudenter Аfecit ut fluxam et vagam opinionem Epicureorum daret homini, А{43id est sibi,}43_nam illud ex persona poetae dictum_hanc autem Аvalidam daret Iovi: nam stoici et nimiae virtutis sunt et cultores @1 ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ иКЫГ╙ИНdeorum. 'stat' {43autem}43 fixa est. 'dies' {43vero}43 tempus vitae; nam femi-Аnino usus est genere: cum enim masculino utimur, re vera diem Аsignificamus. {43sane prudenter negaturus a causa coepit, quia qui rogat, Аdum suspensus expectatione est, potest audire causam, cur sibi postea Аnegatum sit; ceterum si statim neges, non admittit excusationem: ideo Аnegaturus Iuppiter sic coepit.}43 &7breve tempvs vitae& quia quando-Аque finitur: ipse paulo post "Rhaebe diu, res si qua diu Аmortalibus ulla est, viximus", item Cicero "quid est enim hoc Аipsum diu, in quo est aliquid extremum?" Р@@&7omnibvs est& magna consolatio, quae ostendit non esse Аdolenda communia. {43quis enim indignetur, contingere eum quod omnium Аest?}43 &7sed famam extendere factis& contra illud quod occurrebat, Аvitanda esse ardua, si {43communis omnibus mors esset,}43 vita brevis, Аdicit ideo amandas esse virtutes, ut vitae brevitas fama et gloriae Аmeritis possit augeri. Р@@&7opvs& officium. Р@@&7gnati devm& ut Achilles Thetidis, Memnon Aurorae, АAscalaphus Martis. Р@@&7sarpedon& secundum Vergilii declinationem, ut А"nothum Sarpedonis alti", paenultima habebit accentum in nomi-Аnativo; secundum Homerum, qui et Sarpedontos et Sarpedonos facit, Аet ultima et paenultima {43syllaba habet accentum}43. &7etiam sva tvr-А&7nvm& multi 'et iam' legunt, ut sit 'ecce'. et pertinet ad consolatio-Аnem si cito periturus est ille qui vincit. Р@@&7metas& fines, ut "his ego nec metas rerum nec Аtempora pono". &7pervenit& bene ad exprimendum celerem mor-Аtis adventum praeterito usus est tempore. Р@@&7rvtvlorvm reicit arvis& respiciendo fecit partem felicio-Аrem, ut "aspice nos hoc tantum": quicquid enim Iuppi- @1 Аter videt, admodum iuvat. &7reicit& 're' naturaliter brevis est et Аeam pro longa posuit: sic alibi "reice, ne maculis infuscet vel-Аlera pullis": quod licet possit excusari, quia cum facit 'reieci', 'i' Аinter duas vocales posita, producit superiorem, ut dicamus longam Аeam esse spe, quia per declinationem longa futura est: tamen quia Аin hac re argumentum magis est quam ratio, dicamus ectasin Аfactam, quae poetis plerumque conceditur. ЫГ█@@&7fvlgentem diripit ensem& ne iacto telo inermis esset. ЫГ▌@@&7viam molita& hoc est cum difficultate quaesivit: per quod Аet soliditas clipei, et minus firmus hastae iactus ostenditur. Р@@{43&7strinxit& tactu modico praeteriit: ita enim ab antiquis dice-Аbatur: et est significatio levis vulneris.}43 Р@@{43&7ferro praefixvm robvr& periphrasis hastae.}43 ЫГс@@&7nvnc mage sit& legitur et {43'nunc}43 magis est', unus tamen Аsensus est. sed si 'mage' legamus, propter metrum dictum est pro А'magis', sicut etiam 'pote' pro 'potis': Persius "qui pote? Аvis dicam? nugaris, cum tibi, calve": quod adeo in usum venit, Аut etiam in prosa inveniatur: Cicero in frumentaria "mage con-Аdemnatum hominem in iudicium adducere non posse". А&7penetrabile& pro 'penetrale' dicitur: nam quod penetrat 'penetrale' Аdicitur, quod autem penetratur 'penetrabile'. Р@@{43&7tot ferri terga& non dicit quot terga, sed multa.}43 Р@@{43&7cvm pellis& quidam 'pellis' humiliter dictum accipiunt.}43 Р@@&7cvspis ingens& ita accipiendum est, ne incongruum sit, Аde puero si dixeris 'ingens pectus'. sane cuspidem abusive pro Аhastae mucrone posuit. Р@@&7et pectvs perforat& hic subdistinguendum, ut 'ingens', Аsicut diximus, ad superiora possit referri. @1 ЫГч@@&7animvsqve seqvvntvr& {43'animus'}43 pro anima: nam animus Аconsilii est, anima vitae. {43quidam secundum Epicureos animam per Аtotum corpus divisam esse volunt, et exinde posse fieri ut quis amputata Аparte corporis vivat: animum vero esse $TO\ H(GEMONIKO\N& animae, sine Аquo vivere non possumus: ergo secundum sectam sibi notam poetam Аlocutum.}43 Р@@{43&7sonitvm svper arma dedere& Homeri est $A)RA/BHSE DE\ TEU/XE' А$E)P' AU)TW=|.&}43 ЫГы@@&7referte evandro& potest et hic distingui, potest et supra А'referte', ut sit 'Euandro remitto qualem meruit filium'. ЫГэ@@{43&7qvidqvid& pro 'quodcumque': Plautus in Bacchidibus "quid-Аquid est nomen sibi".}43 &7solamen hvmandi est& {43solacium dolentis Аscilicet patris:}43 quia {43hoc}43 solacium est viventium, humare defunctos. Р@@&7stabvnt& constabunt. {43hoc ergo dicit: non illi}43 parvo, non Аparvo periculo, {43constabunt Aeneae hospitia. et est proverbialis sensus}43. ЫГЁ@@&7baltei& potest et synaeresis esse 'baltei', potest et hyper-Аmetrus versus; nam sequens a vocali inchoat. balteus autem a Аnumero singulari masculini est tantum generis: Iuvenalis А"balteus et tunicae et cristae": in numero vero plurali et neutri: Аidem Iuvenalis "quotiens rumoribus ulciscuntur baltea". Р@@&7inpressvmqve nefas& insculptum Danaidum nefas. Do-Аnatus tamen 'inpressum' dicit coactum, quod a patre conpulsae sunt Аfacere. {43sane fabula talis est. Aegyptus et Danaus fratres fuere. sed @1 Аcum inter eos contentio de Memphidis imperio fuisset, multis saepe А%aduotus contumeliis Danaus fratri Aegypto cessit imperio et relicta А[2patria]2 ad Peloponnesum perrexit. cuius cives ibi rex factus a suo Аnomine Danaos appellavit. quod cum Aegyptum momordisset, veritus, Аne Danaus de filiabus per generos et nepotes auxilia conquireret, fraude Аconcepta, filiis suis quinquaginta fratris filias in matrimonium postu-Аlavit. quas Danaus, dolorem exilii retinens, mox promisit. sed cum Аfactae essent nuptiae, sponsae omnes sponsos suos, monente patre Da-Аnao, nuptiali nocte necaverunt: sola Hypermestra servato Lynceo fugam Аdedit, qui post adeptus patruum Danaum interemit. hae Danaides Аapud inferos hanc poenam habuisse dicuntur, ut in dolium pertusum Аaquam mittant. &7nefas& declinatione caret. &7svb nocte& pro 'in nocte'.}43 ЫГє@@&7clonvs evrytides& laus ab artifice, ut "mira Аquem fecerat arte Lycaon", item "divini opus Alcimedontis". А{43&7caelaverat avro& non auro caelaverat, sed in auro.}43 Р@@{43&7ovat& iactat, gloriatur. et est ordo, quo spolio potitus ovat Аgaudetque.}43 Р@@&7nescia mens hominvm& {43hoc ad Turnum pertinet:}43 quia Аpropter hunc periturus est balteum, quem nunc se sustulisse laetatur. Р@@{43&7servare modvm& num quia 'nescia', ideo 'nec servare modum'?}43 А&7svblata& elata. Р@@&7magno cvm optaverit& {43&7emptvm& 'magno emptum',}43 scilicet Аpretio: sci {43et}43 alibi "et magno mercentur Atridae". et Аest sensus talis: erit tempus quo Turnus optabit quovis pretio redi-Аmere, ne ipse Pallantem occidisse videatur. ЫГ∙@@&7mvlto gemitv& cum multo gemitu. {43&7mvlto gemitv& lacri-Аmis: minus est hic 'cum'.}43 ЫГ√@@&7o dolor& hos duos versus plerique a poeta dictos volunt, Аalii a sociis qui reportant cadaver. 'dolor' autem propter {43illud}43 'haec @1 Аte prima dies bello dedit, haec eadem aufert', 'decus' propter {43illud}43 А'cum tamen ingentes Rutulorum linquis acervos'. ЫГ■@@{43&7mali tanti& de morte Pallantis scilicet, ut postea inferantur Аquae praeterea addit.}43 &7certior avctor& id est nuntius verus. Р@@&7tenvi discrimine leti& modico mortis interstitio: per Аquod magna Pallantis virtus ostenditur, quo interempto omnis est Аin fugam conversus exercitus. Р@@&7versis& fugatis. Р@@{43&7latvmqve per agmen& 'latum limitem ardens agit per agmen', Аid est facit: sic melius, quam si dicas 'latum per agmen'. ergo sic Аintellegamus, aut per ordinem, aut per hypallagen; nam et supra Аsic ait "haec ego vasta dabo et lato te limite ducam".}43 ЫДГ@@&7pallas evander in ipsis omnia svnt ocvlis& erat rectum: АPallas, Euander, mensae quas advena primas tunc adiit, dextraeque Аdatae, in ipsis omnia sunt oculis. sed perite scissa est narratio, Аper quam animus Aeneae perturbatus exprimitur. ЫДЕ@@{43&7tvnc adiit& quidam 'tunc' pro 'quondam' accipiunt.}43 Р@@{43&7qvattvor hic ivvenes& emphasis virtutis quod multos, quod Аiuvenes, quod armatos, quod rapit: minus enim fuerat si dixisset 'capit': Аunde in XI. "vinxerat et post terga manus, quos mitteret Аumbris inferias".}43 Р@@&7inferias qvos immolet vmbris& inferiae sunt sacra mor-Аtuorum, quod inferis solvuntur. sane mos erat in sepulchris virorum Аfortium captivos necari: quod postquam crudele visum est, placuit Аgladiatores ante sepulchra dimicare, qui a bustis bustuarii appel-Аlati sunt. ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ иКЫДИ@@&7captivo sangvine& pro 'captivorum', ut "captivi Аpendent currus", item "captivaque vestis congeritur": Аet est, ut diximus, speciosus ornatus. Р@@&7mago& dativus est, ut supra "Ilo namque procul". А{43&7contenderat& adversum iecerat.}43 Р@@{43&7ille astv& 'astu' pro scientia bellica.}43 &7svbit& subsidit. @1 ЫДМ@@&7per patrios manes et spes svrgentis ivli& per eas per-Аsonas rogat, propter quas precatur. {43et bene, ut in belli calore, bre-Аviter omnes locos ad impetrandam veniam conplectitur.}43 ЫДО@@&7penitvs defossa talenta& multi enim divitias suas ob-Аruebant: unde Horatius "quid iuvat inmensum te argenti pon-Аdus et auri furtim defossa timidum deponere terra?" sane Аmelius 'infossa' diceret, quam 'defossa', ad quod est metri necessi-Аtate conpulsus: nam fugit dubiam syllabam. {43et quidam volunt, tria Аgenera argenti vel auri poetam conplexum, signatum, factum, infectum: Аsignatum, quod in vasis et signis, ut 'caelati argenti'; infectum quod Аin massis, ut 'infectique mihi'. atqui talentum non ad numerum solet, Аsed ad pondus referri; nisi forte usum temporis sui heroicis temporibus Аpoeta voluerit applicare.}43 ЫДР@@&7non hic victoria tevcrvm vertitvr& {43in meo scilicet in-Аteritu.}43 Lucanus "non pondera rerum, nec momenta Аsumus". Р@@{43&7dabit discrimina& 'dabit' aut conpensabit, aut faciet, ut "quas Аturbas dedit". 'discrimina' autem differentiam circa eventum et victoriam.}43 ЫДФ@@&7gnatis parce tvis& {43'talenta parce' per accusativum Plau-Аtine dictum, qui ait in Milite "parce vocem". sane}43 qui in АVergilium scripsit declamationes, de hoc loco hoc ait {43ex persona АAeneae}43: 'inprobus es, qui aut regi dones, aut filios exheredes'. А'parce' autem est secundum antiquos 'serva', ut apud Lucilium et АEnnium invenitur. quod autem dicit 'gnatis parce tuis', cum supra @1 Аdixerit 'gnatoque patrique', non est contrarium: nam 'liberos' etiam Аunum dicimus filium, adeo ut Terentius etiam filiam 'liberos' dixerit, Аut in Hecyra "qui illum dignum decreverunt, suos Аcui liberos committerent", ubi pater de filio ad uxorem loquitur. Аergo usurpavit, respiciens ad 'liberos', ut gnatos de uno diceret. А&7commercia& vicissitudines et ignoscendi facultatem; {43vel captivorum Аredemptionem.}43 Р@@{43&7iam tvm pallante perempto& pro 'iam tum cum Pallantem Аperemit'.}43 Р@@{43&7hoc patris anchisae manes& idem sentire et patrem et filium Аdicit, quasi hoc commodum ad illos pertineat.}43 ЫДЩ@@&7nec procvl haemonides& hoc nomen licet possit esse Аpatronymicon, quia in 'des' exit, ut dicamus Haemonis filius, tamen Аmelius est ut id proprium esse dicamus, quia nusquam aliud nomen Аeius aut praemissum est aut secutum: ergo simile est patronymico, Аut sit 'Haemonides' sicut Thucydides. Р@@&7infvla& fascia in modum diadematis, a qua vittae ab Аutraque parte dependent: quae plerumque lata est, plerumque tor-Аtilis de albo et cocco. Р@@&7insignibvs armis& Asper sic legit et utitur Sallustii ex-Аemplo, qui ait "equo atque armis insignibus": Probus vero 'in-Аsignibus albis' dicit legendum, ut vestes albas accipiamus, quae Аsunt sacerdotibus congruae, sicut Statius de Amphiarao dicit. Р@@{43&7agit&}43 &7campo& {43insequitur}43 per campum. Р@@&7immolat& quasi victimam, ut ille consueverat: nam hoc Аverbo ad sacerdotis nomen adlusit. {43sane immolari proprie dicuntur Аhostiae, non cum caeduntur, sed cum accipiunt molam salsam: Cato Аin originibus ita ait "Lavini boves immolatos, prius quam cae- @1 Аderentur profugisse in %siciliam".}43 &7ingentiqve vmbra tegit& Аaut magnitudine corporis sui, {43aut clipei}43 obumbrat eius cadaver: aut А'ingenti umbra', id est morte tegit, ut "in aeternam clau-Аduntur lumina noctem": aut 'ingenti umbra tegit' secundum usum Аaccipiendum, id est insultatione eum opprimit et adumbrat, {43ut Аsuperatos dicimus adumbratos: aut 'ingenti umbra tegit' %aut inferior Аtegat adversum hostes a fortiore quod institutum vivunt causa spolio-Аrum detrahendorum: sequitur enim 'arma Serestus lecta refert hume-Аris'.}43 &7serestvs& Serestos duos intellegamus, unum in castris et Аunum cum Aenea: nam Troiani nondum erupere de castris, ut in-Аtellegamus eum quem supra dixit. ergo duo sunt; nec Аmirum, cum et ipse dixerit, quod exemplo esse possit "Assa-Аracique duo". Р@@&7lecta refert& proprie dixit: nam spolia quae aptantur Аtropaeis, legi dicuntur, id est eligi. {43&7tibi rex gradive& ut А"tibi, Phoebe, sacravit".}43 &7tropaevm& declinatio latina est, unde Аpaenultima habebit accentum; in numero vero plurali quia tropaea Аdicimus, sicut Graeci, nec aliquid inde mutilamus, erit in ante-Аpaenultima accentus, sicut apud Graecos. Р@@&7instavrant acies &$KATA\ TO\ SIWPW/MENON& ante fusas acci-Аpimus ex eo quod dixit 'instaurant'. &7vvlcani stirpe creatvs& Аnotandum stirpem de patre dictam, cum semper de longa generis Аsignificatione dicatur. Р@@{43&7veniens& pro 'qui venerat'.}43 Р@@&7dardanides& patronymicon a maioribus. {43&7anxyris ense А&7sinistram& quidam ex hoc volunt intellegi etiam Vmbronem occisum: con-Аstat enim vere ab Aenea occisum, sicut ipse in catalogo ait А"sed non Dardaniae medicari cuspidis ictum evaluit".}43 @1 Р@@{43&7deiecerat& plusquamperfecto usus est ad exprimendam celeri-Аtatem, ut "suras incluserat auro".}43 Р@@&7dixerat ille aliqvid& proverbialiter dictum est, ac si Аdiceret, non mirum sic occisum esse eum qui sibi plurimum ad-Аrogabat. {43Cornutus ut sordidum inprobat.}43 Р@@&7caeloqve animvm fortasse ferebat& forte {43se}43 exaequa-Аverat caelo, ut de Aenea Drances "quibus caelo te lau-Аdibus aequem": {43aut 'ferebat' elevabat, quod solus esset maiore sene-Аctute victurus, debellatis omnibus, id est Aenea cum suis.}43 Р@@{43&7longos& pro 'multos'.}43 ЫДз@@&7silvicolae favno dryope qvem nympha crearat& Fau-Аnus hoc loco quidam rusticus intellegendus est, non deus, sicut Аsupra Anxyr, quem legimus Iovem. {43alii Fauni filium, sed antequam АFaunus in deorum numero reciperetur.}43 non nulli etiam nympham Аnon deam volunt, sed graece sponsam dictam, {43vel quae recens nupta Аsit,}43 ne incredibile sit ex duobus numinibus procreatum esse mortalem: Аquamquam haec numina secundum Aristotelem aliquando moriantur: А{43nam et Eryx, Veneris et Neptuni filius, ab Hercule occisus est}43. Р@@&7ille redvcta& id est longa, ut "interea videt АAeneas in valle reducta". et intellegimus protenta hasta Tar-Аquiti arma esse inpedita. alii 'reducta' retro acta dicunt, quod non Аprocedit. Р@@{43&7inpedit& non permisit usui esse ad protegendum Tarquitum.}43 ЫДл@@{43&7detvrbat terrae& hoc est in terram.}43 Р@@{43&7svper haec inimico pectore fatvr& quaeritur quid tantum iste Аcommiserat, ut sic saeviret Aeneas? sed ubique de morte Pallantis obi-Аcitur dolor.}43 Р@@&7istic nvnc& sarcasmos est, id est hostilis inrisio. {43'istic' Аautem pro 'hic'. &7non te optima mater& utrum vere mater, an terra Аpatria?}43 @1 Р@@&7patrio sepvlchro& {43aut}43 etiam hinc apparet, Faunum ho-Аminem fuisse: {43aut, ut quidam volunt, potest hoc ad matrem referri, Аut dicat Aeneas quod mater eum sepelire non possit in sui patris mo-Аnumentis, id est in avi eius materni.}43 Р@@{43&7alitibvs feris &$SARKOFA/GOIS OI)WNOI=S&: Plautus "avi me ferae Аsimilem faciam, ut praedicas".}43 Р@@&7inpasti& ita avidi, ut semper credantur inpasti, sicut de Аharpyiis dixit "et pallida semper ora fame", quasi fame. Р@@{43&7prima agmina& qui agminis erant primi.}43 Р@@{43&7fortemqve nvmam fvlvvmqve camertem& fulvum $CANQO/N.& horum Аin catalogo meminit.}43 ЫД┤@@&7avsonidvm& pro 'Ausonidarum', sicut 'deum' pro 'deorum': Аnam 'Ausonidum' a genere feminino venit ut 'haec Ausonis' {43et}43 'hae АAusonides'. 'Ausonidarum' vero venit ab eo quod est 'hic Ausonida Аhuius Ausonidae'. &7tacitis regnavit amyclis& inter Caietam et АTerracinam oppidum constitutum est a Laconibus, qui comites Ca-Аstoris et Pollucis fuerunt_{43cum Glauco, filio Minois, in Italiam Аvenerunt et misti cum Ausonis}43_et ab Amyclis, provinciae Laco-Аnicae civitate, ei inditum nomen est. Lacones itaque isti cum se-Аcundum Pythagoream sectam a caede omnium animalium abstinerent А_unde Iuvenalis "cunctis animalibus abstinuit qui Аtamquam homine"_et ex vicinis paludibus natas serpentes occi-■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ иКЫД┤ИМdere nefas putarent, ab iisdem interempti sunt: unde Amyclas ta-Аcitas dicit, id est Pythagoreas: nam Pythagorica virtus est quin-Аquennale silentium. {43Cicero propter nimiam modestiam perisse illos ait, Аdum a finitimis accipiunt iniurias et tacent eas.}43 est et alia expositio: Аcum frequenter falso nuntiarentur hostes et inani terrore civitas Аquassaretur, lata lege cautum est ne quis umquam hostis nuntiaret @1 Аadventum. postea cum vere hostis veniret, nullo nuntiante, ex in-Аproviso civitas capta est: unde tacitae Amyclae dictae sunt, quod Аperiere silentio. hinc est quod ait Lucilius "mihi necesse est Аloqui: nam scio Amyclas tacendo perisse". {43vel 'tacitis' de qui-Аbus taceatur, id est ignobiles et non dignae aliqua opinione: vel hypal-Аlage est pro 'ipse tacitus'.}43 Р@@&7aegaeon qvalis& ipse est {43qui}43 et Briareus {43dicitur, Caeli Аet Terrae filius. alii hunc ex Terra et Ponto natum dicunt, qui habuit АCottum et Gygen fratres. hic contra Titanas Iovi adfuisse dicitur, vel, Аut quidam volunt, Saturno}43. &7ignem pectoribvs arsisse& Asper Аdicit, ignem hunc animae intellegendum calorem, venientem ex Аferocia, ut sit 'cum vim suae crudelitatis efflaret', {43ut in georgicis А"spirantem naribus ignem" de equo}43. alii ignem hunc ful-Аminis volunt, ut sit dictum quemadmodum in primo "illum Аexpirantem transfixo pectore flammas". sane notandum 'ignem Аarsisse', cum igni alia res ardeat. ЫД╖@@{43&7iovis cvm fvlmina contra& quia dicitur flammam emisisse ori-Аbus suis contra Iovis fulmen. Homerus nihil dicit aliud, quam cen-Аtum manus eum habuisse et auxilio eum Iovi adversus Neptunum, АIunonem et Minervam fuisse. et forte aut suum ignem, aut Iovis, ac-Аceptum spirasse pro eo, ut sit 'contra' non adversus Iovem, sed simi-Аliter, a pari, ut Terentius in Adelphis in capite comoediae А"ille ut item contra me habeat facio sedulo".}43 Р@@{43&7paribvs& id est inter se paribus.}43 Р@@&7sic& ut non unam manum putares: namque ad hoc pertinet @1 Аcomparatio, ut intellegamus, eum multitudinis vice dimicasse. А{43&7desaevit& autem hic valde saevit, alias saevire desinit.}43 Р@@&7intepvit mvcro& nimia scilicet caede. Р@@&7qvadriivges& propter homoeoteleuton noluit dicere 'quadri-Аiugos', et contulit se ad aliam declinationem: nam et 'quadriiuges' Аet 'quadriiugos' dicimus, sicut 'inermis' et 'inermus', 'exanimis' et А'exanimus'. Р@@&7atqve illi& equi scilicet, nam ad superiora retulit: quod Аsciendum est esse vitiosum; interposuit enim 'adversaque pectora'. А&7longe gradientem& longis gradibus incedentem: et est militaris Аincessus. {43aut e longinquo.}43 ЫД╛@@{43&7effvndvntqve dvcem& et hoc loco omisit occisum, ut supra А"Dardanides contra furit".}43 Р@@&7biivgis& erit nominativus 'hic biiugus': nam {43alias}43 biiugibus Аfaceret, si esset tertiae formae ab eo quod est 'hic biiugis, huius Аbiiugis'. ЫД├@@{43&7adversaqve ingens& hoc est adversus ipse cum hasta apparuit. Аet bene 'ingens' visus, cum adversa hasta minaretur.}43 ЫД┼@@&7non diomedis eqvos nec cvrrvm cernis achillis& duos Аobicit a quibus est victus Aeneas, nec tamen usquequaque: nam Аeorum impetus evitavit. ЫД╟@@{43&7vesano& hic poeta adfectionem suam accommodavit dicendo А'vesano'.}43 ЫД╔@@&7dicta parat& potest legi et 'dicta parat contra'. Р@@&7pronvs pendens& 'pronus' nomen est, nam et comparatur, Аut 'pronior'. si autem participium esset, fieret vitiosa elocutio sine Аinterpositione coniunctionis. Р@@{43&7admonvit& praeterito praesenti.}43 &7proiecto& extento, ut А"proiectaque saxa Pachyni". {43&7proiecto]& id est ante iacto.}43 @1 ЫД╨@@&7lvcage nvlla tvos cvrrvs fvga segnis eqvorvm А&7prodidit a. v. v. e. h. v.& haec adlocutio contraria est superiori, Аhoc enim continet: obiecisti mihi quod sim et a Diomede et ab АAchille conversus in fugam; te vero, o Lucage, nec equorum tar-Аditas prodidit, quod mihi contigit cum a Diomede occisus est Pan-Аdarus qui in eodem curru dimicabat, nec aliqua umbra equi tui Аsunt territi, quod factum saepius in Homero legitur, sicut {43et}43 paulo Аpost Turnum agit imago bella deserere. potest tamen et ad Аillud referri quo tempore eum ab Achille nube cava Neptunus eri-Аpuit, ut in quinto commemoratur. {43potest et ad aliud referri, Аquod Niphaeus paulo ante ab equis suis proditus est.}43 ЫД╥@@&7ipse rotis saliens& sarcasmos est; nam per inrisionem Аdictum est, {43qui non morte deiectus es}43: ille enim vulneratus ceciderat. А'rotis' {43autem}43 curru, a parte totum. ЫД╓@@&7sine& permitte, relinque, patere, {43id est}43 $SUGXW/RHSON. ЫД┘@@&7latebras animae pectvs& definitio est pectoris, {43id est in Аquo anima latet et continetur}43. Р@@&7edebat& quasi ad spectaculum: unde et munerum editores Аvocantur. {43&7fvnera& caedes, ut "quis funera fando explicet".}43 Р@@{43&7torrentis aqvae& notandum quod 'aquae' addiderit, cum ab-Аsolute 'torrens' dicatur.}43 Р@@{43&7more fvrens& exposuit superiora epitheta. &7tandem ervmpvnt& Аsolutam obsidionem ostendit.}43 Р@@{43&7ascanivs pver& syllepsis. est ordo: Ascanius et iuventus; nam А'obsessa' et ad Ascanium pertinet.}43 ЫДр@@&7vt rebare& ut arbitrabaris, verum est quod Troiani Ve-Аneris virtute nituntur. et dictum est per ironiam: nam superfluo Аquidam hanc orationem simpliciter dictam volunt, ut re vera dicat АIuppiter per se nihil posse Troianos. quod falsum est, adeo ut АIunonis oratio ad ironiam, non ad simplicia verba respondeat. А&7nec te sententia fallit& hoc per parenthesin dictum est. @1 Р@@&7vivida& {43id est}43 fortis, ut "sed bello vivida virtus". ЫДу@@&7cvi ivno svmmissa& humilis. et quia intellexit obliqua АTroianorum accusatione inpugnari suum pudorem, etiam ipsa re-Аspondet oblique. Р@@&7tristia& {43vel quae tristem faciant: vel quae}43 severa: Teren-Аtius "tristis veritas inest in vultu atque in verbis fides", item Аcontra Vergilius "furias amnemque severum", {43id est tristem}43. ЫДч@@&7qvin& ut non: nam confirmativa particula est. {43quidam Аhunc ordinem esse volunt: namque si mihi, quae quondam fuerat, vis Аin amore foret, non hoc mihi negares, quin possem pugnae subducere АTurnum. alii hoc genus elocutionis accipiunt, ut per ea quae per pa-Аrenthesin posita sunt, reliquo sensui occurratur, non his quae primo Аposita sunt: hic enim ad illud quod insertum est 'non hoc mihi nam-Аque negares omnipotens' 'quin et pugnae subducere Turnum et Dauno Аpossem incolumem servare parenti'. alioquin dempta hac parenthesi, Аnon congruit primum cum postremo, si ita dicas 'si mihi quae quon-Аdam fuerat quamque esse decebat, vis in amore [2foret]2, quin et pugnae Аabducere Turnum et Dauno incolumem possem servare parenti': Plau-Аtus in Cistellaria "is servus, sed abhinc annos factum est XVI., Аcum conspicatus est primo crepusculo puellam exponi".}43 ЫДщ@@&7nvnc pereat tevcrisqve pio det sangvine poenas& Аductus est; nam non agit ut pereat, sed magis favet eius saluti: А{43nam statim subicitur, cur indigne fiat 'ille tamen nostra deducit ori-Аgine nomen', ut in secundo "iamdudum sumite poenas, hoc АIthacus velit et magno mercentur Atridae"}43. quod autem dicit А'pio sanguine', Aeneae eum latenter exaequat, qui ubique inducitur Аcultor deorum. @1 Р@@&7ille tamen& quamquam moriturus est, tamen a diis ori-Аginem ducit. &7nostra& divina, {43id est aut Iovis, aut Iunonis, aut Аomnium deorum}43. Р@@&7qvartvs pater& abavus: nec est contrarium illud, {43quod Аait supra}43 "cui Pilumnus avus": potuit enim fieri ut et avus Аeius et abavus a Pilumno Pilumni nominarentur. {43ergo per patris Аappellationem ostendit cognationem.}43 ЫДэ@@{43&7rex aetherii breviter sic fatvr& ubique reges breviter loquentes Аostendit "Iuppiter haec paucis" et "tum breviter Dido Аvultum demissa profatur".}43 Р@@&7si mora praesentis leti& ex Iovis concessione quali arte Аegerit Iuno, cognoscitur, scilicet ut Turnus posset evadere. &7ca-А&7dvco& morituro. Р@@&7ponere& facere, {43vel, ut quidam volunt, constituere et decer-Аnere: alii 'ponere' pro 'dare', ut "haec pro virginitate Аreponit?" sane 'ponere' facere,}43 sic{43ut}43 Lucilius Homerum secutus, qui Аait $A)/LGE' E)/QHKE& id est fecit. {43alii 'ponere' putare, ut solet dici 'pone Аme hoc fecisse'.}43 ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ иКЫДё@@&7hactenvs indvlsisse vacat& {43id est sufficit.}43 ingenti arte Аlocutus est: nam dicendo 'vacat' ostendit, supra hoc breve spatium Аulterius bonam stellarum inradiationem Turni fata differre non posse: Аunde non ait 'indulsisse libet', sed 'vacat', ac si diceret: iam undi-Аque in mortem truditur Turnus, hoc tantum vacat spatium, {43id est Аintervallum temporis, quasi hoc spatium, hic locus est ut parumper Аdifferatur}43. hinc est quod et supra ait "metasque dati per-Аvenit ad aevi". Р@@&7venia vlla& beneficium, quod te speras mereri. {43et duas Аhabet significationes: quod petitur, ut hic, et quod conceditur, ut А"si qua est victis venia hostibus, oro".}43 Р@@{43&7mvtarive& deest 'posse'. an mutatum iri?}43 @1 Р@@&7qvae voce gravaris& quae negas fato; vox enim Iovis Аfatum est: Statius "et vocem fata secuntur". hoc autem dicit: Аutinam quae negas voce, id est fato, mente praestares. nam si АIovis vox fatum est, potest aliud fando fati ordinem commutare. А'gravaris' autem negas, graviter fers. et hac elocutione non nisi Аper accusativum utimur, ut si dicas 'gravor adventum tuum', id est Аgraviter fero, gravor praesentiam tuam: nam et ipse sic dixit 'quae Аgravaris'. aliter non dicimus in hac significatione. similiter etiam Аaccusativo casu utimur, cum volumus absolutam facere elocutionem Аet per gerundi modum aliquid dicere, ut 'petendum mihi est equum, Аcodicem, byrrum'_hinc Vergilius "aut pacem Troiano Аab rege petendum", {43sic}43 Sallustius "castra sine vulnere introi-Аtum"_nam si dixeris 'petendus est codex', iam non per gerundi Аmodum {43agis}43, sed participialiter loqueris. Р@@&7rata& firma, perpetua. ЫДў@@&7veri vana feror& {43id est}43 sum veritatis ignara. Р@@{43&7orsa& pro dictis et fatis.}43 ЫД·@@&7nimbo svccincta& {43id est}43 nubibus, quia praemisit 'agens Аhiemem': quod nisi esset, splendorem acciperemus, qui est circa Аcorpus deorum. ЫД№@@{43&7tvm dea& potest sensu integro 'dea' detrahi.}43 &7nvbe cava& Аerit nominativus 'haec nubes'; nam 'nubs' non dicimus, quod ait АLivius Andronicus, qui primus edidit fabulam [Latinam] apud nos. ЫД■@@&7ivbasqve& propter equinam caudam, quae esse solebat in Аgaleis, ut "cristaque hirsutus equina". Р@@&7divini adsimvlat capitis& hoc ex persona poetae dictum Аest {43de Aenea}43, intuentis futura: nam post mortem in numerum refe-Аretur deorum. &7inania& nec a membris, nec a mente venientia. ЫЕБ@@&7obita& {43morte}43 sumpta, suscepta et conpleta: {43obiri enim Аsupremus dies dicitur}43. @1 Р@@{43&7avt qvae sopitos d. s. s.& 'quae somnia' pro 'qualia insomnia', Аquae per somnum videmus.}43 Р@@&7exvltat& 'exultare' est gaudere, et per se plenum est: Аnam 'insultare' est irridere inimicos. et dicimus 'insulto tibi', licet АSallustius dixerit "multos ab adulescentia bonos insultaverat": Аquamvis possit illic alia esse significatio, id est in multos bonos Аinsultaverat, hoc est impetum fecerat. Р@@&7inritatqve virvm telis& ideo hac arte agit Iuno et ima-Аgine decipit Turnum, quia si ei ex aperto fugam suaderet, more Аviri fortis ille fugae praeponeret mortem, cum praesertim ipse in Аsequentibus dicat "usque adeone mori miserum est?" ЫЕИ@@&7tvrbidvs& elatus adrogantia, tumens. Р@@{43&7pactos& nunc passivum, ut 'pacta puella'.}43 Р@@&7tellvs qvaesita per vndas& sic alibi "en Аagros et quam bello, Troiane, petisti Hesperiam metire Аiacens". Р@@&7vociferans seqvitvr& sequens clamabat, non ante dixit Аet sic est secutus. Р@@&7nec ferre videt sva gavdia ventos& proverbium est А'venti ferunt gaudia', id est laetatur incassum: sic supra А"sed aurae omnia discerpunt", item "partem mente Аdedit, partem volucres dispersit in auras". Р@@&7forte ratis& descriptio per parecbasin facta, non enim Аa superioribus pendet, sed ante dictis adiungitur, ut А"insula Sicanium iuxta latus". has autem descriptiones esse aptas Аet raras convenit, sicut etiam Horatius docet in arte poetica, dicens А"purpureus late qui splendeat unus et alter adsuitur Аpannus": sunt enim ornatui. &7crepidine saxi& crepido est abrupti Аsaxi altitudo. {43crepidines etiam templorum dici ipsos suggestus, in qui-Аbus aedes sunt conlocatae: et crepidines viarum, id est ipsae eminentiae @1 Аdextrae sinistraeque.}43 sane hoc loco antiptosis facta est propter me-Аtrum: 'coniuncta' ergo 'crepidine' pro 'crepidini', sicut "hae-Аret pede pes" pro 'pedi'. {43est autem ablativus pro dativo.}43 ЫЕП@@&7osinivs& ipse est quem supra Massicum dixit. ergo, Аut diximus, [si] Osinius proprium est, Massicus appellativum: licet Аpossit fieri ut duo nomina unius sint, ut Numa Pompilius, Alexan-Аder Magnus, {43Numanus Romulus. alii volunt non eundem Аesse Massicum, quem Osinium; nam duas civitates supra commemorat, АClusium et Cosam: et tradunt potuisse fieri ut hic Osinius rex quidem Аunius de memoratis fuerit civitatibus, sed sub imperio Massici egerit: Аnam et Rhamnetem et Romulum, quos in ducum Аordinem non numeravit, reges fuisse dixit. alii hunc postea $KATA\ TO\ А$SIWPW/MENON& volunt venisse, quia in catalogo eius non meminit}43. А&7clvsinis oris& Tusciae civitate. ЫЕТ@@&7transilit& hoc sermone festinantis celeritas indicatur. Р@@{43&7vix proram& asyndeton: sic enim melius.}43 &7rvmpit satvr-А&7nia fvnem& {43debuit dici 'cum rumpit Saturnia funem', ut "vix Аe conspectu Siculae telluris, cum Iuno aeternum servans". Аideo autem 'rumpit',}43 ne deprehenso dolo {43Turnus}43 ad bellum rediret. Р@@{43&7revolvta per aeqvora navem& hypallage est pro 'revolutam Аnavem'.}43 Р@@&7illvm avtem aeneas absentem in proelia poscit& sic Аmelius, quam sicut non nulli volunt_Vrbanus namque sic legit_ А'ille autem Aenean absentem in proelia poscit', ut 'obvia multa Аvirum dat corpora morti' de nautis in navi inventis intellegamus. Аquod non procedit; nam absens dicitur qui recedit: quod nunc Turno Аcongruit, non Aeneae qui interest proeliis. {43'ille autem Aenean' @1 Аlegunt, %quo si ita est quia Aeneas 'multa virum demittit corpora Аmorti'.}43 ЫЕЩ@@&7medio& ad medium. &7tvrbo& vis venti. Р@@&7ignarvs rervm& {43id est}43 artis per quam evaserat: {43hoc est Аnesciens hoc pro salute sua factum, ideoque et 'ingratus', nam et queritur}43. ЫЕЬ@@&7omnipotens genitor& duo antonomasiva pro uno proprio, Аut "Tritonia Pallas". &7tanton& pro 'tantone'. et constat Аmutilatas partes orationis accentum in eodem loco habere, in quo Аetiam integrae habuerunt: nam moria, id est minores particulae, ut А'que, ne, ve, ce', quotiens iunguntur aliis partibus, ante se accen-Аtum faciunt, qualislibet sit syllaba quae praecedit, sive brevis sive Аlonga, ut 'musaque, huiusve, illucce, tantone', {43adduce, deduce}43: et haec Аmutilata similiter proferuntur, scilicet sub eodem accentu. ЫЕЮ@@{43&7qvo feror? vnde abii?& bene variavit adverbia et pronomina.}43 А&7qvemve redvcit?& {43'quem'}43 qualem, ut "hunc ego te АEuryale aspicio?" et quasi nescius sui est in tanta rerum per-Аmutatione. Р@@&7lavrentisne itervm m.& quasi deliberatio est. Р@@&7qvid manvs illa virvm?& syllepsis per genus: nam a Аmanu, id est multitudine, ad viros, {43a feminino ad masculinum,}43 tran-Аsitum fecit. {43ergo figuratum et per genus et per numerum. est autem Аmira defectio, id est quid dicunt?}43 Р@@{43&7qvosve nefas& Asper 'quosne' legit et adnotavit 'ne' pro 've', Аquasi expletiva particula.}43 Р@@&7palantes video& intellegimus eum non longe a terra Аfuisse: nam quod ait supra 'medio fert aequore', ut diximus, 'ad Аmedium' accipiendum est. aut quia medium dicitur omne quod est @1 Аinter finem et initium, ut "interea medium Aeneas iam Аclasse tenebat". &7gemitvmqve cadentvm accipio& hinc apparet Аde Aenea dictum 'obvia multa virum demittit corpora morti'. Р@@&7ima terra& dolet sibi etiam infelicium vota sublata: si-Аquidem in mari constitutus optare {43sibi}43 hiatum non potest terrae. Аimam autem terram prudenter dixit, quae {43sustinet et}43 continet maria. Р@@&7miserescite venti& pro petentis qualitate nonnumquam Аetiam mors videtur esse miseratio, ut hoc loco, item supra А"figite me, si qua est pietas". {43'miserescite' autem quis ante Аhunc? ab eo quod est 'miseresco' et 'miserescimus'.}43 Р@@{43&7tvrnvs adoro& id est iuxta veteres, qui 'adorare' adloqui dice-■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ иКЫЕеВbant: nam ideo et adorea laus bellica, quod omnes eum cum gratula-Аtione adloquebantur, qui in bello fortiter fecit.}43 &7adoro& 'ad' vacat, Аet est metri causa additum. Р@@&7syrtis& ubi harenosa sunt loca syrtes vocantur: ergo 'in-Аmittite me ad saeva vada syrtium' aut {43ad}43 harenosa loca, aut re Аvera ad syrtes, id est {43ad}43 mundi extrema, quo me nec fama comi-Аtetur, {43id est ubi me nemo sciat desertorem esse}43. ЫЕй@@&7mvcrone indvat& aut $KATAXRHSTIKW=S& dixit 'induat' pro А'feriat': aut hypallage est pro 'mucronem suo induat corpore'. si Аenim 'induere' est vestire, non mucrone corpus induitur, sed indui-Аtur mucro corpore, id est tegitur et vestitur. Р@@&7crvdvm& crudelem, cruentum. {43&7exigat& aviditas mori cu-Аpientis ostenditur.}43 ЫЕо@@&7animi miserata& pro 'animo miserata': nam figurate lo-Аcutus est, sicut "o praestans animi {43iuvenis}43" pro 'animo', Аid est illa re. @1 ЫЕ░@@&7ad vrbem& Ardeam. et ideo sic longe, ne ex propinquo Аstatim rediret, et ut eum adfectus retineret parentis. Р@@&7at iovis interea monitis& novimus sacrilegum esse Me-Аzentium, {43novimus quoque}43 Iovem etiam adhortatum esse alios deos, Аut a bello desisterent, et dixisse "rex Iuppiter omnibus Аidem". quomodo ergo procedit 'at Iovis interea monitis'? dicimus Аprimum, Iovem iustitiae favere, non partibus: quod si est, iure Me-Аzentium in Turni locum facit venire, ut iustum proelium inveniatur, Аne una penitus sit pars a ducibus destituta. quod autem dicitur, Аsacrilegum Iuppiter admonere non debuit, non admonet, ut vincat, Аsed ut possit perire. illud etiam frustra quaeritur, quemadmodum Аnumini sacrilegus obtemperare potuerit, cum Mezentium non aperte АIuppiter moneat, sed ei iniciat tale desiderium: unde est А"dine hunc ardorem mentibus addunt, Euryale? an sua cui-Аque deus fit dira cupido?" &7monitis& ab eo quod est 'haec mo-Аnita' hic venit dativus; nam et 'hos monitus' dicimus, ut Persius А"hos pueris monitus patres infundere lippos". sed a Аquarta declinatione nec singulari dativo utimur nec plurali: nam Аunum nomen est de his, quae licet duplicem habeant declinationem, Аtamen aliquibus eorum casibus propter asperitatem non utimur, ut А'laurui lauribus', cum et 'huius laurus' et 'ab hac lauru' dicamus. ЫЕ│@@&7concvrrvnt tyrrhenae acies& quae specialiter odio Me-Аzentii in bellum ruebant. Р@@{43&7vni odiisqve& bene repetitur 'uni', ut ostendat conspirationem АEtruscorum olim Mezentio incumbere.}43 Р@@&7prodit in aeqvor& extenditur: hinc Iuvenalis А"quae pelago occurrunt medio longeque relinquunt Italiam". Р@@&7ponto& contra pelagus: nam dativus est. Р@@{43&7vim cvnctam& id est violentiam, impetum. &7caeliqve marisqve& Аsicut Mezentius odiorum et telorum totius exercitus.}43 ЫЕ╣@@&7fvgacem& velocem modo, {43vel fugientem}43. @1 Р@@&7latagvm occvpat os& pro 'Latagi os occupat'. et est АGraeca figura, in Homero frequens, ut si dicas $E)/KROUSEN *)AXILLE/A А$TO\N PO/DA,& id est Achillem percussit pedem pro percussit Achillis Аpedem. Р@@&7poplite palmvm& ea parte, qua plurimum poterat. Р@@{43&7segnem sinit& qui vulneratus nihil iam efficere potuit.}43 Р@@&7donat habere& Graeca figura, ut "argenti Аmagnum dat ferre talentum". ЫЕ┐@@{43&7theano& mater Mimantis.}43 ЫЕ┴@@&7cisseis& Hecuba filia Cissei secundum Euripidem, {43nam}43 Аsecundum alios Dymantis {43est}43. quod autem ait 'face praegnas', Аhaec ratio est, quia antequam pareret, facem se peperisse vidit in Аsomnis. {43&7parin creat& plus est, quam si diceret 'face praegnas %in-Аcendit paret'.}43 &7vrbe paterna occvbat& subaudis 'Paris': quod ut Аnon diceret, metri est necessitate conpulsus: {43nam deest 'qui', ut sit А'qui urbe paterna'}43. Р@@&7ignarvm lavrens habet ora mimanta& scilicet casus Аsui; vera tamen est lectio 'ignarum', id est ignoratum, qui nesci-Аretur: et est supina significatio, sicut in quarto "liquitque Аvolatile ferrum nescius" pro 'qui nesciebatur'. {43alii hypallagen Аvolunt esse, ut sit 'Mimas in Laurenti ora ignota iacet'.}43 Р@@{43&7ac velvt ille& antiqui 'ille' vel magnitudini vel nobilitati @1 Аadsignabant, ut "multum ille et terris" et "Poenorum Аqualis in arvis saucius ille gravi".}43 Р@@&7actvs& coactus in retia. Р@@&7defendit& texit, ut "hic mihi dum teneras defendo a Аfrigore myrtos". &7vesvlvs& mons Liguriae {43est}43 iuxta Alpes. Li-Аguria autem cohaeret Tusciae, de qua fuerat Mezentius: unde satis Аest congrua comparatio. {43sane de hoc Vesulo quidam duo flumina, АRhodanum et Padum, nasci dicunt, quorum unus, id est Rhodanus, Аin Tyrrhenum mare, alter, id est Padus, in Adriaticum fluit.}43 &7mvl-А&7tosqve& pro 'multosve': non enim vicina est palus Laurentia monti АVesulo, ut possit unus idemque aper intellegi. {43sane}43 &7lavrentia& Аpro 'Laurens': nam {43vera et}43 recta derivatio haec est. Р@@&7pastvs& pro 'pastum', nam supra ait 'quem': ergo antipto-Аsis est. Р@@&7inhorrvit armos& id est armis inhorruit: aut certe in Аarmos horruit et erexit saetas. Р@@{43&7irasci& deest 'est'.}43 Р@@&7tvtis clamoribvs& praeter periculum: {43id est ipsi tuti}43. Р@@&7ivstae irae& {43quibus quasi odium est}43 propter illud А"mortua quin etiam iungebat corpora vivis componens Аmanibusque manus atque oribus ora". ЫЕ═@@&7cvnctatvr& disponit se per omnes partes. &7tergo& scuto, Аut "et venit adversi in tergum Sulmonis". ЫЕ╧@@&7corythi de finibvs& Corythus est et civitas Tusciae, et Аmons, et rex, pater Dardani: unde nunc ad quodvis potest referri А{43'de finibus Corythi'}43. Р@@&7graivs homo& oriundo quidem Graecus, sed qui nunc de АTuscia venisset ad bellum. Р@@&7miscentem& perturbantem. @1 Р@@&7pvrpvrevm pennis& {43galeam significat purpureas cristas ha-Аbentem; aut certe 'purpureum pinnis' pulchrum,}43 bene galeatum, ut А"purpurei cristis iuvenes", id est pulchri. &7pactae А&7conivgis& hic ordo est: conciliata primo, dein conventa, dein pacta, Аdein sponsa. ЫЕ╘@@&7vaesana fames& alibi "et malesuada Fames". А&7fvgacem& velocem. Р@@&7svrgentem& {43&7in cornva& id est}43 crescentem, cornibus eminentem. Р@@&7comasqve arrexit& naturale enim est, ut irati leones Аerigant iubas. Р@@&7lavit& ab eo quod est 'lavo lavis': nam hoc verbum et Аprimae est coniugationis et tertiae, a qua nunc ait 'lavit', item Ho-Аratius "lavit amne crines", item {43alibi}43 "neque dulci mala vino Аlavere". {43ergo 'lavitum' et 'lavit', sicut Plautus in Pseudolo А"easque lacrimis lavis", id est umectas.}43 ЫЕ█@@&7infracta& aut valde fracta: aut re vera infracta. Р@@&7oroden& istum Oroden, virum fortem, intellegimus in Аfugam necessitate {43esse}43 conversum: nam ipse paulo post dicturus est Аad hortandos socios 'pars belli haud temnenda viri, iacet Аaltus Orodes'. Р@@{43&7nec iacta caecvm& unum sensum per duos extulit. 'caecum Аvulnus' autem, quod averso infigitur.}43 ЫЕ▀@@&7fvrto& insidiis. Р@@{43&7pede nixvs et hasta& deest 'ait'.}43 Р@@&7havd temnenda viri& Asper 'viris' legit, {43ut sit, aliis haud Аtemnenda: alioqui ipse ait 'fugientem haud est dignatus Orodem ster-Аnere'}43. &7altvs& magnus, ut "sic pater ille deum faciat, Аsic altus Apollo". @1 Р@@&7paeana secvti& paean proprie Apollinis laus est, sed Аabusive etiam aliorum dicitur; unde Pindarus opus suum, quod et Аhominum et deorum continet laudes, paeanas vocavit. {43quamvis qui-Аdam alium Paeana esse, alium Apollinem velint, sed vere 'Paean' АApollo. tamen paeana carmen esse victoriae Aeschylus docet, quod ideo АApollini dicatum est, quia malorum avertendorum potens est: unde et Аab Homero ultricem inmittens pestilentiam inducitur.}43 ЫЕф@@&7nec longvm laetabere& duo dixit: nec diu laetaberis, Аnec {43diu}43 me indefenso. Homeri autem more morienti dedit scientiam Аfuturorum. &7longvm& {43autem}43 pro 'longe': nomen pro adverbio posuit. ЫЕц@@&7svbridens& per iracundiam ridens loquitur: unde et illud Аper inrisionem dictum accipitur 'ast de me divum pater atque ho-Аminum rex viderit', id est viderit utrum Mezentio possit nocere ille Аquem vos deorum et hominum creditis esse rectorem. ЫЕш@@&7edvxit corpore telvm& quo facilius posset perire: Lu-Аcanus "non eget ingestis, sed vulsis pectore telis". Р@@&7dvra qvies& blandae contraria: sic dictum est et 'somnus Аferreus'. ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ иКЫЕы@@&7caedicvs alcathovm& hoc loco est confusio in aliquibus Аnominibus: nam quis sit Troianus, quis {43sit}43 Rutulus, ignoratur. Р@@&7rapo& Rapon dicitur, sicut Tarchon; sed metri causa 'n' Аdetraxit, ut possit synaliphe fieri, sicut supra "haud Аprocul hinc Tarcho {43et Tyrrheni tuta tenebant}43". ЫЕю@@&7infrenis& casu equi asperrimi, qui frenorum sperneret Аregimen. infrenos autem etiam homines dicimus, ut "hinc @1 АNumidae infreni cingunt". dicimus autem et infrenus et infrenis, Аsicut inermus et inermis. Р@@&7processerat agis& {43scilicet}43 contra Messapum dimicaturus: Аquod nequivit efficere, nam a Valero ante quam ad Messapum per-Аveniret, occisus est. Р@@&7havd expers& non ignarus virtutis parentum. ЫЕЄ@@&7iacvlo et longe fallente sagitta& iactu longe fallen-Аtis sagittae: nam $E(\N DIA\ DUOI=N& dixit, ut "hamis auroque Аtrilicem", item "molemque et montes {43insuper altos}43". {43an А'longe' valde?}43 Р@@{43&7mavors& fortuna bellica.}43 Р@@{43&7fvnera& mortes.}43 &7caedebant& legitur et 'cedebant', id est Аterga vertebant, secundum quod 'ruebant' insequebantur significat. Аsi autem 'caedebant', id est occidebant, 'ruebant' id est cadebant. ЫЕЎ@@&7iram miserantvr inanem& generaliter dicit omnem iram Аbellicam: ubi enim tam inanis iracundia est, quam in bello, ubi ut Аpereamus irascimur? {43aut quia nulla causa tam iusta est, ut propter Аeam bellum geri debeat: nam ideo ait 'et tantos mortalibus esse labores'. Аan 'inanem' non iuste conceptam? sic "inanis fletus" Aristaei, ut qui Аscilicet tanti non fuerint, propter quos ille sic lamentaretur.}43 Р@@{43&7amborvm& pro 'utrorumque'.}43 ЫЕ∙@@&7pallida tisiphone& non ipsa dea, sed effectus furiae, {43id Аest furialis ardor,}43 hoc est insania. ЫЕ√@@&7orion cvm pedes incedit medii per maxima nerei А&7stagna& Orion, ut etiam in primo diximus, Oenopionis regis Аfilius fuit, ei concessus a Iove, Mercurio Neptunoque, susceptis Аhospitio. hic venator inmensi corporis fuit, qui quodam tempore Аsusceptus a rege {43Oenopione}43, cum vellet eius filiam vitiare, ille iratus А{43opem Liberi patris, cuius erat filius, inploravit. is satyros misit, qui Аsoporem infunderent Orioni et sic velut vinctum Oenopioni traderent @1 Аarbitrio eius puniendum. tum ille Oenopion sopito}43 ei oculos sustulit. Аcaecus itaque Orion cum consuleret quemadmodum oculos posset Аrecipere, responsum est ei, posse lumina restitui, si per pelagus ita Аcontra orientem pergeret, ut loca luminum radiis solis semper offer-Аret. quod ille efficere ita potuit: nam cum audisset strepitum cy-Аclopum Iovi fulmina fabricantum, sono ad eos ductus, unum de his Аsuis humeris superposuit et eo duce oraculi praecepta conplevit. Аnon autem incongrue fingitur ire potuisse per medium pelagus, Аquasi filius pro parte Neptuni. haec autem comparatio pertinet ad Аsolam corporis proceritatem. {43alii hunc Orionem tantae magnitudinis Аdicunt fuisse, ut nulla eum altitudo maris ingredientem potuerit morari, Аunde inter sidera receptus. sane 'incedit' pro 'incessit', praesens pro Аpraeterito. &7per maxima& autem}43 &7nerei stagna& epitheto elevavit tapi-Аnosin more suo. ЫЕ■@@{43&7referens& pro 'ferens' more antiquo: nam 're' abundat.}43 ЫЖВ@@&7inperterritvs& prima est conpositio, non secunda: nam Аhoc est 'perterritus' quod et 'territus', et tunc est vera conpositio, Аcum sermonis natura corrumpitur. {43sane 'inperterritus' quis ante hunc?}43 Р@@{43&7mole sva stat& hoc est in sua mole, ut dicitur 'in vestigio'.}43 Р@@&7spativm emensvs qvantvm satis hastae& speciosa Аelocutio. Р@@{43&7dextra mihi devs& sic dictum est, ut "in manibus АMars ipse viri", ut non alium sibi putet deum esse sacrilegus, quam Аdextram et fortitudinem.}43 Р@@&7voveo& consecro et dico. &7praedonis& praedones sunt Аqui populandam alienam invadunt provinciam, {43ut}43 alibi А"perfidus alta petens abrepta virgine praedo". Р@@&7tropaevm& tropaeum dictum est $A)PO\ TOU= TRE/PESQAI,& id @1 Аest ab hostium conversione: unde qui hostem fugasset, merebatur Аtropaeum, qui autem occidisset, triumphum, $A)PO\ TOU= QRIAMBEU/EIN, Аid est ab exultatione. sciendum sane Lauso propriam ideo nihil Аprofuisse pietatem, quod in eum pater mente sacrilega munera trans-Аferebat deorum et ei occisorum spolia devovebat. ЫЖК@@&7antorem& erit nominativus 'hic Antores', quomodo 'Diores': Аnam si 'Antor' fuerit nominativus {43singularis numeri}43, metri ratio non Аprocedit: omnia enim Graeca nomina 'or' terminata, in obliquis Аcasibus corripiuntur, ut 'Hector Hectoris', 'Nestor Nestoris', 'Castor АCastoris'. Р@@{43&7missvs ab argis& profectus, ut "missus in im-Аperium magnum".}43 ЫЖН@@&7alieno vvlnere& telo quod in Aenean fuerat destinatum. А&7caelvmqve aspicit& ut "alto quaesivit caelo lucem" Аitem "hausit caelum mentemque recepit": naturaliter Аenim morientes cupiunt satiari extremo lucis aspectu. Р@@&7dvlces moriens reminiscitvr argos& inter physica signa Аmoriturorum etiam hoc legitur, patriae aspectum desiderare peri-Аturos, {43ut "et Tyrios deserta quaerere terra". an ex facti Аpaenitentia? qui ad patriam redire contempserat}43. ЫЖР@@&7linea terga& lino enim tegebantur scuta, ut posset in-Аhaerere pictura. Р@@{43&7intextvm tavris opvs& pro tergis: Plautus "ubi vivos homi-Аnes mortui incursant boves"}43. &7imaqve sedit ingvine& hypallage Аest 'ima hasta' pro 'in imo inguine'. ЫЖФ@@&7a femine& ut etiam supra diximus, secundum Ca-Аprum erit nominativus 'hoc femen', licet nusquam lectum sit, ut Аetiam ipse commemorat. ЫЖЦ@@&7lacrimaeqve per ora volvtae& non viri fortis, sed filii Аest considerata persona. Р@@&7optima facta& alii legunt 'optime': {43est autem prosphone-Аsis.}43 &7hic& in hoc loco, vel in hoc bello: nam adverbium est. @1 Р@@&7si qva fidem tanto est operi l. v.& {43'si qua' pro 'si', Аut "Anthea si quem": aut pro 'si quam fidem'. et quaeritur А'si qua fides' a praeterito, an de futuro dicat.}43 'tanto' {43autem}43 'operi' Аnon de suis carminibus dicit_nec enim sibi adrogaret_sed А'tanto operi', id est pietati et virtuti tuae: nam hic est sensus: ego Аquidem facta tua, o Lause, et mortem ex pietate venientem non Аsilebo, si tamen credet vetustas ex scelerato homine pium filium Аfuisse procreatum. ЫЖЪ@@{43&7invtilis& pro 'vulnere debilitatus'.}43 &7inqve ligatvs& pro А'inligatusque': et est tmesis cum hysterologia. Р@@&7inimicvm hastile& cuiusdam quasi picturae pompa de-Аscribitur. ЫЖЭ@@&7iamqve adsvrgentis dextrae& {43ordo est:}43 iamque subiit Аmucronem Aeneae dextrae adsurgentis et plagam ferentis. {43'subiit' Аautem 'mucronem' iuxta usum praesentem accusativo iunxit, cum alibi Аantique dativo iunxerit, ut "muroque subibant": quod suis Аlocis plenius dictum est.}43 Р@@&7morando svstinvit& moram iniciendo eius impetum lusit. ЫЖа@@&7dvm genitor nati parma p. a.& de historia est: nam АScipio Africanus cum esset vix annorum decem et septem, patrem Аsuum defendit in bello, nec cessit viginti et septem confossus vul-Аneribus. ЫЖв@@{43&7fvrit aeneas& dolore scilicet, quod sibi Mezentius esset ereptus. Аet est integrum: quamquam furit, tenet se tamen.}43 Р@@{43&7effvsa si qvando grandine& praeteritum pro instanti posuit.}43 Р@@&7praecipitant& praecipitantur. Р@@{43&7tvta latet arte& quod scilicet se perite a tempestate defendunt. А'tuta' autem 'arte' quae tuetur.}43 Р@@{43&7alti fornice saxi& concameratione, caverna.}43 @1 Р@@&7dvm plvit& hic distinguendum: nam si iunxeris 'dum Аpluit in terris', erit archaismos; debuit enim dicere 'in terras'. Аtamen sciendum est hemistichium hoc Lucretii esse, quod Аita ut invenit Vergilius {43ad suum}43 transtulit {43carmen}43. {43&7in terris vt А&7possint& et viator et rusticus, quibus opera sunt in terris.}43 Р@@&7exercere diem& hypallage est pro 'ipsi per diem exerceri'. Р@@&7nvbem belli dvm detonet& bellantum impetum sustinet, Аdonec deferveat. et bene translationem fecit a vicina conparatione. ЫЖм@@&7fallit te incavtvm pietas tva& quod credis idcirco me Аpium tibi veniam posse concedere, quia et ipse pietatis intuitu di-Аmicas pro patris salute. 'tua' autem 'pietas' prudenter est additum, Аquasi non a parente descendens. ЫЖп@@&7fila legvnt& proprium fuerat 'rumpunt'; tamen 'legunt' ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ иКЫЖпВaut colligunt est, aut transeunt, ut "litoraque Epiri Аlegimus". &7exigit ensem per medivm& et cetera. poetica descriptio Аest: nam re vera fieri non potuit, ut gladius et transiret per {43medium}43 Аcorpus iuvenis, et in corpore iuvenis absconderetur: nam 'exigit' Аest 'ex eo agit trans corpus'. ЫЖ▒@@&7parmam& id est levia arma, non clipeum. 'minacis' autem Аnon Lausi; non enim ipse minatus fuerat. ergo ordo est 'mucro Аminacis', Aeneae scilicet. {43aut si ad Lausum referas 'minacis', num Аaudacis et fortis?}43 ЫЖ│@@{43&7implevitqve sinvm sangvis& mire expressus est sinus tunicae Аsanguinem excipiens nec tramittens.}43 &7vita per avras concessit А&7maesta ad manes& {43vita,}43 id est anima. et abusive dictum est; nam Аad inferos simulacrum pergit, non anima. Р@@{43&7corpvsqve reliqvit& potuit sine hoc sensus esse.}43 ЫЖ╣@@&7pro lavdibvs istis& quia et contra fortiorem et pro pa-Аtris salute dimicare conatus est: ideo enim {43et}43 pluraliter 'laudibus' Аdixit. {43alii 'laudibus' pro virtutibus, ut solet poeta, dictum tradunt.}43 @1 Р@@&7pivs aeneas tanta dabit indole dignvm& propter vitan-Аdam adrogantiam tertia persona usus est, {43ut "et quisquam Аnumen Iunonis adoret?"}43. 'indoles' autem est proprie imago quae-Аdam virtutis futurae. Р@@&7qvibvs laetatvs habe tva& moris enim fuerat ut cum Аhis rebus homines sepelirentur quas dilexerant vivi. Р@@&7si qva est ea cvra remitto& aut more illo dixit quo Аsolet sepultura ad ipsa cadavera non pertinere_licet umbris, sicut Аin sexto legimus, prosit_ut "si qua est ea glo-Аria signant", item de Pallante "vano maesti comitamur Аhonore": aut certe, si qua est ea cura Mezentio, id est patri sacri-Аlego, qui superos inferosque contemnit. {43an de tota hac re dubitat?}43 ЫЖ╛@@&7aeneae magni dextra cadis& sic alibi "nomen А{43tamen}43 haud leve patrum manibus hoc referes, telo ceci-Аdisse Camillae". ЫЖ└@@{43&7sangvine tvrpantem& non ipsum turpantem, sed ut accidit, Аita dixit.}43 &7comptos de more capillos& antiquo scilicet more, quo Аviri sicut mulieres componebant capillos: quod verum esse et sta-Аtuae non nullae antiquorum docent, et personae quas in tragoedis Аvidemus similes in utroque sexu, quantum ad ornatum pertinet Аcapitis. Р@@&7interea& dum haec geruntur. et omnino sic est apud Аpoetas 'interea', sicut apud Sallustium 'eodem tempore'. Р@@&7vvlnera siccabat lymphis& {43siccabat aqua. sed et}43 nove Аet physice locutus est; nam cum aqua omnia infundantur, {43hic}43 ait Аsiccari vulnus {43aqua. et ratio vera est}43; fluxus enim sanguinis aqua-Аrum frigore continetur. &7levabat& inclinatione recreabat. Р@@{43&7adclinis& quis ante hunc?}43 &7procvl& modo 'iuxta' significat, Аut "serta procul, tantum capiti delapsa, iacebant". Р@@&7gravia arma qviescvnt& {43cur illa pendeant, haec in terra Аsint, docuit dicendo 'gravia arma': unde et 'quiescunt' dixit.}43 bene А'gravia', ut et galeam arma, sed levia intellegamus. et talis est @1 Аfigura, sicut illa Sallustii "leonem atque alias feras", ergo et leo Аfera est. 'quiescunt' autem quasi in terra posita, quoniam galea, Аquae pendebat, poterat et moveri. ЫЖ╞@@&7colla fovet& sustinens se arboris trunco. &7fvsvs pro-А&7pexam in pectore barbam& barbam in pectus {43in}43fusam habens. Аarchaismos autem est quod ait 'in pectore' pro 'in pectus', sicut Аalibi "mediis effusus in undis" pro 'in medias undas'. А{43'propexam' autem quis ante hunc?}43 Р@@&7mvlta& pro 'multum', sicut "et pede terram crebra Аferit" pro 'crebro'. {43&7mvltvmqve remittit& hoc pro 'saepe'.}43 ЫЖ╔@@&7svper arma ferebant& supra scutum, {43sic}43ut supra А"inpositum scuto referunt Pallanta frequentes". Р@@{43&7ingentem atqve ingenti vvlnere& Homeri dictum $KEI=TO ME/GAS А$MEGALWSTI/.&}43 ЫЖ═@@&7ad caelvm tendit palmas& increpans deos, quasi sacri-Аlegus. et sciendum uno eodemque tempore non eum potuisse et Аinhaerere corpori et manus ad caelum levare, licet poeta ista con-Аiunxerit. &7corpore inhaeret& aut inhaeret Lauso suo corpore: Аaut certe hysterologia est, ut sit 'haeret in corpore': melius tamen Аest ut sit antiptosis pro 'corpori', ut "haeret pede pes" pro А'pedi'. ЫЖ╨@@&7per vvlnera servor& aut re vera 'per vulnera', quia per Аtotum eius corpus mucro transierat: aut invidiose 'vulnera' ait pro А'vulnus', sicut Terentius "non perpeti meretricum contumelias", Аcum de Thaide loqueretur. ЫЖ╥@@&7nvnc demvm exilivm infelix nvnc alte vvlnvs ad-А&7actvm& solacio enim viventis filii utrumque fuerat ante tolerabile. Р@@&7idem ego& qui nunc causa tuae mortis fui, feci ut et Аexulis et sacrilegi filius esse dicereris. @1 Р@@&7pvlsvs ob invidiam& excusat, ne merito expulsus esse Аvideatur. ЫЖ╓@@&7omnes per mortes& per omnia mortis genera, {43nam una Аmors est: aut 'per mortes omnes',}43 id est per diversa supplicia: {43aut Аquasi non una tantum morte dignus}43. ЫЖ┘@@&7vis alto vvlnere tardat& alti vulneris violentia. Р@@{43&7havd deiectvs& non deiectus animo.}43 ЫЖ▄@@&7adloqvitvr maerentem& tristem. haec enim animalia Аsecundum Homerum, cum sint tristia, indicant dominorum mortem Аfuturam. {43et proprie 'adloquitur' dixit: est enim 'adloqui' consolari.}43 Р@@&7rhaebe div res si qva div mortalibvs vlla est& hoc Аloco notant Vergilium critici, quod homini sacrilego dedit pruden-Аtem sententiam: quam rem ratio naturalis excusat. ea enim quae Аper naturam movent animos, in quamvis personam cadunt, illa vero Аtantum sunt prudentium, quae non nisi consilio et ratione deprehen-Аduntur: unde et Terentius servis dat plerumque sententias pruden-Аtissimas quidem, sed quae se per naturam offerunt cunctis, ut "ne Аquid nimis". Р@@&7spolia illa crventa& arma Aeneae, Lausi cruore perfusa А_inde intulit 'et caput Aeneae', per quod etiam spolia Aeneae Аintellegimus_nam Lauso nihil detraxerat; dixit enim 'arma, Аquibus laetatus, habe tua'. {43si autem 'cruenti', intellexeris scilicet cru-Аdelis: sic enim convenit personae loquentis.}43 Р@@{43&7lavsiqve dolorvm& num 'Lausi dolorum' ut "lacri-Аmas dilectae pelle Creusae"?}43 Р@@&7avt aperit si nvlla viam vis& aut si nullam ostendit Аfortitudo rationem. {43'aperit' autem praesens pro futuro.}43 Р@@&7neqve enim fortissime credo& quod dignaberis habere @1 Аdominos Teucros, scilicet ignavos: nam hoc intellegimus ex eo quod Аdixit equo 'fortissime'. plerumque enim ex alterius personae vitu-Аperatione vel laude, quid de alia dicatur, agnoscimus, ut hoc loco АTroianos vituperatos ex equi laude cognoscimus. item alibi e contra А"et nunc ille Paris", scilicet adulter: nam illo loco ex Аpersona Paridis vituperatur Aeneas. ЫЖу@@&7exceptvs tergo& equo se praebente susceptus: quod fieri Аplerumque conspicimus. Р@@&7iacvlis oneravit a.& aviditas saevientis exprimitur, ut Аsaepius. Р@@{43&7aere capvt fvlgens& quia supra "procul aerea ramis Аdependet galea".}43 ЫЖч@@{43&7vno in corde pvdor& 'uno' autem pro eodem. tribus vero ad-Аfectibus conturbatum significat, pudore, ira, dolore, quae potentia sunt Аsingula.}43 ЫЖы@@{43&7sic pater ille devm faciat& bene in perniciem contemptoris Аdeorum deos invocat. &7sic altvs apollo& aut venerabilis; aut quia in Аexcelso loco consecratus est.}43 Р@@{43&7incipias& deest 'ut'.}43 &7infesta hasta& in vulnus parata, id Аest protenta. ЫЖя@@&7qva perdere posses& deest 'me': nam hoc dicit, nisi Аextincto filio nulla se ratione potuisse superari. Р@@&7nec divvm parcimvs vlli& {43hoc ideo,}43 quia Aeneas invoca-Аverat deos, ut 'sic pater ille deum faciat, sic altus Apollo'. Р@@&7desine& scilicet mortem minari: quoniam libenter mori-Аturus advenit. ЫЖє@@{43&7inde alivd& id est iacit telum.}43 Р@@&7vmbo& scutum: nam a parte totum intellegimus. Р@@{43&7ter circvm& enarravit quid esset 'ingenti gyro'.}43 &7laevos& @1 А&7eqvitavit in orbes& secundum artem militiae: nam eques stans Аfacillime superatur a pedite. in laevam autem partem ideo circui-Аbat, ut Aeneae dexteram partem circumveniret, quae utique nuda erat. ЫЖ°@@{43&7tot spicvla taedet& hic ostendit quid sit 'figitque volatque'.}43 Р@@&7pvgna iniqva& pedes contra equitem. Р@@&7mvlta movens& utrum in ipsum, an in equum tela tor-Аqueret, quo vulnerato Mezentius carebat effugio. &7inter tempora& Аid est in frontem. ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ иКЫЖ√@@&7bellatoris eqvi& per quem bellum geritur. aliter homi-Аnem dicimus bellatorem, qui bellum gerit. ЫЖ■@@&7inplicat& inpedit. &7cernvvs& cernuus equus dicitur qui Аcadit in faciem, quasi in eam partem cadens qua cernimus: unde Аet pueri quos in ludis videmus ea parte, qua cernunt, stantes, cer-Аnuli vocantur, ut etiam Varro in ludis theatralibus docet. Р@@&7clamore incendvnt caelvm& implent. et abusive dixit. А&7troesqve& {43hoc est Troiani}43 gaudio. &7latiniqve& {43scilicet}43 dolore. Р@@{43&7advolat aeneas& multi haec nolunt distingui, quasi simul fiant.}43 ЫЗГ@@&7havsit caelvm m. r.& hoc est aerem: Lucretius А"in hoc caelo, qui dicitur aer". et hoc dicit: postquam respiravit Аet mentem recepit post perturbationem ex equi venientem ruina. Р@@&7hostis amare& aspere. et hoc Homeri est de telo dictum, Аquod hic ad hominem transtulit: ille enim ait $PIKRO\N O)ISTO/N. Р@@&7nvllvm in caede nefas& mori viro forti nefas non est, @1 Аnec ego sic ut vincerem veni, hoc est cum voluntate procumbo. А{43ergo aut nihil acerbi in morte se passurum ait; aut nihil nefandum АAenean commissurum, si se volentem interfecerit, quia mori decreverit, Аsi mortem filii non potuisset ulcisci. &7nec sic ad proelia veni& hoc est Аut vincerem, aut victus mortem deprecarer: ergo libenter occumbo.}43 Р@@&7nec tecvm mevs haec pepigit mihi foedera lavsvs& Аhoc est non cum hoc pacto a te Lausus recessit, ut {43ego}43 vitam re-Аquiram. 'foedera' autem 'pepigit' per translationem dixit, id est Аnon sic pugnavit Lausus, ut ullum mihi vitae relinqueret desiderium. Р@@&7venia& beneficium, ut "orantes veniam". Р@@{43&7acerba meorvm& quasi hoc de Aenea non senserit.}43 Р@@&7hvnc oro defende fvrorem& inimicorum iram et post Аfata saevire cupientem. 'defende' autem est prohibe, ut "dum tene-Аras defendo a frigore myrtos". et bene petit ab Aenea {43sepul-Аturam}43, quod scit eum ultro concedere, ut probavit in filio: petit Аautem non de eius pietate dubitans, sed timens iram suorum. ЫЗЛ@@&7havd inscivs& litotes figura: non enim dicit 'non ignarus', Аsed expectans omnibus votis, ut "munera nec sperno", Аid est libenter accipio. in hac autem figura plus cogitatur, quam Аdicitur. Р@@&7vndantiqve animam diffvndit in arma crvore& ordo Аest 'in arma undanti cruore animam diffundit', cuius sedem plerique Аsanguinem volunt esse. et sic est dictum {43hoc}43, ut "una Аeademque via sanguis animusque sequuntur". @1 аЯЇ @@@@{1SERVII GRAMMATICI А@@@@IN VERGILII AENEIDOS LIBRVM VNDECIMVM А@@@@COMMENTARIVS.}1 С@@&7oceanvm interea svrgens avrora reliqvit& more suo Аpraetermisit noctis descriptionem, quam transisse indicat praesens Аortus diei. et hoc est unde ait Horatius "nec verbum verbo cu-Аrabis reddere fidus interpres": quae enim naturalia sunt omnibus Аpatent. {43'surgens' autem quae surrexit, $A)NASTA=SA.&}43 Р@@&7aeneas qvamqvam et sociis dare tempvs hvmandis p. c.& Аconsuetudo Romana fuit ut polluti funere minime sacrificarent. si Аtamen contingeret ut uno eodemque tempore et funestaretur quis et Аcogeretur operam dare sacrificiis, elaborabat ut ante sacra comple-Аret quam funus agnosceret: unde etiam Horatius Pulvillus in Capi-Аtolii dedicatione cum ab inimicis ei filius nuntiaretur extinctus, {43ut Аquidam putant falso, ut alii, pro vero,}43 ait 'cadaver sit', nec voluit Аfunus agnoscere, donec templa dedicaret. secundum quem ritum Аetiam Aeneas inducitur ante operam dare sacrificiis, et sic ad so-Аciorum et Pallantis sepulturam reverti. Р@@&7praecipitant cvrae& urgent: longam enim dilationem se-Аpultura non patitur. {43sane cum 'quamquam' praemisisset, non intulit А'tamen', ut alibi "libertas quae sera tamen respexit inertem" cum А'tamen' dixerit, non praemisit 'quamquam'. 'dare' vero 'tempus' relin-Аquere, id est ut breve: et habet emphasin propter multitudinem nego- @1 Аtiorum.}43 &7tvrbataqve fvnere mens est& funere Pallantis $KAT' А$E)COXH/N&: nam est haec consuetudo apud poetas, ut a plebe segregent Аduces. sic paulo post ait "interea socios inhumataque Аcorpora terrae mandemus" et intulit {43segregans}43 "maestamque АEuandri primus ad urbem mittatur Pallas". sic dictum est А"reliquias Danaum atque inmitis Achilli", item А"forsitan et Priami fuerint quae fata requiras". Р@@&7primo victor solvebat eoo& antequam luctum subiret et Аfunestaretur. 'primo' autem 'Eoo' subaudimus 'tempore'; nam graece А$H)W/S& dicitur quam nos auroram vocamus: Homerus {43ait}43 $R(ODODA/KTULOS А$H)W/S.& quod nomen Latini traxerunt per derivationem, ut dicerent А"et laetus eois Eurus equis", item "eoasque Аacies". sane ut etiam supra diximus, in hoc sermone Аprima syllaba naturaliter longa est, sed cum opus fuerit, corripitur, Аaut licentia nominis proprii, aut quia eam vocalis sequitur. Ц@@&7constitvit tvmvlo& in colle, quia tropaea non figebantur Аnisi in eminentioribus locis: Sallustius de Pompeio ait "devictis АHispanis tropaea in Pyrenaei iugis constituit". ex quo more Аin urbibus tropaea figuntur arcubus exaedificatis. ideo autem nunc Аtropaeum ponit Aeneas, quia nondum plenam est victoriam con-Аsecutus, sed occiso Mezentio fugavit exercitum: plenae enim victo-Аriae, ut supra diximus, triumphus debetur. et persolvit Аvota vel propter tanti ducis interitum, vel quia fas erat etiam de Аprimitiis {43belli}43 sacrificare. {43'tumulo' autem deest 'in', id est in tumulo. А&7indvit arma& ut "indutosque iubet truncos hostilibus armis".}43 Р@@&7tibi magne tropaevm bellipotens& {43videtur interrupta de-Аscriptio.}43 hoc per parenthesin dictum est {43et prosphonesin. [et post @1 Аreddita.] 'magne' autem 'bellipotens' antonomasia per duo epitheta sine Аnomine}43. Р@@&7aptat& apte locat et congrue {43ponit vel figit, ut А"aptatque superbis postibus"}43. Р@@&7telaqve trvnca viri& {43id est}43 praefracta; ita enim in tro-Аpaeis poni consueverunt: Iuvenalis "et fracta de casside Аbuccula pendens et curtum temone iugum victaeque tri-Аremis aplustre". {43vel 'trunca tela' quae de suo clipeo legerat: ideo Аenim 'trunca', quod in evellendo praefracta.}43 &7et bis sex thoraca А&7petitvm perfossvmqve locis& duodecim vulneribus adpetitum: quia, Аut supra diximus, totius Tusciae populus in duodecim Аpartes fuit divisus, ut "gens illi triplex, populi sub Аgente quaterni", qui singulis lucumonibus parebant. moris autem Аfuit ut interemptos duces omnis vulneraret exercitus, sicut etiam Аde Hectore Homerus commemorat. unde est "quae cir-Аcum plurima muros accepit patrios". {43non ergo ab Aenea, sed Аab his qui "uni odiisque viro telisque frequentibus in-Аstant": quod ostendit Mezentius, cum sub Aeneae telis iaceret А"scio acerba meorum circumstare odia": neque enim hoc in illo Аmomento periculi meminisset, nisi eos cerneret inminere.}43 Р@@&7clipevmqve ex aere& figuratius, quam si 'aereum' diceret, А{43ut alibi "cui pharetra ex auro"}43. Р@@&7ensem collo svspendit ebvrnvm& vaginam eburneam. sane А'ebur eboris' facit, non 'eburis', sicut 'murmur murmuris': unde quia Аin principalitatis declinatione varietas invenitur, etiam derivatio Аvaria est: nam 'eburnus' facit ab eo quod est 'ebur', 'eboreus' ab Аeo quod est 'eboris'. {43'collo' autem, id est de collo. paulatim de trunco Аarboris humanam figuram fecit, ut et sinistram illi det et collum: quod Аvalde quaeritur, an bene.}43 ШО@@&7maxima res effecta viri& occiso tanto duce: simul etiam @1 Аtropaei ostenditur causa. {43et verecunde cum ipsius opus sit, inpersona-Аliter ait.}43 &7abesto& absit: nam tertia persona est. Р@@&7qvod svperest& id est de reliquo: et est absoluta elocutio, А{43ut "quod superest laeti bene gestis corpora rebus"}43. А&7et de rege svperbo primitiae& aut hoc dicit: primitiae istae quas Аfecimus, non de plebe sunt, sed de rege superbissimo, {43id est Mezen-Аtio}43: aut certe regem superbum Turnum accipiamus_nam de ipso Аlegimus "at Rutulum abscessu iuvenis tum iussa Аsuperba miratur"_ut sit sensus: haec spolia et hanc primam Аbelli partem superbo Turno sustulimus. nam hoc epitheton pro-Аprium Turni est, quod ei Vergilius pro ingenti scelere dat. apud Аmaiores enim superbia ingens facinus fuit, adeo ut Tarquinius pro Аmultis sceleribus superbi nomen acceperit. Р@@&7mezentivs hic est& {43pro}43 'talis est', ut "hunc ego ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ иЛШРВte Euryale aspicio?" {43id est talem. et utrum per contemptum an per Аcommendationem hoc pronuntiandum?}43 &7mvrosqve latinos& {43bene quasi Аhoc solum restet. et hoc dicit:}43 iam campestri superavimus proelio, Аrestat ut etiam obsidione vincamus: credit enim quod sibi iam Аaperte nullus occurrat. nec inaniter: nam et paulo post dicturus Аest Turnus "furta paro belli", et in duodecimo Latinus А"vix urbe tuemur spes Italas". ШТ@@&7arma parate animis& aut hypallage est pro 'armis parate Аanimos': aut certe est mutanda distinctio, ut sit 'animis et spe prae-Аsumite bellum'. 'praesumite' vero 'bellum' id est mente praeoccu-Аpate, ut supra Turnus "et pugnam sperate parari". Аbene autem ait 'praesumite', quasi rem iam sui iuris, ut ei deberi Аvideatur certa victoria. Р@@{43&7ne qva mora& ordo 'ne qua mora inpediat'.}43 &7vellere signa А&7adnverint svperi& ne in mora sitis, cum captatis auguriis ad bel-Аlum exire coeperimus. 'vellere' autem proprie dixit, quia Romana Аsigna figebantur in castris, et cum ad bellum eundum fuisset, capta-Аtis auguriis avellebantur e terra: nam alibi ea figi non licebat. @1 Аsed inter auguria etiam hoc habebatur, si avellentem facile seque-Аrentur, adeo ut cum filio in Orodis bello sit Crassus occisus, qui Аiturus ad proelium avellere signa vix potuit. {43quod etiam Flaminio Аcontigit, qui cum imperasset signa tolli eaque non possent moveri, effosso Аsolo in quo erant fixa, vi magna extrahi praecepit, et infeliciter apud АTrasimennum pugnavit. alii 'vellere' movere accipiunt: Ennius "rex Аdeinde citatus convellit sese", et in sacris 'convelli mensa' dicitur Аcum tollitur.}43 Р@@{43&7adnverint svperi& bene in adhortatione nihil se inauspicato vel Аsine deorum voluntate facturum promittit: ideo non dixit, cum ego Аiussero, sed cum dii iusserint.}43 ШЦ@@&7interea socios& donec tempus obsidionis adveniat. {43et 'in-Аterea socios inhumataque corpora terrae' $E(\N DIA\ DUOI=N& pro 'corpora Аsociorum'.}43 Р@@&7qvi solvs honos acheronte svb imo est& {43hoc ideo intulit, Аquia in sexto de insepultis dixit}43 "centum errant annos vo-Аlitantque haec litora circum": {43Palinurus Aeneae "por-Аtusque require Velinos sedibus ut saltem placidis in morte Аquiescam"}43. et bene 'Acheronte sub imo', quia haec res ad umbras Аtantum pertinet: nam apud prudentes homines nullius momenti Аsunt ista. Р@@{43&7ite ait& vitiose in media oratione 'ait' positum critici notant.}43 А&7egregias animas& ingenti arte laudat potius quam miseratur ex-Аtinctos, ut praesentium animos in bella succendat. {43&7qvae sangvine А&7nobis hanc patriam& eleganter hoc et oratorie ad exhortationem audien-Аtium sumptum est: nam laus defunctorum viventium exhortatio est. et @1 Аbene 'patriam' ait, tamquam fiduciam gerit quasi vicerit. sane cum Аhortatur socios ut sepeliantur occisi, ipse defunctis velut epitaphion dixit.}43 ШЫ@@&7qvem non virtvtis egentem& Ennii versus est. {43'egentem' Аsane nos ablativo iungimus.}43 Р@@&7fvnere mersit acerbo& {43'acerbo'}43 inmaturo: translatio a Аpomis. ШЯ@@&7qvi parrhasio evandro& Arcadico a civitate Arcadiae, Аquam Donatus vult a parra avi dictam: quod procedit, si parra Аnomen est Graecum; si autem Latinum est, stulte sensit, nam АGraecum nomen etymologiam Latinam non recipit. {43alii Iovis filium АParrhasium dicunt, qui habuit Arcadem filium, ex quo primo Par-Аrhasii, post Arcades dicti sunt. sane Arcadum genera fuerunt quat-Аtuor, Parrhasiorum, Maenaliorum, Azanorum, Cynaethorum. alii non АAzanos et Cynaethos, sed Azanes et Cynaetheos dicunt.}43 Р@@{43&7felicibvs aeqve& hic non felicitas comparatur, sed ut est illud А"di meliora piis": non quia haec bona sunt, sed bona optat.}43 Р@@&7ibat& pro 'ierat'. &7alvmno& alumnus est qui graece $TRO/-А$FIMOS& dicitur: quod nomen quia Latinum non est, ut ab eo quod Аest nutritor, inveniamus eum qui nutritus est, transiit ad nomen Аaliud et alumnum dixit. Шг@@&7iliades crinem de more solvtae& has Aeneae ancillulas Аintellegimus: nam omnes matres, hoc est mulieres nobiles, in Sicilia Аremansisse dixit, excepta Euryali matre, de qua legimus А"quae te sola puer multis e matribus ausa persequitur?" А{43'crinem' autem 'solutae', ut "palmis percussa lacertos".}43 Р@@&7vt vero aeneas foribvs sese intvlit altis& naturale Аenim est ut intermissa lamenta repetantur, cum aliquis notus ad-Аvenerit: sic in Statio ingressis ducibus denuo defletur Archemorus. @1 Шз@@&7nivei fvltvm pallantis& late patet hoc epitheton: referri Аenim potest et ad candorem pristinae pulchritudinis, et ad pallorem Аex morte venientem, et ad frigus quod proprium mortuorum est, Аut "corpusque lavant frigentis et ungunt". Р@@&7levi in pectore& pulchro, puerili, nondum saetoso. Шк@@&7tene inqvit& iteratio est; nam supra ait 'lacrimis ita fatur Аobortis', sicut in quinto posuit "et fidam sic fatur ad aurem" Аet paulo post intulit "dic ait". sane sciendum hanc adlocu-Аtionem talem esse, qualis illa ubi defletur Euryalus: nam Аlocis omnibus commovet miserationem, ab aetate, a tempore, a vul-Аnere, a spe parentis. &7cvm laeta veniret invidit fortvna А&7mihi& ac si diceret: quantum noceret adversa, cum laeta talem in-Аtulit casum? videtur autem dolere quod queri non potest de For-Аtunae crudelitate, quae ei uno eodemque tempore et tanta contulit Аbeneficia, et tale intulit damnum. 'tene' {43autem}43 'invidit Fortuna Аmihi', ut "Liber pampineas invidit collibus umbras". Шн@@&7discedens dederam &$KATA\ TO\ SIWPW/MENON& hoc intellegimus: Аnam abscedens nusquam est Euandrum adlocutus Aeneas. Ш░@@&7cvm dvra proelia gente& subaudimus 'fore'. Ш▓@@&7fors et vota facit& forte_{43utrumque enim dicimus}43_ Аetiam vota suscipit. potest et unum esse 'forset', id est 'forsitan'. А&7cvmvlatqve altaria donis& {43id est}43 et sacrificat, et suscipit vota. Аnaturaliter autem queritur de errore mentis humanae. Р@@&7nil iam caelestibvs vllis debentem& vivi enim supero-Аrum sunt, mortui ad inferos pertinent, unde in duodecimo А"vos o mihi manes este boni, quoniam superis aversa vo-Аluntas". superis autem debemus omnia donec vivimus, ideo quia, Аut dicunt physici, cum nasci coeperimus, sortimur a Sole spiritum, Аa Luna corpus, a Marte sanguinem, a Mercurio ingenium, a Iove Аhonorum desiderium, a Venere cupiditates, a Saturno humorem: @1 Аquae omnia singulis reddere videntur extincti. {43secundum physicam Аdisciplinam dicit: tradunt enim physici omnia nos mereri a superis, Аquae rursus extincti reddimus ipsis potestatibus supernis. quod et Plato Аvidetur astruere qui dicit, quod cum de effluxione fontium non alia-Аrum quarumlibet rerum, sed ipsarum stellarum, fuerint animae corpo-Аribus commodandae, quicquid de ipsis fontibus stellarum ebullit, hoc Аintellegi debere stellas. ergo priusquam in corpora ingrediantur animae Аper haec signa erratica transeuntes, singula supra dicta singulae acci-Аpiunt, item exeuntes singula singulis redhibere dicit quae in corpus Аvenientes perceperunt.}43 Р@@&7vano maesti comitamvr honore& inani, ut supra Аdiximus, quantum ad vivos pertinet. Р@@{43&7infelix nati fvnvs& hoc quidam $A)NAKO/LOUQON& et vulgare acci-Аpiunt; sed eleganter ad exprimendum patris adfectum ad patrem ora-Аtionem convertit.}43 Р@@&7hi nostri reditvs& id est tales, ut "manibusque Аmeis Mezentius hic est". {43&7expectatiqve trivmphi& modo de se loquitur.}43 Р@@&7haec mea magna fides &$KATA\ TO\ SIWPW/MENON&: quam de АPallantis reditu promiserat patri. {43&7at non evandre& aut mutavit de-Аclinationem: nam 'Euander' facit, ut ipse X "Pallas, Euander Аin ipsis": aut Graecum vocativum fecit $W)= *EU)/ANDRE.&}43 &7pvdendis А&7vvlneribvs& {43id est}43 a tergo inlatis: et est consolatio. {43quid autem А'pudendis' sit, ipse exposuit dicendo 'pulsum aspicies'.}43 Р@@&7nec sospite& antiptosis est pro 'sospiti'. et hoc dicit: si Аfugisset vulneratus a tergo, ipse ei optares interitum. {43alii: non Аtalem habes, inquit, filium, quo sospite tibi dirum funus optares, quod Аparentes sibi precari solent ob nequitiam liberorum. alii: non optabis, Аinquit, sospiti filio mortem. quod magis heroicae personae convenit. et А[quero] 'sospite' pro 'sospiti'.}43 Ш╗@@&7haec vbi deflevit& hoc est postquam haec cum lacrimis ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ иЛШ╗Вdixit; 'flere' enim est cum voce lacrimare: unde habemus in sexto @1 А"continuo auditae voces, vagitus et ingens infantum-Аque animae flentes in limine primo". Р@@&7toto lectos ex agmine& Troianos, Tuscos, Arcadas. Ш┐@@&7exigva& quamvis enim magna sint, orbitati patris prodesse Аnon possunt; {43sed tamen exhibenda sunt patri, quia debentur. aut est Аsensus: non quidem responsura luctui, sed tamen sollemnia: ergo iusti-Аtiae potius causa quam solacii}43. Р@@&7feretrvm& {43'feretrum' locus ubi mortui feruntur. et est Grae-Аcum nomen: nam}43 graece $FE/RTRON& dicitur, unde per diaeresin fere-Аtrum fecit, {43dictum a ferendo}43: nam latine capulus dicitur: unde ait АPlautus "capularis senex", id est vicinus capulo, qui dictus est Аcapulus ab eo quod corpus capiat. Р@@&7vimine qverno& sunt aliquae durae derivationes; tamen Аeis sic utimur ut 'quernum vimen', item 'colurnum veru', ut "pin-Аguiaque in veribus torrebimus exta colurnis", 'ficulnum Аlignum', ut Horatius "olim truncus eram ficulnus, inutile Аlignum", item 'aprugnum callum'. Р@@&7obtentv frondis invmbrant& veluti cameram quandam Аcapulo ramorum extensione fecerunt. Р@@&7agresti svblimem stramine& hoc est supra frondes ponunt: Аnam hic reddit quod omiserat supra dicens 'extructos toros', nec Аaddens unde. Р@@&7demessvm& participium est, veniens ab eo quod est 'metor'. Аsane ab eo quod est 'meto' praeteritum perfectum 'messui' facit. Р@@{43&7langventis hyacinthi& 'languentis' aut postquam decerptus sit: Аaut quia non est acuti coloris: aut quando demittit caput. sane Hya- @1 Аcinthus puer fuit Eurotae, vel, ut quidam volunt, Oebali filius. cetera Аde hoc in bucolicis dicta sunt.}43 Р@@&7sva forma recessit& {43id est}43 propria pulchritudo. Ш╚@@&7avroqve ostroqve rigentes& unum 'que' vacat et est Аadditum hiatus causa. Р@@&7laeta laborvm& figura est 'laetus illius rei'; nam modo Аdicimus 'laetus labore', 'laetus ingenio'. Р@@{43&7svis manibvs sidonia dido& ut "dives quae munera АDido". 'suis' autem 'manibus' ut heroides solebant.}43 Р@@&7discreverat& depinxerat. simul et amantis adfectus osten-Аditur. Р@@&7harvm vnam& {43'unam' pro 'alteram',}43 de duobus {43scilicet}43 et А'horum alterum' et 'horum unum' possumus dicere: nam artigraphi Аhoc tantum vetant, ne de duobus 'alium' dicamus, quod de multis Аproprie dicitur. sane figurate dixit 'vestem induit', ut А"exuvias indutus Achillis", cum in usu sit 'induit illa re', ut А"indutosque iubet truncos hostilibus armis", {43id est truncos in-Аdutos iubet offerri. sane hoc videtur secundum caerimonias flaminum Аsubtiliter dixisse. flamini enim nisi unum mortuum non licet tangere, Аsed Aeneas plurimos postea occidit. sed aliud est in bello occidere, Аaliud mortuum tangere. sciendum est tamen, Aeneae omne genus sacer-Аdotii tribui}43. Р@@&7arsvrasqve comas obnvbit amictv& harum unam, {43id est Аde duabus vestibus,}43 induit iuveni, altera caput eius velavit: nam Аsupra duas vestes dixit esse prolatas. 'obnubit' autem velavit, trans-Аlatio a nubibus quibus tegitur caelum: unde et nuptiae dicuntur, Аquod nubentum capita {43obnubantur, id est}43 velantur. Р@@&7lavrentis praemia pvgnae& mittit praemia, quae de praeda @1 АLaurentis pugnae sustulerat: nam praeda est quae eripitur, prae-Аmium quod offertur. Ш╨@@&7eqvos et tela qvibvs spoliaverat hostem& vel Pallas, Аvel Aeneas: nam ambigue positum est. spolia autem cum proprie Аea tantum sint quibus hostis spoliari potest, ut lorica vel vestis, Аabusive iam spolium dicitur quicquid hostibus tollitur: unde est А"postquam illum vita victor spoliavit Achilles". А{43alii 'equos et tela, quibus spoliaverat hostem' ad Pallantem volunt tan-Аtum pertinere, quia in antiquis disciplinis relatum est, quae quisque Аvirtute ornamenta consecutus esset, ut ea mortuum eum condecorarent: АSallustius "exuant armis equisque".}43 Р@@&7vmbris inferias& proprie: nam inferiae sunt sacra mor-Аtuorum. Р@@&7caeso sangvine& pro 'caesorum', ut supra "capti-Аvoque rogi perfundat sanguine flammas": nec enim sanguis Аcaeditur. Ш╘@@&7ipsos ferre dvces& suos scilicet, qui illis mille praeerant. Аmelius tamen est, iubet truncos ferre ipsos duces, id est ducum Аspolia, ut tropaea duces ipsos dixerit: sic supra "manibus-Аque meis Mezentius hic est" {43de tropaeo. 'duces' autem, ut Halae-Аsum et eiusmodi, quos occiderat Pallas, duces ipsi portarent; nam Аducum fuerat tropaea portare: ut habeat pater solacium de victoria Аfilii et honor funeri accedat}43. &7inimicaqve nomina figi& pro 'inimi-Аcorum'. dicit autem adfixos tropaeis titulos cum nominibus occisorum. Р@@&7dvcitvr infelix acoetes& quasi qui consternatus nimio Аdolore ire non poterat. et bene ex rerum permutatione expressit Аdoloris magnitudinem, dicens ita doluisse Acoeten, ut paene carens Аhumano sensu per se ire non posset, et equum ita sensisse interitum Аdomini, ut in humanum migraret adfectum: nam et lacrimabat et @1 Аsponte sequebatur cadaver. {43et bene cum hominis sit 'ire', equi 'duci', Аde homine ait 'ducitur', de equo 'it lacrimans'.}43 Р@@&7foedans& vel cruentans, vel lacerans. Р@@&7terrae& {43id est}43 in terram. {43et figurate 'sternitur terrae', ut А"truncumque reliquit harenae".}43 Р@@{43&7perfvsos sangvine cvrrvs& aut captivos, aut ipsius Pallantis.}43 Р@@{43&7post bellator eqvvs& militaris enim disciplinae fuit, ut equus Аusque ad sepulchrum duceretur, armiger perversa arma gestaret: unde Аhanc consuetudinem videtur poeta servasse.}43 &7positis insignibvs& sine Аfaleris. quod autem equum dicit lacrimare non mirum est, cum АHomerus etiam divinantem induxerit. {43Plinius solum equum praeter Аhominem lacrimare et doloris adfectum sentire dicit.}43 &7aethon& nomen Аequi, quo etiam Aurorae equus vocatur. {43quod autem equus bellator Аducitur et phalanx comitatur, iuxta morem Romanum ait, ut dignitas Аin regii adulescentis servetur exequiis, quia apud Romanos quod erat Аvivo concessum, mortuo non adimebatur.}43 Р@@{43&7gvttis grandibvs& bene 'grandibus', quia de equo.}43 Р@@&7nam cetera tvrnvs victor habet &$KATA\ TO\ SIWPW/MENON Аet alia eum sustulisse intellegimus, non tantum balteum, ut legimus Аsupra: {43nam sola hasta et galea ostenditur remansisse}43. Р@@&7phalanx& {43phalanx}43 lingua Macedonum legio. quod autem Аait 'maesta', Arcadas intellegimus: unde infert 'Teucrique sequuntur АTyrrhenique duces'. et hoc est quod ait supra "et toto lectos Аex agmine mittit mille viros". @1 Р@@&7versis arcades armis& lugentum more mucronem hastae, Аnon cuspidem contra terram tenentes: {43quoniam antiqui nostri omnia Аcontraria in funere faciebant:}43 scuta etiam invertentes propter numina Аillic depicta, ne eorum simulacra cadaveris polluerentur aspectu, А{43sicut habuisse Arcades Bacchylides in dithyrambis dicit: et hoc,}43 ut Аnon nullis frustra placet: nam lugentum mos est prioris habitus Аinmutatio. {43alii 'versis armis' in oblicum versis scutis, ne splenderent Аinsignia: arma autem scuta dici ipse declarat, ut "Lausum Аsocii exanimem super arma ferebant". sed potest hoc de armis Аversis non ad Arcadas solum, sed ad omnes pertinere. an 'versis ar-Аmis' quod interempto Pallante victos iam se Arcades arbitrabantur. alii Аdicunt hunc morem fuisse, ut de suo duce numquam voce quereretur Аexercitus, ne seditio paulatim insurgeret, verum armorum ordinem mu-Аtantes scuta supina portarent. ergo vel Aeneas ab Arcadibus arguitur Аquod Pallas non sit vindicatus, vel Euander quod novi hospitis gratia Аadulescentem temere in bella proiecerat.}43 Р@@&7comitvm& potest pro 'comitantum' accipi. Р@@&7gemitvqve& deest 'cum'. Р@@&7nos alias hinc ad lacrimas& ad aliam sepulturam, {43id est Аad ceteros sepeliendos, qui eodem proelio ceciderunt}43. Р@@&7salve aeternvm mihi maxime palla aeternvmqve vale& АVarro in libris logistoricis dicit, ideo mortuis 'salve' et 'vale' dici, Аnon quod aut valere aut salvi esse possunt, sed quod ab his rece-Аdimus, eos numquam visuri. hinc ortum est ut etiam maledicti Аsignificationem interdum 'vale' obtineat, ut Terentius "valeant qui Аinter nos discidium volunt", hoc est ita a nobis discedant, ut Аnumquam ad nostrum revertantur aspectum. ergo cum mortuo di-■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ иЛШсИИcitur 'vale', non etymologia consideranda est, sed consuetudo, quod Аnullis 'vale' dicimus nisi a quibus recedimus. Шф@@&7oratores& legati, a perorando pro republica nominati: @1 А{43quod 'orabant', id est agebant: unde et actores causarum 'oratores' ap-Аpellantur}43. &7vrbe latina& pro 'Latini', id est [de] Laurolavinio. Р@@&7velati ramis oleae& non coronati: nec enim lugentes de-Аcebat, {43ut qui pro mortuis precabantur}43: sed instructi et ornati, id est Аin manibus olivae ramos ferentes: sic Homerus $STE/MMAT' E)/XWN E)N А$XERSI/N.& 'velari' autem ornari et illo loco significat "victori Аvelatum auro vittisque iuvencum", cum vittis non aut velentur Аaut coronentur victimae, sed ornentur: {43aut certe 'velati' ab omni in-Аiuria tecti iure gentium}43. &7veniamqve rogantes& beneficium. {43et Аiuxta antiquum modum dictum est, hoc est sepulturam suis petentes.}43 Р@@&7ferro qvae fvsa& 'fusa' modo interempta, alias fugata; Аsed discernuntur epithetis, ut si dicas 'ferro fusus', vel 'metu fusus'. Р@@&7redderet& ostendit iam campos in Troianorum esse po-Аtestate. Р@@{43&7nvllvm cvm victis certamen& deest 'esse oportere'.}43 &7et А&7aethere cassis& {43id est luce}43 vacuis: unde et retia 'casses' dicimus, Аet vestimenta araneorum casses dicuntur. hoc autem bene addidit, Аquod victi possunt innovare certamen. Шъ@@{43&7bonvs aeneas& ideo, quia ab eo facile impetratur.}43 &7havd А&7aspernanda& iusta, non contemnenda: sepulturae enim beneficium Аgeneraliter debetur universis. Р@@{43&7venia& quam petebant: aut 'venia' humanitate.}43 &7insvper А&7addit& accumulat verbis beneficium, dicens pacem se etiam vivis Аvelle praestare. 'pacem' autem ideo defunctis, quia ait supra А"nullum cum victis certamen", et mortuorum pax sepultura est. Аunde elegit verbum {43quod}43 utrisque, {43tam vivis quam mortuis}43 aptum {43esset}43. Р@@&7qvaenam& quanta et qualis: nam mirantis est; nec enim @1 Аdubitat, cum ipse dicat 'indigna'. {43ergo potest $E)PECH/GHSIS& esse: Аquaenam vos fortuna inplicuit, quae est indigna bello. et mira est oratio Аconciliantis se hostibus suis.}43 Р@@&7inplicvit& {43id est}43 involvit invitos. {43'bello' autem incertum Аdativus an ablativus.}43 Р@@{43&7martis sorte peremptis& ad illud "nullum cum victis Аcertamen".}43 ШЁ@@&7nec veni& pro 'nec venissem': tempus est pro tempore. А{43et vitavit $O(MOIOTE/LEUTON.&}43 Р@@&7nec bellvm cvm gente gero& {43subaudiendum}43 'sed cum АTurno': per quod {43populariter}43 eorum captat favorem, {43aut seditionem Аeorum adversum regem invocat}43. Р@@{43&7hospitia& hoc verbum duo significat: [2et quo ab alio recipimur,]2 Аet quo aliquem recipimus.}43 Р@@&7hvic morti &$DEIKTIKW=S,& quasi ostendit iacentes. Р@@&7si bellvm finire manv& hoc est internecione: potest enim Аet pace finiri. Р@@{43&7his mecvm decvit concvrrere telis& aut quibus Teucros parat Аpellere, aut tela sua ostendit, ut armatus in concilio fuerit.}43 Р@@&7vixet& pro 'vixisset': et est syncope. &7devs avt sva А&7dextra dedisset& victoria {43enim}43, vel vita duplici ratione consistit, Аaut virtute aut voluntate Fortunae. Р@@&7miseris civibvs& quasi aliena culpa pereuntibus. {43et bene Аcommendatur dicentis bonitas, quasi et ipse eorum misereatur.}43 Р@@&7obstipvere silentes& id est obstupefacti sunt et silere Аcoeperunt. Ш·@@&7tvm senior& cui ab aetate praestabatur auctoritas. &7odiis А&7et crimine drances infensvs ivveni tvrno& {43aut qui eum odio Аsemper et criminationibus persequebatur:}43 aut propter suum crimen, id @1 Аest inertiam, quam semper virtuti constat esse contrariam: aut Turni Аcrimine, qui tot viris causa mortis exstiterat. Ш№@@&7orsa refert& coepta verba. &7o fama ingens ingentior А&7armis& frustra ait Donatus, hoc nomen de his esse quae non reci-Аpiunt comparationem: nam quia augmentum recipit, et comparatur. Аalia illa sunt nomina, in quibus est dubitatio utrum comparentur, Аut est 'perfectus': quod si velis comparare, incipit 'perfectus' non Аesse 'perfectus'. Р@@&7caelo te lavdibvs aeqvem& pro his qui in caelo sunt, Аid est diis, ut "caeruleus Thybris caelo gratissimus Аamnis". {43et est oratorium, non invenire paria verba virtutibus. 'caelo' Аautem dativus, 'laudibus' ablativus.}43 Р@@&7ivstitiaene privs mirer belline laborvm& figura Graeca А'miror illius rei' et 'regno illius rei', ut $*TENE/DOIO/ TE I)=FI A)NA/SSEIS&: Аinde Horatius ait "et qua pauper aquae Daunus agrestium Аregnavit populorum" pro 'agrestibus populis'. {43ita et hic 'iustitiae' А'laborum' genetivum pro ablativo posuit. si autem 'iustitiae' legeris, sub-Аaudiendum 'iustitiae laudibus'; si 'iustitia', subaudiendum 'praeditum'.}43 ЫБА@@&7si qva viam dederit fortvna& 'viam' rationem. et bene Аcum exceptione pollicetur dicens, si voluntatem nostram fortuna Аcomitetur. Р@@&7foedera tvrnvs& vel coniugii vel amicitiarum. {43et potest Аvideri deesse 'alia'.}43 Р@@&7fatales moles& quia audierat "{43nec veni,}43 nisi fata Аlocum sedemque dedissent". Р@@&7saxa troiana& ambitiose ait, quasi Troianis fataliter de-Аbita. {43vel 'Troiana' in usum Troianorum.}43 ЫБЕ@@&7pepigere dies& pacti sunt: nam ab eo quod est 'paciscor' @1 Аet 'pepigi' et 'pactus sum' facit, sicut ab eo quod est 'parco' et А'parsi' et 'peperci' {43facit}43. &7pace seqvestra& media; nam{43que}43 sequester Аest {43aut}43 medius inter duos altercantes, {43aut}43 apud quem aliquid ad Аtempus seponitur: {43dictum autem a sequendo, quod eius qui electus sit, Аutraque pars fidem sequitur}43. 'pacem' ergo 'sequestram' indutias dicit, Аid est pacem temporalem et mediam inter bellum praeteritum et Аfuturum. Р@@&7mixtiqve inpvne latini& apud maiores enim magna erat Аcura fidei, adeo ut {43indutiis factis conloqui soliti essent duces populi АRomani cum hostium ducibus, summaque severitate vindicaretur, si in-Аiuriam se passos quererentur: denique obsessa urbe a Tarquiniis}43 inter АPorsennam et Romanos factis indutiis, cum ludi circenses in urbe Аcelebrarentur, ingressi hostium duces curuli certamine contenderent Аet victores coronarentur. {43'inpune' autem hoc loco sine periculo.}43 Р@@&7ferro bipenni& ad epitheton transtulit nomen proprium: Аnam bipennis per se plenum est et securim significat, ut А"crebrisque bipennibus instant". ЫБЙ@@&7robora& modo genus ligni: nam est inter specialia no-Аminatum. Р@@&7plavstris gementibvs& sub pondere sonantibus. ЫБН@@&7qvae modo victorem latio pallanta ferebat& {43'Latio' Аpro 'in Latio'.}43 bene 'modo'; uno enim eodemque die et fortiter Аfecit et periit, ut "haec te prima dies bello dedit, haec Аeadem aufert". {43alii 'modo' paulo ante accipiunt, sed 'modo' ait cum Аadfectu, ut acerbior luctus de tanta mutatione nasceretur: alii 'modo' Аpaene accipiunt.}43 @1 Р@@&7arcades ad portas rvere& eos {43nunc Arcadas}43 dicit qui Аintra civitatem sunt. {43multa tamen exemplaria 'Arcades at portis ruere' Аhabuerunt, ut coniunctio sit, non praepositio, ut "it nigrum Аcampis agmen" pro 'per campos' et "it portis iubare" 'per Аportas'. 'ruere' autem, id est magna velocitate ferri, ut "ex-Аcitum ruit ad portus" et "ruuntque effusi carcere currus". et А'ruere' pro 'ruebant', infinitum pro pronuntiativo.}43 &7de more vetvsto& Аquia antea per noctem cadavera funerabantur cum faculis. Р@@&7rapvere faces& {43'rapuere'}43 raptim et festinanter tulerunt. А{43sed apud Romanos moris fuit ut noctis tempore efferrentur ad funalia А_unde etiam funus dictum est_quia in religiosa civitate cavebant, Аne aut magistratibus occurrerent aut sacerdotibus, quorum oculos nole-Аbant alieno funere violari. inde etiam qui funeri praeerant a vespera Аprimum vesperones, deinde vespillones dicti videntur. et magis moris АRomani ut inpuberes noctu efferrentur ad faces, ne funere inmaturae Аsubolis domus funestaretur: quod praecipue accidebat in eorum qui in Аmagistratu erant filiis. ideo Vergilius Pallantis corpus facit excipi Аfacibus, quia acerbum funus. funera autem alii a funalibus candelis, Аsebo vel cera circumdatis, dicta [2tradunt]2, quod his praelucentibus noctu Аefferrentur mortui: alii a fungendo, quod eo supremo in eo qui decessit, Аofficio fungimur, vel quod hi qui mortui sunt 'vita functi' dicuntur. ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ иЛЫБПИОalii tradunt, de filiis qui in potestate patris sint, non putari ius esse Аfunus vocari fierique, quia servi loco sint parenti, et si id fiat, familia Аfunestata sit. ergo hic merito Pallantis funus facibus celebratur, ut Аfilii. alii, sicut Varro et Verrius Flaccus, dicunt: si filius familias Аextra urbem decessit, liberti amicique obviam procedunt, et sub noctem @1 Аin urbem infertur cereis facibusque praelucentibus, ad cuius exsequias Аnemo rogabatur. sane haec corpora sive proici iubebantur, a cadendo, Аsive quod sepultura carebant 'cadavera' dicta.}43 Р@@&7discriminat& {43id est}43 dividit: unde et discrimen capitis mu-Аliebris dicitur, {43ex eo quod caput auro discernat}43. ЫБТ@@{43&7svccedere& ut "tumulo sineret succedere terrae".}43 Р@@&7incendvnt& implent, ut "clamore incendunt Аcaelum Troesque Latinique". Р@@&7vis vlla& nec aetatis inbecillitas, nec severitas regia. Р@@&7feretro pallante reposto& {43id est}43 posito Pallantis fere-Аtro: nam antiptosis est. ЫБШ@@&7non haec o palla dederas promissa parenti cavtivs А&7v. s. v. t. c. m.& duplex expositio est. aut enim hoc dicit: non mihi Аtalia promittebas, ut crederem cautius te dimicaturum; ut intelle-Аgamus proficiscentem Pallantem promisisse patri victoriam, caedem Аhostium, plurima spolia; qui enim haec cogitat, cautelae obliviscitur Аaviditate vincendi. aut certe 'non' pro 'nempe' accipiamus, ut in АTerentio "non tu hunc rus produxisse aiebas?" id est 'nonne', А'nempe', ut nunc sit sensus: nempe haec mihi dederas promissa Аdiscedens, quia cautius fueras dimicaturus. {43alii non 'parenti', sed А'petenti' legunt, ut non iure adfectionis quam filius patri debebat, Аsed humanitatis eum convenire videatur: petenti mihi, o Palla, fidem Аdederas te cautius quam fortius dimicaturum: et adfirmant, si 'parenti' Аlegendum esset, potuisse dici 'non haec, o fili, dederas promissa parenti'. Аalii haec $KATA\ TO\ SIWPW/MENON& dicta accipi volunt.}43 ЫБЪ@@&7in armis& apud armatum, cuius consilium cupiditas victo-Аriae plerumque conturbat. @1 Р@@{43&7praedvlce decvs& aut valde dulce, aut quasi inmaturum.}43 Р@@{43&7primitiae& rudimenta, quasi Troiani. &7belliqve propinqvi& Аvel quod ante maturam aetatem Pallantis venerit: aut 'propinqui' ni-Аmium vicini, quo Pallas mitti posset. sane hoc bellum 'antarium' Аvocari solitum, quod sit ante urbem, quasi ante aras.}43 Р@@{43&7dvra& misera et infelicia.}43 Р@@&7vota precesqve meae& supra "fors et vota fecit". А{43&7tvqve o sanctissima conivnx& 'sanctum' non semper sacrum, neque religio-Аsum est, ut hic, ubi 'sanctissima' incorruptae castitatis significat: unde Аet sanctae leges appellantur quae neque corruptae sunt, neque corrumpi Аpossunt.}43 Р@@&7felix morte tva& ea re felix, qua ceteri dolent. {43et bene А'tua', ne, ut ipse, filii morte fieret infelix.}43 Р@@&7vivendo vici mea fata& diu vivendo, ut in bucolicis А"o Lycida, vivi pervenimus". 'vici' autem 'mea fata', id Аest naturalem ordinem vita longiore superavi, {43in hoc tantum, ut Аsuperstes essem filio meo}43: namque hic ordo naturalis est, ut sint Аparentibus superstites liberi. fata ergo eius generalia dixit, referens Аse ad naturalem ordinem, non ad fatum proprium; nam fata supe-Аrare nemo hominum potest. unde multi sic distinguunt 'contra ego Аvivendo vici' vitam scilicet filii: nam hoc est 'superstes restarem ut Аgenitor': ut 'mea fata' per exclamationem dictum sit. sciendum Аtamen, etiam inrationabilia dolentibus dari. {43&7vivendo vici]& id est Аsupervixi: veteres enim 'vivendo vincere' dicebant supervivere, ut "multa Аvirum volvens vivendo saecula vincit": nam et in togatis 'victri-Аces' appellantur, quae viros extulerunt: Plautus in Epidico А"quia tibi licuit eum vivendo vincere".}43 Р@@&7restarem& essem. @1 Р@@{43&7obrverent rvtvli telis& id est 'me'. et bene etiam sibi irasci-Аtur: sic enim natura maerentis exprimitur.}43 &7dedissem& reddidissem. Р@@&7pompa& exequialis {43scilicet. &7me& vehementius pronuntiandum. Аet bene 'Pallanta' ipsum nomen.}43 Р@@&7nec vos argverim t.& exonerat eorum pudorem, ne vi-Аdeantur ei causa orbitatis fuisse, dicens sibi hoc fataliter debitum. А{43'arguerim' autem alias indicaverim, ut "degeneres animos Аtimor arguit", alias accusaverim, ut nunc: Cicero "arguis fatentem"}43. Р@@&7senectae& deest aetati; nam senecta aetas dicitur: Sal-Аlustius "senecta iam aetate". per se autem plenum est si 'senectus' Аdicamus, quod metri causa minus dixit: {43nam si 'senecta', aut adden-Аdum 'aetas', aut intellegendum.}43 Р@@{43&7qvod si inmatvra manebat& magnifice servat decorum, quod se Аrevocat ad heroicam consolationem.}43 ЫБи@@&7dvcentem in lativm tevcros cecidisse ivvabit& lucrum Аquodammodo putat, inpendisse pro amicorum felicitate filium, qui Аmorti fuerat acerbo funere fataliter debitus. et est a qualitate bene-Аficii solacium. Р@@&7non alio digner te fvnere palla& latenter hic Aeneae Аostenditur pietas, qui in amici funus tanta contulit, ut pater amplius Аpraestare non possit. {43alii 'dignem' legunt iuxta veteres ab eo quod Аest 'digno': Calvus "hunc tanto munere digna", Pacuvius in Her-Аmione "cum neque me inspicere aequales dignarent meae", ipse АVergilius "coniugio Anchisa Veneris dignate superbo".}43 Р@@{43&7qvam pivs aeneas& deest 'quo', ut sit 'quam quo'.}43 ЫБн@@&7tv qvoqve nvnc stares inmanis trvncvs in armis& {43id Аest in trunco armatus,}43 sicut isti duces, de quibus haec sunt tropaea: Аnam supra ait "indutosque iubet truncos hostilibus ar-Аmis ipsos ferre duces". Р@@&7esset par aetas& vel mea, vel filii; nam ad utrumque Аpotest referri. @1 Р@@&7tevcros qvid demoror armis& 'ab armis'. et hoc videtur Аdicere: dimittendi sunt Troiani, ut morte Turni satis fiat doloribus Аmeis: quod etiam posteriora significant. ЫБ│@@&7meritis vacat hic tibi solvs fortvnaeqve locvs& nihil Аest aliud quod possit vel virtus tua, vel fortuna praestare_nam Аhis rebus victoria contingit_nisi ut occiso Turno et vindices Аfilium et patrem consoleris orbatum. ЫБ╡@@&7sed gnato manes perferre svb imos& ac si diceret hanc Аsolam esse causam, quae eum cogat ad vitae patientiam, ut filio АTurni nuntietur interitus. ЫБ╖@@&7extvlerat lvcem& Asinius Pollio dicit, ubique Vergilium Аin diei descriptione sermonem aliquem ponere aptum praesentibus Аrebus, ut hoc loco, quia funerum et sepulturarum res agitur, dicit А'extulerat': item in quarto, quia est navigaturus Aeneas et relicturus АDidonem, dicit "Tithoni croceum linquens Aurora cubile". Аquod licet superfluum sit, in multis tamen locis invenitur {43necessarium}43. А&7miseris mortalibvs& qui sunt subiecti tot casibus: Homerus $DEILOI=SI А$BROTOI=SI,& id est miseris mortalibus, non timidis. Р@@&7opera atqve labores& 'hoc opus' et 'haec opera' tunc Аdicimus, quando negotium ipsum quod geritur significamus; si autem Аfeminino genere dixerimus 'operas', ipsas personas quae aliquid fa-Аciunt significamus; sicut 'custodia' dicitur quae custodit, ut А"cernis custodia qualis vestibulo sedeat": nam ut hi qui custo-Аdiuntur 'custodiae' dicantur, usurpatum est. unde male est in usu А'custodiae audiuntur'. Р@@&7constitvere pyras& 'pyra' est lignorum congeries; 'rogus' Аcum iam ardere coeperit dicitur; 'bustum' vero iam exustum vocatur. Аquem ordinem servat poeta, dicens 'constituere pyras', item А'subiectisque ignibus atris ter circum accensos decurrere rogos', item Аpostea 'semustaque servant busta'. Р@@&7more tvlere patrvm& quia apud varias gentes diversa Аfuerunt genera sepulturae, inde est quod alii obruuntur, alii exurun- @1 Аtur, alii proprias remittuntur ad patrias; alii per diem, ut nunc isti, Аalii per noctem, ut supra Pallas. et perite has varietates Vergilius Аposuit: namque Heraclitus qui omnia vult ex igne constare, dicit Аdebere corpora in ignem resolvi. Thales vero qui confirmat omnia Аex umore creari, dicit obruenda corpora, ut possint in umorem re-Аsolvi. &7ignibvs atris& atqui ignes atri non sunt; sed epitheton Аtraxit de negotio, ut 'atris' diceret, hoc est funebribus, ut paulo Аpost "maestum funeris ignem", id est funebrem: nam Аmaestus esse non potest ignis. {43&7atris& cum concipiuntur.}43 Р@@&7conditvr in tenebras altvm caligine caelvm& id est Аaer fumi obscuritate completur. ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ иЛЫБ╝@@&7cincti fvlgentibvs armis& {43id est incincti et instructi}43. Аfrustra hoc epitheton notant critici, quasi circumeuntes rogos alia Аarma habere debuerint. &7cincti& instructi. Р@@&7decvrrere rogos& pro 'circum rogos cucurrere'. bene Аautem ait 'decurrere', non 'decucurrere': namque verba quae in prae-Аterito perfecto primam syllabam geminant, ut 'curro cucurri', 'tondeo Аtotondi', cum composita fuerint, geminare non possunt: nam 'de-Аcurri' et 'detondi' dicimus, non 'decucurri' neque 'detotondi': ex-Аceptis tantum duobus. ЫБ┐@@{43&7spargitvr et tellvs lacrimis& hysterologia est: nam prius est Аut arma spargantur lacrimis, quae corpori adhaerent, quam terra.}43 Р@@{43&7it caelo& pro 'in caelum'.}43 &7clangorqve tvbarvm& ante Аenim mortui ad tubam deducebantur: unde Persius "hinc Аtuba, candelae, tandemque beatulus alto conpositus lecto". Р@@&7hic alii spolia occisis derepta latinis& secundum Аsuae gentis ritum alii hostilia arma, alii peremptorum cremabant. ЫБ├@@&7ferventesqve rotas& nimio scilicet cursu: alibi "volat Аvi fervidus axis", Horatius "metaque fervidis evitata rotis". А{43et 'ferventes' non 'modo ferventes', sed quae soleant fervere, ut А"spumantia frena".}43 @1 Р@@&7non felicia tela& quibus se defendere nequiverunt. Р@@&7mactantvr corpora morti& aut 'in mortem': aut 'Morti' Аipsi deae: Statius "in scopulis Mors saeva sedet", Lucanus А"ipsamque vocatam quem petat e nobis Mortem tibi Аcoge fateri". &7circa& autem ideo, quia, ut Homerus dicit, in morte АPatrocli circa corpus extincti tam homines, quam pecora immola-Аbantur, ut uno igni cremarentur: unde est in sexto "ossaque Аlecta cado texit Corynaeus aeno". Р@@&7raptas& raptim advectas; nam post indutias rapere non Аpoterant: aut certe {43ante}43 'raptas', belli scilicet tempore. Р@@{43&7in flammam& id est in rogum.}43 ЫБ╔@@{43&7bvsta& bustum dicitur in quo mortuus conbustus est, ossaque Аeius ibi iuxta sunt sepulta. alii dicunt, ubi homo combustus est, nisi Аibidem humatus fuerit, non esse ibi bustum, sed ustrinum.}43 Р@@{43&7invertit caelvm &%pater illud quod in promptu est 'invertit Аcaelum', ut ea pars quae noctem haberet, sub terra esset.}43 &7stellis А&7aptvm& coniunctum, $A)PO\ TOU= A(/PTESQAI. ЫБ╠@@&7innvmeras strvxere pyras& hoc loco multis rebus ostendit Аinmensam caedem factam esse Rutulorum. ЫБ╬@@&7finitimos tollvnt in agros& qui enim e longinquo ve-Аnerant, referri non poterant. &7vrbiqve remittvnt& deest 'unicui-Аque'. et meminit antiquae consuetudinis: nam ante etiam in civitati-Аbus sepeliebantur, quod postea Duellio consule senatus prohibuit et Аlege cavit, ne quis in urbe sepeliretur: unde imperatores et virgines @1 АVestae quia legibus non tenentur, in civitate habent sepulchra. Аdenique etiam nocentes virgines Vestae, {43quia legibus non tenentur,}43 Аlicet vivae, tamen intra urbem in campo scelerato obruebantur. ЫБ╨@@&7nec honore& {43ideo 'nec honore',}43 quia 'nec numero', {43quod Аin numero et ordine honos spectatur}43: nam aliud verbum pendet ex Аaltero. {43alii 'nec' pro 'sine' accipiunt. &7tvnc& pro 'tum', id est post-Аquam cremare coeperunt.}43 ЫБ╥@@{43&7tertia lvx& mos enim erat tertia die ossa crematorum legi.}43 Р@@{43&7maerentes& hoc et ad Latinos et ad Troianos potest referri. Аsane 'maerere' est cum silentio dolere, 'flere' ubertim lacrimas demittere, А'plorare' cum voce flere, 'plangere' cum aliquibus dictis miserabilibus Аpectus et faciem tundere, 'lugere' etiam cum habitus mutatione. А&7altvm cinerem& quia dixerat 'innumeras struxere pyras'.}43 &7con-А&7fvsa rvebant ossa focis& aut quia dixit simul multos crematos: Аaut si ad honoratorum cadavera referas, ut supra diximus, А'confusa' propter simul animalia concremata. 'ruebant' autem de Аcineribus eruebant. {43adnotandum sane quod 'focos' dixerit pyras, cum Аfocus ara sit deorum penatium. an quod focum dicat ubicumque ignis Аest et fovetur: unde et Varro focum dici vult.}43 Р@@&7tepidoqve onerabant aggere terrae& hypallage, hoc Аest 'ossa tepida'. Р@@&7praedivitis& more Graeco epitheton incongruum loco posuit. Р@@&7longe pars maxima lvctvs& valde: et hoc est melius, Аquam quod legatur 'et longi'. Р@@&7hic matres& quia scit ad aliquid haec nomina pertinere, Аnon addidit 'deflebant filios aut maritos aut fratres'. {43&7cara pectora& @1 Аid est [caros] fratres desiderantium, ut "cari stat cura pa-Аrentis": et est periphrasis.}43 ЫБ┌@@{43&7ipsvm armis& bene repetitum 'ipsum'.}43 &7ivbent& volunt, ex-Аposcunt. ЫБ▄@@&7ingravat& maiorem invidiam concitat, {43id est graviora facit Аet onerat}43. {43&7vocari& provocari.}43 Р@@&7testatvr& testificatur etiam legatorum fidem, qui cum eo Аfuerunt. {43&7solvm& et hic bene repetitum 'solum'.}43 Р@@{43&7simvl contra variis& scilicet ut illi paci faverent, alii Turno.}43 Р@@&7obvmbrat& subaudis 'Turnum': tuetur, defendit. {43et est}43 Аtranslatio ab arboribus {43facta, quia nomen nobilium tamquam umbra Аest pro aliis}43. hoc autem dicit: amor reginae ad favorem popularem Аplurimum proderat Turno. Р@@&7meritis svstentat fama tropaeis& {43vel}43 quia multos occi-Аderat, ut etiam ipse dicturus est: {43vel secundum illud "sunt Аoppida multa capta manu"}43. ЫБт@@&7ecce svper& insuper, {43hoc est}43 ad cumulationem malorum. А&7maesti& hoc sermone eos nihil egisse significat. &7magna dio-А&7medis ab vrbe& legitur et 'magni'. {43et tanto asperius videtur, quod, Аcum 'magnus' sit 'Diomedes', non audet adversus Aenean pugnare.}43 Р@@{43&7nihil omnibvs actvm& breviter et laborem et studium compre-Аhendit.}43 Р@@&7nil dona nec avrvm& ordinem legationis exsequitur di-Аcens, inaniter perfecta esse omnia, quae possent efficaces legati per-Аficere auro, precibus, promissione. ЫБц@@&7pacem troiano ab rege petendvm& sicut etiam supra Аdiximus, cum per gerundi modum aliquid dicimus, per Аaccusativum elocutionem formemus necesse est, ut 'petendum mihi Аest equum': Lucretius "aeternas quoniam poenas in Аmorte timendum", item Sallustius "castra sine vulnere introi- @1 Аtum": nam 'castra' accusativus pluralis est, qui multis errorem facit, Аut videatur esse nominativus, quia neutra triptota sunt et similis Аest nominativus accusativo. Р@@&7rex ipse latinvs& qui aut consolari debuit, aut defen-Аdendae reipublicae aliud inire consilium. Р@@&7fatalem aenean manifesto nvmine ferri& modo {43'fata-Аlem'}43 perniciosum omnibus Aenean, {43vel exitio futurum omnibus}43. 'ma-Аnifesto numine' {43autem}43, id est manifesto deorum iudicio, ad Italiam Аvenisse, numinum ira testatur, quam cognoscimus tantorum caede Аsociorum. {43et est ordo: fatalem Aenean ferri manifesto numine ad-Аmonet ira deum.}43 ЫБы@@&7alta intra limina cogit& quaeritur cur ad privatam do-Аmum convocetur senatus, qui non nisi ad publica et augurato con-Аdita loca convenire consuevit. sed scimus domum Latini augurato Аconditam et eandem tam templum fuisse, quam curiam: namque in Аsuperioribus legimus "tectum augustum", id est augurio Аconditum, item paulo post "hinc sceptra accipere et pri-Аmos attollere fasces regibus omen erat, hoc illis curia Аtemplum". merito ergo ad domum regis, quasi ad locum {43gentibus}43 Аpublicum, convocatur senatus: nam ait in septimo "tali intus Аtemplo divum patriaque Latinus sede sedens". idcirco etiam Аin Palatii atrio, quod augurato conditum est, apud maiores consule-Аbatur senatus: ubi etiam aries immolabatur, quod, ut in septimo Аdiximus, Vergilius ad Latini transtulit domum. multi dicunt Аperite Vergilium nec templi nec curiae hoc loco fecisse commemo-Аrationem, sed tantum dixisse 'tecta regia', ut ostenderet, consilium Аquod initur, non esse complendum, quia nec rite est inchoatum: Аea enim quae dicit Latinus, effectu carebunt. Р@@&7olli& 'illi' secundum Ennium. {43et intellegendum $KATA\ TO\ А$SIWPW/MENON,& Turnum quoque venisse, qui in superiore libro a Iunone Аsubtractus pugnae Ardeam pervenerat.}43 &7flvvnt& festinanter incedunt. ЫБю@@&7et primvs sceptris& primus inter sceptriferos. namque Аapud maiores omnes duces cum sceptris ingrediebantur curiam; @1 Аpostea coeperunt tantum ex consulibus {43sceptra gestare}43, et signum Аerat eos consules fuisse. {43aut quia et alii eiusdem partis reges erant, ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ иЛЫБюЕut Turnus. sic Agamemnon dux [2fuit]2 totius exercitus, diversae civi-Аtates proprios reges habuerunt.}43 Р@@&7aetola ex vrbe remissos& quam condiderunt hi qui de АAetolia venerunt, Graeciae provincia, unde Diomedes habuit socios Аde tribus eius civitatibus, quas habet Aetolia, Pleurona, Olenon, Ca-Аlydona. sic ergo dixit 'Aetola ex urbe', ut "et tandem АEuboicis Cumarum adlabitur oris". {43ideo autem Diomedem Aeto-Аlum dicit, quia pater eius Tydeus Aetolus fuit, qui ad Argos fugit, quo-Аniam fratrem patris sui occiderat.}43 Р@@&7et responsa reposcit& mire ait 'reposcit': ante enim rex Аsolet a legatis universa cognoscere et sic eos praesente populo iterum Аomnia iubere narrare. unde est &7ordine cvncta svo:& nam nihil Аlicet praetermittere: unde et superflua narrare consuerunt. ЫБє@@&7vidimvs o cives diomedem& {43rhetorice protinus a re coepit; Аneque enim opus erat principio aliquo legationem referenti. et hic figura Аest hysteroproteron: natura enim hoc fuit prius dicendum 'atque iter Аemensi casus superavimus omnis' et tunc 'vidimus Diomedem Argivaque Аcastra'. sed habet consuetudo ut qui tale aliquid nuntiant, protinus ad-Аmoneant, ut puta 'vidi illum, erat illic, faciebat illud': ideo adiecit 'ille Аurbem Argyripam patriae cognomine gentis' et reliqua. illud etiam Аordine congruo subiunxit ad perliciendum animum priusquam quicquam Аdiceret 'munera praeferimus'. inde ordine 'nomen patriamque docemus, Аqui bellum intulerint', hoc est qui, unde, contra quos, qua causa. deinde Аponitur oratio Diomedis, cuius sunt partes duae: una, qua se excusat; Аalia, qua etiam illis suadet ut bellum deponant: nam hoc in fine ora- @1 Аtionis Venulus addit 'et responsa simul quae sint, rex optime regum, Аaudisti'. excusatio Diomedis duplex est: fortes sunt Troiani et felices. Аfortes breviter ostendit per intermissionem 'mitto ea quae' et reliqua: Аfrigidus enim locus erat, si virtutem eorum timere diceret quos vicit. АSecundus locus multa continet: tam felices esse, ut de omnibus vindi-Аcarentur, et singula de singulis mire augendo exsequitur. novissimo Аloco de se dixit, ne ei obiceretur: quid te ista movent, si tu nihil passus Аes? et auxit quod amisit, et socios adiecit cum exclamatione 'haec adeo Аex illo mihi iam speranda fuerunt tempore'. ideo se contra Veneris Аfilium excusat pugnare; nam sequitur 'ne vero, ne me ad tales impel-Аlite pugnas'. supererat ut pacem suaderet; ait enim 'munera quae pa-Аtriis ad me portastis ab oris' et cetera. inde laudem Aeneae ita ad-Аdidit, ut suam laudem servaret: ibi enim ubi se excusat, non hoc ait, Аquia fortis est non adero, sed illud 'quicumque Iliacos ferro violavimus Аagros', quasi hoc fatum fuerit omnium; hic ubi suadet pacem, aperte Аdicit, pares mihi non estis, et ait 'experto credite, quantus in clipeum Аadsurgat, quo turbine torqueat hastam', id est ego fatum timeo, vos Аvirtutem timere debetis. nam quod adiecit 'si duo praeterea talis Idaea Аtulisset', non fuit contentus illum Hectori comparare, nisi adiunxisset А'hic pietate prior: coeant in foedera dextrae', id est quia pius est, bonus Аamicus erit. statim conclusit, sicut ad singula invenies dictum. quod Аautem ait 'vidimus, o cives, Diomedem', quasi res magna ei contigerit, Аqui talem virum viderit. sane}43 aut 'Diomedem' legendum, ut sit La-Аtinus accusativus: et admittitur ecthlipsis, ut "multum ille @1 Аet terris iactatus et alto": aut si Graecum accusativum facere Аvoluerimus, 'Diomede' legamus, ut possit fieri synalipha, sicut А"Euryale infelix, qua te regione reliqui?" si autem 'Dio-Аmeden' dixerimus, nec Latinum est, nec Graecum, nec versus ratio Аconsistit: numquam enim ecthlipsis fit per 'n' litteram. tamen me-Аlius est ut 'Diomede' legamus, ut sit Graecus accusativus. nomina Аenim Graeca in '$HS2&' exeuntia, quae genetivum in '$EOS2&' mittunt per Аplenam elocutionem, cum eundem casum per synaeresin in '$OUS2&' Аmiserint, accusativum in '$H&' mittant necesse est, ideo quia cum na-Аturam suam servant, accusativum in vocalem mittunt, non in con-Аsonantem, et debet synaeresis plenitudinis servare rationem: ut ecce А$*DIOMH/DHS& plena declinatio est $TOU= *DIOMH/DEOS TW=| *DIOMH/DEI TO\N *DIO-А$MH/DEA,& per synaeresin autem facit $TOU= *DIOMH/DOUS TW=| *DIOMH/DEI TO\N А$*DIOMH/DH.& ergo hic accusativus ideo in '$H&' exit, non in '$N&', quia Аcum integrum est hoc nomen, in '$EOS2&' exit et crescit eius genetivus: Аsi enim isosyllabus sit nominativo, accusativum in '$N&' mittit nec Аhabet '$S1&' in genetivo, ut $*QOUKUDI/DHS, TOU= *QOUKUDI/DOU, TO\N *QOUKU-А$DI/DHN&: nam $*DIOMH/DHS& ideo in genetivo '$S2&' habet, quia et cum in-Аtegrum est et $*DIOMH/DEOS& facit, habet '$S2&' consonantem. Р@@&7casvs s. omnes& itineris scilicet. et bene vilitatem singu-Аlarum rerum generalitate vitavit, ne diceret flumina, latrones et cetera. А{43mire autem multa congesta, ne possit de legatorum desidia queri.}43 Р@@{43&7contigimvsqve manvm& bene, quasi divinam: sic 'vidi-Аmus, o cives, Diomedem'.}43 &7qva concidit ilia tellvs &$E)MFATIKW=S Аdixit pro 'urbs Ilia': nam terra non concidit, sed civitas, {43Ilium}43. Р@@&7argyripam& Diomedes fuit de civitate quae Argos Hippion Аdicitur, de qua Homerus $*)/ARGEOS I(PPOBO/TOIO,& Horatius "aptum dicet @1 Аequis Argos". hic in Apulia condidit civitatem, quam patriae suae Аnomine appellavit et Argos Hippion dixit: quod nomen postea ve-Аtustate corruptum est, et factum {43est}43 ut civitas Argyrippa diceretur: Аquod rursus corruptum Arpos fecit. {43sane Diomedes multas condidisse Аper Apuliam dicitur civitates, ut Venusiam, quam in satisfactionem АVeneris, quod eius ira sedes patrias invenire non poterat, condidit, quae АAphrodisias dicta est. item Canusium Cynegeticon, quod in eo loco Аvenari solitus erat: nam et Garganum a Phrygiae monte Gargara vo-Аcavit. et Beneventum et Venafrum ab eo condita esse dicuntur.}43 Р@@&7gargani condebat iapygis arvis& Iapygia pars est Apuliae, Аin qua est mons Garganus, {43inminens Sipontinae civitati,}43 qui per Cala-Аbriam usque in Adriaticum tenditur pelagus: Lucanus А"Apulus Adriacas exit Garganus in undas". 'Gargani' autem А'Iapygis' figura est pro 'Gargani Iapygii'. et haec est Iapygia АApuliae, a qua et Iapyx ventus est nominatus, {43ad quam Iapyx de-Аlatus, unde sic nominatus est}43: nam Iapydia Venetiae regio est, ab Аoppido dicta, unde est "tunc sciat aerias Alpes et Norica si Аquis castella in tumulis et Iapydis arva Timavi". {43sed in Gar-Аgani summitate duo sepulchra esse dicuntur fratrum duorum, quorum Аcum maior virginem quandam [2sibi]2 despondisset et eam minor frater Аconaretur auferre, armis inter se decertati sunt ibique ad memoriam, Аinvicem se occidentes, sepulti: quae res admirationem habet illam, qua Аsi qui duo inter ipsam silvam agentes iter, uno impetu vel eodem mo-Аmento saxa adversum sepulchra iecerint, vi nescio qua saxa ipsa sepa-Аrata ad sepulchra singula decidunt.}43 @1 ЫБ∙@@{43&7mvnera praeferimvs& ut illa ante orationem auxilium im-Аpetrent.}43 Р@@{43&7qvi bellvm intvlerint& quasi nominatis Troianis, quos vicerat, Аpronior futurus esset ad ferendum auxilium.}43 Р@@{43&7placido sic reddidit ore& ut solet, habitum futurae orationis Аostendit.}43 Р@@&7o fortvnatae gentes& qui habitatis regna Saturnia, id Аest o viri semper pace gaudentes! nam legimus "aurea Аquae perhibent, illo sub rege fuere saecula, sic placida Аpopulos in pace regebat". et bene hoc laudat, quod eis per-Аsuadere desiderat. Р@@&7antiqvi avsonii& quia, qui primi Italiam tenuerunt, Auso-Аnes dicti sunt. &7qvietos& quibus est amor pacis a maioribus tra-Аditus propter regnum Saturni. Р@@&7ignota lacessere bella& scilicet Troianorum, non omnia Аgeneraliter bella: nam legimus "captivi pendent cur-Аrus curvaeque secures": {43aut 'ignota' quae ignoraverint, quasi non Аsuscepturi, si scissent}43. &7svadet& autem 'vobis' subaudis: nam 'vos' Аa superioribus non potest subaudiri, quia non 'te', sed 'tibi suadeo' Аdicimus. Р@@&7violavimvs& quasi sacros: nam violare de religionibus Аdicimus. et ingenti arte agit, ne aut victoriam suam sileat, aut Аnon procedendo contra eos quos vicit, confiteatur ignaviam, dicens ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ иЛЫБ Дnon esse contra eos pugnandum, quos vincere perniciosissimum est. Р@@{43&7mitto ea& oratorie, ut etiam sine illis, quae memoraturus est, Аquae omittit graviora videantur.}43 Р@@&7qvos simois premat ille viros& id est toto orbe celebris: А{43et 'premat' quasi hostes:}43 alibi "ubi tot Simois correpta Аsub undis scuta virum galeasque et fortia corpora volvit". А{43alii 'quos' pro 'quantos' accipiunt, ut sit pronomen pro nomine. 'ille' Аautem mire exsecratur.}43 @1 Р@@&7scelervm poenas expendimvs omnes& id est luimus Аomnes poenas, quae sunt statutae sceleribus. alii 'sceleris omnis' Аlegunt: nam 'omnes' non potest ad Graecos referri, quia non omnes Аpertulere supplicia. {43sed si 'omnes', mire, ne putes forte factum. et Аadiuvandum pronuntiatione.}43 Р@@&7vel priamo miseranda manvs& etiam Priamo, ut "car-Аmina vel caelo possunt deducere lunam". est autem Pacuvii Аqui ait "si Priamus adesset, et ipse eius commiseresceret": А{43id est ut calamitas eorum qui vicerunt, gravior crederetur miserantibus Аvictis}43. &7scit triste minervae sidvs& fabula hoc habet: propter АCassandrae stuprum Graecis iratam Minervam, vel quod ei victores Аper superbiam sacrificare noluerunt: unde eos redeuntes gravissima Аtempestate fatigatos per diversa dispersit: Horatius "cum Pallas Аusto vertit iram ab Ilio". re vera autem constat Graecos tem-Аpestate laborasse aequinoctio vernali, quando manubiae Minervales, Аid est fulmina, tempestates gravissimas commovent. unde perite Аdicendo 'sidus' utrumque complexus est: nam sidus et tempestatem Аsignificat et re vera sidus. haec autem numina quae inter sidera Аnon videmus, licet sua signa propria non habeant, cum aliis potestate Аsunt permixta. ut ophiuchus ipse est Aesculapius, gemini Apollinis Аet Herculis esse dicuntur, sic Minervae aries esse dinoscitur. Р@@&7vltorqve capherevs &$TO\ AU)TO\& est, id est cautes Euboi-Аcae: nam Euboea insula est in qua mons Caphereus, circa quem АGraeci periere naufragio. 'ultor' autem ideo dixit, quia Nauplius, АPalamedis pater, dolens filium suum factione interemptum, ut in Аsecundo memoravimus, cum videret Graecos tempestate labo-Аrare, montem Caphereum ascendit et elata facula signum dedit Аvicini portus, qua re decepti sunt Graeci et inter asperrimos sco-Аpulos naufragium pertulerunt. @1 ЫВЖ@@&7atrides protei menelavs& Agamemnon et Menelaus uno Аquidem fataliter fuerant supplicio destinati. namque Atreus et АThyestes fratres fuerunt in se invicem saevi, adeo ut Thyestes cum АAerope, fratris uxore, concumberet: quod dolens Atreus liberos ei Аepulandos adposuit. sed cum Thyestes post cognitum facinus requi-Аreret ultionem, ei Apollo respondit, posse alio scelere illius facinoris Аvindicem nasci, scilicet si cum Pelopia, filia sua, concumberet. quo Аfacto natus est Aegisthus, fatalis in Atrei geminam subolem. sed АIuppiter Menelai fata miseratus est propter Helenae iugale consor-Аtium, et eum per diversa errare maluit, quam Aegisthi manibus Аinterire. hic errans ad Aegyptum usque pervenit, ubi Proteus, deus Аmarinus, regnaverat, cui aliquando rapta a Theseo Helena dicitur Аcommendata: unde quidam dicunt quod ad eam petendam Menelaus Аad Aegyptum profectus sit post bella Troiana. sunt qui volunt nec Аraptam esse a Paride Helenam, sed aliam causam belli fuisse Troiani, Аillam scilicet, quod Herculem, quaerentem Hylam, suscipere nolue-Аrunt. qui autem volunt eam raptam a Paride, hoc dicunt, quod Аrecepta a Proteo per Theseum ad Menelaum transitum fecerit et Аsic eam Paris rapuerit: secundum quod, ut supra diximus, Menelaus Аad Aegyptum Iovis voluntate pervenit, scilicet ne ab Aegistho posset Аinterimi. quod autem ait 'Protei columnas' ratione non vacat: nam Аcolumnas Herculis legimus et in Ponto et in Hispania. hunc autem АProteum fortissimum et invictissimum constat fuisse. novimus autem Аquod omnes fortes Hercules dicebantur: unde videtur hoc adfectasse АVergilius, ut pro finibus 'Protei columnas' diceret, quas habuit АHercules, ut ostenderet eum etiam Herculem dictum. &7advsqve А&7colvmnas protei& usque ad fines Aegypti, hoc est usque ad Pharon, Аante insulam, nunc partem Alexandriae: Lucanus "nunc Аclaustrum pelagi cepit Pharon: insula quondam in medio Аstetit illa mari sub tempore vatis Proteos, at nunc Pel-Аlaeis est proxima muris". 'Protei' autem Latinus est genetivus, Аconstrictus per synaeresin. 'adusque' autem sic est dictum quem-Аadmodum "Siculo prospexit abusque Pachyno": nam @1 Аcum praepositio praepositioni numquam cohaereat, 'abusque' et 'ad-Аusque' licenter admissum est. Р@@&7exvlat& proprie: nam exulare dicuntur qui extra solum Аeunt. sane sciendum quia quo tempore Menelaus iit ad Aegyptum, Аperdidit Canobum gubernatorem, a quo vicina civitas nomen accepit, Аquae hodieque mutata littera Canopos nominatur. {43&7vidit& mire ad-Аdidit, ut "quam semel informem vasto vidisse sub Аantro Scyllam".}43 &7cyclopas& Graecae declinationis accusativus est. Аunde Graecum habebit accentum: nam latine 'cyclopes' diceret; sed Аsic versus stare non poterat. Р@@&7regna neoptolemi referam& subaudis 'eversa', quod ex Аposterioribus intellegitur. Pyrrho autem quid contigerit manifestum Аest: nam, ut in tertio legimus, cum vellet ducere Hermionen, Oresti Аante desponsatam, ab eo est inter aras Apollinis interemptus: unde Аest "scelerum furiis agitatus Orestes excipit incau-Аtum patriasque obtruncat ad aras". &7versosqve penates А&7idomenei& Idomeneus rex Cretensium fuit: qui cum tempestate labo-Аraret, vovit se sacrificaturum {43Neptuno}43 de ea re quae ei primum Аoccurrisset. casu ei primus filius occurrit: quem cum, ut alii dicunt, Аimmolasset, ut alii, immolare vellet, ob crudelitatem regno a civibus Аpulsus est: unde est "fama volat pulsum regnis ces-Аsisse paternis Idomenea ducem". alii dicunt quod abscedens Аcuidam suum commendaverat regnum, qui per eius absentiam occu-Аpavit imperium et reversum pepulit. ergo 'versos penates' aut Аeversos et funditus dirutos accipiendum: aut certe in aliena iura Аconversos. Р@@&7libycone habitantes litore locros& ut etiam in tertio Аdiximus, Locri, socii Aiacis Oilei, fuerunt Epizephyrii et Ozolae; Аsed hi tempestate divisi sunt adeo, ut Epizephyrii tenerent Brut- @1 Аtios, de quibus ait in tertio "hic et Narycii posuerunt Аmoenia Locri", Ozolae vero deferrentur Pentapolim, de quibus nunc Аqueritur dicens 'Libycone habitantes litore Locros'? {43quamvis qui-Аdam dicant, etiam in ipsis Bruttiis litus Libycum dici. alii hos circa АSyrtes posuisse sedes: alii in Libya insulas quasdam inhaerentes occu-Аpasse, eosque initio Mesammones, postea corrupte Nasamones appellatos: Аalii amissa in Syrtibus classe, per mediterranea arietis fortuito ductu Аiter facientes ad Ammonem pervenisse et oppidum %Aucela inter Na-Аsamones condidisse: alii Africae insulam tenuisse, quae nunc Cercina Аdicitur. et pronuntiandum, ut longinquitas doceatur exilii.}43 ЫВМ@@&7devicta asia svbsedit advlter& {43quidam 'sub' pro 'post' Аaccipiunt, ut sit pro 'post possedit'.}43 legitur et 'devictam Asiam': Аquod si est, ita intellegimus ut 'subsedit' sit dolo possedit_Lucanus А"subsidere regnum Chalcidos Euboicae {43magna spe Аrapte parabas}43": unde et subsessores dicuntur, qui in insidiis tauros Аinterimunt, et hostium dolos subsessas vocamus_ut sit sensus: Аab Agamemnone devictam Asiam adulter Aegisthus {43insidiis et}43 fac-Аtione possedit. melius tamen est ut 'devicta Asia' legamus, secun-Аdum quod 'subsedit' erit remansit, ut "extremus galea-Аque ima subsedit Acestes", ut sit sensus: Asia propter adulterium Аpertulit bella, quae remanente adultero finita esse nihil profuit, ut Аcum indignatione sit dictum, dum primum vindicatur adulterium, Аaliud rursus emersit. {43sane Clytemestram Orestes filius postea in vin-Аdictam patris necavit. quidam dicunt Clytemestram non manu filii, Аsed iudicum sententia peremptam. alii hunc Orestem filium Menelai Аet Helenae tradunt; quidam inventam %ingeniam aboetiam uxorem ei Аvolunt fuisse.}43 ЫВЛ@@&7prima intra limina& in ipso limine imperii, id est in @1 Аlitore, quia secundum Homerum Clytemestra Agamemnoni occurrit Аad litus et illic eum susceptum cum adultero inter epulas interemit: ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ иЛЫВЛДquod et Iuvenalis tangit dicens "quippe ille deis Аauctoribus ultor patris erat caesi media inter pocula". alii Аautem dicunt [{43Clytemestram dolore pellicatus, quod conperisset Cassan-Аdram a marito electam,}43] quod in ipso regressu, id est prima die qua Аdomus suae limen ingressus est, [{43blande suscepisse, cumque ille diis Аpenatibus se sacrificare velle dixisset,}43] consilio Aegisthi ab uxore Аvestem accepit clauso capite [{43et manicis,}43] qua inplicatus adulteri Аmanibus interiit. ЫВН@@&7invidisse deos& Stheneli filius Cyllarabus Aegialiam, Dio-Аmedis uxorem, cognovit adulterio: quo comperto Diomedes reverti Аnoluit et in Apuliae partibus sibi condidit sedes. quod Veneris dolo Аdicitur esse perfectum, quam in bello Troiano vulneraverat: unde Аait 'invidisse deos'. Р@@&7pvlchram calydona viderem& unam de supra dictis civi-Аtatibus, quibus imperavit. Р@@&7nvnc etiam horribili visv p. s.& hoc loco nullus dubitat Аfabulae huius ordinem a Vergilio esse conversum: nam Diomedis Аsocios constat in aves esse conversos post ducis sui interitum, quem Аextinctum inpatienter dolebant. hae aves hodieque Latine Diome-Аdeae vocantur, Graeci eas $E)RWDIOU/S& dicunt. habitant autem in in-Аsula quae est haud longe a Calabria, in conspectu Tarentinae civi-Аtatis. quinetiam de his avibus dicitur quod Graecis navibus laetae Аoccurrant, alienas vehementer fugiant, memores et originis suae et @1 Аquod Diomedes ab Illyriis interemptus est. &7portenta s.& re vera Аenim portentum est homines in aves esse conversos. Р@@&7et socii amissi& legunt non nulli et 'admissis pennis', Аsed melius est 'amissi'. ЫВТ@@&7lacrimosis vocibvs& dolentes vel suam mutationem, vel Аregis interitum: namque hoc tangit latenter. Р@@&7speranda& pro 'timenda', ut "hunc ego si Аpotui tantum sperare dolorem". Р@@&7caelestia corpora& Martis et Veneris, quae numina vul-Аneravit in bello. Р@@&7veneris violavi vvlnere dextram& artificiose agit: Аnam sciens ea quae dicuntur in fine, animis inhaerere, suos casus Аultimos memorat. perite etiam Venerem tantum vulneratam a se Аesse dicit, Martis supprimens nomen, quod ei poterat esse glorio-Аsius: ut videatur omnia quae pertulit, odio Veneris pertulisse, contra Аcuius filium nunc vocatur ad pugnam, ut negans etiam nunc paria Аformidare videatur. 'dextram' autem secundum Homerum dicit, qui Аait $E)PI\ KARPW=|. Р@@&7tales inpellite pvgnas& quarum est periculosa victoria. Р@@&7nec mihi cvm tevcris vllvm post ervta bellvm per-А&7gama& ne ei obiciatur illa coniuratio quam apud Aulidem Graeci Аinierunt, dicit in Troiae excidio sacramentum coniurationis esse con-Аpletum; namque in Troiam, non in Troianos coniuraverant Graeci: Аhuc enim spectat quod dicit, nullum se cum Troianis habere bellum Аpost dirutam Troiam. Р@@&7nec vetervm memini laetorve malorvm& nec meminisse Аvolo victoriarum mearum quarum nullus oblivisci consuevit, nec Аlaetor Troianorum malorum pro 'Troianis malis' quae nobis bel-Аlantibus pertulerunt: non enim potest de suis malis dicere, cum et Аmala sua nullus obliviscatur, et ea ipse paulo ante memoraverit. А'laetor' autem 'malorum' figura Graeca est, sicut Horatius "agre-Аstium regnavit populorum" pro 'agrestibus populis'. @1 Р@@&7mvnera qvae patriis ad me portastis ab oris& hinc Аiam suasio est et consilium; nam finita est auxiliorum negatio: unde Аet paulo post Venulus ita dividit dicens 'et responsa simul Аquae sint, rex optime, regis audisti et quae sit magno sententia Аbello', scilicet audisti et quemadmodum negarit auxilia, et quod Аnobis dederit de pace consilium. Р@@&7stetimvs tela aspera contra contvlimvsqve manvs& Аid est et comminus, et e longinquo inter nos bella tractavimus. ЫВЬ@@&7qvantvs in clipevm adsvrgat& aut 'quantus' est quo-Аtiens in hostem pergens erigit scutum: aut pugnandi exsecutus est Аgenus. qui enim scripserunt de arte militari dicunt summum genus Аesse dimicandi, quotiens calcato umbone adversarii se in hostilem Аclipeum erigit miles et ita contra stantis vulnerat terga. {43vel 'quantus Аadsurgat', [vel] quanto sit maior.}43 Р@@&7si dvo praeterea& hoc est alios duos. ЫВЯ@@&7dardanvs& pro 'Dardanius populus'. et posuit principale Аpro derivativo: sic Homerus $TO\N D' E)/KTANE *DA/RDANOS A)NH/R& {43&7lvgeret& Аmorem lugendi quidam dicunt Aegyptios invenisse: eos enim primos АLiberum, quem Osirim appellant, a fratre Typhone per insidias inter-Аemptum atra veste luxisse: inde ceteris gentibus traditum ut post inter-Аitum proximorum suorum veste mutata lugerent, ita tamen, ut intra Аannum finiretur luctus.}43 Р@@&7cessatvm est& tardatum {43est}43: et mire quia non habet quos Аinputet Troianis triumphos, vult eis excidii tarditatem pro victoria Аcedere. ЫВв@@{43&7haesit& retardata est.}43 &7vestigia rettvlit& retro acta est Аet repulsa, {43ut "ac retro sublapsa referri"}43. ЫВд@@&7hic pietate prior& id in Aenea plus laudat quod Latinis, А{43sicut suadet,}43 pacem petituris est utile, ut eum se credant posse fa-Аcilius exorare. 'prior' {43autem}43 praestantior, melior. @1 Р@@&7qva datvr& qua potest, quacumque ratione permittitur. ЫВи@@&7per ora tvrbata& pro 'per ora turbatorum'. ЫВк@@&7clavso gvrgite& saxorum obiectione praecluso. Р@@{43&7fremvnt ripae& antiqui aquae sonitus 'fremitus' dicebant: АEnnius "ratibusque fremebat imber Neptuni".}43 ЫВн@@&7praefatvs divos& more antiquo: nam maiores nullam Аorationem nisi invocatis numinibus inchoabant, sicut sunt omnes Аorationes Catonis et Gracchi; nam generale caput in omnibus legi-Аmus. unde Cicero per inrisionem ait "si quid ex vetere aliqua Аoratione 'Iovem ego optimum maximum'". Р@@&7ante eqvidem svmma de re statvisse latini& latenter Аarguit Turnum, quod sibi non obtemperaverit, ut foedus fieret, in Аseptimo scilicet ubi dixit "te, Turne, nefas, te triste ma-Аnebit supplicium": nam modo hoc tempus revolvit. &7vellem А&7statvisse& olim est quod volui his malis terminum dare. 'vellem' Аautem 'statuisse' sic dixit ut 'vellem fecisse': et est conpendiosa Аelocutio, cum querimur non esse factum quod fieri debuit. Р@@{43&7non tempore tali& adiuvandum pronuntiatione: id est post Аtanta quae pertulimus mala. et oportune deliberandi quidem de hac re Аexistimat intervallum esse, hostili exercitu inminente, et per hoc magis Аsuadet, dum tam infestos probat, ut sibi nec pacem petere permittatur.}43 ЫВ▒@@&7bellvm inportvnvm& concepit gravem iracundiam, et sic Аin haec verba prorupit. 'inportunum' autem est {43ubi nullum refu-Аgium est,}43 quod caret portu, id est quiete, ubi nullus portus est. Аnam hoc quodammodo dicit, in naufragium fertur ista contentio, Аquia supra audierat periculum esse etiam superare Troianos. {43et Аenarrat cur 'inportunum', dicens 'cum gente deorum invictisque viris @1 Аgerimus'. &7cives &$E)KFW/NHSIS.&}43 &7cvm gente deorvm& qui a diis Аoriginem ducunt. Р@@&7invictisqve viris gerimvs& atqui supra legimus А"bis capti Phryges". sed invictos ideo dicit, quia sequetur 'nec Аvicti possunt absistere ferro'. 'possunt' autem 'absistere' mire ait, Аac si diceret: etiam si velint, eos a bellis discedere natura non pa-Аtitur. {43Ennius "qui vincit non est victor, nisi victus fatetur". АVarro et ceteri invictos dicunt Troianos, quia per insidias oppressi sunt: Аillos enim 'vinci' adfirmant qui se dedunt hostibus.}43 ЫВ┤@@&7adscitis& evocatis, adiunctis. {43ergo et gradatim accedit ad Аdesperationem, quae cogit pacem esse poscendam. &7aetolvm in armis& А%a patri usque adde id Diomedis mentionem intulit.}43 Р@@{43&7ponite& deponite.}43 &7spes sibi qvisqve& subaudis 'sit'. {43et late Аpatet ista sententia, vel quod alienis egere auxiliis non oporteat, vel Аquod meminisse singuli spei suae debeant, ut ea sperent tantum, quibus Аpossunt potiri.}43 &7sed haec qvam angvsta videtis& ut unusquisque Аin se tantum spem habeat quam sit augustum, videtis. &7cetera& Аabsolute dixit, id est exercitus, auxilia, vires imperii: quae quia sic Аvidetis adflicta, quid restat, nisi ut pacem petamus? ЫВ╖@@&7ante ocvlos interqve manvs svnt omnia vestras& ac Аsi diceret, non egent narratione. 'inter manus' {43autem, quod Graeci}43 А$PRO\ XEIRW=N. Р@@&7nec qvemqvam incvso& excusatio haec ostendit {43et}43 obli-■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ иЛЫВ╕Вquam esse in Turnum orationem Latini. @1 Р@@&7fvit& exhausta et consumpta est. &7toto certatvm est А&7corpore regni& {43id est}43 imperii omnibus viribus {43bellamus}43. Р@@&7dvbiae menti& meae, scilicet cogitanti. Р@@{43&7pavcis animos adhibete docebo& aut 'paucis docebo', aut 'ani-Аmos paucis adhibete'.}43 Р@@&7est antiqvvs ager tvsco mihi proximvs amni& hoc loco АDonatus erravit dicens, agrum quem Latinus donare disponit, esse in АCampania iuxta Vfentem fluvium, {43quod etiam Clanarius ait,}43 cuius Аterras vicinas Tusci aliquando tenuerunt, ut inde dictum sit 'Tusco Аmihi proximus amni'. agit etiam hoc argumento, quod illic est locus Аqui hodieque pinetum vocatur. sed constat omnia illa loca esse Аcampestria, nec procedit quod dicitur 'celsi plaga pinea montis'. Аunde sequenda est potius Livii, Sisennae et Catonis auctoritas: nam Аpaene omnes antiquae historiae scriptores in hoc consentiunt. Cato Аenim in originibus dicit Troianos a Latino accepisse agrum, qui est Аinter Laurentum et castra Troiana. hic etiam modum agri com-Аmemorat et dicit, eum habuisse iugera &7DCC. {43sane 'antiquus' potest Аet nobilis accipi: vel secundum Trebatium qui de religionibus libro sep-Аtimo ait "luci qui sunt in agris qui concilio capti sunt, hos Аlucos eadem caerimonia moreque conquiri haberique oportet, Аut ceteros lucos qui in antiquo agro sunt". 'antiquum agrum' АRomanum cogit intellegi.}43 &7tvsco mihi proximvs amni& Tiberino. Р@@&7longvs in occasvm& ea parte, qua in occidentem tenditur, Аlongior: {43potuit ergo usque ad Laurentum et ad Hostiam tendi}43. А&7fines svper vsqve sicanos& usque ad fines {43Sicanos}43, quos Siculi ali- @1 Аquando tenuerunt, id est usque ad ea loca in quibus nunc Roma Аest: haec enim Siculi habitaverunt, unde est "et gentes Аvenere Sicanae saepius". {43qui a Liguribus pulsi sunt, Ligures a АSacranis, Sacrani ab Aboriginibus.}43 Р@@&7avrvnci rvtvliqve servnt& subaudis a superioribus А'mihi': nam et supra ait 'est mihi antiquus ager'. ergo suum agrum Аpollicetur, aut quem tamquam stipendiarium habebant Rutuli et АAurunci, aut ad quem colendum quasi regi operas dabant: unde Аsuperfluum est quod ait Donatus, non potuisse fieri ut praesente АTurno ager Rutulorum a Latino donaretur Aeneae. Р@@&7dvros exercent colles& extenuat agri meritum, quo Аvile videatur esse quod donat: {43vel ne grave videatur his, quibus aufe-Аrendus est}43. hinc etiam illud est 'atque horum asperrima pascunt', Аet supra 'Aurunci Rutulique serunt', id est nec operis suis exco-Аlitur. {43&7asperrima& autem &7pascvnt& quidam pro 'asperrimas partes', vel А'asperrima pascunt loca' accipi volunt.}43 ЫВ┴@@&7cedat amicitiae& {43id est}43 in pretium concedat amicitiarum. А{43et bono verbo usus est 'amicitiae', non pro hostibus, hoc est ne quasi Аvicti demus.}43 Р@@&7aeqvas dicamvs leges& ut pari inter nos societate ver-Аsemur, id est ut sit neuter inferior. &7sociosqve in regna vo-А&7cemvs& non stipendiarios, ut in quarto "cuique loci leges Аdedimus". ЫВ┼@@&7possvntqve solo decedere nostro& scit eos fataliter Аad Italiam venisse: nam audiit et a Fauno "externi ve-Аnient generi" et ab Ilioneo "sed nos fata deum Аvestras exquirere terras imperiis egere suis". tamen propter АTurnum simulat ignorantiam, ut se etiam circa eum aequum prae-Аstare videatur. multum est autem quod ait 'possunt'. Р@@{43&7bis denas italo texamvs robore naves& quaeritur unde scierit АLatinus, viginti naves habuisse Aenean; sed ita absolvitur: potuit @1 Аspeculatione, potuit rumore cognoscere, postremo aestimatione dixit, quae Аamplius solet conplecti: quia de viginti navibus unam periisse cum АOronte, quattuor in Sicilia concrematas. &7texamvs& quidam 'texamus' Аproprie dictum tradunt, quia loca in quibus naves fiunt, graece $NAU-А$PH/GIA,& latine textrina dici: Ennius dicit "idem campus habet tex-Аtrinum navibus longis": navalia enim non esse $NAUPH/GIA,& sed $NEW/RIA.&}43 Р@@{43&7complere valent& proprie verbum nauticum: nam graece А$PLH/RWMA& dicitur.}43 &7iacet omnis ad vndam materies& {43hic 'omnis' Аpro ea quae sufficit.}43 iterum extenuat, {43ut sine magno negotio posse Аfieri videatur}43. {43&7materies& antique dictum: nam materiam dici debere Аmulti adserunt.}43 Р@@{43&7nvmervmqve modvmqve& eleganter quot et quantae magnitu-Аdinis sint.}43 Р@@{43&7manvs& artifices.}43 &7navalia demvs& {43hoc loco ipsae res na-Аvales sunt, id est pix, cera, funes, vela et alia huius modi.}43 'navalia' Аdicimus loca ubi naves sunt; sed modo de Graeco transtulit et 'na-Аvalia' posuit pro trabibus de quibus naves fiunt: nam Homerus А$NH/ION& dicit navale lignum. ЫВ╦@@&7prima de gente& et ex numero et ex nobilitate legato-Аrum intellegitur negotii magnitudo. ЫВ═@@{43&7avriqve eborisqve talenta& ad aurum refertur: an et ad ebur? Аquia et ebur ad pondus venditur.}43 Р@@&7et sellam regni trabeamqve insignia nostri& bene А'nostri'. Romanorum enim imperatorum insigne fuit sella curulis Аet trabea: nam diadema, ut aliarum gentium reges, non habebant. @1 Аet sciendum sellam curulem a curru dictam, quod hi tantum ea Аutebantur qui triumphali curru invecti fuissent: sicut etiam palmata Аdicitur toga quam merebantur hi qui reportassent de hostibus palmam. Р@@&7in medivm& in commune, ut "in medium quaerebant". Р@@{43&7tvm drances idem& videlicet qui supra apud Aenean egerat.}43 Р@@&7obliqva invidia& hoc est qui non ex aperto inpugnabat АTurnum, sed eum reipublicae simulata defensione lacerabat. Р@@&7largvs opvm& abundans opibus, dives, non qui multa do-Аnaret. {43&7lingvae melior& ut "laetissimus umbrae", Sallustius А"frugum pabulique laetus ager".}43 Р@@&7non fvttilis avctor& non inanis: nam futtile vas quod-Аdam est lato ore, fundo angusto, quo utebantur in sacris Vestae, Аquia aqua ad sacra {43Vestae}43 hausta in terra non ponitur, quod si fiat, Аpiaculum est: unde excogitatum vas est, quod stare non posset, sed Аpositum statim effunderetur. inde et homo, commissa non retinens, Аfuttilis dicitur, contra 'non futtilis' bonus in consiliis, non inanis. Р@@&7seditione potens& praepotens in movenda, non in con-Аprimenda seditione. {43&7svperbvm& pro 'nobile'.}43 Р@@&7incertvm de patre ferebat& non ignobile, sed penitus Аignoratum {43significat. alii 'incertum' aut ipsum patrem, aut genus tra-Аdunt. et bene segni homini paternam non dedit nobilitatem}43. @1 Р@@{43&7svrgit& hic reddidit sensum 'tum Drances surgit'.}43 &7onerat А&7dictis& hoc sermone ostendit, eum etiam exhortatione gravatum АLatini. {43&7iras& Turni, an omnium qui bellum detestabantur?}43 Р@@&7rem nvlli obscvram& callide et oratorie agit et in omni-Аbus adulatorie respondet dictis Latini: supra enim ille dixerat А"ante oculos interque manus sunt omnia vestras". sane quasi Аpraedictum oratorem exprimit, quia supra de eo dixit 'et lingua Аmelior'. {43et 'rem consulis' pro 'de re consulis': Plautus "consulere Аquiddam est quod tecum volo". sed Drances, sicut dictum est, rhe-Аtorice suadet de pace. nam et pacem faciendam hortatur, et accusatio-Аnem in Turnum dirigit, et quae a Latino indubitanter universa dicta Аsunt, quae pacem fieri suadeant, Drances eadem omnia respondens, ad-Аdit etiam de filia danda Aeneae, quod Latinus ante reticuerat, А"quin natam egregio genero": quasi non aliter firma erit pax, quam Аfieri vis: quia sciebat hoc Turnum graviter esse laturum, in invidiam Аpersonam eius adducens "dicam equidem, licet arma mihi Аmortemque minetur". et ne mirum esset, qui sic libere responderet, Аante eius et mores et causam praedixit 'lingua melior', 'seditione po-Аtens', 'idem infensus, quem gloria' et reliqua. duae tamen hic faciendae Аpacis praecipue causae sunt, quod victi sunt, et Turnus singulari cer-Аtamine congredi debeat. &7vocis egentem& genetivo iunxit, ut А"cum classis egeret".}43 Р@@&7o bone rex& bene addidit 'bone', et auxit epitheto digni-Аtatem: 'rex' enim medium est; nam et bonus esse et pessimus potest. А{43alii 'bone rex' exprobratione accipiunt, ut quidam volunt %se bonum dici.}43 Р@@&7mvssant& modo 'verentur' {43vel 'timent'}43 significat; alias 'du-Аbitant', ut "mussat rex ipse Latinus quos generos Аvocet"; interdum 'susurrant', ut de apibus dicit. et proprie 'mus- @1 ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ иЛЫВ┘Дsare' est obmurmurare et {43queribundum tectius velut}43 muto esse vici-Аnum. {43alias 'tacent', alias 'quiescunt'.}43 Р@@&7flatvsqve remittat& aut ponat superbiam: aut 'nostros Аflatus remittat', id est nobis respirare concedat. {43'remittat' autem Аnunc pro 'laxet', ut 'remissis artubus' pro 'laxatis'.}43 Р@@&7cvivs ob avspicivm& invidiose Turni auspiciis inputat quod Аtantus periit exercitus, ac si diceret: si malis {43et infaustis}43 tuis omi-Аnibus non egrederentur, possent forsitan superare virtute. sane scien-Аdum hunc exprimere quicquid verecunde celavit Latinus. &7mores-А&7qve sinistros& contrarios, quia in principio Latino obtemperare noluit. Р@@{43&7licet arma mihi& 'licet' pro 'quamvis'. et est parenthesis.}43 Р@@&7lvmina dvcvm& id est proceres, ut "o lux Dar-Аdaniae". Р@@&7consedisse vrbem& {43&7lvctv&}43 in luctum esse demersam. А{43&7temptat& mire 'temptat', non pugnat.}43 Р@@&7fvgae fidens& illud respicit quod bella deseruit, Iunone Аfaciente: {43vel quia eius exercitus fugit}43. 'fugae' autem figurate dixit Аpro 'fuga fidens'. &7caelvm territat armis& dictum quidem Ver-Аgilii gravitati non congruit, sed perite Dranci haec data sunt verba, Аqui tumida uti oratione inducitur: unde ei paulo post Turnus obicit, А"quae tuto tibi magna volant", item "proinde tona Аeloquio", item "ventosa in lingua". deinde diximus Dran-Аcem librare se ad orationem Latini: unde nunc dicit 'et caelum Аterritat armis', quia audierat 'bellum inportunum, cives, cum gente Аdeorum', {43id est contra eos pugnat, qui favore [2deorum]2 nituntur}43. А{43&7caelvm t. a.]& quasi vanus et qui ventis minetur.}43 Р@@{43&7etiam& hoc loco 'etiam' pro 'adhuc', ut Terentius "hunc ego @1 Аnumquam videram etiam" et mox "unum etiam vos oro, ut me Аin vestrum recipiatis gregem".}43 &7mitti dardanidis diciqve i.& А'mitti' aurum, ebur, sellam et cetera, 'dici' de navibus vel agro. А{43et bene 'Dardanidis' quasi cognatis et ab origine generis propinquis.}43 ЫВт@@{43&7adicias& pro 'adice': Terentius "abeas si sapis": quia in-Аdecens erat imperative ad regem loqui. et bene hic quod honeste La-Аtinus reticuerat dicit, Laviniam quoque ei offerendam.}43 Р@@&7egregio genero dignisqve hymenaeis& ergo Turnus vi-Аdetur indignus. Р@@&7aeterno foedere firmes& natae scilicet coniunctione: Аnam munera et contemni poterant, generis vero coniunctione in Аaeternum pacis foedera firmabantur. hoc autem dicto latenter etiam АLatini pudorem exonerat, qui Turno etiam suam promiserat filiam, Аdicens causam reipublicae praeponderare debere et propter pacem Аcivium Turno Aenean esse praeferendum. Р@@&7terror& 'terror' est proprie qui aliis infertur, ut si dicas А'ille {43mihi}43 habet terrorem', id est timendus est: unde et terribilis Аdicitur. 'metus' autem est quem habent timentes. sed nunc usur-Аpative terrorem pro metu posuit, nam hoc dicit: quod si tantum АTurnum timemus. {43et bene involvit quod turpe esset audiente Latino Аdicere, ut Turnum timeat.}43 Р@@{43&7ipsvm& invidiose repetitum pronomen.}43 &7veniamqve oremvs А&7ab ipso cedat& Asper hic distinguit, {43id est hanc veniam oremus, ut Аcedat: aut si coniuncte legeris 'cedat ius proprium regi', nova erit elo-Аcutio accusativo iunctum 'cedat'. et 'cedat ius proprium [2regi']2, id est Аquod proprium regum est, aut 'cedat' Aeneae. quod autem hic dixit А'cedat', mox 'pone animos et pulsus abi'}43. ЫВш@@&7qvid miseros totiens in aperta pericvla cives proicis& Аquasi viles et abiciendos. et ingenti pondere universa verba sunt Аposita. @1 Р@@&7latio& non uni civitati. &7capvt& principium. et est an-Аtiquum: {43quia qui auctor et princeps rei gestae fuerat, 'caput' a vete-Аribus dicebatur:}43 Terentius "nam si hic mali est quicquam, illic Аhuic rei est caput", {43Plautus in Asinaria "ego caput Аhuic fui argento inveniendo"}43. Р@@&7nvlla salvs bello& plus est, quam si 'spes' diceret А{43'nulla'. 'bello' autem per bellum}43. &7pacem te poscimvs omnes& 'te Аposcimus', qui solus es causa bellorum: nam Aeneas iam pacem Аpromisit. {43'omnes' invidiose, ut et Latinus hoc poscere videatur.}43 Р@@&7solvm inviolabile pignvs& id est Laviniam. et hoc est Аquod ait supra 'pacem hanc aeterno foedere firmes'. Р@@&7invisvm qvem tv tibi fingis& {43id est inimicum: et}43 bene А'quem tu tibi fingis', ne ei tamquam inimico minime credatur. et Аhoc dicit: non sum quidem inimicus, sed si velis esse, non recuso: Аnam hoc est 'et esse nil moror'. ЫВю@@&7fvsi& fugati. Р@@&7desolavimvs agros& vel dum occiduntur {43agri cultores}43, vel Аdum coguntur ad militiam: nam legimus "et latos va-Аstant cultoribus agros". ЫВё@@&7dotalis regia cordi est& hoc est regnum Latini: sic Аalibi "non haec dotalis regia Amatae". ЫВє@@&7scilicet vt tvrno contingat regia conivnx& haec cum Аquadam inrisione dicuntur. {43et ostendit hoc nec utile nec honestum esse.}43 Р@@&7inhvmata infletaqve tvrba& atqui sepulti sunt omnes Аqui in bello perierant, ut legimus supra. sed hoc factum est АAeneae beneficio, qui sepulturae eorum reddidit socios. ergo quan-Аtum ad Turnum pertinet, insepulti sunt: nam campos in sua po-Аtestate retinebat Aeneas. Р@@&7etiam tv& heia: nam hortantis adverbium est hoc loco: А{43Terentius "etiam responde"}43. alias 'adhuc' significat et est temporis А{43adverbium}43, ut "etiam currus, etiam arma tenentem". @1 А{43alibi pro coniunctione, ut "vos etiam gemini". ponitur etiam Аpro 'nondum': Afranius "etiam quidquam egisti".}43 apud maiores А'etiam' consentientis fuerat, quod tamen in his recentibus idoneis non Аinvenitur. {43non nulli 'etiam tu' pro 'quin tu' tradunt.}43 &7vis& virtus. Р@@{43&7si patrii qvid martis habes& id est si quid bellicae virtutis Аhabes; neque enim a Marte oriundus est. nam 'patrii' et a patre, et Аa patria potest dici.}43 ЫВ∙@@&7imo pectore voces& {43ut qui diu tacuerit, dum audit inimicum. Аdicendo autem 'imo pectore voces'}43 more suo habitum futurae orationis Аostendit. Р@@&7larga qvidem semper drance tibi copia fandi tvm А&7cvm bella manvs poscvnt& sunt multa sua vi optima, quae quo-Аniam per se non possunt vituperari, ab accidentibus vituperantur, Аut hoc loco quoniam eloquentia per se est optima, eam culpat ex Аtempore, dicens: tunc incumbis eloquentiae, cum manus bella de-Аposcunt. {43et ostendere vult omnem illam orationem Drancis non con-Аsilio, sed timiditate prolatam. sane rhetorice responsurus Turnus bene Аcoepit a Drance: ante enim se defendit, tunc de bello sententiam dicit. Аet primum hoc dicit, quod eloquens et infirmus sententias de bello audeat Аferre, dicendo 'larga quidem semper Drance' et cetera, et 'dum distinet Аhostem' et reliqua. inde pro se agit, per enumerationem ostendens id Аfalsum esse, quod dicatur victus 'Iliaco tumidum qui sanguine Thybrim' Аet cetera. sed obicitur: in futurum spes nulla est. execratur omen А'capiti cane talia demens Dardanio', et ex adversariorum persona rem Аadtenuat dicendo 'extollere vires gentis bis victae'. etiam illi rei re- @1 Аspondet quam dixerat Drances, vim se timere 'vel cum se pavidum' et Аreliqua, et 'numquam animam talem' et reliqua. dilata autem de sin-Аgulari certamine quaestione quasi aliam orationem inchoat 'nunc ad te Аet tua' et reliqua. sed haec in sequentibus singulatim tractanda sunt.}43 Р@@&7patribvsqve vocatis primvs ades& bella penitus ignorans Аatque formidans, primus es inter senes ad danda consilia. Р@@{43&7replenda est cvria verbis& emphasis loquacitatis.}43 Р@@{43&7tvto& dativus, an adverbium, ut 'falso'?}43 &7magna volant& АHomerus $E)/PEA PTERO/ENTA PROSHU/DA.& &7distinet& arcet, repellit, {43nam А'distinet' est}43 proprie extra tenet. nam 'dis' separantis est, unde et А'diduco' et 'distraho' dicimus. ЫВ @@{43&7proinde& 'pro' syllaba metri causa excluditur. &7tona eloqvio& Аnon strepitu armorum.}43 &7meqve timoris argve tv drance& ut {43in Аbucolicis}43 "cantando tu illum"? 'arguo' autem genetivum Аregit, ut 'arguo te caedis, insidiarum'. et est de Graeco: nam ita di-Аcunt $KATHGORW= SE FO/NOU. Р@@&7qvando& siquidem. et per inrisionem in illum suas con-Аfert laudes. {43&7stragis tevcrorvm& duo genetivi.}43 ЫГВ@@&7insignis campos& nobilitas, clarificas: nam verbum est ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ иЛЫГВВ'insignio insignis'. et dicit exauctorari eius debere sententiam, quod Аde bello iudicat virtutis ignarus. {43&7qvid vivida virtvs& id est tua, Аvel certe mea.}43 ЫГЕ@@{43&7imvs in adversos& contra illud "illum aspice contra, Аqui vocat".}43 Р@@&7istis &$DEIKTIKW=S. ЫГИ@@&7pvlsvs ego& quia ille dixerat "pone animos et Аpulsus abi". et agit coniectura: nam hoc vult intellegi, non posse @1 Аdici merito pulsum eum, qui insequendo {43hostem}43 bella deseruit. aperte Аautem hoc dicit: potest merito credi quod pulsus sit is, cuius tot Аextant tropaea? {43et rerum commemoratione falsum probat.}43 ЫГК@@&7cvm stirpe& occiso enim Pallante interiit eius cuncta po-Аsteritas. Р@@{43&7exvtos arcadas armis& aut suis, aut sui ducis: unde per 'Ar-Аcadas' etiam Pallantem intellegi quidam volunt.}43 Р@@&7bitias& subaudis 'ingens' a consequentibus. &7mille& fini-Аtus numerus pro infinito. ЫГО@@{43&7inclvsvs mvris& quem pulsum ille iactabat.}43 &7aggere saep-А&7tvs& sicut supra "vestris, o cives, undique saeptus Аaggeribus". Р@@&7nvlla salvs bello capiti cane talia demens dar-А&7danio& quotiens argumentum non possumus solvere, aut contraria Аobiectione aut risu aut maledicto, ut hoc loco, adversario respon-Аdemus. 'cane' {43autem}43 pro 'divina'. {43et bene hic male ominantem ca-Аnere dicit, ut vatem. quibusdam videtur vulgare convicium, ut est 'tibi Аet capiti tuo', sed honestatem dicto additam per varietatem. &7dardanio А&7rebvsqve tvis& simul eum Aeneae iungendo vult latenter ostendere pro-Аditorem.}43 Р@@&7proinde& itaque. et est ordo 'nulla salus bello; proinde Аomnia magno ne cessa turbare metu': cetera per parenthesin dicta Аsunt, {43hoc est 'capiti cane talia demens Dardanio' et cetera}43. Р@@&7extollere vires gentis bis victae contra premere А&7arma latini& haec est virtus eloquentiae. {43'bis' autem 'victae' ab АHercule et ab Argivis.}43 'arma' autem 'Latini' invidiose dixit: nam Аdebuit 'mea' dicere. {43et hoc ad illud quod ille dixerat "ius pro-Аprium regi patriaeque remittat".}43 ЫГУ@@&7myrmidonvm proceres& Graecorum principes. dicit autem АPatroclum et Achillem: nam licet ipsi aliunde fuerint, tamen Myr-Аmidonibus imperarunt. haec autem ponit inter inpossibilia. et uti- @1 Аtur Graeco proverbio $A)/NW POTAMOI/&: sic Horatius "et ante Padus АMatina laverit cacumina". et sic est modo dictum, ut in quarto А"nunc Lyciae sortes, nunc et Iove missus ab ipso". ЫГХ@@&7retro fvgit avfidvs vndas& {43quod est contrarium. Aufidus Аautem}43 Apuliae fluvius est, {43iuxta Canusium civitatem}43 cadens in Adria-Аticum pelagus. Р@@&7vel cvm se pavidvm contra mea ivrgia fingit& contra Аillud quod ait "det libertatem fandi flatusque remittat". Аnam hoc dicit: timorem suum naturalem invidiose in meam causam Аretorquet, ut meae praesentiae, non illius naturae, quod timet esse Аvideatur. hoc est enim quod planius infert, dicens 'et formidine Аcrimen acerbat', {43id est quam simulat}43. Р@@&7artificis scelvs& nam sceleratorum est simulare formi-Аdinem. {43&7acerbat& nomen sine verbi origine: non enim facit 'acerbo'.}43 ЫГЩ@@&7habitet tecvm et sit pectore in isto& {43id est}43 pessima Аet vilis anima habitet in membris congruis: nam 'talem' vilem et Аpessimam accipimus, quam nefas est perire ea dextera, quae {43non Аinertes, sed quae}43 viros fortes tantum consuevit occidere. {43et hoc ad Аillud "licet arma mihi" et cetera.}43 Р@@&7consvlta revertor& 'consultor' est qui consulit, 'con-Аsultus' qui consulitur, 'consultum' vero res ipsa de qua quis con-Аsulitur. {43bene ergo 'consulta' de quibus consulis.}43 Р@@&7si nvllam nostris vltra spem ponis in armis& insinua-Аtione utitur, id est callido et subtili aditu ad persuadendum: vult Аenim dicere melius esse interire, quam pacem rogare. quod quia Аaperte non audet, latenter et paulatim ad hoc serpit. namque Аinter principium et insinuationem hoc interest, quod principium est Аaperta rei enuntiatio, insinuatio autem, ut diximus, est callida et Аsubtilis oratio. 'in armis' {43autem}43 aut meis, aut Latinorum omnium Аgeneraliter. {43&7vltra& modo tempus significat, alias locum.}43 @1 Р@@&7si tam deserti svmvs& {43si ita, si valde. et hoc}43 propter АDiomedem, qui solus negavit auxilia. {43ergo 'deserti' ab auxiliis acci-Аpiendum.}43 Р@@&7neqve habet fortvna regressvm& omnia quae sibi pos-Аsunt obici, ponit, sed cum solutionibus suis; nam et fortuna non Аest inmutabilis, et qui semel pellitur, iterum in proelium potest Аreverti. et ab auxiliis non sunt penitus destituti, et in ipsorum Аexercitu est adhuc plurimum spei. est autem syllogismus. Р@@{43&7oremvs pacem& argumentum ab honesto. &7dextras tendamvs А&7inertis& felicitatem rei verbis expressit.}43 Р@@&7qvamqvam o si solitae qvidqvam virtvtis adesset& Аnon se inertiae arguit, sed queritur de virtute omissa per neglegen-Аtiam. {43et videtur voluisse dicere: si solitae quicquam virtutis adesset, Аnumquam ad hoc cogeremur; sed reliquit.}43 'o' autem dolentis est ex-Аclamatio, et intellegimus inmoratam esse illic eius orationem: nam Аexarsit dolore, quia aperte non potuit dicere moriendum potius esse, Аquam hostes rogandos: quod tamen dixit, conferens se ad alias per-Аsonas et laudans eos quibus contigit perire, ne ista conspicerent. {43et Аservavit viri fortis personam, ut paenituerit eum dixisse 'oremus pacem'.}43 Р@@{43&7ille mihi ante alios& utrum generaliter 'ille' pro 'quicumque Аoccubuit' accipiendum est, an Mezentius?}43 &7ante alios& melior, omni-Аbus praeferendus. &7fortvnatvsqve laborvm& sicut "laeta Аlaborum": et est Graecum. Р@@{43&7egregivs animi& figurate dixit.}43 &7tale videret& vel hostes Аrogari: vel, quod latenter insinuat, tradi alteri sibi ante despon-Аsatam. {43ideo et medie dicto, quoniam res eius agebatur, 'ne quid tale Аvideret' posuit: quis enim eum ferret dicentem moriendum potius, quam Аde nuptiis eius mutandum?}43 Р@@&7semel ore momordit& {43'semel'}43 cito, confestim, id est qui @1 Аtota mortis celeritate consumptus est, {43quasi nihil ultra passurus}43. Аvulnerati autem solent vel terram vel arma mordere, ne dolorem Аeorum indicet gemitus: Lucanus de Pompeio "timuit, Аne quas effundere voces vellet et aeternam fletu corrum-Аpere famam". Р@@{43&7adhvc intacta ivventvs& non quae non pugnavit, sed de qua Аadhuc delectus habendus est.}43 Р@@&7vrbes italae& quia Diomedes peregrinus fuerat. nam hoc Аdicit: habemus robur Italum, non Graecum militem, inertem et dis-Аsolutum. &7svpersvnt& superabundant, adsunt ultra quam bella de-Аposcunt. Р@@&7sin et troianis cvm mvlto gloria venit sangvine& Аmire agit, post confirmatas partes suas Troianorum {43integras}43 vires Аinminuens. quid enim proderat dixisse, quod superessent Latinis Аauxilia, si etiam Troianorum integrae vires esse probarentur? А&7cvm mvlto gloria venit sangvine& ac si diceret: non est iudi-Аcanda victoria quae per inmensa detrimenta contingit. et hoc est Аunde laudat Sallustius duces, qui victoriam "incruento exercitu" Аreportaverunt. Р@@&7svnt illis sva fvnera& id est Troianis. legitur et 'illi', Аet aut 'Aeneae' intellegimus, aut adverbium loci est pro 'illic', ut Аin secundo "patet isti ianua leto" pro 'istic'. &7parqve А&7per omnes tempestas& sic alibi "quanta per Idaeos Аsaevis effusa Mycenis tempestas ierit campos": nam bello Аcrebro comparat tempestatem. Р@@&7indecores& 'decor' decoris facit, sicut 'auctor' auctoris: А'decus' decoris, sicut 'pecus' pecoris. similiter facit in compositione А'indecor' indecoris, 'indecus' indecoris. ergo in neutro 'co' brevis Аest, in masculino producitur: unde apparet systolen fecisse Vergi-Аlium. nam 'indecores' nominativus est pluralis a masculino, ab eo Аquod est 'indecor': nam non potest 'hic indecus' facere: neutrum @1 Аenim 'us' terminatum, masculinum ex se non facit. aut certe dica-Аmus 'indecores' declinationem esse, cuius nominativus singularis non Аinvenitur. &7in limine primo& quasi in ipso initio et aditu infeli-Аcitatis: et ad illud respexit quod supra dixerat "et semel Аagmine verso funditus occidimus". ЫГй@@&7mvlta dies& illi rei vehementer incumbit, quia dixerat А"neque habet Fortuna regressum", dicens Fortunam tam Аlabores, quam felicitatem pro temporum qualitate mutare. 'dies' ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ иЛЫГйД{43autem}43 tempus. {43quidam sane non 'dies multa' accipiunt, sed 'multa Аretulit in melius': et 'varii aevi' non ut ipsum varium sit, sed ut for-Аtuna eius.}43 ЫГл@@&7lvsit& decepit, ut "quid natum totiens, cru-Аdelis tu quoque, falsis ludis imaginibus?" &7et in solido А&7rvrsvs fortvna locavit& subaudis 'multos'. et est sensus: in so-Аlidum revocavit oppressos et paulo ante derelictos, lusit vero et de-Аcepit felices. Р@@&7non erit avxilio nobis aetolvs et arpi& redit ad rem, Аquia occurrebat: sed negantur auxilia. Aetolum autem dicendo eius Аvires ex Graecae gentis commemoratione debilitat, {43ut ostendat plus Аesse in Messapo ac Tolumnio, si Diomedes, et infelix et alienus fini-Аbus, commemoraretur}43. Р@@&7at messapvs erit felixqve tolvmnivs& bene duo iunxit Аquae quaeruntur in bello, fortitudinem et felicitatem: nam de Mes-Аsapo iam legimus "quem neque fas igni cuiquam, Аnec sternere ferro". utrumque autem contra Diomedem dixit, Аquem dicendo Graecum, inertem significavit. infelicitatem vero eius Аsupra dicta legatorum verba testantur. {43oportune ergo hic 'felix', quod АDiomedi nec post victoriam contingit.}43 Р@@&7nec tarda seqvetvr gloria& litotes figura: minus enim Аdixit quam voluit. nam hoc significat: Latina pubes celerrime victo-Аriam adipiscetur, quam vix Graeci post decennium sunt adepti. ЫГ░@@&7est et volscorvm egregia de gente camilla& ut in Аseptimo, segregem eam a virorum efficit multitudine: et quoniam a @1 Аsexu non potest, laudat ex gente. {43et vult ostendere de viris amplius Аsperandum, si et femina dimicaret: aut ut Dranci exprobraret, puellam Аnon metuere Troianos, quos Diomedes timeret et Drances.}43 ЫГ▓@@{43&7qvod si& e. q. s.&7]& quasi falsum sit quod Drances dixerat: Аsupra enim ait "illum aspice contra".}43 &7qvod si me solvm А&7tevcri in certamina poscvnt& quia audiit "illum aspice Аcontra qui vocat". etiam utitur ductu: nam oblique promittit se Аsingulari certamine dimicare velle, cum nolit. similiter etiam in Аduodecimo agit, dicens inrisorie "sedeant spectentque Latini". Р@@{43&7idqve placet& hinc apparet eum nolle pugnare: si placet, in-Аquit, vobis hoc fieri quod hostis postulat.}43 &7tantvmqve bonis com-А&7mvnibvs obsto& et in tantum obsum commodis publicis, ut nisi so-Аlus dimicavero, concidat universa res publica. {43et imputat tamquam А%hoc faciat, quod pro omnibus facturus est.}43 Р@@&7non adeo& non multum: nam verecunde dicit adsuetam Аmanibus suis esse victoriam. {43et bene &7manvs& per quas fit ipsa vic-Аtoria. et contra 'manus dare' dicuntur qui dedunt se victi.}43 Р@@&7tanta pro spe& ut solus dicar servasse rempublicam: {43vel Аspe matrimonii}43. Р@@&7ibo animis contra& ac si diceret, si desunt corporis vires. А{43commendat autem gratiam certaminis, ne invitus videatur adduci.}43 А&7vel& etiam. &7magnvm praestet achillem& et 'praesto illum', id Аest melior illo sum, et 'praesto illi' dicimus: Cicero in Caesarianis А"tanto ille superiores vicerat gloria, quanto tu omnibus Аpraestitisti". Р@@&7vvlcani manibvs paria indvat arma& bene addidit 'paria', Аnam etiam Aeneas habuit arma Vulcania: licet possimus dicere quod @1 Аhoc Turnus ignoret; quod tamen non valde idoneum comprobatur. А{43&7vvlcani& e. q. s.&7]& mire, quasi falsum sit Aenean habere arma Vulcani.}43 Р@@&7vobis animam hanc soceroqve latino& bene sibi et fa-Аvorem conciliat populi, et a soceri nominis praeiudicio Latini in-Аplicat voluntatem. Р@@{43&7tvrnvs ego& quem Drances contemnit.}43 &7vlli vetervm А&7secvndvs& dicimus et 'secundus illi' et 'secundus ab illo'. Р@@{43&7solvm aeneas vocat& contra illud "illum aspice con-Аtra qui vocat".}43 Р@@&7nec drances potivs sive est haec ira deorvm morte А&7lvat sive est virtvs et gloria tollat& sensus obscure quidem Аdictus, sed facilis et qui de usu numquam recedat: nam ita irati Аde inimico dicere consuevimus 'abeat, nec bonis meis nec malis re-Аbus intersit: nolo sit aut meae particeps gloriae, aut in me invi-Аdiam ex infelicitatis communione commoveat': sicut nunc de Drance Аdicit 'sive est haec ira deorum, morte luat', id est, si periturus sum Аiracundia deorum, nolo invidiam sustinere, si Drances forte pariter Аmoriatur; si vero me virtus et gloria comitabuntur, nolo ignavus Аfelicitatis alienae sit particeps, si, dum meis pugnat auspiciis, forte Аsuperarit. {43alii sic accipiunt: 'sive est haec ira deorum' uter, inquit, Аeventus ex hac pugna sequetur: vel ira deorum, si vincar, vel gloria, Аsi vicero: mihi potius quam Dranci adscribatur. alii sic: nec Drances Аpotius, si pereundum est, ira deorum pereat; aut, si vincendum est, Аgloriam consequatur.}43 ЫГ╜@@{43&7illi haec inter se& aut communiter Latini, aut Drances et АTurnus.}43 &7castra aeneas aciemqve movebat& id est ducebat exer-Аcitum, ut "nos castra movemus": Lucanus А"Brundisium decimis iubet hanc attingere castris", decima Аdeductione. ЫГ┼@@{43&7arma manv& nam praeter vocem, gestum etiam flagitantis ex- @1 Аpressit, nec est superfluum 'manu', ut quidam volunt.}43 &7fremit arma А&7ivventvs& {43expetit: et absolute, id est}43 hoc fremebant 'arma arma'. et Аmilitaris vox est. Р@@&7mvssant& modo 'queruntur'. Р@@&7dissensv vario& alii enim Turni dicta, alii Drancis pro-Аbabant. ЫГ╔@@&7piscosove amne padvsae& Padusa pars est Padi: nam АPadus licet unus sit fluvius, habet tamen fluenta plurima, e quibus Аest Padusa, quae quibusdam locis facit paludem, quae plena est Аcycnorum. {43alii Padum tribus fontibus nasci dicunt, ex quibus uni sit Аvocabulum Padusa: qui diffusus in modum stagni in amnem digeritur; Аnam ideo 'per stagna loquacia'. alii partem fluminis Padi, in quam Аdescenditur fossa: Valgius in elegis "et placidam fossae qua iun-Аgunt ora Padusam navigat Alpini flumina magna Padi". ce-Аterum illud incongruum est Padusam feminino genere iuxta veteres АPadum dictum: Titinius in Setina "vidistin Tiberim? vidi: qui Аillam derivet, beaverit agrum Setinum".}43 Р@@&7stagna loqvacia& hypallage: in quibus habitant cycni Аloquaces. 'rauci' autem $TW=N ME/SWN& est: nam modo canoros signi-Аficat, alias vocis pessimae: Iuvenalis "rauci Theseide Cordi": Аsicut 'venenum' et de bono et de malo dicitur, ut 'odor' et bonus Аet malus vocatur. Р@@&7arrepto tempore& {43hic}43 inventa oportunitate, {43id est occasione}43. Р@@{43&7cogite concilivm& Drancis vitium omnibus exprobrat, quod Аbelli tempore in curiam conveniant, ut "larga quidem semper АDrance tibi copia fandi tum cum bella manus poscunt".}43 А&7sedentes& pigri, ut "inmunisque sedens aliena ad pabula fucus": А{43vel 'sedentes' invidiose, ut "sedeant spectentque Latini".}43 @1 ЫГ╧@@&7armari edice& figura est, dic ut armentur: {43verbum verbo Аiunxit, ut "tu das epulis accumbere divum"}43. 'edice' autem Аplenus est imperativus; nam ab omnium coniugationum infinito de-Аtracta 're' ultima syllaba fit imperativus, ut 'amare ama', 'docere Аdoce', 'legere lege', 'audire audi'. cum autem 'fac' vel 'dic' dicimus, Аapocopen verba patiuntur {43ex 'face' 'dice'. conposuit 'edice'. expressa Аautem festinantis oratio, quia Turnum non praedixit locuturum}43. &7ma-А&7niplis& ars quidem exigebat ut 'ma' haberet accentum: 'ni' enim Аlonga quidem est, sed ex muta et liquida: quod quotiens fit, tertia А{43syllaba}43 a fine sortitur accentum, ut 'latebrae' 'tenebrae'. tamen in Аhoc sermone ut secunda a fine accentum habeat usus obtinuit. А&7maniplis& signiferis, qui secundum antiquum morem in legione erant Аtriginta: legio autem habebat decem cohortes, sexaginta centurias, Аlicet in his rebus accessu temporis ducum varietas semper muta-Аverit militiae disciplinam. Р@@&7eqvitem messapvs in armis et cvm fratre coras la-А&7tis diffvndite campis& 'equitem in armis', id est armatum; nam Аfigura est. 'Messapus' autem ut diceret, vitavit $O(MOIOTE/LEUTON&: nam Аvitiosum erat 'Voluse' 'edice' 'Messape'. ergo 'Messapus' aut anti-Аquus vocativus est, ut "Hesperidum fluvius regnator Аaquarum", item "socer arma Latinus habeto": aut Аcerte nominativus est pro vocativo. quamquam possit etiam nomi-Аnativus esse, ut sit 'Messapus et Coras equitem diffundite' pro 'dif-Аfundant': melior tamen est sensus superior. Р@@&7cvm fratre coras& scilicet Catillo, nam legimus ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ иЛЫГ╤В"Catillusque acerque Coras, Argiva iuventus". ЫГ╙@@&7qva ivsso& pro 'qua iussero': et est antiquum. @1 Р@@&7ilicet& confestim, ilico: quod ne diceret, metri necessitas Аfecit; nam 'ilico' dicimus. Р@@&7magna incepta& quia de pace cogitabat, quae inpleri non Аpotuit. ЫГ╫@@&7mvltaqve se incvsat& pro 'multum'. et est Graeca figura. Р@@&7genervmqve adsciverit vrbi& {43id est}43 propter urbem, {43quan-Аtum de praesentibus rebus colligebatur:}43 Lucanus de Catone А"urbi pater est, urbique maritus". gener autem ideo dicitur, quia Аad augendum genus adhibetur. Р@@&7praefodivnt alii portas& id est ante portas fossas fa-Аciunt: {43hoc enim est quod supra dixit "pars aditus urbis fir-Аment":}43 quae res nimiam indicat desperationem. Р@@&7bello dat signvm ravca crventvm bvcina& bene 'bello Аdat'; nam bucina insonans sollicitudinem ad bella denuntiat: sic in Аseptimo "qua bucina signum dira dedit". proelium autem Аtubae indicant, ut "at tuba terribilem sonitum pro-Аcul aere canoro increpuit". ЫГ▄@@{43&7matronae& nunc feminae. quidam sane arbitrantur inter ma-Аtronam et matremfamilias hoc interesse, quod matrona dicatur primi Аpueri mater, materfamilias quae plures peperit. alii hoc putant rectius, Аmatronam dici quae in matrimonium cum viro convenerit et in eo ma-Аtrimonio manserit, etiam si liberi nondum fuerint: dictam matris no-Аmine, spe atque omine, unde et matrimonium dictum. matrem vero fa-Аmilias eam esse, quae in mariti manu manicipioque, aut in cuius Аmaritus manu mancipioque esset, quoniam in familiam quoque mariti Аet sui heredis locum venisset. alii matronas virgines nobiles dicunt, Аmatresfamilias vero illas quae in matrimonium per coemptionem convene-Аrunt: nam per quandam iuris solemnitatem in familiam migrant mariti.}43 @1 А&7vocat labor vltimvs omnes& omnes ad laborem ultima necessitas Аconvocat. {43alii 'ultimus' hypallagen volunt esse pro 'ultimis'.}43 Р@@&7nec non ad templvm& secundum Homerum, qui inducit Аin summa desperatione matres ad templa concurrere, ut victoria, Аquae non potest viribus, possit deorum favore conquiri. Р@@&7svbvehitvr& proprie: matronae enim pilentis vehebantur Аad templa pergentes, ut "pilentis matres in mol-Аlibus". {43&7magna matrvm& deest 'cum', non enim caterva subvehitur.}43 Р@@&7dona ferens& peplum scilicet, sicut dixit in primo, Аunde id omisit hoc loco. Р@@{43&7mali tanti& pro 'malorum tantorum'.}43 &7ocvlos deiecta А&7decoros& {43deorsum habens. et sic ait 'deiecta oculos',}43 sicut А"oculos suffusa nitentes". Р@@{43&7svccedvnt matres& pro 'intrant'. et est ordo: succedunt ma-Аtres templum ture vaporant.}43 Р@@&7de limine& ad preces festinantium mulierum ostenditur Аdesiderium. Р@@&7armipotens praeses belli tritonia virgo& antonoma-Аsiva sunt pro proprio. haec autem omnis oratio verbum ad verbum Аde Homero translata est. 'praeses' autem 'belli', id est quae praeest Аomnibus bellis, cuius nutu semper bella tractantur. {43sane qui 'prae-Аsens' legunt, quasi praestans in bellis intellegunt; qui 'praeses' sine n Аlittera, quasi quae praesideat rei. sic praesides dii urbis appellantur. Аcuius genetivus 'praesidis' facit.}43 Р@@&7frange manv telvm& aut tua manu, aut in eius manu Аtela confringe: Homerus $A)=CON DH\ E)/GXOS *DIOMH/DEOS.& @1 Р@@&7pronvm sterne solo& Homerus $PRHNE/A DO\S PESE/EIN. А&7portisqve effvnde svb altis& Homerus $*SKAIW=N PROPA/ROIQE PU-А$LA/WN.& bene autem sub ipsis portis, quasi ad quas festinabat Aeneas: Аunde est et illud "praefodiunt alii portas". Р@@&7cingitvr ipse fvrens certatim in proelia tvrnvs& oeco-Аnomia omnis haec est: nam Turnus ideo cum mora armatur et in-Аtecto capite circa arcem incedens admonet singulos, ut et a Lavinia Аpossit videri, et ut sit maior causa dimicandi, dum sponsae placere Аcontendit. {43alii 'cingitur' propere armatur accipiunt: nam ait et 'su-Аrasque incluserat auro', et 'certatim' pro festinanter. 'cingitur' ergo Аaccingitur: nam et Terentius de futura contentione ait "accingere", et А'procinctus' appellatur.}43 'furens' amore Laviniae, quam videbat: quod Аetiam sequens indicat comparatio; nam dicturus est "aut ille Аin pastus armentaque tendit equarum". 'cingitur in proelia' А{43id est}43 ut proeliari posset, ut si dicas 'legor in advocationem', id Аest ut advocatus esse possim. Р@@&7iamqve adeo& aut vacat 'adeo': aut certe 'sic' significat, Аut sit sensus: 'adeo', sic praeparatur in proelia, ut iam universa Аpraeter galeam arma portaret. &7thoraca indvtvs& omnia quae in А'ax' exeunt Graeca masculina in obliquis casibus 'a' producunt, ut А'thorax thoracis', 'pinax pinacis': nam feminina corripiunt, ut 'cli-Аmax climacis', sed ad Latinum non transeunt. phalanx vero et Аaliter exit, et peregrinum est etiam apud Graecos. ЫГщ@@{43&7tempora nvdvs adhvc& quod sine galea. prooeconomia est, quia Аmox Camillam adloquitur, et ut hortans et incendens ceteros facilius Аnosceretur.}43 Р@@&7alta decvrrens avrevs arce& illic enim et Amata Аfuerat, et Lavinia. Р@@&7spe iam praecipit hostem& mente praeoccupat hostis Аadventum, {43ut "omnia praecepi"}43. @1 Р@@&7qvalis vbi abrvptis fvgit praesepia vinclis& etiam Аhaec comparatio Homeri est, verbum ad verbum translata. Р@@&7potitvs& venit ab eo quod est 'potior potiris': nam А"subnixus rapto potitur", {43venit}43 ab eo quod est 'potior po-Аteris': nam, ut etiam supra diximus, verbum hoc modo Аtertiae, modo quartae invenitur esse coniugationis. ЫГя@@{43&7avt adsvetvs aqvae& figurate 'aquae adsuetus': aut 'aquae Аflumine perfundi adsuetus'.}43 Р@@&7arrectisqve fremit cervicibvs alte& 'alte arrectis cer-Аvicibus fremit', non 'alte fremit', aut 'alte luxurians'. {43quidam sane А'cervicibus' plurali numero secundum veteres dictum volunt, et Horten-Аsium primum singulari numero 'cervicem', unde Ciceronem "cervicu-Аlam illum iactaturum" tradunt dixisse.}43 ЫГЇ@@{43&7desilvit& hoc ad Turni honorem refertur: quattuor namque Аerant apud Romanos quae ad honorificentiam pertinebant: equo desilire, Аcaput aperire, via decedere, adsurgere. hoc etiam praecones praeeuntes Аmagistratus clamare dicebantur. &7cohors& pro 'turma': nam equitum Аturmae, peditum cohortes appellantur.}43 Р@@&7ad terram deflvxit& dicendo 'defluxit' {43uno verbo absolvit Аdesilientem equis multitudinem: et vel celeritatem, vel}43 artem et quan-Аdam moderationem {43ac facilitatem}43 descendendi significavit, quae est Аetiam in ascendendo apud huius rei peritos. Р@@&7svi merito si qva est fidvcia forti& si unusquisque Аfortis habet aliquam confidentiam ex conscientia fortitudinis suae, Аet ego audere non dubito. 'forti' autem bene dixit: nam 'fortis' Аcommunis est generis. haec autem hoc vult dicere, non sexum con- @1 Аsiderandum esse, sed robur. {43et est ordo 'o Turne, audeo occurrere Аturmae'.}43 Р@@&7occvrrere tvrmae& equitatui: nam partem pro toto po-Аsuit. {43Varro turmam triginta sex equites posuit.}43 ЫГ·@@{43&7tv pedes ad mvros svbsiste& bene Camillae gloria augetur, Аut, cum eam faciat adversum hostes cuncta promittere quae faciunt viri Аfortes, etiam Turno murorum custodiam inducat mandantem.}43 Р@@{43&7ocvlos horrenda in virgine fixvs& figurate: vel oculos figens, Аvel fixos habens. 'horrenda' autem pro 'admirabilis'; alioqui hostibus Аhorrenda.}43 Р@@&7qvas dicere grates& {43pro 'quantas', pronomen pro nomine. Аet}43 secundum rhetoricam disciplinam dicit se verba invenire non posse, Аquibus eius exprimat laudes, cum dixerit 'o decus Italiae, {43virgo}43': Аsic alibi "quibus caelo te laudibus aequem?" cum prae-Аmiserit "o fama ingens, ingentior armis vir Troiane". Р@@&7sed nvnc& ordo est 'sed nunc mecum partire laborem': Аnam per parenthesin dictum est 'quando iste animus est supra Аomnia', id est siquidem es magnanima, {43aut supra omnes grates et Аsupra omne praemium quod referri potest}43. 'partire' autem ideo, quia Аilla dixerat 'solaque Tyrrhenos equites ire obvia contra'. ЫГ @@{43&7aeneas vt fama fidem& oeconomia: educuntur hinc duces, ut Аservata eorum honestate fortitudo virginis possit induci; alioqui indecens Аfuerat praesentibus Turno et Aenea.}43 ЫДБ@@&7qvaterent campos& ad camporum perturbationem. ЫДГ@@&7fvrta paro belli& insidias: Sallustius "gens ad furta Аbelli peridonea". ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ иЛЫДД@@&7bivias favces& fauces dicuntur itinera inter duos montes Аlocata, angusta et pervia: dicta a faucium similitudine. Р@@&7conlatis excipe signis& coniunctis ducibus quos comme- @1 Аmoraturus est. {43sic autem dicebatur a Romanis, quotiens acie dimica-Аtum esset.}43 Р@@{43&7tecvm acer messapvs erit& ingenti honore 'tecum' dixit, hoc Аest non tu illi adiuncta eris, sed ille tibi.}43 Р@@&7tibvrniqve manvs& Catillus et Coras. &7dvcis et tv А&7concipe cvram& sicut ego: nam non dicit, sicut Messapus aut alii, Аne ei facere videatur iniuriam. 'concipe' autem {43vel}43 simul cum illis Аsume; {43vel mecum cape, quia ille dixerat 'mecum partire laborem':}43 А'con' enim coniunctiva particula est: unde et 'convocari' de pluri-Аbus dicimus. ЫДК@@&7valles& metri necessitate conpellimur ut 'vallis' dicamus: АStatius "vallis in amplexu nemorum sedet": nam plenum est А'valles', sicut nunc Vergilius posuit. quod ita esse diminutio in-Аdicat: nam 'vallecula' dicitur, sicut 'turrim' dici debere 'turricula' Аindicat, 'vulpes' 'vulpecula' facit: Horatius "moveat vulpecula ri-Аsum". ergo in 'es' vel in 'is' quando usurpative, quando natura-Аliter exeant nomina, sola diminutio indicat. ea autem quae in 'es' Аexeunt, longa sunt omnia, si in genetivo non crescant, ut 'labes' А'valles' 'vulpes': nam si crescant, brevia sunt, ut 'miles militis'. Р@@{43&7densis frondibvs atrvm& utrum 'densis frondibus urget', an А'densis frontibus atrum'?}43 Р@@&7qvo semita dvcit& legitur et 'qua'. Р@@&7aditvsqve maligni& proprie 'obscuri', ut "sub Аluce maligna". ЫДП@@&7ignota& {43vel infrequentata; vel 'ignota',}43 scilicet Aeneae: nam Аde Turno dicturus est 'huc iuvenis nota fertur regione viarum'. А&7tvtiqve receptvs& male quidam 'recessus' legunt: nam 'receptus' Аdicitur, quo se tuto exercitus recipit: unde et signa 'receptui ca-Аnere' dicuntur. Р@@&7sev dextra laevaqve velis occvrrere pvgnae& sive @1 Аper valles, sive per montis radices: incertum est enim qua sit ven-Аturus Aeneas. {43'velis' autem pro 'si quis velit'.}43 Р@@{43&7instare ivgis& ut "turritis puppibus instant".}43 ЫДУ@@&7arripvitqve locvm& raptim tenuit. &7insedit& proprie: Аnam 'insidere' est dolose aliquem exspectare: unde et insidiae no-Аminatae sunt. {43&7iniqvis& intellegendum 'hosti': vel inaequalibus.}43 Р@@&7velocem interea& licet 'interea' particula negotia semper Аpraeteritis futura coniungat, tamen abruptus est et vituperabilis Аtransitus. habet autem tales transitus et in superioribus libris et Аin sequenti praecipue, ubi Iuppiter appellat Iunonem. &7opim& 'Opim' Аquando dicimus, nympham significamus; si autem dicamus 'opem', Аauxilium intellegimus: Terentius "Iuno Lucina fer opem; serva me, Аobsecro"; 'opes' vero numero plurali censum accipimus: nam 'Ops' АTerra est, uxor Saturni, quam Graeci Rheam vocant. {43sane hoc no-Аmen ipsius Dianae fuisse, ab Ephesiis dedicato templo ei inpositum, АAlexander Aetolus, poeta, in libro qui inscribitur Musae, refert: quod Аhoc loco peritissimus antiquitatis poeta sociae eius inposuit. quidam Аdicunt Opim et Hecaergen primas ex Hyperboreis sacra in insulam АDelum occultata in fascibus mergitum pertulisse. alii putant Opim et АHecaergon nutritores Apollinis et Dianae fuisse: hinc itaque Opim Аipsam Dianam cognominatam, quod supra dictum est, Apollinem vero АHecaergon; vel quod %proxima luna quae Diana terris facile conspi-Аciat quoniam vita i vocali ecaergas sola $*T*O *T*O*U *K*A*E*N*I*I*E*S3*T*I *M*E*K*R*O*M*E*N& @1 Аhoc e longinquo. alii a latone caeptos non adducatus: et ideo poetam АTriviae custodem Opim induxisse.}43 ЫДЦ@@&7tristes voces& habitum futurae orationis ostendit. Р@@&7ore dabat& pleonasmos. &7bellvm ad crvdele camilla& Аuno verbo exitum rei docuit. Р@@{43&7o virgo& quidam ad Camillam referunt, quia ineptum putant Аpraesenti Opi dicere 'o virgo'. 'o' autem interiectio est.}43 &7nostris А&7neqviqvam cingitvr armis& 'nostris' quibus utraque gaudemus: ut Аetiam ipsa habeat causam doloris et maioris iracundiae. {43et 'cingi-Аtur' nolunt quidam esse passivum: neque enim ab alio cingitur: sed ita, Аquemadmodum dictum est "fulvique insternor pelle leonis".}43 Р@@{43&7cara mihi ante alias& ante omnes cara, omnium carissima, Аut "o felix una ante alias".}43 &7neqve enim novvs iste А&7dianae venit amor& firmiores enim sunt antiquiores amicitiae: Te-Аrentius "per amicitiam, quae coepta a parvulis cum aetate Аadcrevit simul", Iuvenalis "ille excludatur amicus Аiam senior, cuius barbam tua ianua vidit". ЫДЫ@@&7pvlsvs ob invidiam& scilicet crudelitatis; nam sequitur А"neque ipse manus feritate dedisset". {43&7viresqve svperbas& Аquibus superbe [viribus] utebatur.}43 Р@@&7antiqva& nobili urbe; nam 'hoc Privernum' dicitur. А{43&7metabvs& nomen sumptum de historia: Metabus enim fuit dux Graeci Аagminis, qui iuxta Hadriaticum mare urbem Metapontum condidit.}43 ЫДЯ@@{43&7nomine casmillae& Statius Tullianus de vocabulis rerum libro Аprimo ait dixisse Callimachum apud Tuscos Camillum appellari Mer-Аcurium, quo vocabulo significant deorum praeministrum, unde Vergilius @1 Аbene ait Metabum Camillam appellasse filiam, scilicet Dianae mini-Аstram: nam et Pacuvius in Medea cum de Medea loqueretur "caelitum Аcamilla exspectata advenis, salve hospita". Romani quoque pueros Аet puellas nobiles et investes camillos et camillas appellabant, flamini-Аcarum et flaminum praeministros.}43 Р@@&7ivga longa& {43id est}43 longe posita, remotiora: Sallustius "et АMetello procul agente, longa spes auxiliorum", id est longe Аposita. Р@@&7solorvm nemorvm& desertorum: Terentius "venit medi-Аtatus aliunde ex solo loco", item ipse "nonne hunc abici opor-Аtet in solas terras?" ЫДг@@&7fvgae medio& dum fugit, inter fugam: nam figuratum Аest, {43ut "laurus erat tecti medio"}43. Р@@{43&7imber rvperat& impetum pluviae ostendit.}43 ЫДж@@&7caroqve oneri timet& Anacreon $FO/RTON *)/ERWTOS,& id est Аonus amoris, {43et "pariter comitique onerique timentem"}43. Р@@&7vix haec sententia sedit& ideo 'vix', quia naturale est, Аut, quotiens simul multa cogitamus, vix aliquid conprobemus: unde Аvera distinctio est 'omnia secum versanti subito'. ЫДй@@&7et robore cocto& aut antiquam hastam fuisse significat: Аnam multi temporis aliquid coctum vocatur: Horatius "plerumque Аrecoctus scriba ex quinqueviro corvum deludet hiantem", Аitem Persius "ut ramale vetus vegrandi subere coctum": Аaut re vera 'cocto robore': hastae enim igni plerumque durari con-Аsuerunt, {43ut facilius corticem demittant}43. Р@@&7hvic& {43'huic'}43 scilicet telo 'natam inplicat'. {43Probus de hoc @1 Аloco $A)PI/QANON PLA/SMA.&}43 &7libro& liber dicitur interior corticis pars, Аquae ligno cohaeret: alibi "alta liber aret in ulmo". unde et liber Аdicitur in quo scribimus, quia ante usum chartae vel membranae Аde libris arborum volumina {43fiebant, id est}43 conpaginabantur. ЫДн@@{43&7alma tibi hanc nemorvm& antomasia: nam tria epitheta sine Аnomine posita sunt.}43 Р@@&7ipse pater famvlam voveo& bene 'ipse pater', quia aucto-Аramenti potestatem nisi patres non habent. 'voveo' autem consecro Аin tuum ministerium: unde et Camilla dicta est, licet supra Аeam a matre dixerit esse nominatam. sed illud poetice dictum est: Аnam 'Camilla' quasi ministra dicta est, {43quod superius expositum est}43: Аministros enim et ministras inpuberes camillos et camillas in sacris Аvocabant, unde et Mercurius Etrusca lingua Camillus dicitur, quasi Аminister deorum. {43in sacris tamen legitur posse etiam opera consecrari Аex servis, usque dum solvatur caput hominis, id est liberetur sacrationis Аnexu %aut enim numen famulae, quam servi significatio condicionis.}43 Р@@{43&7tela tenens& ordo est 'tua supplex tela tenens', quibus in-Аligata est. et ingeniose 'tenens', cum inligata sit.}43 ЫД▓@@&7sonvere vndae& distinguendum. Р@@&7infelix camilla& {43mire 'fugit'. 'infelix' autem 'Camilla'}43 Аnon eo tempore quo evasit, sed nunc infelix: plerumque enim epi-Аtheta praesentis temporis sunt, licet in peractis negotiis, ut in se-Аcundo "infelix qua se, dum regna manebant, saepius АAndromache ferre incomitata solebat". ЫД╡@@{43&7victor& propositi sui et intentionis effectu, ut "mihi Аvictor honorem persolves".}43 ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ иЛЫД╢@@{43&7donvm triviae& mire 'Triviae', cum ipsa loquatur. et bene @1 А'donum' ait, quoniam pater Dianae servaverit. &7caespite& Probus %aut Аcespite aut 'caespite' pro campo, scilicet quod caespes gleba sit.}43 Р@@&7non illvm tectis vllae non moenibvs vrbes acce-А&7pere& non mirum a nulla hunc civitate susceptum: nam licet Pri-Аvernas esset, tamen quia in Tuscorum iure paene omnis Italia fuerat, Аgeneraliter in Metabum omnium odia ferebantur. nam pulsus fuerat Аa gente Volscorum, quae etiam ipsa Etruscorum potestate regeba-Аtur: quod Cato plenissime exsecutus est. hinc est "multae Аillam frustra Tyrrhena per oppida matres optavere nurum": Аquod non procederet, nisi inter eos essent iura conubii. &7non А&7moenibvs vrbes accepere& non tectis, non moenibus, hoc est nec Аin civitatem nec in privatam admissus est domum. et sic ista etiam Аin primo {43libro}43 separavit "urbe domo socias". sciendum autem А'moenia' abusive dici omnia publica aedificia, ut "dividi-Аmus muros et moenia pandimus urbis": nam proprie 'moenia' Аsunt tantum muri, dicta quasi 'munia' a munitione civitatis. Р@@&7manvs dedisset& consensisset. et hoc dicit: etiam si qui Аeum voluissent suscipere, ille tamen eorum consortia morum feritate Аfugisset. {43'feritate' autem figurate pro 'feritati': an ob feritatem?}43 Р@@&7pastorvm et solis exegit montibvs aevvm& et pasto-Аrum aevum exegit in montibus solis, id est pastorali usus est vita. ЫД╗@@&7armentalis eqvae& indomitae, {43scilicet, quae inter armenta Аfeturae causa pascatur}43: unde sequitur 'et lacte ferino'. {43veteres enim Аomnes prope quadrupedes feras vocabant, "in latus inque cur- @1 Аvam compagibus alvum". &7eqvae& autem &7mammis et lacte ferino&}43 А$E(\N DIA\ DUOI=N. Р@@{43&7nvtribat& quidam nove dictum accipiunt.}43 Р@@&7vestigia plantis institerat& signa pedum primis plantis Аexpresserat: nam haec sunt vestigia, imagines pedum, ut А"semesam praedam et vestigia foeda relinquunt". Р@@&7palmas oneravit& onus enim est quicquid teneris inpo-Аnitur manibus. ЫД└@@{43&7crinali avro& quo crines inligantur.}43 &7pro longae teg-А&7mine pallae& palla proprie est muliebris vestis deducta usque ad Аvestigia, unde ait 'longae': sic supra "pallam signis Аauroque rigentem". Р@@{43&7a vertice pendent& tempora variavit: nam de praeterito dicit.}43 ЫД─@@&7strymoniamqve grvem& Thraciam, a fluvio Strymone. sane Аsciendum posse dici et 'hic' et 'haec grus', et 'hic' et 'haec gruis'. А&7olorem& latine ita dicimus: nam cycni graece dicuntur. Р@@&7mvltae illam frvstra& antequam rem diceret, praeiudi-Аcavit; sic Sallustius "falso queritur de natura sua genus hu-Аmanum"; nam antequam diceret 'queritur', dixit 'falso'. &7matres& Аinter matrem et matremfamilias hoc interest, quod mater est prae-Аter illam significationem quae est ad aliquid, quae tantum convenit Аin matrimonium; materfamilias vero illa dicitur quae in matrimo-Аnium convenit per coemptionem: nam per quandam iuris sollemni-Аtatem in familiam migrat mariti. {43et hic ostendit dicendo 'Tyrrhena Аper oppida' quod etiam Volsci in Tuscorum fuerint potestate.}43 ЫД╟@@&7aeternvm& {43id est}43 aeterne: nam nomen est pro adverbio. Р@@{43&7intemerata colit& inviolata, incorrupta: 'temeratae' enim qui-Аbus vis allata est.}43 @1 Р@@&7conata& cum conaretur, {43ut "obsessumque acta Аtestudine limen" et "Caci spem custodita fefellit". hac Аautem ratione ostendit, quare non suscenseat Troianis.}43 ЫД╦@@&7fatis vrgetvr acerbis& ostendit etiam desideria ex fati Аnecessitate descendere. ЫД═@@&7committitvr omine pvgna& pro 'committetur'. Р@@&7haec cape& generaliter dixit arcum, pharetram, ut sequen-Аtia indicant: nam dicit 'et ultricem pharetra deprome sagittam'. А{43et neotericum putatur ipsum 'sagittam ultricem'.}43 &7vltricem& nomina А{43omnia in 'x' littera}43 terminata ablativum singularem in 'e' mittunt, Аgenetivum vero pluralem in 'um', exceptis his quae omnis sunt Аgeneris, ut 'felix'; nam et 'ab hoc felici' et 'horum felicium' facit: АLucanus "felici non fausta loco tentoria ponens". Аquod receptum est ideo, quia genetivus pluralis a nominativo plu-Аrali minor esse non debet, sed aut par, aut maior una syllaba. et Аquia a neutro facit 'felicia', 'felicum' dicere non debemus, ne propter Аalia genera huic praeiudicemus. namque ab eo quod est 'felices' Аut 'felicium' dicamus, ratio patitur: una enim crescit syllaba: ab eo Аquod est 'felicia' ut 'felicum' dicamus non procedit, ne minor sit Аgenetivus a nominativo plurali. similiter et 'ultricium' et 'victri-Аcium' dicimus, licet in his neutrum genus in numero singulari non Аinveniatur. Р@@&7violarit vvlnere corpvs& {43bene 'violarit',}43 quia dixerat А'sacrum'. {43et superius dictum est operam sollemni more conse-Аcrari, usque dum solvatur caput hominis, id est liberetur sacrationis Аnexu: quod facilius accidet, si mors intercedat. hic ergo totius rei et Аpraecipue sacrationis aliud agens poeta mentionem inseruit, dicens 'hac Аquicumque sacrum violarit vulnere corpus, Tros Italusve, mihi pariter Аdet sanguine poenas'. bene ergo, sicut dictum est, 'violarit', quia dixerat А'sacrum'.}43 @1 Р@@&7tros italvsve mihi& si simpliciter accipiamus, ita in-Аtellegamus: sive eam Troianus interemerit, sive aliquis de Aeneae Аauxiliis: namque alii volunt Arruntem de Turni esse partibus et Аindignatum, femineum sexum plus in bello potuisse, quam viros. Аquam rem hic dicunt praestruxisse Vergilium: et re vera sic ubique Аloquitur, ut incertum sit Arruns de cuius partibus fuerit: unde est Аet illud "da, pater, hoc nostris aboleri dedecus armis". А&7pariter& similiter, uno modo. et est antiquum. Р@@&7miserandae corpvs& haec in oeconomia praeiudicia no-Аminantur, quotiens negotii futuri exitus tollitur: vult enim nos de АCamillae cadavere nihil ulterius expectare: sicut fecit in primo А"tu faciem illius noctem non amplius unam falle dolo", Аquod praemissum sustulit commemorationem, quando vel Cupido Аdiscesserit vel Ascanius sit reversus. Р@@&7arma inspoliata& aut indetracta, aut ipsius inspoliatae. А{43&7patriaeqve reponam& hoc est in patriam.}43 ЫД╘@@&7nigro circvmdata tvrbine corpvs& {43hoc ideo,}43 quia ad Аmaerorem luctumque descendit. contra in octavo, ubi ad Аlaetitiam descendit Venus, claro eam nimbo circumdatam dicit, ut А"at Venus aetherios inter dea candida nimbos". Р@@{43&7at manvs interea& in tota hac descriptione historicum charac-Аterem poetico miscet.}43 Р@@&7etrvsciqve dvces& Etruria dicta est, quod eius fines ten-Аdebantur usque ad ripam Tiberis, quasi $E(TEROU/RIA&; nam $E(/TERON& est Аalterum, $O(/ROS& finis vocatur. Roma enim antea unam tantum Tiberis @1 Аripam tenebat: Iuvenalis "et quae imperii fines Ti-Аberinum virgo natavit". {43quidam sane 'Etruri' legunt, ab 'Etruria': Аtrans Tiberim enim Etruriam dicebant, homines Etruros, quos nunc АEtruscos.}43 Р@@&7compositi nvmero& id est {43aequati numero}43 rationabiliter, Аunde et 'saepenumero' dicimus, id est frequenter et rationabiliter. Аhinc est "tum vero in numerum", id est in rationem, in rhythmum: Аunde et metra 'numeros' dicimus, ut "numeros memini, si verba Аtenerem". sane modo generalis est descriptio equestris certaminis, Аpaulo post descendit ad specialem, sicut fecit in quinto et de cur-Аsoribus et de navali certamine. Р@@{43&7pressis& cum habenis premeretur. &7pvgnat& autem pro 're-Аpugnat'.}43 Р@@{43&7ferrevs hastis& quaeritur quid sit 'ferreus'? utrum 'ferreus Аager horret hastis', an 'ferreus hastis ager horret'.}43 &7horret ager& Аterribilis est: est autem versus Ennianus, vituperatus a Lucilio di-Аcente per inrisionem, debuisse eum dicere "horret et alget": unde АHoratius de Lucilio "non ridet versus Enni gravitate minores?" Р@@&7campiqve armis svblimibvs ardent& {43id est}43 resplendent. Р@@&7celeresqve latini& adludit ad militiam Romanam: nam-Аque et equites habuit Romulus, ut illo diximus loco "ter-Аcentum, scutati omnes, Volscente magistro": quos celeres Аappellavit vel a celeritate, vel a duce Celere, qui dicitur Remum Аoccidisse, in cuius gratiae vicem a Romulo fieri tribunus equitum Аmeruit. {43alii hos celeres ideo appellatos dicunt, quod explorationes ob-Аirent et quae usus exigeret, velocius facerent. alii a Graeco dictum pu-■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ иЛЫД█ИИtant quod est $KE/LHS.&}43 @1 Р@@&7ala camillae& equitatus. 'alae' autem dicuntur equites, Аquod alarum vice pedestrem exercitum tegunt. Р@@{43&7hastasqve redvctis& ante oculos posita descriptio.}43 ЫДр@@&7intra iactvm teli& unde possit hasta emissa in hostem Аvenire. hinc traxit Statius ut diceret "quale quater iaculo spa-Аtium ter harundine vincas". et Enniana est omnis haec ambi-Аtiosa descriptio. Р@@{43&7svbito& adverbium est: an 'subito clamore'? et est versus hy-Аpermetros.}43 ЫДф@@{43&7continvo adversis& hic specialis pugna est.}43 ЫДч@@{43&7perfractaqve pectora pectoribvs rvmpvnt& pro 'rumpunt prae-Аfractaque faciunt'.}43 ЫДщ@@&7praecipitat& pro 'praecipitatur'. ЫДы@@&7reicivnt parmas et eqvos ad moenia vertvnt& 'reiciunt' Аretro agunt, {43vel retrorsum ferunt, ut cedentium terga munita sint, ut Аipse "bis reiecti armis respectant terga tegentes"}43. sane Аnunc fugiunt, non timore, sed lege proeliandi: Sallustius "more Аequestris proelii sumptis tergis ac redditis". {43'parma' autem Аest equestre scutum.}43 ЫДю@@&7mollia& domita, domitorum scilicet {43equorum}43. ЫДё@@&7svperiacit vndam& super scopulos undam iacit: nam more Аsuo dedit verbo detractam nomini praepositionem. Р@@{43&7extremamqve& quantum ad mare pertinet: nam terrae prima Аest.}43 &7sinv& curvatione et flexu undarum. 'extremam' autem ad Аillud pertinet quod ait supra "penitusque datis referun-Аtur habenis". Р@@&7aestv revolvta resorbens saxa fvgit& aestus proprie Аest maris incerta commotio. @1 Р@@&7vado labente& hypallage pro 'labens ipse per vadum А{43litus reliquit}43'. ЫД∙@@{43&7gemitvs morientvm& aliquanti 'morientum' genetivum corrup-Аtum pro integro accipiunt: facit enim 'morientium'.}43 &7et sangvine А&7in alto &$E)MFATIKW=S& caedis ostenditur magnitudo. Р@@{43&7armaqve corporaqve& versus $POLUSU/NDETOS.& et bene belli fa-Аciem demonstravit multa enumerando quae in alto sanguine velut natarent.}43 ЫД№@@{43&7qvando ipsvm horrebat adire& parenthesis. et quaeritur quid Аsit 'horrebat'.}43 Р@@&7hastam intorsit eqvo& figurate: nam 'intorqueo in equum' Аdicimus, ut "in latus inque feri curvam conpagibus Аalvum contorsit". &7svb avre reliqvit& ex vulneris genere fu-Аgientem eum intellegimus esse percussum. ЫЕА@@&7volvitvr ille excvssvs hvmi& 'humi volvitur': nam 'ex-Аcussus' per se plenum est. ЫЕВ@@&7deicit herminivm& nomen hoc de historia Romana est: Аnamque cum Coclite contra Tuscos Larcius et Herminius steterunt А{43et pugnaverunt eo}43 tempore, quo pons sublicius rumpebatur; unde et Аeum plurimum laudat, ac si diceret: talis {43hic est}43, qualis ille fuit. ЫЕД@@&7tantvs in arma patet& {43id est}43 tantum patebat in vulnera, Аid est in hostilia tela totus patebat. {43alii 'in arma' pro 'armis' %vel Аsatis tradunt.}43 &7per armos& abusive: nam proprie armi quadrupe-Аdum sunt. ЫЕИ@@&7exvltat amazon& suspendendum 'exultat', ut 'Amazon' Аintellegas quasi Amazon; nam Camilla Volsca fuerat: sic in primo А"dederatque comam diffundere ventis, venatrix", id est Аquasi venatrix. @1 Р@@{43&7pharetrata& participium a feminino genere derivatum. А&7vnvm& autem &7exserta latvs& pro 'exsertum latus habens'.}43 Р@@{43&7denset& id est dense, sparse iacit. sane densentur plures res Аin unum, ut "vos unanimes densete catervas". et decli-Аnatur 'denseo denses denset'.}43 Р@@&7indefessa& infatigabilis. et omnia ei arma Amazonum Аtradit, quas Titianus unimammas vocat: nam hoc est Amazon, quasi А$A)/NEU MAZOU=&, {43sine mamma. 'bipennis' autem dicitur, quod ex utraque Аparte habeat aciem, quasi duas pennas quas veteres dicebant}43. ЫЕО@@&7spicvla fvgientia& pro 'ipsa fugiens'. Р@@&7at circvm lectae comites& subaudis 'dimicant', quod Аetiam sequens Amazonum indicat comparatio, quae inducuntur circa Аreginam bella tractantes: {43ne culpetur poeta, quod nullam earum pu-Аgnantem induxerit.}43 &7larinaqve virgo& nomina haec nobilissimarum Аsunt Italiae feminarum. {43et 'aeratam' pro 'ferream', ut "micat Аaereus ensis".}43 ЫЕС@@&7italides& {43ut 'Sicelides' 'Atlantides'. %anque saeiarum du-Аcem amazonam dicit velut amazonidas, ut "ducit Amazoni-Аdum". et est}43 pulchra derivatio, non {43tamen}43 vera: nam verum est 'Ita-Аlae': 'Italis' autem, unde est 'Italides', magis patronymicon est, Аquam derivativum; sicut 'Belis', unde est 'Belides': {43et est Graecum}43. А&7qvas ipsa decvs& et ad delectas, et ad ipsam potest referri. 'de-Аcus' autem si ad Camillam, nobilitas, pulchritudo; si ad delectas, Аornamentum, quas sibi elegit ornamentum, id est ad ornamentum. А&7dia camilla& generosa, $EU)GENH/S&; nam Graecum est. cuius nominis Аetymologiam plerique volunt venire $A)PO\ TOU= *DIO/S&: quod si est, di-Аcemus dissentire derivationem a principalitate: nam 'dia' 'di' pro- @1 Аducit, cum $*DIO/S& corripiat: sicut e contra cum 'lux' {43'lu'}43 producat, А'lucerna' 'lu' corripit. Р@@&7pacisqve bonae belliqve ministras& congruum paci Аepitheton dedit, ut eam bonam diceret, cum bellum e contra sit Аpessimum: nam sine dubio et 'belli saevi' diceret, si ratio versus Аadmitteret. {43quidam 'bonum' interdum pro grandi accipiunt. &7belli-А&7qve ministras& non nulli 'ministras' modo ad bellum tantum referri vo-Аlunt, ideoque coniunctionem incongrue positam, et ordinem esse 'decus Аpacis et ministras belli'. poterit et ita 'quas sibi decus delegit ministras Аbonae pacis et belli'.}43 Р@@&7qvales threiciae& Tanais fluvius est, qui separat Asiam Аab Europa, circa quem antea Amazones habitaverunt; unde se postea Аad Thermodonta, fluvium Thraciae, transtulerunt: quod etiam Sal-Аlustius testatur, dicens "dein campi Themiscyrei, quos habuere АAmazones, ab Tanai flumine, incertum quam ob causam, Аdigressae". {43has quidam dicunt stato die solitas cum Scythis coire. А&7flvmina& pro flumine, aut fluenta.}43 &7thermodontis& plenum est 'Ther-Аmodoon', sed per synaeresin 'Thermodon' fecit: unde 'don' circum-Аflexum habebit accentum. Graeca enim nomina necesse est ut cir-Аcumflectantur, quotiens fit synaeresis exigente metri necessitate. Аergo si sit 'Thermodoon', 'do' acutum habebit accentum: quod si А'Thermodon' fecerit, et in finalem transfertur, et mutatur accentus: Аnam circumflexus fit. Р@@&7pvlsant& Ennius ad musas "quae pedibus pulsatis АOlympum". &7bellantvr& pro 'bellant': nam solent verba pro Аverbis poni: unde nunc passivam declinationem sub activa posuit Аsignificatione, sicut in georgicis "et placidam paci nu-Аtritor olivam" futurum tempus a passivo posuit pro praesenti ab @1 Аactivo: nam 'nutritor' pro 'nutri' posuit. inde est e contra А"nox umida caelo praecipitat". Р@@&7hippolyten& haec Amazonum fuit regina, cui victae Her-Аcules balteum sustulit. {43huius filia fuit Antiopa, quam Theseus ra-Аpuit, unde Hippolytus.}43 &7martia& aut bellicosa, aut Martis filia. {43quae Аab Achille occisa ac mortua adamata est: ut non nulli vero adserunt, Аcum Achille concubuit, et ex eo Caystrum filium edidit, ex quo flumen АLydiae ita appellatur. &7refert& autem aut addita est praepositio 're', Аid est 'fert', aut mutata pro 'infert'.}43 Р@@{43&7vlvlante tvmvltv& ululatum veteres etiam vocem, quae red-Аditur initio proelii, dicebant, quam Graeci $O)LOLUGH/N& vocabant.}43 ЫЕШ@@&7qvem telo primvm deicis& Homericum est interrogatio-Аnem ad ipsum referre, qui describitur, cum {43semper sic}43 musae inter-Аrogari consueverint, ut "vos o Calliope, precor, ad-Аspirate canenti". &7aspera virgo& epitheton ad officium belli Аrespiciens, alias incongrue virginem asperam dicimus. ЫЕЪ@@&7evnevm& quia Latina est declinatio, ideo 'ne' accipit ac-Аcentum: nam Statius quia graece declinavit, graecum accentum po-Аsuit dicens "Euneos ante et nunc ante Thoas et Euneon audit". Р@@&7longa abiete& hasta abietali: nam arborem pro hasta posuit. ЫЕЯ@@&7svffvso& casuro: nam 'suffusi' equi dicuntur quos vulgo Аincespitatores vocant. alii 'suffosso' legunt, id est praecipiti et iam Аcadenti. Р@@&7dvm svbit& scilicet, dum se ad sustentationem ruentis in- @1 Аclinat. et vult utrumque tanta celeritate esse percussum, ut unum Аictum putares: inde est enim 'praecipites pariterque ruunt'. {43&7in-А&7ertem& nudam. an nihil proficientem?}43 Р@@&7his addit amastrvm& adiungit. Р@@{43&7seqvitvr& pro 'persequitur'.}43 ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ иЛЫЕж@@&7armis ignotis& novis, inconsuetis: {43vel ignobilibus, id est Аnon conspicuis}43. &7iapyge& Apulo. Р@@&7pellis erepta ivvenco& id est lorica: nam proprie lorica Аest tegimen {43de corio, tamquam}43 de loro factum, quo maiores in bello Аuti consueverant. Р@@{43&7capvt ingens oris hiatvs& amphibolon; sed melius est 'ingens Аhiatus'.}43 ЫЕк@@&7agrestisqve manvs armat sparvs& bene 'agrestis': nam Аsparus est rusticum telum, in modum pedi recurvum: Sallustius А"sparos aut lanceas, alii praeacutas sudes portare". {43Varro Аait "sparum telum missile, a piscibus ducta similitudine, qui Аspari vocantur". alii 'sparus' a spargendo dici putant.}43 Р@@&7vertitvr in mediis& id est agit: nam graece dixit $A)NA-А$STRE/FETAI.& &7toto vertice svpra est& {43sic}43 Statius de Capaneo "et Аtotum transcendit corpore bellum". Р@@&7hvnc illa exceptvm& fraude circumventum, ut А"aemulus exceptum Triton". {43&7agmine verso& aut converso impetu Аsuo: aut adversariorum conlato agmine.}43 Р@@&7traicit& vis iactus ostenditur. Р@@&7silvis& pro 'in silvis': et est archaismos. @1 Р@@&7mvliebribvs armis& usus obtinuit, ut innuptas 'virgines', Аnuptas 'mulieres' vocemus: nam apud maiores indiscrete virgo dice-Аbatur et mulier. utrumque enim sexum tantum significabat, ut ecce Аhoc loco dicit 'armis muliebribus', cum Camillam innuptam fuisse Аmanifestum sit. item in bucolicis legimus "a, virgo in-Аfelix", cum Pasiphaen constat ex Minoe ante amorem tauri liberos Аsuscepisse: Terentius etiam mulierem post partum virginem vocat. Р@@&7nomen tamen havd leve patrvm manibvs hoc referes А&7telo cecidisse camillae& inrisio est amaritudinis plena: nam si Аvoluerimus simpliciter accipere, ut ita sit dictum quemadmodum Аsupra "Aeneae magni dextra cadis", incipit contrarium Аesse superioribus. unde melius est, ut perseveremus in sensu et ita Аsit dictum: magnam re vera gloriam laturus est ad manes paren-Аtum, quem feminea tela superarunt. ЫЕ┤@@&7sedentis& equitis. sane eum ex vicino intellegimus esse. ЫЕ╖@@&7interior& sinisterior, breviore scilicet circulo. ЫЕ║@@&7congeminat& hic distinguendum: nam nemo dicit 'securim Аvulnus congeminat', sed 'securis'. Р@@&7incidit hvic& figurate pro 'in hanc incidit': Terentius А"ego in eum incidi infelix locum, ut neque mihi amittendi, Аneque retinendi sit copia". Р@@&7appenninicolae bellator filivs avni& quia Liguria Аmaiore parte sui in Appennino est constituta. Ligures autem omnes Аfallaces sunt, sicut ait Cato in secundo originum libro. &7filivs А&7avni& Aunus scilicet: nam, ut supra diximus, cum dictis Аparentibus filiorum nomina supprimuntur, eos patri cognomines in-Аtellegimus, ut "Tiburti Remulo ditissimus olim". ЫЕ┐@@{43&7reginam avertere& proprio verbo usus est, ut est mos eque-Аstris, id est non sperat fore ut illam averteret.}43 @1 Р@@&7versare dolos ingressvs& tractare ut "seu ver-Аsare dolos, seu certae occumbere morti". &7astv& malitia: nam Аproprie 'astutos' malitiosos vocamus: unde in Terentio postquam de Аdomino dixit servus "astute", ille iratus ait "carnifex quae loqui-Аtur?" Cicero "ita fit ut tua ista ratio existimetur astuta, Аmeum hoc consilium necessarium". ЫЕ┬@@&7dimitte fvgam& {43id est}43 equi celeritatem, cui fidis, relinque. ЫЕ─@@&7ventosa ferat cvi gloria fravdem& haec est vera et Аantiqua lectio, ut {43'fraudem' non 'laudem' legas, ut si 'fraudem' legeris,}43 Аsit sensus: pedes congredere, iam agnosces cui inanis iactantia ad-Аferat poenam: nam 'fraudem' veteres poenam vocabant, {43ab eo quod Аpraecedit, id quod sequitur, ut "et scelus expendisse me-Аrentem Laocoonta ferunt", Cicero in Cornelianis "ne fraudi sit ei Аqui populum ad contentionem vocarit"}43; ut etiam in antiquo Аcognoscitur iure. si autem 'laudem' legerimus, erit sensus: agnosces Аcui inanis gloria adferat laudem. 'ventosa' autem 'gloria' est quam АGraeci $KENODOCI/AN& vocant. ЫЕ╞@@&7paribvsqve resistit in armis& pedes, sicut etiam illum Аcongressurum putabat. Р@@&7pvra parma& tunc enim primum in bella descenderat. ЫЕ╔@@&7fvgax& fugiens; nam nomen est pro participio: non enim Аfugacem possumus accipere quem supra legimus bellatorem. Р@@{43&7ferrata calce& 'calce' genere feminino.}43 Р@@&7vane ligvs& aut fallax, aut inaniter iactans: nam 'vanos' Аstultos posteriores dicere coeperunt. inde tractum est etiam in neo-Аtericis: Iuvenalis "sic libitum vano, qui nos distinxit, @1 АOthoni". quid autem hoc loco 'vane' significet, sequentia demon-Аstrant 'frustraque animis elate superbis'. {43possumus tamen hic et men-Аdacem verius accipere, quia ait "dum fallere fata sinebant" Аet "nec fraus te incolumem fallaci perferet Auno": Nigi-Аdius de terris "nam et Ligures, qui Appenninum tenuerunt, la-Аtrones, insidiosi, fallaces, mendaces", Cato originum cum de Li-Аguribus loqueretur "sed ipsi, unde oriundi sunt, exacta memoria Аinliterati mendacesque sunt et vera minus meminere". sane Аsubito, ut solet, ad characterem dramaticum transit: neque enim osten-Аdit Camillam loqui coepisse.}43 Р@@&7lvbricvs& mobilis, fallax. ЫЕ╬@@&7pernicibvs ignea plantis& modo velocibus, alias perse-Аverantibus: nam 'pernix' interdum velox, interdum perseverans Аsignificat, ut ipse in georgicis "et inter dura iacet per-Аnix instrato saxa cubili". Р@@&7transit eqvvm cvrsv& nunc hoc incredibile esse videre-Аtur, nisi praemisisset in septimo "illa vel intactae segetis Аper summa volaret gramina nec teneras cursu laesisset Аaristas". &7adversa& opposita. ЫЕ╤@@{43&7qvam& similitudinis adverbium est; est et pronomen tam sub-Аiunctivum, quam praepositivum; est et coniunctio, ut cum dicimus 'tam Аhoc, quam illud'.}43 &7accipiter saxo sacer ales ab alto& 'sacer' Аideo, quia Marti est consecratus {43accipiter}43: aut {43'sacer'}43 avibus execra-Аbilis, ut "auri sacra fames": aut, quod verius est, Grae-Аcum nomen expressit: nam $I(E/RAC& dicitur, hoc est sacer: $I(EREU/S& enim А{43graece, latine}43 sacerdos vocatur. cur autem graece ita dictus sit, ra-Аtione non caret, quae nota est sacrorum peritis. Р@@&7conseqvitvr pennis& nova laus Camillae, siquidem acci- @1 Аpiter columbam sequitur, ista hostem praecedit. ipsa etiam avium Аcomparatio sumpta ex contrario est: nam aequius vir accipitri, Ca-Аmilla compararetur columbae. Р@@{43&7eviscerat& ne vulgari verbo ex Graeco uteretur dicens 'exen-Аterat', ait 'pedibusque eviscerat'.}43 Р@@&7tvm crvor et vvlsae labvntvr ab aethere plvmae& Аecbasis {43poetica}43, id est excessus. Р@@&7non nvllis& id est non neglegentibus: nam litotes figura Аest. vult enim dicere: non leviter Iuppiter intuebatur ista certa-Аmina. {43ideo et adiecit 'observans oculis', id est intente aspiciens: Plautus А"observato, quam blande suppalpatur mulieri".}43 ЫЕ┌@@&7instigat vocibvs alas& incitat et inritat ad reditum: Аprimum enim est, ut fugere desinant, post ut in hostes impetum Аfaciant. Р@@&7nomine qvemqve vocans& per hoc extrema necessitas in-Аdicatur. {43&7reficitqve& id est restituit.}43 Р@@&7qvis metvs& {43dolentis, non interrogantis:}43 id est qualis, quan-Аtus, qui v{43ir}43os etiam feminam timere compellit? unde paulo post А'quae tanta animis ignavia venit? femina palantes agit'. &7o nvm-А&7qvam dolitvri& id est stulti: stultus enim est quisquis iniuria non Аmovetur. et bene 'numquam', siquidem antea saevitiam Mezentii Аpertulerunt nec se ulti sunt, nunc praebent terga mulieri et ne hinc Аquidem commoventur dolore. {43non nulli tamen 'dolorem' studii ali-Аcuius ardorem et promptam gloriae cupiditatem veterum more dictum Аtradunt, ut Graeci $PO/NON& appellant.}43 ЫЕ▐@@&7atqve haec agmina &$DEIKTIKW=S,& id est multitudinem tan-Аtam, {43hoc est magnam}43. Р@@&7inrita& {43id est}43 inertia, quae nos ulcisci minime valent. Р@@&7at non in venerem segnes& latenter hoc dicit: fugitis Аmulierem, quia armata est; alias primi ad hunc curritis sexum. А&7noctvrnaqve bella& coitum: alibi "et siquando ad proelia ven-Аtum est". @1 Р@@&7cvrva tibia& symphoniacorum. &7bacchi& autem ideo, Аquia apud veteres ludi theatrales non erant, nisi in honorem Liberi Аpatris. {43hanc tibiam Graeci $PLAGI/AULON& vocant, Latini vascam tibiam: Аet est Dionysia, cum maxime ea saturi utantur.}43 Р@@&7expectate& pro 'expectatis', modum pro modo posuit. ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ иЛЫЕу@@{43&7hic amor hoc stvdivm& per parenthesin dictum est; nam ordo Аest 'pocula mensae dum sacra secundus aruspex nuntiet'.}43 &7secvndvs А&7harvspex& pro 'secunda sacra', id est prospera: sicut e contrario АHomerus $MA/NTI KAKW=N,& id est malorum divine. Р@@&7in altos lvcos& illic enim epulabantur sacris diebus. А{43mire autem &7vocet hostia& pro 'ut ad hostiam conveniatis'.}43 Р@@&7moritvrvs et ipse& moriturus animo: nam moriturus non Аest. quod autem ait 'et ipse', aut ad Camillam, aut ad Venulum Аrespicit. Р@@&7tvrbidvs& {43id est}43 terribilis. Р@@&7dereptvmqve ab eqvo dextra complectitvr hostem& Аhoc de historia tractum est: namque Gaius Iulius Caesar, cum di-Аmicaret in Gallia et ab hoste raptus equo eius portaretur armatus, Аoccurrit quidam ex hostibus, qui eum nosset, et insultans ait 'cae-Аsar, caesar', quod Gallorum lingua 'dimitte' significat: et ita factum Аest ut dimitteretur. hoc autem ipse Caesar in ephemeride sua dicit, Аubi propriam commemorat felicitatem. {43est et alia huius rei historia: АVarro enim cum de suo cognomine disputaret, ait eum qui primus АVarro sit appellatus, in Illyrico hostem, Varronem nomine, quod ra-Аpuerat et ad suos portaverat, ex insigni facto vocabulum meruisse.}43 ЫЕщ@@{43&7tollitvr in caelvm clamor& rei scilicet admiratione.}43 @1 ЫЕь@@{43&7rimatvr& inquirit, ut "rimanti telum ira facit".}43 ЫЕю@@&7exit& evitat, ut "atque oculis vigilantibus exit" in Аquinto. Р@@&7vtqve volans alte raptvm& Homerica comparatio. {43et Аutrum 'alte volans', an 'alte raptum', an 'alte fert'?}43 ЫЕЇ@@{43&7lvctantem rostro& magna brevitate rem descripsit.}43 ЫЕЎ@@&7dvcis exemplvm eventvmqve secvti& et virtutem, et Аfelicitatem: {43'exemplum', quod coepit; 'eventum', quod prospere}43. Р@@&7maeonidae& Lydii, ut "o Maeoniae delecta Аiuventus". Р@@&7arte& dolo, ut "arte Pelasga". ЫЕ·@@&7qva se cvmqve fvrens medio tvlit agmine virgo, hac А&7arrvns svbit& ut etiam supra diximus, ita poeta loquitur, ut Аaliquibus locis det suspicionem, quod Arruns de Turni partibus Аfuerit: namque et in Camillam impetum facit, et cum ipsa rursus Аrecedit: quod nisi de socio non procedit. Donatus etiam dicit, esse Аmanifestum signum socium {43ei}43 fuisse, quod Apollinem Soractis in-Аvocat montis, de quo Turno auxilia constat venisse: licet possit Аfieri, ut alterius loci homo alterius loci invocet numen. item ad Аargumentum vocat "patrias remeabo inglorius urbes": Аquod etiam de hoste procedit, nam superare feminam nullam constat Аesse virtutem: {43aut quia nec gloriari poterat, si Camillam earundem Аpartium occidisset, ut, quod supra dictum est, videatur eam invidia Аperemisse, quod viris praeripiat gloriam et sola nobiliter pugnet Camilla.}43 Р@@{43&7tacitvs& hoc est latens.}43 ЫЕ @@&7circvitvm& proprie: nam circumire insidiantum est: unde Аest "nec gregibus nocturnus obambulat". &7certam hastam& @1 Аinevitabilem: unde est e contra "et incertam excussit Аcervice securim", id est infirmam, {43e}43vitabilem. Р@@&7sacer cybelo& nam montem pro numine, quod in eo co-Аlitur, posuit. et bona occasio ad mortem Camillae, ut sacerdotem Аmaioris numinis conetur occidere: per quod quasi exauctoratur Dia-Аnae favor, interveniente maioris numinis iracundia. {43&7olimqve sacer-А&7dos& aut quia vetus sacerdos: aut cuius etiam maiores sacerdotes fuis-Аsent, quibus apud veteres in sacra quoque succedebatur.}43 Р@@{43&7longe fvlgebat& vel 'longe fulgebat', vel 'longe insignis'.}43 Р@@&7qvem pellis aenis in plvmam sqvamis avro conserta А&7tegebat& catafractum eum fuisse significat. catafracti autem equites Аdicuntur, qui et ipsi ferro muniti sunt, et equos similiter munitos Аhabent: de quibus Sallustius "equis paria operimenta erant, А%quae linteo ferreis laminis in modum plumae adnexue-Аrant", nunc autem pro linteo 'pellem' posuit, et 'aeneas squamas' Аaereas laminas intellegimus. 'in plumam' vero est in similitudinem Аplumae, ut "excisum Euboicae latus ingens rupis in Аantrum", {43id est}43 in antri similitudinem. sane sciendum quod ipsos Аequites catafractos dicimus: Sallustius "et sequebantur equites Аcatafracti". {43&7in plvmam& pluma est in armatura ubi lamina in Аlaminam se indit.}43 ЫЖД@@{43&7peregrina ferrvgine& ut Hibera, id est Hispana: nam ipse Аhoc alibi exposuit "et ferrugine clarus Hibera". quidam Аpurpuram accipiunt, quod eius prima tinctura ferrugineo colore sit.}43 Р@@&7spicvla torqvebat lycio gortynia cornv& Cretenses @1 Аsagittas Lycio arcu dirigebat: quod etiam, ut supra diximus, ad Аornatum poni consuevit. Р@@{43&7vati& hic vatem, supra sacerdotem, ut de Heleno utrumque.}43 Р@@&7cassida& pro 'cassis': nam accusativum posuit pro nomi-Аnativo. ЫЖЙ@@&7pictvs acv tvnicas et barbara tegmina crvrvm& 'pictus Аtunicas, pictus crurum barbara tegmina', id est habebat vestem Аphrygionis arte perfectam. sane armorum longa descriptio illuc spec-Аtat, ut in eorum cupiditatem merito Camilla videatur esse succensa. ЫЖО@@&7femineo& inpatienti, inrationabili, ut "femineae Аardentem iraeque curaeque coquebant". ЫЖС@@&7svmme devm& ex affectu colentis dicitur: nam Iuppiter Аsummus est. &7sancti cvstos soractis apollo& Soractis mons est АHirpinorum in Flaminia conlocatus. in hoc autem monte cum ali-Аquando Diti patri sacrum persolveretur_nam {43diis}43 manibus consecra-Аtus est_subito venientes lupi exta {43de igni}43 rapuerunt. quos cum diu А{43pastores}43 sequerentur, delati sunt ad quandam speluncam, halitum ex Аse pestiferum emittentem, adeo ut iuxta stantes necaret: {43et}43 exinde Аest orta pestilentia, quia fuerant lupos secuti. de qua responsum Аest, posse eam sedari, si lupos imitarentur, id est rapto viverent. Аquod postquam factum est, dicti sunt ipsi populi Hirpi Sorani: nam Аlupi Sabinorum lingua vocantur hirpi. Sorani vero a Dite: nam АDitis pater Soranus vocatur: quasi lupi Ditis patris. unde memor Аrei Vergilius Arruntem paulo post comparat lupo, quasi Hirpinum АSoranum. Р@@&7pinevs ardor& ignis $PERI/FRASIS.& &7acervo& pyra, coacer-Аvatione lignorum. Р@@&7freti pietate& iste quidem hoc dicit; sed Varro, ubique Аexpugnator religionis, ait, cum quoddam medicamentum describeret, А"ut solent Hirpini, qui ambulaturi per ignes, medicamento Аplantas tingunt". @1 Р@@&7mvlta prvna& in pruna. 'pruna' autem quamdiu ardet Аdicitur: Horatius "praetextam et latum clavum prunaeque ba-Аtillum": cum autem extincta fuerit, carbo nominatur: Terentius "tam Аexcoctam atque atram reddam, quam carbo est": nam 'pruna' Аa perurendo dicta est. ЫЖЦ@@&7exvvias pvlsaeve tropaevm& exuvias occisae, pulsae tro-Аpaeum. et proprie: nam, ut supra diximus, de occisis Аhostibus triumphabant, de pulsis figebant tropaea. ЫЖЫ@@&7partem mente dedit partem volvcres dispersit in А&7avras& bona moderatio Apollinis inter sacerdotis preces et volunta-Аtem sororis. ЫЖб@@&7nihil& non. &7neqve avras nec sonitvs memor& haec Аest antiqua lectio; namque apud maiores trahebatur interdum a АGraeco genetivus singularis. hinc est et 'paterfamilias' et 'mater-Аfamilias', quae duo tantum nomina remanserunt: nam nec 'huius Аauras' dicimus, nec 'huius custodias' secundum Sallustium, qui ait А"castella custodias thesaurorum" pro 'custodiae': ita enim etiam АAsper intellegit, licet alii 'custodias' accusativum velint. sane 'pa-Аterfamilias' {43et 'materfamilias'}43 quando dicimus, 'familias' indeclinabile Аest. si autem 'pater familiae' dicere voluerimus, iam non erit no-Аmen, sed locutio, et 'familiae' erit dativus; nam 'pater mihi est' Аdicimus: Terentius "natura tu illi pater es, consiliis ego". multi Аtamen volunt in numero plurali nomen utrumque declinari, ut di-Аcamus 'hi patres familiae, horum patrum familiarum'. ЫЖг@@&7papillam exertam& nudam. sane 'mamilla' est omnis Аeminentia uberis, 'papilla' vero breve illud, unde lac trahitur. ЫЖе@@&7dominam& reginam, ut "hi dominam Ditis Аthalamo deducere adorti". @1 ЫЖи@@&7virginis avdet& sic fuerat consternatus, ut etiam vulne-Аratam timeret. ЫЖл@@&7occiso pastore lvpvs& bene pastori reginam comparat Аnam reges ipsi pastores vocantur: Homerus $POIME/NA LAW=N. Р@@&7cavdam pavitantem& quae timorem indicat: pro 'ipse pa-Аvitans'. ЫЖо@@&7tvrbidvs& modo timidus, supra terribilis, ut "Ve-Аnulo adversum se turbidus infert". ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ иЛЫЖ▒@@&7mvcro& hinc apparet mucronem esse cuiuslibet teli acumen. Р@@&7frigida leto& alii 'telo' legunt et intellegunt 'vulnere'. А{43et quidam &7labvntvr leto& non 'leto frigida', sed 'leto labuntur'. alii А'frigida leto' accipiunt, quia sequitur post 'captum leto posuit caput'. Аnon nulli 'frigida lumina' tradunt, scilicet igni caloris extincto, ut e Аcontrario "ad caelum tendens ardentia lumina".}43 ЫЖ╢@@&7partiri cvras& subaudis 'consueverat'. &7haec ita fatvr& Аunum abundat: nam supra ait 'adloquitur'. Р@@&7potvi& absolute, vel pugnare vel vivere: {43necessaria enim Аeclipsis in defectione, quae ex arte non semel posita est}43. ЫЖ║@@&7svccedat pvgnae& animus bellatricis ostenditur, quae non Аse dolet lucem, sed bella deserere, {43in tantum, ut nihil aliud $%&mo-Аriens, quam de re publica tuenda, et bellum mandaret, et solum putaret Аidoneum Turnum qui in eius vicem succederet}43. ЫЖ╝@@&7non sponte flvens& non ut supra "portisque ab Аequo regina sub ipsis desiluit, quam tota cohors imitata Аrelictis ad terram defluxit equis". Р@@&7pavlatim exsolvit se corpore& sic in quarto А"teque isto corpore solvo". Р@@{43&7et captvm leto posvit capvt& cum dicit 'caput' ostendit ope-Аram consecratam, usque dum solvatur caput hominis, id est liberetur; @1 Аquod facilius potest morte contingere, sicut supra dictum est. А&7arma relinqvens& alii 'arma relinquunt' legunt. Probus hypallagen vult Аesse vel contrarium, ut ipsa relinquat. alii 'arma relinquunt' cum Аlaude dictum accipiunt, id est illa decidebant e manibus Camillae ex-Аanimis.}43 Р@@&7vitaqve cvm gemitv fvgit indignata svb vmbras& ser-Аvat hoc ubique, ut iuvenum animas a corporibus dicat cum dolore Аdiscedere, quod adhuc esse superstites poterant: quod etiam de Turno Аdicturus est. Р@@&7clamor& Troianorum scilicet, qui exultabant, {43et quorum Аanimi aucti sunt Camilla moriente}43. Р@@&7crvdescit& crudelior fit caede multorum. Р@@{43&7omnis copia& pro 'totus exercitus', ut "et quae sit Аme circum copia, lustro".}43 ЫЖ─@@&7at triviae cvstos& {43vel}43 ministra, {43vel observatrix. potest et Аpro comite accipi: vel 'custos' mandatorum Triviae, ne inulta Camilla Аmoriatur}43. ЫЖ╟@@{43&7mvlcatam& affectam: 'mulcari' enim proprie verberibus dicimus.}43 ЫЖ╩@@&7conata lacessere tevcros& propter illud "bellum Аinportunum cives cum gente deorum". {43&7hev& autem doloris Аexclamatio est. &7crvdele lvisti svpplicivm& iuris verbo usus est. 'luere' Аenim debere dicitur qui pecuniam solvit: quod hic usurpatum est in Аcapitis poenam. quidam huius loci longam expositionem tradunt: Volscos Аa Volscatibus Hylinis originem ducere, %exclytas autem, inter quos Ama-Аzones sunt, regionem Illyricam incolere. luisse ergo supplicium Camil-Аlam dicunt, quae adversum Troianos arma tulerit, quibus maiores eius Аauxilium constat tulisse, id est Penthesileam.}43 @1 Р@@{43&7desertae in dvmis& 'in silvis coluisse', aut 'in dumis desertae', Аid est soli et sine nobis.}43 &7colvisse dianam profvit& non deam in-Аcusat, sed fatorum necessitatem, contra quae nec numinis opitulatur Аauxilium. ЫЖ╬@@&7sine nomine& sine gloria, sine fama, {43quod fortiter fecit: Аvel quia dea vindicat}43. Р@@&7avt famam patieris invltae& {43id est}43 nec invindicatae igno-Аminiam sustinebis: quod etiam Dido dolet, dicens "mo-Аriemur inultae, sed moriamur ait". ЫЖ╤@@&7monte svb alto& ut "monte sub aerio". apud Аmaiores nobiles aut sub montibus {43altis}43, aut in {43ipsis}43 montibus se-Аpeliebantur; unde natum est ut super cadavera aut pyramides fierent, Аaut ingentes collocarentur columnae. Р@@{43&7regis dercenni& quidam %destercenii, rege Aboriginum, hoc no-Аmen fictum putant. &7bvstvm& hoc loco sepulchrum.}43 ЫЖ╓@@&7vana tvmentem& plenum {43falsae gloriae, quam Graeci $KENO-А$DOCI/AN& dicunt. 'vana' autem 'tumentem', ut "infanda Аfurentem"}43. Р@@{43&7cvr inqvit diversvs abis& non quasi audienti dicat, ut А"macte nova virtute, puer". 'diversus' autem a pugna diversus: Аvel 'diversus', quod fugit quam occidit.}43 Р@@&7digna camillae praemia& {43pro poena:}43 sic in secundo А"persolvant grates dignas et praemia reddant debita", item Аalibi "et haec tibi porto dona prius". Р@@&7tvne etiam telis moriere dianae& cum ingenti amari-Аtudine dictum est: nam ei etiam genus invidet mortis. quod autem Аait 'tune etiam' ad Niobes numerosam pertinet subolem. @1 Р@@{43&7volvcrem sagittam& proprie: quia sagittis pennae adglutinan-Аtur. &7threissa& propter Amazonas. et hanc Vergilius non ita finxit, Аut Tarpeiam et ceteras, sed proprio nomine videtur induxisse: Graeci Аenim tradunt $A)MALLOFO/ROUS& ex Hyperboreis, qui et ipsi sunt Thraces, Аad Latonam venisse: hanc et Hecaergon Apollinem et Dianam educasse, Аut etiam ex cognominibus deorum, cum illa Opis et hic Hecaergos ap-Аpellatur, agnoscitur: quod supra plenius dictum est.}43 Р@@&7cornvqve infensa tetendit& 'cornu' accusativus singu-Аlaris est, ac si diceret 'arcumque infensa tetendit': nam horum du-Аbiorum {43nominum}43 casus ex similibus vel synonymis conprobantur. Р@@&7coirent inter se capita& Homerica est ista descriptio. Р@@{43&7manibvs aeqvis& pro aequaliter, vel aequantibus. et licitum Аpoetae, nomen pro adverbiis aut participiis ponere.}43 ЫЖ▀@@&7teli stridorem& Homerus $E)/KLAGCEN D' A)/R' O)ISTO/S. Р@@&7avdiit vna arrvns haesitqve in corpore ferrvm& cele-Аritas iaculantis exprimitur: {43sic}43 Statius cum iam percussum dixisset Аextinctum, ait "necdum certi tacet arcus Amyntae". {43multi no-Аlunt in medio distingui propter exprimendam celeritatem.}43 ЫЖт@@{43&7obliti& non nulli Vergilium secundum vetustatem hoc verbo Аusum tradunt, ut 'obliti' $A)MELH/SANTES,& hoc est neglegentes et contemnen-Аtes, putent: viderant enim peremptum, sed neglexerunt, ergo scientes Аliquerunt, ut "oblitus decorisque sui" et "oblitus Аfatorum". alii 'obliti' ubi reliquerant nescientes: et est sensus 'obliti Аillum'.}43 &7ignoto camporvm in pvlvere linqvvnt& {43bene Arruns, @1 Аqui quasi sacrilegus peremptus est,}43 faciente numinis iracundia est Аrelictus, ut nec sepulturam posset mereri. ЫЖф@@{43&7levis ala& levis armatura scilicet.}43 Р@@&7tvrbati fvgivnt rvtvli& hoc ad Camillae pertinet lau-Аdem, {43qua amissa turbati fuerunt Rutuli, et}43 inmutantur fata bellorum. А&7acer atinas& licet acer, fugit tamen. Р@@&7desolatiqve manipli& deserti signiferi: quod est nimii Аdiscriminis; namque hoc ubique dux praecipit, ut frequentes circa Аse sint milites, sicut in Sallustio legimus. manipli autem dicti sunt Аsigniferi, quia sub Romulo pauper adhuc Romanus exercitus hastis Аfaeni manipulos inligabant, et hos pro signis gerebant; unde hoc Аnomen remansit. ЫЖш@@{43&7letvmqve ferentis& pro 'inferentis'.}43 ЫЖъ@@&7laxos arcvs& non intentos, sed iam solutos. ЫЖэ@@{43&7pvlvis& hic corripuit, alibi produxit "versa pulvis Аinscribitur hasta".}43 Р@@&7feminevm clamorem& inpatientem: nam iam dixerat 'ma-Аtres', per quod muliebrem clamorem poteramus accipere. Р@@{43&7qvi cvrsv portas &%potanda elocutio, quia consequatur 'hos'. Аsed intellegendum 'eos qui'.}43 Р@@{43&7inimica& pro 'hostilis'.}43 Р@@&7miseram mortem& quia sequitur 'limine in ipso'. Р@@&7moenibvs in patriis& scilicet ubi se iam tutos esse credebant. Р@@{43&7pars clavdere portas& pars eorum qui cursu inrupere portas.}43 Р@@&7aperire viam& id est dare aditum. et bono locutus est Аambitu; nam cum portis via et aperitur et clauditur. Р@@&7oritvrqve miserrima caedes& {43quoniam defensores moenium Аdum hostes petunt, suos feriebant:}43 sic in secundo, ubi intulit А"armorum facie et Graiarum errore iubarum". Р@@&7defendentvm& ideo 'defendentum' et 'ruentum', quia ad @1 Аmasculinum retulit, et 'hi defendentes' facit, quod et de feminino Аdicimus: si autem de neutro loquamur, 'defendentium' dicamus ne-Аcesse est, quia 'haec defendentia' facit et, ut supra dixi, gene-Аtivus pluralis a nominativo plurali minor esse non debet. quod si Аforte minorem eum aliquando invenerimus, metri necessitate fit, et Аincipit iam pathos esse, non declinatio. {43non nulli ergo in his no-Аminibus genetivum corruptum pro integro accipiunt.}43 Р@@{43&7lacrimantvm& quidam 'lacrimantum' genetivum corruptum pro Аintegro accipiunt, quia facit 'lacrimantium'.}43 ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ иЛЫЖ°@@&7praecipites fossas& in quas quid potest praecipitari. Р@@&7caeca& inrationabilis, quae in clusas portas more arietis Аruebat, id est bellici machinamenti. ЫЖ√@@&7svmmo certamine& in extremo discrimine, ut supra А"vocat labor ultimus omnes". Р@@{43&7monstrat amor vervs& qui apparet in adversis. &7videre ca-А&7millam& scilicet quae pro aliena patria cecidisse videbatur. sane 'ut vi-Аdere' non relatam ex pugna, sed ut exemplum virtutis eius viderunt. Аet quidam 'ut videre' quasi quemadmodum videre; 'ut' enim coniunctio Аmodo, non adverbium temporis est. aut 'ut videre' quemadmodum illam Аdimicare [2viderunt; non enim eam]2 viderant quando interiit.}43 Р@@&7trepidae& licet trepidae, tamen oblitae sexus tela iacula-Аbantur. ЫЖ @@&7praecipites& aut festinae, aut in mortem ruentes. &7pri-А&7maeqve mori pro moenibvs avdent& nimii doloris est, ut А"me primam absumite ferro". Р@@&7saevissimvs implet nvntivs& ut etiam supra Аdiximus, 'nuntius' est qui nuntiat, 'nuntium' quod nuntiatur, secun-Аdum quod nunc nec de femina, nec de re quae nuntiatur, procedit А'nuntius': unde multi volunt alium nuntium intellegi, Accam vero Аpostea venisse. sed melius est, ut 'nuntius' de Acca dictum intel- @1 Аlegamus. novimus enim poni aliqua in subauditione quae ex aperto Аdicere non debemus, ut "nec dextrae erranti deus Аafuit", cum necesse sit ut aut Iunonem, aut Allecto intellegamus: Аitem Sallustius "prima quae forte venientes exciperet", cum de Аinsidiis loqueretur, quas numeri tantum pluralis esse plus quam Аmanifestum est. Р@@{43&7tvmvltvm& perite 'tumultum'; ita enim dicitur bellum, quod Аdifferri non potest.}43 Р@@&7deletas vvlscorvm acies& falsum est, tantum enim fu-Аgerant; sed vim exprimit nuntii, cuius mos est plus quam habet Аveritas nuntiare. Р@@&7ingrvere& impetum facere, ut "ingruit Aeneas Аarmis". ЫЗЕ@@&7ille fvrens et saeva iovis sic nvmina poscvnt& du-Аplici ratione eum insidias reliquisse commemorat, dolore nimio et Аnuminum voluntate; quod utrumque id egit, ne capi posset Aeneas. А{43'saeva' autem 'Iovis numina' per parenthesin dictum est.}43 &7saeva А&7iovis sic nvmina poscvnt& Homerus $*DIO\S D' E)TELEI/ETO BOULH/. Р@@{43&7obsessos colles& quos ipse obsederat, ne ad urbem transitum Аhaberet Aeneas.}43 ЫЗИ@@&7apertos& {43paulo ante praecedens tempus a Turno relictos, id Аest}43 vacantes insidiis. ЫЗК@@&7ambo ad mvros& ut tueretur {43et repugnaret}43 Turnus, ut ob-Аsideret Aeneas. ЫЗМ@@&7fvmantes pvlvere campos& veluti fumantes caligine pul-Аveris: {43ita enim nebulam excitat pulvis, ut fumus}43. ЫЗО@@&7saevvm& fortem, ut "saevus ubi Aeacidae telo Аiacet Hector", item "nec minus interea maternis Аsaevus in armis". {43an iratum? ut "et saevum ambobus АAchillem".}43 @1 ЫЗР@@{43&7ineant pvgnas& pro 'inissent' et 'temptassent'.}43 Р@@&7gvrgite hibero& oceano occiduo, id est Hispano. Hispa-Аniam autem Hiberiam ab Hibero flumine constat esse nominatam. Р@@{43&7tingvat eqvos& quidam 'tinguat' humiliter dictum accipiunt.}43 Р@@&7considvnt castris& {43hoc est}43 in sua quisque {43castra}43 digressi. А{43ergo aut castra posuerunt: aut ad morem castrorum fecerunt.}43 &7moe-А&7nia vallant& hinc probatur quia et qui tuentur, et qui obsident Аvallare dicuntur. @1 аЯЇ @@@@{1SERVII GRAMMATICI А@@@@IN VERGILII AENEIDOS LIBRVM DVODECIMVM А@@@@COMMENTARIVS.}1 С@@&7tvrnvs vt infractos& postquam Turnus bello defecisse videt АLatinos, antea semper infractos: namque ita maior est sensus, quam Аsi 'infractos' valde fractos acceperis. Р@@&7sva nvnc promissa reposci& quia dixerat "ibo Аanimis contra, vel magnum praestet Achillem". {43'nunc' autem Аpro 'tunc'.}43 Р@@&7se signari ocvlis& propter illud {43quod post dicturus est}43 А"in te ora Latini, in te oculos referunt". {43modo autem [2'signari']2 Аsignificari est, ut quod esset silentio ambiguum oculis confirmaretur, Аsine dubio eorum a quibus coactus promiserat.}43 &7vltro& aut 'insuper', Аaut 'antequam aliquis exposcat'. {43et bene ducis dignitatem servavit, Аut non ideo faceret, quia quidam reposcebant, sed sua sponte accende-Аretur in proelium.}43 Х@@&7savcivs ille &$KAT' E)COXH/N& 'ille leo', id est princeps ferarum: А{43vel certe veteri more ad magnitudinem pertinet, ut "ac velut Аille canum morsu"; interdum nobilitatem significat, ut "mul-Аtum ille et terris iactatus"; aut similem designat: Lucilius "velut Аollim auceps ille facit cum inproviso insidiisque": quamvis Аquidam 'ille' pro se superfluum hoc loco pronomen tradunt}43. 'saucius' @1 Аautem 'pectus' saucium pectus habens, {43ut "nudatosque Аumeros oleo perfusa nitescit"}43. et bene alia verba interposuit, Аquia 'saucius pectus' et sonabat asperrime, et inperitis poterat so-Аloecismus videri. {43et 'saucius pectus' congrue, in quo Turni dolor est.}43 А&7gravi vvlnere& {43'gravi' id est}43 forti, ut "ferit ense gra-Аvem Thymbraeus Osirim". {43'venantum' autem 'vulnere' quod ve-Аnantes fecerunt.}43 Р@@&7tvm demvm& novissime, id est postquam fuerit vulnere la-Аcessitus: haec enim leonum natura est, ut nisi lacessiti irasci ne-Аqueant. &7movet& {43autem}43 &7arma& vires suas experitur: nam arma sunt Аuniuscuiusque rei possibilitas, unde est "et quaerere con-Аscius arma", id est dolos. {43est autem 'movet arma' etiam translatio Аab hominibus, qui cum hostem petunt, arma movere dicuntur: sic alibi Аde tauro "signa movet praecepsque oblitum fertur in hostem". А&7gavdetqve& spe ultionis. et dicendo 'gaudet' alacritatem voluit leonis Аexprimere gaudii verbo. ceterum nulli ferarum vel pecudum iste sen-Аsus adponitur.}43 Р@@{43&7excvtiens cervice toros& cervice excutiens: an quos in cervice Аhabet?}43 &7latronis& {43insidiatoris, a latendo; sed}43 modo venatoris. et Аest Graecum: nam $LATREU/EIN& dicunt obsequi et servire mercede, Аunde latrones vocantur conducti milites. moris autem erat ut hos Аimperator et circa se haberet et {43eos}43 primos mitteret ad omne dis-Аcrimen: unde nunc dicit latronis telo fixum leonem, quia etiam Аvenatores operas suas locare consuerunt. {43sic etiam dicti qui circa Аvias sunt, quod ut milites sunt cum ferro, aut quod latent ad insidias @1 Аfaciendas. ergo ex eadem similitudine 'latronem' hic venatorem acci-Аpiendum, quia et obsidet saltus, et cum ferro est. sane 'latronem' ve-Аnatorem quis ante hunc?}43 Varro tamen dicit, hoc nomen posse habere Аetiam Latinam etymologiam, ut latrones dicti sint quasi laterones, Аquod circa latera regum sunt, quos nunc satellites vocant: una ta-Аmen est significatio, licet in diversa etymologia. Plautus in Pyr-Аgopolinice aperte ostendit quid sint latrones, dicens "rex me Se-Аleucus misit ad conducendos latrones". {43idem in Bacchidibus Аexsecutus est, militem "latronem" dicens, "suam qui auro vitam Аvenditat".}43 Р@@&7inpavidvs frangit telvm& Lucanus "per ferrum Аtanti securus vulneris exit". &7fremit ore crvento& fremit, Аlicet os habeat suo cruore perfusum. sane ipsa comparatio exitum Аostendit futurum: nam etiam Turnus ruet in mortem, ferocitate con-Аpulsus: sic in quarto indicat futurum reginae exitum, dicens А"qualis coniecta cerva sagitta". Р@@&7gliscit& crescit, {43et latenter}43: unde et glires dicti sunt, quos Аpingues efficit somnus. {43veteres 'gliscit' incremento ignis ponebant: Аbene ergo hoc verbo utitur, de quo ait "ultro inplacabilis ardet"}43. Р@@&7tvrbidvs& plenus terroris et perturbationis. sane notan-Аdum 'adfatur' atque 'infit': nam iteratio est, qua frequenter est usus: Аlicet non nulli dicant, temperare hoc interpositam coniunctionem. А{43et hic habitum futurae orationis ostendit.}43 Р@@{43&7nvlla mora in tvrno& plus est 'in Turno', quam si 'in me' Аdixisset, ut "et quisquam numen Iunonis adoret prae-Аterea". et bonum principium eius, qui [2in]2 suspicionem timiditatis in-Аciderat.}43 &7retractent& repetant et revolvant. Р@@{43&7ignavi aeneadae& aut 'Aeneadae' pro 'Aeneas', aliud per aliud Аsignificavit: aut 'Aeneadae' non Aeneas; quasi contra omnes pugnaturus.}43 @1 Р@@&7congredior& {43hypocrisis est, [2ut]2 exprimatur: id est quod fla-Аgitatis. sic}43 Statius, ubi Polynicen oblique inducit loquentem "non Аme ullius domus anxia culpet expectentve truces obliquo Аlumine nati": unde etiam supra ait poeta "se signari oculis". ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ иМШНЕ{43quidam sane a 'nulla mora in Turno' usque ad 'pepigere recusent' Аiungunt, ne, si distinctio intercesserit, languescat sententiae color. А&7concipe foedvs& id est conceptis exple verbis. concepta autem verba di-Аcuntur iurandi formula, quam nobis transgredi non licet: nam et sar-Аcinatores concipere dicuntur vestimenta, cum e diverso coniungunt et Аadsuunt.}43 ШП@@&7desertorem asiae& ut "exulibusne datur du-Аcenda Lavinia Teucris?" unde est praemissa illa excusatio et in Аtota secundi oeconomia, et in quarto, ubi dicit "me si fata Аmeis paterentur ducere vitam auspiciis et sponte mea com-Аponere curas, urbem Troianam primum dulcesque meorum Аreliquias colerem". {43sane 'aut hac Dardanium dextra sub Tartara Аmittam' ponenda est mora, ut postea inferatur 'desertorem Asiae'; po-Аtest enim videri non ita instituisse Turnus orationem praedicto 'Dar-Аdanium', ut inferret 'desertorem', sed 'regem'; verum ubi propius Аaccessit, intellexisse hunc honorem nomini eius non dandum, itaque com-Аmutasse et contumeliose 'desertorem' dixisse.}43 &7sedeant spectentqve А&7latini& ductus est, ut diximus supra: pollicetur enim se Аsingulari certamine dimicare velle, cum nolit: nam dicens 'sedeant Аspectentque' latenter eos ignaviae arguit, quod solus, omnibus qui-Аescentibus, dimicet: quam rem plenius sequens indicat versus 'et Аsolus ferro crimen commune refellam', id est commune fugae ac @1 Аtimoris dedecus solus meis virtutibus conprimam. {43alii 'crimen com-Аmune', id est omnium Latinorum. et 'crimen' ait quod Troiani in АItalia consederunt.}43 ШС@@{43&7avt habeat victos& vitavit propter omen pessimum verbum de Аse, quod de Aenea dixerat 'ille me in Tartara mittat'; sed ait 'victos'. А&7cedat lavinia conivnx& ut "cedat amicitiae Teucrorum", Аid est in praemium victoriae concedat.}43 Р@@&7sedato corde& quia de Turno ait "atque ita tur-Аbidus infit". {43et qualitatem orationis praedixit.}43 Р@@&7o praestans animi& et 'praestans virium', et 'praestans Аviribus' dicimus. sane magnae moderationis est haec oratio: nam Аet laudat Turnum quasi virum fortem, et tamen eum a singulari Аcertamine dehortatur: dicens enim 'praestans animi' latenter osten-Аdit, eum inferiorem esse virtute. ШХ@@&7expendere casvs& ne ex abrupto de eius virtute desperare Аvideatur, casuum varietatem se timere commemorat. Р@@&7svnt tibi regna patris davni svnt oppida& {43argute negat Аilli sua regna, dicens ei esse alia, ut haec malit Turnus quae sua vir-Аtute quaesivit. sensus ergo est:}43 si propter regnum dimicare disponis, Аhabes paternum; si propter gloriam, multos virtute superasti. quod Аautem dicit 'nec non aurumque animusque Latino est' varie expo-Аnitur. namque alii dicunt: habes regnum paternum, habes oppida; Аetiam a me habes aurum et promptum animum ad danda omnia Аpraeter filiam: {43ut de se Latinus dixisse videatur de auro, propter illud А"praedivitis urbe Latini"}43. alii vero sic intellegunt: si Аpropter opes et uxorem dimicaturus es, haec non solus habeo; cui-Аcumque enim Latino est et aurum et animus promptus in generum; Аut 'Latino' non de se dicat, sed 'cuicumque de Latio'. ШШ@@&7latio et lavrentibvs arvis& et in civitate, et in omni Аregno Latinorum. @1 Р@@&7nec genvs indecores& quia iste regis filiam petebat. {43est Аautem elocutio figurata de Graeco, $EU)SXH/MONES TO\ GE/NOS.&}43 &7sine me А&7haec& hoc loco intellegimus, Turnum dolore voluisse in aliqua verba Аprorumpere. &7havd mollia fatv& id est vera: nam aspera sunt Аquae cum veritate dicuntur; falsa enim plena solent esse blanditiis. Р@@&7animo havri& omni intentione percipe. Р@@&7nvlli vetervm sociare procorvm& generaliter dicit pro-Аhibitum esse dari Laviniam cuilibet Latino, ut Turnus solacium Аaliquod habere possit doloris. Р@@&7diviqve hominesqve& propter Faunum et vates. Р@@&7victvs amore tvi& hoc est propter te, propter tuum amo-Аrem. sane inter 'tui causa feci' et 'tua causa feci' haec discretio Аest, ut 'tui causa' tunc dicamus, si aliquid ipsi ad quem loquimur, Аpraestiterimus, ut puta 'tui causa te defendi'; 'tua' vero 'causa' Аtunc, cum alteri aliquid alterius contemplatione praestamus, ut {43puta}43 А'tua causa hominem tuum defendi'. &7cognato sangvine& quia АVenilia, mater Turni, soror est Amatae. Р@@&7vincla omnia rvpi& et religionis et foederis. Р@@&7promissam eripvi genero& verum est: nam Aeneae per Аlegatos promiserat filiam, cui postea intulit bellum. licet multi di-Аcant, ante eam Turno fuisse promissam: quod falsum est. nam АLatinus numquam eam est Turno pollicitus: nam nec Faunum con-Аsuleret, si eam Turno ante promisisset: sed tantum eum esse gene-Аrum Amata cupiebat, quod etiam legimus "quem regia Аconiunx adiungi generum miro properabat amore". Р@@&7qvi me casvs& excusat Turnum, ut non ipsius esse videatur Аquod victus est, sed suum, qui ausus fuerat contra generum bella Аsuscipere. Р@@&7primvs& praecipuus, {43ante omnes}43. @1 Р@@&7bis magna victi pvgna& semel, cum est occisus Mezentius; Аiterum, cum interiit Camilla. Р@@{43&7recalent& pro 'calent': 're' enim superflua conpositio est verbi. Аaut 'recalent' iterum calent, quia dixerat 'bis magna victi pugna': 're' Аenim iterationis obtinet vicem. et bene necessarium cum actu refert.}43 Р@@&7albent& usurpavit verbum 'albeo albes'. Р@@&7insania mvtat& insania enim est illuc reverti, unde vix Аevaseris. Р@@{43&7socios svm adscire paratvs& bene non adiecit quos, ut levaret Аinvidiam.}43 Р@@&7tollo& finio, removeo, ut "tollite cuncta, inquit". Шй@@&7fors dicta refvtet& parenthesis, {43quasi dissimulatio vel re-Аmotio,}43 plena abominationis. Р@@&7natam et convbia nostra petentem& iniquissimum {43enim}43 Аest eum morti opponere, qui tuam adfinitatem exoptat. Р@@&7respice res bello varias& ne eum ignaviae videatur ar-Аguere, admonet {43eum}43 casuum, ut supra "atque omnes me-Аtuentem expendere casus". Р@@&7maestvm patria ardea longe dividit& 'longe maestum', Аid est valde maestum: nam 'longe dividit' non procedit; non enim АArdea a Laurento longo valde dissidet spatio. Р@@{43&7havdqvaqvam& nequaquam, quia supra dixerat "ultro in-Аplacabilis".}43 Р@@&7aegrescitqve medendo& inde magis eius aegritudo cresce-Аbat, unde se ei Latinus remedium sperabat adferre. 'medendo' Аautem dum ei medetur: nam gerundi modus est a passiva signi-Аficatione. Р@@&7vt primvm fari potvit& nimius enim dolor et iracundia @1 Аei intercluserant vocem: sic de Euandro "et via vix tan-Аdem laxata dolori est". Р@@&7qvam pro me cvram geris hanc precor optime pro me А&7deponas& bis quidem ait 'pro me', sed diversa adfectione: namque Аhoc dicit: quam pro salute mea sollicitudinem geris, hanc pro mea Аfama et gloria quaeso derelinquas; vir fortis enim gloriosam mor-Аtem praeponit saluti. Ш▓@@&7debile ferrvm& sic in secundo "telumque inbelle Аsine ictu coniecit". Р@@&7nostro de vvlnere& quod nos inferimus: et dubie est locutus. Р@@&7longe illi dea mater erit& contra illud 'sed matris Аauxilio utitur'. Ш╢@@&7nova sorte& id est magna: nam novum non est quod fuerat Аante promissum. magnam autem sortem vocavit singulare certamen. Ш╣@@&7per si qvis amatae tangit honos animvm& si, quia te Аregina rogat, tuam commovet mentem: sic in septimo "siqua Аpiis animis manet infelicis Amatae gratia". Ш╗@@&7in te omnis domvs inclinata recvmbit& totum digessit ante Аper species, et sic se contulit ad generalitatem. et est a ruina translatio. Р@@&7manvm committere tevcris& ab omni eum bello, non tan-Аtum a singulari certamine dehortatur. Ш╛@@&7et me tvrne manent& mire agit: nam quia scit virum fortem Аsuam mortem facile posse contemnere, deterret eum, dicens se simul Аesse morituram: ut qui periculum non timet, formidet invidiam. Р@@{43&7nec genervm aenean captiva videbo& mire et fidem suam et Аstudium circa Turnum expressit.}43 Р@@&7accepit vocem& ordo est: accepit vocem matris Lavinia, Аflagrantes genas lacrimis perfusa, id est lacrimis genas perfusas Аhabens: Statius "et gemitu maestos imitata parentes". Ш┬@@&7ignem svbiecit rvbor& hypallage est pro 'cui ignis animi @1 Аsubiecit ruborem'. movebatur autem, intellegens se esse tantorum Аcausam malorum, sic{43ut}43 supra {43ipse}43 "causa mali tanti, Аoculos deiecta decoros". ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ иМШ├@@&7violaverit ostro si qvis ebvr& Homeri comparatio, unde Аet 'violaverit' transtulit: ille enim ait $MIH/NH|. Р@@&7mixta rvbent vbi lilia mvlta alba rosa& aut ubi multa Аalba lilia permixta rubent rosa, id est rosae coniunctione: natura-Аliter enim omnis candor vicinum in se trahit ruborem. Ш╞@@&7illvm tvrbat amor& invenit occasionem, qua Turnus magis Аmoveretur in bellum. Ш╩@@&7neqve enim tvrno mora libera mortis& duplex hoc loco Аest expositio. aut enim ordo est: ne, quaeso, mater, ne me lacri-Аmis, id est tanto mortis omine, prosequaris, ad duri Martis certa-Аmina proficiscentem: neque enim Turno mora libera est non eundi Аpost iam promissum singulare certamen. aut certe hoc dicit: noli Аme, mater, ad bellum euntem ominosis lacrimis prosequi: 'neque Аenim Turno mora libera mortis', id est neque enim in potestate Аmea est moram inferre venientibus fatis, ac si diceret: si inminet, Аperiturus sum, etiam si minime ad bella proficiscar. sciendum ta-Аmen est, locum hunc unum esse de insolubilibus XIII. quae habent Аobscuritatem, licet a multis pro captu resolvantur ingenii. Ш╠@@&7cvm primvm crastina caelo pvniceis invecta rotis& hoc Аloco aviditas pugnaturi exprimitur. sane nunc non dicit oriri diem, Аsed designat tempus, quo vult ut uterque ad certamen singulare Аprocedat. Ш╧@@&7nostro dirimamvs sangvine bellvm& bene se omnibus Аcommendat hoc dicto, siquidem suum sanguinem pro omni bello Аdicit posse sufficere. Ш╥@@&7poscit eqvos gavdetqve tvens ante ora frementes& Аsolent enim ex equorum vel maestitia, vel alacritate eventum futu-Аrum dimicaturi colligere. @1 Р@@&7pilvmno qvos ipsa decvs dedit orithyia& ait Horatius Аin arte poetica "nec quodcumque velit poscat sibi fa-Аbula credi". unde critici culpant hoc loco Vergilium, dicentes in-Аcongruum esse figmentum. namque Orithyia cum Atheniensis fuerit, Аfilia terrigenae, et a Borea in Thraciam rapta sit, quemadmodum Аpotuit Pilumno, qui erat in Italia, equos dare? &7decvs dedit& Аad ornamentum, ut "quas ipsa decus sibi dia Camilla Аdelegit". sane hic versus spondiazon est: nam 'thyi' diphthongus Аest Graeca. Р@@&7qvi candore nives anteirent cvrsibvs avras& Homeri Аversus, verbum ad verbum. Р@@&7properi avrigae& festini, veloces: et erit nominativus 'hic Аproperus'. aurigas autem pro agasonibus posuit: nam aurigae pro-Аprie sunt currus regentes. Ш╫@@&7alboqve orichalco& apud maiores orichalcum pretiosius Аmetallis omnibus fuit: namque sicut Lucretius dicit, cum Аprimum homines silvas incendissent, nullarum adhuc rerum periti, Аterra casu fertilis omnium, ex incendii calore desudavit metalla, Аinter quae orichalcum pretiosius visum est, quod et splendorem Аauri et aeris duritiam possideret. namque primum de auro securis Аfacta displicuit causa mollitiae; simili ratione et argenti contemptus Аest usus, mox aeris; orichalcum placuit, donec veniretur ad ferrum: Аunde etiam saecula ita dicuntur fuisse divisa. orichalcum autem Аfuisse pretiosum etiam Plautus docet, qui ait in milite glorioso А"ego istos mores orichalco contra conparem". &7albo-А&7qve orichalco& auri scilicet comparatione: nam album non est. Р@@&7circvmdat loricam vmeris& non armatur hoc loco {43Turnus}43, @1 Аsed explorat utrum arma apte et congrue eius membris inhaereant. А&7aptat habendo& ad habendum, ut congrue possit inhaerere. Р@@&7cornva cristae& id est comas, quas Graeci $KE/RATA& nomi-Аnabant: unde et $KEI/REIN& dicunt tonderi. cornua autem sunt proprie Аcincinni. Р@@&7devs ipse parenti fecerat& ac si diceret, non per mini-Аstros: Statius "sed plurimus ipsi sudor ibi". et notandum quod Аadfectate variaverit, ut Aeneae uno loco arma describeret, Turni Аvero hic hastam, gladium et loricam, in septimo autem scutum Аet galeam. Р@@&7stygia vnda& quasi inmortalem fecerat. Р@@&7exim& deinde: nam ordinis est adverbium. &7ingenti ad-А&7nixa colvmnae& hastae per columnam exprimitur magnitudo, sicut Аin septimo equorum, ut "stabant ter centum nitidi in Аpraesepibus altis". Р@@&7vi& virtute. Р@@&7actoris avrvnci spolivm& vel quod Actori detraxerat Tur-Аnus, vel quod Actor cuidam alteri: nam ambigue posuit. &7qvas-А&7satqve trementem& quassat et tremere facit. Р@@&7vociferans& haec scilicet quae dicturus est: plerumque enim Аita clamor ostenditur, ut statim ipsius clamoris verba subdantur: Аsic supra "torvumque repente clamat 'io matres'". Аsane nunc ita ad hastam, quasi ad aliquam personam, loquitur et Аei intellectum et auditum dat, sicut Cicero verba reipublicae. sed Аille ait 'si {43patriam loqui}43 posset fieri', Turnus vero quasi ad vere Аsentientem loquitur: nec inmerito; nam eum inducit furentem, ut А"his agitur furiis, totoque ardentis ab ore scintillae Аabsistunt, oculis micat acribus ignis". &7vocatvs hasta meos& Аinvocationes et preces: nam appellatio est a verbo, quae semper @1 Аaut in 'io' exit, aut in 'us'; si in 'io' exeant, tertiae sunt formae; Аsi in 'us', quartae, ut ab eo quod est 'lego' aut 'lectio' aut 'lectus' Аfacit. sed hoc nos dicimus, quod $EU)FWNO/TERON& {43fuerit}43: sicut nunc Аab eo quod est 'voco' 'vocatus' fecit, non 'vocationes'. &7te maxi-А&7mvs actor& {43subaudimus}43 antea gerere consueverat. Шс@@&7tvrni nvnc dextra gerit& eius {43scilicet}43, qui est supra Аmaximum quasi {43Actorem}43. &7da sternere& figura Graeca, ut А"donat habere viro" item "dat ferre talentum". Р@@&7lacerare revvlsam& ut laceratam revellam. laceratam Аautem propter illud "et bis sex thoraca petitum per-Аfossumque locis". Шф@@&7vibratos calido ferro& crispatos calamistro: nam cala-Аmistrum est acus maior, quae calefacta et adhibita intorquet ca-Аpillos. unde etiam Cicero "calamistratam comam" appellat fre-Аquenter, quae etiam vituperationi est: unde e contra ad laudem est Аpositum ab Horatio "hunc et incomptis Curium capillis". А&7mvrra& {43autem}43 &7madentes& unguentatos. Шц@@&7ocvlis micat acribvs ignis& {43ut supra dictum est, Аfuroris inmanitate.}43 Homeri est. Шш@@&7terrificos ciet& hinc apparet, mugitus non tantum do-Аlentum esse, sed etiam irascentum. 'ciet' {43autem}43 modo dat, sicut in Аtertio legimus "lacrimasque ciebant": nam proprie 'ciere' est alteri Аaut dolorem aut lacrimas commovere. Шъ@@&7ad pvgnam prolvdit& praemeditatur. Cicero si "mecum Аin hac prolusione nihil fueris", id est praemeditatione certa-Аminis, {43"quem te in ipsa pugna cum acerrimo adversario fore Аputemus?"}43. @1 Р@@&7saevvs& fortis: more suo; {43vel magnus}43. et ingentem mo-Аderationem dat Aeneae, quippe quem inducit laborantem, ut possit Аin iram moveri, cum Turnum ita dicat furere, ut nec Latini con-Аsiliis, nec Amatae precibus possit oboedire. Р@@&7acvit martem& inritat se ad futura certamina. Р@@&7componi foedere bellvm& finiri, ut "ante diem Аclauso componet vesper Olympo": {43aut 'componi bellum' ad pac-Аtionem singularis certaminis bellum deduci. 'foedus' autem, sicut supra Аdictum est, ab hostia, quae foede interimi solet, ap-Аpellatum est. 'oblato' autem 'gaudens' intellegendum nuntium Aeneae Аvenisse de bello}43. Р@@&7tvm socios maestiqve metvm solatvr ivli& intellegimus Аhos spe singularis certaminis pro ducis salute esse turbatos. {43bene Аautem separavit Ascanium a sociis: de illis enim 'socios' dixit, non Аaddidit 'metum', quia proprium erat et filii et pueri timere pro patre.}43 Р@@{43&7fata docens& monens quibus condenda urbs sit, propter quod Аfuturum, ut vincat.}43 &7latino certa referre viros &$KATA\ TO\ SIW-А$PW/MENON& etiam Latinum ad Aenean legatos misisse intellegimus: Аnam supra Turnus tantum dixerat "nuntius haec {43Idmon}43 АPhrygio mea dicta tyranno". {43'certa' autem pro 'firma et vera'. Аaut certe hos legatos Idmoni adiunctos potest intellegi.}43 Р@@&7pacis dicere leges& {43id est}43 quas paulo post in ipso foe-Аdere est dicturus Aeneas. Р@@{43&7postera vix svmmo& descriptio temporis, quod Turnus praefinierat.}43 Р@@{43&7cvm primvm alto& quia res perturbatae secuturae sunt, diem Аquoque cum fervore oriri fecit.}43 Р@@&7lvcemqve elatis naribvs efflant& Ennianus versus est Аordine commutato: ille enim ait "funduntque elatis naribus lu-Аcem". et sciendum, nusquam diem sic potenter descripsisse Vergi-Аlium: {43sicut in quarto noctem, ubi Dido pervigilans deliberat.}43 @1 ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ иМШЇ@@&7campvm ad certamen& totus hic de foederibus locus de АHomero translatus est, ubi Alexander {43Paris}43 cum Menelao singulari Аest certamine dimicaturus. Р@@&7dimensi rvtvliqve viri& inter se per certa spatia divi-Аdentes, quae quisque loca purgaret. et hoc loco Fauni lucum ever-Аtere Troiani: unde est {43paulo post}43 "sed stirpem Teucri nullo Аdiscrimine sacrum sustulerant, puro ut possent concurrere Аcampo". Р@@&7focos& quidquid ignem fovet 'focus' vocatur, sive ara sit, Аsive quid aliud in quo ignis fovetur, {43sicut in tertio dictum est. Аtamen et hic in publico sacrificio ostendit cum aris etiam focos sacratos; Аnam ait 'in medioque focos et dis communibus aras' et post Аsubtexuit "craterasque focosque ferunt": 'crateras' scilicet quibus Аlibaverant, 'focos' vero ad quos legitimum sacrificium perfecerant}43. А&7et dis commvnibvs aras& di communes sunt, ut alii dicunt, Mars АBellona Victoria, quod hi in bello utrique parti possunt favere. ut Аautem altioris scientiae hominibus placet, di communes sunt qui А$A)/ZWNOI& dicuntur, id est qui caeli certas non habent partes, sed Аgeneraliter a cunctis coluntur: ubique enim eos esse manifestum Аest: ut mater deum, cuius potestas in omnibus zonis est; nam ideo Аet mater deum dicitur, quod cum omnibus eius est communis po-Аtestas. alii communes deos volunt Solem, Lunam, Plutonem, Mar-Аtem: hi enim apud omnes homines inveniuntur et sunt in omnibus Аterris. prior tamen sensus et simplex est et magis aptus negotio. Р@@&7aras gramineas& Romani enim moris fuerat caespitem arae Аsuperimponere et ita sacrificare. 'gramineas' autem ideo, quia et de Аbello res agitur et Marti sacrificatur, cui gramen est consecratum, quod Аsecundum Plinium in naturali historia ex humano cruore procreatur. Аgramen autem herbae species est, licet omnis herba gramen vocetur, @1 Аsicut robur omne lignum, cum sit et species. &7fontemqve ignem-А&7qve ferebant& 'fontem' pro aqua posuit, a toto partem. sane ad Аfacienda foedera {43semper}43 aqua et ignis adhibentur; unde econtra quos Аarcere volumus a nostro consortio, eis aqua et igni interdicimus, id Аest rebus, quibus consortia copulantur. {43ad haec autem foedera aqua Аde certis fontibus peti solet.}43 Р@@&7velati lino& atqui fetiales et pater patratus, per quos Аbella vel foedera confirmabantur, numquam utebantur vestibus lineis. А{43adeo autem a Romano ritu alienum est, ut, cum flaminica esset inventa Аtunicam laneam lino habuisse consutam, constitisset ob eam causam pia-Аculum esse commissum.}43 unde dicemus errore factum, ut linea vestis Аcontra morem adhiberetur ad foedera, quae firma futura non erant. Аscimus enim hoc ubique servare Vergilium, ut rebus, quibus dene-Аgaturus est exitum, det etiam infirma principia. sic in Thracia civi-Аtatem condens Aeneas, quam mox fuerat relicturus, contra Аmorem Iovi de tauro sacrificavit. sic senatum ad privata Latinus Аconvocat tecta, quando eius non erunt firma consilia. sic Аpaulo post in augurio liberatus cycnus in fluvium Аconcidit, quia Turnum Rutuli, licet rupto foedere, liberare non po-Аterunt. Caper tamen et Hyginus hoc loco dicunt lectionem esse Аcorruptam: nam Vergilium ita reliquisse confirmant 'velati limo'. Аlimus autem est vestis, qua ab umbilico usque ad pedes {43prope}43 te-Аguntur pudenda poparum. haec autem vestis habet in extremo sui @1 Аpurpuram limam, id est flexuosam, unde et nomen accepit: nam А'limum' obliquum dicimus, unde et Terentius "limis oculis" dicit, id est Аobliquis. &7verbena tempora vincti& verbena proprie est herba sacra, А{43ros marinus, ut multi volunt, id est $LIBANWTI/S %&sicutagonis,}43 sumpta de Аloco sacro Capitolii, qua coronabantur fetiales et pater patratus, Аfoedera facturi vel bella indicturi. abusive tamen iam verbenas Аvocamus omnes frondes sacratas, ut est laurus, oliva vel myrtus: АTerentius "ex ara hinc verbenas sume": nam myrtum fuisse Me-Аnander testatur, de quo Terentius transtulit. {43quidam sane veris proximi Аherbas verbenas dicunt. alii certa ligamenta verbenas volunt vocari.}43 Р@@&7legio avsonidvm& pro 'Ausonidarum', quod venit ab eo Аquod est 'hic Ausonida', sicut 'hic auriga'; nam 'Ausonis' generis Аfeminini est, unde 'Ausonidum' facit: quod ut diceret, metri est ne-Аcessitate conpulsus. {43&7pilataqve plenis& hoc est pilis armata. quidam Аhoc loco 'pilata agmina' non a genere hastarum positum adserunt: nam Аpaulo post dictum inferunt "defigunt tellure hastas": sed 'pi-Аlata' densa, spissa, ut implere portas potuerint et postea se in loca Аapertiora diffundere. alii 'pilatum agmen' dicunt quod in longitudine Аdirectum est, quale solet esse cum portis procedit. vel certe 'pilata' fixa Аet stabilia, vel a pilo, quod figit, vel a pila structili, quae fixa est et Аmanet: nam et Graeci res densas et artas $PILWTA/& dicunt. Ennius sa-Аturarum II. "contemplor inde loci liquidas pilatasque aetheris Аoras", cum firmas et stabiles significaret et quasi pilis fultas. Hostius Аbelli Histrici primo "percutit atque hastam pilans prae pondere Аfrangit" 'pilans' id est figens, idem "sententia praesto pectore pi-Аlata", id est fixa, stabilis. Asellio historiarum "triarium quartum @1 Аsignum accedebat, sive pilatim, sive passim iter facere vole-Аbat". Scaurus de vita sua "in agrum hostium veni, pilatim exer-Аcitum duxi", id est strictim et dense. nam ubi proprie de genere hastae Аloquitur, ait "pila manu saevosque gerunt in bella do-Аlones". Varro rerum humanarum duo genera agminum dicit, "qua-Аdratum, quod inmixtis etiam iumentis incedit, ut ubivis pos-Аsit considere; pilatum alterum, quod sine iumentis incedit, Аsed inter se densum est, quo facilius per iniquiora loca trans-Аmittatur".}43 Ш√@@&7rvit& cum impetu venit: quod apud Graecos est $W(/RMHSEN. А{43&7variis& quia alius Troicus, alius Tyrrhenus: aut ipse Tyrrhenus va-Аrius, quia de variis gentibus Tuscorum.}43 Р@@&7instrvcti ferro& bona prooeconomia et rei futurae prae-Аparatio: ruptis enim foederibus in bella descendent: {43quia necesse non Аerat armari omnes, solis ducibus pugnantibus}43. Ш @@{43&7asilas& Etruscum nomen.}43 ЫБГ@@&7vvlgvs inermvm& senum scilicet ac matrum, sicut ipse Аmemoravit: {43et quidam volunt ideo hic matrum factam mentionem, ut Аetiam Amata inter ceteras ad spectandum venisse videatur, quo possit, Аducta errore, se perimere}43. ЫБЖ@@{43&7nvnc albanvs habetvr& Catonem sequitur, qui Albanum mon-Аtem ab Alba longa putat dictum.}43 Р@@{43&7tvnc neqve nomen erat& hoc ideo ait, quia in Albano res di-Аvina a iure triumphantibus fieri solebat, scilicet quod Alba patria populi АRomani habetur, unde omnis origo Romana: propter quod "Al-Аbanique patres": et Iuppiter Latiaris antiquissimus est. ergo montis Аhuiusce 'gloria', quod patria populi Romani esse dicatur; 'honos' vero @1 Аres divina, quae ibi a Romanis fieri consueverat; 'nomen' quis ignorat Аa longa Alba $%&tractaturi?}43 Р@@{43&7aspectabat& amat usurpare antiquitatem: nam potuit 'specta-Аbat' dicere.}43 ЫБЛ@@&7diva deam& aut hypallage est pro 'dea divam': nam deos Аaeternos dicimus, divos vero qui ex hominibus fiunt. aut bene dixit Аde Iunone divam, respiciens etymologiam: nam in Horatio legimus А"sub divo moreris victima nil miserantis Orci", id est sub aere, Аquem constat esse Iunonem. deus autem vel dea generale {43nomen}43 Аest omnibus: nam quod graece $DE/OS,& latine timor vocatur, inde deus Аdictus est, quod omnis religio sit timoris. {43Varro ad Ciceronem tertio А"ita respondeant cur dicant deos, cum [2de]2 omnibus antiqui Аdixerint divos".}43 &7stagnis qvae flvminibvsqve sonoris prae-А&7sidet& Iuturna fons est in Italia saluberrimus iuxta Numicum flu-Аvium, cui nomen a iuvando est inditum. cum enim naturaliter omnis Аaqua noxia sit extraneorum corporibus, hic omnibus saluberrimus Аfons est. de hoc autem fonte Romam ad omnia sacrificia aqua ad-Аferri consueverat. {43bene ergo Vergilius Turno fingit sororem, quae la-Аborantes iuvare consuevit. huic fonti propter aquarum inopiam sacri-Аficari solet: cui Lutatius Catulus primus templum in campo Martis Аfecit; nam et Iuturnas ferias celebrant qui artificium aqua exercent, Аquem diem festum Iuturnalia dicunt. Varro rerum divinarum quarto ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ иМЫБЛИУdecimo ait "Iuturna inter proprios deos nymphasque ponitur". Аet quia 'stagna' dixerat, ideo 'sonora flumina' addidit: est enim stagno-Аrum $A)NTI/QETON.&}43 @1 ЫБО@@&7nympha decvs flvviorvm& sic supra "nym-Аphae, {43Laurentes nymphae,}43 genus amnibus unde est". &7animo А&7gratissima nostro& Homerus $E)MW=| KEXARISME/NE QUMW=|. Р@@&7cvnctis praetvlerim& litotes figura per contrarium; plus Аenim dicit et minus significat. namque alias omnes est persecuta, Аhuic vero libenter indulsit: et dicit se hanc omnibus praetulisse, Аquasi etiam alias in honore habuerit. {43ergo ideo hoc dicit, ut tollat Аcausam, quam potuit Iuturna habere suspectam. sane}43 tale est et illud АSallustianum "mare Ponticum dulcius quam cetera", cum nullum Аdulce sit. sane sciendum non inmerito finxisse Vergilium, nymphae, Аid est parti suae, indulsisse Iunonem. {43&7qvaecvmqve latinae& quae Аsint Latinae, cum quibus Iuppiter concubuerit, incertum est.}43 Р@@&7ingratvm cvbile& {43aut 'ingratum', de quo paelici nulla gra-Аtia; hoc enim convenit personae dicentis: aut}43 quod gratiam eam castae Аnon praesentat uxori Iuppiter. {43ergo sibi dicit 'ingratum', non illis Аquae ascenderunt; nam Iuturna dea facta est, neque propter Iovem Аdictum est, qui inmortalitatis praemium persolvit. ergo bene sibi 'in-Аgratum': Iuppiter enim multas vitiasse narratur, cum nihil umquam Аtale de Iunone legerimus.}43 animadvertendum autem versum hunc sine Аcaesura esse: nam hephthemimeres quam habere creditur, in syna-Аlipham cadit, ut 'magnanimi Iovis ingratum ascendere cubile'. Te-Аrentianus "de hoc rarum concedam, fieri non posse Аnegabo". Р@@&7caeli in parte& in parte divinitatis: nam locum numinum Аpro honore posuit. ЫБУ@@&7qva visa est fortvna pati& quatenus, in quantum per-Аmisit: et sic ait 'qua visa est', ut supra "coeant in foe-Аdera dextrae, qua datur". sane latenter ostendit, favorem numi-Аnum sine concessione fatorum non posse procedere. {43et quidam putant @1 АVergilium 'quoad visa est Fortuna' reliquisse, ut sit 'quoad visa est' Аusque quo.}43 Р@@&7cedere res latio& feliciter cuncta procedere. Р@@&7video concvrrere& pro 'concursurum esse': licet, quasi Аdea, bene praesenti usa sit tempore, quae etiam futura cernebat. ЫБЧ@@&7non pvgnam aspicere hanc ocvlis& quoniam numina, Аquotiens morituros viderint eos quibus favent, ab his secedunt: sic АStatius Apollinem inducit Amphiaraum deserentem, ubi eum vicinum Аmorti esse cognovit. Р@@&7praesentivs& efficacius, vehementius: nam decet germa-Аnam inlicita etiam pro fratris salute temptare. Р@@&7forsan miseros meliora seqventvr& ne forte possit fa-Аtorum ordo mutari. Р@@{43&7cvm lacrimas ocvlis ivtvrna profvdit& totum iungendum 'cum Аlacrimas oculis Iuturna profudit terque quaterque manu pectus percussit', Аne videatur diverso tempore et lacrimare et pectus percutere, cum utrum-Аque simul fiat.}43 &7terqve qvaterqve m. p. p. h.& quia solam doloris Аaudiverat causam, nihil, quemadmodum fratri posset mederi: nam Аpaulo post audiet 'aut tu bella cie conceptumque excute foedus'. А{43&7honestvm& aut divinum, aut quod Iovi placere potuerit.}43 ЫБЬ@@&7non lacrimis hoc tempvs ait& non flendi, sed subveniendi Аtempus est: Statius in matrum consolatione "accenso flebitis igne". А{43'non lacrimis' autem aut deest 'agendum', vel quid tale. figuratum est Аpro 'lacrimarum'.}43 Р@@{43&7et fratrem si qvis modvs& non dicit: aut eripe, aut bella cie; Аsed eripe fratrem, aut bello concitato, aut rupto foedere.}43 Р@@&7conceptvmqve excvte foedvs& placitum, animo prae-Аdestinatum, ut fiat. @1 Р@@&7avctor ego avdendi& nomina in 'tor' exeuntia feminina Аex se faciunt, quae 'trix' terminantur, si tamen a verbo veniant, ut Аab eo quod est 'lego' et 'lector' et 'lectrix' facit, 'doceo' 'doctor' А{43et}43 'doctrix'. si autem a verbo non venerint, communia sunt: nam Аsimiliter et masculina et feminina in 'tor' exeunt, ut 'hic' et 'haec Аsenator', 'hic' et 'haec balneator': licet Petronius usurpaverit "bal-Аneatricem" dicens. tale est et 'hic' et 'haec auctor', sed tunc cum Аab auctoritate descendit, ut hoc loco: cum autem venit ab eo quod Аest 'augeo', et 'auctor' et 'auctrix' facit, ut si dicas 'auctor divi-Аtiarum' vel 'auctrix patrimonii'. Р@@&7reliqvit incertam& quia, licet dederit ei consilium, di-Аcendo 'forsan' eam reliquit incertam. Р@@&7interea reges& longum hyperbaton, {43id est pendens sensus Аqui postea redditur}43: nam ordo est 'interea reges procedunt castris', Аcetera enim per parenthesin dicta sunt: nec est eclipsis, [{43id est con-Аceptio}43], cum sermo in omnibus congruat. &7ingenti mole& pompa, Аambitu: nam modo hoc significat. Р@@{43&7circvm& absolute 'ex omni parte', ut si dicas 'tempora radiis Аcingitur'.}43 ЫБд@@&7solis avi specimen& ut etiam in septimo diximus, АLatinus secundum Hesiodum in $A)SPIDOPOII/A|& Ulixis et Circae filius Аfuit, quam multi etiam Maricam dicunt: secundum quem nunc dicit А'Solis avi specimen', nam Circe Solis est filia. sane sciendum Ver-Аgilium in varietate historiae sua etiam dicta variare. sed de Ulixe, Аut etiam supra diximus, temporum nos ratio credere non Аsinit. &7bigis it tvrnvs& quotiens utimur nominibus tantum plu-Аralis numeri et unum volumus significare, ita dicimus 'unas bigas, Аunas quadrigas, unas scalas': Sallustius "hi postquam in una Аmoenia convenere". Р@@{43&7bina& pro duobus.}43 @1 Р@@&7romanae stirpis origo& hoc ad laudem Augusti respicit. Р@@{43&7sidereo flagrans clipeo& Latino tantum imaginem Solis de-Аdit, Aenean autem cum sidereo clipeo ipsi quodammodo conparat Soli.}43 Р@@&7magnae spes altera romae& {43ideo, quia Aeneas una.}43 male А{43autem}43 quidam 'magna' legunt. {43sane Ascanii habitum omisit, quia Аpuer est.}43 Р@@&7pvraqve in veste sacerdos& inpolluta et pura dicitur Аvestis, qua festis diebus uti consueverant sacra celebraturi: {43ut neque Аfunesta sit, neque fulgurata, neque maculam habeat ex homine mortuo. Аest autem linea et purpurea. purpura maris vicem ad piandum prae-Аbet, linum vero fluminis, quia, cum vere primo in oriente flumen in-Аundasset, sponte sua linum natum Plinius Secundus dicit. ideo magi-Аstratus et sacrificaturi togam praetextam habent et manus ablutas Аdetergere lineis mantelibus curant. quod ipse de Aristaeo ait "Oceano Аlibemus" et "manibus liquidos dant ordine fontes germanae Аtonsisque ferunt mantelia villis", ecce mentionem de lino: rursum Аde purpura "purpureo velare comas adopertus amictu", Аitem "velati lino". ergo 'pura' lintea vel purpurea bene potest Аintellegi}43. Р@@&7saetigeri fetvm svis& more Romano, ut "et Аcaesa iungebant foedera porca": nam Homerus aliud genus Аsacrificii {43com}43memoravit. {43non nulli autem porcum, non porcam in Аfoederibus adserunt solere mactari, sed poetam periphrasi usum propter Аnominis humilitatem; 'intonsam' vero 'bidentem' dixisse, quam pontifices Аaltilaneam vocant. sane}43 non praeter rationem est quod ait 'fetum @1 Аsuis', item 'intonsamque bidentem', id est brevem adhuc: nam in Аrebus, quas volebant finiri celerius, senilibus et iam decrescentibus Аanimalibus sacrificabant, in rebus vero, quas augeri et confirmari Аvolebant, de minoribus et adhuc crescentibus inmolabant. {43sane ovem АGraeco more foederi adhibuit.}43 Р@@{43&7adtvlit admovitqve pecvs& primo adtulit, inde admovit pecus, Аid est hostias.}43 Р@@{43&7illi ad svrgentem& non utique nunc solem surgentem dixit: Аiamdudum enim dies erat: sed disciplinam caerimoniarum secutus est, Аut orientem spectare diceret eum qui esset precaturus.}43 Р@@&7dant frvges manibvs salsas& far et sal: quibus rebus Аet cultri aspergebantur et victimae. erant autem {43istae}43 probationes, Аutrum aptum esset animal sacrificio. obliquum etiam cultrum a Аfronte usque ad caudam ante inmolationem ducere consueverant: Аnam hoc est quod dicit 'et tempora ferro summa notant pecudum'. Р@@{43&7paterisqve altaria libant& Probus 'altaria' id est 'in altaria' Аdicit, et 'pateris' pro 'ex pateris'. aut vinum 'altaria' intellegamus: ea Аenim quae in altaria funduntur 'altaria' dici voluit. alii 'altaria' Аspecies ararum tradunt.}43 Р@@{43&7tvm pivs aeneas stricto sic ense precatvr& hic prior precatur, ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ иМЫБпВquia hic mavult fieri foedus. 'stricto' autem 'ense' iuxta quendam iuris Аiurandi morem ait.}43 Р@@&7esto nvnc sol testis& bene eum primum invocat deum, Аquem orientem intuens vidit: nam ait "illi ad surgentem Аconversi lumina solem". 'esto' autem multi volunt tertiam esse Аpersonam, id est 'sit mihi Sol testis', quia sequitur 'et haec Terra', Аut elocutionem per nominativum factam intellegamus. sed hoc non Аprocedit, quia sequentia vocativum habent, ut 'et tu Saturnia Iuno' Аitem 'tuque inclite Mavors': unde per vocativum eum omnia dixisse Аaccipiamus, in hoc vero tantum ad nominativum fecisse transitum @1 А'et haec mihi Terra precanti': licet etiam hic possit esse vocativus; Аnam $DEIKTIKW=S& est dictum 'haec Terra esto mihi testis', ac si diceret А'o Italica terra, testis {43mihi}43 esto'. {43sane iuxta Homericum foedus hic Аinducit fieri: nam ut ibi Priamus, ita hic Latinus; ut hic Aeneas, ita Аibi Agamemnon. et priores precantur qui servaturi sunt foedus, quod Аruperunt qui posteriores iuraturi erant, ibi per Pandarum Troiani, hic Аper Tolumnium Latini. et hoc per speciem augurii, quae precatio maxima Аappellatur, dicit. precatio autem maxima est, cum plures deos, quam Аin ceteris partibus auguriorum, precantur, eventusque rei bonae poscitur, Аut in melius iuvent, quod his versibus ostenditur 'esto nunc Sol testis Аet haec mihi Terra precanti'. ceterum, quod in precatione dici solet, ut Аmelius iuvent, melius fortunent, subiecit his versibus "si nostrum Аadnuerit nobis victoria Martem".}43 Р@@&7qvam propter& 'ter' habet accentum, quia est postposita Аpraepositio: {43id est propter quam tantos}43. ЫБ│@@&7iam melior iam diva precor& ac si diceret, non Saturnia, Аid est iam minime nocens, sed Troianis propitia: {43aut 'melior' non Аoptantis, sed adfirmantis accipiamus: potuit enim intellegere minus se Аinpugnari a Iunone qui vicerat bis}43. Р@@&7torqves& sustines, regis. {43&7torqves& hoc loco 'regis, frenas'; Аalibi %protenus ut "tegimen torquens inmani leonis"; Аalibi sustines, ut "axem umero torquet". &7inclyte mavors& Аbene induxit Martem poeta, quem scit Romanae stirpis auctorem.}43 @1 Р@@{43&7fontesqve flvviosqve voco& congruenter, cum a Tiberino flu-Аmine sit admonitus, quae agere deberet.}43 &7qvaeqve aetheris alti А&7religio& post specialia intulit generalitatem. {43sane religio dicta, quod Аea homines religantur ad cultum divinum.}43 Р@@{43&7ponto& id est in ponto. et quidam hoc loco a filio Veneris Аiure iurando velut matris volunt inditam mentionem.}43 Р@@&7cesserit avsonio si fors victoria tvrno& si forte: et Аbene dubitat de hoc. contra cum ad suum venerit nomen, dicet А"ut potius reor et potius di numine firment". sane ra-Аtione non caret quod primo de victoria Turni loquitur, post descendit Аad suam: scit enim in auguriis prima posterioribus cedere. ЫБ╣@@&7rebelles& homo 'rebellis' dicitur, res ipsa 'rebellio', non А'rebellatio': sic Suetonius. ЫБ╗@@&7adnverit nobis victoria martem& hypallage pro 'sin Аnoster Mars adnuerit {43nobis}43 victoriam': nam Martem Victoria comitatur. ЫБ┐@@&7invictae& quasi invictae. et bene sibi conciliat populum: Аnam sine dubio una cum rege vincetur. Р@@&7sacra deosqve dabo& {43captat gratiam populi.}43 magna enim Аfuit apud maiores sacrorum cura, sicut diximus supra: Аunde nunc Aeneas id agit ne pereant. et re vera constat, sacra АPhrygia, nunc Latinis tradita, coluisse Romanos. &7latinvs ha-А&7beto& aut antiquus vocativus est: aut 'habeto' tertia persona sit. Аsane sciendum quia crebra soceri commemoratione sibi favorem АLatini conciliat; item dicendo 'mihi moenia Teucri constituent' po-Аpularem gratiam captat, quia supra dixerat Drances "saxa-Аque subvectare umeris Troiana iuvabit". ЫБ┼@@&7terram mare sidera ivro& {43et}43 ornatior elocutio et crebra Аapud maiores, quam si velis addere praepositionem, ut dicas 'iuro Аper maria, per terras'. 'eadem' autem bene dixit: nam pro mari Аille fontes et fluvios posuit, pro sideribus solem. @1 Р@@&7latonaeqve genvs dvplex& ac si diceret, utrumque Аsexum {43prolis}43 Latonae {43vel}43 subolis. et bene in foederibus duplicia Аinvocat numina, quia in unum duo coituri sunt populi. &7ianvm& Аquoque rite invocat, quia ipse faciendis foederibus praeest: namque Аpostquam Romulus et Titus Tatius in foedera convenerunt, Iano Аsimulacrum duplicis frontis effectum est, quasi ad imaginem duo-Аrum populorum. legimus tamen Ianum etiam quadrifrontem fuisse: Аunde Martialis ait "et lingua pariter locutus omni": Аnam 'omnis' de duobus non dicimus. Р@@&7vim& duritiem, inexorabilitatem. &7sacraria ditis& sacra-Аrium proprie est locus in templo, in quo sacra reponuntur, sicut Аdonarium est, ubi ponuntur oblata, sicut lectisternia dicuntur, ubi Аhomines in templo sedere consueverunt. Р@@&7qvi foedera fvlmine sancit& confirmat, sancta esse facit, Аquia cum fiunt foedera, si coruscatio fuerit, confirmantur: vel certe, Аquia apud maiores arae non incendebantur, sed ignem divinum pre-Аcibus eliciebant, qui incendebat altaria. 'sancire' autem proprie est Аsanctum aliquid, id est consecratum, facere fuso sanguine hostiae: Аet dictum 'sanctum', quasi sanguine consecratum. ЫБ╠@@&7si tellvrem effvndat in vndas& hypallage pro 'si un-Аdas effundat in terras'. Р@@&7dilvvio miscens& {43id est}43 aquae superfusione universa per-Аturbans. Р@@&7vt sceptrvm hoc& Homeri locus, verbum ad verbum. А&7dextra sceptrvm nam forte gerebat& per parenthesin dictum est. Аut autem sceptrum adhibeatur ad foedera, haec ratio est, quia ma-Аiores semper simulacrum Iovis adhibebant: quod cum taediosum Аesset, praecipue quando fiebant foedera cum longe positis gentibus, Аinventum est, ut sceptrum tenentes quasi imaginem simulacri red-Аderent Iovis; sceptrum enim ipsius est proprium. unde nunc tenet Аsceptrum Latinus, non quasi rex, sed quasi pater patratus. @1 ЫБ╨@@&7imo de stirpe& ideo genere masculino usus est, quia de Аarboribus loquitur: nam de hominibus genere feminino dicimus, ut А"heu stirpem invisam"; dixit tamen, sed usurpative, АHoratius etiam de arboribus, ut "stirpesque raptas et pecus Аet domos". Р@@&7matre caret& vel terra, ut "antiquam exqui-Аrite matrem": vel arbore, ut "parva sub ingenti matris se Аsubicit umbra". Р@@&7aere decoro& id est orichalco. Р@@&7dedit gestare& ut "dat ferre". Р@@&7talibvs inter se firmabant foedera dictis& Latinus Аet Aeneas. Turnum autem non inducit iurantem, quia dux est, qui Аpraesente rege non habet potestatem. et imitatus est Homerum, qui Аpost ius iurandum Menelai Alexandrum quasi fervidum et ad-Аulescentem inducit exclusum et Priamum adhibitum ad foederis con-Аfirmationem. Р@@&7rite sacratas& rite exploratas sollemnitate, quam dixi-Аmus supra. ЫБ╪@@&7videri et misceri& infiniti sunt pro indicativis. ЫБ┌@@&7propivs& diligentius, ut "et propius res aspice Аnostras". &7non viribvs aeqvis& eos congressuros subaudis. Р@@&7incessv tacito& {43pro}43 'ipse tacitus': hypallage est. ЫБс@@&7cvi genvs a proavis ingens& cuius auctoritatem com-Аmendabat et origo maiorum et paterna virtus et propria fortitudo. ЫБх@@&7pro cvnctis talibvs& qualis etiam Turnus est: et adtendit Аsensum superiorem, ubi ait Turnus {43oblique}43 "et solus ferro Аcrimen commune refellam". Р@@&7an viribvs aeqvi non svmvs& bene addidit 'viribus': nam Аlegimus in Sallustio "memorare possum, quibus in locis po-Аpulus Romanus ingentes hostium copias parva manu fude-Аrit", Vergilius "exigui numero, sed bello vivida virtus". Р@@&7en omnes& ne occurreret: sed est in castris alter exercitus. Р@@&7fatalisqve manvs& Troianorum, qui fataliter ad Italiam @1 Аvenerant, ut sit iteratio. 'Etruria' autem 'infensa' pro 'Etrusci', Аqui etiam Turno inimici sunt causa Mezentii. ЫБъ@@&7devovet aris& quia ait supra "et aram suppli-Аciter venerans", item supra "vobis animam hanc so-Аceroque Latino devovi": nam ipsa iterat verba. Р@@&7vivvsqve per ora feretvr& tamquam de vivo omnes Аloquentur. ЫБэ@@&7lenti& otiosi, ut "nos patriam fugimus, tu, Tityre, Аlentus in umbra". ЫБЄ@@&7foedvsqve precantvr infectvm& rogant, ut pro non Аfacto sit, ne piaculum videantur admittere. ЫБї@@&7et alto dat signvm caelo& ut religio alia religione sol-Аvatur. &7praesentivs& efficacius. ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ иМЫБЎ@@&7monstroqve fefellit& bene 'fefellit': namque hoc augu-Аrium nec oblativum est nec inpetrativum, sed inmissum factione АIuturnae, quod carere fide indicat sedes negata: nam ubicumque fir-Аmum introducit augurium, dat ei firmissimam sedem, ut А"ipsa sub ora viri caelo venere volantes et viridi sedere Аsolo", item "ante sinistra cava monuisset ab ilice cornix". in Аhoc autem augurio liberatum cycnum cecidisse in aquam dicit, Аquam instabilem esse {43et infirmam}43 manifestum est. ЫБ°@@&7litoreas agitabat aves& palustres: nam litus dicitur Аomnis terra aquis vicina, ut "viridique in litore con-Аspicitur sus". ЫБ·@@&7excellentem& magnum, sicut in exercitu magnus est Turnus. ЫБ№@@&7convertvnt clamore fvgam& redeunt cum clamore, sicut Аexercitus solet. ЫВБ@@&7avgvrivm salvtant& venerantur. et proprie: nam salu- @1 Аtari dicimus deos: Terentius "at ego hinc deos domum saluta-Аtum pergam". Р@@&7expedivntqve manvs& dimicare se velle significant: haec Аenim est consensio militaris: Lucanus "elatasque alte, Аquaecumque ad bella vocaret, promisere manus". Р@@&7qvod saepe petivi& quasi inpetrativum hoc augurium vult Аvideri. &7accipio agnoscoqve deos& modo quasi de oblativo loqui-Аtur: nam in oblativis auguriis in potestate videntis est, utrum id Аad se pertinere velit, an refutet et abominetur. ergo nunc dicit se Аaugurium libenter amplecti et agnoscere circa se favorem deorum. ЫВЕ@@&7qvos inprobvs advena& interpretatur augurium: et con-Аfirmat id ad praesens negotium pertinere. Р@@&7litora vestra& bona iteratio: nam supra ait "lito-Аreas agitabat aves". Р@@&7vi popvlat& antique: nam veteres et 'populo' et 'populor' Аdicebant, nunc tantum 'populor' dicimus; illud penitus de usu re-Аcessit. &7penitvsqve profvndo vela dabit& ut supra de aquila А"penitusque in nubila fugit". Р@@&7densete catervas& sicuti cycni "hostemque per Аauras facta nube premunt". ЫВК@@&7et adversos telvm contorsit in hostes& hoc loco ab АHomeri oeconomia recessit: ille enim inducit Minervam persuaden-Аtem Pandaro, ut iacto in Menelaum telo dissipet foedera; hic vero Аdicit ipsum augurem telum sponte torsisse et occidisse unum de Аnovem fratribus. quod pertinet ad oeconomiam: necesse enim erat, Аut fratres, {43dolore}43 ex unius morte commoti, bellum moverent. si enim Аvilis aliquis interiret, poterat eius mors ob foederis religionem forte Аcontemni. Р@@&7sonitvm dat& id est facit. &7certa& inevitabilis: unde А'incerta' est infirma et vitabilis. @1 Р@@{43&7simvl hoc simvl& antique, ut "ille simul fugiens АRutulos simul increpat omnes" et "simul Aenean in Аregia ducit tecta, simul divum templis indicit honorem".}43 ЫВО@@&7hasta volans& minus est 'namque'. {43sane reliquit hastam Аpoeta, dum vult simul multa describere, et rem inperfectam omisit; Аdeinde rediit ad descriptionem, ut supra in augurii narratione.}43 ЫВС@@&7horvm vnvm& ordo est: transadigit costas. et figurate dixit Аpro 'unius'. &7teritvr qva svtilis alvo baltevs& rem physicam Аdixit: omnia enim quibus utimur, non nos terunt, sed ea nos teri-Аmus, ut anulum, vestem, {43balteum. 'ad medium' autem absolute, id Аest ubi alvo teritur balteus}43. ЫВУ@@{43&7egregivm forma ivvenem& bene hic 'egregium', quippe qui esset Аde fratrum grege.}43 ЫВХ@@{43&7at fratres& pro 'at fratrum pars'.}43 &7animosa phalanx& Аquasi phalanx, id est legio. {43et bene a numero, a germanitate, a no-Аbilitate, a forma, ab aetate, ab vulneris genere, ab ipsius laude, a ge-Аnere mortis incitatio nata.}43 ЫВЧ@@&7caeci& salutis inprovidi. {43et bene iam non pars, sed universi.}43 Р@@&7invndant& more undae fluunt. Р@@{43&7agylliniqve& pro Etruscis: hi enim contra Mezentium auctores Аconiurationis fuerunt. &7pictis arcades armis& bene 'pictis', ut in un-Аdecimo "et versis Arcades armis", ut ornatus picturae lateret Аin luctu.}43 Р@@&7sic omnes amor vnvs habet& 'sic' id est dum paulatim Аsuis invicem subveniunt, omnes in bellum coacti sunt. sic Sallustius. Р@@&7diripvere aras& deiecerunt, dissipaverunt. {43sane cum prae-Аsens tempus belli loquitur, bene praeteritum intulit 'diripuere'. et more Аsuo interiecit aliud: nam ordo erat 'diripuere aras craterasque focos-Аque ferunt'.}43 Р@@&7ferrevs imber& permansit in translatione, quia dixerat А'tempestas telorum'. @1 Р@@&7fervnt& auferunt: nam aphaeresis est, ut 'temnere' pro А'contemnere': {43alibi "omnia fert aetas"}43. Р@@&7pvlsatos divos& {43id est}43 violatos, laesos fractis foederibus. Р@@&7infrenant alii cvrrvs& id est equos, {43qui sub curribus Аsunt:}43 sic alibi "{43fertur equis auriga}43 neque audit currus habenas". Р@@&7svbicivnt in eqvos& super equos iaciunt; sed proprie non Аest locutus, magisque contrarie: nam 'subicere' est subter aliquid Аiacere. Р@@&7regisqve insigne gerentem& id est diadema habentem. А{43et decenter regem cum insignibus suis dixit.}43 Р@@&7avidvs confvndere foedvs& legitur et 'avidum'; sed Аmelius 'avidus', quia Messapus Turno favebat, qui erat inpar ad Аsingulare certamen: {43nam et postea ait "et miser oppositis a Аtergo involvitur aris". sic enim facilius foedus dissiparet, si arae Аhumano cruore polluerentur: nam et Messapi voluntas ita expressa est, Аqui ait "haec melior magnis data victima divis". 'confun-Аdere foedus' autem pro ut confunderet}43. Р@@{43&7proterret& mire dictum.}43 ЫВе@@{43&7hasta& cum hasta.}43 Р@@{43&7teloqve orantem mvlta trabali& Ennius "teloque trabali".}43 Р@@&7altvs eqvo& equi magnitudinem latenter ostendit. Р@@&7hoc habet& id est letali percussus est vulnere. {43apud anti-Аquos enim id erat 'hoc habet', quod nunc 'peractum est': sic}43 Terentius А"certe captus est, habet". sane sarcasmos est, {43carnificina quasi,}43 Аde loci qualitate inventus: nam quia super aras cecidit, ait 'haec Аmelior magnis data victima divis'. ЫВк@@{43&7obvivs& bene obvius corripuit. &7ambvstvm torrem& quidam А'ambustum' proprie circumustum accipiunt; sed poetae indifferenter pro Аconbusto utuntur.}43 &7torrem& {43autem}43 erit nominativus 'hic torris', et @1 Аita nunc dicimus: nam illud Ennii et Pacuvii penitus de usu re-Аcessit, ut 'hic torrus, huius torri' dicamus. Р@@{43&7ferenti& pro 'inferenti'.}43 Р@@{43&7relvxit& bene ad brevitatem ignis retulit, qui tantum fulgo-Аrem brevi ediderat.}43 Р@@&7nidorem& {43modo}43 putorem. {43&7svper& quidam pro 'praeterea', Аalii pro 'supra', ut "ense sequens nudo super inminet".}43 Р@@{43&7tvrbati hostis& quia plus trepidationis in illa flamma fuit, Аquam periculi.}43 ЫВ░@@{43&7sic rigido& quidam 'sic' pro 'aeque' accipiunt, alii simpliciter, Аut eum inpresso genu terrae adplicuerat, ut est illud "despi-Аciens mare velivolum terrasque iacentes sic vertice caeli". А'rigido' autem quidam 'duro et acuto' volunt, non 'recto', ut "et curvae Аrigidum falces formantur in ensem".}43 Р@@{43&7primaqve acie& hic 'que' coniunctio abundat. &7rventem& non Аcadentem, sed magno impetu se inferentem.}43 ЫВ╡@@&7ferrevs somnvs& Homerus $XA/LKEOS U(/PNOS. ЫВ╕@@&7nvdato capite& scilicet {43deposita galea,}43 ut possit agnosci. Аsane quaeritur, quemadmodum 'nudato' dixerit, cum supra eum nus-Аquam tecto induxerit capite: nam 'nudatum' est quicquid fuit ante Аcoopertum, 'nudum' vero dicitur quod tectum ante non fuerat. ergo Аaut 'nudato' pro 'nudo' accipiamus, ut sit pro nomine participium: Аaut dicamus tectum eum habuisse caput, cum descendit ad campum: Аnam legimus "sidereo flagrans clipeo et caelestibus ar-Аmis". &7svos clamore vocabat& utrumque exercitum iam suum Аvocabat, ut talis fuerit eius clamor 'cur in vos invicem ruitis mei'? А{43autem et adverbium potest esse et nomen.}43 @1 Р@@&7repens& aut subito, ut sit adverbium, id est repente, ut А"sole recens orto": aut 'repens discordia' pro repentina. ЫВ╝@@{43&7me sinite& subaudiendum 'concurrere': et est zeugma.}43 &7faxo& А{43id est}43 faciam, {43confirmabo: et est archaismos}43. ЫВ┐@@{43&7alis adlapsa sagitta est& utrum 'alis stridens', an 'alis ad-Аlapsa'?}43 Р@@&7incertvm qva pvlsa manv& hoc loco adhuc quidem quasi Аdubitat; tamen intellegimus a Iuturna inmissum quendam, qui vul-Аneraret Aenean: quod autem paulo post Iuno dictura est de Iuturna А{43quod movit}43, "non ut tela tamen, non ut contenderet ar-■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ иМЫВ└Еcum", minime est mirandum: nam scimus unicuique inputari quod Аalter in eius fecerit gratiam, sicut est "et potes in toti-Аdem classes convertere nymphas". Aenean autem ab homine Аvulneratum indicat Iuppiter, paulo post dicens "mortalin de-Аcuit violari vulnere divum". {43&7tvrbine& quod inprovisa, alii quod Аvehementer venerit, accipiunt.}43 ЫВ┬@@{43&7pressa est insignis& 'pressa' pro 'suppressa'. et non 'insignis Аgloria', sed 'insignis facti', ut genetivus casus magis sit.}43 Р@@{43&7aeneae vvlnere& hic proprie: est enim huic contrarium А"et nostro sequitur de vulnere sanguis". &7iactavit& autem aut Аadeo fortis Aeneas et metuendus; aut adeo impium nefas visum est.}43 ЫВ╟@@&7molitvr& regit. et est acyrologia: nam proprie 'molitur' Аest parat. {43alii 'molitur' movet intellegunt, vel arripit, vel aptat.}43 ЫВ╦@@&7hebri& fluvii Thraciae, {43iuxta Cypsela oppidum}43. Р@@&7sangvinevs mavors& gaudens sanguine, $AI(MOXARH/S.& &7in-А&7crepat& sonat, alibi arguit, ut "increpat ultro cunctan-Аtes socios". @1 ЫВ╬@@{43&7ante notos zephyrvmqve volant& id est ventos praevertuntur.}43 А&7vltima& hoc est tota: si enim gemit ultima, omnis sine dubio. Р@@{43&7thraca& autem id est Thracia: Cicero in de republica А"coloniarum vero quae est deducta a Graecis in Asiam, Thra-Аcam, Italiam", et non dixit 'Thraciam'.}43 Р@@{43&7iraeqve insidiaeqve dei& [2&7comitatvs&]2 figurata elocutio, vario Аsignificatu idem ostendens. et non tam virtute, sed insidiis %comitatus.}43 Р@@{43&7alacer& quidam 'alacer' gestiens et rei novitate turbatus vo-Аlunt, 'alacris' vero laetus.}43 Р@@{43&7qvatit& exagitat.}43 &7miserabile caesis h. i.& miserabiliter: Аnomen pro adverbio, {43ut "sanguinei lugubre rubent"}43. ЫВ╘@@{43&7mixtaqve crvor& hypallage est pro 'mixto cruore'.}43 Р@@{43&7sthenelvmqve dedit thamyrvmqve& plura $O(MOIOTE/LEUTA.&}43 Р@@{43&7ambo& antiquo more 'ambo': Terentius "ambo oportune vos Аvolo", sicut superius dictum est, cum hodie 'ambos' dicamus.}43 Р@@&7ipse nvtrierat& solent enim plerumque filios {43suos}43 aliis Аdare nutriendos parentes. {43dicendo autem 'ipse' ignotae personae hoc Аpronomine addit dignitatem.}43 Р@@{43&7lycia& autem pro 'in Lycia', ut "non Lybiae, non Аante Tyro despectus Iarbas". &7paribvsqve ornaverat armis& scilicet Аut aequaliter dimicarent, aequaliter currerent.}43 ЫВ█@@{43&7antiqvi& pro 'nobilis et magni', ut "urbs antiqua @1 Аfuit": aut proprie 'antiqui', si referamus ad tempora scribentis. &7do-А&7lonis& cum Troiani exploratorem, quem ad castra Graecorum mitterent, Аquaererent, hic Dolon exploratum se ire obtulit, si sibi equi Achillis Аpro praemio darentur. qui cum isset, obvios habuit Diomeden et Vlixen, Аsimiliter exploratores missos ad castra Troiana, captusque ab eis tor-Аmentis coactus est confiteri consilia Troianorum, Rhesi etiam adventum, Аqui in auxilium Troianorum equos fatales adduxerat. quem Diomedes Аet Vlixes vinctum ad arborem relinquentes profecti ad castra Troiana, Аocciso Rheso abductisque equis, redeuntes occiderunt. huius filium nunc Аinter Troianos a Turno dicit occisum.}43 ЫВ▐@@&7avsvs pelidae pretivm sibi poscere cvrrvs& difficilis Аhypallage: nam hoc vult dicere: qui ut Achillis equos posset acci-Аpere, ire ausus est ad castra Graecorum. ordo enim non procedit: Аqui ut iret, ausus est petere. {43'currus' vero pro 'curruum' ac per hoc А'equorum' dixit.}43 Р@@{43&7pro talibvs avsis& quaeritur, quis ante hunc 'ausis' dixerit.}43 Р@@&7adfecit pretio& modo poenam {43significat}43: nam pretium А$TW=N ME/SWN& est: Terentius "ergo pretium ob stultitiam fero". А&7nec eqvis adspirat achillis& 'adspirat' apud maiores accedit signi-Аficat: Cicero "numquam adspiravit ad curiam". sed hic figurate Аdixit 'adspirat equis' pro 'ad equos', id est occisus est nec ad equos АAchillis accessit. melius tamen est ut de Diomede intellegamus, Аut sit sensus: Diomedes occidit Dolonem, qui equos Achillis ausus Аest petere, quos nec ille qui eum vicit, poposcit. {43sane 'adspirat' Аest tractum ab his, qui insequentes spiritu suo proximos adflant.}43 @1 ЫВт@@{43&7longvm per inane& hoc est per longum spatium. &7secvtvs А&7iacvlo& pro 'insecutus': vel certe, e longinquo eum ante iaculo vulneravit.}43 ЫВф@@{43&7elapsoqve& pro 'lapso'.}43 Р@@&7dextrae mvcronem extorqvet& quasi prooeconomia est Аut non eum suo interimat gladio, ne agnoscat quod Metisci est, et Аiam nunc suum requirat: quo facto perire poterat sequens fracti Аgladii oeconomia. Р@@{43&7tingvit ivgvlo& hic non significat 'inficit', ut "tingue novo Аmecum direptis crura cothurnis", sed 'demersit in iugulum', ut Аibi "et Stygia candentem tinxerat unda" 'inbuerat, durarat' Аsignificat.}43 Р@@&7en agros& {43subauditur,}43 quos victore Aenea te accipere posse Аcredebas, {43corpore tuo 'metire'; metiuntur autem agros qui colonis ad-Аsignant}43: inde enim sarcasmos factus est. nam consuetudo erat ut Аvictores imperatores agros militibus suis darent, ut in historiis legi-Аmus, item in Lucano "an melius fient piratae, magne, Аcoloni". {43et hoc est, quod supra ait "hostibus insultans".}43 ЫВь@@&7sternacis eqvi& ferocis, qui facile sternit sedentem. {43qui-Аdam pro 'pavidi' accipiunt: 'consternati' enim 'equi' dicuntur.}43 Р@@&7edoni boreae& {43'Edoni'}43 Thracii. nam Edon mons est АThraciae. sane sciendum hoc loco errasse Donatum, qui dicit 'Edonii' Аlegendum, ut 'do' brevis sit, secundum Lucanum, qui dicit А"Edonis Ogygio decurrit plena Lyaeo": namque certum est Аsystolen fecisse Lucanum: unde 'Edoni' legendum est, ut sit 'hic АEdonus, huius Edoni'. Statius et Vergilium et artem secutus ait А"tristius Edonas hiemes Hebrumque nivalem", non 'Edonias'. Р@@&7aegaeo& mari scilicet, sicut sequentia indicant 'sequiturque @1 Аad litora fluctus': nam male ait Donatus montem esse, unde flat АBoreas, cum certum sit eum de Hyperboreis montibus flare. {43quidam А'fluctus' melius numero singulari accipiendum putant.}43 Р@@{43&7qva venti incvbvere& pro 'qua ventus': Boream enim solum Аdixit. &7fvgam dant& pro 'fugiunt', ut alibi "defensum dabit".}43 ЫВЄ@@{43&7qvatit volantem& ut "oblimat inermes".}43 Р@@&7instantem phegevs& aut sibi, aut omnibus. Р@@&7ad cvrrvm& pro 'currui se obiecit'. &7citatorvm& aphae-Аresis pro 'concitatorum'. ЫВЎ@@{43&7pendetqve ivgis& pro 'iugo', ut "ausus Pelidae pre-Аtium sibi poscere currus".}43 Р@@{43&7lancea& raro lectum: et est telum missile.}43 &7bilicem lo-А&7ricam& 'li' longa est et accentum habet, sicut 'bifilum' 'fi' produci-Аtur, quia et 'fila' et 'licia' dicimus. Р@@&7degvstat vvlnere corpvs& id est leviter tangit, {43id est Аstringit, propter exiguitatem sanguinis}43: unde econtra de alto vulnere Аait "virgineumque alte bibit acta cruorem". ЫВ·@@{43&7dvcto mvcrone& id est educto.}43 Р@@&7procvrsv& impetu. et est una pars orationis 'procursus'. ЫГГ@@&7saevit& scilicet, quia non potest in bella procedere: {43vel Аquod abstractus a bellis sit. et bene viro forti servat dignitatem, qui Аnihil molliter facit in tam aspero vulnere: nam ideo ait 'infracta luc-Аtatur harundine'}43. ЫГЕ@@&7ense secent lato vvlnvs& {43quidam 'lato' ita dictum acci-Аpiunt, ut, quasi ipso iubente, ne scalpello aut aliquo ferramento minore, Аsed ense, et hoc lato, aperiretur, quamquam cum maiore dolore, dum-Аmodo extracta sagitta remittant eum quamprimum ad pugnam. alii @1 А'lato' pro 'late' tradunt: ubique tamen}43 animum viri fortis ex-Аpressit. ЫГЗ@@&7iapix& aptum nomen medico: nam $I)A=SQAI& {43Graeci}43 dicunt А'curare'. ЫГК@@&7avgvrivm citharamqve dabat& vera lectio est 'dabat': Аnam non dedit. sane per citharam scientiam indicat harmoniae, А{43id est musicae. sed et cithara et sagittae artes sunt, augurium vero Аmunus: non enim sola arte, verum etiam indulta divinitate colligitur}43. Р@@&7vt depositi& {43id est}43 desperati: nam {43apud veteres}43 consuetudo Аerat ut desperati ante ianuas suas collocarentur, vel ut extremum Аspiritum redderent terrae, vel ut possent a transeuntibus forte cu-Аrari, qui aliquando simili laboraverant morbo: Cicero "aegram et Аprope depositam reipublicae partem {43suscepisse}43". Р@@&7potestates herbarvm& vim, possibilitatem, {43quae $DU/NAMIS Аdicitur}43. nam in herbarum cura nulla ratio est: unde etiam ait ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ иМЫГМГ'mutas artes': licet alii mutam artem tactum venae velint, alii 'mutas Аartes' musicae comparatione. {43alii 'mutas', quia apud veteres manibus Аmagis medicina tractata est: unde et chirurgia dicta; nam ipse ait А"multa manu medica Phoebique potentibus herbis". ergo А'mutas', quia, ubi manu res agebatur, cessabat oratio.}43 &7vsvmqve А&7medendi &$E)MPEIRIKH/N& scientiam, hoc est medicinam, in usu, non in Аratione constantem: {43nam quaedam artes usu discuntur, sicut ipsa Аmaxima parte medicina, quae ante Hippocratem fuit}43. Р@@&7inglorivs& comparatione sagittarum, harmoniae, {43id est mu-Аsicae,}43 divinitatis. {43&7malvit& quoniam heroicis temporibus etiam medicina Аvalde fuerat in honore.}43 @1 Р@@{43&7acerba fremens& pro 'acerbe': adverbium qualitatis in nomen Аderivatum.}43 ЫГР@@{43&7lacrimisqve inmobilis& non suis, sed illorum.}43 Р@@&7paeonivm in morem& medicinalem, a Paeone: nam Doricae Аlinguae est 'Paean', naturale enim est 'Paeon'. Р@@{43&7mvlta& pro 'multum'. &7trepidat& pro 'trepidanter facit'.}43 ЫГФ@@{43&7forcipe ferrvm& hic forcipem dixit quod Graeci ardiotheran Аdicunt, qua solent spicula vulneribus evelli: ardia enim spicula sagit-Аtarum appellantur. alibi forcipes, quod formum, id est calidum, capiant.}43 Р@@&7nvlla viam fortvna regit& nullus eventus rationem Аpraestat. &7nihil avctor apollo& medicinae inventor: nam Aescu-Аlapius praeest medicinae, quam Apollo invenit, qui in Ovidio de se Аait "inventum medicina meum est". ЫГЧ@@&7propivsqve malvm& ex fuga scilicet Troianorum. Р@@&7stare v.& plenum esse. {43alii 'stare' constare intellegunt, ut Аsignificet 'pulvere caelum constat', id est in pulverem versum est et Аquasi totum ex pulvere est. alii diutinum pulverem et continuum [et] Аsignificatum volunt inumbrationemque ex eo solis et caeli factam, id Аest non moveri caelum, sed consistere, eundemque manere habitum aeris Аex continua caligine pulveris, obducto semel caelo et quasi ab oculis Аintercluso.}43 ЫГЫ@@{43&7hic venvs& genetrix.}43 &7indigno dolore& qui fuerat natus Аex vulnere indigne inlato, scilicet per insidias. Р@@&7dictamnvm& haec herba licet ubique nascatur, melior in АCreta est, {43quae Dicta dicitur, unde proprium herbae nomen. haec ad-Аmota vulneri, in quo ferrum est, extrahit ferrum in tantum, ut ani-Аmalia apud Cretam, cum fuerint vulnerata, ad hanc herbam currant @1 Аeaque depasta tela corpore dicantur excutere. haec herba hausta etiam Аvenena corpore exigere dicitur}43. Р@@&7pvberibvs cavlem foliis& hoc est adultis: sic in quarto А"pubentes herbae". et est reciproca inter herbas et homi-Аnes translatio: nam et pubertatem herbarum et florem iuventutis Аvocamus. {43'caulem' autem medium fruticem, qui vulgo thyrsus dicitur. Аde hac herba in IV. ait de vulnerata cerva "illa fuga silvas Аsaltusque peragrat Dictaeos".}43 ЫГЯ@@{43&7gramina& hic pro herba: nam est hoc nomine alia herba, quae Аin inmensum excrescit.}43 Р@@&7faciem circvmdata& a parte totum corpus accipimus. {43et Аputatur sic dictum, ut "faciem mutatus et ora Cupido".}43 Р@@&7fvsvm amnem& pro 'aquam', a toto partem: sic supra А"fontemque ignemque ferebant". ЫГг@@&7ambrosiae svcos& ambrosia est cibus deorum: nam nectar Аpotant. {43alibi ambrosia unguentum deorum legitur "ambro-Аsiaeque comae divinum vertice odorem".}43 &7panaceam& genus her-Аbae {43est}43. sciendum tamen Lucretium panaceam ubique salem dicere. Аunde possumus et hoc loco salem intellegere; nam omnem pellit Аdolorem. sed melius herbam, quia ait 'odoriferam'. {43alii panaceam Аmedicamentum dicunt ex conpluribus herbis conpositum, quod ad omne Аvulnus facit. hanc herbam Hercules contra vim venenorum Thessalis Аdicitur praestitisse. sane nomen mire conpositum.}43 ЫГж@@&7qvippe dolor& quasi dolor, cuius natura haec est, ut ad-Аhibito remedio statim recedat. nam dolor consequens res est, non Аprincipalis: unde sublata causa etiam ipse statim recedit. hinc ait А'quippe', nam infusa aqua inhaerens laxare coeperat telum, quod Аantea inferebat dolorem. @1 Р@@{43&7iamqve secvta manvm& leniter temptantis secuta est.}43 Р@@&7in pristina& in usum priorem, {43hoc est quales fuerunt pri-Аstinae. vel 'novae' magnae aut mirae}43. Р@@{43&7arma citi properate viro& suo more ostendit festinationem: Аante induxit loquentem, quam significaret qui loqueretur. %qui sicut Аnos 'properare, festinare' dicimus, ita antiqui pro 'dare' dicebant: Sal-Аlustius "soleas festinate".}43 ЫГл@@{43&7non haec hvmanis opibvs& potest subaudiri et 'arte humana'.}43 ЫГн@@&7maior agit devs& Apollo {43scilicet}43, inventor {43medicinae: hoc Аest haec agit maior}43. ЫГ░@@{43&7habilis lateri clipevs& et hic expressa festinatio est. &7lori-А&7caqve tergo est& quare tergo tantum, cum totum ambiat corpus? at Аquia latus clipeo dixerat tectum, supererat ut tergum lorica muniret.}43 ЫГ▓@@{43&7svmmaqve per galeam& decenter galeam quoque eum induisse Аsignificat.}43 Р@@&7vervmqve laborem& quem per me ipse suscipio, non qui Аex aliorum virtute imperatoribus adscribi consuevit. Р@@&7fortvnam ex aliis& subaudimus 'opta': nec enim fortuna Аdiscitur. et est zeugma non integrum. {43quidam autem defectionem Аputant et deesse volunt 'pete' aut 'accipe'. alii figuram volunt pro А'quid fortuna sit ex aliis disce': cum et bona et mala sit fortuna, quid Аvaleat dea haec, ex aliis disce: vult enim intellegi, se adversa usum.}43 Р@@{43&7defensvm dabit& pro 'defendet'.}43 &7inter praemia& {43'inter' Аveteres pro 'ad' ponebant: id est}43 ad praemia: Cicero "dico te priore Аnocte venisse inter falcarios", id est ad falcarios. @1 Р@@&7matvra adoleverit& {43&7aetas&}43 adulescendo matura esse coeperit. Р@@{43&7sis memor& subaudiendum 'meorum factorum'.}43 ЫГ╗@@&7anthevsqve mnesthevsqve& servavit $TO\ PRE/PON&; necesse Аenim erat ut, vulnerato duce, multi cum eo in castra remearent. ЫГ╜@@&7miscetvr& modo 'confunditur': alibi 'perturbatur', ut А"miscet agens telis nemora inter frondea turbam". Р@@&7aggere tvrnvs& {43hic 'aggere' pro}43 eminentia {43posuit}43; de via Аautem aggerem non possumus dicere, nisi si viae aggerem dicere Аvoluerimus, id est viae coacervationem, quam historici viam mili-Аtarem dicunt, ut "qualis saepe viae deprensus in ag-Аgere serpens". {43quidam ambiguitatem volunt, utrum ipse Turnus in Аaggere, an venientes ex aggere?}43 ЫГ└@@{43&7prima ante omnes& ut "primus ibi ante omnes". et Аante omnes Latinos sonum audit.}43 Р@@{43&7tremefacta refvgit& quaeritur, cur Iuturna, cum hic acie ex-Аcedat tremefacta, mox tamen inducitur revertens.}43 Р@@&7atrvm rapit agmen& pulveris nube coopertum. {43quidam Аautem 'agmen' iter accipiunt, 'rapit' autem festinat, ut sit: ille campo Аaperto iter festinat pulveris plenum et ipsa festinatione excitat. et ita Аdicunt, quoniam, si 'agmen' exercitum dicit, apertus campus esse non Аpotuit bellatorum densitate conpletus.}43 Р@@&7abrvpto sidere& {43vel inmensa, vel}43 magna tempestate: {43per Аsidus enim tempestas significatur:}43 ut "sorbet in abruptum Аfluctus", item "scit triste Minervae sidus". {43interdum Аipsum sidus, hoc est astrum. 'abruptum' vero ad hominum opinionem Аretulit; videtur enim praecipitari.}43 Р@@&7it mare per medivm miseris h. p. l. h. c. a.& Statius Аplanius de hoc sensu "deflent sua damna coloni et tamen @1 Аoppressos miserantur in aequore nautas". {43sane * * * aut 'longe hor-Аrescunt'. 'heu' autem, ut solet, interiectionem ex sua persona interposuit.}43 Р@@{43&7dabit ille rvinas& 'dabit' pro faciet: Terentius "quas turbas Аdedit" et ipse "et ingentem lato dedit ore fenestram".}43 А&7rvet& eruet, evertet: {43Terentius "ceteros agerem ruerem": nam}43 aliter Аdictum est "ruit alto a culmine Troia". ЫГ╚@@&7talis& taliter, simili modo: sic paulo post "similis Аmedios Iuturna per hostes". &7rhoeteivs& Troianus, a promun-Аturio Troiae. Р@@&7cvneis se qvisqve coactis adglomerant& densentur, ut Аcuneatim dimicent, scilicet in cuneorum modum compositi, {43ut hostem Аfacilius invaderent}43. Р@@{43&7gravem& fortem: Sallustius "Lusitaniae gravem civitatem".}43 ЫГ╠@@{43&7cadit ipse tolvmnivs avgvr& Homerice: ut primus violator Аfoederis poenas luat.}43 ЫГ╬@@&7tollitvr in caelvm clamor& occiso eo, qui auctor dis-■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ иМЫГ╬Вrumpendi foederis fuerat, exortus est clamor, et statim secuta fuga АRutulorum, ut 'versique vicissim pulverulenta fuga Rutuli dant terga Аper agros'. {43et bene &7vicissim,& quia Troianos in fugam versos fuisse, Аexinde apparet, quod supra dixit "subeunt equites et spicula Аcastris densa cadunt mediis"}43. Р@@{43&7pvlvervlenta& plena pulveris: nam apud veteres 'pulverulenta' Аdicebantur, sicut vinolentum dicimus qui vino plenus est, et temulentum Аqui temeto plenus est.}43 ЫГ╤@@{43&7nec pede congressos aeqvo& pedestres: quae est pugna aequa. @1 Аat ubi inter equitem et peditem pugna est, [2ait]2 "et urguetur Аpugna congressus iniqua".}43 &7nec tela ferentes inseqvitvr& id Аest nec fugientes, nec contra stantes dignatur occidere. et magna АAeneae ostenditur pietas, qui nec vulneratus irascitur, ut velit contra Аlegem foederis in bellum moveri. ЫГ╘@@&7virago& virago dicitur mulier, quae virile implet officium, А{43id est mulier, quae viri animum habet: has antiqui viras dicebant}43. ЫГ╫@@{43&7vndantes& quia in motu undarum modo flectuntur.}43 ЫГ┌@@&7pervolat& per magnas aedes volat: nam more suo verbo Аdedit detractam nomini praepositionem. Р@@{43&7nidisqve loqvacibvs escas& ordo est 'escasque [2nidis loquacibus Аlegens]2'.}43 Р@@&7vacvis& magnis, ut "vacua atria lustrat saucius". Р@@{43&7similis& pro 'similiter'.}43 ЫГр@@&7nec conferre manvm& cum Aenea: nam alios persequitur. А&7avia& ab ea scilicet parte, qua veniebat Aeneas. Р@@&7tortos orbes& obliquas et inplicitas vias. Р@@&7vestigatqve virvm& inquirit: translatio a canibus. А&7disiecta per agmina& dissipata adventu Aeneae. ЫГх@@{43&7aversos retorsit& pro 'retorsit et avertit'.}43 Р@@&7hev qvid agat& omne adverbium verbo cohaeret: unde А'heu' {43'en'}43 et 'attat' et similia, quia verbo cohaerere non possunt, Аseparata fecerunt aliam partem orationis, scilicet interiectionem, Аquam sola Latinitas possidet. {43sane hoc poeta dedit rerum miseratio-Аnem movens. alii ab Aeneae persona dictum accipiunt, ut diceret 'heu Аquid agam?'}43 ЫГш@@&7hvic& pro 'in hunc'. et est ordo 'huic dirigit'. ЫГы@@&7collegit in arma& ita se texit, ut nulla parte posset feriri. Р@@&7apicem tamen incita svmmvm& galeae eminentiam, quam АGraeci conum vocant, in qua eminent cristae. {43potest hoc tamen no- @1 Аmen et de sacerdote flamine accipi, qui apice utuntur: quod in quarto Аplenius dictum est: nam subiunxit 'vertice cristae'. &7incita& id est cum Аimpetu veniens.}43 ЫГя@@{43&7referri& id est retro ferri.}43 Р@@&7mvlta iovem et laesi testatvs foederis aras& {43'multa' Аpro 'multum'.}43 licet haberet iustam causam iracundiae, quod et fu-Аgiebat Turnus, et ipse adpetebatur insidiis, non tamen ante prorupit Аin bellum, quam Iovis fidem et laesa foedera testaretur. Р@@{43&7medios& qui inter ipsum sequentem et fugientem Turnum medii Аde hostibus erant. &7marte secvndo terribilis& potest et 'Marte secundo' Аdistingui, ut sequatur 'terribilis saevam' et cetera; potest et iungi, ut Аsit 'Marte secundo terribilis'.}43 Р@@&7nvllo discrimine caedem svscitat& indiscrete obtruncat Аuniversos, quibus ante pari pepercerat modo. Р@@&7irarvm habenas& potestatem, facultatem, {43id est irae per-Аmittit saeviendi liberam potestatem,}43 ut "et premere et laxas Аsciret dare iussus habenas". et hic moderate locutus est: nam АEnnius "effundit irarum quadrigas" dixit. Р@@&7qvis mihi nvnc tot acerba devs& ac si diceret: nec musa Аnec Apollo sufficiunt. Statius "maior ab Aoniis sumenda de-Аmentia lucis: mecum omnes audete deae". ЫГЎ@@&7inqve vicem& in vicem: nam 'que' vacat. {43alii 'que' ex-Аpletivam coniunctionem accipiunt.}43 Р@@&7tanton' placvit concvrrere m. i.& apostropha {43cum ex-Аclamatione}43 ad Iovem. sane 'tanton' 'ton' circumflectitur: nam cum Аper apostrophum apocopen verba patiuntur, is qui in integra parte Аfuerat, perseverat accentus. ЫГ∙@@{43&7aeneas rvtvlvm svcronem& descriptio per alterna divisa, ut @1 Аsolent historici.}43 &7rventes tevcros& {43modo fugientes,}43 quos inseque-Аbatur Sucro. Р@@{43&7havd mvlta moratvm& id est non diu moratum: vim Aeneae Аdiutius sustinere non potuit.}43 Р@@{43&7excipit in latvs& figurata elocutio.}43 &7crvdvm ensem& modo А'durum', alias 'crudelem'. &7et crates pectoris& Donatus super-Аfluam vult esse coniunctionem, ut 'et' sit epexegesis: adigit ensem Аper costas, id est pectoris crates, ubi celerius fata complentur. et Аhoc est, quod ait supra 'haud multa moratus'. ЫГ¤@@&7amycvm fratremqve diorem& hi duo duces sunt etiam Аsupra memorati, ut "nunc Amyci casum gemit", item А"et nunc tertia palma Diores": unde ad terrorem populi Аeorum capita religantur in curru. ЫГ @@&7cvrrv& autem aut septimus est, aut dativus {43casus}43 anti-Аquus, secundum regulam, ne sit maior a nominativo plurali. А{43&7dvorvm& pro 'amborum'.}43 ЫДВ@@&7maestvm oniten& naturaliter tristem, severum, $A)GE/LASTON&: А{43aut imaginatus est exspirantem}43. &7mittit& autem socium supra me-Аmoratis. sane 'Oniten' Donatus dicit aut gentile esse, aut patro-Аnymicon, ut nomen eius proprium sit 'Echionius'. sed hoc non pro-Аcedit, quia neque patronymicon in 'tes' exit, neque 'Onytes' a qua Аgente veniat, usquam lectum est. proprium ergo est, et sequens Аversus erit 'nomen Echionium', id est Thebana gloria, per peri-Аphrasin: nam Echionii sunt Thebani a rege Echione: unde male qui-Аdam legunt 'nomine Chionium'. {43alii 'nomen Echionium', hoc est @1 Аgenus, quemadmodum de matre 'genus' dixit, accipiunt, ut ostendatur Аeum Echionis esse et Peridiae filium, vel ab Echione genus ducentem.}43 Р@@&7matrisqve genvs peridiae& periphrasis est, hoc est filium АPeridiae. Р@@&7lycia missos et apollinis agris& vacat 'et': nam per Аepexegesin Lyciam arva Apollinis dixit, ut "nunc Lyciae Аsortes". {43appellata autem Lycia est a Lyce nympha, ex qua habuit АApollo filium nomine Lycadium. 'missos' autem profectos, ut А"missus in imperium magnum".}43 Р@@&7exosvm neqviqvam bella& sic supra "iniecere Аmanum parcae": nam per transitum ostendit, urguentibus fatis eum Аad bella deductum, quae nequiquam semper vitare cupiebat. hunc Аautem Menoeten oriundo Arcada fuisse intellegimus, sed habitasse Аcirca Argos: nam Lerna palus est Argivorum, in qua eum dicit Аsolitum fuisse piscari: nam hoc significat 'piscosae cui circum flu-Аmina Lernae ars fuerat'. {43et vetuste 'flumina' pro fluore dixit: neque Аenim Lerna fluvius est. et sic 'flumina Lernae', quomodo А"Aventini montem". quaeritur sane quis primus 'exosum' pro peroso Аdixerit.}43 ЫДЗ@@&7pavperqve domvs& 'hic' et 'haec pauper' dicimus: nam А'paupera' usurpatum est. sic Plautus "paupera est haec mulier". Аsed hoc hodie non utimur. ea enim nomina, quae ablativo singulari Аin 'e' exeunt, si feminina ex se faciunt, similia faciunt; neque enim Аheteroclita, alterius declinationis esse possunt: ut puta, quia 'ab hoc Аhospite' facit, 'hic' et 'haec hospes' dicamus necesse est: Lucanus А"hospes in externis audivit curia tectis": 'ab hoc Аleone' 'hic' et 'haec leo'; 'ab hoc latrone' 'hic' et 'haec latro'; 'ab Аhoc fullone' 'hic' et 'haec fullo'; 'ab hoc nepote' 'hic' et 'haec ne-Аpos': nam ut 'neptis' dicamus {43in iure}43 propter successionis discre-Аtionem admissum est. sciendum tamen 'hospita' 'paupera' 'leaena' А'lea' usurpata a poetis {43esse}43. @1 Р@@&7potentvm mvnera& {43'munera' dicit}43 obsequia, {43id est officia,}43 Аquae pauperes divitibus loco munerum solvunt. {43sane 'munera' et Аquae 'munia' dicimus. &7pater& ipse pater, an pater eius?}43 ЫДК@@&7arentem in silvam& pro 'aridam'. {43&7virgvlta sonantia А&7lavro& quaeritur quid sit 'virgulta sonantia lauro'? scilicet ipsa vir-Аgulta lauri. 'sonantia' autem cum crepitu ardentia.}43 ЫДМ@@&7dant sonitvm spvmosi amnes& bellum semper incendio Аet fluminibus comparat: sic in secundo "in segetem veluti Аcum flamma furentibus austris incidit aut rapidus mon-Аtano flumine torrens". Р@@{43&7non segnivs ambo aeneas tvrnvsqve rvvnt& bene comparatio-Аnibus diversis singula reddidit ad similitudinem veram, quia ambos Аignibus aut fluminibus comparaverat. ergo 'non segnius' ad ignem re-Аtulit, quia segnis quasi sine igne sit. 'fluctuat' autem ad amnes eum Аretulisse nulla dubitatio est.}43 ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ иМЫДП@@{43&7rvmpvntvr& pro 'fatigantur'. et 'fluctuat' et 'rumpuntur', Аquia 'nescia vinci pectora'.}43 &7nescia vinci pectora& Horatius "Pe-Аlidae stomachum cedere nescii". ЫДС@@&7mvrranvm hic atavos et avorvm antiqva sonantem А&7nomina& hoc est cuius maiores omnes Murrani sunt dicti et reges Аfuerunt, ut 'per regesque actum genus omne Latinos'. scimus enim Аsolere plerumque fieri ut primi regis reliqui nomen etiam possideant, Аut apud Romanos Augusti vocantur, apud Albanos Silvii, apud Per-Аsas Arsacidae, apud Aegyptios Ptolomaei, apud Athenienses Cecro-Аpidae. unde superfluum est quod ait Donatus, debere nos accipere Аinteremptum esse Murranum, dum avos et atavos Turni comme-Аmorat et effert laudibus maximis, {43propter illud "vidi oculos Аante ipse meos me voce vocantem Murranum"}43. Р@@&7per regesqve actvm genvs omne latinos& Horatius "et Аnepotum per memores genus omne fastos" de Lamo. @1 ЫДЦ@@&7nec domini memorvm procvlcat eqvorvm& {43id est equo-Аrum}43 domini inmemorum. ЫДЪ@@&7dextera nec tva te graivm fortissime crethev eri-А&7pvit tvrno nec di texere cvpencvm& ita Aenean comparat Turno, Аut eum superiorem esse significet: nam quem Turnus interimit, for-Аtitudo sua liberare non potuit; ei vero quem occidit Aeneas, ne sua Аquidem numina prodesse potuerunt. {43Terentius "memini relinqui Аme deo irato meo". sic alibi "nec di morientis Elissae". Аsinguli enim deos proprios habemus genios.}43 sane sciendum cupencum АSabinorum lingua sacerdotem vocari, {43ut apud Romanos flaminem Аet pontificem, sacerdotem. sunt autem cupenci Herculis sacerdotes. ergo Аquia huic proprium nomen de sacerdote finxit, bene dixit 'nec dii texere Аsui'. et quidam reprehendunt poetam hoc loco, quod in nominum in-Аventione deficitur: iam enim in IX. Crethea a Turno occisum Аinduxit, ut "Crethea, musarum comitem"; sed et Homerus et Pylae-Аmenem et Adrastum bis ponit et alios conplures}43. ЫДЯ@@&7late terram consternere& aliud ex alio ostenditur: nam Аper hoc corporis exprimitur magnitudo, ut "stabant ter Аcentum nitidi in praesepibus altis". ЫДб@@&7eversor achilles& {43bene}43 separat Achillem a Graecis, ut А"reliquias Danaum atque inmitis Achilli". Р@@&7mortis metae& id est mors, quae meta est et finis: nam Аmetam et fines vitae dicimus, non mortis: {43mors enim infinita est}43. Аsciendum tamen, ita hoc de Homero esse translatum, qui ait $TE/LOS А$QANA/TOIO,& hoc est finis mortis: nam in ipsa morte finis est. Р@@&7lyrnesi domvs alta& Lyrnesos civitas est Phrygiae, unde @1 Аfuit Briseis. et per transitum docet, neminem posse statuta vitare: А{43quando enim hic crederet, ibi se natum tam longe esse periturum?}43. Р@@&7conversae acies& in bellum coactae, {43vel inter se conversae}43. ЫДи@@&7pro se qvisqve viri& pro qualitate virium suarum: sic in Аquinto "pro se quisque viri et depromunt tela phare-Аtris". &7svmma nitvntvr opvm vi& hemistichium {43est}43 Ennianum. Р@@{43&7tendvnt& pro 'contendunt'.}43 Р@@&7mentem aeneae genetrix pvlcherrima misit& {43'mentem'}43 Аconsilium, ut "qua facere id possis nostram nunc ac-Аcipe mentem". {43&7misit& autem pro 'inmisit'.}43 et &7pvlcherrima& Аperpetuum est epitheton, nec ad negotium pertinens. sane bona Аusus est oeconomia, ut diceret instinctu numinis profectum esse АAenean ad civitatis excidium: nam incongruum fuerat, occupatum Аbello per se tale cepisse consilium. Р@@&7vrbiqve adverteret agmen& {43id est}43 contra urbem. ЫДо@@&7acies circvmtvlit& {43vel exercitum suum huc atque illuc cir-Аcumduxit, vel acies}43 oculorum scilicet. et bona occasione {43pervenit ad Аid, ut Aeneas civitatem posset aspicere}43. Р@@&7inmvnem tanti belli& sine officio dimicandi. {43et vult in-Аobsessam intellegi, quae sine periculo sit oppugnationis:}43 nam inmunis Аest qui nihil praestat, quasi sine muniis, {43hoc est qui non facit munia}43. А&7inpvne qvietam& quae specialiter debuit poenas luere propter foedus Аabruptum. Р@@&7pvgnae accendit maioris imago& subaudis 'eum'. ЫД│@@&7nec scvta avt spicvla densi deponvnt& ex eo quod Аnon est factum, quid fieri soleat indicavit, ut supra "defigunt Аtelluri hastas et scuta reclinant". ЫД╡@@{43&7neqva& pro 'nulla'.}43 &7esto& sit. &7ivppiter hac stat& Аpro nobis religio est, quam laeserunt Rutuli ruptis foederibus. novi-Аmus autem interfuisse foederi et deos alios, et Iovis imaginem Аsceptri praesentia redditam. Р@@&7nev qvis ob inceptvm svbitvm mihi segnior ito& tertia @1 Аpersona est [2'ito', id est]2 eat. et hortatur eos, ut ita in bellum eant, Аquasi res fuerit ante disposita. nam hoc dicit: repentinum imperium Аnullam vobis adferat moram: unde est {43illud}43 paulo post "sca-Аlae inproviso subitusque apparuit ignis". Р@@&7cavsam belli& quia illic erat Lavinia. Р@@{43&7frenvm& singulari numero raro lectum est. et quidam hunc Аversum per figuram Graecam dictum tradunt, $O(MOLOGOU=SIN ME/LLEIN LABEI=N.&}43 Р@@{43&7ervam& confidenter, quasi iam non bellum sit, sed expugnatio.}43 ЫД╝@@&7hoc capvt o cives& {43sic superius Drances de Turno,}43 ut А"o Latio caput horum et causa malorum", id est Аprincipium. {43[2&7hoc capvt o. c. h. b. s. n.&]2 potuistis enim quieti esse, si АLatini foedus servassent. et ad Latinos transfert crimen Turni.}43 Р@@&7foedvsqve reposcite flammis& gravitate sermonum de-Аclamationi pondus inposuit. nam hoc dicit: flammas foederis urbis Аinnovemus incendio: nam 'reposcite' est revocate, innovate. ЫД┐@@{43&7dant cvnevm& quotiens in similitudinem cunei milites dispo-Аnuntur. &7densa mole& densi cum impetu.}43 Р@@{43&7inproviso& deest 'ex', ut sit 'ex inproviso'. &7apparvit ignis& Аpro 'apparuerunt': et est zeugma, ut in primo "Cymothoe simul Аet Triton adnixus" pro 'adnixi': non enim solus Triton adnitebatur.}43 Р@@&7discvrrvnt alii ad portas primosqve trvcidant& sub-Аaudis 'inproviso': et haec simul pronuntianda sunt, ut simul facta Аvideantur, quo vehementer vis bellica possit agnosci. {43'primosque tru-Аcidant' autem, id est qui primi ad portas erant obvii, scilicet stationem Аagentes.}43 ЫД├@@&7inter primos& inter duces, inter principes. ЫД┼@@{43&7testatvrqve deos& id est foederis.}43 &7haec altera foedera А&7rvmpi& bis rumpi foedera, bis hostes Italos fieri, bis se in proelia Аsaeva conpelli: nam varie eandem rem iterat. bis autem foedera Аfacta sunt, semel per Ilioneum, {43quando Latinus ait "ipse @1 Аmodo Aeneas, nostri si tanta cupido est, si iungi hospitio Аproperat sociusque vocari, adveniat", et "sublimes in equis Аredeunt pacemque reportant",}43 et {43iterum}43 paulo ante propter sin-Аgulare certamen. ЫД╟@@{43&7trepidos inter& hoc est inter trepidos.}43 Р@@&7reserare ivbent& id est volunt, ut {43Terentius}43 "iubeo Chre-Аmetem". Р@@&7trahvnt ad moenia regem& trahere volunt: nam animi Аest, non facti. 'trahunt' autem scilicet ut possit inminens videre Аdiscrimen. Donatus dicit 'trahunt in moenia' pro 'dilacerant in Аmoenibus rumoribus suis'. {43ergo 'regem' de Latino dixit, 'moenia' Аautem hic muros dixit.}43 ЫД╦@@&7inclvsas vt cvm latebroso in pvmice pastor& paene Аomnia comparationis istius verba ad supra dictum pertinent bellum: Аnam ita apes inclusae sunt, ut homines qui obsidentur: ita civita-Аtem timentium latebras dicimus, sicut apum sunt alvearia: item Аpastor est et re vera pastor et ductor exercitus, ut {43Homerus}43 $POI-А$ME/NA LAOU=.& 'in pumice' autem iste masculino genere posuit, et hunc Аsequimur: {43nam et Plautus ita dixit:}43 licet Catullus dixerit feminino. Р@@&7fvmo amaro& quod elicit lacrimas. Р@@&7trepidae rervm& nescientes quid agant, ignarae auxilii, А{43hoc est trepidae de suis rebus: Terentius "sat agit rerum suarum"}43. А{43&7cerea castra& oportune hic 'castra' de his rebus quae nunc aguntur: Аin georgicis "aulasque et cerea regna".}43 ЫД╧@@&7ater odor& nove: nam in odore quis color est? sed hoc Аdicit: odor atrae rei, fumi scilicet 'ater odor', id est pessimus, ut А'fumoque implevit amaro'. @1 ЫД╤@@{43&7fessis& pro 'adflictis'.}43 &7etiam fortvna& casus: nam omnis Аcasus in potestate Fortunae est. ЫД╙@@&7tectis venientem prospicit hostem& aut e tectis pro-Аspicit: aut contra tecta venientem. Р@@&7incessi mvros& invadi. ЫД╓@@{43&7infelix pvgnae ivvenem& quia non putabat, Turnum civita-■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ иМЫД╓Вtem oppugnari passurum fuisse, si viveret.}43 Р@@&7mentem tvrbata& {43figurate,}43 ut "oculos suffusa". Р@@{43&7capvtqve& sicut supra dictum est, 'caput' dicebatur qui Аauctor et princeps alicuius rei gestae fuisset, ut "o Latio Аcaput horum".}43 Р@@{43&7demens effata fvrorem& verba noluit ponere, unde videtur di-Аras significare.}43 Р@@{43&7pvrpvreos moritvra manv& rem quae flaminicae conpetit, trans-Аtulit ad reginam. flaminica enim venenato operiri debet: nam cum А'amictus' dicit, opertam dicit, quae res ad pallium refertur.}43 Р@@&7et nodvm informis leti& alii dicunt, quod {43Amata}43 in-Аedia se interemerit. sane sciendum quia cautum fuerat in ponti-Аficalibus libris, ut qui laqueo vitam finisset, insepultus abiceretur: Аunde bene ait 'informis leti', quasi mortis infamissimae. {43ergo cum Аnihil sit hac morte deformius, poetam etiam pro reginae dignitate dixisse Аaccipiamus. Cassius autem Hemina ait, "Tarquinium Superbum, Аcum cloacas populum facere coegisset, et ob hanc iniuriam Аmulti se suspendio necarent, iussisse corpora eorum cruci Аaffigi. tunc primum turpe habitum est mortem sibi consci-Аscere". et Varro ait, "suspendiosis, quibus iusta fieri ius non Аsit, suspensis oscillis, veluti per imitationem mortis paren-Аtari". docet ergo Vergilius secundum Varronem et Cassium, quia se Аlaqueo induerat, leto perisse informi.}43 ЫД▌@@&7flavos lavinia crines& antiqua lectio 'floros' habuit, id @1 Аest florulentos, pulchros: et est sermo Ennianus. {43Probus sic adno-Аtavit: "neotericum erat 'flavos', ergo bene 'floros': nam sequi-Аtur 'et roseas laniata genas': Accius in Bacchis 'nam flori Аcrines, video, ei propessi iacent', in iisdem 'et lanugo flora Аnunc demum inrigat', Pacuvius Antiopa 'cervicum floros Аdispergite crines'".}43 Р@@&7et roseas laniata genas& moris fuit {43apud veteres}43 ut ante Аrogos {43regum}43 humanus sanguis effunderetur, vel captivorum vel gla-Аdiatorum: quorum si forte copia non fuisset, laniantes genas suum Аeffundebant cruorem, ut rogis illa imago restitueretur. tamen scien-Аdum, cautum lege duodecim tabularum, ne mulieres carperent fa-Аciem, his verbis "mulier faciem ne carpito". ЫДр@@&7hinc totam& {43id est}43 de domo regia. &7infelix fama& re-Аrum infelicium nuntia, {43ut "infelix vates"}43. Р@@&7demittvnt mentes& desperant, sicut e contra sperantes Аaliquid 'erigunt mentes'. Р@@&7conivgis attonitvs fatis vrbisqve rvina& et privatis Аet publicis luctibus. Р@@{43&7canitiem& ex aetate pathos movit: non enim tam miserum est, Аregem in miseriis esse, quam senem.}43 &7inmvndo pvlvere& bene 'in-Аmundo' addidit: sic in georgicis monitionibus "et cinerem Аinmundum iactare per agros", quia etiam pulvis ille quo utuntur Аpuellae, cinis vocatur, unde etiam ciniflones dicti sunt: Horatius А"custodes, lectica, ciniflones, parasitae". ЫДц@@&7bellator& epitheton peracti temporis. ЫДш@@&7minvs svccessv laetvs eqvorvm& infirmitas animi ex @1 Аequorum etiam tarditate veniebat, {43quia minus successus habebant equi Аiam fatigati}43. Р@@&7attvlit hvnc illi caecis terroribvs avra& naturale Аenim est, ut a qua parte ventus flat, inde {43maximus}43 audiatur clamor. А{43et mire 'caecis terroribus', quos nemo videret.}43 Р@@&7commixtvm clamorem& ex inpugnatione, et morte reginae. А&7arrectas avres& ad audiendum sollicitas: Terentius "arrige aures АPamphile". Р@@{43&7inlaetabile mvrmvr& quaeritur quis 'inlaetabile' dixerit? ideo Аautem 'murmur', quia ferre solent quasi praesagium murmura, sive Аbona sint, sive mala intellegenda.}43 ЫДэ@@{43&7diversa clamor& hypallage [2pro]2 'diversus clamor': aut ex Аvariis partibus civitatis.}43 Р@@&7amens& consilii egens, nescius rei gerendae. ЫДё@@&7occvrrit dictis& orationi eius verbis obviam venit. Р@@&7prima victoria& id est primum. Р@@{43&7svnt alii qvi tecta manv& ideo quia scit Turnum pro urbe Аmaxime esse sollicitum.}43 ЫДЎ@@&7nec nvmero inferior pvgnae nec honore r.& {43id est}43 nec Аpauciores interimis, nec minor te, quam Aenean, comitabitur gloria: Аnam occisorum multitudo conpensat hoc, quod tu fugientes interi-Аmis. sane sciendum, in hac omni oratione Iuturnam occurrere quae-Аstionibus tacitis ЫД°@@&7prima per artem foedera tvrbasti& 'prima' aut in-Аchoantia: aut 'tu prima': nam {43post datum augurium quo animi Аomnium perturbati sunt, et}43 post eius orationem Tolumnius tela con-Аtorsit. {43'per artem' autem per fraudem, ut "artificis scelus".}43 ЫД·@@{43&7neqviqvam fallis& pro 'non fallis'.}43 @1 ЫД№@@{43&7an fratris miseri letvm& humile est si ex persona Turni ac-Аcipias: ergo 'miseri' ad animum sororis referendum est. et quod ait А'sed quis Olympo', intulit 'an ut videres', subaudiendum 'ergo tua sponte'.}43 Р@@&7nam qvid ago& argumentum a necessario. {43&7iam& non est Аtemporis, aut erit absurdum.}43 Р@@&7me voce vocantem& atqui hoc nusquam legimus; sed aut А$KATA\ TO\ SIWPW/MENON& intellegimus, aut mortis est omen audire quod Аnon dicitur, videre quod minime occurrit: sic in quarto "hinc Аexaudiri gemitus et verba vocantis visa viri". Р@@&7svperat& vivit, ut "superatne et vescitur aura?" ЫЕБ@@&7ne nostrvm dedecvs vfens aspiceret& {43sic est hoc,}43 ac si Аdiceret, fortasse viveret, nisi ideo voluisset occumbere, ne nos victos Аvideret. {43et est quale in XI. "ille mihi ante alios fortuna-Аtusque laborum egregiusque animi, qui, ne quid tale videret, Аprocubuit moriens". 'infelix' autem in hoc bello, contra illud А"insignem fama et felicibus armis" et est argumentum ab honesto.}43 Р@@&7tevcri potivntvr corpore et armis& id est etiam se-Аpultura caret: nam ut in Homero legimus, de virorum fortium ca-Аdaveribus erat inter hostes grande certamen. ЫЕД@@&7dextra nec drancis dicta refellam& id est virtute: Аnam pro rei officio ipsam rem posuit, dexteram pro virtute, {43hoc est Аfortiter faciendo}43. Р@@{43&7tvrnvm fvgientem &$E)MFATIKW=S& Turnum.}43 Р@@&7vsqve adeone mori miservm est& tacitae quaestioni oc-Аcurrit. {43et quidam hoc verbum reprehendunt 'usque adeone'; melius dici А'usque eo': Lucilius septimo "usque adeo studio atque odio illius Аefferor ira". quidam sic accipiunt 'usque adeone mori miserum est', Аut non quasi confirmet, sed quasi interroget, quare dea sic de illo la-Аboret ut vivat, cum satius sit honeste mori, quam turpiter vivere. ergo @1 А'usque adeone', ut tamen tanta turpitudo ferenda sit. &7vos o mihi А&7manes& quasi per fantasiam relinquens superos, ad manes convertit ora-Аtionem.}43 Р@@&7svperis aversa volvntas& quia, ut supra dixi-Аmus, donec vivimus, curae sumus dis superis, post mortem ad in-Аferos pertinemus, quibus se modo commendat. Р@@{43&7sancta ad vos anima& quae differentia sancti sit, superius Аdictum est: hic 'sancta' incorrupta accipiendum est: neque enim Аsacro aut religioso eius anima tenebatur.}43 &7istivs inscia cvlpae& Аvel fugae, quia fuga grande crimen est apud virum fortem: vel Аrupti foederis et laesae religionis, a qua re se esse dicit alienum Аpropter futura supplicia. Р@@&7indignvs avorvm& Graeca figura: nam nos 'indignus illa Аre' dicimus, contra Graeci $A)NA/CIOS STEFA/NOU,& id est indignus coronae. ЫЕЛ@@{43&7vectvs eqvo spvmante saces& pro 'cum veheretur', ut А"et qua vectus Abas".}43 Р@@&7inplorans nomine tvrnvm& ex multis rebus indicat per-Аturbationem: quod festinans venit, quod per hostes, quod vulneratus, Аquod Turnum nomine appellat; nam contumelia est nomine {43suo}43 su-Аperiorem vocare: sic in georgicis "mater, Cyrene mater", Аcum praemisisset "et te crudelem nomine dicit". Р@@&7tvrne in te svprema salvs& omnia quae supra Iuturna Аdixerat, oratio ista dissolvit. Р@@&7fvlminat aeneas a.& exaggeratio est: sic paulo post А"horrendumque intonat armis". &7minatvr deiectvrvm arces& Аquia dixerat "et aequa solo fumantia culmina ponam". ЫЕР@@{43&7iamqve faces& ut sit quare Turnus subvenire festinet.}43 Р@@&7mvssat& modo dubitat. {43et cunctatur rex ipse, in quo summa Аrerum est. veteres 'mussat' pro timet, Ennius 'mussare' pro 'tacere' Аposuit. Clodius Tuscus "mussare est ex Graeco, conprimere ocu-Аlos: Graeci $MU=SAI& dicunt".}43 @1 Р@@{43&7qvos generos vocet& pro 'utros'; pluraliter autem 'generos' Аde exercitibus, quorum duces sunt Aeneas et Turnus. &7avt qvae sese ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ иМЫЕТГ&7ad foedera flectat& aut nuptiarum foedera, ut "nec con-Аiugis umquam praetendi taedas, aut haec in foedera veni": aut Аpropter violatum foedus, ut ideo dixerit 'quae sese flectat ad foedera', Аquasi nec hoc remedium supersit, cum illa iam bello corrupta sint.}43 Р@@&7praeterea regina tvi& quia occurrebat, Amatam, {43si "La-"Аtinus dubitat, reginam}43 pro eius partibus niti. {43&7tvi fidissima& tui Аamantissima. &7dextra occidit ipsa sva& ut laquei absconderet dedecus.}43 Р@@{43&7lvcemqve exterrita fvgit& augmentum mali.}43 Р@@&7soli pro portis& contra illud "sunt alii qui Аtecta manu defendere possint". {43'pro portis' autem 'ante portas': АSallustius "et parte cohortium %praecipere instructa et statio-Аnes locatae pro castris". bene autem cum dicit 'pro portis sustentant Аacies' spem adhuc subveniendi dedit. et dicendo 'soli' addidit etiam Аnecessitatem.}43 ЫЕШ@@{43&7deserto in gramine versas& huc atque illuc agis, ut "Aethio-Аpum versemus oves". Homerus $STRWFA=N.& et bene 'deserto in gra-Аmine' contra illud "et nos saeva mittamus funera Teucris".}43 Р@@&7varia confvsvs imagine rervm& multiplici nuntio: {43quod Аregina periit, quod urbs oppugnatur, quod omnes Latini in illum oculos Аreferunt, quod dubitat Latinus quos generos vocet}43. Р@@&7et obtvtv tacito stetit& vultu: et obtutus est proprie А{43$PRO/SWPON,& id est %vultum dicunt}43. @1 Р@@&7pvdor& propter illud "tu currum deserto in gra-Аmine versas": {43vel 'pudor', quia in illum oculi referuntur}43. &7insania& Аqua in hostes ferebatur: {43vel quia urbs oppugnabatur}43. &7mixto lvctv& Аpropter Amatae cognitam mortem. Р@@{43&7amor& quia mussat Latinus. &7conscia virtvs& quia fugere Аputatur qui 'currum deserto in gramine versat'.}43 Р@@&7discvssae vmbrae& postquam mentis caligo discessit: quod Аsequentia indicant 'et lux reddita menti est'. ЫЕЯ@@&7tvrbidvs& plenus perturbationis. Р@@{43&7ecce avtem flammis& alia persuasio ex aspectu.}43 Р@@{43&7vndabat vertex& abundabat. et bene in translatione permansit, Аut verticem undare diceret: vertex enim undarum dicitur, ut А"verticibus rapidis" et "vorat aequore vertex".}43 Р@@&7qvam edvxerat ipse& {43scilicet}43 quod ei maiorem creabat Аdolorem. {43graviter enim dolemus si perire videamus illa quae fecimus. А'eduxerat' autem in altum fabricando sustulerat, ut alibi А"Cyclopum educta caminis".}43 Р@@&7svbdideratqve rotas& quo posset trahi ad ea loca, qui-Аbus hostis instabat. Р@@{43&7iam iam fata& Sallustianum "iam iam frater animo meo Аcarissime".}43 ЫЕж@@{43&7stat conferre manvm aeneae& placet, ut "stat casus Аrenovare omnis": vel 'stat' certum est.}43 &7qvicqvid acerbvm est morte А&7pati& aut quicquid morte acerbum est placet pati, hoc est inferna Аsupplicia: vel quae potest superbus hostis inferre, sicut de Hectore Аlegimus: aut certe positivus sit pro comparativo: placet pati si quid Аetiam morte acerbius invenitur. ЫЕи@@&7fvrere ante fvrorem& figura antiqua, ut 'servitutem ser-Аvit', 'dolet dolorem'. et est sensus: sine me furorem bellicum ante @1 Аfurere, scilicet quam ad eum veniam, ut pugnam mente concipiam Аet instructus furore in bella prorumpam. ЫЕм@@&7saxvm de vertice praeceps cvm rvit& comparatio ipsa Аfuturum ostendit eventum. simul notandum quod, sicut supra in Аproelio, ita nunc etiam in comparatione praefertur Aeneas: nam АTurnum parti comparat montis, montibus exaequat Aenean. Р@@&7avvlsvm vento& proprie: nam et Turnus ad bellum in-Аvitus adtrahitur. Р@@{43&7annis solvit svblapsa& pro 'multorum annorum sublapsum Аsaxum'. et quidam 'lapsa' quasi non passiva specie, sed activa dictum Аvolunt.}43 Р@@&7mons inprobvs& pars montis: et $E)MFATIKW=S& dictum est, Аsicut supra "haud partem exiguam montis". &7magno А&7actv& magno inpulsu, {43magno impetu}43. Р@@{43&7exvltatqve solo& mire: saepe exilit, dum volvitur.}43 ЫЕ▓@@&7vbi plvrima fvso sangvine terra madet& hypallage: Аubi plurimo sanguine {43terra maduerat: sic supra "sanguine}43 Аin alto{43": vel certe, ubi plurimum fuso sanguine}43. Р@@&7stridvntqve hastilibvs avrae& Homerus $SURI/ZOUSA% А$MAKEAON ISITITATE LO/GXH. Р@@{43&7magno ore& pro 'voce magna'.}43 Р@@&7tela inhibete& cohibete, {43suspendite}43: et est translatio a Аnautis. Р@@&7me verivs vnvm pro vobis f. l.& 'verius' iustius. et sen-Аsus hic est: iustius est, me unum pro omnibus rupti foederis poenas @1 Аexsolvere. {43alii veteri more dictum accipiunt: 'verum' enim quod rec-Аtum et bonum esset, appellabant: Terentius "idne est verum modo? Аid est pessimum genus", et item "quod si astu rem tractavit, di Аvestram fidem! quantam et quam veram laudem capit Par-Аmeno!" Sallustius in primo "ea paucis, quibus peritia et verum Аingenium est, abnuentibus", idem "%per pennatam paucis pro Аpectus vera est aestimanda".}43 Р@@{43&7decernere ferro& decertare, dimicare: aliter 'decernere' sta-Аtuere, ut decernere senatum dicimus.}43 ЫЕ╜@@&7qvantvs athon& haec est vera lectio: nam si 'Athos' Аlegeris, 'os' brevis est et versus non stat. 'Athon' autem dici ac-Аcusativus indicat: nam 'hunc Athona' facit, sicut 'Apollon' 'Apollona'. Аquod autem Herodotus 'hunc Athon' et 'hunc Apollo' dicit, Atticae Аdeclinationis est. {43Athon autem mons est adiacens Thraciae, circa АLemnum insulam, in promunturio Macedoniae. &7avt qvantvs eryx& АSiciliae mons supra Drepanum oppidum.}43 Р@@&7nivali vertice se attollens pater appenninvs& Ap-Аpenninus mons Italiae: de hoc Lucanus "nulloque a ver-Аtice tellus altius intumuit propiorque accessit Olympo". ЫЕ└@@&7troes et omnes& graece declinavit, unde brevis est 'es', Аsic supra "Troes agunt". ЫЕ├@@&7armaqve deposvere& vel spectaturi, vel fessi, {43vel iussi, Аne quis possit iterum foedus turbare}43. ЫЕ┼@@&7inter se coisse viros et cernere ferro& vera et anti-Аqua haec est lectio: nam Ennium secutus est qui ait "olli cerne- @1 Аbant magnis de rebus agentes". posteritas coepit legere 'et de-Аcernere ferro': secundum quam lectionem synalipha opus est, sed Аexcluso 's', ut sit 'viro et decernere ferro'. Р@@{43&7vacvo patvervnt& potest intellegi, ut patuerunt corporis magni-Аtudine.}43 Р@@{43&7procvrsv& una pars orationis est.}43 ЫЕ╔@@{43&7dat gemitvm tellvs& pulsu pedum.}43 Р@@&7fors et virtvs miscentvr in vnvm& {43'fors', id est}43 casus Аin Turno, virtus in Aenea; nam in bello etiam casus plurimum Аvalet: Cicero in Miloniana "adde casus, adde incertos Аexitus Martemque communem". Р@@&7ac velvt ingenti sila svmmove tabvrno& Sila mons Аsilva est Lucaniae, Taburnus mons Campaniae: Sallustius de fugi-Аtivis "in silva Sila fuerunt": unde pessime quidam 'silva' legunt, Аquia proprium appellativo non potest exaequari. unde bene proprium А{43proprio}43 iunxit. ЫЕ═@@&7pavidi cessere magistri& proprie magistri sunt militum, Аpastores pecorum; sed reciprocae sunt inter se istae translationes: Аnam {43et}43 ductor militum pastor vocatur, ut diximus supra, et Аmagistros pecorum dicimus: Cicero "quem magistrum pecoris Аesse dicebat". Р@@&7mvssantqve ivvencae& dubitant, sicut "mussat Аrex ipse Latinus". Р@@{43&7nemori imperitet& hoc est qui sunt in nemore, ut est "sed tota Аaestiva repente".}43 ЫЕ╒@@&7ivppiter ipse dvas aeqvato examine lances& aut poe-Аtice dictum est et ratione caret: nam Iuppiter ignorare nihil poterat: @1 Аaut certe illud quaerit, quis ibi de Turno et Aenea mortis adferat Аcausam. nam dicunt philosophi, mortem ad eum minime pertinere: Аnam bona tantum praestat, nec ad eum quae mala sunt, pertinent: А{43nam ideo et aequas lances sustinet. vel ideo a Iove hoc fit, ut Iunoni Аaliisque deis necessitatis violentiam probet. an inquirit, utrum tempus Аsit?}43 tamen sciendum, locum hunc a Vergilio ita esse translatum, Аut in Homero lectus est. &7examine& examen proprie est filum, Аquo trutina regitur. ЫЕ╫@@&7damnet labor& liberet, {43id est quem voto liberet labor proe-Аliandi, parta scilicet victoria, quoniam unusquisque ob incolumitatem Аrecuperatam votis exsolvitur, id est liberatur explicitis sacrificiis,}43 ut {43est}43 А"damnabis tu quoque votis". {43non nulli sic tradunt: quem labor Аsuus liberet, quem mors urgeat: nam in iure cum dicitur 'damnas esto', Аhoc est 'damnatus esto ut des', hoc est damno te ut des, neque alias ■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ иМЫЕ╫Зliber eris. quidam 'labor' pro militia intellegunt.}43 &7vergat pon-А&7dere letvm& bene 'vergat': nam morientes inferos petunt. ЫЕ┌@@&7trepidi latini& atqui laeti esse debuerunt. sed nimia АAeneae ostenditur virtus: namque naturale est, ut sociis timori sit Аinferioris audacia: unde nunc Latini sunt territi ex eo quod supe-Аriorem ferire ausus est Turnus. Р@@{43&7acies& aut exercitus, aut oculi.}43 ЫЕ▐@@&7vt capvlvm ignotvm dextramqve aspexit inermem& Аlocus hic totus ad gloriam Aeneae pertinet: namque id agit, ne Аvideatur Turnus armorum vilitate superatus. unde ei redditur gla-Аdius, quo etiam cum divinis armis ab Aenea possit extingui. {43'as-Аpexit' autem quasi mirabundus, quod fractus esset, cum putaret se gla-Аdium ferre Vulcanium.}43 @1 ЫЕр@@&7patrio mvcrone relicto& quo tempore vulneratum vidit АAenean. {43sed supra de Turno "simul aptat habendo Аensemque clipeumque, ensem quem Dauno ignipotens deus Аipse parenti fecerat". modo ergo Metisci usus est ferro: et haec Аratio est, quod, quamvis armatus suo gladio descendisset ad campum, Аtamen causa foederis deposuisset arma. nam et de Aenea hoc dixit А"dextram tendebat inermem", qui utique ad foedus non in-Аermis advenerat: nam dictum est "hinc pater Aeneas, sidereo Аflagrans clipeo et caelestibus armis".}43 sane 'patrio' modo 'pa-Аterno' significat: nam Dauni fuerat gladius, ut "ensem Аquem Dauno ignipotens deus ipse parenti fecerat". alias А'patrium' a patria est derivativum. {43'mucrone' autem pro 'gladio', a Аparte totum.}43 Р@@{43&7dvm trepidat& dum turbatur, festinat, quod Graeci $E)N A)GW-А$NI/A| E)STI/& [2dicunt]2, scilicet, quando rupto foedere, subita spe furibundus Аardet. &7ferrvm& materiam pro opere [2posuit, ut]2 solet, ut А"iungit equos auro genitor".}43 ЫЕу@@{43&7arma dei ad vvlcania& hypallage pro 'dei Vulcani arma'.}43 Р@@&7mortalis mvcro& mortali manu factus. {43&7glacies cev fvt-А&7tilis& hoc loco fragilis.}43 ЫЕш@@&7vndiqve enim densa tevcri inclvsere corona& strate-Аgema est: nam postquam Turnum fugere videre Troiani, clausere Аloca, per quae evadere poterat: {43aut non dedita opera inclusere Tro-Аiani, sed quod ita consederant}43. Р@@{43&7atqve hinc vasta palvs& quae nunc non apparet.}43 ЫЕы@@&7cvrsvmqve recvsant& scilicet genua, quae inpediebat vul-Аnus inlatum sagitta. sane perite facit, ut gladio non utatur Aeneas, @1 Аsed hasta eminus dimicare contendat, quia inpediente vulnere nec Аsequi poterat nec in ictum consurgere: unde est "hic gladio Аfidens, hic acer et arduus hasta". ЫЕэ@@&7inclvsvm flvmine& comparatio Apollonii. {43alterutro 'in-Аclusum', aut flumine aut formidine: aut duobus inclusum; infra enim Аait 'insidiis et ripa territus alta', ut insidias pro formidine, ripam pro Аflumine posuerit.}43 Р@@{43&7cervvm avt pvniceae& utrum figurate 'cervum instat': an po-Аtius cervum nanctus alioquin instat?}43 &7pvniceae saeptvm formi-А&7dine pennae& Lucanus "claudit odoratae metuentis Аaera pennae". Р@@&7venator canis& pro 'venaticus'. Р@@&7insidiis& pennarum {43scilicet}43. Р@@&7vividvs vmber& acerrimus Tuscus: nam Vmbria pars АTusciae est. {43sane Vmbros Gallorum veterum propaginem esse Marcus АAntonius refert: hos eosdem, quod tempore aquosae cladis imbribus Аsuperfuerunt, $*)OMBRI/OUS& cognominatos. &7fvgitqve vias& figura, ut 'cam-Аpum currit, mare navigat'.}43 Р@@&7iam iamqve tenet& ita ut videtur intuentibus: et hi duo Аversus verbum ad verbum sunt translati de Apollonio. {43sane summa Аbrevitate rem elocutus est.}43 Р@@{43&7tvm vero exoritvr clamor& quidam quaerunt, an iam reces-Аsum sit his versibus a comparatione. sed non dubie videtur.}43 ЫЕЎ@@&7increpat& obiurgat, incusat, ut "aestatem increpitans Аseram". Р@@&7efflagitat ensem& cum clamore deposcit. @1 ЫЕ∙@@&7terretqve trementes& quis enim saucium non timeret Аinstantem, cum eum integer fugeret? {43et bene terret eos, apud quos Аterror eius habetur: et alibi "ne me terrete timentem".}43 ЫЕ№@@&7lvdicra praemia& vilia, digna ludo. {43haec apud antiquos Аludibria dicebantur, non, ut nunc, in mala significatione. dabatur autem Аvictori pro praemio aut pellis, aut vinum, esca, hordeum; unde hordea-Аriae quadrigae dicuntur.}43 ЫЕ■@@&7sacer oleaster& fere omnia Latina arborum nomina ge-Аneris feminini sunt, exceptis paucis, ut 'hic oleaster' {43et}43 'hoc siler': АVergilius "ut molle siler {43lentaeque genistae}43". item 'hoc buxum', Аlicet et 'haec buxus' dicatur: nam superfluam quidam volunt facere Аdiscretionem, ut 'haec buxus' de arbore dicamus, 'buxum' vero de Аligno conposito: legimus enim in Vergilio de tibiis "buxus-Аque vocat Berecyntia matris Idaeae". item cum de arboribus Аloqueretur, ait "et torno rasile buxum". Р@@&7venerabile lignvm& antiquam arborem voluit exprimere: А{43seu truncus fuerit iam et aridus ob vetustatem. et ideo 'lignum' hu-Аmiliter dictum accipiunt, ornavit tamen 'venerabile' dicendo}43. Р@@&7vbi figere dona solebant& proprie, ut ait А"sacra ad fastigia fixi". {43et quaeritur, cur terreno deo nautae dona Аsuspenderent? quia constat omnes in periculis suis deos patrios invo-Аcare et ideo illis vota solvere, quorum familiarius numen opitulari sibi Аcredant.}43 ЫЖВ@@&7nvllo discrimine& sine {43aliquo}43 intuitu religionis. {43et deest А'habito', ut sit 'nullo discrimine habito'. intellegendum autem, eatenus Аstirpem excisum, quatenus supra terram fuit; ergo 'stirpem' pro 'ar-Аborem' accipiendum, quia et subolem 'stirpem' appellant.}43 ЫЖД@@&7fixam et lenta radice tenebat& plenum est: quam ra- @1 Аdix fixam tenebat. {43et bene 'tenebat': quasi propter piaculum remotae Аarboris hoc videtur passus Aeneas. et ideo dixit 'tenebat', quod adeo Аveri simile est, ut Faunus Turnum audiat et hastam moretur.}43 ЫЖЗ@@{43&7prendere cvrsv& quidam humiliter 'prendere' dictum accipiunt.}43 ЫЖК@@&7ferrvm terra tene& {43'ferrum' pro telo; 'terra' autem}43 pro А'Tellus', elementum pro dea posuit. Р@@{43&7bello fecere profanos& 'profanum' proprie dicitur quod ex Аreligiosa re in hominum usum convertitur, ut hic plenissime ostenditur: Аdicens enim Turnus 'colui vestros si semper honores, quos contra Aenea-Аdae bello fecere profanos' [2ostendit]2 et sibi religiosam fuisse arborem, Аet a Troianis in usum communem fuisse praesumptam: nam ex sua Аpersona poeta ait 'forte sacer Fauno foliis oleaster amaris hic Аsteterat nautis olim' et subiunxit 'sed stirpem Teucri nullo discrimine Аsacrum s.' at postea dicendo 'bello fecere profanos' docuit 'profanum' Аesse quod a religione in usum hominum transiit. sacro profanum con-Аtrarium, ut festo profestum, fasto nefastum. ergo non omne quod sacrum Аnon sit, profanum, sed quod sacrum fuerit et esse desierit.}43 Р@@&7non cassa in vota& non ad inania vota poposcit auxilium. Р@@&7lvctans moratvs& 'luctatus' et 'moratus' erat integrum, Аquod vitavit propter $O(MOIOTE/LEUTON.& {43'in stirpe' autem hic radicem dixit.}43 ЫЖР@@&7rvrsvs in avrigae faciem mvtata metisci &$KATA\ TO\ SIW-А$PW/MENON& intellegimus Iuturnam in numen reversam, postquam Tur-Аnus currus reliquit. ЫЖТ@@&7avdaci nymphae& ut supra diximus, ubicumque Аinducit nitentem aliquem sine effectu, audacem dicit. {43praecipue autem Аhoc de Rutulis servavit dicens. &7licere& pro 'quod liceret'.}43 ЫЖФ@@&7armis animisqve refecti& sicut armis, ita et animis: nam Аarmorum inopia animi ante utriusque torpebant. Р@@{43&7hic acer et ardvvs hasta& potest et 'hic hasta fidens' sub-Аaudiri.}43 @1 Р@@&7certamina martis anheli& alii 'certamine' legunt, ut sit Аsensus: adsistunt contra se in Martis anheli certamine. ЫЖШ@@&7fvlva de nvbe& de aere, de elemento suo. Р@@&7qvae iam finis erit conivnx& 'iam' denique. verba ista Аquasi iam taediantis sunt ad longam Iunonis iracundiam, unde et Аpaulo post "desine iam tandem precibusque inflectere Аnostris". Р@@&7indigetem aenean scis ipsa et scire fateris& subaudis А'fore'. et indigetes dii duplici ratione dicuntur: vel secundum Lu-Аcretium, quod nullius rei egeant, qui ait "{43ipse suis pollens Аopibus}43 nihil indiga curae": {43vel quod nos deorum indigeamus, unde Аquidam omnes deos indigetes appellari volunt. alii patrios deos indigetes Аdici debere tradunt, alii ab invocatione indigetes dictos volunt, quod 'in-■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ иМЫЖЪЗdigeto' est precor et invoco:}43 vel certe indigetes sunt dii ex hominibus Аfacti, et dicti indigetes quasi in diis agentes. {43sane de Aenea fabula Аtalis est: cum Turno occiso et accepta Lavinia, condita civitate in Nu-Аmicum fluvium, ut alii volunt, sacrificans, ut alii, Mezentium, ut alii, АMessapum fugiens, cecidisset, nec eius esset cadaver inventum, Ascanius, Аfilius eius, victo Mezentio cum ceteris Troianis credens et iactitans inter Аnumina receptum, sive patrem volens consecrare, templum ei constituit, Аquod indigetis appellari iussit.}43 ЫЖЭ@@&7mortalin decvit violari vvlnere divvm& {43'mortali vul-Аnere' dixit,}43 non 'letali', sed, aut quo mortales laborant, aut a mor-Аtali inlato. {43aut 'mortali vulnere', id est mortem facienti: ergo non Аquasi Iuturna mortalis sit.}43 'divum' autem subaudis 'futurum'. Р@@&7qvid enim sine te ivtvrna valeret& parenthesis: poterat Аenim excusare se Iuno, nihil fecisse commemorans, unde eam aucto-Аrem fuisse Iuppiter dicit propter illud "auctor ego audendi". ЫЖа@@&7desine iam tandem& singula pronuntianda sunt. {43dicendo Аautem 'tandem' odium perseverantis ostendit.}43 @1 Р@@&7nec te tantvs edat tacitam dolor &%scilicet sidereis Аodiis urgere Troianos. sane 'edo edis edit' integrum verbum est, ut Аlego, legis, legit: nam 'edo es est' esse anomalum constat. ЫЖг@@{43&7ventvm ad svpremvm est& per infinitum modum verbi dictum.}43 Р@@&7troianos potvisti& id est iam non potes: ideo enim Аpraeterito usus est {43tempore. et bene 'potuisti', quia ipsa dixerat А"atque ipsos potuit submergere ponto" et iterum "Mars Аperdere gentem inmanem Lapithum valuit"}43. Р@@{43&7deformare domvm& deformem reddere per luctum.}43 ЫЖз@@&7svbmisso vvltv& habitum futurae orationis ostendit. Р@@&7qvia nota mihi tva magne volvntas ivppiter& {43hoc ideo АIuno, quia}43 Iuppiter necessitatem obiecerat fati, dicens 'ven-Аtum ad supremum est'. sed Iuno, sciens fatum esse quicquid Iup-Аpiter dixerit, dicit se cedere eius voluntati: nam id agit, ut conciliet Аsibi eius favorem ad petitionem futuram. ЫЖк@@{43&7aeria sede& nubem dixit, quia supra dixerat "fulva Аpugnas de nube tuentem": nam et hoc accusaverat Iuppiter. ergo Аargumento verisimili utitur, quasi dicat, non facerem solum ut specta-Аtrix essem, sed ipsam rem gererem.}43 Р@@&7digna indigna pati& id est omnia. et proverbialiter Аdictum est. ЫЖн@@{43&7svccvrrere fratri& bene 'fratri', ne, si diceret 'Turno', ca-Аreret adfectu.}43 Р@@&7pro vita& ac si diceret: pro re nobis data, id est superis. А{43et bene figuravit 'audere probavi'.}43 Р@@&7non vt tela tamen non vt contenderet arcvm& hoc Аloco quasi Iuturnam sagittam iecisse significat; sed, ut supra Аdiximus, possumus accipere, quod alter in eius gratiam in Aenean @1 Аtela contorsit. {43ipsi adscribendum ergo 'contenderet arcum'. alii 'osten-Аderet', id est adiuvaret tendentem in Aenean telum: non enim certus Аauctor vulneris fuerat.}43 Р@@&7adivro stygii capvt inplacabile fontis& pro 'iuro', Аnam prothesis est. quidam tamen volunt 'iuro' tunc dici debere, Аcum confirmamus aliquid aut promittimus, ut 'iuro me facturum', А'adiuro' vero, cum negamus, ut 'adiuro me non posse', 'adiuro me Аnon fecisse': Terentius "adiurat, se non posse apud vos, Pam-Аphilo absente, perdurare". potest tamen et 'ad' valde significare, А{43ut sit 'adiuro' valde iuro. 'inplacabile' autem periurantibus inplaca-Аbile. et bene respondit ad illud quod Iuppiter iuraverat in decimo А, ne quis deorum Troianis vel Rutulis ferret auxilium}43. Р@@&7vna svperstitio& {43id est 'sola' vel 'summa', ut А"unam posthabita coluisse". 'superstitio' autem}43 religio, metus, eo Аquod superstet capiti omnis religio. &7reddita& {43hoc est}43 data: nam Аprothesis est. Р@@{43&7exosa relinqvo& 'exosus' et 'perosus' de eo tantum qui odit, Аdicitur.}43 Р@@&7nvlla fati qvod lege tenetvr& bene 'fati': nam victo-Аriae lex est, ut victi cedant in habitum nomenque victorum. Р@@&7pro maiestate tvorvm& respexit ad Saturnum, qui in АItalia aliquando regnaverat: inde ait 'tuorum'. nam et Latinus inde Аoriginem ducit, ut "Fauno Picus pater, isque paren-Аtem te, Saturne, refert, tu sanguinis ultimus auctor". Р@@&7esto component& consentit, sed invita. ЫЖ╗@@&7sit romana potens itala virtvte propago& hoc videtur Аdicere: si fataliter inminet ut a Troianis origo Romana descendat, АTroiani Italorum nomen accipiant, ut Romani de Italis, non de АTroianis videantur esse progeniti. ЫЖ╛@@&7es germana iovis satvrniqve altera proles& locus de Аobscuris, de quo quidam hoc sentiunt: petis paene inlicita, sed con-Аcedenda sunt, quoniam soror Iovis es, id est Saturni filia. quod si @1 Аvoluerimus admittere, erit sequens versus incongruus, ut 'irarum Аtantos volvis sub pectore fluctus'. unde melius est ut ita intelle-Аgamus: soror Iovis es, id est Saturni filia: unde non mirum est Аtantam te iracundiam retinere sub pectore. nam scimus unumquem-Аque pro generis qualitate in iram moveri: nobiles enim etsi ad prae-Аsens videntur ignoscere, tamen in posterum iram reservant. quod Аnunc Iunoni videtur obicere: nam cum se concedere diceret, petiit Аtamen quod graviter posset obesse Troianis. sic Homerus inducit АCalchantem dicentem de Agamemnone: regum irae ita se habent, Аut, etiam si ad praesens indulgere videantur, stimulos iracundiae ad Аfuturum reservent. ЫЖ┴@@&7do qvod vis& bene praesenti usus est tempore: nam pro-Аmissio numinis pro facto est. ЫЖ─@@&7svbsident& remanebunt, latebunt, in Latinorum scilicet Аmultitudine, ut "galeaque ima subsedit Acestes". А&7ritvsqve sacrorvm adiciam& verum est: nam sacra matris deum АRomani Phrygio more coluerunt. {43* * * q et patritae leges appellatum Аest dixit q morem sacrorum ritusque continebant quod licet in VII. dixerit Аplenius tamen declarat * * * ri. q. t. nihil est enim sermo patrius Auso-Аniusque nisi avitus, quippe cum Ausonii antiqui Italiae populi fuisse Аreferantur: nam patri * * * quod ait 'morem ritusque. s. adiciam' ipso Аtitulo legis Papiriae usus est, quam sciebat de ritu sacrorum publica-Аtam. et quod iunxit 'faciamque omnis' * * * sic enim dictae sunt leges Аavitae et patritae et utramque legem sacrorum complexus est. nam Аritus est comprobata in administrandis sacri * * * q. civitas ex alieno ascivit Аsibi; cum receptum est, mos appellatur. alii ita definiunt, ritum esse, @1 Аquo sacrificium uti fiat * * * tis aut institutus religiosus aut cerimoniis Аconsecratus, isque privatus aut publicus est, publicus ut curiarum, com-Аpitorum * * *}43 ЫЖ╔@@&7mentem laetata retorsit& iste quidem hoc dicit; sed Аconstat bello Punico secundo exoratam Iunonem, tertio vero bello Аa Scipione sacris quibusdam etiam Romam esse translatam. ЫЖ╦@@&7his actis& remoto a Turno auxilio. Р@@&7dimittere ab armis& per transitum historiae usus est ver-Аbis; nam qui ab exercitu relaxantur, ab armis dicuntur dimitti: АSallustius de Oppio, ubi eum Cotta in contione ab exercitu cogit Аabscedere, dicit, "se eius opera non usurum, eumque ab armis Аdimittit". Р@@&7pestes cognomine dirae& proprie 'pestes' vocantur, 'di-Аrae' vero cognomine. et dictae 'dirae', quod non nisi ante iratum АIovem videntur, ut "saevique in limine regis apparent". Р@@&7tartaream megaeram& bene 'Tartaream' addidit, ut osten-Аdat esse et terrenam et aeriam Megaeram: nam, ut etiam in tertio Аdiximus, volunt periti quandam triplicem potestatem esse et Аin terris et apud superos, sicut est furiarum apud inferos. ideo Аautem dicit has ex Nocte progenitas, ut ostendat et latenter oriri Аet intolerabilem esse iram deorum. {43&7nox intempesta& perpetuum est Аnoctis epitheton. alio modo dicimus intempestam, partem noctis signi-Аficantes.}43 Р@@&7vno eodemqve tvlit partv& dispositio haec poetae, quae Аdicit has et similes esse furiis, et cum his esse procreatas, hoc agit, Аut ostendat illam prudentium opinionem, esse tam apud superos Аquam in terris, sicut apud inferos furias. @1 ЫЖ╤@@{43&7saevi regis& epitheton est accommodatum, id est cum saevit; Аneque enim est Iuppiter semper saevus.}43 Р@@&7apparent& videntur, praesto sunt ad obsequium: unde Аetiam apparitores constat esse nominatos. Р@@&7letvm horrificvm& volunt Iovem non esse mortis aucto-■яА▓│┤╣ яБ░░╡ яВ┴ яГ╙хЄЎ иМЫЖ╙Вrem, sed posse mortis genere vel prodesse vel obesse mortalibus. ЫЖ╓@@&7inqve omen ivtvrnae occvrrere ivssit& ut Iuturnae Аomen fraternae mortis efficeret. ЫЖ╪@@&7non secvs ac nervo per nvbem inpvlsa sagitta& sic Аilla descendit, ut solet sagitta conscendere. hinc Statius traxit Аut diceret de disco iacto "similisque cadenti crescit in ad-Аversos". 'inpulsa' autem proprie, sicut supra "incertum qua Аpulsa manu". Р@@&7felle veneni& amaritudine veneni, suco noxio: aut certe Аperiphrasticos dixit venenum, ut $BI/H *(HRAKLHEI/H. Р@@{43&7telvm inmedicabile& 'inmedicabile' est, cuius vulneri mederi Аnon possit.}43 Р@@{43&7celeres& hypallage est pro 'celeriter': et ita celeriter, ut tran-Аsiliat priusquam exeat.}43 &7transilit vmbras& hyperbole est; namque Аumbra semper tela comitatur, hic ait, transit umbras sagitta: male Аenim quidem 'auras' legunt. Р@@&7talis se& taliter. ЫЖ▐@@&7collecta& ex nimia scilicet furiae magnitudine. Р@@&7cvlminibvs desertis& noctuam dicit, non bubonem; nam Аait 'alitis in parvae': bubo autem maior est. Р@@&7servm canit& triste, diuturnum, ut "seraque Аterrifici cecinerunt omina vates": Sallustius "serum bellum Аin angustiis futurum". ЫЖт@@&7clipevmqve everberat alis& signa sunt ista plangentium. ЫЖх@@&7stridorem& vocis scilicet sonum: nam utrumque tangit Аaugurium, et oscinum et praepetum, quod graviter posset obesse АTroianis: sic Homerus inducit Calchanta. @1 Р@@{43&7crines scindit solvtos& aut solvit et scindit: aut 'solutos' Аnon propter fratris exitium sed * * *}43 ЫЖш@@{43&7qvid nvnc& decenter inducit loqui coepisse.}43 Р@@&7dvrae& inmiti, quae possum fratrem cernere tot laboribus Аsubditum. Р@@&7monstro& augurio ex Iovis voluntate venienti. ЫЖь@@&7obscenae volvcres& invidiose dixit; nam una est. ЫЖя@@&7qvo vitam dedit aeternam& quia occurrebat, sed prae-Аstitit inmortalitatem, dicit hanc aeternam esse causam doloris. ЫЖЄ@@{43&7inmortalis& per indignationem dictum est 'inmortalis ego', Аquam maxime scilicet con * * *}43 ЫЖї@@&7glavco amictv& quasi nympha, propter undarum simili-Аtudinem. ЫЖ°@@{43&7ingens arborevm& quidam pro ligneo accipiunt, ut hoc * * *}43 А&7ingens arborevm& non sunt duo epitheta; sed Aeneas ingens telum Аcoruscat arboreum. ЫЖ·@@{43&7saevis certandvm comminvs armis& hoc ideo dicit, quia vulnere Аtardus magis comminus pugnare desiderat.}43 Р@@{43&7tete in facies& te ipsum. et est proverbialiter dictum.}43 А&7contrahe& collige; est autem hostilis iracundia. Р@@{43&7animis& id est viribus: aut enim animo, aut corpore, aut pre-Аcibus et voce possumus quidquid possumus: et hoc ideo, quia saeptus Аerat undique et non habebat effugium.}43 ЫЖ■@@&7capvt qvassans& concutiens, ut "tunc quas-Аsans caput". Р@@&7et ivppiter hostis& ordo est 'ferox hostis'. Р@@&7saxvm circvmspicit& Homeri totus hic locus est. Р@@&7campo qvod forte iacebat limes agro positvs& secun-Аdum artem propiori respondit, sicut "est in carcere locus, quod АTullianum appellatur". @1 ЫЗЕ@@&7manv raptvm trepida& aut festina: aut re vera 'trepida', Аquia sequitur 'sed neque currentem se nec cognoscit euntem'. А&7torqvebat& bene inperfecto usus est tempore, quia non est per-Аfectum quod voluit, ut "nec spatium evasit totum neque Аpertulit ictum". ЫЗК@@{43&7viri& mire 'viri' addidit, quasi propter rationem eius, qui Аlanguide iecerat, ut ipse lapis sine effectu fuerit: ut si dixisset, talis Аest vir qualem descripsi.}43 Р@@&7nec spativm evasit& hic distinguendum est, ut sit 'totum Аneque pertulit ictum', id est evacuatus est impetus ipsius spatio Аlongiore. Р@@&7ac velvt in somnis& Homeri comparatio. ЫЗХ@@&7nec qvo se eripiat& totum enim Troiani clauserant. ЫЗШ@@&7sortitvs fortvnam ocvlis& hunc locum oculis ad ferien-Аdum elegit Aeneas, quem fortuna destinaverat vulneri. ЫЗЪ@@&7nec fvlmine& pro 'tonitru', sine quo numquam fulmen Аemittitur. Р@@&7atri tvrbinis instar& multis utitur comparationibus ad Аexprimendum nimium impetum. et 'instar', ut supra dixi-Аmus, per se plenum est nec recipit praepositionem, licet Serenus "ad Аinstar" dixerit, quod in idoneis non invenitur auctoribus. ЫЗЮ@@&7ictvs& percussus: nam participium est, ac si diceret 'ce-Аcidit elisus'. ЫЗг@@&7eqvidem mervi& secundum artem agit rhetoricam: nam Аquotiens personae in invidia sunt, aliae pro his opponuntur. unde Аita agit: ego quidem occidi mereor, sed tu debes ignoscere parentis Аintuitu. &7nec deprecor& non refuto, non recuso. Р@@&7vtere sorte tva& interfice hostem tuum. Р@@&7fvit et tibi talis anchises& hic distinguendum, ut duo Аdicat: et habuisti patrem, et pater es. @1 ЫЗз@@&7et me& ordo est 'redde meis'; sed ne ex aperto rem viro Аforti pudendam peteret, interpositione usus est, dicens 'seu corpus Аspoliatum lumine mavis'. Р@@&7tendere palmas avsonii videre& ad gloriam Aeneae per-Аtinet, quod se Turnus cunctis praesentibus victum fatetur. Р@@&7tva est lavinia conivnx& quae fuerat causa certaminis. Р@@&7vlterivs ne tende odiis& noli velle crudelitatem tuam Аultra fata protendere, sed redde corpus sepulchro. &7acer in armis& Аnon tantum ad praesens refertur, sed quia semper in armis acer Аesse consuevit. ЫЗм@@&7cvnctantem flectere sermo coeperat& omnis intentio Аad Aeneae pertinet gloriam: nam et ex eo quod hosti cogitat parcere, Аpius ostenditur, et ex eo quod eum interimit, pietatis gestat insigne: Аnam Euandri intuitu Pallantis ulciscitur mortem. Р@@&7infelix baltevs& nulli domino felix. et sic est dictum А'infelix balteus', sicut "Lacedaemoniosque hymenaeos". Аet sciendum, balteum habuisse Turnum ad insultationem et iactan-Аtiam, non ad utilitatem, unde est "atque umeris inimicum Аinsigne gerebat". ЫЗ▒@@&7monvmenta doloris& proprie; nam et monumentum ab Аeo quod mentem moneat, dictum est. Р@@&7havsit& vidit, ut "hauriat hunc oculis ignem Аcrudelis ab alto Dardanus". ЫЗ╡@@&7pallas inmolat& et ad suae mortis et ad rupti foederis Аultionem, te tamquam hostiam inmolat Pallas. ЫЗ╖@@&7frigore& morte, ut "corpusque lavant fri-Аgentis et ungunt". Р@@&7vitaqve cvm gemitv fvgit indignata svb vmbras& 'in-Аdignata', vel quia post preces veniam non meruerat; vel quia Lavi-Аniam fore sciebat Aeneae; vel quia, ut supra de Camilla Аdiximus, discedebat a iuvene. nam volunt philosophi invitam ani- @1 Аmam discedere a corpore cum quo adhuc habitare naturae legibus Аpoterat: sic Homerus А@@@@$YUXH\ D' E)K R(EQE/WN PTAME/NH *)/AI+DO/S2DE BEBH/KEI А@@@@$O(\N PO/TMON GOO/WSA, LIPOU=S1' A)NDROTH=TA KAI\ H(/BHN.& @1 яБ░░╢ яВ┼уь яГ╙хЄЎ пЇ @@@@{1IN VERGILII BVCOLICON LIBRVM А@@@@COMMENTARIVS.}1 пЁЄ @@Bucolica, ut ferunt, dicta sunt a custodibus boum, id est $A)PO\ А$TW=N BOUKO/LWN&: praecipua enim sunt animalia apud rusticos boves. Аhuius autem carminis origo varia est. nam alii dicunt eo tempore, Аquo Xerxes, Persarum rex, invasit Graeciam, cum omnes intra Аmuros laterent nec possent more solito Dianae sacra persolvi, per-Аvenisse ad montes Laconas rusticos et in eius honorem hymnos Аdixisse: unde natum carmen bucolicum aetas posterior elimavit. Аalii dicunt Orestem, cum Dianae Facelitidis simulacrum raptum ex АScythia adveheret et ad Siciliam esset tempestate delatus, completo Аanno Dianae festum celebrasse hymnis, collectis nautis suis et ali-Аquibus pastoribus convocatis, et exinde permansisse apud rusticos Аconsuetudinem. alii non Dianae, sed Apollini Nomio consecratum Аcarmen hoc volunt, quo tempore Admeti regis pavit armenta. alii Аrusticis numinibus a pastoribus dicatum hoc asserunt carmen, ut АPani, faunis, nymphis ac satyris. et hic est huius carminis titulus. Аqualitas autem haec est, scilicet humilis character. tres enim sunt @1 Аcharacteres, humilis, medius, grandiloquus: quos omnes in hoc in-Аvenimus poeta. nam in Aeneide grandiloquum habet, in georgicis Аmedium, in bucolicis humilem pro qualitate negotiorum et perso-Аnarum: nam personae hic rusticae sunt, simplicitate gaudentes, a Аquibus nihil altum debet requiri. adhibetur autem ad carmen bu-Аcolicum, quod debet quarto pede terminare partem orationis: qui Аpes si sit dactylus, meliorem efficit versum, ut "nos patriae Аfines et dulcia". primus etiam pes secundum Donatum et dacty-Аlus esse debet et terminare partem orationis, ut "Tityre". ■яА▓│┤╣ яБ░░╢ яВ┼уь яГ╙хЄЎ пЁЄ ИЪquam legem Theocritus vehementer observat, Vergilius non adeo; Аille enim in paucis versibus ab ista ratione deviavit, hic eam in Аpaucis secutus est: Terentianus cum de hoc metro diceret А"plurimus hoc pollet Siculae telluris alumnus", "noster Аrarus eo pastor Maro". intentio poetae haec est, ut imitetur АTheocritum Syracusanum, meliorem Moscho et ceteris qui bucolica Аscripserunt,_unde est "prima Syracosio dignata est Аludere versu nostra"_et aliquibus locis per allegoriam agat Аgratias Augusto vel aliis nobilibus, quorum favore amissum agrum Аrecepit. in qua re tantum dissentit a Theocrito: ille enim ubique Аsimplex est, hic necessitate compulsus aliquibus locis miscet figuras, Аquas perite plerumque etiam ex Theocriti versibus facit, quos ab Аillo dictos constat esse simpliciter. hoc autem fit poetica urbani-Аtate: sic Iuvenalis "Actoris Aurunci spolium"; nam Ver-Аgilii versum de hasta dictum figurate ad speculum transtulit. et Аcausa scribendorum bucolicorum haec est: cum post occisum $:&7iii&$: Аiduum Maiarum die in senatu Caesarem Augustus eius filius contra Аpercussores patris et Antonium civilia bella movisset, victoria po-Аtitus Cremonensium agros, qui contra eum senserant, militibus suis @1 Аdedit. qui cum non sufficerent, etiam Mantuanorum iussit distribui, Аnon propter culpam, sed propter vicinitatem, unde est А"Mantua vae miserae nimium vicina Cremonae". perdito ergo Аagro Vergilius Romam venit et potentium favore meruit, ut agrum Аsuum solus reciperet. ad quem accipiendum profectus, ab Arrio Аcenturione, qui eum tenebat, paene est interemptus, nisi se prae-Аcipitasset in Mincium: unde est allegoricos "ipse aries Аetiam nunc vellera siccat". postea ab Augusto missis tribus Аviris et ipsi integer ager est redditus et Mantuanis pro parte. hinc Аest, quod cum in prima ecloga legimus eum recepisse agrum, Аpostea eum querelantem invenimus, ut "audieras, et fama Аfuit; sed carmina tantum nostra valent, Lycida, tela inter АMartia, quantum Chaonias dicunt aquila veniente colum-Аbas". nec numerus hic dubius est nec ordo librorum, quippe cum Аunus sit liber: de eclogis multi dubitant, quae licet decem sint, Аincertum tamen est, quo ordine scriptae sint. plerique duas certas Аvolunt ipsius testimonio, ultimam, ut "extremum hunc", [2et Аprimam, ut]2 in georgicis "Tityre, te patulae cecini Аsub tegmine fagi"; alii primam illam volunt "prima Syra-Аcosio dignata est ludere versu". sane sciendum, &7vii.& eclogas Аesse meras rusticas, quas Theocritus &7x.& habet. hic in tribus a bu-Аcolico carmine, sed cum excusatione discessit, ut in genethliaco АSalonini et in Sileni theologia, vel ut ex insertis altioribus rebus Аposset placere, vel quia tot varietates implere non poterat. poetae Аvitam in Aeneide diximus. operis explanatio in sequentibus com-Аprobabitur. sane sciendum Vergilium &7xxviii.& annorum scripsisse Аbucolica, unde etiam ipse in fine georgicorum "audaxque iuventa, АTityre, te patulae cecini sub tegmine fagi". et dicit Donatus, Аquod etiam in poetae memoravimus vita, in scribendis carminibus Аnaturalem ordinem secutum esse Vergilium: primo enim pastoralis Аfuit in montibus vita, post agriculturae amor, inde bellorum cura @1 Аsuccessit. notandum quoque, bucolica vel georgica, cum apud АGraecos in fine habeant accentum, apud nos in tertia a fine habere: Аnam ut in ultima sit, latinitas vetat, ut in paenultima non sit, Аbrevitatis efficit ratio. etiam hoc sciendum, et personas huius Аoperis ex maiore parte nomina de rebus rusticis habere conficta, Аut Meliboeus, $O(/TI ME/LEI AU)TW=| TW=N BOW=N,& id est quia curam gerit Аboum, et ut Tityrus; nam Laconum lingua tityrus dicitur aries Аmaior, qui gregem anteire consuevit: sicut etiam in comoediis in-Аvenimus; nam Pamphilus est totum amans, Glycerium quasi dulcis Аmulier, Philumena amabilis. personae, sicut supra dixi, rusticae Аsunt et simplicitate gaudentes: unde nihil in his urbanum, nihil Аdeclamatorium invenitur; sed ex re rustica sunt omnia negotia, Аcomparationes et si qua sunt alia. hinc est, quod annos a fructi-Аbus computat, ut "post aliquot mea regna videns mi-Аrabor aristas", hinc etiam illae comparationes sunt "nam Аneque me tantum venientis sibilus austri nec percussa Аiuvant fluctu tam litora nec quae saxosas inter d. f. valles". бЯЇ @@@@{1ECLOGA PRIMA.}1 С@@&7tityre tv patvlae r. svb t. fagi& inducitur pastor qui-Аdam iacens sub arbore securus et otiosus dare operam cantilenae, Аalter vero quomodo cum gregibus ex suis pellitur finibus: qui cum АTityrum respexisset iacentem, ita locutus est. et hoc loco Tityri Аsub persona Vergilium debemus accipere; non tamen ubique, sed tan-Аtum ubi exigit ratio. quod autem eum sub fago dicit iacere, alle-Аgoria est honestissima, quasi sub arbore glandifera, quae fuit victus Аcausa: antea enim homines glandibus vescebantur, unde etiam fagus Аdicta est $A)PO\ TOU= FAGEI=N.& hoc videtur dicere: iaces sub umbra fagi @1 Аin agris tuis, tuas retentans possessiones, quibus aleris, sicut etiam Аglandibus alebantur ante mortales. &7tv patvlae& patulum dicimus Аquod patet naturaliter, ut nares, arbor; patens vero est quod et Аaperitur et clauditur, ut ostium, oculi. Р@@&7silvestrem mvsam& id est rusticum carmen. &7tenvi avena& Аculmo, stipula, unde rustici plerumque cantare consuerunt: alibi А"stridenti miserum stipula disperdere carmen". di-Аcendo autem 'tenui avena', stili genus humilis latenter ostendit, quo, Аut supra dictum est, in bucolicis utitur. &7meditaris& quod Graeci А$MELETW=& dicunt, per antistoechon 'meditor' dixerunt Latini: l enim Аet d interdum sibi invicem cedunt, unde et 'sella' pro sedda dici-Аtur a sedendo. Ф@@&7nos patriam fvgimvs& plus est, quam si diceret 'relinqui-Аmus': sic Horatius "Teucer Salamina patremque cum fugeret". А&7lentvs& otiosus, ut "qui nunc lenti consedimus arvis". Р@@&7resonare doces amaryllida s.& id est carmen tuum de Аamica Amaryllide compositum doces silvas sonare. et melius est, Аut simpliciter intellegamus: male enim quidam allegoriam volunt, Аtu carmen de urbe Roma componis celebrandum omnibus gentibus. Аplus enim stupet Meliboeus, si ille ita securus est, ut tantum de Аsuis amoribus cantet. Ч@@&7namqve erit ille mihi semper devs& et iteratio ipsa ex-Аclusit adulationis colorem. 'semper' id est post mortem et dum Аvivit. alii enim imperatores post mortem in numerum referuntur @1 Аdeorum, Augustus templa vivus emeruit: Horatius "praesenti tibi Аmaturos largimur honores iurandasque tuum per nomen Аponimus aras". sic Lucanus de Nerone "sed mihi iam Аnumen". Р@@&7saepe tener nostris ab ovilibvs i. a.& inbuere est pro-Аprie inchoare et initiare. nemo autem unam eandemque rem saepe Аinchoat. sed constat saepe pascua mutare pastores, sicut etiam in Аgeorgicis legimus "itque pecus longa in deserta sine Аullis hospitiis; tantum campi iacet": unde necesse est pa-Аstores totiens aras inbuere, quotiens mutaverint pascua. invenimus Аetiam apud antiquiores, inbuere esse non inchoare, sed perfundere Аet madefacere: secundum quod absolutus est sensus, ut sit 'saepe Аperfundet'. Р@@&7errare& pasci, ut "mille meae Siculis errant in Аmontibus agnae". Р@@&7lvdere& scribere, ut "carmina qui lusi pastorum": Ho-Аratius "poscimur. siquid vacui sub umbra lusimus tecum". А&7calamo agresti& rustico stilo, sic supra "tenui avena". Р@@&7non eqvidem i. m. m.& ne frequens interrogatio felicitatis Аalienae ex invidia venire videatur. et dicit se admirari potius, Аquam invidere. Р@@&7vsqve adeo tvrbatvr agris& turbamur sine ulla discre-Аtione culpae vel meriti. et invidiose tempora Augusti carpit la-Аtenter. sane vera lectio est 'turbatur', ut sit inpersonale, quod ad Аomnes pertinet generaliter: nam Mantuanorum fuerat communis Аexpulsio. si enim 'turbamur' legeris, videtur ad paucos referri. Р@@&7protenvs& porro tenus, longe a finibus: unde et paulo Аpost "at nos hinc alii sitientes ibimus Afros". &7aeger& Аet corpore et animo aeger dicitur, ut "aegram nulli quondam Аflexere mariti". &7ago& autem proprie: nam agi dicuntur pecora. @1 ШП@@&7spem gregis& id est marem et feminam: reparatio enim Аgregis in sexu utroque consistit. &7silice in nvda& ad hoc per-■яА▓│┤╣ яБ░░╢ яВ┼уь яГ╙хЄЎ бШПГtinet praemissa dolentis interiectio: nam solent herbas substernere, Аut ipse in georgicis dicit "et multa duram stipula Аfilicumque maniplis sternere". &7conixa& pro eo, quod est А'enixa': nam hiatus causa mutavit praepositionem, sicut "secludite Аcuras" pro 'excludite'. Р@@&7si mens non laeva fvisset& stulta, contraria. et sensus Аhic est: perdituros nos quandoque agros, res manifesta praedicebat, Аsed nosse mentis inprudentia nequivimus. Р@@&7de caelo tactas memini p. q.& mire compositum augurium: Аnam quercus in tutela Iovis est, et huius arboris fructu olim ho-Аmines pascebantur. haec ergo tacta, id est adflata et leviter fulmi-Аnata, ut Cicero "tactus etiam ille qui hanc urbem condidit АRomulus", significabat nutu imperatoris posse agros eorum perire, Аapud quos fulminatae sunt arbores: nam agri causa victus sunt, Аsicut olim quercus. quod autem ait 'tactas', ostendit temporale Аfore damnum, quale patiuntur arbores leviter fulminatae. et bene А'praedicere', quasi loqui et praedivinare, cum ita manifestum esse Аconstet augurium. Р@@&7da& dic, sic econtra "accipe nunc Danaum insidias", id Аest audi. Р@@&7vrbem qvam dicvnt romam& quaeritur, cur de Caesare in-Аterrogatus, Romam describat. et aut simplicitate utitur rustica, ut Аordinem narrationis plenum non teneat, sed per longas ambages Аad interrogata descendat: aut certe quia nullus, qui continetur, est Аsine ea re, quae continet, nec potest ulla persona esse sine loco: Аunde necesse habuit interrogatus de Caesare locum describere, in Аquo eum viderat. est autem longum hyperbaton 'urbem quam di-Аcunt Romam. hic illum vidi Meliboee.' @1 Р@@&7stvltvs ego& id est rusticus, qui nescivi iudicare. &7no-А&7strae& autem Mantuae. &7qvo& id est ad quam: nam adverbium Аposuit pro nomine, ut "genus unde Latinum", id est a quo. Р@@&7ovivm teneros depellere fetvs& periphrasis agnorum. Р@@&7sic canibvs catvlos similes sic matribvs haedos n. s. А&7p. c. m. s.& vult urbem Romam non tantum magnitudine, sed etiam Аgenere differre a ceteris civitatibus et esse velut quendam alterum Аmundum aut quoddam caelum, in qua deum Caesarem vidit. qui Аenim comparat cani catulum vel haedum capellae, magnitudinis fa-Аcit, non generis differentiam; qui autem dicit, leo maior est cane, Аet generis facit et magnitudinis differentiam, sicut nunc de urbe АRoma fecit. putabam, inquit, ante, ita Romam comparandam esse Аaliis civitatibus, ut solet haedus caprae comparari; nam quamvis Аmaior esset, tamen eam civitatem esse ducebam: nunc vero pro-Аbavi eam etiam genere distare; nam est sedes deorum. hoc autem Аeum dicere, ille comprobat versus 'quantum lenta solent inter vi-Аburna cupressi': nam viburnum brevissimum est, cupressus vero Аarbor est maxima. hoc autem genus argumentationis et apud Ari-Аstotelem lectum est, et apud Ciceronem. &7componere& comparare. ШЪ@@&7et qvae tanta fvit romam t. c. v.& 'quae tanta'; ad Аmagnum enim aliquid nimia necessitas venire compellit: unde quasi Аmiratur hominem rusticum Romam videre potuisse. Р@@&7libertas& amor libertatis. et aliter dicit servus, liberta-Аtem cupio, aliter ingenuus: ille enim carere vult servitute, hic ha-Аbere liberam vitam, pro suo scilicet arbitrio agere: sicut nunc Ver-Аgilius sub persona Tityri dicit se amore libertatis Romam venire Аcompulsum, et item latenter carpit tempora, quibus libertas non Аnisi in urbe Roma erat. aut certe simpliciter intellegamus hoc Аloco Tityrum sicut pastorem locutum: nam ubique eum Theocritus Аmercennarium inducit, item Vergilius, ut "Tityre dum Аredeo, brevis est via, pasce capellas". &7qvae sera tamen А&7respexit inertem& desidem, se non requirentem. nam culpat suam @1 Аinertiam, quod non ante Romam ierit et sit usus puer libertate, Аqua uti coepit provectioris aetatis. Р@@&7candidior postqvam tondenti barba c.& aut mutatio Аpersonae est, ut quendam rusticum accipiamus loquentem, non Ver-Аgilium per allegoriam; nam, ut diximus, &7xxviii.& annorum scripsit Аbucolica: aut certe est mutanda distinctio, ut sit non barba can-Аdidior, sed libertas; nam &7xxviii.& annorum barbam potest quivis Аmetere, sed non canam. et bene 'candidior libertas', ut intellega-Аmus etiam ante in libertate, sed non tali fuisse Vergilium. Р@@&7et longo post tempore venit, postqvam nos ama-А&7ryllis h. g. r.& iungendum est hoc totum: nam duplici ratione Аtempus ostendit, quo eum libertas aspexerit, id est quando Аcoepit secare barbam, et relicta Galatea Amaryllidis amore deti-Аneri. allegoricos autem hoc dicit, postquam relicta Mantua Ro-Аmam me contuli: nam Galateam Mantuam vult esse, Romam АAmaryllida. et bene tempora, quasi rusticus, computat a barbae Аsectione. &7longo post tempore& aut archaismos est; antiqui Аenim 'post' 'ante' 'circum' etiam ablativo iungebant, quod hodie Аfacere minime possumus: aut 'longopost' una pars est orationis, ut Аsit sensus, venit tempore longopost, sicut multominus, multomagis, Аpostmodo: Horatius "postmodo, quod mi obsit, clare multum-Аque locuto". et 'longopost', ut postposita videatur esse praepositio Аet in unitatem coacta. ШЯ@@&7fatebor enim& hoc per parenthesin dictum est. Р@@&7nec spes libertatis erat nec cvra pecvli& nec sperare Аpoteram libertatem in oppressa civitate, nec habere curam patri-Аmonii. 'peculi' autem aut antique dixit, quia omne patrimonium Аapud maiores peculium dicebatur a pecoribus, in quibus eorum con-Аstabat universa substantia, unde etiam pecunia dicta est a peculio: @1 Аaut certe et hoc ad morsum temporum pertinet; nam modo servi Аtantum peculium dicimus, ut invidiose patrimonium suum dixerit Аpeculium, ac si servus esset, quia se diu apud Mantuam servisse Аmemoravit. sane 'peculi' pro 'peculii' per synaeresin dictum est. Р@@&7exiret victima saeptis& saepta proprie sunt loca in Аcampo Martio inclusa tabulatis, in quibus stans populus Romanus Аsuffragia ferre consueverat. sed quoniam haec saepta similia sunt Аovilibus, duo haec invicem pro se ponuntur, ut hoc loco saepta Аpro ovilibus posuit, item Lucanus econtra "et miserae Аmaculavit ovilia Romae", Iuvenalis "antiquo quae Аproxima surgit ovili". sane 'pinguis' melius ad victimam, quam Аad caseum refertur. Р@@&7ingratae vrbi& quia cum alimenta civitatibus praestentur Аex rusticorum labore, in his rustici et deridentur a civibus, et Аmulta perdunt, et advectarum rerum pretia iniqua suscipiunt. Шд@@&7amarylli vocares& 'Amarylli' vocativus Graecus est, qui Аbrevis est, quotienscumque nominativus 'is' terminatur, ut 'Ama-Аryllis' 'Pieris': Horatius "dulcem quae strepitum Pieri tem-Аperas". Р@@&7sva poma& id est ipsius arboris poma propria. [&7qvid А&7vocares& hoc Vergilii personae convenit. &7maesta amarylli& quae Аnemine laetabatur poeta. &7cvi pendere& id est tibi: laudari a te Аnon meruerunt. @1 Р@@&7tityrvs& Vergilius. &7pinvs& Roma. Р@@&7fontes& senatores. &7arbvsta& fructeta, id est scolastici. А&7vocabant &%interro Р@@&7servitio& servitium est condicionis indicium. &7licebat& Аid est nec deesse officio poteram. Шк@@&7ivvenem& Caesarem dicit Octavianum Augustum: decreverat Аenim senatus, nequis eum puerum diceret, ne maiestas tanti im-Аperii minueretur. Р@@&7dies& id est principia mensium, vel idus omnium mensium. А&7fvmant& id est sacrificant. Р@@&7responsvm primvs dedit& id est permisit libere vivere. А'primus' autem ante quem nullus sit. Р@@&7pascite& id est, ut ante soliti eratis, pueri, sic et modo Аpascite in pace. Р@@&7fortvnate senex& non ad aetatem Vergilii refert, sed ad Аfortunam futuram, praesago usus verbo. Р@@&7et tibi magna satis& ordo est 'magna satis pascua'. А&7qvamvis lapis& id est quamvis mons sit et lacus: nam a monte Аusque ad lacum et inde usque ad arborem quandam fuerat Arrio Аdonata tua possessio. Р@@&7palvs& id est aequor. &7obdvcat& id est tegat. &7ivnco& Аid est faeno vel fluvio Mincio. @1 Р@@&7gravis& accusativus pluralis, quasi graves. Ш│@@&7inter flvmina& Padum et Mincium. Р@@&7fontes sacros& quia omnibus aquis nymphae sunt prae-Аsidentes. &7frigvs opacvm& quia aestivo tempore sub umbra fit Аfrigus. &7frigvs opacvm& id est auras prosperas, vel pro nemore. А&7opacvm& utrum 'opacis locis', incertum, an pro 'valde frigidum': ■яА▓│┤╣ яБ░░╢ яВ┼уь яГ╙хЄЎ бШ┤Еnam unum frigus est hieme, alterum quo refrigeremur aestate. Р@@&7ab limite& limes est agri terminus. &7saepes& subaudi 'fiat'. Р@@&7hyblaeis& Hybla, quae postea Megara, oppidum Siciliae: Аvel locus in Attica, ubi optimum mel nascitur. &7depasta florem& Аdepastum florem habens. &7salicti& virgulti genus, eo quod salit Аet surgit cito. hic vocat rusticum ad dulcia, quae sunt in rebus, Аquibus delectatur. Р@@&7somnvm inire& id est dormire. Р@@&7frondator& id est rusticus [vel quod de floribus nascitur]: @1 Аnam tria genera sunt frondatorum: frondator, qui arbores amputat, Аet qui frondibus manipulos facit, hiemis tempore animalibus ad Аpastum offerendos, et qui manibus vitium folia avellit, quo ardor Аsolis uvam maturiorem reddat. &7ad avras& id est in die. Р@@&7ravcae& id est $BRAGXW/DEIS.& &7palvmbes& columbae, quas Аvulgus tetas vocat. et non dicuntur latine, sed multorum aucto-Аritas latinum facit: Cicero in elegia, quae %talia masta inscribi-Аtur "iam mare Tyrrhenum longe penitusque palumbes re-Аliquit". Р@@&7gemere& canere: proprie de turture. &7tvrtvr& et mascu-Аlino et feminino genere invenitur, ut 'aeria turtur cessabit', et АPlautus "tibi obustos turtures". &7ab vlmo& ulmus lignum est, Аquod sub vinea fit. Р@@&7ante leves in aethere cervi& id est avium ante cervi Аvolabunt more et pisces sine aqua vivent, hoc est ante rerum na-Аtura mutabitur, quam nos Caesarem poterimus oblivisci. Р@@&7freta& maria. &7destitvent& relinquent. @1 Р@@&7pererratis& errore confusis. &7amborvm& id est Germa-Аnorum et Persarum. &7exvl& id est Caesar, quod duce Caesare АGermanis et Persis victis milites Ararim Germaniae flumen biberunt. Р@@&7ararim& Arar fluvius Galliae, fluens in flumen Rhodanum; АTigris Armeniae fluvius, influens in Persicum sinum. itaque vult Аdiversa inter se loca significare: dicit, prius Parthum ex Arare bi-Аbiturum, Germanum ex Tigride, quam sibi oblivionem futuram non Аdivisi agri Caesaris beneficio. Р@@&7illivs& id est Iulii Caesaris. &7labatvr& respuatur vel Аoblivioni tradatur. Р@@&7sitientis ibimvs afros& tropus synecdoche: ab Afris enim АLibyam, quae aqua indiget, intellegi vult. Р@@&7scythiam& regio septentrionalis. &7et rapidvm cretae А&7oaxen& hoc est lutulentum, quod rapit cretam. cretam terram al-Аbam dixit: nam Oaxes fluvius Mesopotamiae, qui rapiens velocitate @1 Аsua albam terram turbulentus efficitur. vel Oaxes fluvius Scythiae: Аin Creta insula non est; sed est aqua cretei coloris. Oaxen Phili-Аsthenes ait Apollinis et Anchiales filium: hunc Oaxen in Creta op-Аpidum condidisse, quod suo nomine nominavit, ut Varro ait "quos Аmagno Anchiale partus adducta dolore et geminis capiens Аtellurem Oeaxida palmis %scindere dicta". Р@@&7penitvs& omnino. &7divisos& quia olim iuncta fuit orbi Аterrarum Britannia: est enim insula reposita in Oceano septentrio-Аnali, et a poetis alter orbis terrarum dicitur. Р@@&7en& ecce, &7vmqvam& aliquando. 'en umquam' Vergilius alio Аloco dividit interposito verbo, ut infra in ipso libro "en Аerit umquam ille dies", quod significat umquamne, aliquando. Р@@&7tvgvri& a tegendo dictum. &7caespite& id est terra cum Аpropria herba evulsa. &7cvlmen& eo quod culmo tegitur. @1 Р@@&7post aliqvot aristas& post multa tempora. et quasi ru-Аsticus per aristas numerat annos: nam physica rusticanorum est in Аpaleis et in messibus. &7mea regna& id est ubi dominatus sum: Аvel senem se dicit agros suos recepturum. Р@@&7impivs miles& iratus Meliboeus impios milites dicit, seu Аquod agrum suum teneant, seu quod civile gesserint bellum. &7im-А&7pivs miles& qui pro Antonio arma portavit. &7impivs m.& quia bella Аcivilia gessit et desiderat. &7impivs. m.& hic Vergilius Octavianum АAugustum laesit; tamen secutus est veritatem: nam miles portando Аarma et vincendo alios pietatem praetermittit. &7novalia& id est Аnova rura, quae per singulos annos novantur per semina. &7ha-А&7bebit &%in spe ponitur. Р@@&7en qvo discordia c.& ad quam miseriam. Ш╔@@&7insere& sibimet ipsi imperat. Р@@&7qvondam felix &%quasi, iam diu ego felix fui aliquando Аin finibus vestris. hic videt se pastor exclusum esse, et invidet se Аnon habere illud, quo Tityrus utitur. @1 Ш╠@@&7dvmosa& id est %drisidis, spinosa. &7pendere& quia capra, Аcum pascitur in spinosa [2rupe]2 pendet. Р@@&7carmina n. c.& quia non libet tristi canere, id est carenti Аpossessione. Р@@&7cytisvm& genus fruticis vel herba, quae nascitur inter cam-Аpos et silvas in Cytisa civitate. &7amaras& quantum ad nostrum Аsaporem; nam capris dulces sunt. Ш╨@@&7mitia& matura, quae non remordent cum mordentur. Р@@&7castaneae& id est mala. antiquiores * * * . &7molles& id est Аmaturae. &7et pressi c. l.& id est casei copia aut lactis emulcti. Р@@&7fvmant& id est ad vesperum, ad cenam praeparandam. Р@@&7maioresqve cadvnt& id est duplicantur, augentur umbrae, Аnox imminet. @1 аЯЇ @@@@{1ECLOGA SECVNDA.}1 С@@Corydonis in persona Vergilius intellegitur, Caesar Alexis Аin persona inducitur. &7ardebat& id est inpatienter diligebat et Аalebat et laudabat. &7alexim& dicunt Alexandrum, qui fuit servus АAsinii Pollionis, quem Vergilius, rogatus ad prandium, cum vidis-Аset in ministerio omnium pulcherrimum, dilexit eumque dono ac-Аcepit. Caesarem quidam acceperunt, formosum in operibus et gloria. Аalii puerum Caesaris, quem si laudasset, gratam rem Caesari fe-Аcisset. nam Vergilius dicitur in pueros habuisse amorem: nec enim Аturpiter eum diligebat. alii Corydona, Asinii Pollionis puerum, Аadamatum a Vergilio ferunt, eumque a domino datum; Corydona Аa Vergilio ficto nomine nuncupari ex eo genere avis, quae cory-Аdalis dicitur, dulce canens; Alexin vero puerum quasi sine respon-Аsione ac superbum; hunc autem dilectum fuisse Pollionis, et Ver-Аgilium gratum se futurum existimasse, si eum laudaret, cuius forma АPollio delectabatur, qui eo tempore transpadanam Italiae partem Аtenebat et agris praeerat dividendis. Р@@&7nec qvid speraret& id est nec spem potiendi habebat. Р@@&7tantvm& tantummodo. Р@@&7assidve& id est saepius. &7incondita& id est incomposita, Аsubito dicta, agrestia: vel insanientis dicta verba: vel 'incondita' in- @1 Аconscripta, ut Sallustius in libro &7v& "at illi quibus vires ad-Аerant, cuncti ruere ad portas, incondita temnere". Р@@&7montibvs &%id est quod amore ei praestabat. &7iactabat& Аid est fundebat incassum. &7inani& pro 'nihil sibi procurans contra Аabsentem loquebatur'. Р@@&7crvdelis& id est inexorabilis, qui non flecteris meo amore Аnec te potiundum praebes: vel allegorice crudelis Caesar, qui non Аflecteris meis scriptis et non das ereptos agros. &7alexi& id est АCaesar. Р@@&7mori& id est pro contemptu. Р@@%&7frigora& id est aprica loca. &7aestv& aestiva. lacertis Аcarpant. Р@@&7lacertos& genus serpentis. Р@@&7thestylis& nomen rusticae mulieris, quae messoribus aestu Аfatigatis diversa genera herbarum contundens pulmentarium his Аparat: vel concubina Corydonis: vel Testilis, id est fictilis, rusti-Аcum nomen est ab eo, quod ponat cibum rusticis. &7fessis& id est Аferventibus, vehementi ardore fatigatis.] Р@@&7alia serpyllvmqve& herbas calidas, quae aestum repel- @1 Аlunt: nam, ut etiam Plinius dicit in naturali historia, "omnis me-Аdicina aut a contrario aut a simili quaeritur": unde etiam Аcalor potest aut frigore aut alio calore depelli. hinc est quod in Аultima ecloga, cum amator remedium quaerat ardori, dicit se itu-Аrum aut ad Scythiam aut ad Aethiopiam, ut "Aethiopum Аversemus oves sub sidere cancri". sane serpyllus herba est, Аquam Graeci herpyllon dicunt: in multis enim nominibus, quae in АGraeco aspirationem habent, nos pro aspiratione 's' ponimus: inde Аest pro herpyllo 'serpyllum', pro hex 'sex', pro hepta 'septem'. А&7rapido aestv& vehementi, ferventi. 'fessis' autem vel aestu vel Аlabore. Р@@&7at mecvm ravcis t. d. v. l.& 'ad' si per 'd' fuerit, erit Аhyperbaton, ut sit 'dum tua lustro vestigia, ad me arbusta reso-Аnant cum raucis cicadis'. sed melius est, ut 'at' coniunctio sit et Аita intellegamus: Thestylis herbas tritas messoribus portat, verum Аmecum resonant arbusta a raucis cicadis. ШО@@&7tristis amaryllidis i.& bene addidit 'tristes'_plerumque Аenim, ut ait Terentius, "amantium irae amoris integratio est"_, ■яА▓│┤╣ яБ░░╢ яВ┼уь яГ╙хЄЎ вШОГut veram iram ostenderet, non fictam illam, quae aliquid gratiae Аhabere consuevit: unde Horatius "urit grata protervitas". Р@@&7svperba fastidia& ex fastidio enim venit omnis superbia. А&7nonne menalcam& tres dicitur amasse Vergilius, Alexandrum, quem Аdonavit ei Pollio, et Cebetem puerum cum Leria puella, quos a АMaecenate dicitur accepisse: unde volunt quidam, per Amaryllida АLeriam, per Menalcam Cebetem intellegi. ШС@@&7o formose pver& bene dicit Donatus suspendendum 'o' et Аsic dicendum 'formose puer', ut intellegamus per iram eum aliud @1 Аvoluisse dicere, sed in haec verba, ne Alexin offenderet, amoris Аnecessitate compulsum. &7ne crede& ne confide: Sallustius "virtuti Аsatis credebant", id est confidebant. Р@@&7alba ligvstra c.& et rustice et amatorie ex floribus facit Аcomparationem. ligustrum autem flos est candidus, sed vilissimus. А'vaccinia' vero sunt violae, quas purpurei coloris esse manifestum est. ШФ@@&7qvam dives p. n.& tria sunt quibus amatores possunt pla-Аcere, divitiis, pulchritudine, cantilena: quae omnia se valere com-Аmemorat. et multi secundum Homerum, qui ait $KAI\ GA/LA LEUKO\N, Аlegunt 'nivei quam lactis'. sed melius est 'quam dives pecoris ni-Аvei': nam candidae oves in ingenti sunt pretio, unde in georgicis Аlegimus "continuoque greges lege mollibus albos", Аitem alibi "munere sic niveo lanae, si credere di-Аgnum est". Р@@&7mille meae sicvlis errant i. m. a.& Theocritus А$BOTA\ XI/LIA BO/SKW.& 'errant' autem cum securitate pascuntur. et Аquod ait agnas, et a sexu et ab aetate laudavit. ШЧ@@&7lac mihi non aestate novvm n. f. d.& multo melius Аquam Theocritus; ille enim ait $TURO\S D' OU) LEI/PEI M' OU)/T' А$E)N QE/REI OU)/T' E)N O)PW/RH|.& sed caseus servari potest, nec mirum est, Аsi quovis tempore quis habeat caseum; hoc vero laudabile est, si Аquis habeat lac novum, id est colustrum. quod neutri generis est; Аnam feminini esse penitus non potest. sane hunc versum male Аdistinguens Vergiliomastix vituperat 'lac mihi non aestate novum, Аnon frigore: defit', id est semper mihi deest. Р@@&7amphion dircaevs in a. a.& Amphion et Zethus fratres Аfuerunt ex Iove et Antiopa; sed Zethus rusticus fuit, Amphion vero @1 Аmusicae artis peritus. sane Aracynthus mons est Thebanus: unde А'actaeo' litorali debemus accipere_ut "at procul in sola secretae АTroades acta"_, non Atheniensi, licet Athenae primo Actis dictae Аsint. quamquam plerique 'Actaeo Aracyntho' Atheniensi accipiant, Аnon quod Aracynthus apud Athenas est, sed ut ostendatur rustici Аimperitia. nam et Theocritus ad exprimendam rusticam simplici-Аtatem multa aliter quam res habet, dicit. hac ratione potest et АOaxes Cretae fluvius accipi, cum non sit [2Cretae]2, sed, ut Аdiximus, Scythiae. Р@@&7nec svm adeo informis& verecunde suam commemorat Аpulchritudinem: sic Cicero in Caeliana "ut eum paeniteat Аnon deformem esse natum", nam pulcherrimum voluit dicere. А&7in litore vidi cvm p. v. s. m.& negatur hoc per rerum naturam Аposse fieri; sed Theocritum secutus est, qui hoc dicit de Cyclope. Аsed illic est excusatio, vel quia ingentem habet oculum Cyclops, Аvel quia filius Neptuni est. unde quia ait 'in litore', volunt qui-Аdam in aqua, a fluctibus derelicta in lacuna litoris, se eum videre Аpotuisse: quam rem illud excludit 'cum placidum ventis staret Аmare'. sed ideo in mari imago non cernitur, quia non stat: quod Аsi stet, potest etiam nobis imaginem reddere. Р@@&7non ego daphnim& Daphnis fuit filius Mercurii, formosis-Аsimus puer, qui primus dicitur pastor fuisse. Р@@&7si nvmqvam fallat imago& nulla enim res ita decipit, Аquemadmodum imago: nam et in speculo contraria ostendit uni-Аversa, et in aqua remum integrum quasi fractum videmus: quod Аetiam Cicero in Tusculanis plenius docet. 'te' autem 'iudice' ac si Аdiceret, qui meam respuis pulchritudinem. Р@@&7tibi sordida rvra& utinam libeat tibi mecum habitare Аrura tibi sordida, id est quae tu putas sordida; nam 'tibi' bis acci- @1 Аpimus. sane melius 'habito illam rem', quam 'habito in illa re' Аdicimus; nam etiam principalitas verbi huius frequentativi accusa-Аtivum regit, ut 'habeo illam rem': inde fit 'habito illam rem', non А'in illa re', ut 'habitare casas'. Р@@&7figere cervos& aut furcas, quae figuntur ad casae susten-Аtationem, quae dictae sunt cervi ad similitudinem cornuum cervi-Аnorum: aut, quod melius est, 'figere cervos' venari et iaculari in-Аtellegamus, ut magis ad voluptatem eum quam ad laborem invitare Аvideatur. Р@@&7viridi hibisco& ad hibiscum compellere, scilicet a lacte Аdepulsos. hibiscus autem genus est herbae. et sic dixit 'hibisco' ad Аhibiscum, ut "it clamor caelo", id est ad caelum. Р@@&7imitabere pana canendo& exemplo numinis in agris me-Аcum poteris canere. nam Pan deus est rusticus in naturae simili-Аtudinem formatus, unde et Pan dictus est, id est omne: habet enim Аcornua in radiorum solis et cornuum lunae similitudinem; rubet Аeius facies ad aetheris imitationem; in pectore nebridem habet stel-Аlatam ad stellarum imaginem; pars eius inferior hispida est propter Аarbores, virgulta, feras; caprinos pedes habet, ut ostendat terrae Аsoliditatem; fistulam septem calamorum habet propter harmoniam Аcaeli, in qua septem soni sunt, ut diximus in Aeneide А"septem discrimina vocum"; $KALAU/ROPA& habet, id est pedum, Аpropter annum, qui in se recurrit. hic quia totius naturae deus Аest, a poetis fingitur cum Amore luctatus et ab eo victus, quia, ut Аlegimus, "omnia vincit Amor". ergo Pan secundum fa-Аbulas amasse Syringa nympham dicitur: quam cum sequeretur, illa Аimplorato Terrae auxilio in calamum conversa est, quem Pan ad @1 Аsolacium amoris incidit et sibi fistulam fecit. sane sciendum, 'Pana' А'Pa' habere accentum; Graeca enim monosyllaba, quae ad nos Аtranseunt, crescunt in obliquis casibus et in genetivo et dativo Аtantum singularibus ultimae syllabae accentum dant, ut 'Panos АPani, lyncos lynci'. plurales etiam isti duo ita habent accentum, Аlicet ad nos transire non possint. Шв@@&7nec te paeniteat calamo trivisse l.& non tibi parum Аvideatur: Terentius "at enim quantum hic operis fiat, paeni-Аtet", id est parum videtur. et notandum 'paeniteat trivisse' prae-Аteritum pro praesenti positum usurpative, quod in defectivis li-Аcenter fit, ubi praesens non invenitur, ut "quamquam animus Аmeminisse horret". &7labellvm& inanissimam quidam temptant Аfacere discretionem, ut virorum labra, mulierum labia dicantur. Р@@&7qvid non faciebat amyntas& quemadmodum mihi non Аobsequebatur? et ex affectu alterius hunc cogit. Р@@&7disparibvs septem c. cicvtis& inaequalibus cannis: nam Аet harmonia inaequalis est. cicuta autem est quod est inter can-Аnarum nodos. &7conpacta& coniuncta, ut "turrim conpactis tra-Аbibus quam eduxerat ipse". Шж@@&7et dixit moriens te n. h. i. s.& commendat munus et ex Аeo, quod ei hereditarium datum est, et ex eo quod invidiam me-Аruit: nam res optimae et difficile donantur a vivis, et acceptae fa-Аcile merentur invidiam. Ши@@&7nec tvta mihi valle reperti c.& commendat a difficul-Аtate: sic in primo "reliquias Troia ex ardente receptas". Р@@&7sparsis etiam nvnc p. a.& qui habent adhuc maculas a Аprima aetate venientes: accessu enim temporis mutant colorem et @1 Аeorum maculae esse gratiae minoris incipiunt. ergo aut hoc dicit: Аservo tibi capreolos, qui adhuc sunt pellibus albo sparsis: [2aut]2 А'quos etiam nunc tibi servo' id est quos adhuc tibi servo, licet Аroger a Thestylide amica, quae eos a me cupit abducere. &7sic-А&7cant& sugunt. Шл@@&7orat abdvcere& orat ut abducat: figuratum est, ut "donat Аhabere", id est donat ut habeat. Р@@&7et faciet& noluit dicere 'et faciam', ne quem amabat of-Аfenderet, si se velle dixisset dare alteri munus, quod ipsi praepa-Аraverat. Р@@&7hvc ades o formose pver t. l. p. e. f. nymphae cala-А&7this& tantum honoris habet puero, ut ei dicat etiam numina obse-Аcutura. sane 'calathis' graecum est; nam latine quasillum dicitur: АCicero in Philippicis "at vero inter quasilla pen-Аdatur aurum". Р@@&7candida nais& vel pulchra, vel dea: nam dii umbris con-Аtrarii sunt, quas nigras esse constat. hinc est "candidus Аinsuetum miratur limen Olympi". Р@@&7pallentes violas& amantum tinctas colore: Horatius "et ■яА▓│┤╣ яБ░░╢ яВ┼уь яГ╙хЄЎ вШпВtinctus viola pallor amantium": unde non praeter affectionem Аamantis eos flores nymphas dicit offerre, qui sunt amantibus similes. Аsane Papaver, Narcissus, Anethus pulcherrimi pueri fuerunt quique Аin flores suorum nominum versi sunt: quos ei offerendo quasi ad-Аmonet, nequid etiam hic tale aliquid umquam ex amore patiatur. Ш▒@@&7tvm casia& herba suavissimi odoris, ut sequentia indicant, Аquam Graeci $KASI/AN& dicunt. et sic dictum est 'tum casia atque Аaliis intexens suavibus herbis', ut in Sallustio "leonem atque Аalias feras". Р@@&7mollia lvteola p. v. c.& 'mollia vaccinia pingit', id est @1 Аcomponit, 'de caltha luteola'. nam nisi 'luteola' septimus sit ca-Аsus, non stat versus. 'mollia' autem tactus plumei scilicet. et hoc Аdicens ex colorum diversitate quaerit ornatum. Р@@&7cana legam tenera lanvgine mala& mala dicit Cydonea, Аquae lanuginis plena sunt: sed non praeter obliquitatem. nam ut Аin Aeneide diximus, apud Cretenses infamiae genus iuve-Аnibus fuerat non amatos fuisse. et verecunde rem inhonestam sup-Аprimit, quam Theocritus aperte commemorat. Р@@&7castaneasqve nvces& bene speciem addidit dicens 'casta-Аneas': nam nuces generaliter dicuntur omnia tecta corio duriore, Аut avellanae, amygdalae, iuglandes, castaneae, sicut econtra poma Аdicuntur omnia molliora. &7mea qvas amaryllis amabat& ne eas Аviles existimes, quas Amaryllis est amare dignata; nam apud illam Аin ingenti fuerunt honore. Р@@&7cerea prvna& aut cerei coloris, aut mollia: Horatius "cerea АTelephi laudas brachia". &7honos erit hvic qvoqve p.& si a Аte dilectum fuerit, sicut castaneae in honore fuerunt amatae Ama-Аryllidi. Р@@&7o lavri& licet Horatius dixerit "depone sub lauru mea", Аmelius tamen est iuxta secundam formam inflectere; nam melius Аsonat. &7proxima myrte& vel vicina lauro, vel ad odorem proxima: Аpotest enim utrumque intellegi. Р@@&7sic positae qvoniam s. m. o.& quoniam permixtione vestra Аsuavem odorem creatis. Р@@&7rvsticvs es corydon& arguit se stultitiae, quod eum se Аsperat placare muneribus, qui potest habere meliora: nam supra Аait "delicias domini". Р@@&7iollas& vel ditior amator, vel eius dominus. @1 Р@@[2&7hev&]2 &7hev qvid volvi misero mihi& quomodo eum dicit dis-Аcedere, quem supra cum eo diximus non fuisse? nam ait "solus Аmontibus et silvis". [2sed]2 ratione non caret. Epicurei enim di-Аcunt, quod etiam Cicero tractat, geminam esse voluptatem, unam Аquae percipitur, et alteram imaginariam, scilicet eam quae nascitur Аex cogitatione. unde ita debemus accipere, hunc usum per cogita-Аtionem illa imaginaria voluptate, qua et cernere et adloqui vide-Аbatur absentem. sed postquam obiurgatione sua in naturalem pru-Аdentiam est reversus, caruit utique illa imaginaria voluptate, ubi Аnunc sibi se offuisse dicit per hanc ratiocinationem 'rusticus es, АCorydon: nec munera curat Alexis, nec, si muneribus certes, con-Аcedat Iollas.' &7floribvs avstrvm& quo facilius arescunt. Р@@&7fontibvs apros& qui fontes puros caenosos efficiunt. Р@@&7qvem fvgis a d.& iterum per phantasiam quasi ad prae-Аsentem loquitur. et quasi ille dixisset 'silvas', hic infert 'habita-Аrunt di quoque silvas Dardaniusque Paris', etiam is habitavit sil-Аvas, qui de dearum pulchritudine iudicavit. Р@@&7pallas qvas c. a. i. colat& ideo dea arcium Minerva di-Аcitur, quod de capite Iovis nata est: sed quia dea est artium et Аingenii, ideo ista finguntur: nihil enim excellentius est ingenio, Аquippe quo reguntur universa. Ш┐@@&7torva leaena lvpvm s.& Theocriti sunt isti ver-Аsus. et bene se revocat ad rusticas comparationes, paene enim Аfuerat lapsus dicendo 'Pallas quas condidit arces'. 'leaena' autem Аdictum est sicut dracaena. et quod ait 'torva leaena lupum sequi-Аtur' verum est: nam necesse est ut veniente lupo adventus agno-Аscatur leonis. Ш┴@@&7te corydon o alexi& 'don o a' antibacchius est; sed 'o' Аbrevis fit, quia vocalis vocalem sequitur: sic Homerus $PLA/GXQH А$E)PEI\ *TROI/HS.& @1 А&7trahit sva qvemqve volvptas& notatur a criticis, quod Аhanc sententiam dederit rustico supra bucolici carminis legem aut Аpossibilitatem. Р@@&7aratra ivgo refervnt s. i.& Horatius "videre fessos Аvomerem inversum boves collo trahentes languido". et hoc Аvult dicere: omnia excepto amore finiuntur. Р@@&7et sol crescentes d. d. v.& variavit, nam ait supra А"maioresque cadunt altis de montibus umbrae". 'du-Аplicat' autem auget: Sallustius "et Marius victus duplicaverat Аbellum". Р@@&7me tamen vrit amor& cum iam calor sit solis exhaustus. Р@@&7qvae te dementia cepit& id est cur amoribus vacas, cum Аmulta sint, quae debeas in agro perficere? Р@@&7semipvtata tibi f. v. i. vlmo est& plus est, quam si in-Аputata diceret; tolerabilius enim est non incipere aliquid, quam Аincepta deserere: hinc est illud in primo "mene incepto de-Аsistere victam?" item in georgicis "atque opere in Аmedio defixa reliquit aratra". sane geminam arguit neglegen-Аtiam, et quod semiputata vitis est, et quod frondosa ulmus; nam Аutrumque obest: unde est in georgicis "bis vitibus in-Аgruit umbra". et aut simpliciter intellegimus hunc locum, ut Аsuam arguat neglegentiam: aut certe illud est: non mirum, me Аesse dementem, qui habeo vites semiputatas. nam in sacris dici-Аtur, quod corripiatur furore qui sacrificaverit de vino, quod est de Аvitibus inputatis. Р@@&7qvin tv& quin immo. hortantis est. &7qvorvm indiget А&7vsvs& id est quae rusticus usus requirit. sane et 'eget illa re' di-Аcimus, ut "eget ille senatu", et 'eget illius rei': unde est 'indiget' Аnam et hoc utroque iungitur casui. @1 Р@@&7detexere& multum texere, finire, perficere; nam modo 'de' Аnon minuentis est, sed augentis. Р@@&7invenies alivm si te hic f. a.& alium Alexin, id est Аalium puerum formosum, qui te minime spernat. et volunt qui-Аdam, hoc loco allegoriam esse antiquam in Augustum, ut intelle-Аgamus, invenies alium imperatorem, si te Augustus contemnit pro Аagris rogantem. sed melius simpliciter accipimus hunc locum: nam Аnihil habet, quod possit ad Caesarem trahi. illud vero paulo post Аpaene aperte dicetur in Augustum Caesarem "quoniam АFors omnia versat". аЯЇ @@@@{1ECLOGA TERTIA.}1 С@@&7dic mihi damoeta& transiit in eclogam plenam iurgii et Аconviciorum pastoralium: qui enim bucolica scribit, curare debet Аante omnia, ne similes sibi sint eclogae. quod etiam Vergilius Аfecit: nam prima habet unius otium et alterius, qui de suo agro Аpellitur, conquestionem; secunda amantem exprimit rusticum; haec Аvero lites habet et altercationem. unde etiam dramatico charactere Аscripta est; nam nusquam poeta loquitur, sed introductae tantum Аpersonae. novimus autem tres characteres hos esse dicendi: unum, Аin quo tantum poeta loquitur, ut est in tribus libris georgicorum; Аalium dramaticum, in quo nusquam poeta loquitur, ut est in co-Аmoediis et tragoediis; tertium, mixtum, ut est in Aeneide: nam et Аpoeta illic et introductae personae loquuntur. hos autem omnes Аcharacteres in bucolico esse convenit carmine, sicut liber etiam @1 Аiste demonstrat. nam habet in quo tantum poeta loquitur, ut А"Sicelides musae, paulo maiora canamus"; habet mixtum, Аut "extremum hunc, Arethusa, mihi concede laborem" А_nam etiam Gallum illic inducit loquentem_; habet dramaticum, Аut in prima ecloga, item in hac, quam miro ordine, ex rebus com-Аmunibus veniente, composuit: habet enim in ipso quasi primo oc-Аcursu lites et iurgia; inde quaeritur iudex, quo praesente habent Аconflictum et disceptationem; sequitur inde sententia, quae universa Аconcludit. &7cvivm pecvs& ab amaritudine coepit; nam dicendo А'cuium pecus' ostendit eum esse mercennarium. 'cuium' autem an-Аtique ait, vitans homoeoteleuton, ne diceret 'cuius pecus', quod Аmodo trium est generum. antiqui dicebant sicut 'meus mea meum', Аsic 'cuius cuia cuium': Terentius "quid? virgo cuia est?" Р@@&7non, vervm aegonis& amare etiam hic, rivalis eius pecora Аesse, dicit, ut et divitias illius ostendat, et dicat duras esse huius А[2partes]2, si quidem rivalis eius, traditis ovibus, solus amicae com-Аmunis amoribus vacet. &7mihi tradidit& meae fidei commisit et Аcredidit. Р@@&7neaeram& amicam communem suam et Menalcae. Р@@&7dvm fovet& dum amplectitur. &7praeferat illa veretvr& ■яА▓│┤╣ яБ░░╢ яВ┼уь яГ╙хЄЎ гФВac si diceret, ideo timet ab illa discedere, quia scit me praeferri, Аsi ipse discesserit. Р@@&7bis mvlget in hora& quod bis per totum diem debet in Аovibus fecundis fieri: nam pro laude in georgicis posuit, @1 Аbis ad diem mulgeri oves, dicens "quod surgente die mulsere Аhorisque diurnis, nocte premunt; quod iam tenebris et Аsole cadente, sub lucem exportant calathis". quid autem sit А'bis mulget in hora' ipse dicit, 'et sucus pecori et lac subducitur Аagnis'. Ч@@&7parcivs& melius hic distinguitur: licet possit dici etiam А'parcius ista'. sensus autem est: noli valde haec obicere, tamen Аscias viris fortibus obiciendas rapinas: ipse enim ait in &7viiii.& А"convectare iuvat praedas et vivere rapto". Р@@&7novimvs et qvi te& subaudis 'corruperint', quod suppressit Аverecunde, licet Theocritus aperte ipsam turpitudinem ponat et ex-Аprimat. &7transversa tventibvs hircis& hircos, id est capros, Аlibidinosa constat esse animalia: unde Horatius "libidinosus im-Аmolabitur caper et agna Tempestatibus". quod etiam Plinius АSecundus dicit "hirci si casu aliquo coeuntes vident, adeo in-Аdignantur, ut in eos paene impetum faciant". hinc est 'trans-Аversa tuentibus hircis', id est vestram turpitudinem indignantibus. Аalii hoc inprobant et legunt 'hirquis'_hirqui autem sunt oculo-Аrum anguli secundum Suetonium Tranquillum in vitiis corporalibus_, Аut sit sensus: novimus, qui te corruperint, hirquis transversa tuen-Аtibus, ut sit hypallage pro 'oculis in hirquos retortis', quam rem Аsolet libido perficere: unde Iuvenalis "oculosque in Аfine trementes", Persius "patranti fractus ocello". Р@@&7sed faciles nymphae risere& ideo, inquit, indulserunt Аnymphae, quia mites sunt et exorabiles: sic in georgicis А"et faciles venerare napaeas". &7sacello& id est in loco sacro; Аnam diminutive dictum est. @1 Р@@&7tvm credo& et rustice et naturaliter respondet: non enim Аante purgat obiecta, sed alia obicit. ita enim irati facere consue-Аrunt, cum aut non potuerint aut noluerint obiecta dissolvere. Р@@&7mala falce& qua tu male uteris. et dictum est ex affectu Аutentis, sicut "inutile ferrum cingitur". in hoc autem maximum Аnefas est quod ait 'vites novellas', quia vetulae et cum utilitate Аinciduntur. fuerat autem capitale supplicium arbores alienas inci-Аdere. et 'arbustum' quidam locum, in quo arbores sunt, volunt Аaccipere, sicut salictum. Р@@&7arcvm et calamos& nam habent arma pastores, ut in Аgeorgicis docuit "armaque Amyclaeumque canem АCressasque pharetras". Р@@&7perverse menalca& aut converse ad turpitudinem: aut Аintellegamus fuisse quendam Menalcam nobilem, ut istum perver-Аsum Menalcam dixerit illius comparatione: sic Sallustius "saevus Аiste Romulus". ШП@@&7aliqva& aliquatenus, aliqua ratione. Р@@&7qvid domini faciant a. c. t. fvres& plerumque personae Аsuis nominibus exprimuntur, plerumque etiam per officia designan-Аtur, ut si dicas 'philosophus', nomen ipsum ponis, si autem velis Аdicere 'sapientiae operam dans', personam exprimes per officium, Аsicut hoc loco fecit: nam pro servo furem posuit; furta enim spe-Аcialiter servorum sunt: sic Plautus de servo "homo es trium lit-Аterarum", id est fur. Р@@&7non ego te vidi& manifesti eum furti arguit dicendo 'vidi'. Р@@&7excipere& dolo capere, ut "excipit incautum". &7la-& @1 А&7trante lycisca& lycisci sunt, ut etiam Plinius dicit, canes nati ex Аlupis et canibus, cum inter se forte misceantur. ШФ@@&7post carecta l.& loca caricis plena. carix autem herba Аest acuta et durissima, sparto similis: alibi "et carice pastus Аacuta". sane hoc loco superfluam volunt esse allegoriam, dicentes Аrem nusquam lectam de Vergilio. aiunt enim hoc: Varus, tragoe-Аdiarum scriptor, habuit uxorem litteratissimam, cum qua Vergilius Аadulterium solebat admittere, cui etiam dedit scriptam tragoediam, Аquam illa marito dedit tamquam a se scriptam. hanc recitavit Va-Аrus pro sua: quam rem dicit Vergilius per allegoriam; nam tra-Аgoediae praemium caper fuerat: Horatius "carmine qui tragico Аvilem certavit ob hircum". sed melius simpliciter accipimus: Аrefutandae enim sunt allegoriae in bucolico carmine, nisi cum, ut Аsupra diximus, ex aliqua agrorum perditorum necessitate de-Аscendunt. ШЧ@@&7mevs caper& mihi debitus merito victoriae. Р@@&7reddere posse n.& scilicet ne suo iudicio videretur esse Аsuperatus. Р@@&7cantando tv illvm& imperitus peritum. &7cera ivncta А&7fvit& supra "Pan primus calamos cera coniungere Аplures instituit". Р@@&7in triviis& consuetudo enim fuerat ut per trivia et qua-Аdrivia ulularent et flebile quiddam in honore Dianae canerent ru-Аstici ad reddendam Cereris imitationem, quae raptam Proserpinam Аin triviis clamore requirebat. novimus autem eandem esse Proser-Аpinam, quam Dianam: sic in Aeneide "nocturnisque АHecate triviis ululata per urbes". @1 Р@@&7miservm carmen& triste, flebile, quale canunt stipulae, et Аquod congruit ad imitationem matris orbatae. Р@@&7vis ergo inter nos& aut nostri comparatione: aut, quod Аmelius est, nullo iudice praesente; postea enim ex inproviso Palae-Аmon adveniet. &7vicissim experiamvr& id est amoebaeo carmine. Аamoebaeum autem est, quotiens qui canunt, et aequali numero ver-Аsuum utuntur, et ita se habet ipsa responsio, ut aut maius aut Аcontrarium aliquid dicant, sicut sequentia indicabunt. Р@@&7ego hanc vitvlam& subdistingue, ut ita intellegamus: ne Аeam vilem existimes. Р@@&7bis venit ad mvlctram binos alit vbere fetvs& ut Аeam laudare et ex fetu et ex aetate videatur. male enim quidam Аquaestionem movent, dicentes, vitulam parvam esse nec congruere Аut eam iam enixam esse dicamus, sed debere nos iuvencam sub-Аaudire, ut sit: ego hanc iuvencam pono, vitulam ne forte recuses. Аnam et vitula a viridiore aetate dicta est, sicut virgo, et paulo Аpost ipse dicturus est "si ad vitulam spectas, nihil est Аquod pocula laudes", item "et vitula tu dignus et hic": Аunde iuvencam subaudire non possumus, sed secundum superiorem Аsensum intellegamus. vitula enim est nomen aetatis, non quod Аtantum ante partum iuvencae possideant. &7mvlctram& et feminino Аgenere dicimus 'haec mulctra' et neutro 'hoc mulctrare', unde est Аin georgicis "implebunt mulctraria vaccae". alii fa-Аciunt discretionem, ut sit 'mulctra' tempus quo mulgentur animalia, А'mulctrare' vas in quod mulgentur. Р@@&7depono& in sponsione colloco, sequestro. Р@@&7de grege non avsim q. d. t.& supra enim eum aliena Аpascere dixit animalia, ut "dic mihi Damoeta, cuium pecus?" Р@@&7inivsta noverca& epitheton generale novercarum. @1 Р@@&7bisqve die n. a. pecvs& et cum vadit ad pascua et cum Аinde revertitur. &7alter et haedos& male quidam privignum ac-Аcipiunt: 'alter' enim de duobus dicimus, non de tribus. unde 'alter' Аde noverca intellegamus, nec nos moveat, quod 'alter' dixit de fe-Аmina: nam et in subauditione ponuntur ea quae non possumus di-Аcere, et scimus, quia quotiens haec duo genera iunguntur, femininum Аnon praeponderat. Шд@@&7insanire libet qvoniam tibi& vel sub sponsione conten-Аdere, vel, quod melius est, carmina componere: nam insani dicun-Аtur poetae. Р@@&7divini opvs alcimedontis& laus ab artifice: Cicero "Poly-Аcliti esse dicebant". &7pocvla& autem &7fagina& quasi rem ma-Аximam. Р@@&7qvibvs torno facilis& Donatus sic legit: legitur tamen Аet 'torno facili' ad excludenda duo epitheta, quod est in latinitate Аvitiosum, si sit 'lenta facilis vitis'. Р@@&7corymbos& uvas hederarum. Р@@&7conon& dux fuit, cuius nomen dicit, quia in omnium ore Аversatur: nam philosophi tacet, quod non facile potest ad rusticum Аpervenire. et bene ea dicit philosophi, quae ad rusticum pertinent, Аut 'tempora quae messor, quae curvus arator haberet'. Р@@&7radio& id est virga philosophorum, qua geometrae lineas Аindicant. inventa autem est haec ars tempore, quo Nilus plus Аaequo crescens confudit terminos possessionum: ad quos innovandos Аadhibiti sunt philosophi, qui lineis diviserunt agros. [2inde]2 geo-Аmetria dicitur, cum non tantum terrae, sed et maris et caeli et @1 Аaeris spatia metiri consueverit. significat autem aut Aratum aut АPtolomaeum aut Eudoxum. Шл@@&7necdvm illis labra admovi& hypallage est_pocula enim Аlabris adhibemus_, ut "dare classibus austros". et tantam in eis ■яА▓│┤╣ яБ░░╢ яВ┼уь яГ╙хЄЎ гШлГdicit venerationem, ut necdum illis usus fuerit. Р@@&7idem alcimedon& irrisio est, facta iteratione verborum. Аet mire omnia in vituperationem trahit, quae ille laudavit. &7et А&7nobis fecit& ac si diceret: putas te solum habere pocula? cui enim АAlcimedon non fecit? tu pro reverentia ea non tangis, ego ideo, Аquia vilia esse existimo. Р@@&7molli acantho& quia ille dixerat 'lenta vitis'. Р@@&7silvasqve seqventes& non secutas, sed quasi adhuc se-Аquentes. Ш▒@@&7nvmqvam hodie effvgies& ac si diceret: excusationes, ne Аcontendas, requiris, non quia vilia aestimas pocula. &7veniam& de-Аscendam. Р@@&7avdiat haec tantvm& subaudis 'aliquis'. 'tantum' autem Аideo, quia suspicatur eum victum non posse cedere, qui ita etiam Аante certamen est contumax. &7vel qvi& quasi requirentis est, cum Аsubito Palaemon adveniat. alii distingunt 'vel qui venit'. bene Аautem dubitat, ne eum ipse inmisisse videatur et sit credibile, quod Аad eius iudicet gratiam. hoc etiam Damoetas sentiens dicit 'nec Аquemquam fugio', id est consentio etiam ad editicium iudicem: edi-Аticius autem est iudex quem una pars eligit. @1 Ш╡@@&7vicine palaemon& benivolum reddit ex vicinitatis comme-Аmoratione: Terentius "vel virtus me tua vel vicinitas, quod Аego in propinqua parte amicitiae puto". Ш╕@@&7nvnc omnis ager nvnc omnis partvrit arbos& ipse alibi А"parturit almus ager". sane bene subdidit 'nunc frondent silvae' Аreferens ad arbores steriles: nam 'parturiunt' de pomiferis dicimus. Аvult autem tempus exprimere, quo et deliciae sunt in agris et ru-Аstici minus laborant, ut sit duplex ad cantilenam invitatio. Ш╗@@&7menalca alternis dicetis& quia quasi iratus fuerat, quod АDamoetae prior locus dabatur, ait 'alternis dicetis': in amoebaeo Аenim carmine difficilior pars respondentis est, qui non pro suo ar-Аbitrio aliquid dicit, sed aut maiorem aut contrariam format re Аsponsionem, ut diximus supra. &7camenae& musae, quibus a Аcantu nomen est inditum. Р@@&7ab iove principivm mvsae& vel musae meae ab Iove est Аprincipium: vel o musae, sumamus ab Iove principium. est autem АArati, qui ait $*)EK *DIO\S A)RXW/MESQA TO\N OU)DE/POT' A)/NDRES E)W=MEN A)/R-А$RHTON.& &7iovis omnia plena& Lucanus "Iuppiter est Аquodcumque vides, quodcumque moveris", ipse alibi "spiritus Аintus alit, totamque infusa per artus mens agitat molem": Аipse enim est spiritus, sine quo nihil movetur aut regitur. Р@@&7colit terras& amat: ceterum superior colitur, non colit Аinferiorem: sic alibi "unam posthabita coluisse Samo", id est Аamasse. nec mirum si rusticus sumpsit ab Iove principium, quem Аamare terras constat et habere carminum curam. Р@@&7et me phoebvs amat& aut simile est quod dicit, quia uni-Аcuique deus, quem colit, summus videtur, ut "summe deum, @1 Аsancti custos Soractis Apollo", ut Apollinem exaequaverit Iovi: Аaut certe ordo sit talis 'me et Phoebus amat', ut et plus dicat, Аnec Iovi videatur Apollinem comparare. Р@@&7sva mvnera& ipsi grata, id est laurus et hyacinthus. nam Аscimus et Daphnen, Ladonis fluminis Arcadiae filiam, dilectam ab АApolline et Terrae miseratione in laurum conversam, et Hyacinthum Аamatum tam a Borea quam ab Apolline: qui cum magis Apollinis Аamore laetaretur, dum exercetur disco, ab irato Borea eodem disco Аest interemptus et mutatus in florem nominis sui. Ш┴@@&7ante videri& antequam lateat: Horatius "nunc et laten-Аtis proditor intimo gratus puellae risus ab angulo". Р@@&7offert vltro& iste plus dicit lege amoebaei carminis. Р@@&7delia nostris& Deliam alii amicam priorem volunt, alii АDianam, quae est a Delo et est canibus nota, per quos venamur, Аquasi dea venationis. nam si ad amicam referas, hoc dicit: sic ad Аme frequenter Amyntas venit, ut canibus meis notior sit, quam Аamica Delia. Р@@&7parta& praeparata. &7meae veneri& meae amicae. Р@@&7aeriae& aerii coloris. &7congessere& nidificavere. Ш╟@@&7avrea mala decem misi& plus dicit: nam cum ille dixisset Аse esse missurum, iste se iam misisse confirmat. 'aurea' autem Аaurei coloris. et volunt quidam hoc loco allegoriam esse ad Augu-Аstum de decem eclogis: quod superfluum est: quae enim necessitas Аhoc loco allegoriae? Ш╔@@&7divvm referatis ad a.& ita, inquit, mecum dulce locuta Аest Galatea, ut deorum auditu eius digna sint verba. Р@@&7animo non spernis& id est libentissime habes. et est li-Аtotes figura, sicut "munera nec sperno". et multi hunc locum Аallegoricos accipiunt, ut videatur Augusto dicere: quid prodest quia Аme diligis, si ad capiendos hostes pergens in otio me relinquis? Аdicitur enim Vergilius sequi voluisse Augustum contra Antonium Аad Actiaca bella properantem. &7amynta& vocativus graecus est. @1 Аet sciendum, graeca nomina in 'as' exeuntia, sive crescant sive Аnon crescant in genetivo, vocativum in 'a' mittere, ut 'Aeneas АAeneae o Aenea, Pallas Pallantis o Palla', ut "non haec, o Palla, Аdederas promissa parenti". Р@@&7retia servo& quae res in venatione minus possidet vo-Аluptatis. Р@@&7phyllida mitte mihi& amicam communem causa natalis Аdiei, in cuius tantum sacrificio licebat voluptatibus operam dare; Аnam in aliis sacrificiis erat castitatis observatio: quod etiam se-Аquentia indicant, ubi dicit 'cum faciam vitula frugibus', id est cum Аpro frugibus sacrificare coepero, tu tantum venito. sane 'natalis' Аapud maiores plenum fuit, licet posteritas 'natalis dies' coeperit: Аnam cum Horatius dixerit "natalis grate numeras", Iuvenalis ait А"natali, Corvine, die mihi dulcior haec lux". Р@@&7cvm faciam vitvla pro frvgibvs ipse venito& cum sa-Аcrificavero. et figurate 'faciam vitula' ait, ut 'faciam ture', 'faciam Аagna': Horatius "seu poscat agna sive malit haedo". dicitur Аautem hoc sacrificium ambarvale, quod arva ambiat victima: hinc Аipse in georgicis "terque novas circum felix eat hostia Аfruges": sicut amburbale vel amburbium dicitur sacrificium, quod Аurbem circuit et ambit victima. Ш╧@@&7vale vale inqvit iolla& hic pastor aut habuit duo no-Аmina, nam supra eum Menalcam dixit: aut certe Iollam eum quasi Аpastorem optimum appellavit a quodam pastore nobilissimo, sicut Аvirum fortem plerumque Achillem, adulterum Parim vocamus. sane А'longum vale' ita ait, ut "torvum clamat": pro adverbio nomen Аposuit. 'vale vale inquit' 'le' corripit sequens vocalis, ut А"te Corydon o Alexi". @1 Р@@&7triste& tristis res. Ш╥@@&7dvlce& dulcis res. &7satis& segetibus. &7depvlsis& a lacte Аprohibitis, ut "depulsos a lacte domi quae clauderet Аagnos". Ш╘@@&7pollio amat nostram qvamvis sit r. m.& blanditur iam АPollioni patrono, quem et tragoediarum et historiarum scriptorem АHoratius fuisse testatur: nam in secundo carminum dicit de histo-Аriis "periculosae plenum opus aleae tractas et incedis Аper ignes suppositos cineri doloso", item paulo post "pau-Аlum severae musa tragoediae desit theatris". quem carmen Аsuum, licet rusticum, tamen amare confirmat. Р@@&7pierides vitvlam l. p. v.& vel pascite eius armenta, quia Аlegit hoc carmen: vel vitulam ei nutrite pro praemio. sane alii Аlegunt 'Polio', ut prima producatur, alii 'Pollio'. Р@@&7nova carmina& magna, miranda. &7pascite tavrvm& hic Аauget: nam ille 'vitulam' dixerat. Ш╪@@&7qvo te qvoqve gavdet& subaudis venisse. pervenerat Аautem ad consulatum post triumphum Dalmaticum; nam vicerat АSalonas, civitatem Dalmatiae: Horatius "cui laurus aeternos ho-Аnores Dalmatico peperit triumpho". Р@@&7amomvm& flos est Assyrius, [2ut Lucanus "vicinae]2 Аmessis amomum". Р@@&7qvi bavivm non odit& pro poena ei contingat, ut diligat АMaevium peiorem poetam: nam Maevius et Bavius pessimi fuerunt @1 Аpoetae, inimici tam Horatio quam Vergilio: unde Horatius "mala Аsoluta navis exit alite ferens olentem Maevium". Р@@&7mvlgeat hircos& faciat ea, quae contra naturam sunt. Р@@&7fraga& mora, quae in herbis nascuntur: ideo dixit 'humi Аnascentia'. Р@@&7latet angvis in herba& allegoria est: nam videtur hoc Аad Mantuanos dicere, qui inter milites versabantur armatos, quos, Аsicut angues, mortem inferre posse, non dubium est. Р@@&7non bene ripae creditvr i. a. e. n. v. s.& allegoria, ad Аillud quod supra diximus, pertinens, quia post acceptos agros ab АArrio centurione paene est interemptus, nisi se praecipitasset in ■яА▓│┤╣ яБ░░╢ яВ┼уь яГ╙хЄЎ гШ▐Дfluvium. &7parcite& autem prohibete, servate. &7procedere& id Аest servate, ne procedant, ut "gnatis parce tuis". Шр@@&7tityre pascentes a. f. r. c.& id est, o Mantua, noli modo Аvelle aliquid agere de repetendis agris: nam ubi oportunum fuerit, А'ego omnes lavabo', id est purgabo omnes apud Caesarem, cum de АActiaco proelio reversus fuerit. et bene 'in fonte': ipse enim per Аamicos Caesaris agrum meruerat tamquam per rivulos quosdam; Аnunc autem Mantuanis beneficium dicit se ab ipso imperatore me-Аriturum. &7reice capellas& 'reice ca' proceleumaticus est pro da-Аctylo; et sic est positus, ut "genua labant", item "arietat in Аportas". Шт@@&7cogite oves& in ovilia colligite, ut "Tityre coge Аpecus". &7praeceperit& praeoccupaverit: nam naturale est, ut lac Аaugeatur frigore, calore minuatur. Шц@@&7vix ossibvs haerent& vix ossa eorum cohaerent. Р@@&7teneros ocvlvs m. f. a.& dicit causam maciei. et per Аtransitum, pulchrum se pecus habere, significat, quod meruit fascinari. @1 Р@@&7eris mihi magnvs apollo& relicto certamine sibi propo-Аnunt aenigmata. bene autem ait 'eris mihi Apollo', quia in rebus Аincertis sola opus est divinatione. Р@@&7tris pateat caeli spativm non amplivs vlnas& ulna Аproprie est spatium, in quantum utraque tenditur manus_dicta Аulna $A)PO\ TW=N W)LENW=N,& id est a brachiis, unde et $LEUKW/LENOS& dici-Аtur_, licet Suetonius ulnam cubitum velit esse tantummodo. sane Аhaec quaestio varia est: nam alii dicunt significare eum sepulchrum АCaelii, luxuriosi cuiusdam, qui venditis omnibus rebus et consum-Аptis tantummodo sibi spatium reservavit, quod sepulchro sufficeret, Аet voluisse eum errorem facere ex caeli et Caelii similitudine, ut Аsit: dic mihi, ubinam sepultus est Caelius, cuius tribus ulnis con-Аtinetur sepulchrum? alii vero volunt puteum significari, qui est in АSyene, parte Aegypti, quem ad hoc nimiae altitudinis philosophi Аeffoderunt, ut probarent locum illum esse solum, quem recto intuitu Аsol inradiaret: nam &7viii& K#1123. Iu#1123. die, quando in centro suo est sol, Аlumine suo tam ima illius putei, quam summam terram inradiat. Аsed neutrum horum convenit rustico: unde simpliciter intellegendus Аest cuiuslibet loci puteus, in quem cum quis descenderit, tantum Аcaeli conspicit spatium, quantum putei latitudo permiserit. Р@@&7dic qvibvs in terris i. n. r. n. f.& quia solvere non Аpotuit, ipse aliam obicit quaestionem. et captiose 'quibus in terris' Аdixit: hyacinthus enim ubique nascitur flos, qui natus primo est Аde Hyacinthi sanguine, postea de Aiacis, sicut etiam Ovidius docet. Аest autem rubrum quasi lilium, designans primam Hyacinthi lit- @1 Аteram. 'regum' autem 'nomina' non quoniam ipsi reges fuerunt, Аsed quia regum filii, ut "magnum reginae sed enim miseratus Аamorem", cum de Ariadne diceret, Pasiphaae reginae filia. sane Аmulti volunt 'nomina regum' pro 'nomen regis' positum, ut sit Аquemadmodum illud in Terentio "non perpeti meretricum con-Аtumelias", cum de una loqueretur: nam flos iste Hyacinthi tantum, Аnon et Aiacis nomen retinet. tamen sciendum aenigmata haec, Аsicut fere omnia, carere aperta solutione. Р@@&7phyllida solvs habeto& amicam communem: quod plus Аest, quam esse Apollinem. nam esse Apollinem inpossibile est, Аquod ille promiserat; hic vero possibilia pollicetur. Р@@&7non& hic distinguendum, ut sit sensus: officii iudicis est Аferre sententiam, non eorum, qui inter se contendunt. unde male Аquidam totum iungunt 'non nostrum inter vos tantas componere Аlites': nam non negat se facturum esse quod faciet; iudicaturus Аenim est, eos esse pares, dicens 'et vitula tu dignus et hic'. А&7componere& finire, ut "ante diem clauso componet Vesper АOlympo", id est finiet. Р@@&7et qvisqvis amores avt metvet dvlces avt expe-А&7rietvr amaros& et tu et hic digni estis vitula et quicumque similis Аvestri est: nam supra unus dixerat 'triste lupus stabulis, ma-Аturis frugibus imbres, arboribus venti, nobis Amaryllidis irae', item Аalter 'dulce satis umor, depulsis arbutus haedis, lenta salix Аfeto pecori, mihi solus Amyntas'. ad cuius amatoris similitudinem Аpertinet 'aut metuet dulces': namque hic Menalcas et amabat et Аmetuebat, ne umquam posset amor ille dissolvi. contra Damoetas Аamaritudinem amoris expertus fuerat ex amicae Amaryllidis iracun-Аdia. 'metuet dulces' timebit pro dulcibus, ne eos amittat. Шя@@&7sat prata bibervnt& aut intellegimus hunc exisse, ut @1 Аiuberet pueris suis ut arva inrigarent, quod illis cantantibus factum Аest, et re vera dicit 'rivos claudite': aut certe allegoricos hoc dicit: Аiam cantare desinite, satiati enim audiendo sumus. аЯЇ @@@@{1ECLOGA QVARTA.}1 С@@&7sicelides mvsae p. m. c.& Asinius Pollio, ductor Germanici Аexercitus, cum post captam Salonam, Dalmatiae civitatem, primo Аmeruisset lauream, post etiam consulatum adeptus fuisset, eodem Аanno suscepit filium, quem a capta civitate Saloninum vocavit, cui Аnunc Vergilius genethliacon dicit. quem constat natum risisse sta-Аtim: quod parentibus omen est infelicitatis: nam ipsum puerum inter Аipsa primordia perisse manifestum est. 'Sicelides' autem graecum Аest_nam latine Sicilienses facit_, id est Theocritiae: nam Theo-Аcritus Syracusanus fuit, quem in hoc opere Vergilius imitatur, ut Аdiximus supra. &7pavlo maiora canamvs& bene 'paulo': nam licet Аhaec ecloga discedat a bucolico carmine, tamen inserit ei aliqua Аapta operi: {43ergo non 'maiora', sed 'paulo maiora'}43. Р@@&7myricae& virgulta sunt humillima {43et sterilia, quod vulgo ta-Аmaricium dicitur}43. Р@@{43&7si canimvs silvas silvae sint c. d.& id est misceatur illis ho-Аnos, ut dignae sint consule, id est filio consulis Asinii Pollionis.}43 Р@@&7vltima cymaei v. i. c. a.& Sibyllini, quae Cumana fuit et Аsaecula per metalla divisit, dixit etiam quis quo saeculo imperaret, Аet Solem ultimum, id est decimum voluit: novimus autem eundem Аesse Apollinem, unde dicit 'tuus iam regnat Apollo'. dixit @1 Аetiam, finitis omnibus saeculis rursus eadem innovari: quam rem Аetiam philosophi hac disputatione colligunt, dicentes, completo Аmagno anno omnia sidera in ortus suos redire et ferri rursus eo-Аdem motu. quod si est idem siderum motus, necesse est ut omnia Аquae fuerunt habeant iterationem: universa enim ex astrorum motu Аpendere manifestum est. hoc secutus Vergilius dicit reverti aurea Аsaecula et iterari omnia quae fuerunt. Р@@&7ab integro& {43vel}43 denuo, {43vel ab initio: Cato de suo consulatu А"omnia ab integro paranda erant"}43. &7saeclorvm& synaeresis pro А'saeculorum'. {43et saeculum quidam centum annorum definiunt, quidam Аcentum decem: Horatius "certus undenos decies per annos".}43 Р@@&7redit et virgo& Iustitia, quae Erigone fuit, {43filia Themidis, А[2cum]2 inter homines versaretur, propter eorum scelera terras reliquit: Аquam ideo virginem dicunt, quod sit incorrupta iustitia}43. et permiscet Аlaudes tam pueri, quam Pollionis, quam Augusti: nam felicitas tem-Аporum ad imperatoris pertinet laudem. {43&7satvrnia regna& aurea Аsaecula, quia Saturnus aureo saeculo regnasse dicitur.}43 Р@@&7iam nova progenies caelo d. a.& ut videantur homines Аnon ex mortalibus nati, sed ex numinibus, et quasi e caelo lapsi. Аet hinc conicit fore aurea saecula, quod Augustus imperat, {43vel}43 Аquod talis natus est puer, {43vel}43 quod consul est Pollio, {43unde est А"te consule inibit"}43. Р@@&7qvo& deest 'nascente'; nam hoc dicit: fave ei Lucina, cuius Аortus saecula inmutabit, aureis scilicet ferrea. ШК@@&7casta fave lvcina& modo {43Lucinam}43 Dianam accipimus: sic АHoratius "sive te Lucinam probas vocari, {43seu te penitus" [iu-Аnonem]}43. Terentius Iunonem Lucinam dicit, ut "Iuno Lucina, fer @1 Аopem, s. m. o.": tamen ambae unum sunt. {43sane hic Dianam Luci-Аnam non inmerito designat; prior enim genita parturienti matri Apol-Аlinem tulisse auxilium dicitur. Nigidius de diis lib. &7iv.& "quidam deos Аet eorum genera temporibus et aetatibus [2dispescunt]2, inter Аquos et Orpheus primum regnum Saturni, deinde Iovis, tum АNeptuni, inde Plutonis; nonnulli etiam, ut magi, aiunt, АApollinis fore regnum: in quo videndum est, ne ardorem, Аsive illa ecpyrosis appellanda est, dicant". quidam hoc loco ■яА▓│┤╣ яБ░░╢ яВ┼уь яГ╙хЄЎ дШКИМ'casta fave Lucina, tuus iam regnat Apollo' Octaviam sororem Augusti Аsignificari adfirmant ipsumque Augustum Apollinem.}43 &7tvvs iam А&7regnat apollo& ultimum saeculum ostendit, quod Sibylla Solis Аesse memoravit. et tangit Augustum, cui simulacrum factum est Аcum Apollinis cunctis insignibus. Р@@&7inibit& inchoabit, exordium accipiet, aureum scilicet saecu-Аlum. {43et ideo 'inibit', non 'iniit', quia consul designatus erat. quidam АSaloninum Pollionis filium accipiunt, alii Asinium Gallum, fratrem АSalonini, qui prius natus est Pollione consule designato. Asconius Pe-Аdianus a Gallo audisse se refert, hanc eclogam in honorem eius factam.}43 Р@@&7incipient m. p. m.& illud tangit, quod Iulius et Augustus Аmenses in honorem Caesaris et Augusti acceperunt nomina: nam Аantea quintilis et sextilis dicti sunt. et hoc etiam trahit ad argu-Аmentum aurei saeculi. {43possumus et 'magni' pulchri accipere, id est Аaurei saeculi.}43 Р@@&7te dvce& vel Auguste, vel Pollio, vel Salonine. [2'duce']2, Аid est auctore. &7sceleris vestigia n.& bene nullum vult esse Аpraesentium temporum vitium, sed reliquias dicit esse superioris Аaetatis. sic in georgicis cum laudaret Augustum et carpsisset tem-Аpora, dicens "vicinae ruptis inter se legibus urbes Аarma ferunt, saevit toto Mars inprobus orbe", intulit "fertur @1 Аequis auriga neque audit currus habenas", ut ostenderet tan-Аtas esse reliquias praeteritorum malorum, ut ne ab optimo quidem Аrectore sedari posse viderentur. vestigia autem scelerum dicit bella Аcivilia, quae gessit Augustus contra Antonium apud Mutinam, contra АL. Antonium autem, fratrem Antonii, apud Perusiam; contra Sex-Аtum Pompeium, filium Pompei, in freto Siciliensi; contra Brutum Аet Cassium in Thessalia; contra Antonium et Cleopatram in Epiro Аapud Actium promuntorium {43iuxta Leucaten}43. Р@@&7irrita& ad nihilum deducta vestigia; et non dicit 'iam ir-Аrita solvent terras formidine', sed 'fient irrita et solvent terras ti-Аmore'. &7perpetva& autem est longa. Р@@&7ille devm v. a.& sicut supra, artificiose laudem confundit, Аut possit esse communis: nam ad quemvis potest referri 'ille', vel Аad Augustum, vel ad Saloninum. Р@@{43&7illis& deest 'ab', est 'ab illis'.}43 Р@@&7pacatvmqve reget patriis v. o.& vel Augustus Caesaris, Аvel Saloninus Pollionis virtute pacatum orbem tenebit. et mira Аlaus utriusque est, et eius qui pacavit, et qui pacatum tuetur. {43vel Аcerte 'patriis' * * * .}43 Р@@&7at tibi prima pver n. m. c.& rhetorice digesta laudatio: Аnon enim inprovide in principio universa consumpsit, sed paulatim Аfecit laudem cum aetate procedere. &7mvnvscvla& bene in rebus Аminoris aetatis usus est diminutione. {43et 'nullo cultu', id est inarata Аedet sua sponte nata.}43 Р@@&7errantes hederas p. c. b. t.& passim vagantes: unde an-Аtiqui lyrici dixerunt flexipedes hederas, quod hac atque illac vagan- @1 Аtur. mire autem puerum laudat ex ipsis muneribus: nam hederae Аindicant futurum poetam, ut "pastores hedera crescen-Аtem ornate poetam". baccar vero herba est quae fascinum pellit, Аut "baccare frontem cingite, ne vati noceat mala Аlingua futuro": per quod pulchrum indicat puerum. Р@@&7ridenti acantho& laeto, {43suavi, iucundo, fulgenti, ut "ridet Аargento domus": vel quod hians et patens nascitur}43. et est herba, Аquae in Aegypto nascitur. {43&7colocasia& hanc herbam videri vult in Аhonorem Augusti crevisse: quae Romae post devictam ab eo Aegyptum Аinnotuit. et dicendo 'fundet' abundantiam floris ostendit.}43 Р@@&7ipsae lacte d. referent& quid enim est aptius infantibus Аlacte? et {43magna}43 laus in hoc est quod ait 'ipsae referent', {43id est Аsua sponte}43. Р@@&7nec magnos m. a. leones& bona usus est moderatione, di-Аcens: erunt quidem magni leones, sed minime armentis nocebunt. Р@@{43&7blandos& iucundos, ut puero.}43 &7cvnabvla& lectuli, in qui-Аbus infantes iacere consuerunt: vel loca, in quibus nascuntur, quasi Аcynabula: nam $KU/EIN& est graece niti. Р@@&7et fallax herba veneni& non cicutam dicit, quae omni-Аbus nota est, sed illam Sardoam, quae apiastri similis homines de-Аcipit: vel aconita ut "nec miseros fallunt aconita legentes". А{43ordo autem est herba veneni %alia qui. 'fallax' ergo aut fallens viden-Аtes, aut fallentis veneni.}43 Р@@&7assyrivm vllgo n. a.& amomum herba est suavissimi @1 Аodoris, quae tantum in Assyria nascitur. &7vvlgo& passim, {43omni-Аbus locis}43. Р@@&7herovm lavdes et facta p.& epexegesis si sit, melior Аsensus est: quae erunt heroum laudes, tui parentis virtutes. {43et bono Аordine primo poetas, deinde historicos, deinde philosophos legendos dicit.}43 Р@@{43&7iam legere& id est cum coeperis imbui studiis liberalibus.}43 А&7qvae sit p. c. v.& accessu {43enim}43 aetatis quanta sit virtus agnoscitur Аet cuius gloriae. Р@@{43&7molli& fertili.}43 Р@@{43&7incvltisqve r. p. s. v.& id est ubique erit uva.}43 Р@@{43&7et dvrae q. s. r. m.& id est quae hodie roscida, olim quercus Аsudabunt.}43 Р@@&7svbervnt& erunt, sed latenter. et bene 'priscae fraudis' Аad suorum temporum excusationem, sicut diximus supra. {43aut Аfraudem pro sollertia posuit.}43 Р@@&7qvae temptare thetin r. q. c. m. o.& a sequentibus osten-Аdit praecedentia, quae vitavit quasi laudi incongrua: nam per na-Аvigationem ostendit fore avaritiam, quae homines navigare com-Аpellit; per muros bella significat; per agriculturam famis ostendit Аtimorem. Шв@@&7alter erit tvm tiphys& {43vel re vera Tiphys, vel qualis Ti-Аphys, Argonautarum gubernator. sane}43 specialia pro generalibus po-Аnit: nam per Tiphyn quemcumque gubernatorem accipimus, per АArgo quamcumque navem, per Troiam quamcumque civitatem, per АAchillem quemcumque virum fortem. videtur tamen locus hic dictus Аper apocatastasin, id est per omnium rerum revolubilitatem, ex si-Аderum ratione venientem, ut diximus supra. {43sane fabula de Аhoc gubernatore talis est: Pelias cum accepisset responsum ab Apolline, Аfore ut ab eo privaretur regno et vita, qui altero pede nudo ei sacri-Аficanti occurrisset, forte vidit Iasonem nudo pede venisse, qui dum Iu-Аnonem, transmutatam in anuis speciem, credens mortalem, petentem per @1 Аvadum fluminis transferret, alteram ex caligis in limo amiserat. igitur АPelias, metuens ex responsis fata, iussit eum Colchos proficisci ad pe-Аtendam auream pellem arietis, qui Phrixum et Hellen Colchos pertule-Аrat. qui fabricata navi, quam ab Argo fabricatore Argo appellavit, Аcontractaque iuventute Graeciae, Tiphyn habuit gubernatorem. sane Аquidam Argo a celeritate dictam volunt, unde verso in latinum verbo, Аargutos celeres dici. socii vero Iasonis Minyae appellati sunt vel ab Аagro huius nominis Colchorum, vel quod multi ex quadam Minya nati АIasoni se coniunxerint, vel quod Minya Iasoni materna avia fuerit. Аqui autem cum Iasone profecti sint, apud eos qui de fabulis scripse-Аrunt, plenius invenitur.}43 Р@@{43&7heroas& heroas quidam a terra dictos volunt, quod terra $*)/E*R*A Аdicta sit, unde initio nati creduntur homines, qui nomen a matre tra-Аxerunt.}43 Ше@@{43&7te fecerit aetas& 'aetas' hoc loco modum annorum significat, Аut "aetas Lucinam iustosque pati hymenaeos", nam subdidit "de-Аsinit ante decem, post quattuor incipit annos"; alias pro tem-Аpore posita, ut "veniet lustris labentibus aetas".}43 Р@@&7cedet et ipse mari vector& necessario, siquidem 'omnis Аferet omnia tellus': navigatio enim ex mercimonii ratione descendit. А{43sane 'vector' tam is qui vehitur, quam qui vehit, dicitur, id est et Аnauta et mercator. &7mvtabit merces& quia antiqui res rebus mutabant.}43 Шк@@&7discet mentiri lana colores& cum enim tinguitur, men-Аtitur alienum colorem. Р@@{43&7ipse sed in pratis a. i. s. r. m. i. c. m. v. l.& hoc in hono-Аrem vel laudem Augusti refert. traditur enim in libris Etruscorum, Аsi hoc animal miro et insolito colore fuerit infectum, omnium rerum Аfelicitatem imperatori portendi. 'ipse' autem quod addidit, non vacat: Аnam sunt quaedam pronomina, quae addita nominibus faciunt digni-Аtatem, ut "ipse modo Aeneas" et "Turnus ego". sane in Numae le- @1 Аgibus cautum est, ut, siquis inprudens occidisset hominem, pro capite Аoccisi agnatis eius in cautione offerret arietem. ergo hic bene videtur ■яА▓│┤╣ яБ░░╢ яВ┼уь яГ╙хЄЎ дШлИЙarieti dignitatem dare dicendo 'ipse', qui oblatus homicidam crimine Аhomicidii possit exsolvere. &7iam& significat 'modo'.}43 Р@@&7mvrice& coclea {43similis conchyliis,}43 unde tinguitur purpura. А&7mvtabit& tinguet, inficiet per naturam. &7lvto& colore rubicundo. Аet est hypallage pro 'croco luteo'; nam crocum lutei coloris est: Аunde et 'aluta pellis' {43alba per naturam}43. Р@@&7sandix& herba, de qua sandicinus tinguitur color. Р@@{43&7talia saecla s. d. c. f.& ordo est 'talia saecula currite fusis Аsuis parcae dixerunt'. &7cvrrite& volvite.}43 Р@@&7concordes stabili f. n. p.& nam et quod una dixerit, Аduae sequuntur, et fixa sunt statuta fatorum: Horatius "quod semel Аdictum est stabilisque rerum terminus servet". Ш▒@@&7iovis incrementvm& nutrimentum: et est vulgare, quod Аbucolico congruit carmini. {43sane Iovem merito puerorum dicunt in-Аcrementa curare, quia cum pueri togam virilem sumpserint, ad Capito-Аlium eunt. nam et in &7viiii.& Ascanius in Numanum intendens Аsagittam, Iovem magis invocavit "Iuppiter omnipotens, audacibus Аannue coeptis".}43 @1 Р@@&7nvtantem mvndvm& nutat praesentibus malis, laetus est Аbonis futuris: {43et bene quasi renascentem describit}43. &7convexo& curvo, Аinclinato. Р@@{43&7tractvs& a magnitudine dictum accipitur. et bene per haec Аomnia mundum divisit.}43 Ш╡@@&7o mihi tvm longae m. p. v. v.& utinam possim frui vita Аlongissima et habere tantum spiritum, quantus possit sufficere ad Аtuae virtutis commemorationem. Ш╖@@&7non me carminibvs v. nec t. o.& genere stili se Orpheo Аvel Lino meliorem fore commemorat: nam non sibi arrogat, sed Аhoc dicit: tanta est materia tuae laudis, ut etiam humile ingenium Аin ea supra omnes possit excellere. Ш╣@@&7lino& Linus cum nomen hominis dicimus, 'Li' brevis est: АStatius "medio Linus intertextus acantho"; cum {43autem}43 linum Аdicimus, filum significantes, 'li' longa est, cum producatur apud АGraecos. {43Linus Apollinis et Psamathes filius, qui theologiam scribit. А&7calliopea& graeca declinatio. &7adsint& pro 'faveant'.}43 Р@@&7pan etiam& redit ad rustica numina: nam satis excesserat Аdicendo Linum poetam, Orphea theologum. &7arcadia ivdice& Аquae ei favet, ubi colitur. Ш╝@@&7risv cognoscere matrem& alludit ad id quod factum est. Аet rem naturalem ait: sicut enim maiores {43se}43 sermone cognoscunt, Аita infantes {43parentes}43 risu se indicant agnoscere. ergo hoc dicit: Аincipe parentibus arridere et eis spe ominis boni detrahere sollici-Аtudinem, ut et ipsi tibi arrideant: matri enim decem menses attu-Аlerunt longa fastidia. alii 'abstulerint' legunt, ut sit: si riseris, @1 Аabstulerint decem menses matri tuae longa fastidia, {43quia praegnan-Аtes solent fastidia pati}43. Ш╛@@&7cvi non risere parentes n. d. h. m. d. n. d. c. e.& sicut АVulcano contigit, qui cum deformis esset et Iuno ei minime arri-Аsisset, ab Iove est praecipitatus in insulam Lemnum. illic nutritus Аa Sintiis, cum Iovi fulmina fabricasset, non est admissus ad epulas Аdeorum. postea cum rogaret ut vel Minervae coniugium sortiretur, Аspretus ab ea est: unde divinos honores non meruit, ad quos {43aut}43 Аper convivium numinum, aut per coniunctionem venitur dearum. Аhinc est, quod Iunoni agit in primo Aeolus gratias, quod per Аeius beneficia divinos honores meruit, ut "tu das epulis accum-Аbere divum". {43alii dicunt, quod cum Vulcanus parentes suos diu quae-Аreret nec inveniret, sedile fecit tale, ut in eo qui sedisset surgere non Аposset. in quo cum adsedisset Iuno nec posset exsurgere, Vulcanus ne-Аgavit se soluturum omnino, nisi prius parentes suos sibi monstrasset: Аatque ita factum est, ut in deorum numerum reciperetur. sane 'nec Аdeus hunc mensa' alii ita intellegunt, quasi tam cito extinctus sit, ut Аnec Veneri nec Libero potuerit operari.}43 аЯЇ @@@@{1ECLOGA QVINTA.}1 С@@&7cvr non mopse boni q. c. a.& inducuntur duo amici pasto-Аres canere ad delectationem: unde et laudant se et sibi invicem Аcedunt. 'boni' autem docti. et figurate ait 'boni ambo, tu cala-Аmos inflare leves, ego dicere versus'. @1 Р@@{43&7tv calamos inflare leves ego dicere versvs& aut 'calamos Аleves', aut 'leves versus', id est subtiles; sed melius est 'calamos leves'. А'boni dicere' autem graecum est $I(KANO\S LE/GEIN.& 'dicere' sane pro 'ca-Аnere', ut "Dianam tenerae dicite virgines": ponitur et pro 'nominare', Аut "Italiam dixisse ducis de nomine gentem".}43 Р@@&7hic corylis mixtas i. c. v.& ordo est 'cur non Mopse hic Аconsedimus inter ulmos mixtas corylis', scilicet ut canamus. sane А'inter' praepositio quia postposita est, mutavit accentum, sicut А'circum'. Р@@{43&7tv maior& id est vel natu vel merito.}43 Р@@&7sive svb incertas z. m. v.& dicit quidem verecunde se illi Аobtemperare debere, ostendit tamen quid sibi placeat: nam ex ipsa Аlaude antri et ex arborum vituperatione, quarum incertas umbras Аdicit, ostendit suam sententiam esse meliorem. incertae autem Аumbrae sunt et ex solis circuitu et ex mobilitate ventorum; quod Аipse etiam dicit 'zephyris motantibus {43umbras}43'. {43sane 'succedimus' et Аdativo et accusativo casibus, secutus tam veterem quam nostram con-Аsuetudinem suo more iungit 'sive umbras succedimus sive antro', cum Аalibi secutus tantum antiquos dativo tantum succedere iunxerit: "ac no-Аstris succede penatibus" et "successitque gemens stabulis". Sal-Аlustius tamen 'succedere' accusativo iunxit, sed ubi 'prope' significat: А"cum murum hostium successisset, poenas dederat", hoc est cum Аprope murum accessisset. 'succedere' autem idem significat quod et А'subire', id est penitus intrare.}43 Ч@@&7labrvsca& vitis agrestis, quae quia in terrae marginibus Аnascitur, labrusca dicta est a labris et extremitatibus terrae; {43vel Аquod sapore acerbo labra laedat}43. Р@@&7montibvs in n.& ac si diceret, in hoc territorio. et &7tibi А&7certat& usurpatum est; nam hodie 'certo tecum' dicimus. Р@@&7qvid si idem certet ph. s. c.& offensus comparatione in- @1 Аferioris hoc dixit, licet non amare Menalcas dixerit 'solus tibi cer-Аtat Amyntas': quod tamen quia hic aspere accepit, ille paulo post Аcurat, dicens "lenta salix quantum pallenti cedit olivae". Р@@&7phyllidis ignes& Phyllis, {43Sithonis filia,}43 regina Thracum Аfuit. haec Demophoontem, Thesei filium, regem Atheniensium, re-Аdeuntem de Troiano proelio, dilexit et in coniugium suum rogavit. Аille ait, ante se ordinaturum rem suam et sic ad eius nuptias re-Аversurum. profectus itaque cum tardaret, Phyllis et amoris impa-Аtientia et doloris impulsu, quod se spretam esse credebat, laqueo Аvitam finivit et conversa est in arborem amygdalum sine foliis. Аpostea reversus Demophoon, cognita re, eius amplexus est truncum, Аqui velut sponsi sentiret adventum, folia emisit: unde etiam $FU/LLA Аsunt dicta a Phyllide, quae antea $PE/TALA& dicebantur. sic Ovidius Аin metamorphoseon libris. Р@@&7alconis lavdes& hic Cretensis sagittarius fuit, {43comes Her-Аculis, ita peritus, ut ictus eius non falleretur: namque positos supra Аcapita hominum anulos traiciebat; capillos spiculis sagittarum rumpe-Аbat; sagittas sine ferro, positis ex adverso gladiorum lancearumve mu-Аcronibus, findebat}43. cuius cum filium draco invasisset, tanta arte di-Аrexit sagittam, ut ea currens in serpentis deficeret vulnere nec Аtransiret in filium. {43merito ergo 'laudes', quia talia fecerat.}43 &7ivr-А&7gia codri& Codrus dux Atheniensium fuit, qui, orto bello inter La-Аconas et Athenienses cum respondisset oraculum, illos posse vin-Аcere, quorum dux perisset, {43et hostes scientes a Codro abstinerent,}43 ha-Аbitu humili profectus est ad hostium vicina tentoria et illic iurgio Аeos in suam caedem instigavit et a nullo cognitus fecit locum Аoraculo: {43nam Athenienses eo proelio vicerunt}43. ШН@@&7cortice fagi& ubi enim debuit magis rusticus scribere? @1 Р@@&7modvlans alterna& secundum rhythmum componens. 'al-Аterna' autem varia, propter musicam, cuius sonus varius invenitur Аex pedum dissimilitudine. significat autem cantaturum se epicedion Аet epitaphion: nam epicedion est, quod dicitur cadavere nondum Аsepulto, ut "extinctum nymphae crudeli funere Daphnin"; Аepitaphion autem post completam sepulturam dicitur, ut "Da-■яА▓│┤╣ яБ░░╢ яВ┼уь яГ╙хЄЎ еШОЗphnis ego in silvis hinc usque ad sidera notus". ШР@@&7lenta salix q. p. c. o.& rusticis utitur comparationibus. Аsalix autem vilissima est arbor olivae comparatione. Р@@&7salivnca& herbae genus, quam Orcitunicam vulgo vocant. Р@@&7ivdicio nostro& ac si diceret: quid alii sentiant, videris. {43et Аbene satis fecit, in quo reprehensus est, quod Mopso Amyntam com-Аparasset.}43 Р@@{43&7desine& omitte, ut "desine Maenalios". Sallustius А"bellum quibus posset condicionibus desineret".}43 Р@@&7extinctvm nymphae c. f. d. f.& multi dicunt, simpliciter Аhoc loco defleri Daphnim quendam pastorem, {43quem mater sua com-Аpressa a Mercurio et enixa abiecit. hunc pastores invenerunt inter Аlauros [2et]2 Daphnin vocaverunt: quem Pan musicen docuisse dicitur. Аqui cum et venationis et musices peritissimus esset, adamatus a nympha Аest; qui etiam iure iurando adstrictus est, ne cum alia concumberet. Аhic dum boves persequitur, ad regiam pervenit, et ob pulchritudinem Аappetitus, cum regis filia consuetudinem miscuit. hoc cum nympha Аrescisset, luminibus eum orbavit. ille in auxilium patrem Mercurium Аinvocavit: qui eum in caelum eripuit et in eo loco fontem elicuit, qui АDaphnis vocatur, apud quem quotannis Siculi sacrificant}43. alii dicunt Аsignificari per allegoriam C. Iulium Caesarem, qui in senatu a АCassio et Bruto viginti tribus vulneribus interemptus est: unde et @1 А'crudeli funere' volunt dictum. {43sed si de Gaio Caesare dictum est, multi Аper matrem Venerem accipiunt, per leones et tigres populos quos sub-Аegit, per thiasos sacra quae pontifex instituit, per formosum pecus po-Аpulum Romanum.}43 alii volunt Quintilium Varum significari, cogna-Аtum Vergilii, de quo etiam Horatius "ergo Quintilium perpetuus Аsopor urget". tamen 'crudeli funere' ad quemvis potest referri. Р@@&7vos coryli testes et flvmina nymphis& bene testimoniis Аutitur in rebus incredibilibus: nam fletum facile dearum persona Аnon recipit. et bonis usus est gradibus: fleverunt nymphae, quibus Аinsita est naturaliter pietas; homines, ad quos mortis pervenit do-Аlor; pecudes, quae licet ratione careant, tamen non carent sensu; Аferae crudelitate gaudentes. quam rem rursus, quia incredibilis Аest, testimonio conprobat, dicens, hoc et montes loquuntur et sil-Аvae. quod autem ait 'coryli testes et flumina' usurpatum est; nam А'testes flumina' non dicimus: quae enim in 'is' exeunt, neutrum in А'e' mittunt, ut 'agilis agile', sed nec 'hoc teste' nec 'haec testia' Аpossumus dicere. unde per definitionem debemus dicere: testes mihi Аsunt; quae res? coryli et flumina: sic Horatius "testis Metaurum Аflumen", Propertius "testes sunt sidera nobis". Р@@&7complexa svi c. m. n.& lugentum est ut corpori inhaereant. Р@@&7astra crvdelia& quae acceleraverunt Daphnidis mortem. ШЩ@@&7nvlla qvadrvpes& 'hic' et 'haec quadrupes' dicimus, {43ut Аipse}43 alibi "saucius at quadrupes nota intra tecta refugit". ШЬ@@&7montesqve feri s. l.& hyperbolicos dixit. et notandum, Аquia cum diceret eius apotheosin, econtra laetitiam rebus omnibus Аdat, quas nunc in maerore fuisse memoravit. Р@@&7daphnis et armenias c. s. t. i.& hoc aperte ad Caesarem @1 Аpertinet, quem constat primum sacra Liberi patris transtulisse Ro-Аmam. 'curru' pro 'currui'. Р@@&7thiasos& saltationes, choreas Liberi, id est Liberalia. Ша@@&7vitis vt arboribvs& {43&7decori est& bene, ut pastores, similitu-Аdines de rebus agrestibus sumunt.}43 locus Theocriti est. Шв@@&7tvis& si Romanis, Caesar; si pastoribus, Daphnis. {43&7tv-А&7lervnt& pro 'abstulerunt'.}43 Р@@&7pales& dea pabulorum, {43dea pastoralis. &7apollo& hic}43 Apol-Аlinem nomium dicit, id est pastoralem: nam Admeto regi pavit ar-Аmenta. et hoc dicit, nec pabula nascentur, nec pecora. Р@@&7grandia hordea& usurpative metri causa dixit: nam 'tri-Аticum', 'hordeum', 'vinum', 'mel' numeri tantum singularis sunt, Аunde plurali in prosa uti non possumus; 'vina' tamen possumus Аdicere Ciceronis exemplo, qui ait in praetura "vina cete-Аraque, quae in Asia facile comparantur". Р@@&7infelix lolivm& inutile, infecundum. 'steriles' autem ave-Аnas secundum situm dixit Italiae: nam in Thracia fructuosae sunt. Аhaec autem dicit contingere, ut ostendat terram quoque dolere АDaphnidis mortem. Р@@{43&7pvrpvreo narcisso& duo homoeoteleuta. et 'purpureo' nunc Аspecioso.}43 Р@@{43&7cardvvs& spinae genus.}43 &7palivrvs& herba asperrima et Аspinosa: {43vel, ut quidam volunt, spina alba}43. @1 Р@@&7spargite& {43&7hvmvm foliis& id est}43 implete, ut "spargitur et Аtellus lacrimis, {43sparguntur et arma"}43. et dicit ornandum esse Аlocum sepulchri ex voluntate defuncti. &7indvcite fontibvs vm-А&7bras& facite nemora circa fontes: et hoc ideo, quia, ut diximus, he-Аroum animae habitant vel in fontibus vel in nemoribus, ut "lucis Аhabitamus opacis riparumque toros et prata recentia rivis Аincolimus". Шк@@&7svperaddite carmen& duos versus carmen vocavit: nec Аmirum, cum etiam de uno carmen dixerit, ut "et rem carmine Аsigno: Aeneas haec de Danais victoribus arma". Р@@&7daphnis ego in silvis& in silvis notus, et hinc usque ad Аsidera. Р@@&7formosi pecoris c. f. i.& si ad Caesarem referas, hoc dicit, Аboni populi optimus imperator. Р@@&7tale tvvm carmen& laudant se invicem, ut diximus supra. А{43et 'tale' deest 'videtur' vel aliud quid.}43 Р@@&7qvale sopor fessis& qualis res, {43ut "dulce satis Аumor"}43. Ш░@@&7nec calamis s. aeq. s. v. m.& videtur allegoria quasi ad АTheocritum et Vergilium respicere: hinc est 'tu nunc eris alter ab Аillo'. {43fabula de calamo talis est: veteres Zephyro vento unam ex horis Аconiugem adsignant, ex qua et Zephyro Carpon filium pulcherrimi Аcorporis editum dicunt. quem cum Calamus, Maeandri fluvii filius, Аamaret, a Carpo mutua vice etiam ipse adamatus est. sed Carpos cum Аin Maeandrum fluvium cadens esset extinctus, Calamus, patrem propter Аhoc scelus aversatus, aufugit rogavitque Iovem, ut finem suis luctibus Аdaret sibique mortem praestaret, ut amato post obitum iungeretur. quem Аmiseratione Iuppiter ductus in harundinales calamos verti iussit, qui Аsemper circa oras fluminum nasci solent, Carpon vero in fructus rerum Аomnium vertit, ut semper renasceretur.}43 @1 Ш▓@@&7qvocvmqve modo& prout possumus. et dicit, se Daphnidis Аdicturum apotheosin, ut 'Daphninque tuum tollemus ad astra'. А'tuum' quem tu diligis. '{43tollemus ad astra' quia apotheosin eius Аdicturus est.}43 Ш╡@@&7tali mvnere& si amicum laudaveris. Р@@&7pver ipse& modo Daphnin intellegimus: nam Caesar non Аpuer occisus est, sed maioris aetatis. Р@@&7iam pridem stimichon l. c. n.& ac si diceret, scio esse Аoptima, quae dicturus es; frustra ea verbis extenuas: quia ille supra Аverecunde dixerat 'quocumque modo tibi nostra vicissim'. {43quidam Аper Stimichonem Maecenatem accipiunt; nonnulli Stimichonem patrem АTheocriti dicunt.}43 Р@@&7candidvs& id est deus, unde contra nigros mortuos dici-Аmus. significat etiam benignos et bonos, sicut contra malos nigros Аdicimus: Horatius "hic niger est, hunc tu Romane caveto". {43saepe Аtamen candidum pro pulchro ponit, ut "candida Dido" et "candida АMaia". &7insvetvm miratvr l. o.& quasi novus deus. et quibusdam Аvidetur per allegoriam Caesarem dicere, qui primus divinos honores Аmeruit et divus appellatus est.}43 Р@@&7svb pedibvsqve v. n. e. s. d.& meritum eius ostendit, qui Аsummos circulos et caeli secreta conscendit. {43et quidam 'sub pedibus' Аsecundum physicos dictum volunt, qui tradunt sidera, id est planetas, Аin aethere ferri, qui intra caelum est: nam nubes vicinas esse terris Аnullus ignorat.}43 Р@@&7ergo alacris silvas& omnia tenet voluptas, quae superius Аoccupaverat maeror, ut "ipsa Pales agros atque ipse re- @1 Аliquit Apollo". {43antiqui autem 'ergo' pro 'merito' dicebant, sicut hic Аaccipitur: Plautus in Persa "satin tu usque valuisti? haud Аprobe. ergo edepol palles", item in Milite "hicine Achil-Аles est, inquit mihi: immo eius frater, inquam, est. ergo me-Аcastor pulcher".}43 Р@@&7tenet& id est {43habet,}43 moratur, amplectitur. Р@@&7nec retia cervis vlla d. m.& adeo placet simplicitas АDaphnidi, ut etiam ille dolus, qui voluptati antea fuerat, con-Аquiescat, scilicet venationis. et est hyperbole. Ш┐@@&7intonsi& silvosi, incaedui. ■яА▓│┤╣ яБ░░╢ яВ┼уь яГ╙хЄЎ еШ└@@&7devs devs ille menalca& hoc {43con}43sonant: deus, deus est АDaphnis, {43quasi vox silvarum sit. et multi sic distingunt 'ipsa arbusta Аsonant deus' et subiungunt 'deus ille Menalca', ut sit sensus: si enim Аrupes et arbusta deum dicunt, deus est, o Menalca}43. Р@@&7sis bonvs o felixqve tvis& pastoribus, si Daphnin acci-Аpimus; si Caesarem, bene ait 'tuis': suis enim percussoribus nocen-Аtissimus fuerat: nam Augustus, eius filius, omnes est persecutus. А'felix' autem propitius, ut "sis felix nostrumque leves, quae-Аcumque, laborem", item econtra Iuno "quae potui infelix", id Аest irata: deos enim {43vel}43 felices vel infelices ex rebus, quas prae-Аstant, vocamus. Р@@&7en qvattvor aras ecce dvas tibi daphni dvas alta-А&7ria phoebo& feci, inquit, aras quattuor: tibi, o Daphni, do duas, Аet duas aras Apollini, quae sint altaria. novimus enim, aras et Аdiis esse superis et inferis consecratas, altaria vero esse superno-Аrum tantum deorum, quae ab altitudine constant esse nominata: Аquae nunc dat Apollini, quasi deo; Daphnidi vero aras ponit: nam Аlicet eum dixerit deum, tamen mortalem fuisse manifestum est. Аsane quaeritur, cur duo altaria Apollini se positurum dicat, cum @1 Аconstet supernos deos impari gaudere numero, infernos vero pari, Аut "numero deus impare gaudet", quod etiam ponti-Аficales indicant libri. sed constat secundum Porphyrii librum, quem АSolem appellavit, triplicem esse Apollinis potestatem, et eundem Аesse Solem apud superos, Liberum patrem in terris, Apollinem Аapud inferos. unde etiam tria insignia circa eius simulacrum vide-Аmus: lyram, quae nobis caelestis harmoniae imaginem monstrat; Аgrypem, quae eum etiam terrenum numen ostendit; sagittas, quibus Аinfernus deus et noxius indicatur, unde etiam Apollo dictus est А$A)PO\ TOU= A)POLLU/EIN.& hinc est quod et Homerus eundem tam pesti-Аlentiae dicit quam salutis auctorem, et Horatius ait "condito mi-Аtis placidusque telo supplices audi pueros, Apollo": unde АVergilius, rationis huius peritus, per altaria supernum numen Аostendit, per parem numerum infernam indicat potestatem. {43Varro Аdiis superis altaria, terrestribus aras, inferis focos dicari adfirmat. alii А'altaria' eminentia ararum et ipsa libamina, ut "paterisque altaria Аlibant".}43 Р@@{43&7novo& vel recenti, vel primo tempore lactis incipiente expres-Аsum.}43 &7bina& duo. &7qvot annis& singulis quibusque annis. Р@@{43&7dvo& vetuste dixit, ut 'ambo': "nam saepe senex Аspe carminis ambo luserat": nam hodie hoc significatu 'duos' et А'ambos' dicimus.}43 &7pingvis olivi& quod Graeci $LIPE/LAION& dicunt. {43et А'olivi' et 'olei', nam et 'olea' et 'oliva' dicitur.}43 Р@@&7hilarans& participium est ab eo quod est 'hilaro'. sane Аsciendum, nomen unde venit, id est 'hilarus' vel 'hilaris', a graeco Аdescendere; nam $I(LARO\S& facit. Р@@{43&7ante focvm si frigvs erit s. m. i. v.& non frigori calorem Аopposuit, sed messem, quae est tempore caloris.}43 Р@@&7vina novvm fvndam calathis& ordo est: vina fundam ca- @1 Аlathis, id est calicibus, quae vina sint novum nectar, id est magna Аdulcedo. &7arivsia& autem Chia, a promuntorio Chii insulae Ariusio. А{43vel illud 'vina Ariusia, novum nectar, calathis fundam'. alii novum Аmustum intellegunt, vel merum, quale numquam habuerit, ut А"Pollio et ipse facit nova carmina".}43 Р@@&7lyctivs aegon& Cretensis, ut "Lyctius Idomeneus". Р@@&7saltantes satyros imitabitvr alphesiboevs& pastor qui-Аdam. sane ut in religionibus saltaretur, haec ratio est, quod nul-Аlam maiores nostri partem corporis esse voluerunt, quae non sen-Аtiret religionem: nam cantus ad animum, saltatio ad mobilitatem Аpertinet corporis. Ш╦@@&7et cvm lvstrabimvs agros& sic supra "cum fa-Аciam vitulam pro frugibus". {43'lustrare' hic circuire: dicit enim Аambarvale sacrificium.}43 Р@@&7dvm ivga montis aper& sicut in "freta dum fluvii cur-Аrent", [2id est]2 semper: et futurum et praeteritum significat. Ш╧@@&7vt baccho cereriqve& haec enim duo sunt numina, quae Аet rustici maxime colunt et quorum munera communia sunt mor-Аtalibus cunctis: sic in georgicis "vestro si munere tellus АChaoniam pingui glandem mutavit arista". Р@@&7damnabis tv qvoqve votis& id est cum deus praestare Аaliqua hominibus coeperis, obnoxios tibi eos facies ad vota sol-Аvenda, quae ante quam solvantur, obligatos et quasi damnatos ho-Аmines retinent. Р@@&7reddam pro carmine dona& ille eum supra tantum lau-Аdaverat, hic et laudat et de munere etiam cogitat. Р@@{43&7nam neqve tantvm& quaedam per comparationem laudata ma-Аiorem emphasin habent, si negatio activa a parte orationis incipiat, ut А"non sic aggeribus ruptis cum spumeus amnis exit", et "nec sic @1 Аimmissis aurigae undantia lora".}43 &7sibilvs& hic sibilus res ipsa: Аnam "sibila ora" participialiter dictum est pro 'sibilantia'. Ш╒@@&7hac te nos fragili donabimvs a. c.& bene anticipat et Аoffert munus, quod ille se facturum esse promiserat. {43&7cicvta& fi-Аstula, ut "septem conpacta cicutis". et fistulae qualitatem Аper principia eclogarum ostendit, ut 'haec nos, formosum Corydon arde-Аbat Alexin'.}43 Ш╪@@&7svme pedvm& virga incurva, unde retinentur pecudum pedes. Р@@&7non tvlit antigenes e. e. t. d. amari& aut pastorem Аquendam pulcherrimum dicit; aut choraulam significat, quem legi-Аmus admodum a Vergilio fuisse dilectum. {43'non tulit' autem non Аimpetravit. 'amari' pro 'qui amaretur'.}43 Р@@&7formosvm paribvs nodis& pari et aequali tumore nodorum. Аet honeste locutus est, formosum nodis vel aere, ut si dicas 'pul-Аcher est equus sella, pulcher frenis'. {43&7formosvm p. n.& et ab arte Аet a natura laudavit: 'paribus nodis' id est natura formosum; 'atque Аaere' hoc est pulchrum aere artificium.}43 аЯЇ @@@@{1ECLOGA SEXTA.}1 С@@{43&7prima syracosio& character mixtus; nam et poeta praefatur et Аcantare Silenus inducitur. &7syracosio& quia Theocritum praecipue Аsequitur, quamvis multi alii bucolica scripserint. &7lvdere versv& ut Аipse ait "carmina qui lusi pastorum".}43 &7prima syracosio di-А&7gnata est l. v. nostra& Romana, inquit, musa non erubuit se Аsilvis ante committere, id est imitari Theocritum Syracusanum et Аbucolica scribere. 'Syracosio' autem graece ait: nam latine 'Syra-Аcusanus' dicimus. 'nostra', id est Romana, ut "tu quoque litori- @1 Аbus nostris". et 'dignata est' sic dixit, quasi ex loco superiore. А{43ostendit ergo se primum post Theocritum bucolica scripsisse.}43 Р@@&7silvas habitare& sicut "atque humiles habitare Аcasas". &7thalia& musa scilicet. et graece ait: nam latine 'Thalea' Аdebuit dicere, sicut $*KUQE/REIA& Cytherea; sed propter euphoniam Аcontempsit ius regulae et ideo in graecitate permansit. Р@@&7cvm canerem reges et proelia& cum canere vellem. et Аsignificat aut Aeneidem aut gesta regum Albanorum, quae coepta Аomisit nominum asperitate deterritus. {43alii Scyllam eum scribere Аcoepisse dicunt, in quo libro Nisi et Minois, regis Cretensium, bellum Аdescribebat; alii de bellis civilibus dicunt; alii de tragoedia Thyestis.}43 А&7cynthivs& Apollo a Cyntho monte Deli, in quo natus est. &7avrem А&7vellit& id est movit: alibi "postesque a cardine vellit". 'aurem' Аautem ideo, quia memoriae consecrate est, ut frons Genio, digiti АMinervae, genua Misericordiae. Р@@{43&7pingves& figurate 'pingues pascere', id est pascere ut pinguescant.}43 Р@@&7dedvctvm dicere carmen& tenue: translatio a lana, quae Аdeducitur in tenuitatem. [2{43&7dedvctvm carmen&]2 id est bucolicum. sane А'cum canerem reges et proelia' et 'deductum dicere carmen' quidam Аvolunt hoc significasse Vergilium, se quidem altiorem de bellis et re-Аgibus ante bucolicum carmen elegisse materiam, sed considerata aetatis Аet ingenii qualitate mutasse consilium et arripuisse opus mollius, qua-Аtenus vires suas leviora praeludendo ad altiora narranda praepararet.}43 Р@@&7nvnc ego& ordo est 'nunc ego agrestem tenui meditabor Аharundine musam', id est carmen rusticum scribam. &7namqve А&7svper tibi ervnt& superabundabunt tibi, inquit, o Vare, qui am-Аbiant tua facta describere. hic autem Varus Germanos vicerat et Аexinde maximam fuerat et gloriam et pecuniam consecutus: per Аquem Vergilius meruerat plurima. {43alii Varum eum dicunt, qui in ■яА▓│┤╣ яБ░░╢ яВ┼уь яГ╙хЄЎ жЦЗGermania cum tribus legionibus interiit, amissis signis, quae postea АGermanicus, filius Drusi * * * am fugatoque Asinio Pollione, ab Augusto @1 АAlfenum Varum legatum substitutum, qui transpadanae provinciae et Аagris dividendis praeesset: qui curavit ne ager, qui Vergilio restitutus Аfuerat, a veteranis auferretur.}43 Р@@&7tristia condere bella& epitheton bellorum perpetuum. А{43&7condere& conponere, ut e contrario "incondita".}43 ШЙ@@&7non inivssa cano& vel ab Apolline, vel ab Augusto, {43vel a АMaecenate, [2ut]2 te "sine nil altum mens inchoat". et hoc ideo, quia Аdixerat 'aurem vellit'.}43 &7haec qvoqve& videlicet vilia, sicut Theo-Аcriti. et hoc dicit: si quis, licet rustica, legere fuerit ista dignatus, Аtuas tamen in his laudes inveniet; nam per myricas et nemora bu-Аcolica significat. ШЛ@@&7nec phoebo g. v. est& nec enim pagina ulla Apollini est Аgratior, quam quae Vari nomen gestat in titulo: quod ideo dicit, Аquia hanc eclogam constat in honorem Vari esse praescriptam. Аdicitur autem ingenti favore a Vergilio esse recitata, adeo ut, cum Аeam postea Cytheris {43meretrix}43 cantasset in theatro, quam in fine АLycoridem vocat, stupefactus Cicero, cuius esset, requireret. et cum Аeum tandem aliquando vidisset, dixisse dicitur et ad suam et ad Аillius laudem "magnae spes altera Romae": quod iste postea ad АAscanium transtulit, sicut commentatores loquuntur. ШН@@&7pergite pierides& hortatur musas ad referenda ea, quae АSilenus cantaverat pueris: nam vult exequi sectam Epicuream, quam Аdidicerant tam Vergilius quam Varus docente Sirone. et quasi sub Аpersona Sileni Sironem inducit loquentem, Chromin autem et Mna-Аsylon se et Varum vult accipi. quibus ideo coniungit puellam, ut Аostendat plenam sectam Epicuream, quae nihil sine voluptate vult Аesse perfectum. {43sane hoc de Sileno non dicitur fictum a Vergilio, sed Аa Theopompo translatum. is enim apprehensum Silenum a Midae re-Аgis pastoribus dicit, crapula madentem et ex ea soporatum; illos dolo @1 Аadgressos dormientem vinxisse; postea vinculis sponte labentibus libera-Аtum de rebus naturalibus et antiquis Midae interroganti disputavisse. Аquem alii Mercurii filium, alii Panos et nymphae, alii ex guttis cru-Аoris Caeli natum esse dixerunt.}43 &7chromis et mnasylvs& isti pueri Аsatyri sunt. Р@@{43&7pveri& nonnulli 'pueri' non absurde putant dictum, quia Si-Аleni priusquam senescant, satyri sunt. utrum ergo aetate pueros, an Аut ministros et familiares solemus communiter pueros vocare?}43 Р@@&7inflatvm venas& figurate {43locutus est}43. {43&7vt semper& bene Аaddidit, id est consuetudine vini, non interdum temulentum esse.}43 А&7iaccho& autem vino, a Libero patre, qui etiam Iacchus vocatur: А{43nam Bacchus a bacchatione, id est insania, dictus, unde et comites eius Аbacchae: alii a Bacche nympha, quae cum Brome sorore sua eum nu-Аtrierat in monte Nysa, a Nysa nutrice}43. Р@@&7serta procvl& modo 'prope', {43id est iuxta}43: nam {43ideo}43 intu-Аlit 'tantum capiti delapsa', ut ostenderet non longius provolutam Аcoronam, {43ut est "procul aerea ramo dependet galea"}43. Р@@&7attrita ansa& frequenti scilicet potu. {43&7pendebat& mani-Аbus non emissum significat.}43 Р@@{43&7adgressi& ordo est, Chromis et Mnasylus adgressi Silenum; Аnam luserat ambo spe carminis. et 'spe' pollicitatione. item alius ordo А'adgressi spe carminis iniciunt ipsis ex vincula sertis'. &7carminis А&7ambo& vetuste, ut alibi "verum ubi ductores acie revocaveris ambo" Аet "eminus ambo Imbrasidas", ut "craterasque duo sta-Аtuam", cum hodie sub eadem significatione 'ambos' et 'duos' dicamus.}43 Р@@&7ipsis ex& ex ipsis, ut "transtra per et remos", id est per Аtranstra. Р@@&7timidis& aut timentibus; nam timidus est qui semper timet, Аtimens vero qui ad tempus formidat ex causa: aut re vera 'timi-Аdis', quia pueris per aetatem naturaliter timor est insitus. {43et ti- @1 Аmentibus ne, dum vincula inicerent, expergefieret. &7videnti& pro 'vi-Аgilanti'.}43 ШЦ@@{43&7sangvineis frontem moris et t. p.& multi ob hoc dictum pu-Аtant, quod robeus color deorum sit: unde et triumphantes facie miniata, Аet in Capitolio Iuppiter in quadrigis miniatus. et bene 'pingit', non А'inquinat'; nam iam vigilantem dixerat. sane fabula de moro talis est: АPyramus et Thisbe fuere ut forma pares, ita amore coniuncti: quos Аvicinos paries dividebat, cuius rima praestabat colloquium. cum amor Аcrevisset ad cupiditatem, placuit ut utrique noctu extra domos procede-Аrent locumque coeundi statuerent ad arborem, quae ante erat albis fru-Аctuosa pomis. et cum prior venisset Thisbe ad locum, vidit leam. dum Аmortem fugit, vestem reliquit. in qua veste fera exercuit iram suam Аcruorisque ferae alicuius paulo ante occisae reliquit vestigia in pallio Аpuellae. qua veste visa Pyramus cruentata, ratus interfectam esse АThisben, ob amorum ardorem se interfecit. quem praegressa e latebra Аut vidit Thisbe exanimem, amplexa eius corpus se interfecit. ex quo-Аrum cruore dicitur arbor infecta: nam quae ante gerebat poma alba, Аnunc sanguinea.}43 Р@@{43&7ridens& irridens. &7qvo& ad quam rem.}43 Р@@{43&7solvite me pveri& quia putaverant eum corona alligari posse.}43 А&7satis est potvisse videri& solvite me; sufficit enim, quia potui Аa vobis, {43qui estis homines,}43 videri: quod ideo dicit, quia hemithei Аcum volunt tantum videntur, ut fauni, nymphae, Silenus. potest Аet aliter intellegi: solvite me; sufficit enim, quod talis vobis visus Аsum, ut etiam ligari possim. ШЪ@@&7hvic alivd mercedis erit& nymphae minatur stuprum la-Аtenter: quod verecunde dixit Vergilius. {43haec autem omnia de Sileno Аa Theopompo in eo libro, qui Thaumasia appellatur, conscripta sunt. Аipse ad commendationem addidit.}43 Р@@&7in nvmervm lvdere& id est saltare ad modum rhythmi Аet cantilenae: {43vel ad certam modulationem}43. {43&7favnos& fauni ab effa- @1 Аtione dicti, quod voces de sacris reddebant: quod in septimo Aeneidis Аplene habes.}43 Р@@{43&7lvdere& id est illo cantante. &7motare cacvmina& montium Аvel arborum, quibus hoc genus saltationis adsignat.}43 &7motare cacv-А&7mina& quasi hoc genus saltationis vult esse in arboribus, cacuminum Аmotum. Р@@&7parnasia rvpes& mons Thessaliae, Apollini consecratus. Р@@&7rhodope et ismarvs& montes Thraciae, in quibus Orpheus Аconsueverat canere. et hoc dicit: non tantum isti montes gaudent Аcantante Apolline vel Orpheo, quantum cantante Sileno laetatus Аest mundus: namque etiam paulo post dicturus est "et invito Аprocessit Vesper Olympo". Р@@&7namqve canebat vti magnvm per inane coacta semina& Аvariae sunt philosophorum opiniones de rerum origine: nam alii Аdicunt omnia ex igne procreari, ut Anaxagoras; alii ex umore, ut АThales Milesius, unde est "Oceanumque patrem"; alii ex quattuor Аelementis, ut Empedocles, secundum quem ait Lucretius А"ex imbri, terra atque anima nascuntur et igni". Epicurei Аvero, quos nunc sequitur, nihil horum comprobant, sed dicunt duo Аesse rerum principia, corpus et inane: omne enim quod est, aut Аcontinet aut continetur. et corpus volunt esse atomos, id est quas-Аdam minutissimas partes, quae $TOMH\N&, id est sectionem, non reci-Аpiunt, unde et atomi dictae sunt: quas Lucretius minutiores dixit Аesse illis corpusculis, quae in infusis per fenestram radiis solis vi-Аdemus; dicit enim illas nec visum posse recipere. inane vero di-Аcunt spatium, in quo sunt atomi. de his itaque duobus principiis Аvolunt quattuor ista procreari, ignem, aerem, aquam, terram, et ex Аhis cetera, ut illa duo elementa, {43atomi et inane,}43 sint, haec vero Аquattuor syntheta, id est composita ex illis duobus, praestent ori-Аginem aliis omnibus rebus. hac autem ratione comprobatur, ex Аatomis et inani omnia esse, quod nihil est in rerum natura, quod @1 Аnon et corpus habeat, et quia recipit sectionem, indicet etiam in-Аanitatem. {43ergo}43 'uti magnum per inane coacta semina' canebat, Аinquit, mundi principium, id est quemadmodum coactae et collectae Аatomi per magnum inane fuissent origo ignis, aeris, terrarum et Аmaris; nam 'semina' atomos dicit. dicimus autem 'haec atomus' Аet 'hae atomi'. Р@@&7animaeqve& id est aeris, unde etiam venti sunt. Р@@&7et liqvidi simvl ignis& puri, id est aetheris, {43quem Cicero ■яА▓│┤╣ яБ░░╢ яВ┼уь яГ╙хЄЎ жШбВ"ignitum liquorem" dicit; Lucretius "devolet in terram Аliquidi color aureus ignis"}43. {43&7vt his exordia& ex seminibus, hoc Аest atomis. &7primis& pro 'principiis': quae enim Graeci $STOIXEI=A,& nos Аprincipia appellamus.}43 Р@@&7omnia et ipse tener m. c. o.& ante orbis et sic omnia Аquae in orbe sunt: nam mutato ordine ait primo omnia et sic or-Аbis. {43&7tener& id est recens factus.}43 &7concreverit& collectus et in-Аformatus sit. Р@@&7tvm dvrare solvm et disclvdere nerea ponto& ca-Аnebat etiam quemadmodum {43se durare coeperit solum et mixtam sibi Аante aquam sua contractione discludere. sane 'solum' si nominativus Аest, 'durare' absolute accipiemus, et omnia quae infra dicuntur ad so-Аlum [et rerum terrestrium] referentur; si accusativus, ad mundi orbem Аcuncta pertinebunt}43. Р@@{43&7et rervm pavlatim svmere formas& canebat etiam, quemad-Аmodum}43 terra rerum sumpserit formam. Р@@&7iamqve n. t. s. l. s.& canebat, quemadmodum post haec Аstupeant terrae solis ortum. {43alii 'terrae' ad homines referunt, pro А'qui in terra sunt'.}43 Р@@{43&7altivs atqve cadant s. n. i.&}43 quemadmodum cadant imbres Аnubibus in altum levatis: naturale enim est, ut nubes cum coepe-Аrint soli esse vicinae, eius calore solvantur in pluvias: unde et in @1 Аgeorgicis ait de signis serenitatis "at nebulae magis ima Аpetunt". bonum sane secutus est ordinem, ut post solis et pluvia-Аrum commemorationem diceret, ortas silvas et animalia cuncta Аprocreata. Ши@@{43&7animalia& animantia, $TA\ E)/MYUXA.&}43 Р@@&7hinc lapides pyrrhae i.& quaestio est hoc loco: nam re-Аlictis prudentibus rebus de mundi origine, subito ad fabulas trans-Аitum fecit. sed dicimus, aut exprimere eum voluisse sectam Epi-Аcuream, quae rebus seriis semper inserit voluptates; aut fabulis Аplenis admirationis puerorum corda mulceri: nam fabulae causa de-Аlectationis inventae sunt, ut ipse etiam in georgicis docet dicens А"cetera quae vacuas tenuissent carmina mentes". А{43sane fabula talis est: Iuppiter cum perosum haberet propter feritatem Аgigantum genus humanum, scilicet quod ex illorum sanguine editi erant Аmortales, diluvio inundavit terras omnesque homines necavit, exceptis АPyrrha et Deucalione, qui in monte Atho liberati sunt. sed hi ex re-Аsponso Themidis saxis post tergum iactis genus hominum reparaverunt, Аet Pyrrha quidem reparavit feminas, Deucalio mares. alii dicunt Iovem АLycaonem, quod ei filium suum apposuisset epulandum, ipsum quidem Аfulmine peremisse, fecisse vero diluvium, quo homines perirent, exceptis АPyrrha, Epimethei filia, et Deucalione, Promethei filio, qui Parnasi Аmontis altitudine defensi a diluvio sunt et hominum genus, ut supra Аdictum est, reparaverunt. sunt qui dicant non ex illis lapidibus ho-Аmines factos, sed quia iacuissent sentibus atque fruticibus tecti, lapidibus Аexcitatos.}43 quod autem dicit 'regna Saturnia', fabularum ordinem Аvertit: nam quo tempore Saturnus regnavit, in terris non fuit di-Аluvium, sed sub Ogyge, rege Thebanorum. secundum autem dilu-Аvium fuit sub Deucalione et Pyrrha. sane sciendum, et per dilu- @1 Аvium et per ecpyrosin significari temporum mutationem. {43alii 'Sa-Аturnia regna' pro Iovis accipiunt, cuius regno diluvium factum volunt, Аsub Deucalione et Pyrrha, non aureo saeculo, quo Saturnus regnavit.}43 Р@@&7cavcaseasqve refert v. f. p.& et hic fabulae ordinem Аvertit, quae talis est: Prometheus, {43Iapeti et Clymenes filius,}43 post Аfactos a se homines dicitur auxilio Minervae caelum ascendisse et Аadhibita facula ad rotam Solis ignem furatus, quem hominibus in-Аdicavit. ob quam causam irati dii duo mala inmiserunt terris, mu-Аlieres et morbos, sicut et Sappho et Hesiodus memorant. quod Аtangit etiam Horatius dicens "post ignem aetheria domo sub-Аductum macies et nova febrium terris incubuit cohors". Аipsum etiam Prometheum per Mercurium in monte Caucaso religa-Аverunt ad saxum, et adhibita est aquila, quae eius cor exederet. Аhaec autem omnia non sine ratione finguntur: nam Prometheus vir Аprudentissimus fuit, unde etiam Prometheus dictus est $A)PO\ TH=S А$PROMHQEI/AS&, id est a providentia. hic primus astrologiam Assyriis Аindicavit, quam residens in monte altissimo Caucaso, nimia cura et Аsollicitudine deprehenderat. hic autem mons positus est circa As-Аsyrios, vicinus paene sideribus, unde etiam maiora astra demonstrat Аet diligenter eorum ortus occasusque significat. dicitur autem Аaquila cor eius exedere, quod $QUMOBO/ROS& est sollicitudo, qua ille Аadfectus siderum omnes deprehenderat motus. et hoc quia per Аprudentiam fecit, duce Mercurio, qui prudentiae et rationis deus @1 Аest, ad saxum dicitur esse religatus. deprehendit praeterea ratio-Аnem fulminum {43eliciendorum}43 et hominibus indicavit, unde caelestem Аignem dicitur esse furatus. nam quadam arte ab eodem monstrata Аsupernus ignis eliciebatur, qui mortalibus profuit, donec eo bene Аusi sunt: nam postea malo hominum usu in perniciem eorum ver-Аsus est, sicut in Livio lectum est de Tullo Hostilio, qui Аeo igni exustus est cum omnibus suis; Numa vero Pompilius im-Аpune eo usus est tantum in sacris deorum. hinc est, quod igne Аrapto ab iratis numinibus morbi hominibus dicuntur inmissi. {43ergo Аsecundum fabulam hysterologia est: nam prius fuit, ut Prometheus cri-Аmen admitteret, post pateretur supplicia; qui tamen postea, praecepto АIovis occisa per Herculem aquila, liberatus est. alii hunc ferula ignem Аde caelo subripuisse ferunt et ideo a Iove religatum ad Caucasum et Аvolucri obiectum: quem postea ab ipso Iove resolutum, quod eum mo-Аnuisset a Thetide abstinere, quia de eius semine nasceretur, qui eum Аregno pelleret, sicut ipse Saturnum patrem. cui post sacramentum, quod Аeum numquam se soluturum iuraverat, anulum de ipsis vinculis, clauso Аde monte Caucaso lapide, dedit ad poenae praeteritae indicium.}43 Р@@{43&7his adivngit hylam& Hylas puer, Thiodamantis filius, ob Аspeciem Herculi fuit carissimus, quem secutus navigantem cum Argo-Аnautis, in finibus Ioniis iuxta Moesiam apud fontem Caici amnis cum Аaquatum isset, a nymphis raptus est.}43 &7his adivngit hylam& pue-Аrum, comitem Herculis, quem perdidit in finibus Ioniis iuxta My-Аsiam nec usquam potuit reperire. postea cum esset cognitum, quod Аperisset in fonte, ei statuta sunt sacra, in quibus mos fuerat, ut Аeius nomen clamaretur in montibus: ad quam imitationem nunc Аdicit 'ut litus Hyla Hyla omne sonaret'. {43per transitum rem veram Аtetigit; tertio enim ab ephebo puero in monte, comitantibus universis, Аnomen eius clamabatur.}43 postremum autem 'la' breve est ideo, quia Аvocalis vocalem sequitur: nam omnis vocativus graecus a masculino Аveniens, 'a' terminatus, longus est, ut Aenea, Hyla, Palla. {43ordo @1 Аtamen est: his adiungit, quomodo Hylam nautae clamassent in fonte Аrelictum.}43 Шо@@{43&7fortvnatam&}43 &7pasiphaen& nota fabula Cretensium reginam, АMinois uxorem, quae tauri amore flagravit {43et enixa Minotaurum Аcrimen dementiae suae publicavit. &7amore& quidam pro 'in amore' Аaccipiunt}43. Р@@&7a virgo infelix& ad hoc pertinet quod ait 'solatur', ut Аquod amat taurum, fortunae magis videatur esse, quam morum. Аvirgo autem, ut diximus supra, a viridiore aetate; nam Аiam mater fuerat Phaedrae, Ariadnes {43et}43 Androgei. {43Calvus in Io А"a virgo infelix, herbis pasceris amaris". quidam 'virgo' non Аquod virum illo tempore non haberet, sed quia talis ei poena iam vir-Аgini destinata sit, intellegunt, ob iram scilicet Veneris, quae irata Soli, Аquod se, ut quidam volunt, Anchisae, ut alii, Marti coniunctam pro-Аdidisset, subolem eius inhonestis amoribus subiecit, ut Circen, Medeam, АPasiphaen. et hoc dicit, in illa commiserabili dementia feliciores fuisse, Аquae se animalia credebant, quam Pasiphaen, quae cum sciret se ho-Аminem, taurum sectabatur. &7qvae te dementia cepit& hic obiurgare Аmagis quam consolari videtur. an quia consolantis et hoc officium est, Аut merentem strictim et obiurget?}43 Р@@&7proetides implervnt f. m. a.& Proetides Proeti et Sthe-Аneboeae, sive Antiopae secundum Homerum filiae fuerunt, {43Lysippe, АIphinoe, Iphianassa}43. hae se cum Iunoni in pulchritudine praetulis-■яА▓│┤╣ яБ░░╢ яВ┼уь яГ╙хЄЎ жШ░Дsent_{43vel, ut quidam volunt, cum essent antistites, ausae sunt vesti @1 Аeius aurum detractum in usum suum convertere}43_, illa irata hunc Аerrorem earum inmisit mentibus, ut se putantes vaccas in saltus Аabirent et plerumque mugirent et timerent aratra: {43quas Melampus, АAmythaonis filius, pacta mercede ut Iphianassam uxorem cum parte Аregni acciperet, placata Iunone, infecto fonte, ubi solitae erant bibere, Аpurgavit et in pristinum sensum reduxit}43. Р@@{43&7tvrpis& deest 'earum'.}43 Р@@{43&7collo timvisset aratrvm& Terentius "Syre tibi timuit".}43 Р@@{43&7levi& humana scilicet.}43 Ш╡@@{43&7ille latvs nivevm& quis eam amare non intellegat. &7fvl-А&7tvs hyacintho& apud veteres unusquisque eo, super quod iacebat, 'ful-Аtus' dicebatur: Lucilius in tertio "et pulvino fultus", Vergilius "atque Аharum effultus tergo stratisque iacebat velleribus".}43 Р@@&7ilice svb nigra& vel umbrosa, vel re vera 'nigra': nam Аtalis est. &7pallentes rvminat herbas& revomit et denuo consu-Аmit: {43"atque iterum pasto pascitur ante cibo", sic Ovidius.}43 rumi-Аnatio autem dicta est a rumine, eminente gutturis parte, per quam Аdemissus cibus a certis revocatur animalibus. 'pallentis' autem vel Аaridas, vel quae ventris calore propria viriditate caruerunt. Р@@&7aliqvam in magno seqvitvr grege& {43'aliquam' id est vac-Аcam:}43 ac si diceret, habes aliquid spei, siquidem novit amare, quem Аdiligis. notandum autem 'gregem' eum de bubus dixisse, cum {43pro-Аprie}43 armenta dicamus, licet grex sit quorumlibet animalium con-Аgregatio: sic Cicero in Philippicis "fudit apothecas", А"cecidit greges armentorum". &7clavdite nymphae& melius hoc Аa persona Pasiphaes dictum accipimus, ut dicat Silenus, hoc illam Аaliquando dixisse. @1 Р@@{43&7clavdite saltvs& scilicet ne latius evagetur eoque possit in-Аvestigari.}43 Р@@{43&7si qva& pro 'si' vel 'si quo modo'. &7dictaeae& Dicte mons Аin Creta, in quo Pasiphae amasse taurum dicitur.}43 Р@@&7errabvnda bovis vestigia& illud expressit, quod uno Аverbo Homerus ait $EI)LI/PODAS BOU=S,& hoc est flexis pedibus inceden-Аtes. {43et est participium prope contra rationem figuratum: [vel] 'erra-Аbunda' errantia, ut 'ludibundus' ludens: Cicero "omnia ludibundus Аconficiens". &7nostris& et hic 'nostris', ut Terentius in heautontimo-Аrumeno "quomodo minimo periculo id demus adu-Аlescentulo", id est des.}43 Ш╝@@&7ad gortynia& {43bene 'ad Gortynia',}43 nam apud Gnoson im-Аperabat Minos, eius maritus. unde illuc taurum non vult venire, Аsed ad Gortynam, {43oppidum Cretae,}43 ubi fuerant aliquando Solis ar-Аmenta. Р@@&7tvm c. h. m. mala pvellam& mala, quibus acceptis a Ve-Аnere, Hippomenes vicit Atalanten, puellam Sciriam, cursu potentem, Аquae multos sponsos superatos occiderat: quod plenius in Aeneidos Аtertio libro memoravimus, {43ubi etiam de ipsis malis fabula re-Аlata est}43. Р@@&7tvm phaethontiadas& Clymenes et Solis filias, quae dum Аextinctum fratrem flerent, conversae sunt in arbores: ut hoc loco Аdicit, in alnos, ut in decimo, in populos; ubi etiam plenius Аhanc diximus fabulam. mira autem est canentis laus, ut quasi non Аfactam rem cantare, sed ipse eam cantando facere videatur. {43sane Аingeniose hominis mentionem cum re, quae animam non habet, miscuit. @1 Аsorores Phaethontis sucina flevisse dicuntur. et quidam alnos poetica Аconsuetudine pro populis accipiunt.}43 Р@@&7amarae corticis& alibi ait "raptus de subere cortex": Аquod magis sequi debemus, ut masculino utamur. {43et est epitheton Аnaturale.}43 Р@@&7permessi ad flvmina gallvm& Helicon mons est Boeotiae, Аquae et Aonia dicitur. de hoc plurima cadunt flumina, inter quae Аetiam Permessus, iuxta quem dicit ambulantem Gallum ab una Аmusa ad ceteras esse deductum et illic esse factum poetam. {43qui Аelegos scripsit, qui a triumviris praepositus fuit ad exigendos pecunias Аab his municipiis, quorum agri in transpadana regione non divideban-Аtur. sane Aones originem ab eo loco ducunt, ubi nunc maritima Ve-Аnetia est.}43 Р@@{43&7dvxerit& perduxerit. &7vna sororvm& una musarum.}43 Р@@{43&7viro& Gallo. &7phoebi chorvs& id est musae.}43 &7adsvrre-А&7xerit& honorem praebuerit, ut "Tmolius adsurgit quibus et rex Аipse Phanaeus", id est cedit. Р@@&7vt linvs& Apollinis filius, quem supra memoravit. А{43ordo autem est 'haec illi ut Linus dixerit'.}43 &7divino carmine& id Аest vaticinans, {43vel qui divina canebat. &7pastor& quaeritur cur pastor Аdixerit: nisi forte, quod se poeta sub pastoris persona inducit}43. Р@@{43&7atqve apio& apud antiquos in agone erat species coronae de Аapio, sed in Nemeaeo agone, qui in honorem Archemori institutus est. Аet volunt quidam hoc coronae genus ad indicium mortis electum; aut Аquod humilis herba inmaturum de Archemoro luctum ostendat; aut Аquod supra hanc herbam reptans puer a serpente extinctus sit. sane in Аeo agone speciatim apio coronantur poetae.}43 Р@@{43&7calamos& pro fistula, ut "nec calamis solum aequi-Аperas".}43 Р@@&7ascraeo qvos ante seni& Hesiodo, qui Ascraeus fuerat @1 А{43de vico Boeotiae}43, quem dicuntur musae {43pascentem pecus}43, raptum de Аmonte Parnaso poetam fecisse munere calamorum. {43cui etiam bis Аpueritiam de senectute praestitisse dicuntur, ideo ait 'quos ante seni'.}43 Ш╚@@&7grynei nemoris dicatvr origo& Gryneum nemus est in Аfinibus Ioniis, Apollini {43a Gryno filio}43 consecratum: {43vel a Grynio, АMoesiae civitate, ubi est locus arboribus multis iucundus, gramine flo-Аribusque variis omni tempore vestitus, abundans etiam fontibus. quae Аcivitas nomen accepit a Gryno, Eurypyli filio, qui regnavit in Moesia, Аqui adversus Troianos Graecis auxilium tulit: Eurypylus namque filius АTelephi, Herculis et Auges filii, ex Astyoche, Laomedontis filia, fuit, Аqui Grynum procreavit. is cum patris occupasset imperium et bello a Аfinitimis temptaretur, Pergamum, Neoptolemi et Andromaches filium, Аad auxilium de Epiro provocavit: a quo defensus, victor duas urbes Аcondidit, unam Pergamum de nomine Pergami, alteram Grynium ex Аresponso Apollinis. in hoc nemore Calchantem vites serentem quidam Аaugur vicinus praeteriens dixit errare: non enim fas esse novum vinum Аinde gustare. at is opere absoluto vindemiaque facta cum ad cenam Аvicinos eumque ipsum augurem invitasset, protulit vinum, et cum diis Аlibare in focum vellet, dixit se non solum poturum, sed etiam diis da-Аturum et convivis; cui ille eadem, quae ante, respondit. ob hoc deri-Аdens eum Calchas adeo ridere coepit, ut repente intercluso spiritu po-Аculum abiceret. Varro ait, vincla detrahi solita, id est compedes cate-Аnasque et alia, qui intrarunt in Apollinis Grynei lucum, et fixa ar-Аboribus.}43 in quo {43luco}43 aliquando Calchas et Mopsus dicuntur de Аperitia divinandi inter se habuisse certamen: et cum de pomorum Аarboris cuiusdam contenderent numero, stetit gloria Mopso: cuius Аrei dolore Calchas interiit. hoc autem Euphorionis continent car-Аmina, quae Gallus transtulit in sermonem latinum: unde est illud Аin fine, ubi Gallus loquitur "ibo et Chalcidico quae sunt Аmihi condita versu carmina"; nam Chalcis civitas est Euboeae, Аde qua fuerat Euphorion. {43&7dicatvr& laudetur.}43 Р@@&7neqvis sit lvcvs qvo se plvs i. a.& sensus hic est: si tu @1 АGryneum laudaveris nemus, in nullo se tantum Apollo iactabit. А{43&7qvo se plvs iactet& in quo plus glorietur.}43 Р@@&7qvid loqvar avt scyllam nisi qvam fama secvta est& АScyllae duae fuerunt, una Phorci et Creteidos {43nymphae}43 filia, {43virgo}43 Аpulcherrima. quam cum amaret Glaucus, deus marinus, dum ipse Аamaretur a Circe et eam contemneret, illa irata fontem, in quo se АScylla solebat abluere, infecit venenis: in quem cum descendisset Аpuella, media sui parte in feras mutata est. hanc postea Glaucus Аfecit deam marinam, quae classem Vlixis et socios evertisse narra-Аtur. {43quidam Scyllam hanc a Neptuno amatam dicunt et per Amphi-Аtriten, coniugem Neptuni, metuentem paelicis formam, venenis Circes Аin monstrum marinum esse mutatam.}43 altera vero Scylla fuit Nisi, АMegarensium regis, filia. contra quos dum, devictis iam Athenien-Аsibus, pugnaret Minos propter filii Androgei interitum, quem Athe-Аnienses et Megarenses dolo necaverant, {43ad}43amatus a Scylla est, Nisi ■яА▓│┤╣ яБ░░╢ яВ┼уь яГ╙хЄЎ жШ╩ИОfilia, quae ut hosti posset placere, comam purpuream parenti ab-Аscisam ei obtulit, quam Nisus ita habuerat consecratam, ut tamdiu Аregno potiretur, quamdiu illam habuisset intactam. postea et Scylla, Аa Minoe contempta, {43vel}43 dolore, {43quod contempta esset, vel [2quod]2 quasi Аparricida a Minoe ad puppim religata tracta sit,}43 in avem {43Cirim}43 con-Аversa est, et Nisus extinctus deorum miseratione in avis mutatus Аest formam: quae aves hodie, ut ipse in georgicis docet, Аflagrant inter se magna discordia. modo ergo Vergilius aut poeta-Аrum more miscuit fabulas et nomen posuit pro nomine, ut diceret А'Scyllam Nisi' pro 'Phorci'_sicut alibi "domitus Pollucis ha-Аbenis Cyllarus", cum Castor equorum domitor fuerit; item "et Аmanibus Procne pectus signata cruentis", cum Philomelae, Аnon Procnes, abscisa sit lingua_: aut certe sit hysteroproteron, Аut quasi utriusque fabulae videatur facere commemorationem, ut Аintellegamus 'quid loquar Scyllam Nisi, aut quam fama secuta est, @1 Аcandida succinctam latrantibus inguina monstris, Dulichias vexasse Аrates': aut certe 'aut' bis accipiamus 'quid loquar aut Scyllam АNisi, aut quam fama secuta est', ut est illud in primo "non Аignara mali miseris succurrere disco". Ш╠@@&7dvlichias vexasse rates& Ithacenses, a monte, {43vel urbe АDulichia in regno Vlixis}43. 'vexasse rates' autem per tapinosin dictum Аest; nam non vexavit, sed evertit. quod Probus vult hac ratione Аdefendere, dicens 'vexasse' venire ab eo, quod est 'veho, vecto, Аvexo', ut 'vexasse' sit portasse et sine dubio pro arbitrio suo ever-Аtisse. {43'vexasse' est enim vis quaedam alieni arbitrii, non enim sui Аpotens est, qui vehitur. bene ergo inclinatum verbum est; nam qui Аfertur et raptatur et huc atque illuc distrahitur 'vexari' proprie dici-Аtur: Cato in oratione de Achaeis "cumque Hannibal terram Ita-Аliam laceraret atque vexaret", Cicero in Verrinis А"sed ut a barbaris praedonibus vexata esset", item А"di ablati, fana vexata, direptae urbes reperiuntur".}43 Р@@{43&7a timidos navtas& 'timidos nautas' nonnulli pro 'timentes' Аaccipiunt. et bene 'a timidos' ex dolentis persona.}43 Р@@&7terei& pro 'Terei+': nam per synaeresin dictum est, sicut Аsupra "furtumque Promethei" pro 'Promethei+'. Tereus autem Аrex Thracum fuit, qui cum {43Atheniensibus tulisset auxilium ac}43 Pan-Аdionis, Athenarum regis, filiam, Procnen nomine, duxisset uxorem Аet post aliquantum tempus ab ea rogaretur, ut sibi Philomelam @1 Аsororem {43suam}43 videndam accersiret, profectus Athenas dum adducit Аpuellam, eam vitiavit in itinere et ei linguam, ne facinus indicaret, Аabscidit, {43inclusamque in stabulis reliquit, ementitus coniugi eam per-Аisse naufragio}43. illa tamen rem in veste suo cruore descriptam misit Аsorori: qua cognita Procne Itym filium interemit et patri epulan-Аdum adposuit. {43alii Tereum finxisse socero dicunt, Procnen uxorem Аmortuam, et petisse Philomelam in matrimonium, et hoc dolore con-Аpulsam Procnen occidisse filium et epulandum patri apposuisse. quas Аcum Tereus agnito scelere insequeretur,}43 omnes in aves mutati sunt: АTereus in upupam, Itys in fassam, Procne in hirundinem, Philo-Аmela in lusciniam. {43quidam tamen eas navibus effugisse periculum et Аob celeritatem fugae aves appellatas volunt.}43 Р@@&7philomela dapes& atqui hoc Procne fecit; sed aut abutitur Аnomine aut illi inputat, propter quam factum est. {43et bene avis et Аhominis miscuit mentionem. &7qvae dona pararit& quod, satiato Tereo, Аcaput et pedes filii uxor intulerit.}43 Р@@{43&7qvo cvrsv& licet volatum accipere debeamus, tamen 'deserta Аpetierit' potest ad hominem referri.}43 Р@@{43&7sva tecta svpervolitaverit& hoc ad avem pertinet.}43 Р@@{43&7meditante& canente.}43 Р@@&7evrotas& fluvius Laconum, qui {43audita}43 ab Apolline suas Аedocet lauros, quibus eius plenae sunt ripae. {43ibi namque templum АApollinis est; nam hunc fluvium Hyacinthi causa Apollo dicitur amasse. А'lauros' vero multi pro vatibus accipiunt.}43 Р@@{43&7ille& Silenus. &7refervnt& vel ferunt vel perferunt: quo verbo Аaliter in sequenti versu utitur.}43 @1 Р@@{43&7cogere donec oves stabvlis& ordo est 'cogere donec oves sta-Аbulis Vesper iussit et invito Olympo processit'. &7referre& recensere.}43 Р@@&7et invito processit vesper olympo& et ex eo quod dies Аinvitus abscessit, et ex eo quod nimio audiendi desiderio Vesper Аexortus est, cantilenae voluptas ostenditur. {43est etiam solis laudatio, Аcuius lucis claritas tanta est, ut ea Olympus laetetur.}43 аЯЇ @@@@{1ECLOGA SEPTIMA.}1 С@@&7forte svb argvta c. i. d.& ecloga haec paene tota Theo-Аcriti est: nam et ipsam transtulit et multa ad eam de aliis con-Аgessit. 'arguta' autem modo canora, stridula: alibi 'argutum' breve Аsignificat, ut "argutumque caput". &7daphnis& divinum hunc in-Аducit, quippe filium Mercurii, ut diximus supra: nam hinc Аest quod paulo post dicturus est 'caper tibi salvus et haedi', Аquasi divinus. Р@@&7compvlerantqve g.& compellere proprie est in unum locum Аvel diversa vel diversorum animalia cogere: {43Cicero in Pisonem А"omni pecore compulso"}43. Ф@@{43&7florentes aetatibvs& hoc est aetate florente.}43 &7arcades А&7ambo& non re vera Arcades_nam apud Mantuam res agitur_, Аsed sic periti, ut eos Arcades putares: nam et paulo post dicturus Аest "soli cantare periti Arcades". Р@@&7et cantare pares et r. p.& hoc est qui possent et con-Аtinuum carmen dicere_nam hoc est cantare, ut "ex-Аtinctum nymphae crudeli funere Daphnim", vel "candi-Аdus insuetum miratur lumen Olympi"_et amoebaeum re-Аferre, ut "et me Phoebus amat, Phoebo sua semper Аapud me munera sunt lauri". {43'cantare' autem 'parati' pro parati Аut cantarent et responderent: vel 'pares parati' quasi pariter parati.}43 Р@@&7hvc mihi d.& scilicet circa eam partem, in qua Daphnis se- @1 Аdebat. &7teneras defendo a frigore myrtos& varie hic locus Аexponitur. nam alii simpliciter accipiunt: dum myrtos tego et Аtueor, ne eas frigus exurat. alii, qui aestatis illud fuisse asserunt Аtempus, dicunt: 'defendo a frigore' tego contra frigus futurum. Аalii dicunt: 'dum defendo', id est dum mihi ad defensaculum prae-Аparo 'myrtos a frigore', id est quae sunt sine frigoribus; solent Аenim pastores vindicare sibi loca aliqua propter frigus futurum. Р@@&7vir gregis& abusive; nam tantum hominum est: sic alibi А"quem legere virum", item Horatius "et olentis uxores mariti". Аacyrologia est. ШЙ@@{43&7ades& alii pro imperativo accipiunt, cuius pronuntiatio similis Аest indicativo: Terentius "ades dum; paucis te volo".}43 &7caper tibi А&7salvvs et haedi& aut quia in capro est spes haedorum: aut intel-Аlegimus istum etiam haedos perdidisse, sed nescire, quod tamen Аille quasi divinus indicat. potest tamen etiam scire, sed levius Аdamnum maioris contemplatione contemnere. Р@@&7et siqvid cessare potes& si potes tibi vel breve otium Аpersuadere: nam loquitur ad hominem amantem laboris. Р@@&7hvc ipsi potvm venient per p. ivvenci& 'ipsi' id est Аsponte sua, et intellegimus istum praeter capellarum gregem iuven-Аcos habuisse peculiares: aut certe 'ipsi' referamus ad haedos et Аcaprum, ut 'per prata Iuvenci' fluminis intellegamus Venetiam, Аquae est {43haud longe a Mincio, cuius est delicias commemoraturus. alii Аdicunt loca ipsa 'prata Iuvenci' appellari}43. @1 Р@@{43&7praetexit& praetegit, ut "non tamen Anna novis prae-Аtexere funera sacris".}43 Р@@&7eqve sacra& et e sacra, ut "aque chao densos divum Аnumerabat amores", id est [2et]2 a chao. {43'sacra' autem 'quercus' Аaut ipsam quam vult intellegit, aut universum genus, quod et Iovis et Аolim fatidica. &7examina& apium scilicet.}43 Р@@&7neqve ego alcippen nec phyllida h.& has duas intelle-Аgamus amicas esse cantantum; nam hoc dicit: nec Alcippen habe-Аbam, ut ille, ne Phyllida, ut alter: {43aut ut plerique putant, nomen Аvilicae}43. Р@@{43&7clavderet agnos& ergo varium pecus habuit.}43 Р@@&7certamen erat corydon cvm thyrside& figurate locutus Аest, magnum certamen ille cum illo, ac si dicas, magna contentio Аest cum Cicerone Vergilius. {43et videtur nominativum pro genetivo po-Аsuisse; nam 'Corydonis' facit.}43 Р@@{43&7posthabvi& postposui.}43 &7mea seria& necessitatem capri in-■яА▓│┤╣ яБ░░╢ яВ┼уь яГ╙хЄЎ зШСВquirendi vel haedorum. &7lvdo& cantilenae, ut "ipsum lu-Аdere quae vellem calamo permisit agresti". Р@@&7alternis igitvr c. v.& hoc est quod ait supra "et re-Аspondere parati". Р@@&7alternos mvsae meminisse volebant& si 'volebant', sen-Аsus est, musae utriusque meminerant, ut "amant alterna Аcamenae". sed multi 'volebam' legunt, ut sit {43sensus}43: optabam, o Аmusae, meminisse alternos, id est omnia quae dixerunt tenere; nam Аet in fine dicturus est "haec memini". Р@@&7referebat& amoebaei carminis lege, ut diximus supra. Р@@{43&7nymphae noster amor libethrides& a fonte Boeotiae [2Libe-Аthro vel a]2 Libethro poeta, qui primus harmoniam tradidit et aram Аmusis consecravit. alii [2Libethron]2 locum, in quo Hesiodus natus est, @1 Аalii templum Libethridum musarum dicunt, quod a Piero, Apollinis Аfilio, consecratum est.}43 &7nymphae noster a. libethrides& Libe-Аthros fons est, ubi coluntur musae, et sic ait 'Libethrides', ac si Аdiceret Hippucrenides a fonte Hippucrene. ut autem poetae invo-Аcent nymphas, sicut hoc loco, item in fine "extremum Аhunc Arethusa mihi concede laborem", haec ratio est, quod Аsecundum Varronem ipsae sunt nymphae quae et musae: {43nam et in Аaqua consistere dicuntur, quae de fontibus manat, sicut existimaverunt Аqui camenis fontem consecrarunt; nam eis non vino, sed aqua et lacte Аsacrificari solet:}43 nec inmerito: nam aquae motus musicen efficit, ut Аin hydraulia videmus. sane sciendum, quod idem Varro tres tan-Аtum musas esse commemorat: unam, quae ex aquae nascitur motu; Аalteram, quam ae+ris icti efficit sonus; tertiam, quae mera tantum Аvoce consistit. et multi volunt in hac ecloga esse allegoriam, ut АDaphnis sit Caesar, Corydon Vergilius, Thyrsis vero, qui vincitur, АVergilii obtrectator, scilicet aut Bavius aut Anser aut Maevius, А{43pessimi}43 poetae. Р@@{43&7codro& Codrus poeta eiusdem temporis fuit, ut Valgius in Аelegis suis refert.}43 &7proxima phoebi& subaudis carmina. Р@@&7si non possvmvs omnes& secundum illud dixit А"non omnia possumus omnes": nam debuit dicere 'aut si ego non Аpossum'. Р@@{43&7hic argvta& iuxta quam frequenter canitur, ac per hoc lo-Аquax, garrula.}43 &7sacra pinv& matri deum consecrata: sic supra А"sacra quercu", scilicet Iovi dicata. {43et apostropham fecit, tam-Аquam eam consecret. et [2est]2 intellectus 'pendebis fistula': malo catalysin Аfacere, quam deterior esse.}43 Р@@&7nascentem poetam& verecunde locutus est, non iam poe-Аtam dicens, sed nascentem. sane hoc loco carmen exprimitur Аamoebaeum: nam cum Corydon petisset ut esset Codri similis, hic @1 Аse adeo Codrum superare dicit, ut in se eius invidiam possit mo-Аvere. hedera autem coronantur poetae, vel quasi Libero consecrati, Аqui et ut Bacchae insaniunt: sic Horatius "ut male sanos ad-Аscripsit [2Liber]2 satyris faunisque poetas": vel quod semper Аvirent hederae, sicut carmina aeternitatem merentur. Р@@&7rvmpantvr vt ilia& sicut etiam in Aeneide Аdiximus, 'hoc ile' et 'haec ilia' facit, unde etiam Iuvenalis ait А"vis frater ab ipsis ilibus?" nam Marullus mimogra-Аphus contempsit artem ad iocum movendum et parasito dixit tu А"ut Hector ab ilio numquam recedis". est autem hoc dictum per Аamaritudinem rusticam. Р@@&7vltra placitvm& id est nimie, irrisorie, ultra quam placeo Аet mereor. {43quicquid autem ultra meritum laudatur, dicitur fascinari. А&7bacchare& herba est ad depellendum fascinum.}43 Р@@&7mala lingva& fascinatoria, nocendi scilicet studio. Р@@{43&7saetosi capvt& [2&7hoc&]2 &7capri& multi per duas 'c' scribi volunt Аpropter metrum. sane deest 'consecrat', ut "Aeneas haec de Danais Аvictoribus arma". et si 'apri', tamquam venator; si 'capri', tamquam Аpastor. &7parvvs& vel humilis, vel pauper, vel minor aetate.}43 Р@@{43&7ramosa cornva& ut "cornibus arboreis"}43. &7micon& vel eius Аfilius, vel patronus. &7vivacis cornva cervi& ut enim Plinius dicit Аin naturali historia, cum se cervi gravatos aetate cognoverint {43esse}43, Аserpentes requirunt et eos flatu ad se tractos cum comederint, re-Аvertuntur rursus in actum priorem: {43diu enim vivere dicuntur}43. Р@@&7si proprivm hoc fverit& quod supra petierat, scilicet ut @1 Аtalia carmina faceret qualia Codrus effecerat. {43'proprium' sane veteres Аperpetuum, stabile, firmum dicebant: Terentius "ego deorum vitam ea Аpropter sempiternam esse arbitror, quod eorum voluptates Аpropriae sunt", id est firmae et perpetuae; et in Phormione А"curavi propria ut potiretur"; et ipse "propriamque dicabo", et А"da propriam, Thymbraee, domum": sic et hic 'proprium'. alii hunc АMiconem alieni pecoris custodem volunt et sic dicere: interim hoc tibi Аcaput Delia dedico; si proprium hoc meum pecus fuerit, plus dabo, id Аest simulacrum faciam. &7levi& polito.}43 &7levi de marmore tota& Аsolent enim plerumque caput tantum vel thoraca facere. {43sane in Аlibris sacrorum refertur, sacrum dici quod rite sacratur, ut aedes, areae, Аsimulacra, dona. hic ergo cum dicit 'levi de marmore tota Puniceo Аstabis suras evincta cothurno', eodem modo et de Priapo dictum debe-Аmus accipere. hic etiam caput apri pro dono offertur. dona autem Аoblata numinibus tamdiu sacra sunt et dona possunt dici, quamdiu non Аfuerint profanata.}43 Р@@&7svras evincta cothvrno& ideo singulari usus est numero, Аquia hoc genus calciamenti utrique aptum est pedi: sic in primo АAeneidis "purpureoque alte suras aptare cothurno". А{43&7evincta& vel simpliciter, vel valde, ut "eduramque pirum".}43 Р@@&7sinvm lactis& sinus genus est vasis: quod cum significa-Аmus, 'si' producitur; cum vero gremium significamus, 'si' corripi-Аmus. {43Varro de vita populi Romani "aut lepestam aut galeolam Аaut sinum dicebant: tria enim [2haec similia sunt]2, pro qui-Аbus nunc acratoforon dicitur": Atta in Megalensibus "nempe ad @1 Аmensam ubi sermo de sinu solet suboriri".}43 sane notandum, ha-Аberi considerationem divinarum personarum. nam ille supra cum Аveneratione locutus est apud numen severum, contra hic iocatur, Аquia alloquitur numen, quod iocis gaudere manifestum est. Pria-Аpus autem deus Lampsacenus est Hellesponti, qui hortos tuetur. А&7liba& placentas. Шг@@&7pro tempore& pro necessitate, {43pro captu rei nostrae, pro Аviribus, quae sunt hoc tempore}43. Р@@&7si fetvra g. s.& si tot agnos habuero quot oves: hoc est Аenim gregem suppleri per feturam. et 'fetura' est proventus, ipse Аfetus. Р@@&7nerine galatea& {43amica Corydonis nobilis. et hoc dicit:}43 o Аamica, quae talis es, qualis fuit Galatea {43nympha. quam cum Poly-Аphemus cyclops adamasset, primum concubitum eius precibus expetivit, Аmox vim adhibere conatus est: quem illa in mare se praecipitando ef-Аfugit. cyclops autem cum eam de mari non posset evocare, Acin, quem Аnympha diligebat, ictu petrae interemit: cuius cruorem Galatea vertit Аin fluvium, qui eius retinet nomen}43. 'Nerine' autem patronymicon est Аgraecum: nam feminina patronymica aut in 'ias' exeunt, ut Pelias; Аaut in 'eis', ut Atreis; aut in 'ne', ut Nerine, Adrestine. {43alii pro А'Nereis' accipiunt.}43 &7thymo mihi dvlcior hyblae& vel odore thymi АHyblaei, vel melle Hyblaeo, ut a materia rem ipsam dixerit: nam Аapibus, non hominibus dulcis est thymus. Р@@&7hedera formosior alba& quia sunt et nigrae hederae, ut А"aut hederae pandunt vestigia nigrae". nigra autem vel alba Аhedera non ex filiis, sed ex ligno cognoscitur. Р@@{43&7repetent praesepia& id est vespere.}43 @1 Р@@&7tvi corydonis& plenum adfectu est, ut "siquis Amatae Аtangit honos animum". Р@@&7sardoniis herbis& in Sardinia enim nascitur quaedam Аherba, ut Sallustius dicit, apiastri similis. haec {43comesa}43 ora homi-Аnum rictus dolore contrahit et quasi ridentes interimit, {43unde vulgo А$*SARDO/NIOS GE/LWS.&}43 Р@@{43&7horridior& spinosior. &7rvsco& virgulta brevia acutis foliis et Аpungentibus, unde et in agris scopae fieri solent. &7alga& herba, quae Аin mari nascitur.}43 Р@@{43&7lvx& id est dies.}43 Р@@&7ite domvm pasti siqvis pvdor i. i.& quia ad pascendum Аavidissimi sunt. ideo autem increpat tauros tarde redeuntes ad Аstabula, quia superius ille dixerat, tunc amicam suam venire debere, Аcum tauri ad praesepia fuissent reversi. Р@@&7mvscosi fontes& lanugine viridiore cooperti. {43&7somno mol-■яА▓│┤╣ яБ░░╢ яВ┼уь яГ╙хЄЎ зШнВ&7lior& Turpilius "lectus".}43 Р@@&7arbvtvs& {43aut}43 genus arboris frondibus raris: {43aut quomodo Аdicimus rarum hominem pro egregio et bono}43. Р@@{43&7defendite& prohibete, excludite: Horatius "et igneam defen-Аdit aestatem capellis usque meis". duo ergo significat: nam aliter Аpatriam dicimus defendere, aliter hostes, ut "hunc, oro, defende fu-Аrorem".}43 &7iam venit aestas torrida& iam advenit, iam adpropin-Аquat: non enim dicit aestatem esse, cum adhuc turgere gemmarum Аpalmites dicat. et bene tarde frondere vites commemorat in Ve-Аnetia, quae est provincia frigidior. Р@@{43&7torrida& calore sicca.}43 Р@@&7hic focvs et taedae pingves& contraria iste dicit. 'pin-Аgues' autem taedas ait desudantes picem. @1 Р@@{43&7semper& quantum ad hiemis spatium pertinet.}43 Р@@[2{43&7hic tantvm&]2 nonnulli 'hinc' legunt, ut sit intellectus: quia Аin domo sua semper ignis sit, ideo subiectum 'hinc tantum', ut est А"hinc omnis largo pubescit vinea fetu", hoc est ex hac causa. sane А'hinc' alii propterea, alii loci significationem accipiunt. &7cvramvs& Аquidam 'timemus' accipiunt.}43 Р@@&7nvmervm lvpvs& qui solam considerat praedam. {43et sub-Аauditur 'ovium', vel similium.}43 &7torrentia flvmina ripas& quae Аaucta riparum munimina spernunt. {43et totum proverbialiter dictum est.}43 Р@@&7stant et ivniperi& modo plenae sunt; alias horrent, ut А"stant lumina flamma"; alias vere stant, ut "stant manibus Аarae". {43Verrius Flaccus iuniperum iuvenem pirum dicit. vere autem Аiuniperus est quasi aculeis praedita, bacas ad piperis speciem gerens.}43 А&7castaneae hirsvtae& adhuc intra echinos suos locatae. Р@@{43&7passim& abundanter.}43 Р@@&7rident& laeta sunt, ut "mixtaque ridenti colo-Аcasia fundet acantho", Horatius "ille terrarum mihi praeter Аomnes angulus ridet". Р@@{43&7montibvs& e montibus.}43 &7flvmina sicca& hyperbolicos: etiam Аiuges aquas, perpetuo fluentes, siccari conspicias. Р@@&7aret ager& ordo est 'aret ager et sitit herba moriens Аvitio aeris', id est pestilentia corrupti aeris affligitur. Р@@&7invidit collibvs vmbras& ut "tene, inquit, miserande Аpuer, cum laeta veniret, invidit Fortuna mihi?" nam 'in-Аvideo tibi illam rem' dicimus, {43ut "invidet imperium"}43. sane scien-Аdum, Vergilium pampinos numquam {43cum genere}43 dicere, sed Varro-Аnem uti frequentius feminino. Ш╝@@&7ivppiter et laeto d. p. imbri& sic alibi "coniugis in Аgremium laetae descendit": aer enim in pluvias solvitur. @1 Р@@{43&7popvlvs alcidae gratissima& quia ea velatus ab inferis rediit: Аquam Homerus $A)XERWI/+DA& dicit, ab Acheronte ad superos translatam: Аqua corona usus, duplici colore foliorum geminos labores [2superorum]2 Аinferorumque testatus est. de hac sane arbore fabula talis est: Leuce, АOceani filia, inter nymphas pulcherrima fuit. hanc Pluton adamavit Аet ad inferos rapuit. quae postquam apud eum completo vitae suae Аtempore mortua est, Pluton tam in amoris, quam in memoriae sola-Аcium in Elysiis piorum campis leucen nasci arborem iussit, ex qua, Аsicut dictum est, Hercules se, revertens ab inferis, coronavit.}43 Р@@{43&7formosae myrtvs veneri& myrtum ideo dicatam Veneri vo-Аlunt, quia cum a mari exisset, latuit in myrto, ne nuda conspiceretur: Аvel quia fragilis est, ut amor inconstans: vel quia iucundi odoris, ut А"sic positae quoniam suaves miscetis odores".}43 Ш└@@{43In Hebri 'nec myrtus vincet Veneris nec laurea Phoebi'. et Аita adserit: 'illas dum Phyllis amabit' non tam necessarium fuit di-Аcere 'corylos': perinde enim est, ac si dixisset 'Phyllis amat corylos, Аcorylos dum Phyllis amabit'.}43 Р@@{43&7fraxinvs in silvis pvlcherrima& bene singulis loca sua con-Аsignavit. 'fraxinus in silvis' et post 'populus in fluviis', ut est nunc, Аin Vari et in Hebri: prius 'populus in fluviis', dein 'fraxinus in Аsilvis'.}43 Ш─@@&7fraxinvs in silvis cedat tibi p. i. h.& non sic erunt Аpulchrae arbores in suis locis, hoc est sibi aptis, creatae, sicut tu, Аsi ad me frequenter venire curaveris. @1 Р@@&7haec memini& et 'memini illam rem' dicimus et 'memini Аillius rei', ut "nec veterum memini laetorve malorum", item А"numeros memini". Р@@&7ex illo corydon, corydon est tempore nobis& victor, Аnobilis supra omnes: quam rem quasi rusticus implere non potuit. аЯЇ @@@@{1ECLOGA OCTAVA.}1 С@@&7pastorvm mvsam& apud Theocritum est una ecloga, quae Аappellatur $FARMAKEU/TRIA,& in qua inducitur mulier quaedam sacris Аquibusdam pervertens mentem amatoris, a quo spernebatur: quam АVergilius transtulit ad huius eclogae ultimam partem. prima enim Аeius pars conquestionem solam habet amatoris decepti, quem nu-Аbendo alteri antiqua sponsa fefellit. 'musam' {43ergo}43 cantilenam amo-Аrum, quos inter se cecinerunt. Р@@&7inmemor herbarvm q. e. m. i.& qui cantilenae suavitate co-Аegerunt etiam ea animalia oblivisci pascuorum, quae sunt pascendi Аavidissima: nam supra ait "ite domum pasti, siquis Аpudor, ite iuvenci". Р@@&7stvpefactae carmine lynces& {43animalia, tamquam panthe-Аrae, in tutela Liberi. et}43 paulatim ad augmenta procedit, dicens: Аiuvencae oblitae sunt pascuorum, stupuerunt ferae, flumina etiam Аsensu carentia cursus proprios retardarunt. Р@@&7reqviervnt flvmina cvrsvs& cursus proprios retardarunt, Аquietos esse fecerunt: sic Sallustius "paululum requietis {43militi-Аbus}43". quiesco enim {43duplicem habet significationem et aliter dico 'quiesco}43 Аego'; aliter 'quiesco servum', id est quiescere facio: {43Calvus in "Io Аsol quoque perpetuos meminit requiescere cursus"}43. Р@@{43&7damonis mvsam& bene repetit, ne longum hyperbaton sensum Аconfunderet, ut in georgicis repetit "huc pater o Lenaee".}43 @1 Р@@&7tv mihi sev magni s. i. s. t.& ubi ubi es, o Auguste, sive АVenetiae fluenta transcendis_nam Timavus fluvius est Venetiae А{43vel Histriae}43_, sive per Illyricum navigas mare, id est per Dal-Аmatiam, putas, umquam erit tempus, quo mihi liceat tua facta de-Аscribere? [2'en erit']2 putas, erit. ШЙ@@&7en erit& ecce, iam aderit. nam 'en' unum optantis est, {43ut А'en erit ille dies',}43 aliud confirmantis, {43ut 'en erit ut liceat'}43. Р@@&7sola sophocleo tva c. d. c.& ac si diceret: quamquam Аinpar sit ingenium meum laudibus tuis; nam tuae laudes merentur Аexprimi Sophocleo tantum cothurno. Sophocles autem tragoedio-Аgraphus fuit altisonus. {43alii ideo hoc de Pollione dictum volunt, quod Аet ipse utriusque linguae tragoediarum scriptor fuit. cothurnus autem Аcalciamentum tragicum, cuius usum quidam Sophoclem primum scaenae Аintulisse volunt.}43 Р@@&7a te principivm tibi d.& Horatius "prima dicte mihi, Аsumma dicende camena". &7ivssis carmina c. t.& supra enim Аdixerat "non iniussa cano". Р@@&7atqve hanc sine tempora c. i. v. h. t. s. l.& allegoricos Аdicit: debet etiam carmen meum florere inter tuos plures triumphos. Аnam victores imperatores lauro, hedera coronantur poetae. vere-Аcunde autem ait 'serpere', hoc est humiliter procedere. {43alii ideo Аlauri et hederae simul factam mentionem accipiunt, quoniam Apollo, Аcarminum deus, idem Liber pater putatur. quidam, sicut dictum est, Аin Pollionem dictum tradunt, qui tunc Illyricum petebat, expugnaturus АSalonas et inde ad orientem ad Antonium profecturus. lauro autem Аtriumphantes coronantur, hedera poetae: Pollio et imperator est et poeta. Аcur tamen triumphantes lauro coronentur, haec ratio est, quoniam apud @1 Аveteres a laude habuit nomen, nam laudum dicebant: vel [2quod]2 hanc Аin manu habuit Iuppiter, quando titanas vicit: vel quod ea arbore Аpraefracta milites, Fidenatibus victis, se coronassent sub Romulo: vel Аquod semper vireat. hedera autem ideo coronantur poetae, quoniam Аpoetas saepe vino plurimo manifestum est uti, sicut et de Ennio ait АHoratius et lyrici omnes in suis carminibus loquuntur, et haec herba Аnimium frigida est et vini calorem temperat: nam ideo et capiti inpo-Аnitur. Varro ait, Liberum patrem propter calorem vini hedera coro-Аnatum. idem Varro etiam musas ait hedera coronari.}43 ШО@@&7frigida vix caelo n. d. v.& simul atque decesserat. et Аbene ostendit amatorem tota nocte vigilasse, siquidem ortum luci-Аferum primus aspexit et ad eum, quippe ad Veneris stellam, locutus Аest. {43$PERIFRASTIKW=S& autem 'noctis umbra' pro tenebris posita.}43 ■яА▓│┤╣ яБ░░╢ яВ┼уь яГ╙хЄЎ иИШП@@&7cvm ros gratissimvs& masculini est generis, secundum Аquod {43etiam}43 in Aeneide ait "spargit rapida ungula Аrores sanguineos". Р@@{43&7incvmbens& propter amorem non se sustinens.}43 &7tereti& 'te-Аres' est rotundum et oblongum, ut columna, arbor. {43alii 'tereti Аolivae' baculum de oliva accipiunt.}43 Р@@{43&7nascere& quia dixerat 'frigida vix caelo noctis decesserat um-Аbra', id est priusquam nox occidit.}43 &7praeqve diem veniens a. l. А&7a.& {43ordo est 'nascere, lucifer,}43 praeveniens{43que}43 age diem clarissimum': Аsic alibi "ducebatque diem". et hoc dicit: nascere, dum queror Аconiugis Nisae indigno amore deceptus et moriens alloquor divos, Аquamquam nihil mihi profuerit, quod sum eos saepe testatus: quam Аrem secundum Epicureos ait, qui dicunt "nec bene promeritis Аcapitur nec tangitur ira". Р@@&7conivgis& non quae erat, sed quae fore sperabatur: sic in Аquarto Aeneidis "quos ego sim totiens iam dedignata Аmaritos". {43alii 'indigno deceptus amore' antique dictum accipiunt, 'in-Аdigno' pro magno. et 'deceptus' pro 'captus'. 'amore' aut in amore Аaut ab amore.}43 @1 Р@@{43&7et divos qvamqvam nil testibvs illis profeci& sic hoc dicit, Аtamquam iusiurandum inter eum et Nisam intercesserit.}43 Р@@&7extrema moriens t. a. h.& id est paulo post moriturus: Аsic in quarto "incubuitque toro dixitque novissima Аverba". Р@@&7incipe maenalios m. m. t. v.& Arcadicos: nam Maenalus Аmons est Arcadiae. dicitur autem hic versus intercalaris, qui fre-Аquenter post aliquantulos interponitur versus, sicut intercalares dies Аet mensis vocantur, qui interponuntur, ut ratio lunae solisque con-Аveniat. fecit autem hunc versum ad imitationem Theocriti, qui Аfrequenter dicit in pharmaceutria 'o turbo maritum meum domum Аadducito', sicut hic in sequentibus 'ducite ab urbe domum mea car-Аmina, ducite Daphnin'. Р@@&7argvtvmqve nemvs& garrulum, stridulum, ut "forte Аsub arguta consederat ilice Daphnis". &7pinosqve loqven-А&7tes& ideo hoc ausus est dicere, quia dicturus est 'semper pastorum Аille audit amores'. sic etiam in prima ecloga "formosam re-Аsonare doces Amaryllida silvas", sic {43et}43 in Aeneide А"dant sonitum rauci per stagna loquacia cygni". {43'amores' Аvero cantica de amoribus.}43 ШШ@@{43&7panaqve qvi primvs c. n. p. i.& Pan Arcadiae deus est, ut А"Pan deus Arcadiae venit", qui fistula canere primus inve-Аnit, quia calamos in usum cantilenae adducens inertes esse non passus Аest, id est otiosos, sine arte. et 'non passus inertes' deest 'esse'.}43 ШЪ@@&7mopso nisa datvr& honesta turpissimo, pulchra deformi. А{43&7qvid non speremvs a.& 'speremus' pro 'timeamus', ut "hunc ego si po-Аtui tantum sperare dolorem": vel quid non speremus perversi acci-Аdere, cum hoc mihi acciderit.}43 @1 Р@@&7ivngentvr iam grypes eqvis& {43utrum idem iugum subibunt, Аut dicuntur iungi iumenta, an coitu iungentur? grypes autem}43 genus Аferarum in hyperboreis nascitur montibus. omni parte leones sunt, Аalis et facie aquilis similes, equis vehementer infestae, Apollini Аconsecratae: {43ideo 'iungentur iam grypes equis'}43. &7aevoqve seqventi& Аid est accessu temporis non solum pulchrae deformibus nubent, sed Аetiam contrariae naturae animalia iungentur. {43notandum sane 'aevum' Аhic pro tempore, ut ipse alibi "tantum aevi longinqua valet mutare Аvetustas", Sallustius "in quis longissimo aevo plura de bonis Аfalsa in deterius composuit". alias 'aevum' pro annis, ut "vos o Аquibus integer aevi sanguis".}43 Р@@&7cvm canibvs timidi v. a. p. d.& adludit ad personas: nam Аillum quasi canem vult, illam quasi dammam. et dammas mascu-Аlino genere posuit: sic alibi "timidi dammae cervique fugaces": АHoratius feminino ait "et superiecto pavidae natarunt aequore Аdammae". {43et hic, ne homoeoteleuton faceret dicendo 'timidae dammae'.}43 Р@@&7mopse novas incide faces& quae solent praeire nubentes Аpuellas. {43corneae sane faces, quae quasi diutissime luceant: quas ra-Аpiunt tamquam vitae praesidia; namque his qui sunt potiti diutius fe-Аruntur vixisse.}43 sane Varro in aetiis dicit {43sponsas}43 ideo faces prae-Аire, quod antea non nisi per noctem nubentes ducebantur a sponsis. Аquas etiam ideo limen ait non tangere, ne a sacrilegio inchoarent, Аsi depositurae virginitatem calcent rem Vestae, id est numini ca-Аstissimo, consecratam. idem Varro spargendarum nucum hanc dicit Аesse rationem, ut Iovis omine matrimonium celebretur, ut nupta Аmatrona sit, sicut Iuno: nam nuces in tutela sunt Iovis, unde et Аiuglandes vocantur, quasi Iovis glandes. nam illud vulgare est, Аideo spargi nuces, ut rapientibus pueris fiat strepitus, ne puellae @1 Аvox virginitatem deponentis possit audiri. modo tamen ideo ait А'sparge marite nuces', ut eum culparet infamiae: nam meritorii Аpueri, id est catamiti, quibus licenter utebantur antiqui, recedentes Аa turpi servitio nuces spargebant, id est ludum pueritiae, ut signi-Аficarent se puerilia cuncta iam spernere. unde et illud dictum est А'tibi ducitur uxor', id est sub tuo nomine aliis ducitur, ut eam non Аipsi, sed aliis servituram esse significet, scilicet eius corruptoribus. А{43dicitur etiam ideo a novo marito nuces spargi debere, quod proiectae Аin terram tripudium solistimum faciant, quod auspicium ad rem or-Аdiendam optimum est: vel ideo a pueris aspergendas nuces cum stre-Аpitu et convicio flagitari, ne quid nova nupta audiat adversum, quo Аdies nuptiarum dirimatur. quidam putant, quod haec esca ad incitan-Аdam Venerem faciat. sane fabula de nucis origine talis est: Dion rex АLaconicae fuit, qui habuit uxorem Amphitheam, Pronactis filiam: quae Аcum Apollinem summo cultu et reverentia hospitio recepisset, ille re-Аmunerari volens circa se hospitium cultum, tribus filiabus eorum, quae АOrphe, Lyco et Caroea appellatae sunt, divinationem concessit, adiecto, Аne proditrices numinum esse vellent neve quaererent quod esset nefas Аscire. post Liber pater adveniens a Dione vel eius uxore receptus ho-Аspitio est, qui cum amata a se Caroea coitum miscuit. sed cum inde Аaegre Liber profectus esset, cogente amoris inpatientia denuo ad hospites Аredit, causam praetendens dedicandi fani, quod ei rex voverat. sed АLyco et Orphe, intellecto circa sororem Caroeam Liberi amore, eam Аcustodire coeperunt, ne cum Libero ei esset copia coeundi. quas cum АLiber pater moneret terreretque, ut saltem praecepta Apollinis custo-Аdientes pertinacem diligentiam compescerent, videretque ab his et soro-Аrem acrius custodiri et suum secretum studiosius inquiri, Orphen et АLyco immisso furore ad Taygetum montem raptas in saxa convertit, АCaroeam vero, quam amaverat, in eodem monte in arborem sui nomi-Аnis vertit, quae latine nux dicitur: quod postea Diana ita factum La-Аconas docuit. unde templum Caryatidi Dianae a Laconibus consecra-Аtum est.}43 @1 Р@@&7tibi deserit h. oetam& {43Oeta mons Thessaliae, in quo Her-Аcules exustus est volens, postquam se exuere non potuit tunica, Nessi Аcentauri cruore tincta, et post in caelum receptus est. de hoc monte}43 Аstellae videntur occidere, sicut de Ida nasci, ut "iamque iugis Аsummae surgebat lucifer Idae". et hoc dicit: 'tibi', id est Аpropter te, nox advenit. {43in eodem monte Hesperus coli dicitur, qui АHymenaeum, speciosum puerum, amasse dicitur: qui Hymenaeus fertur Аin nuptiis Ariadnes et Liberi patris vocem perdidisse cantando: ex Аcuius nomine nuptiae dictae sunt.}43 Ша@@&7o digno conivncta viro& iam insultat puellae. {43ergo sic Аpronuntiandum, ut habeat contemptum. &7dvm despicis omnes& quoniam Аipse despicitur, putat omnes despici.}43 Шв@@{43&7hirsvtvmqve svpercilivm p. b.& utrum natura, an quod tibi Аita videtur?}43 &7demissaqve barba& per incultum corporis ostendit Аfortitudinem suam. Р@@&7nec cvrare devm c. m. q.& superbia tua damnata est turpi Аmarito, dum credis nullum deorum curare mortalia: quam rem se-Аcundum stoicos dixit. {43'mortalia' vero * * * .}43 Ше@@&7roscida mala& matutini roris umore perfusa. {43sane unde Аmelus graece traxerit nomen, fabula talis est: Melus quidam, in Delo Аinsula ortus, relicta patria fugit ad insulam Cyprum, in qua eo tem-Аpore Cinyras regnabat, habens filium Adonem. hic Melum sociatum ■яА▓│┤╣ яБ░░╢ яВ┼уь яГ╙хЄЎ иИШеЕAdoni filio iussit esse, cumque eum videret esse indolis bonae, propin-Аquam suam, dicatam et ipsam Veneri, quae Pelia dicebatur, Melo con-Аiunxit. ex quibus nascitur Melus, quem Venus propterea quod Adonis Аamore teneretur, tamquam amati filium inter aras praecepit nutriri. @1 Аsed postquam Adonis apri ictu extinctus est, senex Melus cum dolorem Аmortis Adonis ferre non posset, laqueo se ad arborem suspendens vitam Аfinit: ex cuius nomine melus appellata est. Pelia autem coniux eius Аin ea arbore se adpendens necata est. Venus misericordia eorum mortis Аducta, Adoni luctum continuum praestitit, Melum in pomum sui no-Аminis vertit, Peliam coniugem eius in columbam mutavit, Melum autem Аpuerum, qui de Cinyrae genere solus supererat, cum adultum vidisset, Аcollecta manu redire ad Delum praecepit. qui cum ad insulam per-Аvenisset et rerum ibi esset potitus, Melon condidit civitatem: et cum Аprimus oves tonderi et vestem de lanis fieri instituisset, meruit ut eius Аnomine oves $MH=LA& vocarentur; graece enim oves $MH=LA& appellantur.}43 Р@@&7dvx ego vester eram& aut dux {43vos}43 praeibam: aut capel-Аlas alloquitur. {43&7cvm matre legentem& deest pronomen, et ideo vel Аhuius vel puellae matrem intellegere possumus.}43 Р@@&7alter ab vndecimo t. m. i. a. a.& id est tertius decimus: А'alter' enim de duobus dicimus. et vult significare iam se vicinum Аfuisse pubertati, quod de duodecimo anno procedere non potest. Р@@&7iam fragiles p. a. t. c. r.& bene cum annis iungit habi-Аtum corporis: nam et in iure pubertas ex utroque colligitur. Р@@&7vt vidi vt perii& unum '{43ut}43' est temporis, aliud quanti-Аtatis; nam hoc dicit: mox vidi, quemadmodum perii: {43vel primum А'ut' postquam, duo sequentia pro admirandi significatione posita sunt}43. А&7malvs error& definitio amoris. Шл@@&7nvnc scio qvid sit amor& vel quasi iam iuvenis, vel quasi Аspretus: gravior enim amor fit ex desperatione: Terentius "perii! Аquanto minus spei est, tanto magis amo". @1 Р@@&7avt tmaros avt rhodope& montes sunt Thraciae asper-Аrimi, {43Tmaros in Epiro, Rhodope in Thracia}43. et perite vituperat ab Аorigine, item a gestis, ut 'saevus Amor docuit': nam de exitu circa Аdeum vituperatio non cadit. &7extremi garamantes& populi Afri-Аcae. 'extremi' autem saevi, quasi a consortio humanitatis remoti, Аut "extremique hominum Morini Rhenusque bicornis". Р@@&7nec generis nostri pvervm nec s. e.& id est nihil haben-Аtem in se humanitatis: nam non dicit non mortalem. {43&7edvnt& pa-Аriunt, ut in septimo "sub luminis edidit oras".}43 Шп@@&7saevvs amor docvit& quasi novam artem insinuavit et Аinfudit. et bene fabulam omnibus notam per transitum tetigit: Аquis enim ignorat Medeam, ab Iasone contemptam, suos filios in-Аteremisse? utitur autem optima moderatione: nam nec totum АAmori imputat, ne defendat parricidam, nec totum matri, ne Amo-Аrem eximat culpa; sed et illam quae paruit, et illum qui coegit, Аincusat. {43alii hoc loco cum Amore matrem Venerem culpari volunt: Аeam enim crudelem, quia permittat; illum autem inprobum, quia supra Аmodum noceat, ita ut [2ad]2 parricidia quoque sui violentia plures in-Аpulerit.}43 Ш▓@@&7improbvs ille pver c. t. q. m.& non est superflua haec Аverborum iteratio: nam syllogismus est plenus, qui constat ex pro-Аpositione, assumptione, conclusione. [2{43&7ille, improbvs ille pver А&7crvdelis: tv qvoqve, mater&]2 multi sic distinguunt, quia et intentio Аloquentis ab initio sic fuit, ut a saevitia Amoris inciperet, in secundo Аloco accusaret et matrem, ita tamen, ut criminis eius invidiam crude-Аlitati Amoris adscriberet, et ideo geminandum [2'ille']2: 'ille, inprobus Аille puer crudelis'. et distinguendum ita est 'crudelis tu quoque mater. Аcrudelis mater magis, an puer inprobus?' et distingue 'ille, inprobus Аille puer crudelis' et subiunge 'tu quoque mater'.}43 @1 Ш┤@@&7ovis vltro fvgiat lvpvs& optat omnia fieri contra natu-Аram. {43&7avrea& vel speciosa, vel matura et aurei coloris.}43 Ш╢@@&7pingvia electra& id est sucinae gemmae. {43&7myricae& ge-Аnus arbusculae humile, quam tamaricem vulgo dicunt.}43 Р@@&7vlvlae& aves, $A)PO\ TOU= O)LOLU/ZEIN,& id est a fletu, nominatae, А{43quas vulgo ulucos vocant}43. &7sit tityrvs orphevs& vilissimus rusti-Аcus Orpheus putetur in silvis, Arion vero inter delphinas. {43hic АArion, Lesbius, citharoedus optimus fuit: qui cum a Periandro, rege АCorinthiorum, petisset, ut sibi liceret peragrare alias civitates, permissu Аeius per multa oppida collectis beneficio cantilenae opibus, Corinthum Аpetere coepit. in cuius necem cum nautae et servuli coniurassent, Apollo Аeum in somnis monuit, citharoedi habitu accepto canens cithara ut vi-Аtaret insidias, auxilium ei non defuturum promittens. in quem cum Аconiuratorum manus involasset, petit ab eis Arion, ut sibi cithara ca-Аnere liceret: quod cum ab illis permissum esset, ad eius cantilenam Аconvenere delphines. is ubi somnio fidem factam vidit, in mare se Аpraecipitavit, et exceptus ab uno delphine, ad Taenarum, Laconicae Аpromuntorium, pervectus est ibique ad memoriam casuum suorum in Аtemplo Apollinis delphini signum insidentem se cum cithara posuit. Аexinde Corinthum petiit et universa narravit. in tempore autem hoc @1 Аetiam navis, in qua navigaverat, cum insidiatoribus supervenit. quos Аcum rex de Arione requisisset et illi eum mortuum mentirentur, pro-Аduci Arionem iussit, [2ipsos autem cruci]2 adfigi. sed Apollo tam del-Аphinum quam citharam ob amorem Arionis inter sidera collocavit.}43 Р@@&7delphinas& 'nas' ideo brevis est, quia graeca declinatio Аest, sicut "Arcadas accensos monitu". nam omnia graeca no-Аmina, quae nominativo plurali 'es' terminantur, ut 'Arcades' 'del-Аphines' 'naides', accusativum pluralem corripiunt. Ш║@@{43&7omnia vel medivm fiat mare& 'medium fiat', id est ut nihil Аsit nisi mare, hoc est diluvium fiat.}43 &7vivite silvae& valete: nam Аnon bene optantis est, sed renuntiantis. Р@@{43&7praeceps aerii specvla d. m. i. v. d.& quidam hoc ideo dictum Аputant, quod apud Leucaten soliti erant se praecipitare qui aut suos Аparentes invenire cupiebant, aut amari ab his desiderabant, quos Аamabant.}43 Р@@&7extremvm hoc mvnvs m. h.& id est moriar in invidiam Аtuam: nam amare ait 'munus': sic Mezentius "et haec tibi porto Аdona prius": {43vel extremum hoc munus meum habeto, quod morior}43. Ш╛@@{43&7haec damon& deest 'dixit'.}43 Р@@&7dicite pierides& bene animos erigit auditorum dicendo: Аsuperiora utcumque dicta sunt, sequentia non nisi a numinibus po-Аterunt explanari. sane ita debemus accipere, pastores hos referre Аquod aliquando in Arcadia audierunt: unde et superius ait А'incipe Maenalios mecum mea tibia versus'. &7non omnia possv-А&7mvs omnes& sic Cicero "unum sustinere vix pauci possunt Аutrumque nemo". Р@@{43&7molli vitta& lanea scilicet.}43 @1 Р@@{43&7verbenasqve& verbenae dicuntur virgulta, quae semper virent, Аiucundi odoris: alii verbenas virgulta religioni apta: alii proprie oli-Аvarum ramos; nam ideo et 'pingues' ait, quamvis hoc et de palma et Аde lauro dici possit: alii rorem marinum dicunt. omnia tamen haec Аa viriditate verbenae appellantur.}43 &7adole& incende. sed $KAT' EU)FH-А$MISMO\N& dicitur: nam 'adole' est auge. {43&7pingves& florentes, virentes.}43 Р@@{43&7conivgis& apud Theocritum non coniugis, sed alieni adulescen-Аtuli persona subest, sicut supra dictum est.}43 &7sanos sensvs& {43qui Аmodo sani sunt,}43 id est non amantes: unde contra amantes insanos Аvocamus. {43&7magicis sacris& quibus alienantur animi quadam violentia Аab his, qui eorum usum habent.}43 &7avertere& aut a sanitate: aut А'avertere' ait pro 'advertere', ut sit mutata praepositio: {43aut certe 'in Аme convertere'}43. Р@@{43&7sensvs& hoc est animum, ex quo sensus nostri sunt cerebri. А&7nihil hinc& figuratum est 'hinc'. &7desvnt& qua absunt. &7nihil hic А&7nisi carmina desvnt& tamquam omnibus quae imperaverat paratis, car-Аmina sola deesse dicit; nam hoc sequitur 'ducite ab urbe domum mea Аcarmina'.}43 Р@@{43&7dvcite& pro 'adducite'. &7daphnin& hunc Daphnin pulcherri-Аmum inter pastores et ephebum et ab omnibus amatum feminis, sicut Аsupra dictum est, multi scriptores adserunt: cuius mentionem ■яА▓│┤╣ яБ░░╢ яВ┼уь яГ╙хЄЎ иИШ─ДVergilius, peritus antiquitatis, non incassum locis plurimis facit. hunc Аigitur cum nympha Nomia amaret et ille eam sperneret et Chimaeram Аpotius sequeretur, ab irata nympha amatrice luminibus orbatus est Аdeinde [2in]2 lapidem versus: nam apud Cephaloeditanum oppidum sa-Аxum dicitur esse, quod formam hominis ostendat. alii hunc Daphnin АPimpleam amasse dicunt. quam cum a praedonibus raptam Daphnis Аper totum orbem quaesisset, invenit in Phrygia apud Lityersem regem @1 Аservientem, qui hac lege in advenas saeviebat, ut cum multas segetes Аhaberet, peregrinos advenientes secum metere faceret victosque iuberet Аoccidi. sed Hercules, miseratus Daphnidis, venit ad regiam et audita Аcondicione certaminis, falcem ad metendum accepit eaque regi ferali Аsopito metendi carmine caput amputavit. ita Daphnin a periculo li-Аberavit et ei Pimpleam, quam alii Thaliam dicunt, reddidit: quibus Аdotis nomine aulam quoque regiam condonavit.}43 Р@@&7carmina vel caelo p. d. l.& 'vel' id est etiam, ut "vel АPriamo miseranda manus". est autem argumentum a maiore ad Аminus: si haec possunt facere carmina, cur non etiam facilia im-Аpleant? quid enim facilius, quam ut Daphnis ex urbe rus redeat, Аut civitatem deserat rusticus? {43et bene potentiam carminum narrat, Аquae per ea vel fieri possint, vel facta sint.}43 Ш╟@@&7frigidvs& nocens, ut "frigida Saturni sese quo stella Аreceptet". &7cantando& dum ei incantatur. nam gerundi modus Аab omni verbo similiter procreatur: unde modo 'cantando' a pas-Аsivo ait, cum supra ab activo dixerit, ut "cantando tu Аillum?" tale est illud in Sallustio "cum ipse ad imperandum АTisidium vocaretur", id est ut ei imperaretur. {43sane veteres 'can-Аtare' de magico carmine dicebant, unde et 'excantare' est magicis car-Аminibus obligare: Plautus in Bacchidibus "nam tu quidem cui-Аvis excantare cor facile potes".}43 Ш╔@@{43&7terna& tria.}43 &7licia circvmdo& bene utitur liciis, quae ita Аstamen implicant, ut haec adulescentis mentem implicare contendit. Ш╦@@&7effigiem dvco& sic Dido "effigiemque toro Аlocat, haud ignara futuri". &7nvmero devs impare gavdet& @1 Аaut quicumque superorum, {43iuxta Pythagoreos, qui ternarium nume-Аrum perfectum summo deo adsignant, a quo initium et medium et finis Аest}43: aut {43re vera}43 Hecaten dicit, cuius triplex potestas esse perhibe-Аtur, unde est "tria virginis ora Dianae": {43quamvis omnium prope Аdeorum potestas triplici signo ostendatur, ut Iovis trifidum fulmen, АNeptuni tridens, Plutonis canis triceps. Apollo idem Sol, idem Liber. Аet quod omnia ternario numero continentur, ut parcae, furiae; Hercules Аetiam trinoctio conceptus; musae ter ternae: aut 'impare' quemadmo-Аdumcumque: nam septem chordae, septem planetae, septem dies nomi-Аnibus deorum, septem stellae in septemtrione, et multa his similia. et Аimpar numerus inmortalis, quia dividi integer non potest; par nume-Аrus mortalis, quia dividi potest: licet Varro dicat Pythagoreos putare, Аimparem numerum habere finem, parem esse infinitum; ideo medendi Аcausa multarumque rerum impares numeros servari}43. 'impare' autem Аpropter metrum ait: nam 'ab hoc impari' dicimus. Ш╬@@&7amarylli& haec ancilla eius [2est vel praesaga]2, quam Graeci А$SUMMU/STHN& dicunt. &7veneris dic vincvla necto& anapaesticus Аest trimeter hypercatalectus. hoc autem metrum est Cupidini con-Аsecratum. Ш╨@@{43&7limvs vt hic dvrescit& se de limo facit, Daphnidem de cera.}43 @1 Р@@{43&7sic nostro daphnis amore& durescat et liquescat.}43 Р@@&7sparge molam& far et salem. {43hoc nomen de sacris tractum Аest: far enim pium, id est mola casta, salsa_utrumque enim idem Аsignificat_ita fit: virgines Vestales tres maximae ex nonis Maiis ad Аpridie idus Maias alternis diebus spicas adoreas in corbibus messuariis Аponunt easque spicas ipsae virgines torrent, pinsunt, molunt atque ita Аmolitum condunt. ex eo farre virgines ter in anno molam faciunt, АLupercalibus, Vestalibus, idibus septembribus, adiecto sale cocto et sale Аduro. igitur quod in sacris mola casta dicitur, ideo Vergilius in quinto АAeneidis "farre pio" enuntiavit: quid enim est pium nisi castum? Аquoniam 'piare' est propitiare, quod accidere non potest nisi caste in-Аservitum erit rebus sacris. hic autem dicendo 'asperge molam' rem Аipsam proprio nomine memoravit: unde in secundo Aeneidis et А"salsae fruges" et in quarto "ipsa mola"}43. &7incende bitv-А&7mine l.& id est lauros divino igne consume; nam bitumen ex ful-Аmine dicitur procreari: unde iuxta Babyloniam, quia frequentia ca-Аdunt fulmina, hac re lacus redundant, adeo ut inde fabricent muros. Р@@&7in daphnide lavrvm& aut archaismos est pro 'in Daphni-Аdem': aut intellegamus supra Daphnidis effigiem eam laurum in-Аcendere propter nominis similitudinem. Ш╓@@&7bvcvla& bovis est diminutio. sane 'bos' anomalum nomen Аest: nam 'hic bos' et 'o bos' producitur, sicut 'his bubus' et 'ab Аhis bubus'. nam reliqui omnes casus brevem habent syllabam Аprimam. Р@@&7propter aqvae rivvm& iuxta. &7perdita& amore con-Аsumpta. Р@@{43&7serae meminit decedere nocti& id est tenebrae illam occupant.}43 @1 Р@@&7nec sit mihi cvra mederi& aut nolim ei magicis artibus Аsubvenire, aut nolim cum ipso concumbere: ab utroque enim me-Аdicina amantibus venit. {43et 'mederi' pro 'medendi'.}43 Ш█@@&7perfidvs& nunc scilicet perfidus. Р@@&7limine in ipso& in loco sacro, sicut supra diximus, А{43Vestae. veneficium ita administratur, ut in limine ponantur eius ex-Аuviae, cui veneficium fit}43. Ш▀@@{43&7ponto& in Ponto. et modo provinciam dicit hoc nomine, non Аmare. &7mihi lecta& ordo est 'mihi dedit', non 'mihi lecta'.}43 Шс@@{43&7his ego saepe lvpvm fieri& est enim opinio, quosdam homines Аartibus quibusdam in lupos mutari. &7silvis& pro 'in silvis'.}43 Шу@@&7atqve satas alio vidi tradvcere messes& magicis qui-Аbusdam artibus hoc fiebat: unde est in &7xii.& tabulis "neve alienam Аsegetem pellexeris": {43quod et Varro et multi scriptores fieri depre-Аhensum adfirmant}43. Шц@@&7ne respexeris& nolunt enim se videri numina, nisi ex Аnimia necessitate: unde pro miraculo dictum est "alma parens Аconfessa deam", quod non faceret, nisi in periculo filii. Р@@&7nihil ille deos n. c. c.& {43hoc est}43 satis est, quod putat Аartem magicam nihil valere. {43quidam sic intellegunt: quamvis ille Аhaec omnia contemnat.}43 Шщ@@{43&7aspice& hoc ab alia dici debet.}43 &7corripvit tremvlis al-А&7taria f.& hoc uxori Ciceronis dicitur contigisse, cum post peractum Аsacrificium libare vellet in cinerem: quae flamma eodem anno con-Аsulem futurum ostendit eius maritum, sicut Cicero in suo testatur Аpoemate. {43'altaria' nunc ipsa quae ponuntur.}43 @1 Р@@&7bonvm sit& ideo optat, ut hoc signum bonum sit, quia Аignis medius est et qui possit etiam nocere. Р@@{43&7nescio qvid certe est& hoc non iungendum superiori; est Аenim aliud prodigium.}43 &7in limine latrat& in loco, ubi amati Аvestes obruerat. Р@@{43&7credimvs& non dixit quid credat.}43 &7ipsi sibi somnia fin-А&7gvnt& omnia quae supra dixerat de arte magica, destruit dicendo, Аhaec vera desiderantibus tantum videri: quod per proverbium est Аlocutus. аЯЇ @@@@{1ECLOGA NONA.}1 С@@&7qvo te moeri pedes? an qvo via d. in v.& haec ecloga А{43dramatico charactere scripta est: inducuntur enim duo pastores; scaena Аin agro Mantuano. et haec ecloga}43 continuum non habet carmen, sed Аde diversis locis Theocriti aliqua ad eam contulit. sane hoc con-Аtinet: Vergilius postquam paene occisus est ab Arrio centurione, АRomam revertens, mandavit procuratoribus suis ut tuerentur agros А{43suos}43 et ad praesens obsequerentur Arrio. modo ergo Moeris, pro-Аcurator eius, secundum praeceptum patroni portat haedos Mantuam, Аquos Arrio offerat. sequitur alter pastor et eum quo pergat inter-Аrogat: ille suas deflet miserias, et hinc iam variae praestatur oc-Аcasio cantilenae. 'quo te Moeri pedes?' subaudis 'ducunt', et est Аzeugma a posterioribus. {43quidam hunc ordinem tradunt 'quo te Moeri Аpedes? an in urbem? quo ista via ducit'. sane alii ordinem huius Аeclogae ita exponunt: cum inmunitatem agrorum Vergilius impetrasset, Аlis est exorta de finibus inter eum et eos, qui in proximo agros acce-■яА▓│┤╣ яБ░░╢ яВ┼уь яГ╙хЄЎ иЙИРperant: ex quibus Clodius quidam dixit, se omnem litem amputaturum Аinterfecto Vergilio. quem poeta stricto gladio se insequentem fugit in Аtabernam carbonariam. et beneficio institoris ex alia parte emissus, @1 Аservatus est. inducitur ergo Moeris familiaris Vergilii, referens Ly-Аcidae periculum suum et Menalcae, quem nunc pro Vergilio debemus Аaccipere.}43 Р@@&7vivi pervenimvs& id est diu vivendo ad ista pervenimus. Аet ostendit, plerumque obesse hominibus vitae longinquitatem, quae Аinterdum causa est miseriarum. {43sensus autem talis est: usque eo nos Аlonga vita perduxit, ut audiremus dicentem 'migrate, haec mea sunt'. Аinterpositum sane est 'quod numquam veriti sumus'. &7advena nostri& Аqui advenerit in nostros agros. et aut Clodium aut Arrium significat.}43 Р@@&7qvod nvmqvam veriti svmvs& quia inopinata graviora sunt Аmala: unde ait Dido "hunc ego si potui tantum spe-Аrare dolorem, et perferre, soror, potero". Х@@&7nvnc victi& id est voti impotes: nam quo modo 'victores' Аdicimus voti compotes, qui quod volunt faciunt, sic 'victos' e con-Аtrario voti impotes, qui non possunt facere quod volunt. ceterum Аquomodo victi sunt Mantuani, qui nec bella gesserunt? {43et 'tristes' Аideo, quia dixit 'nunc victi'.}43 &7fors omnia versat& {43id est instabilis Аest. et}43 nisi hoc ad personam rusticam redigas, aspere contra Augu-Аstum dictum est, cuius felicitatem, sicut omnia, dicit posse mutari. Р@@&7illi& {43id est}43 Arrio centurioni. &7qvod nec bene vertat& Аquae res in perniciem eius vertatur, id est ut malo omine hoc Аmunus accipiat. tractum autem hoc est ab Hectore et Aiace: nam АHector dedit Aiaci gladium, quo se Aiax postea interemit; Hector Аvero balteum accepit ab Aiace, quo circa muros patriae tractus est Аpostea. inde et illud comicum natum est "di bene vertant, quod Аagas": plerumque enim bona in peius, mala mutantur in melius. Р@@&7svbdvcere c. i.& ex alto in campos dissolvi. {43alii 'sursum Аducere' intellegunt. alii medium clivum accipiunt, ex quo superior Аpars subducitur in collem surgentem, inferior [2in]2 subiectam planitiem @1 Аmolliter deprimitur. usque ad eum autem locum perticam limitarem АOctavius Musa porrexerat, limitator ab Augusto datus, id est per quin-Аdecim milia passuum agri Mantuani, cum Cremonensis non sufficeret, Аoffensus a Mantuanis, quod pecora eius in agro publico aliquando Аclausissent. alii 'subducere' pro 'desinere' accipiunt: nam permansit Аdicendo 'demittere iugum', quasi hoc colles faciant, quod illis accidit Аper naturam. alii agrum suum volunt descripsisse Vergilium, ut osten-Аderet ex utraque parte esse clivosum, ut cum ab una parte ad cacumen Аascenderis, ab alia usque ad aquam descendas. et quidam tales agros Аlapidosos dicunt, sicut ipse de suo ait "et tibi magna satis Аquamvis lapis omnia nudus".}43 ШЙ@@&7vsqve ad aqvam& Mincii fluminis scilicet. Р@@&7omnia& quae supra dixit. intellegamus autem, aut Vergilii Аtantum agrum, aut totius Mantuae esse descriptum, {43quod alii dicunt АVergilium ostendere voluisse, quod Mantuanis per iniquitatem Alfeni АVari, qui agros divisit, praeter palustria nihil relictum sit, sicut ex Аoratione Cornelii in Alfenum ostenditur "cum iussus tria milia pas-Аsus a muro in diversa relinquere, vix octingentos passus Аaquae, quae circumdata est, admetireris, reliquisti"}43. &7omnia А&7carminibvs v. s. m.& id est vestrum Vergilium, {43cuius causa agri АMantuanis redditi sunt}43. Р@@&7avdieras et fama fvit& benevolentiam quidem Augusti Аetiam fama vulgavit; sed eam belli Actiaci necessitas inpedivit. А&7sed carmina t. n. v. l. t. i. m.& hoc etiam Cicero ait in Miloniana А"silent enim leges inter arma". {43sensus tamen est: sed Аvidelicet hoc tempore, id est in hoc bello, poemata nostra non valde ad-Аmittuntur. 'carmina' autem nonnulli quibus sibi Pollionem intercesso-Аrem apud Augustum conciliaverat, accipiunt: quo fugato, rursus de Аpraediis suis fuerat Vergilius expulsus.}43 ШН@@&7chaonias dicvnt aqvila v. c.& minora enim auguria @1 Аmaioribus cedunt nec ullarum sunt virium, licet priora sint. 'Chao-Аnias' autem Epiroticas: {43nam}43 in Epiro dicitur nemus fuisse, in quo Аresponsa dabant columbae: quod ideo fingitur, quia lingua Thessala Аpeliades et columbae et vaticinatrices vocantur. {43Herodotus hanc co-Аlumbam de Aegypto venisse ait.}43 Р@@&7qvacvmqve& quacumque ratione. et bene augurii peritiam Аdat ei, de quo supra ait "his ego saepe lupum fieri Аet se condere silvis Moerim, saepe animas imis excire se-Аpulchris". &7novas lites& magnas, id est militaria iurgia. {43&7in-А&7cidere& pro 'decidere'.}43 Р@@&7ante sinistra cava monvisset ab i. c.& '{43ante sinistra' Аindivise legendum. et dicendo 'monuisset' oscinem fuisse demonstrat. Аsane}43 hoc ad auguralem pertinet disciplinam: augures enim designant Аspatia lituo et eis dant nomina, ut prima pars dicatur antica, Аposterior postica, item dextra et sinistra. modo ergo cornicem de Аnulla harum parte venisse dicit, sed ab antica ad sinistram partem Аvolasse et in cava ilice consedisse: quae res agrorum damnum signi-Аficabat. ilex enim glandifera arbor est, quae quoniam vitiosa est, Аvitium possessionis ostendit fore per milites, clamore gaudentes et Аlitibus, sicut cornix est: nam haec avis et clamore laetatur et alias Аfrequenter invadit. hoc ergo nunc dicit, augurio se esse admoni-Аtum, ut abstineret ab occursu litigiosi militis, qui retenturus fuerat Аpossessionem. Р@@&7tvvs moeris& {43id est}43 tuus amicus. {43&7ipse menalcas& pro АVergilio, qui dum agros suos defendit, paene occisus est.}43 Р@@&7hev cadit in qvemqvam t. s.& postquam audiit occidi po-Аtuisse Vergilium, quasi obstipuit et hoc generaliter dicit: potest in Аquemquam tantum nefas venire, ut Vergilium necare contendat? Р@@&7paene simvl tecvm solacia r. m.& cum suis enim solaciis @1 Аperit poeta, qui necdum editis carminibus moritur. Vergilius autem Аillo tempore nondum aliquid scripserat. et dicendo 'solacia' laten-Аter tempora carpit Augusti, quibus carmina non oblectamento fue-Аrunt, sed solacio, quod infelicium esse consuevit. {43vel 'tua solacia' Аtua carmina, quibus consolamur.}43 Р@@&7qvis hvmvm f. h. s.& sic est dictum, ut "tunc АPhaethontiadas musco circumdat amarae corticis atque Аsolo proceras erigit alnos". Р@@{43&7spargeret& id est aspersam floribus caneret.}43 &7fontes in-А&7dvceret vmbra& tegeret, cooperiret. Р@@&7vel qvae svblegi tacitvs t. c. n.& {43subaudiendum 'ne-Аsciente te'. 'sublegi' intercepi. et bene}43 rustica adfectione reminisci Аse illorum carminum fingit, quae aliquando Vergilio, licet invito, АRomam eunte, abstulerat: nam 'sublegi' est furatus sum. unde et Аsacrilegus dicitur, qui sacra legit, id est furatur: {43Plautus in Milite А"quae etiam nostrum hunc sermonem sublegerat"}43. Р@@&7delicias nostras& id est communem amicam. Р@@&7tityre dvm redeo b. e. v. p. c.& Theocriti sunt versus, Аverbum ad verbum translati, sed tamen Vergilii negotium conti-Аnentes: nam allegoricos imperat suis, ut rem tueantur, nec tamen Аaudeant contra Arrii praeceptum venire. {43sed hoc aut de ipso Ver-Аgilii carmine Lycidas retulit; aut, ut alii putant, conversus ad grega-Аlem suum Tityrum dicit. et bene dum promittunt se cantaturos, ni-Аhilominus dicunt. sane quaeritur, utrum in his tribus versibus per-Аfectum carmen sit, an initium alterius carminis inperfecti.}43 &7inter А&7agendvm& dum agis. et honesta locutio est, si dicamus, inter ce-Аnandum hoc sum locutus: {43Afranius "inter loquendum", Ennius "in-Аter ponendum"}43. ШЩ@@{43&7occvrsare capro& ordo 'occursare capro caveto'.}43 Р@@{43&7immo& pro 'vel'.}43 &7necdvm perfecta& nimiae familiaritatis Аest signum, quod ei recitabat carmen nondum ad limam redactum. @1 Аdicit autem carmen, quod quasi coeperat in honorem Vari compo-Аnere. et per transitum ponit diversa schedia. Р@@&7vare tvvm nomen& ordo est 'Vare tuum nomen sublime Аferent ad sidera cantantes cycni', id est poetae: sic Horatius de АPindaro "multa Dircaeum levat aura cycnum". {43sane blanditur АAlfeno Varo, qui, Pollione fugato, legatus transpadanis praepositus est Аab Augusto.}43 &7svperet modo mantva nobis& supersit, reddatur. ■яА▓│┤╣ яБ░░╢ яВ┼уь яГ╙хЄЎ иЙШЫЖet hoc dicit: si nobis Mantua fuerit reddita, faciam ut te celebrent Аomnes poetae. {43et bene affectiose de patria, quasi dubium [2sit]2, an Аsuperfutura sit.}43 Р@@&7mantva vae miserae nimivm v. c.& bene ingemit Mantua-Аnorum infelicitatem, quibus sola obfuit vicinitas Cremonensium_ А{43nam}43 Cassii, Bruti et Antonii copias Cremonenses susceperant_: Аquos etiam ipsos mire excusat, dicens 'miserae Cremonae', quae Аetiam si vellet, minime tamen tantis copiis posset resistere. 'ni-Аmium' {43autem}43 'vicina', id est usque ad periculum: {43nam ortis bellis Аcivilibus inter Antonium et Augustum, Augustus victor Cremonensium Аagros, quia pro Antonio senserant, dedit militibus suis: qui cum non Аsuffecissent, his addidit agros Mantuanos, sublatos non propter civium Аculpam, sed propter vicinitatem}43. ШЮ@@&7sic tva cyrneas fvgiant e. t.& taxus venenata arbor est, Аquae abundat in Corsica: haec autem insula graece Cyrnos dicitur А{43a Cyrno, Herculis filio}43, unde fecit hanc derivationem 'Cyrneas taxos', Аquibus pastae apes mel amarissimum faciunt. Р@@&7distendant vbera& plurimum lactis reportent. Р@@{43&7siqvid habes& non dixit tuum, sed Menalcae.}43 Р@@&7me qvoqve vatem dicvnt pastores& magna verecundia Аsuum meritum extenuat: nec enim ait 'probant', sed 'dicunt'; nec А'docti', sed 'pastores', quibus tamen ipse non credo. @1 Шг@@&7vario videor& Varius poeta fuit: de hoc Horatius "Varius Аducit molle atque facetum", item "scriberis Vario fortis et Аhostium victor": nam Varus dux fuit, cui supra blanditur, {43qui Аnulla carmina scripsit. nonnulli sane Alfenum Varum volunt, qui Аlicet iuris consultus et successor Servii Sulpicii esset, etiam carmina Аaliqua composuisse dicitur; sed hoc teste Horatio falsum est, qui Va-Аrium poetam laudat}43. &7cinna digna& etiam Cinna poeta optimus Аfuit, qui scripsit Smyrnam: quem libellum decem annis elimavit. А{43quibus tamen poetis negat suum ingenium comparandum.}43 Р@@&7argvtos inter strepere a. o.& 'argutos' canoros, ut А"forte sub arguta consederat". et alludit ad Anserem Аquendam, Antonii poetam, qui eius laudes scribebat: quem ob hoc Аper transitum carpsit. de hoc etiam Cicero in Philippicis dicit А"ex agro Falerno anseres depellantur": ipsum Аenim agrum ei donarat Antonius. {43et bene illos poetas optimos cycnos Аdicit, se anserem rudem et levis ingenii, nec debere aut posse [2se]2 illos Аimitari. &7inter strepere& sane et composite potest et separatim Аproferri.}43 Р@@&7id qvidem ago& id est ut carmen mihi in memoriam pos-Аsit redire. Р@@&7si valeam meminisse& ut etiam in Aeneide dixi-Аmus, ideo ista iunxit tempora, quia defectivum est verbum 'me-Аmini'. {43'[2si]2 valeam' autem si possim, ut in Aeneide "quae Аplurima fando enumerare vales".}43 Р@@&7hvc ades o galatea& Theocriti versus sunt, quibus in-Аducit cyclopem usum, cum {43in}43 scopulo sedens amicam suam Gala-Аteam de fluctibus invitaret ad terras. cyclops enim dicitur nym-Аpham amasse Galateam: quae cum Acin quendam pastorem amaret Аet Polyphemum sperneret, ille iratus Acin necavit. qui postea Ga- @1 Аlateae miseratione in fontem mutatus est, qui hodieque %latine АAcilius dicitur {43ab illius nominis derivatione}43. &7qvis est nam lv-А&7dvs i. v.& '{43ludus' voluptas. et}43 ad maiorem terrarum laudem dicit in Аmari nullam esse voluptatem: nam haec est plena laus, quae etiam Аcontrariarum rerum continet vituperationem. Шк@@{43&7lentae& flexibiles. &7vmbracvla& Cicero "umbraculisque sil-Аvestribus".}43 Р@@&7insani flvctvs& id est magni, ut "quid tantum insano Аiuvat indulgere dolori". Р@@&7pvra svb nocte& serena. Р@@&7nvmeros memini& metra {43vel}43 rhythmos, {43vel certe numeros Аversuum}43. {43&7si verba tenerem& hoc est carmen non teneo.}43 Р@@{43&7daphni, qvid antiqvos& pro 'antiquorum'.}43 &7daphni qvid А&7antiqvos s. s. o. ecce dionaei processit caesaris astrvm& cum АAugustus Caesar ludos funebres patri celebraret, die medio stella Аapparuit. ille eam esse confirmavit parentis {43sui}43: unde sunt versus Аisti compositi. 'Dionaei' autem longe repetitum est, a matre Ve-Аneris Diona. sane 'astrum' graece dixit: nam stellam debuit dicere. А{43Baebius Macer circa horam octavam stellam amplissimam, quasi Аlemniscis, radiis coronatam, ortam dicit. quam quidam ad inlustran-Аdam gloriam Caesaris iuvenis pertinere existimabant, ipse animam pa-Аtris sui esse voluit eique in Capitolio statuam, super caput auream Аstellam habentem, posuit: inscriptum in basi fuit 'Caesari emitheo'. sed АVulcanius aruspex in contione dixit cometen esse, qui significaret ex-Аitum noni saeculi et ingressum decimi; sed quod invitis diis secreta @1 Аrerum pronuntiaret, statim se esse moriturum: et nondum finita ora-Аtione, in ipsa contione concidit. hoc etiam Augustus in libro secundo Аde memoria vitae suae complexus est. et haec Moeris non ut sua, sed АVergilii refert, in honorem Augusti composita.}43 Ш░@@&7qvo segetes gavderent f.& ad mensem alludit Iulium, Аqui dictus est in honorem Caesaris: quo et uvae et frumenta ma-Аturescunt. Ш▓@@{43&7insere daphni piros& hoc in gratiam Augusti, per cuius bene-Аficium securus de agris suis est.}43 &7carpent tva poma nepotes& ac Аsi diceret, nihil est quod possis timere: nam illud respicit, quod Аsupra invidiose ait "insere nunc Meliboee piros, pone Аordine vites". Р@@&7omnia fert aetas& id est aufert: nam intellegimus eum Аsubito obticuisse, nec quod coeperat implere potuisse. &7animvm А&7qvoqve& etiam memoriam. Р@@&7longos soles c.& {43id est}43 aestivos dies finire, ut "tris adeo Аincertos caeca caligine soles". &7condere& finire, usque ad oc-Аcasum ducere. Р@@{43&7nvnc oblita& vel omissa, vel figurate, quorum ego oblitus sum. Аet ostendit Moerin nullum suum, sed omnia Menalcae carmina retu-Аlisse. &7vox qvoqve moerin iam fvgit ipsa& his versibus ostendit, vi-Аgorem cantandi, quem prius habuerat, perdidisse [2se]2. et per allego-Аriam obsessum malis animum demonstrat.}43 Р@@&7lvpi moerin videre priores& hoc etiam physici confirmant, Аquod voce deseratur is, quem prior viderit lupus: unde etiam pro-Аverbium hoc natum est 'lupus in fabula', quotiens supervenit ille, de Аquo loquimur et nobis sui praesentia amputat facultatem loquendi. @1 Р@@{43&7satis referet tibi saepe menalcas& ordo est 'satis saepe'.}43 Р@@&7cavsando& causas nectendo differs nostra desideria. Р@@&7tibi stratvm silet aeqvor& in tuam gratiam. et hoc Аdicit: ut possis canere, cuncta siluerunt. {43&7aeqvor& spatium campi.}43 Р@@{43&7aspice ventosi cecidervnt mvrmvris avrae& frondes scilicet Аarborum. et ostendit, vel ipsas auras quievisse, quibus nihil omnino Аmoveatur.}43 Ш╝@@&7bianoris& hic est, qui et Ocnus dictus est_de quo ait Аin decimo "fatidicae Mantus et Tusci filius amnis"_, Аconditor Mantuae. dictus autem Bianor est, quasi animo et cor-Аpore fortissimus, $A)PO\ TH=S BI/AS KAI\ H)NORE/HS. Р@@&7stringvnt frondes& amputant, decutiunt: ipse in georgicis А"sed tamen et quernas glandes tunc stringere Аtempus". Р@@&7tamen veniemvs in vrbem& etiam si paululum quiescentes Аdederimus operam cantilenae. {43et deest 'hodie'.}43 Р@@&7nox plvviam ne c. a. v.& aer enim aut cum ortu solis Аaut cum occasu mutatur frequenter, quod in Aeneide etiam saepius Аindicatur. Р@@&7vsqve eamvs& iugiter eamus, sed cantantes: ita enim mi-Аnorem itineris sentiemus laborem. Р@@&7hoc fasce levabo& si cantantes ierimus, haedorum te Аonere ipse relevabo; nam fascem ait onus: sic in georgicis А"iniusto sub fasce viam dum carpit". Р@@&7desine plvra pver& ac si diceret, nimii desiderii es. {43et А'plura' deest 'dicere', ut esset 'desine plura dicere'.}43 &7qvod nvnc in-А&7stat agamvs& centurionem placemus, nam canere otiosorum est. Р@@&7cvm venerit ipse& vel Vergilius, cuius adventu sperabat Аsecuritatem: vel ipse Augustus, qui Actiacis bellis fuerat occupatus. @1 аЯЇ @@@@{1ECLOGA DECIMA.}1 С@@&7extremvm hvnc arethvsa m. c. l.& Gallus, ante omnes Аprimus Aegypti praefectus, fuit poeta eximius; nam {43et}43 Euphorionem, Аut supra diximus, transtulit in latinum sermonem, et amo-Аrum suorum de Cytheride scripsit libros quattuor. hic primo in Аamicitiis Augusti Caesaris fuit: postea cum venisset in suspicionem, ■яА▓│┤╣ яБ░░╢ яВ┼уь яГ╙хЄЎ иКЖquod contra eum coniuraret, occisus est. fuit autem amicus Ver-Аgilii adeo, ut quartus georgicorum a medio usque ad finem eius Аlaudes teneret: quas postea iubente Augusto in Aristaei fabulam Аcommutavit. hic {43autem}43 Gallus amavit Cytheridem meretricem, li-Аbertam Volumnii, quae, eo spreto, Antonium euntem ad Gallias Аest secuta: propter quod dolorem Galli nunc videtur consolari Ver-Аgilius. nec nos debet movere quod, cum mutaverit partem quarti Аgeorgicorum, hanc eclogam sic reliquit: nam licet consoletur in ea АGallum, tamen altius intuenti vituperatio est; nam et in Gallo in-Аpatientia turpis amoris ostenditur, et aperte hic Antonius carpitur, Аinimicus Augusti, quem contra Romanum morem Cytheris est in castra Аcomitata. 'extremum laborem' non quod mihi laboriosum est_ Аnam scribere apud poetas ludus est, ut "et ipsum ludere Аquae vellem"_, sed rem tibi laboriosam, scilicet ut nympha, Аvirginitate gaudens, praestes de amoribus cantilenam. unde et ro-Аgat, dicens 'concede', et verecunde 'pauca' postulat et eam adiurat Аetiam 'sic tibi cum fluctus subterlabere Sicanos'. per Arethusam Аautem musam Siculam, id est bucolicum Theocritium invocat car-Аmen. sane 'Arethusa' secundum latinitatem in paenultima habet Аaccentum, secundum rationem graecam in tertia a fine, sicut Creusa Аet $*KRE/OUSA.& @1 Р@@&7pavca meo gallo& non ad ceterarum eclogarum compara-Аtionem; sed 'pauca', quantum ad Galli pertinet scripta, quae, ut Аsupra diximus, de suo amore composuit. {43&7ipsa& quae amata sprevit Аamorem. &7lycoris& pro 'Cytheris'; licet enim poetis alia nomina pro Аaliis ponere.}43 Ф@@&7sic tibi cvm flvctvs s. l. s.& varia enim opinio est: nam Аalii dicunt, ad Arethusam, nympham Siciliae, Alpheum {43de}43 Elide Аvenire per maria, secundum quos dixit "Alpheum fama est huc АElidis amnem"; alii dicunt ipsam Arethusam iam in fontem mu-Аtatam Alpheum fugere et de Elide ad Siciliam venire, quod nunc Аest secutus. {43sane dicitur quodam tempore patera aurea in Arethusa Аinventa, quam olympionices in Alpheum miserat. et cum Olympiae Аhostiae caeduntur, cruor earum, in Alpheum infusus, in Arethusam Аexit. &7sicanos& Sicilia ante Sicania dicta a Sicano, Terrae filio.}43 Р@@&7doris amara& mater nympharum est, quam pro mari po-Аsuit: {43vel 'Doris' Oceani filia, coniunx Nerei}43. Р@@&7sollicitos& sollicitatos, plenos sollicitudinis post Cytheridis Аabscessum, quam Lycorin vocat. fuerunt autem uno tempore no-Аbiles meretrices tres, Cytheris, Origo, Arbuscula: Horatius "explosa АArbuscula dixit", idem "ut quondam Marsaeus, amator Ori-Аginis ille, qui patrium mimae donat fundumque laremque". Р@@&7simae& graecum est nomen, id est pressis naribus, unde et Аsimias dicimus: quod epitheton Theocritus dat praecipue Аapibus. {43et dicens 'simae virgulta capellae' hic poetam quasi pastorem Аposuit.}43 Р@@&7respondent omnia silvae& per echo, id est vocis imita- @1 Аtionem nos solantur. {43et mira brevitate sensus versus huius expli-Аcatus est.}43 Р@@&7qvae nemora& {43hinc carmen videtur incipere. et}43 est quaedam АTheocriti ecloga, in qua suos amores deflere Daphnis inducitur: {43vel Аut alii, quidam pastor Daphnin amore mortuum deflet}43. huius omnem Аordinem ad hanc eclogam transtulit. &7saltvs habvere pvellae А&7n.& naidas nymphas simpliciter accipiamus: nam si proprie loquere-Аtur, oreades diceret; naides enim fontium, oreades montium nymphae Аsunt. sane quia diximus easdem esse nymphas, quas etiam Аmusas, videtur hoc dicere, quia, si cum ipso fuissent musae, id Аest si dedisset operam scribendis carminibus, non incidisset in tan-Аtas amoris angustias: {43vel cur eum amantem musae deseruerint, cum Аpropter ingenium earum esset antistes}43. Р@@&7indigno& vel meretricio vel magno: nam et Ennius ait "in-Аdignas turres", id est magnas. {43alii 'indigno' non quia Cytheris Аpulchra non fuerit, sed quia Gallus ab ea spretus sit.}43 Р@@&7neqve parnasi vobis ivga neqve p.& {43Parnasus mons Boe-Аotiae, Pindus Thessaliae: ambo}43 Apollini et musis consecrati. Р@@&7aonie aganippe& nominativi sunt singulares. Aganippe Аautem fons est Boeotiae, quae et Aonia dicitur. 'Aonie' autem Аbrevis fit 'ni', quia sequitur vocalis vocalem. {43Callimachus Aganip-Аpen fontem esse dicit Permessi fluminis.}43 ШО@@&7sola svb rvpe& deserta. Maenalus autem et Lycaeus Аmontes sunt Arcadiae. {43et per montes homines significavit.}43 ШР@@&7stant et oves circvm& scilicet circa Gallum, eius amo-Аrem stupentes. sensus autem est: sicut oves, o Galle, circa te @1 Аstare non paenitet, ita nec te illarum paeniteat; nam etiam Adonis Аquondam ovium extitit pastor. et quod ait 'nostri', miscuit suam Аpersonam, ut frequenter facere consuevit: nam erat integrum 'tui Аnec paenitet illas'. {43alii 'paenitet' pudet accipiunt.}43 Р@@&7nec te paeniteat p. d. p.& allegoricos hoc dicit: nec tu Аerubescas bucolica scribere. Р@@&7adonis& '&7a'& habet accentum, quia graecum est nomen; ta-Аmen et{43iam}43 latine sic dicimus: nam 'Adon' nusquam lectum est. {43et Аest de hoc fabula talis: in Cypro insula regnavit Cinyras, habens filiam АMyrrham nomine. quae Solis ira in amores incidit patris, cum quo Аetiam ministerio nutricis concubuit: namque nutrix Myrrhae dixit Ci-Аnyrae, esse quandam puellam, quae eius amore flagraret et concubitum Аnocte in tenebris propter verecundiam expeteret virginalem. hoc Cinyras, Аincitatus libidine, pollicitus est. cupiens deinde videre vultus puellae, Аlumen iussit inferri visamque filiam persequi cum gladio coepit, ut Аinterficeret. quae gravida de patre confugit in silvas ibique mutata est Аin arborem nominis sui. sed infantem conceptum etiam in cortice re-Аtinuit et postmodum dente apri excisum emisit in lucem. qui a nym-Аphis eductus, Adonis cognominatus est. quem quia Venus adamavit, АMars in aprum transfiguratus occidit. quem multi miseratione Veneris Аin rosam conversum dicunt. est etiam alter ordo huius fabulae: ex АAegypto %Epiuotasterius et Yon fratres ad insulam Cyprum profecti Аsunt atque ibi sortiti uxores. ex quorum genere Celes procreatus est, Аqui habuit Erinomam filiam. haec cum esset nimiae castitatis et hoc Аa Minerva et Diana diligeretur, Veneri esse coepit invisa. quae cum Аpuellae castitati insidiaretur, in amorem eius inpulit Iovem. quem Аdolum postquam Iuno animadvertit, ut fraudem fraude superaret, petit @1 Аa Venere, ut in amorem puellae Adonem inflammaret. quem postea-Аquam nulla fraude sollicitare in eius amorem potuit, obiectis quibusdam Аnebulis, ipsum Adonem in penetrale virginis perduxit. ita pudicitia Аpuella per vim et fraudem caruit. sed hanc Diana miserata circa Cis-Аseum fluvium in pavonem mutavit. Adonis vero ubi cognovit se ama-Аtam Iovis vitiasse, metuens profugit in montis Casii silvas ibique in-Аmixtus agrestibus versabatur. quem dolo Mercurii monte deductum cum Аaper, quem fabulae Martem loquuntur, vehementer urgeret et ab Adone Аvinceretur, repente fulmen Iuppiter iecit et Adonem morti dedit: sed Аcum Venus illusum sibi et mortem amati Adonis saepe quereretur, АMercurius miseratus imaginem Adonis, ut vivere crederetur, ad suos Аreduci fecit; Iuno autem a Iove petiit, ut Adonis in lucis patriis Аaevum degeret. tum Diana puellae Erinomae formam pristinam red-Аdidit, quae tamen ex Adone Taleum filium procreavit et cum viro Аpermansit.}43 Р@@&7venit et vpilio& {43ovium custos. et}43 propter metrum ait А'upilio'_nam 'opilio' dicimus_et graeco usus est schemate, Аsicut illi dicunt $OU)/NOMA& pro eo quod est $O)/NOMA& et $OU)/RH& pro eo Аquod est $O)/RH.& &7tardi venere svbvlci& {43'tardi'}43 id est stulti_ АTerentius in Heautontimorumeno "tardus es", id est Аstultus_: nam porci cito ambulant. {43alii pro 'fatigati' accipiunt. А'subulci' autem pastores porcorum.}43 Р@@&7vvidvs h. v. d. g. m.& {43'uvidus'}43 pinguis. et 'umidum' est quod Аextrinsecus habet aliquid umoris, 'uvidum' {43vero}43 quod intrinsecus, Аunde et 'uvae' dictae sunt: quod tamen plerumque confundunt Аpoetae. {43'hiberna' autem 'de glande' de collectione glandis, quia per Аhiemem colligitur.}43 @1 Р@@&7amor iste& {43id est}43 tam inpatiens, tam turpis. {43alii sic in-Аtellegunt 'unde', quod non dignus illo atque superbe fastidiebatur.}43 ■яА▓│┤╣ яБ░░╢ яВ┼уь яГ╙хЄЎ иКШЦ@@{43&7galle qvid insanis& vult spem amoris desperatione sanare.}43 А&7tva cvra lycoris& paene inrisorie dictum est 'tua cura', id est Аpro qua tu ita es sollicitus, te reliquit. et bene cum alii inter-Аrogent, quasi deus Apollo divinat. Р@@&7perqve horrida castra secvta& {43'horrida' semper; nunc Аpropter bella civilia. et subtiliter}43 hic tangit Antonium, ut diximus Аsupra. ШЩ@@&7qvassans& concutiens. Р@@&7qvem vidimvs ipsi& {43utrum, quia praesentia numina agrestium, Аet ipse et fauni: an quia}43 solent numina plerumque se rusticis of-Аferre: unde est "satis est potuisse videri". notandum Аsane quod ea numina plerumque, quae amaverunt, dicit ad ama-Аtorem venire: nam Apollo amavit Daphnen, Pan Syringa, Silvanus АCupressum. Р@@&7sangvineis e. b. m. r.& {43ebulum genus est herbae sambuco si-Аmile. 'minio' autem ideo, quia}43 facie rubra pingitur Pan propter Аaetheris similitudinem: aether autem est Iuppiter. unde etiam Аtriumphantes, qui habent omnia Iovis insignia, sceptrum, palma-Аtam_unde ait Iuvenalis "in tunica Iovis"_, faciem Аquoque de rubrica inlinunt instar coloris aetherii. Р@@&7amor non talia cvrat& quasi expertus {43in Syringa}43 loquitur. ШЯ@@&7tristis at ille& alii 'tamen' superioribus iungunt; sed me-Аlius ut sic legamus 'tamen cantabitis', ut sit sensus: licet ego duro Аamore consumar, tamen erit solacium, quia meus amor erit vestra Аcantilena quandoque. {43videtur enim neque obiurgationes neque conso- @1 Аlationes recipere obstinate moriturus; nihil enim ad dicta ab eis re-Аspondit.}43 &7arcades& pastores. et allegoricos ostendit Vergilius, Аquantum ei praestet amorem eius canendo. Шб@@&7ossa qviescant& nam se dicit moriturum. Р@@&7olim& futuri temporis est modo. Шд@@&7ave cvstos gregis& {43&7avt matvrae vinitor vvae&}43 ac si di-Аceret: quid mihi cum urbibus, ubi sunt meretrices tam pulchrae Аquam perfidae? {43'vinitor' autem vel custos vel cultor vinearum.}43 Шж@@&7qvicvmqve fvror& omnis enim amor plenus furoris est. А{43&7qvid tvm si fvscvs amyntas& quasi ei obiectum sit, quod Amyntas Аfuscus esset, sic respondit: quid deinde, si fuscus est?}43 Ши@@{43&7mecvm inter salices& videlicet alteruter, vel quisquis ille vel Аilla fuerit.}43 Шк@@&7hic gelidi fontes hic m. p. l.& ac si diceret: quid te iu-Аvat inter frigora Gallicana demorari? {43et cum optasset aliud, iterum Аad amatam rediit.}43 Р@@{43&7hic ipso aevo& id est flore aetatis.}43 Р@@&7nvnc insanvs amor& hinc usque ad finem amatoris incon-Аstantia exprimitur, cui electa displicent statim. Р@@&7tela inter media atqve a. d. h.& ex affectu amantis ibi Аse esse putat, ubi amica est, ut 'me' sit 'meum animum'. Р@@&7nec sit mihi credere tantvm& {43'tantum', quidam, id est Аtam longe obes, ut nolim credere, te tam longe abesse: vel certe:}43 modo Аes tu procul tantum a civitate, quae soles urbibus frui. et per Аparenthesin dictum est 'nec sit mihi credere', id est quod utinam Аnon credam: {43Terentius in Heautontimorumeno "miserum? Аquem minus credere est"}43. hi autem omnes versus Galli sunt, de Аipsius translati carminibus. Р@@&7a dvra& quae et amatorem spernis et Gallicana potes fri-Аgora sustinere. Р@@&7me sine sola vides& hinc est "sola domo maeret vacua". @1 А[2{43&7me sine s. v.&]2 nam meretrix sola esse non potest. &7a te ne fri-А&7gora laedant& inconstantem animum expressit, miserantem et optantem.}43 Р@@{43&7teneras plantas& ostendit illam pulchram.}43 Р@@&7ibo et chalcidico qvae svnt m. c. v. c. p. s. m. a.& АEuboea insula est, in qua est Chalcis civitas, de qua fuit Eupho-Аrion, quem transtulit Gallus. et hoc dicit: ibo et Theocritio stilo Аcanam carmina Euphorionis. {43alii dicunt ideo magis per Chalcidem АTheocritum significari, quod de Chalcide profecti sint qui Naxum in АSicilia condiderunt. alii volunt ipsum Theocritum de Sicilia ad Chal-Аcidem postea migrasse. circa hanc Chalcidem ille euripus est, qui Аsepties in uno die aestu maris fluit ac refluit. sinus ipse, in quo supra Аdicta loca constituta sunt, Salganeus dicitur.}43 Ш┤@@&7spelaea& graece ait pro speluncis. Ш╢@@&7crescent illae& quasi ei iterum displicet, ne cum arbori-Аbus eius crescant amores. {43sane breviter dictus iste totus sensus.}43 Р@@{43&7mixtis lvstrabo m. n. &$U(PALLAGH\& pro 'inmixtus nymphis': Аmultis enim unus miscetur.}43 Ш╣@@&7parthenios canibvs c. s.& Parthenius mons est Arcadiae, Аdictus a virginibus, quae illic venari consueverant: {43vel a Parthenio, АIovis filio, Arcadis fratre: vel quod ibi virginitas Callistonis delibat Аsit: vel quod Partheniae, Lacedaemonii, duce Phalanto ibi aliquando Аconsedissent, priusquam in Italiam navigarent ac Tarentum conderent}43. А{43&7vetabvnt frigora& quasi amore ardens loquitur.}43 Ш╝@@&7tamqvam haec sit n. m. f.& iam quasi ad se recurrit et Аillud, quod supra audiit, respicit "Amor non talia curat". Ш╛@@{43&7iam neqve hamadryades r. n. c. n. i. p.& amantis animum Аexpressit, cui quod ante placuit, statim displicet.}43 &7hamadryades& Аnymphae, quae cum arboribus et nascuntur et pereunt. qualis fuit @1 Аilla, quam Erysichthon occidit: qui cum arborem incideret, et vox Аinde erupit et sanguis, sicut docet Ovidius. dryades vero sunt quae Аinter arbores habitant, {43oreades quae in montibus. sane ab ovibus Аnymphae perimelides, a fluminibus naides, a pratis limonides, ab ali-Аmonia infantum curotrophae nominantur}43. hoc autem ad superiora Аpertinet, quia dixerat 'mixtis lustrabo Maenala nymphis'. А&7nec carmina nobis ipsa placent& quia dixerat 'carmina pa-Аstoris Siculi modulabor avena'. Р@@&7ipsae rvrsvs c. s.& propter illud 'iam mihi per rupes Аvideor lucosque sonantes ire'. {43'concedite' vero hic 'abite', supra alite А"concede laborem".}43 Ш┴@@&7nec si frigoribvs m. h. b.& [2'mediis']2 manifestis. et hoc Аdicit, amore se carere non posse, nec si Hebrum, Thraciae fluvium, Аmediis frigoribus bibat, nec si aestibus nimiis fuerit in ardenti Аprovincia. dicit autem hoc secundum physicos, qui morbos aut a Аcontrariis aut a similibus asserunt posse depelli. Р@@&7sithoniasqve nives& Sithon mons est {43vel gens}43 Thraciae, {43a Аrege Sithone, patre Phyllidis, quae Demophoonta amavit.}43 Р@@&7liber& corticis pars interior. Р@@&7versemvs& pascamus, {43quoniam qui pascit, huc et illuc agit Аpecus, quod est versare, ut est in Aeneide "tu currum de-Аserto in gramine versas": aut exerceamus et tractemus, ut in un-Аdecimo "consilio versare dolos ingressus" et item А"seu versare dolos seu certae occumbere morti"}43. Р@@{43&7omnia vincit amor et nos cedamvs amori& cuivis enim fa-Аcilius quam Amori repugnatur, quod eleganter Plautus explicuit "qui Аamans egens ingressus est princeps in Amoris viam, supera-Аvit aerumnis in suis aerumnas Herculis: nam cum leone, @1 Аcum excetra, cum apro Aetolico, cum avibus Stymphalicis, Аcum Antaeo me deluctari malueram, quam cum Amore".}43 Р@@&7haec sat erit& iam ad musas loquitur. Р@@&7gracili fiscellam texit hibisco& ac si diceret: nisi hac Аre occupatus, minime canerem. allegoricos autem significat se com-Аposuisse hunc libellum tenuissimo stilo. Ш╩@@&7qvantvm vere novo viridis se svbicit alnvs& {43'vere novo' Аvel generaliter, vel sibi novo. 'viridis' autem pro tenera. et hoc dicit:}43 Аamo, inquit, Gallum, sed latenter, sicut arbores crescunt_nam Аcomparatio ista hoc significat_, scilicet propter Caesarem. {43'sub-Аicit' vero vel sursum iacit, vel subter iacit.}43 Ш╠@@{43&7nocent&}43 &7et frvgibvs vmbrae& quanto magis hominibus? Аunde est in georgicis "et ruris opaci falce premes Аumbram", et item alibi "aut umbra nocet". Р@@&7ite domvm satvrae v. h. i. c.& verecunde se capellarum Аdicit esse pastorem, id est vilissimorum animalium: nam bucolica Аscribens, debuit se dicere boum esse pastorem; sed vitans arrogan-Аtiam, ultimum se voluit esse, non principem in scribendis bucoli-Аcis: {43quamvis alii dicant, ideo eum etiam capellarum se memorasse pa-Аstorem, quod apud nonnullos de capris propter abundantiam lactis vel Аfetuum maior fructus putetur, ut ipse ait "densior hinc suboles, hinc Аlargi copia lactis", et item "quo minor est illis curae mortalis Аegestas"}43. @1 ■яА▓│┤╣ яБ░░╖ яВ╟ яГ╙хЄЎ бЯЇ @@@@{1SERVII GRAMMATICI А@@@@IN VERGILII GEORGICON LIBRVM PRIMVM А@@@@COMMENTARIVS.}1 ЯЁЄ @@Vergilius in operibus suis diversos secutus est poetas: Home-Аrum in Aeneide, quem licet longo intervallo, secutus est tamen; АTheocritum in bucolicis, a quo non longe abest; Hesiodum in his Аlibris, quem penitus reliquit. hic autem Hesiodus fuit de Ascra Аinsula. qui scripsit ad fratrem suum Persen librum, quem appella-Аvit $E)/RGA KAI\ H(ME/RAS&, id est opera et dies. hic autem liber continet, Аquemadmodum agri et quibus temporibus sint colendi. cuius titu-Аlum transferre noluit, sicut bucolicorum transtulit, sicuti Aeneidem Аappellavit ad imitationem Odyssiae: tamen eum per periphrasin Аprimo exprimit versu, dicens: indicabo, quo opere et quibus tem-Аporibus ager colendus sit. ingenti autem egit arte, ut potentiam Аnobis sui indicaret ingenii coartando lata et angustiora dilatando. Аnam cum Homeri et Theocriti in brevitatem scripta collegerit, Аunum Hesiodi librum divisit in quattuor. quod ratione non caret. Аnam omnis terra, ut etiam Varro docet, quadrifariam dividitur: aut Аenim arvus est ager, id est sationalis; aut consitus, id est aptus Аarboribus; aut pascuus, qui herbis tantum et animalibus vacat; aut @1 Аfloreus, in quo sunt horti apibus congruentes et floribus. male Аautem quidam georgicorum duos tantum esse adserunt libros, di-Аcentes georgiam esse $GH=S E)/RGON&, id est terrae operam, quam primi Аduo continent libri_nescientes tertium et quartum, licet georgiam Аnon habeant, tamen ad utilitatem rusticam pertinere; nam et pe-Аcora et apes habere studii est rustici. licet possimus agriculturam Аetiam in his duobus sequentibus invenire: nam et farrago sine cul-Аtura non nascitur, et in hortis colendis non minorem circa terras Аconstat inpendi laborem. et hi libri didascalici sunt, unde necesse Аest, ut ad aliquem scribantur; nam praeceptum et doctoris et disci-Аpuli personam requirit: unde ad Maecenatem scribit sicut Hesio-Аdus ad Persen, Lucretius ad Memmium. sane agriculturae huius Аpraecepta non ad omnes pertinent terras, sed ad solum situm Ita-Аliae, et praecipue Venetiae, teste ipso Vergilio, qui ait А"tibi res antiquae laudis et artis ingredior", cum de Italia Аdiceret. С@@&7qvid faciat laetas segetes& {43fertiles, fecundas, id est}43 quae Аres terras pingues efficiat; nam segetem modo pro terra posuit: Аsic alibi "horrescit strictis seges ensibus". pingues autem ef-Аficit terras, ut paulo post dicturus est, cinis, intermissio arandi, in-Аcensio stipularum, stercoratio. unde etiam 'laetas' ait; nam fimus, Аqui per agros iacitur, vulgo laetamen vocatur. {43sane 'quid faciat' Аnon interrogat, sed pollicetur.}43 &7qvo sidere terram& quo tempore, Аex sideribus enim tempora colliguntur. et sciendum quattuor pri-Аmis versibus textum sequentium quattuor librorum per ordinem Аcontineri. {43sane sidus proprie est quod in se plures continet stellas, Аsed a poetis confuse ponitur.}43 Р@@{43&7terram vertere &$PERIFRASTIKW=S& arare.}43 &7vlmisqve adivn-А&7gere vites& {43subauditur 'quo sidere'. et hoc}43 secundum Italiae situm @1 Аlocutus est, in qua vites altius elevantur: sic alibi "non Аeadem arboribus pendet vindemia nostris". {43hoc autem rustici Аmaritare dicunt.}43 Р@@{43&7conveniat& expediat, ut "remis convellere marmor Аconveniat", vel certe aptum sit.}43 &7qvae cvra bovm qvi cvltvs А&7h. s. p.& aut in sequenti epexegesis est, ut hoc sit 'qui cultus ha-Аbendo sit pecori', quod est 'quae cura boum': aut certe $KAT' E)COXH/N Аait boves et postea intulit cetera {43pecora}43, ut maius animal separaret Аa minoribus, sicut de hominibus facit, dicens "reliquias Danaum Аatque inmitis Achilli". &7habendo& {43autem}43 dum habentur, ut Аhabeantur. {43et alibi "sed picis in morem ad digitos Аlentescit habendo". dativum ergo pro genetivo posuit; nam 'habendo-Аrum pecorum' facit, sicut 'apium parcarum'. et cultum hic habitudi-Аnem corporis significat, alias ornatum: Sallustius "cultu corporis or-Аnata egregio" et "cultu quam maxime miserabili Romam venit". Аalias ad animum refertur, ut "quis neque mos neque cultus erat", АSallustius "indocti incultique vitam sicuti peregrinantes trans-Аigere".}43 Р@@{43&7qvanta& quam magna.}43 &7experientia& {43vel}43 usu nata doctrina, А{43hoc est $H( PEI=RA,& vel notitia.}43 &7parcis& autem servatricibus frugi, Аquae mella custodiunt. Р@@{43&7hinc canere incipiam& pro 'dehinc' vel 'deinceps': non ergo Аab apibus, sed 'quid faciat laetas segetes'.}43 &7vos o clarissima А&7mvndi lvmina liber et alma ceres& stoici dicunt non esse nisi Аunum deum, et unam eandemque esse potestatem, quae pro ratione Аofficiorum nostrorum variis nominibus appellatur: unde eundem So-Аlem, eundem Liberum, eundem Apollinem vocant; item Lunam Аeandem Dianam, eandem Cererem, eandem Iunonem, eandem Pro-Аserpinam dicunt. secundum quos pro Sole et Luna Liberum et АCererem invocavit. @1 Р@@{43&7lvmina& 'numina' fuit, sed emendavit ipse, quia postea ait А'et vos agrestum praesentia numina fauni'. &7labentem& currentem Аvel cito transeuntem.}43 &7qvae dvcitis annvm& quorum cursu tem-Аpora computantur; nam per lunam mensis, per solem annus osten-Аditur. {43vel certe deducitis per duodecim sidera; aut 'ducitis' pro 'fini-Аtis', ut "noctem custodia ducit" et alibi "hic noctem ludo Аducunt".}43 Р@@&7alma ceres& 'alma' ab alendo, 'Ceres' a creando dicta. А{43quamvis Sabini Cererem Pandam appellent, Liberum Loebasium, dictum Аautem, quia graece $LOIBH/& dicitur res divina. vel ideo simul Liberum Аet Cererem posuit, quia et templa eis simul posita sunt et ludi simul Аeduntur. &7vestro&}43 &7si mvnere& {43quoniam sine cibo et potione vivere Аnon possumus: vel 'munere' beneficio, ut "et munere victor amici". А'si' autem hic pro}43 siquidem; nam 'si' {43modo}43 confirmantis est: {43Teren-Аtius "non, si redisset, pater ei veniam daret"}43. Р@@&7chaoniam p. g. m. a.& Epiroticam, a loco, in quo abundant Аglandes, quibus antea homines vescebantur. et modo speciem pro Аgenere posuit; non enim aut in Epiro tantum glandes fuerunt, aut Аde solo Acheloo homines potare consueverant. sane 'Acheloia' non Аpraeter rationem dixit: nam, sicut Orpheus docet, generaliter aquam Аveteres Acheloum vocabant. sed quia specialiter quidam fluvius АAchelous dicitur, aut species est pro genere, aut secundum anti-Аquitatem est locutus. &7pingvi arista& aristam modo pro frumento Аposuit. et adfectate ait pinguem aristam, cum proprie arista ab Аariditate sit dicta. {43&7chaoniam p. g. m. a.& Epiroticam. quae cur АChaonia dicta sit, in tertio Aeneidis plenius habes. et hic ideo АEpiroticam a loco, in quo abundant glandes, quibus antea homines Аvescebantur: vel quod ibi quercus Iovi Dodonaeo sacrata, quae homi-Аnibus responsa reddebat. ex hac, cum fuisset excisa, columbae, quae Аvaticinabantur, volasse dicuntur. et modo speciem pro genere posuit; Аnon enim aut in Epiro tantum glandes fuerunt, aut de solo Acheloo Аhomines potare consuerant. 'pingui' autem 'arista' modo pro frumento Аposuit. et affectate ait pinguem aristam, cum proprie arista ab aridi- @1 Аtate sit dicta. 'glandem' vero 'mutavit arista' ita ait, ut 'togam palu-Аdamento mutavit'. &7pocvlaqve inventis acheloia miscvit vvis& Ache-Аlous Terrae fuisse filius dicitur, ut solet de his dici, quorum per anti-Аquitatem latent parentes. hic cum de Melpomene vel, ut quidam dicunt, Аde Calliope musa sirenas habens filias amisisset et maerore conficeretur, Аauxilium matris oravit, ut sibi seni luctus remedium praestaret. quae Аmiserans filium patefactis antris intra se obruit, cui postea ut peren-Аnem famam nominis daret, in Aetolica regione fluvium eiusdem voca-Аbuli nasci fecit, quem nonnulli de Pindo, monte Thessaliae, oriri ad-Аserunt. circa hunc Staphylus, Oenei pastor, cum animadvertisset ex Аcapellis unam esse pinguissimam, intellexit id pabuli ubertate fieri. Аsecutus itaque eandem cum vidisset uvis vesci, admiratus et novitatem Аet dulcedinem, decerptum fructum pertulit regi. qui cum liquorem ex-Аpressisset, a suo nomine appellavit $OI)=NON,& ab inventore $STAFULH/N.& sed АHercules cum propter uxorem Deianiram cum Acheloo contenderet, ■яА▓│┤╣ яБ░░╖ яВ╟ яГ╙хЄЎ бШИИвcornu eius unum fregit, quod graece $KE/RAS& dicitur, unde miscere pocu-Аlum apud Graecos $KERA/SAI& dicitur. sed hic Acheloum non praeter ra-Аtionem dixit: nam, sicut Orpheus docet, et Aristophanes comicus et АEphorus historicus tradunt, $*)AXELW=|ON& generaliter propter antiquitatem Аfluminis omnem aquam veteres vocabant. ergo quia specialiter Achelous АGraeciae fluvius dicitur, aut species est pro genere, aut secundum an-Аtiquitatem est locutus.}43 ШК@@&7et vos agrestvm p. n. f.& id est propitia, ut "nec tam Аpraesentes alibi cognoscere divos", quorum praesentia favor Аest. et bene de diversis rebus dicturus diversa invocat numina. А{43hoc enim et in sacris fieri solebat, ut post specialia ad eam rem, de qua Аagebatur, invocata numina omnes dii vel deae confuse invocarentur. А&7praesentia nvmina favni& 'praesentia', quoniam dicuntur usque ad ea Аtempora, quibus fuit Faunus, qui dictus est a fando, visa esse numina. Аquidam faunos putant dictos ab eo, quod frugibus faveant. Cincius et АCassius aiunt ab Euandro Faunum deum appellatum ideoque aedes @1 Аsacras 'faunas' primo appellatas, postea fana dicta, et ex eo, qui fu-Аtura praecinerent fanaticos dici.}43 Р@@{43&7favniqve pedem& cum unus Faunus sit, cur pluraliter posuit? Аsed Varro ad Ciceronem ita ait "[2Fauni]2 dii Latinorum, Аita ut [2et]2 Faunus et Fauna sit. %per ex versibus quos vo-Аcant Saturnios, in silvestribus locis solitos fari futura atque Аinde faunos dictos".}43 &7ferte simvl favniqve p.& 'pedem ferte' Аaut simul venite, aut date carmini meo facilitatem, quod utique pe-Аdibus continetur, ut sit 'ferte pedem' metricam praestate rationem. А{43&7dryadesqve pvellae& dryades a quercubus, quod iam supra dictum est.}43 Р@@&7cvi prima f. f. e. m. t. p. t.& {43antiquissimi libri 'fudit aquam' Аplerique habuerunt, quoniam Neptunus fluminibus et fontibus et aquis Аomnibus praeest, ut ipse docet "aut praeceps Neptuno in-Аmerserit eurus"; sed melius 'equum' propter armenta. in Corn. А'equm', in authentico 'aquam', ipsius manu 'equm'.}43 fabula talis est: Аcum Neptunus et Minerva de Athenarum nomine contenderent, pla-Аcuit diis, ut eius nomine civitas appellaretur, qui munus melius Аmortalibus obtulisset. tunc Neptunus percusso litore equum, ani-Аmal bellis aptum, produxit; Minerva iacta hasta olivam creavit, Аquae res est melior conprobata et pacis insigne. ut autem modo АNeptunum invocet, causa eius muneris facit, quia de equis est di-Аcturus in tertio: alioquin incongruum est, si de agricultura locu-Аturus numen invocet maris. equum autem a Neptuno progenitum Аalii Scythium, alii Scyronem, alii Arionem dicunt fuisse nominatum. Аet ideo dicitur equum invenisse, quia velox est eius numen et mo- @1 Аbile, sicut mare: unde etiam Castor et Pollux, quia eorum velocis-Аsimae stellae sunt, equos in tutela habere dicuntur. {43sane hunc Аequum cuiuscumque nominis alii apud Arcadiam, alii in Thessalia Аeditum dicunt, in qua etiam montem altissimum ostendunt, ubi primum Аequus visus sit, in tantum, ut ob hanc causam a Thessalis Neptuno Аequestre certamen memorent institutum: unde apud Graecos $I(/PPIOS *PO-А$SEIDW=N,& a nobis equester Neptunus. alii hanc eandem de equo opinio-Аnem varie adserunt: nam primum equum et mox pullum equinum Аmatre editum tradunt. quidam marem magis pullum initio editum vo-Аlunt. nonnulli Saturno, cum suos filios devoraret, pro Neptuno equum Аoblatum devorandum tradunt: unde Illyricos quotannis ritu sacrorum Аequum solere aquis inmergere; hoc autem ideo, quod Saturnus umoris Аtotius et frigoris deus sit. 'prima' autem multi pro 'olim' accipiunt, Аut "prima quod ad Troiam p. c. g. A". alii 'prima' ideo, quod post АScythium Arionem genuit. nonnulli vero ob hoc 'cui prima frementem Аfudit aquam' legunt, quod veteres murmura aquae fremitum dicebant: АEnnius "ager oppletus imbrium fremitu" et denuo "ratibusque Аfremebat imber Neptuni", Vergilius in &7xi.& "vicinaeque fre-Аmunt ripae c. u". ergo 'prima' pro 'primum', quia et Pegaso fontem Аin Boeotia icta eius ungula fudit: aut 'prima tellus', id est litus, ut А"primaque vetant considere terra".}43 ШО@@&7et cvltor nemorvm cvi p. c.& Aristaeum invocat, id est АApollinis et Cyrenes filium, quem Hesiodus dicit Apollinem pasto-Аralem. hic, ut etiam Sallustius docet, post laniatum a canibus АActaeonem filium matris instinctu Thebas reliquit et Ceam insulam Аtenuit primo, adhuc hominibus vacuam: postea, ea relicta, cum АDaedalo ad Sardiniam transitum fecit. {43huic opinioni Pindarus re-Аfragatur, qui eum ait de Cea insula in Arcadiam migrasse ibique vi-Аtam coluisse: nam apud Arcadas pro Iove colitur, quod primus osten-Аderit, qualiter apes debeant reparari, ut ait poeta de hoc ipso Aristaeo @1 А"tempus et Arcadii memoranda inventa magistri Аpandere". 'cultor' autem pro incola. Cea vero insula in Aegeo mari.}43 Р@@{43&7dvmeta& frutices.}43 Р@@{43&7ipse nemvs linqvens patrivm pan ovivm cvstos& Pindarus АPana [2Mercurii]2 et Penelopae filium dicit: unde multi 'patrium' pro А'paternum' accipiunt eo, quod Pan non Arcas sit, sed Ithacesius, ut a Аpatre, non a patria vox haec videatur detorta, quia [2Mercurius]2 in АArcadia genitus.}43 &7lycaei& montis Arcadiae. Р@@{43&7pan ovivm cvstos& ideo Lyceus Pan ovium custos, quod lupos Аab ovium gregibus depellat.}43 &7si tibi& siquidem tibi. &7maenala& Аmons Arcadiae, dictus $A)PO\ TW=N MH/LWN,& id est ab ovibus, quibus Аplenus est. Р@@&7tegeaee& vocativus est a derivatione Tegei, oppidi Arca-Аdiae. et Tegeum tribrachys est, 'Tegeaee' paeon tertius. {43&7favens& Аpro 'volens' et per hoc propitius; 'favere' enim veteres etiam velle di-Аxerunt: Ennius "matronae moeros complent spectare faventes". Аnonnumquam favere et pro 'tacere' ponitur, ut idem Ennius "ore fa-Аventes" et Vergilius in quinto "ore favete omnes". &7oleaeqve А&7minerva inventrix& eo tempore, quo adversum Neptunum de nomine Аcivitatis contendit, quod iam supra dictum est. cui fabulae hoc addi-Аtur, quod, postquam Minerva inventa olea Neptunum vicerit, indigne Аferens Halirrhothius, Neptuni filius, oleas coepit excidere: cui, dum Аhoc facit, ferrum de manubrio decidit et ei caput amputavit. Neptunus Аvero, dolens filii sui obitum, Martem homicidii coepit arguere. inde Аeffectum est, ut Mars et Neptunus de hac re iudicium apud Athenas @1 Аexperirentur, unde locus, ubi iudices sederunt, $*)/AREIOS PA/GOS,& iudices АAtheniensium $A)REOPAGI=TAI& appellantur.}43 Р@@&7vnciqve pver monstrator aratri& alii Triptolemum, alii АOsirim volunt: quod magis verum est, {43ut dicit Propertius, vel Ti-Аbullus}43; nam Triptolemus frumenta divisit. {43quod munus ei Ceres dedit Аpropter humanitatem patris Icari, qui eam, cum Proserpinam raptam Аin coniugium a Plutone quaereret, in Attica suscepit hospitio.}43 bene Аautem tacuit de nomine et generaliter ait 'puer'; nam non unus Аaratrum toto orbe monstravit, sed diversi in diversis locis. {43alii Аtalem de hoc Triptolemo fabulam tradunt. Ceres cum Proserpinam Аfiliam quaereret, ad Eleusinum regem devenit, cuius uxor Cyntinia Аpuerum Triptolemum pepererat, seque nutricem pueri amore ducta si-Аmulavit reginae. sed nutrix recepta cum vellet alumnum suum inmor-Аtalem reddere, interdiu eum lacte divino alebat, noctu in ignem clam Аobruebat; itaque praeterquam solent mortales crescebat. id sic fieri cum Аpater admiraretur, nocturno tempore observavit. cum Ceres vellet pue-Аrum in cinere et in igne abscondere, pater exclamavit. illa irata Eleu-Аsinum exanimavit, Triptolemo alumno suo aeternum beneficium dedit: Аnam ad fruges portandas currum draconibus iunxit deditque ei, quibus Аille vectus orbem terrarum frugibus obseruit. quem, postquam domum Аrediit, cum Cephalus rex interficere voluisset, re cognita iussu Cereris АTriptolemo regnum tradidit. qui accepto regno oppidum constituit et Аex patris nomine Eleusinum nominavit Cererique sacra primus instituit, Аquae $QESMOFO/RIA& graece dicuntur. Varro de scaenicis originibus vel Аin Scauro Triptolemum dicit, Nigidius sphaerae barbaricae sub virginis Аsigno aratorem, quem Horon Aegyptii vocant, quod Horon Osiridis Аfilium ab hoc educatum dicunt. ergo Osiris significatur, ut Philo-■яА▓│┤╣ яБ░░╖ яВ╟ яГ╙хЄЎ бШУИЪstephanus $PERI\ EU(RHMA/TWN&; vel Epimenides, qui postea Buzyges dictus Аest secundum Aristotelem.}43 @1 Р@@&7et teneram ab radice ferens silvane c.& Silvanus deus Аest silvarum. hic amavit puerum Cyparissum nomine, qui habebat Аmansuetissimam cervam. hanc cum Silvanus nescius occidisset, Аpuer est extinctus dolore: quem amator deus in cupressum arborem Аnominis eius vertit, quam pro solacio portare dicitur. {43sane in bu-Аcolicis alium illi habitum dedit "venit et agresti capitis АSilvanus honore". quidam Silvanum primum instituisse plantationes Аdicunt, ideo 'tenera ab radice' poetam dixisse. an 'ab radice tenera', Аquia caesa cupressus dicitur non renasci, id est invalida? an ab radice Аtenens?}43 Р@@&7diqve deaeqve omnes& post specialem invocationem transit Аad generalitatem, ne quod numen praetereat, {43more pontificum, [2per]2 Аquos ritu veteri in omnibus sacris post speciales deos, quos ad ipsum Аsacrum, quod fiebat, necesse erat invocari, generaliter omnia numina Аinvocabantur}43. quod autem dicit 'studium quibus arva tueri', no-Аmina haec numinum in indigitamentis inveniuntur, id est in libris Аpontificalibus, qui et nomina deorum et rationes ipsorum nominum Аcontinent, quae etiam Varro dicit. nam, ut supra diximus, Аnomina numinibus ex officiis constat inposita, verbi causa ut ab Аoccatione deus Occator dicatur, a sarritione Sarritor, a stercoratione АSterculinius, a satione Sator. {43Fabius Pictor hos deos enumerat, quos Аinvocat flamen sacrum Cereale faciens Telluri et Cereri: Vervactorem, АReparatorem, Inporcitorem, Insitorem, Obaratorem, Occatorem, Sarri-Аtorem, Subruncinatorem, Messorem, Convectorem, Conditorem, Promi-Аtorem. &7tveri& pro 'tuendi' aut 'tuendorum'.}43 Р@@{43&7qviqve novas alitis& id est omnes qui hoc potestis.}43 &7non А&7nvllo semine& id est aliquo. et hoc dicit: qui a nobis iacta se-Аmina vestris seminibus alitis. semina autem dicit deorum caeli Аtemperiem, pluvias, terrae rorem. {43vel 'non ullo semine' ab homini-Аbus scilicet iacto, ut "quippe solo natura subest".}43 @1 Р@@&7satis& segetibus, ut "sata laeta boumque la-Аbores". {43'largo' autem 'caelo demittitis imbrem' per haec aquam aethe-Аriam significari vult.}43 Р@@&7tvqve adeo qvem mox qvae sint habitvra deorvm А&7concilia incertvm est& {43'adeo' hic praecipue. quidam 'adeo' abun-Аdare putant antiqua figura, ut "omne adeo genus in ter-Аris". et}43 iam adulatur Augustum, quem inter deos invocat. nec Аtotum tamen dandum est adulationi, sed et veritati: nam cum Аomnes imperatores post mortem sint inter deos relati, Augustus Аvivus divinos honores emeruit, quod etiam Horatius testatur, dicens А"praesenti tibi maturos largimur honores iurandasque Аtuum per numen ponimus aras". unde male quidam culpant АVergilium, dicentes eum aviditate laudandi citum interitum Augusto Аoptasse, cum eum constet ad rem, quae tunc fiebat, respexisse. Аpossumus tamen 'mox' pro 'post' accipere, ut Horatius "mox da-Аturos progeniem vitiosiorem", id est postea. potest et 'mox' Аad vitae humanae brevitatem referri: nam ipse ait in decimo А"Rhaebe diu, res siqua diu mortalibus ulla est, viximus". Аsane sciendum mire eum laudasse, quod ait 'quem mox quae sint Аhabitura deorum concilia, incertum est', id est nondum scimus, Аquis deus esse velis: nam deum fieri maximum est, in potestate Аhabere, quis deus velis fieri, plus esse quam maximum constat. Р@@&7vrbisne invisere caesar& utrum velis terrarum, an maris, Аan caeli imperium possidere. Р@@{43&7et te maximvs orbis& utrumne te pro Iove coli velis.}43 Р@@{43&7avctorem frvgvm& qui frugibus et ceteris rebus originem prae-Аstes.}43 &7tempestatvmqve potentem& aut bonarum tempestatum, ut А"unde haec tam clara repente tempestas?" aut 'tempestatum' Аait temporum, sicut ubique Sallustius {43"ea tempestate". et 'potentem' Аmodo nomen est}43. @1 Р@@&7materna myrto& quae in honore est Veneris, a qua АAugustus originem ducit {43per Gaium Caesarem}43. Р@@{43&7an devs inmensi venias maris& id est an pro Neptuno coli Аte velis. et 'inmensi maris' cuius mensura non potest comprehendi. А'venias' autem aliquanti pro 'sis' accipiunt, ac si graece diceret $OU)=SA Аsive $U(PA/RXOUSA.& 'ire' veteres pro 'esse' dicebant.}43 Р@@&7nvmina sola colant& {43'sola'}43 magna, {43praecipua, id est supra Аalios deos marinos,}43 quasi melior sit futurus et Neptuno et ceteris Аdiis marinis. &7thyle& insula est Oceani inter septemtrionalem et Аoccidentalem plagam, ultra Britanniam, Hiberniam, Orcadas. {43in hac АThyle, cum sol in cancro est, dies continuus sine noctibus esse dicitur. Аmulta praeterea miracula de hac insula feruntur, sicut apud Graecos АCtesias et Diogenes, apud Latinos Sammonicus dicit.}43 Р@@&7tethys emat omnibvs vndis& Tethys est uxor Oceani, Аnympharum mater. quod autem ait 'emat' ad antiquum pertinet Аritum, quo se maritus et uxor invicem coemebant, sicut habemus Аin iure. {43tribus enim modis apud veteres nuptiae fiebant: usu, si verbi Аgratia mulier anno uno cum viro, licet sine legibus, fuisset; farre, cum Аper pontificem maximum et Dialem flaminem per fruges et molam Аsalsam coniungebantur_unde confarreatio appellabatur_, ex quibus Аnuptiis patrimi et matrimi nascebantur; coemptione vero atque in ma-Аnum conventione, cum illa in filiae locum, maritus in patris veniebat, Аut siquis prior fuisset defunctus, locum hereditatis iustum alteri fa-Аceret. et bene 'serviat', quia, quaecumque in manum convenerat, omnia Аprotinus, quae doti dicebantur, marito serviebant. hanc Tethyn Cicero Аin Timaeo Salaciam dicit. generum vero pro marito positum multi Аaccipiunt iuxta Sappho, quae in libro, qui inscribitur $E)PIQALA/MIA,& ait @1 А'$XAI=RE NU/MFA, XAI=RE TI/MIE GAMBRE\ POLLA/&' $A)NTI\ TOU=& '$NUMFI/E&'. sic et АPindarus $E)N TOI=S PAIA=SIN.&}43 Р@@&7tardis sidvs te mensibvs addas& id est aestivis: {43vel quia Аoptat, ut diu vivat: vel quia virgo et libra $DUSANA/FORA,& id est tarde Аorientia dicuntur. et 'tardis' an quia aureo saeculo longiores dies di-Аcuntur fuisse? an post multos tardosque menses ut deus fiat? an ita, Аut "incipient magni procedere menses", per hunc 'magni'}43. Р@@&7qva locvs erigonen inter chelasqve s.& Aegyptii duo-Аdecim esse adserunt signa, Chaldaei vero undecim: nam scorpium Аet libram unum signum accipiunt, chelae enim scorpii libram Аfaciunt. iidem Chaldaei nolunt aequales esse partes in omnibus Аsignis, sed pro qualitate sui aliud signum &7xx,& aliud &7xl& habere, Аcum Aegyptii tricenas esse partes in omnibus velint. modo ergo Аsecundum Chaldaeos locutus est, dicens posse eum habere locum Аinter scorpium et virginem; nam Erigone ipsa est virgo. sciendum Аdeinde est voluisse maiores in his signis esse deorum domicilia. et АSolis est leo, Lunae vero cancer, ceterorum vero quinque planeta-Аrum bina sunt signa, prout se ratio siderum sequitur. nam primus Аcirculus a terra Lunae est, secundus Mercurii, tertius Veneris, Аquartus Solis, quintus Martis, sextus Iovis, Saturni ultimus. sed Аremotis Sole et Luna, quorum sunt domicilia leo et cancer, hi Аquinque ordine, quo eorum sunt circuli, bina possident signa, unum Аa sequentibus et unum a superioribus: ut Mercurii sint virgo et Аgemini, Veneris libra et taurus, Martis scorpius et aries, Iovis sa-Аgittarius et pisces, Saturni capricornus et aquarius. unde per haec Аloca siderum Augustum et fortem propter scorpium, id est Martis Аdomicilium, et iustum propter libram et prudentem propter vicinam Аvirginem, id est Mercurii domicilium, fore significat. {43vel certe ideo @1 Аinter scorpionis bracchia, quae sunt libra, et Erigonen, quae est virgo, Аquia libra aequitas, virgo iustitia. sane haec Erigone Icari filia fuit, Аtantae pietatis in patrem, ut cum eum vidisset mortuum, omni se luctu Аac maerore conficeret, ob quam rem misericordia deorum inter signa Аlocum virginis sub iustitiae vocabulo iussa est obtinere. 'chelas' autem Аsequentes ideo ait, quia, sicut dictum est, ipsae sunt libra.}43 Р@@&7panditvr ipse tibi& ordo est 'qua locus ipse tibi pandi-Аtur'. 'tibi' autem in tuum honorem et gratiam tuam. {43'ipse' autem Аultro, sua sponte. &7ipse tibi& hic distinguitur, ne, si dixeris 'ipse tibi ■яА▓│┤╣ яБ░░╖ яВ╟ яГ╙хЄЎ бШвДiam bracchia contrahit ardens scorpios', bene optantis verba maledictum Аcomprehendisse videantur. &7iam bracchia contrahit ardens scor-А&7pios& ideo Augusto merito iuxta scorpium locum adsignat, quia sidus Аhoc supra Romam positum creditur. Varro tamen ait se legisse Em-Аpedotimo cuidam Syracusano a quadam potestate divina mortalem Аaspectum detersum, eumque inter cetera tres portas vidisse tresque vias: Аunam ad signum scorpionis, qua Hercules ad deos isse diceretur; alte-Аram per limitem, qui est inter leonem et cancrum; tertiam esse inter Аaquarium et pisces. argute itaque eam viam et sedem tribuit Augusto, Аforti imperatori, quam habuit deus fortis.}43 Р@@&7ardens scorpivs& 'ardens' ad illud refertur, quia Martis Аest domicilium: nam scorpii tempus frigidum est, quippe cuius no-Аvember est mensis. {43vel 'ardens' ad virus eius vel ad cupiditatem АAugusti recipiendi.}43 &7ivsta plvs parte& secundum Chaldaeos, qui Аscorpium dicunt spatium duorum signorum tenere. {43ergo et loci Аspatio te invitat.}43 Р@@&7qvicqvid eris& ordo est 'quicquid eris, da facilem cursum': Аcetera enim per parenthesin dicta sunt. {43&7nec sperent tartara А&7regem& 'nec sperent' dixit, quasi beneficium det quocumque venerit.}43 А&7nec sperent t. r. n. t. r. v. t. d. c.& allegoricos dicit illum nec de-Аbere mori velle nec posse. {43'dira' autem pro 'magna' vel 'vehemens'.}43 @1 Шж@@&7qvamvis elysios miretvr graecia c.& licet praeferantur Аinferi a Graecis poetis. Р@@&7nec repetita seqvi cvret proserpina matrem& Ceres Аcum raptam a Plutone Proserpinam filiam diu quaesisset, tandem Аaliquando eam esse apud inferos comperit. pro qua re cum Iovis Аimplorasset auxilium, ille respondit posse eam reverti, si nihil apud Аinferos gustavisset. illa autem iam Punici mali in Elysio grana Аgustaverat. quam rem Ascalaphus, Stygis filius, prodidit: unde АProserpina ad superos remeare non potuit. hinc ait Lucanus А"quae te detineant Hennaea dapes". quam necessitatem Аmodo Vergilius Proserpinae tribuit voluntati. sane Ceres a Iove Аpostea meruisse dicitur, ut Proserpina sex esset cum matre mensi-Аbus, sex cum marito: quod ideo fingitur, quia Proserpina ipsa est, Аquae et Luna, quae toto anno sex mensibus crescit et sex deficit, Аscilicet per singulos menses quindenis diebus, ut crescens apud su-Аperos, deficiens apud inferos esse videatur. {43et 'sequi curet Proser-Аpina matrem' ad admirationem Elysiorum posuit, quod matri prae-Аlati sint.}43 Р@@&7da facilem cvrsvm& meo scilicet poemati. &7atqve av-А&7dacibvs adnve coeptis& verecunde suas vires extenuat. {43et commen-Аdat operis difficultatem dicendo 'audacibus'.}43 Р@@&7ignarosqve viae mecvm m. a. i.& aut mecum viae, id est Аrationis {43aut artis}43, ignaros miseratus rusticos iuva, ut 'mecum igna-Аros' intellegas: aut rusticis ignaris fave mecum, id est quibus etiam Аego his scriptis plurimum conlaturus sum: aut mecum ignaros agri-Аcolas miserare, aut eis mecum fave. Р@@&7iam nvnc& id est adhuc vivus: nam, ut diximus, Augustus Аvivus divinos honores emeruit. Р@@&7vere novo gelidvs canis cvm m. v. liqvitvr& {43novum Аmulta significat: nam et recens aliquid novum dicitur, ut ipse ait "lac Аmihi non aestate novum", id est recens; novum dicitur et magnum, Аut "Pollio et ipse facit nova carmina". modo autem}43 novum ver @1 Аideo ait, quia anni initium mensis est Martius. et sciendum est, Аdecem tantum menses fuisse apud maiores. Martium autem anni Аprincipium habere voluerunt propter Martem suae gentis auctorem. А{43quod multis firmatur auctoribus: Nigidius in sphaera graecanica novum Аannum aequinoctium vernale memorat; Varro epistolicarum quaestio-Аnum "inter mensem Februarium, qui tunc esset extremus, et Аinter calendas Martias, quae tunc erant primae"; Atta "annum Аnovum voluerunt esse primum mensem Martium" et alibi "ma-Аiores Martium primum habuerunt".}43 Aprilis {43vero}43 dictus est, quasi Аterras tepore aperiens; Maius a Maia; Iunius a Iunone, quamquam Аalii a maioribus et iunioribus hos duos menses velint esse nomi-Аnatos: nam antea populus Romanus in centurias iuniorum et senio-Аrum divisus fuerat. reliqui iam a numero nominabantur quintilis, Аsextilis, september, october, november, december. et hi erant tan-Аtum decem menses: duo vero propter rationem signorum anni in-Аtercalabantur, qui postea a Iano et a Februo nominati sunt. Fe-Аbruus autem est Ditis pater, cui eo mense sacrificabatur. quintilis Аet sextilis mutati sunt postea in honorem Iulii Caesaris et Augusti: Аunde sunt Iulius et Augustus. sic Ovidius in fastis. ergo 'vere Аnovo' et anni initio accipimus et prima parte veris. nam anni Аquattuor sunt tempora divisa in ternos menses, qui ipsorum tem-Аporum talem faciunt discretionem, ut primo mense veris novum di-Аcatur ver, secundo adultum, tertio praeceps, sicut etiam Sallustius Аdicit ubique. item nova aestas, adulta, praeceps; sic autumnus Аnovus, adultus, praeceps; item hiems nova, adulta, praeceps vel Аextrema: unde est "extremae sub casum hiemis i. v. s". Аsane sciendum Xenophontem scripsisse unum librum oeconomicum, Аcuius pars ultima agriculturam continet: de qua parte multa ad @1 А{43suum}43 hoc opus Vergilius transtulit, sicut etiam de georgicis Mago-Аnis Afri, Catonis, Varronis, Ciceronis quoque libro tertio oecono-Аmicorum, qui agriculturam continet: nam primus praecepta habet, Аquemadmodum debeat mater familias domi agere, secundus, quem-Аadmodum foris pater familias. illud quoque sciendum est, in his Аlibris non esse obscuritatem in quaestionibus sicut in Aeneide, nisi Аin paucis admodum locis; sed in hoc tantum esse difficultatem, ut Аres positas intellegamus, id est $TO\ KEI/MENON&, sicut haec prima quo-Аque eius praecepta significant. nam hoc dicit, agrum fertilem, id Аest pinguem et herbosum, bis debere arari: semel verno tempore, Аut et herbae adhuc tenerae et sine semine avellantur, et aestatis Аcalore vel superfluus umor siccetur vel glebarum putrefiat durities, Аet semel autumnali {43arandum}43 cum seminibus: agrum vero tenuem Аet sterilem autumnali tantum tempore arandum, ne, si etiam verno Аaraveris, exiguus eius umor siccetur aestate. &7canis montibvs& Аalbis ex nive. Р@@&7liqvitvr& 'liquor' cum nomen est, 'li' brevis est; cum ad Аverbum venerit, producitur, ut 'liquor' 'liqueris' 'liquitur'; nam Аmutavit naturam: sicut {43'homo'}43 'humus' 'u' brevis est, 'humanus' Аproducitur, item 'itur' 'i' producitur, 'iturus' corripitur. 'liquitur' А{43autem}43 defluit, {43resolvitur}43. &7et zephyro pvtris se g. r.& quo tem-Аpore favonii flatu arva laxantur, quae fuerant praeclusa frigoribus: Аipse alibi "rura gelu tum claudit hiemps". 'putris' А{43autem}43 'gleba' solubilis, {43quam tepor efficit et aratrum}43. Р@@&7depresso incipiat iam tvm mihi tavrvs aratro inge-А&7mere& aliud pendet ex alio; nam altius inpressum aratrum boves Аcogit in gemitum: quod genus arationis pingui convenit terrae; nam Аecontra paulo post de infecunda terra dicturus est "tenui sat Аerit suspendere sulco". 'mihi' autem aut vacat, ut {43Cicero}43 "qui Аmihi accubantes in conviviis": aut 'mihi' hoc est rustico amanti Аterras. et taurum bovem fortissimum accipimus; nam tauri diffi-Аcile ad aratra iunguntur. @1 Р@@&7attritvs splendescere vomer& Lucretius "oc-Аculto decrescit vomer in arvo": {43quod evenire frequenti aratione Аnovimus, ut et splendidior fiat et teratur: Cato in oratione ad filium А"vir bonus est, Marce fili, colendi peritus, cuius ferramenta Аsplendent"}43. dicimus autem et 'hic vomer' et 'hic vomis', sed ab Аutroque 'huius vomeris' facit. Р@@&7illa seges demvm& 'seges' modo terra, {43ut "nec Аpecori opportuna seges"}43. 'demum' autem novissime, vere specia-Аliter. &7votis respondet& inmane est, quod ait 'votis': nam ple-Аrumque plus optamus, quam speramus posse contingere. 'respon-Аdet' autem {43aut satis faciet, aut}43 consentiet, ut "dictis respondent Аcetera matris". {43&7avari& id est quamvis avari. et plus est, quam Аsi dixisset 'parci': Nigidius "quia qui parcior est, suo contentus Аest, quod avarus non facit"}43. Р@@&7bis qvae solem bis frigora sensit& quae bis et dierum Аcalorem et noctium senserit frigora: per quod duplicem ostendit ■яА▓│┤╣ яБ░░╖ яВ╟ яГ╙хЄЎ бШ░Гarationem, vernalem et autumnalem. nec enim ad tempora aestatis Аvel hiemis referre possumus, quod ait 'bis solem, bis frigora', quia Аnon sunt in Italia in uno anno duae aestates et duae hiemes, sicut Аgeometrae dicunt esse in quadam parte Indiae, in insula Tapro-Аbane. {43aut sicut quidam dicunt ideo 'bis', ut semel cum fructibus, se-Аmel vacua solem et frigus perpessa accipiamus.}43 Р@@{43&7inmensae& infinitae.}43 &7rvpervnt horrea& plus est quam Аsi diceret 'impleverunt': {43hoc est ut non habeat ubi reponat}43. Р@@&7ac privs ignotvm ferro qvam scindimvs aeqvor& id est Аante quam faciamus vervactum. {43si autem non 'inmensum', sed 'igno-Аtum' legeris, nobis ignotum significat.}43 aequor autem modo terram Аaccipe, ab aequalitate dictam, {43ut "praecipitemque Daren ardens Аagit aequore toto"}43: unde et maria aequora dicuntur. @1 Р@@&7ventos& quia diversis locis diversi praevalent venti. et Аhoc dicit: debes scire, ager cui vento subiaceat. &7varivm caeli А&7praediscere morem& id est aeris: Lucretius "in hoc caelo Аqui dicitur aer". et hoc dicit: debes etiam caeli qualitatem nosse, Аutrum pluviis gaudeat, an tepore vel frigore. Р@@&7patrios cvltvsqve habitvsqve locorvm& duas res dicit: Аsciendum est, ager et quemadmodum a maioribus cultus sit et quid Аmelius ferre consueverit: namque 'habitus locorum' possibilitates А{43vel naturas}43 accipimus, {43quas Graeci $TA\S E(/CEIS& dicunt. alii 'patrios' Аnaturales exponunt}43. Ш╢@@&7venivnt& crescunt, ut "pulchro veniens in corpore Аvirtus": {43vel proveniunt}43. Р@@&7arborei fetvs alibi& id est poma. {43et arboreum [cum] ali-Аqui duobus modis . . . accipiunt: aliter enim in Aeneide Аde telo "ingens arboreum". Cornificius "ut folia, quae frugibus Аarboreis tegmina gignuntur".}43 &7inivssa virescvnt gramina& Аbene 'iniussa', {43id est sua sponte}43: nam frumenta iussa nascuntur: Аunde est "atque imperat arvis". {43et nunc hic unum 'alibi' Аdeest, ut fiat 'atque alibi iniussa virescunt gramina'.}43 Р@@&7nonne vides& {43aut Maecenati dicit aut rustico. et}43 argumen-Аtatur quasi hoc dicens: si una provincia ferre non potest omnia, Аquanto magis unus ager? &7tmolvs& mons Ciliciae, in quo nasci-Аtur crocum praecipue: nam loca commemorat, ubi plus provenit et Аmelius aliquid. nam crocum et in Africa nascitur, sed non tale Аnec tantum, quantum vel quale in Cilicia. {43sed Tmolus est mons Аetiam Lydiae [2circa oppidum Sardis, qui div]2ersis floribus adundat: А[2unde multi de Tmolo croce]2os odores similes croco accipiunt. alii non Аdixisse eum crocum [2apud Tmolum na]2sci, sed vinum Tmoleticum cro- @1 Аcei odoris. [2nam et crocum in Ci]2licia apud Corycum nasci Sallustius А[2meminit.]2}43 Р@@&7india mittit ebvr& et in Africa fuerunt elephanti, sed Аmeliores in India. hinc est quod ait Terentius "elephantis quem АIndicis praefecerat", id est maximis. {43et 'India mittit' quasi pen-Аdit.}43 &7molles sva tvra sabaei& Sabaei populi sunt iuxta Syriam Аet Arabiam, dicti Sabaei $A)PO\ TOU= SE/BESQAI,& quod apud eos tus Аnascitur, quo deos placamus. 'molles' autem ideo ait, vel quod Аsub aere clementiore sunt_nam ut ait Lucanus "quic-Аquid ad eoos tractus mundique teporem ibitur, emollit Аgentes clementia caeli"_: aut certe quia Alexander Macedo Аdicitur obscenos omnes de exercitu suo segregatos illic condidisse. Аsane 'tus' modo sine aspiratione dicimus; nam antiqui 'thus' dice-Аbant $A)PO\ TOU= QEI/OU&: quod displicuit; tura enim a tundendo dicta Аesse voluerunt, a glebis tunsis, cum quibus dicitur fluens de arbo-Аribus coalescere. {43alii Sabaeos Arabas . . . Aegyptiorum ex effe-Аminatis collectos ab a . . . de Arabia illuc deductos: vel ideo 'molles', Аquod fem[2ineos]2 cultus vestesque gerunt.}43 Р@@&7at chalybes nvdi ferrvm& {43subauditur [2ubique 'mittunt']2. АChalybes}43 populi sunt, apud quos nascitur ferrum, unde abusive di-Аcitur chalybs ipsa materies, ut "vulnificusque chalybs". 'nudi' Аautem aut apud quos arbores non sunt: aut vere nudi propter ferri Аcaedendi studium; nam legimus "Brontesque Steropesque et Аnudus membra Pyracmon". &7virosaqve pontvs castorea& fibri @1 Аcanes sunt Pontici, quorum testones apti sunt medicaminibus: Аpropter quos ubi se senserint requiri, eos secant. de his Cicero А"redimunt se ea parte corporis, propter quam maxime ex-Аpetuntur", Iuvenalis "qui se eunuchum ipse facit, Аcupiens evadere damno testiculi". castores autem a castrando Аdicti sunt. 'virosa' autem venenata: nam licet sint multis remedio, Аtamen praegnantes eorum odore abiciunt et egerunt partum. et А'virosa' dicta ab eo, quod est virus; alii fortia accipiunt a viribus. Р@@&7eliadvm palmas epiros eqvarvm& hypallage est, nam hoc Аdicit: Epiros creat equas optimas, quae apud Elidem palmas me-Аrentur in Iovis Olympici curuli certamine. sane 'Epiros' graece Аprofertur, unde etiam 'E' habet accentum: nam si latinum esset А'Epirus', 'pi' haberet, quia longa est. nec mireris equas currere: Аnam, ut dicit Plinius, velociores sunt ideo, quod in cursu Аurinam faciunt. Р@@&7continvo has leges& iugiter, in aeternum, ad perpetuita-Аtem, sicut sequentia indicant; nam dicturus est 'aeternaque foedera Аmundi'. Ш╛@@&7devcalion lapides v. i. i. o.& iam transit ad fabulam et Аpoetice dicit, ista tum primum statuta, quae ab initio mundi con-Аstat fuisse. Р@@&7vnde homines nati dvrvm genvs& expressit $TO\ AI)/TION, Аid est causativum; nam et graece populi $LAOI\& dicuntur a lapidibus. А&7ergo age terrae pingve solvm& iam redit ad causam. Р@@&7primis a mensibvs anni& hoc est quod dixit "vere Аnovo". {43&7extemplo& induxit et rep[2os]2uit.}43 Ш┬@@&7pvlvervlenta c. m. s. a.& quae glaebas solvit in pulverem. Аet reddit causam, cur hoc debeat fieri. 'maturis' autem 'solibus' Аest vehementibus, fervidis, magnis. {43ipsius manu adiectum 'maturis Аsolibus'.}43 Р@@&7svb ipsvm arctvrvm& id est autumnali tempore, quo arctu-Аrus oritur. et sciendum quia 'sub' praepositio, quando tempus si- @1 Аgnificat, accusativo gaudet, ut hoc loco 'sub arcturum', id est circa Аarcturum, item "aut ubi sub lucem densa inter nubila Аsese", et "sub noctem cura recursat" et item "sub Аlucem exportant calathis". {43hoc autem est tum cum iam pluere А. . . : arcturus enim pluviarum et tempestatum [2sidus est.]2 Аarcturus autem idem arctofylax, quia post u[2rsae caudam]2 locatus sit; Аidem bootes, quod boves cum plau[2stro agat.]2 alii Arcadem fuisse Аfilium Callistus et Iovis [2dicunt: qui]2 cum matrem in figuram ursae АIunonis [2ira transfiguratam]2 vellet occidere, ambo in caelum [2a Iove Аtranslati sunt, et]2 ille arcturus, illa Helice dicta. alii [2hunc Icarium Аvolunt]2 esse, qui a pastoribus, quod eos vino tunc [2primum reperto]2 Аebrios fecerat, veluti dato veneno occisus [2est. ipsius]2 manu adiecti Аsunt deletis duobus, quorum [2alter totus legi]2 potuit 'ipsis officiant se-Аgetes ne frugibus illic'; ex altero hoc tantum 'ne deserat umor harenam'.}43 Р@@{43&7tenvi svspendere& pro 'tenuiter suspendere'.}43 @1 Р@@&7illic& in terra pingui. {43&7officiant& noceant, obstent. [2&7her-А&7bae& quae]2 internatae segetem laedunt.}43 &7hic sterilem& in tenui et Аinfecunda: {43quia si pressius [2aratur terra ten]2uior, umor ad inferiora А[2desidet et]2 . . . por . . . bunt.}43 et ut supra diximus, omnia Аpraecepta, quae commemorat, ad illud pertinent, quod ait "quid Аfaciat laetas segetes". Ш╚@@{43[2&7segnem&]2 pro 'otiosum', ut interdum lentus * * * [2ces]2sans, ut А"segnisque secundo defluit amne".}43 Ш╟@@&7tonsas novales& agros messos. dicimus autem et 'has Аnovales' et 'haec novalia'. proprie novales sunt tunc primum arva Аproscissa. Р@@&7sitv dvrescere campvm& ut redeat in vires priores. sane Аsciendum et Ciceronem in dialogis et ceteros philosophos tractare, Аnon quid debeat fieri, sed quid potissimum fieri. quam rem Ver-Аgilius nunc sequitur; nam cum dicat multa remedia agrorum re-Аcreandorum, praeponit omnibus intermissionem: unde eam rem fre-Аquenter iterat. Р@@&7avt ibi flava seres m. s. f.& si te terrarum cogit an-Аgustia, ibi frumenta sere, unde legumina sustulisti: aut si tibi opus Аest frumento, stercora, sparge cinerem vel incende stipulas. 'sidere' Аmodo anno. @1 ■яА▓│┤╣ яБ░░╖ яВ╟ яГ╙хЄЎ бШ╩@@&7laetvm legvmen& fertile. et 'laetus' prout res fuerit ac-Аcipe, ut 'laetus homo', id est hilaris; 'laetum pecus', id est pingue; А'laetum legumen', ut diximus, fertile. et legumen dicitur quod Аmanu legatur nec sectionem requirat; frumenta vero sunt omnia Аquae ex se emittunt aristas. nam quod ait supra 'farra', frumenta Аaccipimus; species est enim pro genere. {43&7siliqva& folliculo, intra Аquem l . . . nascuntur. &7qvassante& quae sonet, cum quass[2atur]2: Cae-Аcilius "si quassante capite tristes incedunt", [2Plau]2tus "capitibus Аquassantibus".}43 Р@@&7avt tenvis fetvs viciae& mire ait 'tenuis'; nam vicia vix Аad triplicem pervenit fructum, cum alia legumina proventum ha-Аbeant felicissimum et fertilem. {43'f[2etus' vero grana]2 vel fructus, ut А"inseritur vero et fetu [2nucis arbutus horrida.]2"}43 &7tri-А&7stisqve lvpini& amari, {43cum in gustu [2amarum sit]2 triste;}43 nam in-Аcoctus amarus est: {43Ennius "neque ill[2e tris]2te quaeritat sinapi". Аnonnulli proprie calamos lupinorum alas dici putant, ut Aelius "alae Аex lupino s . . . liis", Cato in originibus "alae ex lup . . . leg . . ." de lingua Аlatina alam culmum fabae dic . . .}43 Ш═@@&7vrit enim lini campvm seges& bene excerpsit {43[2haec]2 tria,}43 @1 Аlinum, avenas, papaver, et dicit post haec frumenta serenda non Аesse: nam licet manu legantur et sint inter legumina, viribus tamen Аfrumentis exaequantur. {43Coelius libro tertio "seri . . . aven . . . endit". А[2et vi]2detur poeta velut interrogatus, [2cur linum et quae]2 sequuntur non Аdicat seri debere, respondisse [2'urit enim',]2 quia 'enim' causalis con-Аiunctio est.}43 Р@@&7lethaeo perfvsa p. somno& plena oblivionis, {43quod apud Аinferos per Lethaeum fluvium animabus praestetur oblivio}43: nam Ceres, АIove admonente, dicitur cibo papaveris orbitatis oblita. et re vera Аpapaver gignit soporem. {43quidam de agresti papavere accipiunt magis, Аquia alibi ait "verbenasque premens vescumque pa-Аpaver".}43 Р@@&7alternis facilis labor& redit rursus ad praeceptum, Аquod scit esse praecipuum, id est ad intermissionem. {43&7arida tan-А&7tvm& quae sine inter[2missione]2 fructum dare compulsa sunt et ideo . . . a-Аruerunt et exinde siccata sunt.}43 Р@@&7pingvi fimo& vel umido vel fertili. {43'saturare' autem 'pudeat Аsola' id est non erubescas sterilem agrum fimo pingui saturare.}43 Р@@&7effetos per agros& continua fertilitate lassatos, sicut Аetiam frequenti partu effeta dicitur mulier. &7cinerem inmvndvm& Аad discretionem illius, quo utuntur puellae. {43&7iactare& spargere, Аquia sic fit. et hoc est quod dicit 'saturare'.}43 Р@@{43&7sic qvoqve& etiam per stercoris iactum.}43 &7reqviescvnt fe-& @1 А&7tibvs a.& non etiam roborantur, quod intermissio efficit arationis. Аquam rem rursus repetit dicendo 'nec nulla interea est inaratae Аgratia terrae', id est maxima; nam litotes figura est, ut "munera Аnec sperno". {43&7inaratae& non satae, unde est illud "alternis Аidem tonsas cessare novales". alii 'inaratae' accipiunt quae est Аpabulo pecoribus.}43 Ш╘@@&7incendere profvit a.& non agros, sed ea quae in agris Аsunt, id est stipulas vel quisquilias, id est purgamenta terrarum: Аnam, ut videmus, si in agris, qui incendendi sunt, desint stipulae, Аaliunde illuc nutrimenta portantur incendii. {43alii non 'saepe profuit', Аsed 'saepe incendere' accipiunt.}43 Р@@&7atqve levem stipvlam c. v. f.& ecbasis poetica. {43'crepi-Аtantibus' vero, sonantibus.}43 Р@@&7sive inde occvltas vires& 'inde' id est ex igni; 'occul-Аtas' autem arcana quadam ratione celatas. in hoc autem sensu Аsequitur Heracliti opinionem, qui dicit omnia ex igni procreari, Аquem nunc terris alimenta praebere commemorat. Ш╪@@&7exvdat invtilis vmor& nove locutus est; nam non ipse Аumor, sed terra desudat: unde 'exudat' pro 'desudatur' accipimus. А{43potest ergo exudare et quod emittitur et quod emittit accipi.}43 Р@@&7caeca relaxat spiramenta& breves cavernas, per quas Аsudor emanat, quae tenuitate sui non possunt videri: {43ergo occulta Аet latentia}43. Р@@{43&7novas& quae ante non fuerant.}43 Ш▄@@&7ne tenves plvviae& aut lentae et penetrabiles: aut epi-Аtheton est aquarum: sic alibi "aut in aquas tenues di- @1 Аlapsus abibit". {43alii 'tenues' inutiles, ieiunae, macrae, quibus contra-Аrium pingues, ut est "tenuis ubi argilla".}43 Р@@{43&7acrior& pro 'acris', ut "iam senior".}43 &7avt boreae pene-А&7trabile frigvs advrat& 'adurat' et ad solem et ad frigus perti-Аnet: nam uno sermone duo diversa conclusit, quae tamen unum Аeffectum habent. nam et frigoris finis est caloris initium, et sum-Аmus calor frigoris est principium: unde quasi unus effectus est et Аfrigoris et caloris. {43hoc est quod Graeci dicunt $A)KRO/THTES I)SO/THTES.&}43 Р@@{43&7mvltvm adeo& ordo 'multum adeo iuvat arva'.}43 &7rastris& Аet 'hos rastros' dicimus et 'haec rastra'; legimus enim "at istos Аrastros interea depone" in Terentio, item "rastraque et in-Аcurvi saevum rubuere ligones". et rastra dicta, quia terram Аradunt. &7glebas inertes& pigras, nihil creantes. et transit ad Аaliud praeceptum. Р@@&7vimineasqve trahit crates& ad agrorum scilicet exaequa-Аtionem. {43&7crates& quam rustici irpicem vocant. &7ivvat& vel adiuvat, Аvel quasi delectat.}43 Р@@&7flava ceres& {43&7alto neqviqvam s. o.&}43 'flava' dicitur propter Аaristarum colorem in maturitate. et 'Ceres' nomen est, quod in Аpolysyllabis in nominativo singulari producit ultimam, cum in obli-Аquis corripiat. {43'alto' autem 'Olympo' aut poetice dictum, de caelo illi Аfavere Cererem: aut vere altam segetem esse, non paleis tantum inanem, Аsed gravem frumento: nam ideo 'flava Ceres'.}43 &7neqve neqviqvam& Аid est non sine causa: nam semper duae negativae unam confirma-Аtivam faciunt: unde male quidam locum illum legunt in Terentio А"pater adest, cave ne te tristem sentiat"_si enim hoc est, @1 Аdicit, vide ut te tristem esse sentiat: quod procedere minime potest А-sed ita legendum est "cave te tristem esse sentiat". nam et А'ne' et 'cave' prohibentis est. Р@@{43&7et qvi proscisso qvae s. a. t.& propria voce usus est: cum Аenim primo agri arantur, quando duri sunt, proscindi dicuntur; cum Аiterantur, obfringi; cum tertiantur, lirari. &7qvae svscitat aeqvore А&7terga& id est vertit. et proprie 'suscitat', quia iacent inexerciti. 'terga' Аautem superficiem, ut Homerus $NW=TA QALA/SSHS.&}43 &7qvae svscitat А&7aeqvore terga& id est terram, quam araverit. Р@@&7rvrsvs in obliqvvm verso p. a.& scilicet autumnali tem-Аpore, quo iam cum seminibus aratur. nam hoc praecipit, ut cum Аdenuo aramus, tunc per obliquum aratra ducamus; nemo enim uno Аtempore bis arat. Р@@{43&7exercetqve freqvens& quidam 'exercet' pro 'tractat' accipiunt, Аut "ferrum exercebant vasto c. i. a". 'frequens' autem pro 'fre-Аquenter'.}43 &7atqve imperat arvis& id est ut tantum ferant, quan-Аtum ipse desiderat. et hoc est, quod ait supra "votis re-Аspondet avari agricolae". {43alii [2'atque imperat arvis']2 ne liberius Аferant quae volunt, sed quod fuerit satum, tradunt.}43 Р@@&7vmida solstitia atqve hiemes orate serenas a.& {43bene Аad votum se transtulit: neque enim rusticus aliud potest hic facere nisi Аoptare. nam}43 duo sunt solstitia: unum aestivum &7viii.& K#1123. Iuliarum Аdie, quo tempore remeare sol ad inferiores incipit circulos, et aliud Аhiemale &7viii.& K#1123. Ianuariarum die, quo tempore sol altiores incipit Аcirculos petere: unde hiemalis solstitii dies minimus, sicut aestivi Аmaximus invenitur. videtur ergo contrarium esse quod dicit, optate @1 Аpluvias per solstitia et per hiemem serenitatem, cum, ut diximus, Аunum aestivum sit et aliud hiemale solstitium. sed sciendum, modo Аannum in quattuor partes esse divisum: in duo solstitia et duo Аaequinoctia, unum vernale et aliud autumnale, quae Graeci $I)SHME-А$RI/AS& vocant_sunt autem haec &7viii.& K#1123. aprilium et &7viii.& K#1123. octo-Аbrium die_: qui annus olim in duas tantum partes dividebatur, Аhoc est in aestivum et hiemale solstitium, in duo hemisphaeria: ut Аintellegamus omnia eum tempora voluisse complecti. nam hoc di-Аcit: optandum rusticis, ut autumnali et hiemali tempore sit sereni-Аtas_quae duo tempora pro uno habebantur secundum hemicyclii ■яА▓│┤╣ яБ░░╖ яВ╟ яГ╙хЄЎ бШфИТrationem, ut diximus,_vernali vero et aestivo tempore ut sint Аpluviae, quae et ipsa duo tempora pro uno erant. tamen si dili-Аgenter attendamus, poetica licentia est usus, ut pluralem numerum Аpro singulari poneret: nam 'solstitia' pro solstitio et 'hiemes' pro Аhieme posuit. dicit autem, optanda haec quae per naturam non Аsunt, quo possit utriusque temporis asperitas mitigari, et aestatis Аcalor pluviis, et frigus hiemis serenitatis tepore. {43sane quidam А'umida solstitia atque hiemes orate serenas' pro hiemali tantum sol-Аstitio accipiunt, hoc est ea solstitia, quae umida hiberni temporis ra-Аtione esse necesse est_nam aestatis solstitia umida esse non possunt_, Аut sub una significatione dictum sit 'umida solstitia atque hiemes': Аquod ostendunt subsequentia 'hiberno laetissima pulvere farra'; neque Аenim aliquid de aestatis solstitio vel tempore memoravit. sed verior ex-Аpositio hoc habet: 'umida solstitia atque hiemes orate serenas agricolae' Аnon quod umida esse debeant, sed 'umida solstitia' epitheton hiemis est, Аet modo hoc dicit: solstitia illa, quae umida sunt naturaliter, id est Аhiberna, o agricolae, et hiemes serenas orate: nisi enim serenum cae-Аlum fuerit, nec seri poterit nec arari, ut ipse dixit in sequenti 'hiberno Аlaetissima pulvere farra'; nisi enim serenum fuerit, pulvis e terra le-Аvari non poterit. ergo hoc dicit: solstitia hiberna et non solum sol-Аstitia, id est solstitiorum sola tempora, sed omnes hiemes serenas Аoptandas.}43 Р@@&7hiberno pvlvere& hiberna serenitate, eo quod nimia se- @1 Аrenitas pulverem creat. {43et est carmen rusticorum antiquum "hiberno Аpulvere verno luto grandia farra, camille, metes". camillus Аadulescens est.}43 Р@@&7laetvs ager& hiberno scilicet sereno: {43quia ubi hoc con-Аtigerit, ne haec quidem loca, quae fertilia sunt, ut est Moesia et Gar-Аgara, quae dicturus est in sequentibus, certent cum illo proventu}43. А&7nvllo tantvm se moesia cvltv iactat& constat quidem Moesiam Аcirca culturam esse diligentem; sed non ei cultus suus tantum pro-Аdest, quantum hiberna serenitas {43et umidum solstitium}43. Mysia autem Аprovincia est {43Thraciarum, vicina Scythiae,}43 Moesia vero civitas Phry-Аgiae, haud longe a Troia, quam magis debemus accipere propter АGargara, montes Phrygios. {43unde apparet et in Asia esse regionem, Аquae Moesia dicatur. sane Gargara multi auctores Graeci, sicut Se-Аrenus Sammonicus tradit, altitudinem Idae montis et per hoc abusive Аomnes summitates montium Gargara appellant: esse etiam Gargara Аcivitatem in radicibus Idae montis in provincia Moesia Asiae, quam Аconstat naturaliter uliginosam et ob hoc frugum feracem in tantum, ut Аmulti poetae Graeci Gargara abusive pro cuiusvis rei multitudine vel Аcopia posuerint. ergo potest et hic sensus esse, ut sit: cum ea sit anni Аtemperies, ut hiemps serena sit et solstitium umidum, fructus optime Аprovenire; haec autem adeo esse agris necessaria, ut sine his ne illi Аquidem fecundissimi Moesiae agri responsuri sint opinioni fertilitatis, Аquae de his habetur. 'Moesia cultu' autem ideo addidit, tamquam di-Аceret: omnis seges, quae tempestivos umores habuerit, aequabit fecundi-Аtati arvorum Moesiorum, quae propterea, quod non quaerant solstitiales Аimbres, sed naturali et proprio umore laetentur, maximum et praeci-Аpuum cultum habeant, unde ita uberes ibi fructus proveniant, ut fecun-Аditatem agrorum suorum etiam Gargara ipsa mirentur.}43 @1 Р@@&7mirantvr gargara& phantasia est poetica rei inanimali Аsensum dare: sic alibi "mirataque novas frondes et Аnon sua poma". {43sane Rubellius Blandus et Quadrigarius historici Аdicunt Gargarum flumen vocari in finibus Thurinis; fuisse et oppidum Аmediocre, quod Garga nunc vicus est, quem Troes obscuri centum quin-Аquaginta ignoto et incerto duce insederunt, scilicet nomine a vertice АIdaeo translato, a quo civitas etiam in finibus Troicis Gargara ap-Аpellatur.}43 Р@@{43&7qvid dicam& oratorium schema quaedam recusare, quasi non Аsufficiant materiae, deinde referre. et quid dicam, quemadmodum iuvat Аarva qui insequitur.}43 &7comminvs a. i.& statim, sine intermissione. А{43non est ergo 'ex propinquo'. qui significatus frequentissimus est in cis-Аalpina Gallia; vulgo enim dicunt 'vado ad eum, sed comminus': unde АVergilius magis patriam consuetudinem videtur secutus. veteres enim Аnon in tempore, sed in loco 'comminus' ponebant, id est iuxta, ut est А"comminus obtruncant ferro": cui contrarium est 'eminus', Аid est longe.}43 Р@@&7male pingvis& non pinguis, id est sterilis: {43nam 'male' Аapud Vergilium saepe pro 'non' significat, ut "male sana sororem"}43. А&7rvit& autem evertit, dissipat: nam modo agentis est, ut "una eurus-Аque notusque ruunt": nam aliter dictum est "ruit alto a cul-Аmine Troia". Р@@&7deinde satis flvvivm indvcit& post commemoratam ge-Аneralem agriculturam transit ad species et culturas venientes ex Аtempore: nam arare, cinerem iacere, incendere aeternum est; inri-Аgare autem nonnisi nimiae siccitatis est, sicut siccare etiam aut Аex magnis pluviis aut ex fluminis eruptione compellimur. &7satis& Аsegetibus, agris satis, {43id est seminatis}43: nam participium est. &7ri-А&7vosqve seqventes& iuges, {43aut secuturos}43: aut certe rivorum est epi-Аtheton, {43quia qua duxeris sequuntur}43. @1 Р@@&7exvstvs ager& scilicet aestatis calore. &7morientibvs А&7herbis& secundum Pythagoricos, qui dicunt omne quod crescit ani-Аmam habere: unde est "atque interfice messes". Р@@&7ecce svpercilio& id est ex inproviso. 'supercilio' autem Аaltitudine, summitate terrarum. {43alii 'supercilia' loca in obliquum Аdelimata, quae superne habeant alia fastigia, ex accidenti dicunt. tra-Аmites autem sunt convalles, quae de lateribus utrimque perviae limitant Аmontes, quae solent etiam saltus nuncupari. sed hic tramitem nunc Аpro valle ac saltu accipere debemus et pro supercilio simpliciter edito Аloco, ut $*)/ILIOS O)FRUO/ESSA&; nam ideo ait 'clivosi'.}43 Р@@{43&7elicit& ab eliciendo. et apud antiquos et hodieque in aliquibus Аprovinciis elices appellantur sulci ampliores ad siccandos agros ducti, Аunde poeta ipso verbo uti voluit: nam et scrutatores vel receptores aqua-Аrum aquilices dicuntur. %barinulas dixerunt.}43 &7ravcvm per levia А&7mvrmvr s. c.& non solum utilitati hanc rem dicit fore, sed etiam Аvoluptati. {43'murmur' autem sonum aquae.}43 'levia' {43vero}43 lubrica, ni-Аtida, detrita. Р@@&7scatebris& bullitionibus, quae fiunt cum aqua in aliquas Аrimas defluxerit: unde etiam vasa aestuantia calore scaturrire di-Аcuntur. {43unde vulgo vasa, ubi calida solet fieri, scutrae appellantur. А&7temperat& rusticus scilicet.}43 Р@@&7qvid qvi ne gravidis p. c. aristis& gravidas aristas Аperiphrasticos pro spicis posuit. dicimus autem et 'hic spicus' et А'hoc spicum': Cicero in Arato "spicum inlustre ferens insigni Аcorpore Virgo". sed scire debemus in usu esse a masculino @1 Аutrumque numerum, a neutro vero raro, et tantum singularem in-Аveniri: nam pluralis nusquam lectus est. {43et 'quid' id est 'quid di-Аcam quantum iuvet arva'.}43 Р@@&7lvxvriem segetvm& bene 'luxuriem', ut ostendat rem Аsuperfluam et nocituram, nisi amputetur. {43[officere] et bene luxuriem Аpascit, non segetem. sane 'luxuriem' iuxta antiquos multi dictum pu-Аtant, cum 'luxuria' dicatur.}43 Р@@&7cvm primvm svlcos aeqvant sata& {43seminata, hoc est}43 cum Аadhuc herbae sunt tenerae, id est {43cum operiunt sulcos herbae, hoc est}43 Аantequam cogantur in culmos. {43et per ista tempus ostendit.}43 et est АVergilii hoc hemistichion unum de invictis. {43&7qviqve palvdis& et Аhic 'iuvat arva' subaudiendum.}43 Р@@&7dedvcit& siccat, detrahit: sic paulo post "rivos Аdeducere nulla religio vetuit", id est siccare. {43&7bibvla harena& Аquia omnis harena bibula est.}43 Р@@&7incertis si mensibvs& inoportunis. incerti autem menses Аsunt veris vel autumni: nam et hiemis certum est frigus, et aestatis Аcertus est calor. {43quidam incertos menses pro quibuscumque, qui ad-Аferant variam tempestatem, accipiunt.}43 Р@@{43&7exit& exire proprie dicuntur flumina, cum abundant extra Аripas, ut "cum spumeus amnis exit".}43 &7obdvcto limo& superlito, Аsuperfuso. {43&7late& valde ac multum, id est per plurimum spatium.}43 ■яА▓│┤╣ яБ░░╖ яВ╟ яГ╙хЄЎ бШї@@{43&7vnde& ex quo vel ob quam rem.}43 &7tepido vmore& stanti, Аnoxio, inutili. {43vel hoc est 'incertis mensibus'; videtur enim de aestate Аdicere 'tepido umore'.}43 &7lacvnae& autem sunt fossae, in quibus Аaqua stare consuevit, {43id est quasi lacus minores}43. Р@@&7nec tamen haec cvm sint h. b. l.& ordo est 'nec tamen Аnihil {43inprobus anser Strymoniaeque grues et amaris intiba fibris}43 offi- @1 Аciunt {43aut umbra nocet'}43. et hoc dicit: licet haec omnia, quae dixi, Аarando sint experti et hominum et boum labores, tamen sunt ad-Аhuc aliqua quae obsunt, nisi provideris, ut aves absint et umbra Аarborum. Р@@&7inprobvs anser& insatiabilis, nulli probandus. et dicit Аanseres agrestes. Р@@&7strymoniaeqve grves& Thraciae, a fluvio {43vel lacu}43 Stry-Аmone, {43qui fuit circa Amphipolim civitatem}43. &7et amaris intiba А&7fibris& ut etiam Donatus dicit, male quidam intibam avem quan-Аdam amari iecoris accipiunt: nam intiba dicit cichorea, quorum ra-Аdices multae et tenues ambiunt segetes et necant. 'fibris' autem Аabusive ait, quod radices intiborum hac atque illac decurrant, ut Аfibrae per iecur, id est venae quaedam et nervi. {43alii fibras proprie Аdicunt rei cuiusque extremitates, sicut Cicero in Gabinium "fibrae cin-Аcinnorum madentes" et in Tusculanis "non solum ra-Аmos amputare miseriarum, sed omnes radicum fibras evellere". Аunde et iocineris extremae partes fibrae a nonnullis appellantur. bene Аergo Vergilius intiborum vel radicum vel foliorum extremitates fibras Аdixit. alii fibras herbas adserunt, ut Nigidius commentario gramma-Аticali "$FORBH\& [2herba]2. sed antea fibra dicta est, ut nunc etiam Аrustici dicunt". potest ergo hic 'fibris' pro herbis accipi, quando Аipsa intibus herbae species est.}43 &7amaris& nocentibus, ut "hostis Аamare". Р@@&7avt vmbra nocet& ut "nocent et frugibus umbrae". Р@@{43&7havt facilem esse viam& rationem $ME/QODON.&}43 Р@@&7movit agros cvris acvens m. c.& dicturus est Iovem fe-Аcisse multa, quae possunt in vituperationem venire: et ea hoc co-Аlore defendit, quo dicat voluisse eum ingenium mortalibus ex ne- @1 Аcessitate praestare, ne torperent otio, quod ex rerum abundantia Аprocreatur. {43et 'movit agros' tamquam ipse colat agros, ut "ille colit Аterras": vel 'movit' id est iussit coli, ut est "terram vertere". А'curis' vero sollicitudinibus.}43 Р@@&7veterno& pigritia: nam veternum dicitur morbus intercus, Аid est $U(/DRWY,& qui homines efficit pigros. 'intercus intercutis'. А{43[2&7veterno&]2 otio, quia plerumque otiosos solet hic morbus incessere: АPlautus in Addicto "opus facere nimio quam dormire mavolo, Аveternum metuo".}43 Р@@{43&7ante iovem& ante regnum Iovis. &7nvlli& vetuste pro 'non' Аsignificat: Terentius in Hecyra "si non quaerit, nullus di-Аxeris", ut ipse alibi "nulla Venus, non ulli animum Аflexere h."; tale est et "nihil mea carmina curas" pro 'non curas'. А&7svbigebant& conficiebant, domabant, mollibant ac per hoc colebant.}43 Р@@{43&7limite& termino, ut "limes agro positus". &7ne signare А&7qvidem& 'signare' notare, propterea quod, cum agri colonis dividerentur, Аfossa ducebatur ab oriente ad occidentem, quae cardo nuncupabatur, et Аalia de septentrione ad meridiem, qui decimanus limes vocabatur, et Аalii minores erant in obliquum discreti, qui lineares appellabantur et Аagros per centurias sive per iugera divisos coercebant.}43 Р@@&7in medivm qvaerebant& in commune, {43id est in publicum, Аut ipse alibi "consulite in medium"}43. {43&7ipsa tellvs& 'ipsa' ultro, Аsponte sua, ut "ipsae lacte domum".}43 Р@@&7omnia liberivs& quia supra ait "atque imperat Аarvis". {43alii 'liberius' pro 'liberalius' accipiunt.}43 @1 Р@@{43&7ille& Iuppiter scilicet adeptus imperium.}43 &7malvm virvs& Аbene ad discretionem epitheton addidit: nam virus et bonum et Аmalum est, sicut venenum: nam idem est. venit autem a graeco: Аnam et illi $FA/RMAKON& medium habent, id est bonum et malum. Аsane 'virus' hodie tres tantum habet casus: 'hoc virus, hoc virus, Аo virus'. antiqui 'huius viri' dicebant: Lucretius "taetri Аprimordia viri". {43nonnumquam pro foetore ponitur 'virus', ut apud АLucilium "anseris herbilis virus". &7addidit& aut 'ad' abundat, aut А'addidit', quia habebant ante nonnihil veneni. &7atris& modo noxiis, Аid est ad tenebras et mortem mittentibus.}43 Р@@{43&7praedariqve lvpos ivssit& utrum ut ipsi praedas faciant, Аan ut ipsi capiantur? &7pontvmqve moveri& ventis scilicet: Cicero}43 А"mare movetur ventis, ne putescat". Р@@{43&7mellaqve decvssit f.& quia est opinio, fluxisse arboribus mella.}43 А&7ignemqve removit& non sustulit, {43non extinxit,}43 sed occuluit: unde Аest "quaerit pars semina flammae abstrusa in venis silicis". ЫБЕ@@{43&7vt varias vsvs& 'usus' $H( PEI=RA&: ut cum opus rebus esset, Аexcogitarentur artes, per quas invenirentur. &7meditando& ab agente Аest, id est dum meditatur.}43 &7extvnderet& studiose reperiret et Аcoleret. Р@@{43&7pavlatim& epitheton artium est.}43 &7frvmenti herbam& pe-Аriphrasis segetis, {43ut "nec graminis attigit herbam"}43. {43&7qvaereret& Аid est ipse usus. et 'quaereret', quasi adhuc quod non esset, id est Аquasi intus in sulcis quaereret.}43 Р@@{43&7vt silicis venis& proprie dictum: Quadrigarius quarto "inter Аvenas saxi". &7abstrvsvm& latentem et quasi divinitus absconditum. Аet hoc est quod dixit 'ignemque removit'. sane 'absconditum' dicitur, @1 Аnon 'absconsum', quia 'conditum' facit, non 'consum'. &7excvderet& Аeliceret, hoc est usus ipse.}43 Р@@{43&7alnos& arboris species. et per hoc lintres fluviales ostendit. А&7flvvii& id est qui in fluviis navigant. &7sensere cavatas& hoc est quod Аait 'paulatim'.}43 Р@@&7navita& pro 'nauta', sicut 'Mavors' pro 'Mars'. {43&7stellis& Аhic pro sideribus, quae plures in se stellas habent.}43 &7nvmeros et А&7nomina fecit& 'numeros' aut currendi modos, id est ortus et occa-Аsus_quod si est, quasi rem philosophorum praetermisit; nam tan-Аtum de nominibus dicit, ut 'Pliadas, Hyadas': aut certe re vera Аait 'numeros'. nam Hipparchus scripsit de signis et commemoravit Аetiam, unumquodque signum quot claras, quot secundae lucis, quot Аobscuras stellas habeat: secundum quod bene memoratis signis, Аquasi notum, stellarum numerum praetermisit. {43aut 'numeros', quia Аseptentrionem dicimus. 'nomina fecit' vero notamina: Plautus in Me-Аnaechmis "iuventus fecit nomen peniculo mihi".}43 Р@@&7pleiadas& signum est ante genu tauri, quod {43Graeci $U(/BON Аdicunt, id est petimen. quidam autem non omnium boum $U(/BON,& sed Аeorum tantum, qui sunt, ita ut Cyprii, gibberi, sicut Aristoteles quo-Аque refert, sed et gibber ipsum $U(/BON& nominat. sed pleiades}43 ortu suo Аprimae navigationis tempus ostendunt: unde graece pleiades dicun-Аtur $A)PO\ TOU= PLE/EIN,& latine vergiliae a verni temporis significatione, Аquo oriuntur: {43vel quod Pliones et Atlantis filiae sint. sunt autem Аseptem: Taygete, Alcyone, Celaeno, Sterope, Merope, [2Maia,]2 Electra, Аquae excisum Ilium dolens, lucere desiit. quidam Meropen volunt non Аapparere, velut erubescentem, quod sola e sororibus cum Sisypho mor- @1 Аtali concubuerit. &7hyadas&}43 hyades signum est {43et}43 in fronte tauri, Аquod ortu suo efficit pluvias, unde stellae ipsae hyades vocantur А$A)PO\ TOU= U(ETOU=,& quas Latini {43exinde}43 suculas appellaverunt. {43alii hyadas Аa porcis, quas Graeci $U(/AS& dicunt, a nobis sues appellantur, non a Аpluviis, quas $U(ETOU\S& vocant, dictas accipiunt: nam ideo et suculas dici Аa suibus. hae sunt in fronte tauri, in formam $*U& litterae, unde etiam Аhyadas dici volunt. has alii septem, alii quinque dicunt his nominibus: АPytho, Synecho, Baccho, Cardie, Niseis.}43 &7claramqve lycaonis А&7arcton& Helicen dicit, id est maiorem septentrionem: nam minor Аcynosura dicitur. 'Lycaonis' autem subaudis 'filiam', ut "Deiphobe АGlauci". Lycaon enim, rex Arcadiae, habuit filiam Callisto: quam Аcum vitiasset Iuppiter, Iuno in ursam convertit et postea Iuppiter Аmiseratus in signum {43septentrionis. 'claram' ergo notam, ut "tuus o Аclarissime frater Pandare": vel quia non occidit, ideo 'claram': Аvel quia illa alia obscurior est.}43 Р@@&7tvm laqveis captare feras et fallere visco inven-■яА▓│┤╣ яБ░░╖ яВ╟ яГ╙хЄЎ бЫБЛВ&7tvm& {43&7e. m. c. c. s.& 'captare' occupare velle. et}43 unus sensus est divisus Аinterpositione alterius: nam 'laqueis feras captare' ad venationem Аpertinet, id est inlaqueare feras incurvatis arboribus; 'fallere visco' Аad aucupium; item ad venationem 'et magnos canibus circumdare Аsaltus'. male autem de aucupio quidam {43hoc}43 respuunt, totum refe-Аrentes ad venationem, et dicunt, 'fallere visco' pro visceratione Аpositum; constat enim luparios carnibus tinctis veneno lupos necare. Аquod ideo non procedit, quia 'hoc viscum huius visci' facit, sicut А'templum templi', unde est et 'fallere visco'; 'viscus' vero, id est Аcaro, 'visceris' facit, ut 'pecus pecoris', et si de carne loquebatur, А'viscere' debuit dicere: Lucretius "permixtus viscere sanguis", item Аipse "viscus gigni sanguenque creari". @1 ЫБН@@{43&7atqve alivs latvm&}43 &7fvnda iam verberat a.& {43ordo est 'iam Аalius et funda'.}43 genus retis, dictum a fundendo, id est retiaculum, Аqui dicitur $BO/LOS. Р@@{43&7alta petens& nonnulli 'alta petens' ad maris piscationem Аadplicant, ut prima pars 'funda iam verberat amnem' fluminis piscatio Аvideatur, 'alta petens pelagoque alius trahit umida lina' de mari di-Аxerit. &7trahit&}43 &7vmida lina& everriculum significat. {43et 'trahit' recte, Аquia hoc genus retis tragum vocatur.}43 Р@@{43&7ferri&}43 &7rigor& durities {43ferri, unde enses rigidi fierent}43: unde Аet rigidus homo dicitur. &7argvtae serrae& stridulae, sonorae, {43ut А"arguto pectine"}43. et dicitur Perdix, sororis Daedali filius, Аinvenisse circinum et serram. '{43lammina' autem 'serrae' definitio est Аserrae.}43 Р@@{43&7scindebant fissile lignvm& aut scindendo fissile faciebant, Аaut ibi scindebant, ubi fissile erat.}43 Р@@&7labor inprobvs& vel magnus, vel nulli probabilis; nullus Аenim est amator laboris: {43vel indefessus, adsiduus, sine moderatione}43. Р@@&7dvris vrgens in rebvs egestas& {43peior est egestas, quam Аpaupertas: paupertas enim honesta esse potest, egestas etiam turpis est.}43 АPersius "magister artis ingeniique largitor venter, negatas Аartifex sequi voces". {43et bene expresse dixit, ideoque singula pro-Аnuntiatione adiuvanda sunt.}43 @1 Р@@&7prima ceres f. m. v. t. institvit& prima Ceres omne Аagriculturae genus hominibus indicavit: superfluo enim quaestionem Аmovent commentarii, dicentes Osirin vel Triptolemum aratrum in-Аvenisse: nam aliud est unam rem invenire, et aliud omnem agri-Аculturam docere, quod fecit Ceres. nam ferrum dicendo cuncta ge-Аneraliter rusticorum arma complectitur. {43sane solum hoc nomen est Аin polysyllabis, quod ultimam producat in nominativo et eam in obli-Аquis corripiat, ut 'Ceres Cereris'.}43 Р@@&7sacrae deficerent silvae& emphasis est, id est 'etiam Аsacrae', quarum sterilitas ceterarum quoque significat infecundita-Аtem. &7arbvta& autem sunt rubra poma silvarum, quae Plinius Аunedones vocat, quod asperitate sui plura edi non possunt. {43'silvae' Аautem si nominativus pluralis est, figurata declinatio est; si singularis Аgenetivus est, possessiva.}43 Р@@&7victvm dodona negaret& Dodona civitas Epiri est, iuxta Аquam nemus est Iovi sacratum et abundans glandibus semper: {43de Аcuius nemoris arboribus columbae oracula petentibus dare consueverant:}43 Аunde et $KAT' E)COXH\N& Dodonae efficit mentionem, {43quia dixit А"Chaoniam pingui glandem mutavit arista": sunt enim Chaones Аin Epiro, perinde ut Dodona}43. Р@@&7labor additvs& aut 'datus', ut nihil mali ante habuerint: Аaut re vera 'additus', quia ante erat quidem labor, sed tantum her-Аbarum, intiborum, postea accessit robiginis, carduorum. {43'labor' Аautem, quam Graeci $KOPI/AN& dicunt.}43 Р@@&7esset& {43comesset,}43 consumeret, ut "est mollis flamma me- @1 Аdullas". &7robigo& autem genus est vitii, quo culmi pereunt, {43quod Аa rusticanis calamitas dicitur. hoc autem genus vitii ex nebula nasci Аsolet, cum nigrescunt et consumuntur frumenta. inde et Robigus deus Аet sacra eius decimo K#1123. Maias Robiginalia appellantur.}43 sed {43haec res}43 Аabusive robigo dicitur: nam proprie robigo est, ut Varro dicit, vi-Аtium obscenae libidinis, quod ulcus vocatur. &7segnis cardvvs& Аinutilis, infecundus. {43&7horreret& abundaret, ut totum agrum impleret.}43 Р@@{43&7svbit& succedit loco intereuntium.}43 &7aspera silva& notan-Аdum, etiam de herbis silvam dictam. Р@@{43&7lappaeqve& species herbae hirsutae. &7tribvliqve& genus Аspinae, quod donec viret mollia folia habet, ubi inaruerit asperantur Аin spinas. hos tribulos sparsisse pugnaturus cum Romanis Hannibal Аdicitur fugamque simulasse: quem cum Romani insequerentur, ignorantes Аet fugere credentes, in hoc genus fraudis incurrerunt et ab hostibus in Аproelium recurrentibus caesi sunt. &7interqve nitentia cvlta& quae Аideo coluntur, ut niteant; aut quae per cultum nitere debeant.}43 Р@@&7infelix lolivm& infecundum; contra "felicem-Аque trahit limum". &7steriles avenae& ad discretionem earum, Аquae seruntur: {43nam in multis provinciis etiam inter fructuum genera Аnumerantur}43. {43&7dominantvr& vero eminent, quia et validiores et altio-Аres sunt.}43 Р@@&7qvod nisi et adsidvis h. i. r.& iam concludit et hoc dicit: Аnisi saepe sarrieris, propter illud 'et amaris intiba fibris officiunt'; Аnisi aves fugaveris, propter 'nihil inprobus anser Strymoniaeque Аgrues'; nisi falce amputaveris ramos, propter 'aut umbra nocet'; nisi Аvotis invocaveris pluvias, propter 'umida solstitia atque hiemes orate @1 Аserenas': sine causa ingentes frumenti alieni acervos aspicies. per Аquod ostendit rusticum sua inertia famem, non anni vitio sustinere. А{43sane ad illud rettulit, quod supra ait "in medium quaerebant"; Аat nunc sibi quisque, nec ad nos pertinet acervus alienus.}43 ЫБЭ@@&7premes vmbram& coartabis, inminues, {43compesces}43. {43&7votis& Аsacrificiis, precibus.}43 ЫБЯ@@&7famem solabere& ac si diceret: ne glandibus quidem sa-Аtiaberis; {43sed tantum famem produces,}43 quia dixerat "et victum АDodona negaret". Р@@{43&7dicendvm et qvae sint dvris a. a.& quasi magnum opus Аadgredior, ut "nunc veneranda Pales".}43 &7dvris agresti-А&7bvs arma& id est instrumenta, ut "Cerealiaque arma". ЫБв@@&7vomis& et ab eo quod est 'vomer', et ab eo quod est 'vo-Аmis', 'vomeris' facit. sed rationis est 'vomer'; nam 'vomis' usur-Аpatum est: rarum enim est, ut in 'is' exeuntia 'r' in obliquis reci-Аpiant, ut 'cinis, pulvis'. talis est et in graecis ratio; nam 'actin' Аet 'actis' dicunt, 'delphin' et 'delphis', 'Eleusin' et 'Eleusis': sed Аverius in 'n' desinunt, quod in obliquis habent, ut 'actinos, Eleu-Аsinos, delphinos'. &7grave robvr a.& propter sulcos altius inpri-Аmendos. 'inflexi' autem pro 'flexi' posuit; nam 'in' abundat. {43&7in-А&7flexi primvm grave robvr a.& perifrasticos aratrum. et 'grave robur' Аest, cui vomer accommodatur.}43 Р@@&7tardaqve elevsinae m. v. p.& Eleusin civitas est Atticae Аprovinciae, haud longe ab Athenis. in qua cum regnaret Celeus Аet Cererem, quaerentem filiam, liberalissime suscepisset hospitio, Аilla pro remuneratione ostendit ei omne genus agriculturae, filium @1 Аetiam eius Triptolemum recens natum per noctem igne fovit, per Аdiem divino lacte nutrivit, et eum alatis serpentibus superpositum Аper totum orbem misit ad usum frumentorum hominibus indican-Аdum. ergo hoc dicit: plaustra volubilia matris Eleusinae, id est Аqualia ostendit Ceres apud Eleusin: aut certe qualibus mater deum Аcolitur; nam ipsa est etiam Ceres. {43Romae quoque sacra huius deae Аplaustris vehi consueverant. 'volventia' autem quae volvuntur, quod ve-Аnit a 'volvo', non 'volvor'.}43 Р@@&7tribvlaqve& genus vehiculi {43omni parte dentatum}43, unde te-Аruntur frumenta, {43quo maxime in Africa utebantur}43. &7traheaeqve& Аepenthesin fecit causa metri, ut 'navita'. traha autem vehiculum Аest a trahendo dictum; nam non habet rotas. {43&7traheaeqve& vel Аtabula est, ut quidam dicunt, quae trahentibus bubus solet areae in-Аduci ad pabulum colligendum: vel vehicula sine rotis, quas vulgo tra-Аgas dicunt. et causa metri in hoc nomine epenthesin fecit, ut 'navita' Аet 'Mavors' pro 'nauta' et 'Mars'.}43 &7iniqvo pondere rastri& ini-Аqui ponderis, id est magni: scilicet ut sine labore rustici possint Аglaebas infringere. ■яА▓│┤╣ яБ░░╖ яВ╟ яГ╙хЄЎ бЫБе@@&7virgea praeterea celei vilisqve svpellex& id est vasa Аde vimine, qualia Ceres Celeo aliquando monstravit, ut qualos, cor-Аbes et cetera. {43'vilis' autem 'supellex' quia . . . nam de genistis vel iunco Аvel alba vite solent fieri.}43 sane 'haec corbis' dicendum est secundum АTullium, qui ait {43in Sestiana}43 "messoria se corbe con-Аtexit". sane 'supellex' usurpativum est, nam artis est 'haec supel- @1 Аlectilis': genetivus enim aut par debet esse nominativo aut una Аsyllaba maior, ut 'musa musae', 'doctor doctoris'; si duabus ma-Аiorem invenerimus, contra artem id esse manifestum est, ut 'anceps' А'praeceps' et pauca alia. Р@@&7et mystica vannvs iacchi& id est cribrum areale. legi-Аmus tamen et 'vallus' secundum Varronem %{43hanc fisticula pollio Аmysta vallus}43, quod idem nihilominus significat. 'mystica' autem А'Iacchi' ideo ait, quod Liberi patris sacra ad purgationem animae Аpertinebant, et sic homines eius mysteriis purgabantur, sicut van-Аnis frumenta purgantur. hinc est quod dicitur Osiridis membra a АTyphone dilaniati Isis cribro superposuisse: nam idem est Liber Аpater_in cuius mysteriis vannus est, quia, ut diximus, animas Аpurgat, unde et Liber ab eo, quod liberet, dictus est_, quem АOrpheus a gigantibus dicit esse discerptum. {43nonnulli Liberum pa-Аtrem apud Graecos $LIKMHTH\N& dici adserunt; vallus autem apud eos А$LIKMO\S& nuncupatur, ubi de more positus esse dicitur, postquam est utero Аmatris editus. alii 'mysticam' sic accipiunt, ut vannum vas vimineum Аlatum dicant, in quod ipsam propter capacitatem congerere rustici pri-Аmitias frugum soleant et Libero et Liberae sacrum facere: inde 'mystica'.}43 Р@@{43&7omnia qvae mvlto ante m. p. r.& bene non vult rusticum Аtunc quaerere quae dixit dicturusve est, cum iam opus sint.}43 @1 Р@@{43&7si te digna manet d. g. r.& id est si te capit dignitas ruris Аvel agri colendi gloria.}43 ЫБк@@&7in bvrim& in curvaturam: nam buris est curvamentum Аaratri, dictum quasi $BOO\S OU)RA\,& quod sit in similitudinem caudae Аbovis. {43alii burim curvaturam temonis, quae supra est, et quod est Аinfra, urvum dicunt: buris enim ut curvetur, ante igni domatur, id est Аamburitur; unde et quae naturaliter inveniuntur curvae, ita dicuntur. АVarro ait %totum burim indici ab urbe.}43 Р@@{43&7hvic& aratro scilicet. &7a stirpe& id est arboris, hoc est a Аradice: "nec non et sterilis quae stirpibus exit ab imis". Аalibi pro ipsa arbore: "sed stirpem Teucri n. d. s. s". alibi dicitur А'ab initio'.}43 Р@@&7binae avres& duae, quibus latior sulcus efficitur. &7dv-А&7plici aptantvr dentalia d.& dentale est lignum, in quo vomer Аinducitur. 'duplici' autem 'dorso' aut lato, ut "at duplex Аagitur per lumbos spina": aut re vera duplici, cuius utrumque Аeminet latus: nam fere huius modi sunt vomeres in Italia. Р@@&7caeditvr& {43&7et tilia ante&}43 &7ivgo& {43&7levis&}43 id est ad iugum. et Аideo 'levis', ne boves laborent. {43'ante' autem antequam usus exigat.}43 Р@@&7stivaqve& manica aratri, qua regitur, {43id est gubernaculum}43. АCicero in Scauriana a "stiva ipsa mecum homines loqueban- @1 Аtur". 'currus' autem dixit propter morem provinciae suae, in qua Аaratra habent rotas, quibus iuvantur. Р@@&7explorat robora fvmvs& probatae enim soliditatis sunt, Аsi in fumo minime rimas effecerint. totus autem hic locus de aratro АHesiodi est. Р@@{43&7possvm mvlta tibi vetervm p. r.& doctrinam suam commen-Аdat. 'veterum' autem aut Hesiodi, qui primus de agricultura scripsit, Аaut aliorum antiquorum. 'tibi' autem, id est o Maecenas, inquit, vel Аo agricola: hoc est enim 'tibi'.}43 Р@@{43&7ni refvgis& quia alibi ait "sordida rura": vel quia post Аdicturus est de minoribus animalibus. &7tenvesqve piget c. c.& 'tenues' Аmodicas. et potest hoc ex affectu alterius dictum accipi.}43 Р@@&7area cvm primis ingenti aeqvanda cylindro et v. m.& Аhysteroproteron posuit: prius enim est, ut manu terra vertatur, Аdeinde solidetur glarea, postremo aequetur cylindro, id est lapide Аtereti in modum columnae, qui a volubilitate nomen accepit. {43sane Аarea est locus vacuus, aut natura aut studio factus, ne quid inde edi Аnascive possit: quasi qui exaruerit. 'cum primis' autem, id est interea, Аquod maxime necessarium est, vel inter prima opera et officia.}43 ЫБ┤@@{43&7svbeant& succedant, enascantur.}43 &7nev pvlvere victa f.& Аhypallage est pro 'ne victa fatiscat in pulverem', {43id est dissolvatur. А'fatiscat' autem significat 'adfatim hiscat'}43. Р@@&7tvm variae inlvdvnt pestes& per ludum nocent, {43quasi @1 Аludendo et sine labore saeviant}43. &7saepe exigvvs mvs& nitela, {43mus Аagrestis robeus,}43 cuius Cicero meminit in Sestiana. et quia Аvilium animalium facit mentionem, ideo praemisit 'ni refugis te-Аnuesque piget cognoscere curas'. {43dicendo autem 'exiguus mus' mul-Аtum ex ipsa deminutione nominis et numeri singularis enuntiatione Аaddidit dignitatis: risus enim est quidam poeta, qui ait "praetextam Аin cista mures rosere camilli".}43 Р@@{43&7posvitqve domos atqve horrea fecit& ultra meritum rei Аlocutus est.}43 Р@@&7avt ocvlis capti f. c. talpae& hoc est debiles oculis А{43et mutae}43. et mutavit genus: nam 'haec talpa' dicitur: sicut et de Аdammis fecit, ut "cum canibus timidi venient ad pocula Аdammae". Р@@{43&7inventvsqve cavis bvfo& 'inventus' pro 'qui invenitur'. et А'cavis' hic pro principali positum: aliter enim "insonuere cavae ge-Аmitumque dedere cavernae".}43 &7bvfo& rana terrestris, nimiae ma-Аgnitudinis. Р@@&7monstra fervnt& id est et alia purgamenta terrarum. А{43&7popvlatqve& veteres 'populo' 'munero' 'aucupo' 'lucto' dicebant, nos ad-Аdita 'r' littera pronuntiamus.}43 Р@@&7cvrcvlio& Varro ait hoc nomen per antistoechon dictum, Аquasi gurgulio, quoniam paene nihil est nisi guttur. &7inopi me-А&7tvens formica senectae& quae semper alienum requirit auxilium: Аnam 'inopi' non tantum ad formicam pertinet, sed generale est Аepitheton senectutis. {43vel ne inops in senectute sit. et hoc iuxta opi-Аnionem poeticam dixit.}43 @1 Р@@&7contemplator item& prognosticon est anni futuri fertilis Аvel infecundi. 'contemplator' autem imperativi modi tempus futu-Аrum pro praesenti 'contemplare': alibi "contemplator Аaquas dulces", Terentius "loquitor paucula" pro 'loquere' 'con-Аtemplare'. &7nvx plvrima& id est longa. significat autem amygda-Аlum; sed hoc graecum est $TO\ A)MU/GDALON KAI\ TA\ A)MU/GDALA.& {43et 'plu-Аrima', sicut "plurima cervix" et "qui plurimus urbi im-Аminet". &7silvis& quidam pro arboribus accipiunt, ut "poma-Аque et Alcinoi silvae" et alibi "silvarumque aliae pres-Аsos propaginis arcus".}43 Р@@&7indvet in florem& se effundet in florem. et bene elegit Аarborem, quae prima foliis vestitur. Р@@&7svperant& abundant. {43[2'si' hoc loco pro dubitativa]2 posita Аest, ut est "infesto fulmine Morti, si mereor, demitte", quia alibi Аconfirmativam posuit, [2ut "vestro]2 si munere tellus" et "si Аnona diem mortalibus almum". &7pariter& similiter. antique di-Аxit, ut Plautus in Aulularia "pariter moratus, ut pater avusque Аeius fuit", hoc est $O(MOI/WS.&}43 Р@@&7cvm magno veniet tritvra calore& aut aestus nimios @1 Аfore significat: aut calorem dixit festinationem, ut alibi А"fervet opus". Р@@{43&7vmbra& pro fronde, ut alibi "ingentem sustinet Аumbram".}43 Р@@&7neqviqvam pingves& non pingues, id est sine frugibus: Аalibi "nequiquam seros exercet noctua cantus", id est А'non'. et notandum, paleam dictam numero singulari contra artem: Аnam ea, quae ex pluribus constant, numeri sunt tantum pluralis, Аut 'cancelli, scopae, bigae', licet abutantur poetae. {43'pinguis' sane Аet 'quamvis pinguis' potest accipi. 'area' vero pro 'in area'.}43 Р@@&7semina vidi eqvidem mvltos medicare s.& incipit dicere Аde medicandis leguminibus, quemadmodum et maiora fiant et mo-Аdico igne solvantur. bene autem ait 'equidem', {43quod multi pro 'ego' Аaccipiunt, id est 'ego quidem',}43 ut a praeiudicio inchoaret. nam hoc Аdicit: equidem haec vidi fieri, sed sic quoque legumina degenerant, Аnisi singulis quibusque annis hoc fiat; inde enim est 'sic omnia Аfatis in peius ruere ac retro sublapsa referri'. 'medicare' antique: Аnam maiores 'medico' et 'medicor' dicebant, ut 'populo' et 'populor', ■яА▓│┤╣ яБ░░╖ яВ╟ яГ╙хЄЎ бЫБ┴ИЙquae verba modo ab utraque significatione {43tantum}43 passivae sunt Аdeclinationis. sed ut 'medicare' diceret pro 'medicari', metri neces-Аsitas fecit. sane 'medicor' accusativum regit, ut 'medicor illam Аrem', 'medeor' vero 'illi rei' dicimus: nam 'medeor illam rem' fi-Аguratum est. {43'serentes' aut saturos, aut serere volentes, ut "et terruit Аauster euntes": vel 'serentes' serere incipientes.}43 Р@@&7nigra perfvndere amvrca& olei sordibus, sed his, quae Аpraecedunt; nam sordes, quae sequuntur oleum, faeces vocantur. et @1 А'amurca' per 'c' scribitur et per 'g' pronuntiatur, ut 'C.' Gaius, А'Cn.' Gnaeus. {43et 'perfundere' pro 'vidi perfundentes'.}43 Р@@{43&7grandior vt fetvs& id est maiora grana.}43 &7siliqvis fal-А&7lacibvs& quae fallere plerumque consuerunt: interdum enim folliculi, Аcum inanes sint, maiores videntur. Р@@&7properata maderent& festinata coquerentur. {43'maderent' Аvero antique pro 'cocta essent'.}43 Р@@{43&7lecta& id est cum labore electa.}43 &7spectata& probata, ut А"et rebus spectata iuventus". {43&7vidi lecta div et mvlto spe-А&7ctata labore degenerare tamen& tamen in nascendo degenerare, ut Аsequatur: si lecta et probata degenerant, quid, si non legas? 'degene-Аrare tamen' $A)NAKO/LOUQON&: nam cum non praeposuerit [quam lecta et Аspectata] vel 'quamquam' vel 'licet', intulit 'tamen'.}43 Р@@&7ni vis hvmana& possibilitas: Sallustius "sed nostra omnis Аvis in animo et corpore sita est": aut certe multitudo. tamen Аverius est, ut 'vis' quasi violentia sit in rebus, quae contra natu-Аram vertuntur in melius: sic enim Donatus sensit, dicens: nisi vio-Аlentia fiat naturae, omnia in deterius cadunt. {43et hoc est, quod ait А"labor omnia vicit inprobus".}43 Р@@&7manv legeret& hinc quidam volunt dictum legumen. Р@@{43&7sic omnia fatis in peivs rvere& ab argumento: adeo omnia Аin peius cotidie recidunt. 'ruere' autem figurate pro 'ruunt'.}43 &7in А&7peivs rvere ac retro svblapsa referri &$TO\ AU)TO\&; bis idem dixit. А{43&7ac retro svblapsa referri& pro 'sublabi et referri'. et videtur bis Аidem dixisse.}43 Р@@{43&7non aliter qvam qvi adverso vix flvmine lembvm& osten- @1 Аdere vult usque ad perfectionem laborari debere, nec tantum longam Аintentionem procedere, quantum brevem remissionem in deterius cuncta Аdeducere.}43 &7lembvm& naviculam admodum brevem. Р@@&7svbigit& sursum agit, ut "et corpora saltu subiciunt Аin equos": aut certe 'subigit' est urget, impellit. Р@@{43&7atqve illvm in praeceps& 'atque' quidam superfluam con-Аiunctionem volunt. &7praeceps prono rapit alvevs amni& sensus com-Аparatione finitus.}43 Р@@&7praeterea tam svnt arctvri sidera nobis& iam dicit, Аastrologiam rusticum ita, ut navigantem, nosse debere. arcturus Аautem stella est in signo bootae post septentrionem, cuius ortus Аet occasus tempestates gravissimas facit: unde ait 'sidera', id Аest tempestates, ut "scit triste Minervae sidus". {43bene autem hae-Аdos arcturo iunxit, qui ipsi pluvias faciunt: et alibi "pluvialibus Аhaedis".}43 Р@@&7haedorvmqve dies servandi& aurigae signum est haud Аlonge a septentrione, cuius pedem cum cornu tauri una stella con-Аiungit: {43quem aurigam pater Mercurius inter sidera locavit}43. hic in Аmanu sinistra fert haedos, in umeris capram {43Amaltheam}43, quae Аaluisse dicitur Iovem, {43haedorum matrem, quos quidam Iovis conlacta-Аneos dicunt. sane nonnulli hunc aurigam Myrtilum, quem Pelops oc-Аcidit, accipiunt; vel certe Erichthonium, qui natus est ex semine Vul- @1 Аcani, quod, dum stuprum Minervae inferre conatur, fudit in terram}43. Аhoc quoque signum tam ortu, quam occasu suo efficit tempestates. Аbene autem ait 'dies', quia et magnitudine sui multis diebus oritur, Аet tempestas aut praecedit signum aut sequitur aut cum eo est. Аsane sciendum omnes astrologos pro ratione climatum dissentire Аin ortu siderum: sed ipsa dissensio ultra septem dies non procedit; Аseptem enim etiam ipsa sunt climata. hinc est quod solem ad Аunumquodque signum alii &7xv.& K#1123. die dicunt venire, alii &7xiv.,& alii Аinfra usque ad &7viii.:& nec quisquam procedit ulterius. &7lvcidvs А&7angvis& tres sunt angues in caelo: unus qui in septentrione est, Аalter ophiuchi, tertius australis, in quo sunt crater et corvus, de Аquo nunc proprie ait 'anguis': nam $U(/DRA& dicitur graece. et scimus Аangues esse aquarum, terrarum serpentes. haec autem signa gene-Аraliter posuit: non enim haec tria tantum, sed omnia praecipit ob-Аservanda. Р@@&7vectis& his, qui vehuntur: cuius significationis participium Аlatinitas non habet. Р@@&7pontvs et ostriferi f. t. a.& Sestos et Abydos civitates Аsunt Hellesponti, quae angusto et periculoso mari segregantur. {43in Аhis angustiis Leander ad Hero natare consueverat: nam illa Sestias, Аhic de Abydo fuit. qui cum frequenter ad amatricem amator nataret, Аtempestate obrutus interiit: cuius cum cadaver exanime ad litus, in quo АHero de turre expectare solebat, esset adpulsum, puella se praecipitavit Аin mare et ita vitam finivit.}43 unde elegit locum periculosiorem, quem Аpro omni poneret pelago. sane secundum artem 'haec ostrea' et А'hae ostreae' dicimus: nullum enim habet latinitas nomen animalis, Аquod neutri sit generis, sicut graece $TO\ KH=TOS KAI\ TA\ KH/TH,& licet et АHoratius dixerit "ostrea Circeis, Miseno oriuntur echini" et @1 АIuvenalis "grandia quae mediis iam noctibus ostrea Аmordet": quos tamen possumus graece locutos accipere; ita enim Аdicunt $TO\ O)/STREON KAI\ TA\ O)/STREA.& {43'ostriferi' autem, quod ibi pluri-Аmum ostreorum sit. 'fauces' vero angustiae.}43 Р@@&7libra die& non est apocope pro 'diei', sed regularis ge-Аnetivus est. nam, ut saepe diximus, obliqui casus numeri singu-Аlaris a nominativo plurali maiores esse non debent: quod verum Аesse Sallustius probat, qui in prosa ait "dubitavit acie pars"; Аhinc est et illud "curruque abscisa duorum suspendit capita". А{43Plautus in Amphitruone "neque nox quoquam concedit Аdie" pro 'diei'.}43 "&7somniqve& id est noctis; nam ab officio tempus" Аostendit. dicit autem aequinoctium autumnale, quod fit sole in Аlibra posito: vernale enim aequinoctium sol in ariete {43positus}43 efficit. Аhoc autem dicit: frumenta serenda esse autumnali tempore, legu-Аmina vero usque ad veris initium. Р@@{43&7et medivm lvci atqve vmbris i. d. o.& quoniam zodiacus Аcirculus, qui aequinoctia duo facit, orbem dividit. et 'luci' dixit par-Аtem caeli septentrionalis, de quo ait "hic vertex nobis caeli Аsublimis"; 'umbris' vero australem circulum, qui dicitur esse infimus Аet demersus, de quo ait "at illum sub pedibus Styx atra Аvidet manesque profundi".}43 Р@@{43&7exercete viri tavros& id est cogite laborare. &7serite А&7hordea campis& hordeum ostendit in campestribus locis serendum. et}43 А'hordea' usurpative {43ait}43. et sciendum in his tres tantum casus usur-Аpari, 'haec hordea, haec hordea, o hordea', sicut 'vina, vina, vina', А'mella, mella, mella'. {43sane reprehensus Vergilius dicitur a Bavio et АMaevio hoc versu "hordea qui dixit superest ut tritica dicat".}43 @1 Р@@&7vsqve svb extremvm b. i. i.& id est non usque ad bru-Аmae finem, sed circa: nam bruma finitur &7viii.& K#1123. Ianuariarum die; Аet iste non usque ad ipsum diem dicit serendum. {43intractabilis autem Аbruma dicta a brevioribus diebus.}43 Р@@{43&7nec non et lini segetem& atqui supra ait "urit enim Аlini campum seges". quid igitur? suo tempore, non eo anno, quo Аcessare debet.}43 &7cereale papaver& vel quod est esui, sicut frumen-Аtum; vel quod Ceres eo usa est ad oblivionem doloris: {43nam ob ra-Аptum Proserpinae vigiliis [2agitata]2 gustato eo acta est in soporem: vel Аquia Meconem Atheniensem dilexerit Ceres et transfiguratum in papa-Аverem tutelae suae iusserit reservari; vel quia pani aspergatur}43. Р@@&7iamdvdvm& quam primum. et hoc dicit: serendum esse Аeo tempore, non quo iam pluit, sed quo imminent pluviae. ЫБ╫@@{43&7fabis& contra rationem dictum, quia fruges omnes numeri Аsingularis sunt.}43 &7satio& sementis. et declinatur sicut 'navis'. А&7medica pvtres accipivnt svlci& ad ipsam herbam apostropham Аfacit. haec autem herba a Medis translata est in Graeciam, quo Аtempore eam invaserunt. huius plena Venetia est. et, ut dicit ■яА▓│┤╣ яБ░░╖ яВ╟ яГ╙хЄЎ бЫБ╫ЖDionysius, trium foliorum est, semper virens. quod autem ait 'pu-Аtres sulci', naturam ipsius herbae respicit: nam uno anno frequen-Аter seritur, {43et sexies aut amplius secatur}43 et postea aliquot annis Аsponte procreatur. quod etiam sequens indicat versus: nam dicendo А'milio venit annua cura' ostendit, Medicae curam non esse annuam. Аhaec autem herba vulgo dicitur scylla. {43&7pvtres& subacti, vel initio Аanni, id est vere, vel post annum: quidam enim Medicam post decen-Аnium seri dicunt.}43 @1 ЫБ┘@@&7candidvs avratis aperit cvm cornibvs annvm. t.& quo Аtempore annum aperit taurus, qui est auratis cornibus. nam 'aperit Аcornibus' non procedit: non enim a capite, sed a dorso oritur, id Аest a medio sui, unde incipit apparere; nam ea parte, qua mutila-Аtus est, oritur, non a fronte. 'aperit' autem ideo ait, aut quia Аaprili mense sol in tauro est, quo cuncta aperiuntur, _et aliud est А'aperire annum', aliud 'inchoare', nam nullus dubitat, Martio Аmense, ut supra diximus, annum inchoare_et hoc melius: aut Аcerte quia potest unumquodque signum et inchoare annum et finire, Аut 'aperit annum' dixerit, scilicet suum: nam et a tauro usque ad Аtaurum, et a geminis usque ad geminos annus est. Р@@&7averso& autem &7astro& duplex lectio est, nam alii 'adverso' Аlegunt: cum cane enim nascitur Sirius, qui est terris adversus, de Аquo legimus "ille sitim morbosque ferens mortalibus aegris Аnascitur", ut 'adverso' sit pestifero et contrario mortalibus. si Аautem 'averso' legerimus, 'cum' subaudiamus necesse est, ut А"atque Ixionii vento rota constitit orbis", id est cum Аvento: ut sit sensus, quo tempore etiam canis cedens occidit cum Аaverso astro, id est cum Argo, quae et ipsa media est, sicut tau-Аrus, et a puppi oritur: cui canem constat esse coniunctum. et А{43'cedens' aut locum dans, ut et Argo occidat; nam canis occasum et Аnavis occasus sequitur: aut certe}43 'cedens canis' non recedens, sed Аincedens accipimus et se movens: tempore enim, quo taurus cum Аsole est, etiam canis ad ortum festinat. quod autem ait 'occidit', Аad aspectum nostrum rettulit. nam ortus et occasus duo sunt: Аunus $H(LIAKO\S&, id est solaris, et alter $KOSMIKO\S&, id est mundanus: Аunde fit, ut ea signa, quae cum sole oriuntur, a nobis non possint Аvideri, et ea, quae videmus, quantum ad solis rationem pertinet, @1 Аvideantur occidere. secundum quod nunc ait 'occidit canis'; nam Аcanis paranatellon est cancri, id est cum eo oritur. cancer autem Аquo tempore sol in tauro est, post horam quartam diei oritur: nam Аtaurus et gemini binas horas tenent. {43Nigidius commentario sphaerae Аgraecanicae "oritur enim canicula cum cancro, in columen venit Аcum geminis, occidit cum tauro".}43 sic ergo fit, ut canis nobis Аoccidat, quantum autem ad solis pertinet cursum, in ortu esse vi-Аdeatur. secundum hanc rationem etiam paulo post dicturus est А"ante tibi eoae Atlantides abscondantur": nam eoas ait Аin ortu heliaco positas, unde et 'tibi abscondantur' intulit. {43hunc Аcanem alii Icari putant, patris Erigonae, qui mortem patris filiae Аnuntiavit: alii hunc esse quondam custodem Europae, quem nulla fera Аpotuit effugere, quique a vulpibus quondam liberaverit Thebas.}43 Р@@&7robvstaqve farra& frumenta, quae plus habent virium, Аquam legumina, quo tempore nobis Atlantides occidunt sunt se-Аrenda. Atlantides autem, licet septem fuisse dicantur, sex tamen, А{43sicut supra dictum est,}43 videntur in caelo: quae novembri Аmense nobis incipiunt non videri. {43cum enim sol in scorpione fuerit, Аoriente scorpione occidit taurus, in quo vergiliae sunt, id est sexto idus Аnovembris. ergo 'eoae' mane abscondantur: non est enim Atlantidum Аepitheton 'eoae', sed 'eoae' matutinae; modo enim vespera, modo media Аnocte, modo mane oriuntur. unde et 'tibi abscondantur', id est spe-Аctando, nec occident. alii ita exponunt, eoas appellatas, quasi quae Аsemper mane oriantur. ergo ante occidere vergiliae debent quam sero Аsit: quae vergiliae alioquin sunt eoae cum oriuntur, non cum occidunt.}43 Аhaec autem, ut alii volunt, Iovis, ut alii, Liberi nutrices fuerunt: Аalii {43vero}43 ipsas fuisse adserunt Hesperidas. ЫБ▐@@&7gnosiaqve ardentis decedat s. c.& {43et hoc ad superiora Аpertinet: cum enim coronae pars oritur, occidit taurus, in quo vergiliae Аsunt. 'decedat' autem non pro occasu dixit, sed 'soli cedat', quo in Аscorpione posito cum ortu ipsius oritur. fabula vero de corona talis @1 Аest:}43 cum Liber pater Ariadnen, Minois, Cretae regis, filiam, uxorem Аduceret, Vulcanus ei coronam obtulit, quam ille ad uxoris insigne Аinter sidera collocavit. et stellam per poeticam licentiam dixit; Аceterum sex sunt, quibus in caelo declaratur corona. {43alii hanc fa-Аbulam ita adserunt: Theseus cum ad interimendum Minotaurum Cre-Аtam venisset, miseratam eius Ariadnen auxilium ei ad occidendum filo Аducto Minotaurum praestitisse; Theseum vero Ariadnen, utpote salutis Аauctorem, secum avexisse. qui cum ad Naxum insulam delati essent, АAriadnen ibi vel consulto vel necessitate vel monitu Mercurii a Theseo Аderelictam. quam cum Liber pater adamasset, coronam ei dempto pu-Аdore, sicut supra dictum est, dicitur obtulisse: quam etiam inter sidera Аpostea conlocavit.}43 Р@@&7committas& quasi custodibus fidis. Р@@{43&7invitae terrae& si non suo tempore seratur.}43 Р@@&7ante occasvm maiae& id est ante occasum Atlantidum: А{43et hoc est, quod ait 'Atlantides abscondantur':}43 nam Maia una est de Аipsis Atlantidibus. ЫБу@@{43&7si vero viciamqve seres& in quodam adespoto Graeco sic Аpositum est $FAKOU\S DE\ KAI\ FA/SHLON O)/ROBON O(MOI/WS DE\ META\ A)RKTOU=-А$RON DU/ONTA A(/MA ME/XRI DH\ TROPW=N.&}43 &7vilemqve faselvm& pluri-Аmum, abundantem: nam omne quod abundat vile est, ut А"vilibus aut onerat pomis". Р@@&7pelvsiacae lentis& Pelusium unum est de septem ostiis АNili, {43ubi primum lens inventa dicitur, vel}43 ubi optima lens nascitur: Аunde $KAT' E)COXH\N& locutus est. {43&7aspernabere& autem, id est con-Аtemnes.}43 @1 Р@@&7bootes& cadens, verno scilicet tempore: tunc enim bootes Аoccidit. quod autem subdidit 'et ad medias sementem extende Аpruinas', omnia complexus est tempora, et vernum, quo legumen Аseritur, et autumnale, quo frumentum. et multi volunt ita hanc Аpartem astrologiae librasse Vergilium, ut in omnibus utrumque Аtempus significaret, vernale et autumnale: unde et supra bina signa Аmemoravit, taurum cum cane, Atlantidas cum corona. tamen nos, Аquantum ad necessitatem loci pertinet, haec dixisse sufficiat: nam Аmaioris prudentiae est ad subtilem harum rerum scientiam perve-Аnire, adeo ut sequentem rationem zonarum Metrodorus philosophus Аvix quinque expresserit libris, insertis tam astronomiae quam geo-Аmetriae partibus, sine cuius lineis haud facile zonarum deprehen-Аditur ratio. idem etiam Metrodorus asserit, frustra culpari a ple-Аrisque Vergilium quasi ignarum astrologiae, cum eum constet operis Аlege conpulsum, ut quaedam excerperet, quae obscura videntur ideo, Аquia a naturali ordine sunt remota. ut autem universa non diceret, Аrusticarum personarum habuit considerationem et ipsius operis est Аbrevitate constrictus. Р@@{43&7ad medias prvinas& hoc est quod supra ait "usque Аsub extremum brumae i. i". 'medias' autem 'pruinas' abusive ipsas Аhiemes posuit: medium enim pro legitimo dixit.}43 Р@@&7certis dimensvm p. o.& annum, divisum in quattuor tem-Аpora. et per duodecim signa duodecim menses accipimus. Р@@{43&7per dvodena& multi pro 'duodecim' accipiunt, ut "bina manu @1 Аlato crispans hastilia ferro" et "septenaque tela": alii, quia quot-Аannis per eadem meat; 'duodena' ergo 'saepius duodecim' significat.}43 Р@@{43&7zonae& id est plagae vel circuli, quorum primus septentrio-Аnalis, vel, ut quidam voluit, aquilonius.}43 Р@@{43&7corvsco semper sole rvbens& 'corusco' ardenti, hoc est aequi-Аnoctiali. et bene a media coepit, ut necessario extremas et habitabiles Аconcessas mortalibus diceret. &7torrida& sicca, quod numquam sol inde Аdiscedat.}43 Р@@&7qvam circvm extremae& bene 'extremae' addidit, {43id est Аborios et notios,}43 ne eas, quae circa igneam sunt, intellegeremus, Аquas constat esse temperatas vicinitate caloris et frigoris: quarum ■яА▓│┤╣ яБ░░╖ яВ╟ яГ╙хЄЎ бЫБыДunam nos habitamus, alteram antipodes, ad quos hinc torrente Аzona, hinc frigidis ire prohibemur. antipodes autem dicuntur, quod Аcontra nos positi sunt contrariis vestigiis: terram enim dicunt un-Аdique caelo et aere cingi. per has autem duas zonas in obliquum Аtenditur signifer circulus, qui solis continet cursum: unde etiam fit, Аut duae zonae frigidissimae sint, ad quas numquam accedit; una Аfervens, a qua paene numquam recedit; duae temperatae, ad quas Аvicissim venit. {43&7trahvntvr& pro 'extenduntur' aut 'sine intermissione Аvertuntur'.}43 Р@@{43&7caervleae& frigore scilicet, quia ipse color convenit frigori.}43 Р@@{43&7dvae mortalibvs aegris& sicut dictum est, temperatae ex Аcalido medio et frigidis extremis circulis.}43 ЫБя@@{43&7obliqvvs qva se signorvm verteret ordo& zodiacum dicit, Аquem nos signiferum dicimus. 'verteret' autem hoc est per ambas Аtemperatas.}43 @1 Р@@&7mvndvs vt ad scythiam r. a. a.& iam definitio est nostri Аclimatis, id est nostrae habitationis, quae a septentrione incipiens Аin australi desinit plaga. 'Riphaeas' autem 'arces' Scythiam dicit, Аcuius sunt montes Riphaei. {43[2&7mvndvs vt ad scythiam r. a. a.&]2 Аquoniam borius circulus totus supra terram est: ideoque ab Arato hic Аapparens, ille, id est australis, vocatur obscurus. sane aliqui mundum Аpro caelo accipiunt hoc loco, qui mundum nomen volunt esse universae Аnaturae.}43 Р@@{43&7consvrgit premitvr& deest 'ita', ut sit, [2ut]2 ad Scythiam Аconsurgit, ita premitur in austros, id est premitur contra, devexus in АIndos, ut fuerat supra Afros. &7libyae devexvs in avstros& quo-Аniam notius circulus totus infra terram est. et 'premitur' quasi de-Аprimitur.}43 Р@@&7hic vertex nobis semper svblimis& {43pro 'cardo':}43 id est Аhaec pars mundi a nobis semper videtur, {43hoc est Scythiae, quae Аseptentrioni subiacet}43. Р@@&7at illvm svb pedibvs styx atra videt m. q. p.& axem Аnotion, id est australem, qui a nobis numquam videtur, sicut bo-Аrios, id est septentrionalis, semper videtur. et sicut variae philo-Аsophorum opiniones sunt, ita et hic varie loquitur: nam alii dicunt Аa nobis abscedentem solem ire ad antipodas, alii negant et volunt Аillic tenebras esse perpetuas. mire autem ait quasi de inferis А'Styx atra videt manesque profundi', ut ostenderet illud quod di-Аcunt philosophi, recedentes hinc animas illic alia corpora sortiri: Аunde et Lucanus ait "regit idem spiritus artus orbe Аalio": quod verisimile est, quia dicuntur animae aut igni aut vento Аaut aqua purgari, quod ut fiat necesse est, dum aut per frigidas Аplagas aut igneam transeunt. et licet alii hoc a Vergilio dictum @1 Аper poeticam licentiam velint, tamen sciendum est, eum poeticae Аlicentiae inseruisse philosophiam. Р@@&7maximvs& {43vel}43 quia ipse ceteris est maior, {43vel quia ad Scy-Аthiam, vel quia inter duas arctos. sane hunc draconem quidam occi-Аsum et inter sidera conlocatum a Minerva dicunt, alii hunc esse, quem АHercules custodientem mala aurea Hesperidum occidit.}43 Р@@&7circvm perqve dvas& et circum enim est et per: nam Аper utramque labitur, {43id est inter duas,}43 maiorem cauda tangens, Аalvo conplectens minorem. &7in morem flvminis& Hesiodus $POTAMW=| А$R(E/ONTI E)OIKW/S. Р@@&7oceani metventes aeqvore tingvi& hoc refertur ad fa-Аbulam. nam hae duae paelices Iunonis fuisse dicuntur: quas post-Аquam Iuppiter in siderum rettulit numerum, Iuno rogavit Tethyn, Аsuam nutricem, ne umquam eas pateretur occidere. unde nunc А'metuentes' dixit, scilicet nutricem Iunonis. {43sunt autem hae Helice Аet Cynosura. de Helice, Lycaonis filia, amata a Iove et a Iunone in Аursam mutata, supra dictum est. Cynosura, quod caudam ca-Аninam habeat. hanc Phoenicen vocitatam quidam ferunt, Dianae comi-Аtem, iraque eius, quod gravida esset inventa, in ursam esse mutatam Аatque eiusdem rursus misericordia sideribus insertam. quidam prodidere Аhas nymphas fuisse Cretenses, Iovis nutrices, et ob meritum consecra-Аtas. quae ideo non occidunt, quia secundum clima nostri caeli arctous Аcirculus, in quo cardo convertitur, infra horizontem non venit.}43 Р@@{43&7illic& in australi, id est obscuro axe.}43 &7vt perhibent& Аpoetice: nam in rebus dubiis suam denegat fidem. &7intempesta& Аalta, crassa, qualis est intempesta. posse autem hoc fieri in aliqua Аparte mundi, ut paene sibi totum vindicet nox, probat Britannia, Аquae lucis dives, vix quoddam spatium noctibus cedit. {43aut 'intem-Аpesta silet', quia Epicurei dicunt, non ire solem per alterum hemi-Аsphaerium, sed semper hic ab ortu colligi scintillas et fieri orbem solis.}43 @1 Р@@{43&7obtenta& obducta. et 'obtenta', sicut 'ostenta': ab eo enim, Аquod est 'ostendor', veteres participium 'ostentus', non 'ostensus' dice-Аbant: ipse alibi "praetentaque Syrtibus arva"; Terentius in Eunucho А"an ego mihi occasionem ostentam tam brevem"; Аsimiliter et illud in Phormione "neque me nunc domum Аreciperem, ni mihi esset spes ostenta[ta] huiusce habendae".}43 Р@@{43&7redit a nobis& id est ad illos. et hoc secundum Stoicos, Аqui dicunt solem vicissim per utrumque hemisphaerium ire et alternis Аnoctem facere.}43 ЫБ√@@{43&7sera& pro 'sero', ut "seramque dedit per membra quie-Аtem". &7accendit lvmina vesper& bene 'accendit lumina Vesper' poe-Аtice, ut ipse Vesper accendat, non homines. et saepe hac figura utitur, А[2ut]2 "iam falcem arbusta reponunt".}43 Р@@&7hinc& {43&7tempestates&}43 id est ex {43hac causa, ex hac}43 ratione Аastrologiae, {43ex hac temporum scientia vel siderum observatione. et hoc Аcontra Epicureos, qui dicunt acervum stellarum sine causa esse}43. et Аiam conclusio est; nam hoc dicit: non sine causa intuemur siderum Аortus et occasus; hinc enim universa noscuntur. &7dvbio caelo& Аid est 'etiam dubio caelo'. {43et bene 'dubio': nam ideo alibi caeli Аfraudem dixit. &7praediscere& praevidere.}43 Р@@{43&7messisqve diem& pro tempore. &7tempvsqve serendi& id est Аautumnale.}43 ЫБ @@{43&7armatas dedvcere classes& aut quia in puppibus infigebant Аarma navigantes, ut "praefigere puppibus arma": aut instructas ar-Аmamentis suis.}43 Р@@&7tempestivam& oportunam, {43maturam}43; nam tempore in- @1 Аoportuno {43hae}43 caesae arbores cito termites faciunt; ita enim ligni Аvermes vocantur. {43[2&7tempestivam&]2 nam hac re etiam rustici lunae Аcursum observare dicuntur; melius enim arbores luna decrescente cae-Аduntur.}43 Р@@{43&7nec frvstra signorvm obitvs s. e. o.& perseveravit contra АEpicureos. 'obitus' autem occasus.}43 Р@@&7temporibvsqve parem d. q. a.& de rebus contrariis fecit Аdeclamationem dicendo parem ex diversis; {43vel semper sibi convenien-Аtem}43. re vera enim nihil est tam contrarium inter se, quam aestas Аet hiems, et tamen de his annus efficitur. Р@@{43&7frigidvs agricolam s. q. c. i.& non generaliter frigidus, sed Аquando frigidus fuerit. et quasi titulus est, agricolam numquam va-Аcuum esse debere.}43 Р@@&7mvlta forent qvae mox caelo p. s. m. d.& ordo est: Аmulta maturare datur, quae forent in serenitate properanda. nam Аmale quidam 'forent' esse praesentis temporis volunt, ut sit sen-Аsus: multa sunt quae maturare datur, mox caelo sereno properanda Аin usum caeli sereni: quod non est idoneum. licet re vera 'fore' Аtantum futuri sit temporis: nam 'foret' et praeteritum et praesens Аet futurum complectitur: Sallustius "ni virtus fidesque vestra Аspectata mihi foret", id est esset. ordo est: multa maturare Аdatur et celeriter facere, quae si velis caelo sereno properanter Аfacere, non diligenter poteris facere, dum festinas. {43sane 'maturare' @1 Аduas res significat; aut in otio et suo tempore facta maturata dicun-Аtur, aut adcelerata et ante tempus acta, quod hic significat. Cato Аproperare dicit eos, qui prima quaeque ordine suo mature transigunt, Аfestinare autem illos, qui multa incipiunt eaque adnectendo nec ter-Аminando praepediant. Aulus Gellius: mature veluti cele-Аriter dicimus. Nigidius mature fieri, quod neque cito, neque tarde Аfiat: quod hinc debet intellegi, quia poma, quae neque acerba sint Аneque putrida, matura dicuntur.}43 Р@@&7procvdit& cudendo extenuat, {43id est producit tundendo. et Аbene, quia praeposuerat 'multa', enumerat singula}43. ■яА▓│┤╣ яБ░░╖ яВ╟ яГ╙хЄЎ бЫВЖ@@&7obtvsi& {43hebetis. et obtusum est quidquid sine acumine est Аvel calore, ut "non obtusa adeo gestamus pectora Poeni". et}43 an-Аtiqui 'n' {43litteram}43 addebant, quod nos propter euphoniam in aliqui-Аbus detraximus, ut 'obtusus'; in aliquibus enim remansit, ut 'tun-Аsus'. &7lintres& fluviales naviculas. {43sane non sine ratione lintrium Аmeminit, quia pleraque pars Venetiarum, fluminibus abundans, lintri-Аbus exercet omne commercium, ut Ravenna, Altinum, ubi et venatio et Аaucupia et agrorum cultura lintribus exercetur. alii lintres, in quibus Аuva portatur, accipiunt.}43 Р@@&7pecori signvm a. n. inpressit a.& id est facit aut cha-Аracteras, quibus pecora signantur, aut tesseras, quibus frumentorum Аnumerus designatur: nam numeros pro litteris posuit, quibus nu-Аmeri continentur. {43sed hoc non de aestate, qua signari vel fruges vel Аanimalia solent, sed de hieme, qua imber frigidus esse potest, loquitur. Аhoc autem secundum ea, quae aliter dicuntur, aliter audiuntur, Аdictum est.}43 @1 Р@@{43&7vallos& quos aliqui palos, Graeci $XA/RAKAS,& Homerus $SKO/-А$LOPAS& [2vocat]2. Aelius Gallus de verbis ad ius civile pertinentibus val-Аlos tegulas grandes, quae supra collicias infimae ponuntur, appellat. Аalii vallos hic quadridentes dicunt: nam vallos, qui scolopes dicuntur, Аante muros poni, ut "rescindit vallum et scalas ad moenia poscit".}43 Р@@&7amerina retinacvla& virgas, de quibus vites ligantur: Аquae virgae abundant circa Amerinum oppidum Italiae, cuius cre-Аbram in Rosciana facit Cicero mentionem. {43alii genus salicis dicunt Аdispari colore a cetera salice, nam est rubra, et ad conectendum aptior, Аquia praeter morem lenta est; quae nunc quoque amerina a rusticis Аdicitur.}43 Р@@{43&7facilis& de qua facile aliquid fiat: unde faciles homines qui Аhac atque illac cito ducuntur. ergo 'facilis' quae cito ligetur vel sol-Аvatur.}43 &7rvbea virga& quae abundat circa Rubos, Italiae oppidum: АHoratius "inde Rubos fessi pervenimus": id est ea virga, quae Аapud Rubos plurima nascitur. {43an a robo, cuius meminit "ferat et Аrobus asper amomum". &7fiscina& genus est vasis, id est corbulae Аbrevis, quas perferunt qui arbusta vindemiant: Lucilius in quinto "fi-Аscina fallaci cumulo", Novius in Andromacha "quod tu, mi gnate, Аquaeso ut in pectus tuum demittas, tamquam vindemiator in Аfiscinam", Plautus in Mercatore "vobiscum habete cum Аporcis, cum fiscina".}43 Р@@&7nvnc torrete igni f. n. f. s.& praeparate panem, quo @1 Аutamini in serenitate, ne ea res inpedimento sit postea. {43multi ta-Аmen de certo frugum genere dictum volunt: nam far, milium, panicum Аmoli, nisi ante fuerint tosta, non possunt. nam quod ait 'saxo fran-Аgite' potest accipi et pinsere, quod significat pilo tundere, quia et vulgo Аcavatum saxum pilam dicimus: quae omnia fieri oportet propter facili-Аtatem molendi. multi hysterologiam putant, quia ante est molere quam Аcoquere. nonnulli tradunt rusticos solitos, siquando ad excudendas Аfruges essent imbribus inpediti, spicas integras condere et, prout indi-Аguisset usus, hieme torrere, quo facilius a gluma sua separatum triti-Аcum molerent. alii non accipiunt hysteroproteron, sed 'modo hoc, modo Аillud facito', ut diversa dixisse videatur.}43 Р@@&7qvippe etiam festis q. e. d.& non mirum est, rusticum Аaliqua facere debere per pluvias, cum sint quaedam, quae facere Аpossit etiam festis diebus. {43sunt enim aliqua, quae si festis diebus Аfiant, ferias polluant: quapropter et pontifices sacrificaturi praemittere Аcalatores suos solent, ut, sicubi viderint opifices adsidentes opus suum, Аprohibeant, ne pro negotio suo et ipsorum oculos et caerimonias deum Аattaminent: feriae enim operae deorum creditae sunt. sane feriis ter-Аram ferro tangi nefas est, quia feriae deorum causa instituuntur, festi Аdies hominum quoque.}43 Р@@&7fas et ivra sinvnt& id est divina humanaque iura per-Аmittunt: nam ad religionem fas, ad homines iura pertinent. {43et non Аsine causa hoc dictum a Vergilio, gnaro totius sacrorum ritus, ponitur: Аreligiosi enim esse dicuntur, qui faciendarum praetermittendarumque Аrerum divinarum secundum morem civitatis dilectum habent nec se Аsuperstitionibus implicant. cum ergo hic dicit 'festis quaedam exercere Аdiebus fas et iura sinunt' et 'nulla religio vetuit', ostendit multa, quae Аad rem divinam pertinent, ex praecepto ex posse fieri et vitari, ab his Аscilicet, qui religiosi, ut supra dictum est, appellantur: quem morem Аpoeta agendo aliud subtiliter docuit.}43 @1 Р@@&7dedvcere& id est siccare: nam 'inrigare' inducere est, ut А"deinde satis fluvium inducit". sane sciendum, secun-Аdum Varronem contra religionem esse si vel rigentur agri vel la-Аventur animalia festis diebus: nymphae enim sine piaculo non pos-Аsunt moveri. sed scimus necessitati religionem cedere: unde perite АVergilius ait 'balantumque gregem fluvio mersare salubri', id est Аsalutifero; nam dicturus est in tertio, scabie temptari nisi Аlaventur animalia. de inrigatione vero nihil ad hunc pertinet lo-Аcum, quia 'deducere', ut diximus, siccare significat. {43sed qui disci-Аplinas pontificum interius agnoverunt, ea die festo sine piaculo dicunt Аposse fieri, quae supra terram sunt, vel quae omissa nocent, vel quae Аad honorem deorum pertinent, et quidquid fieri sine institutione novi Аoperis potest: ut rivorum inductionem sic accipiamus, per fossam vel Аpratum purgatum deducere, id est emittere, quoniam cautum in libris Аsacris est "feriis denicalibus aquam in pratum ducere nisi le-Аgitimam non licet, ceteris feriis omnes aquas licet deducere". Аergo hic, ut aliquibus videtur, 'deducere' purgare est et sordes emittere, Аquae praecludant aquam, ideo quia a pontificibus, ut novum fieri non Аpermittitur feriis, ita vetus purgari permittitur. alii hoc secundum Аaugurale ius dictum tradunt, quod etiam in bello observetur, ne novum Аnegotium incipiatur. ergo 'rivos deducere' non est novum negotium, et Аpotest hoc ad illud referri "quique paludis collectum Аumorem bibula deducit harena". sane quae feriae a quo genere Аhominum vel quibus diebus observentur, vel quae festis diebus fieri per-Аmissa sint, siquis scire desiderat, libros pontificales legat. &7flvvio А&7salvbri& non est epitheton amnis, sed ad factum refertur.}43 ЫВС@@{43&7saepe oleo& et hic 'aut' coniunctio esse debuit, ut est "illa Аnotos atque atra volans in nubila fugit" pro [et] 'in notos', ut Аesse 'saepe aut oleo aut vilibus onerat pomis'. et bene rusticorum Аlaudat industriam.}43 &7costas& aut re vera costas, aut clitellas: Ho-Аratius "hinc muli Capuae clitellas tempore ponunt". &7agi-А&7tator& verberator, ab agendo dictus, {43ac per hoc asinarius}43. @1 Р@@&7vilibvs pomis& abundantibus, ut "vilemque fa-Аselum". &7incvsvm& molam manualem cudendo asperatam. {43et bene Аverbum vulgare vitavit.}43 Р@@&7massam picis vrbe r.& aut qui oleum vel poma portave-Аrat, aut certe ideo ait 'reportat', quia pix in agris nascitur et in Аurbe distracta, in agrum a plerisque reportatur. {43Varro dicit anti-Аquos nundinas feriatis diebus agere instituisse, quo facilius commercii Аcausa ad urbem rustici commearent. et bene per haec omnia, quae Аsuperius dixit, ostendit ferias non pollui.}43 Р@@&7alios alio dedit ordine lvna& plenissime de lunae Аdiebus omnibus expressit Hesiodus, quam rem breviter iste prae-Аlibat. {43sed est ita: ipsa quoque luna omnes dies felices dedit, sed alios Аaliis rebus aptos: inde ait}43 &7felices opervm& {43hoc est}43 ad opera su-Аmenda, aptos felicibus operibus. {43alii 'felices' pro fecundis accipiunt, Аut "felicemque trahit limum".}43 Р@@&7qvintam fvge& dicitur enim hic numerus Minervae esse Аconsecratus, quam sterilem esse constat: unde etiam omnia sterilia Аquinta luna nata esse dicuntur, ut Orcus, furiae, gigantes. &7pal-А&7lidvs orcvs& quia pallidos facit: {43nam ipse niger est. Probus 'Orchus' Аlegit, Cornutus vetat aspirationem addendam. Hesiodus Orcum quinta Аluna dicit natum; Celsus, ut iuris iurandi deum, pallidum dictum, Аquia iurantes trepidatione pallescunt: nam apud Orcum defunctae animae Аiurare dicuntur, ne quid suos, quos in vita reliquerunt, contra fata Аadiuvent}43. ■яА▓│┤╣ яБ░░╖ яВ╟ яГ╙хЄЎ бЫВЦ@@&7evmenides&{43&7qve satae& id est natae: et}43 ut saepe diximus, А$KAT' EU)FHMISMO\N& eumenides vocantur, {43quod non habent bonam volun- @1 Аtatem, id est mentem, sicut parcae, quia nulli parcant}43. &7partv ne-А&7fando& sacrilego. per Coeum autem et Typhoea et Iapetum omnes Аgigantes intellegimus. ЫВШ@@&7fratres& {43'fratres' dicit}43 Otum et Ephialtem, {43Aloi filios, Аut quidam putant}43. Р@@&7pelio ossam& 'o' longa est, sed fit brevis sequente 'o' Аvocali, ut "sub Ilio alto". Р@@{43&7scilicet atqve ossae& Pelius mons est Thessaliae, Olympus АMacedoniae, Ossa Thraciae. et bene tertium quasi maiorem involvere ait.}43 ЫВЬ@@&7septima post decimam felix& aut septimam decimam Аdicit, aut hoc dicit: felix quidem est septima, sed felicior decima, Аut primum locum decimae relinquat. alii quartam decimam acci-Аpiunt, ut sit: felix est septima duplicata, id est cuius numerus post Аdecimam invenitur, quo die re vera vites melius ponimus. ЫВЮ@@&7nona fvgae melior c. f.& non, ut stultis videtur, Ver-Аgilius aut fugam servis suadet, aut eis indicat dies, quibus se a Аrapinis abstineant: nam et fugam de profectione et cursu legimus, Аut "simul arva fuga, simul aequora verrit"_unde Аet velocem equum fugacem vocamus_, et fuga potest etiam Аhonesta esse, ut siquis hostem, siquis inminentem tyrannum, si-Аquis saevum iudicem fugiat. 'contraria' autem 'furtis' illuc spectat, Аut et domino sit spes inveniendi quod amiserit, et rapere aliquid Аservus formidet aufugiens. Р@@&7mvlta adeo& id est valde: Terentius "adulescentem Аadeo nobilem". &7se dedere& id est melius nostro obsequuntur @1 Аlabori. &7nocte& nomen est, adeo ut ei Horatius iunxerit praepo-Аsitionem: ut "iugulent homines vigilant de nocte latrones": Аnam adverbium 'noctu' facit, sicut 'diu': Sallustius "diu noctuque Аlaborare, festinare". Р@@{43&7irrorat eovs& id est lucifer, de quo etiam Cinna in Smyrna Аsic ait "te matutinus flentem conspexit Eous et flentem paulo Аvidit post Hesperus idem".}43 ЫВв@@&7non deficit& non deserit: unde et qui deserunt exercitum Аad hostes transeuntes, desertores vocantur. ЫВд@@&7faces inspicat& incidit ad spici et aristarum imaginem. А{43et aliter: &7inspicat& findit in modum spicae, cui multae sunt aristae.}43 ЫВз@@&7ave dvlcis m. v. d. v.& hypermetrus versus: unde et se-Аquens a vocali inchoat. bene autem ait 'decoquit umorem', id est Аrem superfluam: sic supra posuit "luxuriem segetum te-Аnera depascit in herba". {43et aliter: hic versus longior est una syl-Аlaba, sed sine vitio, quoniam sequens a vocali incipit.}43 ЫВл@@&7nvdvs ara sere nvdvs& adeo sereno caelo, ut amictum Аpossis contemnere. sane quidam post hoc hemistichium dicitur Аsubsecutus 'habebis frigore febres'. &7hiems ignava colono& igna-Аvum reddit colonum. @1 Р@@&7plervmqve& quia dicturus est esse aliqua, quae rusticus Аetiam hiemis tempore possit efficere. ЫВо@@&7genialis hiems& voluptuosa, convivalis: nam quotiens Аvoluptati operam damus indulgere dicimur genio, unde e contrario Аhabemus in Terentio "suum defraudans genium". Р@@&7pressae carinae& onustae. Р@@&7inposvere coronas& aut re vera coronas, aut spiras fu-Аnium accipimus. Р@@&7sed tamen et qvernas g. t. s. t.& sunt aliquae deriva-Аtiones ex usu magis quam ex ratione venientes, ut 'quernas', ut Аficulnus, ilignum, colurnum a corylo, ilice, fico, quercu. Р@@&7crventaqve myrta& matura enim cruoris imitantur colorem. Р@@&7pedicas& laqueos, quibus pedes inlaqueantur. Р@@&7avritosqve seqvi lepores& id est maiores habentes Аaures. Horatius aliter ait "doctum et auritas fidibus canoris Аducere quercus", sensum audiendi habentes. Р@@&7balearis fvndae& Hispanicae, ab insulis Balearibus, ubi Аinventa est funda. {43et aliter: fundis nemo figit, sed intra insidias cogit, Аubi conclusam feram iaculis petit: ergo hysteroproteron est. &7balea-А&7ris fvndae& quia apud insulas Baleares fundarum usus inventus est. Аet insulae Baleares primo Gymnesiae dictae: post vero cum a Graecis @1 Аoccupatae sunt, quia cum lapidibus fundas rotantes adversarios sub-Аmoverent, insulas, quas incolebant, $PARA\ TOU= BA/LLEIN& Baleares appel-Аlarunt.}43 ЫВ╖@@&7qvid tempestates avtvmni et s. d.& verno et autumnali Аtempore fiunt tempestates, quando nec plena aestas est nec plena Аhiems: unde medium et confine utriusque temporis ex coniunctione Аrerum contrariarum efficit tempestates. sane sciendum, ultimas eum Аpartes tam autumni quam veris significare, quibus sunt procellae: Аquod de autumno hic indicat versus 'atque ubi iam breviorque dies Аet mollior aestas', de vere hic 'spicea iam campis cum messis in-Аhorruit'. deinde ait 'ruit' praecipitatur, in fine est. ЫВ╣@@&7vigilanda viris& providenda vigilanter. Р@@&7spicea iam c. c. m. i.& spicos de maturis frugibus abusive Аdicimus: nam proprie spicus est, cum per culmi folliculum, id est Аextremum tumorem, aristae adhuc tenues in modum spiculi emi-Аnent. &7inhorrvit& intremiscit. Р@@&7frvmenta lactantia& adhuc tenuia et lactis plena. sane АVarro in libris divinarum dicit, deum esse Lactantem, qui se in-Аfundit segetibus et eas facit lactescere. et sciendum inter lactan-Аtem et lactentem hoc interesse, quod lactans est quae lac praebet, Аlactens cui praebetur. {43&7stipvla& stipulae nomine pro culmo abutitur.}43 Р@@{43&7indvceret arvis& 'arvis' pro 'segetibus'. &7et fragili А&7cvlmo& id est quae iam in fragili culmo erant.}43 &7stringeret hor-А&7dea& secaret, ut "hic ubi densas agricolae stringunt frondes". ЫВ╛@@&7ventorvm proelia& inter se, ut "mutati transversa Аfremunt". @1 ЫВ└@@&7svblimem& per sublime portarent erutam segetem. &7tvr-А&7bine nigro& tempestate noxia: Horatius "hic niger est, hunc tu АRomane caveto". Р@@&7cvlmvmqve levem& culmus est ipse calamus, stipulae Аvero sunt folia, quae ambiunt culmum. Р@@&7agmen aqvarvm& impetus, ut "leni fluit agmine Thy-Аbris". est autem hoc loco ecbasis poetica ad describendam tem-Аpestatem. ЫВ─@@&7collectae ex alto n.& ab aquilone, qui utique de alto Аflat, id est a septentrione, et tempestates gravissimas facit: nam Аauster est humilis, ut "mundus ut ad Scythiam Riphae-Аasque arduus arces consurgit, premitur Libyae devexus in Аaustros". &7rvit ardvvs aether& tonitribus percrepat, ut "caeli-Аque ruina". ЫВ╞@@&7cava flvmina& alta: Lucanus "Rutubamque Аcavum". Р@@&7spirantibvs& in motu positis: alibi "qua vada non spi-Аrant nec fracta remurmurat unda". Р@@&7corvsca fvlmina& coruscantia, ut "sibila lambebant Аlinguis vibrantibus ora". ЫВ╦@@&7hvmilis pavor& qui humiles facit, ut "pallidus АOrcus". Р@@&7avt athon avt rhodopen& per transitum secundum Epi-Аcureos loquitur, qui dicunt fulmina non iudicio deorum, sed ex nu-Аbibus fieri: nam montes quid necesse fuerat fulminari? Athon Аautem mons est Graeciae, Rhodope mons Thraciae. &7ceravnia& Аmontes Epiri, a crebris dicta fulminibus. @1 ЫВ╬@@&7nvnc litora plangit& plangere, id est resonare facit. Аalii legunt 'plangunt', ut sit 'nemora et litora plangunt', id est Аresonant. Р@@&7caeli menses& id est duodecim signa, quibus menses Аagnoscimus. &7et sidera serva& vel tempestates vel planetarum Аmotus. sciendum autem, ut diximus, de planetis quinque duos esse Аnoxios, Martem et Saturnum; duos bonos, Iovem et Venerem; Mer-Аcurius vero talis est, qualis ille cui iungitur: unde etiam fingitur Аminister deorum, quod eorum obtemperat potestati. hinc est quod Аdicit 'in quos orbes caeli erret ignis Cyllenius', id est utrum in Аaustralem, an in septentrionalem partem inclinetur et cui plane-Аtarum cohaereat, ut qualitatem Mercurii ex illo possis agnoscere. А'Cyllenius' autem 'ignis' est stella Mercurialis, nam in Cyllene Аmonte Arcadiae dicitur natus esse Mercurius. Р@@&7frigida satvrni qvo sese stella receptet& id est Аnocens, ut "frigidus, o pueri, fugite hinc, latet anguis in Аherba". ideo autem hoc dicit, quia Saturnus deus pluviarum est, Аunde etiam senex fingitur: nam senes semper novimus esse gelidos. Аhic autem in capricorno facit gravissimas pluvias, et praecipue in АItalia: unde et Horatius ait "seu tyrannus Hesperiae capricor-Аnus undae": in scorpio grandines, item in alio fulmina, in alio Аventos. unde praecipit nos scire debere, in quod se signum reci-■яА▓│┤╣ яБ░░╖ яВ╟ яГ╙хЄЎ бЫВ╨ИЙpiat sidus Saturni. sane perite ait 'receptet', ut ex frequentativo Аverbo nobis ostenderet, Saturnum bis ad unumquodque signum re-Аverti: quod alii planetae minime faciunt; solus enim est qui et Аlongius a sole discedat et bis ad unumquodque signum recurrat. Р@@&7erret& bene 'erret'; nam planetae vocantur $A)PO\ TH=S PLA/-А$NHS,& id est ab errore: nam interdum in austrum, interdum in sep- @1 Аtentrionem, plerumque contra mundum, nonnumquam cum mundo Аferuntur. Р@@&7in primis venerare deos& post haec cognita da prae-Аcipue operam sacrificiis, quibus tempestates et pluviae possint re-Аpelli. et mire hoc statim subiunxit, quia occurrebat: quid prodest Аtempestates futuras videre? et bene 'in primis', id est praecipue, Аante omnia: nam alia neglecta possunt habere emendationem, tem-Аpestas adveniens, nisi ante provideris, universa subvertit. Р@@&7annva& anniversaria, magna: sic in Aeneide А"annua quae differre nefas". &7operatvs in h.& aut dans operam Аconviviis: aut cum opera cuncta compleveris. Р@@{43&7extremae svb casvm& pro 'occasum', id est finem.}43 Р@@&7mollissima vina& defaecata, asperitate carentia. ЫВ╫@@&7cvncta tibi& in honorem tuum, in tuam gratiam. Р@@&7cvi tv lacte favos et miti dilve baccho& cui tu liba Аde lacte, melle, vino. nam superfluum est quod quidam dicunt, Аcontra religionem dixisse Vergilium, licere Cereri de vino sacri-Аficari: pontificales namque hoc non vetant libri. quod autem ait АPlautus {43in Aulularia}43, cuius illi utuntur exemplo, "Cererin Аnuptias facturi estis, qui sine temeto huc advenitis?" non Аest huic loco contrarium: nam aliud est sacrum, aliud nuptias Ce-Аceri celebrare, in quibus re vera vinum adhiberi nefas fuerat, quae АOrci nuptiae dicebantur, quas praesentia sua pontifices ingenti sol-Аlemnitate celebrabant. alii hunc locum aliter accipiunt, ut 'miti АBaccho' non sit septimus, sed dativus et duo numina intellegamus, @1 АLiberi et Cereris_nam supra quoque ait 'in primis venerare deos': Аut sit sensus, cui Cereri et miti Baccho, {43id est Libero patri,}43 favos Аlacte dilue, id est eis sacrifica melle et lacte permixtis. Р@@&7felix hostia& id est fecunda. dicit autem ambarvale Аsacrificium, quod de porca et saepe fecunda et gravida fieri con-Аsueverat. Р@@&7omnis qvam chorvs& 'chorus' proprie est coaevorum can-Аtus atque saltatio. Р@@&7cererem c. v. i. t.& invocent copiam frumentorum. Р@@&7torta redimitvs tempora qvercv& id est habens in Аmemoriam victum priorem, a quo Cereris revocatus est benignitate: Аnam olim homines glandibus vescebantur. ЫВ▐@@&7motvs incompositos& id est saltationem aptam religioni, Аnec ex ulla arte venientem: Sallustius "saltare elegantius, quam Аnecesse est probae". &7carmina dicat& hymnos. ЫВс@@&7menstrva lvna& unde et $MH/NH& dicitur. Р@@&7caderent avstri& desinerent venti. etiam ex hoc loco Аprognostica sunt translata de Arato, pauca de multis. ЫВф@@&7ventis svrgentibvs& flare incipientibus: unde est e con-Аtrario "cum venti posuere", id est flare desierunt. &7avt freta А&7ponti& litora pelagi, quae feriuntur fluctibus. duo autem dicit na- @1 Аturalia: futura enim tempestate et ante ventum fluctus movetur, et Аfragor auditur e silvis arcana quadam ratione naturae. Р@@&7aridvs fragor& sonitus, qualis solet fieri ex aridis cum Аfranguntur arboribus. ergo 'aridus' nimius: omne enim quod ari-Аdum est, cum frangi coeperit, nimium efficit sonum. fragor etiam Аa fractarum rerum nominatus est sonitu. Р@@&7avt resonantia longe l. m. &$TO\ AU)TO\&, id est idem bis Аdixit. 'misceri' autem perturbari, ut "miscet agens telis". ЫВш@@&7iam sibi tvm c. m. t. v. c.& scias, inquit, iam in pelago Аesse gravissimam tempestatem, cum ad litora mergi confugiunt. Аpoetice autem ait 'iam sibi tum unda male temperat curvis carnis', Аid est sibi non parcit, sed crescit in perniciem suam: nam in ca-Аrinam scindenda consurgit. ЫВъ@@&7clamoremqve fervnt& id est si cum clamore revertun-Аtur: nam plerumque plura dicit signa, e quibus unum non sufficit, Аsed omnia sunt animadvertenda, ut "cum cornix plena Аpluviam vocat inproba voce et sola in sicca secum spa-Аtiatur harena". Р@@&7marinae fvlicae& ad discretionem fluvialium. Р@@&7ardea& ardea dicta quasi ardua: quae cum altius vola-Аverit, significat tempestatem: Lucanus "quodque signum Аausa volare ardea". ЫВю@@&7praecipites caelo labi& sequitur vulgi opinionem: non @1 Аenim omnia prudenter a poeta dicenda sunt. quod autem videmus Аe caelo stellas quasi labi, $A)PO/R)R(OIAI& sunt ignis aetherii, quae fiunt Аcum vehementior ventus altiora conscenderit et trahere exinde ali-Аquas particulas coeperit, quae simulant casum stellarum. nam Аstellae cadere non possunt: quarum natura est, ut stent semper, Аunde et stellae vocantur. sane sciendum est, {43ut ait Aratus,}43 Аab illa parte ventum flaturum, in quam ignis ille ceciderit. ЫВё@@&7conlvdere plvmas& moveri: Terentius "congrum istum Аmaximum in aqua sinito ludere", id est moveri; Vergilius "lu-Аdere pendentes pueros". Р@@&7at boreae de parte t. c. f. et c. e. z. t. d.& hoc vult Аdicere: ubique ingentes efficit pluvias ab istis ventis mota tempestas. ЫВї@@&7nvmqvam inprvdentibvs i. o.& alii 'in' vacare volunt, Аalii augendi habere significationem, ut sit, numquam imber obfuit Аvalde prudentibus: quae res non valde sunt idoneae. unde melius Аest ita intellegere: numquam imber obfuit non ante provisus, tam Аsui clara dat signa: ut 'inprudentibus' ignaris accipiamus. nam hoc Аdicit: numquam nescienti nocet imber, quia se designat ante ven-Аturum. et scimus leviora esse mala, quae ex opinione contingunt. ЫВў@@&7aeriae grves& aut aerii coloris, aut altum volantes. di-Аcit autem grues de vallibus fugere, non pluviam de vallibus sur-Аgere. [2{43&7avt bvcvla caelvm&]2 &7svspiciens patvlis& [2&7c. n. a.&]2 hic locus Аde Varrone est; ille enim sic: @1 А@@@@tum liceat pelagi volucres tardaeque paludis А@@@@cernere inexpletas studio certare lavandi А@@@@et velut insolitum pennis infundere rorem: А@@@@aut arguta lacus circumvolitavit hirundo, А@@@@et bos suspiciens caelum_mirabile visu_ А@@@@naribus aerium patulis decerpsit odorem, А@@@@nec tenuis formica cavis non evehit ova.}43 ЫВ·@@&7et veterem in limo ranae cecinere qverellam& fa-Аbula duplex est: nam ut Ovidius dicit, Ceres cum Proserpinam Аquaereret, ad relevandam sitim accessit ad quendam fontem. tunc Аeam Lycii rustici a potu prohibere coeperunt: et conturbantes pe-Аdibus fontem cum contra eam emitterent turpem naribus sonum, Аilla irata eos convertit in ranas, quae nunc quoque ad illius soni Аimitationem coaxant. sed hoc non est valde aptum: nam illa magis Аinsultatio fuerat, quam querella, et poenam sacrilegii iuste pertu-Аlerant. unde magis Aesopus est sequendus, qui hoc dicit: cum АIuppiter reges omnibus animalibus daret et ranis dedisset colendum Аbrevissimum lignum, illae questae et aspernatae sunt. tunc eis hy-Аdrum iratus Iuppiter dedit, qui vescitur ranis. ЫВ№@@&7bibit ingens arcvs& sequitur vulgi iterum opinionem. ЫВ■@@&7corvorvm exercitvs& multitudo. Р@@&7iam varias pelagi volvcres et qvae asia circvm А&7dvlcibvs i. s. r. p. c.& haec est vera lectio, et sensus talis est: Аiam varias pelagi volucres et eas, quae circum Asia prata rimantur Аin dulcibus stagnis Caystri, videas certatim largos umeris infundere Аrores et cetera. nam si 'iam variae' legeris, sensus nulla ratione Аprocedit. Caystrus autem fluvius est, Asia vero palus, unde fecit А'prata Asia'. et de palude Asia 'A' longa est; nam de provincia corripit @1 А'A', ut "Europa atque Asia pulsus". et est Homericus versus А$*)ASI/W| E)N LEIMW=NI *KAUSTRI/OU A)MFI\ R(E/EQRA. Р@@&7rimantvr prata& pascuntur in pratis, cibum per terrae Аrimas requirentes: nam rimari hinc tractum est a porcis, qui glan-Аdes rimantur de rimis terrarum. ЫГГ@@&7et stvdio incassvm gestire lavandi& 'gestire' laetitiam Аsuam corporis habitu significare: nam ut homines verbis laetitiam Аsuam exprimunt, ita aves corporis gesticulatione. 'incassum' autem Аideo ait, quia plumarum compositio aquam minime admittit ad Аcorpus. Р@@&7plena voce& rauca, contra naturam suam. et &7vocat& Аpoetice ait; non enim vocat, sed denuntiat pluviam. et notandum, ■яА▓│┤╣ яБ░░╖ яВ╟ яГ╙хЄЎ бЫГДГcornicem et rauca voce et solam pluviam praedicere, corvos vero Аet plures et voce tenui ac purissima, contra naturam suam, ut А"tum liquidas corvi presso ter gutture voces". ЫГЗ@@&7testa cvm ardente& propter vilitatem lucernam noluit Аdicere, nec iterum lychnum, sicut in heroo carmine, ut "dependent Аlychni": medius enim in his libris est stilus, sicut diximus supra. Р@@&7pvtres concrescere fvngos& nam ut dicit Plinius, cum Аaer umidus esse coeperit, favilla, quae cum fumo solet egredi, pro-Аhibita aeris crassitate in lucernis residet et quasdam velut fungo-Аrum imitatur imagines. Р@@&7nec minvs ex imbri soles& id est serenitates. et versa Аvice dat prognostica, quibus agnoscamus ex tempestatibus caelo se-Аrenitatem futuram. &7et aperta serena& aer enim densetur nubilo @1 Аet rarescit sereno, ut "densat erant quae rara modo et Аquae densa relaxat". ЫГМ@@&7nec fratris radiis o. s. l.& 'obtusa' subaudis a superio-Аribus; nam hoc dicit: nec luna videtur obtusa, quae est radiis solis Аobnoxia: nam, ut dicunt physici, ab eo accipit lumen. Р@@&7tenvia& proceleumaticus est pro dactylo: quam rem quo-Аtienscumque facit Vergilius, servat locum synizesi, ut 'tenuia', item А"genua labant". {43nubes tenues pro velleribus accipiendae.}43 ЫГП@@&7dilectae thetidi alcyones& Ceyx, filius Luciferi, habuit Аuxorem Alcyonen. a qua cum prohibitus isset ad consulendum АApollinem de statu regni sui, naufragio periit. cuius corpus cum Аad uxorem delatum fuisset, illa se praecipitavit in pelagus. postea Аmiseratione Thetidis et Luciferi conversi sunt ambo in aves mari-Аnas, quae alcyones vocantur. sane sciendum est, quia, cum de Аmuliere dicimus, 'haec Alcyone' facit; cum de avibus, 'hic' et 'haec Аalcyon' et 'hi' et 'hae alcyones'. istae autem aves nidos faciunt in Аmari media hieme: quibus diebus tanta est tranquillitas, ut pe-Аnitus nihil in mari possit moveri. inde etiam dies ipsi Alcyonia Аnominantur. &7non ore solvtos& scilicet 'maniplos'. alii 'soluto Аore' accipiunt, id est nimium patenti. Р@@&7inmvndi& autem luto gaudentes: Horatius "et amica Аluto sus". Р@@&7magis ima petvnt& id est deprimuntur ad valles. ЫГУ@@&7neqviqvam seros exercet noctva c.& id est non. 'no-Аctua' autem avis est lucifuga, quae significat pluviam si cecinerit Аpost solis occasum. de hac autem talis est fabula. Nyctimone Аpostquam cum patre concubuit et agnovit facinus esse, in silvis se Аabdidit et lucem refugit, ubi deorum voluntate conversa est in Аavem, quae pro tanto facinore omnibus avibus est admirationi. @1 А&7neqviqvam& non: Persius "nequiquam fundo suspiret Аnummus in imo", item Vergilius "et summo clipei nequiquam Аumbone pependit". Р@@&7svblimis in aere nisvs& Nisus rex Megarensium, pater АScyllae, de quo plenius in bucolicis diximus. ЫГЮ@@&7progeniem parvam d. q. r. n.& de corvis Plinius in na-Аturali historia hoc dicit, eos esse obliviosos et plerumque minime. Аad nidos suos reverti; sed quadam ratione naturae haec ad suos Аcongerunt nidos, quae vermes possint creare, ex quibus relicti eo-Аrum pulli aluntur interdum. horum oblivionem probat etiam ex Аrebus, quas cum absconderint, derelinquunt: quod etiam mustelae Аdicuntur efficere. Р@@&7havd eqvidem credo& proponit sibi quaestionem acerri-Аmam et de intima philosophia, quam tamen tota facilitate dissolvit. Аnam quaerit, cur homines, quos constat esse prudentiores animali-Аbus, per se non sentiant qualitatem aeris futuri, sed eam magis Аex aliis animalibus colligant. et hoc dicit: homines prudentiam Аhabere naturalem et suo iudicio posse vel laetos esse vel tristes: Аquae res in haec animalia cadere minime possunt, quae nihil suum Аhabent, sed naturam aeris sequuntur et pro eius qualitate aut laeta Аvidentur aut tristia, nec praedicere aeris naturam videntur, sed Аeam vel prosperam vel adversam advenientem sequuntur. nos vero Аet laeti esse inter nubila possumus et in serenitate solliciti. Р@@&7avt rervm fato prvdentia maior& id est non est illis Аdivinitus concessum ingenium, nec prudentia, quae est maior rerum Аfato: alibi "metus omnis et inexorabile fatum sub-Аiecit pedibus strepitumque Acherontis avari". @1 ЫГв@@&7ivppiter vmidvs& aer, ut "manet sub Iove frigido Аvenator". ЫГж@@&7concentvs& mixtus cantus, id est symphonia. Р@@&7laetae pecvdes& aeris serenitate gaudentes. Р@@&7solem ad rapidvm& velocem. et notandum, haec signa Аmagis fida et subtiliora esse, quae ex luna vel sole colligimus. Р@@&7lvnasqve seqventes ordine respicies& non 'ordine re-Аspicies', sed 'ordine', id est rationabiliter, 'solem sequentes': luna Аenim solis circulum sequitur, licet ipsa inferior sit. Donatus dicit, А'lunas' noctes accipiendas; sed male: non enim signa, quae dicturus Аest, ex nocte, sed ex luna colligimus. Р@@&7nvmqvam te crastina fallet hora& hyperbole est: ne Аhora quidem te decipiet. &7neqve insidiis noctis capiere se-А&7renae& decipiere: nam aphaeresis est. et plerumque scimus nos Аdecipi serenitate. ЫГм@@{43&7comprenderit& concluserit.}43 Р@@&7agricolis pelagoqve p. i.& si non habuerit pura cornua Аet intra eam nigrum aerem videris, erit ubique pluvia: sic supra А"omnia plenis rura natant fossis atque omnis navita Аponto [2umida vela legit.]2" Р@@&7virginevm svffvderit o. r.& forinsecus habuerit: nam Аde interiore parte 'infuderit' diceret. Р@@&7avrea phoebe& pulchra, ut "at non Venus aurea contra". А'Phoebe' autem venit ab eo quod est 'Phoebus'. et sciendum, Аpropria nomina femininum ex se tantum, non etiam neutrum facere, Аut 'Phoebus Phoebe', 'Iulius Iulia', 'Tullius Tullia', non ut appel-Аlativum 'doctus docta doctum'. Р@@&7sin ortv qvarto n. q. i. c. a.& Aratus tertiam dicit ani- @1 Аmadvertendam lunam, hic quartam, non illud improbans, sed hoc Аmagis probans: nam ad hoc pertinet 'namque is certissimus auctor'. ЫГ│@@&7exactvm ad mensem& usque ad mensis ultimam partem: Аunde et exacti menses dicuntur, qui circa partum sunt: ipse in se-Аquentibus "exactis gravidae cum mensibus errant". ЫГ╡@@&7glavco& hic piscator fuit de Anthedone civitate. qui cum Аcaptos pisces super herbam posuisset in litore et illi recepto spi-Аritu maria rursus petissent, sensit quandam herbarum potentiam, Аquibus esis conversus est in numen marinum. Panopea autem Аnympha est marina. &7inoo melicertae& patronymicon est a matre АIno. sane Ino et Melicerta postquam sunt in numina commutati, Аgraece Palaemon et Leucothea sunt appellati, latine Portunus et АMater Matuta. ЫГ║@@&7conditvs in nvbem& id est si orbis eius quasi concavus Аfuerit: quod ipse exprimit dicens 'medioque refugerit orbe'. ЫГ╝@@&7sinister& noxius. ЫГ└@@&7male defendet& non defendet: nam decussis pampinis Аetiam uva vim grandinis patitur. ЫГ├@@&7profverit meminisse magis& ideo 'magis', quia a sole Аvenientia vespertina signa meliora sunt. ЫГ┼@@&7caervlevs plvviam d.& breviter collecta conclusio. @1 ЫГ╚@@&7me nocte p. a. i.& gratiosiorem sensum fecit interposita Аsuae personae commemoratione: nam hoc dicit, nulli se suadere Аilla nocte navigare. ЫГ╩@@&7at si cvm referetqve diem c. q. r.& hoc ad futurae Аserenitatis pertinet signum: nam si de ipso die dicas, stultissi-Аmum est. ЫГ╠@@&7claro aqvilone& serenifico, quia est et nubilus, sicut Аfere omnes venti: Horatius "albus ut obscuro deterget nubila Аcaelo saepe notus neque parturit imbres perpetuos". Р@@&7deniqve qvid vesper servs vehat& conclusio est, quae Аhoc continet: signa quae possumus ex stellis vel ex ventis colligere, Аmelius ex sole colligimus. &7qvid cogitet vmidvs avster& id est Аin quam se partem inflectat, utrum ad serenitatem, an ad pluvias, Аut diximus supra. ЫГ╧@@&7qvis dicere falsvm a.& fallacem: Sallustius "ambitio Аmultos mortales falsos fieri coegit". &7caecos tvmvltvs& Аconiurationes, latentes insidias. ЫГ╥@@&7ille etiam extincto miseratvs c. r.& bonum epilogi Аrepperit locum, ut in Augusti gratiam defleat Caesaris mortem. Аconstat autem, occiso Caesare in senatu pridie iduum Maiarum Аsolis fuisse defectum ab hora sexta usque ad noctem: quod quia Аmultis tractum horis est, dicit 'aeternam timuerunt saecula noctem'. Р@@&7obscvra ferrvgine& alibi "et ferrugine clarus". fer-Аrugo autem est purpura nigrior Hispana. Р@@&7impia saecvla& quibus fuerat Caesar occisus. ■яА▓│┤╣ яБ░░╖ яВ╟ яГ╙хЄЎ бЫГ╒@@&7et aeqvora ponti& non sine causa addidit 'ponti', quia Аsunt et campi aequora, ut "ac prius ignotum ferro quam Аscindimus aequor". @1 Р@@&7inportvnaeqve volvcres& in alienum tempus ruentes, Аut striges aut bubones, nocte gaudentes, per diem possent videri. ЫГ╪@@&7vndantem rvptis fornacibvs aetnam& malum enim omen Аest, quando non fumi, sed flammarum egerit globos: et ut dicit АLivius, tanta flamma ante mortem Caesaris ex Aetna monte de-Аfluxit, ut non tantum vicinae urbes, sed etiam Regina civitas af-Аflaretur. 'undantem' autem undae modo flammas vomentem. ЫГ┌@@&7toto germania c. a.& bene 'Germania', quam vicerat АCaesar, ut eo occiso in rebellionem videretur exsurgere. Р@@&7insolitis tremvervnt motibvs a.& aut novis, id est Аnumquam ante in Alpibus factis, aut magnis et maioribus solito. ЫГ▐@@&7svb obscvrvm& circa noctis obscurum. &7pecvdesqve А&7locvtae infandvm& aut infanda verba protulerunt, aut hoc ipsum Аinfandum fuit, quod sunt contra naturam locutae. ЫГр@@&7inlacrimat templis ebvr& scilicet simulacrorum. А&7aeraqve svdant& signa sunt laboris futuri. Р@@&7insano& magno, ut "quid tantum insano iuvat indul-Аgere dolori?" et sciendum, flumina cum supra modum crescunt, Аnon tantum ad praesens inferre damna, sed etiam alia futura si-Аgnificare. Р@@&7flvviorvm rex eridanvs& Padum dicit. 'fluviorum' autem А'rex' per Italiam, aut certe per totum orbem, secundum quod dicit АLucanus, qui ait cum de isto flumine loqueretur "non Аminor hic Nilo, nisi quod per plana iacentis Aegypti Li-Аbycas Nilus stagnaret harenas: non minor hic Histro", А"nisi quod, dum permeat orbem, Hister casuros in quae-Аlibet aequora fontes accipit et Scythicas exit non solus in Аundas". @1 ЫГч@@&7cecidervnt plvra sereno fvlgvra& omen est in eo, Аquia et caelo sereno missa sunt fulmina et plura sunt missa. Р@@&7diri cometae& crinitae, pessimae, quia sunt et bonae, ut Аdocuimus in Aeneide, factae ex Iove vel Venere: quam rem Аplenissime Avienus exsequitur. Р@@&7paribvs telis& Lucanus "pares aquilas et pila Аminantia pilis". Р@@&7itervm videre philippi& civitas Thessaliae, in qua primo АCaesar et Pompeius, postea Augustus et Brutus cum Cassio dimi-Аcaverunt. Р@@&7nec fvit indignvm svperis& quasi exclamatio est ad deos. Р@@&7emathiam& Thessaliam, dictam ab Emathio rege. Haemus Аautem mons est Thessaliae. ЫГю@@&7incvrvo& una pars orationis est. Р@@&7scabra& aspera: unde et scabies dicitur a corporis aspe-Аritate. Р@@&7galeas inanes& concavas ut "galeam ante pedes pro-Аiecit inanem". &7grandia ossa& aut multa aut ingentia, quasi Аantiquorum et heroum. ЫГЄ@@&7dii patrii& patrii dii sunt, qui praesunt singulis civita-Аtibus, ut Minerva Athenis, Iuno Karthagini. &7indigetes& indigetes Аproprie sunt dii ex hominibus facti, quasi in diis agentes, abusive @1 Аomnes generaliter, quasi nullius rei egentes. &7vestaqve mater А&7qvae tvscvm tiberim et romana p. s.& poetice: nam verum nomen Аeius numinis, quod urbi Romae praeest, sciri sacrorum lege pro-Аhibetur: quod ausus quidam tribunus plebis enuntiare in crucem Аlevatus est. ЫГЎ@@&7laomedonteae lvimvs p. t.& excusat Augusti tempora Аet eum dicit suis viribus compensare tanta damna rei publicae, Аquae ex maiorum vitiis descendisse confirmat: Horatius "neclegis Аinmeritis nocituram postmodo te natis fraudem com-Аmittere". ЫГ°@@&7hominvm qveritvr cvrare trivmphos& cum caelestes Аpossis mereri. Р@@&7fas versvm atqve nefas& apud homines scilicet, qui Аspernunt licita, appetentes inlicita. ЫГ√@@&7sqvalent abdvctis a. c.& ad bella, ut "et latos vastant Аcultoribus agros". ЫГ¤@@&7hinc movet evphrates illinc g. b.& undique bellum Аmovetur: Euphrates namque orientis est fluvius, Germania occiden-Аtis provincia. Р@@&7vicinae rvptis inter se l. v. a. f.& et externa et civilia Аbella desaeviunt. ЫДА@@&7vt cvm carceribvs sese effvdere q.& hoc vult dicere: Аres publica quidem habet optimum imperatorem, sed tanta sunt Аvitia temporum praeteritorum, quae in dies singulos aucta sunt, Аquemadmodum in processu equorum cursus augetur, ut ea, licet Аoptimus, rector refrenare non possit, sicut et auriga a ferventi Аcursu equos non potest plerumque revocare. Р@@&7addvnt in spatia& currendo plus eorum cursus augetur. @1 Р@@&7neqve avdit cvrrvs h.& id est equi. sane sciendum, Аtranslationem hanc esse, non comparationem, quae si ponatur in Аfine, vitiosum est. {43et aliter: notandum est, quod poeta librum in Аcomparatione finierit. antithesis tertia, ubi in utraque voce fit com-Аmutatio: sic enim rectum sit 'fertur curru auriga neque audiunt equi Аhabenas'.}43 @1 аЯЇ @@@@{1SERVII GRAMMATICI А@@@@IN VERGILII GEORGICON LIBRVM SECVNDVM А@@@@COMMENTARIVS.}1 С@@&7hactenvs arvorvm cvltvs et sidera caeli& mire iteravit Аillum versum "quid faciat laetas segetes, quo sidere Аterram". in hoc autem libro exsequitur culturam agri consiti, qui Аomnium arborum continet genera. et sciendum est, Vergilium vites Аquoque arbores dicere, ut "nec setius omnis in unguem Аarboribus positis secto via limite quadret". et 'hactenus', ut Аmulti volunt, una pars orationis est, et est adverbium significans А'hucusque'. alii duas partes volunt, pronomen et adverbium, ut Аsit 'tenus hac', sicut "et crurum tenus a mento pale-Аaria pendent"; sed melius est unam partem accipere orationis 'hac-Аtenus'. &7sidera caeli& pleonasmos est: nec enim alibi, nisi in Аcaelo, sunt sidera. Р@@&7te bacche canam& inventorem pro vitibus posuit, de qui-Аbus $KAT' E)COXH/N& in hoc libro loquitur: nam vites praecipuae sunt, Аlicet et aliarum arborum faciat commemorationem. &7nec non А&7silvestria tecvm virgvlta& id est infecundas arbores, quibus Аpraecipue in Italia vites cohaerent. Р@@&7tarde crescentis olivae& res enim diu duratura tardius Аcrescit. Р@@&7hvc pater o lenaee& 'pater' licet generale sit omnium Аdeorum, tamen proprie Libero semper cohaeret: nam Liber pater @1 Аvocatur. Lenaeus autem $A)PO\ TH=S LHNOU=& dicitur, id est a lacu: nam Аquod Donatus dicit ab eo, quod mentem deleniat, non procedit; Аnec enim potest Graecum nomen Latinam etymologiam recipere. Р@@&7tibi floret ager& in honorem tuum exultat et laetus est: Аnam autumnali tempore re vera florere non potest ager. &7pam-А&7pineo& pro 'pampinoso', ut 'nemus frondeum' pro 'frondosum'. Р@@&7vindemia& cum vindemiam numero singulari dicimus, unius Аanni significamus; cum plurali, multorum, ut messem et messes, Аhiemem et hiemes: haec enim semel tantum annis quibusque con-Аtingunt. multi tamen volunt vindemiam esse totius orbis genera-Аliter, vindemias singularum partium, ut plus significet singularis Аnumerus, quam pluralis, sicut plus est cum dicimus 'per terram Аpluit', quam 'per terras pluit': tunc enim omne elementum, non Аterras aliquas significamus. Р@@&7mvsto novo& mustum numero tantum singulari dicimus, Аsicut vinum, licet Ovidius abusive dixerit musta. sed hoc ille plus Аfecit, quod et 'mustis' dixit, cum, ut diximus, de his no-Аminibus tres casus tantum usurpari consueverint. ШЙ@@&7principio arboribvs v. e. n. c.& creandarum arborum na-Аturaliter tria sunt genera. aut enim sua sponte nascuntur, aut ex Аseminibus fortuito iacentibus surgunt, aut ex radicibus pullulant: Аnam cetera usus invenit favente natura. ШЛ@@&7sponte sva& 'sponte' modo nomen est, quia iunctum est Аei genus, quo caret semper adverbium. &7venivnt& crescunt, ut А"illic veniunt felicius uvae". &7camposqve et flvmina А&7late cvrva tenent& per transitum ostendit, in quibus locis arbo- @1 Аres sponte sua nascantur, scilicet in umidis: nam terra mater est Аrerum omnium et seminum cunctorum creatrix. Р@@&7vt molle siler& arboris genus est. et notandum genus Аneutrum de arbore, quod est admodum rarum. Р@@&7glavca canentia fronde salicta& locum salicum pro Аipsis arboribus posuit. bene autem ait et 'glauca' et 'canentia'; Аnam salix ab una parte alba est, ab altera viridis. sane cacenpha-Аton est 'glauca canentia'. Р@@&7posito de semine& quacumque ratione proiecto, vel ab Аavibus, vel ab hominibus, ne incipiat esse industriae. Р@@{43&7nemorvmqve iovi q. m. f. a.& ordo 'nemorum maxima'.}43 Р@@&7habitae grais oracvla qvercvs& nam in Dodonaeo ne-Аmore arbores, dantes responsa, fuisse dicuntur. 'habitae' autem ■яА▓│┤╣ яБ░░╖ яВ╟ яГ╙хЄЎ вШРГ'Grais' vel quasi non credens dixit, vel quasi Italus, qui loca illa Аnesciret: vel re vera quondam 'habitae', quia illo tempore iam Аsilebant. Р@@&7pvllvlat& mira in singulis est proprietas: nam ait 'sponte Аsua veniunt', 'surgunt de semine', 'pullulant ab radicibus'. Р@@&7vt cerasis& 'haec cerasus, his cerasis' facit. sane Cerasus Аcivitas est Ponti, quam cum delesset Lucullus, genus hoc pomi Аinde advexit et a civitate cerasium appellavit: nam arbor cerasus, Аpomum cerasium dicitur. hoc autem etiam ante Lucullum erat in АItalia, sed durum, et cornum appellabatur: quod postea mixto no-Аmine cornocerasium dictum est. &7parnasia lavrvs& a Parnaso Аmonte Apollini consecrato. ШФ@@&7hos natvra modos primvm dedit& bene 'primum': nam Аut etiam supra diximus, favor naturae fuit etiam ad alios in-Аveniendos; contra naturam enim nihil hominum inventum valeret. ШЦ@@&7via sibi& ratione, ut "inveni, germana, viam". @1 Р@@&7hic plantas& inter plantas et plantaria hoc interest: nam Аplantae sunt raptae de arboribus, plantaria vero, quae ex semini-Аbus nata cum radicibus et terra propria transferuntur, ut А"et viva sua plantaria terra". Р@@&7svlcis& fossis, ut "ausim vel tenui vitem com-Аmittere sulco". &7hic stirpes obrvit arvo& altius deponit vali-Аdiores cum radicibus plantas. Р@@&7qvadrifidasqve svdes& ita robustas, ut possint in quat-Аtuor partes dividi. &7et acvto robore& pro 'acuti roboris' accipi-Аmus. et est bis idem dictum: nam valli et sudes idem sunt. Р@@&7silvarvmqve aliae pressos p. a. e.& propago praecipue Аvitibus congruit: unde apparet, silvas eum etiam de vitibus dicere. Р@@&7et viva sva p. t.& et aliae silvarum expectant plantaria Аcum sua terra viva, id est naturali, ut "vivoque sedilia saxo", Аid est naturali. inde est "mutata ignorent subito ne Аsemina matrem". ШЮ@@&7qvin et cavdicibvs sectis& pro 'codicibus', sicut 'caulem' Аpro 'colem', 'sauricem' pro 'soricem' dicimus. fit autem hoc de Аoliva et myrto, quarum sicci stipites secantur usque ad medullam Аet terrae infossi ex se arbores creant: quod sine dubio est mi-Аrandum. Р@@&7trvditvr& urgente natura procreatur ex arido. &7radix А&7oleagina& derivativum ab olea. Р@@&7inpvne videmvs& sine damno sui. et loquitur de insitione. Аsane 'insitas' arbores dicimus, 'insertas' vero causas aut fabulas. Шв@@&7lapidosa corna& dura: alibi "lapidosaque corna dant Аrami". Р@@&7proprios generatim& 'generatim' est per singula genera, А'generaliter' autem est simul omnia: $GENIKW=S KAI\ KATA\ GE/NOS.& @1 Ше@@&7segnes terrae& pigrae, infecundae. et docet posse indu-Аstriam etiam loca asperrima ad fertilitatem perducere. &7ismara& Аmontes Thraciae. Р@@&7tabvrnvm& [2Taburnus]2 mons Campaniae. &7vestire& vero Аimplere significat. Р@@&7tvqve ades inceptvmqve vna d. l.& adesto et inceptum Аfavorem omnibus libris inpendito: nam ubique eum invocat. Р@@&7o decvs o famae m. p. m. n.& Horatius "o et praesidium Аet dulce decus meum". Р@@&7pelagoqve volans da vela patenti& simplici generi Аcarminis praesta favorem, ut 'vela' favorem accipiamus, 'patens Аpelagus' carminis facilitatem. hoc autem carmen facile esse, ipse Аsignificat dicens et 'in manibus terrae', hoc est in facili et in Аpromptu res posita est, et 'non ego cuncta meis amplecti versibus Аopto', id est non sum universa dicturus; nec enim possum: qua re Аet suam verecunde extenuat possibilitatem, et Maecenatis auribus Аex sui carminis brevitate blanditur. alii aliter accipiunt: constat АMaecenatem fuisse litterarum peritum et plura composuisse carmina А-nam etiam Augusti Caesaris gesta descripsit, quod testatur Ho-Аratius dicens "tuque pedestribus dices historiis proelia Cae-Аsaris, Maecenas, melius ductaque per vias regum colla Аminacium"_, ut hoc nunc dicat: 'inceptumque una decurre labo-Аrem', id est adesto et simul scribamus; licet enim quae tu scribis Аesse constet ingentia, meum autem carmen et breve sit et totum Аid explicare non possim, debes tamen favere minoribus: ut 'pela-Аgoque volans da vela patenti' sit ingentia scribe, et 'primi lege Аlitoris oram' fave minora scribenti. Р@@&7non ego cvncta meis& Lucretii versus; sed ille "aerea vox" Аait, non 'ferrea'. @1 Шм@@&7primi lege litoris oram& 'lege' nauticus sermo, qui nunc Аet ad navigium et ad lectionem potest referri; nam hoc dicit: fa-Аveto principio vel humilitati carminis mei. Р@@&7in manibvs terrae& in facili, in promptu est terrarum Аdescriptio: quod Graeci $PRO/XEIRON& dicunt. &7non hic te carmine А&7ficto atqve p. a. et l. e. t.& id est simpliciter universa descri-Аbam nec, ut in Aeneide, aliquibus figmentis aut ullis utar ambagi-Аbus. 'longa' autem 'exorsa' dicit prooemia longe repetita, quae Аconstat esse vitiosa. Шп@@&7sponte sva qvae se t. i. l. a.& ad illud, quod omiserat, Аredit et exsequitur qualitatem trium generum, quae supra memora-Аverat, arborum scilicet sponte natarum, procreatarum ex semine et Аearum, quae de radicibus pullulant. Р@@&7infecvnda qvidem& fructu carentia. et per transitum rem Аphysicam tetigit: nam semen esum salicis dicitur infecunditatem Аmulieribus gignere, et supra ait "et glauca canentia fronde Аsalicta". &7laeta et fortia& quasi hoc in ipsis genus est fecun-Аditatis. Р@@&7qvippe solo natvra svbest& quia, ut supra diximus, Аnaturaliter rerum omnium mater est terra et universa intra se con-Аtinet semina: hinc est 'quippe solo natura subest'. nam natura Аdicta est ab eo, quod nasci aliquid faciat. mire autem ait 'subest', Аid est inest latenter; nam non apparet: unde Epicurei dicunt nihil Аesse, quod non habeat originem sui; nam hoc est "gigni de ni-Аhilo nihilum: in nihilum nil posse reverti". Р@@&7scrobibvs& nos 'scrobes' genere dicimus masculino, licet АLucanus dixerit contra artem "exigua posuit scrobe". Р@@&7silvestrem animvm& naturalem asperitatem et infecun-Аditatem. Р@@&7voces artes& fecunditates ex arte venientes. @1 Ш╢@@&7hoc faciet& erit fecunda, si fuerit inde translata. Ш╕@@&7ferentem& quae ferre potest, si ei umbra non noceat. Р@@{43&7iam qvae seminibvs iactis& 'iam' particula hic pro 'praeterea' Аponitur et tempus significat, ut "iam tempus agi res".}43 Ш╗@@&7pomaqve degenerant& modo 'degenerant' vertuntur in Аpeius; alias in melius. 'poma' autem arborum ex semine procrea-Аtarum dicit, quas constat, nisi translatae aut insitae fuerint, non Аrespondere qualitati seminis sui. Р@@&7fert vva racemos& uvam pro vite posuit, id est fructum Аpro arbore. sane racemus botryonis est pars, et botryo graecum Аest. et sic hic uvam pro vite posuit, sicut Horatius pro vino: nam Аait "Caecubum et prelo domitam Caleno tu bibes uvam". Ш╛@@&7in svlcvm& in ordinem componendae, aut certe arandae. А&7mvlta mercede& multo labore: a sequenti quod praecedit intellege. Р@@&7sed trvncis oleae melivs& quia supra ait "trudi-Аtur e sicco radix oleagina ligno". et iam redit ad eos modos, Аquos invenit industria. dicendo autem 'melius' ostendit etiam alias Аarbores ex truncis posse procreari. sane olea est arbor ipsa, unde Аderivatio est oleum; oliva vero fructus ipse, unde olivum dicitur. Аlegimus tamen olivam et de arbore, ut "incumbens tereti Damon Аsic coepit olivae". Р@@&7solido paphiae de robore myrtvs& sicut et olea. 'Pa-Аphiae' autem Veneriae, a Papho insula, in qua Venus colitur. Аhuic autem myrtus consecrata est, vel quod haec arbor gaudet li-Аtoribus et Venus de mari dicitur procreata, vel quod, ut medico-Аrum indicant libri, haec arbor apta est mulierum necessitatibus Аplurimis. @1 Р@@&7plantis et dvrae coryli nascvntvr& duras dixit non ad Аlignum, sed ad fetum ipsarum referens. alii 'edurae' legunt, quasi Аnon durae, ut paulo post "enodes trunci", id est sine nodis, Аut 'e' modo minuentis, non augentis habeat significationem. sane Аcoryli proprie dicuntur: nam abellanae ab Abellino Campaniae op-Аpido, ubi abundant, nominatae sunt. Р@@&7hercvleaeqve a. v. c.& ipse alibi "Herculea bicolor cum Аpopulus umbra". {43et aliter: quia Hercules, cum ab inferis rediret, Аhanc primus arborem dicitur contemplatus esse et se inde coronasse, Аconveniente colore arboris illi eventui, quo a tenebris in lucem com-Аmeavit.}43 Р@@&7chaonii patris& Iovis Epirotici. &7ardva palma& aut alta, Аaut ad quam difficile pervenitur. ■яА▓│┤╣ яБ░░╖ яВ╟ яГ╙хЄЎ вШ─@@&7casvs abies visvra marinos& est enim abietis species apta Аnavibus, quam sappinum vulgo vocant. Р@@&7fetv nvcis arbvtvs horrida& versus dactylicus: nam male Аquidam 'horrens' legunt. 'horrida' autem hispida. et iam transit Аad insitionem, quae duplex est: nam aut insitio dicitur, cum, fisso Аtrunco, surculus fecundae arboris sterili inseritur, aut oculorum in-Аpositio, cum, inciso cortice, libro alienae arboris germen inserimus. Р@@&7steriles platani malos gessere v.& dicit quid in quam Аarborem debeamus inserere: in arbuto nucem, in platano malum, Аin fago castaneam, in orno pirum. sed 'castaneae fagos' eget ex-Аpositione; non enim in castanea fertili infecunda fagus inseritur: Аunde aut hypallage est, ut 'castaneae fagos' sit pro 'fagi casta-Аneas'; aut est mutanda distinctio, ut sit 'et steriles platani malos Аgessere valentes castaneae',_id est infecundae arbores platani Аfortes ramos castaneae portaverunt_'fagos ornusque incanuit Аalbo flore piri': secundum quam distinctionem 'fagos', licet brevis Аsit 'gos', finalitatis tamen ratione producitur; 'fagos' enim incipit Аgraecus esse nominativus singularis, non pluralis noster accusativus. Аalii neutrum probant et ita accipiunt 'castaneae fagos, piri flore @1 Аornus incanuit', ut similiter 'fagos' nominativus sit graecus. {43et Аaliter: alii legunt 'et steriles platani malos', ut subintellegas 'inserit'. Аsi ita legendum erit, in sequenti sensu hypallage est, ut sit 'valentes Аfagi gessere castaneas'.}43 Ш╔@@&7nec modvs inserere atqve o. i. s.& aut non est simplex Аet fortuita ratio, sed ea quae ingenti labore colligitur; aut hoc Аdicit: non est idem inserere, quod et oculos inponere, quarum rerum Аdiscretionem hoc loco commemorat, sicut nos diximus supra. Р@@&7trvdvnt& propellunt, eiciunt. Р@@&7tenves tvnicas& id est interiores arborum libros. [2{43&7an-А&7gvstvs in ipso fit nodo sinvs& sinum]2 dicit fieri debere.}43 Р@@&7hvc inclvdvnt& quia ait 'aliena ex arbore' et est mutatio, Аideo non ait 'hic includunt': sic Cicero "includuntur in carce-Аrem condemnati, utique qui illuc fuerant aliunde deducti". Р@@&7inolescere& {43inhaerere,}43 concrescere, $SUNFU/EIN. Р@@{43&7avt rvrsvm innodes resecantvr& 'rursum' non habet hic Аsignificationem iterandi, sed abundat.}43 Ш╨@@{43&7plantae immittvntvr& plantis abutitur pro surculis.}43 Ш╥@@&7miratastqve novas frondes et n. s. p.& ingens phantasia. Аsane 'miratastque' legendum est, ut stet versus. Р@@&7praeterea genvs havd vnvm& docet nunc etiam in sin-Аgulis arborum speciebus esse aliquam varietatem. Р@@&7lotoqve& Lotos nympha quaedam fuit. quam cum amatam АPriapus persequeretur, illa deorum miseratione in arborem versa Аest, quae vulgo faba Syriaca dicitur. Р@@&7vnam in faciem& in eandem similitudinem. @1 Р@@&7orchades& a graeca etymologia, sed obscena, id est a Аtesticulis. &7radii& olivae a longinquitate nominatae. &7amara А&7pavsia baca& oliva a paviendo dicta, id est tundendo; aliter enim Аex se oleum non facit. 'amara' autem 'baca' viridi, ut "atque Аapio crines ornatus amaro"; nam de pausia viride oleum fit: Аunde contra dulce dicitur non viride. Р@@&7pomaqve& subaudis a superioribus 'non unam nascuntur in Аfaciem'. &7alcinoi silvae& pomiferae arbores: nam Alcinous, rex АPhaeacum, fuit diligens cultor hortorum, unde per eius silvas ar-Аbores pomiferas intellegimus: de quo Homerus ait, quod haberet А$MH=LON D' E)PI\ MH=LON.& {43et aliter: Alcinous rex Phaeacum fuit, cuius Аhortos Homerus nobilitavit.}43 Р@@&7crvstvmiis& {43pro 'Crustuminis'.}43 Crustumia sunt pira ex Аparte rubentia, ab oppido Crustumio nominata. &7syriisqve& {43pro А'Syriaticis', id est}43 nigris. &7gravibvs volemis& magnis: nam et Аvolema ab eo, quod manum impleant, dicta sunt, unde et 'invo-Аlare' dicimus. {43volema autem Gallica lingua bona et grandia dicuntur.}43 Р@@&7non eadem arboribvs p. v. n.& id est vites quoque di-Аversae sunt. 'nostris' autem Italis. et bene 'pendet' {43dixit}43; nulla Аenim vitis in Italia est {43in arboribus posita}43, quae non pendeat. Р@@&7methymnaeo carpit d. p. l.& Lesbos insula est {43in Aegaeo Аmari}43, cuius civitas est Methymna, habens pretiosissimum vinum. Р@@&7thasiae vites& a Thaso insula nominatae. &7mareotides А&7albae& Aegyptiae; Mareotis enim pars est Aegypti. et dicendo Аalbas ostendit esse etiam purpureas vel alterius coloris. Р@@&7pingvibvs hae t. h. l. i.& pinguibus Thasiae, levioribus АMareotides: nam ordinem positum sequimur, cum aperte aliquid Аnon commemoratur. @1 Р@@&7passo psithia vtilior& bene 'utilior', ut ostendat etiam Аde alia uva posse passum fieri, sed melius de psithia. passum Аautem dicitur a patiendo; nam decoquitur mustum et inde fit pas-Аsum. hinc defrutum dictum est, quod defraudatur et quasi fraudem Аpatitur. &7tenvisqve lageos& quae latine leporaria dicitur. 'tenuis' Аautem penetrabilis, quae cito descendit ad venas. Р@@&7temptatvra pedes olim v. q. l.& Terentius "neque pes Аneque mens suum officium facit". 'olim' autem adverbium est Аcuiuslibet temporis. Р@@&7pvrpvreae& purpurei coloris: &7preciaeqve& hae cito ma-Аturescunt: unde et preciae dictae sunt, quasi praecoquae, quod ante Аalias coquantur. &7qvo te carmine dicam raetica& hanc uvam АCato praecipue laudat in libris, quos scripsit ad filium; contra Ca-Аtullus eam vituperat et dicit nulli rei esse aptam, miraturque cur Аeam laudaverit Cato. sciens ergo utrumque Vergilius medium te-Аnuit, dicens 'quo te carmine dicam Raetica'? Р@@&7nec cellis ideo contende falernis& licet sis a Catone Аlaudata, tamen vino te Campano praeferre non debes. 'cellis' autem Аapothecis dicit; nam cellas vinarias dicimus. et Falernus mons АCampaniae est, in quo optima vina nascuntur. Р@@&7svnt et aminneae vites firmissima vina& aminneum vi-Аnum dictum est quasi sine minio, id est rubore; nam album est. Аsane aminneum dici versus probat, qui stare non potest, si ami-Аneum dixerimus. {43et aliter: Amineos Aristoteles in politiis hoc scribit АThessalos fuisse, qui suae regionis vites in Italiam transtulerint, atque Аillis inde nomen inpositum.}43 Р@@&7tmolivs adsvrgit qvibvs et rex ipse phanaevs& duplex Аest hoc loco expositio. nam alii volunt sine vitio in subauditione @1 Аesse posita quae aperte dicere non possumus, ut sit 'quibus vinis Аassurgit', id est cedit, 'vinus Tmolius et Phanaeus': quod si aperte Аdicatur, est utrumque vitiosum_tamen 'vinus' de Graeco traxit, Аnam $OI)=NOS& dicunt. pleraque autem subaudiri, quae aperte non pos-Аsumus dicere, et ipse alibi docet, dicens de Allecto "nec dextrae Аerranti deus afuit", et Sallustius, qui ait "quis a Sertorio tri-Аplices insidiae per idoneos saltus positae erant: prima" et Аsubaudiendum reliquit 'insidia', quod penitus dicere non possumus. Аalii autem ad superiora referunt, ut 'quibus' non ad vina referamus, Аsed ad vites, ut sit 'quibus vitibus cedit Tmolius et Phanaeus, Аmontes vitibus consiti': et est figura, qualis illa in Aeneide А"me puer Ascanius capitisque iniuria cari, quem regno АHesperiae fraudo", scilicet Ascanium, non quem caput. et Tmo-Аlius mons est Ciliciae, Phanaeus mons in promuntorio Chii, dictus Аa Phanaeo rege. ut autem 'assurgit' cedit sit, tractum est a se-Аdentibus, qui in honorem alicuius surgere consueverunt. &7rex А&7ipse phanaevs& de Lucilio hoc tractum est, qui ait $*XI=O/S TE DUNA/-А$STHS,& id est $OI)=NOS. Р@@&7argitisqve minor& quantum ad solam pertinet speciem. Шх@@&7dis et mensis accepta secvndis& grata et sacrificiis et Аmensis secundis, pomorum scilicet. {43et aliter 'dis secundis' intellegitur, Аhoc est propitiis, aliter 'mensis [2secundis]2', quae post inferuntur: per Аquas significat et esui et potui bona.}43 Р@@&7bvmaste& uva in mammae bovis similitudinem. Р@@&7sed neqve qvam mvltae species nec n. q. s.& scit apud Аdiversos lecta esse innumerabilia vitium genera: quibus offensus @1 Аait, colligere tanta vitium genera nec utile est nec possibile. qui Аenim conatur universa cognoscere, debet etiam inpossibilia scire, Аut est harenarum vel fluctuum numerus. Р@@{43&7refert& aut interest, aut prodest.}43 Р@@{43&7libyci& ipse alibi "litus harenosum Libyae" dixit.}43 Шэ@@&7nec vero terrae ferre o. o. p.& aut generale est, sicut ■яА▓│┤╣ яБ░░╖ яВ╟ яГ╙хЄЎ вШэВait in primo "et quid quaeque ferat regio": aut ad supe-Аriora pertinet, ut talis sit sensus: non prodest nosse cuncta vitium Аgenera; nec enim omnia procreantur in omnibus terris. Р@@&7crassis palvdibvs& lutosis naturaliter. ШЁ@@&7litora myrtetis laetissima& locum posuit pro ipsis ar-Аboribus, sicut salictum pro salicibus: nam myrtetum est locus, Аarbor ipsa myrtus vocatur. &7deniqve apertos b. a. c.& hinc est, Аquod vites amant montium laxiora. ШЄ@@&7aspice et extremis d. c. o.& intuere etiam extremum Аorbem cum suis cultoribus domitum: nam subaudimus 'cum'. et Аper transitum maiestatem Romani laudat imperii. Р@@&7eoasqve domos arabvm& Arabia, Panchaia, Sabaeorum Аgens eadem est, apud quam tus nascitur, ut "solis est turea Аvirga Sabaeis", item "totaque turiferis Panchaia pin-Аguis harenis", Plautus "Arabico ture". &7pictosqve gelonos& Аstigmata habentes: populi Scythiae, ut "pictique Agathyrsi". Р@@&7patriae& regiones, ut "Italiam quaero patriam". &7sola А&7india nigrvm f. h.& atqui et in Aegypto nascitur; sed Indiam omnem Аplagam Aethiopiae accipiamus. sane et 'haec hebenus' et 'hoc @1 Аhebenum' dicitur. hic neutro usus est, Lucanus vero ait А"hebenus Mareotica vastos non operit postes". hebenus autem Аarbor est, quae caesa durescit in lapidem. Шў@@&7balsamaqve& 'que' vacat, ut "dixitque et proelia voce Аdiremit". sane balsamum est arbor ipsa, opobalsamum sucus col-Аlectus ex arbore_nam $O)PO/S& dicitur sucus_, xylobalsamum lignum Аipsius arboris. probatio autem opobalsami, ut dicit Plinius, haec Аest, si contra solem feratur et corruptum non sit, manum ferentis Аexurit. &7semper frondentis acanthi& arbor in Aegypto, semper Аfrondens, ut oliva, laurus; acanthos dicta, quia spinis est plena. Аabundat hac etiam Cercina insula. Ш∙@@&7velleraqve vt foliis d. t. s.& apud Aethiopiam, Indos Аet Seras sunt quidam in arboribus vermes et bombyces appellantur, Аqui in aranearum morem tenuissima fila deducunt, unde est seri-Аcum: nam lanam arboream non possumus accipere, quae ubique Аprocreatur. &7depectant& decerpant; sed alii 'depectat' legunt: Аquod si est, 'Seres' posuit pro 'Ser', sicut 'trabes' pro 'trabs'. sic АLucanus "sub iuga iam Seres, iam barbarus isset АAraxes". Р@@{43&7gerit& pro 'habet', ut alibi "virginis os habitumque ge-Аrens"}43. &7oceano propior gerit india l.& haec enim habet arbores Аmagnas, quae est iuxta Oceanum: hinc est 'extremi sinus orbis'. Р@@{43&7vbi aera& 'aera arboris' nunc pro cacumine: aut aerem eum Аdicit, qui circa cacumen est.}43 Ш¤@@&7non tarda& id est strenuissima: nam litotes figura est. Р@@&7media fert tristes svcos& 'di' sine sibilo proferenda Аest: graecum enim nomen est, et Media provincia est. &7tristes& @1 А&7svcos& amaros, ut "tristisque lupini". &7tardvmqve sa-А&7porem f. m.& apud Medos nascitur quaedam arbor, ferens mala, quae Аmedica vocantur: quam per periphrasin ostendit, eius supprimens Аnomen. hanc plerique citrum volunt; quod negat Apuleius in libris, Аquos de arboribus scripsit, et docet longe aliud esse genus arboris. А'tardum' autem 'saporem' dicit vix intellegibilem, quod illi ad car-Аnem mediam citri referunt: nam prima et interior facile suum Аostendit saporem. {43et aliter: [2'tristes']2 austeros, amaros. et 'tardum' Аgravem aut diu palato inhaerentem.}43 Р@@&7felicis mali& secundum eos, qui dicunt citrum, fecundi: Аnam haec arbor, id est citri, omni paene tempore plena est pomis, Аquae in ea partim matura, partim acerba, partim adhuc in flore Аsunt posita. aut certe 'felicis' salubris: nulla enim efficacior res Аest ad venena pellenda. {43&7felicis mali& fertilis, fecundi: aut quod Аa morte revocet.}43 Р@@&7saevae novercae& aut hae quae saevae sunt: aut epitheton Аest omnium novercarum. Р@@&7non innoxia v.& litotes, id est nocentissima. et est aug-Аmentum, quasi parum putent venena miscere, nisi etiam magicos Аcantus addiderint. Р@@&7membris agit atra venena& radices, nuces, lupini, ci-Аtrum, apium prosunt contra futurum, non contra, iam acceptum Аvenenum: unde etiam ante ullas alias epulas haec solebant mensis Аapponere. apparet ergo non eum de citro loqui, cum dicit 'mem-Аbris agit atra venena' iam data. Р@@&7faciemqve simillima lavro& figura Ciceronis, qui ait in АCaesarianis "sed simillimum deo iudico". sane etiam haec pro-Аbant citrum non esse: nam citri arbor et multum non potest cre-Аscere, et multo habet folia maiora quam laurus. Р@@&7alivm late i. o.& et infinitum emittit suum odorem, et Аalium. ЫБЖ@@&7flos ad prima tenax& prime, maxime. et est nomen pro @1 Аadverbio, sicut "et pede terram crebra ferit" pro А'crebro'. &7animas &$DU/SPNOIAN,& id est pulmonis vitiosum anhelitum, Аquod exprimit subdens 'senibus medicantur anhelis'. &7olentia А&7ora& putentia, id est $DUSWDI/AN& oris. notandum sane, uni tantum Аarbori incubuisse Vergilium et expressisse ubi sit, qualis sit, cuius Аpotestatis sit, sicut in quarto de herba amello: quod qui Аde arboribus aut herbis dicunt in omnibus exsequuntur. {43et aliter: А'olentia' et ad animas est referendum, et subaudiendum 'male olentia': Аsic Plautus in milite glorioso "tum in Apulis non sum Аnatus, non sum animula". 'anhelis' autem illis, qui anhelant et Аdeficiunt.}43 ЫБИ@@&7sed neqve medorvm silvae& iam incipit laus Italiae, Аquam exsequitur secundum praecepta rhetorica: nam dicit eam et Аhabere bona omnia et carere malis universis. Р@@&7ganges& Indiae fluvius, per quem provincia significatur. А&7hermvs& Lydiae fluvius, harenas aureas trahens. Р@@&7lavdibvs italiae certent& figurate: nam 'certo tecum' Аdicimus. &7bactra& regio iuxta Assyrios: unde et populi Bactriani. Р@@&7panchaia& Arabia, ut diximus supra. {43&7panchaia& Аregio Arabiae, ubi et templum Triphylii Iovis: ipse alibi А"Panchaeis adolescunt ignibus arae".}43 Р@@&7non tavri spirantes n. i. i. s. i. d. h.& quales fuerunt Аin Colchide, civitate Scythiae: nam hoc habet fabula. Iason Col-Аchos profectus ad tollendum vellus aurem, quod dicaverat Marti АPhryxus, Medeae auxilio et pervigilem draconem occidit et eius Аdentes sevit, iunctis tauris ignem efflantibus: unde nati armati sunt, Аqui primum fecerunt impetum in Iasonem frustra, postea mutuis Аse vulneribus conciderunt. has autem ei condiciones Aeetes rex @1 Аproposuerat, cui Apollo responderat, tam diu eum fuisse regnatu-Аrum, quam diu illud vellus fuisset in templo. {43et aliter: ut factum Аest in Colchide. et hic est hydrus, quem Cadmus in Boeotia occidisse Аfertur, cuius dentes ipse partim ibidem sevit, partim Aeetes in Colchide, Аex quibus utrique seges armatorum hominum nata est. tauri autem Аhi sunt, quos ignem flantes Aeetae imperio Iason iunxit, unguento Аusus, quod ei Medea dederat.}43 ЫБО@@&7virvm seges horrvit& non placuit. 'seges' autem, quia Аde semine. Р@@&7gravidae frvges& largae, abundantes. &7massicvs vmor& Аvinum Campanum, a Massico, monte Campaniae. {43&7hvmor& vinum Аa montibus Falernis, qui Massici dicuntur.}43 ЫБТ@@&7hinc albi clitvmne greges& vocativus est 'Clitumne'. АClitumnus autem fluvius est in Mevania, quae pars est Vmbriae, Аpartis Tusciae: de quo fluvio, ut dicit Plinius in historia naturali, Аanimalia quae potaverint, albos creant. {43&7clitvmne& Clitumnus Аamnis est Vmbriam a Tuscia dividens. significat autem boves Meva-Аnienses, qui sunt albi. alii sic: Clitumnus et deus et lacus in finibus АSpoletinorum, ex quo bibentia pecora alba fiunt.}43 &7maxima tavrvs А&7victima& quia triumphantes de albis tauris sacrificabant. Р@@&7perfvsi flvmine& 'flumine' fluento. 'perfusi' autem tauri, Аqui ante triumphantes usque ad templa ducebantur: aut certe 'per-Аfusi greges' intellegamus, quod ad equos triumphales potest referri. Р@@&7dvxere trivmphos& si equi, duxerunt, {43id est minavere Аante se, quod %admodum enim militum victoria equis reputatur; ergo Аdum milites ducebant captivos et triumphos, ita et equi eorum}43: si bo-Аves deduxerunt. Р@@&7hic ver adsidvvm& verna temperies; nam ver adsiduum @1 Аesse non potest: {43seu longum: Horatius "ver ubi longum tepidasque Аpraebet Iuppiter umbras"}43. Р@@&7bis gravidae p.& verum est: inde enim in bucolicis est А"lac mihi non aestate novum, non frigore defit". А&7bis pomis v. a.& biferae sunt arbores. ■яА▓│┤╣ яБ░░╖ яВ╟ яГ╙хЄЎ вЫБЧ@@&7rabidae tigres absvnt& malum Armeniae. &7saeva А&7leonvm semina& malum Libyae. 'semina' autem genera, et est Lu-Аcretii sermo; nam quod ait 'saeva' aut cruenta accipimus: aut re Аvera 'saeva semina'; ut enim dicit Plinius, animalia haec, quae Аsunt cum acutis unguibus, frequenter parere non possunt; vitiantur Аenim intrinsecus se moventibus pullis. Р@@&7nec miseros fallvnt aconita legentes& mira arte Аusus est, ut excusaret rem, quam negare non potuit; nam aconita Аnascuntur in Italia: sed non ea obesse dicit, quia sunt omnibus Аnota. haec autem herba nata dicitur de spumis Cerberi, quo tem-Аpore eum Hercules ab inferis traxit. quae quia in saxis et cotibus Аnascitur, aconitum dicitur $A)PO\ TH=S A)KO/NHS,& id est a cote: et dicimus А$TO\ A)KO/NITON KAI\ TA\ A)KO/NITA. Р@@&7neqve tanto sqvamevs in spiram t. s. c. a.& sunt qui-Аdem serpentes in Italia, sed non tales, quales in Aegypto aut in АAfrica. 'in spiram' autem in collectionem volubilitatis: quod est Аa funibus tractum. ЫБЫ@@&7adde tot egregias vrbes& laudat Italiam a civitatibus, Аquas et plures habet et maximas et oportunissime collocatas. ЫБЭ@@&7flvminaqve antiqvos s. l. m.& quod laudat etiam Cicero Аin libris de re publica. {43et aliter: 'subter' pro 'sub'; 'sub' Аautem 'apud' significat.}43 Р@@&7an mare qvod svpra& id est Adriaticum. &7allvit А&7infra& id est Tyrrhenum. Р@@&7te lari maxime& Larius lacus est vicinus Alpibus, qui @1 Аiuxta Catonem in originibus, per &7lx& tenditur milia. et 'Larius' А'Lari' facit, sicut 'Iulius' 'Iuli', 'Mercurius' 'Mercuri'. {43et aliter: АLarius lacus in Gallia est cisalpina, non amplius centum viginti sta-Аdiorum circuitu patens; Benacus in eadem regione mille et ducentorum.}43 Р@@&7flvctibvs et fremitv adsvrgens benace marino& Be-Аnacus lacus est Italiae, qui magnitudine sui tempestates imitatur Аmarinas. 'adsurgens' autem vocativus est casus 'memorem et te, Аo Benace adsurgens', id est tumescens fremitu marino: aut certe Аsit antiptosis pro 'adsurgentem'. {43et 'assurgens' hic pro 'assurgentem'; Аpendet enim ex verbo 'memorem'.}43 Р@@&7an memorem portvs lvcrinoqve addita clavstra& in АBaiano sinu Campaniae contra Puteolanam civitatem lacus sunt Аduo, Avernus et Lucrinus, qui olim propter copiam piscium vecti-Аgalia magna praestabant. sed cum maris impetus plerumque in-Аrumpens exinde pisces excluderet et redemptores gravia damna pa-Аterentur, supplicaverunt senatui. et profectus C. Iulius Caesar Аductis bracchiis exclusit partem maris, quae antea infesta esse con-Аsueverat, reliquitque breve spatium per Avernum, qua et piscium Аcopia posset intrare et fluctus non essent molesti: quod opus Iulium Аdictum est. sed hic ambitiose undam Iuliam appellavit frementem Аcontra moles a Iulio oppositas. Р@@&7indignatvm magnis stridoribvs aeqvor& a solita ex-Аclusum licentia et indignationem suam stridoribus prodens. {43et aliter: АAgrippa in secundo vitae suae dicit, excogitasse se, ut ex Lucrino lacu Аportum faceret. verum huius [2operis]2 gloria Augusto cessit. 'indigna-Аtum' autem ideo dixit, quia quo tempore in Lucrinum lacum mare in-Аmissum est, deinde, terra effossa inter ipsum Lucrinum et Avernum, Аcontigit, ut duo lacus miscerentur, [et] tanta tempestas orta est, ut pro-Аdigii loco habita sit ac nuntiatum sit, simulacrum Averni sudasse: Аpropter quod pontifices ibi piacularia sacra fecerunt. 'Iulia' autem А'unda' significat portum Puteolanum. &7tyrrhenvsqve fretis inmit-А&7titvr aestvs avernis& ideo dixit, quoniam per Lucrinum mare Tyr-Аrhenum influit in Avernum. &7ivlia vnda& per prolepsin positum est, @1 Аut loca prius laudet, quam illum, qui ea fecit, ut laudes inveniant Аauctorem, id est Augustum.}43 ЫБж@@&7avro plvrima flvxit& copiosior fuit in rem pretiosiorem. ЫБи@@&7adsvetvmqve malo ligvrem& id est labori, [2{43cum]2 inculta АAlpium extrema possederit: 'assuetum' ergo nunc contentum, sic alibi А"parvoque assueta iuventus"}43. &7volscosqve vervtos& Italiae po-Аpuli sunt. {43et aliter: 'malo' pro labore, sicut e contrario laborem pro Аmalo solet ponere, ut ibi "ille dies primus leti primusque malo-Аrum causa fuit". et 'Vulscos verutos' quod verutis pugnent. hi sunt Аautem qui olim Ausones dicebantur. de Sabellis Varro in &7age modo& Аsic ait "terra culturae causa attributa olim particulatim ho-Аminibus, ut Etruria Tuscis, Samnium Sabellis".}43 Р@@&7extvlit haec decios& {43'extulit' est}43 creavit. Decii autem Аduo fuerunt, quorum unus bello Italico, alter Gallico se pro re Аpublica devovere. &7marios& Marii multi fuerunt: quorum unus fuit Аsepties consul. &7camillos& abusive: nam unus fuit, qui a Gallis Аsublata signa revocavit. Р@@&7scipiadas& pro Scipionibus, ut "ducit Amazonidum" pro А'Amazonum'. Scipiones autem duo fuerunt, avus et nepos: quorum Аunus leges victae Karthagini inposuit, alter eandem diruit. haec Аautem omnia plenius in sexto memoravimus. ЫБм@@&7inbellem avertis& id est avertendo reddis inbellem. {43et Аaliter: avertis et inbellem facis. an 'inbellem' victum iam, nec bellan-Аtem? ceterum quid grande, si inbellem avertis?}43 &7romanis& autem А&7arcibvs& a Romanis urbibus, a Romano imperio. {43%subfacta ut fer-Аtilitatem habentia rora.}43 ЫБо@@&7magna virvm& virorum fortium. et iam concludit, laudans Аa viris, a fertilitate rerum, a Saturni imperio. &7tibi ingredior& @1 Аin tuam utilitatem scribo carmen georgicum. 'antiquae' autem А'laudis' vel magnae, vel quod apud maiores in ingenti honore fue-Аrat agricultura. ЫБ░@@&7ascraevm& Hesiodicum: nam Hesiodus de civitate Ascra fuit. Р@@&7nvnc locvs arvorvm ingeniis& naturis. tempus est, in-Аquit, naturam agrorum describere. et multi hoc loco culpant Ver-Аgilium, quod in unum coegit quattuor librorum propositionem; nam Аet de arvo et de consito et de pascuo et de floreo in isto loco Аcommemorat: quod ideo non est reprehendendum, quod non ea late Аexsequitur, sed capitatim et breviter transit quae latius explanat in Аsingulis. &7qvae robora cviqve& quae sit uniuscuiusque pos-Аsibilitas. Р@@&7qvis color& quae species, quo modo dicimus 'quo colore Аille recitavit': licet breviter sit dicturus etiam de colore terrarum. Р@@&7difficiles primvm t.& paene steriles, parum creantes. А&7maligni& infecundi, {43quia malignum veteres exiguum dicebant, ut ipse Аalibi "quale per incertam lunam sub luce maligna est iter in Аsilvis"}43. Р@@&7tenvis vbi argilla& sine umore, quia est et pinguis. А&7calcvlvs& lapis brevis terrae admixtus, dictus calculus, quod sine Аmolestia sui brevitate calcetur. Р@@&7vivacis olivae& diu viventis. hinc supra "tarde Аcrescentis olivae": res enim diu duratura tarde crescat necesse est. Р@@&7tractv& plaga, regione. {43[2 * * * &7tractv s. o. e. p.& id est]2 Аubi fertilis sit.}43 ЫБ╕@@&7dvlciqve vligine& uligo proprie est naturalis terrae Аumor, ex ea numquam recedens. bene autem 'dulci' addidit ad Аdiscretionem amarae. uliginosus ergo ager est semper uvidus; nam Аumidus dicitur, qui aliquando siccatur. {43et aliter: uligo dicitur natu-Аralis terrae umor.}43 @1 ЫБ╗@@&7hvc& {43pro}43 'illuc'. Р@@&7felicem limvm& terrarum scilicet, id est fertilem: nam Аfluminum limus est noxius. Р@@&7et filicem cvrvis invisam p. a.& radices enim eius sibi Аin vicem sunt nexae et avulsae renascuntur. Р@@&7olim& quovis tempore. ЫБ└@@&7pateris et avro& pateris aureis: $E(\N DIA\ DUOI=N&, ut "mo-Аlemque et montes". Р@@&7pingvis tyrrhenvs& victimarum scilicet carnibus: {43Plau-Аtus in Aulularia "tibi dabitur pinguior tibicina", quae Аpropter assidua sacrificia pinguescit.}43 &7ebvr& autem tibiarum dicit, Аquibus in aurem sacerdotis cani solebat. Р@@&7lancibvs pandis& aut patulis aut extorum pondere cur-Аvatis. {43et aliter: 'reddimus', quia debentur. et 'pandis' cavis, ut ipse Аalibi "et pandas ratibus posuere carinas".}43 &7reddimvs А&7exta& sacerdotum usus est verbo; reddi enim dicebantur exta, cum Аprobata et elixa arae superponebantur. Р@@{43&7sin armenta& quare de armentis dicit, cum tertius liber ad Аpecudes divisus sit? solvitur sic: varietatis causa, ne uniformis nar-Аratio esset. nunc et 'armenta' non de his dicit, sed de terra, quae Аutilis sit armentis. ante enim posuit quae nutriantur, et sic quae nutrit.}43 ■яА▓│┤╣ яБ░░╖ яВ╟ яГ╙хЄЎ вЫБ─@@&7vrentes cvlta capellas& omne enim, quod momorde-Аrint, urunt: unde est "et admorso signata in stirpe Аcicatrix". Р@@&7satvri tarenti& aut fecundi aut quod est iuxta oppidum АSaturum; Tarentum enim et Saturum vicinae sunt sibi Calabriae Аcivitates: Horatius "me Satureiano vectari rura caballo". {43et Аaliter: fertilis, quia regio eius herbosa est. alii dicunt agrum, in quo Аcondita est Tarentus, Saturum vocari.}43 @1 ЫБ╚@@&7liqvidi fontes& puri, sine pestilentia. Р@@&7et qvantvm longis c. a. d. e. t. g. r. n. r.& ut in Aeneide Аdiximus, hoc dicit Varro fuisse in Rosulano agro, post-Аquam Velinus siccatus est lacus: ubi longam perticam magnitudo Аsuperabat herbarum. ЫБ╧@@&7avt vnde iratvs& infecunditati diuturnae. {43et aliter: quod Аtam diu locus cessavit.}43 ЫБ╤@@&7antiqvasqve domos& aut re vera antiquas, aut caras: АSallustius "tantum antiquitatis curaeque maioribus pro Ita-Аlica gente fuit". est autem ecbasis in ista descriptione. ЫБ╘@@&7ieivna glarea& sicca et sterilis terra. casia autem et Аros marinus apibus aptae sunt herbae. {43et aliter: rorem, quem mari-Аnum vocant, dicit. et est humile virgultum, quod in exilibus agris Аnascitur.}43 ЫБ╓@@&7tophvs scaber& lapis asperrimus: unde et scabies dicitur Аab asperitate. &7nigris& nocentibus, {43noxiis}43. Р@@&7negant& scilicet Solinus et Nicander, qui de his rebus Аscripserunt. Р@@{43&7dvlcem& ordo est 'aeque dulcem', hoc est tam dulcem.}43 Р@@&7qvae tenvem exhalat nebvlam& dicit agrum omnium Аrerum feracem: quattuor enim genera agrorum imitatur qui solus Аpotest, quod illi quattuor, sicut sequentia indicant. &7fvmosqve А&7volvcres& quasi fumos: scilicet ex umore. ЫБ█@@&7svo gramine& naturali scilicet, non coacto. @1 Р@@&7scabie et s. l. r. f.& proprie: nam rubigo quasi scabies Аferri est. ЫБр@@&7dives capva& ideo 'dives', quia 'talem arat'. &7vesaevo& АVesaevus mons est Liguriae, sub Alpibus positus: nam Campaniae АVesuvius dicitur, pro quo multi Vesaevum positum volunt. {43et aliter: АCampaniae mons Vesaevus. et hoc emendavit ipse, quia Nolam posue-Аrat: nam postea offensus a Nolanis, qui eidem aquam negaverant, 'ora' Аpro 'Nola' posuit.}43 Р@@&7vacvis clanivs non aeqvvs acerris& Acerrae civitas Аest Campaniae, haud longe a Neapoli, quam Clanius praeterfluit Аfluvius, cuius frequens inundatio eam exhaurit: unde ait 'vacuis', Аid est infrequentibus. {43et aliter: Acerrae est civitas Campaniae, ex Аparte a Campanis, ex parte a Sidicinis condita. Clanius autem amnis. Аhic cum increvit, agros paludes facit, interdum ingressus oppidum re-Аcedere municipes cogit, et ideo vacuae Acerrae. alibi sic: constat Acer-Аranos ab Hannibale secundo bello Punico captos et necatos, unde ait Аvacuas Acerras.}43 ЫБу@@&7svpra morem& abundanter, plus aequo. isti autem versus Аincomparabiles sunt: tantam habent sine aliqua perissologia repeti-Аtionem. {43et aliter: ordo est: si requiras, rara sit, an supra morem Аsit densa. et 'supra morem' hic pro 'valde' est positum, hoc est 'supra Аmodum', 'supra iustum'.}43 ЫБх@@&7densa magis cereri& bene addidit 'magis'; nam hoc vult Аostendere, quid ubi melius nascitur: potest enim et frumentum in Аrara et vinum in densa, sed non feliciter, nasci. Р@@&7capies& eliges, ut "aut capere aut captas iam de-Аspectare videntur". {43et aliter: id est eliges, ut "nunc terras or-Аdine longo".}43 Р@@&7in solido& ne ager sit concavus. ЫБъ@@&7aptivs vber& aptior ubertas et fertilitas. ЫБь@@&7cvnctantes& validas, magnas, graves, ut "avidusque re-Аfringit cunctantem". @1 Р@@&7expecta& proba, ut "et rebus expectata iuventus". Р@@{43[2&7salsa avtem tellvs&]2 &7et qvae perhibetvr amara& hyper-Аbaton, id est 'salsa tellus tale dabit specimen'. et 'specimen' pro ar-Аgumento.}43 Р@@&7mansvescit arando& dum aratur: alibi de arboribus ita А"exuerint silvestrem animum". Р@@&7sva nomina& propriam generositatem, ut "et nos aliquod Аnomenque decusque gessimus". Р@@{43&7tale dabit&}43 &7specimen& {43documentum,}43 $DEI=GMA,& probationem Аtalem. &7spisso vimine& spissi viminis. Р@@&7colaqve prelorvm& qualos, per quos vinum defluit, qui Аet ipsi a colando dicti sunt. prela autem sunt trabes, quibus uva Аcalcata iam premitur. ЫБЇ@@&7elvctabitvr& cum mora egredietur. ЫБў@@&7amaror& amaritudo: et est sermo Lucretii. et Аvera lectio ipsa est: nam multi 'amaro' legunt, ut sit 'sensu amaro'. ЫБ·@@{43&7ad digitos& pro 'inter digitos'. et}43 &7habendo& dum habetur. А&7lentescit& id est cohaeret. Р@@&7ivsto laetior& ultra modum, plus quam oportet. Р@@&7a nimivm ne sit mihi fertilis illa& scilicet ne herbae, Аplus aequo crescentes, spem adimant frumentorum: unde ait in Аprimo "luxuriem segetum tenera depascit in herba". Р@@&7primis aristis& herbis surgentibus, quarum luxuries fu-Аturis frugibus nocet, quas culmi tenues ferre non possunt. ЫВА@@&7et qvisqvis color& vera lectio haec est: nam male qui-Аdam 'et quis cuique' legunt, excludentes 'at', ut sit 'et quis cuique Аcolor: sceleratum exquirere frigus difficile est'. alii 'colos' legunt, Аut excluso 's' fiat synalipha et scandamus 'et quis cuique colat Аsceleratum', ut sic sit, quemadmodum "inter se coisse viros et Аdecernere ferro". quod non procedit: tunc enim 'r' in 's' muta- @1 Аtur, cum longa opus est syllaba, ut 'color colos' 'labor labos'; hic Аautem non solum longam non facit syllabam, sed etiam excluditur А's' cum superiore vocali: unde legendum est 'et quisquis color', Аquod nec obscuritatem adfert nec fidem derogat lectioni. &7sce-А&7leratvm& nocens, omnia exurens. ЫВВ@@&7hederae pandvnt vestigia nigrae& hederae indicant Аfrigus; nam 'vestigia' appellavit indicia. 'nigrae' autem ad albarum Аdiscretionem, ut "hedera formosior alba". {43et aliter: frigidae terrae Аargumenta demonstrat.}43 Р@@&7his animadversis& agri qualitate deprehensa. &7terram А&7mvlto ante memento e.& hoc dicit, non esse eo anno ponendas Аvites, quo fodiuntur scrobes, sed post annum, ut calore, frigore, Аlabore rustici possit terra putrefieri. ЫВЖ@@&7infodias& obruas. Р@@{43&7optima pvtri& [2&7arva solo&]2 sensus: optima arva sunt si pu-Аtrefit solum. et quia rem difficilem videbatur praecepisse, adiecit et А'id venti curant gelidaeque pruinae', per quod docuit nos, oportere ut Аsolibus et pruinis coquatur: ipse alibi "et cui putre solum, Аnamque hoc imitamur arando".}43 Р@@&7et labefacta movens& hypallage: movens et labefaciens. А{43et aliter: nota figura, movendo labefaciens, aut movens et labefaciens.}43 ЫВК@@&7ante locvm similem exqvirvnt& dicit, in translatione Аarborum similem terram esse requirendam. Р@@&7arboribvs seges& quia de seminario loquitur, arborum Аbene segetem appellavit. &7digesta feratvr& ordinata, ut "dige-Аrit in numerum atque antro seclusa relinquit". {43et aliter: Аantistrophe, hoc est translata digeratur.}43 @1 Р@@&7matrem& terram, ut "antiquam exquirite matrem". Р@@{43&7in cortice& plantae scilicet.}43 ЫВП@@&7axi& septentrioni; nam $A)/MACA& dicitur. {43et aliter: id est Аseptentrionali.}43 ЫВС@@&7collibvs an plano melivs sit p. v. q. p.& atqui supra Аait "denique apertos Bacchus amat colles"; sed etiam Аin vallibus poni posse vites superius indicavit, ut "hic tibi Аpraevalidas olim multoque fluentes sufficiet Baccho vites": Аunde modo utrumque conplectitur et dicit quemadmodum in plano, Аquemadmodum in collibus vites ponere debemus. Р@@&7metabere& eliges. et longe alia significatio est 'metor Аmetaris'_unde Lucanus "Hesperios audax veniam Аmetator in agros"_et alia 'metior metiris'; illud enim 'metatus Аsum', hoc 'mensus sum' facit. Р@@&7densa sere& pro dense, ut "et pede terram Аcrebra ferit". Р@@{43&7collesqve svpinos& et hic subaudiendum 'metabere'.}43 Р@@&7indvlge ordinibvs& da operam, ut "indulgent vino", et Аeos effice largiores: nam de plano ait 'densa sere'. {43et aliter: da Аspatia. &7nec secivs& minus.}43 &7in vngvem& ad perfectionem. et est Аtranslatio a marmorariis, qui iuncturas {43marmorum}43 unguibus pro-Аbant: Horatius "ad unguem factus homo". Р@@&7arboribvs positis& vitibus ordinatis. &7secto limite& Аducto: unde et sectae philosophorum dicuntur, id est ductus. А&7qvadret& consentiat, congruat: translatio a quadris lapidibus, qui Аsibi bene conveniunt. ЫВЩ@@&7flvctvat& splendet. ■яА▓│┤╣ яБ░░╖ яВ╟ яГ╙хЄЎ вЫВЬ@@&7nvmeris& ordinationibus. Р@@&7pascat prospectvs& delectet, ut "atque animum pictura Аpascit inani". ЫВа@@&7forsitan et scrobibvs qvae s. f. q.& ut etiam supra @1 Аdiximus, 'scrobes' masculini sunt generis: nam et Cicero in Аoeconomicis sic dicit, et Plautus ait "sexagenos {43in dies}43 scrobes". Аminor autem est Lucani et Gracchi auctoritas: nam Lucanus ait А"exigua posuit scrobe", Gracchus abunde fossa А"scrobis est", quod exemplum in Terentiano est. &7qvae sint fa-А&7stigia& fastigium et summae et imae partis possumus dicere, sicut Аaltum et mare et caelum dicimus: hinc est "caelumque profun-Аdum", cum et puteus sit profundus. {43'fastigia' infimas altitudines di-Аxit, 'scrobibus' pro humillima scrobe posuit, ut "hic plantas Аtenero abscidens de corpore matrum deposuit sulcis" et rursus А"omnibus est labor impendendus et omnes cogendae in Аsulcum ac multa mercede domandae".}43 Р@@&7avsim& ausus sim, audebo. &7svlco& fossae. ЫВг@@&7aescvlvs in primis& arbor est glandifera: quae licet ab Аesu dicta sit, tamen 'aes' per 'ae' est, sicut et 'caelatum', licet a Аcelo habeat derivationem. ЫВе@@&7non flabra& hoc nomen tantum pluralem recipit nume-Аrum. ab eo vero, quod est 'flamina', 'flamen' possumus dicere: li-Аcet sit vitandum propter aliam significationem; nam dicitur flamen АDialis, flamen Martialis. {43et aliter: 'flabra' producta prima syllaba Аlegendum.}43 ЫВз@@{43&7dvrando& diu vivendo.}43 ЫВл@@&7corylvm sere& radices enim eius nocent vitibus. {43et ali-Аter: corylos antipharmacon esse aiunt, quod infra manifestum facit di-Аcendo "in veribus torrebimus exta colurnis", scilicet ut @1 Аhostia nocens eo virgulto coquatur, quod vitibus nocet.}43 &7neve fla-А&7gella s. p.& flagella dicuntur summae arborum partes ab eo, quod Аventorum crebros sustinent flatus. Р@@{43&7ex arbore plantas& 'plantas' sagittas dicit, id est sarmen-Аtum de summa parte praecisum.}43 Р@@&7tantvs amor terrae& sic diligenter a rustico ager co-Аlendus est. [2{43&7tantvs a. t.&]2 etenim quae propinqua terrae sunt Аpraecipue comprehendunt et valida sunt. [2&7nev&]2 &7ferro laede re-А&7tvso& [2&7semina&]2 quare 'retuso'? solvitur: quoniam hebes ferrum vulnerat Аmagis, quam secat. 'retuso' hoc est gurdo, quo magis vites quassantur, Аnon putantur. et 'semina' hic pro plantis posuit.}43 &7ferro laede А&7retvso& 'retuso' obtuso, quo vites quassantur potius, quam putantur. Р@@&7neve oleae silvestres i. t.& non quo non prosit, sed, Аut etiam ipse dicit, propter casum incendii. Р@@&7incavtis pastoribvs& neglegentibus, circa alia occupatis. ЫВ┤@@&7et rvit atram& egerit, emittit, ruere facit: nam modo Аagentis est {43'nubem de se ruit atram'. 'ruit nubem' fert: ipse alibi А"totumque a sedibus imis una Eurusque Notusque ruunt". et Аnove 'ruit ad caelum' dixit.}43 ЫВ╢@@&7a vertice& ab aquilone, ut "hic vertex nobis Аsemper sublimis". Р@@&7ferens& flans, ut "fieret vento mora nequa ferenti". Р@@&7hoc vbi& subaudis 'contigerit'. {43et aliter: quidam distin-Аguunt 'hoc ubi non', et erit sensus: ubi oleae in oleastrum insitae non Аfuerint, etiam si incendio conflagrarint, exustae a trunco reviviscent et Аcaesae reverti possunt atque ima similes revirescere terra. insitae autem Аcum summe perierint, oleastri truncus remanet.}43 ЫВ║@@&7svperat& superest, ut "quid puer Ascanius? superatne?" @1 Р@@&7nec tibi tam prvdens qvisqvam p. a.& dicit quo tem-Аpore ponendae sint vites: et probat tolerabilius autumno, melius Аverno; nam dicturus est "ver adeo frondi nemorum, ver Аutile silvis", {43id est valde}43. Р@@{43&7movere& non arari prohibet: neque enim hic de arvis loqui-Аtur, sed scrobes fieri vetat.}43 Р@@{43&7nec semine iacto& syllepsis per adsumptionem casus: nam Аex ablativo, id est 'semine', assumendus nominativus, hoc est 'semen', Аet erit sic: nec semine iacto patitur semen radicem terrae affigere. 'con-Аcretam' vero utrum 'quae concreverit', an commixtam dixit? et 'iacto Аsemine' hic est 'deposito'.}43 Р@@&7concretam radicem& ante enim quasi gutta quaedam est, Аex umore et terra procreata, quae postea tenditur in radicem. Р@@&7vere rvbenti& floribus splendido. Р@@&7candida venit a. l. i. c.& Iuvenalis "serpente Аciconia pullos nutrit". ЫВ├@@{43&7ver adeo frondi& 'adeo' abundat. et 'utile' bis subaudiendum.}43 Р@@&7vere tvment terrae et genitalia s. p.& Asper sim-Аpliciter accipit, ut 'terrae' nominativus pluralis sit; Donatus vero А'terrae' genetivum vult esse singularem, ut sit sensus mutata dis-Аtinctione 'vere tument silvae'_scilicet a superioribus_'terrae Аet genitalia semina poscunt', id est tument silvae et genitalia se-Аmina terrarum requirunt. sed melius Asprum sequimur, ut 'geni-Аtalia semina' quae nos iacimus intellegamus, non quae ex terra Аsilvae suscipiunt. 'genitalia' autem dicimus 'semina', quibus aliquid Аprocreatur et gignitur. 'tument' suspenduntur. Р@@&7pater omnipotens f. i. a. c. i. g. l. d.& interdum pro Аaere Iuno, pro aethere Iuppiter ponitur; aliquotiens et pro aere et Аpro aethere Iuppiter, Iuno vero pro terra et aqua: sicut hoc loco Аintellegimus; nam aether non habet pluvias. unde Aetherem pro АIove accipimus, cui tribuuntur aer et aether: quae duo mixta terrae @1 Аet umori universa procreant. dicit autem verno tempore esse plu-Аvias, quibus cuncta nascuntur: unde 'fecundis imbribus' dixit, qui-Аbus terra fecundatur. ЫВ╟@@&7magno commixtvs corpore fetvs& pro 'corpori', ut А"haeret pede pes", item alibi "et magno se corpore miscet": licet Аpossimus accipere, commixtus terrae magno suo corpore, id est Аaetherio. {43et aliter: corpore aut suo aut terrae: si terrae, [2'corpore']2 Аpro 'corpori'.}43 ЫВ╔@@&7et venerem certis r. a. d.& statutis, legitimis, a natura Аarcana quadam ratione dispositis, ut tractat Lucretius, qui dicit Аrationem hanc ex aetherio calore descendere. {43et aliter: 'certis' pro А'his, neque aliis ullis'.}43 Р@@&7almvs ager& ab eo, quod nos alat. &7zephyri& favonii: Аalibi "et zephyro putris se glaeba resolvit", Horatius А"solvitur acris hiemps grata vice veris et favoni". Р@@{43&7laxant arva sinvs& exprimere voluit naturam lactis anima-Аlium. nam 'laxant arva sinus' dicens, partum significat: deinde sta-Аtim humorem superare, quo alatur fetus, intulit.}43 Р@@&7novos soles& dies vernales. Р@@{43&7nec metvit& quomodo non metuit, si surgunt? solvitur: 'nec Аsurgentes metuit' est 'nec surgunt'. hoc dixit: non metuit, ne tempe-Аstate opprimatur.}43 &7nec metvit& variat: nam supra ait 'audent {43se}43 Аgramina {43campo'. et aliter: Celsus ait 'germina' reliquisse Vergilium; Аloquitur enim de omnium arborum fetu: unde male quidam 'gramina' Аlegunt. et 'nec metuit' utrum non metuit, ne surgant, an ideo non Аmetuit, quia non surgunt? quod magis puto}43. ЫВ╧@@&7trvdit& propellit, effundit in folia. Р@@&7non alios prima c. o. m.& hoc secundum licentiam poe- @1 Аticam dixit; nam falsum est. constat enim post factum mundum Аex qualitate solis tempora esse divisa. {43et aliter: si crescit, deficit: Аin quo videtur secutus Epicurum, qui ait, omnia, quae orta, occidunt Аet aucta senescunt. Varro autem in satura, quae inscribitur de salute, Аsic: mundum haud natum esse, neque mori; Plato autem, non natum Аaut mori; Metrodorus autem, neque natum neque mori; Zenon, ex hoc Аmundo quamvis aliqua intereant, tamen ipsum perpetuo manere, quia Аinhaereant ei elementa, e quibus generantur materiae, ut dixit crescere Аquidem, sed ad interitum non pervenire, manentibus elementis, a quibus Аrevalescat.}43 Р@@&7tenorem& ductum, {43hic continuationem}43. Р@@&7ver illvd erat& absoluta elocutio: quicquid illud fuerit, Аver fuit. {43&7ver magnvs& [2&7agebat o.&]2 quomodo dicunt, homines diem Аfestum agere. magnum orbem potest et zodiacum circulum dicere, qui Аfaciat divisionem temporum: quod si est, 'agebat' pro 'circumagebat' Аaccipiendum erit.}43 Р@@&7hibernis flatibvs& asperis, saevis. {43et aliter: hic 'parce-Аbant' pro 'abstinebant'.}43 Р@@&7virvmqve ferrea progenies& ex lapidibus ad Аlaborem, {43quid creditum est, primo homines e terra natos, a qua humo Аhomines existimabant dictos:}43 alibi "unde homines nati, du-Аrum genus". ЫВ╓@@{43&7inmissaeqve ferae silvis& 'immissae' pro 'innatae': neque ■яА▓│┤╣ яБ░░╖ яВ╟ яГ╙хЄЎ вЫВ╓Вenim ab alio immissae sunt.}43 &7inmissaeqve f. s. et sidera caelo& Аhunc ordinem propter Arcadas tenuit, qui se proselenos esse ad-Аserunt, id est ante lunam natos: quod et Cicero in Fundaniana Аcommemorat et Statius, qui ait "Arcades astris lunaque priores". Р@@&7hvnc laborem& vel frigoris vel caloris. {43&7perferre la-А&7borem& crescendi scilicet.}43 Р@@&7qvies& tranquillitas. et est veris definitio 'caeli indul- @1 Аgentia'. {43&7si non tanta qvies iret frigvsqve caloremqve inter& id Аest interveniret. fuit autem prior lectio 'frigusque calorque', ut Plautus А"neque frigus neque calor metuo neque ventum neque grandi-Аnem": aliter hypermetrus versus erit.}43 Р@@{43&7caeli indvlgentia terras& 'terras' id est fetus terrae. et Аnove indulgentiam dixit; veteres enim indulgitatem dicebant, ut Coelius Аin septimo "consuetudine uxoris, indulgitate liberum".}43 Р@@&7qvod svperest& non quod deest, sed quod sequitur. А&7premes& {43pro 'presseris'. et aliter:}43 demerges, infodies. &7qvaecvm-А&7qve virgvlta& sive de plantariis sive de arboribus. ЫВ▄@@&7lapidem bibvlvm& qui harenarius vocatur. {43et aliter: ver-Аbum 'infode' venit ab eo quod est 'fodio fodis fodit', unde Plautus in АRudente "luto usus multo multam terram confode". et А'infode conchas' circa radices scilicet. 'lapidem' autem 'bibulum' [2'bi-Аbulum']2 hic non lapidis epitheton est, sed [2ostendit]2 ex lapide bene-Аficium, id est per quem terra umorem possit ad radices vitis admittere.}43 Аcocleae autem propter admittenda spiramina infodiuntur, lapis vero Аharenarius et propter spiramina et propter hauriendum umorem, si Аforte nimius fuerit. &7sqvalentes& sordidas. ЫВ▐@@&7animos tollent& sument ab his rebus magnanimitatem. А&7iamqve reperti& scilicet diligentiores. {43et aliter: urget 'iamque Аreperti'. et 'iam' hic pro 'praeterea'. et utrum saxo et testa * * * , an Аillud sensit, testam cavam, lapidem superiorem * * * hoc enim fit. 'sata' @1 Аautem dicit virgulta, quae presseris. et 'hoc' bis repetitum; non enim Аduo sunt, sed unum iteratum, ac si diceret, hoc munimentum contra Аimbres et aestus.}43 ЫВр@@&7effvsos mvnimen ad i.& contra nimias pluvias. Р@@&7hivlca a.& nimiis caloribus fissa. Р@@{43&7seminibvs positis& iterum 'seminibus' pro 'arboribus' accipi Аoportet. et 'superest' sequens est.}43 Р@@&7ad capita& positarum scilicet vitium. 'iactare' autem А'bidentes' ad comminuendas pertinet glebas. {43dicit autem circumfo-Аdiendum esse et ad ipsa capita plantarum terram adducendam. et А'saepius' ideo, quia et vento et imbri a capite terra descendit.}43 ЫВх@@&7flectere lvctantes i. v. i.& cum quadam moderatione Аducere, ne tenera adhuc virgulta concutiant. Р@@&7leves calamos& nitidos. dicit autem et cannas et virgas Аradendas, ne ex corticibus rubigo, adversa vitibus, possit creari. ЫВщ@@&7seqvi tabvlata& tabulata sunt rami effusiores et in plana Аtendentes, non in altiora crescentes. {43et aliter: nunc tabulata dicit Аdispositionem ramorum, per quos vitis usque ad summum ascendit. et Аest relatio facta ad domos, in quibus extructiones singulae tabulata Аdicuntur.}43 Р@@{43&7adolescit& crescit.}43 ЫВь@@&7per pvrvm& per aerem. {43et 'per purum' quasi inane.}43 Р@@&7ipsa acies nondvm falcis t.& si 'acies', sensus hic est: Аteneris adhuc vitibus, nondum est falcis acies necessaria: si 'acie', Аsubaudimus virgulta, ut sit, ipsa virgulta nondum falcis acie tem-Аptanda sunt. ЫВя@@{43&7inde vbi iam validis stirpibvs& hic 'radicibus'. alii stir-Аpem pro ipsa materie vitium positam volunt, ut idem alibi "et Аammorso signata in stirpe cicatrix".}43 &7stirpibvs& solidioribus Аpalmitibus, id est truncis. @1 ЫВє@@{43&7texendae saepes& insuper etiam pecus prohibendum.}43 &7te-А&7xendae saepes etiam& alii hic distingunt, alii separant 'texendae Аsaepes, etiam et pecus omne tenendum'. Р@@&7frons tenera& 'fronds' est vera lectio {43et antiqua}43: Lucre-Аtius "frondiferasque domos avium". hodie vero et a Аfronde et a fronte unus est nominativus 'frons', sicut etiam 'lens' Аet a lente et a lende, capitis breviore peduculo. Р@@&7potentem& intolerabilem, {43gravem}43. 'indignas' autem 'hie-Аmes' saevas. Р@@&7silvestres vri& boves agrestes, qui in Pirenaeo monte Аnascuntur, inter Gallias et Hispanias posito. sunt autem, exceptis Аelephantis, maiores animalibus ceteris, dicti 'uri' $A)PO\ TW=N O)RE/WN, Аid est a montibus. &7capreaeqve seqvaces& persecutrices, ut "Ma-Аleaeque sequacibus undis": {43seu quod vites avidius persequantur.}43 ЫВ∙@@&7incvmbens scopvlis& etiam saxa caloribus penetrans. ЫВ√@@&7admorso& participium est, ac si diceret 'abroso'. Р@@&7non aliam ob cvlpam baccho c. o. a.& victimae numi-Аnibus aut per similitudinem aut per contrarietatem immolantur: Аper similitudinem, ut nigrum pecus Plutoni; per contrarietatem, ut Аporca, quae obest frugibus, Cereri, ut caper, qui obest vitibus, Libero, Аitem capra Aesculapio, qui est deus salutis, cum capra numquam Аsine febre sit. 'aris' autem 'omnibus' non sine causa dixit; nam Аcum numinibus ceteris varie pro qualitate regionum sacrificetur_ Аut Veneri Paphiae tantum de ture, unde est "haud equidem tali Аme dignor honore", Genetrici vero, id est Romanae, etiam de @1 Аvictimis_, Libero ubique caper immolatur. {43quia vites, quae in Аhonore ipsius fuerant, ab eo comestae sunt, iratus Liber pater eum occidi Аfecit et ei tolli utrem, in quo mitti vinum fecit pro eius vindicta.}43 Р@@&7veteres inevnt proscaenia lvdi& primi ludi theatrales Аex Liberalibus nati sunt: ideo ait 'veteres ludi'. proscaenia autem Аsunt pulpita ante scaenam, in quibus ludicra exercentur. {43et aliter: Аproscaenium procul dubio pulpitum dicit. 'veteres ludi' Dionysia; an-Аtiquissimi enim, quod rustici confecta vindemia faciebant.}43 Р@@&7pagos et compita c.& per quadrivia_quae compita Аappellantur ab eo, quod multae viae in unam confluant_et villas, Аquae pagi $A)PO\ TW=N PHGW=N& appellantur, id est a fontibus, circa quos Аvillae consueverant condi: unde et pagani dicti sunt, quasi ex uno Аfonte potantes. 'compita' unde ludi compitalicii. Р@@&7thesidae& Athenienses, qui primi ludos instituere Libe-Аralia. {43et aliter: quidam legunt 'ingeniis', ut sit, praemia posuerunt Аingeniis. dabatur autem hircus praemii nomine: unde hoc genus poe-Аmatis tragoediam volunt dictam. et 'Thesidae posuere' ideo, quia Аprimi Athenienses Liberalia statuerunt. Thesidae dicti a rege Theseo. А&7compita& ut Trebatio placet, locus ex pluribus partibus in se, vel in Аeasdem partes ex se vias atque itinera dirigens, sive is cum ara, sive Аsine ara, sive sub tecto, sive sub divo sit, ubi pagani agrestes, bucina Аconvocati, solent certa inire concilia: hinc et lares compitalicii et feriae Аcompitaliciae.}43 Р@@&7mollibvs in pratis vnctos salvere p. v.& unctos vel Аoleo vel lexiva. 'in pratis' autem ideo, ne laederentur cadentes. Аutres vero fiebant ad insultationem etiam mortuorum caprorum, ne Аquid ex his esset, quod non sentiret iniuriam. &7salvere per А&7vtres& secundum artem locutus est: nam 'salio salui' dicebant, unde Аet Cicero ait in Miloniana "cum hic de reda reiecta Аpaenula desiluisset". sic etiam ab eo, quod est 'cano', non @1 А'cecini', sed 'canui' dicebant, unde Sallustius "cornua occa-Аnuerunt". Р@@&7nec non avsonii t. g. m. c. v. i. l.& hoc est etiam Ro-Аmani haec sacra celebrant et canunt: nam hoc est 'versibus in-Аcomptis ludunt', id est carminibus Saturnio metro compositis, quod Аad rhythmum solum vulgares componere consuerunt: Horatius "li-Аbertasque recurrentes accepta per annos lusit amabiliter". Р@@&7risvqve solvto& id est cachinno. Р@@&7oraqve corticibvs svmvnt h. c.& quia necesse erat pro Аratione sacrorum aliqua ludicra et turpia fieri, quibus posset po-Аpulo risus moveri, qui ea exercebant propter verecundiae remedium Аhoc adhibuerunt, ne agnoscerentur, ut personas factas de arborum Аcorticibus sumerent. Р@@&7et te bacche vocant& hymnos in tuum canunt honorem. Р@@&7tibiqve oscilla ex alta s. m. p.& 'mollia' pensilia, ut А"pilentis matres in mollibus". oscillorum autem variae sunt Аopiniones; nam alii hanc asserunt fabulam. Icarus Atheniensis, Аpater Erigonae, cum acceptum a Libero patre vinum mortalibus ■яА▓│┤╣ яБ░░╖ яВ╟ яГ╙хЄЎ вЫГЕЕindicaret, occisus est a rusticis, qui cum plus aequo potassent, de-Аebriati se venenum accepisse crediderant. huius canis est reversus Аad Erigonam filiam, quae, cum eius comitata vestigia pervenisset Аad patris cadaver, laqueo vitam finivit. haec deorum voluntate Аinter astra relata est, quam virginem vocant. canis quoque ille Аest inter sidera collocatus. sed post aliquantum tempus Athenien-Аsibus morbus inmissus est talis, ut eorum virgines furore quodam Аcompellerentur ad laqueum; responditque oraculum, sedari posse Аillam pestilentiam, si Erigonae et Icari cadavera requirerentur. Аquae cum diu quaesita nusquam invenirentur, ad ostendendam suam Аdevotionem Athenienses, ut etiam in alieno ea quaerere viderentur Аelemento, suspenderunt de arboribus funem, ad quem se tenentes Аhomines hac atque illac agitabantur, ut quasi et per aerem illorum @1 Аcadavera quaerere viderentur. sed cum inde plerique caderent, in-Аventum est, ut formas ad oris sui similitudinem facerent et eas Аpro se suspensas moverent. unde et oscilla dicta sunt ab eo, quod Аin his cillerentur, id est moverentur ora: nam 'cillere' est movere, Аunde et furcillae dictae sunt, quibus frumenta cillentur. alii dicunt Аoscilla esse membra virilia de floribus facta, quae suspendebantur Аper intercolumnia ita, ut in ea homines, acceptis clausis personis, Аinpingerent et ea ore cillerent, id est moverent, ad risum populo Аcommovendum. et hoc in Orpheo lectum est. prudentioribus tamen Аaliud placet, qui dicunt sacra Liberi patris ad purgationem animae Аpertinere. omnis autem purgatio aut per aquam fit aut per ignem Аaut per aerem, sicut et in sexto ait "aliae panduntur in-Аanes suspensae ad ventos, aliis sub gurgite vasto infectum Аeluitur scelus aut exuritur igni": ut nunc per oscilla genus Аpurgationis, quod est maximum, intellegamus; nam primum est Аaquae, secundum ignis, tertium aeris. {43et aliter: 'mollia' hic pro А'mobilia'. et videtur Vergilius opinionem illorum sequi, qui in hono-Аrem Liberi patris putant oscilla suspendi, quod eius sit pendulus fructus. Аoscilla autem dicta, sive quoniam capita et ora hostiarum in summis Аperticis figebantur, sive quia hunc lusum Osci dicuntur frequenter ex-Аercuisse et rem per Italiam sparsisse.}43 Р@@&7hinc omnis l. p. v. f.& post haec sacra celebrata. ЫГИ@@&7honestvm& pulchrum. Р@@&7ergo rite svvm b. d. h.& iuste igitur Liberi celebrabimus Аsacra. {43et aliter: 'ergo' veteres pro 'merito' dicebant: hinc Plautus in АMilite glorioso "hicine Achilles est inquit mihi. immo Аeius frater: ergo mecastor pulcer est". et erit sensus: merito, in-Аquit, sacra faciemus ei, cuius beneficio vineta proveniunt.}43 Р@@&7carminibvs patriis& id est Romana lingua; pleraque enim Аsacra pro gentium qualitate, pleraque secundum suum ritum colun-Аtur: nam hymni Libero apud Graecos Graeca, apud Latinos Latina Аvoce dicuntur; hymni vero matris deum ubique propriam, id est АGraecam, linguam requirunt. @1 Р@@&7stabit sacer h. a. a.& placebit: tunc est enim aptum Аsacrificium, cum dedicatum animal victimae patiens invenitur, unde Аalibi sic ait "et statuam ante aras aurata fronte iuvencum", Аid est placere faciam, contra Lucanus "discussa fugit Аab ara taurus". 'sacer' autem execrabilis, ut "auri sacra fames". А{43et aliter: inprobant enim aruspices hostiam, quae admota altaribus re-Аluctatur.}43 Р@@&7in veribvs t. e. colvrnis& quia, sicut etiam caper in-Аimicus est vitibus, ita eis nocet et corylus: unde ait supra А"neve inter vites corylum sere". Р@@&7est etiam ille labor c. v. a.& iam paulatim tendit ad Аvitium vituperationem, dicens et infinitum esse earum laborem, ut А"cui numquam exhausti satis est", et incertum fructum, ut А"et iam maturis metuendus Iuppiter uvis", et ipsum etiam Аfructum perniciosum, ut "Bacchus et ad culpam causas Аdedit". Р@@&7cvi nvmqvam exhavsti satis est& exhaustionis, finitio-Аnis: quod quia asperum visum est, se ad figuram transtulit et ait А'exhausti', ut "et servantissimus aequi" pro 'aequitatis'. &7omne А&7solvm& continens scilicet vites. ЫГР@@&7aeternvm& semper, perpetuo. et absolute locutus est. А&7levandvm fronde nemvs& relevandum, spoliandum. omne autem Аnemus dicit et arborum et vitium, unde paulo post dicturus est А"bis vitibus ingruit umbra". {43et aliter: 'levandum' hic pu-Аtandum.}43 Р@@&7labor actvs in orbem& id est in anni circuitum labor Аse invicem sequitur rusticorum. ЫГУ@@&7olim& quandoque. significat autem finale tempus autumni. А&7seras frondes& sero cadentes: tarde enim spoliantur frondibus Аvites. {43et aliter: vetulas, aridas.}43 Р@@&7frigidvs et silvis aqvilo d. h.& Varronis hic versus est. Р@@&7acer& non quilibet, sed acer et diligens. &7cvras ve-А&7nientem extendit i. a.& quasi in tempore alieno praemeditatur fu-Аturum laborem. @1 Р@@&7et cvrvo satvrni dente& id est falce, quae est in eius Аtutela. nam Saturnus dicitur patri Caelo virilia falce amputasse, Аquae in mare cadentia Venerem creaverunt: quod ideo fingitur, quia, Аnisi umor de caelo in terras descenderit, nihil creatur. alii Satur-Аnum deum esse temporum dicunt, quae, sicut falx, in se recurrunt. Аalii vero dicunt Saturnum in progressu nihil nocere, cum retrogra-Аdus est, esse periculosum; ideoque eum habere falcem in tutela, Аquod et ipsa protenta nihil valet, retro acta vero, quicquid ei oc-Аcurrerit, secat. &7relictam& scilicet a se paulo ante desertam. {43et Аaliter: 'relictam' neglectam, non putatam.}43 Р@@&7fingitqve p.& componit, ut "fingitque premendo". Р@@&7primvs hvmvm fodito& hoc est ad laborem primum te Аesse convenit, ultimum ad fructus legendos: vinum enim factum de Аuvis inmaturis cito acescit. et hoc loco inest vitium vituperatio, Аquarum fructus aut inmaturi collecti depereunt, aut si eorum fuerit Аexpectata maturitas, nihilo minus pereunt; nam dicturus est А"et iam maturis metuendus Iuppiter uvis". {43et aliter: per hoc Аintellegendum, primus puta et inutiles palos sub tecta referto, pro qui-Аbus novos posueris.}43 Р@@&7vallos p. s. t. r.& vitium sustentacula, quae nonnullis Аlocis in tecta portantur, ne imbribus cito depereant. Р@@{43&7postremvs&}43 &7metito& {43postremus}43 vindemiato. {43per hoc dicit, Аmaturam uvam debere colligi.}43 &7bis vitibvs ingrvit vmbra& vitis Аet arboris, ut dempta folia solem admittant, quo possint uvae ma-Аturescere. Р@@&7bis segetem d. o. s. h.& semel autumnali, semel verno Аtempore. Р@@&7dvrvs vterqve l.& et vellendarum herbarum et frondium Аsecandarum. &7lavdato ingentia rvra exigvvm colito& hoc @1 Аetiam Cato ait in libris ad filium de agricultura. quod ideo dictum Аest, vel quia maiores agros incultos 'rura' dicebant, id est silvas Аet pascua, agrum vero, qui colebatur, ut intellegamus, laudato in-Аgentes silvas, colito agrum minorem: vel, quod melius est, quia ait Аin primo "alternis idem tonsas cessare novales et se-Аgnem patiere situ durescere campum", quod fieri non potest, Аnisi fuerint spatia maiora terrarum; nam et Cato, ut diximus, et АCicero in oeconomicis ob hoc laudat praedia latifundia: vel quod, Аut dicit Donatus, etiam non culta praestant aliquid domino. Р@@&7rvsci& virgultum est, unde vites ligantur. et commemo-Аrat labores, qui, licet circa alia, tamen pro vitibus exercentur. ЫГЯ@@&7incvltiqve e. c. s.& quasi cum indignatione ait, causa Аvitium cura nos etiam sponte nascentium rerum fatigat. Р@@&7falcem arbvsta reponvnt& putatae sunt nec falcem Аrequirunt. Р@@&7iam canit effectvs extremos vinitor antes& melius Аest 'effectus' legere, quam 'effectos', ut quidam legunt. et 'antes' Аalii extremos vinearum ordines accipiunt, alii macerias, quibus Аvineta cluduntur, quae maceriae fiunt de assis, id est siccis, la-Аpidibus: unde et 'assae tibiae' dicuntur, quibus canitur sine chori Аvoce. dicuntur autem antes a lapidibus eminentioribus, qui inter-Аponuntur ad materiem sustentandam: nam proprie antes sunt Аeminentes lapides vel columnae ultimae, quibus fabrica sustinetur, Аet appellantur antes $A)PO\ TOU= A)NTISTH/KEIN&: ad quam etymologiam Аetiam extremos ordines vinearum possumus trahere, qui ante Аstant. hoc autem dicit: iam cantat rusticus labore finito; tamen Аdeesse non potest, quod exercere circa culturam vitium debeat. {43et @1 ■яА▓│┤╣ яБ░░╖ яВ╟ яГ╙хЄЎ вЫГбИНaliter: Cato de re militari "pedites quattuor agminibus, equites Аduobus antibus ducas". sunt autem extremae quadrarum partes.}43 Р@@&7pvlvisqve movendvs& genus ipsum culturae pulveratio Аvocatur, quo inminutae glebae vitibus applicantur. Р@@&7metvendvs ivppiter vvis& aer, more suo: cuius varietas Аplerumque laborem decipit rusticorum. et tacite videtur admonere, Аquod aperte dixit in primo, sacrificiis tempestates esse pel-Аlendas. Р@@&7non vlla est oleis c.& id est nulla. alii 'non nulla' Аlegunt, hoc est aliqua, non, ut vitibus, nimia. {43et aliter: subaudien-Аdum 'talis cultura'. ceterum et oliveta coluntur. et quod ait 'nec cur-Аvam expectant falcem', extrinsecus subaudiendum 'omni anno', quia et Аipsa ex intervallo radi solent.}43 Р@@&7procvrvam expectant f.& ut putentur: quod tamen ad Аcuram refert anniversariam; nam necesse est, licet tarde, olivam Аputari. &7rastros tenaces& ad fodiendum scilicet, {43quia cum tra-Аhitur rastrum per agros, omnem spurcitiam secum colligere videtur.}43 Аneglegentiam autem ferunt oleae, cum iam coeperint esse valen-Аtiores; nam adhuc parvae nimiam curam requirunt. Р@@&7avrasqve tvlervnt& 'ferre auras' proprie est adsuescere Аaeris varietati, quae obest rebus teneris nimium. Р@@&7ipsa satis tellvs c. d. r. v. s. v.& hoc dicit, aratum Аolivetum et oleis prodest et exinde frumenta gignuntur. Р@@&7svfficit vmorem& scilicet subministrat arboribus. &7gra-А&7vidas cvm vomere frvges& 'cum' abundat; nam hoc dicit: submi-Аnistrat fruges vomere, id est per vomerem: Ennius "effudit voces Аproprio cum pectore sancto", id est proprio pectore; nam 'cum' Аvacat. Vrbanus tamen sic accipit: 'gravidas cum vomere', id est Аstatim post arationem. @1 Р@@&7hoc& hac re. &7nvtritor& autem pro 'nutri'; nam pro Аactivi imperativo praesenti passivi futurum posuit. ЫГл@@&7vires svas& quia tenera virgulta solent religari fustibus Аvalidioribus, sicut supra ait de vitibus "viribus eniti qua-Аrum et contemnere ventos". ЫГн@@&7fetv nemvs omne g.& id est utilitate; nam omnis utilitas Аfetus est. illuc autem tendit laus ista silvarum, ut et probet non Аmirum esse, si et poma et olivae sine ulla cultura praebeantur, et Аcrescat vitium vituperatio, circa quas tantus inpenditur labor. Р@@&7aviaria& secreta nemora, quae aves frequentant. 'bacas' Аautem 'sanguineas' accipimus poma silvestria. Р@@&7tondentvr cytisi& virgulta a Cyto insula, ubi abundant, Аnominata. ЫГ▓@@{43&7qvid maiora seqvar salices hvmil&[2&7esqve genestae&]2 salicis Аhoc genus. %quomodo 'maiora', si salices plus sunt humiles, quam Аmirice. solvitur: hic sensus est et haec subdistinctio: quid maiora se-Аquar? et transit iam ad illa, quae putes esse contemnenda: multum Аpossunt et salices et myricae sive genestae prodesse.}43 Р@@&7avt illae pecori frondem& id est salices et genistae. Аmulti autem 'tiliae' legunt, ut tria dixerit, salices, tilias et genistas. ЫГ╡@@&7vndantem bvxo s. cytorvm& {43'undantem' fluctuantem. 'Cy-Аtorum'}43 montem Macedoniae, in quo abundat buxus, quae vento Аmota aestus imitatur undarum. Р@@&7naryciaeqve picis& a loco, in quo abundant piceae. {43et Аaliter: 'Naryciae' piceae, ut "hic et Narycii posuerunt moenia АLocri".}43 @1 Р@@&7non obnoxia& non debitricia, nihil labori nostro debentia. А{43et aliter: 'obnoxia' egentia.}43 Р@@&7cavcasio steriles i. v. s.& Caucasus, mons Scythiae, est Аpositus pro quibuslibet asperrimis montibus. 'steriles' autem ait Аsilvas comparatione pomiferarum arborum. ЫГ║@@{43&7dant alios aliae fetvs& id est utilitatem.}43 ЫГ╝@@&7hinc& de silvis scilicet: nam nullus de cupresso efficit Аrotas aut radios. &7trivere& tornavere, composuere de torno. А&7tympana p.& tecta vehiculorum. {43et aliter: rotas ex solidis tabulis Аfactas tympana appellavit. et 'agricolae' necessario distinguunt.}43 Р@@&7pandas& curvas. Р@@&7viminibvs salices fecvndae& legitur et 'fecundae fron-Аdibus ulmi'. Р@@&7at myrtvs validis hastilibvs& alibi "et pastoralem Аpraefixa cuspide myrtum". &7et bona bello cornvs& apta est Аenim etiam cornus hastilibus. Р@@&7itvraeos taxi c. i. a.& 'in arcus Ituraeos', id est in Itu-Аraeorum arcuum similitudinem. 'Ituraeos' autem dicit Parthicos. Р@@{43&7nec tiliae leves avt torno rasile bvxvm& 'buxum' lignum Аnon arborem dixit, quamvis Ennii exemplo et arborem potuerit dicere Аneutro genere; ille enim sic in septimo "longique cupressi stant Аsectis foliis et %amore corpore buxum".}43 &7nec tiliae leves& Аordo est 'nec non', hoc est etiam. ЫГ─@@&7missa pado& {43pro 'in Padum'.}43 species est pro genere. Р@@&7vitiosaeqve ilicis alvo& cariosae. vult autem probare Аetiam putres arbores habere aliquam utilitatem. sane pro 'alveo' Аper synaeresin 'alvo' dicimus. Р@@&7qvid memorandvm aeqve b. d. t.& quid similiter laudan-Аdum tulerunt dona Liberi, sicut silvae multa sponte procreantes? @1 Аalii legunt 'et quae', ut sit sensus, quid dicendum est quae tule-Аrunt, id est attulerunt, ipsa etiam dona Baccheia: ut hoc dicat, Аparum est quod vites tantum laborem requirunt, etiam munera Аearum causas praestant furoris. Р@@&7ille fvrentes centavros l. d.& atqui in Aeneide ait А"Mars perdere gentem inmanem Lapithum valuit". Аsed hoc solvit Horatius, dicens "nec Semeleius cum Marte con-Аfundet Thyoneus proelia": nam re vera, licet irarum causas АMars habuerit, Lapithae tamen et Centauri in furorem sunt ebrie-Аtate conpulsi. deinde hoc loco Centauros ait in furorem actos a АLibero, non Lapithas. Р@@{43&7centavros leto domvit rhoetvmqve pholvmqve& hic quaestio Аest, cur Pholum inter Centauros interfectum dicat, quem Hercules etiam Аhospitem habuerit nec umquam infestaverit. sed peremptis Centauris Аcum sagittas eius Pholus miraretur, una earum supra pedem ipsius Аcecidit et ei letalis fuit. inter Lapithas autem et Centauros bellum fuit Аpropter Hippodamiam, sive Deianiram, et cum ad rapiendam virginem Аinsolentes Centauri fuissent, a Lapithis sunt attriti.}43 Р@@&7lapithis cratere minantem& bonum schema; ita enim Аpinguntur, quasi poculis bella tractantes. Р@@&7o fortvnatos nimivm s. s. b. n. a.& non est abruptus trans-Аitus ad laudem vitae rusticae, nam ad superiora pertinet. post vitu-Аperationem enim vini ista quasi consolatio est, per quam ostenditur, Аquantas voluptates rusticis natura praestiterit. quod autem ait А'fortunatos nimium', non ad fortunam, sed ad fortunae pertinet Аquantitatem: nam hoc dicit, quantum in re est, maximas eis natura Аpraestitit voluptates: quas si nossent, essent non fortunati, sicut Аnunc sunt, sed nimium fortunati {43agricolae}43. Р@@&7procvl discordibvs armis& longe a civitatibus, plenis Аiurgio et rapinis. Р@@&7ivstissima tellvs& proprie: nam si iustus est, qui quod Аacceperit reddit, terra utique iustissima {43res}43 est, quae maiore fenore Аsemina accepta restituit. {43'iustissima tellus' quomodo, si alibi dicit А"Coeumque Iapetumque creat saevumque Typhoea"? @1 Аsolvitur: ideo 'iustissima', quia cum decimis reddit fructus, quod est Аmagnae iustitiae.}43 Р@@&7si non ingentem foribvs d. a. s.& ut etiam in laude fecit АItaliae, non solum vitam laudat rusticam, sed etiam contrariam, Аid est urbanam, vituperat. nam ista, quae de urbibus dicit, opi-Аnabilia sunt bona, non vera, sicut rustica. multum enim interest Аinter verum et opinatum malum seu bonum: unde Iuvenalis А"pauci dinoscere possunt vera bona". ЫГ╧@@&7inhiant& habere desiderant. et dicimus 'inhio illam rem'. А{43et aliter: 'inhiant' mirantur. et subaudiendum 'salutantes'.}43 &7pvl-А&7chra testvdine& id est Indica, unde postes ornabantur vel lectuli: АLucanus "foribus testudinis Indae terga sedent fulvo Аmaculas distincta smaragdo". Р@@&7inlvsasqve avro v.& in quibus artifex auro ludens ali-Аqua depinxerat. male autem quidam 'inclusas' legunt. &7ephy-А&7reiaqve aera& Corinthia, quae laudat et Cicero: nam Ephyre est АCorinthus. Р@@&7assyrio fvcatvr lana veneno& Assyrii populi sunt ad-Аiacentes Syriae, apud quos primum usus inventus est purpurae. А&7veneno& colore. Р@@&7nec casia liqvidi c. v. o.& casia herba est, de qua fit Аunguentum. mire autem ait 'usus olivi corrumpitur'. nam oleum Аgeneralem usum habet: quod cum in unguentum fuerit corruptum, Аuni rei tantum aptum esse incipit. ■яА▓│┤╣ яБ░░╖ яВ╟ яГ╙хЄЎ вЫГ╙@@&7et nescia fallere vita& aut quia innocentes sunt, aut Аquoniam inmobilis est status vitae eorum: urbanorum enim fortuna Аaut insidiis aut proscriptione variatur. Р@@&7latis fvndis& fundus dicitur ab eo, quod sit rerum Аomnium fundamentum. Р@@&7spelvncae viviqve lacvs& id est bona naturalia, non Аsicut in urbibus, labore quaesita: unde Iuvenalis "et spe-Аluncas dissimiles veris". &7frigida tempe& Tempe sunt proprie Аloca amoena Thessaliae, abusive cuiusvis loci amoenitas. @1 Р@@&7mollesqve svb arbore somni &$MALAKOI\ DE\ U(PO\ DE/NDRE-А$SIN U(/PNOI. Р@@&7illic saltvs& venationes, quae penitus in urbibus non Аsunt. &7lvstra ferarvm& bene 'ferarum' addidit, quoniam sunt in Аurbibus lustra meretricum. &7parvoqve adsveta& non ut urbana, Аquae est segnis et prodiga. ЫГ┘@@&7sacra devm sanctiqve patres& duo dicit: sacra deum Аsancta apud illos sunt, sancti etiam parentes. Р@@&7extrema per illos ivstitia e. t. v. f.& hoc Aratus di-Аcit, iustitiam primo et in urbibus, postea tantum in agris fuisse, Аubi eam inducit loquentem, cur abscedat e terris. Р@@&7me vero& diu quaesitum est, utrum philosophiae, an ru-Аsticitatis esset vita felicior, unde nunc dicit primam esse philoso-Аphiam, post ipsam rusticam vitam. suam autem personam pro quo-Аcumque ponit: sic paulo post "rura mihi" pro 'cuilibet', sic Аin primo "non illa quisquam me nocte per altum ire", Аin tertio "nec mihi tunc molles sub divo carpere so-Аmnos". et hoc est, quod dicit Horatius in arte poetica "hoc Аamet, hoc spernat promissi carminis auctor". {43et aliter: et А'primum' et 'ante omnia', ut "primus ibi ante omnes".}43 Р@@{43&7qvarvm sacra fero& sacrum dici volunt, quod sit cum timore Аreligiosum, sanctum, quod cum amore.}43 &7qvarvm sacra fero& poeta Аenim quasi musarum sacerdos est. Р@@&7caeliqve vias& aut artes, ut "inveni germana viam": Аaut certe circulos, quibus sidera continentur. Р@@&7defectvs solis varios& atqui uno modo tantum sol de-Аficere nobis videtur, tunc scilicet, cum luna plena e regione eius Аobstiterit radiis et eos nobis fecerit non videri: unde varios acci-Аpimus defectus, non quia varia ratione contingunt_nam ratio Аuna est, ut diximus_, sed quia vel variis temporibus fiunt vel Аvarie; interdum enim duobus, interdum quattuor, interdum pluribus @1 Аdeficit digitis. {43et aliter: 'varios defectus' secundum Epicurum, qui ait, Аnon unam causam pronuntiandam, qua sol deficere videatur, sed varias: Аpotest enim fieri ut extinguatur, ut longius recedat, ut aliquod eum Аcorpus abscondat. 'lunae' autem 'labores' dicit, cum amittit lumen. Аet aliter: 'sidera' utrum ea quae cum caelo feruntur infixa, an vaga, Аquae contraria caelo cursus conficiunt, an omnia? 'caeli viae' %nocte Аsunt, a sinistra austri, septemtrionis a dextera. [2'lunae labores']2 quod Аvulgo dicunt 'laborat luna'. hinc Varro in Cynistore "eclipsis quando Аsit, cur luna laboret. et si hoc ridicule credunt dicant quod Аlaborant"}43. &7lvnaeqve labores& vel errores, quia non recta in-Аcedit: vel defectus, qui contingunt lunae, quotiens terrae altitudo Аinterveniens radiis solis eam inluminari non patitur, a quibus di-Аcitur lumen accipere. Р@@&7vnde tremor terris& variae sunt opiniones. alii dicunt Аventum esse in concavis terrae, qui motus etiam terram movet: АSallustius "venti per cava terrae citati", Lucanus А"quaerentem erumpere ventum credidit". alii aquam dicunt Аgenitalem sub terris moveri et eas simul concutere, sicut vas aquae, Аut dicit Lucretius. alii $SPOGGOEIDH=& terram volunt, cuius Аplerumque latentes ruinae superposita cuncta concutiunt. &7qva vi А&7maria alta tvmescant obicibvs r.& alii sic accipiunt, quod ruptis Аobicibus, id est Calpe et Atlante montibus Hispaniae et Mauretaniae, АOceanus eruperit et ista fecerit maria. quod non procedit: si enim Аhoc esset, non diceret 'tumescant', sed 'tumuerint', cum eruperunt АOceani maria. unde aestuaria Oceani accipimus, qui per Hispanias Аet Gallias in infinitum erumpit, contempta lege riparum, ad quas Аrursus recurrit: cuius rei opiniones Lucanus in primo com-Аmemorat, dicens "ventus ab extremo pelagus sic axe volutet @1 Аdestituatque ferens, an sidere mota secundo Tethyos unda Аvagae lunaribus aestuat horis, flammiger an Titan, ut Аalentes hauriat undas, erigat Oceanum fluctusque ad si-Аdera ducat, quaerite quos agitet mundi labor". А{43[2&7qva vi maria alta tvmescant obicibvs rvptis . . . vel qvae&]2 А&7tardis mora noctibvs obstet& Celsus Oceanum significari ait, qui aestu Аsuo diffidit terram inter Mauretaniam et Hispaniam, ut hoc sit 'obici-Аbus ruptis'. causa autem brevium dierum est, quod signa hiemalia Аtransversa oriantur atque occidant, causa longorum dierum, quod aestiva Аrecta oriantur et occidant. [2'tardis']2 tarde venientibus, aestivis acci-Аpiendum: unde et 'vel' dixisse videtur, ne bis unum tempus significaret.}43 ЫГс@@&7qvid tantvm oceano properent s. t. s. h.& circulorum Аhoc efficit ratio, ut etiam in Aeneide diximus. &7tardis& Аautem &7noctibvs& tarde venientibus, id est aestivis. ЫГу@@&7natvrae accedere partes& physicae philosophiae, unde Аsunt illa quae dixit. Р@@&7frigidvs obstiterit circvm praecordia sangvis& se-Аcundum physicos, qui dicunt stultos esse homines frigidioris san-Аguinis, prudentes calidi. unde et senes, in quibus iam friget, et Аpueri, in quibus necdum calet, minus sapiunt. ЫГц@@&7inglorivs& comparatione philosophiae: sic in Aeneide А"et mutas agitare inglorius artes", non quod nulla Аgloria medicinae est, sed quod minor, quam divinitatis et augu-Аrandi, quae ei Apollo obtulerat munera, ut "augurium Аcitharamque dedit celeresque sagittas". Р@@&7sperchivsqve& {43Sperchius}43 fluvius Thessaliae. {43&7bacchata& Аubi bacchatae sunt. et non haec optat, sed talia.}43 Р@@&7taygeta& mons Laconum, Libero et Bacchis sacratus. @1 А&7haemi& montis Thessaliae, in qua sunt Tempe. {43et aliter: 'qui' est Аpro 'aliquis'. et subaudiendum 'deus'.}43 ЫГъ@@&7felix qvi potvit r. c. c.& repetitio est superioris coloris; Аnam hoc dicit: et rustici felices sunt, et qui tribuunt operam phi-Аlosophiae. 'rerum causas' id est physicam philosophiam. Р@@&7inexorabile fatvm& alibi "Fortuna omnipotens et in-Аeluctabile fatum". Р@@&7svbiecit pedibvs& calcavit 'fatum', ex fato venientia. А&7acherontis avari& omnem mundum in mortem trahentis. {43et aliter: А'strepitum Acherontis' id est opinionem formidolosam, quae vulgo sit Аde Acheronte.}43 Р@@&7deos qvi novit agrestes& qui abstinet civicis malis et Аaut rura habitat aut cum suis numinibus rura describit. Р@@&7nymphasqve sorores& non Panis vel Silvani, sed inter Аse sorores, ut "Aetnaeos fratres", inter se scilicet. Р@@&7popvli fasces& honores, qui a populo praestabantur. pro-Аprie autem locutus est, ut fasces populi, regum purpuram diceret. Р@@&7infidos agitans discordia fratres& discordiam posuit Аpro avaritia: ab eo, quod praecedit, id quod sequitur. 'infidos' Аautem 'fratres' ideo ait, quod avaritiae causa dissentiunt. Р@@&7avt conivrato d. d. ab histro& id est non eum solli-Аcitat coniuratio barbarorum. Hister autem fluvius est Scythiae. {43et Аaliter: Aufidius Modestus legisse se affirmabat, hunc morem esse Da-Аcorum, ut cum ad bella proficiscerentur, non prius rem capesserent, Аquam de Histro certum modum haurientes ore in modum sacri vini, Аiurarent, non se ad patriae sedes regressuros nisi hostibus caesis; et Аidcirco Vergilium familiari sibi hypallage usum dixisse Histrum con-Аiuratum, apud quem Daci coniurare consuerunt.}43 Р@@&7non res romanae peritvraqve regna& regna scilicet Аbarbarorum; nam duo dicit: rusticum nec Romanum imperium mo-Аvet, id est ad ambitum cogit, nec barbarorum regna peritura: non Аenim Romano male dixit imperio. licet alii dictum hoc velint ex @1 Аgenerali venire sententia, quod omnis magnitudo imperii periculis Аsubiacet, unde etiam Iuvenalis ait "ad generum Cereris Аsine caede et sanguine pauci descendunt reges et sicca Аmorte tyranni". Р@@&7avt dolvit miserans inopem avt invidit habenti& АCicero in Tusculanarum quinto libro hoc tractat, in quem cadit Аuna mentis perturbatio, posse in eum omnes cadere, sicut potest Аomni virtute pollere, cui virtus una contigerit. unde nunc Vergi-■яА▓│┤╣ яБ░░╖ яВ╟ яГ╙хЄЎ вЫГєЕlius noluit rustico adsignare misericordiam, ne ei daret etiam ce-Аteras animi passiones, quas novimus et a bonis et a malis rebus Аvenire: a bonis opinatis duas, unam praesentis temporis, ut gau-Аdium, et unam futuri, ut spem; a malis similiter duas, unam prae-Аsentis, ut dolorem, et unam futuri, ut metum: quas passiones esse Аanimi non dubium est, unde etiam ipse ait in sexto "hinc Аmetuunt cupiuntque, dolent gaudentque", Sallustius etiam in АCatilinae bello ait "omnes homines, qui de rebus dubiis Аconsultant, ab odio amicitia, ira atque misericordia va-Аcuos esse decet. nam animus haud facile verum providet, Аubi illa officiunt". ergo aut secundum Ciceronis tractatum hoc Аdixit; aut, quod absolutius est, intellegamus, ideo rusticum pauper-Аtatem non dolere, quod eam malum esse non credit, sed munus Аdeorum: Lucanus de paupertate "o munera nondum in-Аtellecta deum". est et aliud, quod possumus accipere: ideo rusti-Аcum nec bonis nec malis alienis moveri, quia eis non interest, Аquippe qui ab urbibus est remotus. {43et aliter: non crudelem rusticum Аinducit, qui inopis non misereatur, sed qui sciens paupertatem malum Аnon esse, pauperis non doleat sortem: et ideo adiecit 'aut invidit ha-Аbenti', quia non invidet, sciens divitias bonas non esse.}43 ЫГї@@&7ferrea ivra& dura, inexorabilia, inmutabilia. {43et aliter: Аquia veniam dare non norunt.}43 Р@@&7insanvmqve forvm& litigiosum. &7popvli tabvlaria& ubi Аactus publici continentur. significat autem templum Saturni, in Аquo et aerarium fuerat et reponebantur acta, quae susceptis liberis @1 Аfaciebant parentes: Iuvenalis "tollis enim et titulis Аactorum spargere gaudes argumenta viri". {43et aliter: [2ubi re-Аponebantur]2 negotia publica et rationes populi, quae in tabulis scribun-Аtur, unde tabularia dicta. &7vidit& expertus est, ut illic "Aetnaeos Аvidit Cyclopas Vlixes".}43 Р@@&7caeca freta& subito in tempestatem surgentia. Р@@&7penetrant avlas et limina r.& {43ut amici sint,}43 id est pro-Аfitentur satellitium. 'limina' autem ait interiorem familiaritatem: АTurnus sic "stirpem admisceri Phrygiam, se limine pelli". Р@@&7petit excidiis vrbem& incertum, alienam, an suam. Р@@&7gemma bibat& gemmeo poculo, non gemmato. &7sarrano А&7ostro& Tyria purpura: quae enim nunc Tyros dicitur, olim Sarra Аvocabatur a pisce quodam, qui illic abundat, quem lingua sua sar Аappellant: Iuvenalis "aut pictae Sarrana ferentem ex Аumeris aulaea togae". ЫГ№@@&7hic stvpet attonitvs rostris& scilicet ut contionetur: Аcorripuit enim hunc geminatus per cuneos plausus, et plebis et Аpatrum. {43&7hvnc plavsvs hiantem& sensus: hic audet contionari et in Аrostris conventum populi favoremque miratur.}43 ЫГ @@&7exilioqve domos& voluntario, scilicet propter avaritiam. Р@@&7alio svb sole& sub alio climate. ЫДВ@@&7hinc anni labor& ex agricultura habet totius anni sub-Аstantiam. &7hinc patriam& Donatus villam intellegit, non re vera Аpatriam. Р@@&7meritosqve ivvencos& sui consortes labores. Р@@&7nec reqvies& id est numquam potest rusticus omni parte Аdestitui. {43et aliter: nec requiescit nec intervallum est.}43 Р@@&7cerealis mergite c.& manipulos spicorum mergites dici-Аmus. {43et aliter: mergites fasces culmorum spicas habentium, quos me-Аtentes bracchiis sinistris complectuntur. quidam cavos dicunt.}43 @1 ЫДЗ@@&7sicyonia baca trapetis& oliva, a civitate Laconicas Si-Аcyone, ubi abundat olea. 'trapetis' autem molis olivaribus. et Аdeclinatur 'trapetum' sicut 'templum': Terentianus "quo su-Аpersidens trapeto signa gyris temperat"; quod metrum aptum Аest olivam terentibus. {43et aliter: quoniam oleum Sicyonium magno in Аpretio est. Sicyon urbs Peloponnesi. 'trapetis' autem molis lapideis, Аubi oliva molitur.}43 Р@@&7arbvta& poma silvestria. ЫДК@@{43&7mitis in apricis c. v. s.& 'mitis coquitur' familiaris est figura Аpro 'coquitur ut mitescat'.}43 Р@@&7pendent circvm oscvla nati& contra illud "exi-Аlioque domos et dulcia limina mutant". Р@@&7casta pvdicitiam s. d.& non ut in urbibus inpudica. ЫДП@@&7ipse dies agitat& suspendendum et sic inferendum 'fe-Аstos': nam hoc dicit, omnes dies sic habet, ut festos putes. alii Аdicunt, festos dies cum religione concelebrat. {43et aliter: non cum Аfesti venerint, sed omnes dies quasi festos agit, id est laetos.}43 Р@@{43&7ignis vbi in medio et socii cratera coronant& 'in medio Аubi ignis'. et proprie 'coronant', usque ad coronam summam implent.}43 ЫДУ@@&7agresti palaestra& rustica luctatione. palaestra autem, Аdicta est vel $A)PO\ TH=S PA/LHS,& id est a luctatione, vel $A)PO\ TOU= PA/L-А$LEIN,& hoc est a motu urnae; nam ducti sorte luctantur. ЫДХ@@&7fortis etrvria crevit& secundum historiam: nam con-Аstat Tuscos usque ad fretum Siculum omnia possedisse. {43et aliter: Аmaximum enim imperium Etruscorum in Italia fuit, ut ait Livius, Аab Alpibus usque ad fretum Siculum: unde totum mare, quod a dextra АItalici litoris est, Tyrrhenum dicitur. hoc Varro doctius dividit in Аprovincias marinas.}43 @1 ЫДШ@@&7ante etiam s. dictaei regis& antequam regnaret Iuppiter, Аqui est in Dictaeo Cretae monte nutritus. Р@@&7impia qvam caesis gens est e. i.& Arati est hoc, qui Аdicit, quod maiores bovem comesse nefas putabant. Р@@{43&7avrevs hanc vitam& id est aureum saeculum.}43 Р@@&7necdvm inpositos dvris c. i. enses& Iuvenalis А"nescirent primi gladios extundere fabri". ЫДЭ@@&7et iam tempvs eqvvm f. s. c.& allegorice hoc dicit: de-Аbemus fatigato ingenio parcere et facere finem carminis. sane non Аest comparatio, sed translatio, sicut etiam in primi fine di-Аximus. et plerumque volunt, ideo eum dixisse hoc loco carmini Аgeorgico finem se esse facturum, quod duo sequentes libri pasto-Аrales sunt, non georgici, ut etiam in prima huius carminis parte Аmemoravimus. @1 аЯЇ @@@@{1SERVII GRAMMATICI А@@@@IN VERGILII GEORGICON LIBRVM TERTIVM А@@@@COMMENTARIVS.}1 С@@&7te qvoqve magna pales& invocat deam pabuli dicturus de Аanimalibus, sicut de frumentis dicturus et vitibus Cererem invocavit Аet Liberum. sane non est mirandum, usum esse eum prooemio, Аsicut est usus in primo: nam aliud quodammodo inchoaturus est Аcarmen, pastorale scilicet, post completum georgicum. deinde Аetiamsi unum sit, scimus concessum esse scribentibus, ut iteratione Аprooemii legentum reficiant interdum laborem: nam et Livius fre-Аquenter innovat principia, ut "incensa a Gallis urbe", ut "com-Аpletis consulibus", et Cicero in Verrinis, qui in frumentaria Аconciliavit auditorum animos iteratione principii, ut "omnes qui Аalterum iudices {43nullis impulsi inimicitiis}43". Pales autem, ut di-Аximus, dea est pabuli: quam alii Vestam, alii matrem deum volunt. Аhanc Vergilius genere feminino appellat, alii, inter quos Varro, Аmasculino, ut 'hic Pales'. huic sacra solvuntur &7xi.& K#1123. Maiarum Аdie, quae Palilia vocantur. Р@@&7pastor ab amphryso& Amphrysus fluvius est Thessaliae, Аcirca quem Apollo, spoliatus divinitate ob occisos Cyclopas, Admeto Аregi pavisse armenta dicitur: unde eum nunc invocat. qui Nomius @1 Аvocatur vel $A)PO\ TH=S NOMH=S&, id est a pascuis, vel $A)PO\ TW=N NO/MWN, Аid est a lege chordarum. &7silvae amnesqve lycaei &$KAT' E)COXH\N Аmontem Arcadiae posuit, vel quia pecorosa est, vel quia Pan illic Аest rusticum numen. {43'Lycaei' genetivus est singularis.}43 Р@@&7cetera qvae vacvas t. c. m.& hoc est fabulae, quae de-Аlectationi esse poterant, et occupare mentes curis solutas, iam de-Аscriptae a multis in omnium ore versantur. {43et aliter: legitur et 'car-Аmine', et ut puto, rectius: non enim dicit 'cetera carmina' iam vul-Аgata, sed 'cetera omnia' absolute, id est ceterae omnes res vulgatae.}43 Р@@&7qvis avt evrysthea dvrvm& Eurystheus rex fuit Graeciae, АPersei genus, qui Iunonis instinctu imperabat Herculi, ut varia Аmonstra superaret, quibus posset perire: unde eum durum appella-Аvit, qui potuit ad complendum odium novercale sufficere. {43'durum' Аdura imperantem.}43 Р@@&7inlavdati nescit bvsiridis a.& Busiris rex fuit Aegypti: Аqui cum susceptos hospites immolaret, ab Hercule interemptus est, Аcum etiam eum voluisset occidere. huius laudem scripsit Isocrates: Аunde 'inlaudati' participium est pro nomine, ut sit inlaudabilis, non ■яА▓│┤╣ яБ░░╖ яВ╟ яГ╙хЄЎ гХЕqui laudatus non sit, sed qui laudari non meruerit, ut est illud in Аseptimo "dives inaccessos ubi Solis filia lucos" pro 'in-Аaccessibiles', non ad quos nullus accessit, sed ad quos nullus acce-Аdere debeat. {43et aliter: Busiris, Aegypti rex, omnibus annis Iovi ho-Аspites immolabat: nam per octo annos sterilitate Aegypto laborante, АPygmalion Cyprius finem futurum non ait, nisi sanguine hospitis lita-Аtum fuisset. primus autem Thyestes alienigena immolatus originem Аsacrificio dedit. alii sic: Busiris, Neptuni filius, rex Aegypti: qui Аcum Iovi hospites immolaret, pari exemplo mactatus est ab Hercule, Аipsum quoque ausus aris admovere.}43 Р@@&7cvi non dictvs hylas pver& id est a quo: Horatius "scri-Аberis Vario fortis" pro 'a Vario'. Hylas autem socius Herculis Аfuit, qui aquatum profectus, raptus est a nymphis in Mysia. @1 А&7latonia delos& in qua Latona enixa est Apollinem et Dianam: Аquam insulam ante vagam Apollo, ut in tertio legimus, "My-Аcono e celsa Gyaroque revinxit", ubi fabulam plenius diximus. Р@@&7hippodameqve& graeca, quae in $H& exeunt, plerumque ipsum А$H& in 'ia' solvunt, ut Hippodame Hippodamia, Penelope Penelopia. Аfabula talis est: Hippodame filia fuit Oenomai, regis Elidis et Pi-Аsarum. hic equos habuit velocissimos, utpote ventorum flatu crea-Аtos. qui procos filiae multos necavit, sub hac condicione provoca-Аtos ad curule certamen, ut aut victus traderet filiam, aut victos Аnecaret. postea cum Pelopem amasset Hippodamia, corrupit Myr-Аtilum, aurigam patris, primi coitus pactione. qui factis cereis axi-Аbus cum, victore Pelope, a puella promissum posceret praemium, Аab eius marito praecipitatus in mare est, cui nomen inposuit: nam Аab eo Myrtoum dicitur pelagus. &7vmeroqve pelops insignis А&7ebvrno& Tantalus, pater Pelopis, volens deorum temptare divinita-Аtem, invitatis filium suum epulandum adposuit. a quo omnes dii Аabstinuerunt, excepta Cerere, quae bracchium eius consumpsit. Аpostea dii, punito Tantalo, cum voluissent eius filium revocare ab Аinferis, Ceres ei eburneum bracchium restituit. quod ideo fingitur, Аquia Ceres ipsa est terra, quae corpora universa consumit, ossa Аtantum reservans. Р@@&7acer eqvis& {43fortis,}43 victor enim Oenomai. {43&7temptanda&}43 &7via& Аratio {43ineunda}43. &7me qvoqve p. t. h.& sicut se alii sustulerunt car-Аminis merito. Р@@&7victor& effector propositi: sic paulo post "illi victor ego". Р@@&7primvs ego in patriam& quod ante ipsum nullus Mantua-Аnus fuit poeta: vel quia nullus exinde talis emersit. &7modo& tan-Аtummodo. @1 Р@@&7aonio v.& Boeotio. Heliconia ipsa est Boeotia, in qua est АHelicon mons, musis dicatus. {43et aliter: 'Aonio' Boeotio, quod ibi Аprimi Aones fuerunt.}43 Р@@&7idvmaeas palmas& abundantes, quantae sunt apud Idumen, Аcivitatem Phoenices: Lucanus "et arbusto palmarum Аdives Idume". {43et aliter: Idumaei gens est Syriae. quidam Idumaeas Аpalmas ab Idyma, quae est urbs Lydiae palmarum ferax, dictas vo-Аlunt. plerique Idumam Syriae Iudaeae civitatem tradunt.}43 Р@@{43&7et viridi in campo templvm& hic est campus, de quo ait А"et qualem infelix amisit Mantua campum".}43 ШР@@&7in medio mihi caesar erit t. q. t.& id est ipsi templum Аdabo. et verbo usus est pontificali: nam qui templum dicabat, Аpostem tenens dare se dicebat numini, quod ab illo necesse fuerat Аiam teneri et ab humano iure discedere. quod autem dicit 'in Аmedio', eius templum fore significat: nam ei semper sacratus numini Аlocus est, cuius simulacrum in medio collocatur; alia enim tantum Аad ornatum pertinent. {43&7tenebit& 'tenebit' pro 'possidebit'.}43 Р@@{43&7illi victor ego& compos voti aut laetus animi.}43 &7tyrio А&7conspectvs in o.& {43'conspectus' conspicuus}43 in habitu pontificis, cuius Аse officium dicit in templi consecratione sumpturum. Р@@&7centvm qvadriivgos a. a. f. c.& id est unius diei exhibebo Аcircenses, quia, ut Varro dicit in libris de gente populi Romani, Аolim &7xxv.& missus fiebant. sed vicesimus quintus dicebatur aerarius, Аeo quod de collatione populi exhibebatur: qui desiit esse, postquam Аconferendae pecuniae est consuetudo sublata: unde hodieque per-Аmansit, ut ultimus missus appelletur aerarius. ergo 'centum cur- @1 Аrus' secundum antiquitatem dixit, sicut etiam 'ad flumina'. olim Аenim in litore fluminis circenses agebantur, in altero latere positis Аgladiis, ut ab utraque parte esset ignaviae praesens periculum: Аunde et circenses dicti sunt, quia exhibebantur in circuitu ensibus Аpositis; licet alii a circumeundo dicant circenses vocari. Р@@&7cvncta mihi& in honorem meum. et hoc dicit: ex aliis Аagonibus ad me certatorum multitudo conveniet. per Alpheum Аautem Iovis Olympici agonem significat: nam Alpheus fluvius est АElidis, quae civitas iuxta Pisas est, in qua colitur Olympicus Iup-Аpiter. &7lvcosqve molorchi& id est silvam Nemeam, in qua cele-Аbratur agon in honorem Archemori. Molorchus autem pastor fuit, Аqui Herculem, venientem ad occidendum Nemeaeum leonem, susce-Аpit hospitio. {43et aliter: Alpheus fluvius Elidis. eos autem ludos ac-Аcipimus per Alpheum, qui Olympiaci dicuntur; per lucos Molorchi eos, Аqui Nemea, ubi Molorchus rex Herculem ad Nemeum leonem tenden-Аtem recepit hospitio. &7linqvens& participium instantis pro praeterito.}43 Р@@&7crvdo caestv& duro, ut "seu crudo fidit pugnam com-Аmittere caestu". Р@@&7tonsae olivae& minutis foliis compositae, ut "tonsisque Аferunt mantelia villis". habiturum se autem coronam tonsilem Аdicit. {43et aliter: 'tonsae' compositae, ut Cicero "cum saltatrice tonsa".}43 ШШ@@&7vel scaena vt versis d. f.& apud maiores theatri gradus Аtantum fuerunt, nam scaena de lignis ad tempus fiebat: unde ho-Аdieque consuetudo permansit, ut componantur pegmata a ludorum @1 Аtheatralium editoribus. scaena autem quae fiebat, aut versilis erat Аaut ductilis: versilis tunc erat, cum subito tota machinis quibusdam Аconvertebatur et aliam picturae faciem ostendebat; ductilis tunc, Аcum tractis tabulatis hac atque illac species picturae nudabatur in-Аterior: unde perite utrumque tetigit dicens 'versis discedat fronti-Аbus', singula singulis complectens sermonibus. quod Varro et Sue-Аtonius commemorant. Р@@&7pvrpvrea intexti tollant avlaea britanni& hoc secun-Аdum historiam est locutus. nam Augustus postquam vicit Britan-Аniam, plurimos de captivis, quos adduxerat, donavit ad officia thea-Аtralia. dedit etiam aulaea, id est velamina, in quibus depinxerat Аvictorias suas et quemadmodum Britanni, ab eo donati, eadem vela Аportarent, quae re vera portare consueverant: quam rem mira ex-Аpressit ambiguitate, dicens 'intexti tollant'; nam in velis ipsi erant Аpicti, qui eadem vela portabant. aulaea autem dicta sunt ab aula АAttali regis, in qua primum inventa sunt vela ingentia, postquam Аis populum Romanum scripsit heredem. Р@@&7solidoqve elephanto& ebore integro, non sectili. Р@@&7gangaridvm faciam& Gangaridae populi sunt inter Indos Аet Assyrios, habitantes circa Gangen fluvium, unde etiam Ganga-Аridae dicti sunt. hoc vicit Augustus, unde est "inbellem Аavertis Romanis arcibus Indum". 'Gangaridum' vero pro 'Gan-Аgaridarum' posuit, quia 'hic Gangarida' facit. quod autem ait 'vi-Аctorisque arma Quirini', non est contrarium: nam, ut etiam in Аprimo Aeneidis diximus, Suetonius Tranquillus hoc de Augusto Аcommemorat, quodam tempore tres partes populi, consentiente se-Аnatu, obtulisse ei tria nomina, Quirini, Augusti, Caesaris. ille ne Аunum eligendo alias offenderet partes, primo Quirinus est dictus, Аinde Caesar, post in nomine permansit Augusti: unde eum Vergilius Аomnibus istis appellat nominibus; nam Quirinum Romulum accipere Аnon possumus, quia Gangaridas penitus ignoravit. {43et aliter: id est АIndorum a Gange fluvio.}43 @1 Р@@&7vndantem bello& quasi non undas, sed bella portantem, Аpropter Antonii et Cleopatrae gravissimum proelium. &7magnvm-А&7qve flventem& {43pro}43 'magne', ut "torvumque repente clamat". Р@@&7ac navali svrgentes aere colvmnas& {43columnas dicit, quae Аin honore Augusti et Agrippae rostratae constitutae sunt.}43 Augustus Аvictor totius Aegypti, quam Caesar pro parte superaverat, multa Аde navali certamine sustulit rostra, quibus conflatis quattuor effecit ■яА▓│┤╣ яБ░░╖ яВ╟ яГ╙хЄЎ гШЭЕcolumnas, quae postea a Domitiano in Capitolio sunt locatae, quas Аhodieque conspicimus: unde ait 'navali surgentes aere columnas'. Аnam rostratas Duilius posuit, victis Poenis navali certamine, e Аquibus unam in rostris, alteram ante circum videmus a parte ia-Аnuarum. Р@@&7niphaten& Niphates et fluvius est et mons, ut "et Cimini Аcum monte lacum". per Niphaten autem populos iuxta habitantes Аaccipimus: nam nec fluvius umquam nec mons potest pelli. Р@@&7fidentemqve fvga parthvm& tunc enim melius iaculantur Аsagittas. Р@@&7rapta tropaea& raptim et sine labore quaesita. &7diverso& Аautem &7ex hoste& orientis et occidentis accipimus_unde et ait А'utroque ab litore'_: orientis propter Gangaridarum, occidentis Аpropter Britannorum triumphum. {43et aliter: dicendo 'rapta' celerita-Аtem victoriae ostendit: 'utroque' autem 'ab litore', id est Oceani orien-Аtalis et occidentalis, ut sit de Aegypto [2et]2 Cantabris, vel de India et АBritannia.}43 Шв@@&7stabvnt et parii l. s. s.& in templo Caesaris maiorum Аeius se statuas dicit esse positurum, quas commendat et a pretioso Аmarmore et ab arte, dicens 'spirantia signa': sic alibi "vivos ducent Аde marmore vultus" item "Pariusve lapis circumdatur auro". Р@@&7assaraci proles d. a. i. g.& ponam, inquit, eorum statuas Аqui a Iove usque ad Assaracum et ab Assaraco usque ad Augustum Аoriginem ducunt. Assaracus autem avus Anchisae, pater Capyis @1 Аfuit. {43et aliter: ex Iove et Electra, Atlantis filia, nascitur Dardanus, Аex quo Erichthonius, cuius Trous, cuius Assaracus, cuius Laomedon Аet Capys. et Laomedontis Priamus, eius Hector et ceteri; at Capyis АAnchises, cuius Aeneas, cuius Iulus, a quo Iulia gens stemmate de-Аscendit ad Caesarem. alii sic: per Assaracum Troianos dicit; nam АAssaracus avus Anchisae: Ennius "Assaraco natus Capys optimus, Аisque pium ex se Anchisen generat". ergo 'Assaraci [2proles']2 АIulia familia, [2quae]2 usque ad Augustum pervenit.}43 Р@@&7trosqve parens& Troianorum rex, Ganymedis pater, a quo АTroia nominata est. &7troiae cynthivs avctor& vel Apollinem Аdicit propter muros: vel Cynthium, regem Troiae, quem in Troicis Аsuis Nero commemorat. {43et aliter: 'Cynthius' Apollo a Cyntho Deli Аmonte. et utrum quia oraculo eius condita est Troia, an quia muros Аipse aedificavit, dictus Troiae auctor?}43 Р@@&7invidia infelix& quae invidentes efficit infelices. dicit Аautem se talia scripturum vel facturum, ut magnitudine sui mere-Аantur invidiam: ipsam tamen invidiam nihil esse nocituram timore Аpoenarum. &7amnem severvm& tristem. contra Terentius "tristis Аseveritas inest in vultu atque in verbis fides". Р@@&7tortosqve ixionis a.& quibus religatus ad rotam est, post-Аquam inlicitos Iunonis petivit amplexus. Р@@&7et non exvperabile saxvm& quod contra montem Sisy-Аphus volvit. et 'non exuperabile' dixit non quod superari non Аpotest, sed quod exuperare non valet summum montis cacumen. Р@@&7interea dryadvm s. s. q. s. i.& donec laudandi Caesaris Аtempus adveniat, interim georgica scribo. {43'sequamur' pro 'persequa-Аmur'.}43 'intactos' autem ait 'saltus', quod ante ipsum nullus latine Аcarmen georgicum scripsit. @1 Шк@@&7te sine nil altvm mens inchoat& ac si diceret: non meo Аingenio, sed tuo fretus imperio ad hoc carmen accessi. Р@@&7vocat ingenti c. c.& hortantur nos ad scribendum illi Аmontes, qui animalibus sunt referti. Cithaeron autem pars Parnasi. А{43Cithaeron mons Boeotiae, Taygetus mons Laconicae, Epidaurus civitas АPeloponnensium, Asclepio sacrata.}43 Р@@&7taygetiqve canes& Lacones: nam Taygeta civitas est La-Аconicae. et hoc ideo, quia dicturus est "nec tibi cura ca-Аnum fuerit postrema". &7epidavrvs& Epiri civitas equis nobilis. Р@@&7vox ingeminata remvgit& duplicata per echo: alibi "non Аcanimus surdis, respondent omnia silvae". Р@@&7mox tamen& id est postquam georgica scripsero. et 'ar-Аdentis pugnas' legendum est: nam male quidam 'ardentis Caesaris' Аaccipiunt, ut 'is' communis sit syllaba. {43et aliter: [2'ardentis accingar Аdicere pugnas']2 hic distingue, ut Aeneida significasse videatur, quia Аuna Actiaca pugna Octaviani Caesaris fuit.}43 Ш░@@&7tithoni prima qvot a. a. o. c.& id est tua facta tot annis Аcelebrabuntur, quot anni sunt a te usque ad mundi principium. et Аmodo Tithonum pro Sole posuit, id est pro Titane: nam Tithonus Аfrater Laomedontis fuit, quem proeliantem Aurora dilexit et rapuit; Аa quo usque ad Caesarem non valde multum tempus est. {43et aliter: Аab infinito infinitum, quia Tithoni origo non potest comprehendi. et Аsatis in Caesarem blande.}43 Р@@&7sev qvis olympiacae miratvs p. p.& dicturus est de ar-Аmentis et gregibus. armenta autem sunt equorum et boum, quod Аhaec animalia apta sunt armis, ut scutis boum coria, equi proelio; Аgreges vero capellarum et ovium sunt: ipse paulo post "hoc Аsatis armentis: superat pars altera curae, lanigeros agi-Аtare greges hirtasque capellas". haec tamen, armenta et gre-Аges, sciendum quia plerumque confundit auctoritas. &7olympiacae& @1 А&7miratvs praemia p.& studiosus curulis certaminis, quod geritur apud АPisas in honorem Iovis Olympici. Ш│@@&7praecipve matrvm& magis matrum, per quod ostenditur, Аetiam patrum corpora esse requirenda. &7torvae forma bovis& Аpaulo post "et faciem tauro propior", id est tauro similis. А{43et aliter: 'turpe' autem 'caput' amplum atque magnum ac per hoc Аterribile.}43 'torvae' terribilis. Р@@&7tvrpe capvt& magnum, ut "turpes pascit sub Аgurgite phocas". &7plvrima cervix& longa, ut "cum se Аnux plurima silvis induet in florem". Р@@&7crvrvm tenvs& usque ad crura. et modo 'tenus' adverbium Аest: nam si esset praepositio, ablativo cohaereret. &7palearia& Аautem sunt pelles dependentes ex gutture. {43et aliter: unde et paleae, Аquae collum amplectuntur. et ea pars anuli, quae gemmam cohibet, Аpropter similitudinem palea dicitur: Cicero de officiis tertio А"cum paleam eius anuli ad palmam converteret, a nullo vide-Аbatur". hic autem 'crurum tenus' genetivo suo apposuit, alibi ablativo, Аut "pube tenus". Modestus 'tenus' pro 'fine' accipit, ut Sallustius "fine Аinguinum ingrediuntur mare".}43 Ш╖@@&7et camvris h. s. c. a.& 'camuris' id est curvis, unde et Аcamerae appellantur. praecipit autem aures et magnas et hirsutas Аesse debere. {43et aliter: camuri boves sunt, qui conversa introrsus Аcornua habent; quibus contrarii patuli, qui cornua diversa habent: Аlaevi, quorum cornua terram spectant; his contrarii licini, qui cornua Аsursum versum reflexa habent.}43 @1 Р@@&7nec mihi displiceat& litotes figura, id est valde placeat, Аut "munera nec sperno". {43et aliter: [2'maculis et albo']2 divise pro А'albis maculis'. an potius absolute 'albo' dixit, proinde ac si diceret Аalbitatem, ut est illud "sparsis etiam nunc pellibus albo".}43 Ш║@@&7faciem tavro propior& imaginem, similitudinem totam. Ш╝@@&7lvcinam ivstosqve pati hymenaeos& hysteroproteron: Аante enim est Hymenaeus, post Lucina consequitur. {43et aliter: Lu-Аcina dicta Iuno eo quod lucem nascentibus praestare dicatur: sic Te-Аrentius "Iuno Lucina fer opem, serva me obsecro".}43 item hystero-Аproteron est 'desinit ante decem, post quattuor incipit annos': ante Аenim incipit, sic desinit. Ш╛@@&7cetera& aetas scilicet, quae est vel ante quartum vel post Аdecimum annum. et bene ostendit, per haec tempora posse quidem Аarmentis, sed inutilem provenire feturam. Р@@&7svperat gregibvs d. l. i.& dum suppetit. et dicit iuve-Аnali aetate eas debere concumbere, quia cito {43deficiunt, et quia}43 tem-Аpora meliora depereunt. Р@@&7pecvaria& ab eo, quod est 'pecuare', venit: nam "pecua", Аut ait in Pompeiana Cicero, ab eo, quod est 'pecu', venit, Аut 'genu genua'. {43et aliter: 'pecuaria' non loca, sed ipsa pecora dixit, Аut alibi idem usurpavit 'aestiva' pro pecoribus, quae in aestivis agunt А"nec singula morbi corpora corripiunt, sed tota aestiva Аrepente".}43 Р@@&7svffice prolem& subministra: unde etiam suffectos con-Аsules dicimus. Р@@&7miseris mortalibvs aevi prima fvgit& ista sententia non Аsolum ad animalia pertinet, sed generaliter ad omnia. Р@@&7svbevnt morbi t. q. s.& naturalem ordinem tenuit, dicens Аadvenire morbum, senectutem, mortem. Р@@&7inclementia& inexorabilitas et duritia. ■яА▓│┤╣ яБ░░╖ яВ╟ яГ╙хЄЎ гШ╞@@&7semper enim refice& vacat 'enim'. sane dicit ante sub-Аveniendum esse, ut antequam pereant, reparentur armenta. Р@@&7svbolem armento sortire& subministra, substitue. et est @1 А{43hoc}43 verbum iudiciorum: nam subsortiti dicuntur iudices, qui occu-Аpatorum funguntur officio. {43et aliter: quasi subsortire et subice. an Аpotius 'sortire' pro 'elige et iunge', ut uxorem sortiri dicimus.}43 Р@@&7idem dilectvs eqvino& ut habeat matres optimas. &7in А&7spem statves s. g.& id est quos vis admissarios fieri. notanda sane Аexquisita varietas; nam in bubus matres ante descripsit, in equis Аadmissarios ante commemorat. Ш╩@@{43&7a teneris impende l.& deest 'in eos'.}43 Ш╠@@&7altivs ingreditvr& cum exultatione quadam incedit. А&7mollia crvra reponit& Ennius de gruibus "perque fabam repunt Аet mollia crura reponunt". Р@@&7primvs et ire viam& matris praeire vestigia. Р@@&7ignoto ponti& per quem numquam transierat. Ш╨@@&7argvtvm& breve. Р@@&7lvxvriatqve toris animosvm pectvs& {43'animosum'}43 nodo-Аsum et eminens pulpis. Р@@&7spadices& quos phoeniciatos vocant pressos, myrteos. А&7glavci& autem sunt felineis oculis, id est quodam splendore per-Аfusis. &7color deterrimvs albis& atqui alibi ait "qui candore Аnives anteirent c. a." sed aliud est candidum esse, id est qua-Аdam nitenti luce perfusum; aliud album, quod pallori constat esse Аvicinum. 'gilvus' autem est melinus color. multi ita legunt 'albis @1 Аet gilvo', ut non album vel gilvum, sed albogilvum vituperet. {43quod Аfalsum est.}43 quod si singuli colores vituperandi sunt, quanto magis Аmixtus uterque, id est albogilvus? {43et aliter: &7et gilvo& spadix phoe-Аnicius est, quales sunt fructus palmarum, neque satis diluti coloris, Аneque nimium pressi. 'glaucus' autem caeruleus est color, id est sub-Аviridis albo mixtus et quasi clarior. nam ille sine dubio displicet, qui Аex albo et gilvo constat, ut sit unum 'albis et gilvo': aliqui repugnant Аilli "qui candore nives anteirent, cursibus auras" et "bigis it АTurnus in albis".}43 Ш╘@@&7tremit artvs& figurate pro 'artubus tremit'. Р@@&7volvit svb naribvs ignem& flatu indicat magnanimitatem Аsuam. Ш╫@@&7dvplex spina& aut re vera duplex, aut lata, ut "duplicem Аgemmis auroque coronam", item "et duplici aptantur Аdentalia dorso". Ш┘@@&7amyclaei domitvs pollvcis habenis cyllarvs& atqui АCastor equorum domitor fuit. sed fratrem pro fratre posuit poetica Аlicentia, ut "quas illi Philomela dapes" pro 'Progne', item "re-Аvocato a sanguine Teucri" pro 'Dardani': aut certe ideo Pollu-Аcem pro Castore posuit, quia ambo licenter et Polluces et Castores Аvocantur; nam et ludi et templum et stellae Castorum nominantur. А{43et aliter: Amyclae civitas Laconicae. Xanthum autem [2dicit]2 et Cyl-Аlarum equos, quos Neptunus Iunoni dono dedit, illa Castori et Polluci, Аut poetae graeculi fabulantur.}43 Ш█@@&7martis eqvi biivges &$*DEI=MOS& et $*FO/BOS.& &7cvrrvs achil-А&7lis& {43dixit}43 pro equis. {43hi sunt}43 Baliarchus et Xanthus. Ш▌@@&7conivgis adventv pernix satvrnvs& dum cum amata АPhilyra Saturnus coiret, Ops eius uxor advenit. cuius praesentiam @1 Аveritus, se in equum convertit, qualem potuit numen imitari. ex-Аinde natus est Chiron, dimidia parte homo, dimidia equus. sane А'Ops' cum de uxore Saturni dicimus, 'O' corripitur, ut 'Ops Opis'; Аcum vero de nympha dicimus 'Opis', longa est 'O', ut "Opis ad Аaetherium pinnis aufertur Olympum". 'pernix' autem ad equum Аrefertur; nam Saturni stella tardissima est. {43et aliter: Saturnus cum АPhilyram, Oceani filiam, in Thessalia adamasset et cum ea coiret, ad-Аventante uxore se in equum, illam in equam convertit, atque ita uter-Аque opprobrium effugerunt. hinc natus est Chiron centaurus. quidam АPhilyram in florem conversam dicunt vel in arborem, unde liber phi-Аlyrinus dicitur, quo coronae illigantur. 'pernix' autem ad equum re-Аfertur; nam tardissimus est Saturnus.}43 Р@@&7pelion& montem Thessaliae, in quo Chiron habitavit. Р@@&7hvnc qvoqve& licet bonum et tot signis probatum. &7morbo А&7gravis avt i. s. a.& duo sunt, quibus minuuntur corporis vires, se-Аnectus et morbus: unde mire utrumque conplexus est. Р@@&7abde domo& in domo; nam si adverbialiter vellet loqui, А'domi' diceret: tale est illud in quarto "non Libyae, non АTyro". &7nec tvrpi ignosce senectae& Cicero in maiore Catone Аet laudat et vituperat senectutem. unde dupliciter hunc locum in-Аtellegimus: aut 'nec ignosce turpi senectae', aut 'non turpi senectae Аignosce', id est abde et ignosce senectae, quae turpis non est, quia Аper naturam venit. Шт@@&7ad proelia& {43id coitum:}43 alibi "nocturnaque bella". {43et Аaliter: bene 'si quando', quia senex [2id est]2 raro. et 'proelia' pro Аcoitu dixit.}43 Шф@@&7animos aevvmqve notabis praecipve& ante omnia aeta-Аtem et magnanimitatem requires, post cetera, id est parentes et Аstudium. Р@@{43&7hinc alias artes& 'artes' hic virtutes. et 'prolem parentum' Аnove posuit: est enim proprie liberorum, ut "geminam partu dabit АIlia prolem".}43 @1 Р@@&7et qvis cviqve dolor victo qvae gloria palmae& vult Аprobare, moveri equos vel amissione vel adquisitione victoriae; nam Аeo tendit sequens iste decursus: unde est paulo post "tantus Аamor laudum, tantae est victoria curae". Lucanus А"quantum clamore iuvatur Eleus sonipes". Шш@@&7effvsi carcere cvrrvs& usurpative pro carceribus, qui Аab arcendo dicti sunt: nam carcer est custodia noxiorum. Р@@&7ivvenvm& aurigarum, vel spectantium. &7havrit& ferit, ut А"latus haurit apertum". Р@@&7verbere torto& frequenti scilicet iteratione. Р@@&7fervidvs axis& alibi "frenaque ferventesque rotas": Аnam tam rotae, quam axis cursu calescunt. Шё@@&7primvs erichthonivs cvrrvs et qvattvor a. i. e.& Vul-Аcanus impetrato a Iove Minervae coniugio, illa reluctante, effectum Аlibidinis proiecit in terram. inde natus est puer draconteis pedibus, Аqui appellatus est Erichthonius, quasi de terra et lite procreatus: Аnam $E)/RIS& est lis, $XQW\N& terra. hic ad tegendam pedum foeditatem Аiunctis equis usus est curru, quo tegeret sui corporis turpitudinem. А{43et aliter: Varro in libro, qui Admirabilium inscribitur, Erichthonium Аait primum quattuor iunxisse equos ludis, qui Panathenaea appellantur. Аde hoc Erichthonio alibi satis dictum. qui anguinis pedibus fuisse me-Аmoratur.}43 Р@@&7rapidvs& velox. &7victor& propositi sui effector. Р@@&7frena pelethronii lapithae g. d.& Pelethronium oppi-Аdum est Thessaliae, ubi primum domandorum equorum repertus est Аusus. nam cum quidam Thessalus rex, bubus oestro exagitatis, Аsatellites suos ad eos revocandos ire iussisset illique cursu non suf-Аficerent, ascenderunt equos et eorum velocitate boves secuti, eos @1 Аstimulis ad tecta revocarunt. sed hi visi, aut cum irent velociter, Аaut cum eorum equi circa flumen Peneon potarent capitibus incli-Аnatis, locum fabulae dederunt, ut Centauri esse crederentur, qui Аdicti sunt Centauri $A)PO\ TOU= KENTA=|N TOU\S TAU/ROUS.& alii dicunt Cen-Аtaurorum fabulam esse confictam ad exprimendam humanae vitae Аvelocitatem, quia equum constat esse velocissimum. bene autem А'Pelethronii' addidit, quia sunt et alii Lapithae. {43et aliter: Pelethro-Аnios Lapithas ideo appellavit, quia sunt Thessali. Pelethronium an-Аtrum est, ubi Achillem Chiron erudivit. alii Pelethronium regem La-Аpitharum volunt. &7gyrosqve dedere& pro 'docuere': aliter enim 'frena Аdedere' et aliter 'gyros'. et est syllepsis, cum aliquid assumitur, quod Аdictum supra non est.}43 Р@@&7eqvitem& equum: pro equo rectorem posuit. {43et aliter: hic А'equitem' sine dubio equum dicit, maxime cum inferat 'insultare solo': АEnnius annalium septimo "denique vi magna quadrupes eques at-Аque elephanti proiciunt sese". et &7svb armis& id est insidente armato.}43 Р@@&7gressvs glomerare& ut cum disciplina incedat. Р@@{43&7dvrvs vterqve labor& et sub iugum mittere, et sub femur.}43 Ш°@@&7qvamvis saepe fvga v. i. e. h.& ordo est: quamvis sit Аsaepe victor, quamvis nobili genere procreatus, tamen a magistris Аaetas est magnanimitasque requirenda: quae si non fuerint, illa Аnihil prosunt. Р@@{43&7et patriam epirvm referat& * * * non enim potest unus equus Аduas patrias habere. et 'referat', sicut ibi positum "et salis ■яА▓│┤╣ яБ░░╖ яВ╟ яГ╙хЄЎ гШ∙Гoccultum referunt in lacte saporem" et "qui te tamen ore Аreferret".}43 Р@@&7neptvniqve i. d. o. g.& ab equo Neptuni, qui natus est Аtridentis percussione. {43et aliter: Neptunus etiam parens quorundam @1 Аequorum fertur, ut Pegasi ex Medusa et Arionis ex Cerere, cuius % Аodorinium Adrastus habuit.}43 Р@@&7his animadversis& moribus et aetate deprehensis. &7in-А&7stant svb tempvs& coeundi scilicet, quo eis cura maior adhibetur. Р@@&7denso pingvi& non laxo, quod quibusdam potionibus per Аfraudem agasones facere consuerunt: unde ait 'denso', id est viribus Аpleno. sane 'pingue' generis est neutri: et ita in omnibus idoneis Аinvenitur; nam nec 'pinguedo' nec 'pinguetudo' latinum est. {43et ali-Аter: [2'pingue']2 absolute posuit, ut est illud Lucretianum "hic Аpecudes fessae pingui".}43 Р@@{43&7qvem legere dvcem et pecori dixere maritvm& 'dixere Аmaritum' pro 'designaverunt': Cicero de re publica sic "dictatore L. АQuinctio dicto"; sed et Horatius "quem Venus arbitrum dicet bi-Аbendi" pro 'designabit'.}43 Р@@&7pvbentesqve secant h.& adultas, maturiores, quibus ro-Аbur adquiritur. Р@@&7blando labori& periphrasis coitus. {43et aliter: mire blan-Аdum laborem coitum dixit, quod sit cum voluptate.}43 Р@@&7ieivnia& infirmitatem venientem ex inedia. {43et aliter: 'ie-Аiunia' pro macie.}43 Р@@{43&7ipsa avtem macie tenvant armenta& ut "fontes-Аque negant et frondibus arcent".}43 Р@@&7iam nota volvptas sollicitat& dicendo 'nota' per trans-Аitum tetigit rem ab aliis diligenter expressam: nam equae pullae Аcum primum coeunt, si macrae sunt, et debilitantur et debiles Аcreant, post primum autem partum tenues esse debent. {43et aliter: А'primos concubitus' anni redeuntis accipiendum: alioquin contrarium Аvidebitur quod infert 'iam nota voluptas'. ergo 'primos' poetice pro А'primum'. quidam notam voluptatem non coitum, sed desiderium accipi Аvolunt.}43 @1 Р@@&7frondesqve negant e. f. a.& contra illud "floren-Аtesque secant herbas fluviosque ministrant". ЫБЕ@@&7cvm graviter tvnsis gemit area frvgibvs& hoc est die Аmedio. hoc autem ad exprimendum diei tempus est positum, non Аquod equae aestatis tempore coeant. {43et aliter: 'tusis' quae tundun-Аtur: non enim cum tusae sunt, sed cum tunduntur, [2gemit area.]2 nec А'graviter tusis', [2sed]2 'graviter gemit'. et 'tusis' sine 'n' littera legendum.}43 ЫБЗ@@&7nimio ne lvxv& nimio pingui. et bene rem turpem aperte Аa Lucretio tractatam vitavit translationibus, quas omnes ab agricul-Аtura traxit, ut 'luxu' propter luxuriam segetum. Р@@&7genitali arvo& pro muliebri folliculo, quem vulvam vo-Аcant, ut etiam Plinius docet: nam ante folliculus dicebatur. &7svl-А&7cos oblimet& claudat meatus. et hoc similiter per translationem Аdixit: nam legimus supra "et obducto late tenet omnia Аlimo". {43et aliter: Lucretius "ne oblimet" pro 'obturet' et 'obcludat'. Аalibi 'oblimet' terat, perdat: Horatius "rem patris oblimare malum Аest ubicumque".}43 Р@@{43&7sitiens venerem& quare 'sitiens'? solvit quaestionem * * * alii Аdictum volunt 'sitiens' libidinis plena.}43 Р@@{43&7rvrsvs cvra patrvm cadere& 'rursus' hic pro 'contra' Аsignificat.}43 Р@@&7exactis gravidae cvm mensibvs errant& vicinis partui: Аtunc enim diligentius tractandae sunt, ne abigant. Р@@{43&7non illas gravibvs& 'gravibus' aut epitheton est plaustrorum, Аaut 'gravibus' onustis dixit. sed poetice 'plaustris iuga ducere', non А'iugis plaustra'.}43 @1 Р@@&7saltv svperare viam sit passvs& quod solet fieri, cum Аpascunt pedibus inpeditis. Р@@{43&7carpere prata fvga flvvios innare r&. hoc dicit: innatent Аfluvios, sed non rapaces: nam infra ait 'saltibus in vacuis pascant et Аplena secundum flumina'.}43 Р@@&7vacvis& magnis. &7plena flvmina& ne inclinentur ad Аpotum. {43et aliter hic 'saltibus', aliter supra "nec saltu supe-Аrare viam sit passus". 'vacuis' autem 'saltibus' sine maritis dixit.}43 ЫБС@@{43&7saxea procvbet v.& nove 'saxea umbra' quae saxis fiat. et А'procubet' protendatur.}43 Р@@&7est lvcos silari circa ilicibvsqve virentem plvri-А&7mvs albvrnvm volitans& ordo talis est: circa lucos Silari, fluminis АLucaniae, et Alburnum, eiusdem montem, est plurimus volitans: ac Аsi diceret, est multa musca. 'volitans' autem modo nomen est, non Аparticipium. {43et aliter: ordo 'est plurimus volitans circa lucos Silari АAlburnumque virentem ilicibus'. 'volitans' absolute. Silarus et Alburnus Аin Lucania sunt montes. Nigidius de animalibus "asilus est musca Аvaria, tabanus, bubus maxime nocens. hic apud Graecos prius А$MU/WY& vocabatur, postea [2a]2 magnitudine incommodi oestrum Аappellarunt". et hoc est quod ait 'oestrum Grai vertere vocantes', non Аde latino in graecum, sed de graeco in suam linguam, quae prior fuit.}43 ЫБФ@@&7oestrvm grai vertere vocantes& 'vertere' ex soni si-Аmilitudine $O)NOMATOPOII/AN& fecere: non enim possumus accipere, ex Аlatina lingua mutavere, cum constet graecam primam fuisse. $OI)=STROS Аautem graecum est: latine asilus, vulgo tabanus vocatur. &7cvi А&7nomen asilo& ut "cui Remulo cognomen erat". {43&7oestrvm grai А&7vertere v.& quomodo 'Grai vertere', cum omnia, quae latina sunt, a Аgraeca ratione descendant? solvit quaestionem: Graeci cum myopem Аprimo dixerint, displicuit nomen, quia proprium non erat: oestrum di-Аxerunt, hoc est quia furiam oestrum vocant; dividit enim furia armenta, Аcum ab eo stimulantur. latine vero hoc animal tabanus dicitur.}43 @1 ЫБЦ@@{43&7fvrit mvgitibvs aether& poetice convertit: nam cum furor Аboum sit, aetherem ait furere.}43 Р@@{43&7sicci& quare 'sicci', cum ripam dixerit? ostendit hunc non Аesse fluvium, sed rivum, ut alibi "et arentem Xanthi cognomine Аrivum"}43. &7sicci tanagri& non multum valentis. Tanager autem Аfluvius est Lucaniae. {43et 'sicci' ad tempus aestatis relatum est: est Аenim torrens hieme.}43 et hoc dicit, armentorum mugitu cuncta re-Аsonare. Р@@&7hoc qvondam monstro& argumentatur ab exemplo, di-Аcens, oestro contra paelicem se defendisse Iunonem. nota autem Аest fabula, Io, Inachi filiam, a Iove adventu Iunonis esse conver-Аsam in vaccam: cui Iuno inmisit oestrum, quo toto orbe fatigata Аtandem aliquando venit ad Aegyptum, et illic in Isim conversa est. Аtransiit autem per mare angustum, quod Bosphoron appellatum est, Аnunc Hellespontum nominatur. Р@@{43&7pestem meditata ivvencae& Ionem dicit, Inachi filiam, quam Аin bovem conversam [2Iuno]2 oestro percussisse dicitur. illa se in mare Аpraecipitavit, [2quod]2 Ionium vocaverunt. et Isis dicitur, quasi sola Аdea: hoc enim Aegyptiis placet.}43 &7pestem meditata ivvencae& vel Аquam pestem ante excogitaverat: vel 'meditata' inferens et exercens Аaccipiamus: Horatius "horrendamque cultis diluviem medita-Аtur agris", id est infert, exercet; nam et in ipsa meditatione exer-Аcitium est. Р@@&7hvnc qvoqve& id est etiam hoc malum remove. &7fer-А&7voribvs acrior instat& tunc est acrior. et dicendo tempus osten-Аdit quemadmodum possit evitari. Р@@&7gravido pecori& a gravido pecore: nam 'arceo a te' di-Аcimus. Р@@&7sole recens orto& statim, {43ut}43 Sallustius "coria recens Аdetracta veluti glutino adolescebant". @1 Р@@&7in vitvlos& modo generaliter et de equis et de bubus Аaccipimus. Р@@&7notas& characteres. Р@@&7pecori habendo svmmittere& admissarios facere. {43et ali-Аter: id quod habetur: Lucilius in tricesimo "non numquam dabit Аipsa aetas quod possit habendo".}43 ЫБб@@&7et campvm horrentem f. i. g.& ecbasis poetica: suffecerat Аenim 'aut scindere terram'. Р@@&7cetera pascvntvr virides a. p. h.& per hoc intellegimus Аilla omnia quae dixit animalia domi esse servanda. {43et aliter: 'cetera' Аquae non inuruntur.}43 Р@@&7tv qvos ad stvdivm& locus de bubus domandis. Р@@&7viamqve insiste domandi& institue artem domandi. Р@@{43&7dvm mobilis aetas& 'mobilis' flexilis. et est duplex lectio: Аpotest enim et sic legi 'iuvenum dum mobilis aetas'.}43 Р@@&7circlos& 'circus' est principale, unde fit 'circulus' et per Аsynaeresin 'circlus', sicut 'periculum' et 'periclum', 'saeculum' et А'saeclum'. ЫБи@@{43&7ipsis e torqvibvs aptos& 'aptos' unitos aut conexos: est enim А%apta iungi.}43 Р@@&7gradvm conferre& pariter incedere. Р@@&7rotae inanes& sine pondere. ЫБн@@&7temo aerevs& fortis: sic in quinto "aerea quem ■яА▓│┤╣ яБ░░╖ яВ╟ яГ╙хЄЎ гЫБнВobliquum rota transiit", item Horatius "inclusam Danaen tur-Аris aenea". Р@@&7pvbi indomitae& hoc ad iuvencos tantum pertinet: nam Аde equis contra dicturus est, ut "namque ante domandum Аingentes tollent animos". {43et aliter: utrum, dum quosdam domas, Аinterea indomitis haec praestabis, an, antequam domes, interea?}43 Р@@&7vescas frondes& siccas et teneras; nam vescum hoc est Аproprie: unde et telae aranearum vescae nominantur. {43et aliter: @1 А'vescas' teneras et exiles: nam 'vescum' apud antiquos significabat Аmacrum et quasi quod escam non reciperet: Afranius in sororibus "an Аpuer est vescus, inbecillus viribus". sed vide ne 'vescas' appeti-Аbiles dixerit: Lucretius certe pro edace posuit, ut "vesco sale Аsaxa peresa".}43 Р@@&7frvmenta manv c. s.& eis etiam farraginem dabis. {43&7nec А&7tibi fetae more patrvm& 'fetae' nostro more: neque enim mulgeri nisi Аenixae possunt. antiqui enim fetum pro gravido solebant ponere, ut АVarro Atacinus "feta feris Libye", et ipse Vergilius "scandit fa-Аtalis machina muros feta armis". et 'more patrum' sic intellege, Аut dixerit [mulgeri]: nec implebunt mulctraria more patrum, qui lac Аmagis reservabant fetibus: alioquin accusabitur ab eo avaritia maiorum, Аqui sibi omne lac mulgebant. legitur et 'mulgaria', ut Valgius ait "sed Аnos ante casam tepidi mulgaria lactis et sinum bimi cessa-Аmus ponere Bacchi".}43 ЫБ┤@@&7praelabi flvmina& quia, ut supra diximus, circa Аripas fluminum agitabatur curule certamen. ЫБ╗@@{43&7atqve haec iam primo depvlsvs ab vbere matris& non А'primo ubere', sed 'iam primo' quasi unum lege, ut sit 'iam primo Аaudeat depulsus ab ubere matris'.}43 Р@@&7inqve vicem& frenorum scilicet, ne adhuc tenera ora lae-Аdantur. {43et aliter: Celsus 'inque vicem' sic intellegit, ut sit nonnum-Аquam sine capistris: alii, ut sit in utraque parte ductus facilis.}43 Р@@&7inscivs aevi& nondum habens ab annis fiduciam. {43et aliter: А'etiam' pro 'adhuc'.}43 Р@@&7qvarta aetas& quartus annus: nam aetatem plerumque @1 Аgeneraliter dicimus pro anno {43et}43 pro triginta {43et}43 pro centum {43et}43 pro Аquovis tempore. ЫБ┴@@&7sitqve laboranti similis& praeparetur ad futurum labo-Аrem. {43et aliter: hoc est non vere laboret, ne taedium capiat. ac 'per Аaperta volans' currens.}43 ЫБ├@@{43&7aeqvora vix svmma& campum planum aequor appellat.}43 Р@@&7qvalis hyperboreis& Hyperborei montes sunt Scythiae, Аdicti, quod supra, id est ultra eos, flat Boreas. dicit autem, sic Аcurrat equus, ut ventus. Р@@&7differt& dissipat. &7arida& autem &7nvbila& sine pluviis. ЫБ╟@@&7horrescvnt& contremiscunt: Persius "scis comi-Аtem horridulum trita donare lacerna", id est trementem. ЫБ╔@@&7ille volat& scilicet ventus. &7verrens& trahens. Р@@&7ad elei metas& {43'metas' dixit fines,}43 scilicet circi. Elis autem Аcivitas est Arcadiae, in qua agitabatur curule certamen. et est spe-Аcies pro genere. {43et aliter: 'Elei campi' maximi ex omnibus, quod Аsint pedum septingentorum, cum alii minus.}43 Р@@&7spvmas aget ore crventas& quod est signum equi for-Аtissimi, si velut rubras egerit spumas. Р@@&7belgica esseda& Gallicana vehicula: nam Belgi civitas Аest Galliae, in qua huius vehiculi repertus est usus. {43et aliter: 'Bel-Аgica' Gallica. 'esseda' autem vehiculi vel currus genus, quo soliti sunt Аpugnare Galli: Caesar testis est libro ad Ciceronem &7iii& "multa milia Аequitum atque essedariorum habet". hinc et gladiatores essedarii Аdicuntur, qui curru certant. 'molli' autem mobili dixit, ut А"oscilla ex alta suspendunt mollia pinu".}43 &7molli collo& do-Аmito, ut "et mollia colla reflectunt". ЫБ╨@@&7dvris parere lvpatis& frenis asperrimis. dicta autem Аlupata a lupinis dentibus, qui inaequales sunt, unde etiam eorum Аmorsus vehementer obest. {43et aliter: lupatum freni genus est, quo Аtemperantur ora, quae ductui repugnant.}43 @1 ЫБ╥@@&7caeci amoris& latentis {43amoris, id est}43 cupidinis. ЫБ╘@@&7relegant& removent. Р@@&7flvmina lata& {43ideo dixit 'flumina',}43 ne natatus sit facilis. ЫБ╫@@&7videndo& dum videtur: gerundi modus a passivo. ЫБ█@@&7in magna silva& alii 'Sila' legunt, ut sit mons Lucaniae: Аquod modo nulla necessitas cogit, ut in Aeneide "ac Аvelut ingenti Sila summove Taburno", ubi utrumque spe-Аciale est. ЫБ▌@@{43&7lavit ater corpora sangvis& hoc ab illa declinatione descen-Аdit 'lavo lavis lavit', 'fervo fervis fervit'.}43 Р@@{43&7versaqve in obnixos& 'versa' infesta: Plautus in Casina А"necesse est versis gladiis repugnarier", id est infestis.}43 Р@@&7reboant& resultant, remugiunt. est autem graecum ver-Аbum; nam apud Latinos nullum verbum est, quod ante 'o' finalem А'o' habeat, excepto 'inchoo', quod tamen maiores aliter scribebant, Аaspirationem interponentes duabus vocalibus, et dicebant 'incoho': Аtria enim tantum habebant nomina, in quibus 'c' litteram sequere-Аtur aspiratio 'sepulchrum' 'Orchus' 'pulcher', e quibus 'pulcher' Аtantum hodie recipit aspirationem. ЫБс@@&7exvlat& extra solum suum habitat. Р@@{43&7plagasqve svperbi& sic positum, ut "et vulnere tardus АVlixi".}43 Р@@{43&7invltvs amores& nunc iuvencam.}43 Р@@&7et stabvla a. r. e. a.& Cicero de Catilina "retorquet Аoculos profecto saepe ad hanc urbem, quam e suis fauci-Аbus ereptam esse luget". {43'excessit' pro 'excidit'.}43 Р@@&7vires exercet& ab incultu {43vires vel}43 robur adquirit. Р@@&7pernix& modo perseverans: Horatius "pernicis uxor АApuli". 'pernix' autem perseverans a pernitendo tractum est. {43et Аaliter: legunt et 'pernox'; sed 'pernix' melius, id est pertinax. &7in-А&7strato saxa cvbili& nota figura, non 'saxis'.}43 Р@@&7carice acvta& herba durissima. @1 ЫБы@@{43&7viresqve refectae& deest 'est' et 'sunt'.}43 Р@@&7oblitvm& iam securum ex ante acta victoria. {43et aliter: А'oblitum' quasi exercitationis et virium, quem securitas et amor corru-Аperit, adeo ut nec crederet hostem esse rediturum.}43 Р@@&7flvctvs vt in medio c. c. a. p.& sic paulatim taurus Аmovetur ad proelium. ЫБя@@&7immane& adverbium est. ЫБЇ@@&7amor omnibvs idem& in unoquoque genere unus est amor, Аid est similis: ut puta in lupis unus amor est, id est similis, item Аin equis et aliis omnibus pro qualitate generis sui: sicut et alibi Аait "sopor suus occupat artus", id est ipsis aptus. nam Аin omnibus animalibus non est amor unus atque idem, sed in sin-Аgulis generibus pro qualitate naturae. Р@@&7catvlorvm oblita& vi scilicet nimii amoris. &7leaena& Аautem graecum est, sicut dracaena: nam nos 'hic' et 'haec leo' di-Аcimus; 'lea' namque usurpatum est, quia in 'o' exeuntia {43masculina}43 Аfeminina ex se non faciunt, ut 'fullo' 'latro' 'leo'. ЫБў@@&7informes vrsi& vel magni, vel qui tempore, quo nascun-Аtur, forma carent: dicitur enim quaedam caro nasci, quam mater Аlambendo in membra componit. ЫБ∙@@&7solis& desertis. &7libyae& autem &7in agris& serpentibus Аplenis. Р@@&7tota tremor pertemptet e. c.& signatis sermonibus Аutitur ad vim amoris exaggerandam, dicens et 'tota corpora' et А'pertemptet', id est penitus temptet, cum dicat levem odorem Аequarum. Р@@&7notas odor attvlit avras& hypallage est pro 'si aurae Аodorem adportaverint notum'. Р@@&7frena virvm& {43non eos retardant}43 frena virorum fortium. Р@@&7rvpesqve cavae a. o. r.& ad illud superius respexit А"post montem oppositum et trans flumina lata". @1 Р@@{43&7flvmina correptosqve vnda torqventia montes& [2saxa А'montes']2 appellavit. et est ordo 'flumina torquentia unda correptos Аmontes'.}43 Р@@&7sabellicvs exacvit svs& Sabinus: et est species pro ge-Аnere. dicit autem suem domesticum, quem cicurem vocant; nam Аde apris supra ait "tunc saevus aper". hoc enim vult pro-Аbare, non tantum feras, sed et mansueta animalia amore in furo-Аrem moveri. Р@@&7prosvbigit& fodit et pedibus inpellit alternis, quod pugna-Аturi sues facere consuerunt ad adquirendum robur: unde etiam la-Аtera et costas terentes durant ea in futura certamina. Р@@&7atqve hinc atqve illinc v. a. v. d.& et a pedum motu Аet ab attritione costarum. Р@@&7qvid ivvenis& ne forte occurreret, illa animalia carere Аratione, dicit etiam homines gravius in amore moveri. fabula talis Аest: Leander et Hero, Abydenus et Sestias, fuerunt invicem se Аamantes. sed Leander natatu ad Hero ire consueverat per fretum ■яА▓│┤╣ яБ░░╖ яВ╟ яГ╙хЄЎ гЫВВЕHellesponticum, quod Seston et Abydon civitates interfluit. cum Аigitur iuvenis oppressi tempestate cadaver ad puellam delatum fuis-Аset, illa se praecipitavit e turri. {43et aliter: Leandri nomen occultavit Аquia cognita erat fabula.}43 ЫВЕ@@&7porta caeli& aer nubibus plenus, per quem iter in cae-Аlum est. Р@@&7nec miseri possvnt r. p.& hoc est amor parentum. Р@@{43&7crvdeli fvnere virgo& ita hic 'virgo', quemadmodum ibi de АPasiphae "a virgo infelix".}43 ЫВЙ@@&7inbelles cervi& licet inbelles, tamen moventur in pugnam. Р@@&7fvror insignis& notabilis, praecipuus. ЫВМ@@&7glavci potniades m. m. a. qvadrigae& Potnia civitas est, Аde qua fuit Glaucus. qui cum sacra Veneris sperneret, illa irata @1 Аequabus eius inmisit furorem, quibus utebatur ad currum, et eum Аmorsibus dilaceraverunt. ordo autem talis est 'quo tempore Glauci Аmembra malis absumpserunt Potniades quadrigae'. hoc autem ideo Аfingitur, quod eis furorem Venus inmiserit, quia dilaniatus est АGlaucus, effrenatis nimia cupiditate equabus, cum eas cohiberet a Аcoitu, ut essent velociores. {43et aliter: Glaucus, Sisyphi filius, cum Аad gymnicum certamen quadrigam duceret, adplicuit ad vicum Boeotiae АPotnias et equas potum ad fontem sacrum per ignorantiam duxit, unde Аqui bibissent in furorem agi solebant. itaque illum equae, furore ex-Аagitatae, in ipso certamine curru effudisse ac morsibus laniasse dicuntur.}43 Р@@&7trans gargara transqve sonantem ascanivm& Gargara Аpro quibuslibet montibus, sicut Ascanium pro quibuslibet flumini-Аbus posuit, quod et sequentia indicant, {43quod dicit}43 'superant montes Аet flumina tranant'. {43Ascanius amnis est Mysiae, sed quae in Asia Аest. de Gargaris supra dictum "et ipsa suas mirantur АGargara messes".}43 ЫВС@@&7ore omnes versae in zephyrvm& hoc etiam Varro dicit, Аin Hispania ulteriore verno tempore equas, nimio ardore commotas, Аcontra frigidiores ventos ora patefacere ad sedandum calorem, et Аeas exinde concipere edereque pullos, licet veloces, diu tamen mi-Аnime duraturos: nam brevis admodum vitae sunt. {43&7ore omnes ver-А&7sae in zephyrvm& 'in' pro 'contra'.}43 Р@@{43&7exceptantqve leves avras& frequentativum fecit ab exci-Аpiendo, hoc est crebro excipiunt.}43 &7exceptant& frequenter excipiunt. ЫВЦ@@&7cavrvm& pro 'corum', sicut 'saurex' pro 'sorex', 'caulis' Аpro 'colis'. ЫВШ@@&7hinc demvm hippomanes vero qvod n. d. p.& scit lectum Аesse apud Hesiodum, herbam esse quandam, quae hippomanes vo-Аcatur, quasi $I(/PPOU MANI/A&: si enim eam comederint equi, furore @1 Аquatiuntur. unde nunc adiecit 'vero quod nomine dicunt': nam Аvult illam herbam abusive hippomanes dictam, quod possint equi Аfurere et alia quacumque ratione. re vera autem hippomanes dicit Аesse virus, defluens ex equarum inguinibus quo tempore feruntur Аamoris furore, ut sit hippomanes virus natum $A)PO\ TH=S MANI/AS TH=S А$I(/PPOU&. {43ordo 'hinc virus lentum ab inguine destillat, quod vero nomine Аhippomanes dicunt pastores'. 'vero nomine' quoniam Theocritus Аherbam dicit nasci in Arcadia, qua gustata equae in libidinem arde-Аscunt, et Theophrastus carunculam in fronte equini pulli. 'hippomanes' А$A)PO\ TH=S I(/PPOU MANI/AS,& id est ab equae insania, defluens ex equarum Аinguinibus, quo tempore virus natum $A)PO\ TH=S MANI/AS TH=S I(/PPOU.&}43 Р@@&7lentvm virvs& {43quod dicit, id est}43 viscidum. ЫВЫ@@&7miscvervntqve h. e. n. i. verba& exprimit augmenta Аmalitiae novercarum, quae virus herbis, {43plus tamen}43 cantibus herba-Аrum armant venena. ЫВЭ@@&7singvla dvm capti c. v. a.& dum spatiatim cuncta de-Аscribimus. Р@@{43&7svperat& pro 'superest'.}43 Р@@{43&7lanigeros agitare greges& Lucretius contra "bu-Аceriaeque greges". 'agitare' aut curare aut pascere.}43 &7hirtasqve А&7capellas& saetosas, ut "hirsutumque supercilium". Р@@&7hinc labor h. l. f. s. c.& ad tuenda inbecilliora animalia. А{43'colonos' pro pastoribus posuit.}43 ЫВв@@&7et angvstis hvnc addere r. h.& humilem materiam alto Аsermone decorare: sic illud in quarto est "in tenui labor; at Аtenuis non gloria". Р@@&7sed me parnasi deserta per ardva& 'per Parnasi ardua' АHeliconem et Cithaeronem, montes musis dicatos. et hoc dicit: @1 Аscribendi amor rapit me ad opus arduum et a nullo ante descrip-Аtum: quod per periphrasin et allegoriam poeticam indicat. Р@@&7ivgis& per iuga. &7qva nvlla priorvm c. m. d. o. c.& Аdispono ire ad fontem Castalium per eam viam, per quam nullus Аante egit orbitam suam. ordo autem est 'qua nulla priorum orbita АCastaliam', {43fontem Delphorum,}43 'devertitur'. Р@@&7molli clivo& id est facili itinere et descensione. hic Аautem locus totus de Lucretio translatus est. Р@@&7nvnc veneranda pales& dea pabuli invocanda nunc Аmaxime. Р@@&7stabvlis mollibvs& clementioribus et aeris temperati, vel Аpropter plagam australem, vel propter subpositas herbas animali-Аbus. {43&7in mollibvs& nunc tepidis, ut dicimus 'mollis hiemps'.}43 Р@@{43&7dvm mox& Celsus 'dum mox' pro 'donec' interpretatur; sed, Аut puto, 'mox' abundat.}43 &7frondosa redvcitvr aestas& donec ver-Аnum tempus adveniat: nam, ut etiam in primo diximus, ver Аet aestas, sicut etiam hiemps et autumnus, unum fuerunt secundum Аrationem hemisphaerii. ЫВк@@{43&7sternere svbter hvmvm& ad pecora respicit, ut sint stra-Аmenta, quibus incubent.}43 Р@@&7tvrpesqve podagras& respexit ad curam, quae sine pan-Аnis et medicaminibus sordidis non fit. Р@@&7post hinc& cum hoc feceris. et 'post hinc' unum vacat, Аsicut "primus ibi ante omnes". Р@@&7flvvios praebere recentes& aquam statim haustam: Аnam si pigram potaverint, statim morbum contrahunt. Р@@&7stabvla a ventis& figurate, scilicet ventos non perfe-Аrentia. &7hiberno soli& contra plagam meridianam, per quam sol Аcurrit per hiemem: quod explanat, dicens 'ad medium conversa Аdiem'. ЫВ░@@&7extremoqve inrorat a. a.& mense Ianuario, qui est Аpaene ultimus: nam, ut etiam in primo diximus "ut primis @1 Аextemplo a mensibus anni", a Martio mense inchoabat annus Аapud maiores. ergo 'extremo anno' extrema parte anni. {43et aliter: Аhic extremum annum sub aquarii sidere collocat, ut, quia primus na-Аscentis anni dies ab urbe condita K#1123. Martiis fuit, inde Februarius Аultimus anni habeatur. aquarium autem multi Ganymedem volunt.}43 Р@@&7haec qvoqve& cum de capellis loquatur, figurate neutro Аusus est genere: nam integrum erat 'hae quoque non cura nobis Аleviore tuendae'. sane perite, quoniam scit planam esse ovium Аutilitatem, eam praeterit et exaggerat meritum capellarum, ut dictis Аin lucem promat rem per se minus patentem. {43et aliter: [2&7hae qvo-А&7qve&]2 id est capellae. legitur et 'haec': veteribus enim mos fuit, ut Аneutra femininis iungerentur, unde Terentius "tua nihil refert utrum Аfecerint", et in Eunucho "haec adornant ut lavent".}43 Р@@&7milesia vellera& lanae pretiosissimae: nam Miletus ci-Аvitas est Asiae, ubi tinguntur lanae optimae: ipse in quarto А"Milesia vellera nymphae carpebant", Cicero in Verrem А"quid a Milesiis lanae sustulerit". &7magno& autem &7mv-А&7tentvr& ingenti pretio comparentur: nam apud maiores omne mer-Аcimonium in permutatione constabat, quod et Gaius Homerico con-Аfirmat exemplo. {43et aliter: &7vsvs& hic utilitas et fructus. &7vellera& Аautem a vellendo dicta.}43 Р@@&7tyrios incocta rvbores& figurate: quae coquendo Ty-Аrium traxit ruborem, id est migravit in purpuram. Р@@&7densior hinc svboles& binos enim pariunt capellae ple-Аrumque. ЫВ╢@@{43&7laeta magis pressis manabvnt flvmina mammis& nota mam-Аmas pecudum dici. legitur et 'ubera'.}43 Р@@&7barbas& sic de quadrupedibus; nam hominum barbam vo-Аcamus. &7incana& autem dixit nimium cana. @1 Р@@&7cinyphii hirci& Libyes, a fluvio Cinyphe. {43et aliter: &7ciny-А&7phii& Gaetuli, a Cinypho flumine Gaetuliae vel Libyae. 'tondent' autem, Аpastores, ut sit genetivus singularis 'Cinyphii hirci'.}43 Р@@&7miseris navtis& qui frequenter patiuntur pericula. 'in Аusum' autem 'castrorum' ideo dixit, quia de ciliciis et poliuntur Аloricae et teguntur tabulata turrium, ne iactis facibus ignis possit Аadhaerere. et bene laudat capellas, dicens ciliciorum usum et in Аmari et in terra prodesse mortalibus, hoc est in duobus elementis Аconcessis hominibus. {43et aliter: 'usum in castrorum', quod inde tor-■яА▓│┤╣ яБ░░╖ яВ╟ яГ╙хЄЎ гЫВ╣Зmenta fiant, itemque cilicia, quae Celsus ait retulisse Varronem ideo Аsic appellari, quod usus eorum in Cilicia ortus sit.}43 Р@@&7pascvntvr silvas& et 'pasco' et 'pascor illam rem' dici-Аmus. {43et 'pascuntur' pro 'depascunt'.}43 &7svmma lycaei& montis Ar-Аcadiae. et est species pro genere. ЫВ╜@@&7svosqve dvcvnt& educunt fetus proprios et enutriunt: Аunde et educatos dicimus. ЫВ┐@@&7qvo minor est illis cvrae mortalis egestas& ordo Аest: igitur omni studio avertes ab eis ventos et glaciem, quo ege-Аstas mortalis, id est necessitas mortalitatis, minor est illis curae, Аhoc est minus ad ipsarum pertinet curam. nam hoc dicit: quanto Аillae sibi adesse non possunt, tanto eis a te est maior inpendenda Аdiligentia. {43et aliter: 'mortalis' mortifera intellegenda. et 'quo minor Аest' pro 'quo minus est', ut sit sensus: quo minus est illis curae morti-Аfera egestas, si diligens circa eas fueris, necessitas mortalitatis mi-Аnor est.}43 ЫВ┴@@{43&7nec tota clavdes& id est faenum praebebis tota bruma.}43 Р@@&7at vero zephyris cvm l. v. a.& subaudis 'advenerit'. Аdicit autem ver, quo flaverit Zephyrus, ut "et Zephyro Аputris se glaeba resolvit". @1 ЫВ─@@&7frigida rvra carpamvs& carpere cogamus animalia. et Аmane oves pasci praecipit secundum morem suae provinciae: nam Аin aliquibus locis morbum contrahunt, nisi iam siccato rore Аpascantur. Р@@&7dvm gramina canent& Turnus "et matutinis lucentes Аroribus herbae". ЫВ╚@@&7qvervlae cicadae& canorae: Horatius "sub cantu que-Аrulae despice tibiae": aut certe 'querulae' propter illam fabulam, Аquod Tithonus, maritus Aurorae, post optatam longissimam vitam А{43diu vivendo}43 in cicadam dicitur esse conversus. &7rvmpent arbvsta& Аnimio clamore: Iuvenalis "et assiduo ruptae lectore co-Аlumnae", Persius "findor, ut Arcadiae pecuaria rudere Аdicas". {43et aliter: 'rumpent' complebunt, ut "illius inmensae Аruperunt horrea messes": aut, [2ut]2 in consuetudine est, rumpunt, Аsi vehementer clamant. et $E)CHLLAGME/NWS& dixit 'et arbusta rumpent Аcantu suo'.}43 ЫВ╩@@&7ilignis canalibvs& {43canalibus}43 factis ex ilice. sane 'cana-Аlis' melius genere feminino, quam masculino proferimus. ЫВ╠@@&7sicvbi magna iovis antiqvo r. q.& quia omnis quercus АIovi est consecrata. quod autem dicit 'Iovis quercus' et 'ilicibus Аcrebris sacra nemus accubet umbra', non re vera consecratos lucos Аnos dicit petere debere, sed ita densos, quales sunt illi, quos re-Аligio defendit: unde apparet Iovis quercum et sacram umbram ge-Аneralia esse, non specialia epitheta; nam ut diximus, et omnis Аquercus Iovi est consecrata, et omnis lucus Dianae. ЫВ╧@@&7tenves aqvas& epitheton aquarum est: alibi А"aut in aquas tenues dilapsus abibit". {43et aliter: id est parvas: Аcui contrarium est illud "et pingui flumine Nilus".}43 Р@@&7aera vesper temperat& refrigerat aestatis calorem. Р@@&7reficit& recreat. &7lvna& nox. @1 Р@@&7litoraqve a. r. acalanthida d.& quo tempore sonat per Аlitora alcyon avis, cuius fabulam in primo memoravimus; Аper dumos vero acalanthis, quam alii lusciniam esse volunt, alii Аvero carduelim, quae spinis et carduis pascitur, ut inde etiam apud АGraecos acalanthis dicta sit ab acanthis, id est spinis, quibus pascitur. Р@@&7qvid tibi pastores libyae& dicit pro qualitate provin-Аciarum diversa esse genera pastionum. Р@@{43&7mapalia tectis& mapalia casae Maurorum, qui in eremo Аhabitare dicuntur, sicut illud Lucani "surgere congesto Аnon culta mapalia culmo". et aliter: 'raris' qui non iunguntur et Аdistantibus locis fiunt.}43 ЫВ╓@@&7sine vllis hospitiis& sine stabulis. ЫВ╪@@&7armentarivs afer& abusive: nam de gregibus loquitur. А&7tectvmqve laremqve& tentoria militum more, ac si casam diceret. А{43et aliter: &7omnia secvm armentarivs afer agit tectvmqve laremqve& Аquomodo tectum et larem baiulat pastor? solvitur: 'tectum' dicit ten-Аtorium, unde tectum faciat; nunc 'larem' deos dicit penates, id est Аignem, unde focum faciat.}43 Р@@&7amyclaevmqve canem& Lacona. et est species pro genere. АAmycla autem civitas est Laconicae, unde est "talis Amy-Аclaei domitus Pollucis habenis Cyllarus". {43et aliter: reprehen-Аditur hic, quod Gaetulis sagittas, non lanceas dederit. 'Amyclaeum' Аnon Laconicum, sed pro bono cane accipiendum; item 'Cressamque Аpharetram' pro bona.}43 Р@@&7patriis acer romanvs in armis& genitaliter sibi conces-Аsis, ac si diceret 'Martiis'. @1 Р@@&7inivsto svb fasce& sub magno onere, ut "ego hoc te Аfasce levabo". magnum autem onus dicit propter arma, alimenta, Аvestitum. Р@@&7ante expectatvm& dicto citius, antequam eius expectetur Аadventus. et est una pars orationis, id est adverbium. {43et aliter: Аid est ante expectationem, et priusquam expectetur et antequam putetur Аvenire potuisse. 'hosti' autem 'stat' figurate pro 'contra hostem stat': Аaut}43 &7stat& obstat: nam aphaeresis est. Р@@&7at non qva scythiae gentes& subaudis 'talis est pastio'. А&7maeotia vnda& Maeotis palus est Scythiae, frigore congelascens. Р@@&7hister& fluvius {43est}43 Scythiae, qui et Danubius nominatur. Р@@{43&7qvaqve redit medivm rhodope porrecta svb axem& 'redit' Аnum addita praepositione, ut solet, pro 'it' 'redit', quod ibi flectatur Аin sinum et quasi redire videatur? hinc annotandum, vetuste 'axem' Аpro septemtrione positum.}43 &7qvoqve redit medivm rhodope por-А&7recta svb axem& qua Rhodope, mons Thraciae, protentus in orien-Аtalem plagam, $GAMMOEIDH\S& reflectitur in septentrionem: nam ideo Аait 'redit sub axem': nam axis est septentrio, qui graece $A(/MACA Аnominatur. ЫВт@@&7informis terra& nivis superfusione carens varietate for-Аmarum nullisque agnoscenda limitibus, inlimitata. Р@@&7septemqve assvrgit in vlnas& crescit in septem ulnas. Аulna autem, ut diximus, secundum alios utriusque manus extensio Аest, secundum alios cubitus: quod magis verum est, quia graece А$W)LE/NH& dicitur cubitus, unde est $LEUKW/LENOS *(/HRH. ЫВх@@&7pallentes havd vmqvam d. v.& numquam nubes resolvit: Аnam pallentes umbrae sunt non ex nocte, sed ex nubibus factae. ЫВш@@&7concrescvnt svbitae c. i. f. crvstae& aquae congelascunt @1 Аfluentes. notandum sane, quia cum 'haec crusta' dicimus feminino Аgenere, lapidis aut ligni aut gelu partem significamus; cum vero А'crustum' dicimus, edulium aliquid significamus, partem panis vel Аplacentae: ipse in septimo "orbem fatalis crusti", Horatius А"dant crustula blandi doctores", Iuvenalis "nos cola-Аphum incutimus lambenti crustula servo". ЫВъ@@&7hospita plavstris& facilis: unde et hospitalis homo di-Аcitur hospiti apte serviens. Р@@&7aeraqve dissilivnt vvlgo& passim crepant; nam tam Аnimio frigore quam calore aera rumpuntur: Persius "findit infantes Аstatuas". &7vestesqve rigescvnt& durantur, ut frangi potius quam Аscindi posse videantur. Р@@&7caedvntqve secvribvs vmida vina& etiam vinum natu-Аraliter calidum illic gelatur. intellegimus autem peregrinum: nam Аillic non nascitur, sicut paulo post ipse docet dicens "fer-Аmento atque acidis imitantur vitea sorbis". sane volunt phy-Аsici vinum non gelare: unde hoc loco aut hyperbole est, aut quia Аdixit 'umida', aquae mixta intellegamus; ita enim gelare dicuntur. Р@@&7totae solidam in glaciem vertere l.& fossae ad sic-Аcandos agros paratae, cum alibi tantum incrustentur, illic usque ad Аimum gelantur. Р@@&7stiriaqve inpexis indvrvit h. b.& stiria, id est gutta. Аinde fit deminutivum, ut dicamus 'stilla'; inde est et 'destillat', А'stillicidium'. sensus autem duplex est. nam aut hoc dicit: de in-Аpexis barbis pecudum pendens gutta duratur, aut certe de tectis Аvel arboribus gutta horrida induruit in modum barbarum. {43et aliter: Аstillicidium congelatum stiriam dicit.}43 Р@@&7non setivs& non segnius quam inchoaverat. {43et aliter: 'toto Аaere' id est a terris ad caelum.}43 Р@@&7prvinis& abusive nivibus: nam pruina est matutini tem-Аporis frigus. @1 Р@@&7conferto& coniuncto; cervi enim congregatione gratulantur. Р@@&7mole nova& nimia nivium magnitudine. Р@@&7non cassibvs& id est retibus. hinc est quod et 'incassum' Аdicimus, id est sine causa, quasi sine cassibus, sine quibus venatio Аest inanis. ЫВЎ@@&7rvdentes& 'ru' more suo corripuit, ut in septimo А"et sera sub nocte rudentum": Persius produxit "findor ■яА▓│┤╣ яБ░░╖ яВ╟ яГ╙хЄЎ гЫВЎГut Arcadiae pecuaria rudere dicas". ЫВ°@@&7specvbvs& artis fuerat 'specibus', quia quarta declinatio А'u' in 'i' vertit et ita facit dativum pluralem, ut 'ab hoc fluctu' А'his fluctibus'; sed quia pinguius sonat et melius, 'specubus' dicimus. Аunum tamen nomen est, quod aliter non dicimus, ut 'tribubus'. ЫВ√@@&7hic noctem lvdo dvcvnt& quasi perpetuitatem noctis, Аquippe sub terris locati, ludo concelebrant. Р@@&7fermento atqve a. i. v. s.& potionis genus est, quod cer-Аvesia nominatur. et consequens est quod dicit, ut vinum, per na-Аturam calidum, in provincia frigida non possit creari. Р@@&7septem svbiecta trioni& tmesis est pro 'septemtrioni', А{43id est septemtrioni subiecta. et 'Hyperboreo' propterea, quia regio, Аquae septemtrioni subiacet, Hyperborea vocatur ab eo, quod flatus bo-Аreae excedat.}43 Р@@&7gens effrena v.& saeva, rectorem recusans. &7riphaeo А&7evro& vento Scythico. Riphaei autem montes sunt Scythiae, ut di-Аximus, a perpetuo ventorum flatu nominati: nam $R(IFH\ Аgraece impetus et $O(RMH\& dicitur $A)PO\ TOU= R(I/PTEIN.& {43et aliter: 'Euro' Аpro vento accipere debemus. Riphaei autem montes sunt in eodem tractu.}43 Р@@&7pecvdvm fvlvis saetis& renonibus: nam, ut Sallustius Аdicit in historiis, vestes de pellibus renones vocantur. Р@@&7si tibi lanitivm cvrae& et 'haec lana' dicimus et 'hoc Аlanitium', sicut 'fuga' et 'effugium'. quod autem dicit oves lanae @1 Аcausa non debere pinguescere, physicum est; omne enim pingue Аanimal caret pilis: quod hirsutum efficit macies. Р@@&7lappaeqve tribvliqve a.& quibus rebus lana decerpitur. А{43et aliter: quia laeta pascua solocem lanam faciunt, hoc est minutam, Аduram atque hirsutam.}43 Р@@&7greges villis lege mollibvs albos& lana enim alba Аpretiosior est, quippe susceptura alium quemlibet colorem. quod Аautem hic per transitum tangit, in aliis plenius legitur, maritum Аpecoris et cornu et ungulis et palato album esse debere: alioquin, Аlicet sit candidus lanis, ex eo pullos, id est nigros, creari. {43'conti-Аnuo' hic pro 'perpetuo': semper enim hoc fieri debet.}43 Р@@&7aries sit candidvs ipse& bene 'ipse' addidit, quasi qui Аaut dominus gregis est, aut qui antea pro domino capital dari con-Аsueverat: nam apud maiores homicidii poenam noxius arietis damno Аluebat: quod in regum legibus legitur. Р@@&7vdo palato& semper umido: alibi "et udae vocis iter". Р@@&7reice& 're' aut quasi monosyllabum produxit licenter, aut, Аut diximus supra, quia, cum faciat 'reieci', 'i' pro duplici habetur Аet 're' efficit longam. ideo et in aliis modis praesumit sibi pro-Аductionem. &7pvllis& nigris. ЫГЗ@@&7mvnere sic niveo l. s. c. d.& mutat fabulam: nam non АPan, sed Endymion amasse dicitur Lunam. qui spretus pavit pe-Аcora candidissima et sic eam in suos inlexit amplexus: cuius rei Аmystici volunt quandam secretam esse rationem. &7si credere А&7dignvm est& tantum de Luna sacrilegium. {43et aliter: [2&7fefellit&]2 id Аest cepit et fefellit. et bene 'si credere dignum est', quia dicturus erat Аimpie in deam. fabula sic est: Pan cum Lunae amore flagraret, ut Аilli formosus videretur, niveis velleribus se circumdedit atque ita eam @1 Аad rem veneriam illexit. huius opinionis auctor est Nicander: nec Аpoterat esse nisi Graecus.}43 ЫГК@@{43&7cytisvm lotosqve freqventes& cytisus arbor a Cytiso insula, Аubi multa nascitur, dicta; lotos arbor piro similis: utraque pecori bona.}43 Р@@&7salsasqve f. p. herbas& ut et multum potantes reddant Аplurimum lactis, et ipsum lac non sit fatuum, sed habeat salis oc-Аcultum, id est vix intellegibilem, non statim apparentem saporem. ЫГО@@&7excretos& validiores: {43aut 'excretos' separatos, aut qui ex-Аcreverint, id est valde creverint. 'prima' autem 'ora' pro 'summa'.}43 А&7ferratis capistris& {43id est}43 duris. ЫГС@@&7nocte premvnt& cogunt in caseos. Р@@&7calathis& vasis aereis, in quibus lac vel recens caseus Аin urbe distrahitur. Р@@&7avt parco sale& aut modico: aut re vera parco, id est Аservatorio, quia omne in quod mittitur servat; nam et homo frugi А'parcus' vocatur: aut certe 'parco' dixit pro 'parce', ut sit nomen Аpro adverbio. Р@@&7nec tibi cvra canvm fverit p.& litotes pro 'magna tibi Аcura sit canum'. &7postrema& vilis. Р@@{43&7veloces spartae& 'Spartae' pro 'Spartanos'. et 'una' hoc Аest una cum pecore.}43 &7veloces spartae c. a. m.& in illis velocitas, Аin his fortitudo laudatur. Sparta autem Laconicae est civitas, Mo-Аlossia est civitas Epiri. Р@@&7sero pingvi& aqua lactis, quae pingues efficit canes. Р@@&7noctvrnvm fvrem& captantem noctis oportunitatem. fur Аautem a furvo dictus est, id est nigro; nam noctis utitur tempore: АHoratius "quam paene furvae regna Proserpinae": aut certe a Аgraeco venit; nam fur $FW\R& vocatur. Р@@&7hiberos& abactores; fere enim Hispani omnes acerrimi @1 Аabactores sunt. {43et aliter: Hiberi gens in Ponto; sed magis de Hi-Аspanis intellegendum, quorum in latrociniis fama praeponderat.}43 Р@@&7onagros& agrestes asinos. et est laus canum. ЫГЫ@@&7volvtabris silvestribvs& volutabra loca sunt, in qui-Аbus se apri volvunt. 'silvestribus' autem ideo, quia et circa casas Аesse et in civitatibus possunt. ЫГЮ@@&7odoratam stabvlis i. c.& pro 'odoriferam'. et loquitur Аde serpentum remediis, qui ingressi tecta animalibus nocent. Р@@&7agitare& {43in stabulis}43 persequi. &7gravi nidore& serpenti-Аbus scilicet noxio. galbanum autem species est multis apta medi-Аcaminibus. &7chelydros& chelydri dicti quasi chersydri, qui et in Аaquis et in terris morantur: nam $XE/RSON& dicimus terram, aquam Аvero $U(/DWR. Р@@&7avt mala tactv& quae et tacta nocet, et est perniciosa Аdum tangit. vipera autem species serpentis est, quae vi parit; Аnam corrosis eius lateribus exeunt pulli cum matris interitu: Lu-Аcanus "viperei coeunt abrupto corpore nodi". Р@@&7caelvmqve exterrita fvgit& gaudet tectis, ut sunt А$A)GAQOI\ DAI/MONES,& quos latine genios vocant. ЫГд@@&7fovit hvmvm& amplexa terram est, in qua posset latere. ЫГж@@&7timidvm capvt& {43bene dixit 'timidum caput'}43 cui timet: nam Аut dicit Plinius, serpentis caput etiam si cum duobus evaserit di-Аgitis, nihilo minus vivit. Р@@&7agmina cavdae& motus. et hoc dicit: caede serpentem, Аdonec caudae volubilitas conquiescat. ЫГй@@{43&7est etiam ille malvs& ordo: ille etiam est malus anguis. Аet [2'convolvens']2 convolvere solitus. haec autem signa sunt, quibus in-Аtellegatur qualis sit hic anguis.}43 Р@@&7sqvamea convolvens s. p. t.& id est erectus: quod ad Аexpressionem generis serpentis posuit; aliae enim repunt toto cor- @1 Аpore, aliae eriguntur corporis parte: Lucanus "et con-Аtentus iter cauda sulcare parias". ЫГм@@{43&7rvmpvntvr& ut supra, implentur: aut pro 'erumpunt'.}43 Р@@&7vdo vere& alibi "cum ruit imbriferum ver". ЫГп@@&7inprobvs& insatiabilis. &7inglvviem& ventris capacitatem. А{43et aliter: Varro ad Ciceronem in libro &7xxiii.& "ingluvies tori", inquit, А"sunt circa gulam, qui propter pinguedinem fiunt atque inter-Аiectas habent rugas". sed nunc pro gula positum. et 'improbus' hic Аavidus.}43 &7ranis loqvacibvs& clamosis. et 'loquacibus' ideo, quia Аex hominibus factae sunt, ut dicit Ovidius. ЫГ▓@@&7asperqve siti& Sallustius "quod genus siti magis quam Аalia re accenditur". Р@@{43&7nec&}43 &7mihi& {43nec}43 cuicumque, ut "non illa quis-Аquam me nocte per altum ire". ЫГ╡@@&7nitidvsqve ivventa& pelle enim deposita redit in aetatem Аpriorem. Р@@&7catvlos& {43catulos}43 abusive dixit; nam catuli proprie ca-Аnum sunt. ЫГ╕@@&7morborvm qvoqve t. c. et s. d.& tria dicit, signa mor-Аborum, causas {43et}43 remedia; sed non servat legitimum ordinem: nam Аpost remedia morborum signa {43et causas}43 commemorat, {43quibus signa Аfiunt et quibus intelleguntur}43. Р@@&7tvrpis scabies& quae asperum et turpe efficit corpus. Р@@&7ad vivvm persedit& medullas et ossa penetravit. Р@@&7inlotvs adhaesit svdor& 'lotus' vel 'lautus' dicimus; Аinde est et 'lautum eo': nam illud ab Horatio satis licenter dictum Аest "ast ubi me fessum sol acrior ire lavatum admonuit". @1 Р@@{43&7vepres& vepres hic masculino genere; at Lucretius feminino Аdixit, ut "illorum spoliis vepres volitantibus auctas".}43 Р@@&7dvlcibvs flvviis& salsa enim aqua magis pruriginem creat. ■яА▓│┤╣ яБ░░╖ яВ╟ яГ╙хЄЎ гЫГ╛@@&7vdisqve aries in gvrgite villis mersatvr& musmonem Аdicit ducem gregis, quem ita et Varro commemorat. huic autem Аpartem aliquam lanae pastores solent relinquere, unde ait 'udis Аvillis': nam oves semper tonsae lavantur. Р@@&7secvndo amni& defluenti, cum aqua scilicet. Р@@&7tristi amvrca& amaris olei sordibus {43perfundunt.}43 hoc Аautem remedium est contra {43sordes}43, scabiem et laesum vepribus Аcorpus. Р@@&7vivaqve svlpvra& dactylicus versus, {43quod in fine dacty-Аlum habeat}43. Р@@&7idaeasqve pices& liquidas, quae in Ida Phrygiae monte Аnascuntur. {43&7et pingves vngvine ceras& omnis sucus, quo ungi potest, Аunguen dicitur.}43 Р@@{43&7scillamqve& genus herbae, quod in limitibus agrorum ponitur Аin Africa. &7helleborosqve graves& herba, quae et radicla dicitur, Аquae animalibus prodest.}43 &7scillamqve elleborosqve g.& genera Аherbarum sunt. Р@@&7praesens fortvna& efficax, {43vel}43 utilis, {43et}43 profutura. et Аdicit incidendum esse vulnus, si medicaminibus emolliri minime Аpotuerit. ЫГ╞@@&7svmmvm vlceris os& ergo tunc secandum est, cum os Аhabuerit. Р@@{43&7ad vvlnera pastor& bene 'ad vulnera' pro 'ad facienda Аvulnera'.}43 Р@@&7et meliora deos sedet omnia p.& maiores enim ex-Аpugnantes religionem, totum in experientia collocabant: Sallustius А"non votis neque suppliciis muliebribus deorum auxilia @1 Аcomparantur: vigilando, laborando prospere omnia ce-Аdunt. ubi socordiae tete atque ignaviae tradideris, nequi-Аquam deos implores: irati infestique sunt". ЫГ╩@@&7artvs depascitvr& et 'pasco' et 'pascor' dicimus 'illam Аrem'. &7arida febris& quod arida efficit corpora. tamen sciendum, Аfebrem, licet a fervore dicta sit, esse etiam frigidam: unde modo Аad diastolen ait aridam. Р@@&7incensos aestvs& id est febrem. &7inter ima ferire А&7p. s. s. v.& 'salientem' id est mobilem. dicit autem illam venam Аesse feriendam, quae super ungulam est animalis, tam lata quam Аmobilis. ЫГ═@@&7bisaltae qvo more& populi Scytharum, qui fugientes Аequorum sanguine aluntur lacte permixto. {43&7bisaltae& gens Thraciae.}43 Р@@&7fvgit& vel re vera fugit, vel pergit celeriter. {43et aliter: А'fugit' non hostem, sed quia vivit sic, ut mutet locos.}43 ЫГ╤@@&7carpentem ignavivs& neglegentius, sine aviditate. ЫГ╘@@&7cvlpam ferro conpesce& atqui habere morbum culpa Аnon est. sed hoc dicit, occidendo eam tuam culpam conpesce, id Аest vita crimen, in quod potes incidere, si, dum uni parcis, fuerit Аtotus grex eius contagione corruptus. Р@@{43&7incavtvm vvlgvs& quod sibi praecavere non possit, ut est Аapud Sallustium "repente incautos agros invasit", id est quibus Аpraecautum securum non est, ut est "incautum patriasque obtrun-Аcat ad aras".}43 &7incavtvm vvlgvs& quod se morbosi pecoris con-Аtagione abstinere non novit. ЫГ╪@@&7tota aestiva& loca posuit pro animalibus. aestiva autem Аsunt loca umbrosa, quibus per aestatem pecora vitant solis calo-Аrem: Statius "et umbrosi patuere aestiva Lycaei". {43et aliter: А'aestiva' ipsum gregem in aestivis morantem.}43 &7spemqve gregem-А&7qve simvl& agnos cum matribus pariter. @1 ЫГ┌@@&7tvnc sciat aerias alpes et n. s. c.& sensus hic est: si Аquis est qui sciat, ista loca qualia tunc fuerint, cum pecoribus Аerant referta, nunc quoque ea vacantia videat, licet plurimum a Аpestilentia fluxerit tempus. &7aerias alpes& id est Galliam. et Аdicendo 'aerias' verbum expressit ex verbo: nam Gallorum lingua Аalti montes Alpes vocantur. &7norica siqvis c.& Noricum pars est АIllyrici. Р@@&7et iapydis a. t.& id est Venetiam: nam Iapydia pars est АVenetiae, dicta ab Iapydio oppido: Sallustius "primam modo Ia-Аpydiam ingressus". huius fluvius est Timavus. unde male qui-Аdam 'Iapygis' legunt, cum Iapygia sit Apulia. ЫГ▐@@&7hic qvondam morbo c. m. c. e. t.& describit pestilentiam АVenetiae, Galliae, Illyrici. nam quodam tempore cum Nilus plus Аaequo excrevisset et diu permansisset in campis, ex aqua fluminis Аet calore provinciae diversa et plurima in limo animalia sunt creata, Аquae, recedente in alveos suos Nilo, et integra et quae semiplena Аfuerant, putrefacta sunt. exinde corrupto aere nata pestilentia est, Аquam auster flans primo ex Aegypto ad Atticam provinciam pe-Аpulit, mox inde in tractum Venetiae et Illyrici: quae quaqua uni-Аversa vastavit. hanc autem pestilentiam ordine, quo diximus, ple-Аnissime est Lucretius exsecutus. {43et aliter: 'morbo caeli', quia cor-Аruptus aer morbi causa est, ut ipse "corrupto caeli tractu". et 'tabo' Аabutitur pro pestilentia.}43 &7miseranda tempestas& pessima, inferens Аrem dignam miseratione. Р@@&7avtvmni incandvit aestv& exarsit prima autumni parte, Аquae semper gravem efficit pestilentiam. ut autem autumnus ab-Аundet morbis, facit hoc confine frigoris et caloris: quod licet etiam @1 Аvernum tempus habeat, caret morbo, quia tunc corpora praecedenti Аdurata sunt frigore, quae autumnus corrumpit, laxiora inveniens Аpost aestatis calorem. ЫГс@@&7corrvpitqve lacvs infecit pabvla tabo& ordinem se-Аcutus est, quem et Lucretius tenuit et Sallustius, primo aerem, Аinde aquam, post pabula esse corrupta. Р@@&7nec via mortis erat simplex& nec moriebantur ex usu, Аid est secundum naturalem ordinem, non tantum fuga animae, sed Аetiam corporis resolutione. est autem {43hoc}43 Sallustii, qui ait "ne Аsimplici quidem morte moriebantur". Р@@&7ignea v. o. a. sitis& fervidus calor: ab eo quod praece-Аdit id quod sequitur. {43&7miseros addvxerat artvs& 'adduxerat' pro А'contraxerat'.}43 Р@@{43&7rvrsvs abvndabat& hic 'rursus' positum pro 'contra', ut Аsupra "rursus cura patrum cadere et succedere matrum Аincipit".}43 &7flvvidvs liqvor& umor sordidus. Р@@&7ossa& etiam ossa. et per hyperbolen totum hominem Аsignificat. Р@@&7in honore devm medio& in sacrificiis, ut "haud equi-Аdem tali me dignor honore". Р@@&7lanea& id est infula; nam non stat versus, si 'lanea Аvitta' dixeris. Р@@{43&7inter cvnctantes cecidit& [2inter]2 dubitantes sacerdotes [2ce-Аcidit]2 animal, quod ad sacrificium ducebatur.}43 Р@@&7mactaverat ante sacerdos& eius scilicet mortem prae-Аveniens. Р@@{43&7inde& ab hac causa, quia morbus universa confuderit.}43 &7ar-А&7dent altaria fibris& quia, ut dicit Plinius Secundus, morbosa Аcaro non coquitur. Р@@&7nec responsa p. c. r. vates& colligi enim nisi ex sana Аvictima futura non possunt. @1 Р@@&7svppositi t. s. cvltri& sic in sexto "supponunt Аalii cultros", id est iugulant hostias. dicendo autem 'suppositi' Аferiendi genus ostendit: nam interdum ab inferiore parte, interdum Аdesuper feriebantur. Р@@&7svmmaqve ieivna sanie i. h.& {43'ieiuna sanie' sicca et ex-Аigua.}43 signatis usus est verbis nimisque libratis. Р@@&7vvlgo& ubique, passim et catervatim. &7in laetis& autem А&7herbis& ideo, ne eos fame perisse putaremus. ЫГЁ@@&7hinc canibvs blandis& etiam blandis canibus rabies ex Аpestilentia nascitur. &7qvatit aegros t. a. s.& proprie, nam tussis Аcommovet corpora. Р@@&7favcibvs angit obesis& tumentibus. 'angit' autem bene Аait; nam angina dicitur porcorum morbus, qui occupat fauces: Plau-Аtus "vellem me in anginam verti, ut huic aniculae fauces Аpraeoccuparem". Р@@{43&7atqve inmemor herbae& 'herbae' pro 'herbarum', ut ipse А"inmemor herbarum quos est mirata iuvenca" et rursum А"carpit enim vires paulatim uritque videndo femina nec ne-Аmorum patitur meminisse nec herbae". ergo [2ut]2 hic vel amore Аvel miraculo carminis oblivionem herbae factam dicit, ita illic occupa-Аtione morbi. quidam volunt ideo dictum 'studiorum atque inmemor Аherbae', quod antiqui in pratis certamina exhibere consueverant. [re-Аliqua grammatici legunt.]}43 ЫГЇ@@&7crebra ferit& {43pro}43 'crebro': nomen pro adverbio. &7in-А&7certvs ibidem svdor& inrationabilis, sine labore, cuius causa non Аapparet. Р@@&7moritvris frigidvs& frigidus sudor mortis futurae signum Аest. et 'morituris frigidus' pleonasmos est. @1 Р@@&7tractanti dvra resistit& rigida est nec cohaeret di-Аgitis. {43et aliter: figuratum est 'resistit hanc rem' pro 'huic rei'.}43 ЫГ°@@&7coepit crvdescere morbvs& validior fieri, ut "deiecta Аcrudescit pugna Camilla". et iam dat signa morbi validioris. ЫГ√@@{43&7tendvnt& pro 'tenduntur': aut tendunt se, aut equi tendunt.}43 Р@@&7obsessas favces& id est clausas. &7aspera lingva& sci-■яА▓│┤╣ яБ░░╖ яВ╟ яГ╙хЄЎ гЫГ№Вlicet ex nimia siccitate. Р@@&7profvit inserto latices i. c.& non semper, sed aliquando: Аnam hoc solum est, quod aut a morbo liberat, aut commovet in Аfurorem. ЫГ @@&7mox erat hoc ipsvm exitio& quod saluti esse putabatur. Аet hoc est, quod paulo post dicturus est "quaesitaeque Аnocent artes". &7fvriisqve refecti& quia languentia corpora in Аvires quodammodo excitat furor et facit ea in exitium convalescere. ЫДБ@@&7di meliora piis e. q. h. i.& per parenthesin in exsecra-Аtionem hostium hanc retorquet insaniam. {43&7erroremqve& 'errorem' Аhic pro furore posuit.}43 Р@@{43&7discissos nvdis& ut foeditatem exprimeret, adiecit 'nudis'.}43 Р@@&7fvmans svb vomere tavrvs& per hoc ostendit, etiam Аfortes tauros repente morbo concidere; nemo enim pestilentem ad Аaratra ducit iuvencum. ЫДЕ@@&7extremosqve ciet gemitvs& ultimum gemit. sane 'ciet' Аmodo 'dat' significat, sicut in tertio de Andromache "lacri-Аmasque ciebat", cum 'ciere' proprie sit alteri aliquid commovere. А{43&7it tristis arator& morte iuvenci tristem dixit esse agricolam.}43 Р@@&7fraterna morte ivvencvm& consortis interitu. et ex af-Аfectu dictum est rustici. ЫДЙ@@&7movere animvm& in suum desiderium inlicere. Р@@&7pvrior electro c. p. a.& nam sicut electrum defaecatius Аest metallis omnibus, ita et currens aqua ceteris purior. {43[2&7electro&]2 Аquod a nobis sucinum appellatur, electrum vocant Graeci.}43 Р@@{43&7vrget inertes& id est urget et inertes facit.}43 @1 Р@@&7ad terramqve flvit d. p. cervix& Lucanus А"fessumque caput se ferre recusat". Р@@&7qvid labor avt benefacta ivvant& si neutrum mortem Аrepellit, nec corporis exercitium nec mentis religio: nam si gene-Аralis est sententia, secundum Epicureos contra religionem est; si Аautem tantum ad bovem refertur, hoc dicit: quid ei prodest labore Аsuo aluisse mortales? Р@@&7atqvi non massica b. m.& vina pretiosa a Massico, monte АCampaniae. et per transitum tangit illa quae dicunt physici, mor-Аbos venire ex cibi et potus nimietate vel mutatione, ex nimiis vi-Аgiliis et multa sollicitudine, dicitque etiam sine his nasci aegritu-Аdinem: nam in animalibus cum nihil horum sit, tamen aegritudi-Аnem cernimus. Р@@&7epvlae repostae& {43'repostae' saepius appostae,}43 aut abun-Аdantes, aut variae. Р@@&7simplicis herbae& propter varietates epularum dixit 'sim-Аplicis herbae'. ЫДТ@@&7nec somnos abrvmpit c. s.& ex cura enim nimia vigiliae Аprocreantur. ЫДФ@@{43[2&7qvaesitas ad sacra boves ivnonis&]2 manifestum est a Cy-Аdippe, Argivae Iunonis sacerdote, hoc tractum, quae, cum boves deessent, Аfilios suos Clebin et Bitonem plaustro subiunxit et sic ad templum Аdeducta est, quod fas non erat illam venire sine plaustro: nam apparet Аad sacra Iunonis boves in illis regionibus defuisse, in quibus pestilen-Аtiam fuisse demonstrat. 'inparibus' autem non simile iugum ferentibus, Аcum alter maior esset, alter minor.}43 &7et vris inparibvs dvctos А&7a. a. d. c.& bubus agrestibus et ipsis inaequalibus: nam uri agrestes Аboves sunt, ut diximus supra. et hoc poetice dicit. cete-Аrum veritas haec est. cum mos esset, sacerdotem Argivam iunctis Аbubus ire ad templa Iunonis, et sollemni die boves non inveniren-Аtur_pestilentia enim quae per Atticam, ut diximus, trans-Аierat, universa consumpserat_, duo sacerdotis filii, Cleobis et АBito, matrem, subeuntes iugum, ad templa duxere. tum Iuno, pro- @1 Аbans eorum religionem, obtulit matri, ut quod vellet posceret filiis: Аilla pia responsione ait, ut quod sciret dea utile mortalibus, ipsa Аpraestaret. altero itaque die sacerdotis iuvenes reperti sunt mortui: Аex quo probatum est, nihil esse morte praestantius. quod Hero-Аdotus apud Graecos plenissime commemorat in prima historia. А'donaria' autem proprie loca sunt, in quibus dona reponuntur deo-Аrum, abusive templa: nam ita et pulvinaria pro templis ponimus, Аcum sint proprie lectuli, qui sterni in templis plerisque [super-Аvenientibus] consuerunt. ЫДЦ@@&7aegre& difficulter. &7rimantvr& in rimas agunt. Р@@&7ipsis vngvibvs& hyperbolicos, id est manibus. ЫДЪ@@&7noctvrnvs obambvlat& insidiatur. quod autem ait 'no-Аcturnus', figurate rem temporis ad personam transtulit. Р@@&7cvra domat& id est pestilentiae. &7timidi dammae& mu-Аtavit genus, ut vitaret homoeoteleuton: Horatius "et superiecto Аpavidae natarunt aequore dammae". dicendo autem dammas Аet cervos errare cum canibus, duo ostendit, et hos timoris et illos Аferocitatis oblitos. ЫДЯ@@&7fvgivnt in flvmina phocae& quasi timentes marinam Аpestilentiam. ЫДв@@&7ipsis avibvs& suis quodammodo, quae alarum velocitate Аsupergredi aerem poterant pestilentem. ЫДд@@{43&7refert& prodest.}43 ЫДж@@&7phillyrides chiron& medicinae inventor, Saturni et Phi-Аlyrae filius. {43et aliter: moraliter. quoniam mali homines aut ad me-Аdicos aut ad divinos confugiunt, ut aut ope humana aut divina adiu-Аventur, ideo Chironem pro medico, Melampodem pro divino posuit. alii Аhunc expiationes scientem dicunt. Chiron autem Saturni et Philyrae Аfilius fuit, adeo medicinae peritus, ut etiam Aesculapium docuisse di- @1 Аcatur.}43 &7amythaonivsqve melampvs& Amythaonis filius, $KAQARTH\S, Аid est purgator: nam {43et}43 Proetidas ipse purgavit lustrationibus, quas Аinvenerat. hoc autem dicit, convalescente morbo nec medicinam Аprodesse nec religionem. ЫДи@@{43&7pallida tisiphone& Tisiphonen hic non unam furiarum de-Аbemus accipere, sed pestilentiam, cui eleganter poeta hoc nomen dedit. А&7agit ante& id est ante se.}43 ЫДл@@&7arentesqve sonant ripae& vult pestilentiam etiam ele-Аmenta sentire: sic in tertio "arebant herbae et victum Аseges aegra negabat"; nam segetem pro terra posuit. ЫДп@@&7nam neqve erat coriis vsvs& quippe morbo putrefactis. Р@@&7avt vndis abolere potest a. v. f.& nec lavari, nec Аcoqui poterant. caro enim, corrupta morbo, quendam habet muco-Аrem, qui non potest ablui, quoniam omne possidet corpus; item Аigni superposita aut putrefit aut durescit, nam non coquitur. ЫД┤@@&7ardentes papvlae& id est carbunculi. &7inmvndvs sv-А&7dor& morbus peducularis, qui est $FQEIRI/ASIS. ЫД╢@@&7sacer ignis& quem Graeci $I(ERA\N NO/SON& vocant. @1 аЯЇ @@@@{1SERVII GRAMMATICI А@@@@IN VERGILII GEORGICON LIBRVM QVARTVM А@@@@COMMENTARIVS.}1 С@@&7protinvs aerii mellis caelestia dona exeqvar& rheto-Аrice dicturus de minoribus rebus magna promittit, ut et levem Аmateriam sublevet et attentum faciat auditorem. sane perite, quo-Аniam scit breve esse opus hoc de apibus et intra paucos versus Аposse consumi, usus est translationibus ad dilatandam materiam, Аdicens apes habere reges, praetoria, urbes et populos. sane scien-Аdum, ut supra diximus, ultimam partem huius libri esse mutatam: Аnam laudes Galli habuit locus ille, qui nunc Orphei continet fa-Аbulam, quae inserta est, postquam irato Augusto Gallus occisus Аest. &7protinvs& deinceps, exinde, etiam floreum agrum exsequar, Аsicut sum ceteros exsecutus. &7aerii mellis& nam mel ex rore Аcolligitur, qui utique defluit ex aere: unde est et 'caelestia dona', Аid est munus deorum. antea enim mel inveniebatur in foliis, ut А"mellaque decussit foliis". {43et aliter: sive quod Iuppiter melle Аnutritus sit in insula Creta: sive quod in aere concipiatur: nam, ut Аait Cornelius Celsus, apes ex floribus ceras faciunt, ex rore matu-Аtino mel.}43 Р@@&7hanc etiam& sicut superiores. Р@@&7admiranda tibi l. s. r.& audies ex rebus levibus digna stu-Аpore esse in apibus et proceres et tanta certamina. Х@@&7mores& quia castae sunt, ut "illum adeo placuisse @1 Аapibus mirabere morem"; &7et stvdia& ut "tantus amor Аlaudum et generandi gloria mellis"; &7et popvlos,& ut "ut Аbinae regum facies, ita corpora plebis"; &7proelia dicam,& ut А"erumpunt portis, concurritur aethere in alto". Р@@&7in tenvi labor at tenvis n. g.& conpensatio est laboris, Аquod magnam dat gloriam, si fuerit materia exilis ornata. Р@@&7nvmina laeva& prospera, ut "intonuit laevum". {43et aliter: А'laeva' hic in bono posuit, ut "intonuit laevum"; alibi autem in malo Аponit cum dicit "saepe malum hoc nobis, si mens non laeva fu-Аisset, de caelo tactas memini praedicere quercus". &7vocatvs& Аpro 'invocatus': vel quia poetae in tutela eius sunt, vel quia pater est АAristaei, qui primus invenit, unde apes fieri possent.}43 &7vocatvs ■яА▓│┤╣ яБ░░╖ яВ╟ яГ╙хЄЎ дЧЗ&7apollo& aut quasi poeta Apollinem invocat: aut quasi pastoralem Аdeum: nam Apollo $NO/MIOS& dicitur. Р@@&7principio sedes apibvs statioqve p.& dicit, ubi alvearia Аponenda sunt: in qua re satis perite et ea quae abesse debent, ne Аnoceant apibus, et ea quae adesse, ut possint prodesse, commemo-Аrat. sane quoniam supra ait 'magnanimosque duces', ideo in-Аtulit modo 'sedes statioque', quam translationem diligenter reservat. А{43et aliter: $KATA\ TOU= AU)TOU=& 'sedes statioque petenda' intellegendum, Аetiamsi aliud a sedendo, aliud a stando dicitur.}43 ШК@@&7haediqve petvlci& {43luxuriosi,}43 lascivi, exultantes. et petulci Аdicti ab appetendo, unde et meretrices petulcas vocamus. ШН@@&7picti terga& picta terga habentes. &7pingvibvs a sta-А&7bvlis& plenis, sicut inanes res tenues nominamus e contrario. Р@@&7meropesqve a. v.& {43meropes rustici barbaros appellant. et А'aliae' id est ceterae. et aliter:}43 dicendo 'aliaeque volucres' ostendit Аaves esse etiam meropes. sunt autem virides {43earum pennae,}43 et vo-Аcantur apiastrae, quia apes comedunt. @1 Р@@&7et manibvs procne p. s. c.& nomen posuit pro nomine; Аnam Philomela in hirundinem versa est: pro qua Procnen vel quasi Аsororem posuit, vel quasi eam, quae fuerat illius sceleris causa; Аnam ipsa Tereum miserat ad adducendam sororem. ШС@@&7dvlcem nidis inmitibvs escam& id est crudelibus pullis, Аqui apium morte nutriuntur. {43et aliter: 'inmitibus nidis' temporale Аepitheton est: ideo enim 'inmitibus', quia apibus vescantur.}43 ШУ@@{43&7adsint& praesentes sint.}43 &7et tenvis fvgiens p. g. r.& Аsuspendendum 'tenuis', ne incipiant esse duo epitheta; quod apud АLatinos constat esse vitiosum. ШХ@@{43&7vt cvm prima& 'prima' hic pro 'primum', nomen pro ad-Аverbio.}43 Р@@&7vere svo& sibi grato et aptissimo. Р@@&7decedere ripa calori& ut aestus possint aquarum vicini-Аtate vitare. {43et aliter: id est vitare calorem et frigida loca appetere. Аergo 'decedere' composite dixit pro simpliciter 'cedere', ut in bucolicis А"nec serae meminit decedere nocti".}43 ШЩ@@{43&7in medivm sev stabit iners sev proflvet v.& 'in medium' Аnon ad umorem rettulit, sed absolute dicit. et inertem hic pro otioso Аposuit, ut in bucolicis "libertas quae sera tamen respexit Аinertem": quae vox ponitur pro ignavo, ut "spumantemque dari pe-Аcora inter inertia votis optat aprum", et pro eo, qui sine arte sit, Аut apud Lucilium in tertio decimo "ut perhibetur iners, ars in quo Аnon erit ulla".}43 &7in medivm& ordo est 'in medium transversas sa-Аlices et grandia conice saxa'. ШЫ@@&7pontibvs vt crebris& veluti pontibus; nam non sunt pontes. Р@@&7si forte morantes& tarde remeantes ex pascuis. Р@@&7neptvno inmerserit& deum pro aquis posuit. ШЯ@@&7graviter s. c. thymbrae& herbae genus est abundantis in АPhrygia. 'graviter' autem modo 'bene et multum' significat, alias @1 А'male', ut "aut ubi odor caeni gravis", item "grave olentis АAverni". {43thymbre est, quam cunilam vocamus.}43 Р@@{43&7inrigvvmqve& 'irriguum' qui irrigat, alias qui irrigatur.}43 А&7violaria& loca, ubi nascuntur violae. Ше@@&7vtraqve vis apibvs pariter metvenda& tam caloris quam Аfrigoris. quod licet utrumque aequali modo metuendum sit, tamen Аdissimiliter nocet: nam calore liquefacta defluunt mella, quae si Аfuerint frigore condurata, constrictas apes interimunt. Шз@@&7spiramenta& exitus: alibi "saevi spiracula Ditis". &7fvco-А&7qve& genus est herbae, unde tinguitur vestis. fucum autem et flores Аpro cera posuit, quam ex his colligunt rebus. {43et aliter: fucus est Аgenus cerae, qua pro glutine abutuntur: Graeci $PRO/POLIN& vocant. alii Аsic: 'fuco' pro medicamento posuit: Plautus in Poenulo "vitia corporis Аfuco occulunt". sed vide ne de galbano dicat, quod separatim solent Аlaborare propter remedia, quibus adversus animalia utuntur sibi in-Аfesta: unde ipse alibi adversus colubros hoc dicit adhiberi. А'oras' autem alveariorum.}43 Р@@&7haec ipsa ad mvnera& ad officia coangustandarum caver-Аnarum. {43et aliter: hic 'gluten'; Sallustius autem "hic glutino adole-Аscebat". 'munera' utrum officia, an quod illis munera conferat et al-Аveos earum communiat. 'lentius' autem tenacius.}43 Р@@&7et visco et phrygiae s. p. l. i.& ordo est: servant gluten, Аquod est lentius et visco et Phrygiae Idae pice. 'servant' autem Аmire ait: nam pilas quasdam in alvearibus faciunt, de quibus postea Аcerea tecta componunt. Р@@&7si vera est fama& si credendum est, apes posse terras Аeffodere. Шн@@&7e levi rimosa cvbilia limo& alii 'et levi' legunt. unus Аtamen sensus est; nam hoc dicit: quod illae nimio labore perficiunt, Аtu e levi ungue rimosa cubilia circumfovens limo, etiam raras @1 Аfrondes superinice. quod ideo fit, ne vel limus crepet, vel cavernae Аaut sole penetrentur aut frigore. Шп@@&7taxvm sine& venenatam arborem: ipse in bucolicis А"sic tua Cyrneas fugiant examina taxos"; mel enim exinde pes-Аsimum gignitur. {43et aliter: [2'propius tectis']2 ut "propius sta-Аbulis armenta tenerent", et alibi "vota metu duplicant matres, Аpropiusque periclo it timor".}43 Р@@&7rvbentes cancros& odore enim ipso pereunt. 'rubentes' Аautem, cum uruntur, non qui per naturam sunt huius coloris. А&7altae nev crede palvdi& ne facile mergantur. Р@@{43&7avt vbi odor caeni gravis& ordo est 'odor gravis', quia et Аlevis dicitur, ut Sallustius "apud Corduenos amomum et alii leves Аodores gignuntur".}43 Р@@&7vocisqve offensa r. i.& resonat echo repercussa: quam Аapes vehementer horrere manifestum est. {43et aliter: quae graece А$H)XW\,& latine imago dicitur: Cicero Tusculanarum tertio "reso-Аnat tamquam imago". hic autem sonus facit eas fugere.}43 Р@@&7pvlsam hiemem sol a. e. s. t.& secundum physicos, qui Аdicunt quo tempore hic hiems est aestatem esse sub terris, et versa Аvice {43cum hic aestas, illic}43 hiemem. quod etiam Lucretius Аexsequitur, et trahit in argumentum putealem aquam, quae aestate Аfrigidissima est, hieme vero tepidior. {43et aliter: 'egit' pro 'perse-Аquitur'.}43 Ш╢@@&7metvnt flores& secant: unde et messores dicti sunt. sane А'meto metis' praeteritum perfectum 'messui' facit. {43&7et flvmina А&7libant& hic 'libant' degustant, alibi defundunt, ut "pateras libate Iovi".}43 Р@@&7hinc& ex floribus scilicet, ex quibus primo mel, mox pul-Аlos efficiunt. &7nescio qva dvlcedine l.& quadam arcana ratione Аnaturae. Ш╣@@&7mella tenacia figvnt& quia, cum inversi sint favi, mel Аtamen inde non funditur. unde ait 'tenacia', quae in resupinatis Аfavis cohaerent. Р@@&7caveis& alvearibus. {43et 'hinc' pro 'dehinc'.}43 Р@@&7aestatem liqvidam& per ver serenum. {43et aliter: 'nare' pro @1 А'volare', ut apud Ennium in primo "transnavit cita per teneras Аcaliginis auras". proprietas tamen vocis aptior est natantibus, quam Аvolantibus.}43 Ш╜@@&7contemplator& pro 'intuere': nam tempus futurum pro Аpraesenti posuit ab imperativo modo. &7aqvas dvlces et fron-А&7dea semper t. p.& propter hoc ait supra "et tenuis fugiens Аper gramina rivus palmaque vestibulum a. i. o. inumbret". Ш┐@@&7trita melisphylla& Varro hanc herbam apiastrum dicit Аin primo libro operis rustici. {43et aliter: melisphylla herba est, quam, Аut ait Varro, alii apiastrum, alii mellinam appellant. 'cerinthae' Аautem a Cerintho urbe Boeotiae, in qua plurima nascitur. 'ignobile' Аautem non omnibus notum.}43 &7cerinthae ignobile g.& vile, ubique Аnascens. Р@@&7matris cymbala& quae in eius tutela sunt ideo, quod si-Аmilia sunt hemicycliis caeli, quibus cingitur terra, quae est mater Аdeorum. Ш┬@@&7more svo& naturali ratione, cuius causa non redditur. quis Аenim novit cur aeris sono redeant in alvearia? licet ipse paulo Аpost dicat "crepitantiaque aera secutae Dictaeo caeli Аregem pavere sub antro". {43sed hoc poeticum est.}43 Р@@{43&7sin avtem ad pvgnam exierint& longior solito parenthesis: Аest enim ordo 'sin autem ad pugnam exierint, motus animorum atque Аhaec certamina tanta pulveris exigui iactu compressa quiescent'.}43 Р@@&7incessit& ingruit, invasit: alibi "incessi muros, ignes ad Аtecta volare". et 'incessit regibus' figuratum est; nam 'incessit Аreges' dicimus. Р@@&7trepidantia bello c.& alacritate pugnandi, non timore: Аalibi "exultantiaque haurit corda pavor pulsans". Р@@&7morantes& tarde incedentes. ■яА▓│┤╣ яБ░░╖ яВ╟ яГ╙хЄЎ дШ╚@@&7fractos& conlisos. Р@@&7trepidae coevnt& festinant inter se in alvearibus. &7pen-& @1 А&7nisqve corvscant& quemadmodum scuta milites commovent. {43et ali-Аter: splendent.}43 Ш╠@@&7vocant hostem& provocant. Р@@&7ver nactae svdvm& serenum post pluvias, ut "per sudum Аrutilare vident". {43et aliter: 'sudum' est serenum subhumidum. pro-Аprie autem 'sudum' pars serena inter nubes, quasi semiudum.}43 &7cam-А&7posqve patentes& aerem purum et liquidum, non nubibus clausum. Аet ita aer campus est apum, ut mare navium solum: ipse in quinto А"subtrahiturque solum". Ш╧@@&7glomerantvr in orbem& more bellantum. Р@@&7non densior aere grando& in aliis enim bellis victi tan-Аtum pereunt, in certamine apum etiam victrices; nam dicturus est А"animasque in vulnere ponunt". Р@@&7tantvm glandis& erit nominativus 'haec glans'. Ш╙@@&7ingentes animos a. i. p. v.& Statius "maior in exiguo Аregnabat corpore virtus", Homerus $MIKRO\S ME\N E)/HN DE/MAS, A)LLA\ А$MAXHTH/S. Ш╫@@&7pvlveris exigvi iactv& quia cum pulverem viderint, spe-Аrant tempestatem futuram, quae eis plurimum nocet. Р@@{43&7vervm vbi dvctores acie revocaveris ambos& legitur et А'ambo'. revocari autem apes vel lacte vel aqua mulsa, Plinius Аdicit.}43 Р@@{43&7deterior qvi visvs& modo quare 'deterior', si ille servatur, Аqui malus est? solvitur: 'deterior' minus bonus, ut et "tristior et Аlacrimis oculos suffusa nitentes"}43. &7deterior qvi visvs& 'peior' Аa malo dicitur, 'deterior' a meliore. &7prodigvs& non mella con-Аficiens, sed mella consumens. ideo autem regem solum praecipit Аoccidendum, quia eo amisso suus dissipatur exercitus: nam А"ut binae regum facies ita corpora plebis". Р@@{43&7dede neci melior vacva sine& 'vacua' hic ad aemulum re-Аfertur, ut "sola domo maeret vacua", in qua maritus non erat.}43 Р@@&7sqvalentibvs& splendentibus: quod a squamis venit, ut @1 А"squamis auroque trilicem"; nam {43si}43 a squalore {43est}43, sordidum si-Аgnificat, ut "squalentem barbam". Шс@@&7terram spvit ore v.& aut in terram: aut re vera terram, Аpropter pulverem. Шу@@&7paribvs lita corpora gvttis& similibus, id est aureis А{43guttis}43 habentes distincta corpora: nam 'lita' est inlita, distincta. А{43et aliter: ordo est 'ardentes auro corpora et paribus guttis lita'.}43 Р@@&7potior svboles& scilicet ad mella procreanda. &7caeli А&7tempore certo& et cum oriuntur pliades et cum occidunt, id est Аverno et autumno. {43et aliter: ut "caeli menses et sidera Аserva" et "inde ubi quarta sitim caeli collegerit hora".}43 Р@@&7dvlcia mella& non est superfluum epitheton; nam ideo Аait 'dulcia', quia sunt etiam amara, ut Corsicana, sicut in bucolicis Аdiximus. Р@@&7liqvida& defaecata, sine sordibus: non, quae fluunt; nam Аmala sunt. &7dvrvm bacchi d. s.& apta mulso. bene autem ait А'durum saporem', quia maiores vina asperrima mellis dulcedine Аtemperabant. Шш@@&7frigida tecta& melle vacua, inoperosa; contra А"fervet opus". {43econtra Terentius "nimirum hi homines frigent".}43 Р@@&7instabiles animos& suadentes inanem vagandi licentiam. Шы@@&7qvisqvam& subaudis 'militum': aut certe quisquam de Аexercitu. Р@@[2&7altvm ire iter a. c. a. v. s.&]2 aut ludendo altum volare, Аaut in bella procedere. Р@@&7croceis floribvs& tam odoris optimi quam coloris: non Аenim dicit illic crocum solum esse debere. {43&7croceis h. f. h.& ipse Аalibi "sertisque recentibus halant", id est olent.}43 Р@@{43&7et cvstos fvrvm& hic 'custos' pro 'observator et prohibitor': Аaliter 'hortorum custos'.}43 &7falce saligna& facta de salice, quasi in Аsimulacro ligneo. @1 Р@@&7hellespontiaci s. t. p.& non dicit Priapum illic esse de-Аbere, sed praecipit tales esse hortos, ut mereantur deum habere Аcustodem. hic autem Priapus fuit de Lampsaco civitate Hellesponti, Аde qua pulsus est propter virilis membri magnitudinem. post in Аnumerum deorum receptus, meruit esse numen hortorum. de hoc АHoratius "nam fures dextra coercet obscenoque ruber por-Аrectus ab inguine palus; ast inportunas volucres in ver-Аtice harundo terret fixa". dicitur autem praeesse hortis propter Аeorum fecunditatem: nam cum alia terra semel aliquid creet, horti Аnumquam sine fructu sunt. {43et aliter: quoniam in Lampsaco, civitate АHellesponti, nutritus est. hunc Liberi et Veneris volunt filium, hortis Аet vineis custodem.}43 Р@@&7ipse thymvm& diligens rusticus et cultor hortorum. {43et Аaliter: legitur et 'tinos'. est autem laurus silvestris caerulea baca.}43 Шє@@&7inriget imbres& id est aquas: Iuvenalis "in te-Аnues plantas facili diffunditur haustu". {43et aliter: 'irrigare' Аergo duobus modis dicimus, ut "irriguo nihil est elutius horto" et А"irriguumque bibant violaria fontem". &7imbres& quomodo А'imbres inriget', cum terra aqua inrigetur? solvitur: bene dixit; inri-Аgat enim qui mittit et cui mittit: alibi "at Venus Ascanio placidam Аper membra quietem inrigat".}43 Шї@@&7vela traham et t. f. a. p.& illam allegoriam respicit, Аqua est usus in primo "ades et primi lege litoris oram", Аitem "pelagoque volans da vela patenti". Р@@&7pingves hortos& fecundos. Р@@&7biferiqve rosaria paesti& Paestum oppidum Calabriae Аest, in quo uno anno bis nascitur rosa. {43et aliter: Paestum urbs АLucaniae. haec civitas Posidonia dicitur et est in agro Sallentino, co-Аlonia Tarentinorum.}43 Ш·@@&7cresceret in ventrem cvcvmis& in curvaturam. ideo @1 Аautem sic, quia 'per herbam'; nam rectus crescit, si pendeat. sane А'hic cucumis' 'huius cucumis' declinatur, sicut 'agilis', secundum Аidoneos: nam neoterici 'huius cucumeris' dixerunt, sicut 'pulvis pul-Аveris'. &7sera comantem narcissvm& sero flores habentem. Р@@{43&7avt flexi& 'flexi' pro 'flexibilis'. et 'vimen' pro caule Аpositum.}43 Ш¤@@&7namqve svb oebaliae memini m. t. a. q. n. v. f. c. g.& АOebalia ipsa est Laconica: unde de Castore et Polluce ait Statius А"Oebalidae fratres". Galaesus vero fluvius est Calabriae, qui iuxta Аcivitatem labitur Tarentinam, in qua se hortos optimos vidisse Аcommemorat. Oebaliae autem turres ait, quas condiderant hi qui Аde Oebalia venerant: nam, ut etiam in tertio Aeneidis dixi-Аmus, Lacones, diu bello attriti ab Atheniensibus et inopiam ti-Аmentes virorum, praeceperunt ut virgines {43eorum}43 cum quibuscumque Аconcumberent: quo facto cum post victoriam iuvenes de incertis Аparentibus nati erubescerent originem suam_nam et Partheniatae Аappellabantur_, duce Phalanto, octavo ab Hercule, navigiis pro-Аfecti, venerunt ad oppidum Calabriae, quod Taras Neptuni filius Аcondiderat, et id auctum habitaverunt. {43et aliter: Oebaliam arcem АTarentinam dicit a Lacedaemonio Oebalo, longe petito epitheto, quia АLacedaemonii duce Phalanto Tarentum condiderunt.}43 Ш @@&7corycivm vidisse senem& Cilica: Corycos enim civitas Аest Ciliciae, in qua antrum illud famosum est, paene ab omnibus Аcelebratum. et per transitum tangit historiam memoratam a Sue-Аtonio. Pompeius enim victis piratis Cilicibus partim ibidem in АGraecia, partim in Calabria agros dedit: unde Lucanus А"an melius fient piratae, magne, coloni?" male autem quidam @1 А'Corycium' proprium esse adserunt nomen, cum sit appellativum Аeius, qui more Corycio hortos excoluit: quod etiam Plinii testimonio Аconprobatur. &7vidisse senem& ordo est 'memini vidisse'. dicimus Аautem et 'memini videre': Terentius "memini videre, quo aequior Аsum Pamphilo, si se illam in somnis". &7relicti& deserti at-Аque contempti; quis enim agrum non sperneret nulli rei aptum, Аnon vitibus aut frumentis vel pascuis? {43et aliter: 'Corycium' autem АCilica, a monte et civitate Ciliciae Coryco. alii Corycium non natione, Аsed peritia, quod haec gens studiose hortos colat. et sic dictum est, ut А"Arcades ambo".}43 ЫББ@@{43&7opportvna seges& 'seges' pro 'terra'.}43 Р@@&7rarvm holvs& id est panctile. {43&7rarvm& pro praecipuo et Аsummo.}43 Р@@&7vescvmqve papaver& {43'vescum' tria significat: minutum, Аedule, multum. et aliter:}43 quo vescimur: nam et aliud lethaeum, Аquo non utimur; nam "vescas salicum frondes" aliter Аdictum est. Р@@&7regvm aeqvabat opes animis& bene 'animis', non pote-Аstate, quia regum more cibis non conparatis utebatur. ЫБЖ@@{43&7carpere poma& 'carpere' pro 'carpebat', infinitum pro in-Аdicativo.}43 Р@@&7frigore saxa rvmperet& unus enim est, ut diximus, ■яА▓│┤╣ яБ░░╖ яВ╟ яГ╙хЄЎ дЫБЗВeffectus et caloris et frigoris. Р@@&7glacie cvrsvs f. a.& mira varietas: nam supra ait А"concrescunt subitae currenti in flumine crustae". ЫБК@@&7aestatem increpitans seram& tarde venientem, cum ille Аiam eius carperet fructus. Р@@&7ergo apibvs fetis idem& ne sine causa hortos descripsisse Аvideretur. {43et aliter: 'fetis' non sic dixit quasi pariant, sed quasi stu-Аdiose examinare parantibus.}43 @1 ЫБН@@&7illi tiliae atqve vberrima pinvs& 'illi uberrima' sci-Аlicet: nam per naturam et tiliae et pinus steriles esse dicuntur. {43et Аaliter: subaudiendum 'abundare'. ipsius autem manu duplex fuit scrip-Аtura, 'pinus' et 'tinus'. &7vberrima& hic pro 'plurima': fructum enim Аtinus nullum fert, sed multa semina facit.}43 ЫБР@@&7seras& maiores: quod nimiae difficultatis est. &7in ver-А&7svm& in ordinem, ut "triplici pubes quam Dardana versu in-Аpellunt". &7distvlit& transtulit: nam mutavit praepositionem. {43et Аaliter: in diversum locum tulit, quasi disposuit. et 'seras' hic vetulas Аet magnas: Sallustius in &7ii.& "serum bellum in angustiis fore" pro А'magnum'.}43 Р@@{43&7edvramqve pirvm& 'e' praepositio adimit significationem et Аadicit: hic ergo 'eduram' nimium duram.}43 &7edvram& nimium duram, Аvalidam. &7spinos iam prvna ferentes& prunorum arbor spinus Аvocatur genere masculino; nam sentes has spinas dicimus. ЫБУ@@&7spatiis iniqvis& angustis, ut "spatioque subit Serge-Аstus iniquo". et dicit se carminis brevitate constrictum hortos Аplenius non posse describere. Р@@&7aliis& Gargilium Martialem significat. Р@@&7natvras apibvs qvas ivppiter i. addidit& 'naturas' pro Аmoribus posuit. 'addidit' autem aut dedit, aut re vera addidit: Аnecesse enim est, eas etiam ante habuisse mores aliquos proprios. Р@@&7pro qva mercede& ordo est 'expediam naturas apium, Аquae canoros C. s. c. a. s. D. r. c. p. s. antro: pro qua mercede', Аid est gratia vel labore, 'solae communes natos consortia tecta u. Аh.': nam, ut etiam Donatus dicit, tragicum est et ultra carmen @1 Аgeorgicum, si accipiamus, 'pro qua mercede' exclamationem esse, Аut sit, pro quanta hoc mercede fecerunt! scilicet ut Iovem alerent, Аquem Ops Saturni uxor Curetibus, Corybantibus et Idaeis Dactylis Аcustodiendum dedit in monte Cretae Dictaeo, ne eum Saturnus con-Аsumeret, ut filios omnes solebat. quod ideo fingitur, quia Saturnus, Аut diximus, temporum deus est, quae in se revolvuntur in aeter-Аnum. tunc itaque apes, aeris sonum secutae, Iovem melle aluisse Аdicuntur: pro qua re eis postea praestitit Iuppiter, ut haberent Аliberos sine ullo concubitu. ЫБЩ@@&7solae commvnes natos c. t. v. h.& Plato in libris, quos А$PERI\ POLITEI/AS& scripsit, dicit amori rei publicae esse nihil praepo-Аnendum. omnes praeterea et uxores et liberos ita nos tamquam Аcommunes habere debere, ut caritas sit, non libido confusa, quod Аpraeceptum nullum dicit praeter apes servare potuisse. Р@@&7magnis legibvs& {43id est}43 aeternis, numquam mutabilibus. Аisdem enim legibus semper utuntur, nec eas, ut homines, saepe Аcommutant. Р@@&7novere penates& carissima habent, ut "hic inter flu-Аmina nota", id est cara. ЫБЭ@@&7in medivm qvaesita reponvnt& quaesita et parta in Аcommune conservant: ipse alibi "in medium quaerebant". Р@@&7victv& victui. {43et aliter: id est victui, ut "venatu invigi-Аlant pueri".}43 &7foedere pacto& ut vicissim in alvearibus vel in Аagris laborent. ЫБа@@&7narcissi lacrimam& narcissi umorem. quod autem ait А'narcissi lacrimam', allusit ad fabulam, quia, ut diximus, de puero Аest conversus in florem. Р@@&7prima favis ponvnt fvndamina& id est propolin collo-Аcant, duriorem ceram, quae ferro vix potest frangi: quam colligunt @1 Аde gummi arborum {43et}43 lapidibus rasis, unde paulo post dicit А"saepe etiam duris errando in cotibus alas attrivere". &7te-А&7naces ceras& mella retinentes. Р@@&7advltos e. f.& educendo adultos faciunt. ЫБе@@&7cecidit cvstodia sorti& ex sorte, nam adverbium est: Аquod traxit a militia; legimus enim "partibus aequabat iustis Аaut sorte trahebat". Р@@{43&7inqve vicem& 'vicem' divisit; nam ordo est 'invicemque'. et А&7aqvas& hic pluvias.}43 ЫБи@@{43&7ignavvm fvcos pecvs a praesepibvs arcent& fucus est similis Аapibus, [2dictus]2 eo quo sit apibus nocens, quod cum ipse nihil gignat, Аaliena consumit. Plinius [2in &7xi.&]2 historiae naturalis quasi inperfectas Аapes dicit et habere aculeum negat. 'pecus' autem vetuste, quia omnia Аanimalia pecora dicebant.}43 Р@@{43&7fervit opvs& iuxta declinationem saepe dictam 'fervo fervis Аfervit'. hinc est "fervere Leucaten". &7fragrantia& id est redolentia: Аaut 'thymo fragrantia'.}43 Р@@{43&7ac velvti lentis c. f. m.& 'fulmina properant' vetuste ait, Аut Plautus "properant prandium", et Ennius "festinant diem". et Аaliter:}43 &7ac velvti lentis cyclopes f. m. c. p.& comparatio ad festi-Аnationem pertinens solam. Р@@{43&7tavrinis follibvs& Plautus "quam folles taurini habent, Аcum liquescunt petrae, ferrum ubi fit".}43 ЫБп@@{43&7in nvmervm& id est in ordinem. &7versantqve tenaci for-& @1 А&7cipe ferrvm& conpositum nomen ex formo et capiendum: formum enim Аveteres calidum dixerunt.}43 ЫБ▒@@&7cecropias& Athenienses, a rege Cecrope Atticae, ubi Аoptima mella nascuntur. {43et aliter: 'Cecropias' hic Atticas, quia Ce-Аcrops in Attica regnavit.}43 &7innatvs& insitus. &7vrget& premit. Р@@{43[2&7mvnere&]2 &7qvamqve svo& recte, ut labore suo quaerant, non Аaliena diripiant.}43 &7grandaevis oppida cvrae& sicut senes muros Аtuentur nec in bella prorumpunt. Р@@&7daedala tecta& ingeniosa, ut "daedala Circe". ЫБ╢@@&7crocvmqve rvbentem& Sallustius in historiis ait "in qua Аcrocum gignitur": genere neutro secundum artem usus est; hic Аpoetice masculino, referens se ad puerum, qui in hunc florem dici-Аtur esse conversus. Р@@&7ferrvgineos hyacinthos& ferruginei, id est nigri, colo-Аris: {43ipse enim dixerat "sunt et vaccinia nigra"; qui enim graece hya-Аcinthus, latine vaccinium dicitur.}43 ЫБ╗@@&7corpora cvrant& se reficiunt, ut "fessique et equos et Аcorpora curant". sane 'curare corpus' si de hominibus dicamus, Аet cibo et lavacro intellegimus vel alterutro; si de apibus, tantum Аcibo accipimus. Р@@{43&7fit sonitvs mvssantqve oras& 'mussant' hic murmurant: Аquae vox ponitur et in tacendi significatione, ut apud Ennium in &7xvii.& А"non possunt mussare boni, qui factam labore enixi militiam Аpeperere", interdum et pro dubitare, ut "mussat rex ipse Latinus", А"quos generos vocet". 'mussant' autem murmurant: Ennius in &7x.& sic Аait "aspectabat virtutem legionis sive spectans si mussaret @1 Аdubitaretque denique causam pugnandi fieret aut duri la-Аbores".}43 ЫБ╛@@&7sopor svvs& ipsis aptus: {43nam ideo 'suus', quia altum dor-Аmiunt pro natura mellis, ut ipse alibi "melle soporatam et medi-Аcatis frugibus offam". sed melius 'suus somnus' pro exiguitate cor-Аpusculi sui.}43 ЫБ└@@&7avt credvnt caelo& scilicet suos volatus. Р@@&7aqvantvr& aquam hauriunt ex vicino. ЫБ├@@&7instabiles& fluctuantes. {43[2&7cvmbae instabiles&]2 &7flvctv А&7iactante& id est iactante fluctu instabiles ne sint.}43 ЫБ╞@@&7concvbitv& concubitui: nam 'indulgeo illi' dicimus. {43et Аaliter: 'concubitu' dativus casus est, ut supra "victu invigi-Аlant". &7nec corpora segnes in venerem s.& in libidinem non}43 Аresolvuntur: Persius "ille in Venerem putris". Р@@&7nixibvs& {43&7edvnt& 'nixibus'}43 partubus, {43a nitendo}43: unde et А'enixa' dicimus. Р@@{43&7vervm ipsae e foliis& apes, ut Plinius ait, gallinarum more Аincubant et vermiculos creant. sed rectius videtur ut ne hoc quidem Аsciant, si concubitus nescierunt.}43 Р@@{43&7qvirites& audaciter 'Quirites', cum proprie Romani sint.}43 Р@@{43&7refigvnt& id est sufficiunt, ut suffectus dicitur magistratus.}43 А&7refigvnt& figunt. ЫБ╠@@&7svb fasce& sub onere, ut "iniusto sub fasce Аviam dum carpit". Р@@&7tantvs amor florvm et g. g. m.& supra de Аequis "tantus amor laudum, tantae est victoria curae". ЫБ╨@@&7at genvs inmortale m.& gens manet, scilicet per suc-Аcessionem: {43ideo inmortale genus. et alibi: &7at& potest abundare con-Аiunctio; est enim ordo: ergo ipsas quamvis angustus terminus aevi ex-Аcipiat, genus inmortale manet.}43 @1 Р@@&7domvs& familia, ut "da propriam Thymbraee domum". ■яА▓│┤╣ яБ░░╖ яВ╟ яГ╙хЄЎ дЫБ╙@@&7medvs hydaspes& fluvius Mediae. de his autem gentibus Аdixit Sallustius "adeo illis ingenita est sanctitas regii nomi-Аnis": quas {43gentes}43 tamen apes dicit amore circa regem superare Ver-Аgilius. {43&7medvs hydaspes& civitas Medorum. et aliter: apud omnes Аsatis constat Hydaspen flumen Indiae esse, non Mediae; sed potest vi-Аderi poeta Hydaspen Medum dixisse iure belli, quod Medi duce Ale-Аxandro vicerint Porum Indorum regem, et eum in suam redegerint Аpotestatem. oritur autem Hydaspes ex Caucaso et miscetur Indo.}43 Р@@&7observant& venerantur. alias 'observare' est callide ad-Аvertere: Terentius "observes filium, quid agat, quid cum illo Аconsilii captet". ЫБ╓@@&7diripvere ipsae& quae etiam ipsae {43animas}43 colligendo melli Аinpendere consuerunt, ut "ultroque animam sub fasce Аdedere", {43ipsae diripiunt eadem mella.}43 ЫБ╪@@&7stipantqve freqventes& quasi quodam satellitio ambiunt. Р@@&7saepe attollvnt vmeris& aetate scilicet fessum. Р@@&7pvlchram mortem& gloriosam, quippe quae pro rege Аsuscipitur. traxit autem hoc de Celtiberorum more, qui, ut in Sal-Аlustio legimus, se regibus devovent et post eos vitam refutant. Р@@{43&7his qvidam signis atqve haec exempla secvti& Pythagorae Аsectam versat, quam et stoici sequuntur. et quidam accusant, quod, Аcum sit Epicureus, alienam sectam usurpare videtur. sed ego puto Аsimpliciter referri sententias philosophorum: neque enim statim Epicu-Аreus debet videri, si libertate poetica ait "illo Vergilium me Аtempore dulcis alebat Parthenope, studiis florentem ignobilis Аoti". &7his qvidam signis atqve haec exempla secvti e. a. p. d.&}43 А&7mentis& locum hunc plenius est exsecutus in sexto, quem hoc @1 Аloco breviter colligit, ut probet etiam apes partem habere divini-Аtatis. namque omnia animalia ex quattuor elementis et divino spi-Аritu constare manifestum est: trahunt enim a terra carnem, ab Аaqua umorem, ab aere anhelitum, ab igne fervorem, a divino spi-Аritu ingenium. quod quia est in apibus, sicut etiam in hominibus, А-namque metuunt, cupiunt, dolent gaudentque: quae probantur Аex his quae faciunt; dimicant enim, colligunt flores, provident plu-Аvias_fateamur necesse est, etiam apes partem habere divinitatis. Аut autem hoc exemplis, id est rebus similibus, conprobaret, Lucre-Аtium secutus est, qui dicit ea, quae inter se probare non possumus, Аa similibus conprobanda: ventum namque docet esse corporalem, Аnon quod eum tenere vel cernere possumus, sed quod eius similis Аatque aquae effectus est, quam corporalem esse manifestum est. Р@@&7havstvs aetherios& divinos spiritus. Р@@&7devm namqve ire per omnes t. t. m.& ipse in sexto А"caelum ac terras" cetera "spiritus intus alit", Lucanus А"Iuppiter est quodcumque vides, quodcumque moveris". ЫБ▀@@&7hinc pecvdes a.& 'hinc', id est ex deo, ex divino spiritu, Аsumunt omnia, cum nasci coeperint, vitam: ceterum {43corpus}43 ex quat-Аtuor elementis est, ut diximus. {43et aliter: more suo pecudes Аet armenta divisit, ut alibi "quae cura boum, qui cultus ha-Аbendo sit pecori".}43 Р@@{43&7vitas& id est animas.}43 Р@@&7scilicet hvc reddi d. a. r. r.& sine dubio etiam cuncta Аdissolvi et redire rursus in originem suam necesse est. {43et aliter: А'huc' id est unde sumptae sunt animae. et 'omnia' pro 'omnes'.}43 Р@@&7locvm morti& id est perditioni: nihil enim est, quod per-Аire funditus possit, cum sit $TO\ PA=N,& id est omne, in quod redeunt Аuniversa resoluta. res autem haec, quae mors vocatur, non est Аmors, quippe quae nihil perire facit, sed resolutio: unde mire a @1 Аplerisque interitus dicta est, quasi interveniens et mixtarum rerum Аconexionem resolvens: {43Lucretius}43 "continuo hoc mors est Аillius, quod fuit ante". {43et aliter: 'nec morti esse locum' pro 'nec Аmori'. 'sideris' quoque pro 'siderum'. et 'in numerum' id est in mo-Аdum. et 'alto succedere caelo' ut ipsa sidera.}43 ЫБф@@{43&7siqvando sedem avgvstam s. m. t. r.& aliter 'sedem relines', Аaliter 'mella'. et utrum relines thesauros, an relines servata in the-Аsauris?}43 &7siqvando sedem avgvstam& id est alvearia. et proprie Аaugustum est tectum augurio consecratum, abusive nobile, quasi Аmaiestatis plenum. Р@@&7thesavris& repositionibus, ac si diceret 'apothecis'. &7spar-А&7svs& pro 'spargens': participium est pro participio. Р@@{43&7ore fave fvmosqve manv& quia odores malos oderunt: ideo А'prius haustu sparsus aquarum'. 'ore fave' cum religione ac silentio Аaccede: in &7xvi.& Ennius "hic insidiantes vigilant, partim requie-Аscunt tecti gladiis sub scutis ore faventes". ponitur eadem vox Аet pro 'velle': apud eundem Ennium in &7xvi.& "matronae moeros com-Аplent spectare faventes", id est volentes.}43 &7ore fove& ipsos haustus Аscilicet. et hoc dicit: spargendo aquam imitare pluviam, fumum Аetiam praefer: quibus rebus cum territae illae discesserint, inpune Аpoteris mella colligere. alii 'ore fave' legunt, ut sit 'tace': etiam Аipse in quinto "ore favete omnes"; Horatius "favete linguis". А&7fvmos seqvaces& quippe apium persecutores, ut "Maleaeque se-Аquacibus undis". Р@@&7bis gravidos cogvnt fetvs& gemina est fecunditas mellis. А{43et aliter: 'flores' emendatum fuit. et bene 'gravidos flores', quod ex Аhis omnia generant.}43 &7dvo tempora messis& id est fructus: Iuve-Аnalis "veram deprendere messem si libet". Р@@&7taygete simvl os t. o. h. pleias& Taygete una est de @1 Аpliadibus septem. ut autem etiam supra diximus, bis mel Аpraecipit colligendum, orientibus pliadibus, id est verno, item cum Аoccidunt, autumnali scilicet tempore. Р@@&7oceani amnes& Homeri est $PAR' *)WKEANOI=O R(OA/WN.& 'amnes' Аautem bene ait, quia in morem fluminis eius fluenta reditura pro-Аrumpunt. Р@@&7avt eadem sidvs f. v. piscis aqvosi& australem piscem Аsignificat, qui aquarii undam ore suscipit_unde etiam 'aquosi' Аaddidit_: tunc enim hic piscis oritur, quo tempore {43tendere in oc-Аcasum pliades coeperunt: nam ideo ait 'fugiens'}43. Р@@&7tristior& vel propter occasum, vel propter propinquantem Аiam hiemis asperitatem. Р@@&7illis ira modvm svpra est& excedunt modum: nam cum Аsuo irascuntur interitu. Р@@&7spicvla caeca& brevia, quae possunt latere. Р@@&7in vvlnere ponvnt& non suo, sed a se illato. et am-Аphibolicos dictum est, ut "cum Turni iniuria Matrem admonuit", Аquam inferebat scilicet, non quam {43patiebatur: Sallustius "iniuria Аvalidiorum", scilicet quam}43 inferebant validiores. Р@@{43&7sin dvram metves hiemem parcesqve f.& 'duram' gravem. А'parces' id est parces alimento illis futuro.}43 Р@@&7res miserabere fractas& id est afflictas. Р@@&7svffire thymo& fumigare, ut exinde inimica illis animalia Аfugiant. &7cerasqve recidere inanes& {43dum sine melle sunt cerae}43. Аsane hoc dicit: si nihil habuerint in alvearibus, vel te tollente vel Аexedentibus pravis animalibus, apibus minutatim incisam ceram Аministra; stiliones vero et cetera thymi fumo ab eis repelle. @1 Р@@&7ignotvs& ignobilis vel ex inproviso veniens. &7adedit& Аconsumit. Р@@&7lvcifvgis blattis& per noctem vagantibus. Р@@&7inmvnisqve s.& {43&7aliena ad pabvla f.& bene dixit 'inmunis Аfucus'}43 a labore scilicet, ventri tantum indulgens. {43et aliter: 'inmunis' Аotiosus, piger et qui munere non fungitur.}43 Р@@{43&7avt asper crabro inparibvs se inmiscvit armis& quia va-Аlidiores sunt, quam [sint] apes. et aliter:}43 &7inparibvs armis& inaequali Аconsilio; nam quod apes laborant, iste consumit: alibi "et quaerere Аconscius arma", id est consilium. ЫБў@@&7foribvs svspendit aranea casses& Vergilius quidem Аconfundit; tamen sciendum, maiores animal ipsum masculino genere Аappellasse 'hic araneus', retia vero quae faciunt, feminino. ideo Аautem ait 'Minervae invisa', quod ab ea in hoc animal puella Ly-Аdia commutata est, cum deam lanificio provocasset inferior. {43et Аaliter: invisam Minervae ex illa fabula dixit, quia videtur aranea, Аquondam virgo, Minervam lanificii subtilitate provocasse: a qua victa Аconversa est in hoc genus animalis, quod aranea texit.}43 ЫБ·@@{43&7horrea& spatia alveariorum.}43 ЫБ№@@&7vita tvlit& {43id est}43 vitae longitudo, morborum creatrix: Аsic in bucolicis "o Lycida, vivi pervenimus". {43et aliter: Аlonga parenthesis usque ad illum versum 'hic iam galbaneos ■яА▓│┤╣ яБ░░╖ яВ╟ яГ╙хЄЎ дЫБ№Дsuadebo incendere odores'.}43 ЫБ■@@&7alivs color& id est pallidus, quia dixit supra "ar-Аdentes auro et paribus lita corpora guttis". ЫВА@@&7fvnera dvcvnt& cum exequiali scilicet pompa. et 'ducere' Аproprie funerum est: Persius "Nerio iam tertia duci-Аtur uxor". Р@@&7pedibvs conexae& hinc multi apes dictas volunt, quod Аse pedibus invicem tenent: licet crebrior sit illa opinio, quod sine Аpedibus primo esse dicuntur, ut "trunca pedum primo". Р@@{43&7avt intvs clavsis& ut in luctu homines solent.}43 @1 ЫВД@@&7tractim& sine intermissione, iugiter. Р@@&7frigidvs vt qvondam s. i. a.& tres conparationes singulis Аimpletae versiculis de Homero translatae sunt, quas ille binis ver-Аsibus posuit. ЫВИ@@&7hic iam& id est cum huc processerit morbus, galbanus in-Аcendenda est, non, ut supra, thymus; mel etiam in alvearia, Аmedicatum tamen, inferendum, non, ut supra, cerae inanes. Р@@{43&7inferre canalibvs vltro& Varro divinarum libro &7vi.& "ca-Аnales eas dispescit %templa" feminino genere canales dixit.}43 ЫВЛ@@&7gallae saporem& multi pilas cyparissi accipiunt. ЫВП@@&7est etiam flos in pratis& plene hanc herbam, ut etiam Аsupra arborem felicis mali, exsequitur: nam dicit ubi Аcreetur, qualis sit, quid possit. ЫВС@@{43&7ingentem tollit de caespite silvam& 'de caespite' non de Аterra, sed de radice.}43 Р@@&7avrevs ipse& flos scilicet. Р@@&7violae svblvcet pvrpvra nigrae& mire ait 'sublucet', Аut ostendat purpurei coloris folia quodam virore esse perfusa. ЫВХ@@&7tonsis in vallibvs& non silvosis, unde contra est "in-Аtonsi montes". Р@@&7prope flvmina mellae& Mella fluvius Galliae est, iuxta Аquem haec herba plurima nascitur; unde et amella dicitur, sicut Аetiam populi habitantes iuxta Lemannum fluvium Alemanni dicun-Аtur: Lucanus "deseruere cavo tentoria fixa Lemanno". @1 А{43et aliter: Mella amnis in Gallia cisalpina, vicinus Brixiae, oritur ex Аmonte Brenno.}43 ЫВЩ@@&7sed siqvem proles svbito defecerit omnis& miro usus Аest ordine; nam primo ait quemadmodum animalia apibus inimica Аpellenda sint, deinde quibus medicaminibus morbo possint carere; Аnunc dicit penitus amissae qua possint ratione reparari. ЫВЫ@@&7arcadii magistri& Aristaei. {43&7magistri& Aristaeum dicit, АApollinis et Cyrenes filium, qui primus invenit, quemadmodum apes Аpossint reparari.}43 Р@@&7caesis ivvencis& verberibus occisis. bono autem sermone Аusus est: nam 'caedi' interdum occidi, interdum verberari significat. Р@@&7insincervs crvor& vitiatus, corruptus: nam ideo verbe-Аrantur, ut ex putrefacto cruore vermes creentur, unde apes sunt. А{43&7tvlerit& pro 'genuerit', ut alibi "si duo praeterea tales Idaea tulis-Аset terra viros".}43 Р@@&7altivs omnem expediam p. r. a. o. f.& contra in Aeneide А"sed summa sequar fastigia rerum". sane sciendum, АPlinium dicere de bubus apes, de equis crabrones, de mulis fucos, Аde asinis vespas creari. Р@@&7pellaei canopi& Canopus civitas est iuxta Alexandriam, Аquam Alexander condidit instar chlamydis suae: qui fuit de civitate АMacedoniae, quae Pella nominatur. Canopus autem dicta est quasi АCanobus, a Canobo Menelai gubernatore illic sepulto. {43et aliter: А'Pellaei Canopi' ideo dixit, quoniam Macedones Alexandriam condide-Аrunt; est autem Macedoniae civitas Pella, patria Alexandri, a quo Аdicta Alexandria est. a qua urbe &7xii.& milia passuum distans vicus est АCanopus, a Canobo, Menelai gubernatore, ita appellatus. longo autem Аepitheto 'Pellaei Canopi' sic usus est, ut alibi "Tyrios et Agenoris Аurbem" et "Assaraci domum", Romam.}43 ЫВб@@&7faselis& brevibus naviculis, quibus utuntur cum stagna-Аverit Nilus. @1 ЫВг@@&7nigra fecvndat h.& novum enim semper limum trahit, Аqui efficit fecunditatem: unde et Nilus dictus est quasi $NE/AN I)LU\N Аtrahens; nam antea Nilus latine Melo dicebatur. ЫВе@@{43[2&7vsqve coloratis amnis&]2 &7devexvs ab indis& Terentius "ex АAethiopia usque [in] haec est", Sallustius item "quem trans sta-Аgnum omnis usque ad flumen". hic ergo 'usque' e loco est, non in Аlocum, ut ipse "Italiam longe prospexit ab usque Pachyno".}43 Р@@&7iacit salvtem& {43'iacit' pro 'habet'. et}43 ponit apium repa-Аrandarum salutem: Cicero "iacta sunt fundamenta defensionis Аmeae". Р@@&7ipsos contractvs a. v.& ad sustinendum tantum et co-Аartandum bovis cadaver. Р@@&7angvstiqve imbrice tecti& licet et 'hic imbrex' lectum Аsit, melius tamen secundum Plautum 'haec imbrex' dicimus, nam-Аque ait "fregisti imbrices meas, dum te dignam sectaris Аsimiam". ЫВк@@{43&7qvattvor a ventis& 'quattuor' eos accipiendum, quos Home-Аrus notavit: Eurum, Zephyrum, Boream, Notum. omnes autem venti Аpraeter enchorios, id est regionales, sunt duodecim: Subsolanus, Eurus, АPhoenix, Notus, Libonotus, Zephyrus, Argestes, Thrascias, Aparctias, АBoreas, Circius, [Zephyrus.]}43 &7obliqva lvce fenestras& quae ex Аobliquo lumen infundunt, ut in horreis videmus. @1 ЫВн@@&7mvlta relvctanti& {43pro}43 'multum': nomen est pro ad-Аverbio. ЫВп@@&7ramea fragmenta& fracta de ramis, id est ramorum Аfragmina. dicimus autem et 'hic ramus' et 'hoc ramale': Persius А"ut ramale vetus". {43et aliter: id est posteaquam subiecerunt Аramea fragmenta.}43 &7casiasqve recentes& statim carptas. ЫВ▒@@{43&7zephyris& [2&7primvm impellentibvs vndas&]2 vult hoc sub occa-Аsum hiemis fieri.}43 ЫВ┤@@&7teneris tepefactvs in ossibvs vmor& utpote bimi vi-Аtuli, in quo plurimum ferventis est sanguinis. Р@@&7modis animalia miris& et quod ex cadavere nascuntur Аanimalia, et quod apes ex vermibus procreantur. Р@@&7trvnca pedvm p.& id est sine pedibus. et bene addidit А'primo': nam postea tam pennas quam pedes accipiunt. Р@@&7pennis miscentvr& inter se pennarum levitate conveniunt. ЫВ║@@{43&7prima leves inevnt& 'leves' nunc ad armaturam.}43 Р@@&7extvdit& studiose repperit. Р@@&7ingressvs& exordium. {43&7hominvm&}43 &7experientia& {43&7cepit& 'ex-Аperientia'}43 nullo docente ars per usum reperta. {43et aliter: id est unde Аsagacitas hominum hos ingressus cepit?}43 Р@@&7pastor aristaevs& Aristaeus filius fuit Apollinis et Cy-Аrenes, filiae Penei, fluminis Thessaliae. qui cum Eurydicen nym-Аpham, uxorem Orphei, vitiare voluisset, et illa fugiens a serpente Аfuisset occisa, nympharum iracundia cunctis {43apibus et}43 animalibus Аperditis matris imploravit auxilium. {43&7peneia tempe& quia per ea АPeneus fluit.}43 ЫВ┐@@&7extremi amnis& {43'extremi' dixit}43 id est summi, unde nasci-Аtur. {43et}43 sic dicimus 'pro supreme Iuppiter', {43id est summe. et aliter: @1 Аextremum caput sic dixit, ut "tu sanguinis ultimus auctor", id est Аprimus}43. ЫВ┴@@&7mater cyrene mater& invidiosum est nomine parentes Аvocare, unde est paulo post "et te crudelem nomine di-Аcit": sic in duodecimo in desperatione ait "ruitque inplo-Аrans nomine Turnum". &7gvrgitis hvivs& id est Penei fluminis. ЫВ─@@&7invisvm fatis genvisti& si natus ex diis, invisus est Аfatis: sic in primo Aeneidis "nos, tua progenies, caeli Аquibus adnuis arcem", item "quis te, nate dea, per Аtanta pericula casus insequitur?" ЫВ╞@@&7vitae mortalis honorem& bene arare, bene pascere, apes Аetiam habere: nam in ingenti honore fuit rusticitas: alibi А"non ullus aratro dignus honos". Р@@&7cvstodia sollers& diligens et perita industria. Р@@&7te matre relinqvo& ac si diceret: sub ea perdo usum Аlaboris, sub qua augere debueram. {43et aliter: 'relinquo' pro 'amitto'.}43 Р@@&7felices& fertiles. Р@@&7fer& infer. &7interfice messes& secundum Pythagoram, Аqui animam habere dicit cuncta crescentia: unde alibi "aret ager Аvitio moriens". ЫВ╠@@&7taedia lavdis& taedium est angor mentis et animi, non Аcorporis valetudo. Р@@&7sonitvm thalamo s. f. a. s.& cur non etiam vocem audi-Аvit? scilicet quia in ima fluminis parte erat, lanificiis occupata. Р@@&7milesia vellera& pretiosa: Cicero "nam quid a Milesiis Аlanae publice abstulerit?" Р@@&7hyali satvro f. c.& {43'hyali' pro}43 hyalino, vitreo, viridi, Аnymphis apto. 'saturo' autem largo, abundanti: aut certe Taren- @1 Аtino, a Satureio oppido: iuxta Tarentum enim sunt baphia, in qui-Аbus tinguitur lana. {43et aliter: id est vitreo colore. et 'saturo' ebrio, Аac per hoc, presso colore, ut in consuetudine dicimus. [2'fucata']2 me-Аracius tincta, quae pingius lucent. alibi 'Saturo' Tarentino, quia ibi ■яА▓│┤╣ яБ░░╖ яВ╟ яГ╙хЄЎ дЫВ╧Зager Saturus sit, dicitur: ipse alibi "et Saturi petito lon-Аginqua Tarenti". sed non placet, ut aquatiles lanificae Tarentinam Аpurpuram carpant.}43 Р@@&7drymoqve xanthoqve& hae sunt, ut multi volunt, de Аquibus ait Iuno "sunt mihi bis septem praestanti corpore Аnymphae"; sed magis poetice conficta nomina accipiamus. sane Аmira varietate usus est: nam ne continuatio nominum posset creare Аfastidium, in aliis habitum, in aliis commemorat virginitatem, in Аaliis pulchritudinem. ЫВ╒@@&7pictis incinctae pellibvs a.& nebridas habentes. sed Аhic venatricum est habitus, quem ideo nymphis dat, quia multas Аeas legimus ex venatricibus factas, ut "et tandem positis Аvelox Arethusa sagittis". notanda autem figura honestissima, Аfacta ex repetitione sermonis, ut 'Oceanitides ambae', 'ambae auro', А'incinctae ambae'. ЫВ╫@@{43&7et tandem positis velox arethvsa s.& id est tandem virgi-Аnitate deposita.}43 Р@@&7cvram inanem& definitio est amoris. Р@@&7vvlcani martisqve& secundum Donatum hic distinguen-Аdum est, ut 'dolos' ad Vulcanum, 'furta dulcia', id est adulterium, Аreferamus ad Martem: scimus enim quod Sole indicante Mars cum АVenere {43deprehensus est et}43 per artem Vulcani est religatus catenis. Р@@&7aqve chao& et a Chao narrabat crebros amores deorum. @1 ЫВ▌@@{43&7vitreisqve sedilibvs& ergo vellera similia esse debent, ubi Аperlucidus et caeruleus est color.}43 ЫВ▀@@&7svmma placidvm c. e. v.& mire veritatem per transitum Аtetigit; namque Arethusae fons dulcia fluenta inter medios habet Аfluctus. ЫВс@@&7cyrene soror& propter similitudinem potestatis ait 'soror': Аnam Cyrene Thessaliae, Arethusa vero de Elide. &7tva maxima А&7cvra& quem plurimum diligis. Р@@&7penei genitoris ad vndam& aut tui: aut honoris est, ut А"Thybri pater". ЫВф@@&7nova formidine& magna ut "Pollio et ipse facit nova Аcarmina". Р@@&7fas illi limina d. t.& utroque enim parente deo nasce-Аbatur: {43ideo 'fas tangere' ait.}43 ЫВъ@@{43&7genitricis et hvmida regna& aequora. 'genitricis' matris.}43 Р@@&7spelvncisqve lacvs clavsos l. s. i.& 'mirans' per omnia Аsubaudimus. lacus autem dicit fontium et fluviorum receptacula. Аhaec autem non sunt per poeticam licentiam dicta, sed ex Aegyptiis Аtracta sunt sacris: {43nam certis diebus, in sacris}43 Nili, pueri de sacris Аparentibus nati a sacerdotibus nymphis dabantur. qui cum adole-Аvissent, redditi narrabant lucos esse sub terris et inmensam aquam Аomnia continentem, ex qua cuncta procreantur: unde est illud se-Аcundum Thaleta "Oceanumque patrem rerum". ЫВю@@&7phasinqve& fluvius Colchidis. &7lycvm& fluvius Asiae. {43et Аaliter: 'diversa locis' pro 'diversis locis'. Phasis amnis in Colchide, АLycus in Syria, Enipeus in Thessalia. 'saxosusque sonans' non ut Аduo intellegendum, saxosus et sonans, sed ob saxa sonans. Hypanis @1 Аautem Scythiae, Caicus Mysiae, Eridanus Galliae cisalpinae, qui et АPadus dicitur.}43 Р@@&7enipevs& Thessaliae fluvius. Tiberis et Anio Italiae sunt Аfluvii. ЫВё@@&7saxosvmqve sonans hypanis& Ponti fluvius. et 'saxosum' Аlegendum, non 'saxosus', ne sint duo epitheta: quod apud Latinos Аvitiosum est. &7mysvsqve caicvs& qui per Mysiam labitur. ЫВє@@&7eridanvs& fluvius Italiae, qui et Padus vocatur. Р@@&7pvrpvrevm& autem nigrum ex altitudine accipimus: nam АPadus non in rubrum mare, sed iuxta Ravennam in Adriaticum Аcadit. et 'purpureum' graecum est epitheton: Homerus $EI)S A(/LA А$PORFURO/ESSAN&: unde apparet Victorinum hoc loco errasse, qui 'pur-Аpureum mare' rubrum esse dixit, quod est iuxta Indiam. {43'purpu-Аreum' altum et per hoc nigrum, tropice. legitur et 'influit'.}43 ЫВЎ@@&7fletvs inanes& his enim movebatur rebus, quarum erat Аfacilis reparatio; {43ideo 'inanes' dixit. et aliter: 'inanes' pro levibus et Аquibus succurri posset}43. Р@@&7dant ordine fontes& rite, secundum morem epularum. Р@@&7mantelia& quibus manus tergunt. {43&7tonsisqve fervnt А&7mantelia& huius singulare 'mantelum': Plautus in Captivis А"nec his sycophantiis nec fucis ullum mantelum obviam est". АLucilius autem mantela dicit mappas: "mantela merumque".}43 Р@@&7plena reponvnt pocvla& iterant {43vel}43 saepe offerunt. Р@@&7panchaeis adolescvnt i. a.& id est ture, Arabicis odo-Аribus. 'adolescunt' autem pro 'incenduntur' $KAT' EU)FHMISMO\N& ponitur. А{43et aliter: hic vim habet frequentationis. et 'Panchaeis adolescunt' id Аest Panchaeis odoribus incenduntur arae.}43 @1 Р@@&7maeonii bacchi& Lydii vini. &7carchesia& autem pocu-Аlorum sunt genera. {43&7et mater cape maeonii carchesia b.& ideo Аponitur [2'carchesia]2 Bacchi', quia Baccho, id est vino, impleri solent. Аceterum nymphis libari vino pontifices negant. et sane mox ita dictum Аevidenter apparuit, cum ait 'ter liquido ardentem perfudit ne-Аctare Vestam'. 'Maeonii' Lydii. quae nunc Lydia, olim Maeonia vo-Аcabatur. in hac regione mons est Tmolus, ferax boni vini. &7libemvs& Аsacrificemus. &7sorores& aut inter se, aut suas. et Oceanum patrem Аrerum secundum physicos dixit, qui aiunt omnium rerum elementum Аaquam esse: in quibus Thales primus. &7centvm qvae silvas centvm А&7qvae flvmina servant& pro 'incolunt et obtinent', ut ipse alibi А"servantem ripas alta non vidit in herba".}43 Р@@&7oceano libemvs ait& quasi nympha Oceano sacrificat. Р@@&7oceanvmqve patrem& secundum Thaleta, ut diximus supra. Р@@&7centvm qvae silvas c. q. f. s.& aut ducentas esse dicit, Аaut finitus est pro infinito. Р@@&7perfvdit nectare vestam& id est in ignem vinum pu-Аrissimum fudit: post quod quia magis flamma convaluit, bonum Аomen ostendit. {43et aliter: [2'Vestam']2 pro igni. et vide superius [2eum]2 Аde aqua sensisse, non de vino.}43 ЫГВ@@{43&7est in carpathio neptvni gvrgite vates& 'Carpathio' Aegy-Аptio: Carpathos enim insula est Aegypti, vel, ut Pompeius dicit, insula АRhodiorum. alii sic: Carpathium mare inter Rhodum et Alexandriam, Аquod %obesse dicitur a Carpatho insula, ut Lucilius "Carpathium @1 Аmare transvectus cenabis Rhodi". et aliter:}43 &7est in carpathio А&7neptvni g. v. c. p.& Carpathos insula est contra Aegyptum, a qua Аvicinum pelagus Carpathium appellatum est. hic aliquando regna-Аvit Proteus, relicta Pallene, civitate Thessaliae, ad quam tamen Аreversus est postea: quod ostendit hoc loco, dicens "patriam-Аque revisit Pallenen". Р@@&7magnvm qvi piscibvs aeqvor& {43&7et ivncto bipedvm cvrrv А&7metitvr e.&}43 equi enim marini prima parte equi sunt, postrema re-Аsolvuntur in pisces. {43et aliter: eosdem et pisces et equos dicit.}43 ЫГЖ@@{43&7pallenen& hoc ideo dixit, quia Proteus, antequam in Aegy-Аptum commigraret, Thraciae fuit incola, ubi habuit uxorem Toronen, Аfilios Telegonum et Polygonum. qui cum advenas luctari secum adige-Аrent et excruciarent, ad postremum victi et interempti ab Hercule ani-Аmum patris perculerunt. quapropter cum taedio praesentium rerum Аvellet solum vertere, Neptunus illic subter mare specum fecit, per quam Аin Aegyptum commeasse dicitur. Pallene autem est chersonesus in АThracia, cuius in faucibus Torone est oppidum, ab uxore Protei co-Аgnominatum. Emathiae, id est Macedoniae, propterea meminit hoc Аloco, quia contermina est Thraciae. alii sic: Pallene insula secundum АThermodontem, dicta a Pallene, Sithonis filia: quae nunc Chersonesus Аvocatur. hanc Proteus quondam, propter Busiridis crudelitatem relicta АAegypto, petiit.}43 Р@@{43&7grandaevvs nerevs& Nereus Ponti et Terrae filius, deus Аmaris. huius et Doridos filiae Nereides.}43 Р@@&7qvae sint qvae fverint q. m. v. t.& Homerus $O(\S H)/|DH А$TA/ T' E)O/NTA TA/ T' E)SSO/MENA PRO/ T' E)O/NTA. Р@@&7ita neptvno visvm est& ubi deest ratio, sic loquitur: @1 Аnam ita et in tertio dixit "visum superis", cum praemisisset А"inmeritam". Р@@&7armenta et tvrpes phocas& magnas, ut "cui Аturpe caput". phocae sunt boves marini. {43et aliter: hic truces, ut А"cui turpe caput", vel potius enormes.}43 ЫГМ@@&7expediat morbi c. e. q. s.& duo enim ista requiruntur in Аoraculis, causa mali et remedium. Р@@&7sine vi non vlla d. p.& ne eum speraret posse precibus Аflecti. {43&7praecepta& responsa.}43 ЫГП@@&7doli circvm haec demvm f. i.& circa vincula novissime Аeius desinent doli, id est formarum varietas: cuius figmenti physi-Аcam volunt esse rationem, quia habet homo in se libidinem, stul-■яА▓│┤╣ яБ░░╖ яВ╟ яГ╙хЄЎ дЫГПДtitiam, ferocitatem, dolum. quae dum in eo vigent, pars illa quae Аvicina est divinitati, id est prudentia, non apparet: quae tunc po-Аtest suas vires tenere, cum fuerint illa religata, id est cum quis Аcaruerit omnibus vitiis. unde sacerdotem hunc dicit tunc posse Аvaticinari et suscipere divinitatem, cum religata in eo fuerit {43ignea}43 Аcupiditas, silvestris asperitas, lapsus animi, aquarum mobilitati si-Аmilis. {43&7frangentvr inanes& secundum haec, id est cum se victum Аviderit. et 'inanes doli' non quia inanes sunt, sed inanes eos facies, Аsi adhibueris vim.}43 Р@@&7medios cvm sol accenderit aestvs& fere enim numina Аtunc videntur: Lucanus "medio cum Phoebus in axe Аest aut caelum nox atra tenet, tunc ipse sacerdos acces-Аsum dominumque timet deprendere luci". Р@@{43&7cvm sitivnt herbae& quando siccantur.}43 @1 Р@@&7in secreta senis d.& fere omnes dii marini senes sunt: Аalbent enim eorum capita spumis aquarum. Р@@{43&7se recipit& Proteum dicit.}43 ЫГХ@@{43&7tvm variae inlvdent species& id est facies.}43 Р@@&7atra tigris& id est saeva. ЫГЫ@@&7tanto nate magis& alii legunt 'tam tu nate magis'. ЫГЮ@@&7liqvidvm ambrosiae d. o.& unxit eum, quo posset esse Аvidendi numinis capax {43et habere licentiam}43. Р@@{43&7corpvs perdvxit& prius 'unxit'.}43 ЫГб@@&7habilis& vegetabilis. &7specvs ingens& in singulari nu-Аmero 'hoc specus', in plurali 'hi specus' dicimus. Р@@{43&7exesi& vacui.}43 ЫГд@@&7deprensis& periclitantibus. {43et aliter 'olim' pro 'aliquando'. Аet 'deprensis' verbum proprie nauticum, cum tempestate occupantur: sic Аalibi "Argolicove mari deprensus".}43 Р@@&7tegit& tegere consuevit: nam tunc illic non erat. &7obice& Аobiectione. et melius 'hic obex', quam 'haec obex' dicimus. Р@@{43&7hic ivvenem& Aristaeum.}43 &7aversvm lvmine& paululum Аobliquum a lumine. et sciendum, Proteum temporalem suscipere Аdivinitatem; alioquin potuit etiam Aristaeum cum Cyrene scire la-Аtitantem. ЫГи@@&7iam rapidvs& hic distinguendum propter duo epitheta. А&7sirivs& autem stella est in ore canis, per quam nimios aestus acci-Аpimus. &7sitientes indos& populos subsolanos. {43et aliter: 'Sirius' Аstella in ore canis. hac oriente maximi calores et ex his graves morbi: Аideoque Romae omnibus annis sacrum canarium fit per publicos sacer-Аdotes. 'medium' autem 'orbem' ideo dixit, quoniam in medio mundo @1 Аterra est et in hac omnis aqua, quam sidera in alimentum trahunt, Аmaxime meridiano tempore, quo ardentissimus sol est. et 'hauserat' Аhic pro 'tenuerat'; ut ibi "simul hausit dextera". alii sic: ordo 'tor-Аrens Indos Sirius ardebat'; Sirius enim a poetis et pro sole ponitur: Аab aliquo eorum canicula intellegitur. 'ardebat caelo' siccabat. 'hau-Аserat' invaserat.}43 ЫГк@@&7cava flvmina& alta: Lucanus "deseruere cavo Аtentoria fixa Lemanno". ЫГ▒@@{43&7vesper& non vesper, sed pastores tempore eius admoniti.}43 ЫГ┤@@{43&7cvivs aristaeo qvoniam& 'quoniam' pro postquam: Pacuvius А"quoniam ille interiit, imperium Calefo transmissum est".}43 Р@@&7vix defessa s. p. c. m.& aviditatem exprimit tenere cu-Аpientis, unde eum contra matris praeceptum cito in Proteum fe-Аcisse impetum dicit: per quod incontinentes animos hominum docet Аpoeta. ЫГ║@@{43&7fallacia victvs& legitur et 'pellacia', id est fraus, ut "pel-Аlacis Vlixi", et Lucretius "subdola cum ridet penitus Аpellacia ponti".}43 Р@@&7hominis ore& humana scilicet voce. Р@@&7nam qvis te ivvenvm c.& id est 'quisnam'. hodie enim А'nam' particula postponitur, antea praeponebatur: Terentius in Phor-Аmione "nam quae est haec anus, a fratre agressa Аmeo?" {43et aliter: ordo 'quisnam'. 'confidentissime' pro audacissime: Аconfidentiam enim veteres pro inpudenti audacia dicebant, ut Teren-Аtius "o ingentem confidentiam".}43 ЫГ╛@@&7protev& vocativus graecus {43est}43, ut 'Orpheu'. &7fallere А&7cviqvam& alii 'quicquam' legunt. hoc autem dicit: cum omnia no-Аveris, desine adventus mei causam velle cognoscere. Р@@&7devm praecepta& propter matrem %hoc nomen. ЫГ┴@@{43&7vi deniqve mvlta& hoc loco suscipit numen.}43 @1 ЫГ├@@&7graviter frendens& cum ingenti tumultu; {43grandem soni-Аtum dentibus reddens. et aliter: [2'fatis']2 hoc est ad fata proferenda}43. Р@@&7non te nvllivs& id est non humilis, magni. {43bene dixit А'non te nullius': haec enim numina non humiles sunt, sed magni. et Аsignificat Tisiphonen, id est mortis ultricem: nam ideo Tisiphone dicta Аest, quasi [ulturae] mortis ultio, quae dicitur graece $TI/SIS FO/NOU.& et Аaliter: Asper 'non nullius', inquit, id est non levis numinis; significat Аautem nympharum [2iram]2, non, ut quidam volunt, Orphei manium.}43 Р@@{43&7magna lvis& id est magnum scelus. et aliter:}43 &7magna lvis А&7commissa tibi& id est magnorum scelerum est ista persolutio. et Аalii ita distingunt, ut sit 'a te commissa'; alii 'tibi has miserabilis АOrpheus'. non humile autem numen dicit Tisiphonen, id est mortis Аultricem: nam ideo Tisiphone dicta est, quasi cui cura est $TI/SIS А$FO/NOU,& id est mortis ultio. Р@@&7havdqvaqvam ob meritvm p.& id est non tales quales Аmereris: nam eius uxoris causa mortis fuisti. inferret autem digna Аsupplicia, nisi fata prohiberent: quibus faventibus ira numinum Аminora infert, licet maiora non possit. ЫГ╔@@&7moritvra pvella& merito non vidit, quippe moritura, А{43serpentem}43. Р@@&7servantem ripas& tenentem, ut "tantas servabat filia Аsedes". {43et aliter: 'servantem' hic obtinentem.}43 Р@@&7at chorvs aeqvalis dryadvm& ergo et Eurydice dryas. Аet bono conpendio eius praetermisit interitum. &7svpremos mon-А&7tes& {43hic 'supremos' longe positos implerunt. et 'supremos montes' bene Аdixit}43 summos, ut "pro supreme Iuppiter". Rhodope mons Thra-Аciae, sicut Pangaea. @1 ЫГ═@@&7rhesi mavortia tellvs& quam postea Rhesus tenuit. et Аest prolepsis ex persona poetae: quo enim tempore Orpheus fuit, АRhesus necdum regnabat in Thracia. {43et aliter: 'Pangaea' Thraciae Аmontes. Rhesus dux Thracum. et est prolepsis, quia Orpheus Rheso Аantiquior est. idcirco autem Thracia 'Mavortia tellus' dicitur, quia Аin divisione terrae Marti cessit.}43 Р@@{43&7atqve getae& Gothi.}43 &7hebrvs& fluvius Thraciae gelidis-Аsimus. &7actias orithyia& Atheniensis nympha, quam Boreas in Аsuum matrimonium rapuit. {43et aliter: 'Orithyia', Erechthei et Praxi-Аtheae filia, ab Aquilone in Thraciam rapta, Zetum et Calain filios Аedidit. 'Actias' autem ideo dicta, quod Atheniensis fuit. quidam volunt А$*)ATTIKH\N& primo vocitatam $*)AKTIKH\N&, quia sit litoralis.}43 Р@@&7cava testvdine& periphrasis citharae, cuius usus repertus Аest hoc modo: cum regrediens Nilus in suos meatus varia in terris Аreliquisset animalia, relicta etiam testudo est. quae cum putrefacta Аesset et nervi eius remansissent extenti intra corium, percussa a АMercurio sonitum dedit. ex cuius imitatione cithara est composita. А&7aegrvm amorem& maestum, deceptum. Р@@&7solo in litore& deserto, in quo sine uxore morabatur. ЫГ╥@@&7taenarias etiam favces& Taenarus Laconicae promun-Аtorium est circa finem Maleae, ubi inferorum dicitur esse descensus. А{43et aliter: in Taenaro enim, promuntorio Laconicae, demonstratur alta Аquaedam vorago, per quam emersisse Hercules ab inferis dicitur, cum Аduceret Cerberum.}43 ЫГ╘@@&7manesqve adiit regemq. t.& haec omnia ad laudem per-Аtinent citharae, qua fretus ista superavit. Р@@&7nesciaqve hvmanis p. m. c.& ad exitum futurae rei re-Аspexit, non ad principium: nam primo meruit Eurydicen. @1 Р@@&7erebi de sedibvs imis& de interioribus tenebris inferorum. ЫГ▐@@{43[2&7cocyti&]2 Cocytus fluvius inferorum. et aliter: Cocytus amnis Аapud inferos, ex Styge profluens, $A)PO\ TOU= KWKU/EIN,& quod est gemere Аet flere.}43 Р@@{43&7styx& palus apud inferos.}43 ЫГс@@&7inplexae& involutae, inplicitae, $E)MPEPLEGME/NAI. Р@@{43&7evmenides tenvitqve& id est tacuit.}43 Р@@&7vento rota constitit& deest 'cum'. et hoc dicit: cum Аvento suo rota constitit, id est cum causa volubilitatis quievit. {43et Аaliter: 'vento' pro adventu significat, ut sit septimus casus: aut 'ventu' Аverbum gerundi est_nam intellegi debet adventu_: fit enim gerundi Аsic 'ventum ventu': ipse alibi "et pacem Troiano ab rege petendum". Аquidam sic: 'vento' audiendum 'consistente', ut est illud "cum placi-■яА▓│┤╣ яБ░░╖ яВ╟ яГ╙хЄЎ дЫГуЗdum ventis staret mare".}43 ЫГч@@&7incavtvm amantem& epitheton amantis est. Р@@&7ignoscenda qvidem s. s. i. m.& participium sine verbi Аorigine: non enim facit 'ignoscor', sicut nec 'triumphor', 'regnor'. А{43et aliter: 'ignoscenda' participium passivum sine substantia verbi: Te-Аrentius "culpam conmeritam non ego, sed ea quae sit igno-Аscenda".}43 Р@@&7evrydicenqve svam iam& alii legunt 'iam luce sub ipsa'. Р@@&7victvsqve animi& sic hoc dixit, ut "o praestans animi Аiuvenis". &7respexit& id est commisit in legem {43sibi datam}43. ЫГь@@&7terqve fragor avditvs averni& quasi exultarent um-Аbrae reditu Eurydices: Lucanus in Orpheo dicit factum strepitum Аredeunte Eurydice ob hoc, quia "gaudent a luce relictam Eury-Аdicen, iterum sperantes Orphea manes". @1 ЫГю@@&7itervm crvdelia retro fata vocant& Ovidius "bis ra-Аpitur vixitque {43tibi}43 semel". Р@@&7natantia lvmina& in mortem reducta. ЫГё@@&7invalidas palmas& in umbrae tenuitatem redactas. &7hev А&7non tva& quia supra dixit "Eurydicenque suam iam". ЫГє@@&7fvgit diversa& {43id est}43 per diversa. ЫГї@@&7praeterea& postea, ut "et quisquam numen Iunonis Аadoret praeterea?" {43et aliter: 'praeterea' ultra.}43 Р@@&7amplivs obiectam p. t. p.& mysticum est: dicitur enim Аbis eandem umbram evocari non licere. ЫГ·@@&7ex ordine& sine intermissione. Р@@&7deserti& asperi, inculti. Strymon autem fluvius est Thra-Аciae, circa quem ad extinguendum amoris morabatur calorem. {43et Аaliter: [2&7aeria&]2 quae sit vicina astris. Strymon autem amnis est finiens АThraciam, sed hic pro Hebro positus.}43 Р@@&7haec& talia qualia ipse commemorat. ЫГ■@@&7philomela& pro quavis ave: nam species est pro genere. А{43et aliter: luscinia.}43 ЫДБ@@&7flet noctem& iugi nocte, continua. 'flet' $O)DU/RETAI. Р@@{43&7integrat& renovat.}43 ЫДД@@&7tanainqve nivalem& fluvium Scythiae. {43et aliter: Tanais Аfluvius, qui dividit Asiam ab Europa. est autem Scythiae.}43 Р@@&7nvmqvam vidvata prvinis& semper nivibus plena. ЫДЗ@@&7ciconvm qvo mvnere matres& nuptiali scilicet. Cicones Аautem Thraces mulieres sunt, quae ab Orpheo spretae carpsere Аeum per Liberi sacra simulata. {43et aliter: Cicones, gens Thraciae, a АCicone, Apollinis filio, dicti. Orpheus autem quoniam post mortem АEurydices omnes feminas fastidiit, translato in pueros amore, discerptus @1 Аest. Asper 'quo munere' ob quam rem vult accipi. potest et 'spretae Аquo munere' id est matrimonii.}43 Р@@{43&7noctvrniqve orgia& quia sacra eius nocte celebrantur: ex quo АNyctelius est cognominatus. 'nocturnique orgia' pro 'nocturna orgia', Аut "udae vocis iter".}43 ЫДК@@{43&7capvt a cervice revvlsvm& constat caput Orphei in Hebrum Аproiectum et fluctus in Lesbum insulam detulisse. Hebrus autem flu-Аvius in Thracia est, qui ex fontibus Rhodopae montis prolabitur, dictus Аab Hebro, Boreae fratre: quem nunc Oeagrium dicit ab Oeagro, rege АThraciae, Orphei patre. et aliter:}43 &7marmorea capvt a cervice re-А&7vvlsvm& id est pulchra. sane alludit ad id quod dicit Ovidius, quia Аcum caput eius delatum ad ripam {43serpens}43 mordere voluisset, est Аconversus in lapidem. Р@@&7oeagrivs hebrvs& Oeagrus fluvius est, pater Orphei, de Аquo Hebrus nascitur, unde eum appellavit Oeagrium. ЫДС@@&7at non cyrene& deest 'territa est', quod ex sequentibus Аdatur intellegi. {43et aliter: discessit.}43 ЫДЦ@@&7petens pacem& beneficium, benivolentiam. &7faciles А&7napaeas& exorabiles nymphas, ad ignoscendum paratas. sane scien-Аdum, easdem esse napaeas, quae et dryades sunt: nam supra ait А"at chorus aequalis dryadum". {43et aliter: 'napaeas' nemo-Аrum nymphas: $NA/PAS& enim Graeci dicunt nemora. et 'faciles' hic pro Аplacabiles.}43 ЫДЫ@@&7intacta cervice& indomitas. et dicit [2ita]2 animalium Аsacrificium esse faciendum, ut tantum occidantur hostiae. Р@@{43&7ad delvbra dearvm& ad templa.}43 Р@@{43&7demitte crvorem& 'sacrifica' modo.}43 ЫДа@@{43&7inferias orphei& ut irarum obliviscatur.}43 &7orphei& dativus Аest graecus. &7lethaea papavera& agrestia. @1 ЫДв@@&7placatam evrydicen v. v. c.& hypallage pro 'veneratam Аplacabis'. {43et [2aliter:]2 'placatam' placabilem.}43 Р@@&7facessit& facit: frequentativum est pro principali: aut Аcerte ideo 'facessit', quia plures hostias immolavit. ЫДй@@&7svbitvm ac dictv mirabile monstrvm& res enim haec Аex inproviso venit, ut apes ex bubus erumperent, quia praecepta АCyrenes tantum ad placandum numina pertinebant. notandum sane, Аquia ex hoc eventu illa ars inventa est, quam supra memoravit, et Аmelior facta per industriam. ЫДл@@&7stridere apes vtero et r. e. c.& haec verba et secun-Аdae sunt coniugationis et tertiae, nunc tamen tertiae. ЫДн@@&7vvam demittere ramis& in morem uvae, id est botryo-Аnis, defluere: quod Graeci $BOTRUDO\N& dicunt. Р@@&7haec svper arvorvm cvltv& primum librum per hoc Аsignificat; per pecora autem tertium et quartum, quia et apes pe-Аcora sunt; per arbores secundum. et hoc dicit: haec ego, id est Аgeorgica, scripsi, dum Caesar in oriente pugnaret. ЫД░@@&7evphraten& orientis fluvium. &7fvlminat& fortiter facit. А{43et aliter: Euphrates flumen, quod dividit Mesopotamiam a Syria et АCappadocia.}43 &7victorqve volentis per popvlos d. i.& unum vir-Аtutis est, aliud iustitiae: nam vincere virtutis est; {43non invitis vero, Аsed}43 volentibus imperare iustitiae. Р@@&7viamqve affectat olympo& praeparat sibi divinos ho-Аnores. {43et aliter: 'affectat' pro 'intendit', ut apud Plautum "ut me Аdeponas vino, eam affectas viam" et apud Terentium "nam disci-Аplina est isdem munerarier ancillas, qui ad dominas af-Аfectant viam".}43 ЫД│@@{43&7parthenope& Lutatius libro &7iv.& dicit, Cumanos incolas a pa-Аrentibus digressos Parthenopen urbem constituisse, dictam a Parthenope @1 Аsirena, cuius corpus etiam [2illic sepultum sit.]2 postquam ob locorum Аubertatem amoenitatemque magis coepta sit frequentari, veritos [2Cuma-Аnos]2, ne Cumae omnino desererentur, inisse consilium Parthenopen di-Аruendi. postea tamen pestilentia affectos ex responso oraculi urbem Аrestituisse sacraque Parthenopes cum magna religione suscepisse, nomen Аautem Neapoli ob recentem institutionem imposuisse.}43 &7parthenope& Аid est Neapolis, quae primo ex corpore unius sirenis illic {43sepultae}43 АParthenope est appellata. &7stvdiis florentem ignobilis oti& Аid est artis poeticae, quam otium ignobile appellavit, nequid de se Аvideretur arrogans dicere. Р@@&7carmina qvi lvsi pastorvm& qui etiam bucolica scripsi, Аaudax aetate iuvenili: nam, ut diximus supra, viginti octo annorum А{43bucolica scripsit}43. et bene breviter a se scriptarum rerum exsecutus Аest titulum. {43et aliter: quidam 'audax' propterea dictum volunt, quod Аin duabus eclogis, quae sunt in bucolicis, occulte invectus sit in Augu-Аstum propter agros. et 'carmina lusi' figurate. 'Tityre te patulae ce-Аcini sub t. f.' primum librum praeter hunc significat.}43 @1 Ё■